Vicipéid:Halla baile

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ga">
  <siteinfo>
    <sitename>Vicipéid</sitename>
    <dbname>gawiki</dbname>
    <base>https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Meán</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speisialta</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Plé</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Úsáideoir</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Plé úsáideora</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Vicipéid</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Plé Vicipéide</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Íomhá</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Plé íomhá</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Plé MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Teimpléad</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Plé teimpléid</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Cabhair</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Plé cabhrach</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Catagóir</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Plé catagóire</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Vicipéid:Halla baile</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2217</id>
    <revision>
      <id>1063349</id>
      <parentid>1062910</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:12:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>&gt; cartlann</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15826" xml:space="preserve">{{aicearra|VP:HB|VP:BAILE|VP:HOME}}
__NEWSECTIONLINK__
Is áit é an '''halla baile''' chun an Vicipéid a phlé is ceisteanna a chur.
Is áit é chun fadhbanna teicniúla, polaisaithe agus oibrithe an Vicipéid a phlé. Is féidir leat nithe eile a bhaineann leis an Vicipéid a lua anseo freisin.

----
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;float:right;&quot; width=&quot;420px&quot;
|-
! align=&quot;center&quot; | [[Íomhá:Vista-file-manager.png|50px|Archive]]&lt;br /&gt;[[Vicipéid:How to archive a talk page|Cartlann]]
|-
|
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 1|Cartlann 1]] (suas go dtí 29 Deireadh Fómhair 2006)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 2|Cartlann 2]] (suas go dtí 29 Meán Fómhair 2007)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 3|Cartlann 3]] (suas go dtí 29 Meán Fómhair 2008)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 4|Cartlann 4]] (suas go dtí 19 Deireadh Fómhair 2009)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 5|Cartlann 5]] (suas go dtí 21 Nollaig 2011)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 6|Cartlann 6]] (suas go dtí 13 Márta 2013)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 7|Cartlann 7]] (suas go dtí 20 Feabhra 2014)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 8|Cartlann 8]] (suas go dtí 13 Deireadh Fómhair 2014)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 9|Cartlann 9]] (suas go dtí 17 Bealtaine 2015)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 10|Cartlann 10]] (suas go dtí 1 Lúnasa 2015)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 11|Cartlann 11]] (suas go dtí 25 Samhain 2015)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 12|Cartlann 12]] (suas go dtí 16 Bealtaine 2017)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 13|Cartlann 13]] (suas go dtí 31 Nollaig 2019)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 14|Cartlann 14]] (suas go dtí 31 Nollaig 2020)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 15|Cartlann 15]] (suas go dtí 31 Nollaig 2021)
# [[Vicipéid:Halla baile/Cartlann 16|Cartlann 16]] (suas go dtí 31 Nollaig 2022)
# [[Vicipéid:Halla baile]] (Leagan reatha)
#
|}&lt;!--Template:Archivebox--&gt;

==Íomhánna==
Ba chóir dúinn cloí le rialacha agus cleachtais Wikipedia níos fearr chun barraíocht obair eagarthóireachta a sheachaint agus chun freastal níos fearr ar na léitheoirí. Seo nasc le leathanach ina bpléitear íomhánna ar Wikipedia: [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Manual_of_Style/Images]. Ní miste dúinn go léir é a léamh. I measc treoirlínte eile:&lt;br&gt; 
Is é an taobh deas an taobh réamhshocraithe do na híomhánna cé go bhfuil sé ceadmhach iad a aliltéarnadh chomh maith. &lt;br&gt;
Seachain &quot;sandwiching&quot; (íomhánna ar chlé agus ar dheis ar an líne chéanna). &lt;br&gt;
Ná cuir íomhánna ar bharr clé leathanaigh—má tá íomhá le bheith ann ar an taobh clé ar chor ar bith, cuir é i ndiaidh an chéad pharagraf agus i ndiaidh an chlár faisnéise araon. &lt;br&gt;
Na cuirtear an iomarca íomhánna isteach in alt, go mór mhór muna gcuireann siad leis an méid faisnéise san alt.&lt;br&gt;
Ní féidir íomhánna ar an taobh clé a sheachaint go hiomlán agus cuid de na boscaí sonraí WD chomh fada agus atá siad, ach déanaimis ár ndícheall.  [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 17:18, 27 Aibreán 2022 (UTC)
* Yep, aontaím go ginearálta leat. Tá [[Plé_úsáideora:Alison/Cartlann_13#Bosca_Sonrai_;_Íomhanna_ar_chlé_le_bhur_dtoil|comhrá anseo]] roimhe, dála an scéil, agus déanfaidh mé mo dhícheall cloí leis as seo amach - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]&lt;/sup&gt; 22:01, 27 Aibreán 2022 (UTC)

== Teimpléid nua ==

''(cé acu is fearr libh anseo; Gaeilge nó Béarla?)''

Haigh, a cháirde! Tá cúpla teimpléid nua againn anois

=== Teimpléid síólta de réir tíortha ===

==== Ginearálta ====

* {{tl|síol-af}}
* {{tl|síol-be}}
* {{tl|Síol-br}}
* {{tl|síol-ceanada}}
* {{tl|síol-de}}
* {{tl|Síol-eilv}}
* {{tl|Síol-en}}
* {{tl|Síol-es}}
* {{tl|Síol-eu}}
* {{tl|Síol-fin}}
* {{tl|síol-fr}}
* {{tl|síol-gd}}
* {{tl|síol-ie}}
* {{tl|Síol-in}}
* {{tl|Síol-it}}
* {{tl|síol-jp}}
* {{tl|síol-lv}}
* {{tl|síol-nl}}
* {{tl|síol-nor}}
* {{tl|síol-om}}
* {{tl|Síol-pl}}
* {{tl|síol-ru}}
* {{tl|Síol-se}}

==== A bhaineann le tíreolaíocht ====

* {{tl|síol-tír-af}}
* {{tl|síol-tír-be}}
* {{tl|síol-tír-br}}
* {{tl|síol-tír-fr}}
* {{tl|síol-tír-lv}}
* {{tl|síol-tír-om}}
* {{tl|Síol-tír-pl}}
* {{tl|síol-tír-ua}}

=== Teimpléid síólta eile ===

* {{tl|Síol-aisteoir‎}}
* {{tl|Síol-carr‎}}
* {{tl|Síol-galar}}
* {{tl|Síol-gnó}}
* {{tl|Síol-innealtóir‎}}
* {{tl|síol-leabhar}}
* {{tl|Síol-scannán}}

=== Teimpléid eile ===

{{Féach freisin|Vicipeid:Boscaí sonraí}}

* {{tl|Catagóirí cothabhála}} - is féidir anois catagóir a ‘fholú’, chun é a cheilt ar na gnáth-léitheoirí. Baineann sé seo go príomha le catagóirí cothabhála (go minic as Béarla)
* {{tl|cite DNB}} - chun naisc / tagairt a chruthú chuig an Foclóir Beathaisnéis Náisiúnta ar WikiSource
* {{tl|cite ODNB}} - chun naisc / tagairt a chruthú chuig an Foclóir Beathaisnéis Náisiúnta ar WikiSource
* {{tl|Daonra stairiúil}} - mar shámpla, féach [[Quimper]]
* {{tl|Il-íomhánna‎}} - chun breis is íomhá amháin a thaispeáint &quot;in-líne&quot;
* {{tl|lang-ua}} - chun teanga Úcráinis a chur in iúl
* {{tl|ping}} - chun úsáideoir a chur ar an eolas, mar seo: {{ping|Alison}}
* {{tl|Tuairisc ghearr}} - chun an tuairisc ghearr don lch a chruthú / athrú. De ghnáth, tagann sé seo ón WikiData.
* {{tl|Teideal iodálach}} - iodálacha! Mar úsáid ar lgh de réir leabhair, scannáin, plandaí le ainmneacha Laidin
* {{tl|WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}} - Ainmní, srl - 'Taxobox'
* {{tl|WD Bosca Sonraí Albam}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Bóthar}} - Bóithre agus [[Mótarbhealach]]
* {{tl|WD Bosca Sonraí Carr}} - Gluaisteáin
* {{tl|WD Bosca Sonraí Coinbhleacht Mhíleata}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Córais Scríbhneoireachta}} - [[Aibítir]], Córais Scríbhneoireachta, srl.
* {{tl|WD Bosca Sonraí Druga}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} - Bosca Sonraí chun eagraíochtaí a léiriú, ag baint úsáide as WikiData.
* {{tl|WD Bosca Sonraí Foirgneamh}} - Foirgnímh, srl
* {{tl|WD Bosca Sonraí Galar}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna‎}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Imeacht}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Saothar Ealaíne‎}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Teanga}}
* {{tl|WD Bosca Sonraí Uirlis Cheoil}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} - deisithe anois!

- [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]&lt;/sup&gt; 22:55, 27 Aibreán 2022 (UTC)

== Just added Version 2 of the population template ==

Dia dhuit! I've added a better version of the population generator on the [[Caerdydd]] article. To use it, just copy the following:
 '''&lt;nowiki&gt;{{WD Population}}&lt;/nowiki&gt;'''
It should work on every location and should add a ref to the most recent citation automatically. Let me know if you need anything similar! Spraoi a bheith agat! [[Úsáideoir:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Plé úsáideora:Llywelyn2000|plé]]) 15:52, 26 Bealtaine 2022 (UTC)

== Using audiofiles, automated from Wikidata ==

{{Ping|Ériugena}} I was recently asked by Ériugena to enable audio clips on gawiki, which I did on [[Yr Hôb]] village article. it might be in the wrong position on the infobox, so please move it elswhere, or create a new line for it eg under the image? The template which you can place in any articles conected to WD is: &lt;nowiki&gt;{{wikidata|property|P443}}&lt;/nowiki&gt; - just copy and paste! Having a Wikidata driven infobox however would automate this method.  All the best! [[Úsáideoir:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Plé úsáideora:Llywelyn2000|plé]]) 07:50, 13 Iúil 2022 (UTC)
:I've now added the audio file in the Wikidata info box (Teimpléad:WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil). So if there's an audio file (pronunciation of placename) on Wikidata, it will now appear in all articles which has this wd infobox! Wonderful Wikidata! [[Úsáideoir:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Plé úsáideora:Llywelyn2000|plé]]) 16:18, 13 Iúil 2022 (UTC)
:: {{Ping| Llywelyn2000}} thanks for doing this - that's really super. It *is* in the wrong place, but I'll go ahead and create a new line item for it. Pronunciation = &quot;fuaimniú&quot;. Thanks again - this is a really cool addition :) - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 17:42, 13 Iúil 2022 (UTC)
:::Thanks! Let's meet up again soon! [[Úsáideoir:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Plé úsáideora:Llywelyn2000|plé]]) 05:26, 14 Iúil 2022 (UTC)

== Propose statements for the 2022 Election Compass ==

:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

;Here is the timeline for the Election Compass:

* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] ([[User talk:MNadzikiewicz (WMF)|talk]]) 11:34, 14 Iúil 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 7&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 7, July-September 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt; 
----
Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation.  

The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]])
* '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]])
* '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]])
* '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]])
* '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]])
* '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]])
* '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]])
* '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]])
* '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]])
* '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Thank you for reading! [[User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 01:37, 18 Iúil 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23529147 --&gt;</text>
      <sha1>n697cx73nh2lsywdbtjfcus4b8vxk97</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mars (pláinéad)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2480</id>
    <revision>
      <id>1063259</id>
      <parentid>1062569</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:30:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43472" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach|nom=Máirt [[File:Mars symbol (bold).svg|24px|♂]]}}
Is é '''Mars''' (uaireanta '''Máirt''') an ceathrú [[pláinéad]] ón n[[grian]] sa [[An Grianchóras|ghrianchóras]]. [[Dearg]] an príomhdhath a aithníonn súil an [[duine]] ar Mhars, agus is minic a thugtar &quot;an pláinéad dearg&quot; air.&lt;ref name=&quot;Rees2012&quot;&gt;{{cite book |title=Universe: The Definitive Visual Guide |publisher=Dorling Kindersley |location=Nua-Eabhrac |editor-first=Martin J. |editor-last=Rees |pages=160–161 |date=Deireadh Fómhair 2012 |isbn=978-0-7566-9841-6}}&lt;/ref&gt; Bheadh sé chomh maith againn &quot;an pláinéad rua&quot; a thabhairt air, áfach, nó is é rua na meirge atá i gceist dáiríre: tá dromchla Mharsa saibhir go maith in [[iarann]]. Tá [[uisce]] ar fáil ar Mhars, siúd is go bhfuil sé [[sioc]]tha síos inniu. Ceist mhór í i gcónaí, an bhfuil, nó an raibh, aon chineál [[beatha]] ar Mhars riamh. An cineál arrachtaigh a d'fheicfeá ar leathanaigh na leabhar le [[H. G. Wells]] nó [[Edgar Rice Burroughs]], is léir nach raibh siad ann riamh go bhfios dúinn, ach tá na saineolaithe i bhfad níos dóchasaí as beatha [[Cill (bitheolaíocht)|aoncheallach]] de chineál éigin, ar aon leibhéal le [[baictéar|baictéir]] nó [[Aiméibe|aiméibí]], cuir i gcás.

== Ainm ==
Ós rud é go bhfuil a fhios ag an g[[cine daonna]] ó thús [[am]]a go bhfuil Mars ann—agus é ar ceann de na reanna neimhe is suntasaí amuigh—is iomaí sibhialtacht a bhaist ainm [[miotaseolaíocht|miotaseolaíoch]] dá cuid féin ar an bpláinéad. Mar shampla, tugann na [[Sín]]igh, na [[An Chóiré|Cóiréigh]], na [[Seapán]]aigh agus na [[Vítneam]]aigh ''Réalt na Tine'' ar Mhars, agus baint ag an ainm seo le Ciogal na gCúig nDúl (''wǔxíng'') i miotaseolaíocht na Síne.

Bhí a n-ainmneacha féin ag na [[scríbhneoir]]í [[ficsean|ficsin]] [[eolaíocht]]a ar Mhars. Mar shampla, ''Barsoom'' a thugadh áitritheoirí cogúla Mharsa ar a bpláinéad in [[úrscéal]]ta [[Edgar Rice Burroughs]] faoi eachtraí [[John Carter (Mars)|John Carter]]. ''Malacandra'' an t-ainm a bhí ar Mhars in úrscéalta [[Spás|spáis]] [[C. S. Lewis]].

== Réadóireacht stairiúil ==
[[Íomhá:AncientMars.jpg|thumb|280px|Imprisean ealaíontóra tSean-Mars ar bunús ealaíochta]]Is fada an [[lá]] ó thosaigh na daoine ag caint agus ag scríobh faoi thuras a thabhairt ar Mhars, go háirithe nuair a tháinig an tuiscint acu nach ponc solais amháin a bhí ann, ach corpán damhna. Nuair a húsáideadh [[teileascóp]] den chéad uair tugadh gnéithe [[tíreolaíocht|tíreolaíocha]] faoi deara a bhí cosúil le [[Canálacha Mharsa|gréasán de chanálacha]], agus dá bharr sin is iomaí alt agus scéal a cumadh faoi shibhialtachtaí aduaine agus faoi chogaí idir na plainéid, agus rinneadh go leor [[scannán]] ficsean eolaíochta bunaithe ar na scéalta sin. De réir a chéile, áfach, agus na teileascóip agus an [[teicneolaíocht]] eile bhreathnóireachta ag dul i bhfeabhas, tuigeadh nach raibh i gceist leis na canálacha ach [[Iomrall (optaic)|iomrall]] [[súil|súl]]. Ní fheicfeá iad ar aon [[Léarscáil|mhapáil]] comhaimseartha de Mhars. Ón taobh eile de, is léir go bhfuil tírdhreacha millteanacha ar Mhars nach dtiocfá ar a leithéid ar dhroim [[an Domhain]], ar nós na g[[cainneon]] móra ar a thugtar Valles Marineris. Tá an [[sliabh]] is airde sa ghrianchóras suite ar Mhars freisin, mar atá, [[Olympus Mons]], agus é leathmhíle de [[Ciliméadar|chiliméadair]] ar trastomhas agus seacht gciliméadar fichead ar airde.

Táthar ag súil le fada an lá go dtabharfaidh daoine cuairt ar an bpláinéad seo, a bhíonn níos cóngaraí don Domhan de ghnáth ná pláinéad ar bith eile i g[[Córas na Gréine]], roimh lár na h[[aois]]e seo, sula dtéitear ar aghaidh go ceann ar bith eile. Chuir údarás Spáis [[Meiriceá|Mheiriceá]], [[NASA]], spáslong ([[Spástaiscéaladh|spástaiscéalaí]] gan daoine) go Mars sa bhliain 1965 ([[Mariner]] 4) a rinne an-[[Léarscáil|mhapáil]] ar Mhars. Ina dhiaidh sin, thuirling dhá spástaiscéalaí de shraith Viking air sa bhliain 1976, rud a chuir go mór leis an eolas a bhí ag na daoine faoin bpláinéad, nó b'ansin a chonaic an cine daonna an chéad [[radharc]]ra ó [[dromchla|dhromchla]] Mharsa. Cuireadh spáslonga gan daoine go Mars ó Mheiriceá agus ón [[Eoraip]] sa bhliain 2004 agus is mó an fhianaise atá ann anois go bhfuil roinnt uisce faoin talamh sa phláinéad. Cé go bhfuil Mars i bhfad níos lú ná an Domhan tá an oiread céanna talún ann mar nach bhfuil [[aigéan]] ar bith ar a dhromchla.

== Tréithe fisiceacha ==
Tá an t-[[atmaisféar]] an-tanaí agus bíonn Mars an-fhuar de ghnáth, le meán[[teocht]] 55 chéim celsius faoin nialas, ach is féidir leis an teocht ardú in áiteanna go 27 céim celsius os cionn an nialais i rith an t[[samhradh|samhraidh]]. Creidtear go raibh an-chuid uisce ar an dromchla tráth mar gheall ar an síonchaitheamh agus ar an gcreimniú atá le feiceáil go soiléir ar an tírdhreach.

Tá dhá mhion[[gealach|ghealach]] ag Mars, atá ainmnithe as na cúnna cogaidh a bhí ag dia an chogaidh, [[Phobos]] agus [[Deimos]]. Tá na gealacha seo i bhfad níos lú ná ár n[[An Ghealach|Gealach]] féin i gcomparáid leis an phláinéad atá siad a thimpeallú. Níl iontu ach cnapáin mhírialta charraige agus uisce, agus creidtear gur astaróidigh ab ea iad ar dtús, go dtí gur cheap réimse imtharraingthe Mharsa iad, cosúil le &quot;5261 Eureka&quot;, traíoch de chuid Mharsa.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://space.about.com/od/mars/a/Mars-Moon-Mystery.htm |teideal=Mars Moon Mystery |series=Space |work=About.com |first=John P. |last=Millis}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Adler, M.; Owen, W.; Riedel, J. (June 2012). Use of MRO Optical Navigation Camera to Prepare for Mars Sample Return (PDF). Concepts and Approaches for Mars Exploration. 12–14 Meitheamh 2012. Houston, Texas. 4337. Bibcode:2012LPICo1679.4337A.&lt;/ref&gt; An ceann acu is cóngaraí do Mhars, mar atá, Phobos, tá sé ag cailleadh airde in imeacht na mílte bliain, de thoradh na bhfórsaí taoide. Creidtear, áfach, go streachlóidh na fórsaí céanna as a chéile é i bhfad sula mbuailfidh sé dromchla Mharsa. 

==== Tréithe na fithise ====

[[Ais leathmhór]]: 227,936,637 gciliméadar, 1.52366231 [[aonad réalteolaíoch]]

Imlíne na fithise: 1.429 Tm

[[Éalárnacht]] na fithise: 0.09341233

[[Peirihéilean]] (garphointe don Ghrian): 206,644,545 km, 1.38133346 aonad réalteolaíoch

[[Apaihéilean]] (cianphointe ón nGrian): 249,228,730 km, 1.66599116 aonad réalteolaíoch

[[Tréimhse fhithiseach]] (réaltbhliain): 686.9600 lá

[[Tréimhse shionadach]] (grianbhliain): 779.96 lá

Meán[[luas fithiseach]]: 24.077 km/s 

Uasmhéid an luais fhithisigh: 26.499 km/s

Íosmhéid an luais fhithisigh: 21.972 km/s

[[Claonadh na fithise|Claonadh]]: 1.85061°

Fad an [[Nód éiritheach|nóid éirithigh]]: 49.57854°

[[Argóint an pheirihéilin]]: 286.46230°

Satailítí nádúrtha: dhá cheann

==== Tréithe fisiceacha an phláinéid féin ====

[[Trastomhas]] meánchiorclach: 6,804.9 km

Trastomhas polach: 6,754.8 km

[[Oblátacht]]: 0.00736

Achar an dromchla: 1.448×10&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt; km&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;

Toirt: 1.6318×10&lt;sup&gt;11&lt;/sup&gt; km&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;

Mais: 6.4185×10&lt;sup&gt;23&lt;/sup&gt; kg

Dlús (meán): 3.934 g/cm&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;

[[Imtharraingt]] mheánchiorclach: 3.69 m/s&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;

[[Treoluas éalaithe]]: 5.027 km/s

[[Tréimhse rothlaithe]]: 1.025957 lá (24.622962 h)

Luas rothlaithe ag an [[meánchiorcal]]: 868.22 km/h 

Claonadh na haise: 25.19°

[[Ceartairde]] (ceartéirí, dronairde, dronéirí) an Phoil Thuaidh: 317.68143° (21 h 10 min 44 s)

[[Diallas]]: 52.88650°

[[Ailbéideacht]]: 0.15

Teocht ar an dromchla:

* íosmhéid: 133 K (-140 C)

* meán: 210 K (-63 C)

* uasmhéid: 293 K (20 C)

==== Tréithe fisiceacha an atmaisféir ====
[[Íomhá:Mars atmosphere.jpg|thumb|280px|An t-atmaisféar]]
Brú an atmaisféir: 0.7-0.9 kPa

[[Dé-ocsaíd charbóin]]: 95.32 %

[[Nítrigin]]: 2.7 %

[[Argón]]: 1.6 %

[[Ocsaigin]]: 0.13 %

[[Aonocsaíd charbóin]]: 0.07 %

Gal [[uisce]]: 0.03 %

[[Aonocsaíd nítrigine]]: 0.01 %

[[Neon]]: 2.5 milliúnú cuid

[[Crioptón]]: 300 billiúnú cuid

[[Xeanón]]: 80 billiúnú cuid

[[Ózón]]: 30 billiúnú cuid

[[Meatán]]: 10.5 billiúnú cuid

=== An t-atmaisféar agus an aeráid ===
{{Príomhalt|Atmaisféar agus aeráid Mharsa}}
Tá 10% de thoirt [[an Domhan|an Domhain]] i Mars, agus 25% dá achar dromchla. Tá atmaisféar ag Mars, ach tá sé fíorthanaí. Tá meánbhrú an atmaisféir ar dhromchla Mharsa timpeall ar 750 Pa, nó thart ar 0.75% de ghnáthbhrú an atmaisféir ar dhroim an domhain seo againn. Ón taobh eile, tá an t-atmaisféar seo ag tanú níos maille ná ár n-atmaisféar féin ag dul suas ó dhromchla an phláinéid. [[Dé-ocsaíd charbóin]] go príomha atá ann, [[nítrigin]] atá i 3% de, agus [[argón]] atá i 1.6%. Fosta, tá [[meatán]] agus [[ocsaigin]] i láthair, chomh maith le triathgháis eile seachas an t-argón—is é sin, [[neon]], [[crioptón]] agus [[xeanón]], nó níl imtharraingt Mharsa in ann [[gás]] chomh héadrom le [[héiliam]] a choinneáil ó éalú go dtí an spás. Ar an gcúis chéanna, níl [[hidrigin]] shaor le fáil in atmaisféar Mharsa ach an oiread.

Is é an phríomhchúis le fuacht Mharsa an t-atmaisféar seo, nó, ós rud é go bhfuil sé chomh scáinte sin, níl sé in ann [[teas]] a cheapadh ná a choinneáil.

Cé go bhfuil atmaisféar an phláinéid chomh tanaí sin, tá cuid mhaith dusta ag foluain timpeall. Na sonraí a bhailigh na gléasanna gluaisteacha taiscéalaíochta ''Spirit'' agus ''Opportunity'' ar dhromchla an phláinéid le déanaí, tugann siad le fios go bhfuil an dusta seo comhdhéanta as gráinníní atá thart ar 1.5 [[micriméadar]] (1.5 míliú cuid de mhilliméadar) trasna. 

Sa bhliain 2003, d'aithin teileascóip thíos ar an Domhan go raibh [[meatán]] le fáil in atmaisféar Mharsa, agus dealraíonn sé gur dheimhnigh an taiscéalaí Mars Express Orbiter an breathnú seo i Mí na Márta 2004. Tugann na torthaí tomhais le fios go bhfuil dlús an mheatáin in atmaisféar Mharsa thart ar aon bhilliúnú cuid déag (11 pbb). 

Cúis suntais é an meatán sin, nó tá an meatán chomh tomhais mar ghás is nach mbeadh sé ann murach go bhfuil foinse éigin á sholáthar taobh istigh den phláinéad. Níl sé scaipthe go cothrom tar éis an phláinéid, ach an oiread. Mar sin, caithfidh sé go bhfuil sé á scaoileadh saor in áiteanna áirithe, agus is í an cheist mhór a chuireann na saineolaithe orthu féin, ar ndóigh, an bhfuil beatha de chineál éigin—cosúil leis na [[miocrorgánach|miocrorgánaigh]] aircéacha ar a dtugtar [[meatán]]aiginí—ag táirgiú an mheatáin seo. 

Maidir le saintréithe eile an atmaisféir, bíonn siad claochlaitheach go leor. Sa [[geimhreadh|gheimhreadh]], nuair atá an chaidhp pholach fágtha i ndorchadas, éiríonn an dromchla chomh fuar is a chuireann sé an [[dé-ocsaíd charbóin]] san atmaisféar ag sioc síos. Is féidir d'oiread is 25 % den atmaisféar iompú ina oighear tirim. Le teacht an earraigh agus an tsolais, iompóidh an leac oighir ina gás arís. Tabhair faoi deara nach leánn an t-oighear dí-ocsaíde carbóin—sin é an chúis a dtugtar oighear tirim air—nó is dual di néalú ina gás sula sroichfear an leáphointe. Ní féidir di bheith ina sreabhán (leacht) ach faoi bhrú an-mhór, rud nach bhfuil le fáil faoi atmaisféar tanaí Mharsa. Mar sin, le teacht an tséasúir the, néalaíonn an dí-ocsaíd charbóin go sciobtha de dhromchla na caidhpe polaí, agus cuireann an próiseas seo gaotha móra millteanacha ag séideadh—is féidir do stoirm den chineál seo luas ceithre chéad ciliméadar in aghaidh uair an chloig (400 km/h) a bhaint amach. Ansin, cruthaítear scamaill atá comhdhéanta as criostail bheaga oighir (is é sin, oighear uisce, seachas oighear tirim). Chuirfidís i gcuimhne duit cineálacha áirithe scamaill a d'fheicfeá ar an spéir anseo ar an Domhan. 

Níltear róchinnte an bhfuil aeráid Mharsa ag dul i bhfuacht nó ag téamh. Tá an dara bh'fhéidir ann: sna blianta 2002–2005, tháinig crapadh ar an gcaidhp pholach theas i ngach samhradh i gcomparáid leis an mbliain roimhe sin, agus ní raibh an geimhreadh in ann an crapadh seo a stopadh. Tugann an fhorbairt seo le fios go bhfuil Mars ag téamh. Ina dhiaidh sin féin, tá sé níos fuaire ar Mhars inniu ná mar a bhí thiar sna seachtóidí, nuair a thuirling an dá Viking ansin.

=== Geolaíocht Mharsa ===
{{Príomhalt|Geolaíocht Mharsa}}
[[Íomhá:PIA18381-Mars-FreshAsteroidImpact2012-Before27March-After28March.jpg|mion|Réamh agus iar-ghrianghraif de shuíomh thuairteála dreigíte ar Mhars a tógadh san iarnóin Mharsach ar 27 Márta agus 28 Márta 2012 faoi seach. Is é seo an chéad uair a thaifeadadh tuairt dreigíte ar Mhársa taobh istigh de 24 huaire a chloig i ndiaidh a tarluithe.]] 
Creidtear gur [[basalt]] atá sa chuid is mó de dhromchla Mharsa—is é sin, cloch bholcánach, nó [[laibhe]] a d'fhuaraigh síos na mílte de bhlianta ó sin. Tá an tuiscint sin bunaithe ar na [[Dreigítí a tháinig ó Mhars|dreigítí a tháinig ó Mhars go dtí an Domhan]] agus ar na breathnuithe a rinneadh ar an bpláinéad leis na spástaiscéalaithe. Is dócha go bhfuil níos mó silice sa bhasalt seo ná i mbasalt tipiciúil an Domhain. Mar sin, is féidir go bhfuil basalt Mharsa cosúil leis an [[aindéisít]]. Tá an chuid is mó den bhasalt seo clúdaithe, áfach, le dusta fíneáilte.

Na breathnuithe a rinne an spástaiscéalaí úd ''Mars Global Surveyor'', tugann siad le fios go bhfuil baill áirithe de screamh an phláinéid maighnéadaithe, cosúil leis na stialltracha maighnéadaithe a fhaightear ar ghrinnill na n-aigéan ar an Domhan. Sa bhliain 1999, cuireadh an cheist an chéad uair, an teicteonaic phlátaí a d'fhág an maighnéadú seo ina diaidh—is é sin, an raibh screamh Mharsa comhdhéanta as plátaí ilchríochacha, tráth, agus iad ag gluaiseacht is ag imbhualadh faoina chéile, cosúil le plátaí ilchríochacha an Domhain. Níltear cinnte faoi seo go fóill, áfach, go raibh gluaiseachtaí teicteonacha ar siúl riamh ar dhroim Mharsa—níl ann ach teoiric, agus í mar ábhar conspóide i gcónaí ag na saineolaithe.

An spástaiscéalaí gluaisteáin ''Opportunity'' atá ag taisteal droim an phláinéid, fuair sé amach go bhfuil liathróidíní beaga bídeacha haemaitíte ar fáil ar Meridiani Planum. Níl na liathróidíní seo ach cúpla milliméadar ar trastomhas, agus creidtear gur múnlaíodh mar shil-leaganacha carraige iad na billiúin iad ó sin, nuair a bhí an t-uisce ag sní ar dhroim an phláinéid. Fuarthas mianraí eile freisin a bhfuil sulfar, iarann nó bróimín iontu, cosúil leis an tsearóisít. Is é an tátal a bhain caoga saineolaí as an bhfianaise seo, agus iad ag scríobh ar an iris úd ''Science'', ar an naoú lá de Mhí na Nollag, 2004, ná:

''Tráth, bhí uisce leachtach ar fáil, go huaineach, ar dhroim Mharsa i dtimpeallacht Meridiani Planum, agus uaireanta, bhí sáithiú de tríd an bhfodhromchla. Ós rud é go bhfuil an bheatha ag brath ar an uisce leachtach, is féidir linn an tátal a bhaint as an scéal go raibh Meridiani ináitrithe, tráth éigin dá stair.''

Ina dhiaidh sin, áfach, tháinig saineolaithe eile ar an gconclúid go raibh an t-uisce ag Meridiani an-aigéadach, toisc an cineál mianraí a fuarthas sa timpeallacht. Ón taobh eile, tháinig an taiscéalaí ''Spirit'' ar ghóitít, mianra nach múnlaítear ach san áit a bhfuil uisce le fáil (rud nach dtiocfadh a rá faoin haemaitít), i gCnoic Columbia. 

Sa bhliain 1996, tháinig saineolaithe ar mhionstruchtúir ar cheann de na dreigítí ar an Domhan a chreidtear a bheith tagtha ó Mhars—Dreigít ALH84001—a raibh an chuma orthu, dar leo, gur rian i ndiaidh miocrorgánaigh a bhí ann. Ábhar eile conspóide atá ann i gcónaí.

=== Topagrafaíocht Mharsa ===
{{Príomhalt|Topagrafaíocht Mharsa}}
Ábhar iontais é chomh difriúil agus atá an dá leath de Mhars le chéile ó thaobh na topagrafaíochta de. Tá na tailte sa tuaisceart mín réidh agus an dóigh ar chlúdaigh na tonnta laibhe iad. An leath dheisceartach den phláinéad, áfach, tá sí criathraithe ag na cráitéir a d'fhág na dreigítí uirthi fadó. Mar a fheictear Mars ar spéir an Domhain, mar sin, tá sé deighilte ina dhá limistéar dhifriúla ó thaobh na hailbéideachta de. Nuair nach raibh tuiscint cheart ag na daoine go fóill ar fhíor-nádúr an tír-raoin ar Mhars, shíltí gur ilchríocha ab ea na machairí geala agus iad clúdaithe ag dusta agus ag gaineamh atá saibhir in iarann. Mar sin, baisteadh ainmneacha ar na machairí seo cosúil le h''Arabia Terra'' nó le h''Amazonis Planitia''. San am céanna, ba nós leis na daoine a cheapadh gur farraigí iad na limistéir dhorcha, agus mar sin, fuair na tailte seo ainmneacha cosúil le ''Mare Erythraeum'', le ''Mare Sirenum'' nó le ''Aurorae Sinus''. Is é an ball dorcha is mó is féidir a fheiceáil ná ''[[Syrtis Major]]''.
[[Íomhá:Olympus Mons (satellite).png|thumb|280px|Olympus Mons]]

Tá caidhpeanna polacha oighir ag Mars agus iad ag athrú de réir theacht agus imeacht an earraigh is an fhómhair. Tá idir oighear uisce agus oighear tirim—is é sin, oighear dé-ocsaíde carbóin—iontu, agus an t-oighear tirim taobh amuigh, ar dhóigh is go néalaíonn sé leis nuair a thagann an t-earrach agus an teas, agus an t-uisce is an dusta faoi bhun an oighir thirim ag teacht chun solais. 

Is é an sciathbholcán úd [[Olympus Mons]], agus é 26 ciliméadar ar airde, an sliabh is airde ar fud an ghrianchórais ar fad. Tá Olympus Mons suite i ngarbhchríoch [[Tharsis]], agus tuilleadh seanbholcáin le fáil ansin, go háirithe an triúr ar a dtugtar Sliabhta Tharsis, nó Tharsis Montes—is é sin, Pavonis Mons, Arsia Mons agus Ascraeus Mons. Thairis sin, tá na cainneoin is mó sa ghrianchóras le feiceáil i Tharsis, mar atá, Valles Marineris, nó Gleannta an Mhariner. Tá na Gleannta seo ceithre míle ciliméadar ar fad agus seacht gciliméadar ar doimhneacht. 

Na dreigítí a d'imbhuail Mars fadó, d'fhág siad roinnt mhaith cráitéir thuinsimh ar an bpláinéad. Is é an ceann is mó acu ná an imchuach thuinsimh úd Hellas, agus í clúdaithe le gaineamh dhearg éadrom.

Tá tír-raon Mharsa i bhfad níos athraithí ó thaobh na hairde de ná an Domhan féin. Tá an difríocht airde idir barr Olympus Mons agus bun Imchuach Hellas beagnachas aon chiliméadar déag is fiche (31 km) ar fad, nó tá bun Imchuach Hellas ceithre éigin ciliméadar faoin bplána tagra. Maidir leis an Domhan, tá Sliabh Everest beagnach naoi gciliméadar os cionn na farraige agus Trinse Marianas beagnach aon chiliméadar déag faoina bun, ach má chuirtear le chéile an dá fhad sin, ní bhfaighfear ach fiche éigin ciliméadar. Nuair a chuimhnítear go bhfuil Mars i bhfad níos lú ná an Domhan, is léir go bhfuil na tailte i bhfad níos gairbhe ansin ná anseo. 

Ós rud é nach bhfuil farraigí ar Mhars, táthar i muinín modhanna atá bunaithe ar imtharraingt an phláinéid leis an bplána tagra, nó an nialasairde, a shocrú. Is é an sainmhíniú a úsáidtear ná go bhfuil an nialasairde ann san áit inarb ionann brú an atmaisféir agus 610.5 Pa (6.105 mbar, nó 0.6 % de mheánbhrú atmaisféir an Domhain) agus an teocht 273.15 K ann (is é sin, nialas na gcéimeanna Celsius). 

Tá meánchiorcal Mharsa socraithe cheana ag an nádúr féin, nó sainmhínítear é de réir rothlú an phláinéid timpeall ar a ais. Scéal eile ar fad é cá bhfuil &quot;Greenwich&quot; an phláinéid. Na réalteolaithe Gearmánacha Wilhelm Beer agus Johann Heinrich Mädler, d'eisigh siad an chéad mhapa córasach faoi thopagrafaíocht Mharsa thiar sna blianta 1830-32, agus iad tar éis ciorcal beag a aithint ar dhroim an phláinéid a shocraigh siad mar phointe tagartha don phríomh-fhadlíne. Sa bhliain 1877, ghlac Giovanni Schiaparelli leis an bhfadlíne seo agus é ag cromadh ar an obair thábhachtach a rinne sé ag léarscáiliú Mharsa. Nuair a fuarthas an chéad radharc ceart ar dhromchla Mharsa sa bhliain 1972, agus an spástaiscéalaí úd Mariner 9 ag tógáil grianghrafanna den phláinéad, shocraigh Merton Davies an cráitéar beag Airy-2 mar phointe tagartha don phríomh-fhadlíne. Tá an cráitéar seo suite i Sinus Meridiani, ar phríomh-fhadlíne Beer agus Mädler.

=== Na canálacha ===
{{Príomhalt|Canálacha Mharsa}}
Bhí na daoine riamh faoi dhraíocht ag Mars, go háirithe nuair a tosaíodh ag creidiúint go raibh neacha beo, fiú neacha daonchosúla, ar fáil ar an bpláinéad. Sa bhliain 1877, shíl [[Giovanni Schiaparelli]] go raibh sé tar éis línte fíneáilte a thabhairt faoi deara ar dhroim Mharsa, línte ar bhaist sé ''canali'' orthu san alt ina ndearna sé an chéad trácht orthu. An focal Iodáilise a d'úsáid Schiaparelli, ciallaíonn sé idir chanáil dhaondéanta agus caolas nó abhainn nádúrtha, ach nuair a tháinig an t-alt i gcló sna teangacha eile, is é an ciallú a ba rogha leis na haistritheoirí gur canálacha saorga a bhí ann. Spreag an smaoineamh seo fantaisíocht na ndaoine, idir shaineolaí agus thuata, thar fóir ar fad. D'oibrigh [[Percival Lowell]] amach mapa de Mhars a bhí breac le mionchanálacha. Bhí Schiaparelli féin den bharúil nach raibh sa chuid ba mhó de chanálacha Lowell ach iomrall súl nó fantaisíocht. 

Na scríbhneoirí ficsin eolaíochta a scríobhadh scéalta faoi Mhars mar a samhlaíodh dóibh féin é, thug siad an-taithneamh do na canálacha. Is iomaí duine acu a bhain úsáid as móitíf na sibhialtachta seanársa a bhí go díreach ag fáil bháis de cheal uisce, agus í ag roinnt an bheagáin ar bhealach chomh cliste le córas casta de chanálacha. Is féidir an mhóitíf seo a aithint ag scríbhneoirí chomh difriúil le chéile le H. G. Wells agus Edgar Rice Burroughs.

Mar sin féin, ní raibh sna canálacha, nó an chuid ba mhó acu, ach iomrall súl. Cuid de na saineolaithe a rinne a staidéar ar Mhars nuair a bhí na canálacha faisiúnta, shíl siad go raibh an dúrud acu ann; an chuid eile, b'ar éigean a chonaic siad oiread is aon chanáil amháin. Mar sin, bhí sé ina ábhar conspóide thar na blianta fada an raibh siad ann ar aon nós.

Sa bhliain 1972, shocraigh an spástaiscéalaí Mariner 9 an scéal. Ní raibh na canálacha ann, ná aon rian eile i ndiaidh ardsibhialtachtaí teicneolaíocha. Má bhí beatha ar bith ar Mhars riamh, beatha thar a bheith simplí a bhí ann, ar aon leibhéal leis na miocrorgánaigh, na víreasanna nó na baictéirí.

=== Na leaca oighir ===
{{Príomhalt|Leaca oighir Mharsa}}
Ar an 29ú lá de Mhí Iúil, 2005, tháinig an tuairisc ón mBBC go rabhthas tar éis &quot;loch leacoighir&quot; infheicthe a shonrú i gcráitéar i réigiún an phoil thuaidh ar Mhars. Na grianghrafanna den chráitéar a tógadh le ceamara steiréascópach ardtaifigh a bhí á iompar ag an spásárthach Mars Express de chuid údarás spás na hEorpa, taispeánann siad go soiléir leac leathan oighir i dtóin cráitéir gan ainm agus é suite ar an machaire timpeall ar an bpol thuaidh, is é sin, Vastitas Borealis. Is é an suíomh cruinn atá ag an gcráitéar ná seachtó céim go leith den leithne thuaisceartach agus céad agus trí chéim den fhad oirthearach. Tá an cráitéar féin tríocha cúig chiliméadar ar trastomhas agus dhá chiliméadar, a bheag nó a mhór, ar doimhneacht.

De réir an chéad aithne, tá droim na leice oighir thart ar dhá chéad méadar níos airde ná bun an chráitéir féin. Deir saineolaithe an ESA gur gaineamh is cúis leis an gcuid is mó den difríocht airde seo, agus cuid mhaith den ghaineamh sin le feiceáil, fiú. Cé gur fearr leis na heolaithe gan an focal sin ''loch'' a úsáid agus iad ag tagairt don leac oighir áirithe seo, ábhar suntais is ea i gcónaí teacht ar a leithéid de phaiste d'oighear uisce, agus é le feiceáil ó thús go deireadh na bliana. Is iomaí áit ar Mhars inar thángthas trasna ar shil-leaganacha uisce agus ar shraitheanna oighir.

== Satailítí nádúrtha Mharsa ==
{{Príomhalt|Satailítí nádúrtha Mharsa}}
[[Íomhá:Phobos-viking1.jpg|thumb|280px|Phobos. Stickney an cráitéar mór a fheictear thuas ar chlé.]]
Tá dhá ghealach ag timpeallú an phláinéid, mar atá, [[Phobos]] agus [[Deimos]]. B'é an réalteolaí Meiriceánach [[Asaph Hall]] ba thúisce a shonraigh iad, thiar sa bhliain 1877. Bhí bean chéile Hall, [[Angeline Stickney]], ina matamaiticeoir, agus í ag tacú go dílis le hiarrachtaí a fir chéile gealacha Mharsa a fháil amach. D'ainmnigh Hall an cráitéar mór ar thaobh Phobos as a bhean chéile—&quot;cráitéar Stickney&quot;.

Murab ionann agus ár nGealach féin, níl sa bheirt sin ach astaróidigh bheaga agus iad ceaptha ag imtharraingt Mharsa ar a gcamchuairt. Níl siad sféarúil ná in aon chóngar do bheith sféarúil: is cnapáin mhírialta chloiche agus oighir iad. An breathnóir a bheadh ag amharc ar Deimos ó dhromchla Mharsa, ní aithneodh sé ann ach ponc solais, cosúil leis na réaltaí, ach amháin go mbeadh sé ag gluaiseacht trasna na spéire iontach sciobtha. Tá Phobos níos gaire do dhromchla Mharsa, ach mar sin féin, tá sé ag breathnú níos lú ná an Ghrian. (Coinnímis cuimhne air go bhfuil an Ghealach s'againn féin ag breathnú lán chomh mór leis an nGrian, mar a fheicimid féin í.) Tá an dá ghealach ag fithisiú chomh cóngarach do Mhars agus nach féidir iad a fheiceáil ó gach ball den phláinéad. 

Téann Phobos timpeall ar Mhars níos sciobtha ná an tsolasteorainn féin. Mar sin, feictear ag éirí thiar agus ag dul faoi thoir é. Níl Deimos chomh sciobtha céanna, agus mar sin, éiríonn sé ar an spéir thoir agus téann sé faoi ar an spéir thiar.

== Na spásárthaí á scaoileadh go Mars ==
{{Príomhalt|Spásárthaigh a scaoileadh go Mars}}
[[Íomhá:PIA01549.jpg|thumb|280px|Pathfinder]]
Tá na dosaein de spásárthaí scaoilte ag na Stáit Aontaithe, ag an Aontas Sóivéadach, ag Údarás Spáis na hEorpa agus ag an tSeapáin i dtreo Mharsa, agus is iomaí ceann acu nár tháinig a fhad leis an bpláinéad dearg riamh. Chuir trioblóidí de shórt éigin deireadh le dhá mhisean as gach triúr sula raibh siad críochnaithe, nó, i gcuid mhór cásanna, oiread is tosaithe. Fadhbanna teicneolaíochta is cúis le go leor trioblóidí den chineál seo, ach, go minic, ní raibh sé indéanta an chúis a fháil amach. Mar sin, bíonn an lucht saineolais féin ag trácht, idir shúgradh agus dháiríre, ar &quot;thriantán Bhermuda&quot; sa spás, agus é comhdhéanta as an Domhan, Mars agus an Ghrian, nó ag tagairt do &quot;gheasa Mharsa&quot; nó d'arrachtach spáis agus é ag ithe spásárthaí. Mar sin féin, tháinig cuid mhaith spásárthaí thart leis an &quot;arrachtach&quot; le taighde fónta fiúntach a dhéanamh ar an bpláinéad, cosúil leis na taiscéalaithe Sóivéadacha ''Mars'', leis na sraitheanna Meiriceánacha ''Mariner'' agus ''Viking'', chomh maith le ''Mars Global Surveyor'', ''Mars Pathfinder'', agus ''2001 Mars Odyssey''. Tá an ''Surveyor'' tar éis pictiúirí a tharraingt a thugann le fios gur féidir foinsí uisce a bheith faoi dhromchla an phláinéid—uisce nach bhfuil sioctha síos ina leac oighir. Shocraigh an ''Mars Odyssey'' go bhfuil sil-leaganacha substainteacha uisce sa chuid is uachtaraí de reigilít Mharsa faoi 30° de phol thuaidh agus de phol theas an phláinéid.

Sa bhliain 2003, scaoil ESA an taiscéalaí ''Mars Express'' chun bealaigh, agus é comhdhéanta as dhá aonad, mar atá, an fithiseoir, an ''Mars Express Orbiter'', agus an gléas tuirlingthe, ''Beagle a Dó''. Cailleadh an gléas tuirlingthe, ach d'éirigh leis an bhfithiseoir go leor pictiúiri a thógáil agus sonruithe a dhéanamh.

Sa bhliain chéanna a leainseáil NASA dhá ghluaisteán cianrialaithe a bhí ceaptha le dromchla Mharsa a shiúl agus taighde a dhéanamh air—an ''Spirit'' agus an ''Opportunity''. Thuirling an dá shiúlóir seo go sábháilte, agus chruthaigh siad i bhfad ní b'fhearr ná mar a shíltí. Ní raibh siad ach le trí mhí a chaitheamh i mbun oibre, ó Mhí Eanáir den bhliain 2004 anuas, ach bhí siad in ann leanúint i mbun a misiúin go deireadh na bliana 2005, ar a laghad, siúd is go raibh cuid den ghléasra tar éis dul ar ainghléas idir an dá linn. Thar aon rud eile, tháinig an dá mheaisín seo trasna ar thuilleadh fianaise go raibh uisce ann. Thairis sin, chuir an ''Spirit'' sonrú i gcuaifigh deannaigh—&quot;diabhail dusta&quot;, mar a thugtar orthu i mbéarlagair Mheiriceá—is é sin, cuaifigh ghaoithe agus iad ag fáil greama ar an deannach. Uaireanta, chuaigh cuaifeach den chineál seo thar cheann de na gluaisteáin seo, agus nuair a chuaigh, ghlan sé an dusta de na painéil ghréine.

Ar 14 Márta 2016 scaoil [[Gníomhaireacht Spáis na hEorpa]], i gcomhar le [[Corporáid Stáit Roscosmos|Roscosmos]], Fithiseoir Riangháis ExoMars agus [[Schiaparelli EDM lander|gléas tuirlingthe ''Schiaparelli'']].&lt;ref name=&quot;bbcnews20160314&quot;&gt;{{cite news |url=http://www.bbc.com/news/science-environment-35799792 |teideal=Mars TGO probe despatched on methane investigation |work=BBC News |first=Jonathan |last=Amos |date=March 14, 2016 |accessdate=October 11, 2016}}&lt;/ref&gt; Cé gur éirigh leis an bhFithiseoir Riangháis dul i bhfithis timpeall Mharsa ar 19 Deireadh Fómhair 2016, thuairteáil ''Schiaparelli'' ar dhromchla an phláinéid san iarracht thuirlingthe.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.sciencemag.org/news/2016/10/update-rip-schiaparelli-crash-site-spotted-european-mars-lander |teideal=Update: R.I.P. Schiaparelli: Crash site spotted for European Mars lander |work=[[Science (magazine)|Science]] |last=Clery |first=Daniel |date=October 21, 2016}}&lt;/ref&gt;

== Logainmneacha Mharsa ==
{{Príomhalt|Logainmneacha Mharsa}}
Tháinig ainm Mharsa féin ó dhia cogaidh na Rómhánach, ó tá an pláinéad chomh dearg le braon fola thuas ar an spéir. 

B'iad Johann Heinrich Mädler agus Wilhelm Beer an chéad bheirt a chuaigh ag mapáil saintréithe geografacha (nó &quot;areografacha&quot;) Mharsa. Tá níos mó clú orthu inniu, áfach, de bharr na hoibre a rinne siad ag léarscáiliú na Gealaí ón mbliain 1830 anuas. Roimh aon rud eile, shocraigh siad nach raibh an chuid ba mhó de na saintréithe sin ag athrú, agus b'iadsan fosta a shocraigh an t-am a thógann sé ar Mhars rothlú amháin a chríochnú thart ar a ais. Sa bhliain 1840, tharraing Mädler an chéad mhapa de Mhars riamh, agus breathnuithe deich mbliana mar bhunús aige leis. Níor bhaist siad ainmneacha ar na háiteanna, áfach, nó ní raibh acu ach litreacha len iad a shainiú. Sheas an litir &quot;a&quot;, mar shampla, do Sinus Meridiani.

Thar an chéad fiche bliain eile, nuair a bhí na hionstraimí breathnóireachta ag dul i bhfeabhas agus na breathnóirí féin ag éirí ní ba líonmhaire, bhí gach aon mhac máthara acu ag tabhairt ainmneacha dá dhéantús féin ar na miontréithre a d'aithin sé ar Mhars, rud a d'fhág logainmníocht Mharsa ina praiseach ar fad. Mar shampla, bhí &quot;Oculus&quot;—an tSúil Bheag—á thabhairt ar [[Solis Lacus]], agus Muir an Orláiste nó An Scairp ar [[Syrtis Major]]. Sa bhliain 1858, bhaist an tÍosánach Angelo Secchi &quot;Canáil an Atlantaigh&quot; air. B'é tuairim Secchi go raibh an pháirt chéanna á déanamh ag an &quot;gcanáil&quot; áirithe seo i dtíreolaíocht Mharsa agus a bhí ag an Atlantach ar an Domhan—is é sin, an tsean-ilchríoch a dhealú ón oileán úr. B'é seo an chéad uair a baineadh úsáid as an téarma mí-ádhúil sin &quot;canáil&quot; a rinne an oiread sin dochair d'obair mhapála Mharsa ina dhiaidh.

Sa bhliain 1867, tharraing an réalteolaí Sasanach Richard Anthony Proctor mapa de Mhars agus é bunaithe ar na líníochtaí a rinne William Rutter Davis dhá bhliain roimhe sin. Is é an prionsabal a bhí aige, dar leis féin, agus é ag ainmniú na n-áiteanna ná &quot;ainmneacha na mbreathnóirí a rinne a staidéar ar shaintréithre fisiciúla Mharsa a thabhairt ar na saintréithe sin&quot;. Seo samplaí de na hainmneacha ar bhain Proctor úsáid astu:

* Farraige Kaiser (= [[Syrtis Major]])
* Talamh [[Norman Lockyer|Lockyer]] (= [[Hellas (Mars)|Hellas]])
* An Phríomhfharraige, nó ''Main Sea'' as Béarla (= [[Lacus Moeris]])
* Caolas [[John Herschel|Herschel a Dó]] (= [[Sinus Sabaeus]])
* Ilchríoch [[William Dawes|Dawes]] (= [[Aeria]] agus [[Arabia (Mars)|Arabia]])
* Aigéan De La Rue (= [[Mare Erythraeum]])
* Farraige Lockyer (= [[Solis Lacus]])
* Farraige Dawes (= [[Tithonius Lacus]])
* Ilchríoch Mädler (= [[Chryse]], [[Ophir]], agus [[Tharsis]])
* Farraige Maraldi (= [[Mare Sirenum]] agus Mare [[Cimmerium]])
* Ilchríoch Secchi (= [[Memnonia]])
* Farraige [[Robert Hooke|Hooke]] (= [[Mare Tyrrhenum]])
* Talamh [[Giovanni Domenico Cassini|Cassini]] (= [[Ausonia]])
* Ilchríoch [[Frederick William Herschel|Herschel a hAon]] (= [[Zephyria]], [[Aeolis]], agus [[Aethiopis]])
* Talamh [[John Russell Hind|Hind]] (= [[Libya (Mars)|Libya]])

Ina dhiaidh sin, is iomaí locht a fuarthas ar na hainmneacha a d'úsáid Proctor. Níorbh é an locht ba mhó ná gur thug sé ómós do na réalteolaithe Sasanacha thar aon dream eile: ba mheasa ná sin an ró-úsáid a bhain sé as ainm gach duine ar leith. Mar sin, tá idir Aigéan Dawes, Caolas Dawes, Farraige Dawes, Ilchríoch Dawes, Oileán Dawes, agus Bá Dhúbailte Dawes ar a mhapa-san. Mar sin féin, tús maith a bhí ann, siúd is nár mhair na hainmneacha.

Maireann cuid mhaith de na hainmneacha a tháinig ó [[Giovanni Schiaparelli|Schiaparelli]], áfach. B'eisean a bhaist [[Syrtis Major]], mar shampla, ina mhapa, a foilsíodh sa bhliain 1877. Ar ndóigh, ó fuarthas amach nach raibh ina chuid canálacha ach iomrall súl, caitheadh ainmneacha na gcanálacha i dtraipisí leis na canálacha féin. Ón taobh eile de, rinneadh mionathruithe anseo agus ansiúd, má bhí sé tar éis ainm neamhoiriúnach a thabhairt ar áit éigin. Mar shampla, hathbhaisteadh [[Olympus Mons]], nó Sliabh Olympos, ar an mball ar thug sé Nix Olympica, nó an Sneachta Oilimpeach, air.


Is gnách cráitéir mhóra a ainmniú as eolaithe tábhachtacha agus as scríbhneoirí ficsin eolaíochta. Mar shampla, fuair idir Phroctor féin, Schiaparelli agus [[Percival Lowell]] a gcráitéir féin ar Mhars. Baistear áitainmneacha de chuid an Domhain ar na cráitéir bheaga, ar nós [[Porvoo]] san Fhionlainn nó [[Kem']] sa Rúis.

== Breathnóireacht Mharsa ==
{{Príomhalt|Breathnóireacht Mharsa}}
Uair in aghaidh na seacht gcéad ceithre scór lá (780 lá, nó uair in aghaidh an dá bhliain, na seacht seachtaine agus an t-aon lá amháin), téann Mars thart leis an Domhan faoi chorradh is ceithre scór mílliún ciliméadar (80,000,000 km) de. Ó tá an fhithis ar déanamh an éilips, ní hionann an fad seo gach uair. An té a chaithfidh súil ar Mhars gan aon ghléas cianradhairc a úsáid, aithneoidh sé dath buí, deargbhuí nó dearg air. Thairis sin, tá gile Mharsa an-athraitheach, nó nuair a shroicfidh sé an pointe is faide uainn ar a chamchuairt, beidh sé seacht n-uaire níos faide ná sa phointe is gaire dúinn. Ní féidir Mars a aithint thar bhladhairí na Gréine ar feadh na míonna a chaitheann sé taobh thiar den Ghrian uainn, ar ndóighe. Faoi dhó in aghaidh dhá bhliain déag is fiche, bíonn Mars chomh cóngarach dúinn agus gur féidir cuid mhór miontréithre a aithint le teileascóp. Ansin, bíonn na caidhpeanna polacha oighir le feiceáil fiú trí theileascóp réasúnta lag.

Ar an 27ú lá de Mhí Lúnasa, ag 9:51:13 (de réir an [[Am Uilíoch|Ama Uilíoch]]), sa bhliain 2003, tháinig Mars ní ba ghaire don Domhan ná riamh le trí scór míle bliain (60,000 bliain) anuas. Ní raibh ach 55,758,006 chiliméadar dár ndealú ón bpláinéad dearg, ansin. Bhí Mars díreach i ndiaidh a urchomhaireacht agus a chianphointe don Ghrian a fhágáil—dhá rud a d'fhág inár gcóngar é. Leis an teagmháil seo a chur ina coimhthéacs, áfach, ní mór cuimhne a choinneáil air nach raibh an pláinéad ach céad milliúnú cuid níos gaire dúinn ná mar a bhí sa bhliain 1924. 

Ar an deichiú lá de Mhí na Samhna, 2084, tiocfaidh an Domhan idir an Ghrian agus Mars. Ar an lá sin, beidh trasdul an Domhain—is é sin, an Domhan ag dul trasna na Gréine—le feiceáil ó Mhars, má bhíonn daoine ansin le súil a choinneáil air. Is féidir, freisin, trasdul [[Mearcair (pláinéad)|Mhearcair]] agus trasdul [[Véineas (pláinéad)|Véineas]] a fheiceáil ó Mhars.

== Dreigítí a tháinig ó Mhars ==
{{Príomhalt|Dreigítí a tháinig ó Mhars}}
[[Íomhá:MarsMeteorite-NWA7034-716969main black beauty full.jpg|mion|NWA7034 nó &quot;Black Beauty&quot;, dreigít a fuarthas in iarthuaiceart na hAfraice agus a cheaptar gur tháinig ó Mhars. Tá 320gr (11 unsa) meáchain inti.]] 
Go dtí 3 Márta 2014 tá 132 dreigít faighte ar an Domhan a bhfuil an chuma orthu gurb as Mars a tháinig siad ar an chéad ásc. Ceaptar gurb as Mars iad mar tá siad de chumasc dúilí agus iosatóipeach cosúil le cumasc clocha agus gáis in atmaisféar Mharsa a rinne spásárthaigh anailís orthu ar an bpláinéad úd.&lt;ref name=pass48_12-14&gt;{{cite journal|last=Treiman|first=A.H.|display-authors=etal|teideal=The SNC meteorites are from Mars|journal=Planetary and Space Science|volume=48|issue=12–14|date=October 2000 |pages=1213–1230|bibcode=2000P&amp;SS...48.1213T|doi=10.1016/S0032-0633(00)00105-7}}&lt;/ref&gt; Tá aithne baictéirí seanársa ar dhá cheann acu, mar a fheictear do chuid de na saineolaithe. Ar an 6ú lá de Mhí Lúnasa, 1996, d'fhógair [[NASA|údarás spáis na Stát Aontaithe]] go raibh ion-taisí i ndiaidh orgánaigh aonchillíneacha aitheanta ar an dreigít úd ALH84001. Ábhar conspóide is ea i gcónaí an ion-taisí a bhí ann dháiríre, agus an leor iad mar chruthúnas go raibh beatha, fiú aonchillíneach, ar dhroim Mharsa riamh.

Ar an gceathrú lá déag de Mhí Aibreáin, 2004, d'fhógair NASA gurbh ionann an chloch úd ''Bounce'', a ndearna an gluaisteán cianstiúrtha úd ''Opportunity'' taighde uirthi,—gurbh ionann an chloch seo ó thaobh a comhdhéanta de agus an dreigít úd EETA79001-B ar thángthas uirthi san Antartach thiar sa bhliain 1979. Is dócha gur tháinig siad as an gcráitéar céanna ó thús, nuair a cruthaíodh an cráitéar sin, nó ó dhá chráitéar a bhí suite réasúnta gar dá chéile, ar a laghad.

== Beatha ar Mhars? ==
{{Príomhalt|Beatha ar Mhars}}
Tá fianaise ann a thugann le fios go raibh Mars ní b'fhabhraí don bheatha anallód ná inniu, ach níltear cinnte go fóill, an raibh orgánaigh nó neacha beo ann dháiríre. Creideann cuid de na saineolaithe go bhfuair siad lorg i ndiaidh beatha i gclocha áirithe, mar a chonaic muid thuas, ach is ábhar conspóide é i gcónaí. Maidir leis an gcloch is spéisiúla acu, mar atá, an dreigít úd ALH84001, is é an chiall a baineadh as an taighde geolaíoch atá déanta ar an gcloch sin ná nár tháinig sí riamh in áit ina raibh uisce reatha le fáil, nó ní cheadódh an teocht ina timpeall é. 

Nuair a thuirling na taiscéalaithe Viking ar dhromchla Mharsa, bhí gléasra ar iompar acu a chuir ar chumas na saineolaithe trialacha agus turgnaimh a dhéanamh le miocrorgánaigh a chuardach agus a aithint. Bhí rath ar chuid de na turgnaimh, ach ní rabhthas sásta toiliú leis gur leor iad mar fhianaise, ina dhiaidh sin. Is féidir an meatán in atmaisféar an phláinéid a mhíniú mar thoradh ar ghníomhaíocht bhitheolaíoch ar an bpláinéad, ach tá mínithe eile ann freisin. 

Má théann na daoine choíche ag míntíriú is ag coilíniú pláinéid eile sa ghrianchóras seo, is é Mars an áit is fearr le sin a dhéanamh. Ní bheadh sé leath chomh furasta stáisiún seasta a bhunú ar Véineas ná ar Mhearcair, mar shampla.

== Bratach Mharsa ==
{{Príomhalt|Bratach Mharsa}}
[[Íomhá:Flag of Mars.svg|thumb|250px|Bratach Mharsa]]
Cé nach bhfuiltear ag bunú stáisiúin ná coilíneachtaí ar Mhars go fóill, tá bratach ann cheana féin a d'fhéadfadh muintir Mharsa a chur in airde. Trídhathach dearg, uaine agus gorm atá ann, agus is iad úrscéalta [[Kim Stanley Robinson]] faoi choilíniú Mharsa is bunús leis an dearadh seo. B'é Pascal Lee, innealtóir de chuid [[NASA]], a dhear an bhratach. Tá Pascal Lee i gceannas ar an tascfhórsa atá ag pleanáil stáisiún seasta taighde ar an bpláinéad - [[FMARS]], nó ''Flashline Mars Arctic Research Station''. Seasann na datha don fhorbairt ar thug an scríbhneoir Robinson cur síos air ina chuid úrscéalta: ar tús, is pláinéad dearg seasc é Mars, ansin, agus an bheatha ag fréamhú ansin, tiocfaidh an dath glasuaine air, agus sa deireadh, beidh an pláinéad míntírithe go hiomlán, agus uisce reatha ag sní ar a dhromchla—i gcruth is gur féidir pláinéad gorm a thabhairt air. Tá an bhratach seo in úsáid ag Cumann Mharsa—''The Mars Society''—mar shuaitheantas oifigiúil. Eagraíocht neamhbhrabúis é Cumann Mharsa atá dírithe ar choilíniú Mharsa a chur chun cinn.

== Mars sa litríocht fhicseanúil ==
{{Príomhalt|Mars sa litríocht fhicseanúil}}
Nuair a bhí na saineolaithe féin ag tabhairt le fios go raibh gléas beatha agus, fiú, canálacha ar Mhars, tarraingíodh súil na scríbhneoirí ar an bpláinéad dearg, agus tháinig roinnt mhaith úrscéalta ar pár ag tabhairt cur síos ar shaol mhuintir Mhars mar a samhlaíodh do na húdair iad. Is iomaí scríbhneoir a shíl gur pláinéad sna céadéaga ab ea Mars, agus a mhuintir ag gearradh canálacha trasna a dhromchla leis an mbeagán uisce a bhailiú agus a roinnt ina measc chomh hiomlán agus ab fhéidir. Mar shampla, is cuid lárnach de radharcra Mharsa, nó [[Barsoom]], ag Edgar Rice Burroughs na farraigí triomaithe atá á siúl ag na fir uaine. D'imir an smaoineamh seo a thionchar ar [[H. G. Wells]], freisin, nuair a scríobh sé ''[[Cogadh na Reann]]''. Scéal clasaiceach is ea é faoi arrachtaigh a d'fhéach le teacht slán óna bpláinéad leathmharbh féin agus socrú síos ar an Domhan, agus iad ag cur catha ar na daoine le gás nimhe agus le hairm nua-aoiseacha eile. Sa deireadh, fuair siad bás, ó nach raibh súil acu le baictéirí an Domhain. 

Nuair a fuarthas tuiscint níos fearr ar Mhars, d'éirigh na scríbhneoirí as scéalta den chineál seo. Ansin, d'éirigh sé faisiúnta scéalta a insint faoi dhaoine a théann ón Domhan go dtí Mars leis an áit a thabhairt chun míntíreachais agus le stát a bhunú ansin a bheidh beag beann ar an Domhan. Is féidir an téama seo a aithint sa tríológ faoi Mhars a scríobh [[Kim Stanley Robinson]]: ''[[Red Mars]]'', ''[[Green Mars]]'', agus ''[[Blue Mars]]''.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

==Naisc sheachtracha==
* [https://www.dmoz.org/Science/Astronomy/Solar_System/Planets/Mars/ Mars ag DMOZ. Arna rochtain ar 6 Eanáir 2017]
* [http://mars.jpl.nasa.gov/ Clár taiscéalaíochta Mharsa NASA. Arna rochtain ar 6 Eanáir 2017]
* [http://www.google.com/mars/ Léarscáil idirghníomhaíoch ag Google Mars. Arna rochtain ar 6 Eanáir 2017]
* [http://sos.noaa.gov/Datasets/dataset.php?id=224 Science on a Sphere: Mars ag suíomh an NOAA. Arna rochtain ar 9 Eanáir 2017]

{{Grianchóras}}

[[Catagóir:Mars|*]]</text>
      <sha1>0aoiqjpqz9frifhc0wxvxlr7p1amuy4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Véineas (pláinéad)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2491</id>
    <revision>
      <id>1063260</id>
      <parentid>1061120</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:30:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8976" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach|nom=Véineas [[Íomhá:Venus symbol (bold).svg|24px|♀]]}}

Is í '''Véineas''' an dara [[pláinéad]] ón ngrian sa [[Grianchóras|ghrianchóras]]. B'í [[Véineas (bandia)|Véineas]] bandia an ghrá agus na háilleachta ag na Rómhánaigh ([[Afradaíté]] ag na Gréagaigh, Ishtar na Babalóine). Ós í Véineas an pláinéad is gile sa spéir, b'eol do dhaoine í a bheith ann ó thús ama. Tugadh Réalt na Maidne agus Réalt an Tráthnóna ar Véineas chomh maith. Níl gealach ar bith aige. Tá an lá níos faide ná an bhliain ann (243 lá de chuid an domhain), agus ós rud é go bhfuil Véineas ag rothlú thar a hais i dtreo chontrártha, feictear an [[Grian|Ghrian]] ag éirí san iarthar agus ag dul faoi san oirthear. Tá an pláinéad beagnach ar aon mhéid leis an [[Domhan]] agus tá an t-[[atmaisféar]] tiubh trom, 90 uair níos dlúithe ná [[atmaisféar an domhain]]. Is í [[dé-ocsaíd an charbóin]] an [[gás]] is flúirsí san atmaisféar, rud a chiallaíonn go bhfuil an iarmhairt ceaptha teasa i bhfad níos láidre ar Véineas ná ar an Domhan. Mar sin, tá an teocht an-ard ar fad ann, os cionn 400&amp;nbsp;°C. Gleannta míne is mó atá ar an dromchla. Ar ndóigh, tá sé róthe le farraigí ar bith a bheith ann. 

Cuireadh an chéad spáslong go Véineas sa bhliain 1962 agus is iomaí árthach eile a cuireadh ann ó shin, an spásárthach Venera 7 de chuid na Rúise, an chéad árthach a thuirling ar phláinéad choimhthíoch, ina measc. Taiscéalaithe gan daoine a bhí iontu ar fad, ar ndóigh. Rachadh sé rite le duine daonna coinníollacha Véineas a sheasamh, fiú dá gcaithfeadh sé culaith spáis.

== Tréithe Fisiceacha ==

=== Achoimre ===

==== An Fhithis (aga J2000) ====


Meánfhad ón nGrian: 	108,208,926 km, nó 0.723 331 99 aonad réalteolaíoch

Imlíne na fithise: 	680,000,000 km, nó 4.545 aonad réalteolaíoch

Éalárnacht na fithise: 	0.006 773 23

Peirihéilean (garphointe don Ghrian): 	107,476,002 km, nó 0.718 432 70 aonad réalteolaíoch

Apaihéilean (cianphointe ón nGrian): 	108,941,849 km, nó 0.728 231 28 AU

Tréimhse fhithiseach: 	224.700 69 lá (0.615 197 0 bliain)

Tréimhse shionadach 	583.92 lá

Meánluas fithiseach 	35.020 km/s

Uasmhéid an luais fhithisigh 	35.259 km/s

Íosmhéid an luais fhithisigh 	34.784 km/s

Claonadh na fithise 	3.394 71° (3.86° i gcoibhneas mheánchiorcal na Gréine)

Fad an nóid éirithigh 	76.680 69°

Argóint an pheirihéilin 	54.852 29°

Níl satailít nádúrtha ar bith ag timpeallú Véineas.

==== An Pláinéad ====

Trastomhas ag an meánchiorcal 	12,103.7 km (0.949 i gcomparáid leis an Domhan)

Achar an dromchla 	4.60×108 km2 (0.902 i gcomparáid leis an Domhan)

Toirt 	9.28×1011 km³ (0.857 i gcomparáid leis an Domhan)

Mais 	4.8685×1024 kg (0.815 i gcomparáid leis an Domhan)

Dlús (meán) 	5.204 g/cm3

Imtharraingt ag an meánchiorcal 	8.87 m/s2 (an tairiseach g méadaithe faoi 0.904)

Treoluas éalaithe 	10.36 km/s

Tréimhse rothlaithe 	−243.0185 lá (seasann an comhartha − do threo an rothlaithe: tá Véineas ag rothlú i dtreo atá contrártha le treo rothlaithe an Domhain)

Luas rothlaithe ag an meánchiorcal 	6.52 km/h

Claonadh na haise 	2.64°

Ceartairde an Phoil Thuaidh 	272.76° (18 n-uaire 11 nóiméad 2 shoicind) 

Diallas 	67.16°

Ailbéideacht 	0.65

Teocht ar an dromchla 	

íosmhéid 228 K (sna scamaill)

meán 737 K

uasmhéid 773 K 

=== Struchtúr ===

Áirítear Véineas ar na pláinéid dhomhanchosúla, rud a chiallaíonn go bhfuil sí déanta as ábhar crua - as cloch agus carraig - cosúil leis [[an Domhan]] féin. Mar sin, níl sí cosúil leis na gásfhathaigh ([[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatar]], [[Satarn (pláinéad)|Satarn]], [[Úránas (pláinéad)|Úránas]] agus [[Neiptiún (pláinéad)|Neiptiún]]). Níl sí mórán níos lú ná an Domhan, agus mar sin, is gnách a rá gurb í &quot;leathchúpla&quot; an Domhain. Scéal eile, áfach, go bhfuil atmaisféar trom aici, agus imthoscaí ar a dromchla atá thar a bheith difriúil le himthoscaí an tsaoil ar an Domhan.

==== Struchtúr Inmheánach ====

Níl mórán ar eolas againn ar an déanamh atá ar Véineas taobh istigh. Is féidir glacadh leis go bhfuil screamh, maintlín agus croí aici ar nós na bpláinéad domhanchosúil eile. Táthar ag déanamh go bhfuil an screamh beagáinín níos raimhre ná screamh an Domhain, agus go bhfuil an croí ábhairín níos mó. Is dócha gur cloch leáite - magma - atá istigh ansin, agus go dtagann cleitíní magma tríd an maintlín suas ar an dromchla ó am go ham le bolcáin a chruthú, cosúil leis na bolcáin ar an Domhan.

==== Geograife ====

Machairí míne bolcánacha atá in ochtó faoin gcéad de dhromchla Véineas. (Nuair a deirtear gur machairí &quot;bolcánacha&quot; iad, ní hionann sin agus a rá go mbeidís criathraithe le bolcáin: tagann an téarma sin le fios gurb as laibhe nó magma bolcánach a bhí ag fuarú a múnlaíodh iad i dtús an ama. Tá &quot;farraigí&quot; na Gealaí cosúil leis na machairí seo.) An chuid eile den tír-raon, is &quot;mór-ranna&quot; iad, nó garbhchríocha. Tugtar [[Ishtar Terra]] ar an mór-roinn thuaisceartach, agus í ainmnithe as bandia an ghrá i miotaseolaíocht na mBablónach. Tá Ishtar Terra ar aon mhéid leis [[an Astráil]]. Tá an sliabh is airde ar Véineas, [[Maxwell Montes]], suite in Ishtar Terra. Tá Maxwell Montes aon chiliméadar déag os cionn meánairde an tír-raoin i Véineas; níl an sliabh is airde ar an Domhan, [[Sliabh Everest]], fiú naoi gciliméadar os cionn meánleibhéal na mara. Tá an &quot;mhór-roinn&quot; dheisceartach, [[Aphrodite Terra]], ar aon mhéid le Meiriceá Theas, agus í níos mó ná Ishtar Terra, mar sin. Tá cuid mhór d'Aphrodite Terra criathraithe le cráitéir agus le h[[Éasc (geolaíocht)|éisc]]. 

Tá [[cráitéar tuinsimh|cráitéir thuinsimh]], sléibhte agus gleannta coitianta ar Véineas cosúil le gach pláinéad domhanchosúil, ach thairis sin, is féidir teacht ar thréithe tír-raoin nach bhfeicfeá ar aon phláinéad eile. Ina measc seo, is fiú trácht a dhéanamh ar na rudaí ar a dtugtar ''farra''. Go bunúsach, is &quot;pancóga&quot; cloiche iad, agus iad 20-50 ciliméadar ar trastomhas agus 100-1000 méadar ar raimhre. Is é an bolcánachas a chruthaigh iad. Thairis sin, tá struchtúir de bhristeacha gathacha ann ar a dtugtar ''novae'', agus gréasáin de bhristeacha agus de scoilteacha a chuirfeadh téada damháin alla i gcuimhne duit. Aracnóidigh a thugtar orthu, freisin, ón bhfocal Gréigise a chiallaíonn &quot;damhán alla&quot;. Is é an bolcánachas is cúis leis na struchtúir seo ar fad, agus bíonn cuid mhaith bolcáin ar fáil ar Véineas, chomh maith. Tá 167 mbolcán ar Véineas atá níos mó ná céad ciliméadar ar trastomhas. Is é an t-aon struchtúr bolcánach amháin ar an Domhan atá inchurtha leis na fathaigh seo ná [[Haváí]]. 

An chuid is mó de na logainmneacha ar Véineas, tagraíonn siad do mhná na staire nó na miotaseolaíochta. Is iad na heisceachtaí is tábhachtaí Maxwell Montes, atá ainmnithe as [[James Clerk Maxwell]], agus an dá réigiún úd [[Alpha Regio]] agus [[Beta Regio]]. Bronnadh na hainmneacha seo sular tháinig [[an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]] ar an bhfód. Is é an tAontas a choinníonn cuntas ar logainmníocht an spáis inniu.

==== Geolaíocht an Dromchla ====

Dealraíonn sé gurbh é an bolcánachas a mhúnlaigh cuid mhór de dhromchla Véineas, ach má mhúnlaigh féin, ná síltear go mbeadh bolcánachas ''gníomhach'' ar obair go forleathan ar an bpláinéad i gcónaí. Is amhlaidh go bhfuil screamh Véineas i bhfad níos sine ná screamh an Domhain, ós rud é go bhfuil screamh an Domhain á hathchúrsáil gan stad gan staonadh ag an bhfodhuchtú, is é sin, an dóigh a mbíonn na plátaí teicteonacha ag sleamhnú isteach faoina chéile. Mar sin, ní bhíonn an tír-raon a fheicimid ar an Domhan inniu ach céad milliún bliain d'aois, ar meán, ach tá tír-raon Véineas cúig chéad milliún bliain d'aois, mar a mheastar.

Ina dhiaidh sin féin, is féidir go bhfuil bolcánachas beo sa chorráit ar Véineas féin. Nuair a bhí na spástaiscéalaithe Rúiseacha den tsraith úd [[Venera]] ag taighde an phláinéid, chuir siad sonrú i splancanna agus i dtóirneach nach raibh inmhínithe mar fheiniméin atmaisféaracha cosúil le splancarnach agus spéirlingí an Domhain. Nó níl báisteach ná fearthainn ar Véineas, agus is í an bháisteach is cúis leis an tóirneach ar an Domhan. Creidtear gurb é an luaithreamhán as na bolcáin is cúis leis na splancanna ar Véineas. Thairis sin, chaill an pláinéad 90 % den [[dé-ocsaíd shulfair]] a bhí san atmaisféar idir na blianta 1978 agus 1986, rud a thugann le fios go raibh mórbhrúchtadh bolcáin ann a d'ardaigh an leibhéal roimhe sin a chuir go mór mór le tiúchan na substainte sin. 

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Grianchóras}}

[[Catagóir:Véineas]]</text>
      <sha1>nvi3zbh761d0pxaig3bs5wve2par0tr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Iúpatar (pláinéad)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2497</id>
    <revision>
      <id>1063261</id>
      <parentid>1061121</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:30:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4690" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach|nom=Iúpatar [[File:Jupiter symbol (bold).svg|24px|♃]]}}
Is é '''Iúpatar''' an cúigiú [[pláinéad]] ón n[[grian]] sa [[ghrianchóras]], agus an ceann is mó de na plainéid ar fad. Ba é Iúpatar (Jupiter) Rí na nDéithe ag na Rómhánaigh. Is é Iúpatar an ceathrú réad is gile sa spéir agus bhí daoine ábalta é a fheiceáil ó thús ama. D'fhéach [[Galileo Galilei]] air trí theileascóp sa bhliain [[1610]] agus chonaic sé go raibh ceithre ghealach aige. Tugtar [[gealacha Galileo]] orthu sin i gcónaí ([[Io (gealach)|Io]], [[Europa (gealach)|Europa]], [[Ganymede (gealach)|Ganymede]] agus [[Callisto (gealach)|Callisto]]). Ba é seo an chéad uair a chonacthas go raibh rudaí ag dul timpeall ar phláinéad eile seachas an domhan agus ba athrú réabhlóideach é ar an léargas a bhí ag daoine ar an ollchruinne go dtí sin, mar gur creideadh go raibh an domhan i lár agus gach rud eile, an ghrian san áireamh, ag dul timpeall air.

Is pláinéad gáis é Iúpatar, gan aon dromchla soladach, cé go bhfuil croílár cloiche istigh ann. Uaireanta, tugtar [[Gásfhathach|gásfhathaigh]] ar phláinéid den chineál seo sa ghrianchóras, agus tá ceithre cinn acu ann: Iúpatar, [[Satarn (pláinéad)|Satarn]], [[Úránas (pláinéad)|Úránas]] agus [[Neiptiún (pláinéad)|Neiptiún]]. Is iad na scamaill san atmaisféar atá le feiceáil ón domhan. [[Hidrigin]] (90%) agus [[héiliam]] (10%) ar fad atá sa phláinéad seachas blúirí bídeacha de gháis eile, [[uisce]], agus [[amóinia]]. Tá Iúpatar 142,984 chiliméadar ar trastomhas, agus is ionann a mhais agus 317.8 domhan. Bíonn sé 778 milliún ciliméadar ón nGrian, ar meán. Tá an lá an-ghearr – 9 n-uair agus 55 nóiméad, agus tá bliain Iúpatair cothrom le 11.86 bliana de chuid an domhain. -108&amp;nbsp;°C an mheánteocht atá ann.

Tagann níos mó fuinnimh as Iúpatar i bhfoirm radaíochta ná mar a fhaigheann sé ón ghrian. Tá fáinní beaga dorcha timpeall ar Iúpatar ach níl siad le feiceáil ón domhan mar atá cuid Satarn. 

== Gealacha Iúpatair ==
{{Príomhalt|Gealacha Iúpatair}}
Bhí 63 shatailít ag Iúpatar, nuair a seiceáladh an uair dheireanach é, ach bíonn cinn nua á n-aithint go minic. Is gnách folúsghlantóir an spáis a thabhairt ar Iúpatar, nó baineann sé den spás an chuid is mó de na scuabréaltaí agus de na hastaróidigh a d'fhéadfadh dochar a dhéanamh don Domhan. Chonacthas sampla maith den obair seo i Mí Iúil 1994, nuair a bhuail an scuabréalta úd Shoemaker-Levy 9 faoi Iúpatar.

== Struchtúr Iúpatair ==

Ceann de na gásfhathaigh sa Ghrianchóras é Iúpatar, is é sin, níl ach croí beag solaid ann agus gás nó leacht ina thimpeall. Is é an ceann is mó de na pláinéid sa Ghrianchóras, nó tá sé 142,984 chiliméadar ar trastomhas ag an meánchiorcal. Tá Iúpatar 1.326 g/cm³ ar dlús, rud a chiallaíonn go bhfuil sé ar an dara pláinéad is dlúithe de na gásfhathaigh, ach ar ndóigh, tá na pláinéid domhanchosúla (an Domhan, Mearcair, Véineas, agus Mars) níos dlúithe ná Iúpatar.

Tá uachtar an atmaisféir ar Iúpatar comhdhéanta as hidrigin agus héiliam - is í an hidrigin an comhábhar is mó, agus ní sheasann an héiliam ach do 8-12 % den chomhdhéanamh. Nó sin é an céatadán de réir líon na móilíní. Scéal eile é go bhfuil adamh an héiliam níos troime ná móilín na hidrigine. De réir mhais na n-adamh, tá 75 % hidrigin agus 25 % héiliam ann, a bheag nó a mhór. Ag tuirlingt anuas san atmaisféar dúinn, áfach, gheobhaidh muid romhainn comhdhéanamh is casta ná sin, nó tá dúile níos troime thíos ansin, timpeall ar 5 % den iomlán. Is féidir, mar sin, iarsmaí de chomhdhúile a aithint in íochtar an atmaisféir a bhfuil sileacan, fosfar, carbón, ocsaigin, nítrigin nó dúile eile iontu: meatán CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;, uisce H&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;O, amóinia NH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;, foisfín PH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;, agus a lán eile. Amuigh ar fhorimeall an atmaisféir, arís, aithnítear criostail shioctha amóinia. Thaispeáin na gathanna ultraivialaite agus infridhearga go bhfuil hidreacarbóin sách casta, ar nóis na beinséine, ann chomh maith. 

Creidtear go bhfuil comhdhéanamh an atmaisféir ar Iúpatar an-chosúil le réaltnéal na gréine fadó - an réaltnéal as ar fáisceadh na pláinéid in imeacht na milliún bliain. Scéal eile, áfach, go bhfuil an neon i bhfad níos teirce ansin ná sa Ghrian, agus an héiliam féin beagáinín níos gainne. 

== Féach freisin ==

* [[Galileo ̈(taiscéalaí spáis)]] 

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{Grianchóras}}

[[Catagóir:Pláinéid]]
[[Catagóir:Iúpatar| ]]</text>
      <sha1>9pkf8sji6e7kfij59zqdr47c4wnqr2p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Satarn (pláinéad)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2498</id>
    <revision>
      <id>1063280</id>
      <parentid>1062570</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:41:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2213" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach|nom=Satarn [[File:Saturn symbol (bold).svg|24px|♄]]}}

Is é '''Satarn''' (arb ionann é mar fhocal agus ''Satharn'' nó ''Saturnus'', dia na talmhaíochta ag na Rómhánaigh) an séú [[pláinéad]] ón ngrian sa [[Grianchóras|ghrianchóras]], agus é ar an dara ceann is mó. Tá sé 119,300 ciliméadar ar trastomhas, agus ní mhaireann an lá ach deich n-uair a chloig go leith, rud a dhéanann cothromú ar na poil. [[Hidrigin]] is mó atá san atmaisféar agus bíonn stoirmeacha fíochmhara le feiceáil ón domhan. Cuireadh suntas ó thús i gcóras fáinní Satarn agus san iliomad gealach atá ag an bpláinéad. Tá 31 cheann acu ainmnithe agus is é [[Tíotán (gealach)|Tíotán]] an ceann is mó acu. Tá Tíotán chomh mór céanna le [[Gealacha Galileo]], an ceathrar gealach mhóra atá ag timpeallú Iúpatair. Is é Tíotán an dara gealach is mó sa Ghrianchóras, agus é beagáinín níos lú ná Ganymede atá ar an gceann is mó de Ghealacha Galileo.

Thug na spástaiscéalaithe úd Pioneer 11 (1979) agus [[Voyager 1]] agus 2 cuairt ar Shatarn agus thimpeallaigh an taiscéalaí úd Cassini an phláinéid ón 1 Iúil 2004 go deireadh an mhisin sa mhí Mheáin Fómhair 2017. 

Cosúil le hIúpatar, Úránas, agus Neiptiún, is gásfhathach é Satarn. Is é sin, tá an chuid is mó den phláinéad féin comhdhéanta as na gáis chéanna atá ina atmaisféar - hidrigin thar aon dúil eile. Mar sin, níl sé furasta a shainmhíniú go sásúil, cá dtagann deireadh leis an atmaisféar agus tús leis an bpláinéad féin. Is léir go bhfuil croíleacán cloiche taobh istigh, ach tá sé i bhfad níos lú ná an pláinéad ina iomlán.

== Gealacha ==
Tá 62 gealach ag Satarn (as a bhfuil ainmneacha ar 53 ceann acu).

;Gealacha Móra
*[[Dione]]
*[[Enceladus]]
*[[Epimetheus]]
*[[Hyperion]]
*[[Janus]]
*[[Mimas]]
*[[Pan]]
*[[Pandora]]
*[[Phoebe]]
*[[Prometheus]]
*[[Rhea]]
*[[Tethys]]
*[[Tíotán (gealach)|Tíotán]]

== Eolas ar líne ==
* http://www.nineplanets.org/saturn.html
* http://www.solarviews.com/eng/saturn.htm

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol}}
{{Grianchóras}}

[[Catagóir:Pláinéid]]
[[Catagóir:Satarn| ]]</text>
      <sha1>skn3u6hsoq8isvuvfuf16jq3x6d5n75</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Máire Mhic Giolla Íosa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2603</id>
    <revision>
      <id>1063266</id>
      <parentid>1018164</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:33:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Postanna eile */ litriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4308" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba í '''Máire Pádraigín Mhic Giolla Íosa''' nó '''Mary McAleese''' ([[27 Meitheamh]] [[1951]] i m[[Béal Feirste]] a rugadh í) ina ochtú h[[Uachtarán na hÉireann|Uachtarán ar Éirinn]] ó [[1997]] go [[2011]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://president.ie/index.php/ga/childrens-section/who-past|teideal=Childrens Section Who Past|work=president.ie|dátarochtana=2020-05-19}}&lt;/ref&gt;

== Saol ==
Saolaíodh Máire Pádraigín Ní Lionnacháin in [[Ard Eoin]] i m[[Béal Feirste]] ar an [[27 Meitheamh]], [[1951]], an duine is sine de naonúr clainne: ba í an chéad uachtarán a rugadh agus a tógadh i dTuaisceart Éireann. Is Caitliceach í. Bhí [[na Trioblóidí]] faoi lán seoil agus í ag fás aníos, agus chuir dílseoirí iachall ar mhuintir Uí Lionnacháin ceantar Ard Eoin a fhágáil. 

Bhain Máire céim le dlí amach ó [[Ollscoil na Ríona]] i mBéal Feirste sa bhliain [[1973]] agus glaodh chun [[Barra Thuaisceart Éireann]] í sa bhliain [[1974]]. Sa bhliain [[1975]], ceapadh í mar Ollamh Reid le [[Dlí Coiriúil]], [[Coireolaíocht]] agus [[Pionóseolaíocht]] i g[[Coláiste na Tríonóide]] i m[[Baile Átha Cliath]]. Sa bhliain [[1976]] phós sí an [[Dr. Máirtín Mac Giolla Íosa]], cuntasóir agus fiaclóir. Tá triúr clainne orthu, Emma, a rugadh sa bhliain [[1982]] agus cúpla, Justin agus SaraMai, a rugadh sa bhliain [[1985]].

D'fhill sí ar Ollscoil na Ríona sa bhliain [[1987]] nuair a ceapadh í mar Stiúrthóir ar [[Institiúid an Léinn Dlí Ghairmiúil]]. Bhí sí ina hiarrthóir d'[[Fhianna Fáil]] in olltoghcán 1987, ach níor toghadh í. Sa bhliain [[1994]], ceapadh í mar an chéad Leas-Seansailéir Cúnta mná riamh ar Ollscoil na Ríona Béal Feirste.

D'oibrigh sí mar iriseoir cúrsaí reatha agus mar láithreoir raidió agus teilifíse le [[Radio Teilifís Éireann]].[[Íomhá:Mary McAleese 2007.JPG|clé|mion|152x152px|Mary McAleese, 2007]]
== Uachtarán ==
[[Íomhá:McAleese.jpg|clé|mion|197x197px|Mary McAleese 2011]]Sa bhliain 1997 bhuail Máire Mhic Giolla Íosa iar-[[Taoiseach|Thaoiseach]] [[Ailbhe Mac Raghnaill]] agus roghnaíodh mar iarrthóir [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] don Uachtaránacht í. Toghadh í mar uachtarán sa bhliain 1997. Ar 11 Samhain insealbhaíodh Máire Mhic Giolla Íosa mar ochtú Uachtarán na hÉireann. Tháinig sí i gcomharbas ar Mháire Mhic Roibín. &quot;Droichid a thogáil&quot; an téama a bhain lena huachtaránacht dar léi.

Átoghadh Máire Mhic Giolla Íosa ar an 1 Deireadh Fómhair 2004: ba í an t-aon iarrthóir a bhí ainmnithe go bailí.

== Postanna eile ==
* Stiúrthóir Cainéal Teilifíse Channel 4.
* Stiúrthóir, Northern Ireland Electricity.
* Stiúrthóir, Royal Group of Hospitals Trust.
* Toscaire chuig Comhdháil an Tí Bháin i 1995 ar Thrádáil agus Infheistíocht in Éirinn agus an Chomhdháil leantach i b[[Pittsburgh]] i 1996.
* Comhalta de thoscaireacht na hEaglaise Caitlicí i 1996 chuig Coimisiún an Tuaiscirt ar Pharáideanna Conspóideacha.
* Comhalta de Thoscaireacht Easpagach na hEaglaise Caitlicí chuig Fóram Nua-Éireann i 1984.
* Comhalta bunaidh de Choimisiún na hÉireann um Príosúnaigh Thar Lear.

== Leabharliosta ==
* ''Máire Mhic Giolla Íosa: Beathaisnéis'', Ray Mac Mánais. (aistrithe go Béarla mar ''The Road From Ardoyne: The Making Of A President')
* ''Mary McAleese-The Outsider: An Unauthorised Biography'', Justine McCarthy, Dublin, Blackwater Press, 1999
* ''First citizen: Mary McAleese and the Irish Presidency'', Patsy McGarry, Dublin, O'Brien Press, 2008

== Naisc ==
* [http://www.president.ie/index.php?section=20&amp;lang=ire Beathaisnéis oifigiúil]
* [http://www.bbc.co.uk/northernireland/religion/sundaysequence/archive-interviews.shtml (Agallamh BBC, 2/3/2003)]
* [http://www.irlfunds.org/aif/new_york/events_31.asp Óráid: AIF Humanitarian Award]
* [http://www.beo.ie/index.php?page=archive_content&amp;archive_id=848 Sliocht as beathaisnéis Mhic Mhánais]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Uachtaráin na hÉireann}}

{{DEFAULTSORT:Giolla Iosa, Maire Mhic}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]
[[Catagóir:Uachtaráin na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1951]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine as Béal Feirste]]
[[Catagóir:Alumni Ollscoil na Banríona, Béal Feirste]]</text>
      <sha1>3wvf776pw3g6opy9kfn6o3mtlrh3ta9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amharclann na Mainistreach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2706</id>
    <revision>
      <id>1063293</id>
      <parentid>1061458</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:44:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5105" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}

Is amharclann i m[[Baile Átha Cliath]], i b[[Poblacht na hÉireann]] í '''Amharclann na Mainistreach''', glaotar '''Amharclann Náisiúnta na hÉireann''' air chomh maith a d'osclaítear don chéad uair ar an 27ú Nollag 1904. Cé gur cailleadh an bunfoirgneamh i dtine i 1951, tá sé fós gníomhach sá lá atá inniu ann. Ba í Amharclann na Mainistreach an chéad amharclann fóirdheonaithe ag an stát i ndomhan an Bhéarla; ó 1925 ar aghaidh fuair sí fóirdheontas bliantúil ó [[Saorstát Éireann]]. Tá an Máinistreach lonnaithe ag 26 Sráid Íochtar na Mainistreach, [[Baile Átha Cliath]] 1 ó mí Iúil 1966.

Bhí an amharclann an-bainteach le scríobhneoirí Athbheochan Liteartha na hÉireann ina blianta luath agus bhí go leor de na scríobhneoirí páirteach i mbunú an amharclann agus scríobh an cuid is mó dóibh dramaí a bhí ar siúl ann ag pointí áirithe. Bhí cuid mhaith de na scríobhneoirí agus aisteorí is mór le rá páirteach leis an Mainistreach, William Butler Yeats, Lady Gregory, Sean O'Casey agus John Millington Synge ach go háirithe. Tá sí an tábhachtach i dtionscal turasóireachta na hÉireann chomh maith.

== Stair ==

=== Bunús ===
[[Íomhá:AbbeyPosterOpeningNight.jpg|140px|thumb|right|Póstaer na chéad oíche san amharclann.]]
Ba iad [[W. B. Yeats|W.B. Yeats]] agus [[Lady Gregory|Lady Augusta Gregory]] a bhunaigh Amharclann na Mainistreach i [[1903]]. Roimhe sin, bhí Amharclann Liteartha na hÉireann agus An Cumann Drámata Náisiúnta ann chun drámaíocht a chur ar taispeáint do lucht féachana na hÉireann. Bhí Amharclann Liteartha na hÉireann bunaithe ag Yeats, Gregory agus ag Edward Martyn sa bhliain [[1899]] agus d'eascair Amharclann na Mainistreach as an gcompántas sin, agus í ag feidhmiú faoin ainm Cumann Náisiúnta Amharclannaíochta na hÉireann. Bhronn bean darb ainm Annie Horniman pátrúnacht ar an tionscnamh agus d'éirigh leo suíomh a cheannach don amharclann nua ar Shráid na Mainistreach agus osclaíodh na doirse don chéad seó ar [[27 Nollaig]] [[1904]]. Ba é ''On Baile's Strand'', ar dhráma é le W.B. Yeats féin, an chéad dráma a cuireadh os comhair an phobail san amharclann nua. Bhronn an [[Saorstát Éireann|Saorstát nua]] fóirdheontas ar an amharclann náisiúnta i [[1925]] agus tá cáil uirthi mar gheall air sin, toisc gurbh í an chéad amharclann i saol an [[An Béarla|Bhéarla]] a fuair maoiniú stáit.

=== Bunú ===
[[Íomhá:Douglas_Hyde_-_Project_Gutenberg_eText_19028.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Douglas_Hyde_-_Project_Gutenberg_eText_19028.jpg|clé|mion|214x214px|Dubhghlas de hÍde, timpeall na bliana [[1912]].]]

=== Blianta Luath ===

==== Scoileanna Cleamhnaithe ====

==== An Peacock agus an Gate ====

=== I nDiadh Aistarraingt Yates ===

== Drámaí conspóideacha ==
[[Íomhá:Sean O'Casey by Reginald Gray.jpg|mion|Seán O'Casey]]
Tharraing cuid de na drámaí go leor achrainn ar lucht na hamharclainne i rith na mblianta. Bhí sé ina chíréib nuair a léiríodh ''The Playboy of the Western World'' den chéad uair in [[An tEanáir|Eanáir]] [[1907]], toisc gur mheas cuid mhaith den lucht féachana go raibh an dráma ina mhasla do mhná na hÉireann. Tharla an rud céanna i [[1926]] nuair a léiríodh ''The Plough and the Stars'' le Seán O'Casey den chéad uair agus daoine áirithe den tuairim nár léirigh an dráma go leor urraime do cheannairí [[Éirí Amach na Cásca]].

== Foirgneamh nua ==

Scriosadh foirgneamh bunaidh na hamharclainne ar [[16 Iúil]] [[1951]], nuair a réab tine tríd. Cuireadh áitreabh sealadach ar fáil don amharclann in Amharclann na Banríona ar dtús agus aistríodh an amharclann ar ais go dtí an seansuíomh ar [[18 Iúil]] [[1966]], tar éis d'fhoirgneamh nua-aimseartha a bheith tógtha ar láthair stairiúil na hamharclainne, rud a bhí deartha ag an [[ailtireacht|ailtire]] Michael Scott.

== Athlonnú arís san 21ú haois ==
[[Íomhá:Facade Abbey Theatre Dublin.jpg|mion|Amharclann na Mainistreach]]
I mí [[Meán Fómhair|Mheán Fómhair]] [[2006]], sheol [[rialtas na hÉireann]] comórtas idirnáisiúnta dearaidh chun foirgneamh nua buan a chruthú d'Amharclann na Mainistreach ar shuíomh nua ag Cé Sheoirse, ar thaobh theas na cathrach. Fógraíodh coiste moltóireachta an chomórtais seo i n[[Deireadh Fómhair]] [[2007]]. Agus an comórtas seo á thabhairt chun críche, tá go leor uasghrádú agus athchóiriú déanta ag lucht na hamharclainne ag tús an [[21ú haois]], le cur le heispéireas amharclannaíochta an lucht féachana san fhoirgneamh a tógadh sna [[1960idí|naoi déag seascaidí]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.abbeytheatre.ie/ie Suíomh oifigiúil Gaelach na hamharclainne]
* [http://www.youtube.com/watch?v=qW1qEu-iGpY ''Cúirt an Mheán Oíche''], ó [[1985]] ar [[Raidió Teilifís Éireann|RTE]] {le aisteoirí ó ''[[Amharclann na Mainistreach]]''}.

{{síol-ie}}

[[Catagóir:Drámaíocht]]
[[Catagóir:Foirgnimh i mBaile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Amharclanna]]</text>
      <sha1>hk0kmrx1ibtv1z2b74ff0o10yxnheoh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vítneam</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2726</id>
    <revision>
      <id>1063273</id>
      <parentid>1029058</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:40:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7749" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

[[Tír]] in oirdheisceart na h[[An Áise|Áise]] is ea '''Poblacht Shóisialach Vítneam''', agus í ag críochantacht leis an t[[Daon-Phoblacht na Síne|Sín]], le [[Laos]], leis an g[[an Chambóid|Cambóid]] agus le Murascaill Tonkin. Is í an [[Vítneaimis]] an [[Teanga (cumarsáid)|teanga]] náisiúnta. Is í [[Ha Noi]], i dtuaisceart na tíre, an [[Príomhchathair|phríomhchathair]], ach is í [[Cathair Ho Chi Minh]] sa deisceart an chathair is mó sa tír.

== Polaitíocht ==
[[Íomhá:CPV Congress X.jpg|clé|mion|200x200px|Comhdháil chumannach X]]
Tá rialtas [[Cumannachas|Cumannach]] i réim i Vítneam. Ach, cé go bhfuil an rialtas bunaithe ar an bhfealsúnacht Chumannach, tá fiontair ghnó go leor ar fud na tíre, go háirithe i limistéar [[Cathair Ho Chi Minh|Chathair Ho Chi Minh]].

Ní cheadaíonn an páirtí Cumannach freasúra ar bith. Tá riarachán an-lárnaithe sa tír mar is dual d'fhealsúnacht na gcumannach. Tá [[pionós an bháis]] ann chomh maith, agus gearrtar é ar dhaoine a chiontaítear i gcoireanna tromchúiseacha, go háirithe i smuigleáil na ndrugaí. 

Tá an tír roinnte ina naoi gcúige agus caoga, agus í beagnach ar aon mhéid leis an Ghearmáin.

== Geilleagar ==
Le tamall de bhlianta anuas, tá múnla forbartha na Síne á leanúint sa tír, margadh saor don rachmas agus é pósta le córas diansmachta Cumannach, agus tá borradh mear ar an eacnamaíocht anois, cé go raibh stailceanna sa tír le gairid in aghaidh na gcoinníollacha oibre sna monarchana nua a chuir comhlachtaí eachtrannacha ar bun.

== Reiligiúin ==
Cé go bhfuil an chuid is mó de mhuintir Vítneam ina [[Búdachas|mBúdaithe]], tá níos mó ná 10% de na daoine ina g[[Caitliceachas|Caitlicigh]], freisin. Tá líon beag [[Ioslam|Moslamach]] sa tír chomh maith.

== Stair ==
Glactar leis go traidisiúnta go bhfuil cónaí ar mhuintir Vítneam sa tír le breis is ceithre mhíle bliain anuas, agus meastar gurb as [[an tSín]] a tháinig siad ar dtús. Bhí an limistéar faoi cheannas na Síne ar feadh i bhfad, ach sa bhliain 939 bhain Vítneam [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleáchas]] amach.  

D'éirigh leo cosc a chur le hionradh na Mongólach, rud a threisigh leis an neamhspleáchas go mór nuair a bhí formhór na hÁise á chreachadh ag [[Geingeas Cán]] agus a shliocht. Leathnaigh a gcumhacht ó dheas agus chuir siad ríocht Champa agus an chuid ba mhó d'impireacht na gCiméarach faoina smacht.  
[[Íomhá:Indochina002.jpg|clé|mion|Francaigh sa 19ú haois, Stanley Karnow: Vietnam: A History, New York 1983]]
Sa [[19ú haois|naoú haois déag]] tháinig na [[Francaigh]] agus chuir siad Vítneam agus a comharsana, an Chambóid agus Laos, faoina smacht. Ghabh na [[Seapánaigh]] seilbh ar an tír le linn an [[Dara Cogadh Domhanda]]. 

== Cogaidh sa 20ú haois ==

=== An Chéad Cogadh Ind-Síneach ===
Bhí trí chogadh móra i Vítneam sa 20ú céad: [[An Chéad Cogadh Ind-Síneach]] inar throid muintir Vítneam i gcoinne na gcoilíneach as [[an Fhrainc|An Fhrainc]] a bhí i gceannas na tíre ar feadh timpeall céad bliain.  

Rinne an Fhrainc iarracht Vítneam a chur faoina smacht arís tar éis do na Seapánaigh seilbh a ghlacadh ar an tír sa [[Dara Cogadh Domhanda]]. Mhair an cogadh ar feadh naoi mbliana go dtí go raibh an bua ag náisiúnaithe Vítneam ar na Francaigh faoi dheireadh i g[[Cath Dien Bien Phu]] sa bhliain 1954.  

=== An Dara Cogadh Ind-Síneach ===

* Príómh-alt:  [[Cogadh Vítneam]]  

[[Íomhá:Vo Nguyen Giap 1951.jpg|mion|clé|Vo Nguyen Giap, 1951]]
Cé go raibh tacaíocht an phobail le buaiteoirí an chogaidh, [[Ho Chi Minh]] agus an ginearál Nguyen Giap, níor theastaigh ó thíortha an iarthair go mbeadh rialtas Cumannach i gceannas ar thír chomh tábhachtach agus rinneadh críochdheighilt ar an tír. Faoi bhrú ón Rúis agus ón tSín ghlac Ho Chi Min leis an gcríochdheighilt mar gur chreid sé go mbeadh an bua ag a lucht leanúna i dtoghcháin an Deiscirt agus go bhféadfaí an tír a athaontú go mear.  

Ach chruthaigh Stáit Aontaithe Mheiriceá Poblacht Vítneam Theas agus chuir siad Ngo Dinh Diem i gceannas ansin. Chuir sé siúd i leith an tuaiscirt go raibh sé ar intinn acu an deisceart a chur faoi chois agus chuir sé tús le frithionsaí in éadan na gCumannach. De réir mar a mhéadaigh an cos ar bolg d'impigh Cumannaigh an Deiscirt ar [[rialtas]] an tuaiscirt airm a thabhairt dóibh chun dul i mbun treallchogaíochta. Ba sa dóigh sin a thosaigh [[Cogadh Vítneam|An Dara Cogadh Ind-Síneach]] (idir Vítneam Thuaidh agus Vítneam Theas). Le ceadú ón Tuaisceart, bunaíodh an Fronta Saoirse Náisiúnta, is é sin, comhearaíocht na Náisiúnaithe is na gCumannach sa Deisceart le ruaigeadh a chur ar rialtas Diem, agus mhair cogadh géar fuilteach á fhearadh ar feadh cúig bliana déag eile. Ghlac na Meiriceánaigh, agus comhghuaillithe eile ar nós na h[[An Astráil|Astráil]]&lt;nowiki/&gt;e, páirt sa chogadh ar thaobh an Deiscirt, rinneadh buamáil throm ar chathracha, scriosadh bailte, sráidbhailte agus [[feirm]]&lt;nowiki/&gt;eacha agus cuireadh na milliún i ngéibheann. Deirtear go raibh [[saighdiúir]]í as an tSín páirteach i gcosaint an Tuaiscirt&lt;ref&gt;http://thevietnamwar.info/what-countries-involved-in-the-vietnam-war/&lt;/ref&gt;.  

Ní raibh ag éirí le ceachtar taobh an lámh in uachtar a fháil, ach le hionsaí Tet sa bhliain 1968 léirigh fórsaí an tuaiscirt agus an Fronta Saoirse nach bhféadfaí iad a chloí, agus mhéadaigh ar léirsithe i gcoinne an chogaidh ar fud an domhain, agus go háirithe i Meiriceá. De réir a chéile tharraing fórsaí Mheiriceá amach as an tír leis an gcogadh a &quot;Vítneamú&quot;, is é sin, é a fhágáil faoi na Vítneamaigh féin. Ar feadh dhá bhliain rinne rialtas an Deiscirt iarracht fórsaí na gCumannach a choinneáil siar. Chríochnaigh an cogadh nuair a thit cathair Saigon i mí Aibreáin [[1975]]. Tháinig deireadh leis an gcogadh ar an [[30 Aibreán]] [[1975]] (''Lá na Saoirse'' i Vítneam inniu). 

Áirítear gur maraíodh os cionn trí mhilliún duine sa chogadh, timpeall 50,000 díobh as Meiriceá.  
* Príómh-alt:  [[Cogadh Vítneam]]  

=== An Tríú Cogadh Ind-Síneach ===
* Príomh-alt:  [[Cogadh Vítneam agus na Síne]]
Cé gur Cumannaigh ab ea ceannairí Vítneam go hoifigiúil, agus iad i dtuilleamaí na tacaíochta ón [[An tAontas Sóivéadach|Aontas Sóivéideach]] agus ón tSín leis an gcogadh a bhuachan, níorbh fhada gur thit siad amach leis na Sínigh. Tugtar [[An Tríú Cogadh Ind-Síneach]] ar an gcogadh (idir Vítneam agus An tSín, [[1978]] – [[1979]]). Rinne na Sínigh ionradh thar theorainn Vítneam ach ní raibh seans dá laghad acu in éadan saighdiúirí dea-oilte a raibh taithí na mblianta acu ar an gcogaíocht.

===An Chambóid ===

[[Íomhá:Cambodia amputations from landmines.jpg|mion|clé|Mianaigh talún agus teascadh fir faoi ghlúin, fós inniu]]

Sa bhliain 1979, tar éis do [[Saighdiúir|shaighdiúirí]] na [[An Chambóid|Cambóide]] ionsaithe a dhéanamh thar teorainn, rinne Vítneam ionradh ar an [[tír]] sin agus ruaig siad an deachtóir [[Pol Pot]]. Cé go raibh réimeas Pol Pot ar cheann de na [[rialtas]] ba uafásaí a bhí sa domhan riamh, rinne SAM cáineadh géar ar ionradh Vítneam agus cuireadh smachtbhannaí i bhfeidhm in aghaidh na tíre a d'fhág nach raibh sí ábalta forbairt eacnamaíoch a dhéanamh go ceann i bhfad. 

== Féach freisin ==
* [[Cogadh Vítneam]] 
* [[Cogadh Vítneam agus na Síne]] 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Catcómhaoin|Vietnam|Vítneam}}
{{Síol}}

[[Catagóir:Vítneam| ]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]
[[Catagóir:Tíortha agus críocha labhartha na Sínise]]</text>
      <sha1>akjlji3j987yesy1dm8sc800zrnd9f2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Miotaseolaíocht na nGael</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2810</id>
    <revision>
      <id>1063446</id>
      <parentid>1055296</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:39:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* An Rúraíocht */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2758" xml:space="preserve">Baineann an t-alt seo le '''miotaseolaíocht na nGael'''.

Bhí miotais dá gcuid féin ag na sean-[[Gael|Ghaeil]], agus tá roinnt mhaith eolais againn faoi. Bhí éagsúlacht sna déithe agus na creidimh eile ar fud na hEorpa in airde réim na g[[Ceiltigh|Ceilteach]], ach bhí aitheantas leathan ag déithe áirithe, m.sh, [[Lugh]], [[Manannán mac Lir]]. Bhí déithe eile a raibh baint níos láidre acu le áit áirithe, m.sh, Crom Dubh in [[Éire|Éirinn]].

==Scéalaíochtaí agus Catagóirí==
Is féidir an cineál de chuid is mó de seanscéalta Gaelacha a aithint lena chéad fhocal, mar a leanas:
* ''aided'' (anbhás) – bás tréan de dhuine nó ainmhí
* ''aisling'' – fís a chodladh
* ''aithed'' (éalú leannán)
* ''baile'' (buile) –  fís, mire, mearchial
* ''cath''
* ''compert'' (coimpeart, gin)
* ''echtrae'' ([[Echtra|eachtra]])
* ''immram'' ([[Immram|iomramh]]) – turas thar lear go dtí oileán miotasach
* ''macgnímartha'', ''macgnímrada'' (macghníomhartha)
* ''orgain'' (argain, dúnmharú)
* ''scéla'' (scéala)
* ''[[Táin Bó|táin bó]]''
* ''tochmarc'' (tochmharc, suirí)
* ''togail'' (toghail,  léirscrios)
* ''tóraíocht''

Ó thaobh roinnt téacsanna de, is deacair a rá cén cineál is ea iad, mar shampala ''acallam'' (agallamh).

==Na Scéalta Miotaseolaíochta==
{{main|Na Scéalta Miotaseolaíochta}}

Sa chuid seo, cuimsítear scéalta faoi bhunús agus iar-dhéithe na nGael, agus an tagann an chuid is tábhachtaí den eolas ón [[Dindsenchas]] agus [[Leabhar Gabhála na hÉireann]]. Bréag-stair na hÉireann atá sa Leabhar Gabhála, a leagann síos sinsearacht na nÉireannach siar ó [[Maois]]. Déantar cur síos ar na gcogaí idir na Fir Bolg agus Tuatha Dé Danann sa [[Cath Maighe Tuireadh]], agus tá an scéal cáiliúil [[Clann Lir]] mar pháirt den ghrúpa seo chomh maith. 

# [[Cessair]]
# [[Parthalán]]
# [[Fomhóraigh]]
# [[Neimheadh]]
# [[Fir Bholg]]
# [[Tuatha Dé Danann]]
# [[Míl Espáine]]

== An Rúraíocht ==
:''Príomhalt: [[An Rúraíocht]]''
Creidtear go bhfuil eachtraí na Rúraíochta suite timpeall tús ré na Críostaíochta, agus is i g[[Cúige Uladh]] agus i g[[Cúige Chonnacht]] atá na scéalta bunaithe. I measc na gcarachtar is mó atá ann ná Rí Uladh [[Conchúr mac Neasa]], agus an sár-laoch [[Cú Chulainn]].

== An Fhiannaíocht ==
:''Príomhalt: [[An Fhiannaíocht]]''

== Scéalaíocht na Ríthe ==
{{main|Scéalaíocht na Ríthe}}

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Medieval_Irish_tale_lists Scéal liostaí A agus B] ar [https://www.vanhamel.nl/codecs CODECS]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}

{{An Fhiannaíocht}}

{{An Rúraíocht}}

{{síol}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael| ]]</text>
      <sha1>muh6f1zhxjn4iyzh7rhz04qwx8y0nps</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Antartaice</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2824</id>
    <revision>
      <id>1063046</id>
      <parentid>980224</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:11:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9164" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
[[Ilchríoch]] atá timpeall ar an [[Pól Theas]] is ea '''an Antartaice'''. 200 milliún bliain ó shin bhí an Antartaice i lár sár-ilchríche a dtugtar Gondwana anois uirthi. 180 milliún bliain ó shin thosaigh an ilchríoch sin ag dealú ó chéile go ndearnadh na hilchríocha atá anois ann agus iad ag scaradh go mall lena chéile ar dhroim na [[leac teicteonach]], rud a lean ar feadh 150 milliún bliain. Is mór an t-eolas atá le fáil ó charraigeacha agus ó iontaisí na hAntartaice agus rian na seanaeráidí teo agus an tseanfhásra thiubh go soiléir orthu. D’fhuaraigh an Antartaice nuair a thosaigh an Sruth Im-mholach ag dul i gceann siúil, agus sin mar atá an scéal inniu.

Tá an spéis atá ag daoine san Antartaice ag méadú ón [[19ú haois]] i leith. Bhí [[An Bhreatain]] agus [[An Rúis]] ag déanamh [[taiscéalaíocht]]a ann i dtús na haoise sin, agus ba é an tIoruach [[Roald Amundsen]] an chéad duine a shroich an Pol Theas féin. Rinne seacht dtír éileamh ar limistéir ann, éileamh nár réitíodh riamh, ach tá Conradh i bhfeidhm ó 1961 i leith chun bun dleathach a chur le ghnó na dtíortha a bhfuil bunáiteanna acu ar an ilchríoch. 

Tá an ilchríoch 14 milliún m² ar leithead.

== Úsáid na hAntartaice ==
[[Íomhá:Camp-Academia.jpg|280px|thumb|right|Camp Academia, Huron Glacier]]
Ní raibh daoine ina gcónaí go buan sa réigiún seo riamh, ach is iomaí stáisiún taighde atá ann anois. Ag seo cuid de na tíortha a bhfuil baint acu leis an Antartaice: [[an Airgintín]], [[An Astráil]], [[An Bheilg]], [[An Bhrasaíl]], [[an Bhulgáir]], [[An tSile]], [[Daon-Phoblacht na Síne|an tSín]], [[an Fhionlainn]], [[an Fhrainc]], [[an Ghearmáin]], [[an India]], [[an Iodáil]], [[an tSeapáin]], [[An Chóiré Theas]], [[an Ísiltír]], [[an Nua-Shéalainn]], [[an Pholainn]], [[an Rúis]], [[an Afraic Theas]], [[an Ríocht Aontaithe]], [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]].

Is fada an Antartaice á hiniúchadh ag na heolaithe de bharr a ndéanann sí de léiriú ar réanna [[geolaíocht|geolaíocha]] eile agus ar a bhféadfadh a bheith i ndán dúinn san am atá le teacht, go háirithe i ngeall ar athrach na haeráide. Chomh maith leis sin, tá fonn ar a lán tíortha dul ar thóir mianraí sa réigiún, rud ar mór an t-ábhar conspóide é. Faoi láthair meallann an Antartaice a lán turasóirí: déantar iarracht ar gan díobháil ar bith a dhéanamh don timpeallacht, ach ní leithne an t-aer ná an timpiste. 

Ó thaobh na staire de, athraíonn daoine cibé rud a mbaineann siad dó, agus is minic a mhilleann siad é. Is cinnte go bhfágfaidh an t-athrach aeráide a rian ar an Antartaice go léir; ní fios fós céard a tharlóidh má chuirtear ladar go díreach sa mhias.

== Comharthaí Sóirt ==

Níl aon áit is fuaire ná an Antartaice: ar 21 Iúil 1983 thit an teocht go dtí -89.2 céim C, de réir mar a thomhais stáisiún Vostok na Rúise í. Níl aon ilchríoch is tirime ná an Antartaice ach oiread: ní fhaigheann fásaigh theo an domhain níos mó báistí ná í. Agus tá sí ar an ilchríoch is airde agus is gaofaire. Is mór an tábhacht atá leis na sonraí aeráide a bhailíonn stáisiúin thaighde san Antartaice agus in áiteanna atá gar di, agus ríomhshamhlacha á ndéanamh chun athrach aeráide a thuar.

== Oighearshruthanna ==

Tosaíonn na hoighearshruthanna ar an taobh istigh den ilchríoch agus imíonn leo go han-mhall i dtreo an chósta – chomh mall sin go mb’fhéidir go dtógfadh sé na mílte bliain ar an oighear ciumhais na farraige a bhaint amach. Is é Oighearshruth Lambert an ceann is mó dá bhfuil ann, agus é 40 cm ar leithead agus 400 cm ar fad – an t-oighearshruth is mó ar domhan.

== Cnoic oighir ==
[[Íomhá:Booth and Mount Scott.jpg|thumb|280px|Inis Booth agus [[Sliabh Scott (Antartaice)|Sliabh Scott]] san Antartaice]]

Cuireann áilleacht agus méid na gcnoc oighir iontas i gcónaí ar dhaoine, agus is baol do longa anois féin iad. Níl an mhórchuid de na hoighearshruthanna chomh dlúth iontu féin leis an oighear glan toisc go bhfuil beagán aeir istigh iontu. Ar bharr na n-oighearshruthanna “táblacha” tá sraith sneachta bhrúite atá tiús 50 m inti nó os a chionn, ach níl an sneachta sin chomh dlúth le hoighear glan ach oiread.

== Oighear mara ==

Sa [[geimhreadh|gheimhreadh]] reonn cuid mhaith den fharraige timpeall na hAntartaice agus téann uisce an-fhuar síos sa duibheagán, áit a dtéann sé i bhfeidhm ar shruthanna na n-aigéan. Téann an t-oighear go mór i bhfeidhm ar an atmaisféar freisin agus oibriú na n-aigéan á mhaolú aige. Bacann sé malartú na ngás ([[ocsaigin]], [[Dé-ocsaíde charbóin|dé-ocsaíd charbóin]], gal uisce agus eile) agus bíonn sé ina insliú idir an fharraige agus an atmaisféar: is lú an méid teasa a chailleann an t-[[uisce]]. Chomh maith leis sin, frithchaitheann an t-oighear solas agus teas na [[An Ghrian|gréine]].

Is lú an salann atá san oighear mara ná mar atá sa sáile, agus an salann nach bhfuil gafa ag an oighear méadaíonn sé salandacht agus dlúithe na farraige. Is féidir leis seo dul i bhfeidhm ar chomhiompar agus ar ghluaiseacht an uisce agus cothaithigh a thabhairt aníos. Nuair a leánn an t-oighear san [[earrach]] scaoileann sé uisce níos glaine uaidh, ag cruthú sraith dhaingean uachtarach nach mbíonn chomh goirt sin. 

Tá mórán [[algae]] istigh san oighear nó thíos faoi, agus borraíonn siad sa tsraith ghlanuisce a thagann ann agus an t-oighear ag cúlú sa samhradh. Itheann cril an fíteaphlanctan atá ag brath ar an oighear mara, agus bíonn an chril á hithe ag míolta móra, ag rónta, ag piongainí agus eile. Síolraíonn roinnt rónta agus piongainí ar an oighear agus is féidir leis a bheith ina áit dhídine acu. 

Ní bhíonn ach an chuid is lú den oighear daingean – an chuid is gaire don tír. Oighear briste is mó a bhíonn ann, é ina ngrúim de gach saghas agus iad ag méadú i gcónaí. Is minic a bhíonn stráicí d’fharraige ghlan eatarthu.

== Beatha i gcontúirt ==
[[Íomhá:Bransfield-Strait.jpg|280px|thumb|Caolas Bransfield]]

Tá [[an tAigéan Antartach]] lán de bheatha: péisteanna ollmhóra, portáin mhóra, damháin mhara atá chomh leathan le mias. Tá an seilide snámha ''limacina helicina'' ann agus toirt pónaire ann; tá dreancaidí feoiliteacha ann, míolta móra críona, seilidí glébhuí agus spúinsí feoiliteacha, agus ''pelagonemertes rollestoni'', ainmhí trédhearcach a bhfuil a ghoile buí spréite ina gcraobhacha ag cothú gach cuid dá chorp. In áiteanna tá gach orlach den ghrinneall ceilte ag rudaí beo. 

Is iad na rudaí beo is fearr a thugann léargas ar athrú timpeallachta, dála aicídiú na farraige. Tarlaíonn sin de bharr méadú dé-ocsaíde carbóin san aer, rud a bhacann fás na gcnámh. 

Tá taighde á dhéanamh ar an ngaol atá idir na rudaí beo san fharraige éadomhain agus rudaí eile atá ina gcónaí sna hísleáin is doimhne. Deirtear go ndearna speicis dhifriúla imeascadh de bharr leathnú agus chúlú an oighir sna réanna a chuaigh thart. Fáisceadh mórán [[speiceas]] tuaisceartach as an Aigéan Antartach de bharr theacht agus imeacht na n-oighearshruthanna ar feadh na milliún bliain. Is féidir mórán saghsanna ochtapas a rianú siar go dtí sinsear Antartach.

Tá an-chosúlacht idir speicis áirithe sa Mhol Thuaidh agus sa Mhol Theas, agus tá an [[DNA]] á scagadh lena fháil amach an ionann iad speicis éigin atá scoite amach ó chéile anois agus an mbíonn speicis éigin ag imeacht idir an dá mhol fós sna sruthanna doimhne.

Idir an dá linn, tá a lán speiceas (agus a lán ainmhithe gan chnámh droma san áireamh) ag tabhairt a n-aghaidhe ar na Moil ar thóir uisce níos fuaire. Ach ní thig leis na speicis atá ann cheana a mhalairt d’áit a fháil, agus beidh na gnáthóga féin ag athrú. Tá fianaise ann nach féidir leis na hainmhithe úd maireachtáil má mhéadaíonn teocht an uisce (atá an-fhuar faoi láthair) níos mó ná cúpla céim. Sna caoga bliain seo caite d’éirigh an teocht timpeall 1&amp;nbsp;°C. Beidh an chril i mbaol mar nach féidir leo pórú agus an t-uisce ró-the, rud a laghdóidh cothú na míolta móra agus eile a itheann iad. 

Cúis imní eile is ea na speicis neamhdhúchasacha a d’fhéadfadh an tAigéan Antartach a bhaint amach ar longa agus an fharraige á téamh.

== Naisc sheachtracha ==
* http://pubs.usgs.gov/gip/dynamic/historical.html
* http://www.aspect.aq/seaice.html
* http://www.csiro.au/
* http://www.sciencedaily.com/
* [http://web.archive.org/web/20060203012030/http://www.mfa.government.bg/uploads/imgs/Livingston/livingston.jpg L.L. Ivanov et al, Topographic map of Livingston Island and Greenwich Island]
* [http://apc.mfa.government.bg Antarctic Place-names Commission of Bulgaria]

&lt;gallery&gt;
File: 061212-nordkapp.jpg
File:GletscherMM.jpg
File:Fryxellsee Opt.jpg
File:Mount Erebus Aerial 2.jpg
File:Aurore australe - Aurora australis.jpg
&lt;/gallery&gt;

{{Commons|Antarctica|Antartaice}}
{{Mór-Roinn}}

[[Catagóir:Mór-ranna]]
[[Catagóir:Antartaice]]</text>
      <sha1>2nrxh053qb3po37kkiu9kv4p06x3qil</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eoghan Rua Ó Súilleabháin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2828</id>
    <revision>
      <id>1063085</id>
      <parentid>1047218</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1966" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} File as [[contae Chiarraí|Ciarraí]] ab ea '''Eoghan Rua Ó Súilleabháin''' ([[1748]] – [[29 Meitheamh]] [[1784]]).

== Saol ==
Rugadh Eoghan Rua in aice le [[Cill Airne]] agus a fuair a chuid oideachais i [[scoil cois claí|scoil scairte]]. Bhí sé ina mhúinteoir i nGníomh go Leith, ach b'éigean dó imeacht leis mar gheall ar eachtra náireach éigin. Chaith sé tamall ar muir i gcabhlach na Breataine, tamall ina [[spailpín]] agus ina mhúinteoir do chlann Nagle i [[Mainistir Fhear Maí]]. Chaith sé tamall chomh maith mar shaighdiúir i [[Sasana]]. Bhunaigh sé scoil i gCnoc na Rí. Gortaíodh é tar éis dó aor a scríobh faoin gCornal Cronin agus fuair bás den bhfiabhras go gearr ina dhiaidh sin. Bhí an-cháil air lena linn féin mar fhile agus tugadh 'Eoghan an Bhéil Bhinn' air. Chleachtaigh sé an aisling i measc cineálacha eile filíochta.

Mhaigh [[Diarmaid Ó Súilleabháin]] gur fhoghlaim sé an-chuid Gaeilge as saothar Eoghain Ruaidhe.

== Féach freisin ==
* [[Tráth inné is mé tnáite tréith]]
* [[Suantraí dá Mhac Tabhartha]]
* [[Ceo Draíochta]]
* [[Tá an cruatan ar Sheoirse]]
* [[I Sacsaibh na séad i gcéin óm dhúchas]]

== Tagairtí ==
* [[Dubhghlas de hÍde]], Amhráin Grádh Chúige Chonnacht (BÁC, 1903)
* Patrick S. Dinneen, Amhráin Eoghain Ruaidh Uí Shúilleabháin (BÁC, 1901)

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=1228 Eoghan Rua ar ainm.ie]
* [http://www.oxforddnb.com/index/101026777/ Eoghan Rua san Oxford Dictionary of National Biography]
* [https://archive.is/20121218111700/www.rte.ie/radio1/scribhneoiri/1195689.html RTÉ Raidió 1, 'Scríbhneoirí Faoi Chaibidil', 2008. De hAoine 13 Meitheamh. Eoghan Ruadh Ó Súilleabháinis ábhar pléite]

{{DEFAULTSORT:Suilleabhain, Eoghan Rua O}}

[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chiarraí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1748]]
[[Catagóir:Básanna i 1784]]</text>
      <sha1>qyaybb3luorl5xmrz2dzr6izgjfmlmp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aodh Ó Néill</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2890</id>
    <revision>
      <id>1063403</id>
      <parentid>1027035</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:22:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>/* Oidhreacht */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7480" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Iarla [[Thír Eoghain]], agus bróicéir cumhachta par excellence, ab ea '''Aodh Ó Néill''' (timpeall 1550 - [[20 Iúil]] [[1616]]).&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dib.ie/biography/oneill-hugh-a6962|teideal=O'Neill, Hugh {{!}} Dictionary of Irish Biography|language=en|work=www.dib.ie|dátarochtana=2022-03-15}}&lt;/ref&gt; Mac a bhí ann leis an bhFeardorcha Ó Néill, fear a rabhthas in amhras faoina dhlisteanacht, ach a bhí aitheanta mar mhac ag [[Conn Bacach Ó Néill]], an chéad duine a ainmníodh mar Iarla Thír Eoghain ag [[Rialtas na Breataine]]. 

Maraíodh an Feardorcha (nó Maitiú mar a thugtaí air chomh maith) agus na mic ba shine aige sa chogaíocht leanúnach a bhí idir [[Seán Ó Néill]] (Seán Donnaighleach), agus a ghaolta.

== Tús a shaoil ==
Tógadh an Niallach i gcúirt na Sasana (ó naoi mbliana d'aois), áit a bhfuair sé oiliúint i mbeartaíocht na [[Cogadh|cogaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a agus in ealaín na [[Taidhleoir|taidhleoireacht]]&lt;nowiki/&gt;a. Bhain sé úsáid mhór as an dá scil sin níos déanaí.

Rinneadh Barún [[Dhún Geanainn]] d'Aodh sa bhliain [[1562]]. Chaith sé cuid mhaith dá óige le muintir Hoveneden sa Pháil. 

D'fhill an Niallach ar Chúige Uladh sa bhliain 1567, tar éis do Sheán bás a fháil. Bhí an-mheas ar a intleacht ó thús, ach níor léir riamh go raibh tuairimí láidre [[Creideamh|creidimh]] aige. 

Chabhraigh Ó Néill leis an [[tiarna Essex]] tailte Chlann Aodha Buí a scrios i [[1574]], agus chuidigh sé le hIarla Urmhumhan tailte na nGearaltach a bhánú i [[1580]]. Bhí suíochán tiarna aige i bParlaimint Perrot i [[1585]] agus bhí sé i bpáirt le Perrot sa bhfeachtas in aghaidh na nAlbanach i g[[Cúige Uladh]].  

Mar gheall ar a dhílseacht do [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|rialtas Shasana]], rinneadh Iarla Thír Eoghain de. Mar sin ghlac an Niallach seilbh ar na tailte uile a bhí ag a sheanathair. Ach bhí deacrachtaí aige le [[Dlí|dlíthe]] Shasana a chur i bhfeidhm cé gur thug sé geallúintí go leor go raibh a dhícheall á dhéanamh aige. 

== Pósadh Achrannach ==
[[Íomhá:AodhÓNéill1.jpg|220px|clé|thumb|Aodh Ó Néill]]
Rinne an Niallach namhaid de [[Marshall Bagnal]] nuair a phós sé deirfiúr an fhir sin in ainneoin go raibh bean chéile aige cheana féin. Ag an am sin, [[1594]] bhí na tiarnaí Gaelacha eile i g[[Cúige Uladh]] ag éirí amach in aghaidh Shasana - Ó Domhnaill, Mag Uidhir agus Mac Mathúna, agus chuaigh deartháir Aoidh i bpáirt leis na ceannaircigh. 

Cuireadh i leith Uí Néill go raibh comhghuaillíocht bunaithe aige le Rí na [[Spáinne]] agus leis an b[[Pápa]] agus go raibh teideal Gaelach, &quot;Ó Néill&quot; á úsáid aige. 

D'ordaigh a Bhanríon an Niallach a ghabháil ach d'éalaigh sé as [[Baile Átha Cliath]] go Tír Eoghain agus i [[1595]] d'éirigh sé amach go hoscailte in aghaidh na Sasanach. Bhí arm maith curtha le chéile le tamall aige, agus neart armlóin acu, agus ba cheannaire míleata an-éifeachtach é. Chloígh sé arm Sasanach ag [[Cluain Tiobraid]], ach lean sé air ag maíomh go raibh sé dílis don Bhanríon agus go raibh síocháin uaidh. 

D'éiligh an Niallach saoirse do [[Caitliceachas|Chaitlicigh]] Uladh, ach diúltaíodh dó agus thosaigh an chogaíocht arís i [[1597]]. Rinne [[Henry Bagenal]]  ionradh ar Chúige Uladh le cúig mhíle fear ach bhuaigh Ó Néill an cath a troideadh ag [[Béal an Átha Buí]].

==Robert Devereux, Mountjoy agus Carew ==
[[Íomhá:Robert Devereux, 2nd Earl of Essex.jpg|clé|mion|194x194px|Robert Devereux, 2nd Earl of Essex, circa 1596]]
Cuireadh ceannairí nua anonn as [[Sasana]], an Tiarna Mountjoy agus [[George Carew]]. D'éirigh leo sin [[Cúige Mumhan]] a chur faoi chois. Mar sin, nuair a tháinig an chabhair a bhí iarrtha ag Ó Néill ón [[An Spáinn|Spáinn]] go [[Cionn tSáile]], bhí [[Fórsaí armtha|arm]] Shasana ábalta iad a chur faoi léigear láithreach. 

Bheartaigh ceannairí Uladh ar a gcuid [[saighdiúir]]í a thabhairt aduaidh. Thimpeallaigh siad na Sasanaigh, ach ní raibh taithí ag na Gaeil ar an gcineál [[Cogadh|cogaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a a cleachtadh ar thalamh oscailte na Mumhan.

Bhí bua éasca ag marcshlua Shasana orthu. Chúlaigh na hUltaigh abhaile agus lean orthu ag troid ar feadh cúpla bliain eile.

==Géilleadh agus Teitheadh ==
[[Íomhá:George Carew, Earl of Totnes from NPG cropped.jpg|mion|241x241px|George Carew, Earl of Totnes|alt=]]
Ghéill an Niallach faoi dheireadh nuair a gealladh pardún dó i [[1603]], ach cé gur bronnadh a chuid tailte ar ais air, bhí fiach leanúnach ar bun ag seirbhísigh agus ag 'adventurers' Sasanacha ar a chuid tailte féin agus ar thailte a chomhghleacaithe, féachaint lena theideal orthu a leagan. Mar gheall ar an ngéarleanúint a lean ar aghaidh, agus ar an gcontúirt go gcuirfí tréas fós ina leith, bheartaigh sé féin agus na taoisigh eile a bhí fágtha imeacht chun na Mór-Roinne ag iarraidh cabhair ar an Spáinn.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 
[[Íomhá:Portrait of Philip II of Spain by Sofonisba Anguissola - 002b.jpg|mion|218x218px|an rí Philip II, an Spáinn, 1573]]
Tugtar Teitheadh nó [[Imeacht na nIarlaí]] ar a n-imeacht. Thug long Bhriotánach go calafort Quilleboeuf ([[Le Havre]]) iad agus chuaigh an Niallach as sin go dtí [[Coláiste Naomh Antaine]] i [[Lováin]] san Ísiltír Spáinneach, agus as sin chun na [[an Róimh|Róimhe]]. Tharla go raibh conradh síochána sínithe idir an Spáinn agus Sasana. Mar sin níor theastaigh ó Rí na Spáinne an Niallach a ligean ar thalamh na Spainne, ach chuir an Pápa fáilte roimhe féin agus a theaghlach agus chuir an Niallach faoi sa Róimh go dtí gur éag sé ann sa bhliain [[1616]]. 

I gcaitheamh an ama sin níos stop sé ach ag iarraidh cabhair a fháil ón Spáinn le hionradh a dhéanamh ar Éirinn, nó ag iarraidh teacht ar réiteach le Rí Shasana. 

Cuireadh an Niallach sa Róimh, san [[Eaglais (foirgneamh)|eaglais]] San Pietro in Montorio atá suite sa cheantar Trastevere. Is éard atá scríofa ar a thuama ná &quot;Hugonis Principis Onelli&quot;.
[[Íomhá:San Pietro in Montorio Grab Hugh O'Neill.jpg|clé|mion|177x177px|San Pietro, Montorio]]

== Oidhreacht ==
[[Íomhá:San Pietro in Montorio; Fassade.jpg|clé|mion|236x236px|San Pietro, Montorio]]
Cé gur theip ar Aodh Ó Neill smacht Shasana ar an tír a bhriseadh, chuaigh an iarracht mhór a rinne an Niallach i gcion go mór ar Éireannaigh ó shin. Ní hé amháin gur éirigh leis na Gaeil a bhí in árach a chéile i gCúige Uladh a aontú, agus gur éirigh leis tacaíocht forleathan a bhaint amach i measc Gaeil taobh amuigh de Chúige Uladh. 

Tá sé suntasach gurb é an ceannaire polaitiúil Gaelach é is túisce a bhris leis an tseantuiscint chiníoch ar Ghaeil agus a rinne iarracht Éireannaigh den uile shinsear a aontú ar bhonn creidimh. 

Gan an Niallach, is deacair a shamhlú go nascfaí Caitlicigh agus Gaeil díshealbhaithe mar a tharla sa chéad leath den [[17ú haois]] i bh[[Flóndras]] agus in Éirinn.

==Leabhair liosta ==

* Hiram Morgan, ''Tyrone's Rebellion, The Outbreak of the Ninew Years War in Tudor Ireland'', Woodbridge 1993
* Cyril Falls, ''Elizabeth's Irish Wars'', Constable 1997 
* S. G. Ellis, ''Ireland in the Age of the Tudors'', Londain 1998

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{DEFAULTSORT:Neill, Aodh O}}
[[Catagóir:Imeacht na nIarlaí]]
[[Catagóir:Taoisigh Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1540]]
[[Catagóir:Básanna i 1616]]</text>
      <sha1>97ia0g18xk5ntf2cs2etxm2rqaxtdge</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Guglielmo Marconi</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3164</id>
    <revision>
      <id>1063367</id>
      <parentid>1031684</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:47:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5077" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ceapadóir, fiontraí agus fear [[gnó]] as [[Bologna]] na h[[An Iodáil|Iodáile]], agus de shliocht [[Éire|Éireannach]], ab ea '''Guglielmo Marconi-Jameson''' ([[25 Aibreán]] [[1874]] – [[20 Iúil]] [[1937]]). Dhear dë an chéad [[raidió]] fiúntach. Tugtar &quot;athair an raidió' air.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Fréamh an eolais ː ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta|url=http://catalogue.nli.ie/Record/vtls000578165|author=Matt Hussey|date=2011|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;  

Bhuaigh Marconi [[Duais Nobel na Fisice]] le Braun sa bhliain 1909.  

== Fionnachtana ==
Tharchuir Marconi comharthaí ar feadh líne dírí cúpla céad ciliméadar ar fhad san aer i 1895, ag an am céanna a rinne Alexander Stepanovitch Popov an rud chéanna sa Rúis. 

Ar an [[13 Bealtaine]] [[1897]], sheol Marconi an chéad &quot;teileagraf gan sreang&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/blogs/wales/entries/fe40d3e6-5696-353e-adac-e48659862052|teideal=Marconi's Welsh wireless revolution|dáta=2012-05-11|language=en-GB|work=BBC|dátarochtana=2020-05-13}}&lt;/ref&gt;

Ar an [[6 Iúil]], [[1898]], rinne Marconi an chéad chraoladh raidió ar [[An Domhan|domhain]] nuair a chraol sé ó Bhaile an Chaistil go [[Reachlainn]], [[oileán]] atá deich g[[ciliméadar]] ón [[Cósta|chósta]] agus díreach ó thuaidh de Bhaile an Chaistil féin.

Tharchuir Marconi ó Chorn na Breataine trasna an Atlantaigh go Talamh an Éisc den chéad uair sa bhliain 1902, ag frithchaitheamh an tonn raidió ón ianaisféar 50-500 km os cionn na farraige leathshlí trasna. 

Ar an [[17 Deireadh Fómhair]] [[1907]], chuir Marconi an chéad seirbhís radai[[Teileagrafaíocht|teileagrafaíochta]] trádála trasatlantach ar siúl idir stáisiúin theileagrafaíochta sa [[An Clochán|Chlochán]], i g[[Contae na Gaillimhe]] (ag Pointe Sár-Radhairc Dheirgimligh, atá 6 km laisteas den Chlochán) agus Bá Glace, in [[Albain Nua]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.failteireland.ie/FailteIreland/media/WebsiteStructure/Documents/2_Develop_Your_Business/Key%20Projects/Connemara-Experience-Development-Plan-Irish-(AOS)-WEB.pdf|teideal=Connemara-Experience-Development-Plan|údar=failteireland.ie|dáta=|dátarochtana=2020}}&lt;/ref&gt;

[[Íomhá:Remains of the Marconi transatlantic wireless station.JPG|mion|clé|Pointe Sár-Radhairc Dheirgimligh, atá 6 km laisteas den [[An Clochán Liath|Chlochán]]]]

Ba i rith [[An Chéad Chogadh Domhanda|an chogaidh mhóir]] (1914-18) a cuireadh bús ceart le fás agus forbairt an raidió mar ghléas [[Cumarsáid|chumarsáide]]. Nuair a thosaigh an cogadh, ba le córas teileagraim a bhí á úsáid ag na [[Fórsaí armtha|fórsaí]] éagsúla chun formhór a gcuid teagmhála a dhéanamh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://cora.ucc.ie/bitstream/handle/10468/8560/Tr%C3%A1chtas%20Cr%C3%ADochnaithe%20DdM.pdf?sequence=2&amp;isAllowed=y|teideal=RTÉ Raidió na Gaeltachta agus cultúr phobal na Gaeltachta|údar=cora.ucc.ie|dáta=|dátarochtana=2020}}&lt;/ref&gt; Ach faoi dheireadh na troda, bhí córais chumarsáide raidió go mór sa treis, a bhuíochas sin do leithéid Marconi.

Sa bhliain 1919 chraol Wireless Telegraph Company Mharconi guth duine d’fhostóirí an chomhlachta trasna an Atlantaigh

I 1920 craoladh amhránaíocht [[Nellie Melba]] ó ionad Mharconi i [[Chelmsford]], [[Essex]], rud a chuir tús le craoltóireacht ghinearálta raidió.

== Saol pearsanta ==
Annie Jameson (muintir Jameson, an drioglann) ba ea máthair Marconi.

Chaith Marconi cuid mhór dá luathshaol sa Ríocht Aontaithe agus ansin i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]. Shocraigh sé síos san [[An Iodáil|Iodáil]] sa bhliain 1913.

Phós sé Beatrice O’Brien sa bhliain 1905.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.findmypast.ie/blog/discoveries/guglielmo-marconi-the-irish-connection|teideal=Guglielmo Marconi: The radio pioneer with an Irish connection {{!}} Blog {{!}} findmypast.ie|work=www.findmypast.ie|dátarochtana=2020-05-13}}&lt;/ref&gt; Bhí triúr clainne acu. Fuair Marconi colscaradh i 1924.

Phós sé bean óg, Maria Cristina Bezzi-Scali (26) ar 12 Meitheamh 1927, in aois 53 dó.

[[Faisisteachas|Faisistí]] go smior, frith-sheimíteach agus dearcadh coilíneach aige, thacaigh sé [[Benito Mussolini|Mussolini]] agus an [[cogadh]] san [[An Aetóip|Aetóip]]. 

=== Bás ===
Bhuail [[taom croí]] Marconi sa bhliain 1937, in aois 63 bliain dó. 

Bronnadh sochraid stáit air sa [[An Róimh|Róimh]] i ndiaidh a bháis. 

Inniu, tá [[leacht]] [[Cuimhne|chuimhneacháin]] sa [[Calafort|chalafort]] i m[[Baile an Chaistil]] i gcuimhne ar Guglielmo Marconi. 

==Tagairtí==

[[Íomhá:Marconi Plaque - geograph.org.uk - 1472951.jpg|clé|mion]]

{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Marconi, Guglielmo}}
[[Catagóir:Craoltóireacht]]
[[Catagóir:Raidió]]
[[Catagóir:Ceapadóirí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Básanna i 1937]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Dhuais Nobel na Fisice]]
[[Catagóir:Faisistithe]]
[[Catagóir:Fisiceoirí Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine de bhunadh na hÉireann]]
[[Catagóir:Frith-Sheimíteachas]]</text>
      <sha1>qla4xu4keh7mch2zlzifv1ezl7oy5pr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063391</id>
      <parentid>1063367</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:31:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5855" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ceapadóir, fiontraí agus fear [[gnó]] as [[Bologna]] na h[[An Iodáil|Iodáile]], agus de shliocht [[Éire|Éireannach]], ab ea '''Guglielmo Marconi-Jameson''' ([[25 Aibreán]] [[1874]] – [[20 Iúil]] [[1937]]). Dhear dë an chéad [[raidió]] fiúntach. Tugtar &quot;athair an raidió' air.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Fréamh an eolais ː ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta|url=http://catalogue.nli.ie/Record/vtls000578165|author=Matt Hussey|date=2011|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;  

Bronnadh [[Duais Nobel na Fisice]] ar Marconi, in éineacht le [[Karl Ferdinand Braun|Karl-Ferdinand Braun]], sa bhliain 1909.  

== Fionnachtana ==
Tharchuir Marconi comharthaí ar feadh líne dírí cúpla céad ciliméadar ar fhad san aer i 1895, ag an am céanna a rinne [[Alexander Stepanovitch Popov]] an rud chéanna sa [[An Rúis|Rúis]]. 

Ar an [[13 Bealtaine]] [[1897]], sheol Marconi an chéad &quot;teileagraf gan sreang&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/blogs/wales/entries/fe40d3e6-5696-353e-adac-e48659862052|teideal=Marconi's Welsh wireless revolution|dáta=2012-05-11|language=en-GB|work=BBC|dátarochtana=2020-05-13}}&lt;/ref&gt;

Ar an [[6 Iúil]], [[1898]], chraol comhlacht Marconi ó  [[Baile an Chaistil|Bhaile an Chaistil]] go [[Reachlainn]], [[oileán]] atá deich g[[ciliméadar]] ón [[Cósta|chósta]] agus díreach ó thuaidh de Bhaile an Chaistil féin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.causewaycoastalroute.com/marconi|teideal=Marconi in Ballycastle|language=en|work=www.causewaycoastalroute.com|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/books/marconi-rathlin-island-and-a-new-way-with-words-1.3179337|teideal=Marconi, Rathlin Island and a new way with words|údar=Bernie McGill|dáta=10 Lúnasa 2017|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.solarnavigator.net/inventors/guglielmo_marconi.htm|teideal=GUGLIELMO MARCONI INVENTOR OF THE RADIO|work=www.solarnavigator.net|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Tharchuir Marconi ó Chorn na Breataine trasna an Atlantaigh go Talamh an Éisc den chéad uair sa bhliain 1902, ag frithchaitheamh an tonn raidió ón ianaisféar 50-500 km os cionn na farraige leathshlí trasna. 

Ar an [[17 Deireadh Fómhair]] [[1907]], chuir Marconi an chéad seirbhís radai[[Teileagrafaíocht|teileagrafaíochta]] trádála trasatlantach ar siúl idir stáisiúin theileagrafaíochta sa [[An Clochán|Chlochán]], i g[[Contae na Gaillimhe]] (ag Pointe Sár-Radhairc Dheirgimligh, atá 6 km laisteas den Chlochán) agus Bá Glace, in [[Albain Nua]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.failteireland.ie/FailteIreland/media/WebsiteStructure/Documents/2_Develop_Your_Business/Key%20Projects/Connemara-Experience-Development-Plan-Irish-(AOS)-WEB.pdf|teideal=Connemara-Experience-Development-Plan|údar=failteireland.ie|dáta=|dátarochtana=2020}}&lt;/ref&gt;

[[Íomhá:Remains of the Marconi transatlantic wireless station.JPG|mion|clé|Pointe Sár-Radhairc Dheirgimligh, atá 6 km laisteas den [[An Clochán Liath|Chlochán]]]]

Ba i rith [[An Chéad Chogadh Domhanda|an chogaidh mhóir]] (1914-18) a cuireadh bús ceart le fás agus forbairt an raidió mar ghléas [[Cumarsáid|chumarsáide]]. Nuair a thosaigh an cogadh, ba le córas teileagraim a bhí á úsáid ag na [[Fórsaí armtha|fórsaí]] éagsúla chun formhór a gcuid teagmhála a dhéanamh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://cora.ucc.ie/bitstream/handle/10468/8560/Tr%C3%A1chtas%20Cr%C3%ADochnaithe%20DdM.pdf?sequence=2&amp;isAllowed=y|teideal=RTÉ Raidió na Gaeltachta agus cultúr phobal na Gaeltachta|údar=cora.ucc.ie|dáta=|dátarochtana=2020}}&lt;/ref&gt; Ach faoi dheireadh na troda, bhí córais chumarsáide raidió go mór sa treis, a bhuíochas sin do leithéid Marconi.

Sa bhliain 1919 chraol Wireless Telegraph Company Mharconi guth duine d’fhostóirí an chomhlachta trasna an Atlantaigh

I 1920 craoladh amhránaíocht [[Nellie Melba]] ó ionad Mharconi i [[Chelmsford]], [[Essex]], rud a chuir tús le craoltóireacht ghinearálta raidió.

== Saol pearsanta ==
Annie Jameson (muintir Jameson, an drioglann) ba ea máthair Marconi.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Chaith Marconi cuid mhór dá luathshaol sa Ríocht Aontaithe agus ansin i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]. Shocraigh sé síos san [[An Iodáil|Iodáil]] sa bhliain 1913.

Phós sé Beatrice O’Brien sa bhliain 1905.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.findmypast.ie/blog/discoveries/guglielmo-marconi-the-irish-connection|teideal=Guglielmo Marconi: The radio pioneer with an Irish connection {{!}} Blog {{!}} findmypast.ie|work=www.findmypast.ie|dátarochtana=2020-05-13}}&lt;/ref&gt; Bhí triúr clainne acu. Fuair Marconi colscaradh i 1924.

Phós sé bean óg, Maria Cristina Bezzi-Scali (26) ar 12 Meitheamh 1927, in aois 53 dó.

[[Faisisteachas|Faisistí]] go smior, frith-sheimíteach agus dearcadh coilíneach aige, thacaigh sé [[Benito Mussolini|Mussolini]] agus an [[cogadh]] san [[An Aetóip|Aetóip]]. 

=== Bás ===
Bhuail [[taom croí]] Marconi sa bhliain 1937, in aois 63 bliain dó. A naoú  taom croí, strus ba chúis leis is cosúil. 

Bronnadh sochraid stáit air sa [[An Róimh|Róimh]] i ndiaidh a bháis. 

[[Íomhá:Marconi Plaque - geograph.org.uk - 1472951.jpg|clé|mion]]

Inniu, tá [[leacht]] [[Cuimhne|chuimhneacháin]] sa [[Calafort|chalafort]] i m[[Baile an Chaistil]] i gcuimhne ar Guglielmo Marconi. 

==Tagairtí==

{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Marconi, Guglielmo}}
[[Catagóir:Craoltóireacht]]
[[Catagóir:Raidió]]
[[Catagóir:Ceapadóirí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Básanna i 1937]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Dhuais Nobel na Fisice]]
[[Catagóir:Faisistithe]]
[[Catagóir:Fisiceoirí Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine de bhunadh na hÉireann]]
[[Catagóir:Frith-Sheimíteachas]]</text>
      <sha1>rykb0si6tyh5x65jvaitexpk5u17r07</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rúraíocht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3257</id>
    <revision>
      <id>1063447</id>
      <parentid>1053751</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:39:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Scéalta na Rúraíochta */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23607" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], is cnuasach scéalta laochais na meánaoise é An Rúraíocht, aitheanta tráth mar '''Scéalaíocht na Craoibhe Deirge/Rua'''.  Ar cheann de na ceithre mórscéalaíochta sa tseanlitríocht na Gaeilge, insítear inti faoi laochra traidisiúnta na n[[Uladh]], as oirthir chúige [[Uladh]] agus tuaisceart chúige [[Laighean]] mar atá anois, go háirithe na contaethe [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]], [[Contae an Dúin|an Dúin]] agus [[Contae Lú|Lú]].  De bharr sin, tugtar ''the Ulster Cycle'' ar na scéalta as Béarla.  Timpeall nó roimh an gcéad aois AD atá na scéalta suite.

==Scéalta na Rúraíochta==
Le linn réim an rí, [[Conchúr mac Neasa]], ina rí thigh ag [[Eamhain Mhacha]], atá na scéalta suite.  Bhí buíon laochra aige darbh ainm an Chraobh Rua.  Is é nia Chonchúir, [[Cú Chulainn]], an laoch is suntasaí.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://bardmythologies.com/ulster-cycle/ |
teideal = Ulster Cycle |
website = bardmythologies.com |
language = en-US |
access-date = 2018-04-1
}}&lt;/ref&gt;  Ba mhinic a mbíonn coimhlint idir na hUlaidh agus na [[Connachta]], i gceannas na banríona [[Méabh]], i dteannta lena fear chéile, [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus a gcomhghuaillí, [[Fergus mac Róich]], iar-rí na nUladh arc deoraíocht.  Insíonn scéalta eile faoin bhreitheanna, suirithe agus básanna na gcarachtar, agus an choimhlint eatarthu.

Scríobhadh na scéalta as [[Sean-Ghaeilge|Sean-]] agus [[Meán-Ghaeilge]], go formhór i bprós le filíocht anois is arís tríd.  Caomhnaítear iad i lámhscríbhinní de 12ú go 15ú aoiseanna, ach tá go leor de na na scéalta féin níos sine.  Is féidir dáta san 8ú hais a thabhairt don teanga na scéalta is luaite, agus luaitear carachtair agus eachtraí i ndánta den 7ú haois.&lt;ref&gt;Garret Olmsted, &quot;The Earliest Narrative Version of the ''Táin'': Seventh-century poetic references to ''Táin bó Cúailnge''&quot;, Emania 10, 1992, ll. 5–17&lt;/ref&gt;  Tá an teanga giorraisc, foréigneach, uaireanta grinn, agus go formhór réadúil, cé go gcuirtear ábhair osnádúrtha isteach ó am go ham.  Tá cumais fhordhaonna troda ag Cú Chulainn ach go háirithe, mar thoradh a sinsearacht leath-dhiaga, agus nuair i dteann feirge é, athraíonn a straidhn chatha nó ''riastradh'' ó bhonn é ina an arracht nach n-aithníonn nó cara nó namhaid.  Tagann [[dia|déithe]] amhail is [[Lugh]], the [[Mór-Ríoghain]], [[Aengus]] agus [[Midhir]] ar an bhfód ó am go chéile.

Murab ionann an chuid is mó de nós seanscéalach na nGael, ina léitear  Éire ársa aontaithe a bheag nó a mhór faoi tsraith [[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Ríthe]], léitear sa Rúraíocht tír gan teann lárnach, roinnte ina ríochtaí áitiúla go minic ag troid lena chéile.  Léitear sibhialtacht phágánach, thréadach, faoi cheannas uaslathas laochais.  Buanaítear chairdeas idir teaghlaigh de chuid na huasaicme trí altramas a gcuid páistí.  Áirítear maoin le bólacht.  Téitear i mbun catha trí ruathair bó, nó comhraic aonair ag áthanna idir laochra.  Cuirtear scaití srianta ar ghníomhartha na gcarachtar le coiscithe darb ainm [[geis|geasa]].

Is é an ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' an scéal is faide agus is tábhachtaí den tsraith.  Bailíonn Méabh arm ollmhór chun [[Cuaille]] a ionsú agus tarbh luachmhar na nUladh, [[Donn Cuailnge]] a ghoid.  Mar gheall ar gheis a bhí ar laochra na Craoibhe Rua, ní raibh ar a gcumas troid in aghaidh a namhaide, níor sheas Cú Chulainn seacht mbliana déag d'aois an fód.  Sa [[Táin Bó Flidais]], nó an Táin Maigh Eo, bó bhán darb ainm 'Maol' is ea mian an chroí, óir is féidir léi a leor bainne a tabhairt ag aon chrú amháin chun arm iomlán a bheathú.

Scéal cáiliúil eile is ea straitéise [[Deirdre|Dheirdre]], bunús de dhrámaí le [[W. B. Yeats]] agus [[John Millington Synge|J. M. Synge]], a bhí roghnaithe mar chéile ag Conchúir Mac Neasa, ach a d'éalaigh le Naoise go hAlbain.  Tar éis tamaill, d'iarr Conchúr ar Naoise agus a dheartháireacha, an Chlann Uisnigh, teacht ar ais go hÉirinn agus iad maite aige.  Maraíodh na deartháireacha go fealltach ámh chomh luath agus a shroich siad príomhchathair an rí, Eamhain Mhacha.  Léim Deirdre as carbad an rí agus rinneadh smidiríní dá ceann in aghaidh carraige.

==Tréimhse==
Creidtear go traidisiúnta go dtarlaíonn eachtraí na scéalaíochta timpeall ré [[Críost|Chríost]].  Tá breith agus bás Conchúir comhthrátha le breith agus bás Chríost,&lt;ref&gt;[[Kuno Meyer]], &quot;Anecdota from the Stowe MS. No 992&quot;, ''[[Revue Celtique]]'' 6, 1884, ll. 173–183; Kuno Meyer, ''The Death Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906, ll. 2–21&lt;/ref&gt; agus cuireann ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' dáta don ''Táin Bó Cúailnge'', agus breith agus bás Chú Chulainn, le réim an Ard-Rí, [[Conaire Mór]], a bhí a deir sé chomhaoiseach le h[[Impireacht na Róimhe]], [[Augustus]] (27 RC&amp;nbsp;— AD 14).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister, (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Erenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 301&lt;/ref&gt;  Luann roinnt scéalta, ina measc an ''Táin'', do [[Cairpre Nia Fer|Chairpre Nia Fer]] mar rí na [[Teamhair|Teamhrach]], ag cur in iúl nach raibh Ard-Rí i réim ag an am.

Is amhlaidh gur iomrall aimsire é na Connachta mar naimhde na nUladh.  Dúradh de ghnáth gur de shliocht [[Conn Cétchathach|Choinn Chéadchathaigh]] iad na Connachta, a mhair a deirtear roinnt céadta níos déanaí.  I scéalta ina dhiaidh sin, úsáidtear an t-ainm [[Fir Ol nEchmacht|Cóiced Ol nEchmacht]] chun an fhadhb seo a réiteach.  Iarracht tacair le manaigh Chríostaí ab ea é ámh chun cróineolaíocht na seanscéalta Gaelacha a chur le chéile le stair chlasaiceach agus leis an mbíobla, agus d'fhéadfadh é gur cuireadh cogaidh stairiúla idir na hUlaidh agus na Connachta as ionad ó thaobh ama de.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', Four Courts Press, 2001, lch. 50.&lt;/ref&gt;

==Stair==
I dteannta le [[Leabhar Gabhála na hÉireann]], measadh in Éirinn leis na céadta anuas gur stairiúil iad na hábhair sa Rúraíocht.&lt;!--? the antiquity of these records was a matter of politicised debate;--&gt;  Tá seasamh níos cáintí glacadh ag scoláirí an lae inniu ar an mórchóir.&lt;ref&gt;{{
cite web |
author = Michael Ryan |
url = https://www.irishtimes.com/culture/books/in-search-of-the-irish-dreamtime-archaeology-and-early-irish-literature-by-jp-mallory-review-1.2637831 |
teideal = In Search of the Irish Dreamtime: Archaeology and Early Irish Literature by J.P. Mallory review |
website=The Irish Times
}}&lt;/ref&gt;

De réir roinnt scoláirí den 19ú agus luath-20ú aoiseanna, ansin is [[Eugene O'Curry]] agus [[Kuno Meyer]], stairiúil iad ab ea scéalta agus pearsan na Rúraíochta.  Chreid [[T. F. O'Rahilly]] gur miotasach go iomlán iad na scéalta agus gur déithe  [[eoihéimireachas|eoihéimirthe]] iad na carachtair.  Mhol [[Ernst Windisch]] nach raibh ach fíorbheagán miotais iontu, cé cumtha go formhór.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946, ll. 269–271; [[Cecile O'Rahilly]], ''Táin Bó Cualnge from the Book of Leinster'', Institiúid Ard-Léinn, 1967, Introduction, lch. ix&lt;/ref&gt; 

Tá roinnt ábhar an sa scéalaíocht a chuireann i gcuimhne cuir síos clasaiceacha de shochaí [[Ceilteach]]a sa [[An Ghaill|Ghaill]], sa [[an Ghaláit|Ghaláit]] agus sa [[An Bhreatain|Bhreatain]].  Troideann gaiscígh le claimhte, sleánna agus sciatha, agus téann i gcarbaid dhá chapall, tiomáinte ag carbadóirí oilte ó na híseal-aicmí.&lt;ref&gt;Féach ''[http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/text004.html Táin Bó Cúailnge from the Book of Leinster]'' ll. 164–166 with [[Diodorus Siculus]], ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA314,M1 5.29], [[Julius Caesar]], ''Commentarii de bello Gallico'' [[s:Commentaries on the Gallic War/Book 4#33|4.33]]&lt;/ref&gt;  Baineann agus chaomhnaíonn siad cinn a naimhde,&lt;ref&gt;Compare ''[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html The Tidings of Conchobar son of Ness]'' §15 with Diodorus Siculus, ''Historical Library'', [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA315,M1 5.29]&lt;/ref&gt; agus déanann siad gaiscí as a gcuid eachtraí agus crógachta ag fleánna, agus bronntar an  [[crógacht|curadhmhír]] don tré is cróga.&lt;ref&gt;Féach ''[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dá Thó's Pig]'', ''[http://web.ncf.ca/dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]'' agus [[Athenaeus]], ''Deipnosophists'' [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&amp;entity=Literature.AthV1.p0254&amp;isize=M&amp;pview=hide 4.40], Diodorus Siculus, ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA314,M1 5.28]&lt;/ref&gt;  Tugann [[draoi]]the, agus tá agus olchumhacht ag na filí.

De bharr na hábhar seo, tá scoláirí amhail is [[Kenneth H. Jackson]] den tuairim go gcaomhnaíonn an Rúraíocht fíorthraidisiúin Ceilteacha ón [[an Iarannaois|iarannaois]].&lt;ref&gt;[[Kenneth Hurlstone Jackson]], ''The Oldest Irish Tradition: a Window on the Iron Age'', Cambridge University Press, 1964&lt;/ref&gt;  De réir scoláirí eile ámh, tá tionchar na litríochta clasaicí le feiceáil ann,&lt;ref&gt;John T. Koch, &quot;Windows on the Iron Age&quot;, ''Ulidia'', December Publications, 1994, ll. 229–237; [[J. P. Mallory]], &quot;The World of Cú Chulainn: The Archaeology of ''Táin Bó Cúailnge''&quot;, ''Aspects of the Táin'', December Publications, 1992, ll. 103–153&lt;/ref&gt;, cé nach séantar go raibh ábhar fíorársa an bhéaloidis le fáil ann.  Mar shampla, scríobh [[J. P. Mallory]] nach dtugann an  taifead seandálaíochta nó fianaise teangan araon tacaíocht d'iarsmaí na hiarnaoise sa Rúraíocht, ach thug sé trácht ar an m[[Bóthar Chorr Liath]] sa scéal sean ''[[Tochmharc Éadaoine]]'' mar eisceacht tsuntasach.&lt;ref&gt;[[J. P. Mallory]], ''In Search of the Irish Dreamtime''. Thames &amp; Hudson. 2016.&lt;/ref&gt;

Is dóchúil é gurbh iad na strata is sine sa scéalaíocht ná iad a insíonn faoin ngaol gasta idir na Ulaidh agus na [[Éarainn]].  Thug [[Eoin Mac Néill]] faoi ndeara céad bliain ó shin&lt;ref&gt;[[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29. (1911): 59–114&lt;/ref&gt; gurb amhlaidh go raibh i ndáiríre gaol chlainne ag na Ulaid (léirithe leis an [[Dál Fiatach]], [[Cú Raoi]] srl.) agus na hÉarainn (léirithe leis na [[Clanna Dedad]] agus níos déanaí [[Conaire Mór]]) le chéile.  Bhí [[T. F. O'Rahilly]] den tuairim gur shliocht de na hÉrainn ab ea na hUlaidh, déanta na fírinne.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath. 1946.&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh go raibh roinnt de na hÉrainn ina ríthe cumhachta na Teamhair, le bunáit thánaiste ag [[Teamhair Luachra]] in Iarthar na Mhumhan.  Tarlaíonn roinnt eachtraí na Rúraíochta anois, nó b'fhéidir aistríodh iad ó Teamhraigh lár tíre.  Lena cois sin, is díol suntais é go bhfuil roinnt scéalta ann, a bhaineann le luathcheannas na nÉarann, atá níos sine ná cuid mhór de scéalta na Rúraíochta, i n-ábhar murab i leagan, agus meastar réamh-Chríostaí go mór ó thaobh tréithe de.  Tá roinnt scéalta ann nach ndéanann lua ar bith do Chú Chulainn nó do phearsana cáiliúla eile na Rúraíochta, agus is amhlaidh gur athraíodh beagán iad a dhéanann lua, tar éis di a mhéadú leis an ''Táin'' agus méadú tóra.

==Téacsanna==
Seo a leanas liosta de scéalta na Rúraíochta, cé nára iomlán é.  Ní hé an rangúchán seo de réir 'genre' an t-aon ceann a fheictear, agus ní gá gurbh ionann é agus leaganacha scoláireachta.

===Scéalta is luaite===
* ''Conailla Medb míchuru'', Tá chonartha míchurata déanta ag Méabh (dán na 7ú haoise luaite le [[Luccreth moccu Chiara]])
* An lámhscríbhinn caillte [[Cín Dromma Snechtai]], gaolta le Beannchar.  Creidtear go raibh leaganacha ann de chúig scéal, mar a leanas:
** ''[[Compert Con Culainn]]'', Gin Chú Chulainn
** ''[[Compert Conchobuir]]'', Gin [[Conchúr Mac Neasa|Conchúr]]
** ''Fíl and grían Glinne Aí''
** ''[[Forfess fer Falchae]]'', Faire oíche in éadan na bh''Falcha''
** ''Verba Scathaige'', Nathanna [[Scáthach|Scáthaí]]
* Ábhair maidir le Cú Raoi, amhail is ''[[Amra Con Roí]]'' agus ''[[Aided Con Roi]]''
* Tagairtí do Dlí SeanGhaelach, m.s. ''[[Cethairslicht Athgabálae]]''.

===''Compert'' - Breith===
* ''[[Compert Con Culainn]]''
* ''[[Compert Conchobuir]]''

=== Tochmhairc agus éaluithe ===
* ''[[Aided Conrói maic Dáiri]]''
* ''[[Aithed Emere]] (le Tuir nGlesta mac rig Lochlann)'', Athadh&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/athadh athadh&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie, éalú&lt;/ref&gt; Eimhire (le ...)
* ''[[Aislinge Óenguso]]''
* ''[[Longes mac nUislenn|Longes mac n-Uislenn]]'
* ''[[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
* ''[[Tochmarc Emire]]
* ''[[Tochmarc Étaíne]]
* ''[[Tochmarc Ferbe]]'' (nó ''Fís Conchobair'')
* ''Tochmarc Luaine 7 aided Arthirne''
* ''[[Tochmarc Treblainne]]''

===Fleánna===
* ''[[Da Gábail int sída]]''
* ''[[Eachtra Neara|Echtra Neraí]]''
* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó|Scéla mucce maic Dathó]]'', &quot;[[Mac Dathó]]&quot;
* ''[[Mesca Ulad]]''
* ''[[Fled Bricrenn]]''
* ''Fled Bricrenn 7 Longes mac n-Duil Dermait''
* ''[[Bruiden da Chocae]]''
* ''[[Togail Bruidne Dá Derga|Togal Bruidne Da Derga]]''&lt;ref&gt;De ghnáth, is cuid de Scéalaíochta na Ríthe is ea an scéal seo, ach tagann roinnt laochra na nUladh ar an bhfód, amhail is [[Conall Cearnach]].&lt;/ref&gt;
** ''De Shíl Chonairi Móir''
** ''De Maccaib Conaire''

===Cathanna===
* ''Cath Airtig''
* ''Cath Aenaig Macha''
* ''Cath Cumair'' nó ''Cath Atha Comair''
* ''Cath Findchorad''
* ''Cath Leitrich Ruide''
* ''[[Cath Ruis na Ríg]]''
* ''Cogadh Fheargusa agus Chonchobhair''
* ''Forfess fer Falchae''
* ''Comracc Con Chulainn re Senbecc''
* ''Cathcharpat Serda'', cathcharbad spealtha

===''Táinte Bó''===
* ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' I, II, III
* ''De Faillsigud Tána Bó Cuailnge'', &quot;D'aimsiú ''Tána Bó Cúailnge''&quot;
* ''[[Táin Bó Dartada]]''
* ''[[Táin Bó Flidais]]'' I, II
* ''[[Táin Bó Fraích]]''
* ''[[Tain Bó Regamain]]'' &quot;Regamon&quot;
* ''Tain Bó Regamna'' &quot;Regamain&quot;

===Réamhscéalta===
* ''[[Ces Noínden]]'', ''In Ceas Naigen''
* ''De Chophur in Dá Mucado''
* ''[[Echtra Nerai]]''

=== Anbhásanna ===
* ''[[Aided Chonchobuir]]
* ''[[Aided Óenfhir Aífe]]
* ''[[Cuchulinn 7 Conlaech]]
* ''[[Aided Con Culainn]]'' nó ''Brislech Mór Maige Muirthemne''
* ''[[Aided Cheit maic Mágach]]
* ''[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]
* ''[[Aided Derbforgaill]]
* ''[[Aided Fergusa maic Roig]]
* ''Imthechta Tuaithe Luachra 7 Aided Fergusa'' Fergus (mac Léti)&quot;
* ''Aided Guill meic Garbada ocus Aided Gairb Glinne Ríge''
* ''Aided Laegairi Buadaig
* ''Goire Conaill Chernaig 7 Aided Aillela 7 Conall Chernaig'' &quot;The Cherishing ...&quot;
* ''[[Aided Meidbe]]
* ''Ferchuitred Medba''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/21703 Ferchuitred] ar eDIL&lt;/ref&gt;
* ''[[Cath Boinne]]

=== Ilchineálacha ===
* ''[[Verba Scáthaige]]
* ''[[Scéla Conchobair maic Nessa]]
* ''[[Siaburcharpat Con Culaind]]&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/síofra siabhair&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt;
* ''[[Foglaim Con Culainn]]''
* ''[[Serglige Con Culainn]]''
* ''[[Immacaldam in dá thuarad]]''
* ''[[Talland Étair]]''
* ''[[Cath Étair]]''
* ''[[Tromdámh Guaire]]'' (nó ''Imthecht na Tromdáime'')
* ''[[Lánellach Tigi Rích 7 Ruirech]]''
* ''Fochonn Loingse Fergusa meic Róig''
* ''Nede 7 Caier''
* ''[[Echtra Fergusa maic Léti]]''

==Aistriúcháin==
Faightear na scéalta is tábhachtaí na Rúraíochta sna haistriúcháin Bhéarla seo:
* [[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969
* Stephen Dunford, [[Táin Bó Flidais]] or The Mayo Táin, Enniscrone, 2008
* Jeffrey Gantz, ''Early Irish Myths and Sagas'', Penguin, 1981
* Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover, ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936 (ar athchló le Barnes &amp; Noble, 1996)
* John T Koch &amp; John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', Celtic Studies Publications, 2000
* [[Kuno Meyer]], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906
* A H Leahy, ''Heroic Romances of Ireland'', 2 vols, 1905–1906 ([http://www.sacred-texts.com/neu/hroi/ online at Sacred Texts])

&lt;!--===Online translations===
{{div col}}
*[https://archive.org/details/caithrimcongha05macsuoft The Martial Career of Conghal Cláiringhnech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar1.html The Birth of Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html Tidings of Conchobar son of Ness]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/War_of_Fergus_and_Conchobar.pdf The War of Fergus and Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/boyne.html Medb's Men, or the Battle of the Boyne]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/The_Conception_of_Conall_Cernach.pdf The Conception of Conall Cernach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain1.html The Birth of Cú Chulainn]
*[http://www.ucc.ie/celt/published/T301021/ The Wooing of Emer]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/aoife.html The Death of Aífe's Only Son]
*[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig]
*[https://web.archive.org/web/20050610073737/http://www.ncf.carleton.ca/~dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/oengus.html The Dream of Óengus]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/fraech.html The Cattle Raid of Fráech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/regamon.html The Raid for the Cattle of Regamon]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/dartaid.html The Raid for Dartaid's Cattle]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/flidais.html The Driving of Flidais's Cattle]
*The Courtship of Ferb [http://www.maryjones.us/ctexts/ferb1.html Book of Leinster version]; [http://www.maryjones.us/ctexts/ferb2.html Egerton version]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/nera.html The Adventures of Nera]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/regamna.html The Cattle Raid of Regamna]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/debility.html The Debility of the Ulstermen]
*The Cattle Raid of Cooley [http://www.ucc.ie/celt/published/T301012/index.html Recension 1]; [http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/index.html Recension 2]
*[[s:The Battle of Ross na Ríg|The Battle of Ross na Ríg]]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/curoi.html The Death of Cú Roí]
*[http://www.luminarium.org/mythology/ireland/cuchulainnsick.htm The Sick-Bed of Cuchulain]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/gruaidh.html The Pursuit of Gruaidh Ghriansholus]
*[http://www.fordham.edu/halsall/source/1100derga.html The Destruction of Da Derga's Hostel]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/celtchar.html The Death of Celtchar mac Uthechair]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html The Affliction of the Ulstermen]
*[http://perso.orange.fr/sejh/keltia/colloquy.html The Colloquy of the Two Sages]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html The Death of Cú Chulainn]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cet.html The Death of Cet mac Mágach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/loegaire.html The Death of Lóegaire Búadach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar3.html The Death of Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/airtech.html The Battle of Airtech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/fergus.html The Death of Fergus mac Róich]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html The Violent Death of Medb]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain4.html The Phantom Chariot of Cú Chulainn]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/The_Revealing_of_the_Tain_Bo_Cuailnge.pdf The Revealing of the ''Táin Bó Cúailnge'']
*''Aided Derbforgaill'': The Death of Derbforgaill
*''Aided Guill maic Carbada ocus Aided Gairb Glinne Rige'': The Deaths of Goll mac Carbada and Garb of Glenn Rige
*''Longes mac nDuíl Dermait'': The Exile of the Sons of Dóel Dermait
*''Tochmarc Treblainne'': The Wooing of Treblann
*''De Chophur in Dá Muccida'': The Quarrel of the Two Pig-Keepers
*''Tochmarc Luaine ocus Aided Athirni'': The Wooing of Luaine and the death of Athirne
*''Cath Étair'': The Battle of Howth
*''Mesca Ulad'': The Intoxication of the Ulaid]
*''Bruiden Da Chocae'': Da Choca's Hostel
*''Goire Conaill Chernaig ocus Aided Ailella ocus Conaill Chernaig'': The Cherishing of Conall Cernach, and the Deaths of Ailill and Conall Cernach
--&gt;
{{div col end}}

==Cóirithe==
===Meán Na Gaeilge===
* [https://www.siopaleabhar.com/en/product/cu-1-cosainteoir/ Cú Cosantóir]
* [https://ansionnachfionn.com/2011/06/06/an-tain-the-graphic-novel/ An Táin]

===Meán an Bhéarla===
Thug an Rúraíochta spreagadh agus ábhair do scríbhneoirí an athbheochain Ghaelaigh  thoradh tús na 20ú haoise.  Tá an chuid is mó de na scéalta le léamh i  ''Cuchulain of Muirthemne'' (1902) le [[Lady Gregory]],&lt;ref&gt;''[http://www.celtic-twilight.com/ireland/gregory/cuchulain/index.htm Cuchulain of Muirthemne]'' le Lady Gregory&lt;/ref&gt; díreach mar a rinne did [[Eleanor Hull]] dó léitheoirí óga in ''The Boys' Cuchulain'' (1904).&lt;ref&gt;''[http://www.mainlesson.com/display.php?author=hull&amp;book=cuchulain&amp;story=_front The Boys' Cuchulain]'' le hEleanor Hull&lt;/ref&gt;  Scríobh  [[William Butler Yeats]] sraith drámaí – ''On Baile's Strand'' (1904), ''Deirdre'' (1907), ''The Green Helmet'' (1910), ''At the Hawk's Well'' (1917), ''The Only Jealousy of Emer'' (1919) agus ''The Death of Cuchulain'' (1939) – agus dán, ''Cuchulain's Fight with the Sea'' (1892), bunaithe ar na seanscéalta úd.  Chuir sé i gcrích an dráma le [[John Millington Synge]] mar mhair, ''[[Deirdre of the Sorrows]]'' (1910), ag obair le baintreach Synge, Molly Allgood.&lt;ref&gt;''[http://etext.lib.virginia.edu/toc/modeng/public/SynDeir.html Deirdre of the Sorrows]'' le J. M. Synge&lt;/ref&gt;

I measc cóirithe liteartha ar na mallaibh tá: úrscéal na bpáistí ''The Hound of Ulster'' (1963) le [[Rosemary Sutcliff]]; an t- úrscéal ''A Shadow of Gulls'' (1977) le [[Patricia Finney]]; agus an dráma ''A Cry from Heaven'' (2005) le [[Vincent Woods]].  Tá sraith sé aistriúchán scríofa ag Randy Lee Eickhoff, ag tús le ''The Raid'' (2000).&lt;ref&gt;{{
cite news |
url = https://us.macmillan.com/series/ulstercycle/ |
teideal = Macmillan: Series: Ulster Cycle |
work = US Macmillan |
access-date = 2017-09-05 |
language = en-US
}}&lt;/ref&gt;

Faightear cuid den scéalaíocht cóirithe mar [[greannán gréasáin|gréisgreannán]], ina measc: ''The Cattle Raid of Cooley'' le Patrick Brown, dírithe ar Chú Chulainn; agus ''About a Bull'' le M.K. Reed, ar Mhéabh.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://www.tcj.com/the-great-cow-fight-redux/ |
teideal = The Great Cow Fight (Redux) |
first = Shaennon |
last = Garrity |
date = 12 Mar 2014 |
work = www.tcj.com
}}&lt;/ref&gt;

Mar chuid den sraith ''[[Radio Tales]]'' ar [[National Public Radio]], craoladh an ceoldráma &quot;Celtic Hero&quot;, a bhí bunaithe ar ''[[Tochmharc Eimhire]]''.

== Naisc sheachtracha ==
* Catagóir ''[https://www.vanhamel.nl/codecs/Category:Ulster_Cycle Ulster Cycle]'' ar CODECS

==Tagairtí==
{{reflist|3}}


&lt;!--{{Ulaid}}
{{Érainn}}--&gt;
{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht| ]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]
[[Catagóir:Cúige Uladh]]
[[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]]

[[pl:Mitologia irlandzka#Cykl Ulsterski]]</text>
      <sha1>ffuezicioc6m1xv3uk9z3rclpct03h2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063448</id>
      <parentid>1063447</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:41:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Scéalta na Rúraíochta */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23607" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], is cnuasach scéalta laochais na meánaoise é An Rúraíocht, aitheanta tráth mar '''Scéalaíocht na Craoibhe Deirge/Rua'''.  Ar cheann de na ceithre mórscéalaíochta sa tseanlitríocht na Gaeilge, insítear inti faoi laochra traidisiúnta na n[[Uladh]], as oirthir chúige [[Uladh]] agus tuaisceart chúige [[Laighean]] mar atá anois, go háirithe na contaethe [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]], [[Contae an Dúin|an Dúin]] agus [[Contae Lú|Lú]].  De bharr sin, tugtar ''the Ulster Cycle'' ar na scéalta as Béarla.  Timpeall nó roimh an gcéad aois AD atá na scéalta suite.

==Scéalta na Rúraíochta==
Le linn réim an rí, [[Conchúr mac Neasa]], ina rí thigh ag [[Eamhain Mhacha]], atá na scéalta suite.  Bhí buíon laochra aige darbh ainm an Chraobh Rua.  Is é nia Chonchúir, [[Cú Chulainn]], an laoch is suntasaí.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://bardmythologies.com/ulster-cycle/ |
teideal = Ulster Cycle |
website = bardmythologies.com |
language = en-US |
access-date = 2018-04-1
}}&lt;/ref&gt;  Ba mhinic a mbíonn coimhlint idir na hUlaidh agus na [[Connachta]], i gceannas na banríona [[Méabh]], i dteannta lena fear chéile, [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus a gcomhghuaillí, [[Fergus mac Róich]], iar-rí na nUladh arc deoraíocht.  Insíonn scéalta eile faoin bhreitheanna, suirithe agus básanna na gcarachtar, agus an choimhlint eatarthu.

Scríobhadh na scéalta as [[Sean-Ghaeilge|Sean-]] agus [[Meán-Ghaeilge]], go formhór i bprós le filíocht anois is arís tríd.  Caomhnaítear iad i lámhscríbhinní de 12ú go 15ú aoiseanna, ach tá go leor de na na scéalta féin níos sine.  Is féidir dáta san 8ú hais a thabhairt don teanga na scéalta is luaite, agus luaitear carachtair agus eachtraí i ndánta den 7ú haois.&lt;ref&gt;Garret Olmsted, &quot;The Earliest Narrative Version of the ''Táin'': Seventh-century poetic references to ''Táin bó Cúailnge''&quot;, Emania 10, 1992, ll. 5–17&lt;/ref&gt;  Tá an teanga giorraisc, foréigneach, uaireanta grinn, agus go formhór réadúil, cé go gcuirtear ábhair osnádúrtha isteach ó am go ham.  Tá cumais fhordhaonna troda ag Cú Chulainn ach go háirithe, mar thoradh a sinsearacht leath-dhiaga, agus nuair i dteann feirge é, athraíonn a straidhn chatha nó ''riastradh'' ó bhonn é ina an arracht nach n-aithníonn nó cara nó namhaid.  Tagann [[dia|déithe]] amhail is [[Lugh]], the [[Mór-Ríoghain]], [[Aengus]] agus [[Midhir]] ar an bhfód ó am go chéile.

Murab ionann an chuid is mó de nós seanscéalach na nGael, ina léitear  Éire ársa aontaithe a bheag nó a mhór faoi tsraith [[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Ríthe]], léitear sa Rúraíocht tír gan teann lárnach, roinnte ina ríochtaí áitiúla go minic ag troid lena chéile.  Léitear sibhialtacht phágánach, thréadach, faoi cheannas uaslathas laochais.  Buanaítear chairdeas idir teaghlaigh de chuid na huasaicme trí altramas a gcuid páistí.  Áirítear maoin le bólacht.  Téitear i mbun catha trí ruathair bó, nó comhraic aonair ag áthanna idir laochra.  Cuirtear scaití srianta ar ghníomhartha na gcarachtar le coiscithe darb ainm [[geis|geasa]].

Is é an ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' an scéal is faide agus is tábhachtaí den tsraith.  Bailíonn Méabh arm ollmhór chun [[Cuaille]] a ionsú agus tarbh luachmhar na nUladh, [[Donn Cuailnge]] a ghoid.  Mar gheall ar gheis a bhí ar laochra na Craoibhe Rua, ní raibh ar a gcumas troid in aghaidh a namhaide, níor sheas Cú Chulainn seacht mbliana déag d'aois an fód.  Sa [[Táin Bó Flidais]], nó an Táin Maigh Eo, bó bhán darb ainm 'Maol' is ea mian an chroí, óir is féidir léi a leor bainne a tabhairt ag aon chrú amháin chun arm iomlán a bheathú.

Scéal cáiliúil eile is ea straitéise [[Deirdre|Dheirdre]], bunús de dhrámaí le [[W. B. Yeats]] agus [[John Millington Synge|J. M. Synge]], a bhí roghnaithe mar chéile ag Conchúir mac Neasa, ach a d'éalaigh le Naoise go hAlbain.  Tar éis tamaill, d'iarr Conchúr ar Naoise agus a dheartháireacha, an Chlann Uisnigh, teacht ar ais go hÉirinn agus iad maite aige.  Maraíodh na deartháireacha go fealltach ámh chomh luath agus a shroich siad príomhchathair an rí, Eamhain Mhacha.  Léim Deirdre as carbad an rí agus rinneadh smidiríní dá ceann in aghaidh carraige.

==Tréimhse==
Creidtear go traidisiúnta go dtarlaíonn eachtraí na scéalaíochta timpeall ré [[Críost|Chríost]].  Tá breith agus bás Conchúir comhthrátha le breith agus bás Chríost,&lt;ref&gt;[[Kuno Meyer]], &quot;Anecdota from the Stowe MS. No 992&quot;, ''[[Revue Celtique]]'' 6, 1884, ll. 173–183; Kuno Meyer, ''The Death Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906, ll. 2–21&lt;/ref&gt; agus cuireann ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' dáta don ''Táin Bó Cúailnge'', agus breith agus bás Chú Chulainn, le réim an Ard-Rí, [[Conaire Mór]], a bhí a deir sé chomhaoiseach le h[[Impireacht na Róimhe]], [[Augustus]] (27 RC&amp;nbsp;— AD 14).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister, (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Erenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 301&lt;/ref&gt;  Luann roinnt scéalta, ina measc an ''Táin'', do [[Cairpre Nia Fer|Chairpre Nia Fer]] mar rí na [[Teamhair|Teamhrach]], ag cur in iúl nach raibh Ard-Rí i réim ag an am.

Is amhlaidh gur iomrall aimsire é na Connachta mar naimhde na nUladh.  Dúradh de ghnáth gur de shliocht [[Conn Cétchathach|Choinn Chéadchathaigh]] iad na Connachta, a mhair a deirtear roinnt céadta níos déanaí.  I scéalta ina dhiaidh sin, úsáidtear an t-ainm [[Fir Ol nEchmacht|Cóiced Ol nEchmacht]] chun an fhadhb seo a réiteach.  Iarracht tacair le manaigh Chríostaí ab ea é ámh chun cróineolaíocht na seanscéalta Gaelacha a chur le chéile le stair chlasaiceach agus leis an mbíobla, agus d'fhéadfadh é gur cuireadh cogaidh stairiúla idir na hUlaidh agus na Connachta as ionad ó thaobh ama de.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', Four Courts Press, 2001, lch. 50.&lt;/ref&gt;

==Stair==
I dteannta le [[Leabhar Gabhála na hÉireann]], measadh in Éirinn leis na céadta anuas gur stairiúil iad na hábhair sa Rúraíocht.&lt;!--? the antiquity of these records was a matter of politicised debate;--&gt;  Tá seasamh níos cáintí glacadh ag scoláirí an lae inniu ar an mórchóir.&lt;ref&gt;{{
cite web |
author = Michael Ryan |
url = https://www.irishtimes.com/culture/books/in-search-of-the-irish-dreamtime-archaeology-and-early-irish-literature-by-jp-mallory-review-1.2637831 |
teideal = In Search of the Irish Dreamtime: Archaeology and Early Irish Literature by J.P. Mallory review |
website=The Irish Times
}}&lt;/ref&gt;

De réir roinnt scoláirí den 19ú agus luath-20ú aoiseanna, ansin is [[Eugene O'Curry]] agus [[Kuno Meyer]], stairiúil iad ab ea scéalta agus pearsan na Rúraíochta.  Chreid [[T. F. O'Rahilly]] gur miotasach go iomlán iad na scéalta agus gur déithe  [[eoihéimireachas|eoihéimirthe]] iad na carachtair.  Mhol [[Ernst Windisch]] nach raibh ach fíorbheagán miotais iontu, cé cumtha go formhór.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946, ll. 269–271; [[Cecile O'Rahilly]], ''Táin Bó Cualnge from the Book of Leinster'', Institiúid Ard-Léinn, 1967, Introduction, lch. ix&lt;/ref&gt; 

Tá roinnt ábhar an sa scéalaíocht a chuireann i gcuimhne cuir síos clasaiceacha de shochaí [[Ceilteach]]a sa [[An Ghaill|Ghaill]], sa [[an Ghaláit|Ghaláit]] agus sa [[An Bhreatain|Bhreatain]].  Troideann gaiscígh le claimhte, sleánna agus sciatha, agus téann i gcarbaid dhá chapall, tiomáinte ag carbadóirí oilte ó na híseal-aicmí.&lt;ref&gt;Féach ''[http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/text004.html Táin Bó Cúailnge from the Book of Leinster]'' ll. 164–166 with [[Diodorus Siculus]], ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA314,M1 5.29], [[Julius Caesar]], ''Commentarii de bello Gallico'' [[s:Commentaries on the Gallic War/Book 4#33|4.33]]&lt;/ref&gt;  Baineann agus chaomhnaíonn siad cinn a naimhde,&lt;ref&gt;Compare ''[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html The Tidings of Conchobar son of Ness]'' §15 with Diodorus Siculus, ''Historical Library'', [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA315,M1 5.29]&lt;/ref&gt; agus déanann siad gaiscí as a gcuid eachtraí agus crógachta ag fleánna, agus bronntar an  [[crógacht|curadhmhír]] don tré is cróga.&lt;ref&gt;Féach ''[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dá Thó's Pig]'', ''[http://web.ncf.ca/dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]'' agus [[Athenaeus]], ''Deipnosophists'' [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&amp;entity=Literature.AthV1.p0254&amp;isize=M&amp;pview=hide 4.40], Diodorus Siculus, ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA314,M1 5.28]&lt;/ref&gt;  Tugann [[draoi]]the, agus tá agus olchumhacht ag na filí.

De bharr na hábhar seo, tá scoláirí amhail is [[Kenneth H. Jackson]] den tuairim go gcaomhnaíonn an Rúraíocht fíorthraidisiúin Ceilteacha ón [[an Iarannaois|iarannaois]].&lt;ref&gt;[[Kenneth Hurlstone Jackson]], ''The Oldest Irish Tradition: a Window on the Iron Age'', Cambridge University Press, 1964&lt;/ref&gt;  De réir scoláirí eile ámh, tá tionchar na litríochta clasaicí le feiceáil ann,&lt;ref&gt;John T. Koch, &quot;Windows on the Iron Age&quot;, ''Ulidia'', December Publications, 1994, ll. 229–237; [[J. P. Mallory]], &quot;The World of Cú Chulainn: The Archaeology of ''Táin Bó Cúailnge''&quot;, ''Aspects of the Táin'', December Publications, 1992, ll. 103–153&lt;/ref&gt;, cé nach séantar go raibh ábhar fíorársa an bhéaloidis le fáil ann.  Mar shampla, scríobh [[J. P. Mallory]] nach dtugann an  taifead seandálaíochta nó fianaise teangan araon tacaíocht d'iarsmaí na hiarnaoise sa Rúraíocht, ach thug sé trácht ar an m[[Bóthar Chorr Liath]] sa scéal sean ''[[Tochmharc Éadaoine]]'' mar eisceacht tsuntasach.&lt;ref&gt;[[J. P. Mallory]], ''In Search of the Irish Dreamtime''. Thames &amp; Hudson. 2016.&lt;/ref&gt;

Is dóchúil é gurbh iad na strata is sine sa scéalaíocht ná iad a insíonn faoin ngaol gasta idir na Ulaidh agus na [[Éarainn]].  Thug [[Eoin Mac Néill]] faoi ndeara céad bliain ó shin&lt;ref&gt;[[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29. (1911): 59–114&lt;/ref&gt; gurb amhlaidh go raibh i ndáiríre gaol chlainne ag na Ulaid (léirithe leis an [[Dál Fiatach]], [[Cú Raoi]] srl.) agus na hÉarainn (léirithe leis na [[Clanna Dedad]] agus níos déanaí [[Conaire Mór]]) le chéile.  Bhí [[T. F. O'Rahilly]] den tuairim gur shliocht de na hÉrainn ab ea na hUlaidh, déanta na fírinne.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath. 1946.&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh go raibh roinnt de na hÉrainn ina ríthe cumhachta na Teamhair, le bunáit thánaiste ag [[Teamhair Luachra]] in Iarthar na Mhumhan.  Tarlaíonn roinnt eachtraí na Rúraíochta anois, nó b'fhéidir aistríodh iad ó Teamhraigh lár tíre.  Lena cois sin, is díol suntais é go bhfuil roinnt scéalta ann, a bhaineann le luathcheannas na nÉarann, atá níos sine ná cuid mhór de scéalta na Rúraíochta, i n-ábhar murab i leagan, agus meastar réamh-Chríostaí go mór ó thaobh tréithe de.  Tá roinnt scéalta ann nach ndéanann lua ar bith do Chú Chulainn nó do phearsana cáiliúla eile na Rúraíochta, agus is amhlaidh gur athraíodh beagán iad a dhéanann lua, tar éis di a mhéadú leis an ''Táin'' agus méadú tóra.

==Téacsanna==
Seo a leanas liosta de scéalta na Rúraíochta, cé nára iomlán é.  Ní hé an rangúchán seo de réir 'genre' an t-aon ceann a fheictear, agus ní gá gurbh ionann é agus leaganacha scoláireachta.

===Scéalta is luaite===
* ''Conailla Medb míchuru'', Tá chonartha míchurata déanta ag Méabh (dán na 7ú haoise luaite le [[Luccreth moccu Chiara]])
* An lámhscríbhinn caillte [[Cín Dromma Snechtai]], gaolta le Beannchar.  Creidtear go raibh leaganacha ann de chúig scéal, mar a leanas:
** ''[[Compert Con Culainn]]'', Gin Chú Chulainn
** ''[[Compert Conchobuir]]'', Gin [[Conchúr Mac Neasa|Conchúr]]
** ''Fíl and grían Glinne Aí''
** ''[[Forfess fer Falchae]]'', Faire oíche in éadan na bh''Falcha''
** ''Verba Scathaige'', Nathanna [[Scáthach|Scáthaí]]
* Ábhair maidir le Cú Raoi, amhail is ''[[Amra Con Roí]]'' agus ''[[Aided Con Roi]]''
* Tagairtí do Dlí SeanGhaelach, m.s. ''[[Cethairslicht Athgabálae]]''.

===''Compert'' - Breith===
* ''[[Compert Con Culainn]]''
* ''[[Compert Conchobuir]]''

=== Tochmhairc agus éaluithe ===
* ''[[Aided Conrói maic Dáiri]]''
* ''[[Aithed Emere]] (le Tuir nGlesta mac rig Lochlann)'', Athadh&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/athadh athadh&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie, éalú&lt;/ref&gt; Eimhire (le ...)
* ''[[Aislinge Óenguso]]''
* ''[[Longes mac nUislenn|Longes mac n-Uislenn]]'
* ''[[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
* ''[[Tochmarc Emire]]
* ''[[Tochmarc Étaíne]]
* ''[[Tochmarc Ferbe]]'' (nó ''Fís Conchobair'')
* ''Tochmarc Luaine 7 aided Arthirne''
* ''[[Tochmarc Treblainne]]''

===Fleánna===
* ''[[Da Gábail int sída]]''
* ''[[Eachtra Neara|Echtra Neraí]]''
* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó|Scéla mucce maic Dathó]]'', &quot;[[Mac Dathó]]&quot;
* ''[[Mesca Ulad]]''
* ''[[Fled Bricrenn]]''
* ''Fled Bricrenn 7 Longes mac n-Duil Dermait''
* ''[[Bruiden da Chocae]]''
* ''[[Togail Bruidne Dá Derga|Togal Bruidne Da Derga]]''&lt;ref&gt;De ghnáth, is cuid de Scéalaíochta na Ríthe is ea an scéal seo, ach tagann roinnt laochra na nUladh ar an bhfód, amhail is [[Conall Cearnach]].&lt;/ref&gt;
** ''De Shíl Chonairi Móir''
** ''De Maccaib Conaire''

===Cathanna===
* ''Cath Airtig''
* ''Cath Aenaig Macha''
* ''Cath Cumair'' nó ''Cath Atha Comair''
* ''Cath Findchorad''
* ''Cath Leitrich Ruide''
* ''[[Cath Ruis na Ríg]]''
* ''Cogadh Fheargusa agus Chonchobhair''
* ''Forfess fer Falchae''
* ''Comracc Con Chulainn re Senbecc''
* ''Cathcharpat Serda'', cathcharbad spealtha

===''Táinte Bó''===
* ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' I, II, III
* ''De Faillsigud Tána Bó Cuailnge'', &quot;D'aimsiú ''Tána Bó Cúailnge''&quot;
* ''[[Táin Bó Dartada]]''
* ''[[Táin Bó Flidais]]'' I, II
* ''[[Táin Bó Fraích]]''
* ''[[Tain Bó Regamain]]'' &quot;Regamon&quot;
* ''Tain Bó Regamna'' &quot;Regamain&quot;

===Réamhscéalta===
* ''[[Ces Noínden]]'', ''In Ceas Naigen''
* ''De Chophur in Dá Mucado''
* ''[[Echtra Nerai]]''

=== Anbhásanna ===
* ''[[Aided Chonchobuir]]
* ''[[Aided Óenfhir Aífe]]
* ''[[Cuchulinn 7 Conlaech]]
* ''[[Aided Con Culainn]]'' nó ''Brislech Mór Maige Muirthemne''
* ''[[Aided Cheit maic Mágach]]
* ''[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]
* ''[[Aided Derbforgaill]]
* ''[[Aided Fergusa maic Roig]]
* ''Imthechta Tuaithe Luachra 7 Aided Fergusa'' Fergus (mac Léti)&quot;
* ''Aided Guill meic Garbada ocus Aided Gairb Glinne Ríge''
* ''Aided Laegairi Buadaig
* ''Goire Conaill Chernaig 7 Aided Aillela 7 Conall Chernaig'' &quot;The Cherishing ...&quot;
* ''[[Aided Meidbe]]
* ''Ferchuitred Medba''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/21703 Ferchuitred] ar eDIL&lt;/ref&gt;
* ''[[Cath Boinne]]

=== Ilchineálacha ===
* ''[[Verba Scáthaige]]
* ''[[Scéla Conchobair maic Nessa]]
* ''[[Siaburcharpat Con Culaind]]&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/síofra siabhair&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt;
* ''[[Foglaim Con Culainn]]''
* ''[[Serglige Con Culainn]]''
* ''[[Immacaldam in dá thuarad]]''
* ''[[Talland Étair]]''
* ''[[Cath Étair]]''
* ''[[Tromdámh Guaire]]'' (nó ''Imthecht na Tromdáime'')
* ''[[Lánellach Tigi Rích 7 Ruirech]]''
* ''Fochonn Loingse Fergusa meic Róig''
* ''Nede 7 Caier''
* ''[[Echtra Fergusa maic Léti]]''

==Aistriúcháin==
Faightear na scéalta is tábhachtaí na Rúraíochta sna haistriúcháin Bhéarla seo:
* [[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969
* Stephen Dunford, [[Táin Bó Flidais]] or The Mayo Táin, Enniscrone, 2008
* Jeffrey Gantz, ''Early Irish Myths and Sagas'', Penguin, 1981
* Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover, ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936 (ar athchló le Barnes &amp; Noble, 1996)
* John T Koch &amp; John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', Celtic Studies Publications, 2000
* [[Kuno Meyer]], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906
* A H Leahy, ''Heroic Romances of Ireland'', 2 vols, 1905–1906 ([http://www.sacred-texts.com/neu/hroi/ online at Sacred Texts])

&lt;!--===Online translations===
{{div col}}
*[https://archive.org/details/caithrimcongha05macsuoft The Martial Career of Conghal Cláiringhnech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar1.html The Birth of Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html Tidings of Conchobar son of Ness]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/War_of_Fergus_and_Conchobar.pdf The War of Fergus and Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/boyne.html Medb's Men, or the Battle of the Boyne]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/The_Conception_of_Conall_Cernach.pdf The Conception of Conall Cernach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain1.html The Birth of Cú Chulainn]
*[http://www.ucc.ie/celt/published/T301021/ The Wooing of Emer]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/aoife.html The Death of Aífe's Only Son]
*[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig]
*[https://web.archive.org/web/20050610073737/http://www.ncf.carleton.ca/~dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/oengus.html The Dream of Óengus]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/fraech.html The Cattle Raid of Fráech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/regamon.html The Raid for the Cattle of Regamon]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/dartaid.html The Raid for Dartaid's Cattle]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/flidais.html The Driving of Flidais's Cattle]
*The Courtship of Ferb [http://www.maryjones.us/ctexts/ferb1.html Book of Leinster version]; [http://www.maryjones.us/ctexts/ferb2.html Egerton version]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/nera.html The Adventures of Nera]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/regamna.html The Cattle Raid of Regamna]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/debility.html The Debility of the Ulstermen]
*The Cattle Raid of Cooley [http://www.ucc.ie/celt/published/T301012/index.html Recension 1]; [http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/index.html Recension 2]
*[[s:The Battle of Ross na Ríg|The Battle of Ross na Ríg]]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/curoi.html The Death of Cú Roí]
*[http://www.luminarium.org/mythology/ireland/cuchulainnsick.htm The Sick-Bed of Cuchulain]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/gruaidh.html The Pursuit of Gruaidh Ghriansholus]
*[http://www.fordham.edu/halsall/source/1100derga.html The Destruction of Da Derga's Hostel]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/celtchar.html The Death of Celtchar mac Uthechair]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html The Affliction of the Ulstermen]
*[http://perso.orange.fr/sejh/keltia/colloquy.html The Colloquy of the Two Sages]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html The Death of Cú Chulainn]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cet.html The Death of Cet mac Mágach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/loegaire.html The Death of Lóegaire Búadach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar3.html The Death of Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/airtech.html The Battle of Airtech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/fergus.html The Death of Fergus mac Róich]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html The Violent Death of Medb]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain4.html The Phantom Chariot of Cú Chulainn]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/The_Revealing_of_the_Tain_Bo_Cuailnge.pdf The Revealing of the ''Táin Bó Cúailnge'']
*''Aided Derbforgaill'': The Death of Derbforgaill
*''Aided Guill maic Carbada ocus Aided Gairb Glinne Rige'': The Deaths of Goll mac Carbada and Garb of Glenn Rige
*''Longes mac nDuíl Dermait'': The Exile of the Sons of Dóel Dermait
*''Tochmarc Treblainne'': The Wooing of Treblann
*''De Chophur in Dá Muccida'': The Quarrel of the Two Pig-Keepers
*''Tochmarc Luaine ocus Aided Athirni'': The Wooing of Luaine and the death of Athirne
*''Cath Étair'': The Battle of Howth
*''Mesca Ulad'': The Intoxication of the Ulaid]
*''Bruiden Da Chocae'': Da Choca's Hostel
*''Goire Conaill Chernaig ocus Aided Ailella ocus Conaill Chernaig'': The Cherishing of Conall Cernach, and the Deaths of Ailill and Conall Cernach
--&gt;
{{div col end}}

==Cóirithe==
===Meán Na Gaeilge===
* [https://www.siopaleabhar.com/en/product/cu-1-cosainteoir/ Cú Cosantóir]
* [https://ansionnachfionn.com/2011/06/06/an-tain-the-graphic-novel/ An Táin]

===Meán an Bhéarla===
Thug an Rúraíochta spreagadh agus ábhair do scríbhneoirí an athbheochain Ghaelaigh  thoradh tús na 20ú haoise.  Tá an chuid is mó de na scéalta le léamh i  ''Cuchulain of Muirthemne'' (1902) le [[Lady Gregory]],&lt;ref&gt;''[http://www.celtic-twilight.com/ireland/gregory/cuchulain/index.htm Cuchulain of Muirthemne]'' le Lady Gregory&lt;/ref&gt; díreach mar a rinne did [[Eleanor Hull]] dó léitheoirí óga in ''The Boys' Cuchulain'' (1904).&lt;ref&gt;''[http://www.mainlesson.com/display.php?author=hull&amp;book=cuchulain&amp;story=_front The Boys' Cuchulain]'' le hEleanor Hull&lt;/ref&gt;  Scríobh  [[William Butler Yeats]] sraith drámaí – ''On Baile's Strand'' (1904), ''Deirdre'' (1907), ''The Green Helmet'' (1910), ''At the Hawk's Well'' (1917), ''The Only Jealousy of Emer'' (1919) agus ''The Death of Cuchulain'' (1939) – agus dán, ''Cuchulain's Fight with the Sea'' (1892), bunaithe ar na seanscéalta úd.  Chuir sé i gcrích an dráma le [[John Millington Synge]] mar mhair, ''[[Deirdre of the Sorrows]]'' (1910), ag obair le baintreach Synge, Molly Allgood.&lt;ref&gt;''[http://etext.lib.virginia.edu/toc/modeng/public/SynDeir.html Deirdre of the Sorrows]'' le J. M. Synge&lt;/ref&gt;

I measc cóirithe liteartha ar na mallaibh tá: úrscéal na bpáistí ''The Hound of Ulster'' (1963) le [[Rosemary Sutcliff]]; an t- úrscéal ''A Shadow of Gulls'' (1977) le [[Patricia Finney]]; agus an dráma ''A Cry from Heaven'' (2005) le [[Vincent Woods]].  Tá sraith sé aistriúchán scríofa ag Randy Lee Eickhoff, ag tús le ''The Raid'' (2000).&lt;ref&gt;{{
cite news |
url = https://us.macmillan.com/series/ulstercycle/ |
teideal = Macmillan: Series: Ulster Cycle |
work = US Macmillan |
access-date = 2017-09-05 |
language = en-US
}}&lt;/ref&gt;

Faightear cuid den scéalaíocht cóirithe mar [[greannán gréasáin|gréisgreannán]], ina measc: ''The Cattle Raid of Cooley'' le Patrick Brown, dírithe ar Chú Chulainn; agus ''About a Bull'' le M.K. Reed, ar Mhéabh.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://www.tcj.com/the-great-cow-fight-redux/ |
teideal = The Great Cow Fight (Redux) |
first = Shaennon |
last = Garrity |
date = 12 Mar 2014 |
work = www.tcj.com
}}&lt;/ref&gt;

Mar chuid den sraith ''[[Radio Tales]]'' ar [[National Public Radio]], craoladh an ceoldráma &quot;Celtic Hero&quot;, a bhí bunaithe ar ''[[Tochmharc Eimhire]]''.

== Naisc sheachtracha ==
* Catagóir ''[https://www.vanhamel.nl/codecs/Category:Ulster_Cycle Ulster Cycle]'' ar CODECS

==Tagairtí==
{{reflist|3}}


&lt;!--{{Ulaid}}
{{Érainn}}--&gt;
{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht| ]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]
[[Catagóir:Cúige Uladh]]
[[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]]

[[pl:Mitologia irlandzka#Cykl Ulsterski]]</text>
      <sha1>3sj6hcpgbrn7vobvvd1dlo0dri4p6ng</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063466</id>
      <parentid>1063448</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:37:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ilchineálacha */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23625" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], is cnuasach scéalta laochais na meánaoise é An Rúraíocht, aitheanta tráth mar '''Scéalaíocht na Craoibhe Deirge/Rua'''.  Ar cheann de na ceithre mórscéalaíochta sa tseanlitríocht na Gaeilge, insítear inti faoi laochra traidisiúnta na n[[Uladh]], as oirthir chúige [[Uladh]] agus tuaisceart chúige [[Laighean]] mar atá anois, go háirithe na contaethe [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]], [[Contae an Dúin|an Dúin]] agus [[Contae Lú|Lú]].  De bharr sin, tugtar ''the Ulster Cycle'' ar na scéalta as Béarla.  Timpeall nó roimh an gcéad aois AD atá na scéalta suite.

==Scéalta na Rúraíochta==
Le linn réim an rí, [[Conchúr mac Neasa]], ina rí thigh ag [[Eamhain Mhacha]], atá na scéalta suite.  Bhí buíon laochra aige darbh ainm an Chraobh Rua.  Is é nia Chonchúir, [[Cú Chulainn]], an laoch is suntasaí.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://bardmythologies.com/ulster-cycle/ |
teideal = Ulster Cycle |
website = bardmythologies.com |
language = en-US |
access-date = 2018-04-1
}}&lt;/ref&gt;  Ba mhinic a mbíonn coimhlint idir na hUlaidh agus na [[Connachta]], i gceannas na banríona [[Méabh]], i dteannta lena fear chéile, [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus a gcomhghuaillí, [[Fergus mac Róich]], iar-rí na nUladh arc deoraíocht.  Insíonn scéalta eile faoin bhreitheanna, suirithe agus básanna na gcarachtar, agus an choimhlint eatarthu.

Scríobhadh na scéalta as [[Sean-Ghaeilge|Sean-]] agus [[Meán-Ghaeilge]], go formhór i bprós le filíocht anois is arís tríd.  Caomhnaítear iad i lámhscríbhinní de 12ú go 15ú aoiseanna, ach tá go leor de na na scéalta féin níos sine.  Is féidir dáta san 8ú hais a thabhairt don teanga na scéalta is luaite, agus luaitear carachtair agus eachtraí i ndánta den 7ú haois.&lt;ref&gt;Garret Olmsted, &quot;The Earliest Narrative Version of the ''Táin'': Seventh-century poetic references to ''Táin bó Cúailnge''&quot;, Emania 10, 1992, ll. 5–17&lt;/ref&gt;  Tá an teanga giorraisc, foréigneach, uaireanta grinn, agus go formhór réadúil, cé go gcuirtear ábhair osnádúrtha isteach ó am go ham.  Tá cumais fhordhaonna troda ag Cú Chulainn ach go háirithe, mar thoradh a sinsearacht leath-dhiaga, agus nuair i dteann feirge é, athraíonn a straidhn chatha nó ''riastradh'' ó bhonn é ina an arracht nach n-aithníonn nó cara nó namhaid.  Tagann [[dia|déithe]] amhail is [[Lugh]], the [[Mór-Ríoghain]], [[Aengus]] agus [[Midhir]] ar an bhfód ó am go chéile.

Murab ionann an chuid is mó de nós seanscéalach na nGael, ina léitear  Éire ársa aontaithe a bheag nó a mhór faoi tsraith [[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Ríthe]], léitear sa Rúraíocht tír gan teann lárnach, roinnte ina ríochtaí áitiúla go minic ag troid lena chéile.  Léitear sibhialtacht phágánach, thréadach, faoi cheannas uaslathas laochais.  Buanaítear chairdeas idir teaghlaigh de chuid na huasaicme trí altramas a gcuid páistí.  Áirítear maoin le bólacht.  Téitear i mbun catha trí ruathair bó, nó comhraic aonair ag áthanna idir laochra.  Cuirtear scaití srianta ar ghníomhartha na gcarachtar le coiscithe darb ainm [[geis|geasa]].

Is é an ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' an scéal is faide agus is tábhachtaí den tsraith.  Bailíonn Méabh arm ollmhór chun [[Cuaille]] a ionsú agus tarbh luachmhar na nUladh, [[Donn Cuailnge]] a ghoid.  Mar gheall ar gheis a bhí ar laochra na Craoibhe Rua, ní raibh ar a gcumas troid in aghaidh a namhaide, níor sheas Cú Chulainn seacht mbliana déag d'aois an fód.  Sa [[Táin Bó Flidais]], nó an Táin Maigh Eo, bó bhán darb ainm 'Maol' is ea mian an chroí, óir is féidir léi a leor bainne a tabhairt ag aon chrú amháin chun arm iomlán a bheathú.

Scéal cáiliúil eile is ea straitéise [[Deirdre|Dheirdre]], bunús de dhrámaí le [[W. B. Yeats]] agus [[John Millington Synge|J. M. Synge]], a bhí roghnaithe mar chéile ag Conchúir mac Neasa, ach a d'éalaigh le Naoise go hAlbain.  Tar éis tamaill, d'iarr Conchúr ar Naoise agus a dheartháireacha, an Chlann Uisnigh, teacht ar ais go hÉirinn agus iad maite aige.  Maraíodh na deartháireacha go fealltach ámh chomh luath agus a shroich siad príomhchathair an rí, Eamhain Mhacha.  Léim Deirdre as carbad an rí agus rinneadh smidiríní dá ceann in aghaidh carraige.

==Tréimhse==
Creidtear go traidisiúnta go dtarlaíonn eachtraí na scéalaíochta timpeall ré [[Críost|Chríost]].  Tá breith agus bás Conchúir comhthrátha le breith agus bás Chríost,&lt;ref&gt;[[Kuno Meyer]], &quot;Anecdota from the Stowe MS. No 992&quot;, ''[[Revue Celtique]]'' 6, 1884, ll. 173–183; Kuno Meyer, ''The Death Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906, ll. 2–21&lt;/ref&gt; agus cuireann ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' dáta don ''Táin Bó Cúailnge'', agus breith agus bás Chú Chulainn, le réim an Ard-Rí, [[Conaire Mór]], a bhí a deir sé chomhaoiseach le h[[Impireacht na Róimhe]], [[Augustus]] (27 RC&amp;nbsp;— AD 14).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister, (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Erenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 301&lt;/ref&gt;  Luann roinnt scéalta, ina measc an ''Táin'', do [[Cairpre Nia Fer|Chairpre Nia Fer]] mar rí na [[Teamhair|Teamhrach]], ag cur in iúl nach raibh Ard-Rí i réim ag an am.

Is amhlaidh gur iomrall aimsire é na Connachta mar naimhde na nUladh.  Dúradh de ghnáth gur de shliocht [[Conn Cétchathach|Choinn Chéadchathaigh]] iad na Connachta, a mhair a deirtear roinnt céadta níos déanaí.  I scéalta ina dhiaidh sin, úsáidtear an t-ainm [[Fir Ol nEchmacht|Cóiced Ol nEchmacht]] chun an fhadhb seo a réiteach.  Iarracht tacair le manaigh Chríostaí ab ea é ámh chun cróineolaíocht na seanscéalta Gaelacha a chur le chéile le stair chlasaiceach agus leis an mbíobla, agus d'fhéadfadh é gur cuireadh cogaidh stairiúla idir na hUlaidh agus na Connachta as ionad ó thaobh ama de.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', Four Courts Press, 2001, lch. 50.&lt;/ref&gt;

==Stair==
I dteannta le [[Leabhar Gabhála na hÉireann]], measadh in Éirinn leis na céadta anuas gur stairiúil iad na hábhair sa Rúraíocht.&lt;!--? the antiquity of these records was a matter of politicised debate;--&gt;  Tá seasamh níos cáintí glacadh ag scoláirí an lae inniu ar an mórchóir.&lt;ref&gt;{{
cite web |
author = Michael Ryan |
url = https://www.irishtimes.com/culture/books/in-search-of-the-irish-dreamtime-archaeology-and-early-irish-literature-by-jp-mallory-review-1.2637831 |
teideal = In Search of the Irish Dreamtime: Archaeology and Early Irish Literature by J.P. Mallory review |
website=The Irish Times
}}&lt;/ref&gt;

De réir roinnt scoláirí den 19ú agus luath-20ú aoiseanna, ansin is [[Eugene O'Curry]] agus [[Kuno Meyer]], stairiúil iad ab ea scéalta agus pearsan na Rúraíochta.  Chreid [[T. F. O'Rahilly]] gur miotasach go iomlán iad na scéalta agus gur déithe  [[eoihéimireachas|eoihéimirthe]] iad na carachtair.  Mhol [[Ernst Windisch]] nach raibh ach fíorbheagán miotais iontu, cé cumtha go formhór.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946, ll. 269–271; [[Cecile O'Rahilly]], ''Táin Bó Cualnge from the Book of Leinster'', Institiúid Ard-Léinn, 1967, Introduction, lch. ix&lt;/ref&gt; 

Tá roinnt ábhar an sa scéalaíocht a chuireann i gcuimhne cuir síos clasaiceacha de shochaí [[Ceilteach]]a sa [[An Ghaill|Ghaill]], sa [[an Ghaláit|Ghaláit]] agus sa [[An Bhreatain|Bhreatain]].  Troideann gaiscígh le claimhte, sleánna agus sciatha, agus téann i gcarbaid dhá chapall, tiomáinte ag carbadóirí oilte ó na híseal-aicmí.&lt;ref&gt;Féach ''[http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/text004.html Táin Bó Cúailnge from the Book of Leinster]'' ll. 164–166 with [[Diodorus Siculus]], ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA314,M1 5.29], [[Julius Caesar]], ''Commentarii de bello Gallico'' [[s:Commentaries on the Gallic War/Book 4#33|4.33]]&lt;/ref&gt;  Baineann agus chaomhnaíonn siad cinn a naimhde,&lt;ref&gt;Compare ''[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html The Tidings of Conchobar son of Ness]'' §15 with Diodorus Siculus, ''Historical Library'', [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA315,M1 5.29]&lt;/ref&gt; agus déanann siad gaiscí as a gcuid eachtraí agus crógachta ag fleánna, agus bronntar an  [[crógacht|curadhmhír]] don tré is cróga.&lt;ref&gt;Féach ''[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dá Thó's Pig]'', ''[http://web.ncf.ca/dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]'' agus [[Athenaeus]], ''Deipnosophists'' [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&amp;entity=Literature.AthV1.p0254&amp;isize=M&amp;pview=hide 4.40], Diodorus Siculus, ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA314,M1 5.28]&lt;/ref&gt;  Tugann [[draoi]]the, agus tá agus olchumhacht ag na filí.

De bharr na hábhar seo, tá scoláirí amhail is [[Kenneth H. Jackson]] den tuairim go gcaomhnaíonn an Rúraíocht fíorthraidisiúin Ceilteacha ón [[an Iarannaois|iarannaois]].&lt;ref&gt;[[Kenneth Hurlstone Jackson]], ''The Oldest Irish Tradition: a Window on the Iron Age'', Cambridge University Press, 1964&lt;/ref&gt;  De réir scoláirí eile ámh, tá tionchar na litríochta clasaicí le feiceáil ann,&lt;ref&gt;John T. Koch, &quot;Windows on the Iron Age&quot;, ''Ulidia'', December Publications, 1994, ll. 229–237; [[J. P. Mallory]], &quot;The World of Cú Chulainn: The Archaeology of ''Táin Bó Cúailnge''&quot;, ''Aspects of the Táin'', December Publications, 1992, ll. 103–153&lt;/ref&gt;, cé nach séantar go raibh ábhar fíorársa an bhéaloidis le fáil ann.  Mar shampla, scríobh [[J. P. Mallory]] nach dtugann an  taifead seandálaíochta nó fianaise teangan araon tacaíocht d'iarsmaí na hiarnaoise sa Rúraíocht, ach thug sé trácht ar an m[[Bóthar Chorr Liath]] sa scéal sean ''[[Tochmharc Éadaoine]]'' mar eisceacht tsuntasach.&lt;ref&gt;[[J. P. Mallory]], ''In Search of the Irish Dreamtime''. Thames &amp; Hudson. 2016.&lt;/ref&gt;

Is dóchúil é gurbh iad na strata is sine sa scéalaíocht ná iad a insíonn faoin ngaol gasta idir na Ulaidh agus na [[Éarainn]].  Thug [[Eoin Mac Néill]] faoi ndeara céad bliain ó shin&lt;ref&gt;[[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29. (1911): 59–114&lt;/ref&gt; gurb amhlaidh go raibh i ndáiríre gaol chlainne ag na Ulaid (léirithe leis an [[Dál Fiatach]], [[Cú Raoi]] srl.) agus na hÉarainn (léirithe leis na [[Clanna Dedad]] agus níos déanaí [[Conaire Mór]]) le chéile.  Bhí [[T. F. O'Rahilly]] den tuairim gur shliocht de na hÉrainn ab ea na hUlaidh, déanta na fírinne.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath. 1946.&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh go raibh roinnt de na hÉrainn ina ríthe cumhachta na Teamhair, le bunáit thánaiste ag [[Teamhair Luachra]] in Iarthar na Mhumhan.  Tarlaíonn roinnt eachtraí na Rúraíochta anois, nó b'fhéidir aistríodh iad ó Teamhraigh lár tíre.  Lena cois sin, is díol suntais é go bhfuil roinnt scéalta ann, a bhaineann le luathcheannas na nÉarann, atá níos sine ná cuid mhór de scéalta na Rúraíochta, i n-ábhar murab i leagan, agus meastar réamh-Chríostaí go mór ó thaobh tréithe de.  Tá roinnt scéalta ann nach ndéanann lua ar bith do Chú Chulainn nó do phearsana cáiliúla eile na Rúraíochta, agus is amhlaidh gur athraíodh beagán iad a dhéanann lua, tar éis di a mhéadú leis an ''Táin'' agus méadú tóra.

==Téacsanna==
Seo a leanas liosta de scéalta na Rúraíochta, cé nára iomlán é.  Ní hé an rangúchán seo de réir 'genre' an t-aon ceann a fheictear, agus ní gá gurbh ionann é agus leaganacha scoláireachta.

===Scéalta is luaite===
* ''Conailla Medb míchuru'', Tá chonartha míchurata déanta ag Méabh (dán na 7ú haoise luaite le [[Luccreth moccu Chiara]])
* An lámhscríbhinn caillte [[Cín Dromma Snechtai]], gaolta le Beannchar.  Creidtear go raibh leaganacha ann de chúig scéal, mar a leanas:
** ''[[Compert Con Culainn]]'', Gin Chú Chulainn
** ''[[Compert Conchobuir]]'', Gin [[Conchúr Mac Neasa|Conchúr]]
** ''Fíl and grían Glinne Aí''
** ''[[Forfess fer Falchae]]'', Faire oíche in éadan na bh''Falcha''
** ''Verba Scathaige'', Nathanna [[Scáthach|Scáthaí]]
* Ábhair maidir le Cú Raoi, amhail is ''[[Amra Con Roí]]'' agus ''[[Aided Con Roi]]''
* Tagairtí do Dlí SeanGhaelach, m.s. ''[[Cethairslicht Athgabálae]]''.

===''Compert'' - Breith===
* ''[[Compert Con Culainn]]''
* ''[[Compert Conchobuir]]''

=== Tochmhairc agus éaluithe ===
* ''[[Aided Conrói maic Dáiri]]''
* ''[[Aithed Emere]] (le Tuir nGlesta mac rig Lochlann)'', Athadh&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/athadh athadh&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie, éalú&lt;/ref&gt; Eimhire (le ...)
* ''[[Aislinge Óenguso]]''
* ''[[Longes mac nUislenn|Longes mac n-Uislenn]]'
* ''[[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
* ''[[Tochmarc Emire]]
* ''[[Tochmarc Étaíne]]
* ''[[Tochmarc Ferbe]]'' (nó ''Fís Conchobair'')
* ''Tochmarc Luaine 7 aided Arthirne''
* ''[[Tochmarc Treblainne]]''

===Fleánna===
* ''[[Da Gábail int sída]]''
* ''[[Eachtra Neara|Echtra Neraí]]''
* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó|Scéla mucce maic Dathó]]'', &quot;[[Mac Dathó]]&quot;
* ''[[Mesca Ulad]]''
* ''[[Fled Bricrenn]]''
* ''Fled Bricrenn 7 Longes mac n-Duil Dermait''
* ''[[Bruiden da Chocae]]''
* ''[[Togail Bruidne Dá Derga|Togal Bruidne Da Derga]]''&lt;ref&gt;De ghnáth, is cuid de Scéalaíochta na Ríthe is ea an scéal seo, ach tagann roinnt laochra na nUladh ar an bhfód, amhail is [[Conall Cearnach]].&lt;/ref&gt;
** ''De Shíl Chonairi Móir''
** ''De Maccaib Conaire''

===Cathanna===
* ''Cath Airtig''
* ''Cath Aenaig Macha''
* ''Cath Cumair'' nó ''Cath Atha Comair''
* ''Cath Findchorad''
* ''Cath Leitrich Ruide''
* ''[[Cath Ruis na Ríg]]''
* ''Cogadh Fheargusa agus Chonchobhair''
* ''Forfess fer Falchae''
* ''Comracc Con Chulainn re Senbecc''
* ''Cathcharpat Serda'', cathcharbad spealtha

===''Táinte Bó''===
* ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' I, II, III
* ''De Faillsigud Tána Bó Cuailnge'', &quot;D'aimsiú ''Tána Bó Cúailnge''&quot;
* ''[[Táin Bó Dartada]]''
* ''[[Táin Bó Flidais]]'' I, II
* ''[[Táin Bó Fraích]]''
* ''[[Tain Bó Regamain]]'' &quot;Regamon&quot;
* ''Tain Bó Regamna'' &quot;Regamain&quot;

===Réamhscéalta===
* ''[[Ces Noínden]]'', ''In Ceas Naigen''
* ''De Chophur in Dá Mucado''
* ''[[Echtra Nerai]]''

=== Anbhásanna ===
* ''[[Aided Chonchobuir]]
* ''[[Aided Óenfhir Aífe]]
* ''[[Cuchulinn 7 Conlaech]]
* ''[[Aided Con Culainn]]'' nó ''Brislech Mór Maige Muirthemne''
* ''[[Aided Cheit maic Mágach]]
* ''[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]
* ''[[Aided Derbforgaill]]
* ''[[Aided Fergusa maic Roig]]
* ''Imthechta Tuaithe Luachra 7 Aided Fergusa'' Fergus (mac Léti)&quot;
* ''Aided Guill meic Garbada ocus Aided Gairb Glinne Ríge''
* ''Aided Laegairi Buadaig
* ''Goire Conaill Chernaig 7 Aided Aillela 7 Conall Chernaig'' &quot;The Cherishing ...&quot;
* ''[[Aided Meidbe]]
* ''Ferchuitred Medba''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/21703 Ferchuitred] ar eDIL&lt;/ref&gt;
* ''[[Cath Boinne]]

=== Ilchineálacha ===
* ''[[Verba Scáthaige]]
* ''[[Scéla Conchobair|Scéla Conchobair meic Nessa]]
* ''[[Siaburcharpat Con Culaind]]&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/síofra siabhair&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt;
* ''[[Foglaim Con Culainn]]''
* ''[[Serglige Con Culainn]]''
* ''[[Immacallam in dá Thuarad]]''
* ''[[Talland Étair]]''
* ''[[Cath Étair]]''
* ''[[Tromdámh Guaire]]'' (nó ''Imthecht na Tromdáime'')
* ''[[Lánellach Tigi Rích 7 Ruirech]]''
* ''Fochonn Loingse Fergusa meic Róig''
* ''Nede 7 Caier''
* ''[[Echtra Fergusa maic Léti]]''

==Aistriúcháin==
Faightear na scéalta is tábhachtaí na Rúraíochta sna haistriúcháin Bhéarla seo:
* [[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969
* Stephen Dunford, [[Táin Bó Flidais]] or The Mayo Táin, Enniscrone, 2008
* Jeffrey Gantz, ''Early Irish Myths and Sagas'', Penguin, 1981
* Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover, ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936 (ar athchló le Barnes &amp; Noble, 1996)
* John T Koch &amp; John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', Celtic Studies Publications, 2000
* [[Kuno Meyer]], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906
* A H Leahy, ''Heroic Romances of Ireland'', 2 vols, 1905–1906 ([http://www.sacred-texts.com/neu/hroi/ online at Sacred Texts])

&lt;!--===Online translations===
{{div col}}
*[https://archive.org/details/caithrimcongha05macsuoft The Martial Career of Conghal Cláiringhnech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar1.html The Birth of Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html Tidings of Conchobar son of Ness]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/War_of_Fergus_and_Conchobar.pdf The War of Fergus and Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/boyne.html Medb's Men, or the Battle of the Boyne]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/The_Conception_of_Conall_Cernach.pdf The Conception of Conall Cernach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain1.html The Birth of Cú Chulainn]
*[http://www.ucc.ie/celt/published/T301021/ The Wooing of Emer]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/aoife.html The Death of Aífe's Only Son]
*[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig]
*[https://web.archive.org/web/20050610073737/http://www.ncf.carleton.ca/~dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/oengus.html The Dream of Óengus]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/fraech.html The Cattle Raid of Fráech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/regamon.html The Raid for the Cattle of Regamon]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/dartaid.html The Raid for Dartaid's Cattle]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/flidais.html The Driving of Flidais's Cattle]
*The Courtship of Ferb [http://www.maryjones.us/ctexts/ferb1.html Book of Leinster version]; [http://www.maryjones.us/ctexts/ferb2.html Egerton version]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/nera.html The Adventures of Nera]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/regamna.html The Cattle Raid of Regamna]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/debility.html The Debility of the Ulstermen]
*The Cattle Raid of Cooley [http://www.ucc.ie/celt/published/T301012/index.html Recension 1]; [http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/index.html Recension 2]
*[[s:The Battle of Ross na Ríg|The Battle of Ross na Ríg]]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/curoi.html The Death of Cú Roí]
*[http://www.luminarium.org/mythology/ireland/cuchulainnsick.htm The Sick-Bed of Cuchulain]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/gruaidh.html The Pursuit of Gruaidh Ghriansholus]
*[http://www.fordham.edu/halsall/source/1100derga.html The Destruction of Da Derga's Hostel]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/celtchar.html The Death of Celtchar mac Uthechair]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html The Affliction of the Ulstermen]
*[http://perso.orange.fr/sejh/keltia/colloquy.html The Colloquy of the Two Sages]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html The Death of Cú Chulainn]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cet.html The Death of Cet mac Mágach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/loegaire.html The Death of Lóegaire Búadach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar3.html The Death of Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/airtech.html The Battle of Airtech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/fergus.html The Death of Fergus mac Róich]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html The Violent Death of Medb]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain4.html The Phantom Chariot of Cú Chulainn]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/The_Revealing_of_the_Tain_Bo_Cuailnge.pdf The Revealing of the ''Táin Bó Cúailnge'']
*''Aided Derbforgaill'': The Death of Derbforgaill
*''Aided Guill maic Carbada ocus Aided Gairb Glinne Rige'': The Deaths of Goll mac Carbada and Garb of Glenn Rige
*''Longes mac nDuíl Dermait'': The Exile of the Sons of Dóel Dermait
*''Tochmarc Treblainne'': The Wooing of Treblann
*''De Chophur in Dá Muccida'': The Quarrel of the Two Pig-Keepers
*''Tochmarc Luaine ocus Aided Athirni'': The Wooing of Luaine and the death of Athirne
*''Cath Étair'': The Battle of Howth
*''Mesca Ulad'': The Intoxication of the Ulaid]
*''Bruiden Da Chocae'': Da Choca's Hostel
*''Goire Conaill Chernaig ocus Aided Ailella ocus Conaill Chernaig'': The Cherishing of Conall Cernach, and the Deaths of Ailill and Conall Cernach
--&gt;
{{div col end}}

==Cóirithe==
===Meán Na Gaeilge===
* [https://www.siopaleabhar.com/en/product/cu-1-cosainteoir/ Cú Cosantóir]
* [https://ansionnachfionn.com/2011/06/06/an-tain-the-graphic-novel/ An Táin]

===Meán an Bhéarla===
Thug an Rúraíochta spreagadh agus ábhair do scríbhneoirí an athbheochain Ghaelaigh  thoradh tús na 20ú haoise.  Tá an chuid is mó de na scéalta le léamh i  ''Cuchulain of Muirthemne'' (1902) le [[Lady Gregory]],&lt;ref&gt;''[http://www.celtic-twilight.com/ireland/gregory/cuchulain/index.htm Cuchulain of Muirthemne]'' le Lady Gregory&lt;/ref&gt; díreach mar a rinne did [[Eleanor Hull]] dó léitheoirí óga in ''The Boys' Cuchulain'' (1904).&lt;ref&gt;''[http://www.mainlesson.com/display.php?author=hull&amp;book=cuchulain&amp;story=_front The Boys' Cuchulain]'' le hEleanor Hull&lt;/ref&gt;  Scríobh  [[William Butler Yeats]] sraith drámaí – ''On Baile's Strand'' (1904), ''Deirdre'' (1907), ''The Green Helmet'' (1910), ''At the Hawk's Well'' (1917), ''The Only Jealousy of Emer'' (1919) agus ''The Death of Cuchulain'' (1939) – agus dán, ''Cuchulain's Fight with the Sea'' (1892), bunaithe ar na seanscéalta úd.  Chuir sé i gcrích an dráma le [[John Millington Synge]] mar mhair, ''[[Deirdre of the Sorrows]]'' (1910), ag obair le baintreach Synge, Molly Allgood.&lt;ref&gt;''[http://etext.lib.virginia.edu/toc/modeng/public/SynDeir.html Deirdre of the Sorrows]'' le J. M. Synge&lt;/ref&gt;

I measc cóirithe liteartha ar na mallaibh tá: úrscéal na bpáistí ''The Hound of Ulster'' (1963) le [[Rosemary Sutcliff]]; an t- úrscéal ''A Shadow of Gulls'' (1977) le [[Patricia Finney]]; agus an dráma ''A Cry from Heaven'' (2005) le [[Vincent Woods]].  Tá sraith sé aistriúchán scríofa ag Randy Lee Eickhoff, ag tús le ''The Raid'' (2000).&lt;ref&gt;{{
cite news |
url = https://us.macmillan.com/series/ulstercycle/ |
teideal = Macmillan: Series: Ulster Cycle |
work = US Macmillan |
access-date = 2017-09-05 |
language = en-US
}}&lt;/ref&gt;

Faightear cuid den scéalaíocht cóirithe mar [[greannán gréasáin|gréisgreannán]], ina measc: ''The Cattle Raid of Cooley'' le Patrick Brown, dírithe ar Chú Chulainn; agus ''About a Bull'' le M.K. Reed, ar Mhéabh.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://www.tcj.com/the-great-cow-fight-redux/ |
teideal = The Great Cow Fight (Redux) |
first = Shaennon |
last = Garrity |
date = 12 Mar 2014 |
work = www.tcj.com
}}&lt;/ref&gt;

Mar chuid den sraith ''[[Radio Tales]]'' ar [[National Public Radio]], craoladh an ceoldráma &quot;Celtic Hero&quot;, a bhí bunaithe ar ''[[Tochmharc Eimhire]]''.

== Naisc sheachtracha ==
* Catagóir ''[https://www.vanhamel.nl/codecs/Category:Ulster_Cycle Ulster Cycle]'' ar CODECS

==Tagairtí==
{{reflist|3}}


&lt;!--{{Ulaid}}
{{Érainn}}--&gt;
{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht| ]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]
[[Catagóir:Cúige Uladh]]
[[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]]

[[pl:Mitologia irlandzka#Cykl Ulsterski]]</text>
      <sha1>k5gtm0jn0z36kpnsv1uwydhogkxg49q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063467</id>
      <parentid>1063466</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:38:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Scéalta na Rúraíochta */Typo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23624" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], is cnuasach scéalta laochais na meánaoise é An Rúraíocht, aitheanta tráth mar '''Scéalaíocht na Craoibhe Deirge/Rua'''.  Ar cheann de na ceithre mórscéalaíochta sa tseanlitríocht na Gaeilge, insítear inti faoi laochra traidisiúnta na n[[Uladh]], as oirthir chúige [[Uladh]] agus tuaisceart chúige [[Laighean]] mar atá anois, go háirithe na contaethe [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]], [[Contae an Dúin|an Dúin]] agus [[Contae Lú|Lú]].  De bharr sin, tugtar ''the Ulster Cycle'' ar na scéalta as Béarla.  Timpeall nó roimh an gcéad aois AD atá na scéalta suite.

==Scéalta na Rúraíochta==
Le linn réim an rí, [[Conchúr mac Neasa]], ina rí thigh ag [[Eamhain Mhacha]], atá na scéalta suite.  Bhí buíon laochra aige darbh ainm an Chraobh Rua.  Is é nia Chonchúir, [[Cú Chulainn]], an laoch is suntasaí.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://bardmythologies.com/ulster-cycle/ |
teideal = Ulster Cycle |
website = bardmythologies.com |
language = en-US |
access-date = 2018-04-1
}}&lt;/ref&gt;  Ba mhinic a mbíonn coimhlint idir na hUlaidh agus na [[Connachta]], i gceannas na banríona [[Méabh]], i dteannta lena fear chéile, [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus a gcomhghuaillí, [[Fergus mac Róich]], iar-rí na nUladh arc deoraíocht.  Insíonn scéalta eile faoin bhreitheanna, suirithe agus básanna na gcarachtar, agus an choimhlint eatarthu.

Scríobhadh na scéalta as [[Sean-Ghaeilge|Sean-]] agus [[Meán-Ghaeilge]], go formhór i bprós le filíocht anois is arís tríd.  Caomhnaítear iad i lámhscríbhinní de 12ú go 15ú aoiseanna, ach tá go leor de na na scéalta féin níos sine.  Is féidir dáta san 8ú hais a thabhairt don teanga na scéalta is luaite, agus luaitear carachtair agus eachtraí i ndánta den 7ú haois.&lt;ref&gt;Garret Olmsted, &quot;The Earliest Narrative Version of the ''Táin'': Seventh-century poetic references to ''Táin bó Cúailnge''&quot;, Emania 10, 1992, ll. 5–17&lt;/ref&gt;  Tá an teanga giorraisc, foréigneach, uaireanta grinn, agus go formhór réadúil, cé go gcuirtear ábhair osnádúrtha isteach ó am go ham.  Tá cumais fhordhaonna troda ag Cú Chulainn ach go háirithe, mar thoradh a sinsearacht leath-dhiaga, agus nuair i dteann feirge é, athraíonn a straidhn chatha nó ''riastradh'' ó bhonn é ina an arracht nach n-aithníonn nó cara nó namhaid.  Tagann [[dia|déithe]] amhail is [[Lugh]], the [[Mór-Ríoghain]], [[Aengus]] agus [[Midhir]] ar an bhfód ó am go chéile.

Murab ionann an chuid is mó de nós seanscéalach na nGael, ina léitear  Éire ársa aontaithe a bheag nó a mhór faoi tsraith [[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Ríthe]], léitear sa Rúraíocht tír gan teann lárnach, roinnte ina ríochtaí áitiúla go minic ag troid lena chéile.  Léitear sibhialtacht phágánach, thréadach, faoi cheannas uaslathas laochais.  Buanaítear chairdeas idir teaghlaigh de chuid na huasaicme trí altramas a gcuid páistí.  Áirítear maoin le bólacht.  Téitear i mbun catha trí ruathair bó, nó comhraic aonair ag áthanna idir laochra.  Cuirtear scaití srianta ar ghníomhartha na gcarachtar le coiscithe darb ainm [[geis|geasa]].

Is é an ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' an scéal is faide agus is tábhachtaí den tsraith.  Bailíonn Méabh arm ollmhór chun [[Cuaille]] a ionsú agus tarbh luachmhar na nUladh, [[Donn Cuailnge]] a ghoid.  Mar gheall ar gheis a bhí ar laochra na Craoibhe Rua, ní raibh ar a gcumas troid in aghaidh a namhaide, níor sheas Cú Chulainn seacht mbliana déag d'aois an fód.  Sa [[Táin Bó Flidais]], nó an Táin Maigh Eo, bó bhán darb ainm 'Maol' is ea mian an chroí, óir is féidir léi a leor bainne a tabhairt ag aon chrú amháin chun arm iomlán a bheathú.

Scéal cáiliúil eile is ea straitéise [[Deirdre|Dheirdre]], bunús de dhrámaí le [[W. B. Yeats]] agus [[John Millington Synge|J. M. Synge]], a bhí roghnaithe mar chéile ag Conchúr mac Neasa, ach a d'éalaigh le Naoise go hAlbain.  Tar éis tamaill, d'iarr Conchúr ar Naoise agus a dheartháireacha, an Chlann Uisnigh, teacht ar ais go hÉirinn agus iad maite aige.  Maraíodh na deartháireacha go fealltach ámh chomh luath agus a shroich siad príomhchathair an rí, Eamhain Mhacha.  Léim Deirdre as carbad an rí agus rinneadh smidiríní dá ceann in aghaidh carraige.

==Tréimhse==
Creidtear go traidisiúnta go dtarlaíonn eachtraí na scéalaíochta timpeall ré [[Críost|Chríost]].  Tá breith agus bás Conchúir comhthrátha le breith agus bás Chríost,&lt;ref&gt;[[Kuno Meyer]], &quot;Anecdota from the Stowe MS. No 992&quot;, ''[[Revue Celtique]]'' 6, 1884, ll. 173–183; Kuno Meyer, ''The Death Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906, ll. 2–21&lt;/ref&gt; agus cuireann ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' dáta don ''Táin Bó Cúailnge'', agus breith agus bás Chú Chulainn, le réim an Ard-Rí, [[Conaire Mór]], a bhí a deir sé chomhaoiseach le h[[Impireacht na Róimhe]], [[Augustus]] (27 RC&amp;nbsp;— AD 14).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister, (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Erenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 301&lt;/ref&gt;  Luann roinnt scéalta, ina measc an ''Táin'', do [[Cairpre Nia Fer|Chairpre Nia Fer]] mar rí na [[Teamhair|Teamhrach]], ag cur in iúl nach raibh Ard-Rí i réim ag an am.

Is amhlaidh gur iomrall aimsire é na Connachta mar naimhde na nUladh.  Dúradh de ghnáth gur de shliocht [[Conn Cétchathach|Choinn Chéadchathaigh]] iad na Connachta, a mhair a deirtear roinnt céadta níos déanaí.  I scéalta ina dhiaidh sin, úsáidtear an t-ainm [[Fir Ol nEchmacht|Cóiced Ol nEchmacht]] chun an fhadhb seo a réiteach.  Iarracht tacair le manaigh Chríostaí ab ea é ámh chun cróineolaíocht na seanscéalta Gaelacha a chur le chéile le stair chlasaiceach agus leis an mbíobla, agus d'fhéadfadh é gur cuireadh cogaidh stairiúla idir na hUlaidh agus na Connachta as ionad ó thaobh ama de.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', Four Courts Press, 2001, lch. 50.&lt;/ref&gt;

==Stair==
I dteannta le [[Leabhar Gabhála na hÉireann]], measadh in Éirinn leis na céadta anuas gur stairiúil iad na hábhair sa Rúraíocht.&lt;!--? the antiquity of these records was a matter of politicised debate;--&gt;  Tá seasamh níos cáintí glacadh ag scoláirí an lae inniu ar an mórchóir.&lt;ref&gt;{{
cite web |
author = Michael Ryan |
url = https://www.irishtimes.com/culture/books/in-search-of-the-irish-dreamtime-archaeology-and-early-irish-literature-by-jp-mallory-review-1.2637831 |
teideal = In Search of the Irish Dreamtime: Archaeology and Early Irish Literature by J.P. Mallory review |
website=The Irish Times
}}&lt;/ref&gt;

De réir roinnt scoláirí den 19ú agus luath-20ú aoiseanna, ansin is [[Eugene O'Curry]] agus [[Kuno Meyer]], stairiúil iad ab ea scéalta agus pearsan na Rúraíochta.  Chreid [[T. F. O'Rahilly]] gur miotasach go iomlán iad na scéalta agus gur déithe  [[eoihéimireachas|eoihéimirthe]] iad na carachtair.  Mhol [[Ernst Windisch]] nach raibh ach fíorbheagán miotais iontu, cé cumtha go formhór.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946, ll. 269–271; [[Cecile O'Rahilly]], ''Táin Bó Cualnge from the Book of Leinster'', Institiúid Ard-Léinn, 1967, Introduction, lch. ix&lt;/ref&gt; 

Tá roinnt ábhar an sa scéalaíocht a chuireann i gcuimhne cuir síos clasaiceacha de shochaí [[Ceilteach]]a sa [[An Ghaill|Ghaill]], sa [[an Ghaláit|Ghaláit]] agus sa [[An Bhreatain|Bhreatain]].  Troideann gaiscígh le claimhte, sleánna agus sciatha, agus téann i gcarbaid dhá chapall, tiomáinte ag carbadóirí oilte ó na híseal-aicmí.&lt;ref&gt;Féach ''[http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/text004.html Táin Bó Cúailnge from the Book of Leinster]'' ll. 164–166 with [[Diodorus Siculus]], ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA314,M1 5.29], [[Julius Caesar]], ''Commentarii de bello Gallico'' [[s:Commentaries on the Gallic War/Book 4#33|4.33]]&lt;/ref&gt;  Baineann agus chaomhnaíonn siad cinn a naimhde,&lt;ref&gt;Compare ''[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html The Tidings of Conchobar son of Ness]'' §15 with Diodorus Siculus, ''Historical Library'', [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA315,M1 5.29]&lt;/ref&gt; agus déanann siad gaiscí as a gcuid eachtraí agus crógachta ag fleánna, agus bronntar an  [[crógacht|curadhmhír]] don tré is cróga.&lt;ref&gt;Féach ''[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dá Thó's Pig]'', ''[http://web.ncf.ca/dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]'' agus [[Athenaeus]], ''Deipnosophists'' [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&amp;entity=Literature.AthV1.p0254&amp;isize=M&amp;pview=hide 4.40], Diodorus Siculus, ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&amp;printsec=titlepage#PPA314,M1 5.28]&lt;/ref&gt;  Tugann [[draoi]]the, agus tá agus olchumhacht ag na filí.

De bharr na hábhar seo, tá scoláirí amhail is [[Kenneth H. Jackson]] den tuairim go gcaomhnaíonn an Rúraíocht fíorthraidisiúin Ceilteacha ón [[an Iarannaois|iarannaois]].&lt;ref&gt;[[Kenneth Hurlstone Jackson]], ''The Oldest Irish Tradition: a Window on the Iron Age'', Cambridge University Press, 1964&lt;/ref&gt;  De réir scoláirí eile ámh, tá tionchar na litríochta clasaicí le feiceáil ann,&lt;ref&gt;John T. Koch, &quot;Windows on the Iron Age&quot;, ''Ulidia'', December Publications, 1994, ll. 229–237; [[J. P. Mallory]], &quot;The World of Cú Chulainn: The Archaeology of ''Táin Bó Cúailnge''&quot;, ''Aspects of the Táin'', December Publications, 1992, ll. 103–153&lt;/ref&gt;, cé nach séantar go raibh ábhar fíorársa an bhéaloidis le fáil ann.  Mar shampla, scríobh [[J. P. Mallory]] nach dtugann an  taifead seandálaíochta nó fianaise teangan araon tacaíocht d'iarsmaí na hiarnaoise sa Rúraíocht, ach thug sé trácht ar an m[[Bóthar Chorr Liath]] sa scéal sean ''[[Tochmharc Éadaoine]]'' mar eisceacht tsuntasach.&lt;ref&gt;[[J. P. Mallory]], ''In Search of the Irish Dreamtime''. Thames &amp; Hudson. 2016.&lt;/ref&gt;

Is dóchúil é gurbh iad na strata is sine sa scéalaíocht ná iad a insíonn faoin ngaol gasta idir na Ulaidh agus na [[Éarainn]].  Thug [[Eoin Mac Néill]] faoi ndeara céad bliain ó shin&lt;ref&gt;[[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29. (1911): 59–114&lt;/ref&gt; gurb amhlaidh go raibh i ndáiríre gaol chlainne ag na Ulaid (léirithe leis an [[Dál Fiatach]], [[Cú Raoi]] srl.) agus na hÉarainn (léirithe leis na [[Clanna Dedad]] agus níos déanaí [[Conaire Mór]]) le chéile.  Bhí [[T. F. O'Rahilly]] den tuairim gur shliocht de na hÉrainn ab ea na hUlaidh, déanta na fírinne.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath. 1946.&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh go raibh roinnt de na hÉrainn ina ríthe cumhachta na Teamhair, le bunáit thánaiste ag [[Teamhair Luachra]] in Iarthar na Mhumhan.  Tarlaíonn roinnt eachtraí na Rúraíochta anois, nó b'fhéidir aistríodh iad ó Teamhraigh lár tíre.  Lena cois sin, is díol suntais é go bhfuil roinnt scéalta ann, a bhaineann le luathcheannas na nÉarann, atá níos sine ná cuid mhór de scéalta na Rúraíochta, i n-ábhar murab i leagan, agus meastar réamh-Chríostaí go mór ó thaobh tréithe de.  Tá roinnt scéalta ann nach ndéanann lua ar bith do Chú Chulainn nó do phearsana cáiliúla eile na Rúraíochta, agus is amhlaidh gur athraíodh beagán iad a dhéanann lua, tar éis di a mhéadú leis an ''Táin'' agus méadú tóra.

==Téacsanna==
Seo a leanas liosta de scéalta na Rúraíochta, cé nára iomlán é.  Ní hé an rangúchán seo de réir 'genre' an t-aon ceann a fheictear, agus ní gá gurbh ionann é agus leaganacha scoláireachta.

===Scéalta is luaite===
* ''Conailla Medb míchuru'', Tá chonartha míchurata déanta ag Méabh (dán na 7ú haoise luaite le [[Luccreth moccu Chiara]])
* An lámhscríbhinn caillte [[Cín Dromma Snechtai]], gaolta le Beannchar.  Creidtear go raibh leaganacha ann de chúig scéal, mar a leanas:
** ''[[Compert Con Culainn]]'', Gin Chú Chulainn
** ''[[Compert Conchobuir]]'', Gin [[Conchúr Mac Neasa|Conchúr]]
** ''Fíl and grían Glinne Aí''
** ''[[Forfess fer Falchae]]'', Faire oíche in éadan na bh''Falcha''
** ''Verba Scathaige'', Nathanna [[Scáthach|Scáthaí]]
* Ábhair maidir le Cú Raoi, amhail is ''[[Amra Con Roí]]'' agus ''[[Aided Con Roi]]''
* Tagairtí do Dlí SeanGhaelach, m.s. ''[[Cethairslicht Athgabálae]]''.

===''Compert'' - Breith===
* ''[[Compert Con Culainn]]''
* ''[[Compert Conchobuir]]''

=== Tochmhairc agus éaluithe ===
* ''[[Aided Conrói maic Dáiri]]''
* ''[[Aithed Emere]] (le Tuir nGlesta mac rig Lochlann)'', Athadh&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/athadh athadh&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie, éalú&lt;/ref&gt; Eimhire (le ...)
* ''[[Aislinge Óenguso]]''
* ''[[Longes mac nUislenn|Longes mac n-Uislenn]]'
* ''[[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
* ''[[Tochmarc Emire]]
* ''[[Tochmarc Étaíne]]
* ''[[Tochmarc Ferbe]]'' (nó ''Fís Conchobair'')
* ''Tochmarc Luaine 7 aided Arthirne''
* ''[[Tochmarc Treblainne]]''

===Fleánna===
* ''[[Da Gábail int sída]]''
* ''[[Eachtra Neara|Echtra Neraí]]''
* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó|Scéla mucce maic Dathó]]'', &quot;[[Mac Dathó]]&quot;
* ''[[Mesca Ulad]]''
* ''[[Fled Bricrenn]]''
* ''Fled Bricrenn 7 Longes mac n-Duil Dermait''
* ''[[Bruiden da Chocae]]''
* ''[[Togail Bruidne Dá Derga|Togal Bruidne Da Derga]]''&lt;ref&gt;De ghnáth, is cuid de Scéalaíochta na Ríthe is ea an scéal seo, ach tagann roinnt laochra na nUladh ar an bhfód, amhail is [[Conall Cearnach]].&lt;/ref&gt;
** ''De Shíl Chonairi Móir''
** ''De Maccaib Conaire''

===Cathanna===
* ''Cath Airtig''
* ''Cath Aenaig Macha''
* ''Cath Cumair'' nó ''Cath Atha Comair''
* ''Cath Findchorad''
* ''Cath Leitrich Ruide''
* ''[[Cath Ruis na Ríg]]''
* ''Cogadh Fheargusa agus Chonchobhair''
* ''Forfess fer Falchae''
* ''Comracc Con Chulainn re Senbecc''
* ''Cathcharpat Serda'', cathcharbad spealtha

===''Táinte Bó''===
* ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' I, II, III
* ''De Faillsigud Tána Bó Cuailnge'', &quot;D'aimsiú ''Tána Bó Cúailnge''&quot;
* ''[[Táin Bó Dartada]]''
* ''[[Táin Bó Flidais]]'' I, II
* ''[[Táin Bó Fraích]]''
* ''[[Tain Bó Regamain]]'' &quot;Regamon&quot;
* ''Tain Bó Regamna'' &quot;Regamain&quot;

===Réamhscéalta===
* ''[[Ces Noínden]]'', ''In Ceas Naigen''
* ''De Chophur in Dá Mucado''
* ''[[Echtra Nerai]]''

=== Anbhásanna ===
* ''[[Aided Chonchobuir]]
* ''[[Aided Óenfhir Aífe]]
* ''[[Cuchulinn 7 Conlaech]]
* ''[[Aided Con Culainn]]'' nó ''Brislech Mór Maige Muirthemne''
* ''[[Aided Cheit maic Mágach]]
* ''[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]
* ''[[Aided Derbforgaill]]
* ''[[Aided Fergusa maic Roig]]
* ''Imthechta Tuaithe Luachra 7 Aided Fergusa'' Fergus (mac Léti)&quot;
* ''Aided Guill meic Garbada ocus Aided Gairb Glinne Ríge''
* ''Aided Laegairi Buadaig
* ''Goire Conaill Chernaig 7 Aided Aillela 7 Conall Chernaig'' &quot;The Cherishing ...&quot;
* ''[[Aided Meidbe]]
* ''Ferchuitred Medba''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/21703 Ferchuitred] ar eDIL&lt;/ref&gt;
* ''[[Cath Boinne]]

=== Ilchineálacha ===
* ''[[Verba Scáthaige]]
* ''[[Scéla Conchobair|Scéla Conchobair meic Nessa]]
* ''[[Siaburcharpat Con Culaind]]&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/síofra siabhair&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt;
* ''[[Foglaim Con Culainn]]''
* ''[[Serglige Con Culainn]]''
* ''[[Immacallam in dá Thuarad]]''
* ''[[Talland Étair]]''
* ''[[Cath Étair]]''
* ''[[Tromdámh Guaire]]'' (nó ''Imthecht na Tromdáime'')
* ''[[Lánellach Tigi Rích 7 Ruirech]]''
* ''Fochonn Loingse Fergusa meic Róig''
* ''Nede 7 Caier''
* ''[[Echtra Fergusa maic Léti]]''

==Aistriúcháin==
Faightear na scéalta is tábhachtaí na Rúraíochta sna haistriúcháin Bhéarla seo:
* [[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969
* Stephen Dunford, [[Táin Bó Flidais]] or The Mayo Táin, Enniscrone, 2008
* Jeffrey Gantz, ''Early Irish Myths and Sagas'', Penguin, 1981
* Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover, ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936 (ar athchló le Barnes &amp; Noble, 1996)
* John T Koch &amp; John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', Celtic Studies Publications, 2000
* [[Kuno Meyer]], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906
* A H Leahy, ''Heroic Romances of Ireland'', 2 vols, 1905–1906 ([http://www.sacred-texts.com/neu/hroi/ online at Sacred Texts])

&lt;!--===Online translations===
{{div col}}
*[https://archive.org/details/caithrimcongha05macsuoft The Martial Career of Conghal Cláiringhnech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar1.html The Birth of Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html Tidings of Conchobar son of Ness]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/War_of_Fergus_and_Conchobar.pdf The War of Fergus and Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/boyne.html Medb's Men, or the Battle of the Boyne]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/The_Conception_of_Conall_Cernach.pdf The Conception of Conall Cernach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain1.html The Birth of Cú Chulainn]
*[http://www.ucc.ie/celt/published/T301021/ The Wooing of Emer]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/aoife.html The Death of Aífe's Only Son]
*[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig]
*[https://web.archive.org/web/20050610073737/http://www.ncf.carleton.ca/~dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/oengus.html The Dream of Óengus]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/fraech.html The Cattle Raid of Fráech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/regamon.html The Raid for the Cattle of Regamon]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/dartaid.html The Raid for Dartaid's Cattle]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/flidais.html The Driving of Flidais's Cattle]
*The Courtship of Ferb [http://www.maryjones.us/ctexts/ferb1.html Book of Leinster version]; [http://www.maryjones.us/ctexts/ferb2.html Egerton version]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/nera.html The Adventures of Nera]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/regamna.html The Cattle Raid of Regamna]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/debility.html The Debility of the Ulstermen]
*The Cattle Raid of Cooley [http://www.ucc.ie/celt/published/T301012/index.html Recension 1]; [http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/index.html Recension 2]
*[[s:The Battle of Ross na Ríg|The Battle of Ross na Ríg]]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/curoi.html The Death of Cú Roí]
*[http://www.luminarium.org/mythology/ireland/cuchulainnsick.htm The Sick-Bed of Cuchulain]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/gruaidh.html The Pursuit of Gruaidh Ghriansholus]
*[http://www.fordham.edu/halsall/source/1100derga.html The Destruction of Da Derga's Hostel]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/celtchar.html The Death of Celtchar mac Uthechair]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html The Affliction of the Ulstermen]
*[http://perso.orange.fr/sejh/keltia/colloquy.html The Colloquy of the Two Sages]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html The Death of Cú Chulainn]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cet.html The Death of Cet mac Mágach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/loegaire.html The Death of Lóegaire Búadach]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar3.html The Death of Conchobar]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/airtech.html The Battle of Airtech]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/fergus.html The Death of Fergus mac Róich]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html The Violent Death of Medb]
*[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain4.html The Phantom Chariot of Cú Chulainn]
*[http://www.paddybrown.co.uk/pdfs/The_Revealing_of_the_Tain_Bo_Cuailnge.pdf The Revealing of the ''Táin Bó Cúailnge'']
*''Aided Derbforgaill'': The Death of Derbforgaill
*''Aided Guill maic Carbada ocus Aided Gairb Glinne Rige'': The Deaths of Goll mac Carbada and Garb of Glenn Rige
*''Longes mac nDuíl Dermait'': The Exile of the Sons of Dóel Dermait
*''Tochmarc Treblainne'': The Wooing of Treblann
*''De Chophur in Dá Muccida'': The Quarrel of the Two Pig-Keepers
*''Tochmarc Luaine ocus Aided Athirni'': The Wooing of Luaine and the death of Athirne
*''Cath Étair'': The Battle of Howth
*''Mesca Ulad'': The Intoxication of the Ulaid]
*''Bruiden Da Chocae'': Da Choca's Hostel
*''Goire Conaill Chernaig ocus Aided Ailella ocus Conaill Chernaig'': The Cherishing of Conall Cernach, and the Deaths of Ailill and Conall Cernach
--&gt;
{{div col end}}

==Cóirithe==
===Meán Na Gaeilge===
* [https://www.siopaleabhar.com/en/product/cu-1-cosainteoir/ Cú Cosantóir]
* [https://ansionnachfionn.com/2011/06/06/an-tain-the-graphic-novel/ An Táin]

===Meán an Bhéarla===
Thug an Rúraíochta spreagadh agus ábhair do scríbhneoirí an athbheochain Ghaelaigh  thoradh tús na 20ú haoise.  Tá an chuid is mó de na scéalta le léamh i  ''Cuchulain of Muirthemne'' (1902) le [[Lady Gregory]],&lt;ref&gt;''[http://www.celtic-twilight.com/ireland/gregory/cuchulain/index.htm Cuchulain of Muirthemne]'' le Lady Gregory&lt;/ref&gt; díreach mar a rinne did [[Eleanor Hull]] dó léitheoirí óga in ''The Boys' Cuchulain'' (1904).&lt;ref&gt;''[http://www.mainlesson.com/display.php?author=hull&amp;book=cuchulain&amp;story=_front The Boys' Cuchulain]'' le hEleanor Hull&lt;/ref&gt;  Scríobh  [[William Butler Yeats]] sraith drámaí – ''On Baile's Strand'' (1904), ''Deirdre'' (1907), ''The Green Helmet'' (1910), ''At the Hawk's Well'' (1917), ''The Only Jealousy of Emer'' (1919) agus ''The Death of Cuchulain'' (1939) – agus dán, ''Cuchulain's Fight with the Sea'' (1892), bunaithe ar na seanscéalta úd.  Chuir sé i gcrích an dráma le [[John Millington Synge]] mar mhair, ''[[Deirdre of the Sorrows]]'' (1910), ag obair le baintreach Synge, Molly Allgood.&lt;ref&gt;''[http://etext.lib.virginia.edu/toc/modeng/public/SynDeir.html Deirdre of the Sorrows]'' le J. M. Synge&lt;/ref&gt;

I measc cóirithe liteartha ar na mallaibh tá: úrscéal na bpáistí ''The Hound of Ulster'' (1963) le [[Rosemary Sutcliff]]; an t- úrscéal ''A Shadow of Gulls'' (1977) le [[Patricia Finney]]; agus an dráma ''A Cry from Heaven'' (2005) le [[Vincent Woods]].  Tá sraith sé aistriúchán scríofa ag Randy Lee Eickhoff, ag tús le ''The Raid'' (2000).&lt;ref&gt;{{
cite news |
url = https://us.macmillan.com/series/ulstercycle/ |
teideal = Macmillan: Series: Ulster Cycle |
work = US Macmillan |
access-date = 2017-09-05 |
language = en-US
}}&lt;/ref&gt;

Faightear cuid den scéalaíocht cóirithe mar [[greannán gréasáin|gréisgreannán]], ina measc: ''The Cattle Raid of Cooley'' le Patrick Brown, dírithe ar Chú Chulainn; agus ''About a Bull'' le M.K. Reed, ar Mhéabh.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://www.tcj.com/the-great-cow-fight-redux/ |
teideal = The Great Cow Fight (Redux) |
first = Shaennon |
last = Garrity |
date = 12 Mar 2014 |
work = www.tcj.com
}}&lt;/ref&gt;

Mar chuid den sraith ''[[Radio Tales]]'' ar [[National Public Radio]], craoladh an ceoldráma &quot;Celtic Hero&quot;, a bhí bunaithe ar ''[[Tochmharc Eimhire]]''.

== Naisc sheachtracha ==
* Catagóir ''[https://www.vanhamel.nl/codecs/Category:Ulster_Cycle Ulster Cycle]'' ar CODECS

==Tagairtí==
{{reflist|3}}


&lt;!--{{Ulaid}}
{{Érainn}}--&gt;
{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht| ]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]
[[Catagóir:Cúige Uladh]]
[[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]]

[[pl:Mitologia irlandzka#Cykl Ulsterski]]</text>
      <sha1>srs769x3imi2sargc0gpcxmkdwi50yc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mainistir na Féile</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3465</id>
    <revision>
      <id>1063032</id>
      <parentid>1047720</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:59:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2792" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Baile margaidh stairiúil i g[[Contae Luimnigh]] in aice leis an teorainn le [[Contae Chiarraí]] is ea '''Mainistir na Féile'''. Tá an baile in iarthar na h[[Éire]]ann, 21 km (13 míle) ón [[An Caisleán Nua Thiar|Chaisleán Nua Thiar]] ar an N21, an príomhbhóthar ó [[Luimneach]] go dtí [[Trá Lí]].

== Stair ==
Baile reasúnta mór is ea Mainistir na Féile agus 1,940 duine ina gcónaí ar an mbaile féin, 2,508 sa cheantar ar fad (2006). Tá sé suite ar an dteorainn idir contae Chiarraí agus contae Luimnigh in iarthar na hÉireann. Tá cúlra stairiúil aige – fadó fadó in 1188 bhí mainistir ag na manaigh ar bhruach abha na Féile. Fuair cailín álainn darbh ainm “Fiale” bás san abhainn agus mar sin tugadh an t-ainm ‘Mainistir na Féile’ don bhaile. 
Tá dealbh den Athair Ó Chathasaigh suite sa chearnóg. Sagart paróiste ba an tAthair Ó Chathasaigh in aimsir chogadh na talún. Theastaigh uaidh laghdú a fháil ar íoc a bhí a dhéanamh aige ar son na dtionóin. Bhunaigh sé an Cumann Lúthchleas Gael i Mainistir na Féile agus mar sin tugadh an t-aimn an tAthair Ó Chathasaigh don gclub peile.
Bhí athrú móra i Mainistir na Féile sa bhliain seo. Tháinig na daoine ón baile le chéile chun é a fheabhsú. Tá eagraíochtaí bunaithe – cúpla cheann atá liostaithe thíos.

== Bailte slachtmhara ==
Cuireadh coiste na mbailte slachtmhara ar bun cúpla mí ó shin. Tá jab iontach á dhéanamh ag an gcoiste seo gan aon agó. Dhá uair in aghaidh na míosa, tagann na cónaitheoirí áitiúla le chéile chun an baile a ghlanadh. Bailíonn siad an bruscar atá caite ar na sráideanna agus ar na bóithre. Chuir siad bláthanna ag fás sa chearnóg agus tá siad go hálainn ar fad. Chlaochlaigh siad an baile agus dar liomsa sin an chúis go stopann níos mó turasoírí ann nuair a bhíonn siad ag dul chuig Cill Airne. 

== ACDA ==
Cosúil le gach baile eile in Éirinn bhí na gnóanna i Mainistir na Feile ag streachailt tar éis an chúlú eacnamaíochta. Mar thoradh bhunaíodh ACDA (‘Abbeyfeale Community Development Association’, ''Cumann Forbartha Pobail Mhainistir na Féile'') chun gnó sa bhaile a fheabhsú. Tá sé soiléir anois go bhfuil níos mó daoine ón gceantar máguaird ag siopadóireacht i Mainistir na Féile seachas bheith ag siopadóireacht i gcathair Luimnigh nó i dTrá Lí. An chúis atá leis an athrú seo ná go bhfuil tairiscintí speisialta ar fáil sna siopaí áitiúla anois. Tá sé iontach gach duine a fheiceáil ag teacht le chéile chun a baile a fheabhsú.

==Naisc sheachtracha ==
*[http://www.abbeyfealeonline.blogspot.ie/ Suíomh oifigiúil an bhaile]

{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Mainistir na Feile}}
[[Catagóir:Bailte i gContae Luimnigh]]</text>
      <sha1>6cm8q0jerbwiqv1yzesd4pxcu5sw6gd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Comhaontú Aoine an Chéasta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4147</id>
    <revision>
      <id>1063116</id>
      <parentid>1062986</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:10:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>/* Naisc sheachtracha */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10225" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}Is é '''Comhaontú Aoine an Chéasta''' (a dtugtar '''Comhaontú Bhéal Feirste''' agus '''Comhaontú Stormont''' air freisin)&lt;ref&gt;ar a dtugtar Comhaontú Aoine an Chéasta ag roinnt daoine agus Comhaontú Bhéal Feirste ag daoine eile&lt;/ref&gt; an comhaontú a shínigh [[Rialtais na hÉireann|rialtais]] na h[[Éire]]ann agus na [[An Bhreatain|Breataine]] ar an [[10 Aibreán]] [[1998]] le todhchaí [[Polaitíocht|pholaitiúil]] [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]] a shocrú agus le deireadh a chur leis [[na Trioblóidí]]. 

Chuir [[Muintir na hÉireann|muintir Phoblacht na hÉireann]] agus Thuaisceart Éireann a dtacaíocht in iúl i dhá reifreann ar an [[23 Bealtaine]], [[1998]]. 

== Cúlra ==

=== 1994ː An chéad sos comhraic ===
Ba é an chéad sos comhraic de chuid an IRA ar 31 Lúnasa 1994 a réitigh an bealach. Ba chor é nach raibh aon duine ag súil leis.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://alphahistory.com/northernireland/1994-ceasefire/|teideal=The 1994 ceasefire|údar=alphahis|dáta=2020-09-16|language=en-US|work=Northern Ireland|dátarochtana=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; Ba é faoi ndear sos na nDílseoirí a fógraíodh sé seachtaine ina dhiaidh sin, ar an 13 Deireadh Fómhair 1994.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-la-sin-thoiligh-martin-mcguinness-bualadh-liom-fein-agus-comhghleacai-faoi-run/|teideal=An lá sin thoiligh Martin McGuinness bualadh liom féin agus comhghleacaí faoi rún…|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=1 Meán Fómhair 2019|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; 

Is chun an chéim chinniúnach sin sa bhliain 1994 a ghlacadh a rinneadh an obair mhór – le tiomantas [[Gerry Adams]] agus [[Martin McGuinness]] laistigh de ghluaiseacht na poblachta, ról John Hume ina chainteanna le Adams agus le [[Rialtas na hÉireann|rialtais na hÉireann]], na Breataine agus Mheiriceá, chomh maith le diongbháilteacht [[Ailbhe Mac Raghnaill|Albert Reynolds]]. Lean scata ceannairí iad a raibh páirt mhór acu sa phróiseas polaitiúil ach ba é an chéad sos sin  sa bhliain 1994 a réitigh an bealach. 

Cé gur theip ar an dá shos cogaidh níos déánaí (sa bhliain 1996), chuir siad deireadh leis an bhforéigean mórscála sa Tuaisceart.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.irishnews.com/news/2017/07/20/news/20th-anniversary-of-landmark-1997-ira-ceasefire-1088694/|teideal=20th anniversary of landmark 1997 IRA ceasefire|údar=Claire Simpson|dáta=2017-07-20|language=en|work=The Irish News|dátarochtana=2022-07-19}}&lt;/ref&gt;

Ar [[9 Nollaig]] [[1994]]. tharla cainteanna foirmeálta idir [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas na Breataine]] agus [[Sinn Féin]] don chéad uair, i g[[Eastát Star Monadh|Cnoc an Anfa]], Béal Feirste.

=== 1996ː Buamaí i Sasana ===
Ní raibh dhá bhliain imithe ó shíniú an tSos Cogaidh, nuair a chuir an tIRA ar ceal é ar an [[9 Feabhra]] [[1996]]. Níos deireanaí ar an lá céanna, phléasc buama leath-thonna i gceantar [[Canary Wharf]] i Londain, buama a rinne damáiste 85 milliún punt do lárionad airgeadais na cathrach agus a mharaigh beirt dhaoine.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=1996 Docklands bombing|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1996_Docklands_bombing&amp;oldid=1085658431|journal=Wikipedia|date=2022-05-01|language=en}}&lt;/ref&gt;

{{Main|Buamáil Docklands (1996)}}{{Main|Buamáil Mhanchain (1996)}}

Bhí Sinn Féin den tuairim go raibh teipthe ar an sos cogaidh, toisc nach raibh Rialtas na Ríochta Aontaithe na comhchainteanna síochána a oscailt do na Poblachtánaigh sula ndíchoimisiúnódh an tIRA a chuid arm.

Tháinig tuilleadh buamálacha sna salaí ag an gceann seo, go háirithe an ceann i [[Manchain]] a scrios limistéar mór i lár na cathrach ar an 15 Meitheamh 1996. B'é an t-ionsaí buamála ba mhó i stair na [[An Bhreatain|Breataine Móire]] i ndiaidh [[an Dara Cogadh Domhanda]]. Cé go rabhthas in ann líon na dtaismeach a íosmhéidiú, a bhuí is go raibh na seirbhísí éigeandála an-ghasta ag freagairt don réamhrabhadh teileafóin a tugadh don stáisiún áitiúil teilifíse, gortaíodh breis is dhá chéad duine mar sin féin. Bhí cuid acu taobh amuigh den teorainn slándála a cuireadh ar bun timpeall ar an áit dhainséarach.

=== 1997ː An dara sos comhraic ===
Nuair a tháinig [[Tony Blair]] i gcumhacht sa Bhreatain i 1997 agus [[Bertie Ó hEachthairn|Bertie Ahern]] mar [[Taoiseach|Thaoiseach,]] d’aontaigh an bheirt tabhairt faoi phróiseas na síochána in athuair. Ar an [[19 Iúil]] [[1997]] d’fhógair an tIRA athnuachan a sos comhraic ó mheán oíche. Réitigh sé sin an bealach do pháirtíocht Shinn Féin i gcainteanna, do Chomhaontú Aoine an Chéasta agus do roinnt na cumhachta in Stormont.

[[Íomhá:Scottish and Northern Ireland Ministers.jpg|mion|Martin McGuinness agus Ian Paisley ag obair le chéile]]

== Ullmhucháin ==
Ar dtús, I mí Mheán Fómhair 1997, bhí an chuma ag teacht ar an scéal go bhfágfaí Sinn Féin taobh amuigh. Ach shínigh Sinn Féin Prionsabail Mitchell, agus fuair polaiteoirí an pháirtí cead isteach sna comhchainteanna. B'iad na prionsabail seo ná:

* go gcaithfeadh gach dream polaitiúil a bheith sásta leis go socrófaí na heasaontais pholaitiúla go síochánta;

* go gcuirfeadh na paraimíleataigh a gcuid arm uathu;

* go dtiocfadh coimisiún neodrach neamhspleách ag fíorú na dí-armála seo, agus go mbeadh gach dream polaitiúil sásta aitheantas agus cabhair a thabhairt don choimisiún sin;

* nach rachadh aon dream i muinín na láimhe láidre le torthaí na gcomhchainteanna a athrú;

* go mbeadh gach dream sásta leis na comhairlí a bheadh socraithe in éineacht;

* agus go n-éireofaí as an dlí paraimíleata, is é sin, nach mbeifí ag bualadh daoine, á lámhachadh sa ghlúin ná á marú mar phionós as aon rud a mbeadh meas na coire air ag na paraimíleataigh. Is é sin, chaithfeadh na dreamanna go léir bheith sásta cúrsaí na póilíneachta, an dlí agus an phionóis a fhágáil faoi na húdaráis chuí.
[[Íomhá:Sir John Major and Barry Andrews.jpg|mion|comóradh 20 bliain:  [[John Major]] agus Barry Andrews, Institute of International &amp; European Affairs, 11 Nollaig 2018]]

== Comhaontú ==
[[Íomhá:Troubled_Images_Exhibition,_Belfast,_August_2010_(51).JPG|mion|&quot;Man Shot Dead&quot; (Belfast Telegraph, 2000)]]

== Ráigeanna trioblóide agus foréigin ==
Ní raibh na paraimíleataigh go léir sásta. Mar sin, scoilt grúpaí áirithe paraimíleata faoi cheist na síochána, agus tháinig dreamanna nua ar an bhfód a thosaigh ag cur a gcogaidh féin beag beann ar an gcomhaontú. 

B'é Fórsa Óglaigh Uladh an chéad ghrúpa a thit as a chéile de dheasca an easaontais, nuair a bhunaigh na heasaontóirí drong úr, Fórsa na nÓglach Dílseach (LVF, Loyalist Volunteer Force) sa bhliain 1996. 

I Mí na Nollag 1997, d'fheallmharaigh an t[[Arm Saoirse Náisiúnta na hÉireann|INLA]] [[Billy Wright]], ceannaire na nÓglach Dílseach, agus mharaigh na Dílseoirí roinnt Chaitliceach le cor a thabhairt in aghaidh an chaim. 
{{Main|Billy Wright}}
Thairis sin, chrom dhá ghrúpa easaontóirí de chuid an IRA, an tIRA Leanúnach (''Continuity IRA'') agus an Fíor-IRA (''Real IRA'') ar an mbuamáil, beag beann ar shos cogaidh na Sealadach.

I Mí Lúnasa 1998, mharaigh buama de chuid an Fhíor-IRA 29 sibhialtach san [[An Ómaigh|Ómaigh]]. 
{{Main|Buamáil na hÓmaí (1998)}}
B'é seo an buama ba mheasa riamh ó thús na dTrioblóidí, agus is iomaí náisiúnaí Éireannach a ghlac col leis na heasaontóirí Poblachtánacha i ndiaidh an bhuama seo. Ghlac an tINLA féin leis an sos cogaidh i ndiaidh Chomhaontú Aoine an Chéasta sa bhliain 1998.

Tharla uafás na hÓmaí i 1998 agus ionsaithe eile de chuid easaontóirí poblachtacha. Bhí an tIRA Sealadach agus na dílseoirí ón UVF, UDA agus RHC ciontach as eachtraí freisin.

Ó sin i leith, bhí cuid is mó den fhoréigean pharaimíleata dírithe ar an taobh istigh - mar shampla, in áit a bheith ag ionsaí na gCaitliceach, bhí na sceimhlitheoirí Protastúnacha, cuir i gcás, ag ionsaí Protastúnaigh, más Protastúnaigh den chineál &quot;mhícheart&quot; iad ar chúis éigin. D'éirigh ina chogadh dearg idir an UDA agus an UVF faoi dhó ón mbliain 2000 i leith. Thairis sin, bhí &quot;briogáidirí&quot; éagsúla an UDA ag cur cogaidh ar a chéile ó am go ham, ó theastaíonn ó gach duine acu an churadhmhír a fháil de bhrabús na coiriúlachta proifisiúnta a bhíonn idir lámhaibh ag na sceimhlitheoirí.

Ní raibh na hÓglaigh Phoblachtánacha chomh sáite céanna san fhaicseanaíocht eatarthu féin. Ach glactar leis gur mharaigh an '[[Fíor IRA]]' [[Denis Donaldson|Donncha Mac Dónaill]], duine a d'admhaigh go raibh sé ag spiaireacht don Rialtas Briotanach sna 1980idí agus sna 1990idí. 

Cuireadh i leith na Sealadach freisin go raibh siad ag imeaglú daoine agus, fiú, á marú ar chúiseanna pearsanta. Mar shampla, maraíodh fear óg darbh ainm [[Robert McCartney]] sa bhliain 2005, i ndiaidh achrainn i dteach tábhairne le daoine a bhí ina mbaill den IRA Sealadach.

== Níos déanaí ==
Cuireadh [[Feidhmeannas Thuaisceart Éireann]] agus [[Tionól Thuaisceart Éireann]] ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig an scannal [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]] chun solais

Níos deireanaí, bhaileodh Sinn Féin neart, gheobhadh siad an ceann is fearr ar an SDLP agus dhíreodh an páirtí ar a fheachtas uile-Éireann le dúil cumhacht a bheith acu thuaidh agus theas.Chuir an tIRA Sealadach in iúl go raibh an chuid ba mhó dá gcuid arm tine díchoimisiúnaithe ó [[Lúnasa]]-[[Meán Fómhair]] 2005, agus nach raibh siad ábalta a thuilleadh oibríochtaí mórscála a chur i gcrích.

== Féach freisin ==

* [[Na Trioblóidí]]
* [[Buamáil Docklands (1996)]]
* [[Buamáil Mhanchain (1996)]]

== Naisc sheachtracha ==

* [https://www.dfa.ie/media/dfa/alldfawebsitemedia/ourrolesandpolicies/northernireland/Comhaont-Aoine-an-Chasta.pdf Téacs an Chomhaontaithe as Gaeilge i bhfoirm PDF]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Na Trioblóidí]]
[[Catagóir:Stair na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:1998]]
[[Catagóir:Síocháin]]</text>
      <sha1>7h88ia2372052wget6c7ug38316ogna</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063136</id>
      <parentid>1063116</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:33:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11860" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}Is é '''Comhaontú Aoine an Chéasta''' (a dtugtar '''Comhaontú Bhéal Feirste''' agus '''Comhaontú Stormont''' air freisin)&lt;ref&gt;ar a dtugtar Comhaontú Aoine an Chéasta ag roinnt daoine agus Comhaontú Bhéal Feirste ag daoine eile&lt;/ref&gt; an comhaontú a shínigh [[Rialtais na hÉireann|rialtais]] na h[[Éire]]ann agus na [[An Bhreatain|Breataine]] ar an [[10 Aibreán]] [[1998]] le todhchaí [[Polaitíocht|pholaitiúil]] [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]] a shocrú agus le deireadh a chur leis [[na Trioblóidí]]. 

Chuir [[Muintir na hÉireann|muintir Phoblacht na hÉireann]] agus Thuaisceart Éireann a dtacaíocht in iúl i dhá reifreann ar an [[23 Bealtaine]], [[1998]]. 

== Cúlra ==

=== 1994ː An chéad sos comhraic ===
Ba é an chéad sos comhraic de chuid an IRA ar 31 Lúnasa 1994 a réitigh an bealach. Ba chor é nach raibh aon duine ag súil leis.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://alphahistory.com/northernireland/1994-ceasefire/|teideal=The 1994 ceasefire|údar=alphahis|dáta=2020-09-16|language=en-US|work=Northern Ireland|dátarochtana=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; Ba é faoi ndear sos na nDílseoirí a fógraíodh sé seachtaine ina dhiaidh sin, ar an 13 Deireadh Fómhair 1994.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-la-sin-thoiligh-martin-mcguinness-bualadh-liom-fein-agus-comhghleacai-faoi-run/|teideal=An lá sin thoiligh Martin McGuinness bualadh liom féin agus comhghleacaí faoi rún…|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=1 Meán Fómhair 2019|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; 

Is chun an chéim chinniúnach sin sa bhliain 1994 a ghlacadh a rinneadh an obair mhór – le tiomantas [[Gerry Adams]] agus [[Martin McGuinness]] laistigh de ghluaiseacht na poblachta, ról John Hume ina chainteanna le Adams agus le [[Rialtas na hÉireann|rialtais na hÉireann]], na Breataine agus Mheiriceá, chomh maith le diongbháilteacht [[Ailbhe Mac Raghnaill|Albert Reynolds]]. Lean scata ceannairí iad a raibh páirt mhór acu sa phróiseas polaitiúil ach ba é an chéad sos sin  sa bhliain 1994 a réitigh an bealach. 

Cé gur theip ar an dá shos cogaidh níos déánaí (sa bhliain 1996), chuir siad deireadh leis an bhforéigean mórscála sa Tuaisceart.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.irishnews.com/news/2017/07/20/news/20th-anniversary-of-landmark-1997-ira-ceasefire-1088694/|teideal=20th anniversary of landmark 1997 IRA ceasefire|údar=Claire Simpson|dáta=2017-07-20|language=en|work=The Irish News|dátarochtana=2022-07-19}}&lt;/ref&gt;

Ar [[9 Nollaig]] [[1994]]. tharla cainteanna foirmeálta idir [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas na Breataine]] agus [[Sinn Féin]] don chéad uair, i g[[Eastát Star Monadh|Cnoc an Anfa]], Béal Feirste.

=== 1996ː Buamaí i Sasana ===
Ní raibh dhá bhliain imithe ó shíniú an tSos Cogaidh, nuair a chuir an tIRA ar ceal é ar an [[9 Feabhra]] [[1996]]. Níos deireanaí ar an lá céanna, phléasc buama leath-thonna i gceantar [[Canary Wharf]] i Londain, buama a rinne damáiste 85 milliún punt do lárionad airgeadais na cathrach agus a mharaigh beirt dhaoine.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=1996 Docklands bombing|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1996_Docklands_bombing&amp;oldid=1085658431|journal=Wikipedia|date=2022-05-01|language=en}}&lt;/ref&gt;

{{Main|Buamáil Docklands (1996)}}{{Main|Buamáil Mhanchain (1996)}}

Bhí Sinn Féin den tuairim go raibh teipthe ar an sos cogaidh, toisc nach raibh Rialtas na Ríochta Aontaithe na comhchainteanna síochána a oscailt do na Poblachtánaigh sula ndíchoimisiúnódh an tIRA a chuid arm.

Tháinig tuilleadh buamálacha sna salaí ag an gceann seo, go háirithe an ceann i [[Manchain]] a scrios limistéar mór i lár na cathrach ar an 15 Meitheamh 1996. B'é an t-ionsaí buamála ba mhó i stair na [[An Bhreatain|Breataine Móire]] i ndiaidh [[an Dara Cogadh Domhanda]]. Cé go rabhthas in ann líon na dtaismeach a íosmhéidiú, a bhuí is go raibh na seirbhísí éigeandála an-ghasta ag freagairt don réamhrabhadh teileafóin a tugadh don stáisiún áitiúil teilifíse, gortaíodh breis is dhá chéad duine mar sin féin. Bhí cuid acu taobh amuigh den teorainn slándála a cuireadh ar bun timpeall ar an áit dhainséarach.

=== 1997ː An dara sos comhraic ===
Nuair a tháinig [[Tony Blair]] i gcumhacht sa Bhreatain i 1997 agus [[Bertie Ó hEachthairn|Bertie Ahern]] mar [[Taoiseach|Thaoiseach,]] d’aontaigh an bheirt tabhairt faoi phróiseas na síochána in athuair. Ar an [[19 Iúil]] [[1997]] d’fhógair an tIRA athnuachan a sos comhraic ó mheán oíche. Réitigh sé sin an bealach do pháirtíocht Shinn Féin i gcainteanna, do Chomhaontú Aoine an Chéasta agus do roinnt na cumhachta in Stormont.

[[Íomhá:Scottish and Northern Ireland Ministers.jpg|mion|Martin McGuinness agus Ian Paisley ag obair le chéile]]

== Ullmhucháin ==
Ar dtús, I mí Mheán Fómhair 1997, bhí an chuma ag teacht ar an scéal go bhfágfaí Sinn Féin taobh amuigh. Ach shínigh Sinn Féin Prionsabail Mitchell, agus fuair polaiteoirí an pháirtí cead isteach sna comhchainteanna. B'iad na prionsabail seo ná:

* go gcaithfeadh gach dream polaitiúil a bheith sásta leis go socrófaí na heasaontais pholaitiúla go síochánta;

* go gcuirfeadh na paraimíleataigh a gcuid arm uathu;

* go dtiocfadh coimisiún neodrach neamhspleách ag fíorú na dí-armála seo, agus go mbeadh gach dream polaitiúil sásta aitheantas agus cabhair a thabhairt don choimisiún sin;

* nach rachadh aon dream i muinín na láimhe láidre le torthaí na gcomhchainteanna a athrú;

* go mbeadh gach dream sásta leis na comhairlí a bheadh socraithe in éineacht;

* agus go n-éireofaí as an dlí paraimíleata, is é sin, nach mbeifí ag bualadh daoine, á lámhachadh sa ghlúin ná á marú mar phionós as aon rud a mbeadh meas na coire air ag na paraimíleataigh. Is é sin, chaithfeadh na dreamanna go léir bheith sásta cúrsaí na póilíneachta, an dlí agus an phionóis a fhágáil faoi na húdaráis chuí.
[[Íomhá:Sir John Major and Barry Andrews.jpg|mion|comóradh 20 bliain:  [[John Major]] agus Barry Andrews, Institute of International &amp; European Affairs, 11 Nollaig 2018]]

== Comhaontú ==
[[Íomhá:Troubled_Images_Exhibition,_Belfast,_August_2010_(51).JPG|mion|&quot;Man Shot Dead&quot; (Belfast Telegraph, 2000)]]Sa Chomhaontú seo, cuireadh rialtas dúchais ar bun don Tuaisceart in athuair, agus é bunaithe ar phrionsabal na [[Comhshochaíocht|cumhachtroinnte]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Power sharing|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Power_sharing&amp;oldid=1087523302|journal=Wikipedia|date=2022-05-12|language=en}}&lt;/ref&gt; Bunaíodh Feidhmeannas Comhchumhachta sa bhliain 1999, agus an ceithre pháirtí ba mhó páirteach ann, ina measc Sinn Féin.

Leasú eile ab ea bunú na seirbhíse nua poilíníachta, ar tugadh Seirbhís Póilíníochta Thuaisceart Éireann uirthi. Cuireadh de dhualgas ar an tseirbhís poilíníochta nua cuóta áirithe íosmhéide de Chaitlicigh a fhostú.

== Ráigeanna trioblóide agus foréigin ==
Ní raibh na paraimíleataigh go léir sásta. Mar sin, scoilt grúpaí áirithe paraimíleata faoi cheist na síochána, agus tháinig dreamanna nua ar an bhfód a thosaigh ag cur a gcogaidh féin beag beann ar an gcomhaontú. 

B'é Fórsa Óglaigh Uladh an chéad ghrúpa a thit as a chéile de dheasca an easaontais, nuair a bhunaigh na heasaontóirí drong úr, Fórsa na nÓglach Dílseach (LVF, Loyalist Volunteer Force) sa bhliain 1996. 

I Mí na Nollag 1997, d'fheallmharaigh an t[[Arm Saoirse Náisiúnta na hÉireann|INLA]] [[Billy Wright]], ceannaire na nÓglach Dílseach, agus mharaigh na Dílseoirí roinnt Chaitliceach le cor a thabhairt in aghaidh an chaim. 
{{Main|Billy Wright}}
Thairis sin, chrom dhá ghrúpa easaontóirí de chuid an IRA, an tIRA Leanúnach (''Continuity IRA'') agus an Fíor-IRA (''Real IRA'') ar an mbuamáil, beag beann ar shos cogaidh na Sealadach.

I Mí Lúnasa 1998, mharaigh buama de chuid an Fhíor-IRA 29 sibhialtach san [[An Ómaigh|Ómaigh]]. 
{{Main|Buamáil na hÓmaí (1998)}}
B'é seo an buama ba mheasa riamh ó thús na dTrioblóidí, agus is iomaí náisiúnaí Éireannach a ghlac col leis na heasaontóirí Poblachtánacha i ndiaidh an bhuama seo. Ghlac an tINLA féin leis an sos cogaidh i ndiaidh Chomhaontú Aoine an Chéasta sa bhliain 1998.

Tharla uafás na hÓmaí i 1998 agus ionsaithe eile de chuid easaontóirí poblachtacha. Bhí an tIRA Sealadach agus na dílseoirí ón UVF, UDA agus RHC ciontach as eachtraí freisin.

Ó sin i leith, bhí cuid is mó den fhoréigean pharaimíleata dírithe ar an taobh istigh - mar shampla, in áit a bheith ag ionsaí na gCaitliceach, bhí na sceimhlitheoirí Protastúnacha, cuir i gcás, ag ionsaí Protastúnaigh, más Protastúnaigh den chineál &quot;mhícheart&quot; iad ar chúis éigin. D'éirigh ina chogadh dearg idir an UDA agus an UVF faoi dhó ón mbliain 2000 i leith. Thairis sin, bhí &quot;briogáidirí&quot; éagsúla an UDA ag cur cogaidh ar a chéile ó am go ham, ó theastaíonn ó gach duine acu an churadhmhír a fháil de bhrabús na coiriúlachta proifisiúnta a bhíonn idir lámhaibh ag na sceimhlitheoirí.

Ní raibh na hÓglaigh Phoblachtánacha chomh sáite céanna san fhaicseanaíocht eatarthu féin. Ach glactar leis gur mharaigh an '[[Fíor IRA]]' [[Denis Donaldson|Donncha Mac Dónaill]], duine a d'admhaigh go raibh sé ag spiaireacht don Rialtas Briotanach sna 1980idí agus sna 1990idí. 

Cuireadh i leith na Sealadach freisin go raibh siad ag imeaglú daoine agus, fiú, á marú ar chúiseanna pearsanta. Mar shampla, maraíodh fear óg darbh ainm [[Robert McCartney]] sa bhliain 2005, i ndiaidh achrainn i dteach tábhairne le daoine a bhí ina mbaill den IRA Sealadach.

== 21 haoisː  athmhuintearas agus seicteachas ==
Cé go bhfuil na sceimhlitheoirí éirithe as, a bheag nó a mhór, is iad na páirtithe is antoiscí a bhfuil ag éirí leo sna toghcháin ó síníodh an Comhaontú.

Cuireadh [[Feidhmeannas Thuaisceart Éireann]] agus [[Tionól Thuaisceart Éireann]] ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig an scannal [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]] chun solais

Sa bhliain 2007, d'aontaigh [[Ian Paisley]] agus [[Gerry Adams|Gearóid Mac Ádhaimh]] rialtas comhchumhachta a chur ar bun.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/paisley-and-adams-agree-power-sharing-deal-1.804911|teideal=Paisley and Adams agree power sharing deal|dáta=Bealtaine 2007|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Níos deireanaí, bhaileodh Sinn Féin neart, gheobhadh siad an ceann is fearr ar an SDLP agus dhíreodh an páirtí ar a fheachtas uile-Éireann le dúil cumhacht a bheith acu thuaidh agus theas.

Chuir an tIRA Sealadach in iúl go raibh an chuid ba mhó dá gcuid arm tine díchoimisiúnaithe ó [[Lúnasa]]-[[Meán Fómhair]] 2005, agus nach raibh siad ábalta a thuilleadh oibríochtaí mórscála a chur i gcrích.

Is é Sinn Féin an páirtí is mó ar an taobh Caitliceach inniu, agus tá [[Páirtí Aontachtach Uladh]] níos laige ná an [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]] (Páirtí Aontachtach Daonlathach). Thairis sin, níor bhain blianta na síochána mórán den t[[seicteachas]], agus tá críochdheighilt na gceantar idir na Protastúnaigh agus na Caitlicigh fós ann. 

== Féach freisin ==

* [[Na Trioblóidí]]
* [[Buamáil Docklands (1996)]]
* [[Buamáil Mhanchain (1996)]]

== Naisc sheachtracha ==

* [https://www.dfa.ie/media/dfa/alldfawebsitemedia/ourrolesandpolicies/northernireland/Comhaont-Aoine-an-Chasta.pdf Téacs an Chomhaontaithe as Gaeilge i bhfoirm PDF]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Na Trioblóidí]]
[[Catagóir:Stair na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:1998]]
[[Catagóir:Síocháin]]</text>
      <sha1>su3oq1r17vwjnskcs64s62j47fjthml</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Muraisc</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4169</id>
    <revision>
      <id>1063008</id>
      <parentid>1062723</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1254" xml:space="preserve">{{ie baile infobox|
  ainm_an_bhaile    = Muraisc |
  íomhá_an_chírín   = |
  ainm_an_chontae=Contae Mhaigh Eo|
  cóor_thuaidh  = 53.7783|
  cóor_thiar   =  9.6315|
  ardú     = 70m |
  sfx_cóor    =  left: 53px; top: 79px |
  eangach    = L925821 |
  daonra      = 235 |
  daonáireamh     = measta |
}}[[Barúntacht]] agus [[baile]] in iarthar [[Contae Mhaigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]] is ea '''Muraisc ''' (''Murrisk'' as [[Béarla]]).

== Príomhbhailte ==

* [[Cathair na Mart]], [[Cluain Cearbán]]

== Sráidbhailte ==

* [[Bun Abhann]], [[Bun Dorcha]]
* [[Ceathrú an Uisce]]
* [[Doire an Chaoith]], [[Delphi]]
* [[Imleach]]
* [[Lainn Mhór]], [[Leac an Anfa]]
* [[Oirimh]]
* [[An Nuachabháil]]
* [[Tamhnaigh Ard]]

== Tíreolaíocht ==

* [[Abhainn na hOirimhe]]
* [[Binn an Charragáin]], [[An Bhinn Ghorm]]
* [[Cruach Phádraig]], [[Cuan Mó]], [[An Caoláire Rua]], [[Cnoc Maol Réidh]]
* [[Dúloch]]
* [[Fionnloch]]
* [[Loch an Mhothair]], [[Loch Coinnile]], [[Loch Ghleann Cuillinn]], [[Loch Ghleann an Bhua]]
* [[Oileán Chliara]], [[Oileán na Cathrach]], [[Inis Toirc]], [[Inis Deala]]

[[Íomhá:Murrisk.jpg|clé|250px|thumb|Dealbh cuimhneacháin [[an Gorta Mór]]]]

[[Catagóir:Bailte i gContae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Muraisc]]</text>
      <sha1>74ukmolwpmqorei48m26xq3m6z7duui</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cill Mheáin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4339</id>
    <revision>
      <id>1063009</id>
      <parentid>1062724</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1343" xml:space="preserve">{{ie baile infobox|
  ainm_an_bhaile    = Cill Mheáin|
  íomhá_an_chírín   =  |
  ainm_an_chontae=Contae Mhaigh Eo|
  cóor_thuaidh  = 53.5833|
  cóor_thiar   =  9.1167|
  ardú     = 59 m |
  sfx_cóor    =  left: 92px; top: 102px|
  eangach    = M260598 |
  daonra_bhaile      = 184 (2002) |
  daonra_thuathúil     = 943 (2002) |
}}[[Barúntacht]] agus [[baile]] i g[[Contae Mhaigh Eo]] is ea '''Cill Mheáin''' (''Kilmaine'' as [[Béarla]]).

== Príomhbhailte ==

* [[Baile an Róba]]
* [[Conga Fheichín]]
* [[Maolla]]

== Sráidbhailte ==

* [[Bloomfield]]
* [[Cill Mheáin Bheag]], [[Cill Mheáin Mhór]], [[Cill Molára]], [[Creagán an Arbha]], [[An Cheathrú Mhór, Cill Mheáin|An Cheathrú Mhór]], [[Na Críocha Dubha Thuaidh]], [[Cill Chiaráin]], [[Coill Madra]]
* [[Dealgain]]
* [[An Éill]]
* [[Garrán an Fhrinsigh]], [[Gort an Churraigh]]
* [[Lios na Maothaile]]
* [[An Múr Gágach]]
* [[Ráth Easa Caoire Thuaidh]], [[Ráth Ghreanachair Íochtair (Lindsay)]], [[Ráth Ghreanachair Uachtair (Miller)]]
* [[Sruthair]], [[Sceach na Gaoithe]]

== Tíreolaíocht ==

* [[An Abhainn Dubh, Cill Mheáin|An Abhainn Dubh]]
* [[Carn Bhaile Mhic Giobúin]]
* [[Loch Measca]], [[Loch Coirib]]
* [[An Róba]]

[[Íomhá:Kilmaine Old Church 2010 09 17.jpg|clé|250px|thumb|Cill Mheáin]]

[[Catagóir:Bailte i gContae Mhaigh Eo]]</text>
      <sha1>h2wyahyrq98vf4b1rjxcgrq69ie3k56</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fir Bholg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4489</id>
    <revision>
      <id>1063195</id>
      <parentid>1048715</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:49:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Stair agus bréagstair */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9320" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], an ceathrú dream de lonnaitheoirí na hÉireann ab ea na '''Fir Bholg''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fir Bolg'''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/6350 Bolg] ar eDIL&lt;/ref&gt;). Ba shliocht de mhuintir [[Neimheadh|Neimhidh]] iad, dream lonnaitheoirí níos luaite arbh éigean dóibh an tír a thréigean agus scaip ar fud an domhain.  D'imigh roinnt díobh go dtí An Ghréig agus d'éirigh ina bhFir Bholg, agus d'fhill i ndeireadh na dála ar ais go hÉirinn neamháitithe.  B'é [[Eochaid mac Eirc]] a rí ba thábhachtaí.  Lean siad i réim go dtí teacht na d[[Tuatha Dé Danann|Tuath Dé Danann]], a chloígh iad sa chéad [[Cath Maighe Tuireadh]].&lt;ref name=carey1-4&gt;[[John Carey|Carey, John]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, ll. 1–4&lt;/ref&gt;

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760453666).jpg|thumb|Toscairí na bhFear Boilg agus na dTuath Dé Danann ag cruinniú roimh [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]], léaráid le [[Stephen Reid]] in T. W. Rolleston's ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911]]

==Sanasaíocht==
Tuigtear de ghnáth gurb ionann ''Fir Bholg'' agus &quot;fir na málaí&quot;, nó b'fhéidir &quot;fir na ngoilí&quot;.  Moladh chomh maith gur chiallaigh an t-ainm ar dtús &quot;fir ag 'bolgadh' nó ag 'borradh' le fíoch catha&quot;.&lt;ref name=koch749&gt;[[John T. Koch|Koch, John T.]]. ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO, 2006, ll. 749-750&lt;/ref&gt;  D'fhéadadh é go bhfuil an t-ainm bunaithe ar, agus gaolmhar le, [[Belgae]].&lt;ref name=koch749/&gt;

==Seanscéalta==
I ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (''LGÉ''), insítear gur tháinig sé dhream lonnaitheoirí go hÉireann, ceann ar cheann.  Díothaíodh, nó b'éigean dóibh an tír a thréigean, an chéad trí dhream acu — muintir [[Ceasair|Cheasrach]], mhuintir [[Parthalán|Pharthaláin]], agus  muintir [[Neimheadh|Neimhidh]].  Níor tháinig slán ach tríocha cúige den dream feargach sin, muintir Neimhidh.  Theith grúpa amháin acu go dtí tuaisceart an domhain, agus agus ba shinsir iad na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], príomhdhéithe págánach na hÉireann; theith grúpa eile go dtí [[An Bhreatain]]; agus theith grúpa eile fós go dtí An Ghréig, agus ba shinsir na bhFear Bholg iad.  Deirtear go f dhá fo-dhream dóibh ann, na ''[[Fir Domnann]]'' agus na ''[[Fir Gáilióin]]''.

Cuireadh i ndaoirse iad na Fir Bholg ag muintir na Gréige, agus b'éigean dóibh málaí cré a iompair, agus dá bharr a n-ainm 'Fir Bholg'.  Sa scéal ''Chéad-Chath Maighe Tuireadh'', insítear gur cuireadh iallach orthu lonnú ar talamh charraigeach, ach rinne goirt thorthúla di as an méid ithreach a leag siad uirthi.

Tar éis iad bheith faoi chois le 230 bliain anuas, thréig siad An Ghréig san am céanna is a d'fhág na hIosraeilítigh [[Eacsadas|An Éigipt]].  Faoi cheannas cúigear taoiseach, sheol siad go dtí an Ibéir, go háirithe [[an Ghailís]], agus as sin anonn go hÉirinn.  Roinn siad an tír ina [[Cúigí na hÉireann]]: [[Gann mac Dela|Gann]] i dtuaisceart na North [[Mumhan]], [[Sengann mac Dela|Seanghann]] i ndeisceart na Mumhan, [[Genann mac Dela|Geanann]] i g[[Connacht]], [[Rudraige mac Dela|Ruadhraí]]  i n[[Ulaidh]] agus [[Sláne mac Dela|Sláine]] i [[Laighin]].  Bhunaigh siad an [[Ard-Ríthe na hÉireann|t-Ard Ríogacht]] agus bhí siad i réim in Éirinn le tríocha bliain is a seacht anuas, naonúr rí go hiomlán.  Dúradh gur rí gan locht é an rí deireanach, [[Eochaid mac Eirc|Eochaidh mac Eirc]]. 

Ag deireadh na 37 bliain seo, tháinig na Tuath Dé ar an bhfód in Éirinn.  D'éiligh a rí, [[Nuadha]], go dtuga dóibh leath den oileáin, ach dhiúltaigh Eochaid.  Tháinig siad chun troda ag [[Binn Sléibhte]]&lt;ref&gt;''Pass of Balgatan'' as Béarla&lt;/ref&gt; — an Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]] — ar feadh ceithre lá.  Le linn an chatha, thug laoch na bhFear Bolg [[Sreng|Sreang]], a dhúshlán chomhrac aonair do Nuada.  Bhain Sreang a lámh dheas de Nuada le buille amháin dá chlaíomh.  Cloíodh i ndeireadh na dála na Fir Bholg áfach agus mharaigh [[Mór-Ríoghain]] a rí, Eochaidh, cé gur chosc Sreang a scriosta iomlán.&lt;ref&gt;Ellis, Peter Berresford (2002) ''The Mammoth Book of Celtic Myths and Legends'', ll. 28. Constable &amp; Robinson&lt;/ref&gt;  De réir roinnt téacsanna, theith siad Éire,&lt;ref&gt;Koch, lch. 1327&lt;/ref&gt; ach de réir eile, thairg na Tuatha Dé ceathrú den tír dóibh féin, agus thogh siad [[Connacht]].  Is beag trácht a fhaightear fúthu as seo amach sna scéalta miotasacha.&lt;ref&gt;Squire ''Celtic Myth and Legend'', ll. 47-77&lt;/ref&gt;

==Stair agus bréagstair==
Táthar ar aon ghuth inniu i measc scoláirí nach stair ach miotas nó bréagstair 'séard le fáil i ''Leabhar Gabhála na hÉireann''.&lt;ref name=carey1-4/&gt;  Meastar go raibh sé ar intinn ag a scríbhneoirí scéal bunúis na hÉireann a insint, agus an miotas dúchais a thabhairt le dearcadh Chríostaí na staire.&lt;ref&gt;Carey, ll. 1–4, 24&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Koch, lch. 1130&lt;/ref&gt;  Cuirtear na Fir Bholg ar chomhchéim leis na [[Iosrael|hIosraeilítigh]], ag éalú na daoirse agus ag dul i mbun turais mhóir go dtí 'Tír Tairngire'.  Tá cumhachtaí draíochta ag na déithe pagánachta, na Tuatha Dé Danann. 

Insítear san ''[[Historia Brittonum]]'' — a scríobhadh níos luaite ná an ''Leabhar Gabhála'' — nach raibh ach trí dhream lonnaitheoirí ar Éirinn: muintir Pharthaláin, muintir Neimhidh, agus na [[Gaeil]].  Déantar trácht ámh ar ceannaire darb ainm ''Builc'' agus a mhuintir, a raibh oileán darb ainm Eubonia, a chreidtear gurbh [[Oileán Mhanann]] é, bainte aige.&lt;ref name=koch749/&gt;  Moltar gur mhéadaigh an ''Leabhar Gabhála'' líon na lonnaitheoirí go sé cinn, na Fir Bholg ina measc, chun teacht le  ''[[Sex Aetates Mundi]]''.&lt;ref&gt;[[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]] (1949). ''Celtic Gods and Heroes''. Dover Publications, 2000, lch. 3&lt;/ref&gt;

Mhol scoláirí eile ag an am céanna nach ndearna na scríbhneoirí ach cine ficseanúil, na Fir Bholg, a ainmniú as cine stairiúil, na [[Belgae]], a bhíodh ina gcónaí i dtuaisceart [[An Ghaill|na Gaille]].&lt;ref name=koch749/&gt;  Mhol eile fós amhail is [[T. F. O'Rahilly]], gur mhuintireacha stairiúla an tseansaoil iad na Fir Bholg (Belgae), ''[[Fir Domnann]]'' ([[Dumnonii]]) agus ''Fir Gáilióin'' ([[Laighin]]) a tháinig go hÉireann sna seanlaethanta.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly|O'Rahilly, T. F.]] (1946) ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]].&lt;/ref&gt;

Mhol [[John Rhys]] agus [[Stewart Macalister]] gurbh ionann na Fir Bholg agus na [[Fomhóraigh]].&lt;ref&gt;''[[Ériu (iriseán)|Ériu]], Vols 39-41''. Acadamh Ríoga na hÉireann, 1988, lch. 38&lt;/ref&gt;  Sna seanscéalta, níor bhuail an dá dhream seo le chéile.&lt;!--
The Fomhóraigh seem to have represented the harmful or destructive powers of nature, while the Tuatha Dé represented the gods of growth and civilization.&lt;ref&gt;MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 200, ll. 80, 89, 91&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch.74&lt;/ref&gt;

The Tuatha Dé fight two similar [[Cath Maighe Tuireadh]], one against the supernatural Fomhóraigh and one against the human Fir Bholg.
--&gt;

==Féach freisin==
* [[Fir Ol nEchmacht]]

==Tuilleadh le léamh==
* Arbois de Jubainville, Henri d' (1884) ''Le Cycle mythologique irlandais''. Osnabrück: Zeller
* Wilde, ''Sir'' William R. (1867)  ''Loch Corrib, Its Shores and Islands''. Baile Átha Cliath: McGlashan &amp; Gill, cuid viii
* Arrowsmith, Nancy, agus Moorse, George (1977) ''Field Guide to the Little People''. Londain: Macmillan

==Foinsí==
* Carey, John (1998) &quot;Fir Bolg: a Native Etymology Revisited&quot; in: ''Cambridge Medieval Celtic Studies'' 16 (Winter 1998), ll. 77–83.
* Squire, Charles (190-?) ''Celtic Myth and Legend'', Londain: Gresham

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | |NEI|NEI=[[Neimheadh]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |STA|STA=Starn}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |SIM|SIM=Simeon}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |LOC|LOC=Lóch}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |DEA|DEA=*Deal}}
{{familytree | | |)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|.}}
{{familytree | |RUA| |GAN| |GEA| |SEA| |SLA|
RUA=[[Rudraige mac Dela|Ruadhraí]] |
GAN=[[Gann mac Dela|Gann]] |
GEA=[[Genann mac Dela|Geanann]] |
SEA=[[Sengann mac Dela|Seanghann]] |
SLA=[[Sláne mac Dela|Sláine]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | | |!| | | |!}}
{{familytree | |STA2| | | | | |RIO| |FAI|STA2=Starn|RIO=[[Rinnal|Rionnal]]|FAI=[[Fodbgen|Faidhbín]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | | |!}}
{{familytree | |FIA| | | | | |ERC|FIA=[[Fiacha Cennfinnán|Fiacha]]|ERC=Erc}}
{{familytree | | | | | | | | | | |!}}
{{familytree | | | | | | | | | |EOC|EOC=[[Eochaid mac Eirc|Eochaidh]]}}
{{familytree/end}}

==Tagairtí==
&lt;references/&gt;


{{s-start}}
{{s-bef|roimh=[[Neimheadh]]}}
{{s-ttl|teideal=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]]|bliain=}}
{{s-aft|tar éis=[[Tuatha Dé Danann]]}}
{{s-end}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Fir Bholg|Fir Bholg]]</text>
      <sha1>l29pr4mx7xoqli2jb4sqdutxpeg53fj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063196</id>
      <parentid>1063195</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:53:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Seanscéalta */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9347" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], an ceathrú dream de lonnaitheoirí na hÉireann ab ea na '''Fir Bholg''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fir Bolg'''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/6350 Bolg] ar eDIL&lt;/ref&gt;). Ba shliocht de mhuintir [[Neimheadh|Neimhidh]] iad, dream lonnaitheoirí níos luaite arbh éigean dóibh an tír a thréigean agus scaip ar fud an domhain.  D'imigh roinnt díobh go dtí An Ghréig agus d'éirigh ina bhFir Bholg, agus d'fhill i ndeireadh na dála ar ais go hÉirinn neamháitithe.  B'é [[Eochaid mac Eirc]] a rí ba thábhachtaí.  Lean siad i réim go dtí teacht na d[[Tuatha Dé Danann|Tuath Dé Danann]], a chloígh iad sa chéad [[Cath Maighe Tuireadh]].&lt;ref name=carey1-4&gt;[[John Carey|Carey, John]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, ll. 1–4&lt;/ref&gt;

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760453666).jpg|thumb|Toscairí na bhFear Boilg agus na dTuath Dé Danann ag cruinniú roimh [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]], léaráid le [[Stephen Reid]] in T. W. Rolleston's ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911]]

==Sanasaíocht==
Tuigtear de ghnáth gurb ionann ''Fir Bholg'' agus &quot;fir na málaí&quot;, nó b'fhéidir &quot;fir na ngoilí&quot;.  Moladh chomh maith gur chiallaigh an t-ainm ar dtús &quot;fir ag 'bolgadh' nó ag 'borradh' le fíoch catha&quot;.&lt;ref name=koch749&gt;[[John T. Koch|Koch, John T.]]. ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO, 2006, ll. 749-750&lt;/ref&gt;  D'fhéadadh é go bhfuil an t-ainm bunaithe ar, agus gaolmhar le, [[Belgae]].&lt;ref name=koch749/&gt;

==Seanscéalta==
I ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (''LGÉ''), insítear gur tháinig sé dhream lonnaitheoirí go hÉireann, ceann ar cheann.  Díothaíodh, nó b'éigean dóibh an tír a thréigean, an chéad trí dhream acu — muintir [[Ceasair|Cheasrach]], mhuintir [[Parthalán|Pharthaláin]], agus  muintir [[Neimheadh|Neimhidh]].  Níor tháinig slán ach tríocha cúige den dream feargach sin, muintir Neimhidh.  Theith grúpa amháin acu go dtí tuaisceart an domhain, agus agus ba shinsir iad na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], príomhdhéithe págánach na hÉireann; theith grúpa eile go dtí [[An Bhreatain]]; agus theith grúpa eile fós go dtí An Ghréig, agus ba shinsir na bhFear Bholg iad.  Deirtear go f dhá fo-dhream dóibh ann, na ''[[Fir Domnann]]'' agus na ''[[Fir Gáilióin]]''.

Cuireadh i ndaoirse iad na Fir Bholg ag muintir na Gréige, agus b'éigean dóibh málaí cré a iompair, agus dá bharr a n-ainm 'Fir Bholg'.  Sa scéal ''Chéad-Chath Maighe Tuireadh'', insítear gur cuireadh iallach orthu lonnú ar talamh charraigeach, ach rinne goirt thorthúla di as an méid ithreach a leag siad uirthi.

Tar éis iad bheith faoi chois le 230 bliain anuas, thréig siad An Ghréig san am céanna is a d'fhág na hIosraeilítigh [[Eacsadas|An Éigipt]].  Faoi cheannas cúigear taoiseach, sheol siad go dtí an Ibéir, go háirithe [[an Ghailís]], agus as sin anonn go hÉirinn.  Roinn siad an tír ina [[Cúigí na hÉireann]]: [[Gann mac Dela|Gann]] i dtuaisceart na North [[Mumhan]], [[Sengann mac Dela|Seanghann]] i ndeisceart na Mumhan, [[Genann mac Dela|Geanann]] i g[[Connacht]], [[Rudraige mac Dela|Ruadhraí]]  i n[[Ulaidh]] agus [[Sláne mac Dela|Sláine]] i [[Laighin]].  Bhunaigh siad an [[Ard-Ríthe na hÉireann|t-Ard Ríogacht]] agus bhí siad i réim in Éirinn le tríocha bliain is a seacht anuas, naonúr rí go hiomlán.  Dúradh gur rí gan locht é an rí deireanach, [[Eochaid mac Eirc|Eochaidh mac Eirc]]. 

Ag deireadh na 37 bliain seo, tháinig na Tuath Dé ar an bhfód in Éirinn.  D'éiligh a rí, [[Nuadha]], go dtuga dóibh leath den oileáin, ach dhiúltaigh Eochaid.  Tháinig siad chun troda ag [[Binn Sléibhte]]&lt;ref&gt;''Pass of Balgatan'' as Béarla&lt;/ref&gt; — an Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]] — ar feadh ceithre lá.  Le linn an chatha, thug laoch na bhFear Bolg [[Sreng|Sreang]], a dhúshlán chomhrac aonair do Nuada.  Bhain Sreang a lámh dheas de Nuada le buille amháin dá chlaíomh.  Cloíodh i ndeireadh na dála na Fir Bholg áfach agus mharaigh [[Mór-Ríoghain]] a rí, Eochaidh, cé gur chosc Sreang a scriosta iomlán.&lt;ref&gt;[[Peter Berresford Ellis|Ellis, Peter Berresford]] (2002) ''The Mammoth Book of Celtic Myths and Legends'', ll. 28. Constable &amp; Robinson&lt;/ref&gt;  De réir roinnt téacsanna, theith siad Éire,&lt;ref&gt;Koch, lch. 1327&lt;/ref&gt; ach de réir eile, thairg na Tuatha Dé ceathrú den tír dóibh féin, agus thogh siad [[Connacht]].  Is beag trácht a fhaightear fúthu as seo amach sna scéalta miotasacha.&lt;ref&gt;Squire ''Celtic Myth and Legend'', ll. 47-77&lt;/ref&gt;

==Stair agus bréagstair==
Táthar ar aon ghuth inniu i measc scoláirí nach stair ach miotas nó bréagstair 'séard le fáil i ''Leabhar Gabhála na hÉireann''.&lt;ref name=carey1-4/&gt;  Meastar go raibh sé ar intinn ag a scríbhneoirí scéal bunúis na hÉireann a insint, agus an miotas dúchais a thabhairt le dearcadh Chríostaí na staire.&lt;ref&gt;Carey, ll. 1–4, 24&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Koch, lch. 1130&lt;/ref&gt;  Cuirtear na Fir Bholg ar chomhchéim leis na [[Iosrael|hIosraeilítigh]], ag éalú na daoirse agus ag dul i mbun turais mhóir go dtí 'Tír Tairngire'.  Tá cumhachtaí draíochta ag na déithe pagánachta, na Tuatha Dé Danann. 

Insítear san ''[[Historia Brittonum]]'' — a scríobhadh níos luaite ná an ''Leabhar Gabhála'' — nach raibh ach trí dhream lonnaitheoirí ar Éirinn: muintir Pharthaláin, muintir Neimhidh, agus na [[Gaeil]].  Déantar trácht ámh ar ceannaire darb ainm ''Builc'' agus a mhuintir, a raibh oileán darb ainm Eubonia, a chreidtear gurbh [[Oileán Mhanann]] é, bainte aige.&lt;ref name=koch749/&gt;  Moltar gur mhéadaigh an ''Leabhar Gabhála'' líon na lonnaitheoirí go sé cinn, na Fir Bholg ina measc, chun teacht le  ''[[Sex Aetates Mundi]]''.&lt;ref&gt;[[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]] (1949). ''Celtic Gods and Heroes''. Dover Publications, 2000, lch. 3&lt;/ref&gt;

Mhol scoláirí eile ag an am céanna nach ndearna na scríbhneoirí ach cine ficseanúil, na Fir Bholg, a ainmniú as cine stairiúil, na [[Belgae]], a bhíodh ina gcónaí i dtuaisceart [[An Ghaill|na Gaille]].&lt;ref name=koch749/&gt;  Mhol eile fós amhail is [[T. F. O'Rahilly]], gur mhuintireacha stairiúla an tseansaoil iad na Fir Bholg (Belgae), ''[[Fir Domnann]]'' ([[Dumnonii]]) agus ''Fir Gáilióin'' ([[Laighin]]) a tháinig go hÉireann sna seanlaethanta.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly|O'Rahilly, T. F.]] (1946) ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]].&lt;/ref&gt;

Mhol [[John Rhys]] agus [[Stewart Macalister]] gurbh ionann na Fir Bholg agus na [[Fomhóraigh]].&lt;ref&gt;''[[Ériu (iriseán)|Ériu]], Vols 39-41''. Acadamh Ríoga na hÉireann, 1988, lch. 38&lt;/ref&gt;  Sna seanscéalta, níor bhuail an dá dhream seo le chéile.&lt;!--
The Fomhóraigh seem to have represented the harmful or destructive powers of nature, while the Tuatha Dé represented the gods of growth and civilization.&lt;ref&gt;MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 200, ll. 80, 89, 91&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch.74&lt;/ref&gt;

The Tuatha Dé fight two similar [[Cath Maighe Tuireadh]], one against the supernatural Fomhóraigh and one against the human Fir Bholg.
--&gt;

==Féach freisin==
* [[Fir Ol nEchmacht]]

==Tuilleadh le léamh==
* Arbois de Jubainville, Henri d' (1884) ''Le Cycle mythologique irlandais''. Osnabrück: Zeller
* Wilde, ''Sir'' William R. (1867)  ''Loch Corrib, Its Shores and Islands''. Baile Átha Cliath: McGlashan &amp; Gill, cuid viii
* Arrowsmith, Nancy, agus Moorse, George (1977) ''Field Guide to the Little People''. Londain: Macmillan

==Foinsí==
* Carey, John (1998) &quot;Fir Bolg: a Native Etymology Revisited&quot; in: ''Cambridge Medieval Celtic Studies'' 16 (Winter 1998), ll. 77–83.
* Squire, Charles (190-?) ''Celtic Myth and Legend'', Londain: Gresham

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | |NEI|NEI=[[Neimheadh]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |STA|STA=Starn}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |SIM|SIM=Simeon}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |LOC|LOC=Lóch}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |DEA|DEA=*Deal}}
{{familytree | | |)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|.}}
{{familytree | |RUA| |GAN| |GEA| |SEA| |SLA|
RUA=[[Rudraige mac Dela|Ruadhraí]] |
GAN=[[Gann mac Dela|Gann]] |
GEA=[[Genann mac Dela|Geanann]] |
SEA=[[Sengann mac Dela|Seanghann]] |
SLA=[[Sláne mac Dela|Sláine]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | | |!| | | |!}}
{{familytree | |STA2| | | | | |RIO| |FAI|STA2=Starn|RIO=[[Rinnal|Rionnal]]|FAI=[[Fodbgen|Faidhbín]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | | |!}}
{{familytree | |FIA| | | | | |ERC|FIA=[[Fiacha Cennfinnán|Fiacha]]|ERC=Erc}}
{{familytree | | | | | | | | | | |!}}
{{familytree | | | | | | | | | |EOC|EOC=[[Eochaid mac Eirc|Eochaidh]]}}
{{familytree/end}}

==Tagairtí==
&lt;references/&gt;


{{s-start}}
{{s-bef|roimh=[[Neimheadh]]}}
{{s-ttl|teideal=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]]|bliain=}}
{{s-aft|tar éis=[[Tuatha Dé Danann]]}}
{{s-end}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Fir Bholg|Fir Bholg]]</text>
      <sha1>c09w6hflm9yk8bw20yk21w4ym1dd9lk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063197</id>
      <parentid>1063196</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:54:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9362" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], an ceathrú dream de lonnaitheoirí na hÉireann ab ea na '''Fir Bholg''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fir Bolg'''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/6350 Bolg] ar eDIL&lt;/ref&gt;). Ba shliocht de mhuintir [[Neimheadh|Neimhidh]] iad, dream lonnaitheoirí níos luaite arbh éigean dóibh an tír a thréigean agus scaip ar fud an domhain.  D'imigh roinnt díobh go dtí An Ghréig agus d'éirigh ina bhFir Bholg, agus d'fhill i ndeireadh na dála ar ais go hÉirinn neamháitithe.  B'é [[Eochaid mac Eirc]] a rí ba thábhachtaí.  Lean siad i réim go dtí teacht na d[[Tuatha Dé Danann|Tuath Dé Danann]], a chloígh iad sa chéad [[Cath Maighe Tuireadh]].&lt;ref name=carey1-4&gt;[[John Carey|Carey, John]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, ll. 1–4&lt;/ref&gt;

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760453666).jpg|thumb|Toscairí na bhFear Boilg agus na dTuath Dé Danann ag cruinniú roimh [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]], léaráid le [[Stephen Reid]] in T. W. Rolleston's ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911]]

==Sanasaíocht==
Tuigtear de ghnáth gurb ionann ''Fir Bholg'' agus &quot;fir na málaí&quot;, nó b'fhéidir &quot;fir na ngoilí&quot;.  Moladh chomh maith gur chiallaigh an t-ainm ar dtús &quot;fir ag 'bolgadh' nó ag 'borradh' le fíoch catha&quot;.&lt;ref name=koch749&gt;[[John T. Koch|Koch, John T.]]. ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO, 2006, ll. 749-750&lt;/ref&gt;  D'fhéadadh é go bhfuil an t-ainm bunaithe ar, agus gaolmhar le, [[Belgae]].&lt;ref name=koch749/&gt;

==Seanscéalta==
I ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (''LGÉ''), insítear gur tháinig sé dhream lonnaitheoirí go hÉireann, ceann ar cheann.  Díothaíodh, nó b'éigean dóibh an tír a thréigean, an chéad trí dhream acu — muintir [[Ceasair|Cheasrach]], mhuintir [[Parthalán|Pharthaláin]], agus  muintir [[Neimheadh|Neimhidh]].  Níor tháinig slán ach tríocha cúige den dream feargach sin, muintir Neimhidh.  Theith grúpa amháin acu go dtí tuaisceart an domhain, agus agus ba shinsir iad na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], príomhdhéithe págánach na hÉireann; theith grúpa eile go dtí [[An Bhreatain]]; agus theith grúpa eile fós go dtí An Ghréig, agus ba shinsir na bhFear Bholg iad.  Deirtear go f dhá fo-dhream dóibh ann, na ''[[Fir Domnann]]'' agus na ''[[Fir Gáilióin]]''.

Cuireadh i ndaoirse iad na Fir Bholg ag muintir na Gréige, agus b'éigean dóibh málaí cré a iompair, agus dá bharr a n-ainm 'Fir Bholg'.  Sa scéal ''Chéad-Chath Maighe Tuireadh'', insítear gur cuireadh iallach orthu lonnú ar talamh charraigeach, ach rinne goirt thorthúla di as an méid ithreach a leag siad uirthi.

Tar éis iad bheith faoi chois le 230 bliain anuas, thréig siad An Ghréig san am céanna is a d'fhág na hIosraeilítigh [[Eacsadas|An Éigipt]].  Faoi cheannas cúigear taoiseach, sheol siad go dtí an Ibéir, go háirithe [[an Ghailís]], agus as sin anonn go hÉirinn.  Roinn siad an tír ina [[Cúigí na hÉireann]]: [[Gann mac Dela|Gann]] i dtuaisceart na North [[Mumhan]], [[Sengann mac Dela|Seanghann]] i ndeisceart na Mumhan, [[Genann mac Dela|Geanann]] i g[[Connacht]], [[Rudraige mac Dela|Ruadhraí]]  i n[[Ulaidh]] agus [[Sláne mac Dela|Sláine]] i [[Laighin]].  Bhunaigh siad an [[Ard-Ríthe na hÉireann|t-Ard Ríogacht]] agus bhí siad i réim in Éirinn le tríocha bliain is a seacht anuas, naonúr rí go hiomlán.  Dúradh gur rí gan locht é an rí deireanach, [[Eochaid mac Eirc|Eochaidh mac Eirc]]. 

Ag deireadh na 37 bliain seo, tháinig na Tuath Dé ar an bhfód in Éirinn.  D'éiligh a rí, [[Nuadha]], go dtuga dóibh leath den oileáin, ach dhiúltaigh Eochaid.  Tháinig siad chun troda ag [[Binn Sléibhte]]&lt;ref&gt;''Pass of Balgatan'' as Béarla&lt;/ref&gt; — an Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]] — ar feadh ceithre lá.  Le linn an chatha, thug laoch na bhFear Bolg [[Sreng|Sreang]], a dhúshlán chomhrac aonair do Nuada.  Bhain Sreang a lámh dheas de Nuada le buille amháin dá chlaíomh.  Cloíodh i ndeireadh na dála na Fir Bholg áfach agus mharaigh [[Mór-Ríoghain]] a rí, Eochaidh, cé gur chosc Sreang a scriosta iomlán.&lt;ref&gt;[[Peter Berresford Ellis|Ellis, Peter Berresford]] (2002) ''The Mammoth Book of Celtic Myths and Legends'', ll. 28. Constable &amp; Robinson&lt;/ref&gt;  De réir roinnt téacsanna, theith siad Éire,&lt;ref&gt;Koch, lch. 1327&lt;/ref&gt; ach de réir eile, thairg na Tuatha Dé ceathrú den tír dóibh féin, agus thogh siad [[Connacht]].  Is beag trácht a fhaightear fúthu as seo amach sna scéalta miotasacha.&lt;ref&gt;Squire ''Celtic Myth and Legend'', ll. 47-77&lt;/ref&gt;

==Stair agus bréagstair==
Táthar ar aon ghuth inniu i measc scoláirí nach stair ach miotas nó bréagstair 'séard le fáil i ''Leabhar Gabhála na hÉireann''.&lt;ref name=carey1-4/&gt;  Meastar go raibh sé ar intinn ag a scríbhneoirí scéal bunúis na hÉireann a insint, agus an miotas dúchais a thabhairt le dearcadh Chríostaí na staire.&lt;ref&gt;Carey, ll. 1–4, 24&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Koch, lch. 1130&lt;/ref&gt;  Cuirtear na Fir Bholg ar chomhchéim leis na [[Iosrael|hIosraeilítigh]], ag éalú na daoirse agus ag dul i mbun turais mhóir go dtí 'Tír Tairngire'.  Tá cumhachtaí draíochta ag na déithe pagánachta, na Tuatha Dé Danann. 

Insítear san ''[[Historia Brittonum]]'' — a scríobhadh níos luaite ná an ''Leabhar Gabhála'' — nach raibh ach trí dhream lonnaitheoirí ar Éirinn: muintir Pharthaláin, muintir Neimhidh, agus na [[Gaeil]].  Déantar trácht ámh ar ceannaire darb ainm ''Builc'' agus a mhuintir, a raibh oileán darb ainm Eubonia, a chreidtear gurbh [[Oileán Mhanann]] é, bainte aige.&lt;ref name=koch749/&gt;  Moltar gur mhéadaigh an ''Leabhar Gabhála'' líon na lonnaitheoirí go sé cinn, na Fir Bholg ina measc, chun teacht le  ''[[Sex Aetates Mundi]]''.&lt;ref&gt;[[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]] (1949). ''Celtic Gods and Heroes''. Dover Publications, 2000, lch. 3&lt;/ref&gt;

Mhol scoláirí eile ag an am céanna nach ndearna na scríbhneoirí ach cine ficseanúil, na Fir Bholg, a ainmniú as cine stairiúil, na [[Belgae]], a bhíodh ina gcónaí i dtuaisceart [[An Ghaill|na Gaille]].&lt;ref name=koch749/&gt;  Mhol eile fós amhail is [[T. F. O'Rahilly]], gur mhuintireacha stairiúla an tseansaoil iad na Fir Bholg (Belgae), ''[[Fir Domnann]]'' ([[Dumnonii]]) agus ''Fir Gáilióin'' ([[Laighin]]) a tháinig go hÉireann sna seanlaethanta.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly|O'Rahilly, T. F.]] (1946) ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]].&lt;/ref&gt;

Mhol [[John Rhys]] agus [[Stewart Macalister]] gurbh ionann na Fir Bholg agus na [[Fomhóraigh]].&lt;ref&gt;''[[Ériu (iriseán)|Ériu]], Vols 39-41''. Acadamh Ríoga na hÉireann, 1988, lch. 38&lt;/ref&gt;  Sna seanscéalta, níor bhuail an dá dhream seo le chéile.&lt;!--
The Fomhóraigh seem to have represented the harmful or destructive powers of nature, while the Tuatha Dé represented the gods of growth and civilization.&lt;ref&gt;MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 200, ll. 80, 89, 91&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch.74&lt;/ref&gt;

The Tuatha Dé fight two similar [[Cath Maighe Tuireadh]], one against the supernatural Fomhóraigh and one against the human Fir Bholg.
--&gt;

==Féach freisin==
* [[Fir Ol nEchmacht]]

==Tuilleadh le léamh==
* Arbois de Jubainville, Henri d' (1884) ''Le Cycle mythologique irlandais''. Osnabrück: Zeller
* Wilde, ''Sir'' William R. (1867)  ''Loch Corrib, Its Shores and Islands''. Baile Átha Cliath: McGlashan &amp; Gill, cuid viii
* Arrowsmith, Nancy, agus Moorse, George (1977) ''Field Guide to the Little People''. Londain: Macmillan

==Foinsí==
* [[John Carey|Carey, John]] (1998) &quot;Fir Bolg: a Native Etymology Revisited&quot; in: ''Cambridge Medieval Celtic Studies'' 16 (Winter 1998), ll. 77–83.
* Squire, Charles (190-?) ''Celtic Myth and Legend'', Londain: Gresham

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | |NEI|NEI=[[Neimheadh]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |STA|STA=Starn}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |SIM|SIM=Simeon}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |LOC|LOC=Lóch}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |DEA|DEA=*Deal}}
{{familytree | | |)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|.}}
{{familytree | |RUA| |GAN| |GEA| |SEA| |SLA|
RUA=[[Rudraige mac Dela|Ruadhraí]] |
GAN=[[Gann mac Dela|Gann]] |
GEA=[[Genann mac Dela|Geanann]] |
SEA=[[Sengann mac Dela|Seanghann]] |
SLA=[[Sláne mac Dela|Sláine]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | | |!| | | |!}}
{{familytree | |STA2| | | | | |RIO| |FAI|STA2=Starn|RIO=[[Rinnal|Rionnal]]|FAI=[[Fodbgen|Faidhbín]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | | |!}}
{{familytree | |FIA| | | | | |ERC|FIA=[[Fiacha Cennfinnán|Fiacha]]|ERC=Erc}}
{{familytree | | | | | | | | | | |!}}
{{familytree | | | | | | | | | |EOC|EOC=[[Eochaid mac Eirc|Eochaidh]]}}
{{familytree/end}}

==Tagairtí==
&lt;references/&gt;


{{s-start}}
{{s-bef|roimh=[[Neimheadh]]}}
{{s-ttl|teideal=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]]|bliain=}}
{{s-aft|tar éis=[[Tuatha Dé Danann]]}}
{{s-end}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Fir Bholg|Fir Bholg]]</text>
      <sha1>3wz75eveccyx5rk1hmrbp41xdrt0upk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cú Chulainn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4553</id>
    <revision>
      <id>1063449</id>
      <parentid>1061079</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:42:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4590" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Íomhá:Cuslayshound.jpg|thumb|upright|Séadanda, pictiúr le Stephen Reid (1904)]]
I luathlitríocht na hÉireann, ba é '''Cú Chulainn''' (Cú Chulaind nó Cúchulainn) príomhlaoch na [[Cúige Uladh|nUltach]] sna laochscéalta [[Rúraíocht]]a agus an príomhphearsa sa seanscéal [[Táin Bó Cuailgne]]. Séadanda (nó Setanta) a bhí mar ainm air ina óige. Ba í [[Deichtíne]] (nó Deichtine), deirfiúr [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], a mháthair, agus ba é [[Sualdamh]], (fear céile Dheichtine), a athair. I leaganacha áirithe de na scéalta deirtear gurbh é an dia [[Lugh]] a athair.&lt;ref&gt;[[A.G. van Hamel]] (eag.), ''Compert Con Culainn and Other Stories'', Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1978, lgh 3–8.&lt;/ref&gt; Ba é Conall Cearnach a dheartháir altrama, agus bhí [[Fearghas Mac Róigh]] ar dhuine dá leasaithreacha. Ba é an gaiscíoch ba cháiliúla é ar an g[[Craobh Rua]].&lt;ref&gt;[[Cormac Ó Cadhlaigh]], ''An Rúraíocht'', Oifig an tSoláthair, 1956&lt;/ref&gt;

==Óige Chú Chulainn==
Oileadh Séadanda i gcúirt Chonchúir in [[Eamhain Mhacha]] agus, ina óige dó, thuar an draoi [[Cathbhadh]] go mbainfeadh sé cáil amach ach go mbeadh saol gearr aige. Bhain Séadanda cáil amach mar Chú Chulainn tar éis dó cú an ghabha, Culann, a mharú agus gealladh a thabhairt dó go mbeadh sé féin ina chú faire aige nó go mbeadh cú a dhiongbhála oilte aige. Ba é Laogh mac Rianghabhra carbadóir Chú Chulainn, agus ba iad an Liath Macha agus Dubh Saighleann an dá chapall a bhí aige. Bhí sé de cháil air go dtagadh riastradh air le linn catha.&lt;ref&gt;[[Cecile O'Rahilly]] (eag. &amp; aist.), ''Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1967, lgh 159–163&lt;/ref&gt;

==Táin Bó Cuailgne==
Insítear go leor scéalta ar Chú Chulainn, mar a mheall sé [[Eimhear]] (nó Emer) mar bhean aige; mar a mharaigh sé an laoch Muimhneach [[Cú Roí]]; mar a mharaigh sé a mhac féin Connla; agus mar a bhain sé an curadhmhír amach ag fleá Bhricreann,&lt;ref&gt;[[Cormac Ó Cadhlaigh]], ''An Rúraíocht'', Oifig an tSoláthair, 1956&lt;/ref&gt; ach is é an Táin (Táin Bó Cuailgne) an scéal is mó díobh. In aois a sheacht mbliana déag dó chosain sé Cúige Uladh in aghaidh shluaite cheithre chúige na hÉireann faoi cheannas Mhéabha, banríon Chonnacht, le linn Táin Bó Cuailgne, fad a bhí laochra eile na nUltach ar an leaba leis an gCeas Naíon, tinneas a d'fhág tréithlag iad. Ba ar Tháin Bó Cuailgne a throid Cú Chulainn comhrac aonair lena chara Feardia agus a mharaigh sé é. Chosain Cú Chulainn an cúige ar ollshluaite Mhéabha gur éirigh le Conchúr agus laochra na Craoibhe Rua teacht i gcabhair agus arm Mhéabha a ruaigeadh.&lt;ref&gt;Cecile O'Rahilly (eag. &amp; aist.), ''Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1967&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Cecile O'Rahilly (ed. &amp; trans.), ''Táin Bó Cúailnge Recension 1'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1976&lt;/ref&gt;

==Bás Chú Chulainn==
Sa scéal Aided Chon Culaind déantar cur síos ar chath deireanach an laoich. I ndíoltas as Táin Bó Cuailgne chuir Méabh triúr mac is triúr iníon Chailitín ag foghlaim draíochta chun Cú Chulainn a mharú, agus ghríosaigh sé mórghaiscígh na tíre chun díoltas a bhaint amach i marú a ndaoine muinteartha i dTáin Bó Cuailgne. Chruinnigh sí ollsluaite cheithre mhórchúige Éireann agus rinne siad ionradh ar Chúige Uladh. Cé gur chomhairligh Conchúr agus uaisle na nUltach do Chú Chulainn fanacht glan ar Chlann Chaitilín go n-ídeodh Cathbhadh a ndraíocht orthu, mealladh Cú Chulainn amach ina aonar in aghaidh na n-ollsluaite agus maraíodh é.&lt;ref&gt;[[Whitley Stokes (scholar)|Whitley Stokes]] (eag. &amp; aist.), &quot;Cuchulainn's death, abridged from the Book of Leinster&quot;, ''Revue Celtique'' 3, 1877, lgh 175–185&lt;/ref&gt;   

==Cú Chulainn mar Laoch==
Tá cosúlachtaí idir Cú Chulainn agus Rostam, laoch mór litríochta na bPeirseach, chomh maith leis an laoch Gréagach Hercules, agus Hildebrand na nGearmánach, rud a thabharfadh le tuiscint go raibh bunús Ind-Eorpach leis an scéal.&lt;ref&gt;M. Connell: The Medieval Hero: Christian and Muslim Traditions. Eag. Dr Müller, 2008; lch 227&lt;/ref&gt;

==Naisc sheachtracha==
* [https://www.irishtimes.com/life-and-style/people/irish-lives-1.640762 Cú Chulainn], ''Irish Lives'', Irish Times, 20 Már 2010. {{en}}

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{An Rúraíocht}}

{{Síol-ie}}

{{DEFAULTSORT:Cu Chulainn}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Laochra miotaseolaíochta]]</text>
      <sha1>f5cf0ahgrcmm4zwvplocwb5g5p30no3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tallahassee, Florida</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4708</id>
    <revision>
      <id>1063238</id>
      <parentid>1045668</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:26:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2636" xml:space="preserve">{{glanadh}}

{{Bosca Sonraí - Cathracha|
|ainm           = Tallahassee
|íomhá          =Tallahassee_Skyline_Apr2011.png
|méid_íomhá     = 240px
|teideal_íomhá  =
|léarscáil      = FLMap-doton-Tallahassee.PNG
|méid_léarscáil = 200px
|coord          = {{comhor cn|30|27|N|84|16|W|Thuaidh|Thiar|type:city}}
|tír            = {{bratach|the United States|SAM}}
|ceantar_teideal= [[Liosta stáit SAM de réir dhaonra|Stát]]
|ceantar        = [[Florida]]
|teidil_na_gceannairí     = Méara
|ainmneacha_na_gceannairí = John Marks
|achar          = 254.5 km²
|daonra         = 171,922
|dlús_daonra    = 
|staitistic_eile_teideal = Airde
|staitistic_eile= 62m
|líonláithreán  = talgov.com
}}
Is í '''Tallahassee''' príomhchathair [[Florida]], stát de [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]. Tá tuairim is 170,000 duine ina gcónaí sa chathair.

== An chathair ==
I dTallahassee atá Florida A&amp;M University, Florida State University, Keiser University-Tallahassee, Tallahassee Community College, brainsí de Barry University agus Flagler College. Lárionad trádála agus talmhaíochta atá ann. Is é Tallahassee Regional Airport an príomhaerfort.

== Stair ==
Bhí daoine ina gcónaí sa cheantar 12,000 bliain ó shin,&lt;ref&gt;http://www.city-data.com/us-cities/The-South/Tallahassee-History.html&lt;/ref&gt; agus bhi lonnaíochtaí i gceantar Lake Jackson timpeall na bliana 1200. Focal Seminole is ea Tallahassee agus is í an bhrí atá leis &quot;seanpháirceanna&quot;. 

Chuir Seminole as [[Georgia]] agus [[Alabama]] fúthu sa cheantar san 18ú haois agus sa 19ú haois. Na hApalachee a bhí ina gcónaí ann roimhe sin. Sa 19ú haois a rinneadh príomhchathair Florida de Tallahassee.

== Comhchathracha ==

* {{bratach|Russia}} [[Krasnodar]], [[An Rúis]].
* {{bratach|Ghana}} [[Konongo-Odumase]], [[Gána]]. 
* [[Íomhá:Flag of the Netherlands Antilles (1986-2010).svg|22px]] [[Saint Martin]], [[Aintillí na hÍsiltíre]].
* {{bratach|Ireland}} [[Sligeach]], [[Éire]]. 
* {{bratach|Philippines}} [[Zamboanga City]], [[Na hOileáin Fhilipíneacha]].
* {{bratach|Israel}} [[Ramat HaSharon]], [[Iosrael]]. 
* {{bratach|Indonesia}} [[Banjarbaru]], [[An Indinéis]].
* {{bratach|Indonesia}} [[Semarang]], [[An Indinéis]]. 
* {{bratach|China}} [[Rugao]], [[Daon-Phoblacht na Síne|Síne]].

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc ==
* [http://talgov.com/ Suíomh oifigiúil]

{{Síol}}
{{Florida}}

[[Catagóir:Florida]]
[[Catagóir:Cathracha in Florida]]
[[Catagóir:Príomhchathracha na SAM]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra in Florida]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra sna Stáit Mheiriceá]]
[[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]]</text>
      <sha1>9oj0a5mcrtfjlral9qlv3fkznkaur68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4723</id>
    <revision>
      <id>1063122</id>
      <parentid>1061461</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:22:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann]] go [[Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3331" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} 

[[Íomhá:Pol-nor-ire-standard.PNG|thumb|right|250px|Meirge PSNI]]
Is í '''Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann''' (as [[Béarla]], '''Police Service of Northern Ireland''', '''PSNI''') an tséirbhís [[péas]] i d[[Tuaisceart Éireann]]. Bunaíodh ar an [[4 Mí na Samhna]] [[2001]] mar chomharba ar an g[[Constáblacht Ríoga Uladh]] (RUC), mar thortha d'Athbhreithniú Póilíneachta molta ag [[Comhaontú Aoine an Chéasta]]. Bhí sé mar choinníoll den comhaontú [[Coimisiún Neamhspleách ar Phóilíneacht do Thuaisceart Éireann]] a chur ar bun, ar a dtugadh an Coimisiún Patten mar gheall ar a chathaoirleach, [[Chris Patten]]. Tacaíonn an páirtí polaitíochta [[Sinn Féin]], a dhéanann ionadaíocht do thart ar an ceathrú cuid de mhuintir Thuaisceart na hÉireann, leis an bPSNI.

Tá polasáí idirdhealaithe dearfaigh ag an PSNI de 50% dá chuid péas a liostáil as cúlra [[Caitliceachas Rómhánach|Caitliceach Rómhánach]] agus an 50% eile a liostáil as cúlraí neamh-Caitliceacha Rómhánacha, mar leigheas don easchothromaíocht ghéarr [[Protastúnachas|Phrotastúnach]] a bhíodh ann san RUC. Cumadh ainm agus siombailí na seirbhíse nach dtuga siad ar pobal amháin cúl a thabhairt don pobal eile. Ar a suaitheantas tá an [[cros Phádraig]] agus sé shiombail a bhaineann le traidisiúin difriúla agus coiteanna: an [[coróin]], an [[cláirseach]], an [[seamróg]], an [[meá]] dlí agus cirt, an [[tóirse]], agus an craobh [[labhras|labhrais]].

Tá an tseirbhís arna stiúradh ag an m[[Bord Póilíneachta Thuaisceart Éireann]].

== Ardchonstáblaí ==
Ardchonstábla a thugtar ar an bpéas sinsearach i gceannas na PSNI. Tá triúr duine ann a ghlac leis an bpost seo:
* Ardchonstábla Sior [[Ronnie Flanagan]] [[Ord Impireacht na Breataine|OBE]], ó thús bhunú na PSNI. Bhí Flanagan Ardchonstábla ar an RUC roimh ré.
* Ardchonstábla Sealadach [[Colin Cramphorn]], ón [[1 Aibreán]] [[2002]] ar aghaidh. Bhí Cramphorn mar LeasArdchonstábla do Fhlanagan roimh ré, agus nuair a éirigh Flanagan as an bpost rinne Cramphorn an obair Ardchonstábla agus a raibh an Bord Póilíneachta ag lorg ar ionadaí buan. Meastar gur dhiúltaigh Cramphorn an post buan sin mar gheall ar na dualgais polaitiúla a bheadh i ndán do sa post.
* Ardchonstábla Sior [[Hugh Orde]] [[Ord Impireacht na Breataine|OBE]], ón [[29 Bealtaine]] [[2002]]. Lean Cramphorn ar aghaidh mar LeasArdchonstábla d'Ord suas chun Meán Fómhair 2002, nuair a ainmníodh é mar Ardchonstábla do [[Péas Yorkshire Thiar|Phéas Yorkshire Thiar]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.psni.police.uk/ Police Service of Northern Ireland]
* [http://atlasgeo.span.ch/fotw/flags/gb-ni-ps.html The badge and flag of the PSNI]

&lt;br clear=&quot;all&quot; /&gt;
{| class=&quot;toccolours&quot; border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;margin: 0 auto; border-collapse: collapse;&quot;
|-
! bgcolor=&quot;#efefef&quot; align=&quot;center&quot; | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|30px]]||||[[Íomhá:Flag of the United Kingdom.svg|30px]]
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 100%;&quot; | ||[[Garda Síochána|Garda Síochána na hÉireann]] | [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann]]
|}

[[Catagóir:Fórsaí póilíneachta na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Tuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>nfw5l06zjdcswj5nxpr7gkqfaoyoz0o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063127</id>
      <parentid>1063122</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:24:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3349" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} 

[[Íomhá:Pol-nor-ire-standard.PNG|thumb|right|250px|Meirge SPTÉ]]
Is í '''Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann''' ('''SPTÉ''') nó an '''Police Service of Northern Ireland''' ('''PSNI)''' an tséirbhís [[péas]] i d[[Tuaisceart Éireann]]. 

Bunaíodh an SPTÉ ar an [[4 Mí na Samhna]] [[2001]] mar chomharba ar an g[[Constáblacht Ríoga Uladh]] (RUC), mar thortha d'Athbhreithniú Póilíneachta molta ag [[Comhaontú Aoine an Chéasta]]. Bhí sé mar choinníoll den comhaontú [[Coimisiún Neamhspleách ar Phóilíneacht do Thuaisceart Éireann]] a chur ar bun, ar a dtugadh an Coimisiún Patten mar gheall ar a chathaoirleach, [[Chris Patten]]. Tacaíonn an páirtí polaitíochta [[Sinn Féin]], a dhéanann ionadaíocht do thart ar an ceathrú cuid de mhuintir Thuaisceart na hÉireann, leis an SPTÉ.

Tá polasáí idirdhealaithe dearfaigh ag an SPTÉ de 50% dá chuid péas a liostáil as cúlra [[Caitliceachas Rómhánach|Caitliceach Rómhánach]] agus an 50% eile a liostáil as cúlraí neamh-Caitliceacha Rómhánacha, mar leigheas don easchothromaíocht ghéarr [[Protastúnachas|Phrotastúnach]] a bhíodh ann san RUC. Cumadh ainm agus siombailí na seirbhíse nach dtuga siad ar pobal amháin cúl a thabhairt don pobal eile. Ar a suaitheantas tá an [[cros Phádraig]] agus sé shiombail a bhaineann le traidisiúin difriúla agus coiteanna: an [[coróin]], an [[cláirseach]], an [[seamróg]], an [[meá]] dlí agus cirt, an [[tóirse]], agus an craobh [[labhras|labhrais]].

Tá an tseirbhís arna stiúradh ag an m[[Bord Póilíneachta Thuaisceart Éireann]].

== Ardchonstáblaí ==
Ardchonstábla a thugtar ar an bpéas sinsearach i gceannas na SPTÉ. Tá triúr duine ann a ghlac leis an bpost seo:
* Ardchonstábla Sior [[Ronnie Flanagan]] [[Ord Impireacht na Breataine|OBE]], ó thús bhunú na SPTÉ. Bhí Flanagan Ardchonstábla ar an RUC roimh ré.
* Ardchonstábla Sealadach [[Colin Cramphorn]], ón [[1 Aibreán]] [[2002]] ar aghaidh. Bhí Cramphorn mar LeasArdchonstábla do Fhlanagan roimh ré, agus nuair a éirigh Flanagan as an bpost rinne Cramphorn an obair Ardchonstábla agus a raibh an Bord Póilíneachta ag lorg ar ionadaí buan. Meastar gur dhiúltaigh Cramphorn an post buan sin mar gheall ar na dualgais polaitiúla a bheadh i ndán do sa post.
* Ardchonstábla Sior [[Hugh Orde]] [[Ord Impireacht na Breataine|OBE]], ón [[29 Bealtaine]] [[2002]]. Lean Cramphorn ar aghaidh mar LeasArdchonstábla d'Ord suas chun Meán Fómhair 2002, nuair a ainmníodh é mar Ardchonstábla do [[Péas Yorkshire Thiar|Phéas Yorkshire Thiar]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.psni.police.uk/ Police Service of Northern Ireland]
* [http://atlasgeo.span.ch/fotw/flags/gb-ni-ps.html The badge and flag of the PSNI]

&lt;br clear=&quot;all&quot; /&gt;
{| class=&quot;toccolours&quot; border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;margin: 0 auto; border-collapse: collapse;&quot;
|-
! bgcolor=&quot;#efefef&quot; align=&quot;center&quot; | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|30px]]||||[[Íomhá:Flag of the United Kingdom.svg|30px]]
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 100%;&quot; | ||[[Garda Síochána|Garda Síochána na hÉireann]] | [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann]]
|}

[[Catagóir:Fórsaí póilíneachta na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Tuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>c3rmwgv3h0ru2nf7k3sjyc5tcqfjw5s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gó (bordchluiche)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4869</id>
    <revision>
      <id>1063016</id>
      <parentid>1044536</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:56:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1557" xml:space="preserve">[[Íomhá:Kano_Eitoku_010.jpg|thumb|240px|Fir Síneacha ag imirt Go (Pictiúr ón 16ú haois)]]
[[Bordchluiche]] straitéiseach beirte is ea '''gó''' a thosaigh sa tSean-[[an tSín|Sín]] sa tréimhse [[2000 RC]] go [[200 RC]]. Tá an-ghnaoi ar an gcluiche seo ar fud na hÁise; sa t[[an tSeapáin|Seapáin]] agus sa tSín go háirithe. Le teacht [[Idirlíon|an idirlín]], tá níos mó daoine ag imirt gó ar fud an domhain. 

== Ainm ==
Tagann an t-ainm Gaeilge ón [[Seapáinis]] ''碁'' [go]; ciallaíonn an ainm [[Sínis]]e ''圍棋'' [wéiqí] &quot;Bordchluiche Timpeallaithe&quot;. Tugtar ''바둑'' [baduk] sa [[Cóiréis|Chóiréis]].

== Rialacha ==
{{glanadh|beag=beag}}
Tá an cluiche cosúil le [[ficheall|fichille]] mar is cluiche straitéiseach é. Ach tá cothrom na féinne idir gach fiche; Níl rí ná banríon le cumhacht breise sa chluiche seo. Nuair a thosaíonn an cluiche, níl aon phíosa ar an mbord. Cuireann an t-imreoir píosa (darbh ainm &quot;cloch&quot;) ar an mbord. Tá téarmaí speisealta ann ó theanga na [[an tSeapáin|Seapáine]] mar shampla uttegae sórt íobartha agus imeartha sa tsúil. Tá an cluiche bunaithe ar shean-chogadh sa tSeapáin agus b'éigean na himreoirí fiche nó talamh an imreora eile a timpeallú. Uaireanta níl tú ró-chinnte, níl sé soiléir cé a bhuaigh an cluiche agus caithfidh na himreoirí comhaireamh a dhéanamh. Tarlaíonn sé sin nuair atá an cluiche géar.

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.irish-go.org/rules-of-go-in-gaelic/ IGA-Rialacha] - Rialacha an Chluiche

[[Catagóir:Cluichí]]</text>
      <sha1>avv4wolhunkevw9hfy5agkk1vq8akkg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Seán de Briotún</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5368</id>
    <revision>
      <id>1063287</id>
      <parentid>1061126</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12075" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba é '''Seán de Briotún''' (''John Bruton'') 9ú [[Taoiseach]] na [[Éire|hÉireann]]. Rugadh é ar an [[18 Bealtaine]] [[1947]]. Ba Aire é i rialtais na dTaoiseach [[Liam Mac Cosgair]] agus [[Gearóid Mac Gearailt]]. Chaith sé dhá thréimhse mar Aire Airgeadais ([[1981]]-[[1982]] agus [[1986]]-[[1987]]). Ba é an Aire Tionscail, Trádála, Tráchtála agus Turasóireachta idir [[1982]] agus [[1986]]. Ceapadh é mar cheannaire ar [[Fine Gael|Fhine Gael]] sa bhliain [[1990]] agus bhí sé ina Thaoiseach ó [[1994]] go [[1997]] nuair a bhí Comhrialtas Bhogha Ceatha (Fine Gael, [[Páirtí an Lucht Oibre]] agus [[An Chlé Dhaonlathach]]) istigh.

Toghadh é mar [[Teachta Dála|Theachta Dála]] don chéad uair sa bhliain [[1969]] i ndáilcheantar na [[Contae na Mí|Mí]] agus aththoghadh é ag gach olltoghchán go dtí gur éirigh sé as polaitíocht na hÉireann sa bhliain [[2004]]. Bhí sé mar [[Ambasadóir]] an [[Aontas Eorpach|Aontais Eorpaigh]] chuig Na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] idir [[2004]] agus [[2009]]. Is iar-Leas-Uachtarán [[Páirtí na bPobal Eorpach|Pháirtí na bPobal Eorpach]] é freisin. Tá sé pósta le Finola Bruton agus tá ceathrar clainne acu.

== Tús a shaoil ==
Ba dhuine clainne é de Briotún i dteaghlach rachmasach feirmeoireachta i n[[Dún Búinne]], Contae na Mí. Oileadh é i gColáiste ''Clongowes Wood''.

De réir leabhair ''Oliver Coogan'', ''Politics and War in Meath 1913-23 '' (An Pholaitíocht agus an Cogadh i Mí 1913-23) ba é seanathair de Briotún duine de na feirmeoirí a chuir an Chinsealacht Angla-Éireannach ón a seilg sa cheantar nuair a bhí [[Cogadh na Saoirse]] ar siúl.

Bhain de Briotún céim BA amach ag [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|an gColáiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]] agus cháiligh sé mar [[abhcóide]] níos déanaí ach níor oibrigh sé sa ghairm sin riamh. Toghadh é do [[Dáil Éireann|Dháil Éireann]] in olltoghchan na bliana 1969 mar Theachta Dála de chuid Fhine Gael. Ní raibh sé ach 22 bhliain d'aois nuair a toghadh é. Dhúbláil sé a chuid vótaí sa chéad olltoghchán eile sa bhliain [[1973]] agus ceapadh é mar [[Rúnaí Parlaiminte]] don Aire Tionscail agus Trádála agus don Aire Oideachais. Bhí an bua ag an gComhrialtas Náisiúnta (Fine Gael agus Páirtí an Lucht Oibre) san olltoghchán agus mhair an rialtas go dtí [[1977]].

== Sa Chomh-aireacht Chúil agus in Oifig ==
Briseadh Fine Gael as oifig tar éis olltoghcháin 1977 agus ceapadh de Briotún mar urlabhraí talmhaíochta. Níos déanaí, thug Gearóid Mac Gearailt, ceannaire nua an pháirtí, ardú céime dó nuair a cheap sé é mar urlabhraí airgeadais. Thug sé óráid éifeachtach sa Dáil tar éis cáinaisnéise [[1980]]. Bhí sé chun tosaigh i bhfeachtas Fhine Gael roimh olltoghchán [[1981]]. Tháinig comhrialtas idir Fhine Gael agus Pháirtí an Lucht Oibre isteach tar éis an olltoghcháin agus ceapadh de Briotún mar Aire Airgeadais nuair nach raibh sé ach 34 bliain d'aois. Bhí ar an rialtas nua fáil réidh leis a ngeallúintí agus iad ag déileáil leis na deacrachtaí airgeadais a bhí ag an stáit. Thit an rialtas as a chéile gan choinne ar an [[27 Eanáir]] [[1982]] nuair a dhiúltaigh an Dáil le cáinaisnéis chonspóideach an Bhriotúnaigh. Vótáil an TD neamhspleách sóisialach [[Jim Kemmy]] in éadan na cáinaisnéise mar gheall ar an gcáin bhreisluacha a bhí de Briotún ag iarraidh a chur ar bhróga leanaí. Bhí an bua ag [[Fianna Fáil]] san olltoghchán a tharla i mí Feabhra 1982.

== Na 1980í ==
Bhí Fine Gael agus Páirtí an Lucht Oibre istigh arís tar éis olltoghcháin eile i Mí na Samhna 1982. Tugadh an Roinn Tionscail, Trádála, Tráchtála agus Turasóireachta do de Briotún. Baineadh cuid dá chúraimí dó an bhliain dar gcionn ([[1983]]). D'fhill sé go dtí an Roinn Airgeadais sa bhliain 1986 ach ní raibh seans aige cáinaisnéis a chur roimh an Dáil. D'aistarraing Páirtí an Lucht Oibre ón rialtas mar ní raibh na páirtithe ábalta cáinaisnéis a shocrú agus theip ar an rialtas.

Buaileadh Fine Gael go dona in olltoghchán [[1987]], D'éirigh Gearóid Mac Gearailt as mar cheannaire díreach tar éis an toghcháin. Bhí de Briotún, [[Ailéin de Diúc]] agus [[Peadar de Barra]] san iomaíocht sa toghchán ceannaireachta. Bhí an bua ag de Diúc, fear ar an eite shóisialach dhaonlathach den pháirtí. (Bhí de Briotún ar an eite Chríostaíoch Dhaonlathach). Níor éirigh ró-mhaith le de Diúc agus bhí air éiri as mar cheannaire tar éis toraidh uafásaigh in olltoghchán uachtaránachta [[1990]]. Ceapadh de Briotún, leas-cheannaire an pháirtí, mar cheannaire gan teachta ag cur ina aghaidh.

=== Ceannaire an pháirtí ===
Cé go raibh de Briotún ar an eite choimeádach d'Fhine Gael, ba é an chéad polasaí a chur sé chun cinn na go n-athrófaí an bunreacht chun colscartha a cheadú.

Bhí meath ar Fhine Gael ar feadh 10 mbliain ón olltoghchan i Mí na Samhna 1982 nuair a fuair siad 70 suíochán agus nuair ní raibh ach bearnán 5 shuíochán idir an páirtí agus Fianna Fáil. Ceapadh go láidreofaí an páirtí agus de Briotún mar cheannaire tar éis ceannaireachta mhírathúil de Diúc. Cuireadh a ''persona'' mar fhear na h-eite dheis agus mar fhear na tuaithe ina leith, áfach, go háirithe san meáin cumarsáide.

Bhí giúmar frith-Fhianna Fáil sa tír ag olltoghchán [[1992]]. Chaill Fianna Fáil roinnt suíochán ach chaill Fine Gael suíocháin freisin. Bhí an toradh is fearr riamh ag Páirtí an Lucht Oibre le 33 shuíochán, i gcomparáid leis na 45 shuíochán a fuair Fine Gael. Bhí ionadh ar an bpobal nuair a bunaíodh comhrialtas idir an Lucht Oibre agus Fianna Fáil. Ba bhuille mór do de Briotún agus d'Fhine Gael bheith fagtha sa bhfreasúra arís, Bhí Fine Gael ag titim i léig san pobalbhreitheanna agus rinneadh iarracht an cheannaireacht a bhaint ó de Briotún. Láidríodh de Briotún nuair a bhuaigh a páirtí dhá fhothoghchán agus nuair a d'éirigh go maith leis an bpáirtí ag an toghchán Eorpach [[1994]]. D'imphléasc an rialtas níos déanaí sa bhliain 1994 agus bunaíodh Comhrialtas Bhogha Ceatha (Fine Gael, Lucht Oibre agus an Chlé Dhaonlathach) le de Briotún mar Thaoiseach,

== Taoiseach ==
Chroch de Briotún pictiúr de [[John Redmond]] ina oifig nuair a ceapadh é mar Thaoiseach. Ba é an chéad Taoiseach nach raibh go h-iomlán ó thraidisiún [[Sinn Féin|Shinn Féin]] [[1917]]-[[1922]]. Chroch sé pictiúr de [[Seán Lemass]] freisin.

D'éirigh go maith le rialtas an Bhogha Ceatha agus d'éirigh go h-an-mhaith le de Briotún mar Thaoiseach. D'oibrigh na trí pháirtí sa rialtas go maith lena chéile, d'ainneoin go raibh mórán cainte maidir le droch-chaidreamh idir de Briotún agus [[Risteard Mac An Earraigh]], ceannaire Pháirtí an Lucht Oibre. 

D'éirigh leis an rialtas Bunreacht ne hÉireann a athrú chun colscartha a cheadú. 

Bhí an próiséas síochána sa Tuaisceart go mór chun tosaigh i rith thaoiseacht de Briotúin. I mí Feabhra [[1995]] d'fhoilsigh de Briotún agus [[John Major]], príomhaire na Breataine, an &quot;Chreat-Cháipéis&quot; Angla-Éireannach. Phlé an cáipéis conas a shocrófaí an comhcaidreamh idir Éire agus an Bhreatain. Cáineadh de Briotún as bheith ró-bháúil do na hAontachtóirí ach cháin de Briotún rialtas na Breataine go géar freisin, go háirithe nuair a bhí drogall ar rialtas na Breataine déileáil le Sinn Féin i rith sos cogaidh an [[IRA]] ([[1994]] - [[1997]]).

Bhí caidreamh oibre sásúil idir de Briotún agus [[Gearóid Mac Ádhaimh]], ceannaire [[Sinn Féin|Shinn Féin]] ach tháinig strus ar an gcaidreamh sa bhliain [[1996]] nuair a chuir an tIRA deireadh leis an sos cogaidh le pléasc i [[Londain]]. Chuaigh an caidreamh in olcas tar éis dúnmharaithe [[Garda]] Jerry McCabe i g[[Contae Luimnigh]] agus tar éis pléisce eile i [[Manchain]], [[Sasana|Shasana]]. Cé gur cháin sé Sinn Féin go géar, níor chuir sé deireadh leis na cainteanna idir rialtas na hÉireann agus Sinn Féin. Mhol sé nach ligfí Sinn Féin isteach sna cainteanna idir-pháirtí go dtí go raibh sos cogaidh i bhfeidhm arís, áfach. Moladh de Briotún go mór tar éis dhó an [[RUC]] a cháineadh ó thaobh an cheada a thug siad do mhórshiúl de chuid an [[Ord Oráisteach|Oird Óráistigh]] tríd cheantar [[Náisiúnachas in Éirinn|Náisiúnach]]. Dúirt sé nach raibh an RUC neamhchlaonta nó comhsheasmhach agus iad i mbun a gcuid dualgas. Chuir fearg an Bhriotúnaigh teannas ar an gcaidreamh idir an rialtas i m[[Baile Átha Cliath]] agus an rialtas o Londain. Chuir an tIRA sos cogaidh nua ar bun go gairid tar éis an olltoghcháin [[1997]] a chuir deireadh le téarma an Bhriotúnaigh mar Thaoiseach.

Tháinig rialtas de Briotúin isteach ag tús ré an &quot;[[An Tíogar Ceilteach|Tíogair Ceiltigh]]&quot;. D'fhás geilleagar na hÉireann 2.7% sa bhliain [[1993]] ach d'fhás sé ar mheanráta 8.7% i rith téarma an Bhriotúnaigh mar Thaoiseach.

D'éirigh go maith leis agus é i gceannas ar Uachtaránacht Éireannach an Aontais Eorpaigh sa bhliain [[1996]] agus chabhraigh sé le socrú an [[An Comhaontú Cobhsaíochta agus Fáis|Chomhaontú Cobhsaíochta agus Fáis]], a leagann amach na paraiméadair maicreacnamaíocha do na tíortha atá páirteach san [[Euro]]. Thug de Briotún óráid do Chomhdháil na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stát Aontaithe]] ag [[11 Meán Fómhair]], [[1996]].

Bhí ar an tAire Iompair, Fuinnimh agus Cumarsáide, [[Michael Lowry]], éirí as oifig i mí na Samhna, 1996, nuair a scaoileadh amach gur íoc an fear gnó, [[Ben Dunne]], as costas obair tógála ar a theach cónaithe. D'éirigh Lowry as Fine Gael tar éis fógartha de Briotúin nach mbeadh sé ina iarrthóir de chuid Fhine Gael ag an gcéad olltoghchán eile. D'éirigh an tAire Sóisear sa Roinn Airgeadais, [[Phil Hogan]] as oifig i Mí Feabhra 1995 tar éis dó eolas faoin gcáinaisnéis a scaoileadh amach go luath.

== Tar Éis a Théarma Taoiseachta ==
Síleadh go mbeadh an bua ag an gcomhrialtas san olltoghchán sa bhliain 1997 ach, cé gur bhuaigh Fine Gael 9 suíochán sa bhreis, chaill Páirtí an Luch Oibre 16 shuíochán agus tháinig comhrialtas nua idir Fhianna Fail agus [[an Páirtí Daonlathach]] isteach.

Tháinig meath ar Fhine Gael agus an páirtí sa bhfreasúra arís. Thug an páirtí an bóthar do de Briotún sa bhliain [[2001]] ach bhí tubaiste ag an bpáirtí in olltoghchán [[2002]] agus [[Micheál Ó Nuanáin]] i gceannas air.

Bhí de Briotún i gcónaí go mór i bhfabhar lánpháirtiú na hEorpa agus roghnaíodh é mar cheann den dhá theachta parlaiminteach Éireannach do Choinbhinsiún na hEorpa a chuidigh le dréachtú Bhunreacht na hEorpa. D'éirigh sé as mar Theachta Dála ar an [[31 Deireadh Fómhair]] [[2004]] tar éis dhó bheith ceaptha mar Ambasadóir an Aontais Eorpaigh do na Stáit Aontaithe.

Fógraíodh ar [[29 Deireadh Fómhair]] [[2009]] go raibh suim aige in Uachtaránacht na Comhairle Eorpach, post nua a bhí le cruthú tar éis cur i bhfeidhm [[Conradh Liospóin]].

Is polaiteoir de chuid Fhine Gael é a dheartháir, [[Richard Bruton]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Taoisigh na hÉireann}}
{{Teachtaí Dála an 19ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 20ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 21ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 22ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 23ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 24ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 25ú Dáil}}

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Briotun, Sean de}}
[[Catagóir:Ceannairí Fhine Gael]]
[[Catagóir:Baill den 19ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 20ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 21ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 22ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 23ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 24ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 25ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 26ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 27ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 28ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 29ú Dáil]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Mí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1947]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>t2u47ee8ighc05by8i4w5v9hmwkn2cq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aitheasc Gettysburg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5440</id>
    <revision>
      <id>1063225</id>
      <parentid>969960</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:24:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4208" xml:space="preserve">[[Íomhá:Lincolnatgettysburg.jpg|thumb|260px|Abraham Lincoln - Gettysburg - 19 Samhain 1863]]
Ar an [[19 Samhain]], [[1863]] thug [[Abraham Lincoln]] óráid ar a dtugtar '''Aitheasc Gettysburg''' ([[Béarla]]: ''Gettysburg Address''). 

== Aitheasc as Gaeilge&lt;ref&gt;[[Panu Petteri Höglund]] a d'aistrigh go Gaeilge.&lt;/ref&gt; ==
: ''Seacht mbliana is ceithre scór ó sin, bhunaigh ár n-aithreacha náisiún nua ar an oileán úr seo. Saoirse ba chúis leis gur tháinig an náisiún nua ar an bhfód an chéad lá riamh, agus b'é ba chuspóir leis an stát nua ná an ceart céanna agus an dínit chéanna a chinntiú, go prionsabálta, do gach aon duine mar a chruthaigh Dia é.''

: ''Inniu, tá muid sáite i mórchogadh cathartha, mar náisiún. Tá muid ag iarraidh a fháil amach, an bhfuil fad saoil ar bith daite don náisiún, nó d'aon náisiún a bunaíodh ar a leithéid de dhúshraith agus ar a leathbhreac de chúis is de chuspóir. Chruinnigh muid le chéile anseo, áit ar cuireadh cath mór millteanach de chuid an chogaidh sin, le fód de pháirc seo an áir a choisreacan mar sheanbhaile dóibh siúd a thug a n-anamana anseo ar mhaithe leis an náisiún. Ní bheadh aon duine ag súil lena mhalairt uainn.''

: ''Mar sin féin, agus sinn ag trom-mheabhrú ar na cúrsaí seo, caithfidh muid a admháil nach acmhainn dúinn féin an áit seo a naomhadh ná a choisreacan. Na fir chróga chalma, cuma cé acu beo nó marbh dóibh inniu, a throid anseo, b'iadsan a choisric an áit agus a bhronn uirthi naomhadh nach féidir linne cur leis ná baint de. Is beag sonrú a chuirfidh an saol mór inár gcuid cainteanna anseo inniu, agus is lú cuimhne a choinneofar orthu; ach ní féidir dearmad a dhéanamh choíche dá ndearna ár gcuid laochra sa bhall seo. An cúram sin gan chríochnú a ndearna siadsan a gcion féin lena chur chun cinn, ar dhóigh chomh huasal sin, caithfidh muid, ós beo dúinn, an cúram sin a thabhairt i gcrann. Ár mbeatha féin atá le coisreacan is le tiomnú don mhóréacht atá romhainn féin amach - agus is treisiú linn san obair seo cuimhne na marbh a d'íobair iad féin ar mhaithe leis an gcúis sin - lena chinntiú nach bhfuair siad bás in aisce; le beatha nua agus saoirse úr a bhaint amach don náisiún seo; agus le féachaint chuige nach bhfuil an rialtas seo - rialtas na cosmhuintire, faoi stiúir na cosmhuintire, ar mhaithe leis an gcosmhuintir - nach bhfuil an rialtas seo le dul de dhroim an tsaoil.''

== Aitheasc i m[[Béarla]]==
: ''Four score and seven years ago our fathers brought forth on this continent, a new nation, conceived in Liberty, and dedicated to the proposition that all men are created equal.''

: ''Now we are engaged in a great civil war, testing whether that nation, or any nation so conceived and so dedicated, can long endure. We are met on a great battlefield of that war. We have come to dedicate a portion of that field, as a final resting place for those who here gave their lives that that nation might live. It is altogether fitting and proper that we should do this.''

: ''But, in a larger sense, we can not dedicate—we can not consecrate—we can not hallow—this ground. The brave men, living and dead, who struggled here, have consecrated it, far above our poor power to add or detract. The world will little note, nor long remember what we say here, but it can never forget what they did here. It is for us the living, rather, to be dedicated here to the unfinished work which they who fought here have thus far so nobly advanced. It is rather for us to be here dedicated to the great task remaining before us—that from these honored dead we take increased devotion to that cause for which they gave the last full measure of devotion—that we here highly resolve that these dead shall not have died in vain—that this nation, under God, shall have a new birth of freedom—and that government of the people, by the people, for the people, shall not perish from the earth.''


== Nótaí ==
&lt;references/&gt;

== Féach freisin ==
* [[Cogadh Cathartha na Stát Aontaithe|Cogadh Cathartha SAM]]

{{síol}}

[[Catagóir:Cogadh Cathartha na Stát Aontaithe]]
♠
[[Catagóir:Óráidí Meiriceánacha]]</text>
      <sha1>tgptii209ks5kygy7vf0gaboyo27tau</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1728</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5534</id>
    <revision>
      <id>1063239</id>
      <parentid>1056149</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:26:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1459" xml:space="preserve">{| align=right cellpadding=3 class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;margin-left: 15px;&quot;
|- 
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''[[Bliain|Blianta]]:'''&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;    [[1725]] [[1726]] [[1727]] - '''1728 (MDCCXXVIII)''' - [[1729]] [[1730]] [[1731]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''[[Deichniúr]]a:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt;  [[1690í]] [[1700í]] [[1710í]] - '''[[1720í]]''' - [[1730í]] [[1740í]] [[1750í]] 
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;'''[[Aois]]:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[17ú haois]] - '''[[18ú haois]]''' - [[19ú haois]]&lt;hr&gt;
|}
&lt;br /&gt;

== Tarluithe ==
* [[18 Bealtaine]] - Chuaigh [[Peadar II na Rúise|Peadar II]] i gcomharbacht ar [[Caitríona I na Rúise|Chaitríona I]] mar Shár na [[an Rúis|Rúise]]
* [[29 Lúnasa]] - Bhunaigh Hans Egede, Godthab ([[Nuuk]] an lá inniu), príomhchathair na [[an Ghraonlainn|Graonlainne]]

== Breitheanna ==
* [[21 Feabhra]] – [[Peadar III na Rúise]], impire (b. [[1762]])
* [[26 Feabhra]] — [[Antoine Baumé]], ceimiceoir Francach
* [[16 Aibreán]] — [[Joseph Black]], ceimiceoir Briotanach
* [[27 Deireadh Fómhair]] - [[James Cook]], captaen agus taiscéalaí Sasanach (b. [[1779]])
* [[10 Samhain]] – [[Oliver Goldsmith]], scríbhneoir [[Éireannach]] (b. [[1774]])
* [[31 Nollaig]] – [[Sylvester O'Halloran]], máinlia súl Éireannach (b. [[1807]])

== Básanna ==
* [[13 Feabhra]] - [[Cotton Mather]], ministéir Piúratánach i [[Sasana Nua]] (r. [[1663]])
&lt;!-- idirvicí --&gt;

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>takhikmmyc2o7321vqu9lk8tfspyfrt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>George Orwell</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5715</id>
    <revision>
      <id>1063226</id>
      <parentid>1051970</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:24:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38450" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is é '''George Orwell''' ainm cleite '''Eric Arthur Blair''', [[úrscéal]]aí [[Sasana]]ch, [[25 Meitheamh]] [[1903]] —  [[21 Eanáir]] [[1950]].&lt;ref&gt;[http://www.ucl.ac.uk/Library/special-coll/orwell.shtml &quot;George Orwell&quot;. UCL Orwell Archives]&lt;/ref&gt; Áirítear Orwell ar [[scríbhneoir]]í móra na [[20ú haois|fichiú haoise]]. Ba iad an dá úrscéal mhóra [[Polaitíocht|pholaitiúla]], mar atá, [[Animal Farm]] (1945) agus [[Nineteen Eighty-four]] (1949) a thuill clú domhanda dó. Aoir faoin [[An tAontas Sóivéadach|Aontas Sóivéadach]] is ea an chéad cheann acu, agus é scríofa as peirspictíocht an t[[Sóisialach|Sóisialaí]] mheasartha nár thaobhaigh riamh leis an leagan Sóivéadach den [[Cumannachas|chumannachas]]. An dara ceann acu, is úrscéal diostóipeach é, agus é ag trácht ar [[an domhan|dhomhan]] na todhchaí atá roinnte idir trí mhórchumhacht ollsmachtúla. D'aistríodh an dá leabhar go lear maith teangacha. Mar sin féin, bhí Orwell i ndiaidh seal maith a chaitheamh ina scríbhneoir roimhe sin féin, agus é ag scríobh [[iriseoireacht]], aistí, úrscéalta agus, fiú, beagáinín [[filíocht]]a. 

Fear meánaicmeach ab ea Orwell a chuaigh leis an [[sóisialachas]] i ndiaidh an tseala a chaith sé ina phóilín impiriúil i m[[Burma]]. Chuaigh sé go dtí [[an Spáinn]] le páirt a ghlacadh sa [[Cogadh Cathartha na Spáinne|Chogadh Cathartha]] ansin, cosúil le cuid mhaith d'intleachtóirí clé a linne. Cé go raibh luí áirithe aige leis an Sóisialachas réabhlóideach, dhruid sé riamh siar ón gCumannachas, agus é, fiú, den tuairim gur &quot;fórsa frithréabhlóideach&quot; é an Páirtí Cumannach. Chuir sé go fíochmhar in aghaidh idé-eolaíochtaí ollsmachtúla na [[20ú haois|fichiú haois]]e, idir [[Naitsíochas]] agus Stailíneachas. Bhí tuiscint ghéarchúiseach aige d'éirim na hollsmachtúlachta, agus na coincheapa is na [[focal|focail]] a chum sé le tagairt a dhéanamh do mheon na tíorántachta, ar nós an Deartháir Mór (''Big Brother''), an nuachaint (''newspeak'') agus araile, úsáidtear i gcónaí iad le cur síos a thabhairt ar an dóigh a gcoinníonn na [[deachtóireacht|deachtóirí]] [[intinn]] na saoránach faoi smacht.
[[Íomhá:George-orwell-BBC.jpg|clé|mion|277x277px|BBC 1940]]

== Saol ==

=== Tús a shaoil agus a thuismitheoirí ===

Rugadh é i Motihari, Bengal san [[India]], in aice le teorainn [[Neipeal]]. Ba iad a thuismitheoirí Richard Walmesley Blair agus Ida Mabel Blair née Limouzin. Bhí Richard Blair ag trádáil le codlaidín (óipiam), tráchtearra a bhí dleathach ag an am in [[Impireacht na Breataine]]. Cailín óg ab ea Ida Mabel nuair a casadh Richard uirthi, agus é ocht mbliana déag níos sine ná ise. Ba de mhuintir Limouzin í. Teaghlach seanbhunaithe i Moulmein, Burma, ab ea muintir Limouzin, agus iad ag tógáil long ansin. Mar sin féin, ní raibh ag éirí go rómhaith sa saol le hIda Mabel ach oiread le Richard, agus dealraíonn sé gur cleamhnas siosmaideach a bhí ann nach raibh na páisiúin mhóra ag baint leis.

Bliain i ndiaidh a bhreithe, 1904, thug a mháthair é féin is a dheirfiúr Marjorie ar ais go [[Sasana]]. D'fhan an t-athair thiar i Motihari, agus ní bhfuair an buachaill an chéad aithne air sula raibh sé naoi mbliana d'aois.

=== Na blianta scoile ===
[[Íomhá:Eton College front 4.jpg|mion|Eton College]]
Is deacair a rá, an raibh a chéad óige sona nó mí-ádhúil. Is follasach go ndeachaigh tíorántacht an tsaoil i scoil chónaitheach St. Cyprian's in Eastbourne go dona i bhfeidhm ar mo dhuine. Go gairid roimh a bhás, thug sé cur síos dúisitheach ar an am a chaith sé ag freastal ar St. Cyprian's ina aiste ''Such, Such Were the Joys''&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/essay/suchjoys.html&lt;/ref&gt; (bhaist sé ''Crossgates'' ar scoil St. Cyprian's san aiste le nach bhféadfaí clúmhilleadh a chur ina leith). Ón taobh eile de, tháinig a bhua scríbhneoireachta chun solais go moch, agus thuill a chuid scríbhinní, go háirithe na dánta, moladh dó ó phríomhoide na scoile. D'fhreastail sé ar St. Cyprian's san am céanna le [[Cyril Connolly]], scríbhneoir tábhachtach comhaimseartha eile, ach ní bhfuair an bheirt acu aithne cheart ar a chéile ach i bhfad i ndiaidh bhlianta na scoile. 

Nuair a bhí sé trí bliana déag d'aois, d'imigh sé ó St. Cyprian's. Chaith sé leathbhliain i gColáiste Wellington i m[[Berkshire]], go dtí go bhfuarthas áit dó i gcoláiste cáiliúil Eton, scoil na scothaicme. Níor éirigh go rómhaith leis in Eton, áfach, agus níor bhain sé amach aon scoláireacht ollscoile. Mar sin, chuaigh sé go Burma le seirbhís a dhéanamh sna Póilíní Impiriúla (''Indian Imperial Police''). Bhain sé amach [[Burma]] i ndeireadh na bliana 1922, nuair a bhí sé naoi mbliana déag d'aois.


=== Sna Póilíní i mBurma ===

Murab ionann agus an chuid ba mhó de thailte na hImpireachta, bhí Burma á rialú le lámh láidir mhíleata. Nuair a d'fhorghabh na Sasanaigh an tír sa dara leath den [[19ú haois|naoú haois déag]], níor fhág siad aon rí dúchasach ná uasalaicme áitiúil in ainm is a bheith ag rialú na tíre, mar ba nós leo a dhéanamh san India. Bhí [[Burma]] á dúshaothrú ar dhóigh i bhfad ní ba bhrúidiúla ná an India, rud a chothaigh míshástacht agus meon ceannairce i measc mhuintir dhúchasach na tíre. Tá sé sábháilte a rá, mar sin, go bhfaca Orwell an taobh ba mheasa den Impiriúlachas i mBurma. Mar sin, is beag an t-ábhar iontais é gur ghlac sé snomh leis an gcóras impiriúil. 

Ón taobh eile de, thug sé taitneamh do chultúr dúchasach Bhurma, agus é ag cur beospéise ann. Fuair sé tuiscint mhaith do theanga is do nósanna na tíre, rud is furasta a aithint ar an gcéad [[úrscéal]] leis, ''Burmese Days''. Chuir sé an chuid ba mheasa d'obair an státseirbhísigh choilínigh i míotar in aistí cosúil le ''Shooting an Elephant''&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/essay/shootingelephant.html&lt;/ref&gt; agus ''A Hanging''.&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/essay/ShootingElephant/hanging.html&lt;/ref&gt;

=== Ar an mBlár Fholamh i bPáras agus i Londain ===

D'éirigh Orwell as an obair sna póilíní coilíneacha i Mí Iúil den bhliain 1927. Chuaigh sé ar ais chuig a mhuintir i [[Suffolk]]. An bhliain a bhí chugainn, thug sé a aghaidh ar [[Páras|Pháras]], áit a ndeachaigh sé le h[[iriseoireacht]]. D'éiríodh leis ó am go ham altanna a fhoilsiú ar pháipéir Shasanacha agus Fhrancacha, agus é ag tabhairt cur síos ar shaintréithre chultúr Shasana do na Francaigh nó ag tuairisciú faoi shaol na Fraince do na Sasanaigh. San am seo a bhailigh sé an t-eispéireas as ar fháisc sé an leath Fhrancach dá chéad mhórshaothar neamhfhicseanúil, ''Down and Out in Paris and London''.&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/prose/DownandOut/index.html&lt;/ref&gt; Tá an leabhar seo curtha i láthair an léitheora mar nach mbeadh ann ach lomlán na fírinne, ach is dealraitheach go bhfuil cuid mhaith seanchais agus scéalta faoi mhadraí na n-ocht gcos measctha trí fhíor-thaithí an scríbhneora. Rinne Orwell a dhícheall le craiceann na fírinne a chur ar an saol ar an mblár fholamh a ndeachaigh sé tríd, ach is é an tátal a bhain fear scríofa a bheathaisnéise ná nach raibh Orwell leath chomh bocht san am agus a thugann sé fios ina leabhar. 
[[Íomhá:Eric Blair (George Orwell) from his Metropolitan Police file.jpg|mion|422x422px|Eric Blair (George Orwell) , comhad ó Metropolitan Police]]
I ndiaidh dó conablach dhá bhliain a chaitheamh s[[an Fhrainc]], d'fhill Orwell go Sasana. Chaith sé seal ina theagascóir príobháideach, ach nuair a chaill sé an jab sin, chuaigh sé ag freastal ar na tearmainn do dhíthreabhaigh le mianach na scéalta a thiomsú le haghaidh na leithe Sasanaí de ''Down and Out in Paris and London''.

Ba é ''Down and Out...'' an chéad leabhar leis a tháinig i gcló, ar an naoú lá de Mhí Eanáir 1933. Cheap sé an t-ainm cleite le haghaidh an leabhair seo. Fuair sé &quot;Orwell&quot; ó abhainn Orwell a ritheann trí [[Ipswich]], agus thaitin &quot;George&quot; leis mar ainm fíor-Shasanach.

=== Tús na hÚrscéalaíochta ===

Ina dhiaidh sin, chrom sé ar a chéad úrscéal a scríobh, mar atá, ''Burmese Days''. Le linn é a bheith i mbun na hoibre seo, bhí sé ag iarraidh suirí a dhéanamh le bean óg arbh ainm di Eleanor. Bhí sise i ngrá le fear eile, áfach, agus thug sí droim láimhe le hOrwell sa deireadh. Ba é an triantán grá seo a thug spreagadh don dara húrscéal a chum sé, mar atá, ''A Clergyman's Daughter''.&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/prose/ClergymasDaughter/index.html&lt;/ref&gt; Maidir leis an leabhar faoi Bhurma, chríochnaigh sé í sa bhliain 1933. Ós rud é gur thug sé cur síos thar a bheith criticiúil ar na státseirbhísigh Shasanacha i mBurma, áfach, ní raibh a fhoilsitheoir, Victor Gollancz, sásta an leabhar a chur i gcló, agus an eagla a bhí air go gcuirfí an dlí air faoi chlúmhilleadh agus an teach foilsitheoireachta ar fad a léirscrios air. 

D'éirigh le hOrwell, áfach, an leabhar a fhoilsiú sna [[SAM|Stáit Aontaithe]]. Bhí an foilsitheoir Meiriceánach, Harper's, ar aon fhocal le Victor Gollancz go raibh an t-ábhar sách goilliúnach, agus leis an ionchúiseamh faoi chlúmhilleadh a chur ó dhoras roimh ré, b'éigean d'Orwell athruithe suntasacha a chur i bhfeidhm ar an leabhar.

Go gairid ina dhiaidh sin, chrom Orwell ar an gcéad úrscéal eile, ''A Clergyman's Daughter''. Níorbh é sin an leabhar ab fhearr a tháinig óna pheann, agus bhí Orwell chomh míshásta leis an úrscéal is nach gceadódh sé é a chur i gcló in athuair a fhad is a mhairfeadh sé féin beo. Níor hathfhoilsíodh an leabhar ar aon nós ach aon bhliain déag i ndiaidh bhás an údair. Go prionsabálta, tarraingíonn Orwell ar a shaol féin agus ar na daoine ina thimpeall agus é ag insint an scéil seo. Leabhar an-phríobháideach atá ann nach samhlófá le scríbhneoir poiblí polaitiúil cosúil le hOrwell. Más díol spéise é le haon duine, is é an príomhábhar suime atá ann ná an dóigh a gcaitheann an t-úrscéal seo súil ar mheon Orwell mar dhuine ar leith, mar phearsa indibhidiúil.

=== Ag Díol Leabhar - agus ag Pósadh ===
[[Íomhá:GeorgeOrwell.jpg|thumb|200px|Plaic cuimhneacháin - Hampstead]]
[[Íomhá:Animal Farm - 1st edition.jpg|mion|An chéad éagran]]
Faoin am céanna, d'imigh Orwell go Hampstead. Roimhe sin, bhí sé ina chónaí i dteach a Aintín Nellie i Southwold. Réitigh an Aintín jab dó ag díol leabhar athláimhe i Hampstead, agus é breá sásta leis go raibh idir obair íoctha aige, agus buanchónaí air i Londain féin. Spreagadh don úrscéal ''Keep the Aspidistra Flying''&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/prose/KeepAspidistraFlying/index.html&lt;/ref&gt; ab ea an t-athrú seo, freisin. Is é an cineál leabhar atá ann ná cur síos ar shaol an scríbhneora atá ag iarraidh fódú éigin a dhéanamh sa saol liteartha. Bhí Orwell ag fáil tuiscint cheart ar an bhficsean faoin am seo. Mar sin, tá an t-úrscéal níos fearr ná ''A Clergyman's Daughter'', agus é in ann stíl scigiúil, áiféiseach, íorónta a láimhseáil agus casadh greannmhar a bhaint as imeachtaí a shaoil fosta.
[[Íomhá:Orwell hampstead home.JPG|clé|mion|77 Parliament Hill i Hampstead]]
Mar ba dual dó, chuir Orwell cuimhní cinn a thréimhse ina shiopadóir leabhar i míotar in aiste bheag, ''Bookshop Memories''.&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/essay/misc/bookshopmemories.html&lt;/ref&gt;

San am seo, bhí sé ag déanamh mórtachais lena sheanchara scoile Cyril Connolly arís. Bhí i bhfad níos mó glacadh le Connolly ná le hOrwell i gciorcail liteartha na heite clé san am seo, agus ba mhór an cuidiú le hOrwell an t-aitheantas áirithe seo. Bhí an pholaitíocht ag teacht isteach sa saol liteartha go tiubh téirimeach, agus an [[APSS|tAontas Sóivéadach]] ag cealgadh scríbhneoirí chuige le leabhair thaistil a chur ar pár. Ní dheachaigh Orwell leis an gCumannachas, áfach. Bhí cineál luí aige leis an ILP, nó Páirtí Neamhspleách an Lucht Oibre. Páirtí Marxach, réabhlóideach a bhí ann a raibh sé de chlaonadh ann intleachtóirí radacacha a mhealladh, nó má bhí an tILP drochamhrasach i dtaobh urraim neamhchriticiúil na gCumannach don Aontas Sóivéadach, ní raibh an páirtí sásta le Páirtí an Lucht Oibre ach an oiread, ó bhí aisling na réabhlóide tréigthe aige. Go bunúsach, ba é seo an seasamh polaitiúil a ghlac Orwell.

In Earrach na bliana 1935, tháinig athrú mór eile ar shaol Orwell, nó b'ansin a casadh Eibhlín Ní Sheachnasaigh ([[Eileen O'Shaughnessy]]) air. Múinteoir scoile de phór Ghaelach ab ea í a rugadh i South Shields i Tyneside, agus céim ollscoile aici sa Bhéarla ó Oxford. Bean fhuinniúil, ghreannmhar ab ea í a raibh idir theacht i láthair agus acmhainn oibre inti. Ní raibh Orwell i bhfad ag titim i ngrá léi, nuair a thosaigh sé ag caint ar chleamhnas agus ar phósadh. Sa bhliain 1936, dhá sheachtain roimh an lá ar shlánaigh sé trí bliana déag is fiche d'aois, phós Orwell Eibhlín.

=== Ag Cur Aithne ar an Lucht Oibre ===

Siúd is nach gcuimhnítear mórán ar úrscéalta luatha an scríbhneora inniu, thabhaigh an ''Aspidistra'' an oiread sin clú d'Orwell agus gur fostaíodh é le leabhar tuairisceoireachta eile cosúil le ''Down and Out...'' a scríobh faoi shaol an lucht oibre sa Bhreatain. Mar sin, i dtús na bliana 1936, thaistil sé &quot;tír dhubh&quot; Shasana ar lorg an lucht oibre, agus é ag stopadh i dtithe prólatáireacha lóistín le peirspictíocht ón taobh istigh a fháil ar shaol na n-oibrithe agus ar an mbail a d'fhág géarchéim mhór eacnamaíochta na dtríochaidí orthu. Ar an taithí seo a bhunaigh Orwell an leabhar ''The Road to Wigan Pier''.

De thoradh na hoibre seo, chuir Orwell níos mó spéis i gcúrsaí na [[polaitíocht]]a agus sa [[Sóisialachas]]. Mar sin féin, ní raibh sé compordach faoin dóigh a raibh na gluaiseachtaí polaitiúla ag iarraidh an scríbhneoir cruthaitheach a thiontú ina reacaire agus ina bholscaire, ina ionadaí don tsainleas aicme nach scinnfeadh ó pholasaí oifigiúil an pháirtí. An cineál Sóisialachais a dtugadh seisean urraim dó, ba Sóisialachas dá dhéantús féin é. Nuair a chuaigh sé ag troid i [[Cogadh Cathartha na Spáinne|gcogadh cathartha na Spáinne]], ní raibh sé meáite ar aon chineál Sóisialachas dogmatach ceartchreidmheach a chur chun cinn, ach an ghnáthshiosmaid agus an gnáthchuibheas daonna—''common decency'', mar a dúirt sé féin—a chosaint ar dhíormaí [[Francisco Franco|Franco]].

=== Orwell sa Spáinn ===
[[Íomhá:Flag colors of POUM -Template.svg|mion|POUM]]
Bhain sé amach an Spáinn i ndeireadh na bliana 1936, agus é ag ligean air féin go raibh sé ag brath ar altanna iriseoireachta a scríobh ón Spáinn. Nuair a fuair sé aithne ar shaol [[Barcelona|Bharcelona]], is é an tátal a bhain sé as an iomlán ''gurbh fhiú buille a bhualadh ar son na cúise seo'', agus chuaigh sé san arm—is é sin, sna mílísteoirí réabhlóideacha. Roghnaigh sé mílíste an pháirtí ba chóngaraí don ILP, ó bhí dintiúirí ón ILP aige, — is é sin, Páirtí na nOibrithe ar son Aontú na Marxach, nó an [[POUM]] (Spáinnis: ''[[POUM|Partido Obrero de Unificación Marxista]]'', Catalóinis: ''Partit Obrer d'Unificació Marxista''). ''D'fhéadfá páirtí Trotscaíoch a thabhairt air'', a mhínigh Orwell ní ba deireanaí, ''ach amháin an scoilt idir [[Leon Trotscaí|Trotscaí]] féin agus cathaoirleach an pháirtí.'' Bhí mílíste ag an bpáirtí seo chomh maith leis na páirtithe polaitiúla eile sa Spáinn, agus i ndiaidh gearrchúrsa oiliúna agus druileála, bhain Orwell amach an cathéadan. An chuid is mó de na hóglaigh eile ón gcoigríoch, throid siad sa [[Na Briogáidí Idirnáisiúnta|Bhriogáid Idirnáisiúnta]] a bhí go mór mór faoi thionchar na gCumannach. Fuair Orwell súil eile ar fad ar imeachtaí an chogaidh seachas lucht na mBriogáidí Idirnáisiúnta, agus é ag cur cogaidh i measc na Spáinneach. Is fíor, áfach, nach raibh mórán dá dteanga siúd ina phluc i dtús báire, go háirithe ó ba rud é gur [[An Chatalóin|Catalóinigh]] iad an chuid ba mhó de na comhchogaithe a bhí aige.
[[Íomhá:Cafe Moka, Barcelona.jpg|mion|Barcelona inniu, áit a bhí ceanncheathrú POUM]]
Ní raibh mórán troda ar siúl an áit a raibh Orwell, áfach. I ndiaidh tamaill fhada sa chuid chiúin de chathéadan na hAragóine, áfach, bogadh cathlán Orwell go dtí Huesca, cathair a bhí sealbhaithe ag fórsaí Franco agus í faoi léigear ag díormaí an Rialtais.

In Earrach na bliana 1937, tháinig Eibhlín go dtí an Spáinn le bheith níos cóngaraí dá fear céile. Fuair sí fostú i mbiúró an pháirtí POUM. Bhí an scoilt pholaitiúil idir na Cumannaigh agus an POUM ag dul chun doimhneachta faoin am seo, áfach, agus purgú polaitiúil in aghaidh an POUM ar na bacáin. I Mí na Bealtaine 1937, d'éirigh ina chogadh dearg idir an POUM agus na Cumannaigh i mBarcelona. Bhí Orwell ar ais ón gcathéadan ar chúiseanna drochshláinte, agus fuair sé é féin agus Eibhlín i lár na gcathanna seo. Chuir an t-achrann polaitiúil samhnas ar Orwell, agus d'fhill sé ar an gcathéadan san Aragóin le rud fónta éigin a chur i gcrích. Ar an 22ú lá de Mhí na [[Bealtaine]], ghoin urchar é sa mhuineál, agus tugadh go dtí an t-ospidéal é.
[[Íomhá:Republican machine gunner, Spanish Civil War.jpg|clé|mion|saighdiúir Pobaltánach Poblachtach]]
Nuair a bhisigh Orwell an oiread is go raibh sé in ann dealú a lorg is a fháil ón mílíste, agus drochshláinte fágtha air go buan, fuair sé amach go raibh cosc curtha leis an bPOUM. Bhí daoine a raibh baint acu leis an bpáirtí á gcaitheamh i dtóin an phríosúin, mura rabhthas á marú scun scan. B'éigean d'Orwell agus d'Eibhlín bailiú as an Spáinn chomh luath in Éirinn agus ab fhéidir, rud a rinne siad.

=== Ar ais ón Spáinn ===

Nuair a lámhachadh Orwell sa mhuineál, ba é an tairngreacht a fuair sé ó na dochtúirí nach dtiocfadh leis a ghuth a ardú thar chogar lag choíche feasta. Bhí an mícheart acu, áfach, nó tháinig an chaint ar ais aige de réir a chéile. Mar sin féin, chuaigh an Spáinn go mór mór i bhfeidhm air. An cúpla bliain i ndiaidh a thaithí cogaidh, chaith sé an chuid ba mhó den am ag iarraidh a leagan féin de Chogadh na Spáinne a chur chun cinn. Bhí an chuid ba mhó d'aos léinn na heite clé ag áitiú ar a chéile gurb é an leagan Cumannach den scéal a bhí fíor, agus lucht leanúna an PhOUM ag spiaireacht agus ag fealltóireacht agus ag obair do Franco faoi choim, an t-am ar fad. Bhí a fhios ag Orwell, a throid i measc mhílísteánaigh an PhOUM, nach raibh ann ach aithiseoireacht agus clúmhilleadh a tháinig as ceárta na gCumannach. Lena chás féin a chur os comhair an tsaoil mhóir, scríobh sé an leabhar cáiliúil úd ''[[Homage to Catalonia]]''.&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/prose/HomageToCatalonia/index.html&lt;/ref&gt;

Cé go raibh bua na cainte agus deis a labhartha ag Orwell arís, bhí a shláinte curtha ó mhaith ag cogadh na Spáinne. Bheadh a scamhóga ag luí air a raibh fágtha de shaol aige. Fuair sé deacair a chuid altanna a fhoilsiú, nó, an chuid ba mhó de na nuachtáin Shasanacha nach raibh ag fabhrú do Franco, bhí siad ag fabhrú do na Cumannaigh. Ós rud é go raibh [[Victor Gollancz]], gnáthfhoilsitheoir Orwell, umhal go leor do Pháirtí Chumannach na Breataine Móire, bhí Orwell buartha faoina raibh i ndán do ''Homage do Catalonia''. Ar ámharaí an tsaoil, fuair sé tairiscint ó fhoilsitheoir eile, Secker &amp; Warburg, agus tháinig an leabhar i gcló. Ní raibh suim ag na léitheoirí ann, áfach. 

Mar sin féin, d'fhéad Orwell agus Eibhlín teacht slán ó gheimhreadh na Breataine Móire go [[Marrakech]], [[Maracó]], nó tháinig urraí saibhir chun tarrthála don scríbhneoir. Chaith siad roinnt ama i ndeireadh na bliana 1938 agus i dtús na bliana 1939 ansin, agus chrom Orwell ar an chéad úrscéal eile a chumadh, mar atá, ''Coming up for Air''.

=== An Cogadh ===

Go gairid ina dhiaidh sin, thosaigh [[an Dara Cogadh Domhanda]]. Nuair a tuigeadh dó nach raibh an cogadh le seachaint, rinne sé scrúdú coinsiasa, agus is é an tátal a bhain sé as go raibh sé ina thírghráthóir dhílis go smior, nuair a tháinig an scéal go cnámh na huilinne. Mar sin, dhéanfadh sé a dhícheall le Sasana a chosaint ar [[Hitler]]. 

Ní raibh lámh chúnta an scríbhneora chlé ag teastáil ón rialtas, áfach, rud a d'fhág buanfhrustrachas ar Orwell. Níor glacadh leis san Arm, agus an drochshláinte a bhí air, ach nuair a bunaíodh an fórsa cosanta áitiúil—an ''Home Guard—''liostáil Orwell ansin gan mhoill. Bhí an chomhairle seo ag cur lena dhearcadh Sóisialach, nó bhí sé den tuairim go bhféadfadh an Home Guard teacht isteach áisiúil nuair a ghealfadh lá na réabhlóide i Sasana. Bhí sé in ann an Home Guard a chur i gcomparáid le mílístí na bpáirtithe polaitiúla sa Spáinn, cosúil le mílíste an PhOUM.

Nuair a thosaigh feachtas buamála na Breataine—an Bhliste, nó Cath na Breataine Móire—rug Orwell ar an bpeann le haiste fhada a bhreacadh síos ina gceanglódh sé le chéile a Shóisialachas agus an tírghrá Sasanach a d'aithin sé ag borradh ina chroí le teacht an chogaidh. An téacs a tháinig ar pár ansin, mar atá, ''The Lion and the Unicorn: Socialism and the English Genius'' (&quot;An Leon agus an tAonbheannach)—An Sóisialachas agus Dúchas Shasana&quot;), is eochair é d'aigne an scríbhneora. Is é an téis a leag Orwell amach san aiste seo ná go gcaithfí córas Sóisialach a chur ar bun leis an gcogadh a ghnóthú don Bhreatain Mhór, agus nach mbeadh bua an chogaidh inaitheanta thar bhua an tSóisialachais. San am céanna, chuir sé béim ar leith ar thábhacht an leanúnachais chultúrtha don lucht oibre féin. Níorbh fhéidir agus níor cheadmhach, dar leis, forais, fothuithe agus institiúidí seanbhunaithe an tsaoil Shasanaigh a chur ar ceal sa teagmháil, fiú dá gcuirfí an uasalaicme chun báis i réabhlóid fhoréigneach. Tá an aiste ag cur thar maoil le dóchas as an todhchaí, agus ardmhuinín ag Orwell as na gnáthdhaoine agus as a gcumas cur le chéile le feabhas a saoil a bhaint amach.

I Mí Iúil 1941, fuair Orwell tairiscint oibre ón m[[BBC]]. Rinneadh léiritheoir de, agus é i mbun na gcláracha a bhí dírithe ar an India. Ar dtús, bhí sé ag coipeadh le díbhirce agus le díograis i dtaobh an jab nua. De réir a chéile, áfach, thosaigh an atuirse agus an díomá ag teacht air. Bhí sé míshásta, ach go háirithe, le heaspa tuisceana an BhBC do pholaitíocht na hIndia agus don dóigh cheart leis na hIndiaigh a ghiúmaráil. Bhí trioblóidí polaitiúla san India san am seo, agus cuid de na náisiúnaithe áitiúla ag dréim le cuidiú a lorg ón [[An tSeapáin|tSeapáin]] leis na geimhle Sasanacha a chroitheadh díobh. Bhí ciall ghéar de dhíth le cás na Breataine Móire a chur abhaile ar na hIndiaigh agus an bholscaireacht náisiúnaíoch a bhí ar siúl ina dtimpeall, a shíl Orwell, — ach ní raibh an chiall sin ag cách sa BhBC. Go bunúsach, níor glacadh na hIndiaigh ná polaitíocht a dtíre dáiríre, ar aon leibhéal le polaitíocht na Breataine Móire. Le teann míshástachta leis an gcorparáid, d'éirigh Orwell as a phost i ndeireadh na bliana 1943. 

Ina dhiaidh sin, chuaigh Orwell ag iriseoireacht ar an ''Tribune''. Bhí sé ina eagarthóir liteartha, ach ní raibh an obair sin ag teacht leis go rómhaith, nó ní ligfeadh a chroí dó diúltú do na drochaltanna a thagadh isteach ó ábhair scríbhneoirí. Ón taobh eile de, má tháinig ábhar maith isteach ó scríbhneoirí aineoil, rinne Orwell a dhícheall len é a fhoilsiú agus a íoc mar ba chóir. Amach ón eagarthóireacht, bhí colún rialta aige ar an bpáipéar gach seachtain faoin gceannlíne &quot;Mar is Rogha liom&quot; (''As I Please''). Thuill dearcadh neamhspleách an cholúin sin clú dó, nó ag druidim le deireadh an chogaidh, ní bhíodh mórán colúnaithe eile sásta, abair, an tAontas Sóivéadach a lochtú. San am seo, bhí iriseoirí na heite deise féin ródhoirte don &quot;Uncail Joe&quot; Stailín le criticeoireacht cheart a dhéanamh air. Bhí Orwell an-bhisiúil ag scríobh píosaí gairide iriseoireachta san am seo. Thairis sin, bhí sé ag obair ar an ''[[Animal Farm]]'' cheana féin.
[[Íomhá:Flag_of_the_Animal_Farm.svg|mion|hoof and horn:  siombail an chasúir agus an chorráin]]

=== ''Animal Farm'' agus an chinsireacht ===

Sa bhliain 1944, chuaigh Orwell ar lorg foilsitheora don ''Animal Farm''. Is é an cineál leabhar atá ann ná fabhalscéal faoi réabhlóid na Rúise ina gcaitheann ainmhithe na feirme an feirmeoir amach le cothrom na Féinne a chur ar bun ar an bhfeirm idir cineálacha éagsúla d'ainmhithe. De réir a chéile, áfach, téann na muca i gceannas ar an réabhlóid seo, agus iad ag fáil &quot;cuid níos mó de chothrom na Féinne&quot; ná na beithígh eile. Sa deireadh thiar, ní féidir na muca a aithint thar na feirmeoirí eile, ar daoine iad.

Fuair Orwell deacair an leabhar a fhoilsiú. Bhí na tithe foilsitheoireachta an-doicheallach roimh leabhar frith-Shóivéadach, agus chuir a sheanfhoilsitheoir Victor Gollancz ó dhoras é. Bhí an fháilte chomh fuar céanna roimhe ag Nicholson &amp; Watson, ach sa deireadh, ghlac Jonathan Cape leis an úrscéal. Faoin am seo, bhain eachtra barrúil d'Orwell. Bhí sé tar éis aiste—''Benefit of Clergy''&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/essay/CriticalEssays/salvadordali.html&lt;/ref&gt; —a scríobh faoi shaothar an ealaíontóra osréalaígh ón Spáinn, [[Salvador Dalí]]. San aiste, chosain sé an chinsireacht ar bhealach nach samhlófá leis an bhfear a scríobh ''Nineteen Eighty-Four''. Agus é ag déanamh a staidéir ar ealaíontóireacht Dalí, a d'admhaigh sé, bhí sé in ann a thuiscint go bhféadfadh saothar maith ealaíne dul an oiread sin chun dochair agus go gcaithfí an saothar sin a scrios nó a choinneáil ar shiúl ón saol mór:

:''...ní dóigh liom nár thug mé a ceart don leabhar—''dírbheathaisnéis Dalí atá i gceist aige—''nó is leabhar í a bhfuil drochbholadh aisti. Dá bhféadfadh aon leabhar drochbholadh a chur aisti i gciall cheart an fhocail, bheadh an leabhar sin againn anseo'' […]. ''Ón taobh eile de, is follasach gur ealaíontóir éirimiúil is ea Dalí agus bua as an ngnáth aige. Chomh mionchruinn agus atá a chuid pictiúirí agus chomh siúráilte agus a tharraingíonn a lámh iad, is léir nach leisceoir ar aon nós é. Is maith leis a shaol príobháideach a chur os comhair an tsaoil mhóir, agus is sárachán é amach is amach, ach ina dhiaidh sin féin, ní feallaire é. Tá sé i bhfad níos éirimiúla ná a bhformhór mór siúd a chaithfeadh anuas air de dheasca a dhrochmhoráltachta agus a chuid saothar.'' […]

:''Is é oighear an scéil gur ionsaí soiléir díreach é a shaothar ar an ngnáthshiosmaid agus ar an ngnáthchuibheas, agus, ós rud é gur dual do phictiúirí Dalí an fhantaisíocht a chur ar bhealach a míleasa cosúil le cárta pornagrafaíoch poist, ar an mbeatha féin. Níl mé cinnte cad atá déanta ag Dalí dháiríre agus cad a tháinig as a intinn—''tá Orwell anseo ag tagairt do na heachtraí uafásacha a ndeachaigh Dalí tríothu ina shaol, ar nós páiste eile a mharú nuair a bhí sé féin ina thachrán, de réir mar a d'inis sé sa dírbheathaisnéis—''ach níl oiread agus bunchuibheas an duine ag roinnt lena dhearcadh ná lena anam. Tá sé chomh frithshóisialta leis an dreancaid. Is follasach nach bhfuil daoine den chineál sin ag teastáil ó aon chineál sochaí, agus má tá sochaí ann ina mbláthaíonn siad, caithfidh sé go bhfuil an tsochaí sin ó mhaith ar bhealach éigin.'' […]

:''Ba chóir don duine bheith in ann an dá rud seo a admháil san am céanna: gur línitheoir maith é Dalí, agus gur duine déistineach é. Ní bhréagnaíonn an dá fhíric seo a chéile. Má theastaíonn balla uainn, is é an chéad rud a theastóidh uainn go mairfidh an balla sin ina sheasamh. Má mhaireann, is maith an balla é, agus is féidir an dá cheist a dhealú ó chéile, an balla maith é, agus cén úsáid a bhaintear as mar bhalla. Mar sin féin, ní mór an balla is fearr ar an domhan a leagan, má tá sé ina sheasamh timpeall ar champa géibhinn. Ar an mbealach céanna, ba chóir dúinn bheith in ann a rá: &quot;Is maith an leabhar í seo&quot; nó &quot;is maith an pictiúr é seo&quot;—&quot;agus ba chóir don chrochadóir phoiblí an leabhar nó an pictiúr céanna a chur trí thine&quot;. An té nach bhfuil in ann an méid sin a rá, nó a shamhlú dó ar a laghad, tá sé ag seachaint na fírice gur saoránach agus duine daonna é an t-ealaíontóir chomh maith, agus go bhfuil a impleachtaí féin ag dul leis sin.'' […]

An cur síos a thug Orwell ar shaothair áirithe Dalí san aiste, áfach, bhí sé chomh lom is gur chinn an foilsitheoir í a ghearradh amach as na leabhair nuair a bhí siad clóbhuailte cheana féin. Mar sin, rinneadh cinsireacht ar aiste a bhí ag cosaint na cinsireachta mar rud!

Faoin am seo, rith le hOrwell páiste a uchtú. Shíl sé go raibh sé seasc, mar fhear, ach mar sin féin, theastaigh uaidh go géar clann a bheith aige. An páiste a ghabh sé ar altramacht, ba bhuachaill é a saolaíodh ar an 14ú lá de Mhí na Bealtaine sa bhliain 1944. Leanbh tabhartha a bhí ann, agus d'uchtaigh Orwell é go gairid tar éis a bhreithe. Baisteadh Richard Horatio Blair air, agus thug Orwell taitneamh dó ón tús. Cé go raibh a chuid oibre liteartha agus dualgaisí an athara ag iompairc le chéile, is é tuairim fhormhór mór na bhfinnéithe go raibh sé ina cheann maith don pháiste, agus é an-dáiríre faoi ról an athara mar a thuig sé é. Cé nach ndearna sé riamh aon seó bóthair don ghrá a bhí aige do na páistí, is léir óna chuid scríbhinní nár dhearmaid sé riamh a chéad óige féin, rud a chuir ar a chumas cás agus peirspictíocht an pháiste a thuiscint.
[[Íomhá:1984first.jpg|clé|mion|An chéad éagran]]
Thosaigh Orwell ag obair ar a mhórshaothar, ''Nineteen Eighty-Four'', i mblianta deireanacha an chogaidh. Níor tháinig bunsmaoineamh an úrscéil dhiostóipigh seo chuige mar a bheadh splanc ann. A mhalairt ar fad, bhí réamhshampla aige i litríocht na Rúise a chuaigh go mór i bhfeidhm air, mar atá, an t-úrscéal úd ''Мы/My'' (&quot;Muidne&quot;) le [[Yevgeni Zamyatin]], a scríobhadh chomh luath le tús na bhfichidí. Bhí an-mheas aige fosta ar ''Rossem's Universal Robots'' le [[Karel Čapek]], an scríbhneoir Seiceach a chéadcheap an focal &quot;[[róbat]]&quot;.

=== Bás a Mhná Céile ===

San am seo, fuair Eibhlín bás. Bhí drochshláinte ag luí uirthi le tamall anuas, agus tháinig sé chun solais go raibh sceachaillí ag fás ina hútaras. Ní raibh teacht timpeall air go gcaithfeadh sí obráid a fháil chomh luath in Éirinn agus ab fhéidir. Ar an 29ú lá de Mhí na Márta, 1945, chuaigh sí faoi scian an mháinlia, ach níor tháinig sí slán as an obrádlann. Shíothlaigh sí le linn na lansóireachta.

Bhí Orwell go mór mór faoi mhéala i ndiaidh bhás a mhná céile. Le héalú ón méala sin, chuaigh sé go dtí [[an Ghearmáin]], a bhí díreach á forghabháil ag díormaí na g[[comhghuaillithe]], agus é ag brath ar altanna a scríobh faoin tír agus faoin gcuma a bhí uirthi faoi láthair. Níor éirigh an tuairisceoireacht leis chomh maith agus a bhí pleanáilte aige, ach mar sin féin, is fiú súil a chaitheamh ar ''The Future of a Ruined Germany''&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/essay/misc/ruinedgermany.html&lt;/ref&gt; agus ''Revenge is Sour''.&lt;ref&gt;http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/O/OrwellGeorge/essay/misc/revengesour.html&lt;/ref&gt;

Bhí rath ar an ''Animal Farm'', ar a laghad. Tháinig [[an Cogadh Fuar]] i leaba an Dara Cogadh Domhanda, agus d'éirigh na léitheoirí ní b'fháiltiúla i leith teachtaireacht pholaitiúil fhrith-Chumannach an fhabhalscéil. Thuill an t-úrscéal crág mhaith airgid d'Orwell, ach ní mó ná sásta a bhí sé leis an gciall a bhain lucht na heite deise as. Bhí na coimeádaigh den tuairim go raibh Sóisialachas - is é sin, gach sórt Sóisealachais - bréagnaithe ag an leabhar. Níorbh é seo barúil Orwell. 

Faoin am seo, tháinig sé chun solais go deifnídeach go raibh Orwell tar éis eitinn a tholgadh sa Spáinn. Níor admhaigh sé leis féin gur mar sin a bhí, áfach. Bhí sé meáite ar an úrscéal ''Nineteen Eighty Four'' a chríochnú, sula rachadh sé ag éileamh in aon ospidéal. Le fuadar agus fústar na cathrach móire a thréigean, d'fhág sé a árasán in [[Islington]] agus chuaigh sé a chónaí i gceann de na hoileáin Ghaelacha in [[Albain]], [[Diúra|Diùra]]. Shocraigh sé síos i nDiùra in Aibreán na bliana 1945, ach bhí sé ag brath ar an aistriú seo le píosa maith anuas, agus an taithneamh a thug sé don áit ó chonaic sé an chéad uair í. I nDiùra a scríobh sé an chuid ba mhó den úrscéal ''Nineteen Eighty-Four''. Bhí ceisteanna na hollsmachtúlachta agus na &quot;nua-chainte&quot; ag dul trína intinn san am seo, rud is féidir a léamh ar a chuid aistí ón tréimhse seo, go háirithe ''Politics and the English Language'' agus ''The Prevention of Literature''.

=== 1984 agus deireadh a shaoil ===
[[Íomhá:Barnhill (Cnoc an t-Sabhail) - geograph.org.uk - 451643.jpg|mion|Barnhill (Cnoc an t-Sabhail),  Jura, [[Albain]]]]
I rith na gcúig mblian deireanach dá shaol, bhí sé ag scríobh ''Nineteen Eighty-Four'' agus ag breacadh síos nótaí iriseoireachta san am céanna. Bhí a chuid saothair le léamh ar an ''Tribune'', ar an ''Observer'' agus ar an ''Manchester Evening News'', ach, thairis sin, thagadh aistí leis i gcló in irisí beaga liteartha freisin. Maidir leis an ''Nineteen Eighty-Four'', foilsíodh sa bhliain 1949 é, ach bhí sé críochnaithe sa bhliain roimhe sin. Is é an gnáthscéal a bhíonn ag dul timpeall ná go raibh an teideal sin &quot;1984&quot; bunaithe ar bhliain chríochnaithe na scríbhneoireachta, agus nach ndearna Orwell ach an dá dhigit dheireanacha a mhalartú ar a chéile. Le fírinne, is é an teideal a cheap sé ar dtús ná ''The Last Man in Europe—''&quot;An Duine Deireanach san Eoraip&quot;, agus dealraíonn sé gurbh é Fredric Warburg, foilsitheoir an leabhair, a sholáthair an teideal deifnídeach. 

Sa bhliain 1948, bhunaigh rialtas Pháirtí an Lucht Oibre rannóg faisnéise i Roinn na nGnóthaí Eachtracha (''Foreign Office'') le troid a chur ar na Cumannaigh agus le bolscaireacht fhrith-Chumannach a scaipeadh. Chuidigh Orwell leis an obair seo, nó thug sé do Celia Kirwan, cara leis a bhí fostaithe ag an rannóg, liosta de scríbhneoirí a bhí, dar leis féin, róbháúil leis na Cumannaigh, ionas nár chóir don rannóg úsáid a bhaint as a gcuid saothair. Bhí naoi n-ainm déag is fiche ar an liosta, ina measc Kingsley Martin (príomheagarthóir an ''[[New Statesman]]'' san am) chomh maith le Charles Chaplin agus Michael Redgrave. Tá sé ina ábhar conspóide cén fáth a ndéanfadh Orwell a leithéid, ach le fírinne, níl sé ródheacair an scéal a mhíniú: bhí Orwell riamh ag cur in aghaidh an Stailíneachais ar mhaithe leis an Sóisialachas Daonlathach ba rogha leis féin, agus mar sin, bhí sé breá sásta comhoibriú le rialtas Pháirtí an Lucht Oibre in aghaidh an chomhnamhad. Ní raibh sé ag milleánú aon duine go héagórach, ach an oiread: na daoine a bhí ar an liosta, bhí siad go léir tar éis luiteamas leis an Aontas Sóivéadach a léiriú in am éigin.
[[Íomhá:Grave of Eric Arthur Blair (George Orwell), All Saints, Sutton Courtenay - geograph.org.uk - 362277.jpg|mion|Uaigh - &quot;Eric Arthur Blair&quot; le léamh ar an leacht]]
I nDeireadh Fómhair sa bhliain 1949, phós Orwell Sonia Brownell. Fuair sé bás ón eitinn i Londain ar an 20 Eanáir, 1950, i ndiaidh fhoilsiú an úrscéil Nineteen Eighty-Four. Na trí bliana deireanacha dá shaol, bhí sé go minic ag éileamh leis an gcréachta san ospidéal. hAdhlacadh é de réir nósanna na hEaglaise Anglacánaí i Sutton Courtenay i Sír Oxford, agus a cheartainm—Eric Arthur Blair—le léamh ar an leacht.
[[Íomhá:GeorgeOrwellGrave.jpg|thumb|200px|Uaigh - &quot;Eric Arthur Blair&quot; le léamh ar an leacht]]

== Saothair ==
* Down and Out in Paris and London, 1933
* Burmese Days, 1934
* Clergyman's Daughter, 1935
* Keep the Aspidistra Flying, 1936 - scannán ''A Merry War'' (1997), stiúrthóir Robert Bierman, le Helena Bonham Carter, Richard E. Grant, Jim Carter, Harriet Walter
* The Road to Wigan Pier, 1937
* Homage to Catalonia, 1938
* Coming up for Air, 1939
* Inside the Whale and other Essays, 1940
* The Lion and the Unicorn, 1941
* eagarthóir ar Talking to India, 1943
* Animal Farm, 1945 - scannán beoite 1955, stiúrthóirí Joy Batchelor, John Halas; scannán 1999, stiúrthóir John Stephensen, le Kelsey Grammer agus Julia Ormond
* Critical Essays, 1946
* James Burnham and the Managerial Evolution, 1946
* The English People, 1947
* eagarthóir ar British Pamphleteers 1, 1948
* Nineteen Eighty-four, 1949 - scannáin: 1955, stiúrthóir Michael Anderson, le Edmund O'Brien, Michael Redgrave, Jan Sterling, David Kossoff; scannán 1984, stiúrthóir Michael Radford, le John Hurt, Richard Burton, Suzanna Hamilton, Cyril Cusack. Sa bhliain 1985, scannánaíodh an pictiúr úd ''Brazil'', nach raibh ach breacbhunaithe ar úrscéal Orwell: stiúrthóir Terry Gillam, le Jonathan Pryce, Kim Greist, Robert De Niro, Katherine Helmond, Bob Hoskins
* Shooting an Elephant, 1950

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Orwell, George}}
[[Catagóir:Scríbhneoirí Sasanacha|Orwell, George]]
[[Catagóir:Daoine Indiacha|Orwell, George]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1903|Orwell, George]]
[[Catagóir:Básanna i 1950|Orwell, George]]
[[Catagóir:Iriseoirí]]</text>
      <sha1>7an13adyld73wf3aq47m6u9xl6eywet</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>W. B. Yeats</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6201</id>
    <revision>
      <id>1063099</id>
      <parentid>1062502</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:31:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="80759" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[File]] [[Éireannach]] ab ea '''William Butler Yeats''' (13 [[Iúil]] 1865 - 28 [[An tEanáir|Eanáir]] 1939).  Ba phríomhphearsa é san athbheochan litríochta in Éirinn i dtús an [[20ú haois|fhichiú haois]]. Bhí eisean, an [[Lady Gregory|Bantiarna Gregory]] agus Edward Martyn na cinn feadhna ar athbheochan litríochta na hÉireann agus bhunaigh siad, agus roinnt eile, [[Amharclann na Mainistreach|Amharclann na Mainistreach.]] Ba cheannaire é ar an Amharclann ag an tús.         

Sa bhliain 1923, bronnadh [[Duais Nobel na Litríochta]] ar Yeats.        

== Sinsir ==
[[Íomhá:John Butler Yeats, by John Butler Yeats.jpg|clé|mion|163x163px|John Butler Yeats]]

* Jervis Yeats, [[saighdiúir]] de chuid na n[[Liam III Shasana|Uilliamaíteach]];  agus níos déanaí péintéir, a fuair bás sa bhliain 1712, a athair. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Man of Action|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-1-349-61283-3_6|publisher=Palgrave Macmillan US|journal=W. B. Yeats|date=1996|location=New York|pages=108–138|author=A. Norman Jeffares}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=A Yeats dictionary: persons and places in the poetry of William Butler Yeats|url=http://dx.doi.org/10.5860/choice.36-2477|journal=Choice Reviews Online|date=1999-01-01|issn=0009-4978|pages=36–2477-36-2477|volume=36|issue=05|doi=10.5860/choice.36-2477}}&lt;/ref&gt; 
* Phós garmhac Jervis agus sin-seanathair William, Benjamin Yeats, bean ó mhuintir le talamh i g[[contae Chill Dara]] sa bhliain 1773. Ba de shliocht chéad iarlaí Ormond í Mary Butler. I ndiaidh gur phós siad, choimeád siad an t-ainm Butler sa chlann. 
* Rinne athair Yeats, John Butler [[:en:John_Butler_Yeats|Yeats]] (1839 -1922)&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Limerick Chronicle,|date=13 August 1763|url=|title=|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.genealogy.com/ftm/w/i/l/Meredith-J-Wiltfong-CO/WEBSITE-0001/UHP-0689.html|teideal=Meredith-J-Wiltfong-CO - User Trees - Genealogy.com|údar=Margaret Phelan|údarlink=https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Phelan|dáta=|work=www.genealogy.com|pages=lch, 174|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;,  staidéar ar an [[dlí]], agus níos déanaí ar an [[ealaín]] ag Heatherley School of Fine Art&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ricorso.net/rx/az-data/index.htm|teideal=Ricorso: Digital materials for the study and appreciation of Anglo-Irish Literature|work=www.ricorso.net|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt; [[Londain]]. 
* Tháinig máthair Yeats ó theaghlach rachmasach i Sligeach.  Bhí [[comhlacht]] trádála ag a muintir.

== Tús a shaoil ==
Saolaíodh William Butler Yeats i n[[Dumhach Thrá]] i gContae Baile Átha Cliath&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Obituary. &quot;W. B. Yeats Dead&quot;. ''The New York Times'', 30 January 1939. Retrieved on 21 May 2007.

{{Cite news|teideal=W.B. YEATS DEAD; FAMOUS IRISH POET; Winner of the Nobel Prize for Literature in 1923 Is Stricken in France NOTED TOO AS PLAYWRIGHT Hailed by Masefield in 1935 as 'Greatest Living Poet'-- An Abbey Theatre Founder Wrote Poems, Esays, and Plays Went to School in London Active in Abbey Theatre Crowded Years Recalled ABBEY THEATRE CLOSES Will Remain Inactive for a Week as Tribute to Yeats|url=https://www.nytimes.com/1939/01/30/archives/wb-yeats-dead-famous-irish-poet-winner-of-the-nobel-prize-for.html|work=The New York Times|dáta=1939-01-30|dátarochtana=2019-02-11|language=en-US|údar=Wireless to THE NEW YORK TIMES Times Studio}}&lt;/ref&gt;.  Ach tamiall ina dhiaidh, bhog an teaghlach go [[Teach]] Pollexfen i Merville, Sligeach le bheith níos cóngaraí le muintir a mháthair. 

Chaith Yeats a laethanta saoire i [[Contae Shligigh|gContae Shligigh]]. Níos déanaí d’fhéach Yeats ar Shligeach mar ionad spioradálta dó.  Fós óg, bhí ard-spéis ag Yeats i bhfinscéalta na hÉireann.  Tá sé seo le feiceáil sa chéad tréimhse dá n-obair, a lean go deireadh an [[19ú haois|naoú haoise déag]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
&lt;nowiki/&gt;[[Íomhá:The Godolphin School - geograph.org.uk - 152403.jpg|mion|Scoil Godolphin |alt=|clé|120x120px]]
Sa bhliain 1867, bhog an teaghlach go [[Sasana]]. [[Íomhá:Strand von Howth, Irland - Coast of Howth, Ireland neu.jpg|mion|Binn Éadair|alt=|120x120px]]
Ar an 26 Eanáir 1877,  thosaigh Yeats ag freastal ar [[:en:Godolphin_and_Latymer_School|Godolphin School]],&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Hone|date=1943|url=|title=|journal=|volume=|issue=lch 28}}&lt;/ref&gt; agus d’fhan sé ann ar feadh ceithre bhliain. Tugann [[tuairisc]] [[Scoil|scoile]] le fios dúinn nach raibh ach meángrádanna a fháil aige. Ní raibh sé go maith ag an [[Litriú na Gaeilge|litriú]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=lch, 25}}&lt;/ref&gt; ach bhí sé den chéad scoth sa [[An Laidin|Laidin]]. Bhí fadhbanna aige sa [[Matamaitic|Mhata]] agus sna [[Teangacha Ceilteacha|teangacha]] eile ach is dócha gur chúis leis a [[:en:Amusia#Congenital_amusia|bhodhracht tun]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Richard Wagner and the English|url=https://www.worldcat.org/oclc/4037607|publisher=Fairleigh Dickinson University Press|date=1979|location=Rutherford [N.J.]|oclc=4037607|author=Sessa, Anne Dzamba.}}&lt;/ref&gt; é sin. Bhí suim agus spéis aige sa [[Bitheolaíocht|Bhitheolaíocht]] agus sa [[Zó-eolaíocht|Zó-Eolaíocht]] freisin.[[Íomhá:Yeats lived here 3 Blenheim Road London W4.JPG|mion|120x120px|Bedford Park|alt=]]
I 1879, bhog an teaghlach go [[:en:Bedford_Park,_London|Bedford Park]], Londain ar léasa dhá bhliain (8 Woodstock Road).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.chiswickw4.com/default.asp?section=info&amp;page=conyeats.htm|teideal=Yeats in Bedford Park|údar=|dáta=|work=www.chiswickw4.com|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;  

D'fhill na Yeats go [[Baile Átha Cliath|BÁC]]  i [[1880]], ar dtús i [[:en:Harold's_Cross|Harold's Cross]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jordan|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=lch, 119}}&lt;/ref&gt; agus níos déanaí, i [[Binn Éadair|mBinn Éadair]]. D'fhreastail Yeats ar [[:en:The_High_School,_Dublin|Erasmus Smith High School]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Hone|date=1943|url=|title=|journal=|volume=|issue=lch 33}}&lt;/ref&gt;.  Bhí stiúideo a athair in aice láimhe leis agus bhí aithne á chur aige ar [[Ealaíontóir|ealaíontóirí]] agus [[Scríbhneoir|scríbhneoirí]] na [[Cathair (lonnaíocht)|cathrach]] ann.

I rith [[1885]], bhunaigh Yeats an  'Dublin Hermetic Order'. Reáchtáladh an chéad cruinniú ar an 16 [[An Meitheamh|Meitheamh]] le Yeats mar chathaoirleach.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Leo Africanus As Irishman?: National Identity Formation in W. B. Yeats's A Vision|url=http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09670880500439810|journal=Irish Studies Review|date=2006-2|issn=0967-0882|pages=57–67|volume=14|issue=1|doi=10.1080/09670880500439810|language=en|author=Claire V. Nally}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 103}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=How Jacques Molay Got Up the Tower: Yeats and the Irish Civil War|url=http://dx.doi.org/10.2307/2872926|journal=ELH|date=1983|issn=0013-8304|pages=763|volume=50|issue=4|doi=10.2307/2872926|author=Elizabeth Cullingford}}&lt;/ref&gt;[[Íomhá:National-college-of-art-and-design.jpg|clé|mion|120x120px|NCAD|alt=]]&lt;nowiki/&gt;
Bhog an [[Teaghlach|clann]] ar ais go [[Londain]] sa bhliain [[1887]]. D’fhreastail Yeats ar Metropolitan School of Art (anois [[:en:National_College_of_Art_and_Design|National College of Art and Design]], Sráid San Tomás. I mí [[An Márta|Márta]] 1888, bhog an clann go 3 Blenheim Road i mBedford Park.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20181019001450/https://www.wnblog.co.uk/2013/04/the-attraction-of-bedford-park/|teideal=The Attraction of Bedford Park|údar=Amy Davies|údarlink=https://en.wikipedia.org/wiki/Wayback_Machine|dáta=19ú Deireadh Fómhair, 2018 &amp; 8ú Aibreán, 2013|language=en-US|work=web.archive.org|dátarochtana=2019-02-12|archiveurl=}}&lt;/ref&gt; Ní raibh ach £50 le híoc mar chostais cíos in aghaidh na bliana.

Rinne sé staidéar ar an [[Filíocht|fhilíocht]] i rith a hóige agus bhí sé faoi dhraíocht ag [[Miotaseolaíocht na nGael|miotaseolaíocht]] na nGael agus an briotais. Tá na topaicí seo le feiceáil go soiléir ina luath-saothair. 
&lt;br /&gt;{{Glanadh}}

== File Óg ==
[[Íomhá:Hermetic Order of the Golden Dawn.png|clé|mion|63x63px|alt=|HGD]]
[[Íomhá:City of London skyline from London City Hall - Sept 2015 - Crop Aligned.jpg|mion|120x120px|Londain|alt=]]
Thosaigh Yeats ag [[Scríbhneoir|scríobh]]  nuair a raibh sé seacht mbliana déag d’aois. Sa bhliain 1885, d'fhoilsigh an ‘Dublin University Review’ an chéad dán a scríobh Yeats agus aiste, ‘The Poetry of [[:en:Samuel_Ferguson|Sir Samuel Ferguson]]’. Idir [[1884]] agus [[1886|1886]], 

Foilsíodh a chéad bailiúchán saothair i 1889. Ó 1900, bhí dántaí Yeats níos fisiciúil agus réadúil. Shéan sé a chreideamh tarchéimnitheach ach gafa le aghaidh fidil fisiciúil agus spioradálta, chomh maith lena teoiricí féilitiúla ar an saol. 
&lt;nowiki/&gt;[[Íomhá:Charles Johnson Pharazyn 01.jpg|clé|mion|147x147px|Charles Johnson|alt=]]

[[Íomhá:Oscar Wilde (1854-1900) 1881 unknown photographer.jpg|mion|137x137px|alt=|Oscar Wilde]]
Scríobh an critic Charles Johnson go raibh sé “utterly unIrish” agus ba chosúil gur tháinig sé as “ a vast murmway gloom of dreams”&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Poems of William Blake|url=https://www.routledge.com/404|date=Iúil 2007|doi=10.4324/9780203995051|author=Tom Paulin|journal=|volume=|issue=|publisher=Taylor &amp; Francis, 2004}}&lt;/ref&gt;. Chas Yeats níos déanaí, ar an [[Béaloideas na hÉireann|mbéaloideas]], [[Miotaseolaíocht|Miotaseolaíócht]] na hÉireann agus [[Scríbhneoir|scríbhneoireacht]] [[William Blake]]. Thug sé ómós dó ag rá go raibh sé mar cheann dos na &quot;great artificers of God who uttered great truths to a little clan&quot;.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The influence of Oscar Wilde on W.B. Yeats : &quot;an echo of someone else's music&quot;|url=http://worldcat.org/oclc/1028605568|oclc=1028605568|author=Doody, Noreen, author.|date=|journal=|volume=|issue=lch, 10-12}}&lt;/ref&gt; Sa bhliain [[1891]], [[Foilsitheoireacht|d'fhoilsigh]] Yeats, John Sherman agus ‘Dhoya,’ [[scéal]] agus úrscéal.

Is féidir an tionchar a bhí ag [[Oscar Wilde]] ar Yeats&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The influence of Oscar Wilde on W.B. Yeats : &quot;an echo of someone else's music&quot;|url=http://worldcat.org/oclc/1028605568|oclc=1028605568|author=Doody, Noreen, author.|date=|journal=|volume=|issue=lch, 116-123}}&lt;/ref&gt; a fheiceáil ina dTeoiric Aestéiticiúil [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Decay_of_Lying] go mórmhór sna [[Drámaíocht|drámaí stáitse]]. Is féidir an Teoiric Masca le Wilde a fheiceáil go díreach sa drama, ‘The Player Queen’&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The influence of Oscar Wilde on W.B. Yeats : &quot;an echo of someone else's music&quot;|url=http://worldcat.org/oclc/1028605568|oclc=1028605568|author=Doody, Noreen, author.|date=|journal=|volume=|issue=lch, 207-280}}&lt;/ref&gt; agus tugann [[Salomé Leclerc|Salomé]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Salome_(play)]- saothar leis an t-ainm céanna le [[Oscar Wilde|Wilde]],-  teimpléad dúinn ar na haithraithe a rinne Yeats, go háirithe sna [[Drámaíocht|dramaí]] a scríobhadh sé níos déanaí, ‘[[:en:On_Baile's_Strand|On Baile’s Strand]]’ (1904), ‘Deirdre’ (1907) agus a [[drámaíocht]] damhsa ‘The King of the Great Clock Tower' (1934).&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Hone|date=1943|url=|title=|journal=|volume=|issue=lch, 83}}&lt;/ref&gt;

Theastaigh ó Yeats an [[obair]] a phléadh a dhéanamh mar thopaic den [[Miotaseolaíocht|mhiotaseolaíocht]], ag glaoigh ‘Tragic Generation’ air ina [[beathaisnéis]],&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20070614094220/http://rpo.library.utoronto.ca/poem/169.html|teideal=RPO -- William Blake : The Four Zoas|údar=|dáta=2007-06-14|work=web.archive.org|foilsitheoir=Department of English, University of Toronto, 2005.  3 June 2007.|dátarochtana=2019-02-12|accessdaymonth=https://rpo.library.utoronto.ca/poem/169.html}}&lt;/ref&gt; agus [[Foilsitheoireacht|d’fhoilsigh]] sé dhá duanaire de obair na Rhymers; an céad cheann in 1892 agus an dara cheann in 1894.

D’oibrigh sé ar an chéad eagrán iomlán de [[obair]] [[William Blake]] le [[:en:Edwin_Ellis_(poet)|Edwin Ellis]] agus sa phróiseas thanadar trasna ar dán dearmadta, “vala, or, the Four Zoas’.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20110926122146/http://www.travisfeldman.org/Blake/index.html|teideal=FZ Online Variorum Edition|dáta=2011-09-26|work=web.archive.org|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:William Blake1.tif|clé|mion|150x150px|William Blake|alt=]]
I mí na Márta 1890, ghlac Yeats ballraíocht sa [[:en:Hermetic_Order_of_the_Golden_Dawn|Hermetic Order of the Golden Dawn]]. Bhunaigh sé, in éineacht le [[:en:Ernest_Rhys|Ernest Rhys]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Rhymers' Club : poets of the tragic generation|url=http://worldcat.org/oclc/59665734|publisher=Macmillan|date=1997|oclc=59665734|author=Alford, Norman.}}&lt;/ref&gt;,  [[:en:Rhymers'_Club|The Rhymers Club]],- grúpa de [[File|filí]] [[Londain]] a bhualadh suas lena chéile go minic i dtábhairne [[:en:Fleet_Street|Sráid na Toinne]] le haithris a dhéanamh.
[[Íomhá:Emanuel Swedenborg.jpg|mion|141x141px|Emanuel Swedenborg|alt=]]
Bhí suim ag Yeats sa mhitheolaíocht, [[:en:Spiritualism|Spioradáltacht]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Occult#Occultism] agus san [[astralaíocht]] dá shaol ar fad. Rinne sé dian-staidéar ar an [[ábhar]] i rith a shaol agus bhí sé mar bhall den grúpa [[taighde]] [[:en:Paranormal|paranórmalta]], ‘[[:en:The_Ghost_Club|The Ghost Club']] i [[1911]]. Tháinig an spéis seo ón tionchar a bhí ag [[Scríbhneoir|scríobhneoireacht]] [[:en:Emanuel_Swedenborg|Emanuel Swedensburg]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.columbia.edu/cu/seminars/IrishStudies/Oct_2005_minutes.htm|teideal=Daidra from Philadelphia: Thomas Holley, Chivers and The Sons of Usna|údar=Burke, Martin J|dáta=7 Meán Fómhair, 2005|editor=https://en.wikipedia.org/wiki/Columbia_University|foilsitheoir=Columbia University|dátarochtana=5 July 2007|eagrán=}}&lt;/ref&gt; ar an ábhar seo. I [[1892]], scríobh sé

&quot;If I had not made magic my constant study I could not have written a single word of my Blake book, nor would The Countess Kathleen ever have come to exist. The mystical life is the centre of all that I do and all that I think and all that I write.&quot;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Ellmann|date=1948|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 97}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20070610074844/http://press.princeton.edu/chapters/s7272.html|teideal=Sample Chapter for Auden, W.H.; Mendelson, E., ed.: The Complete Works of W.H. Auden: Prose, Volume II, 1939-1948.|dáta=2007-06-10|work=web.archive.org|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 82-85}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Use by Yeats and Other Irish Writers of the Folklore of Patrick Kennedy|url=http://dx.doi.org/10.2307/537040|journal=The Journal of American Folklore|date=1946-10|issn=0021-8715|pages=404|volume=59|issue=234|doi=10.2307/537040|author=Russell K. Alspach}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Gyles, Margaret Alethea [known as Althea Gyles] (1868–1949), artist and poet|url=http://dx.doi.org/10.1093/ref:odnb/59193|publisher=Oxford University Press|date=2004-09-23|author=Warwick Gould}}&lt;/ref&gt;

&lt;br /&gt;

== Maud Gonne ==
[[Íomhá:Maudgonne.jpg|clé|mion|120x120px|Maud Gonne|alt=]]
Sa bhliain [[1889]], chas Yeats le [[Maud Gonne]], banoidhre, 23 bliain d’aois agus í mar [[Náisiúnachas|Náisiúnaigh]] [[Éireannach]] díocasach, díógraiseach. Bhí sí 18 mí níos óige ná Yeats agus dúirt sí gur bhuail sí leis agus é ina &quot;paint-stained art student”&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 57}}&lt;/ref&gt;. Bhí meas ag Gonne ar [[obair]] ‘The Island of Statues’ le Yeats. 
[[Íomhá:Olivia Shakespear.png|mion|120x120px|Olivia Shakespear|alt=]]
&lt;br /&gt;
[[Íomhá:Major John MacBride.jpg|clé|mion|181x181px|Major John MacBride|alt=]]
D’admháil sé,-  ”it seems to me that she [Gonne] brought into my life those days—for as yet I saw only what lay upon the surface—the middle of the tint, a sound as of a Burmese gong, an over-powering tumult that had yet many pleasant secondary notes.&quot; &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 86-87}}&lt;/ref&gt;

Sa bhliain [[1891]], thug Yeats cuairt ar Gonne agus de mhol sé [[pósadh]]. Diúltaigh Gonne. Dúirt sé níos déanaí &quot;the troubling of my life began&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2003/12/second-puberty/302835/|teideal=Second Puberty|údar=Christopher Cahill|dáta=2003-12-01|language=en-US|work=The Atlantic|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;. De mhol sé pósadh trí huaire eile i [[1899]], [[1900]] agus [[1901]] ach diúltaigh Gonne é gach uair. Faoi anacair, phós Yeats [[Náisiúnachas|Náisiúnach]] [[Éireannach]] [[:en:John_MacBride|Major John Macbride]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20070702225549/http://multitext.ucc.ie/d/William_Butler_Yeats|teideal=Multitext - William Butler Yeats|údar=Ó Corráin, Donnchadh|coauthors=2 July 2007 at the Wayback Machine&quot;. University College Cork. Retrieved on 15 July 2007.|dáta=2007-07-02|work=web.archive.org|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt; An t-aon caidreamh eile a bhí aige ná le [[:en:Olivia_Shakespear|Olivia Shakespear]] a bhuail sé le in [[1894]] agus scaradar in [[1897]].

Bhí míshásta nuair a phós Gonne&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jordan|date=2003 agus 1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 139-153 agus lch, 83-88}}&lt;/ref&gt;. Chomh maith leis sin, d'éirigh Gonne ina [[Caitliceachas|Caitliceach]].
[[Íomhá:Seán MacBride 1984.jpg|mion|160x160px|Seán MacBride|alt=]]

Ach níor eirigh go maith le pósadh Gonne. Bhí Yeats an-sásta le seo mar thosaigh sí ag tabhairt cuairt air i [[Londain]]. Rugadh mac le Gonne, [[Seán MacBride]] sa bhliain [[1904]]. Ach bheartaigh a fear chéile deireadh a chur leis an bpósadh. Níor aontaigh na [[An Chúirt Uachtarach|cúirteanna]] leis an gcolscoradh dlithúil ach ligeadh dóibh briseadh suas lena chéile le caomhnóireacht an [[leanbh]] ag Gonne.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jordan|date=2000|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 13-141}}&lt;/ref&gt;

Cuireadh deireadh le cairdeas Gonne agus Yeats arís i [[Páras|bPáras]] [[1908]].  I mí Eanáir 1909, bhí Gonne ag scríobh litreacha go Yeats ag moladh an bhuntáiste a thugtar [[Ealaíontóir|d’ealaíntóirí]] a chuireann bac ar an [[Gnéas|ghnéas]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 394}}&lt;/ref&gt;

Níos mó ná fiche bhliain ina dhiaidh, thug Yeats trácht ar na litreacha sa [[Dánlann|dán]]  &quot;A Man Young and Old&quot;:&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Malins; Purkis|date=1994|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 124}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:W. B. Yeats, 1932. (7893552556).jpg|clé|mion|156x156px|alt=|Yeats níos Sine]]
“My arms are like the twisted thor

And yet there beauty lay;

The first of all the tribe lay there

And did such pleasure take;

She who had brought great [[:en:Hector|Hector]] down

And put all Troy to wreck.” &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Modern Irish Poetry and The Visual Arts: Yeats to Heaney|url=http://dx.doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199561247.013.0016|journal=Oxford Handbooks Online|date=2012-10-25|doi=10.1093/oxfordhb/9780199561247.013.0016|author=Neil Corcoran}}&lt;/ref&gt;

== Pósadh le Georgie Hyde Lees ==
[[Íomhá:Georgie Hyde-Lees.jpg|clé|mion|180x180px|Georgie Hyde Lees]]
Faoin mbliain [[1916]], bhí Yeats 51 bliain d'aois agus ba mhian go mór leis [[pósadh]] le go mbeadh oidhre aige. Chuir sé an ceiliúr pósta deireanach ar [[Maud Gonne]] i [[Samhradh]] na bliana 1916. Dar leis, ba bhean chéile neamhoiriúnach í ar chúiseanna áirithe: bhí sí róghníomhnach sa [[Polaitíocht|pholaitíocht réabhlóideach]] le fada; bhain roinnt tubaistí pearsanta di sna blianta beaga roimhe sin, lena n-áirítear í a bheith gafa le [[clóraform]] agus a pósadh trioblóideach le [[John Mac Bride]], Réabhlóidí Éireannach ar chuir [[Fórsaí armtha|Fórsaí na mBreataine]] chun báis é toisc gur ghlac sé páirt san [[Éirí Amach na Cásca|Éirí Amach 1916]]. 

Dar le R.F. Foster, an cúis leis an gceiliúr pósta deireanach seo ná gur mhothaigh Yeats go raibh sé de dhualgas air í a phósadh agus nach raibh cúrsaí grá i gceist chomh mór sin i ndáiríre. Chuir Yeats an ceiliúr pósta uirthi go lagspreosach agus bhí coinníollacha leis. Bhí sé ag tnúth le go ndiúltódh sí an ceiliúr pósta agus ba mhian leis go ndiúltódh sí é chomh maith. Dar le Foster, nuair a d'iarr sé ar Maud é a phósadh agus nuair a dhiúltaigh sí, b’fhíorthapa a dhírigh sé a chuid smaointe i dtreo a hiníne. 

Ba í Iseult Gonne an dara páiste a bhí ag Maud agus Lucien Millevoye, agus ag an am sin, bhí Iseult 21 bliain d’aois. Saol dona go leor a bhí aici go dtí seo; bhí a tuismitheoirí ag iarraidh go dtabharfadh sí áit a deartháir, deartháir nár mhair le fada, agus ba shin an fáth ar saolaíodh Iseult. 

Cuireadh i láthair í mar [[neacht]] [[Uchtú|uchtaithe]] a máthar ar feadh na chéad bhlianta dá saol. Rinne a leasathair í a ainteagmháil nuair a bhí sí 11 bhliain d’aois. Níos faide anonn, d’oibrigh sí le [[Óglaigh na hÉireann|hÓglaigh na hÉireann]] chun [[Gunna|gunnaí]] a sholáthar. Nuair a bhí sí 15 bliana d’aois chuir sí ceiliúr pósta ar Yeats. Cúpla mí i ndiaidh don fhile ceiliúr pósta a chur ar Maud, chuir sé ceiliúr pósta ar Iseult ach dhiúltaigh sí.
[[Íomhá:Lucien Millevoye 1914 (2).jpg|mion|150x150px|[[Lucien Millevoye]]]]
I Meán Fómhair na bliana sin, chuir Yeats ceiliúr pósta ar George (Georgie) Hyde-Lees (1892–1968) a bhí 24 bliain d’aois agus ar chas sé léi i gcomhluadar a raibh suim acu i gcúrsaí diamhra. Mhol a cairde di gan glacadh le ceiliúr pósta Yeats “George..you can't. He must be dead” &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;. Dá ainneoin sin, ghlac Hyde-Lees leis agus pósadh an bheirt an ar an 20ú [[Deireadh Fómhair]]. D’éirigh leis an bpósadh in ainneoin go raibh an difríocht aoise ann agus in ainneoin go raibh aiféala agus doilíos ar Yeats agus iad ar mhí na meala. Rugadh beirt pháistí dóibh, Anne agus Michael. Bhí caidreamh rómánsúla ag Yeats le mná eile níos faide anonn sa saol agus b’fhéidir go raibh caidrimh sheachphósta aige freisin. Dá ainneoin sin, scríobh George chuig a fear chéile ag rá go ndéanfadh daoine caint maidir lena chaidrimh sheachphósta nuair a bheadh sé marbh ach nach ndéarfadh sise rud ar bith mar go gcuimhneodh sí cé chomh bródúil agus a bhíodh sé.

Le linn bhlianta tosaigh a phósta, bhíodh [[uathscríbhneoireacht]] ar siúl ag an mbeirt. Is é a bhí i gceist leis seo ná go ndéanadh George teagmháil le spioraid agus le treoraithe éagsúla ar thug siad lucht teagaisc “intructors” orthu.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=lch, 24}}&lt;/ref&gt; Chuir na spioraid córas casta rúndiamhair de charachtair agus de [[stair]] in iúl dóibh. Rinne siad forbairt ar an gcóras seo le linn tástálacha a bhain le cúinsí an támhnéil agus le léiriú céimeanna, cón agus morghuairneán. Chaith Yeats a lán ama i mbun an t-ábhar seo a réiteach le go bhfoilseofaí é mar A Vision (1925). Sa bhliain 1924, scríobh sé le [[T. Werner]], a fhoilsitheoir, agus d'admhaigh sé: “I dare say I delude myself in thinking this book my book of books.”&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;

== Amharclann na Mainistreacha ==
[[Íomhá:Lady gregory.jpg|mion|177x177px|Lady Gregory|alt=]]
[[Íomhá:Abbey Theatre exterior.jpg|clé|mion|120x120px|Amharclann na Mainistreacha&lt;br /&gt;|alt=]]
I [[1989]], thosaigh [[Lady Gregory]], [[:en:Edward_Martyn|Edward Martyn]] agus [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], [[:en:Irish_Literary_Theatre|The Irish LIterary Theatre]] le [[Drámaíocht Éireannach|Dramaíocht Éireannach]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 486-662}}&lt;/ref&gt; a chur i láthair. S’í idéal an [[amharclann]] ná go gcuirfí níos mó béime ar,- 

&quot;The ascendancy of the playwright rather than the actor-manager à l'anglais.&quot;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 183}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Téacs atáirgeadh ó dhréacht lámhscríofa Yeats é féin.|date=|url=|title=|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt; a tháinig ón amharclann avant-grande Fraincise. Scríóbh Yeats léiriú an grúpa a deir, &quot;We hope to find in Ireland an uncorrupted &amp; imaginative audience trained to listen by its passion for oratory ... &amp; that freedom to experiment which is not found in the theatres of England, &amp; without which no new movement in art or literature can succeed.&quot;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=1997|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch,184}}&lt;/ref&gt;

Níor mhair an comhchoiteann ar feadh ach dhá bhliain. Níor tháinig ráth air.

[[Íomhá:George Moore - Project Gutenberg eText 19028.jpg|mion|167x167px|George Moore|alt=]][[Íomhá:AbbeyPosterOpeningNight.jpg|clé|mion|176x176px|Fógra Oscailt |alt=]]Bhunaíodar ‘[[:en:Abbey_Theatre|The Irish National Theatre Society]]’, fuaireadar [[talamh]] i m[[Baile Átha Cliath|BÁC]] ar an 27ú mí na [[Mí na Nollag|Nollag]] [[1904]] agus d’osclaíodar [[Amharclann na Mainistreach|Amharclann na Mainistreacha]], Cuireadh [[Drámaíocht|drama]] le Yeats ‘[[Cathleen Ni Houlihan]]’ agus drama le [[Lady Gregory]], ‘Spreading the News’ ar siúl ar an gcéad oíche. D’obair Yeats leo dá shaol ar fad mar [[Drámadóir|drámadóir]] agus mar bhall den ghrúpa.
Bhuail Yeats leis an bhfile Meiriceánach Ezra Pound sa bhliain 1913. Thaistil Pound go Londain chun an fear níos sine a fheiceáil i measc rudaí eile. Mheas sé gurbh é Yeats “the only poet worthy of serious study”. Idir 1913 agus 1916, bhí an bheirt fhear ag cur fúthu in Stone Cottage in Ashdown Forest, ina raibh Pound ainmnithe mar rúnaí ag Yeats. Ní raibh tús maith leis an gcaidreamh nuair a shocraigh Pound véarsaíocht de chuid Yeats ─ ar a raibh athruithe neamhúdaraithe déanta aige ─ a fhoilsiú san iris Poetry. Léiríonn na hathruithe sin déistin Pound maidir le prosóid Victeoiriach. Bhí tionchar níos indírí ag an scoláireacht a bhain leis na drámaí Seapánacha Noh. Fuair Pound an scoláireacht úd ó bhaintreach Ernest Fenollosa agus chuir an scoláireacht sampla den dráma uasaicmeach ar fáil do Yeats, dráma a bhí beartaithe aige a scríobh. Ba é At the Hawk’s Well an chéad dráma a ghlac sampla Noh, agus dheachtaigh sé an chéad dréacht do Pound in Eanáir na bliana 1916.

&lt;br /&gt;Sa bhliain [[1902]], cabhraigh sé leis an mbunú, [[:en:Dun_Emer_Press|Dun Emer Press]], le obair na ndaoine a bhí bainteach leis an Athbheochan a [[Foilsiú|fhoilsiú]]. [[:en:Cuala_Press|Cuala Press]] a ghloach air i [[1904]]-[[1964]]; táirgeadh 70 teideal, 48 dóíbh [[Leabhar|leabhra]] ó Yeats é féin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tcd.ie/Secretary/Communications/Press_Releases/PR0203/PRirishgenius.htm|teideal=Irish Genius': The Yeats Family and The Cuala Press|údar=University Trinity College Dublin|údarlink=https://en.wikipedia.org/wiki/Trinity_College_Dublin|dáta=Feabhra 12, 2004|work=www.tcd.ie|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Monroe, Harriet|date=1913.|url=https://www.worldcat.org/title/poetry/oclc/60638590|title=Poetry|journal=Poetry|volume=|issue=|publisher=(Chicago) Modern Poetry Association.|pages=lch, 123}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://writing.colostate.edu/gallery/phantasmagoria/sands.htm|teideal=Sands - The Influence of Japanese Noh Plays on William Butler Yeats|work=writing.colostate.edu|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;

Rinne Yeats athmheasúnú ar a dhán ‘[[:en:Easter,_1916|Easter 1916]]’, “all changed, changed changed utterly / A terrible beauty is born”, a scríobh sé maidir le teacht chun cinn ar Ghluaiseacht Reabhlóid na [[Náisiúnachas|Náisiúnaigh]]. 

Theip ar Yeats fiúntais na ceannairí a aithint ón [[Éirí Amach na Cásca|Éirí Amach]] de bharr a mheon ar an gcúlra nádúrtha agus ar an [[saol]] a bhí ag na [[Fear|fír]]

&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 59-66}}&lt;/ref&gt;

Bhí caidreamh maith ag Yeats le [[Lady Gregory]] agus a áit [[Baile|bhaile]], 'Coole Park’ i g[[Contae na Gaillimhe]]. Tugadh sé cuairt di go minic agus fanadh sé ann. Áit lárnach ab ea é do dhaoine a thug tascaíocht don athbheochan litríócht agus traidisiúnta cultúrtha na hÉireann. Scríobh sé an dán,  &quot;[[:en:The_Wild_Swans_at_Coole_(poem)|The Wild Swans at Coole]]&quot; ann sa bhliain 1916-1917.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Gods and Fighting Men|url=http://dx.doi.org/10.2307/30069775|journal=The Celtic Review|date=1904|issn=1755-6066|pages=87|volume=1|issue=1|doi=10.2307/30069775|author=Alex. MacBain, Gregory}}&lt;/ref&gt;

== Polaitíocht ==
[[Íomhá:Official IRA grave - panoramio.jpg|mion|142x142px|alt=|Ómós d'Éirí Amach na Cásca]]
[[Náisiúnachas|Náisiúnaí]] [[Éireannach]] ab ea Yeats. Bhí sé ina bhall den [[:en:Irish_Republican_Brotherhood|Irish Republican Brotherhood]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.syr.edu/blog/2010/09/03/sanford-sternlicht/|teideal=Sanford Sternlicht revisits ‘Modern Irish Drama’|language=en-US|work=SU News|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;

Rinne Yeats seirbhís mar Sheanadóir ar feadh dhá thréimhse.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.stanford.edu/news/2001/april18/foster-418.html|teideal=Roy Foster: Yeats emerged as poet of Irish Revolution, despite past political beliefs : 4/01|work=news.stanford.edu|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Ellmann|date=1948|url=|title=|journal=|volume=|issue=lch, 244}}&lt;/ref&gt;

== Duais Nobel na Litríochta ==
[[Íomhá:Seal of the Irish Free State.png|clé|mion|121x121px|alt=|Siombail Saorstát Éireann]]
Bhuaigh sé [[Duais Nobel na Litríochta]] i 1923. agus ba é an chéad Éireannach a bhuaigh an duais.  

Bhronnadh air &quot;for his always inspired poetry, which in a highly artistic form gives expression to the spirit of a whole nation&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.nobelprize.org/prizes/literature/1923/summary/|teideal=The Nobel Prize in Literature 1923|language=en-US|work=NobelPrize.org|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;. Bhí sé eolach ar an luach siombalach do bhuachaint [[duine]] [[Éireannach]] chomh luath le neamhspleáchas an [[tír]] a bhaint amach agus theastaigh uaidh é seo a chur in iúl gach uair is féidir. Ina fhreagraí ar litreacha comhghairdeas, deir sé &quot;I consider that this honour has come to me less as an individual than as a representative of Irish literature, it is part of Europe's welcome to the Free State.”&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 246-247}}&lt;/ref&gt;[[Íomhá:Main building of the Royal Swedish Academy of Sciences (Kungliga Vetenskapsakademien), Frescati, Norra Djurgården, Stockholm.jpg|mion|alt=|120x120px|Royal Acadamy of Sweden]]
D’úsáid sé an [[Leacht|léacht]] a bhí aige ag an [[:en:Swedish_Academy|Royal Academy of Sweden]], le é fhéin a chur i láthair mar iompróir [[Caighdeán Oifigiúil|caighdeánach]] de [[Náisiúnachas|náisiúntacht]] na [[Éireann|hÉireann]] agus neamhspleáchas [[Cultúr na hÉireann|cultúrtha]] na hÉireann. Deir sé, &quot;The theatres of Dublin were empty buildings hired by the English traveling companies, and we wanted Irish plays and Irish players. When we thought of these plays we thought of everything that was romantic and poetical, because the nationalism we had called up—the nationalism every generation had called up in moments of discouragement—was romantic and poetical.&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://reason.com/archives/2001/02/01/the-poet-as-politician|teideal=The Poet As Politician|údar=Michael Valdez Moses from the February 2001 issue-view article in the Digital Edition|dáta=2001-02-01|language=en|work=Reason.com|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;

Tháinig méadú ar líon na ndíolacháin ar a [[Leabhar|leabhra]] agus theastaigh ó a [[Foilsitheoireacht|fhoilsitheoirí]] ‘[[:en:Macmillan_Publishers|Macmillan]]’, é seo a [[Caipitleachas|caipitliú]]. Don chéad uair riamh, bhí [[airgead]] aige agus bhí sé ábalta a fiacha a aisíoc agus fiacha a athair a aisíoc freisin.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 246-247}}&lt;/ref&gt;

== Meánaois ==
[[Íomhá:Roman Catholic church Vinga.jpg|clé|mion|160x160px|alt=|Cill Phrotastúnach]]
[[Íomhá:Ethel Edith Mannin.jpg|mion|173x173px|alt=|Ethel Mannin]]
Deirtear gur scríobh sé a chuid saothair is fearr i ndiaidh gur bhuaigh sé an duais Nobel, i measc na saothair sin tá ''The Tower'' (1928) agus ''The Winding Stair and Other Poems'' (1933). 

Ó thús [[1925]], bhí [[Sláinte poiblí|sláinte]] Yeats [[Cobhsaitheoirí|cobhsuithe]] agus chríochnaigh sé an chuid is mó dá scríobhneoireacht do, ‘[[:en:A_Vision|A Vision]]’ ([[1925]] a deir an dáta ach taibhsigh siad sa bhliain [[1926]] é, nuair a bheagnach thosaigh Yeats á athscríóbh le haghaidh leagan a dó). Ceapach é mar Seanadóir sa bhliain 1922 don chéad Seanad Eireann agus ceapadh arís é do théarma eile i 1925.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 228-239}}&lt;/ref&gt; Go luath ina buainseilbh, bhí díospóireacht ar an gcolscaradh ar a dúirt sé gur fadhb go phríomhúil í an achrann idir an éiteas [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach]] atá ag teacht chun cinn agus an [[An Chinsealacht Phrotastúnach|Chinsealacht Mionlach Phrotastúnach.]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 293}}&lt;/ref&gt;

Nuair a dhiúltaigh an Eaglais Chaitliceach glan athbhreithniú a dhéanamh ar a seasamh i gcoinne an cholscartha, dhearbhaigh an ''[[Irish Times]]'' go gcruthódh aon bheart a chuirfeadh bac dlíthiúil ar cholscaradh deighilt mhór idir Caitlicigh agus Protastúnaigh agus go ndéanfadh sé críochdheighilt na tíre a chriostalú dá bharr.

Mar fhreagra, thug Yeats sraith óráidí inar chuir sé in aghaidh uaillmhianta an [[Rialtas na hÉireann|rialtais]] agus na cléire, uaillmhianta a bhí “quixotically impressive”&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; dar leis. Dar leis, chuirfeadh a mbearta Feachtais na [[An Spáinn|Spáinne]] [[An Mheánaois|Meánaoisí]] i gcuimhne do dhuine. Dúirt sé: &quot;Marriage is not to us a Sacrament, but, upon the other hand, the love of a man and woman, and the inseparable physical desire, are sacred. This conviction has come to us through ancient philosophy and modern literature, and it seems to us a most sacrilegious thing to persuade two people who hate each other...to live together, and it is to us no remedy to permit them to part if neither can re-marry.” &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;

Cuireadh síos ar an bplé a tharla ina dhiaidh sin mar cheann de bhuaicphointí poiblí Yeats agus, ó thaobh [[Eolaíocht|idé-eolaíochta]] de, thosaigh Yeats ag bogadh ó iolrachas i dtreo na [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|hEaglaise]]. D'éirigh a chuid cainte ní ba ghéire; Rinne Yeats cur síos ar [[Peter Finlay]], [[sagart]] de chuid na [[Íosánach|nÍosánach]], mar fhear a bhí thar a bheith drochbhéasach ar fad. Dúirt sé, agus aiféala air, “It is one of the glories of the Church in which I was born that we have put our Bishops in their place in discussions requiring legislation”. Le linn an ama a chaith sé sa Seanad, thug Yeats rabhadh eile dá chomhghleacaithe: “If you show that this country, southern Ireland, is going to be governed by Roman Catholic ideas and by Catholic ideas alone, you will never get the North...You will put a wedge in the midst of this nation.” Is maith is cuimhin le daoine an abairt seo a dúirt sé maidir lena chomh-[[An Protastúnachas|phrotastúnaigh]] [[Éireannach|Éireannacha]] : “we are no petty people.”&lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt;
[[Íomhá:Pablo Neruda 1963.jpg|clé|mion|152x152px|[[Pablo Neruda]]]]

Tá an chuma ar an scéal gur éirigh Yeats báúil arís leis an gcóras uasaicmeach ag deireadh a shaoil. Tharla seo i ndiaidh [[Cliseadh Wall Street|Chliseadh Wall Street]] agus i ndiaidh [[An Spealta Mhóir]] go háirithe. Mar thoradh orthu siúd, bhí roinnt daoine in amhras maidir le cumas an [[Daonlathas|daonlathais]] dul i ngleic le [[géardúsláin gheilleagracha]]. I ndiaidh dheireadh [[An Chéad Chogadh Domhanda]], d’éirigh sé amhrasach maidir le héifeachtacht [[Daonlathach Caitliceach|rialtais dhaonlathaigh]]. Cheap sé go dtiocfadh athchóiriú polaitiúil trí rialú ollsmachtach san Eoraip. Mar thoradh ar an mbaint a bhí aige níos déanaí le [[Ezra Pound|Pound]], tarraingíodh a aird ar [[Benito Mussolini]]. Léirigh sé ar roinnt ócáidí go raibh meas aige ar Mussolini. Scríobh sé trí amhrán máirseála − nár úsáideadh riamh − do [[Léinte Gorma]] Éireannacha Ghinearáil [[Eoin Duffy.]] Nuair a thug [[Pablo Neruda|Pablo Nerud]]&lt;nowiki/&gt;a cuireadh dó cuairt a thabhairt ar [[Maidrid|Mhaidrid]] sa bhliain 1937 áfach, d’fhreagair Yeats le litir ag tacú leis an bPoblacht i gcoinne an [[Faisisteachas|Fhaisisteachai]]&lt;nowiki/&gt;s, agus thug sé droim láimhe don Fhaisisteachas i mblianta deiridh a shaoil.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 468}}&lt;/ref&gt;

I ndiaidh dó  a bheith aige i 1934 nuair a bhí sé 69 bliain d’aois bhí níos mó fuinnimh aige. Ba léir óna chuid filíochta agus óna dhlúthchaidrimh le mná níos óige ná é, go raibh an tsláinte níos fearr aige. Dos na cúig bliana deireanacha dá shaol, tháinig Yeats air fuinneamh nua follasach ina [[Filíocht|fhilíocht]] agus ina gcaidreamh pearsanta le [[Bean|mná]] óga.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Norman Haire and the study of sex|url=https://www.worldcat.org/oclc/795702307|publisher=Sydney University Press|date=2012|location=Sydney|oclc=795702307|author=Wyndham, Diana.}}&lt;/ref&gt; Le linn é seo, bhí baint ag Yeats le roinnt caidreamh [[Rómánsachas|rómánsúla]], le cuid mhór daoine: an [[file]]/[[aisteoir]] [[:en:Margot_Ruddock|Margot Ruddock]] agus an [[úrscéalaí]]/[[iriseoir]] agus gnéasaí radacach [[:en:Ethel_Mannin|Ethel Mannin]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.nli.ie/yeats/main.html|teideal=The National Library of Ireland - The Life and Works of William Butler Yeats - Online Exhibition|work=www.nli.ie|dátarochtana=2019-02-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 504, 510-511}}&lt;/ref&gt;. D’oir an eachtraíocht earótaic d'fhuinneamh cruthaitheach Yeats, mar a d’oir riamh, agus in ainneoin go raibh sé ag dul in aois agus go raibh an tsláinte ag teip air bhí sé fós ina scríbhneoir ilghníomhach. I litir sa bhliain 1935, dúirt Yeats: “I find my present weakness made worse by the strange second puberty the operation has given me, the ferment that has come upon my imagination. If I write poetry it will be unlike anything I have done”.&lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt; I 1936, ghlac sé leis an bpost mar eagarthóir ar an Oxford Book of Modern Verse, 1892–1935.[https://en.wikipedia.org/wiki/Oxford_Book_of_Modern_Verse_1892%E2%80%931935]

=== Bás ===
[[Íomhá:Menton-Côte d'Azur.jpg|clé|mion|120x120px|Menton|alt=]]
[[Íomhá:Roquebrune Place.JPG|mion|200x200px|Roquebrune|alt=]]
Fuair Yeats [[bás]] i Hotel Ideal Ségour, [[:en:Menton|Menton]], [[An Fhrainc]], ar an 28ú [[An tEanáir|Eanáir]] [[1939]], 73 bliain d'aois aige. Adhlacadh é tar-éis sochraid discréideach agus príobháideach ag [[:en:Roquebrune-Cap-Martin|Roquebrune-Cap-Martin]]. Rinneadh iarrachtaí ag Roquebrue le rogha a [[Teaghlach|theaghlach]], Yeats a bhogadh ar ais go [[Éireann|hÉireann]], a athscaoileadh mar nach raibh siad cinnte ar a bhféiniúlacht. Rinneadh a [[Corp an duine|chorp]] a dhíadhlaic agus a bhogadh go [[:en:Ossuary|ossuary]] é.&lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;Letter to Dorothy Wellesley, 17 Meitheamh 1935, {{Cite news|teideal=Yeats’s Second Puberty|url=https://www.nybooks.com/articles/1985/05/09/yeatss-second-puberty/|dáta=1985-05-09|dátarochtana=2019-02-12|language=en|údar=Richard Ellmann}}The New York REview of Books 9 Bealtaine, 1985&lt;/ref&gt;

Bhíodh Yeats agus [[George Moore (úrscéalaí)|George]] ag plé ar a [[Bás|bháis]] go minic agus bhí sé mar mhiansainráite ag Yeats go gcuirfí faoi thalamh é go tapa sa [[An Fhrainc|Fhrainc]] gan fuaidreamh ar bith. De réir [[George Moore (úrscéalaí)|George]], na [[Focal|focail]] díreach a bhí ráite ná, “If I die bury me up there [at Roquebrune] and then in a year's time when the newspapers have forgotten me, dig me up and plant me in Sligo.&quot;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jordan|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 114}}&lt;/ref&gt;

I [[Meán Fómhair|Mean Fómhai]]&lt;nowiki/&gt;r [[1958]], bhogadh [[Corp an duine|chorp]] le Yeats go [[:en:St_Columba's_Church,_Drumcliff|St. Columas Church]], ''[[Droim Chliabh]],'' [[Sligeach]] ar an [[Bád|mbád]] [[:en:Flower-class_corvette|corvette]], [[:en:LÉ_Macha_(01)|Le Macha]],&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 651}}&lt;/ref&gt; [[:en:Irish_Naval_Service|Seirbhís Chabhlaigh na hÉireann]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Foster|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 656}}&lt;/ref&gt; Tógadh a [[:en:Epitaph|feartlaoi]] ós na líonta deireanacha de ‘[[:en:Under_Ben_Bulben|Under Ben Bulben]]”&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jordan|date=2003|url=|title=|journal=|volume=|issue=|pages=lch, 115}}&lt;/ref&gt; ceann dá dánta deireanacha.

== Stíl ==
&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;[[Íomhá:Yeats Signature.jpg|clé|mion|120x120px|alt=|Síntús le Yeats]]
Meastar go bhfuil Yeats ar cheann de na príomh [[File|filí]] [[Béarla]] sa [[20ú haois|20ú aois]]. Bhí sé ina bhfile [[:en:Symbolism_(arts)|siombailí]], ag úsáid [[Íomhá|íomhánna]] agus struchtúr siombalach tríd is trid a [[Saothair dhaonna|ghairm bheatha]]. Roghnaigh sé [[Focal|focail]] agus chuir sé le chéile iad ionas go bhfeadfadh siad i dteannta le [[brí]] áirithe, smaointe [[Teibiú|teibí]] a d’fhéadfadh a bheith níos suantasaí agus athshondach. Is gnách gurb iad an úsáid a bhain sé as siombailí&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/books/wb-yeats-at-150/documents|teideal=WB Yeats|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt; rud éigin fisiceach atá mar an rud í féin chomh maith leis an moladh ar chailíocht eile b’fhéidir neamhábhartha nó tréithe gan am.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Makers of the modern theater: Ibsen [a.o.]|url=http://worldcat.org/oclc/470184991|publisher=McGraw-Hill|date=1961|oclc=470184991|author=Ulanov, Barry}}&lt;/ref&gt;

Go neamhchosúil le [[:en:Modernism|filí eile nua-aimseartha]] a bhain trial as an t[[:en:Free_verse|saorvearsaíocht]], bhí maistreacht bainte amach ag Yeats sna foirmeacha [[Traidisiún Liteartha na nGael|traidisiúnta]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cengage.com/search/showresults.do?N=197+4294904802|teideal=Twentieth-Century Literary Criticism Series - Gale|work=www.cengage.com|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;

[[Íomhá:Works Of William Blake Volume 1.pdf|clé|mion|175x175px|Obair le Yeats|alt=]]
Tá obair [[Litríocht|litríochta]] le Yeats,&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Yeats|url=http://dx.doi.org/10.3998/mpub.14879|publisher=University of Michigan Press|date=1997|location=Ann Arbor, MI|author=Richard Finneran}}&lt;/ref&gt; a raibh scríofa níos déanaí an-pearsanta ar fad, le trácht ann dá mhac agus dá [[iníon]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=James Longenbach, Stone Cottage: Pound, Yeats &amp; Modernism. (Oxford: Oxford UP, 1988)|url=http://dx.doi.org/10.14354/yjk.2004.22.215|journal=The Yeats Journal of Korea|date=2004-12-31|issn=1226-4946|pages=215–218|volume=22|doi=10.14354/yjk.2004.22.215|author=Young Suck Rhee}}&lt;/ref&gt; sna fiche bhliain deireanacha, chomh maith le meabhrú ar a thaithí ag fás d’aois&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Yeats and the logic of formalism|url=http://dx.doi.org/10.5860/choice.44-0154|journal=Choice Reviews Online|date=2006-09-01|issn=0009-4978|pages=44–0154-44-0154|volume=44|issue=01|doi=10.5860/choice.44-0154}}&lt;/ref&gt; sa dán, ‘[[:en:The_Circus_Animals'_Desertion|The Circus Animals' Desertion’]],

“Now that my ladder's gone

I must lie down where all the ladders start

In the foul [[:en:Rag-and-bone_man|rag and bone]] shop of the heart.”

&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Yeats, William Butler|url=http://dx.doi.org/10.1093/benz/9780199773787.article.b00200223|publisher=Oxford University Press|journal=Benezit Dictionary of Artists|date=2011-10-31}}&lt;/ref&gt;

Tá tionchar an nua-aoiseachais ar a shaothar le sonrú ar an tslí ar thréig sé friotal fileata gnásúil a luathshaothair ar mhaithe le teanga níos géire agus le cur chuige níos dírí chun a chuid téamaí a chur in iúl. Is teanga agus cur chuige iad seo atá le sonrú níos mó ar fhilíocht agus ar dhrámaí dá chuid le linn a lárthréimhse. Cuimsítear na himleabhair seo a leanas sa tréimhse sin: In the Seven Woods, Responsibilities agus The Green Helmet. [[Íomhá:Letter from W B Yeats to Ezra Pound July 1918.jpg|mion|120x120px|Litir go [[Ezra Pound|hEzra Pound]]|alt=]]Le linn 1929, d’fhan sé ag Thoor Ballylee den uair dheireanach, gar don Ghort i gContae na Gaillimhe (áit a raibh teach samhraidh ag Yeats ó 1919). Chaith sé an chuid is mó dá shaol ina dhiaidh sin ina chónaí thar sáile, ach mar sin féin, léasaigh sé Teach Riversdale i Ráth Fearnáin, bruachbhaile i mBaile Átha Cliath, i 1932. Scríobh sé go rafar i mblianta deiridh a shaoil agus d’fhoilsigh sé filíocht, drámaí agus prós. Sa bhliain 1938, d’fhreastal sé ar Amharclann na Mainistreach den uair dheireanach chun céad léiriú a dhráma Purgatory a fheiceáil. Foilsíodh a ''Autobiographies of William Butler Yeats'' an bhliain chéanna.
[[Íomhá:Scene From Cathleen Ni Houlihan - Project Gutenberg eText 19028.jpg|clé|mion|120x120px|'Cathleen Ní Houlihan,' drama Béaloideas le Yeats]]


Bhain luathfhilíocht Yeats go mór le miotaseolaíocht agus le [[béaloideas]] [[Béaloideas na hÉireann|na hÉireann]] ach ba mhó a bhain a shaothar ní ba dhéanaí le saincheisteanna nua-aoiseacha agus tháinig athrú ollmhór ar a stíl. Is féidir a shaothar a roinnt i dtrí thréimhse ghinearálta. Tá fíorthon réamh-Rafaeilíteach le sonrú ar a chuid luathdhánta. Tá siad ornáideach ar bhealach féin-chomhfhiosach agus, in amanna, de réir léirmheastóirí neamhbháúla, is dánta craptha iad. Ba dánta eipice a bhí á scríobh ag Yeats nuair a thosaigh sé ar dtús, dánta mar “The Isle of Statues” agus “The Wanderings of Oisin”. I ndiaidh dó “The Wanderings of Oisin” a chríochnú ní dhearna sé iarracht dán fada eile a chumadh. Is liricí iad a chuid luathdhánta eile ar théamaí an ghrá nó ar ábhair mhistiúla agus rúndiamhra. Le linn a lárthréimhse, thréig Yeats nádúr réamh-Rafaeilíteach a luathshaothair agus rinne sé iarracht stíl [[Landor i|Landor]] a ghlacadh chuige féin agus a bheith ag trácht ar an tsochaí go híorónta ina chuid scríbneoireachta. Dfhéadfadh léirmheastóirí a dtaitníonn saothar a lárthréimhse leo a rá gur saothar é a bhfuil rithimí lúbacha agus láidre ann, saothar a bhfuil an nua-aoiseachas le sonrú go géar air uaireanta. Ceapann léirmheastóiri eile áfach, gur dánta laga neamhshuimiúla iad na dánta seo ó thaobh cumhacht samhlaíochta de. Fuair Yeats inspreagadh samhlaíochta nua dá shaothar níos déanaí ón gcóras mistiúil a bhí sé á dhéanamh amach aige dó féin faoi thionchar an spioradáltachais. I mbealaí éagsúla, is ag filleadh ar fhís a shaothair ní ba luaithe atá Yeats san fhilíocht seo. Déantar an deighilt idir fear an chlaímh a bhfuil a intinn gafa le cúrsaí an tsaoil, agus an fear spioradálta diaganta, téama “The Wanderings of Oisin”, a mhacasamhlú in “A Dialogue Between Self and Soul”.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
[[Íomhá:Portrait de Picasso, 1908.jpg|mion|167x167px|[[Pablo Picasso]]]]


Maíonn léirmheastóirí áirithe go léirítear an targhabháil ón 19ú haois go nua-aoiseachas an 20ú haois i bhfílíocht Yeats mar a léirítear i bpéintéireacht [[Pablo Picasso]]. Ceistíonn léirmheastóirí eile an raibh mórán cosúlachta idir saothar Yeats níos déanaí agus nua-aoisithe leithéidí [[Ezra Pound]] agus T.S. Eliot i ndáiríre. Mheas nua-aoisithe gur chaoineadh i leith mheath shibhialtacht na hEorpa de nádúr Eliot é an dán cáiliúil sin “The Second Coming”. Léirigh léirmheastóirí ní ba dhéanaí, áfach, gur dán é seo atá bunaithe ar theoiricí mistiúla apacailipteacha Yeats agus, dá bharr sin, go léiríonn an dán intinn atá faoi thionchar na 1890idí. Thosaigh a chnuasaigh filíochta is tábhachtaí le The Green Helmet (1910) agus Responsibilities (1914). Maidir le híomháineachas, ba ghonta agus ba chumhachtaí a d’éirigh filíocht Yeats de réir mar a chuaigh sé in aois. Tá roinnt de na híomhánna is cumhachtaí i bhfilíocht an 20ú haois sna dánta The Tower (1928), The Winding Stairs (1929), agus New Poems (1938); admhaítear i gcoitinne gurb iad na dánta in Last Poems ar na cinn is fearr a scríobh sé riamh.

Bhí an-suim ag Yeats i gcúrsaí mistiúla, is é sin i gcreidiúintí Diasúnachta Hiondúigh agus i gcúrsaí diamhaire agus bhí an t-ábhar seo mar phríomhbhonn ag a chuid filíochta déanaí. Tá léirmheastóirí áirithe in amhras faoi inchreidteacht intleachtúil na filíochta seo. Chun meitifisic shaothair dhéanacha Yeats a thuiscint is gá iad a léamh i gcomhthéacs a chórais de bhunphrionsabail rúndiamhra atá in A Vision (1925).
Tá an dán “The Second Coming”, dán a scríobh sé in 1920, ar an bhfoinse íomhánna is cumhachtaí faoin bhfichiú haois.&lt;br /&gt;
== Oidhreacht ==
[[Íomhá:Royal-Palace-Stockholm.jpg|mion|150x150px|An Pálás Ríoga|alt=]]
[[Íomhá:Sligo-Statue de Yeats devant la Bank of Ulster.JPG|mion|120x120px|Dealbh Yeats|alt=|clé]]&lt;nowiki/&gt;

* Dealbh Yeats i m[[Sligeach|Baile Sligeach]],  leis an [[Dealbhóireacht|dealbhóir]] [https://rowangillespie.net/ Rowan Gillespie]  (1984). [[Tógálacht|Tógadh]] é taobh amuigh de [[:en:Ulster_Bank|Bhainc Uladh]] ag cúinne Sráid Stiabhna agus Bóthar Markievecs. Dúirt Yeats go raibh [[:en:Stockholm_Palace|An Pálás Ríoga]] i [[Stócólm|Stocólm]] cosúil le Banc Uladh i [[Sligeach|Sligeach.]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://atriptoireland.com/2014/07/08/sligo-w-b-yeats-statue/|teideal=Sligo: W.B. Yeats Statue|dáta=2014-07-08|language=en-US|work=A Trip to Ireland|dátarochtana=2019-02-12}}&lt;/ref&gt;
* Trasna an [[Abhainn|abhann]], tá [[foirgneamh]] cuimhneacháin Yeats, agus tá [https://www.yeatssociety.com/ Cumann Yeats Shligigh.] lonnihe ann.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Yeats's Second &quot;Vision&quot;: Berkeley, Coleridge, and the Correspondence with Sturge Moore|url=http://dx.doi.org/10.2307/3726410|journal=The Modern Language Review|date=1981-04|issn=0026-7937|pages=273|volume=76|issue=2|doi=10.2307/3726410|author=Grosvenor E. Powell}}&lt;/ref&gt;

== Foinsí ==

*[[:en:Brian_Cleeve|Cleeve, Brian]] (1972). ''W. B. Yeats and the Designing of Ireland's Coinage''. New York: Dolmen Press. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources?isbn=0-85105-221-5 0-85105-221-5]
* Doody, Noreen (2018). The Influence of Oscar Wilde on W. B. Yeats: &quot;An Echo of Someone Else's Music&quot;. Palgrave Macmillan. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/978-3-319-89547-5|978-3-319-89547-5.]]
*[[:en:Richard_Ellmann|Ellmann, Richard]] (1948). ''Yeats: The Man and the Masks''. New York: Macmillan.
*[[:en:R._F._Foster_(historian)|Foster, R. F.]] (1997). [https://books.google.co.uk/books?id=FThRtAEACAAJ ''W. B. Yeats: A Life, Vol. I: The Apprentice Mage''.] Oxford University Press. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/0-19-288085-3|0-19-288085-3]]
*[[:en:R._F._Foster_(historian)|Foster, R. F.]] (2003). ''[https://books.google.co.uk/books?id=NsDu2yMAADsC W. B. Yeats: A Life, Vol. II: The Arch-Poet] 1915–1939''. Oxford University Press. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/0-19-818465-4|0-19-818465-4]]
*[[:en:Joseph_Maunsel_Hone|Hone, Joseph]] (1943). ''W. B. Yeats, 1865–1939''. New York: Macmillan Publishers. [[:en:OCLC|OCLC]] [https://www.worldcat.org/title/wb-yeats-1865-1939/oclc/35607726 35607726]
* J[[:en:Anthony_J._Jordan|ordan Anthony J]]. (1997). ''Willie Yeats &amp; The Gonne-MacBrides''. Westport Books [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/0-9524447-1-2|0-9524447-1-2]]
*[[:en:Anthony_J._Jordan|Jordan, Anthony J]]. (2000). ''The Yeats Gonne MacBride Triangle''. Westport Books [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/0-9524447-4-7|0-9524447-4-7]]
*[[:en:Anthony_J._Jordan|Jordan, Anthony J]]. (2003). ''W. B. Yeats: Vain, Glorious, Lout – A Maker of Modern Ireland''. Westport Books. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/0-9524447-2-0|0-9524447-2-0]]
*[[:en:Anthony_J._Jordan|Jordan, Anthony J]]. (2013). ''Arthur Griffith with James Joyce &amp; WB Yeats – Liberating Ireland'' Westport Books. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/978-0-9576229-0-6|978-0-9576229-0-6]].
*[[:en:Michael_O'Neill_(academic)|O'Neill, Michael]] (2003). Routledge Literary Sourcebook on the Poems of W. B. Yeats. Routledge. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] 0-415-23475-1.
* Ryan, Philip B. (1998). ''The Lost Theatres of Dublin''. Wiltshire: The Badger Press. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/0-9526076-1-1|0-9526076-1-1]]
* Yeats, W. B. (1994). The Collected Poems of W. B. Yeats. Wordsworth Poetry Library. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/1-85326-454-7|1-85326-454-7.]]

== Léitheoireacht ==

* Igoe, Vivien (1994). ''A Literary Guide to Dublin''. Methuen Publishing. [[:en:International_Standard_Book_Number|ISBN]] [[:en:Special:BookSources/0-413-69120-9|0-413-69120-9]]
*[[:en:James_Longenbach|Longenbach, James]] (1988). ''Stone Cottage: Pound, Yeats, and Modernism''. Oxford University Press. I[[:en:International_Standard_Book_Number|SBN]] [[:en:Special:BookSources/0-19-506662-6|0-19-506662-6]]
* Yeats, W. B. (1900). &quot;[http://www.yeatsvision.com/Shelley.html The Philosophy of Shelley's Poetry]&quot;, in ''Essays and Introductions'', 1961. New York: Macmillan Publishers. [[:en:OCLC|OCLC]] [https://www.worldcat.org/title/essays-and-introductions/oclc/362823 362823]

== Naisc Sheachtracha ==

*[[Íomhá:Commons-logo.svg|22x22px|Commons-logo]] Meáin a bhaineann le [[c:Category:William_Butler_Yeats|William Butler Yeats]] ag Wikimedia Commons
*[[Íomhá:Wikisource-logo.svg|17x17px|Wikisource-logo]] Obair atá scríofa ag nó faoi [[wikisource:Author:William_Butler_Yeats|William Butler Yeats]] ag Wikisource
* Taispeántas [http://www.nli.ie/yeats/ Leabharlann Náisiúnta na hÉireann, ''Yeats: The Life and Works of William Butler Yeats'']
*[http://www.gutenberg.org/ebooks/authors/search/?query=Yeats,+W.+B.+(William+Butler) Saothar le W. B. Yeats] ag [[:en:Project_Gutenberg|Project Gutenberg]]
*[https://www.poets.org/poetsorg/poet/w-b-yeats William Butler Yeats: Próifíl agus Dánta ag Poets.org]
*[https://archives.lib.siu.edu/index.php?p=core%2Fsearch&amp;q=%22William+Butler+Yeats%22&amp;content=1 Comhfhreagras Yeats' agus taifid chartlainne eile] ag Southern Illinois University Carbondale, Special Collections Research Center
*[http://www.agsm.edu.au/bobm/Stanford/ Taifeadtaí de 24 léacht] a thug [Donald https://en.wikipedia.org/wiki/Donald Davie Donald Davie] ag Stanford i 1975 faoi W. B. Yeats
*[https://bc-primo.hosted.exlibrisgroup.com/primo-explore/fulldisplay?docid=ALMA-BC21323260060001021&amp;context=L&amp;vid=bclib_new&amp;search_scope=lib_BURNS&amp;tab=bcl_only&amp;lang=en_US Bailiúchán Boston College de pháipéir teaghlaigh Yeats] ag John J. Burns Library, [[:en:Boston_College|Boston College]]
*[https://www.bbc.co.uk/programmes/p00548b3 Yeats and Mysticism], BBC Raidió 4 plé le Roy Foster, Warwick Gould agus Brenda Maddox (''In Our Time'', 31 January 2002)
*[https://www.bbc.co.uk/programmes/b009twvd Yeats and Irish Politics], BBC Raidió 4 plé le Roy Foster, Fran Brearton &amp; Warwick Gould (''In Our Time'', Apr. 17, 2008)

== Saothar ==
=== Filíocht ===

* 1886 - Mosada
*1889 - The Wanderings of Oisin and Other Poems
* 1891 - John Sherman and Dhoya
* 1892 - The Countess Kathleen and Various Legends and Lyrics
* 1894 - The Land of Heart's Desire
* 1895 - Poems
*[[Íomhá:Grave of W. B. Yeats; Drumecliff, Co Sligo.jpg|mion|Drumcliff, Sligeach]]1897 - The Secret Rose
* 1899 - The Wind Among the Reeds
* 1900 - The Shadowy Waters
* 1902 - Cathleen Ní Houlihan
* 1903 - In the Seven Woods
* 1910 - The Green Helmet and Other Poems
* 1912 - The Cutting of an Agate
* 1913 - Poems Written in Discouragement
* 1914 - Responsibilities
* 1917 - The Wild Swans at Coole
* 1921 - Michael Robartes and the Dancer
* 1921 - Four Plays for Dancers
* 1924 - The Cat and the Moon
* 1927 - October Blast
* 1928 - The Tower
* 1929 - The Winding Stair
* 1933 - The Winding Stair and Other Poems
* 1934 - Collected Plays
* 1935 - A Full Moon in March
* 1938 - New Poems

[[Íomhá:William_Butler_Yeats_by_John_Butler_Yeats_1900.jpg|200px|thumb|Portráid de W. B. Yeats ón bhliain 1900 (pictiúr lena dheartháir, [[John Butler Yeats]])]]

=== Saothair eile ===

* 1888 - Fairy and Folk Tales of the Irish Peasantry
* 1891 - Representative Irish Tales
* 1892 - Irish Faerie Tales
* 1893 - The Celtic Twilight
* 1907 - Discoveries
* 1903 - Ideas of Good and Evil
* 1916 - Reveries Over Childhood and Youth
* 1918 - Per Amica Silentia Lunae
* 1921 - Four Years
* 1925 - A Vision
* 1926 - Estrangement
* 1926 - Autobiographies

&lt;br /&gt;

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;
{{Navbox
| name      = W. B. Yeats
| state     = {{{state|expanded}}}
| title     = [[W. B. Yeats]]
| listclass = hlist

| group1 = Dánta
| list1=

   {{navbox|subgroup
   | group1     = Imleabhra
   | list1      =

*''[[The Wanderings of Oisin and Other Poems]]'' (1889)
*''[[The Countess Kathleen and Various Legends and Lyrics]]'' (1892)
*''[[In the Seven Woods]]'' (1903)
*''[[Responsibilities and Other Poems]]'' (1916)
*''[[The Wild Swans at Coole]]'' (1919)
*''[[Michael Robartes and the Dancer]]'' (1921)
*''[[The Tower (book)|The Tower]]'' (1928)
*''[[The Winding Stair and Other Poems]]'' (1933)

   | group2     = Dánta
   | list2      =

*&quot;[[Aedh Wishes for the Cloths of Heaven]]&quot;
*&quot;[[An Irish Airman Foresees His Death]]&quot;
*&quot;[[Adam's Curse (poem)|Adam's Curse]]&quot;
*&quot;[[Blood and the Moon]]&quot;
*&quot;[[The Circus Animals' Desertion]]&quot;
*&quot;[[Down by the Salley Gardens]]&quot;
*&quot;[[A Drunken Man's Praise of Sobriety]]&quot;
*&quot;[[Easter, 1916]]&quot;
*&quot;[[Ego Dominus Tuus]]&quot;
*&quot;[[In Memory of Eva Gore-Booth and Con Markiewicz]]&quot;
*&quot;[[Lake Isle of Innisfree]]&quot;
*&quot;[[On being asked for a War Poem]]&quot;
*&quot;[[Politics (poem)|Politics]]&quot;
*&quot;[[A Prayer for My Daughter]]&quot;
*&quot;[[Remorse for Intemperate Speech]]&quot;
*&quot;[[The Rose of Battle]]&quot;
*&quot;[[The Rose Tree (poem)|The Rose-Tree]]&quot;
*&quot;[[Sailing to Byzantium]]&quot;
*&quot;[[September 1913]]&quot;
*&quot;[[Song of the Old Mother]]&quot;
*&quot;[[The Fiddler of Dooney]]&quot;
*&quot;[[The Gift of Harun Al-Raschid]]&quot; 
*&quot;[[The Scholars (poem)|The Scholars]]&quot;
*&quot;[[The Second Coming (poem)|The Second Coming]]&quot;
*&quot;[[The Song of the Happy Shepherd]]&quot;
*&quot;[[The Stolen Child]]&quot;
*&quot;[[Swift's Epitaph]]&quot;
*&quot;[[To the Rose upon the Rood of Time]]&quot;
*&quot;[[The Tower (poem)|The Tower]]&quot;
*&quot;[[Under Ben Bulben]]
*&quot;[[The Wanderings of Oisin]]&quot;
*&quot;[[The Wild Swans at Coole (poem)|The Wild Swans at Coole]]&quot;
   }}

| group2 = Dramaíocht
| list2=
*''[[Mosada]]'' (1886)
*''[[The Land of Heart's Desire]]'' (1894)
*''[[Diarmuid and Grania]]'' (1901)
*''[[Cathleen ni Houlihan]]'' (1902)
*''[[On Baile's Strand]]'' (1903)
*''[[The Countess Cathleen]]'' (1911)
*''[[At the Hawk's Well]]'' (1916)
*''[[The Resurrection (play)|The Resurrection]]'' (1927)
*''[[Purgatory (drama)|Purgatory]]'' (1938)

| group3 = Dánta
| list3=

| group5 = Obair eile
| list5=
*''[[A Vision]]'' (1925)
* &quot;[[The Curse of the Fires and of the Shadows]]&quot;
*''[[Oxford Book of Modern Verse 1892–1935]]'' (editor)

| group6 = Daoine
| list6=
*[[John Butler Yeats]] (father)
*[[Susan Pollexfen]] (mother)
*[[Jack Butler Yeats]] (brother)
*[[Elizabeth Yeats]] (sister)
*[[Lily Yeats]] (sister)
*[[Maud Gonne]] (lover)
*[[Georgie Hyde-Lees]] (wife)
*[[Anne Yeats]] (daughter)
*[[Michael Yeats]] (son)

| group7 = Gaolmhar
| list7=
*[[W. B. Yeats bibliography]]
*[[Rhymers' Club]]
*[[Dun Emer Press]]
**[[Cuala Press]]
*''[[An Appointment with Mr Yeats]]''
*&quot;[[Troy (song)|Troy]]&quot;
*[[Thoor Ballylee]]
*[[Samhain (magazine)|''Samhain'' magazine]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{DEFAULTSORT:Yeats, W. B.}}
[[Category:Irish writer navigational boxes]]
[[Category:Dramatist and playwright navigational boxes]]
[[Category:Poet navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;
&lt;br /&gt;
{{Navbox
| name      = Dánta Éireannacha
| title     = [[Dánta Éireannacha]]
| listclass = hlist
| state     = {{{state|}}}

| group1 = Topaicí
| list1  = 
*[[Irish poetry]]
*[[Ollamh Érenn|Chief Ollam of Ireland]]
*[[Irish bardic poetry]]
*[[Irish Literary Revival]]
*[[Dindsenchas|Metrical Dindshenchas]]
*[[Contention of the bards]]
*[[Aisling]]
*[[Weaver Poets]]
*''[[An Gúm]]''
*[[Kildare Poems]]
*[[Táin Bó Cúailnge]]

| group2 = Filí
| list2  = 
  {{Navbox|subgroup
  | group1 = Bardach
  | list1  = 
*[[Mael Ísu Ua Brolcháin]]
*[[Muircheartach Ó Cobhthaigh]]
*[[Gilla Mo Dutu Úa Caiside]]
*[[Baothghalach Mór Mac Aodhagáin]]
*[[Giolla Brighde Mac Con Midhe]]
*[[Gofraidh Fionn Ó Dálaigh]]
*[[Flann mac Lonáin]]
*[[Donnchadh Mór Ó Dálaigh]]
*[[Lochlann Óg Ó Dálaigh]]
*[[Fear Flaith Ó Gnímh]]
*[[Mathghamhain Ó hIfearnáin]]
*[[Cormac Mac Con Midhe]]
*[[Eoghan Carrach Ó Siadhail]]
*[[Fear Feasa Ó'n Cháinte]]
*[[Tadhg Olltach Ó an Cháinte]]
*[[Eochaidh Ó hÉoghusa]]
*[[Proinsias Ó Doibhlin]]
*[[Tarlach Rua Mac Dónaill]]
*[[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]]
*[[Tadhg Dall Ó hÚigínn]]
*[[Niníne Éces]]
*[[Colmán of Cloyne]]
*[[Cináed ua hArtacáin]]
*[[Muireadhach Albanach Ó Dálaigh]]
*[[Cearbhall Óg Ó Dálaigh]]
*[[Máeleoin Bódur Ó Maolconaire]]
*[[Diarmaid Mac an Bhaird]]
*[[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]]
*[[Dallán Forgaill]]
*[[Óengus of Tallaght]]
*[[Sedulius Scottus]]
*[[Dungal of Bobbio|Saint Dungal]]
*[[Maol Sheachluinn na n-Uirsgéal Ó hÚigínn]]
*[[Philip Ó Duibhgeannain]]

  | group2 = 15ú/16ú hAois
  | list2  = 
*[[Tomás Ó Cobhthaigh]]

  | group3 = 17ú hAois
  | list3  = 
*[[Dáibhí Ó Bruadair]]
*[[Piaras Feiritéar]]
*[[Aogán Ó Rathaille]]

  | group4 = 18ú hAois
  | list4  = 
*[[Aogán Ó Rathaille]]
*[[Brian Merriman]]
*[[Jonathan Swift]]
*[[Oliver Goldsmith]]
*[[John Hewitt (poet)|John Hewitt]]

  | group5 = 19ú hAois
  | list5 = 
*[[Thomas Moore]]
*[[Charles Gavan Duffy]]
*[[James Clarence Mangan]]
*[[Samuel Ferguson]]
*[[William Allingham]]
*[[Douglas Hyde]]
*[[James Henry (poet)|James Henry]]
*[[Antoine Ó Raifteiri]]
*[[Aeneas Coffey]]
*[[Robert Dwyer Joyce]]
*[[Thomas Davis (Young Irelander)|Thomas Davis]]
*[[Jane Wilde|Speranza]]
*[[Katharine Tynan]]
*[[Oscar Wilde]]

  | group6 = 20ú hAois
  | list6  = 
*[[James Joyce]]
*[[Patrick Pearse]]
*[[Joseph Plunkett]]
*[[Thomas MacDonagh]]
*[[Francis Ledwidge]]
*[[Padraic Colum]]
*[[F. R. Higgins]]
*[[Austin Clarke (poet)|Austin Clarke]]
*[[Samuel Beckett]]
*[[Brian Coffey]]
*[[Denis Devlin]]
*[[Thomas MacGreevy]]
*[[Blanaid Salkeld]]
*[[Mary Devenport O'Neill]]
*[[Patrick Kavanagh]]
*[[John Hewitt (poet)|John Hewitt]]
*[[Louis MacNeice]]
*[[Máirtín Ó Direáin]]
*[[Seán Ó Ríordáin]]
*[[Máire Mhac an tSaoi]]
*[[Michael Hartnett]]
*[[Gabriel Rosenstock]]
*[[Nuala Ní Dhomhnaill]]
*[[Micheál Mac Liammóir]]
*[[Robert Greacen]]
*[[Roy McFadden]]
*[[Padraic Fiacc]]
*[[John Montague (poet)|John Montague]]
*[[Michael Longley]]
*[[Derek Mahon]]
*[[Seamus Heaney]]
*[[Paul Muldoon]]
*[[Thomas Kinsella]]
*[[Michael Smith (poet)|Michael Smith]]
*[[Trevor Joyce]]
*[[Geoffrey Squires]]
*[[Augustus Young]]
*[[Randolph Healy]]
*[[John Jordan (poet)|John Jordan]]
*[[Paul Durcan]]
*[[Basil Payne]]
*[[Eoghan Ó Tuairisc]]
*[[Patrick Galvin]]
*[[Cathal Ó Searcaigh]]
*[[Bobby Sands]]
*[[Rita Ann Higgins]]
*[[Eavan Boland]]
*[[Eiléan Ní Chuilleanáin]]
*[[Medbh McGuckian]]
*[[Paula Meehan]]
*[[Dennis O'Driscoll]]
*[[Seán Dunne (poet)|Seán Dunne]]
*[[Anthony Cronin]]
*[[W. F. Marshall]]
*[[W. B. Yeats]]

  | group7 = 21ú hAois
  | list7 = 
*[[Thomas McCarthy (poet)|Thomas McCarthy]]
*[[John Ennis (poet)|John Ennis]]
*[[Pat Boran]]
*[[Mairéad Byrne]]
*[[Ciaran Carson|Ciarán Carson]]
*[[Patrick Chapman]]
*[[Harry Clifton]]
*[[Tony Curtis (Irish poet)|Tony Curtis]]
*[[Pádraig J. Daly]]
*[[Gerald Dawe]]
*[[Greg Delanty]]
*[[Eamon Grennan]]
*[[Vona Groarke]]
*[[Seamus Heaney]]
*[[Pat Ingoldsby]]
*[[Brendan Kennelly]]
*[[Hugh McFadden (poet)|Hugh McFadden]]
*[[Sinéad Morrissey]]
*[[Gerry Murphy (poet)|Gerry Murphy]]
*[[Bernard O'Donoghue]]
*[[Conor O'Callaghan]]
*[[Caitriona O'Reilly]]
*[[Justin Quinn]]
*[[Maurice Riordan]]
*[[Maurice Scully]]
*[[William Wall (writer)|William Wall]]
*[[Catherine Walsh (poet)|Catherine Walsh]]
  }}

| group3 = Dánta
| list3  = 
  {{Navbox|subgroup
  | group1 = Duanaireachtaí
  | list1  = 
*''[[Faber Book of Irish Verse]]''

  | group2 = Eipiciúil
  | list2  = 
*''[[The Wanderings of Oisin]]''

  | group3 = Bardach
  | list3  = 
*[[Timna Cathaír Máir Caithréim Cellaig]]
*[[Le dís cuirthear clú Laighean]]
*[[Is acher in gaíth in-nocht...]]
*[[Is trúag in ces i mbiam]]
*[[Sen dollotar Ulaid ...]]
*[[Sorrow is the worst thing in life ...]]
*[[An Díbirt go Connachta]]
*[[Foraire Uladh ar Aodh]]
*[[A aonmhic Dé do céasadh thrínn]]
*[[A theachtaire tig ón Róimh]]
*[[An sluagh sidhe so i nEamhuin?]]
*[[Cóir Connacht ar chath Laighean]]
*[[Dia libh a laochruidh Gaoidhiol]]
*[[Pangur Bán]]
*[[Liamuin]]
*[[Buile Shuibhne]]
*''[[The Prophecy of Berchán]]''
*[[Bean Torrach, fa Tuar Broide]]

  | group4 = 18ú hAois
  | list4  = 
*''[[The Traveller (poem)|The Traveller]]''
*''[[Suantraí dá Mhac Tabhartha]]''
*''[[Mná na hÉireann]]''

  | group5 = 19ú hAois
  | list5  = 
*''[[Tone's Grave]]''
*[[The Wind That Shakes the Barley]]

  | group6 = Comhaimseartha
  | list6  = 
*''[[Love Songs of Connacht]]''
*[[Hi Uncle Sam]]
*''[[Meeting The British]]''
*''[[Horse Latitudes (poetry collection)|Horse Latitudes]]''
*''[[Sweeney Astray]]''
*''[[Prayer Before Birth]]''
*''[[D-Day (poem)|D-Day]]''
  }}

| group4 = Eagraíochtaí
| list4  = 
*[[Poetry Ireland]]

| group5 = Foilseacháin
| list5  = 
*''[[Poetry Ireland Review]]''
*''[[The Lace Curtain]]''

| group6 = Imeachtaí
| list6  = 
*[[SoundEye Festival]]

| below = 
}}&lt;noinclude&gt;
[[Category:Ireland templates]]
[[Category:Poetry navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;

{{navbox
| name      = Duais Nobel na Litríochta
| title     = [[Liosta de na Filí Cúirte Nobel na Litríochta|Laureates]] den [[Nobel Prize in Literature]]
| state     = {{{state&lt;includeonly&gt;|autocollapse&lt;/includeonly&gt;}}}
| bodyclass = hlist

| group1  = 1901–1925
| list1   = 
*  [[Sully Prudhomme]]
* [[Theodor Mommsen]]
* [[Bjørnstjerne Bjørnson]]
*  [[Frédéric Mistral]] / [[José Echegaray]]
*  [[Henryk Sienkiewicz]]
*  [[Giosuè Carducci]]
*  [[Rudyard Kipling]]
*  [[Rudolf Christoph Eucken|Rudolf Eucken]]
* [[Selma Lagerlöf]]
*  [[Paul Heyse]]
* [[Maurice Maeterlinck]]
* [[Gerhart Hauptmann]]
*  [[Rabindranath Tagore]]
* 
* [[Romain Rolland]]
* [[Verner von Heidenstam]]
* [[Karl Adolph Gjellerup|Karl Gjellerup]] / [[Henrik Pontoppidan]]
* 
* [[Carl Spitteler]]
* [[Knut Hamsun]]
* [[Anatole France]]
* [[Jacinto Benavente]]
*  [[W. B. Yeats]]
*  [[Władysław Reymont]]
*  [[George Bernard Shaw]]

| group2  = 1926–1950
| list2   = 
* [[Grazia Deledda]]
*  [[Henri Bergson]]
*  [[Sigrid Undset]]
*  [[Thomas Mann]]
* [[Sinclair Lewis]]
* [[Erik Axel Karlfeldt]]
*  [[John Galsworthy]]
*  [[Ivan Bunin]]
*  [[Luigi Pirandello]]
* 
* [[Eugene O'Neill]]
* [[Roger Martin du Gard]]
*  [[Pearl S. Buck]]
*  [[Frans Eemil Sillanpää]]
* 
* 
* 
* 
*  [[Johannes V. Jensen]]
* [[Gabriela Mistral]]
*  [[Hermann Hesse]]
*  [[André Gide]]
*  [[T. S. Eliot]]
*  [[William Faulkner]]
*

| group3  = 1951–1975
| list3   = 
* [[Pär Lagerkvist]]
*  [[François Mauriac]]
*  [[Winston Churchill]]
* [[Ernest Hemingway]]
* [[Halldór Laxness]]
* [[Juan Ramón Jiménez]]
* [[Albert Camus]]
*  [[Boris Pasternak]]
*  [[Salvatore Quasimodo]]
*  [[Saint-John Perse]]
*  [[Ivo Andrić]]
*  [[John Steinbeck]]
*  [[Giorgos Seferis]]
*  ''[[Jean-Paul Sartre]] (dhiúltaigh dámhachtain)''
*  [[Mikhail Sholokhov]]
* [[Shmuel Yosef Agnon]] / [[Nelly Sachs]]
* [[Miguel Ángel Asturias]]
*  [[Yasunari Kawabata]]
* [[Samuel Beckett]]
*  [[Aleksandr Solzhenitsyn]]
*  [[Pablo Neruda]]
* [[Heinrich Böll]]
*  [[Patrick White]]
* [[Eyvind Johnson]] / [[Harry Martinson]]
* [[Eugenio Montale]]

| group4  = 1976–2000
| list4   = 
* [[Saul Bellow]]
* [[Vicente Aleixandre]]
* [[Isaac Bashevis Singer]]
* [[Odysseas Elytis]]
*  [[Czesław Miłosz]]
*  [[Elias Canetti]]
*  [[Gabriel García Márquez]]
*  [[William Golding]]
*  [[Jaroslav Seifert]]
*  [[Claude Simon]]
* [[Wole Soyinka]]
*  [[Joseph Brodsky]]
* [[Naguib Mahfouz]]
* [[Camilo José Cela]]
*  [[Octavio Paz]]
*  [[Nadine Gordimer]]
*  [[Derek Walcott]]
*  [[Toni Morrison]]
*  [[Kenzaburō Ōe]]
* [[Seamus Heaney]]
*  [[Wisława Szymborska]]
*  [[Dario Fo]]
*  [[José Saramago]]
* [[Günter Grass]]
*  [[Gao Xingjian]]

| group5  = 2001–i láthair
| list5   = 
*  [[V. S. Naipaul]]
* [[Imre Kertész]]
*  [[J. M. Coetzee]]
* [[Elfriede Jelinek]]
* [[Harold Pinter]]
* [[Orhan Pamuk]]
*  [[Doris Lessing]]
*  [[J. M. G. Le Clézio]]
* [[Herta Müller]]
* [[Mario Vargas Llosa]]
* [[Tomas Tranströmer]]
* [[Mo Yan]]
* [[Alice Munro]]
* [[Patrick Modiano]]
*  [[Svetlana Alexievich]]
*  [[Bob Dylan]]
* [[Kazuo Ishiguro]]
* {{color|darkgrey|{{smaller|2018}}}}

}}&lt;noinclude&gt;
[[Catagóir:Nobel Prize templates|Literature]]
[[Catagóir:Nobel Prize in Literature|*]]
[[Category:Literature award navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;
&lt;br /&gt;{{Navbox
|name       = Baill den Seanad 1925
|state      = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
|title      = &lt;small&gt;&amp;laquo; ''[[Template:Members of the 1922 Seanad|1922 Seanad]]'' &amp;laquo;&lt;/small&gt; &amp;nbsp; &lt;span style=&quot;padding:0 4.5em&quot;&gt;[[Baill den Seanad 1925|Baill de Seanad Éireann 1925]] (1925–28)&lt;/span&gt; &lt;small&gt;&amp;raquo; ''[[Template:Members of the 1928 Seanad|1928 Seanad]]'' &amp;raquo;&lt;/small&gt;
|bodyclass  = hlist

|above      = 
* '''[[Cathaoirleach]]''' [[James Campbell, 1st Baron Glenavy|Lord Glenavy]] (Ind) 
* '''[[Ceannaire an tSeanaid]]''' name (party)

|group1 = Tofa i 1925
|list1  =
  {{Navbox|subgroup
    |groupwidth = 6em| groupstyle =  font-weight:normal;

    |group1 = 6 bliana
    |list1  = 
* [[John Counihan]] (CnaG) 

    |group2 = 9 mbliana
    |list2  = 
* [[Thomas Westropp Bennett]] (CnaG)
* [[Edward Coey Bigger|Sir Edward Coey Bigger]] (Ind)
* [[Francis McGuinness]] (CnaG) 

    |group3 = 12 bliana
    |list3  = 
* [[Henry Barniville]] (CnaG)
* [[Sir Edward Bellingham, 5th Baronet|Sir Edward Bellingham]] (Ind)
* [[William Cummins (politician)|William Cummins]] (Lab)
* [[James Dillon (Irish senator)|James Dillon]] (FP)
* [[Michael Fanning (politician)|Michael Fanning]] (CnaG)
* [[Thomas Foran]] (Lab)
* [[William Bernard Hickie|Sir William Bernard Hickie]] (Ind)
* [[Cornelius Kennedy]] (CnaG)
* [[Thomas Linehan]] (FP)
* [[Joseph O'Connor (Irish politician)|Joseph O'Connor]] (CnaG)
* [[J. T.  O'Farrell]] (Lab)
* [[Michael F. O'Hanlon]] (FP)
* [[Stephen O'Mara (senator)|Stephen O'Mara]] (CnaG)
* [[James Parkinson (Irish politician)|James Parkinson]] (CnaG)
* [[Thomas Toal]] (CnaG) 
  }}

|group2 = Tofa i 1922
|list2  =
  {{Navbox|subgroup
    |groupwidth = 6em| groupstyle =  font-weight:normal;

    |group1 = 9 mbliana
    |list1  = 
* [[William Barrington (Irish politician)|William Barrington]] (Ind)
* [[Eileen Costello]] (Ind)
* [[James G. Douglas]] (Ind)
* [[Michael Duffy (Irish politician)|Michael Duffy]] (Lab)
* [[Thomas Farren]] (Lab)
* [[Alice Stopford Green]] (Ind)
* [[John Griffith (engineer)|Sir John Griffith]] (Ind)
* [[Patrick W. Kenny]] (CnaG)
* [[James J. MacKean]] (CnaG)
* [[John MacLoughlin]] (Ind)
* [[William Molloy (Irish politician)|William Molloy]] (Ind)
* [[Maurice George Moore]] (Ind)
* [[Brian O'Rourke (politician)|Brian O'Rourke]] (CnaG)
* [[William O'Sullivan (politician)|William O'Sullivan]] (CnaG) 
  }}

|group3 = Ainmnithe ag an [[President of the Executive Council of the Irish Free State|Uachtarán]] i 1922
|list3  =
  {{Navbox|subgroup
    |groupwidth = 6em| groupstyle =  font-weight:normal;

    |group1 = 6 bliana
    |list1  = 
* [[John Philip Bagwell]] (Ind)
* [[Henry Givens Burgess]] (Ind)
* [[James Campbell, 1st Baron Glenavy|Lord Glenavy]] (Ind)
* [[Nugent Everard|Sir Nugent Everard]] (Ind)
* [[Edmund W. Eyre]] (Ind)
* [[Oliver St. John Gogarty]] (CnaG)
* [[James Perry Goodbody]] (Ind)
* [[Henry Greer (politician)|Henry Greer]] (Ind)
* [[Benjamin Haughton]] (Ind) 
* [[Ralph Howard, 7th Earl of Wicklow|Earl of Wicklow]] (Ind)
* [[Arthur Jackson (Irish politician)|Arthur Jackson]] (Ind)
* [[Andrew Jameson (politician)|Andrew Jameson]] (Ind)
* [[Bryan Mahon|Sir Bryan Mahon]] (Ind)
* [[Geoffrey Taylour, 4th Marquess of Headfort|Marquess of Headfort]] (Ind)
* [[W. B. Yeats]] (Ind) 

    |group2 = 12 bliana
    |list2  = 
* [[Dermot Bourke, 7th Earl of Mayo|Earl of Mayo]] (Ind)
* [[Ellen Cuffe, Countess of Desart|Countess of Desart]] (Ind)
* [[James Charles Dowdall]] (Ind)
* [[Sir Thomas Esmonde, 11th Baronet|Sir Thomas Esmonde]] (Ind)
* [[Martin Fitzgerald (politician)|Martin Fitzgerald]] (Ind)
* [[Bernard Forbes, 8th Earl of Granard|Earl of Granard]] (Ind)
* [[Henry Guinness]] (Ind)
* [[Sir John Keane, 5th Baronet|Sir John Keane]] (Ind)
* [[James Moran (Irish politician)|James Moran]] (Ind)
* [[Henry Petty-Fitzmaurice, 6th Marquess of Lansdowne|Earl of Kerry]] (Ind)
* [[Windham Wyndham-Quin, 4th Earl of Dunraven and Mount-Earl|Earl of Dunraven and Mount-Earl]] (Ind)
* [[Jennie Wyse Power]] (Ind) 
  }}

|group4 = Tofa nó ceaptha ina dhiaidh sin
|list4  = 
* '''Fea. 1926''' [[Samuel Lombard Brown]] (Ind)
* '''Ean. 1927''' [[P. J. Brady]] (Ind)
* '''Mar. 1927''' [[Patrick Hooper]] (Ind)
* '''Mar. 1928''' [[Walter Nugent|Sir Walter Nugent]] (Ind) 

|below = 
* CnaG: [[Cumann na nGaedheal]]
* FP: [[Farmers' Party (Ireland)|Farmers' Party]]
* Lab: [[Labour Party (Ireland)|Labour Party]]
* Ind: [[Independent politician|Independent]]

}}&lt;noinclude&gt;
[[Catagóir:Seanad Éireann navigational boxes|01925]]
&lt;/noinclude&gt;
&lt;br /&gt;
{{Navbox
|name       = Baill den Seanad 1922
|state      = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;

|title      = &lt;span style=&quot;visibility:hidden&quot;&gt;&lt;small&gt;&amp;laquo; ''[[Template:Members of the 1922 Seanad|1922 Seanad]]'' &amp;laquo;&lt;/small&gt; &amp;nbsp;&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;padding:0 4.5em&quot;&gt;[[Members of the 1922 Seanad|Baill de Seanad Éireann 1922]] (1922–25)&lt;/span&gt; &lt;small&gt;&amp;raquo; ''[[Template:Members of the 1925 Seanad|1925 Seanad]]'' &amp;raquo;&lt;/small&gt;
|bodyclass  = hlist

|above      = 
* '''[[Cathaoirleach]]''' [[James Campbell, 1st Baron Glenavy|Lord Glenavy]] (Ind) 
* '''[[Ceannaire an tSeanaid]]''' name (party)

|group1 = Tofa i 1922
|list1  =
  {{Navbox|subgroup
    |groupwidth = 6em| groupstyle =  font-weight:normal;

    |group1 = 3 bliaina
    |list1  = 
* [[Henry Barniville]] (CnaG)
* [[Thomas Westropp Bennett]] (CnaG)
* [[Richard A. Butler]] (Ind)
* [[John Counihan]] (Ind)
* [[Peter de Loughry]] (CnaG)
* [[Cornelius Irwin]] (CnaG)
* [[Thomas Linehan]] (FP)
* [[Joseph Clayton Love]] (CnaG)
* [[Edward MacEvoy]] (CnaG)
* [[Edward MacLysaght]] (Ind)
* [[Eamonn Mansfield]] (Ind)
* [[George Nesbitt (Irish politician)|George Nesbitt]] (Ind)
* [[Michael O'Dea]] (CnaG)
* [[J. T.  O'Farrell]] (Lab)
* [[James Parkinson (Irish politician)|James Parkinson]] (CnaG) 
    |group2 = 9 mbliana
    |list2  = 
* [[William Barrington (Irish politician)|William Barrington]] (Ind)
* [[Eileen Costello]] (Ind)
* [[James G. Douglas]] (Ind)
* [[Michael Duffy (Irish politician)|Michael Duffy]] (Lab)
* [[Thomas Farren]] (Lab)
* [[Alice Stopford Green]] (Ind)
* [[John Griffith (engineer)|Sir John Griffith]] (Ind)
* [[Patrick W. Kenny]] (CnaG)
* [[James J. MacKean]] (CnaG)
* [[John MacLoughlin]] (Ind)
* [[Thomas MacPartlin]] (Lab)
* [[William Molloy (Irish politician)|William Molloy]] (Ind)
* [[Maurice George Moore]] (Ind)
* [[Brian O'Rourke (politician)|Brian O'Rourke]] (CnaG)
* [[William O'Sullivan (politician)|William O'Sullivan]] (CnaG) 

  }}

|group2 = Ainmnithe ag an [[President of the Executive Council of the Irish Free State|Uachtarán]]
|list2  =
  {{Navbox|subgroup
    |groupwidth = 6em| groupstyle =  font-weight:normal;

    |group1 = 6 bliana
    |list1  = 
* [[John Philip Bagwell]] (Ind)
* [[Henry Givens Burgess]] (Ind)
* [[James Campbell, 1st Baron Glenavy|Lord Glenavy]] (Ind)
* [[Nugent Everard|Sir Nugent Everard]] (Ind)
* [[Edmund W. Eyre]] (Ind)
* [[Oliver St. John Gogarty]] (CnaG)
* [[James Perry Goodbody]] (Ind)
* [[Henry Greer (politician)|Henry Greer]] (Ind)
* [[Benjamin Haughton]] (Ind) 
* [[Ralph Howard, 7th Earl of Wicklow|Earl of Wicklow]] (Ind)
* [[Arthur Jackson (Irish politician)|Arthur Jackson]] (Ind)
* [[Andrew Jameson (politician)|Andrew Jameson]] (Ind)
* [[Bryan Mahon|Sir Bryan Mahon]] (Ind)
* [[Geoffrey Taylour, 4th Marquess of Headfort|Marquess of Headfort]] (Ind)
* [[W. B. Yeats]] (Ind) 

    |group2 = 12 bliana
    |list2  = 
* [[Dermot Bourke, 7th Earl of Mayo|Earl of Mayo]] (Ind)
* [[Ellen Cuffe, Countess of Desart|Countess of Desart]] (Ind)
* [[James Charles Dowdall]] (Ind)
* [[Sir Thomas Esmonde, 11th Baronet|Sir Thomas Esmonde]] (Ind)
* [[Martin Fitzgerald (politician)|Martin Fitzgerald]] (Ind)
* [[Bernard Forbes, 8th Earl of Granard|Earl of Granard]] (Ind)
* [[Henry Guinness]] (Ind)
* [[Sir John Keane, 5th Baronet|Sir John Keane]] (Ind)
* [[James Moran (Irish politician)|James Moran]] (Ind)
* [[Henry Petty-Fitzmaurice, 6th Marquess of Lansdowne|Earl of Kerry]] (Ind)
* [[Horace Plunkett|Sir Horace Plunkett]] (Ind)
* [[Hutcheson Poë|Sir Hutcheson Poë]] (Ind)
* [[George Sigerson]] (Ind)
* [[Windham Wyndham-Quin, 4th Earl of Dunraven and Mount-Earl|Earl of Dunraven and Mount-Earl]] (Ind)
* [[Jennie Wyse Power]] (Ind) 
  }}

|group3 = Tofa nó ceaptha ina dhiaidh sin
|list3  = 
* '''Fea. 1923''' [[William Cummins (politician)|William Cummins]] (Lab)
* '''Sam. 1923''' [[Thomas Foran]] (Lab)
* '''Nol. 1923''' [[Samuel Lombard Brown]] (Ind)
* '''1925''' [[Douglas Hyde]] (Ind)
* [[John O'Neill (Irish senator)|John O'Neill]] (CnaG) 

|below = 
* CnaG: [[Cumann na nGaedheal]]
* FP: [[Farmers' Party (Ireland)|Farmers' Party]]
* Lab: [[Labour Party (Ireland)|Labour Party]]
* Ind: [[Independent politician|Independent]]

}}&lt;noinclude&gt;
&lt;br /&gt;
[[Catagóir:Seanad Éireann navigational boxes| 1922]]
&lt;/noinclude&gt;

*
*
*
*
*

*

{{DEFAULTSORT:Yeats, W. B.}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1865]]
[[Catagóir:Básanna i 1939]]
[[Catagóir:Baill Sheanad Éireann]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Dhuais Nobel na Litríochta]]
[[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Drámadóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Polaiteoirí neamhspleácha na hÉireann]]
[[Catagóir:Protastúnaigh Éireannacha]]</text>
      <sha1>8n4q72vf0i68kr12s2ioa6vls4sftuy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Maifia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6206</id>
    <revision>
      <id>1063227</id>
      <parentid>1054111</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:24:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23710" xml:space="preserve">[[File:Van houtte octopus.jpg|thumb|An Maifia á léiriú go siombaileach mar ochtapas: fiú má dhícheanntar é, coimeádfaidh an t-ochtapas roinnt mhaith dá bhraiteoga gníomhach.]]
Is é an rud atá i gceist leis an '''Maifia''', nó, mar a thugtar air as [[Iodáilis]] freisin, ''La Cosa Nostra'' (&quot;an gnó seo againn&quot;), ná [[rúnchumann]] coiriúil a rinne a chéad fhorbairt in oileán na [[An tSicil|Sicile]] sa naoú haois déag, agus é fite fuaite le rialtas áitiúil an réigiúin inniu. De dheasca na himirce móire ón [[An Iodáil|Iodáil]] go dtí [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]], bunaíodh craobh eile den Mhaifia i gCósta Thoir na Stát Aontaithe, nuair a bhí an naoú haois déag ag druidim chun deireanais. 

Go hiondúil, tugtar ''mafia'' ar dhronga coiriúla de gach sórt i ngnáthchaint an lae inniu. Ní hionann an Maifia agus dornán de pheasghadaithe suaracha sráide, áfach. Deir an t-iriseoir Sualannach Maud Webster, agus í i ndiaidh an-taighde a dhéanamh ar an Maifia, gurb é an phríomhdhifríocht idir an Maifia agus gnáthchoiriúlacht ná an dóigh a mbíonn an Maifia ag teacht i dtír, mar chineál seadán nó paraisít, ar ghnáthshaol dlíthiúil na sochaí - ar orgáin an rialtais áitiúil, cuir i gcás, nó ar an saol gnó.

Ní féidir a rá gur brainsí den eagraíocht chéanna iad an dá Mhafia seo, áfach. I Meiriceá, tá an Maifia sásta coirpeoirí ó Napoli agus áiteanna eile san Iodáil a fháiltiú mar earcaigh. San Iodáil féin, áfach, tá an Maifia teoranta don tSicil i gcónaí. Tá rúnchumainn choiriúla den chineál chéanna ar fáil i réigiúin eile na tíre, ach ní hionann iad agus an Maifia mar eagraíochtaí.

Is dócha gur focal [[Araibis]]e é ainm na heagraíochta féin. I gcanúint na Sicile, atá chomh difriúil leis an Iodáilis is gur féidir a rá gur teanga ar leith í, ciallaíonn ''mafia'' bród agus áilleacht. Is é an dóigh a mínítear an comhcheangal smaointe seo ná gur duine é an ''mafioso'' - an coirpeoir atá ina bhall den eagraíocht - a bhfuil iompar bródúil le haithint air, agus an dúrud á shíleadh aige de féin. 

Thosaigh údaráis na hIodáile ag trácht ar an Maifia mar eagraíocht ar leith sna 1860idí. Tá míchlú an Mhaifia sna Stáit Aontaithe ag baint le tréimhse i bhfad níos deireanaí. Dealraíonn sé gur shroich cumhacht an Mhaifia i gcúrsaí na Stát Aontaithe a buaicphointe sna caogaidí. Ina dhiaidh sin, áfach, chúngaigh fiosruithe an [[FBI]] ar an eagraíocht, go háirithe sna seachtóidí agus sna hochtóidí. Mar sin féin, maireann an focal féin i mbéal an phobail sna Stáit Aontaithe, agus tábhacht nach beag leis an Maifia i saol coiriúil Mheiriceá i gcónaí, go háirithe i [[Siceagó]] agus i g[[Cathair Nua-Eabhrac]]. 

== An Maifia san Iodáil ==

Tháinig an Maifia ar an bhfód sa tSicil thart ar lár na naoú haoise déag, i dtréimhse an ''[[Risorgimento]]''. Bhí an fhorbairt seo ag baint leis an dóigh ar spreag an ''Risorgimento'' - aontú na hIodáile - fás na tionsclaíochta agus na heacnamaíochta. Ba é Iarthar na Sicile an chuid den oileán ba mhó a bhain leis an Maifia riamh, agus ós rud é gurbh í Cathair [[Palermo]] lárionad na heacnamaíochta is na tráchtála san oileán, rinneadh príomhchathair an Mhaifia di, chomh maith. 

Is iad na [[toradh|tortha]]í - na h[[Oráiste (toradh)|oráistí]] agus na [[líomóid]]í - príomh-onnmhuire na Sicile. Mar sin, theastaigh ó na plandóirí lámh láidir a chur ar a lucht oibre uaireanta, le hiad a choinneáil faoi smacht. Ba é an Maifia a chuidigh leosan an phá a choinneáil íseal. Ina éiric sin, chabhraigh na plandóirí is na tiarnaí talún leis an Maifia gnóthaí coiriúla eile a chur ar bun beag beann ar na póilíní. Bhí an Maifia faoi choimirce pholaitiúil na n-uasal is na n-úinéirí móra talún, mar sin, agus cuid mhór de na coimirceoirí seo féin sásta dul san eagraíocht mar bhaill mhóidithe. Go prionsabálta, is é pósadh seo na polaitíochta agus na coiriúlachta is cúis leis an Maifia bheith chomh dainséarach is atá sé.

Nuair a bhain [[Benito Mussolini]] amach an [[deachtóireacht]] san Iodáil, d'fhéach sé leis an Maifia a scrios le lámh láidir. Bhronn sé cumhachtaí neamhghnácha ar cheann feadhna na bpóilíní i bPalermo, [[Cesare Mori]], leis an Maifia a chur de dhroim an tsaoil. Is díol conspóide í an obair a rinne Mori leis an gcuspóir seo a chur i gcrích. Deir cuid de na staraithe gur fear idéalach ionraic a bhí ann agus é ag déanamh a dhichill leis an gcoiriúlacht eagraithe a chloí san oileán. Ón taobh eile de, cuirtear ina leith nach raibh i gceist aige riamh ach cur i gcéill agus bolscaireacht, agus nár ghabh sé aon bhoc mór de chuid an Mhaifia riamh. Dealraíonn sé, tríd is tríd, go ndearna sé iarracht fhónta leis an Maifia a chur faoi chois, ach ós rud é gur [[Faisisteachas|Faisisteach]] a bhí ann, rinne sé a bheag de chearta na ndaoine éigiontacha agus é ag troid na gcoirpeoirí. Is dócha gur chothaigh an mhursantacht sin diúnas agus gangaid i measc na ndaoine. Thar aon rud eile, más fíor go raibh Mori chomh mór ar nós cuma liom i leith an dlí agus an Maifia féin, is éadócha go raibh muintir na Sicile puinn níos fonnmhaire chun a saol a chaitheamh de réir na ndlíthe i ndiaidh a fheachtais agus a bhí siad roimhe sin.

Nuair a chuaigh na Meiriceánaigh agus na Sasanaigh i dtír sa tSicil sa bhliain 1943, bhí Siciligh de dhíth orthu le teanga agus treoir a dhéanamh dóibh. Chuaigh na Meiriceánaigh i muinín a gcuid inimirceánach ón tSicil, a bhí insíothlaithe ag an Maifia. Mar sin, d'fhág siad cead a gcos ag fir cosúil le [[Lucky Luciano]], a bhí sa phríosún roimhe sin, le go gcabhródh sé leis na díormaí leaindeála sa tSicil. Réitigh Luciano an bóthar do na trúpaí le cuidiú a chuid &quot;cairde&quot; i measc lucht an Mhaifia sa tSicil féin.

I ndiaidh do na Comhghuaillithe an cath a bhriseadh ar na Naitsithe, thosaigh an Cogadh Fuar. Bhí dearcadh frith-Chumannach ag an Maifia ar chúiseanna cumhachta: bhí an Páirtí Cumannach réasúnta láidir i nDeisceart dealbh dearóil na hIodáile, agus an Maifia go tréan in aghaidh aon eagraíocht eile a bheadh in ann na sluaite móra a mhealladh chuici sa tSicil. Mar sin, tá siad ann a deir go raibh na Meiriceánaigh sásta dul i dtuilleamaí an Mhaifia le hiarsmaí an Chumannachais a ghlanadh as rialtas iarchogaidh na hIodáile agus as na ceardchumainn i dtionsclaíocht loingseoireachta na Stát Aontaithe. 

I ndiaidh an chogaidh, ruaigeadh Lucky Luciano as na Stáit Aontaithe go dtí an Iodáil. Is ar éigean is féidir a rá gur pionós a bhí ann, ó bhí Luciano in ann impireacht nua coiriúlachta a thógáil anois. D'éirigh leis dul i gcomhghuaillíocht leis na coirpeoirí sa Chorsaic agus trádbhealach mór drugaí a chur ar bun tríd an gCorsaic agus trí Chathair Marseilles. I dtús báire, thagadh an héaróin ón Tuirc, agus ina dhiaidh sin, nuair a bhreabhsaigh póilíní na Tuirce suas, ghlac Luciano buntáiste ar an bpraiseach idirnáisiúnta le linn Chogadh Vítneam le foinsí nua óipiam a oscailt sa Triantán Órga.

Bhí an Maifia cloíte ag Mussolini, ach d'éirigh sé cumhachtach san Iodáil arís le teacht na Meiriceánach. Sna hochtóidí agus sna nóchaidí, áfach, d'éirigh an oiread sin mionchogaí idir na &quot;teaghlaigh&quot; éagsúla agus gur lagaíodh an Maifia go mór mór. De thoradh na faicseanaíochta seo, tá glúin óg an Mhaifia inniu ag iarraidh príomhbhéim an ghnó a athrú ón dúmhálaíocht gharbh agus ón dúnmharfóireacht lom i dtreo chamghnóthaí na veiste báine. Sin é an fáth go bhfuil nuachtáin na hIodáile ag tagairt do &quot;La Cosa Nuova&quot; (&quot;an gnó nua&quot;) inniu, mar mhalairt ar &quot;La Cosa Nostra&quot;.

Ritheann an scoilt is tábhachtaí idir iad siúd atá i dtóin phríosúin, cosúil le [[Salvatore &quot;Toto&quot; Riina|Toto Riina]] agus Leoluca Bagarella, a bhí ina &quot;cheann urra ar na cinn urra go léir&quot; (''capo di tutti capi'') ar an Maifia sna blianta 1993-1995, agus iad siúd, cosúil le [[Bernardo Provenzano]], nár éirigh leis na húdaráis a ghabháil roimh an mbliain 2006. De réir mar a éilíonn an dlí Iodálach úd ''41 bis'', cuirtear an-srianta le haon chaidreamh a bhíonn ag na príosúnaigh leis an saol mór amuigh. Duine de lucht iontaobhais Phrovenzano, arb ainm dó Antonio Giuffrè, d'iompaigh sé ina ''[[pentito|phentito]]'', is é sin, ina bhrathadóir, nuair a cimíodh é sa bhliain 2002. Deir Giuffrè anois go raibh dlúthchaidreamh ag lucht an Mhaifia le [[Silvio Berlusconi]] thiar sa bhliain 1993, nuair a bhí [[Forza Italia]] sna fonsaí tógála ag Berlusconi, agus gur gheall Berlusconi an dlí sin &quot;41 bis&quot; agus dlíthe eile a bhí reachtaithe leis an Maifia a throid - gur gheall sé na dlíthe sin a chur ar ceal in éiric na tacaíochta a gheobhadh sé ón gcoirpeacht eagraithe. Is é éirim an scéil go bhfuil an Maifia den bharúil gur lig Berlusconi síos iad mar chairde, ó nár chuir sé an dlí áirithe sin ar ceal.

=== Daoine tábhachtacha de chuid an Mhaifia san Iodáil ===

* [[Salvatore &quot;Toto&quot; Riina|Salvatore Riina]], nó &quot;Totò&quot;. Bhí sé ina ardcheannasaí ar theaghlach Corleonesi agus ar an Maifia ar fud na Sicile go dtí gur cimíodh é. Tháinig Provenzano i gcomharbas air.

* [[Tommaso Buscetta]]. Ba eisean an chéad bhoc mór de chuid an Mhaifia sa tSicil a d'iompaigh ina bhrathadóir sna seachtóidí. Baineadh an-úsáid as a chuid fianaise le linn na dtrialacha móra ar a dtugtar trialacha &quot;Maxi&quot;.

* [[Bernardo Provenzano]]. Bhí sé i gceannas ar an Maifia ar fud na Sicile go dtí le gairid, agus é ar a theitheadh ó lámh an dlí le breis is dhá scór bliain. Rug na póilíní air i Mí an Mheithimh, [[2006]].

* [[Giovanni Brusca]]. Duine de na dúnmharfóirí is cruálaí de chuid an Mhaifia. Ba é Brusca a mharaigh an laoch breithimh úd [[Giovanni Falcone]]. Thairis sin, d'fhuadaigh sé buachaill deich mbliana d'aois agus chaith sé conablach bliana ag céasadh an ghasúir lena bhrú ar a athair gan comhoibriú leis na póilíní a thuilleadh. Nó bhí an t-athair, fear de chuid an Mhaifia, iompaithe ina bhrathadóir. Sa deireadh, thacht Brusca an páiste agus chaith sé in umar aigéid é leis an gcorpán a chur as aithne. An íde a thug Brusca don ghasúr, áfach, chuaigh sí in aghaidh an chuspóra. Nó spreagadh roinnt ''mafiosi'' chun iompó ina mbrathadóirí iad féin, agus an scanrú a bhain an choir áirithe seo astu.

=== Rúnchumainn Choiriúla Eile san Iodáil ===

Tá an Maifia sa tSicil roinnte ina &quot;chlanna&quot; nó ina &quot;theaghlaigh&quot; - ''cosca'' an focal Sicilise (''cosche'' an fhoirm iolra). Tá eagraíochtaí cosúla ag obair i réigiúin eile na hIodáile, cosúil le Ndrangheta i gcúige Calabria, La Sacra Corona Unita i gcúige Puglia, Camorra i gcathair Napoli agus Mala del Brenta i Venezia. Bíonn na rúnchumainn seo ag comhoibriú agus ag déanamh trádála le chéile ó am go ham, ach is eagraíochtaí difriúla iad, agus iad neamhspleách ar a chéile.

== An Maifia sna Stáit Aontaithe ==

Chuir an Maifia an chéad chos i dteannta i dtimpeallacht Nua-Eabhrac, agus é ag déanamh a fhairsingiú de réir a chéile ón mionchoirpeoireacht chúlsráide go dtí an gnó idirnáisiúnta. Tháinig cúig theaghlach chun tosaigh ar na cinn eile, agus gach ceann acu ainmnithe as duine de na boic mhóra a bhí thuas i dtús an scéil: Teaghlach Bonanno, Teaghlach Colombo, Teaghlach Gambino, Teaghlach Genovese agus Teaghlach Lucchese.

Bhí gach teaghlach á rialú ag an ''don'' - ag an taoiseach - agus é dealaithe ó ghnáthobair choiriúil a chuid &quot;saighdiúirí&quot; le céimeanna idirmheánacha údaráis. Creidtear go coitianta go raibh an ''consigliere'' - focal Iodáilise a chiallaíonn &quot;comhairleoir&quot; - ina chúntóir pearsanta agus ina fhear comhairle ag an ''don'', ach dealraíonn sé go bhfuil sé níos cóngaraí don fhírinne gur sórt idirghabhálaí nó fear eadraiscíne a bhí sa chonsigliere agus é ag tabhairt chun síochána cibé diospóireacht a d'éiríodh idir baill den teaghlach chéanna. Bhí a leithéid de rud agus ''underboss'' nó fo-thaoiseach ann freisin. Maidir leis na gnáthchoirpeoirí a bhíodh ag déanamh na gcoireanna, thugtaí &quot;saighdiúirí&quot; orthu, agus iad innealta ina reisimintí (''regime''). 

Bhí ''caporegime'' i gceannas ar gach reisimint, agus é ag fáil a chuid orduithe díreach ón mbas nó ón taoiseach. Nuair a chinn an taoiseach ar chomhairle éigin, ní labhródh sé riamh go díreach leis na saighdiúirí. Ina áit sin, thabharfadh sé an t-ordú don chaporegime, agus eisean ag labhairt leis na gnáthshaighdiúirí ansin. Bhí an slabhra ceannasaíochta mar sciath láidir chosanta ag an taoiseach ar an dlí, nó siúd is go mbéarfadh na póilíní ar na saighdiúirí, ní fhéadfaí an bas féin a chiontú.

Chaithfeadh gach ball nua den eagraíocht an mhóid a thabhairt de réir na sean-deasghnátha a d'fhorbair sa tSicil sa naoú haois déag. An t-iarrthóir a bhí leis an mballraíocht iomlán a bhaint amach dó féin, sheolfaí isteach chuig an taoiseach é, agus na fo-thaoisigh láithreach san áit. Ansin, phriocfadh duine den lucht ceannais leathlámh an iarrthóra le braon beag fola a bhaint aisti. Chaithfeadh an t-iarrthóir an fhuil seo a dhoirteadh ar naomhphictiúr, agus nuair a ghlacfadh sé dualgaisí na móide air, dhófaí an naomhphictiúr agus chaithfí luaith an phictiúir sna ceithre hairde, mar shiombaile ar an dóigh a ndíothófaí an fealltóir.

An mafioso a bhí tar éis an mhóid a mhionnú mar seo, thabharfaí ''uomo d'onore'' - &quot;fear onórach&quot; - air as Iodáilis. ''Made man'' an téarma Béarla a chloisfeá sna Stáit Aontaithe. Ní fhéadfadh aon duine dochar a dhéanamh d'fhear onórach gan díoltas an teaghlaigh go léir a tharraingt anuas air féin. Má bhí fear onórach le cur chun báis, chaithfeadh an ''don'' a fhaomhadh a thabhairt don bhású seo roimh ré. Dá maródh ball de theaghlach amháin ''uomo d'onore'' de chuid teaghlach eile, bhainfeadh an chéad teaghlach sásamh an fhir mhairbh as an dara teaghlach trí chúpla fear dá gcuidsean a mharú. D'fhéadfadh sé go n-éireodh ina chogadh dearg idir an dá theaghlach de dheasca a leithéide.

== An Dlí agus an Maifia ==

San Iodáil, is gnách leis an Maifia póilíní, breithiúna agus ionchúisitheoirí a mharú le misneach a bhaint de lucht coimeádta na síochána poiblí. Ní hionann sin agus cás an Mhaifia i Meiriceá, áfach. Ba leasc le lucht an Mhaifia sna Stáit Aontaithe na seantithe a tharraingt anuas orthu féin ar an dóigh sin. An drongadóir [[Dutch Schultz]] sna Stáit, mar shampla, lámhach a chuid cairde é, de réir dealraimh, nuair a bhí sé ag maíomh go raibh sé meáite ar Thomas Dewey, ionchúisitheoir poiblí Chathair Nua-Eabhrac, a mharú. 

Sna seachtóidí agus sna hochtóidí, thosaigh ag maolú ar ghníomhaíocht an Mhaifia sna Stáit Aontaithe. Dlíthe nua cosúil le hAcht RICO ba chúis leis seo, nó bhí sé leagtha amach sna dlíthe seo téarma príosúin a ghearradh do dhaoine toisc iad a bheith ina mbaill d'eagraíochtaí coiriúla, gan aon chúis phionóis eile. Thairis sin, tháinig scéim chosanta na bhfinnéithe ar an bhfód faoin am seo, agus, sa bhreis air sin fós, bhí pobal Iodálach na Stát Aontaithe ag imeacht go tiubh téirimeach. Is é sin, bhí an pobal ar fad á leá i slige na náisiún. Nó bhí na daoine óga ag socrú cleamhnaisí measctha le buachaillí agus cailíní de chuid na bpobal eitneach eile, agus na seandaoine, an ghlúin ba mhó Iodálachais, ag fágáil slán agus beannacht ag gleann seo na ndeor. Ós rud é go raibh an Iodáil féin athraithe, agus sruth na himirce go Meiriceá ag trá is ag triomú, ní raibh an pobal á athnuachan a thuilleadh.

I lár na fichiú haoise, bhí sé de mhíchlú ar ghluaiseacht na gceardchumann sna Stáit Aontaithe, go háirithe ar cheardchumann na n-oibrithe iompair - na ''Teamsters'', mar a thugtaí orthu - iad a bheith ag spallaíocht le Mafia ar dhóigh éigin. Chuaigh ceal i Jimmy Hoffa, cathaoirleach cheardchumann na n-oibrithe iompair, agus creidtear gurbh iad lucht an Mhaifia a mharaigh é. Sna hochtóidí, áfach, chrom rialtas na Stát Aontaithe ar fheachtas cuimsitheach leis an Maifia a ruaigeadh as na ceardchumainn, agus is é an chuma atá ar an scéal gur éirigh leis an bhfeachtas seo.

Níl sé as cosán a rá go bhfuil údaráis dhlíthiúla na hIodáile ag fáil an chinn is fearr ar an Maifia inniu leis na dlíthe nua diana agus leis an dóigh a bhfuil ''omertà'', nó dlí neamhscríofa an chiúnais, ag géilleadh slí don ollbhrathadóireacht. Is iomaí duine de chuid Mhafia a bhí sásta iompú ina [[pentito|phentito]], is é sin, ina ollbhrathadóir, agus é ag tabhairt faisnéise agus fianaise uaidh, ar acht go maolófaí ar bhreith na cúirte. Tá ''mafiosi'' an lae inniu ag éirí as an ngunnadóireacht agus ag cur na veistí bána orthu féin. Tá an chúigleáil agus an claonchasadh ag teacht in ionad an dúmhála agus an dúnmharaithe. Mar sin, is iad na coireanna eacnamaíochta is mó a bhíonn idir lámhaibh ag na póilíní inniu, agus iad ag fiosrú coireanna de chuid an Mhaifia.

== Struchtúr Ceannasaíochta an Mhaifia ==

Is gnách a shíleadh gurb é ''capo di tutti capi'' nó ceann urra na gceann urra go léir a bhíonn os cionn ghníomhaíocht an Mhaifia go léir, ach is é an breithiúnas atá ag Maud Webster, an t-iriseoir Sualannach, ná go bhfuil an deachtóireacht seo i ndiaidh áit a ghéilleadh do choiste comhcheannasaíochta ar a dtugtar ''cupola'', a fhad is atá an Iodáil i gceist. Na fir atá ina mbaill den choiste seo, tugtar ''capimandamento'' (foirm uatha: ''capomandamento'') orthu. Tá gach capomandamento ina cheannasaí ar ''mhandamento'', nó eagraíocht chomhoibrithe trí &quot;theaghlach&quot; (''famiglia''). Is é ceann urra an teaghlaigh (''capofamiglia'' nó ''capomafia'') an &quot;cara Chríost&quot;, mar a thug [[Mario Puzo]] agus [[Francis Ford Coppola]] air. Tá an comhairleoir nó ''consigliere'' mar iontaobhaí aige, mar a chonaic muid thuas cheana, agus na ''capidecina'' (is ionann iadsan agus na ''capiregime'' sna Stáit) go díreach os cionn na &quot;saighdiúirí&quot; (''soldati, picciotti''). Is iad na saighdiúirí a bhíonn i mbun na gcoireanna féin, ach is minic a théann siad i muinín lucht cúntóireachta nó idirghabhála nach bhfuil móidí an Mhaifia tugtha acu ar aon nós.

== Coincheapanna Tábhachtacha ==

* ''amicizia'' - cairdeas. Ní hionann é cairdeas an Mhaifia agus cairdeas na ngnáthdhaoine. An duine atá ina &quot;chara&quot; ag an Maifia (is gnách ''amico degli Amici'', ''cara de chuid na gCarad'' a thabhairt ar a leithéid), tá sé i dteideal cabhrach agus cuidithe ón Maifia, ach má tá, caithfidh sé féin a bheith chomh hoibleagáideach céanna, nuair a bheidh a chabhair ag teastáil ó na ''mafiosi''.

* ''Camorra'' - an eagraíocht choiriúil a bhí ag rith damhsa i Napoli agus i gcúige Campania go háirithe sa naoú haois déag. D'éirigh leis na húdaráis i ndiaidh an Risorgimento Camorra a chloí i bhfad níos fearr ná an Maifia, agus d'éalaigh an chuid ba mhó de lucht Camorra go Meiriceá, áit a ndeachaigh siad leis an Maifia áitiúil. Nuair a bhí Camorra ina neart, bhí sí ag plé le foghail mhara freisin, rud nach samhlófá leis an Maifia ach ar éigean.

* ''capo di tutti capi'' - ceann urra na gceann urra ar fad, an duine is airde ceannasaíochta in eagraíocht an Mhaifia. Tá níos mó tábhachta agus cumhachta ag baint leis an gcéim seo i Meiriceá ná san Iodáil. Cuireann na hIodálaigh níos mó béime ar chomhcheannasaíocht an choiste &quot;Cupola&quot;, agus níl i gceist le ''capo di tutti capi'' ansin ach cathaoirleach an choiste.

* ''capofamiglia, capomafia'' - an &quot;cara Chríost&quot; nó an taoiseach atá i gceannas ar aon teaghlach (''famiglia'') amháin.

* ''cavalleria rusticana'' - ridireacht na tuaithe. Iad siúd nach n-admhaíonn gur eagraíocht choiriúil é an Maifia, is gnách leo a áitiú nach coirpeachas atá i gceist leis ach tuiscint mhuintir na Sicile ar choincheap na honórach. Deir siad gur cineál &quot;ridirí tuaithe&quot; iad fir na Sicile agus iad ag cosaint a n-onórach le lámh láidir. Tháinig gearrscéal dar theideal ''Cavalleria rusticana'' ó pheann an scríbhneora Shiciligh [[Giovanni Verga]] (1840-1920), agus fuair [[Pietro Mascagni]] inspioráid ón scéal seo le ceoldráma a chumadh. Chuaigh an ceoldráma ar an stáitse ar an 17 Bealtaine 1890. Triantán grá é an scéal seo nach bhfuil baint dhíreach aige leis an Maifia, cé gur threisigh sé le híomhá mhuintir na Sicile lena linn - an cineál íomhá is furasta a shamhlú leis an Maifia.

* ''combinazione'' - deasghnátha mionnaithe na móide le ball nua a ghlacadh isteach sa Mhaifia. 

* ''consigliere'' - comhairleoir, cúntóir nó iontaobhaí an taoisigh.

* ''cupola'' - coiste ceannasaíochta an Mhaifia san Iodáil.

* ''famiglia'' - &quot;teaghlach&quot; de chuid an Mhaifia. I Meiriceá is mó a úsáidtear an téarma seo, nó is é ''cosca'' a thugtar ar a leithéid de &quot;theaghlach&quot; sa tSicil. Níl sé riachtanach go mbeadh gaol ag baill an ''famiglia'' le chéile.

* ''La Cosa Nostra'' - &quot;an gnó seo againne&quot;, an Maifia nó gnóthaí laethúla an Mhaifia.

* ''La Cosa Nuova'' - an téarma a úsáidtear i nuachtáin na hIodáile le tagairt don athrú a tháinig ar an Maifia, agus an eagraíocht ag plé le coirpeoireacht eacnamúil inniu, níos mó ná le robáil agus le dúmhál.

* ''mafia'' - an bród, an áilleacht, an chúis mhaíte. Focal an-mholtach ab ea ''mafia'' i gcanúint na Sicile riamh. Ar dtús, d'fhéadfaí ''mafiosa'' a thabhairt ar bhean a raibh idir dhathúlacht agus mhórtas cine ag roinnt léi.

* ''mammasantissima'' - an Mháthair Rónaofa. Seo ainm a thugann na ''mafiosi'' go minic ar cheann urra an teaghlaigh nó ar an eagraíocht go léir, le béim a chur ar an gcoimirce agus ar an gcosaint a dhlítear don ''mhafioso'' aonair óna &quot;theaghlach&quot;, a fhad is nach mbrisfidh sé féin na dlíthe neamhscríofa.

* ''mandamento'' - eagraíocht chúigiúil nó áitiúil de chuid an Mhaifia, agus í comhdhéanta as trí ''famiglia''.

* ''Ndrangheta'' - an eagraíocht rúnda atá ag na coirpeoirí i gcúige [[Calabria]]. Is minic a chuirtear i gcomparáid leis an Maifia í, ach tá sí i bhfad níos primitíbhí, agus béim a gníomhaíochta ar shaol na tuaithe i gCalabria. Bíonn comhoibriú ócáidiúil á dhéanamh ag Ndrangheta leis an Maifia ó am go ham, ach ní fo-eagraíocht den Mhaifia í Ndrangheta ar aon nós. Tá struchtúr Ndrangheta bunaithe ar &quot;theaghlaigh&quot; i gciall liteartha an fhocail. Mar sin, is féidir a rá gurb ionann Ndrangheta agus &quot;prótastaid&quot; neamhfhorbartha an Mhaifia. Is dócha go raibh an chuma is an bhail chéanna ar an Maifia céad bliain ó shin agus atá ar Ndrangheta inniu.

Focal Gréigise é an focal sin féin ''ndrangheta'' ó thús, agus [[Griko (teanga)|canúint Ghréigise]] á labhairt i gcuid mhaith de shráidbhailte an chúige i gcónaí. Ciallaíonn sé &quot;gaisce&quot; nó &quot;crógacht&quot;, agus is é an bunbhrí a bhí leis an bhfocal Gréigise ná &quot;fearúlacht&quot;.

* ''omertà'' - prionsabal an chiúnais. Ós rud é nach bhfuil sé onórach a bheith ag spalpadh bréag, is fearr leis na ''mafiosi'' fanacht ina dtost faoina bhfuil idir lámhaibh ag an Maifia.

[[Catagóir:Maifia| ]]
[[Catagóir:Coirpeacht]]
[[Catagóir:Coiriúlacht eagraithe sna Stáit Aontaithe]]
[[Catagóir:Grúpaí coiriúlachta eagraithe sna Stáit Aontaithe]]
[[Catagóir:An tSicil]]
[[Catagóir:An Iodáil]]</text>
      <sha1>8xgbjyrsnji0gytsga09vnowvkt027h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kurt Cobain</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6382</id>
    <revision>
      <id>1063319</id>
      <parentid>1061324</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:48:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27142" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Cumadóir amhrán|Cumadóir]] agus [[ceoltóir]] Meiriceánach a bhí i '''Kurt Donald Cobain''' ([[20 Feabhra]] [[1967]] - timpeall [[5 Aibreán]] [[1994]]), agus é ina príomhamhránaí agus [[giotár|giotáraí]] leis an racbhanna [[Nirvana]]. Nuair a thosaigh an grúpa ag baint an-cháil amach ag tús na [[1990idí]], b'é Cobain a bhí sa spotsolas mar chumadóir agus ceannaire an [[Racbhanna|bhanna]]. Mar thoradh, féachtar air mar laoch mór do ghlúin óg nua, glúin a bhí tuirseach leis an saghas [[Rac-cheol|rac-cheoil]] éadomhain a bhí gnáthúil ag an am. Leis an albam [[Nevermind]], bhris [[grúinse]] amach as [[Seattle]], agus hathraíodh domhain an rac-cheoil go tobann. Sa lá atá inniu, labhraítear fós faoin tionscal ceoil &quot;réamh-Nirvana&quot; agus &quot;iar-Nirvana&quot;.

Sna laethanta seo, bhí Nirvana ar an ngrúpa ba mhó ar domhan, agus ba cheart do Chobain a bheith sách sásta leis féin. Os a choinne sin, caitheadh isteach sa phríomhshruth go tobann é leis a cháil nua, agus ní raibh sé ar a chompord leis riamh. 

Fear umhal agus ciúin a bhí ann, ach bhí an-bhrú curtha air thar oíche le clú nach raibh á lorg aige riamh. Thosaigh daoine sna meáin ag tabhairt &quot;urlabhraí na glúine&quot; air, ach dhiúltaigh Cobain an smaoineamh seo go borb. Bhí trom-imní air chomh maith i gcónaí, mar cheap sé go raibh sé ag braith na n-idéalaí [[punc-rac]] a bhí aige agus a ghrúpa, nuair a thosaigh siad ag fás agus ag éirí ró-rathúil. Agus ó thaobh a shaol pearsanta de, bhíodh sé i gcónaí ag streachailt le fadhbanna éagsúla, gruaim agus mí-úsáid [[drugaí]] na cinn ba mheasa dóibh.

== Tús a shaoil ==
[[Íomhá:Aberdeen, WA - Grays Harbor Community Hospital - East Campus.jpg|mion|Rugadh Cobain i Aberdeen, WA - ospidéal Grays Harbor  ]]
Rugadh agus tógadh Kurt Donald Cobain in [[Aberdeen, Washington|Aberdeen]], baile beag sa stát [[Washington]] in iarthuaisceart na [[SAM|Stát Aontaithe]]. Clann beag shona a bhí ann, leis a thuismitheoirí agus a dheirfiúr níos óige Kimberly. De bhunadh [[Éire]]annach agus [[An Fhrainc|Francach]] é a athair Donald Leland Cobain, a bhí ag obair mar mheicneoir [[gluaisteán|gluaisteáin]], agus de bhunadh Éireannach, [[An Ghearmáin|Gearmánach]] agus [[Sasana]]ch í a mháthair Wendy Elizabeth Fradenburg a bhí ina freastalaí. 

Bhí a fhios ag Kurt le linn a shaoil féin go raibh fuil Éireannach aige, ach ní raibh na sonraí ró-shoiléir ag an am seo. Tháinig sé chun solais níos déanaí go bhfuil baint díreach acu leis an dtír - as [[Contae Thír Eoghain]] do mhuintir Chobain, nó &quot;Cobane&quot; mar a litríodh é ansin agus mar a litrítear é fós ann inniu. D'fhág sinsir Kurt an baile beag Inishatieve gar do [[Pomeroy]] sa bhliain 1875, chun aghaidh a thabhairt ar [[Ceanada|Cheanada]], ag teacht anuas go Washington ní ba dhéanaí. Gréasaithe bróg a bhí iontu.
[[Íomhá:Cobain 1981.png|mion|1981]]
Tuismitheoirí den lucht oibre ab ea Don agus Wendy, ach bhí roinnt cheoil sa theaghlach freisin. Bhí banna ceoil darbh ainm ''The Beachcombers'' ag Chuck Fradenburg (uncail Kurt), sheinn a Aintín Mari Earle an giotár i grúpaí éagsúla timpeall Chontae Grays Harbor, agus bhí gairmréim ag a sean-uncail Delbert mar theanóir Éireannach, agus é le feiceáil sa scannáin ''King of Jazz'' (1930).  

Cuimhnítear ar Kurt mar ghasúr sona, bríomhar agus deá-chróioch. hAithníodh go raibh bua na h-ealaíne agus é óg fós. De réir tuairiscí, bhí cuma an stiúideo ealaíne ar a sheomra leapa, áit ina tharraingíodh sé na carachtair ab ansa leis ó scannáin agus cartúin ar nós ''Aquaman'', the ''Creature from the Black Lagoon'', agus carachtair [[Disney]] amhail [[Donald Duck]], [[Mickey Mouse]] agus [[Pluto (Disney)|Pluto]]. Fuair sé spreagadh ina chuid iarrachtaí ealaíne óna sheanmháthair Iris Cobain, a bhí ina h-ealaíontóir gairmiúil féin. 
[[Íomhá:KurtCobainDrawing.jpg|mion]]
De réir a chéile, thosaigh Kurt ag cur sa cheol chomh maith. Dar leis a Aintín Mari, thosaigh sé ag canadh agus é dhá bhliain d'aois fós. Ag aois a ceathair, thosaigh sé ag canadh agus ag seinm an [[pianó|phianó]], agus é ag scríobh amhráin faoi thuruas chuig an pháirc áitiúil. D'éisteadh le bannaí ar nós [[The Ramones]], agus deireadh sé amhráin amhail &quot;''Motorcyle Song''&quot; le h[[Arlo Guthrie]], &quot;''Hey Jude''&quot; le [[The Beatles]], &quot;''Seasons in the Sun''&quot; le Terry Jacks, agus an t-amhrán téama ó chlár teilifíse [[The Monkees]].

Bhí droch-chasadh sa scéal, áfach, nuair a fuair a thuistí colscaradh agus Kurt ocht mbliana d'aois. Mhaígh sé níos déanaí go raibh tionchar uafásach ag an eachtra seo air, mar bhuachaill óg, agus ina shaol ar fad ó shin i leith. Thit dian-bhrón air go tobann, agus d'éirigh sé i bhfad níos ciúine agus níos feargaí as seo amach. Déarfadh sé níos déanaí go raibh náire air, agus bhí faitíos air aghaidh a thabhairt ar an scoil agus a chairde.

I gceann tamaill, thosaigh a thuistí ag dul amach le daoine eile tar éis an colscaradh. Phós Don arís, cé gur thug sé gealltanas do Khurt nach ndéanfadh sé amhlaidh, agus fuair sé leas-mháthair nua darbh ainm Jenny Westeby Cobain, bean le beirt clainne cheana. Réitigh siad go maith le chéile ar dtús, agus Kurt ag fáil an aire mháthartha a bhí ag teastáil go géar uaidh. D'athraigh cúrsaí sa bhliain 1979, áfach, nuair a saolaíodh mac nua ag Don agus Jenny, Chad Cobain - níor aithnigh Kurt iad mar a &quot;fhíor-theaghlach&quot;, agus ní raibh an méid ama céanna agus a thuistí dó. D'fhéach Kurt an casadh seo le gráin agus fearg. Thosaigh a mháthair Wendy ag dul amach le fear a bhí foréigeanach léi, ach bhí ar Khurt an foréigean teaghlaigh a fheiceáil go rialta, le Wendy ag dul san ospidéal uair amháin le lámh brise. In ainneoin sin, níor chuir Wendy an dlí ar an bhfear, agus d'fhan an bheirt le chéile. Chuir an mhéid seo leis le dochar intinne agus mothúcháin Khurt.

Lean pearsantacht Khurt ag athrú, sa mhéid is go raibh sé drochbhéasach le daoine fásta, agus thosaigh sé ag déanamh drochbhulaíochta ar bhuachaill eile ón scoil. Ar deireadh thiar, thóg a athair agus Westeby chuig teiripeoir é, agus an réiteach a tháinig as ná go raibh clann amháin ag teastáil uaidh. Rinne an dá thaobh den chlann a seacht ndícheall Don agus Wendy a chuir ar ais le chéile, ach theip orthu. Ar an [[28 Meitheamh]] [[1979]], bhronn Wendy cúram iomláin ar Dhon, agus í dubhthuirseach lena dhroch-iompar. Bhí an scéal céanna ag a athair gan mhoill, agus seoladh Kurt chun chónaí le gach saghas cairde agus clainne tríd na blianta. 

Agus é ina chónaí le muintir a chara Jesse Reed, iad ina gCríostaithe athbhreithe, d'éirigh Kurt chun a bheith ina Chríostaí cráifeach agus téadh sé chuig aifreann go minic. Níos déanaí, áfach, shéan sé an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]] go h-uile is go hiomlán, agus é ag caitheamh anuas uirthi go rialta. Cumadh an t-amhrán &quot;''Lithium''&quot; faoin tionchar a bhí ag a sheal le muintir Reed air. Bhí an creideamh mar pháirt lárnach ina shaol agus a smaointí fós, agus bhain sé úsáid as íomháineachas Chríostaíochta ina chuid oibre agus choimeád sé suim mhór i [[fealsúnacht]] an Jaineachais agus an [[Búdachas|Bhúdachas]]. Tógadh ainm an grúpa, Nirvana, ón choincheap Búdaíoch, rud a chuir sé síos air mar &quot;saoirse ó phian, ón fhulaingt agus an domhan lasmuigh&quot;, smaoineamh atá cosúil le h-eitic agus idé-eolaíocht an [[Punc-rac|phunc-rac]] . D'fhéachfadh Kurt air féin mar Bhúdaí agus mar Jaineach ag amanta éagsúla le linn a shaoil, tar éis dó cláir faisnéise a fheiceáil ar an dá ábhar.
[[Íomhá:Nirvana around 1992.jpg|mion|Kurt Cobain agus  Krist Novoselic (ar chlé), 1992 MTV Video Music Awards.]]
Cé nach raibh suim ar bith sa spórt, cláraíodh mar bhall de foireann ghreamadóireachta na scoile, faoi iachall a athar. Ní raibh sé gan chumas, ach bhí dímheas ceart ag Kurt air de bharr an mhagaidh a fuair sé óna chomráidí agus an bainisteoir. Sa deireadh, thosaigh sé ag cailliúint d'aon turas, chun chur as a athair. Rinne sé an cleas céanna le daorchluiche chomh maith. Bhí spéis ní ba mhó san ealaíon, agus bhíodh sé ag tarraingt go minic i rith cheachtanna scoile, nithe bainteach le h-anatamaíocht an duine san áireamh. Nuair a tugadh tasc scoile dó scigphictiúr a dhéanamh, rinne sé ceann de [[Michael Jackson]]. Dúirt an mhúinteoir ealaíne nach raibh a leithéid oiriúnach chun a bheith ar thaispeáint i halla an scoile, tharraing Kurt pictiúr mí-phlamásach nua d'uachtarán an lae [[Ronald Reagan]].

D´éirigh Kurt cairdiúil le duine aerach ar scoil, agus h-imríodh bulaíocht air uaireanta ag daltaí homafóbacha dá bharr. In agallamh leis an iris ''The Advocate'' sa bhliain 1993, mhaígh sé go raibh sé &quot;aerach i meon&quot; and &quot;d'fhéadfadh sé a bheith déghnéasach.&quot; Dúirt sé freisin gur scríobhadh sé &quot;God is Gay&quot; le péint spraeála ar na pickup trucks ar fud Aberdeen. Le fírinne, léiríonn tuairiscí na bpóilíní in Aberdeen gur frása eile a bhí ann nuair a gabhadh é - &quot;Ain't got no how watchamacallit&quot;. Ina dhialann pearsanta féin, scríobh sé &quot;Níl duine aerach mé, ach ba mhian liom a bheith amhlaidh, chun fearg a chur ar na homafóbaí&quot;.

De réir tuairiscí óna chomscoláirí agus daoine muinteartha, an chéad cheolchoirm a d'fhreastail sé air ná Sammy Hagar agus Quarterflash ag an Seattle Center Coliseum sa bhliain 1983. Dar leis an bhfear féin, áfach, b'é ceann de chuid the Melvins, agus scríobh sé faoin eachtra seo go forleathan ina dhialann. Mar dhéagóir le cónaí air i Montesano, tháinig Kurt ar éalú agus faoiseamh éigin i i gcúrsaí [[punc-rac]]  a bhí ag fás as cuimse in Iarthuaisceart an [[An tAigéan Ciúin|Aigéin Chiúin]], agus thosaigh sé ag dul go dtí seónna puinc sa bhaile. Sa deireadh, ba aoi rialta é ag seomra cleachtaidh na gceoltóirí the Melvins, iadsan féin as Montesano.

Bhog Kurt ar ais go dtí teach a mháthar in Aberdeen, agus d'éirigh sé as Aberdeen High School nuair a bhí sé tugtha faoi deara dó nach raibh obair go leor déanta aige chun chéim a bhaint amach. Thug a mháthair rogha ós a chomhair - faigh fostaíocht nó imigh. Seachtain ní ba dhéanaí, tháinig Kurt abhaile chun teacht ar a chuid éadaí agus gach rud eile curtha i mboscaí. Díbeartha ón áit, d'fhan Kurt go minic i dtithe a gcairde, agus uaireanta eile sleamhnaigh sé isteach in íoslach a mháthar, i ngan fhios di. Agus é gan dídeán, mhaígh Kurt sé gur chaith sé sealanna ina chónaí faoi droichead thar an abhainn Wishkah sa bhaile, rud a spreag an t-amhrán &quot;Something in the Way&quot; ón albam ''[[Nevermind]]''. Dhearbhaigh dordghiotáraí [[Krist Novoselic]] nár féidir le h-éinne a bheith ag cur faoi anseo, de bharr na taoidí ag teacht isteach agus amach, agus tá an chuma ar an scéal nach raibh Kurt ach ag cur le dráma an scéil.

Ag deireadh na bliana 1986, agus don chéad uair riamh, bhog Kurt isteach ina árasán féin agus fuair sé post in ionad saoirse Polainéiseach fiche míle ó thuaidh ó Aberdeen chun íoc as cíos. Le linn an ama seo, bhíodh sé ag taisteal go minic chuig Olympia, Washington chun freastal air rac-choirmeacha. In Olympia dó, bhuail sé le cailín darbh ainm Tracy Marander agus thosaigh sé caidreamh léi. De réir tuairiscí, is ise ábhar an amhráin &quot;''About a Girl''&quot;, agus tá sí luaite mar ghrianghrafadóir ar an albam ''[[Bleach]]''.

Tar éis dó scaradh ó Marander, thosaigh Kurt ag dul amach le Tobi Vail, punc aithnidiúil eile a bhí ag canadh sa bhanna Bikini Kill. Bhí Kurt an-tógtha léi, agus d'admhaigh sé gur chuir sé amach le h-imní ós rud é go raibh sé chomh splanctha sin ina diaidh. Spreag an mhéid seo na focail &quot;Love you so much it makes me sick,&quot; a chan sé san amhrán &quot;''Aneurysm''&quot;. In ainneoin go raibh Kurt lán i ngrá le Vail, thosaigh a gcaidreamh ag laghdú de réir a chéile. Duine réasúnta sean-aimseartha a bhí i gKurt, agus bhí comhluadar beagán máthartha ag teastáil uaidh, rud a chur gráin ar Vail, a bhí i gcónaí ag iarraidh dul i ngleic leis an sean-nós gnéaschlaonta seo sa chomphobal frith-chultúrtha puinc ina raibh siad. Chaitheadar an bheirt an chuid ba mhó dá n-am le chéile ag pléigh cúrsaí [[polaitíocht]]a agus fealsúnachta. Ba mhór an tionchar a bhí ag a chaidreamh le Vail ar Khurt, agus bhí sí ina h-ábhar de liricí éagsúla anseo is ansiúd ar an gcéirnín ''Nevermind''. Uair amháin agus iad ag déanamh scagaidh ar ábhair ar nós an ainrialachais agus an [[Punc-rac|phunc-rac]]  leis á gcara Kathleen Hanna in arasán Khurt, scríobh sí na focail &quot;Kurt Smells Like Teen Spirit&quot; ar an mballa. Díbholaíoch is ea Teen Spirt, an ceann a bhí á chaitheamh ag Vail, agus níor thug Kurt an mhéid seo faoi deara. Bhain Kurt ciall réabhlóideach as na focail, agus b'as sin a fuair sé an spreagadh do teideal an amhráin &quot;''Smells Like Teen Spirit''&quot;.[[Íomhá:NirvanaNevermindalbumcover.jpg|thumb|''[[Nevermind]]'', an t-albam a chuir ainm Chobain i mbéal an phobail.]]
== Nirvana ==
{{main|Nirvana}}
Mar bhronntanas breithlá ina 14ú bliain, thug uncail Kurt rogha dó idir [[rothar]] agus [[giotár]], agus thóg sé an giotár. Chuir sé tús lena chuid iarrachtaí ag casadh amhrán ar nós &quot;''Louie Louie''&quot; agus &quot;''My Best Friend's Girl''&quot; le [[The Cars]], agus ansin thosaigh sé ag cumadh a rianta féin. Ar an drochuair, ní raibh mórán daoine eile sa bhaile chun seinm in éineacht leis. Bhuail sé le [[Krist Novoselic]] ag áit chleachtaidh na Melvins, duine eile a bhí gafa go mór leis an b[[punc-rac]]. Bhí sciamhlann ag máthair Khrist, agus b'ann a thagaidís chun cleachtadh le chéile sa tseomra thuas staighre. Roinnt bhlianta ina dhiaidh sin, rinne Kurt iarracht Khrist a mhealladh isteach i mbanna nua leis, ag tabhairt cóip den téip ''Fecal Matter'' dó. Ní raibh Krist ró-tógtha leis an gceol nó an smaoineamh sa chéad dul síos, ach ghéill sé sa deireadh agus bhí tús curtha le Nirvana.

Agus iad amach ar an mbóthar, d'éirigh frustrachas i gKurt go minic de bharr lucht féachana beaga agus deacrachtaí iarrachtaí an bhanna a coimeád suas. Sna blianta tosaigh, ní raibh [[Foireann drumaí|drumadóir]] rialta sa bhanna. Sa deireadh, roghnaíodh Chad Channing agus b'eisean a bhí ar a gcéad ceirnín [[Bleach]], eisithe ar Sub Pop Records sa bhliain 1989. Ní raibh ceachtar acu lán-sásta le cumas Channing riamh le fírinne, agus bhí siad i gcónaí ag caitheamh súil ar dhaoine eile. Chonaic siad [[Dave Grohl]] ag seó de chuid a bhanna [[Scream (banna)|Scream]] agus chuaigh seisean go mór i gcion orthu, agus glacadh mar bhall Nirvana é. Ba le Grohl a thaifead siad a gcéadligean ar mhórlipéad sa bhliain 1991 - Nevermind - agus an chlú ba mhó a bhí acu.
[[Íomhá:Ablaze-Nirvana-comic-detail.jpg|mion|Ralph Horsley,Iml 10  Ablaze!, Leeds, UK, 1993]]
Leis an iomrá nua seo, thosaigh Kurt ag imní go raibh sé ag teacht salach ar fhréamhacha &quot;faoi-thalamh&quot; an ghrúpa. Shíl sé go raibh na meáin ag déanamh géarleanúint air, ag cur a chás féin i gcomparáid le Frances Farmer. Bhí sé míshásta fosta le cuid de lucht leanta Nirvana - iad siúd a chuir suim sa cheol ach nár thug aitheantas do tuairimí polaitiúila nó sóisialta an bhanna, nó a bhí ag baint ciall mí-chruinn astu. Bhí Kurt glan i gcoinne an ghnéasclantais agus na homafóibe, agus bhí sé an-bhródúil ón thaispeánta ag ócáidí amhail No-on-Nine in Oregon sa bhliain 1992.

Bhí sé ina thacadóir díograiseach den ghluaiseacht &quot;pro-choice&quot; chomh maith, agus bhí baint aige le ''Rock for Choice'' ó nuair a chuir an banna L7 tús leis an bhfeachtas. Fuair sé bagairtí bháis dá bharr ó gníomhaithe fhrith-ghinmhilleadh, duine amháin á rá go scaoilfí é chomh luath is a sheas sé amach ar an stáitse. Sna nótaí laistigh den cheirnín ''Incesticide'', dhearbhaigh Kurt: &quot;más fuath le h-éinne daoibh daoine aeracha, daoine de dhath éagsúil, nó mná, déanaigí gar amháin dúinn ,le bhur dtoil - lig dúinn! Ná tagaigí chuig ár seónna agus ná ceannaígí ár gceirníní.&quot;

== Pósadh agus breith a iníne ==
[[Íomhá:Courtney Love Public Assembly Crop.png|clé|mion|Courtney Love, 2014]]
Ar an [[12 Eanáir]] [[1990]], bhuail Kurt le [[Courtney Love]] ag an gclub oíche Satyricon, áit i mbíodh bannaí malartacha ag seinm go minic. Bhí sise ina h-amhránaí sa bhanna [[Hole]], grúpa a bhí ag déanamh dul chun cinn suntasach nuair a bhí Nirvana ina bhanna beag fós. Chuir Love suim mhór i gKurt ar an toirt, ach bhí seisean seachantach ar dtús báire. Go luath sa chaidreamh, rinne sé neamhaird d'iarrachtaí Love dul amach leis, mar ní raibh sé cinnte go raibh caidreamh ag teastáil uaidh. Níor mhair a iompar ach roinnt mhíonna, áfach, bhí sé i ngrá léi chomh mór sin.

Bhí aithne ag Kurt ar Love cheana, agus í feicthe sa scannán ''Straight to Hell'' sa bhliain 1987. Dar leis an iriseoir Sasanach Everett True, a bhí ina dlúthchara leis an bheirt, gur cuireadh iad in aithne le chéile go h-oifigiúil ag ceolchoirm de chuid [[L7]] agus [[Butthole Surfers]] i [[Los Angeles]] i mí na Bealtaine 1991. Sna seachtainí ina dhiaidh sin, d'fhoghlaim Love ó Dave Grohl gur iomaí rud a bhí i gcoitianta ag isean agus Kurt, agus chuaigh sí sa tóir air. I bhfómhar na bliana 1991, bhíodh an bheirt le chéile go minic, b'é úsáid drugaí a rinne dlúthlanúin díobh.

=== Pósadh ===
[[Íomhá:Saturday Night Live logo.jpg|mion]]
Timpeall an ama a chas Nirvana ar an gclár [[Saturday Night Live]], fuair Love amach go raibh sí ag iompar clainne le leanbh Khurt. Ar an 24 Feabhra 1992, roinnt laethanta tar éis dheireadh chamchúirte Nirvana san Aigéan Ciúin, phós Kurt agus Love le chéile ar Trá Waikiki 
[[Haváí]]. Sa tsearmanas, bhí Love gléasta i ngúna sróil agus lása de chuid Frances Farmer, agus chaith Kurt pitseámaí uaine, ós rud é go raibh sé &quot;ró-leisciúil chun &quot;tux&quot; (casóg dinnéir) a chuir air&quot;. Bhí Grohl agus a bhean i láthair ag an bpósadh, ach ní raibh Novoselic ann de bharr achrainn. Bhí athrú dearfach an-mhór i sonas Khurt ag an bpointe seo, agus d'adhmhaigh sé in agallamh leis an iris Sassy go raibh sé chomh tógtha le Love nach raibh pioc suime aige sa bhanna.

=== Frances Bean Cobain ===
[[Íomhá:Frances Bean Cobain Jan 2015.jpg|mion|Frances Bean Cobain, 2015]]
Ar an 18 Lúnasa, saolaíodh iníon Khurt, Frances Bean Cobain.

In alt san iris [[Vanity Fair]] sa bhliain 1992, bhí sé admhaithe ag Love go raibh [[hearóin]] á úsáid aici agus í ag iompar clainne, ach i ngan fhios di. Dhearbhaigh Love go raibh tagairtí mí-chruinn tógtha ag an iris, ach bá mhór an chonspóid a cruthaíodh. Bhí caidreamh na beirte ina ábhar spéise do na meáin cheana, chuir foilsiú an ailt le borradh as cuimse sa mhéid iriseoirí a bhí sa tóir orthu, ag iarraidh fáil amach an raibh Frances andúlaithe le drugaí ag a breith. Mar gheall air na líomhaintí seo, chuir an &quot;Los Angeles County Department of Children's Services&quot; an [[dlí]] orthu, agus iad á mhaíomh gur tuismitheoirí neamh-infheidhme a bhí iontu. D'ordaigh an breitheamh Frances Bean Cobain, dhá sheachtain d'aois, a thógáil amach ó chúram Khurt agus Love, agus seoladh an leanbh chun chónaí le deirfiúr Love ar feadh roinnt sheachtainí. Sa deireadh, bhain an bheirt coimeád Frances amach arís, tar éis dóibh geallúint a thabhairt go nglacfaidís le tástáil fuail agus cuairteanna rialta ón oibrí sóisialta.

Bhí caint agus eachtraí na beirte sna nuachtáin i gcónaí, Love ach go háirithe, agus í á chur i gcomparáid le [[Yoko Ono]] agus [[Nancy Spungen]]. Anuas ar sin, bhí ráflaí sna meáin go raibh siad ag úsáid drugaí le chéile, agus go raibh droch-thionchar ag Love ar shláinte agus cheol Chobain.

== Fadhbanna sláinte ==
[[Íomhá:Ritalin-SR-20mg-1000x1000.jpg|mion|Ritalin SR 20 mg, nó methylphenidate]]
Bhí saol Cobain lán le fadhbanna fisiciúla agus intinne, agus ní raibh oiread is lá amháin ina shaol nach raibh sé ar saghas leighis amháin nó eile. Bhí sé hipirghníomhach mar pháiste, agus an réiteach a bhí ag a mháthair ná an druga [[Ritalin]] dó. Ón lá sin go dtí nóiméad a bháis, bhí andúil ag Kurt i ndruga amháin nó druga eile. Ar an lámh eile, tá sé fíor go raibh fadhbanna macánta aige freisin - gruaim, ionsaithe scaoll, broincíteas, agus dian-phian ina bholg (''scolóis'' a thug a dhochtúirí air ní ba dhéanaí). Dhearbhaigh Cobain Kurt gur thosaigh sé ag tógáil drugaí, amhail [[hearóin]], chun an phian seo a smachtú, ach tá sé fíor freisin go raibh sé ag úsáid drugaí ar feadh tamall roimhe seo. Agus Nirvana ag fás go tapaigh sa bhliain [[1991]], bhí andúil hearóin Chobain ag fás ag an ráta céanna. Rinne sé tréan-iarracht an fhadhb seo a choimeád faoi rún, mar bhí a fhios aige go raibh Novoselic, Grohl agus bainisteoireacht an bhanna míshásta leis. Go ró-mhinic, áfach, bhí sé soiléir go raibh sé faoi thionchar an dhruga, nó ag fulaingt agus é i mbun iarrachta éirí as. Bhí cúpla ródháileog aige, agus bhí an t-ádh dearg air nár mharaigh sé é féin de thaisme ní ba luaithe.

== Bás ==

Sa bhliain [[1994]], chuaigh Nirvana amach ar chamchuairt chuig na [[An Eoraip|hEorpa]]. Bhí tús maith acu, ach tar éis thaispeántas ag Terminal Eins i [[München]] ar an 1 Márta, diagnóisíodh Kurt le [[broincíteas]] agus [[laraingíteas]] trom agus cuireadh an turas ar cheal dá bharr. D'éitil sé chuig [[an Róimh]] an lá ina dhiaidh sin chun chóir leighis a fháil, agus thaisteal Love chuig an chathair chun a bheith in éineacht leis ar an 3 Márta. An maidin dár gcionn, dhúisigh Love chun teacht ar Khurt agus é gan aithne gan urleabhra sa seomra leapa, agus ródháileog den drug Rohypnol agus seaimpéin ab ea chúis leis. Bhí lánfhios ag Kurt faoin dochar a ndéantar nuair a mheasctar a leithéid le chéile. Seoladh chuig an ospidéal é, agus chaith sé an chuid eile den lá gan mheabhair. Tar éis cúig lá caite san ospidéal, ligeadh Kurt amach agus d'fhill an bheirt ar Seattle. Eisíodh ráiteas ó champa Nirvana a mhaígh nach raibh ann ach drochthimpiste mí-ámharach le h-alcól agus leigheas éigin, ach nochtadh ní ba dhéanaí gur fíor-iarracht féinmharuithe a bhí ann. Cuireadh críoch oifigiúil leis an dturas láithreach. 

Ar ais i Seattle dó, rinne cairde agus clann Chobain tréan-iarrachtaí cur ina luí air cabhair gairmiúil a lorg. D'eagraigh Love &quot;idirghabháil&quot; ar an 25 Márta, le deichniúr de ceoltóirí eile, daoine ón chomhlacht ceoil agus dlúthchara leis Dylan Carlson. Ní mó ná sásta a bhí Kurt ar dtús, agus é ag caitheamh anuas go fíochmhar ar gach duine a bhí ann, sular theith sé go dtí a sheomra leapa thuas staighre agus chuir sé an doras faoi ghlas. Ag deireadh an lae, ghlac sé go drogallach lena n-achmhainí &quot;díthocsainiú&quot; a dhéanamh, thaistil sé go dtí an ''Exodus Recovery Center'' i [[Los Angeles]] chun a shláinte agus a shaol a chur ina gceart. Shroich sé an áit ar an [[30 Márta]]. Ní insíodh rud ar bith do bhaill foirne an ionaid faoi ghruaim Khurt, nó faoi na hiarrachtaí a bhí déanta aige lámh a chur ina bhás féin cheana. Nuair a chuaigh cairde chuige ar chuairt, ní fhaca éinne comharthaí go raibh gruaim éigin air nó go raibh féinmharú ar intinn aige. Chaith sé a chuid ama ag caint le comhairleoirí an ionaid faoina fhadhbanna pearsanta agus le drugaí, agus bhain sé sult mhór as a bheith ag spraoi lena iníon Frances a bhí ann mar chuairteoir chomh maith, don uair dheireanach mar a tharla sé. An oíche dar gcionn, sheas Kurt amach chun toitín a chaitheamh, ach dhreap sé thar an gclaí a bhí sé dtroigh ar airde chun éalú as an ionad. #
[[Íomhá:KurtCobainHouse.jpg|mion|171 Lake Washington Blvd East Seattle]]
Bhí sé díreach ráite aige an lá roimhe sin, mar mhagadh, gur rud amaideach a bheadh ann chun a leithéid a dhéanamh. Thaisteal sé le tacsaí chuig Aerfort Los Angeles agus d'eitil sé ar ais go Seattle, in aon thuras le [[Duff McKagan]] ón bhanna [[Guns N' Roses]] a bhí ina shuí in aice leis. Cé go raibh teannas cheana idir Nivana agus Guns N' Roses agus bhí gráin pearsanta ag Kurt ar amhránaí [[Axl Rose]], dúirt McKagan go raibh Kurt sásta é a fheiceáil. Ní ba dhéanaí, áfach, dhearbhaigh McKagan go raibh fhios aige go raibh ag cur as dó. Idir an 2 Aibreán agus an 3 Aibreán, chonacthas Kurt in áiteanna éagsúla timpeall Seattle, ach ní raibh éinne dá chairde nó dá chlann ar an eolas faoin áit ina raibh sé. Ní fhacthas arís é go dtí an 4 Aibreán. Ar an 3 Aibreán, chuaigh Love i dteagmháil le h-imscrúdaitheoir príobháideach darbh ainm Tom Grant, agus d'iarr sise air Kurt a lorg. Ar an 7 Aibreán, agus ráflaí ar fud na h-áite faoi bhriseadh suas an ghrúpa, tharraing Nirvana amach as an bhféile siúd ''Lollapalooza''.
[[Íomhá:Minibus with Kurt Cobain Portrait - Bhaktapur - Nepal (13486900064).jpg|clé|mion]]
Ar an 8 Aibreán 1994, fritheadh corp Khurt ina theachsa ar bhruach Loch Washington, nuair a tháinig leictreoir ann chun córas slándála a chur isteach. Taobh amuigh de cuid bheag d'fhuil ag síleadh amach as a chluas, dhearbhaigh an leictreoir nár fhaca sé aon chomharthaí de dochar, agus cheap sé go raibh Kurt ina [[Codladh|chodladh]] sular thug sé gunna faoi deara, agus é dírithe ar smig Khurt. Fuarthas nóta féinmharaithe ann, scríofa chuig cara samhailteach a óige &quot;Boddah&quot;. Fritheadh ard-leibhéil de [[hearóin]] agus rian beag de Valium. Bhí corp Kurt ina luí ann leis na laethanta, agus mheas an cróinéir ina thuairisc gurb é 5 Aibreán 1994 an lá a d'éag sé.

Bhí bigil phoiblí ar an 10 Aibreán i bpáirc ag an Seattle Center, agus meastar gur fhreastail timpeall seacht míle duine air. Seinneadh teachtairí ó Krist Novoselic agus Courtney Love, taifeadta roimh ré ag an bheirt. Léigh Love píosaí de nóta féinmharaithe Khurt, agus í ag caoineadh agus ag tabhairt maslaí dó an t-am ar fad. Ag deireadh na bigil, thóg Love amach roinnt d'éadaí Khurt do na daoine siúd a bhí ann fós. Dúirt Dave Grohl go raibh nuacht a bháis &quot;ar an rud is measa a tharla i mo shaol riamh. Cuimhním an ládar gcionn gur dhúisigh mé agus bhí mo chroí briste go raibh sé imithe&quot;. Dúirt sé gur chreid sé riamh gur gheobhadh Kurt bás ag aois óg, agus é ag rá &quot;uaireanta, ní féidir leat duine a thabhairt slán ó iadsan féin&quot;.

== Féach freisin ==

* [[Nirvana]]

[[Íomhá:Oldies - Kurt Cobain signature.jpg|mion]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{DEFAULTSORT:Cobain, Kurt}}

[[Catagóir:Rac-cheoltóirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Giotáraithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1967]]
[[Catagóir:Básanna i 1994]]
[[Catagóir:Daoine a chuir lámh ina mbás féin]]</text>
      <sha1>qirl28e5cmqgw79azzhll9h71xajkp3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1938</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6433</id>
    <revision>
      <id>1063304</id>
      <parentid>1056459</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7453" xml:space="preserve">{| align=right cellpadding=3 class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;margin-left: 15px;&quot;
|- 
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''[[Bliain|Blianta]]:'''&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;  [[1935]] [[1936]] [[1937]] - '''1938 (MCMXXXVIII)''' - [[1939]] [[1940]] [[1941]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''[[Deichniúr|deichniúra]]:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt;  [[1900í]] [[1910í]] [[1920í]] - '''[[1930í]]''' - [[1940í]] [[1950í]] [[1960í]] 
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;'''[[Aois]]:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[19ú haois]] - '''[[20ú haois]]''' - [[21ú haois]]
----
|}

== Tarluithe ==
* [[9 Samhain]] – Thosnaigh [[Kristallnacht]] (&quot;oíche na gloine briste&quot;) sa [[Ghearmáin]], ionsaí eagraithe ar an bpobal [[Giúdaigh|Giúdach]]. Scriosadh 7,500 gnólacht agus 260 sionagóg, gabhadh breis is 25,000 duine agus maraíodh 91 duine. 
* [[12 Márta]] - An ''Anschluss'', an nasc nó aontas polaitiúil idir [[an Ghearmáin]] agus [[an Ostair]].
* [[18 Aibreán]] – Chonacthas [[Superman]] den chéad uair ar chlúdach ''Action Comics'' Uimhir 1 sna Stáit Aontaithe.
* [[22 Meitheamh]] – Leag [[Joe Louis]] [[Max Schmeling]] amach le linn babhta dornálaíochta i [[Staidiam na Yankees]] i g[[Nua-Eabhrac (cathair)|Cathair Nua-Eabhrac]], bua ar [[Naitsíochas|idé-eolaíocht na Naitsíoch]] agus ar an g[[ciníochas]].
* [[25 Meitheamh]] – Toghadh [[Douglas Hyde|Dúghlas de hÍde]] mar uachtarán na hÉireann.
* [[21 Meán Fómhair]] – Fuair 600 duine bás i Hairicín Nua-Shasana sna Stáit Aontaithe.
* [[29 Meán Fómhair]] – Síníodh Comhaontú München a cheadaigh gabhadh na Sudetenland sa tSeicslóvaic ag na Gearmánach.
* [[30 Meán Fómhair]] – Tháinig [[Neville Chamberlain]] ar ais ó München agus d'fhógair sé an &quot;Síocháin lenár Linn Féin&quot;. 
[[Íomhá:Bundesarchiv Bild 146-1970-083-42, Magdeburg, zerstörtes jüdisches Geschäft.jpg|mion|Gnólacht Ghiúdach i Magdeburg na Gearmáine scriosta le linn Kristallnacht]]

=== [[Cogadh Cathartha na Spáinne]] ===
* [[18 Samhain]] - Deireadh Chath an Ebro

== Breitheanna ==
* [[3 Eanáir]] — [[Jaswant Singh]], polaiteoir Indiach
* [[5 Eanáir]] – [[Juan Carlos I na Spáinne|Juan Carlos]], rí na [[An Spáinn|Spáinne]]
* [[5 Eanáir]] — [[Ngũgĩ wa Thiong'o]], scríbhneoir Céiniach
* [[8 Eanáir]] – [[Eoghan Ó hAnluain]], scríbhneoir [[Éire]]annach (b. [[2012]])
* [[13 Eanáir]] — [[William B. Davis]], aisteoir Ceanadach
* [[25 Eanáir]] — [[Etta James]], amhránaí Meiriceánach
* [[25 Eanáir]] — [[Vladimir Vysotsky]], amhránaí, file, agus aisteoir Sóivéadach
* [[27 Eanáir]] — [[Seán Ó hÉalaí]], craoltóir Éireannach
* [[31 Eanáir]] – [[Beatrix na hÍsiltíre]], banríon na tíre
* [[3 Feabhra]] — [[Emile Griffith]], dornálaí Meiriceánach
* [[13 Feabhra]] – [[Larry Cunningham]], ceoltóir agus amhránaí Éireannach (b. [[2012]])
* [[13 Feabhra]] — [[Oliver Reed]], aisteoir Sasanach
* [[17 Márta]] – [[Rudolf Nureyev]], damhsóir ón Aontas Sóivéadach (b. [[1993]])
* [[26 Márta]] — [[Anthony Leggett]], fisiceoir Briotanach
* [[8 Aibreán]] – [[Kofi Annan]], Ard-Rúnaí ar na [[Náisiúin Aontaithe|Náisiún Aontaithe]] (b. [[2018]])
* [[15 Aibreán]] — [[Claudia Cardinale]], ban-aisteoir Iodálach
* [[26 Aibreán]] — [[Nino Benvenuti]], dornálaí Iodálach
* [[27 Aibreán]] — [[Bob Foster]], dornálaí Meiriceánach
* [[27 Aibreán]] — [[Teresa Mullen]], lúthchleasaí parailimpeach Éireannach
* [[29 Aibreán]] — [[Réamann Mac Searraigh]], polaiteoir Éireannach
* [[6 Bealtaine]] — [[Larry Gogan]], craoltóir Éireannach
* [[9 Bealtaine]] — [[Bernard Alliot]], scríbhneoir Francach
* [[16 Bealtaine]] — [[Hugh Geoghegan|Hugh gaoghean]], breitheamh Éireannach
* [[17 Meitheamh]] — [[Grethe Ingmann]], amhránaí Danmhargach
* [[24 Meitheamh]] — [[Abulfaz Elchibey|Abülfaz Elçibay]], státaire Asarbaiseánach
* [[4 Iúil]] — [[Bill Withers]], amhránaí agus ceoltóir Meiriceánach
* [[9 Iúil]] — [[Brian Dennehy]], aisteoir Meiriceánach
* [[20 Iúil]] – [[Diana Rigg]], aisteoir Sasanach
* [[23 Iúil]] — [[Bert Newton]], láithreoir teilifíse Astrálach
* [[23 Iúil]] — [[Ronny Cox]], aisteoir agus ceoltóir Meiriceánach
* [[27 Iúil]] — [[Isabelle Aubret]], amhránaí Francach
* [[29 Iúil]] — [[Vicente Rondón]], dornálaí Veiniséalach
* [[1 Lúnasa]] — [[Paddy Moloney]], ceoltóir Éireannach
* [[3 Lúnasa]] — [[Terry Wogan]], craoltóir raidió agus teilifíse Éireannach
* [[4 Lúnasa]] — [[Judith Kaye]], breitheamh Meiriceánach
* [[9 Lúnasa]] — [[Rod Laver]], imreoir leadóige Astrálach
* [[29 Lúnasa]] — [[Elliott Gould]], aisteoir Meiriceánach
* [[3 Meán Fómhair]] — [[Ryoji Noyori]], ceimiceoir Seapánach
* [[26 Meán Fómhair]] — [[Bill O'Herlihy]], craoltóir spóirt Éireannach
* [[28 Meán Fómhair]] — [[Ben E. King]], ceoltóir Meiriceánach
* [[3 Deireadh Fómhair]] — [[Pedro Pablo Kuczynski]], Uachtarán Pheiriú
* [[4 Deireadh Fómhair]] — [[Kurt Wüthrich]], ceimiceoir Eilvéiseach
* [[16 Deireadh Fómhair]] — [[Gerry Collins]], polaiteoir Éireannach
* [[20 Deireadh Fómhair]] — [[Kathy Kirby]], amhránaí Sasanach
* [[29 Deireadh Fómhair]] – [[Ellen Johnson Sirleaf]], uachtarán [[An Libéir|Libéarach]]
* [[31 Deireadh Fómhair]] — [[Howard James Hubbard]], easpag Caitliceach
* [[2 Samhain]] – [[Pat Buchanan]], tráchtaire polaitiúil Meiriceánach
* [[17 Samhain]] — [[Gordon Lightfoot]], amhránaí agus cumadóir Ceanadach
* [[19 Samhain]] – [[Ted Turner]], fiontraí gnó Meiriceánach
* [[25 Samhain]] — [[Stephen F. Cohen]], staraí Meiriceánach
* [[12 Nollaig]] — [[Dick Dowling]], polaiteoir Éireannach
* [[16 Nollaig]] — [[Liv Ullmann]], ban-aisteoir agus stiúrthóir scannán Ioruach
* [[28 Nollaig]] – [[Frank Kelly]], aisteoir, amhránaí ([[Father Ted]]), coraí, scríbhneoir agus fuirseoir Éireannach (b. [[2016]])
* [[29 Nollaig]] — [[Jon Voight]], aisteoir Meiriceánach

== Básanna ==
* [[1 Eanáir]] — [[Joseph MacBride]], polaiteoir Éireannach
* [[5 Feabhra]] — [[Hans Litten]], dlíodóir Gearmánach
* [[23 Feabhra]] — [[Richard Beamish]], polaiteoir agus stiúrthóir comhlachta Éireannach
* [[27 Aibreán]] – [[Edmund Husserl]], fealsamh agus matamaiticeoir [[An Ghearmáin|Gearmánach]] (r. [[1859]]) 
* [[1 Bealtaine]] — [[Thomas Bolger]], polaiteoir Éireannach
* [[27 Iúil]] - [[Tom Crean]], taiscéalaí [[Éire]]annach (r.[[1877]])
* [[5 Deireadh Fómhair]] – [[Mary Faustina Kowalska]], naomh Caitliceach [[An Pholainn|Pollannach]] (r. [[1905]]) 
* [[5 Samhain]] — [[Timothy Sheehy (Corcaigh)|Timothy Sheehy]], polaiteoir Éireannach
* [[10 Samhain]] - [[Kemal Atatürk]], ceannaire de chuid na [[An Tuirc|Tuirce]] (r. [[1881]])
* [[19 Nollaig]] — [[James Beckett]], polaiteoir Éireannach
* [[25 Nollaig]] – [[Karel Čapek]], scríbhneoir [[An Phoblacht Sheiceach|Seiceach]] (r. [[1890]])

== Teilifís ==
{{Príomhalt|1938 sa teilifís}}

== Scannáin ==
{{Príomhalt|1938 sa scannán}}

== Duaiseanna Nobel ==
* [[Síocháin]] - Oifig Idirnáisiúnta Nansen do theifigh, [[an Ghinéiv]].
* [[Fisic]] - [[Enrico Fermi]], Iodálach
* [[Ceimic]] - [[Richard Kuhn]], Ostarach
* [[Leigheas]] - [[Corneille Jean François Heymans]], Beilgeach
* [[Litríocht]] - [[Pearl S. Buck]], Meiriceánach

== Litríocht na Gaeilge ==
* ''Iolar agus Sionnach'', [[Seán Mac Maoláin]]
&lt;!-- idirvici --&gt;

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>hgon6xdwxmd8cd5ku4zyyejenxhvqo0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baictéir</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6454</id>
    <revision>
      <id>1063059</id>
      <parentid>1059986</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7443" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}}

{{Bosca Sonraí Tacsanomaíocha
| dath = gray
| ainm = Baictéir
| íomhá = EscherichiaColi NIAID.jpg
| raon_iontaiseach = [[Aircéasóch]] nó níos lua - Úrnua
| íomhá = EscherichiaColi NIAID.jpg
| leithead_na_híomhá = 200px
| foscríbhinn_na_híomhá = Cealla d'''[[escherichia coli]]''', formhéadaithe faoi 20,000
| fearann = '''Baictéir'''
| rangú_forannta = Fílim
| foroinnt=
[[Actinobacteria]]&lt;br /&gt;
[[Aquificae]]&lt;br /&gt;
[[Chlamydiae]]&lt;br /&gt;
[[Bacteroidetes]]/[[Chlorobi]]&lt;br /&gt;
[[Chloroflexi]]&lt;br /&gt;
[[Chrysiogenetes]]&lt;br /&gt;
[[Cianbhaictéir]]&lt;br /&gt;
[[Deferribacteraceae]]&lt;br /&gt;
[[Deinococcus-Thermus]]&lt;br /&gt;
[[Dictyoglomi]]&lt;br /&gt;
[[Fibrobacteres]]/[[Acidobacteria]]&lt;br /&gt;
[[Firmicutes]]&lt;br /&gt;
[[Fusobacteria]]&lt;br /&gt;
[[Gemmatimonadetes]]&lt;br /&gt;
[[Verrucomicrobia|Lentisphaerae]]&lt;br /&gt;
[[Nitrospirae]]&lt;br /&gt;
[[Planctomycetes]]&lt;br /&gt;
[[Proteobacteria]]&lt;br /&gt;
[[Spirochaete]]s&lt;br /&gt;
[[Thermodesulfobacteria]]&lt;br /&gt;
[[Thermomicrobia]]&lt;br /&gt;
[[Thermotogae]]&lt;br /&gt;
[[Verrucomicrobia]]
}}
Is [[orgánach|orgánaigh]] mhiocrascópacha, aoncheallacha iad na '''baictéir'''. Is gnách go mbíonn siad idir 1 go 20 micriméadar ar fad, agus de réir an crutha a bhíonn orthu, a aicmítear iad.

Is í an [[micribitheolaíocht|mhicribitheolaíocht]] an brainse den bhitheolaíocht a bhíonn ag plé leis na miocrorgánaigh (miocróib) agus tá an [[baictéireolaíocht|bhaictéireolaíocht]] ina chraobh nó bhrainse amháin di.
Tá na baictéir uileláithreach i gnáthóga na Cruinne, ag fás in ithir, i bhfuaráin the aigéadacha, i ndramhaíl radaighníomhach, in uisce na farraige, agus fiú i nduibheagán screamh an Domhain. Go hiondúil bíonn thart ar 40 milliún baictéir i ngram d'ithir agus milliún amháin i mhillilítear d'fhionnuisce, fágann sin go bhfuil cothrom le 5 nanai-mhilliún (5×10&lt;sup&gt;30&lt;/sup&gt;) sa Domhain ar fad.

Tá ról ríthábhachtach ag na baictéir i dtimthriall ( athchúrsáil) na gcothaitheach, agus tá [[fosúchán nítrigine]] ón [[atmaisféar]] ag braith go mór ar airí na mbaictéar. Tá beagnach deich n-oiread níos mó cealla baictéir i gcorp an duine ná i gcealla daonna, líon ollmhór ar an gcraiceann agus sa chonair conair ghastraistéigeach. Caithfear a rá go mbíonn na baictéir seo neamhdhíobhálach nó fiú go ndéanann an chuid is mó díobh maitheas don Duine, de thoradh ar chóras imdhíonachta an choirp, ach tarraingíonn cuid acu galair, agus is féidir cuid díobh galar ionfhabhtaíoch a thosnú.
[[Pataigín|Pataiginí]] a thugtar ar mhiocrorgánaigh a tharraingíonn galair ionfhabhtaíocha; an [[calar]], an [[gallbholgach]] nó an t[[sifilis]], an t-[[antrasc]], an [[lobhra]] , agus an [[plá bhúbónach|phlá bhúbónach]] san áireamh. Is í an ionfhabhtú riospráide eitinn an galar marfach is coitianta, bíonn an [[eitinn scamhóige]]
freagrach as bás dhá mhilliún duine sa bhliain, tromlach mór díobh i réigiúin na h[[Afraic fho-Shahárach|Afraice fo-Shahárach]].
Úsáidtear frithbheathaigh nó [[antaibheathach|antaibheathaigh]], i dtíortha an chéad Domhain, le haghaidh ionfhabhtú baictéireach a mhilleadh agus i dtionscal na feirmeoireachta.

Is [[prócarót|prócaróit]] iad na baictéir. Tá siad neamhchosúla le na hainmithe nó 
na h[[eocarót|eocaróit]] eile mar nach mbíonn núicléas nó orgánaid scannánchumhdaithe acu. Go dtí le deireanaí, bhí na prócaróit go léir san áireamh leis an téarma ''baictéar'', ach tháinig athrú ar an
nós sin leis an bhfionnachtain go raibh dhá ghrúpa, a bhí fíor-dhifrúil óna gcéile, sna prócaróit a shíolraigh go neamhspleách óna gcéile ón sinsearach coiteann. Tugtar Baictéir agus Archaea ar na fearainn éabhlóide seo anois.[[Íomhá:Jan Verkolje - Antonie van Leeuwenhoek.jpg|thumb|240px|Anton van Leeuwenhoek|clé]]

== Stair na baictéareolaíochta ==

Ba é an t-eolaí [[an Ísiltír|Ísiltíreach]] [[Anton van Leeuwenhoek]] an chéad duine ar amhairc ar bhaictéir sa bhliain 1674, agus é ag baint úsáide as micreascóp solais aon-lionsa, a thóg sé féin. Thug sé an t-ainm &quot;animalcules&quot; dóibh agus sheol sé an t-eolas a d'aimsigh sé i litreacha go dtí an '''Royal Society of London for the Improvement of Natural Knowledge'''. Bhí an t-eolaí Gearmánach [[Christian Gottfried Ehrenberg]] sa bhliain 1828, freagrach as an t-ainm ''baictéar'' a thabhairt orthu. Tá an focal 'baictéar' díorthaithe ó βακτήριον -α na Gréigise, agus an bhrí a bhí leis ná &quot;maide beag&quot;.

Thaispeáin [[Louis Pasteur]], sa bhliain 1859, gur de réir fás miocrób a tharla an próiseas coipthe. [[Coipeadh]] a bhí i gceist, ní uathghiniúnint ([[prionsabal na huathghiniúna|hprionsabal na huathghiniúna]]) mar a cheap daoine go dtí sin. (Is [[fungas|fungais]] iad na [[giosta|giostaí]] agus na [[caonach|caonaigh]] atá freagrach as coipeadh de gnáth, ní baictéir.) Ba é [[Pasteur]], i bpáirt le [[Robert Koch]], a bhí comhaimseartha leis, a chéad thacaigh leis an teoiric gur cúis galar iad na frídíní.
Ba cheannródaí é an baictéireolaí leighis Gearmanach [[Robert Koch]] a d'oibrigh ar [[calar]], [[eitinn]] agus [[anrasc]]. Bhain Koch [[Duais Nobel]] na [[Fiseolaíocht]]a nó an [[Leigheas|Leighis]] amach i 1905, de thoradh ar a chuid taighde ar an eitinn agus an cruthúnas a thug sé do 'teoiric na bhfrídíní'.
I [[postaláidí Koch|bpostaláidí Koch]], leag sé síos critéir nó triail chritéir chun a thaispeaint go raibh nó nach raibh baictéir ar leith ciontach as galar. Úsáidtear na critéir seo i láthair na huaire.
Cé go raibh daoine ar an eolas, ón naoú aois déag ar aghaidh , go raibh ceangal idir micrea-orgánaigh agus galair éagsúla, ní raibh cóireáil éifeachtach ar bith ar fáil don phobal.

== Bunús agus lúth-éabhlóid ==
== Moirfeolaíocht ==

Rangaítear na baictéir de réir trí bhunchruth, cocais ( sféarach), bachaillíní (slatcruthach) agus spirilliam ( biseach).


[[Íomhá:Bactéir-Léaraid3.jpeg]]

== Cilldéanmhas ==
=== Struchtúir incheallacha ===
[[Íomhá:Struchtúr Chill Phrócaróit.jpg|thumb|320px|right|]] ''[[Struchtúr Chill Phrócaróit]]''

Bíonn scannán lipeapróitéine thart ar an gcíteaplasma agus feidhmíonn an scannán mar bhac leath-thréscaoilteach a choinníonn bia, próitéiní agus comhábhair riachtanacha an chíteaplasma istigh sa chill.
Mar phrócaróit, ní bhíonn orgánaidí scannán-teanntaithe in a gcuid chíteaplasma agus mar sin is annamh a bhíonn strúctúir incheallach acu.
Bíonn easpa [[cillnúicléas|chillnúicléis]], [[miteacoindre|miteacoindrí]], [[clóraplast|clóraplaist]] agus orgáinidí eile
acu, cé go mbíonn siad ag na heocaróit, a leithéid agus [[Coimpléasc Golgi]]
nó [[líontán ionphlasmach]].

=== Struchtúir eachtarcheallacha ===
Bíonn cillbhalla righin ar fhormhór na mbaictéar.

== Meitibileacht ==


== Fás agus atáirgeadh ==
Is trí dhéscoilteadh a ghineann na baictéir, díreach mar a dhéanann an aiméibe.
Atáirgeann siad iad féin go héighnéasach den chuid is mó agus má bhíonn na tiosca oiriúnach ann déantar seo go gasta.

== Géineolaíocht ==
== Gluaiseacht ==
== Aicmiú agus aithint ==
== Imoibriú le horgánaigh eile ==
== Suntasacht i dteicneolaíocht agus i dtionscal ==
== Féach freisin ==
== Tagairtí ==
== Naisc sheachtracha ==

{{Siol}}

[[Catagóir:Micribhitheolaíocht]]
[[Catagóir:Baictéareolaíocht]]</text>
      <sha1>h53b8bpbtx8p00khvt0r3lvad37f7kz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Naitsíochas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6603</id>
    <revision>
      <id>1063228</id>
      <parentid>1039477</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:24:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31009" xml:space="preserve">[[Íomhá:Nazi Swastika.svg|thumb|deas|200px|An Svaistíce - Príomhshiombail an Naitsíochais]]

Is é an '''Naitsíochas''' ([[Gearmáinis]]: ''Nationalsozialismus'' - tá an leagan ''Nazismus'' ann chomh maith, ach ní chloistear chomh minic céanna é) an t-ainm a thugtar ar idé-eolaíocht na ''Naitsithe'' (Gearmáinis: ''Nazis''), arbh iad baill agus lucht leanúna '''Pháirtí Náisiúnta Sóisialach Lucht Oibre na Gearmáine''' (''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei'', NSDAP) iad. Gluaiseacht [[Ciníochas|chiníoch]], [[frith-Ghiúdachas|fhrith-Ghiúdach]], [[Eoiginic|eoiginice]] ab ea na Naitsithe, agus [[Adolf Hitler]] ina cheannaire diansmachtúil orthu. Bhí na Naitsithe i réim sa [[An Ghearmáin|Ghearmáin]] sna blianta [[1933]]-[[1945]], agus b'iadsan a chuir tús leis an [[Dara Cogadh Domhanda]]. Faoi thionchar na Naitsithe, tháinig rialtais soip ar an bhfód i dtíortha eile a raibh cuma an Naitsíochais orthu, cosúil le rialtas [[Vidkun Quisling]] san [[Iorua]]. I mblianta an Naitsíochais, bhí [[Hitler]] ina [[Deachtóireacht|dheachtóir]] ar an n[[Gearmáin]], agus é ag cur polasaithe coiriúla i gcrích le cabhrú na Naitsithe.
[[Íomhá:Bundesarchiv Bild 102-16748, Ausstellung &quot;Wunder des Lebens&quot;.jpg|mion|277x277px|Eolas nó  „Informationsplakat“ ag an taispeántas  ''Wunder des Lebens'' 1935 i mBerlin]]
Tar éis [[an Dara Cogadh Domhanda]], bíonn grúpaí beaga nua-Naitsithe ag iarraidh smaointeachas na Naitsithe a athbheochan. Uaireanta, baineann siad úsáid as siombailí na Naitsithe freisin. Is í an svaistíce (Gearmáinis: ''das Hakenkreuz'') an tsiombaile is tábhachtaí de chuid na Naitsithe, ach tá sé coiscthe ag na húdaráis sa Ghearmáin, san [[An Ostair|Ostair]] agus san [[An Eilvéis|Eilvéis]] an svaistíce agus comharthaíocht Naitsíoch eile a choinneáil le feiceáil go poiblí.

== An Coincheap ==

Tháinig coincheap an t[[Sóisialachas|Sóisialachais]] Náisiúnta ar an bhfód mar theideal ar chuspóirí Pháirtí Lucht Oibre na Gearmáine (''Deutsche Arbeiterpartei'', DAP), a tharraing an t-ainm nua úd NSDAP, nó Páirtí Sóisialach Náisiúnta Lucht Oibre na Gearmáine air féin sa bhliain [[1920]]. Roimhe sin féin, i Mí Bhealtaine [[1918]], fuair Páirtí Gearmánach an Lucht Oibre san Ostair ainm nua den chineál chéanna - ''Deutsche Nationalsozialistische Arbeiterpartei'' - Páirtí Sóisialach Náisiúnta Gearmánach an Lucht Oibre.

Bhí an dá pháirtí dírithe ar an &quot;sóisialachas náisiúnta&quot; a chur in áit an tsóisialachais idirnáisiúnta a bhí á chur chun cinn ag na Daonlathaigh Shóisialta. Sna páirtithe seo, bhí an corrsmaoineamh frithchaipitleach á mheascadh tríd an [[náisiúnachas]] [[ciníochas|ciníoch]]. Mar sin, bhí siad in ann vótaí a mhealladh ó na meánaicmí agus ón lucht oibre san am céanna. Maidir leis na Sóisialaigh Náisiúnta sa Ghearmáin, thug siad &quot;gluaiseacht&quot; orthu féin seachas &quot;páirtí&quot;, lena leas a bhaint as chomh tuirseach a bhí cuid de mhuintir na tíre den [[polaitíocht|pholaitíocht]] mar rud.
[[Íomhá:Nazi Propaganda - V-Deutschland Siegt An Allen Fronten.jpg|mion|277x277px|„Deutschland siegt an allen Fronten” (&quot;Tá an Ghearmáin ag breith bua ar gach cathéadan&quot;, 1940, [[Vársá]]]]
Inniu, is gnách coincheap an tSóisialachais Náisiúnta a ionannú go hiomlán le saoldearcadh ollsmachtúil ciníoch [[Adolf Hitler|Hitler]] agus lucht a leanúna. Ní mór cuimhne a choinneáil air, áfach, gur bhain Hitler a chiall féin as an dá choincheap idir [[Náisiúnachas]] agus [[Sóisialachas|Shóisialachas]]. Is éard a bhí i gceist leis an Náisiúnachas, dar leis, ná umhlaíocht agus urraim an duine don Náisiún, agus is éard a bhí i gceist leis an Sóisialachas ná an fhreagracht a ghlac an Náisiún as an duine. Is é an tuiscint a bhí ag na Sóisialaithe i gciall cheart an fhocail ar a n-idé-eolaíocht féin ná go gcaithfí na meáin táirgíochta a shóisialú (a chomharshealbhú), ach dhiúltaigh Hitler riamh dá leithéid de Shóisialachas.

Thairis sin, theastaigh ó Hitler a idé-eolaíocht féin a dhealú ón bh[[Faisisteachas]], a bhí tagtha ar an bhfód san Iodáil faoi chomandracht [[Benito Mussolini]]. San [[APSS|Aontas Sóivéadach]], áfach, ba ghnách Faisisteachas a thabhairt ar an dá idé-eolaíocht seo ón mbliain [[1925]] ar aghaidh, agus i ndiaidh an [[Dara Cogadh Domhanda]], d'éirigh an úsáid seo coitianta i dtíortha Oirthear na h[[Eoraip|Eorpa]], a bhí ina satailítí polaitiúla ag an [[Aontas Sóivéadach]]. San Iarthar féin ba leasc leis an lucht léinn [[Karl Marx|Marxach]] úsáid a bhaint as an téarma &quot;Sóisialachas Náisiúnta&quot; le tagairt don Naitsíochas, ó b'ionann sin dar leo agus aitheantas a thabhairt don chiallú gur sórt Sóisialachais é an Naitsíochas. Is é an tuiscint a bhí ag na Marxaigh gur cineál aicmeachas buirgéiseach a bhí i gceist leis an bh[[Faisisteachas]].

Tuiscint eile atá i gceist le teoiric an ollsmachtachais, a bhí an-choitianta i measc na staraithe a raibh dearcadh neamh-Shóisialach nó fiú frith-Shóisialach acu. Chuir siadsan an Naitsíochas agus an Stailíneachas ar aon leibhéal le chéile mar chórais ollsmachtacha, agus iad ag díriú ar chosúlachtaí an dá chóras ina gcuid taighde. Bhí an scoil seo breá sásta úsáid a bhaint as na hainmneacha &quot;Sóisialachas Náisiúnta&quot; agus &quot;Naitsíochas&quot;.
[[Íomhá:Bundesarchiv Bild 137-004055, Eger, Besuch Adolf Hitlers.jpg|mion|Hitler, i Cheb (Gearmáinis: Eger) i dtír na &quot;Sudetendeutsche&quot;, is é sin, mionlach Gearmánach na Seicshlóvaice, Deireadh Fómhair 1938]]

== Forbairt ==

D'fhás an Naitsíochas aníos tar éis an [[Chéad Chogadh Domhanda]], agus ar a lán bealaí, ba aisfhreagra é ar [[Réabhlóid Dheireadh Fómhair]] sa Rúis chomh maith. Bhí tionchar ag an ''Völkische Bewegung'', nó gluaiseacht an náisiúnachais fhrith-Ghiúdaigh, in Impireacht na Gearmáine roimh an g[[Céad Chogadh Domhanda]], ar an Naitsíochas, ach thairis sin, is féidir a aithint go bhfuair na Naitsithe oidhreacht mhór smaointe ó na heisimircigh Rúiseacha a d'éalaigh roimh na Boilséivigh. Seo roinnt fhoinsí as ar tháinig idéanna Hitler:

* Cumainn bheaga chiníochais a raibh cuma an tseicteachais orthu, agus iad ag teacht ar an bhfód le smaointí [[Guido von List]] agus [[Jörg Lanz von Liebenfels]] a chraobhscaoileadh ón mbliain [[1900]] i leith. Cuid de shaol [[Vín]] ab ea iad nuair a bhí Hitler ina chónaí ansin. Tháinig na siombailí rúnacha agus an svaistíce ó na dreamanna seo, chomh maith leis an misteachas ciníoch a bhain leis an &quot;gcine Airianach&quot;. 

* An ''Reichshammerbund'' sa Ghearmáin, arbh é [[Theodor Fritsch]] a chathaoirleach, chomh maith le cumainn chosúla eile sa tír sin. Cumainn fhrith-Ghiúdacha a bhí i gceist agus iad ag iarraidh daoine a earcú as measc dreamanna polaitiúla éagsúla. Bhí baint ag na dreamanna seo leis an misteachas ciníoch freisin, nó bhí an rúnchumann úd ''Germanenorden'' ag insíothlú an Reichshammerbund. I ndiaidh an [[Céad Chogadh Domhanda|Chéad Chogadh Domhanda]], d'iompaigh an Germanenorden ina eagraíocht phoiblí, an ''Thule-Gesellschaft'', a bhí ag comhoibriú go dlúth leis na Naitsithe. Mar shampla, sula ndearna na Naitsithe a gcuid féin den nuachtán ''Völkischer Beobachter'', ba leis an ''Thule-Gesellschaft'' é. Chabhraigh an ''Thule-Gesellschaft'' leis na Naitsithe tacaíocht a fháil ar fud na Gearmáine go léir - ar dtús ní raibh iontu ach páirtí réigiúnach a bhí teoranta don Bhaváir.

*[[Íomhá:Nazi Occupied Europe September 1943 Map.png|mion|An Eoraip faoi smacht na nGearmánach sa bhliain 1943]]Cumainn náisiúnaíocha radacacha a raibh blas an impiriúlachais orthu, cosúil leis an gCumann Uile-Ghearmánach nó ''Alldeutscher Verband'', a bunaíodh sa bhliain [[1891]]. Ba é an coilíneachas an chloch ba mhó ar phaidrín an chumainn seo, agus é ag éileamh bunú coilíneachtaí Gearmánacha thar lear. Thairis sin, bhí an cumann seo míshásta le himpireacht ilnáisiúnta na hOstaire agus na hUngáire, ós rud é gurbh é dearcadh an chumainn gur chóir do na Gearmánaigh go léir a bheith ina gcónaí in aon stát amháin. Bhí an Cumann ag cur troda ar na mionlaigh náisiúnta sa Ghearmáin chomh maith - na Polannaigh, na Sorbaigh, na Giúdaigh.

* Cumainn fhrith-Ghiúdacha, cosúil leis an ''Deutschnationaler Handlungsgehilfenverband'' - ceardchumann frith-Ghiúdach do na giollaí siopa - agus an ''Deutschvölkische Partei''. Bhí an ''Handlungsgehilfenverband'' ag craobhscaoileadh na hidé go raibh an fear oibre Gearmánach á dhúshaothrú ag na Giúdaigh shaibhre. Thairis sin, bhí an ceardchumann seo ag cur in aghaidh chúis na mban, nó bhí eagla ar na giollaí siopa roimh iomaíocht na mban ar mhargadh na jabanna. 

* Na heisimircigh ón Rúis, bhí cuid mhaith acu ag áitiú gur Giúdaigh a bhí sna Boilséivigh agus gurbh í comhcheilg dhomhanda na nGiúdach a chuir Léinín ag rialú na Rúise. Bhí traidisiún ársa ag an bhfrith-Ghiúdachas sa Rúis, nó ba í rúnseirbhís [[Impireacht na Rúise]] a chum [[Prótacail Sheanóirí Shión]], an &quot;cháipéis&quot; bréige a thug cur síos ar &quot;phleananna na comhcheilge Giúdaí&quot;. I measc na luath-Naitsithe féin, bhí Gearmánaigh eitneacha ón Rúis a shocraigh síos sa Ghearmáin i ndiaidh na réabhlóide Boilséiví, ar nós Ludwig Maximilian Erwin (Max Erwin) von Scheubner-Richter, a fuair bás an mhairtírigh i München nuair a d'éirigh na Naitsithe amach ansin sa bhliain [[1923]], agus Alfred Rosenberg, idé-eolaí mór an chiníochais agus an fhrith-Ghiúdachais i measc na Naitsithe.

Comhábhair thábhachtacha ab ea an míleatachas, an ciníochas agus an t-impiriúlachas a bhí ag dul i bhfairsinge sa Ghearmáin is san Ostair mar a bheadh falscaí ann, thiar i ndeireadh na naoú haoise fichead. Ba é an frith-Ghiúdachas ba mhó a cheangail dá chéile na dreamanna is na hidéanna éagsúla agus a rinne gluaiseacht Naitsíoch astu. Bhí dlúthbhaint ag an bhfrith-Ghiúdachas leis an bhfrith-Phoblachtachas, nó bhí na Naitsithe agus a gcuid réamhtheachtairí ag caitheamh anuas ar [[Poblacht Weimar|Phoblacht Weimar]] mar &quot;Phoblacht Ghiúdach&quot;, agus is é an t-ainm a thug siad ar bhunaitheoirí na Poblachta ná ''Novemberverbrecher'', is é sin, &quot;coirpigh na Samhna&quot;, ós rud é gurbh í ceannairc na saighdiúirí i Mí na Samhna [[1918]] a chuir an chéad síol leis an bPoblacht.
[[Íomhá:DR 1943 829 Brandenburger Tor.jpg|mion|stampa poist 1943,  &quot;Brandenburger Tor&quot; nó Geata Brandenburg i mBeirlín. I ndiaidh an chogaidh ba é an geata seo teorainn Bheirlín Thoir agus Bheirlín Thiar]]

== Clár Oibre ==

=== Clár Oibre na gCúig bPointí Fichead ===

Ar dtús, bhí an ghluaiseacht Naitsíoch an-éagsúil ó thaobh an tsaoldearctha de. Mar a dúirt Hans Frank os comhair na cúirte i [[Nürnberg]], bhí an oiread leaganacha éagsúla den Naitsíochas ann agus a bhí daoine sa pháirtí Naitsíoch. Ina ainneoin sin, nuair a bunaíodh an NSDAP, an páirtí, bhí na baill in ann aontú le chéile faoi &quot;chlár oibre na gcúig bpointí fichead &quot;, agus is féidir sórt idé-eolaíochta a aithint sa chlár oibre seo. 

Thar aon rud eile, bhí stát Mór-Ghearmánach le bunú ina mbeadh cónaí ar na Gearmánaigh go léir. Níor tugadh aitheantas ar bith do [[Conradh Versailles|chonradh síochána Versailles]]. Bhíothas ag éileamh tuilleadh tailte agus coilíneachtaí le bia a sholáthar do na Gearmánaigh. Taobh istigh den Ghearmáin féin, bhí an tsaoránacht le bunú ar an bhfolaíocht agus ar an gcine, ionas nach bhféadfadh Giúdaigh ná Gormaigh saoránacht na Gearmáine a bhaint amach. Ar ndóigh, ní bheadh cead acu siúd poist státseirbhíse a fháil ná freagracht phoiblí de chineál eile a ghlacadh orthu féin. Go prionsabálta, bheadh a leithéidí le ruaigeadh as an tír agus ní bheadh cead isteach ag a leithéidí eile.

Maidir leis an eacnamaíocht, chaithfeadh gach duine a chuid a shaothrú as allas a mhalacha. Ní íocfaí airgead in aisce le haon duine - is dócha go raibh an t-éileamh seo dírithe in aghaidh na ndaoine saibhre a raibh díbhinní ag dul dóibh, ionas nach gcaithfidís obair ar bith a dhéanamh. Bhí na comhlachtaí móra le sóisialú agus le roinnt idir na gnóthadóirí beaga. D'fhéadfaí a rá go raibh sóisialachas áirithe ag baint le cuspóirí [[eacnamaíocht|eacnamaíocha]] na Naitsithe, a bheag nó a mhór.
[[Íomhá:Anti-Semitismus 1933.jpg|mion|Frith-Sheimíteachas sa bhliain 1933: &quot;A Ghearmánacha, cosnaígí sibh féin - ná bígí ag ceannach earraí ó na Giúdaigh&quot;, a deir sé]]
Bhí &quot;lucht an ghaimbíneachais&quot; le cur chun báis gan trua gan trócaire - ar ndóigh, ba iad na Giúdaigh a bhí i gceist le &quot;lucht an ghaimbíneachais&quot;. Ní raibh an cead cainte ná saoirse an phreasa go hard ar liosta na Naitsithe - a mhalairt ar fad, bhí deireadh le cur le &quot;bréaga na nuachtán&quot; agus cinsireacht le cur i bhfeidhm ar an bpreas. Ní fhéadfadh na Giúdaigh a bheith ag foilsiú nuachtán ná á gcur in eagar. Chreid na Naitsithe go daingean go raibh a leithéid ann agus &quot;preas domhanda na nGiúdach&quot;. Bhí dlúthbhaint ag an tuiscint seo le coincheap &quot;mheath na healaíne&quot; (''entartete Kunst''): d'áitigh na Naitsithe go raibh comhcheilg na nGiúdach ag iarraidh an ealaín agus an litríocht a chur ó mhaith le hidéanna nua-aimseartha, agus go raibh an tionchar seo le cloí agus ealaín nua Ghearmánach, náisiúnaíoch le cur in áit na &quot;healaíne Giúdaí&quot; trí pholasaithe meabhracha stáit a chur i bhfeidhm i gcúrsaí cultúrtha.

Paradacsúil go léir gheall an clár oibre saoirse reiligiúin - ach ar ndóigh, bhí srianta leis an tsaoirse sin: ní raibh cead ag na fíréin &quot;instinn mhorálta an chine Ghearmánaigh a shárú&quot;. Bheadh &quot;Críostaíocht dhearfach&quot; de dhíth beag beann ar an teorainn idir [[Caitliceachas]] agus [[Protastúnachas]], agus bheadh an cineál seo [[Críostaíocht]]a ag teastáil mar chrann taca idé-eolaíoch don chath in aghaidh an Ghiúdachais. Nuair a chuaigh na Naitsithe i gcumhacht, chuir siad cath ar na heaglaisí le &quot;comhphobal na gCríostaithe Gearmánacha&quot; a chur chun cinn, cath a bhí bun os cionn ar fad le pointe seo an chláir oibre.
[[Íomhá:FLMM - Nazi badges &amp; insignia 13-17.jpg|clé|mion|270x270px|Suaitheantais agus ionchomharthaí de chuid na Naitsithe]]
Chuir an clár oibre an-bhéim ar an &quot;gcomhleas&quot; agus ar an lárchumhacht láidir stáit a bhí ag teastáil leis an gcomhleas seo a chur chun cinn. Chaithfeadh an sainleas, an leas indibhidiúil agus an fhéinspéis géilleadh do chomhleas an náisiúin.

Tríd is tríd, cuireadh an chuid ba mhó den chlár oibre i ngníomh i gcúrsaí na bpolasaithe eachtracha agus inmheánacha, ach san am chéanna, fágadh cuid mhór den pholasaí eacnamaíoch ar lár. Le fírinne, bhí cuid mhór de na cuspóirí eacnamaíocha chomh doiléir nó neamhphraiticiúil is nach bhféadfaí iad a bhaint amach ar aon nós ná slí. Bhí cuid mhór de na Naitsithe tar éis dul leis an bpáirtí ar chúiseanna eacnamaíocha, áfach, agus bhí siad as pabhar míshásta leis an tsiléig seo, agus bhí an dainséar ann go dtitfeadh an páirtí as a chéile faoi bhrú na n-easaontas faoi chúrsaí eacnamaíochta. Mar shampla, bhí Otto Wagener den tuairim gur chóir tacú leis an meánaicme, agus Walther Darré ag éileamh tacaíochta do na feirmeoirí. Bhí Gottfried Feder barúlach gur chóir &quot;an chosmhuintir a shaoradh ó bhráca an ghaimbín&quot;, ach ní raibh sé soiléir céard a bhí i gceist aige.[[Íomhá:Erstausgabe von Mein Kampf.jpg|thumb|An chéad imleabhar de ''[[Mein Kampf]]''. An chéad eagrán ón mbliain 1925]]
=== &quot;Mein Kampf&quot; ===
{{main|Mein Kampf}}

Cáipéis thábhachtach idé-eolaíoch eile a bhí i gceist leis an [[leabhar]] a scríobh Adolf Hitler nuair a bhí sé ina [[Príosún|phríosún]]&lt;nowiki/&gt;ach i Landsberg sna [[1920idí]] - le fírinne, bhreac [[Rudolf Hess]] síos an scéal ó bhéal Hitler. Sa leabhar seo, dheimhnigh Hitler cuspóirí na Naitsithe i gcúrsaí eachtracha, an t-''Anschluss'' ach go háirithe - is é sin, nascghabháil na hOstaire agus bunú na Mór-Ghearmáine a chuimseodh an Ostair chomh maith leis an &quot;nGearmáin Bheag&quot;. 
[[Íomhá:Mein Kampf Völkischer Beobachter 31. Januar 1933.jpg|clé|mion|277x277px|Fógra'', Völkischer Beobachter'' le 31 Eanáir 1933: &quot;Mo Chath Féin - leabhar an lae&quot;]]
Theastaigh uaidh tuilleadh tailte a ghabháil don Ghearmáin, ach ní raibh suim aige i gcoilíneachtaí taobh amuigh den Eoraip: b'fhearr leis tíortha na hEorpa Thoir a shealbhú agus a choilíniú don Ghearmáin. Is dócha go raibh sé faoi thionchar smaointeoirí &quot;geopholaitiúla&quot; cosúil le Rudolf Kjellén ón [[An tSualainn|tSualainn]], Halford Mackinder ón [[Ríocht Aontaithe]] agus Karl Haushofer ón nGearmáin, agus iad den tuairim gurbh é an forlámhas san &quot;Eoráise&quot; eochair an fhorlámhais dhomhanda. Thairis sin, nuair a bhí Ord na Ridirí Teotanacha ag rith damhsa in Oirthear na hEorpa sa [[An Mheánaois|Mheánaois]], bhí miotas acusan faoin ''Drang nach Osten'', an tarraingt soir a bhí, mar dhea, i ndúchas an Ghearmánaigh, agus is léir gur chuala Hitler an sean-nath seo freisin.


Is iad an Rúis agus na stáit idir an Ghearmáin agus an Rúis ba mhó a bhí ag teastáil ó Hitler mar thailte breise don Ghearmáin. Is é an plean a bhí ag Hitler le hOirthear na hEorpa a fhorghabháil ná go ndéanfadh sé athruithe ar chonradh síochána Versailles ar dtús agus go rachadh sé i gcomhghuaillíocht le Sasana (!) agus leis an Iodáil in aghaidh na Fraince. Athrú ab ea é seo ar an tríú pointe i gclár oibre an pháirtí Naitsíoch. Is é an tuiscint a bhí ag Hitler go gcaithfeadh an Ghearmáin a ghealladh don Ríocht Aontaithe nach raibh coilíneachtaí Shasana ag teastáil ó na Gearmánaigh ar aon nós. Mar sin, gheobhadh na Gearmánaigh cead a gcinn is a gcos ar fud Mhór-roinn na hEorpa.

== Cultas an Führer i Stát an Führer ==

Ó thús na fichiú haoise bhí sé de chlaontacht i stáit na hEorpa go léir dul le polaitíocht údarásúil fhrithdhaonlathach. Chuaigh an sruth seo i méadaíocht i ndiaidh an Chéad Chogadh Domhanda, ó bhain an cogadh agus an bochtanas a lean é mealladh as a lán daoine. Sa Ghearmáin, bhí cineál réamh-mhúnla do chultas an cheannasaí údarásúil ann: cultas an Impire. I ndiaidh an chogaidh, níor chreid aon duine san Impire a thuilleadh, ach nuair a d'imigh cultas an Impire, d'fhág sé bearna i gcroíthe a lán daoine sa Ghearmáin, agus iad ag dréim le ceannasaí láidir nua. Tháinig deachtóirí ceannasacha i gcumhacht sa Spáinn ([[Franco]]), san Iodáil ([[Mussolini]]) agus san Aontas Sóivéadach ([[Stailín]]).

Thosaigh cultas an cheannasaí sa Ghearmáin sách luath, fiú i bhfad sular shealbhaigh na Naitsithe an chumhacht. Nuair a thit an tóin as ceannairc an bheoirhalla i [[München]] sa bhliain [[1923]], is é an tátal a bhain Hitler as an iomlán ná go gcaithfeadh sé féin dul i gceannas ar an bpáirtí agus ar an nGearmáin féin gan aon údarás eile a cheadú, ó ba é sin a chinniúint. 

Le fírinne ní raibh cosmhuintir an pháirtí ag súil lena mhalairt uaidh. Mar sin, b'ionann cultas an cheannasaí agus comhdhlúthú an pháirtí: de réir mar a thug na baill urraim agus dílseacht do Hitler, dúnadh na ranganna agus rinneadh dearmad de na deighiltí agus de na difríochtaí idé-eolaíocha. 

Na héasclínte a bhí ag scoilt an pháirtí roimhe sin, ní raibh siad tábhachtach a thuilleadh. Nuair a tháinig na Naitsithe i seilbh an stáit sa bhliain 1933, níor theastaigh uathu deachtóireacht mhíleata a dhéanamh de, ach stát ceannasach. Mar sin, d'fhéach siad chuige nach mbeadh cumhacht ar bith ag aon duine eile seachas ag Hitler: nuair a fuair an tUachtarán Hindenburg bás sa bhliain [[1934]], níor toghadh uachtarán nua don stát, agus sa bhliain 1938, d'éirigh na hairí rialtais as a gcuid cruinnithe, ó bhí iomlán na cumhachta ag Hitler agus ag a fhoireann pé scéal é.

Is eol dúinn gur mhair an t[[Aontas Sóivéadach]] beo breis is tríocha bliain i ndiaidh bhás Stailín, nuair a bhásaigh an Tríú ''Reich'' agus [[Adolf Hitler]] féin go comhuaineach. Is é is cúis leis seo ná go raibh difríochtaí prionsabálta in eagrú praiticiúil an dá dheachtóireacht. Nó bhí Hitler ag cur a ladair i ngach cineál cúrsaí, agus é ag eisiúint a chuid orduithe agus achtanna féin faoi seo is siúd. 

Mar sin, ní raibh an maorlathas in ann oibriú as a stuaim féin i ndiaidh a bháis. Bhí gach duine ag fanacht le horduithe oifigiúla ó Hitler, agus nuair nach raibh Hitler ann a thuilleadh, ní raibh an córas in ann maireachtáil ní ba mhó. Bhí an caidreamh neamhoifigiúil le Hitler ní ba tábhachtaí ná slabhra oifigiúil foirmeálta an cheannais. San [[Aontas Sóivéadach]], bhí gach duine tábhachtach tar éis scolaíocht idé-eolaíoch [[Cumannachas|Chumannach]] a fháil, agus muinín áirithe acu astu féin go raibh siad in ann cinneadh ar an rud ceart as a stuaim féin. Sin é an rud a choinnigh an tAontas Sóivéadach ag imeacht ar feadh i bhfad i ndiaidh bhás Stailín.


== Saintréithe Eile na hIdé-Eolaíochta ==
Seo roinnt saintréithe eile a bhain leis an Naitsíochas:

*'''An stát ollsmachtúil:''' treascraíodh an daonlathas, cuireadh an córas aon pháirtí ina áit, cuireadh trídheighilt na gcumhachtaí (an chumhacht feidhmiúcháin, an chumhacht reachtach, agus na breithiúna) ar ceal, hiompaíodh na forais pholaitiúla agus na hollmheáin chumarsáide ina n-uirlisí i lámh an Pháirtí, bronnadh cumhachtaí cuimsitheacha ar na seirbhísí rúnda agus ar na brathadóirí, rinneadh stát poilíneach den [[Gearmáin|Ghearmáin]].

*[[Íomhá:Emblem of the Nationalsozialistischer Reichsbund für Leibesübungen.svg|clé|mion|suaitheantas an chumainn lúthchleasaíochta úd ''Nationalsozialistischer Reichsbund für Leibesübungen'']]'''Míleatachas agus impiriúlachas:''' Bhí na Naitsithe ag cur airm thine i bhfolach i bhfad roimh shealbhú na cumhachta. Tugadh oiliúint ar dhronga armtha bruíonachais, agus iad ag ionsaí daoine ó ghrúpaí polaitiúla eile amuigh sna sráideanna. I mblianta Phoblacht Weimar bhí an bholscaireacht dírithe ar chonradh síochána Versailles agus ag éileamh go gcuirfí an conradh ar ceal. Bhí na bolscairí ag caitheamh anuas ar &quot;chonradh náire Versailles&quot;, agus iad ag áitiú gur chóir don Ghearmáin na críocha caillte san Oirthear a fháil ar ais. Sa bhliain 1933, agus na Naitsithe ag rialú na tíre, thosaigh an téisclim chogaidh, agus ligeadh na conarthaí síochána i ndearmad de réir a chéile. Bhí Hitler meáite ar chogadh forghabhála a thosú a thúisce is a bheadh na fórsaí armtha sách láidir. Ansin, d'iompódh an Ghearmáin ina mórchumhacht agus lámh láidir á beartú aici ar na tíortha eile. D'fhéachfadh Hitler chuige go mbeadh na tíortha go léir chomh drochamhrasach i leith a chéile is nach bhféadfaidís dul i gcomhghuaillíocht in aghaidh na Gearmáine. Chloífí iad ceann i ndiaidh a chéile. Sa deireadh, bheadh an Ghearmáin i seilbh [[Mór-roinn|Mhór-roinn]] na hEorpa go léir, agus bhunófaí coilíneachtaí Gearmánacha thall agus abhus, le súil is go gcoinneoidís súil ghéar ar bhunadh na dtíortha. Thairis sin, áit ar bith a sealbhódh na Gearmánaigh na ceantair mheithe, dhíbreofaí bunadh na háite. Bheadh na coilínigh Ghearmánacha ina bh[[feirmeoir]]í agus ina [[saighdiúir]]í san am chéanna (''Wehrbauern'', nó &quot;feirmeoirí cosanta&quot;), ionas go bhféadfaidís na bundúchasaigh a choinneáil faoi smacht agus an Ghearmáin a chosaint ar ionsaithe.
*'''Ról lárnach na mórimeachtaí stáitsithe''' ([[cluichí Oilimpeacha]] Bheirlín, cuir i gcás, nó [[Ard-Fheis Nürnberg|Ard-Fheis Pháirtí na Naitsithe i Nürnberg]]).

*'''An miotas &quot;fola agus úire&quot;.''' Bhí [[idé]]-eolaithe an Naitsíochais míshásta le saol salach [[Giúdachas|&quot;Giúdach&quot;]] na cathrach, agus iad ag brionglóidigh faoi shaol glan &quot;Gearmánach&quot; na tuaithe. Bhí baint ag na h[[idé]]anna seo le himpiriúlachas na Naitsithe, mar a chonaic muid thuas, ó bhí sé pleanáilte acu (ag [[Heinrich Himmler]] ach go háirithe) na tíortha forghafa a choilíniú le [[feirmeoir]]í Gearmánacha.

*'''Coincheap an &quot;mháistirchine&quot;.''' Is é sin, bhí na bolscairí ag áitiú gurbh iad na [[Gearmánaigh]] an &quot;máistirchine&quot;, agus iad i dteideal na ciníocha eile a smachtú agus a chur i ndaoirse. San am chéanna, bhí siad ag rá go raibh na ciníocha fodhaonna ag bagairt ar an máistirchine agus go gcaithfeadh an máistirchine troid agus cath a chur ar a shon féin. Nuair a bhí an cogadh ag teip ar Hitler, bhain sé an tátal loighciúil as an neamhloighciúlacht seo, nó ghlac sé leis go raibh ciníocha eile tar éis bua a bhreith ar an &quot;máistirchine&quot;, agus go gcaithfeadh an &quot;máistirchine&quot; stáitse na staire domhanda a fhágáil ag ciníocha ba láidre ná é - na Rúisigh agus na Meiriceánaigh mar shampla. D'ordaigh sé dá chuid trúpaí infreastruchtúr na tíre a scrios go hiomlán - ''Nerobefehl'', nó &quot;ordú [[Nearó]]&quot;, a thugtar ar an ordú seo, i gcuimhne ar an [[Impireacht na Róimhe|Impire Rómhánach]] Nearó, &quot;nach raibh ach ag seinm na cláirsí&quot;, nuair a bhí [[an Róimh]] ag dul trí thine, mar a deir an seanchas.

*'''Cultas na feargachta, na fearúlachta agus na suáilcí fearúla.''' Bhí míleatachas an Naitsíochais fite fuaite le cultas na feargachta. Ón taobh eile de, bhí fuath ag na hidé-eolaithe Naitsíocha ar an &quot;mbaineandacht&quot; agus ar an &quot;bpiteogacht&quot;, nó chuirfeadh na &quot;fir bhaineanda&quot; cumas cosanta na tíre ó mhaith, dar leo.

*'''Na teoiricí comhcheilge faoin &quot;nGiúdach idirnáisiúnta&quot;.''' Tá cuid mhór de lucht scríofa na staire ar aon bharúil gurbh í an teoiric faoi chomhcheilg dhomhanda na nGiúdach dlúth agus inneach an Naitsíochais. Is féidir na teoiricí seo a aithint ar chomhrá Hitler le Dietrich Eckart a foilsíodh chomh luath leis an mbliain [[1924]]. Sa chomhrá seo, bhí Hitler agus Eckart den tuairim go raibh leanúnachas dobhriste ag dul ó &quot;scéimeanna na nGiúdach&quot; roimh bhreith Chríost go &quot;scéimeanna comhaimseartha na nGiúdach&quot;. Sna pictiúir a d'fhoilsítí, cuir i gcás, ar an ''Stürmer'', iris na bolscaireachta frith-[[Giúdaigh|Ghiúdaí]], chuirtí síos ar an &quot;nGiúdach&quot; mar dhamhán alla a bhí ag coinneáil an domhain idir a chuid cos. Tugadh le fios go raibh lámh an Ghiúdaigh ag stiúradh na n-imeachtaí comhaimseartha go léir. Má bhí lucht an rachmais ag dúshaothrú an [[lucht oibre]], chuaigh an ''Stürmer'' i dtuilleamaí na sean-steiréitíopaí den &quot;rachmasóir Ghiúdach&quot;. Má bhí an [[Cumannachas]] ag bagairt, d'fhógair an ''Stürmer'' gur Giúdaigh a bhí sna Boilséivigh, agus mar sin de.

== Baint an Naitsíochais leis an gCaipitleachas ==

Tá sé ina chnámh spairne ón mbliain 1933 i leith, cad é go díreach an bhaint a bhí ag an Naitsíochas leis an g[[Caipitleachas]]. Le fiche focal a chur in aon fhocal amháin, bíonn lucht na heite clé ag impí go bhfuil síol an Naitsíochais sa chaipitleachas féin, agus lucht na heite deise ag cur béime ar chomhthréithe an Naitsíochais agus an tSóisialachais. Ó tháinig deireadh leis an g[[Cogadh Fuar]], tá an iompairc seo ag dul i laghad, nó díríonn taighde an lae inniu ar cheisteanna eile, ar nós:

* cé uaidh ar tháinig an t-airgead a d'íoc feachtais pholaitiúla na Naitsíthe,
* cé chomh tábhachtach a bhí na heilimintí frithchaipitleacha i gclár oibre polaitiúil na Naitsithe,
* cén cineál polasaithe eacnamaíocha a bhí ag na Naitsithe nuair a tháinig siad i gcumhacht faoi dheireadh.

=== Foinsí Airgid na Naitsithe ===

Is é an dearcadh a bhíonn ag na staraithe Marxacha gurbh iad na rachmasóirí móra a chuir Hitler i gceannas ar an tír, chomh fial flaithiúil is a bhí siad - leithéidí Fritz Thyssen agus Emil Kirdorf - ag tál airgid agus cabhrach eile ar Hitler nuair nach raibh ann ach mionpholaiteoir go fóill. Seo an tuiscint a bhí ag an staraí Oir-Ghearmánach Eberhard Czichon. Ní raibh lucht staire an Iarthair sásta glacadh leis an gciallú seo, áfach. Is éard a dúirt Reinhard Neebe, cuir i gcás, nárbh é Hitler ba mhó a fuair tacaíochta ó na rachmasóirí, ach na seansailéirí a tháinig roimhesean, ar nós Heinrich Brüning agus Franz von Papen. 
[[Íomhá:Nazi World War II poster Danzig is German.jpg|mion|Deir an póstaer seo gur cathair Ghearmánach atá in Danzig, nó Gdańsk, mar a thugtar ar an áit as Polainnis. Idir an dá Chogadh Domhanda bhí an chathair ina stát neamhspleách, &quot;Saorchathair Danzig&quot; mar a thugtaí uirthi, a bhí dingthe idir an Ghearmáin agus an Pholainn. I dtosach an Dara Cogadh Domhanda shealbhaigh na Gearmánaigh an áit le lámh láidir.]]
Rinne an staraí Meiriceánach Henry Ashby Turner taighde ar fhoinsí airgid na Naitsithe agus is é an tátal a bhain sé as ná gur ag Neebe ba mhó a bhí an ceart. Is é sin, fuair na Naitsithe an chuid ba mhó den airgead ó ghnáthbhallra an pháirtí. Níor thacaigh na caipitlithe leis na Naitsithe ach amháin ar eagla na heagla, nó ba iad an ''Zentrum'', an DNVP agus an DVP na páirtithe ba mhó a thaitin le lucht an mhór-rachmais.

=== Frithchaipitleachas na hIdé-Eolaíochta Naitsíche ===

Bhí eilimintí frithchaipitleacha le haithint ar idé-eolaíocht na Naitsithe, ach an chuid is mó acu bhí baint acu leis an bhfrith-Ghiúdachas, agus b'ionann an rachmasóir agus an Giúdach sa bholscaireacht go minic. Cúis conspóide é, an raibh tábhacht ar bith ag an bhfrithchaipitleachas i bpolasaithe an pháirtí, go háirithe i ndiaidh do Hitler lucht leanúna Gregor agus Otto Strasser a phurgú nó a chloí.

Bhí clár na gcúig bpointí fichead i bhfeidhm sa pháirtí go dtí an bhliain [[1926]], agus Hitler féin ag áitiú nach n-athrófaí pointe amháin sa chlár oibre seo. Bhí a lán de na pointí seo ag éileamh ionsaí ar an gcaipitleachas: bhí cumhacht an ghaimbíneachas le briseadh, bhí na hiontaobhais le náisiúnú, agus chaithfeadh an chosmhuintir a gcuid féin a fháil de bhrabús na ngnólachtaí móra. 

Bhí tionchar an tSóisialachais le haithint sna hóráidí a thugadh Joseph Goebbels, Otto Strasser agus a dheartháir Gregor i ré luath an pháirtí Naitsíoch. D'fhág Otto Strasser agus a lucht leanúna an páirtí sa bhliain 1930. Hitler féin, d'admhaigh sé go soiléir nach raibh sé le deireadh a chur leis an úinéireacht phríobháideach, ach nuair a tháinig na Naitsithe i gcumhacht, níor leasc leo maoin shaolta na nGiúdach agus na naimhde polaitiúla a shóisialú.

=== Polasaithe Eacnamaíocha na Naitsithe ===

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:An Dara Cogadh Domhanda]]
[[Catagóir:Stair na Gearmáine]]
[[Catagóir:Naitsíochas| ]]</text>
      <sha1>bq1znsrhe80jjwb71721vd9u8mct0rc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gregor Mendel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6635</id>
    <revision>
      <id>1063307</id>
      <parentid>988686</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2356" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Gregor Mendel oval.jpg|clé|mion]]
[[Luibheolaíocht|Luibheolaí]] is [[manach]] ó Heinzendorf na h[[An Ostair|Ostaire]] ab ea '''Gregor Johann Mendel''' ([[20 Iúil]], [[1822]] – [[6 Eanáir]], [[1884]]).&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Matt Hussey|date=2011|url=|title=Fréamh an Eolais|journal=|volume=Coiscéim|issue=}}&lt;/ref&gt; Tá cáil air anois mar &quot;athair na [[Géineolaíocht]]a&quot; mar gheall ar a staidéar ar oidhreacht tréitheanna idir píseanna.  [[Íomhá:Gregor_Mendel_-_characteristics_of_pea_plants_-_english.png|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Gregor_Mendel_-_characteristics_of_pea_plants_-_english.png|clé|mion|444x444px]]
== Saol ==
Ba bhráthair [[an Ostair|Ostarach]] de chuid na h[[Agaistínigh]] é 
== Géineolaíocht ==
[[Íomhá:Independent assortment &amp; segregation-it.svg|clé|mion|460x460px]]Rinne Mendel [[taighde]] cuimsitheach ar thras-shíolrú [[pis]]&lt;nowiki/&gt;eanna. D'fhoilsigh sé dlíthe Mendei ar an oidhreacht sa bhliain 1866 (d'fhoilsigh Darwin ''On the Origin of Species'' sa bhliain 1859).

Ba é Mendel an chéad duine le cuntas [[Eolaíocht|eolaíoch]]&lt;nowiki/&gt;ta a thabhairt ar na [[géin]]te, nó ar 'na fachtóirí' mar a thug sé orthu, agus an chéad duine a chuir síos ar fhachtóirí i bpiseanna glasa a thugann tréithe don phlanda (dath, méid, uimhir, agus mar sin de).

Thaispeáin sé go gcuirtear tréithe ar aghaidh ó thuismitheoir go dtí a shliocht trí bhíthin aonad scoite, ar thug sé fachtóirí, bunaonaid an dúchais. 

Thaispeáin sé gur trí na [[Géin|géinte]] sin a bhronntar cuid de thréithe an athar nó na máthar ar a gclann. Aonad scoite is ea an ghéin. Is í an ghéin aonad bunaidh an dúchais. 

Bhí an tadh ar Mendel gu bhain sé feidhm as an [[pis|bpis]] ghlas chun a théis mhór aige a léiriú (cás simplí atá ann). 

Ba é a shaothar sin a chuir dúshraith faoi [[géineolaíocht|ghéineolaíocht]] an lae inniu. Níos déanaí, aithníodh na factóirí mar ghéinte taobh istigh de na cealla. Is é sin bunús na géinitice nua-aoisí.

== Féach freisin ==

* [[Charles Darwin]]

== Tagairtí ==

{{Reflist}}{{síol}}

[[Catagóir:Géineolaithe|Mendel, Gregor]]
[[Catagóir:Agaistínigh|Mendel, Gregor]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1822|Mendel, Gregor]]
[[Catagóir:Básanna i 1884|Mendel, Gregor]]</text>
      <sha1>8n931dbslsv97er22gp05yxggotf8xl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bahia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6738</id>
    <revision>
      <id>1063251</id>
      <parentid>983061</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:28:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1311" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
[[Íomhá:Brazil State Bahia.svg|mion|Bahia]]
Is stát é '''Bahia''' sa [[an Bhrasaíl|Bhrasaíl]]. Tá sé suite i ndeisceart an [[Réigiún Thoir Thuaidh|Réigiúin Thoir Thuaidh]]. Is é [[Salvador]] a phríomhcathair. Is é Jaques Wagner gobharnóir an stáit ón bhliain [[2007]] i leith.

== Stair ==
Tháinig taiscéalaí [[an Phortaingéil|Portaingéalach]], [[Pedro Álvares Cabral]], go Bahia sa bhliain [[1500]]. D'éiligh sé an áit don Phortaingéil. Sa bhliain [[1549]], bhunaigh na Portaingéalaigh cathair Salvador. Ba í an chathair, agus an ceantar máguaird, príomhchathair riaracháin is reiligiúnach na coilíneachta Portaingéilí go dtí [[1763]]. Bhí [[an Ísiltír]] i gceannas ar Bahia ó [[Bealtaine|Bhealtaine]] [[1624]] go dtí [[Aibreán]] [[1625]].

Ba é Bahia an stát deireanach dár ghlac páirt sa Chónaidhm Neamhspleách; d'fhan sé dílseach don Choróin Phortaingéalach ar feadh dhá bhliain ní b'fhaide ná na stáit eile. Díbríodh na Portaingéalaigh faoi dheireadh ar an [[2 Iúil]], [[1823]], dáta a thugann muintir Bahia &quot;Lá Neamhspleáchais Bahia&quot; air. Thug [[Charles Darwin]], ar bord an ''Beagle'', cuairt ar Bahia sa bhliain [[1832]].

{{Stáit agus réigiúin na Brasaíle}}

[[Catagóir:Stáit na Brasaíle]]</text>
      <sha1>cknut88atzorm5g3n546td8vwdsxalv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Prág</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6956</id>
    <revision>
      <id>1063001</id>
      <parentid>1061830</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16316" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is í '''Prág''' (nó ''Praha'' as [[Seicis]]) príomhchathair na Seice agus an chathair is mó sa tír sin. Is é ainm oifigiúil na cathrach ná &quot;''Hlavní město Praha''&quot; nó &quot;Prág, an phríomhchathair&quot;.

Tá Prág suite cois abhainn [[Vltava]] i lár na [[Boihéime]] agus bhí sí ina lárionad polaitiúil, eacnamaíochta agus cultúrtha sa stát Seiceach ar feadh níos mó ná 1100 bliain. Tá thart ar 1,2 milliún duine ina gcónaí sa chathair agus tá timpeall 1,9 milliún duine ina gcónaí i limistéar metrapolaiteach na cathrach.

Luadh lárionad stairiúil Phrág i liosta [[Suíomh Oidhreachta Domhanda]] [[UNESCO|EOECNA]] i 1992. Dár le [[Taifid Domhanda Guinness]], is é [[Caisleán Prág]] an tseanchaisleán is mó sa domhan. Tá roinnt leasainmneacha ag Prág mar &quot;máthair na cathracha&quot; (''Praga mater urbium'', nó &quot;Praha matka měst&quot; as Seicis), &quot;cathair na céadta spuaice&quot; agus &quot;an órchathair.&quot;

== Stair ==

Trasnaíonn stair Phrág na mílte bliain. Le linn na hama sin, d’fhás an chathair ón [[gCaisleán Vyšehrad]] go dtí príomhchathair ilchultúrtha nuastát Eorpach, Poblacht na Seice.

=== Seanphrág ===

Bunaíodh agus áitrídh an limistéir ina bhfuil Prág suite sa lá atá inniu ann i Ré Paileoilitice. Timpeall 200 RC, bhí áit lonnaithe ag na [[Ceiltigh]] i ndeisceart an cheantair agus glaodh &quot;Závist&quot; air. Ach níos moille bhog [[treibhí Gearmáinic]] isteach. Bhuaigh na [[Slavaigh]] ar an limistéar i rith an 4ú haois IC (ach chloígh na hAvar Eoráiseacha iad do thréimhse). Dár le finscéal, bunaíodh Prág le Banphrionsa [[Libuše]] agus a fear [[Přemysl]], a bhunaigh an ríshliocht leis an ainm céanna. Ach cé go bhfuil an finscéal seo fíor nó nach bhfuil, tá sé soiléir go mbunaíodh céad núicléas Phrág i gcríoch an 9ú haois mar chaisleán ar chnoc ar bhruach deas an Vltava: glaotar &quot;Vyšehrad&quot; (&quot;ardchaisleán&quot;) air chun é a idirdhealú ó chaisleán eile a chuireadh suas níos moille ar an mbruach eile, Caisleán Prág todhchaí.

Faoin Impirie Otto II, d'éirigh an chathair ina deoise i 973. Go dtí go hardaíodh Prág go hard-deoise i 1344, bhí sí faoi dlínse na hArd-Deoise Mainz. Gan mhoill d’ardaigh an chathair ina hionad do diúic, agus níos moille rí na Boihéime.

B’ionad tábhachtach do thrádáil é agus áitíodh ceannaithe ó timpeall na hEorpa ann, Giúdaigh san áireamh. Mheabhraigh an ceannaí agus taistealaí Giúdach, Ibrahim ibn Ya’qub, é i 965. Maireann an Sean Úrsynagogue a bhunaíodh i 1270 fós.

Tógadh an chéad droichead trasna an Vltava i 1170 faoi réimeas an Rí Vladislav II. Glaodh &quot;Droichead Judith&quot; air ach thit sé síos i 1342. Tógadh an Droichead Séarlais níos moille ar a bunshraitheanna.

I 1257, faoi Ri Otakar II, bunaíodh Malá Strana (&quot;Ceathrú Bheag&quot;) i bPrág sa cheantar todhcaí &quot;Hradčany&quot;: bhí na [[An Ghearmáin|Gearmánaigh]] ina gcónaí sa cheantar sin. Bhí ceart acu an dlí a chur i bhfeidhm go neamhspleách de bhun na Cearta [[Magdeburg]]. Bhí an ceantar nua seo suite trasna na habhann ó Staré Město (&quot;Seanbhaile&quot;). Bhí stádas buirge ag Staré Město agus bhí sé cosanta le ballaí agus daingnithe.

=== Ré Shéarlais IV ===
[[Íomhá:ZPraha-07.JPG|thumb|upright|left|Séipéal Týn]]
Bhí rath agus bláth ag Prág i rith an 14ú haois agus le linn réimis [[Shéarlais IV]]. Bhí Séarlais IV ina bhall den ríshliocht Lucsamburg nua. D’ordaigh sé foirgníocht na hÚrbhaile ([[Nové Město]]) in aice leis an Seanbhaile. Cuireadh an [[Droichead Séarlais]] suas chun an ceantar nua seo a cheangal le [[Malá Strana]]. Is iad [[Ardeaglais Naomh Vitus]] (an t-ardeaglais gotach is sinne in Eoraip Láir atá suite laistigh den chaisleán) agus [[Ollscoil Shéarlais]] (an ollscoil is sinne in Eoraip Láir) ceann de na séadchomharthaí a chuireadh suas faoi Shéarlais. Faoi Shéarlais, ba phríomhchathair fíor na [[Impireacht Naofa Rómhánach|hImpireachta Naofa Rómhánach]] í Prág. Bhuail an chathair a mboinn féin. Bhí ceannaithe Gearmánacha agus [[An Iodáil|Iodálacha]], chomh maith le baincéirí, ina gcónaí sa chathair. D’éirigh an córas sóisialta anordúil, áfach, de bharr an ghild ceirde agus an méid daoine bochta a bhí sa chathair.

I rith réimis [[Rí Wenceslas IV]] (1378-1419), chraobhscaoil [[Jan Hus]], diagaire agus léachtóir ag Ollscoil Shéarlais, i bPrág. I 1402, thosaigh sé ag tabhairt seanmóirí i [[tSéipéal na Beithile]]. Bhí Hus faoi spreagadh [[John Wycliffe]] agus bhí siad díriú ar reifirméisean na heaglaise. Ach d’éirigh Hus ró dhainséarach do na húdaráis polaitiúla agus reiligiúnda. Mar sin, toghraíodh go [[Chomhairle Constance]] é, cuireadh faoi thriail do heiriceacht é agus bhí sé dóite ag an gcuaille i [[Konstanz]] i 1415. Ceithre bliain níos moille, caitheadh comhairleoirí an cathrach taobh amuigh d’fhuinneog an [[Halla Baile Nua]] mar agóid polaitiúil nuair a éirigh na daoine amach faoi ordú an tsagairt [[Jan Želivský]]. Tharla na [[Cogaidh Hussite]] de réir báis Hus. I 1420, threoraigh [[Jan Žižka]], chomh maith le trúpaí Hussite ó Phrág, ceannaircigh tuathánacha agus bhuaigh siad ar an Rí Boihéamach [[Sigismund]], i rith [[Catha Cnoic Vítkov]].

An dá bliain ina dhiaidh sin, neartaigh Prág a ról mar chathair cheannaíochta. Tógadh roinnt foirgneamh tábhachtacha Gotacha mar [[Halla Vladislav]] i gCaisleán Prág.

=== Ré Hapsburgach ===

I 1526, tugadh [[Ríocht na Boihéime]] go [[Teach Hapsburg]]: bhí torthaí troma i mBoihéim agus ansin i bPrág mar ba [[Chaitlicigh]] iad na Hapsburgaigh agus bhí smaoinimh Protastúnacha ag dul i bhfeidhm i bPrág. Ní raibh na fadhbanna sin ró-thábhactach faoin [[Impire Naofa Rómhánach]] [[Rudolf II]] a thoghadh Rí na Boihéime i 1576 agus a roghnaigh Prág mar a áit cónaithe. D’fhan sé ina chónaí i gCaisleán Prág agus choimeád sé cúirteanna ait le [[hasarlaithe]], [[astralaithe]] agus pearsaí aisteacha. Bhí grá ag Rudolf do healaín agus d’éirigh Prág ina príomhchathair ar chultúr na hEorpa. Tréimhse rathúla do Phrág ab ea an tréimhse seo agus bhí a lán daoine cáiliúla ina gcónaí ann mar na hastralaithe [[Tycho Brahe]] agus [[Johann Kepler]], an péintéir [[Arcimboldo]], na hailceimiceoirí [[Edward Kelly]] agus [[John Dee]], an file [[Elizabeth Jane Weston]] agus daoine eile.

I 1618, tharla an Defenestration is cáiliúil i bPrág agus shaighid é sin [[An Cogadh Tríocha Bliain]]. Athrídh an Hapsburg [[Ferdinand II]] agus d’éirigh [[Frederick V]], [[Toghthóir Palaitíneach]] ina Rí Boihéime. Ach chaill an t-arm Seiceach i [[gCath an Sléibhe Báin]] (1620) a bhí gar don chathair, agus mar sin bhí na daoine i bPrág agus i mBoihéim ina gcónaí i dtréimhse chrua ina díothaíodh lamháltas reiligiúnda agus d’éirigh an [[Frithreifirméisean Caitliceach]] ceannasach i ngach gné an tsaoil. I 1621 cuireadh 27 tiarna Seiceacha (a bhí gafa i gCath an Sléibhe Báin) chun báis i [[gCearnóg na Seanbhaile]]. D’fhulaing an chathair chomh maith faoi na [[Sacsanaigh]] (1631) agus [[áitíocht na Sualannach]] (1648). Ina theannta sin, tar éis [[Síochán an Westphalia]], bhog Ferdinand an chúirt go [[Vín]] agus mheath Prág. D’ísligh a daonra ó 60.000 go 20.000 de bharr an chogaidh.

I 1689, scriosadh an chathair de dheasca thine mhór. Ach mar gheall ar sin athchóiríodh agus atógadh an chathair. I 1713-1714, bhris [[mórphlá]] amach i bPrág don uair deireanach. Lean an t-ardú eacnamaíochta ar aghaidh tríd an aois ina dhiaidh sin agus bhí 80.0000 daoine ina gcónaí sa chathair i 1771. Ba cheannaithe saibhir iad mórán de na daoine sin, agus bhí a lán uasail le tionscnaimh Gearmánacha, Spáinneacha agus Iodálacha ina gcónaí sa chathair, leis. Shabhraigh na daoine sin an chathair lena lán páláis, eaglaise agus gairdíní agus cruthaíodh [[stíl Barócach]] a bhí aitheanta timpeall an domhain. I 1784, faoi [[Joseph II]], thángthas na ceithre bardas, [[Malá Strana]], [[Nové Město]], [[Staré Město]] agus [[Hradčany]] le chéile chun eagras amháin a chruthú. Níor aontaíonn an ceantar [[Giúdach]], [[Josefov]], don chathair go dtí 1850. Bhí éifeacht láidir ag an [[Réabhlóid Thionsclaíoch]] i bPrág mar bhí na monarcha in ann leas a bhaint as na [[mianaigh gual]] agus [[oibreacha iarainn]] a bhí suite i réigiúin in aice le Prág. Cruthaíodh an chéad bruachbhaile, [[Karlín]], i 1817 agus fiche bliain níos moille chuaigh an daonra thar 100.000. Tógadh an chéad nasc iarnróid i 1796-1842.

Chuaigh na réabhlóidí a tharla in Eoraip timpeall 1848 i bhfeidhm ar Phrág, ach cuireadh faoi chois iad. I na blianta a leanann, d’éirigh an gluaisteacht náisiúnta Seiceach coitianta go dtí go fuair sé tromlach sa Chomhairle Baile i 1861.

=== An 20ú hAois ===

Ag tús an 20ú haois, ba iad na tailte Seiceacha na tailte is táirgiúile san Impireacht Ostro-Ungárach agus thosaigh roinnt polaiteoir Seiceacha ag iarraidh an tír a scartha ón Impireacht Hapsburgach.

==== An Chéad Poblacht ====

Chríochnaigh an Chéad Chogadh Domhanda le briseadh na hImpireachta Ostro-Ungáracha agus le cruthú na [[Seiceslóvaice]]. Roghnaíodh Prág mar phríomhchathair na tíortha agus roghnaíodh Caisleán Prág mar ionad an uachtaráin ([[Tomáš Masaryk]]). Ag an am sin, príomhchathair Eorpach fíor ab ea Prág le tionscal forbartha go maith. I 1930, bhí an daonra tar éis árdú go 850.000.

==== An Dara Cogadh Domhanda ====

D’ordaigh [[Hitler]] an t-arm Gearmánach dul isteach i bPrág ar 15ú Márta 1939 agus d’fhógair sé Boihéim agus Moravia mar chosantóireacht Gearmánach ó Chaisleán Prág. Le linn an chuid is mó de stair Phrág, cathair ileitneach ab ea Prág le daonra tábhachtach Seiceach, Gearmánach (ag caint Seicis agus/nó Gearmáinis den chuid is mó) agus Giúdach. Ó 1939, nuair a d’áitígh Gearmáin Naitsíoch an chathair, agus i rith an Dara Cogadh Domhanda, theith formhór na Giúdach nó maraíodh san [[Uileloscadh]] iad.

I 1942, feallmharaíodh [[Reinhard Heydrich]], ceann de na fir ba chumhachtaí sa Ghearmáin Naitsíoch le linn [[Oibriú Antrapóideaigh]]. D’ordaigh Hitler bearta díoltais fuillteacha. Ag deireadh an chogaidh, d’fhulaing Prág roinnt aerbhuamáil ón Aerfhórsa S.A. Maraíodh níos mó ná 1.000 duine agus scriosadh na céadta foirgneamh, monarcha agus sprioc stairiúil. D’éirigh Prág amach ó na háititheoirí Naitzíocha ar an 5ú Bealtainne 1945. Ceithre lá níos moille, tháinig na Sóivéadaigh isteach sa chathair. Theith an chuid is mó den dhaonra Gearmánach agus díbríodh a lán Gearmánach eile tar éis an chogaidh.

==== Prág i rith an Chogaidh Fhuair ====

Bhí Prág suite i gcríoch a bhí faoi smacht polaitiúil agus míleata an Aontais Sóivéadaigh. Tharlaigh 4ú Comhdháil na Scríbhneoirí Seicigh sa chathair i 1967 agus ghlac siad le dearcadh láidir i gcoinne na réime. De dheasca sin, dhearbhaigh rúnaí nua an Pháirtí Chummanaigh, [[Alexander Dubček]] margadh nua do shaol a chathair agus a tír, ag tosú leis an séasúr neamhbhuan, “sóisialachas le haghaidh daonna”. B’aidhm an Earraigh Phrág ná athchóiriú na institiúide i slí daonlathach. Ach de thoradh sin, rinne an tAontas Sóivéadach agus a chomhghuaillí ionradh ar an tSeiceslóvac agus an phríomhchathair i Lúnasa 1968 le 7 tanc agus chuir siad aon iarraidh athchóiriú faoi chois.

==== Ré tar éis na Réabhlóide Veilbhite ====

I 1989, bhí léiriú mac linn síochánta i bPrág ach bhris na poilíní é. De deasca sin, tharla an [[Réabhlóid Veilbhit]]. I 1993, tar éis deighilte na Seiceslóvaice, d’éirigh Prág ina príomhchathair ar Phoblacht na Seice nua. Ag deireadh na 90idí, d’éirigh Prág arís ina lárionad cultúrtha in Eoraip agus chuaigh domhandú i bhfeidhm uirthi. I 2000, bhí agóidí frithdhomhandú i bPrág (timpeall 15.000 agóideoir) ach d’éirigh sé foréigneach i rith Chomhdháil IMF agus Bhainc Domhanda. I 2002, bhí bá i bPrág.

== Nithe is Díol Spéise do Thurasóirí ==

Ó thit an Chuirtín Iarainn, tá Prág tar éis éirí ceann de na cinn scríbe turasóir is coitianta in Eoraip agus ar Domhain. Is í an 6ú cathair is coitianta do thurasóirí tar éis Londain, Páras, Róimh, Maidrid agus Beirlín. Ní scriosadh Prág chomh dona is a scrios cathair eile sa réigiún i rith an Dara Chogaidh Domhanda agus mar sin, maireann a hailtireacht stairiúil fós. Ceann de na sprioc is coitianta ná:

* An Seanbhaile (Staré Město) leis an gCearnóg Seanbhaile
* An Clog Réalteolaíoch
* Droichead Séarlais
* An Sean Úrsynagogue gotach ó 1270
* Úrbhaile (Nové město) leis an gCearnóg Wenceslas
* Malá Strana (Ceathrú Bheag)
* Caisleán Prág (an caisleán is mó ar domhain) le hArdeaglais Naomh Vitus
* Josefov (an seancheantar Giúdach) leis an Seanreilig Giúdach agus an Sean Úrsynagogue
* Dealbh eachaíochta i bpáirc Vítkov, Žižkov – Prág 3
* An Balla Lennon
* Vinohrady
* Músaem an feallmharú Heydrich i líméar Séipéil na Naomh Cyril agus Methodius
* An Músaem Náisiúnta
* Caisleán Vyšehrad
* Petřínská rozhledna – túr scrúdú ar chnoc Petřín atá mar [[an Túr Eiffel]]
* Anděl – comharsanacht gnóthach sa chathair le lárionad siopadóireachta agus ailtireacht nua-aimseartha
* Túr Teilifíse i Žižkov le deic scrúdú – Prág 3
* An Reilig Nua Giúdach in Olšany, an áit ina bhfuil uaigh Franz Kafka – Prág 3
* An Metronome
* An Teach Rince (Foirgneamh Fred agus Ginger)
* An Músaem Mucha le hoibreacha Art Nouveau le Alfons Mucha
* Áiteanna ag baint le scríbhneoirí cáiliúla a bhí ina gcónaí sa chathair, mar Franz Kafka (mar shampla Músaem Franz Kafka)

== Cultúr ==
Is é Prág lárionad cultúrtha na hEorpa go traidisiúnta arna óstáil roinnt ócáidí cultúrtha.

Is ceann de na príomhinstitiúidí cultúrtha iad seo a leanas:

* An Amharclann Náisiúnta (Národní Divadlo)
* Amharclann na nEastát (Stavovské nó Tyršovo nó Nosticovo divadlo), áit inar taibhíodh Don Giovanni le Mozart don chéad uair.
* Rudolfinum (an áit ina seinntear Ceolfhoireann Fhiolarmónach Phrág)
* An Teach Bardais (an áit ina seinntear Ceolfhoireann Shiansach Phrág)
* Amharclann Smetana (an áit ina taibhítear Ceoldráma Stáit Phrág (Státní opera))
* An Músaem Náisiúnta (Národní muzeum)
* Músaem Phríomhchathair Phrág
* Músaem na nGiúdach i bPrág
* Músaem Mucha
* Músaem na nEalaíon Maisiúil i bPrág
* Músaem Náprstek (Náprstkovo Muzeum)
* Gailearaí Josef Sudek
* An Leabharlann Náisiúnta
* Gailearaí Náisiúnta

== Iompar ==

Tá córas iompair iomlánaithe i bPrág le [[Meitreo Prág]] (le 57 stáisiúin san iomlán), Córas Tram Prág (tram stairiúil uimhir 91 san áireamh), busanna, an funicular i bPetřín go dtí Cnoc Petřín agus 5 bád farantóireachta. Tá comhchóras ticéid ag gach seirbhís agus reáchtálann Comhlacht Teoranta Idirthuras Poiblí Prág (Dopravní podnik hl. m. Prahy, a.s.) an córas iompar.

=== Iompar d’Iarnród ===

Is croílár an chórais iarnróid Seicigh í an chathair le seirbhísí go dtí a lán cathrach i bPoblacht na Seice agus thar lear. Tá córas iarnróid comaitéir ann chomh maith ar a dtugtar &quot;Esko Prág&quot; a freastalaíonn ar limistéar metrapolaiteach Prág.

Tá dhá stáisiúin traenach idirnáisiúnta i bPrág - Hlavní nádraží agus Praha-Holešovice. Stopann seirbhísí idircathrach ag na príomhstáisiúin Praha-Smíchov agus Masarykovo nádraží. Chomh maith le sin, tá roinnt stáisiún bruachbhailteach níos lú ann.

=== Aer ===

An taerfort is mó i bPoblacht na Seice ná Aerfort Idirnáisiúnta Ryzyně, ceann de na haerfort is gnóthaí i Lár agus Oirthear na hEorpa. Croílár na haeriompróir Aerlíne Seiceach agus na haerlíne phraghas íseal Smart Wings is ea Aerfort Idirnáisiúnta Ryzyně.

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.praha-mesto.cz/ Suíomh oifigiúil na cathrach] (as Seicis)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}


{{Cómhaoin|Praha|Prág}}

{{Príomhchathracha an AE}}

[[Catagóir:Prág| ]]
[[Catagóir:Cathracha i bPoblacht na Seice]]
[[Catagóir:Poblacht na Seice]]</text>
      <sha1>dy0rirbrilsfsk1bmf8gx89bnv39j0d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tuatha Dé Danann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7178</id>
    <revision>
      <id>1062997</id>
      <parentid>1054446</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:22:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Naisc srl.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13435" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], cine osnádúrtha ba ea na '''Tuatha Dé Danann''' (sliocht den dia [[Danu]]), aitheanta chomh mar ainm níos luaite, na '''Tuath Dé'''.&lt;ref name=koch1693&gt;Koch, John T. ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO, 2006, ll. 1693-1695&lt;/ref&gt;  Meastar gur [[dia|phríomhdéithe]] na [[Éire|hÉireann]] réamhChríostaí iad.&lt;ref name=koch1693/&gt;&lt;ref&gt;M. Whittock, ''A brief guide to Celtic Myths &amp; Legends'', cuid 5, Constable &amp; Robinson Ltd, 2013.&lt;/ref&gt;

[[File:Riders of the Sidhe.jpg|thumb|300px|''Na Tuatha Dé Danann i léaráíd &quot;Riders of the Sidhe&quot; le [[John Duncan]] (1911)]]

Insítear a scéal go príomha i [[Leabhar Gabhála na hÉireann]].  Scríobhadh cuid mhaith de mhiotaseolaíocht na nGael ag manaigh Chríostaí, a d'athraigh í ábhairín.  Léiríodar go minic na Tuath Dé mar ríthe, banríona agus laochra a raibh cumhachtaí osnádúrtha acu,&lt;ref&gt;Carey, John. &quot;Tuath Dé&quot;, in ''The Celts: History, Life, and Culture'', eag. John T. Koch. ABC-CLIO, 2012, ll. 751-753&lt;/ref&gt;  nó míníodar iad scaití mar aingil an uabhair a raibh ní maith ná olc.&lt;ref&gt;[[W. B. Yeats]] (1888). ''[http://www.sacred-texts.com/neu/yeats/fip/fip03.htm Fairy and Folk Tales of the Irish Peasantry]'', lch. 1&lt;/ref&gt;  D'aithin roinnt scríbhneoirí na meánaoise ámh gur dhéithe iad.  Óir go bhfaightear iad i scéalta na céadta bliain eatarthu, is amhlaidh go bhfuil siad neamhbhásmhar.

I measc bhaill suntasacha na dTuath Dé tá [[Daghdha]], a bhí is amhlaidh ina phríomhdhia; [[Mór-Ríoghain]]; [[Lugh]]; [[Nuada|Nuadu Airgeadlámh]]; [[Aengus|Aonghas]]; [[Brigit]]; [[Manannán mac Lir|Manannán]], dia na mara; [[Dian Cécht]], dia an leighis; agus [[Gaibhne]], dia na miotalóireachta agus ar cheann de na ''Trí Dé Dána''.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = MacKillop |
first = James |
title = Myths and Legends of the Celts |
date = 2006|
publisher = Penguin |
isbn = 9780141941394 |
page = 90 |
quote = Three gods patronize the crafts: Goibniu, Credne and Luchta.
}}&lt;/ref&gt;  Tá gaolmhara ann le déithe eile an chine Cheiltigh: mar shampla, tá Lugh gaolmhar leis an dia Ceilteach [[Lugus]], Nuada le dia na Breataine [[Nodens]], [[Brigit]] le [[Brigantia]]; [[Tuireann]] le [[Taranis]]; [[Oghma]] le [[Ogmios]]; agus [[Badhbh]] le [[Cathubodua]].

Tá gaol ar leith ag gach ball na dTuath Dé le gné áirithe an tsaoil nó an nádúir, agus níos mó ná ceann amháin ag roinnt dóibh.  Tá bua-ainmneacha ag go leor acu, cuid dóibh a léiríonn tréithe éagsúla an dé, agus cuid eile ainmneacha áitiúla nó buafhocail.&lt;ref&gt;Ward, Alan (2011). ''The Myths of the Gods: Structures in Irish Mythology'', lch. 9&lt;/ref&gt;  Bhain siad clú agus cáil amach mar gheall ar a gcuid draíochta, ceardaíochta, ealaíne, agus foghlama.

Is iad na [[Fomhóraigh]] a gcéilí comhraic de ghnáth.&lt;ref&gt;M. Whittock, ''A brief guide to Celtic Myths &amp; Legends''&lt;/ref&gt;  Léiríonn na Fómháraigh cumhachtaí díobhálacha agus millteacha an nádúir,&lt;ref&gt;MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74&lt;/ref&gt; agus a chloíonn na Tuath Dé iad sa [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]].

Ó theacht [[Míl Easpáine|na nGael]] féin, bíonn na Tuath Dé ina gcónaí san [[Alltar]], ach ''interact'' le daoine daonna.  Tá siad gaolta le [[tuama pasáiste|tuamaí pasáiste]] ársa, amhail is [[Brú na Bóinne]], agus leis na [[sidhe]] (liosanna), a chreidtí gur thairsigh an Alltair iad.  D'éirigh na Tuath Dé i ndeireadh na dála ina n[[Aos Sí]] an bhéaloidis.&lt;ref&gt;Koch, ''Celtic Culture'', ll. 729, 1490, 1696&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore.'' Infobase Publishing, 2004, lch. 167&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;MacCulloch, John Arnott. ''Celtic Mythology''. Dover Publications, 2004, lch. 49&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Black, Ronald. ''The Gaelic Otherworld''. Birlinn, 2008, lch. xxxii&lt;/ref&gt;

==Sanasaíocht==
Sna seanscéalta is luaite, ''Tuatha Dé'' is ainm don chine miotasach.&lt;ref name=koch1693/&gt;  Thosaigh manaigh Gaelacha ámh an téarma ''Tuatha Dé'' a úsáid i gcomhair na n[[Iosrael|hIosraeilíteach]].&lt;ref name=koch1693/&gt; &lt;ref&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, lch. 366&lt;/ref&gt;  Um mearbhall a chosc, is amhlaidh gur luadh an cine miotasacha as sin amach mar na Tuatha Dé Danann.&lt;ref name=koch1693/&gt;&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://www.timelessmyths.com/celtic/danann.html |
teideal = Tuatha Dé Danann |
last = Joe |
first = Jimmy |
website = www.timelessmyths.com |
access-date = 2017-08-08
}}&lt;/ref&gt;

Creidtear gurb é ''Danann'' an tuiseal ginideach d'ainm baineann, nach bhfuil fraincise ann don [[tuiseal ainmneach]].  Athchruthaíodh an t-ainm mar ''[[Danu]]'' (Nua-Ghaeilge ''Dana''), arbh fhéidir  ''[[Anu]]'' (ginideach ''Anann'') bheith ina fhoirm eile dó.&lt;ref name=koch1693/&gt;  D'fhéadadh go bhfuil nasc an idir Dána agus [[Dôn]] i [[Miotaseolaíocht na mBreatnach]].&lt;ref name=koch1693/&gt;  I [[miotaseolaíocht na Hiondúch]], tá bandia ann darb ainm [[Danu (Asura)|Danu]], '' who may be an [[reiligiún Prótai-Ind-Eorpach|Prótai-Ind-Eorpach]] parallel''.  Ní ghlacann cách leis an mbrí seo áfach.&lt;ref&gt;James MacKillop, ''Myths and Legends of the Celts'', Penguin, 2005, lch. 136.&lt;/ref&gt;  Moladh chomh maith gur cónaidhmiú é ''Danann'' den fhocal conflation of ''dán'' (le brí ''ceard'') agus an t-ainm Anu (.i. Dán Anann).&lt;ref name=koch1693/&gt;

Faightear an t-ainm mar ''Donann'' agus ''Domnann'',&lt;ref&gt;John T Koch &amp; John Carey (eag.), ''The Celtic Heroic Age'', Celtic Studies Publications, 1997, lch. 245&lt;/ref&gt; rud a thugann le fios go mb'fhéidir é gurbh é a bhunús ná an prótai-Ceiltis ''*don'', domhain.&lt;ref name=koch1693/&gt;  Más fíor, b'fhéidir go bhfuil gaol ann leis an muintir mhiotasach, na [[Fir Domnann]]&lt;ref&gt;''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', [http://www.maryjones.us/ctexts/lebor3.html §49]&lt;/ref&gt; agus na [[Dumnonii]] sa Bhreatain.&lt;ref&gt;MacKillop 1998, lch. 129&lt;/ref&gt;

==Stair seanscéalach==
Ba de shilocht [[Neimheadh|Neimhidh]], ceannaire an rabharta imirceach roimh ré de lonnaitheoirí na hÉireann, iad na The Tuatha Dé Danann.  Tháinig siad ó cheithre chathair ó thuaidh na hÉireann — Falias, Gorias, Murias agus Finias — áit a teagascadh iad i gceird na n-eolaíochtaí, ina measc ailtireacht, na healaíona agus an draíocht.&lt;ref&gt;Frederick Lawrence Rawson, [https://books.google.com/books?id=RcxCAAAAIAAJ&amp;dq &quot;Life Understood from a Scientific and Religious Point of View: And the Practical Method of Destroying Sin, Disease, and Death&quot;], Crystal Press, 1920, lch. 431&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Seathrún Céitinn, [https://www.exclassics.com/ceitinn/foras.pdf &quot;The History of Ireland&quot;], Ex-Classics Project, 2009, lch. 82&lt;/ref&gt;  De réir an ''Leabhar Gabhála'', tháinig siad go hÉirinn &quot;i scamaill dorcha&quot; agus &quot;thángadar i dtír ar [[Conmhaícne|Conmaicne Rein]] i g[[Connacht]]a&quot;, nó [[Sliabh an Iarainn]], &quot;agus thugadar dorchadas thar a ngréin ar feadh trí lá agus trí oíche&quot;.  Dhóigh siad a longa &quot;nára chuimhní siad ar chúlú iontu; agus líon an deatach agus an ceo a tháínig ó na longa an t-aer agus an tír ina dtimpeall.  Dá bharr, creideadh gur tháinig siad faoi bhrat ceo&quot;.

Tá dán san ''Leabhar Gabhála'' a insíonn faoina dteacht:
{|class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
! width=50% | Sean-Ghaeilge&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie//published/G800011A/text001.html Leabhar Gabhála na hÉireann], ll. 37-38&lt;/ref&gt; 
! width=50% | Nua-Ghaeilge&lt;ref&gt;Á aistriú sách focal ar fhocal ón tSean-Ghaeilge ag [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]]&lt;/ref&gt;

|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
||
Dia do dáim ced dosrimrit&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/17866 do-immtha(i)s] ar eDIL&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
gabsat co ngrain co nglanalt. &lt;br&gt;
na neol olcoichthe&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/33797 ? olcoicthe] ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;
for sleib Conmaicne Connacht. &lt;br&gt;

Cen dechla&lt;ref&gt;Cuardaigh [http://www.dil.ie/search?q=deligud deligud] ar eDIL&lt;/ref&gt; Herend derend ergnaid. &lt;br&gt;
cen ethra hérim angbaid&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/3494 angbaid] ar eDIL&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
ni fessa fir for nim &lt;br&gt;
in do nim no do thalmain. &lt;br&gt;
||
Dia a raibh dáimh leo, cé gur choisc sé iad, &lt;br&gt;
ghabhadar le gráin, le ''glanalt'', &lt;br&gt;
ina néil ollchomhraic [arrachtaí] &lt;br&gt; 
ar sliabh Conmaicne na gConnacht. &lt;br&gt;

Gan dealú d'Éirinn éargnaí,&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/éargnaí éargnaí] ar teanglann FGB&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
gan eathair,&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/eathar eathar] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; éirim angaidh&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/angaid angaid] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
níorbh fhios an fhíor faoi neimh, &lt;br&gt;
an do neimh nó do thalúin.
|}

Agus a rí [[Nuada]] i gcenannas, chloígh siad na [[Fir Bholg]] sa Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]] san iarthar.  I rith an chatha, chaill Nuada lámh i gcomhrac aonair in aghaidh lacoh na bhFear Bolg, [[Sreng|Sreang]].  Óir go rabibh Nuada anois &quot;loite&quot;, níorbh fhéídir leis bheith ina rí a thuileadh, agus tháinig an leath [[Fomhóraigh|Fhomhórach]], [[Bres|Breas]], i gcomharbacht air, ach is léir gur éirigh sé ina dhrochthíoránach.  Rinne an lia [[Dian Cécht|Dian Céacht]] lámh nua do Nuada, déanta as airgead (dá bharr a bhua-ainm &quot;Airgeadlámh&quot;) agus athcuireadh é mar rí.  Ní raibh [[Miach]] mac Dhéin Chéachta sásta leis an lámh nua, áfach, d'aithris sé ortha mar sin, ''ault fri halt dí &amp; féith fri féth'' (alt go halt di agus féith(eog) go féith), a chur feoil ag fás thar an bpróistéis airgid ar feadh naoi is oíche.&lt;ref&gt;Elizabeth Gray, Cath Maige Tuired, Irish Texts Society, Londain 1983, ll. 32-3&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.sengoidelc.com/node/275 Quotations from early Irish Literature] ar sengoidelc.com&lt;/ref&gt;  Le teann feirge éadmhara ámh, mharaigh Dian Céacht a mhac féin.

Rinne Breas gearán lena theaghlach agus lena athair, [[Elatha|Ealadha]], a chuir chuig [[Balar]], rí na bhFomhórach, é um cabhair a lorg chun Nuada a ruaigeadh mar rí.  Throid na Tuatha Dé Danann in éadan na [[Fomhóraigh|na bhFomhórach]] ansin sa Dara Cath Maighe Tuireadh.  I rith an chatha, mharaigh Balar Nuada lena shúil nimhneach, ach maraíodh Balar ag laoch na dTuath Dé, [[Lugh]], a thóg an coróin.

Throid na Tuatha Dé tríú cath in éadan an chéad rabharta ionróirí eile, an [[Clann Mhíle|Chlann Mhíle]] a tháinig ón Ghailís.  Ar an mbealach go Teamhraigh, bhuail siad le  triúr bandéithe na dTuatha Dé, [[Ériu]], [[Banbha]] agus [[Fódhla]].  D'iarr siad go n-ainmneodh an tír astu.  Ghéill an Chlann Mhíle dá n-iarratas, agus is í ''Éire'' í ainm na tíre inniu, agus faightear fós Banbha agus Fódhla mar ainmneacha fileata na hÉireann.

D'iarr ríthe na dTuath Dé agus fir chéile an triúr bandéithe, [[Mac Coill]], [[Mac Cécht]] agus [[Mac Gréine]], sos cogaidh trí lá.  I rith an sosa, b'éigean don Chlann Mhíle fanacht ar fad noai dtonn i bhfarraige.  Rinne an Chlann Mhíle de réir na tola seo, ach mhúscail na Tuatha Dé Danann gaoth mhór draíochta, ag iarraidh an teitheadh a chuir orthu.  Chiúnaigh file Chlann Mhíle, [[Amergin Glúingel|Amhairghin]] an fharraige lena [[Amergin Glúingel#Amhrán Amhairghin|dhán]].  Tháinig na ar ais i dtír, agus chlíodar na Tuatha Dé Danann ag [[Tailte]].  Iarradh ar Amhairghin an tír a roinnt eatarthu, agus thóg sé go cliste an chuid thuas don Chlann Mhíle, agus and chuid fothalamh thíos dosna Tuatha Dé Danann.  Chuaigh na Tuatha Dé faoin dtalamh isteach na [[sidhe]] agus [[Manannán mac Lir]] i gceannas.

==Na ceithre seoda==
{{main|Ceithre Sheod}}

Thóg na Tuatha Dé Danann leo go hÉirinn ceithre sheod óna gceithre chathair:&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://www.ireland-information.com/articles/tuathadedanann.htm |
teideal = Tuatha Dé Danann |
website = www.ireland-information.com |
access-date=2017-08-08}}&lt;/ref&gt;

* [[Coire Dhaghdha]]
* [[Lugh|Sleá Lugh]]
* [[Lia Fáil]]
* [[Claíomh Solais]]

==Ard-Ríthe na Tuath Dé na hÉireann==
{{main|Ard-Ríthe na hÉireann}}

Seo á leanas cróineolaíocht Ard-Ríthe na Tuath Dé bunaithe ar dhá fhoinse: ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' (ACM) agus ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' (FFÉ).  Níl dáta cruinn tugtha do chéad réim  [[Nuada]].

* [[Nuada]] (chéad réim) ''ACM'' ?-1897 RC; ''FFÉ'' ?-1477 RC
* [[Bres]] ''ACM'' 1897-1890 RC; ''FFÉ'' 1477-1470 RC
* [[Nuada]] (réim deiridh) ''ACM'' 1890-1870 RC; ''FFÉ'' 1470-1447 RC
* [[Lugh]] ''ACM'' 1870-1830 RC; ''FFÉ'' 1447-1407 RC
* [[Daghdha|Eochaid Ollathair]] ''ACM'' 1830-1750 RC; ''FFÉ'' 1407-1337 RC
* [[Delbáeth]] ''ACM'' 1750-1740 RC; ''FFÉ'' 1337-1327 RC
* [[Fiacha mac Delbaíth|Fiacha]] ''ACM'' 1740-1730 RC; ''FFÉ'' 1327-1317 RC
* [[Mac Cuill]], [[Mac Cecht]] agus [[Mac Gréine]] ''ACM'' 1730-1700 RC; ''FFÉ'' 1317-1287 RC

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.transceltic.com/pan-celtic/tuatha-de-danann Tuatha Dé Danann] ar transceltic.com

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{s-start}}
{{succession box |
roimh = [[Fir Bholg]] |
teideal = [[Leabhar Gabhála na hÉireann |Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]] |
bliain = [[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 1897 BC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn |FFE]] 1477 BC |
tar éis = [[Clann Mhíle]] |
}}
{{s-end}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Tuatha Dé Danann| ]]</text>
      <sha1>62jajgmm6za116wvr3g72d3df5mzf3f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1062998</id>
      <parentid>1062997</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:23:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sanasaíocht */Typos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13434" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], cine osnádúrtha ba ea na '''Tuatha Dé Danann''' (sliocht den dia [[Danu]]), aitheanta chomh mar ainm níos luaite, na '''Tuath Dé'''.&lt;ref name=koch1693&gt;Koch, John T. ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO, 2006, ll. 1693-1695&lt;/ref&gt;  Meastar gur [[dia|phríomhdéithe]] na [[Éire|hÉireann]] réamhChríostaí iad.&lt;ref name=koch1693/&gt;&lt;ref&gt;M. Whittock, ''A brief guide to Celtic Myths &amp; Legends'', cuid 5, Constable &amp; Robinson Ltd, 2013.&lt;/ref&gt;

[[File:Riders of the Sidhe.jpg|thumb|300px|''Na Tuatha Dé Danann i léaráíd &quot;Riders of the Sidhe&quot; le [[John Duncan]] (1911)]]

Insítear a scéal go príomha i [[Leabhar Gabhála na hÉireann]].  Scríobhadh cuid mhaith de mhiotaseolaíocht na nGael ag manaigh Chríostaí, a d'athraigh í ábhairín.  Léiríodar go minic na Tuath Dé mar ríthe, banríona agus laochra a raibh cumhachtaí osnádúrtha acu,&lt;ref&gt;Carey, John. &quot;Tuath Dé&quot;, in ''The Celts: History, Life, and Culture'', eag. John T. Koch. ABC-CLIO, 2012, ll. 751-753&lt;/ref&gt;  nó míníodar iad scaití mar aingil an uabhair a raibh ní maith ná olc.&lt;ref&gt;[[W. B. Yeats]] (1888). ''[http://www.sacred-texts.com/neu/yeats/fip/fip03.htm Fairy and Folk Tales of the Irish Peasantry]'', lch. 1&lt;/ref&gt;  D'aithin roinnt scríbhneoirí na meánaoise ámh gur dhéithe iad.  Óir go bhfaightear iad i scéalta na céadta bliain eatarthu, is amhlaidh go bhfuil siad neamhbhásmhar.

I measc bhaill suntasacha na dTuath Dé tá [[Daghdha]], a bhí is amhlaidh ina phríomhdhia; [[Mór-Ríoghain]]; [[Lugh]]; [[Nuada|Nuadu Airgeadlámh]]; [[Aengus|Aonghas]]; [[Brigit]]; [[Manannán mac Lir|Manannán]], dia na mara; [[Dian Cécht]], dia an leighis; agus [[Gaibhne]], dia na miotalóireachta agus ar cheann de na ''Trí Dé Dána''.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = MacKillop |
first = James |
title = Myths and Legends of the Celts |
date = 2006|
publisher = Penguin |
isbn = 9780141941394 |
page = 90 |
quote = Three gods patronize the crafts: Goibniu, Credne and Luchta.
}}&lt;/ref&gt;  Tá gaolmhara ann le déithe eile an chine Cheiltigh: mar shampla, tá Lugh gaolmhar leis an dia Ceilteach [[Lugus]], Nuada le dia na Breataine [[Nodens]], [[Brigit]] le [[Brigantia]]; [[Tuireann]] le [[Taranis]]; [[Oghma]] le [[Ogmios]]; agus [[Badhbh]] le [[Cathubodua]].

Tá gaol ar leith ag gach ball na dTuath Dé le gné áirithe an tsaoil nó an nádúir, agus níos mó ná ceann amháin ag roinnt dóibh.  Tá bua-ainmneacha ag go leor acu, cuid dóibh a léiríonn tréithe éagsúla an dé, agus cuid eile ainmneacha áitiúla nó buafhocail.&lt;ref&gt;Ward, Alan (2011). ''The Myths of the Gods: Structures in Irish Mythology'', lch. 9&lt;/ref&gt;  Bhain siad clú agus cáil amach mar gheall ar a gcuid draíochta, ceardaíochta, ealaíne, agus foghlama.

Is iad na [[Fomhóraigh]] a gcéilí comhraic de ghnáth.&lt;ref&gt;M. Whittock, ''A brief guide to Celtic Myths &amp; Legends''&lt;/ref&gt;  Léiríonn na Fómháraigh cumhachtaí díobhálacha agus millteacha an nádúir,&lt;ref&gt;MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74&lt;/ref&gt; agus a chloíonn na Tuath Dé iad sa [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]].

Ó theacht [[Míl Easpáine|na nGael]] féin, bíonn na Tuath Dé ina gcónaí san [[Alltar]], ach ''interact'' le daoine daonna.  Tá siad gaolta le [[tuama pasáiste|tuamaí pasáiste]] ársa, amhail is [[Brú na Bóinne]], agus leis na [[sidhe]] (liosanna), a chreidtí gur thairsigh an Alltair iad.  D'éirigh na Tuath Dé i ndeireadh na dála ina n[[Aos Sí]] an bhéaloidis.&lt;ref&gt;Koch, ''Celtic Culture'', ll. 729, 1490, 1696&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore.'' Infobase Publishing, 2004, lch. 167&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;MacCulloch, John Arnott. ''Celtic Mythology''. Dover Publications, 2004, lch. 49&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Black, Ronald. ''The Gaelic Otherworld''. Birlinn, 2008, lch. xxxii&lt;/ref&gt;

==Sanasaíocht==
Sna seanscéalta is luaite, ''Tuatha Dé'' is ainm don chine miotasach.&lt;ref name=koch1693/&gt;  Thosaigh manaigh Gaelacha ámh an téarma ''Tuatha Dé'' a úsáid i gcomhair na n[[Iosrael|hIosraeilíteach]].&lt;ref name=koch1693/&gt; &lt;ref&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, lch. 366&lt;/ref&gt;  Um mearbhall a chosc, is amhlaidh gur luadh an cine miotasacha as sin amach mar na Tuatha Dé Danann.&lt;ref name=koch1693/&gt;&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://www.timelessmyths.com/celtic/danann.html |
teideal = Tuatha Dé Danann |
last = Joe |
first = Jimmy |
website = www.timelessmyths.com |
access-date = 2017-08-08
}}&lt;/ref&gt;

Creidtear gurb é ''Danann'' an tuiseal ginideach d'ainm baineann, nach bhfuil fraincise ann don [[tuiseal ainmneach]].  Athchruthaíodh an t-ainm mar ''[[Danu]]'' (Nua-Ghaeilge ''Dana''), arbh fhéidir  ''[[Anu]]'' (ginideach ''Anann'') bheith ina fhoirm eile dó.&lt;ref name=koch1693/&gt;  D'fhéadadh go bhfuil nasc an idir Dána agus [[Dôn]] i [[Miotaseolaíocht na mBreatnach]].&lt;ref name=koch1693/&gt;  I [[miotaseolaíocht na Hiondúch]], tá bandia ann darb ainm [[Danu (Asura)|Danu]], '' who may be an [[reiligiún Prótai-Ind-Eorpach|Prót-Ind-Eorpach]] parallel''.  Ní ghlacann cách leis an mbrí seo áfach.&lt;ref&gt;James MacKillop, ''Myths and Legends of the Celts'', Penguin, 2005, lch. 136.&lt;/ref&gt;  Moladh chomh maith gur cónaidhmiú é ''Danann'' den fhocal conflation of ''dán'' (le brí ''ceard'') agus an t-ainm Anu (.i. Dán Anann).&lt;ref name=koch1693/&gt;

Faightear an t-ainm mar ''Donann'' agus ''Domnann'',&lt;ref&gt;John T. Koch &amp; John Carey (eag.), ''The Celtic Heroic Age'', Celtic Studies Publications, 1997, lch. 245&lt;/ref&gt; rud a thugann le fios go mb'fhéidir é gurbh é a bhunús ná an prótai-Ceiltis ''*don'', domhain.&lt;ref name=koch1693/&gt;  Más fíor, b'fhéidir go bhfuil gaol ann leis an muintir mhiotasach, na [[Fir Domnann]]&lt;ref&gt;''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', [http://www.maryjones.us/ctexts/lebor3.html §49]&lt;/ref&gt; agus na [[Dumnonii]] sa Bhreatain.&lt;ref&gt;MacKillop 1998, lch. 129&lt;/ref&gt;

==Stair seanscéalach==
Ba de shilocht [[Neimheadh|Neimhidh]], ceannaire an rabharta imirceach roimh ré de lonnaitheoirí na hÉireann, iad na The Tuatha Dé Danann.  Tháinig siad ó cheithre chathair ó thuaidh na hÉireann — Falias, Gorias, Murias agus Finias — áit a teagascadh iad i gceird na n-eolaíochtaí, ina measc ailtireacht, na healaíona agus an draíocht.&lt;ref&gt;Frederick Lawrence Rawson, [https://books.google.com/books?id=RcxCAAAAIAAJ&amp;dq &quot;Life Understood from a Scientific and Religious Point of View: And the Practical Method of Destroying Sin, Disease, and Death&quot;], Crystal Press, 1920, lch. 431&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Seathrún Céitinn, [https://www.exclassics.com/ceitinn/foras.pdf &quot;The History of Ireland&quot;], Ex-Classics Project, 2009, lch. 82&lt;/ref&gt;  De réir an ''Leabhar Gabhála'', tháinig siad go hÉirinn &quot;i scamaill dorcha&quot; agus &quot;thángadar i dtír ar [[Conmhaícne|Conmaicne Rein]] i g[[Connacht]]a&quot;, nó [[Sliabh an Iarainn]], &quot;agus thugadar dorchadas thar a ngréin ar feadh trí lá agus trí oíche&quot;.  Dhóigh siad a longa &quot;nára chuimhní siad ar chúlú iontu; agus líon an deatach agus an ceo a tháínig ó na longa an t-aer agus an tír ina dtimpeall.  Dá bharr, creideadh gur tháinig siad faoi bhrat ceo&quot;.

Tá dán san ''Leabhar Gabhála'' a insíonn faoina dteacht:
{|class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
! width=50% | Sean-Ghaeilge&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie//published/G800011A/text001.html Leabhar Gabhála na hÉireann], ll. 37-38&lt;/ref&gt; 
! width=50% | Nua-Ghaeilge&lt;ref&gt;Á aistriú sách focal ar fhocal ón tSean-Ghaeilge ag [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]]&lt;/ref&gt;

|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
||
Dia do dáim ced dosrimrit&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/17866 do-immtha(i)s] ar eDIL&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
gabsat co ngrain co nglanalt. &lt;br&gt;
na neol olcoichthe&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/33797 ? olcoicthe] ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;
for sleib Conmaicne Connacht. &lt;br&gt;

Cen dechla&lt;ref&gt;Cuardaigh [http://www.dil.ie/search?q=deligud deligud] ar eDIL&lt;/ref&gt; Herend derend ergnaid. &lt;br&gt;
cen ethra hérim angbaid&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/3494 angbaid] ar eDIL&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
ni fessa fir for nim &lt;br&gt;
in do nim no do thalmain. &lt;br&gt;
||
Dia a raibh dáimh leo, cé gur choisc sé iad, &lt;br&gt;
ghabhadar le gráin, le ''glanalt'', &lt;br&gt;
ina néil ollchomhraic [arrachtaí] &lt;br&gt; 
ar sliabh Conmaicne na gConnacht. &lt;br&gt;

Gan dealú d'Éirinn éargnaí,&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/éargnaí éargnaí] ar teanglann FGB&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
gan eathair,&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/eathar eathar] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; éirim angaidh&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/angaid angaid] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
níorbh fhios an fhíor faoi neimh, &lt;br&gt;
an do neimh nó do thalúin.
|}

Agus a rí [[Nuada]] i gcenannas, chloígh siad na [[Fir Bholg]] sa Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]] san iarthar.  I rith an chatha, chaill Nuada lámh i gcomhrac aonair in aghaidh lacoh na bhFear Bolg, [[Sreng|Sreang]].  Óir go rabibh Nuada anois &quot;loite&quot;, níorbh fhéídir leis bheith ina rí a thuileadh, agus tháinig an leath [[Fomhóraigh|Fhomhórach]], [[Bres|Breas]], i gcomharbacht air, ach is léir gur éirigh sé ina dhrochthíoránach.  Rinne an lia [[Dian Cécht|Dian Céacht]] lámh nua do Nuada, déanta as airgead (dá bharr a bhua-ainm &quot;Airgeadlámh&quot;) agus athcuireadh é mar rí.  Ní raibh [[Miach]] mac Dhéin Chéachta sásta leis an lámh nua, áfach, d'aithris sé ortha mar sin, ''ault fri halt dí &amp; féith fri féth'' (alt go halt di agus féith(eog) go féith), a chur feoil ag fás thar an bpróistéis airgid ar feadh naoi is oíche.&lt;ref&gt;Elizabeth Gray, Cath Maige Tuired, Irish Texts Society, Londain 1983, ll. 32-3&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.sengoidelc.com/node/275 Quotations from early Irish Literature] ar sengoidelc.com&lt;/ref&gt;  Le teann feirge éadmhara ámh, mharaigh Dian Céacht a mhac féin.

Rinne Breas gearán lena theaghlach agus lena athair, [[Elatha|Ealadha]], a chuir chuig [[Balar]], rí na bhFomhórach, é um cabhair a lorg chun Nuada a ruaigeadh mar rí.  Throid na Tuatha Dé Danann in éadan na [[Fomhóraigh|na bhFomhórach]] ansin sa Dara Cath Maighe Tuireadh.  I rith an chatha, mharaigh Balar Nuada lena shúil nimhneach, ach maraíodh Balar ag laoch na dTuath Dé, [[Lugh]], a thóg an coróin.

Throid na Tuatha Dé tríú cath in éadan an chéad rabharta ionróirí eile, an [[Clann Mhíle|Chlann Mhíle]] a tháinig ón Ghailís.  Ar an mbealach go Teamhraigh, bhuail siad le  triúr bandéithe na dTuatha Dé, [[Ériu]], [[Banbha]] agus [[Fódhla]].  D'iarr siad go n-ainmneodh an tír astu.  Ghéill an Chlann Mhíle dá n-iarratas, agus is í ''Éire'' í ainm na tíre inniu, agus faightear fós Banbha agus Fódhla mar ainmneacha fileata na hÉireann.

D'iarr ríthe na dTuath Dé agus fir chéile an triúr bandéithe, [[Mac Coill]], [[Mac Cécht]] agus [[Mac Gréine]], sos cogaidh trí lá.  I rith an sosa, b'éigean don Chlann Mhíle fanacht ar fad noai dtonn i bhfarraige.  Rinne an Chlann Mhíle de réir na tola seo, ach mhúscail na Tuatha Dé Danann gaoth mhór draíochta, ag iarraidh an teitheadh a chuir orthu.  Chiúnaigh file Chlann Mhíle, [[Amergin Glúingel|Amhairghin]] an fharraige lena [[Amergin Glúingel#Amhrán Amhairghin|dhán]].  Tháinig na ar ais i dtír, agus chlíodar na Tuatha Dé Danann ag [[Tailte]].  Iarradh ar Amhairghin an tír a roinnt eatarthu, agus thóg sé go cliste an chuid thuas don Chlann Mhíle, agus and chuid fothalamh thíos dosna Tuatha Dé Danann.  Chuaigh na Tuatha Dé faoin dtalamh isteach na [[sidhe]] agus [[Manannán mac Lir]] i gceannas.

==Na ceithre seoda==
{{main|Ceithre Sheod}}

Thóg na Tuatha Dé Danann leo go hÉirinn ceithre sheod óna gceithre chathair:&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://www.ireland-information.com/articles/tuathadedanann.htm |
teideal = Tuatha Dé Danann |
website = www.ireland-information.com |
access-date=2017-08-08}}&lt;/ref&gt;

* [[Coire Dhaghdha]]
* [[Lugh|Sleá Lugh]]
* [[Lia Fáil]]
* [[Claíomh Solais]]

==Ard-Ríthe na Tuath Dé na hÉireann==
{{main|Ard-Ríthe na hÉireann}}

Seo á leanas cróineolaíocht Ard-Ríthe na Tuath Dé bunaithe ar dhá fhoinse: ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' (ACM) agus ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' (FFÉ).  Níl dáta cruinn tugtha do chéad réim  [[Nuada]].

* [[Nuada]] (chéad réim) ''ACM'' ?-1897 RC; ''FFÉ'' ?-1477 RC
* [[Bres]] ''ACM'' 1897-1890 RC; ''FFÉ'' 1477-1470 RC
* [[Nuada]] (réim deiridh) ''ACM'' 1890-1870 RC; ''FFÉ'' 1470-1447 RC
* [[Lugh]] ''ACM'' 1870-1830 RC; ''FFÉ'' 1447-1407 RC
* [[Daghdha|Eochaid Ollathair]] ''ACM'' 1830-1750 RC; ''FFÉ'' 1407-1337 RC
* [[Delbáeth]] ''ACM'' 1750-1740 RC; ''FFÉ'' 1337-1327 RC
* [[Fiacha mac Delbaíth|Fiacha]] ''ACM'' 1740-1730 RC; ''FFÉ'' 1327-1317 RC
* [[Mac Cuill]], [[Mac Cecht]] agus [[Mac Gréine]] ''ACM'' 1730-1700 RC; ''FFÉ'' 1317-1287 RC

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.transceltic.com/pan-celtic/tuatha-de-danann Tuatha Dé Danann] ar transceltic.com

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{s-start}}
{{succession box |
roimh = [[Fir Bholg]] |
teideal = [[Leabhar Gabhála na hÉireann |Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]] |
bliain = [[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 1897 BC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn |FFE]] 1477 BC |
tar éis = [[Clann Mhíle]] |
}}
{{s-end}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Tuatha Dé Danann| ]]</text>
      <sha1>c3s4wwc7n6bcpod64032gjj45zmh7zq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Airgintín</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7207</id>
    <revision>
      <id>1063252</id>
      <parentid>1006300</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:28:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7374" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is [[tír]] i [[Meiriceá Theas]] í '''an Airgintín'''. Tá teorainneacha aici leis [[An tSile|an Sile]], le [[Paragua]], leis an m[[An Bholaiv|Bolaiv]], leis an m[[An Bhrasaíl|Brasaíl]] agus le [[Peiriú]]. Ceann de thíortha an réigiúin úd ''Río de la Plata'' is ea í (''rioplatense'' mar a deirtear sa Spáinnis), agus cosúil leis na tíortha eile i Río de la Plata fuair sí a lán tionchair ón Iodáil, ó shocraigh a lán lucht imirce ón tír sin san Airgintín. Tá lorg na hIodáilise féin le mothú sa chineál Spáinnise a labhraítear sa tír. Is iad teangacha na n-inimirceach, cosúil leis an Iodáilis (nó leis na canúintí Iodálacha), an Ghearmáinis, an Araibis agus an Béarla féin, na teangacha mionlaigh is mó. An chuid is mó de na teangacha bundúchasacha ón aimsir roimh theacht na Spáinneach, chuaigh siad in éag, ach labhraítear cuid acu i gcónaí, ar nós na Ceatsuaise agus na Guaráinise. 

Tagann ainm na tíre ón fhocal [[An Laidin|Laidine]] ''argentum'', a chiallaíonn airgead.

Is í [[Buenos Aires]] an phríomhchathair. Bhí 43 milliún duine ina gcónaí ansin sa bhliain 2005.

== Stair ==

===Roimh theacht na nEorpach===

Ní raibh ach áitreabh scaipthe san Airgintín roimh theacht na Spáinneach. Sa chúigiú haois déag áfach tháinig trúpaí ó Impireacht na nInceach leis na críocha seo a shealbhú, ó theastaigh mianraí agus miotail an réigiúin ó Tupac Inca Yupanqui a bhí ag rialú na nInceach san am. Ba iad na hIncigh a choinnigh an lámh in uachtar ar na críocha seo go dtí gur tháinig na ''conquistadores'' ón Spáinn.

===Na hEorpaigh===

An chéad dream Eorpach a tháinig go dtí an réigiún níorbh iad na Spáinnigh ach na Portaingéalaigh iad. Ba iad Gonçalo Coelho agus Amerigo Vespucci iad sa bhliain 1502. Timpeall ar an mbliain 1512 d'fhionn Joäo de Lisboa agus Estevão de Fróis béal na habhann tábhachtaí úd Río de la Plata, agus chuaigh siad i dteagmháil leis na ''Charrúa'', treibh áitiúil a d'inis dóibh faoi na hIncigh—&quot;na daoine ar an taobh eile de na sléibhte&quot;. Ba é seo an chéad uair a chuala muintir na hEorpa trácht ar impireacht na nInceach. Sa bhliain 1516 a tháinig na Spáinnigh faoi cheannas Juan Díaz de Solís, agus fiche bliain ina dhiaidh sin bhunaigh siad an chéad choilíneacht san áit a bhfuil Buenos Aires inniu. Ní raibh maireachtáil i ndán don choilíneacht an iarracht sin, áfach, nó thréig na Spáinnigh í sa bhliain 1541. Níor cuireadh tús buan le Buenos Aires ach sa bhliain 1580, nuair d'athbhunaigh Juan de Garay an choilíneacht. Seacht mbliana roimhe sin bhí cathair Córdoba (an dara cathair is mó daonra san Airgintín inniu) bunaithe ag Jerónimo Luis de Cabrera. Cuid de Leas-Ríocht Pheiriú ab ea na coilíneachtaí seo, agus is as Peiriú a tháinig an chéad lucht áitribh. Murab ionann agus na coilíneachtaí eile i Meiriceá Theas, ní de thoradh aon ruathar óir a tháinig an t-áitreabh Spáinneach san Airgintín ar an bhfód.

Ba í an smuigleáil a chuir Buenos Aires agus na cathracha eile sa réigiún ag borradh. Nuair a bhí an réigiún á rialú ó Lima, ní raibh sé ceadaithe úsáid a bhaint as na cuanta maithe nádúrtha i Río de la Plata, nó ba é an dlí a bhí i bhfeidhm ná an trádáil idirnáisiúnta a dhéanamh trí Callao amháin (is é sin, cuan Lima). Sa bhliain 1776 dheighil na Spáinnigh an réigiún ó Leas-Ríocht Pheiriú agus bhunaigh siad Leas-Ríocht Río de la Plata. Ba í Buenos Aires príomhchathair na coilíneachta nua. Ní raibh Río de la Plata chomh mór i dtuilleamaí na miotal lómhar cosúil le Peiriú, nó bhí an beostoc agus an trádáil mara ní ba thábhachtaí mar fhoinsí ioncaim.

===Neamhspleáchas===
Ar an [[9 Iúil]] [[1816]], d'fhógair an Airgintín a [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleáchas]] ón [[An Spáinn|Spáinn]]. Le fírinne is é an t-ainm a bhí ar an tír san am ná ''Cúigí Aontaithe Mheiriceá Theas'' (''Provincias Unidas de Sudamérica''), agus ina dhiaidh sin, ''Cúigí Aontaithe Río de la Plata'', ós rud é nach raibh cuid de na cúigí sin sásta fanacht in aon stát leis an Airgintín. Rinneadh stát nua na Bolaíve de chúig chúige de chuid sean-Leas-Ríocht Río de la Plata, agus bhain Uragua amach neamhspleáchas di féin le lámh láidir i bpáirc an áir.

Sa bhliain [[1900]] bhí an Airgintín ar ceann de na deich dtíortha is saibhre sa domhan. San am sin bhí na mílte inimirceach ag tonnadh isteach ón Eoraip.
===Deachtóireacht ===
Bhí an tír faoi stiúir an airm agus éagobhsaíocht ghinearálta ó 1930 go dtí 1983, beagnach. Tháinig an ''Peronismo'' (nó ''Justicialismo'') chun saoil sna [[1950idí]] nuair a bhí [[Juan Perón]] agus a bhean chéile, [[Evita]] i gcumhacht. Deachtóireacht a bhí ann a raibh culaith an daonlathais curtha air.

I ndiaidh dó bheith ina [[Aire Rialtas|Aire]] Saothair agus ina Leas-Uachtarán, toghadh faoi thrí é ina [[Uachtarán]] ar an Airgintín agus é in oifig ó Mheitheamh na bliana [[1946]] go Meán Fómhair, [[1955]], nuair a cuireadh as oifig é le ''[[coup d'état]]'', agus arís eile ó Dheireadh Fómhair na bliana 1973 go dtína bhás i mí Iúil, 1974.

Le linn a chéad téarma (1946–52), ba mhór an tacaíocht a fuair Perón ón dara bean chéile aige, Eva Duarte (&quot;Evita&quot;), agus bhí an-ghnaoi ag an bpobal orthu beirt.

===Cogadh===
Sa bhliain 1982, d'ionsaigh [[rialtas]] [[Miléatas|míleata]] na hAirgintíne [[Oileáin Fháclainne]], agus d'éirigh ina [[Cogadh|chogadh]] idir an Airgintín agus an Ríocht Aontaithe. I ndiaidh dhá mhí, d'éirigh leis na [[Sasanach|Sasanaigh]] ruaigeadh a chur ar na hAirgintínigh.

===Daonlathas===
D'éirigh an junta ([[deachtóireacht]]) níos laige i ndiaidh na heachtra seo. Tháinig an [[daonlathas]] ar ais san Airgintín sa bhliain dar gcionn, [[1983]]. 

Tháinig biseach ar na cúrsaí eacnamaíochta nuair a d'éirigh Carlos Menem ina uachtarán ó [[1989]]. 

Ach bhí fadhbanna eacnamaíocha ag deireadh na [[1990í]] agus theip ar na hAirgintínigh a gcuid íocaíochtaí a dhéanamh.

== Struchtúr polaitiúil ==
Tá córas uachtaráin i bhfeidhm, in éineacht le parlaimint le dhá theach, an Chomhdháil le 257 ball agus an Seanad le 72 ball. Tá tréimhse in oifig ceithre bliana ag an uachtarán. Tá 23 cúige ann, chomh maith le ceantar feidearálach Buenos Aires, gach ceann acu lena chomhdháil is lena chóras riaracháin féin, iad go léir faoin rialtas feidearálach.

==Tíreolaíocht==
[[File:ViñedoCafayate.jpg|thumb|Salta]]
* Aibhneacha Paraná, Uruguay agus Limay; eas Iguazu ar an dteorainn leis an mBrasaíl san oirthuaisceart.
* Sléibhte Andes agus an tsliabh is airde i Meiriceá Theas, Aconcagua (6960 m).
* Las Pampas—limistéar clárach timpeall 1.5 milliún ciliméadar cearnach..
* [[An Phatagóin]].
* Cúigí agus limistéir eile.
* Aeráid.

== Eacnamaíocht ==
* Tábhachtach na talmhaíochta, las Pampas agus na Gauchos.
* Fíon.

== Féach freisin ==
* [[An Phatagóin]]
* [[Cogadh na Malvinas]]

== Tagairtí ==
{{Commons|Argentina}}
{{Reflist}}

{{Meiriceá Theas}}
{{Náisiúin G-20}}
{{síol}}
&lt;!---Idirvicí---&gt;

[[Catagóir:An Airgintín| ]]
[[Catagóir:Náisiúin G-20]]
[[Catagóir:Náisiúin G-15]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe|Airgintín]]</text>
      <sha1>kq8200ic6fzraz5b1mnrk12eh2yiqgg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Teangacha Abkhaz-Adyghe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7281</id>
    <revision>
      <id>1063229</id>
      <parentid>1061565</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5054" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Teanga}}

[[Íomhá:Northwest Caucasian languages.png|300px|thumb|Teangacha Cugasacha Iar-Thuaisceartacha]]
Is [[Fine teangacha|grúpa teangacha]] iad na '''teangacha Abkhaz-Adyghe''', na '''teangacha Pontacha''' nó na '''teangacha Cugasacha Iar-Thuaisceartacha''' a labhraítear i réigiún Cugasach na [[An Rúis|Rúise]], sa [[An Tuirc|Tuirc]] agus sa [[An tSeoirsia|tSeoirsia]]. Tá na [[Teanga (cumarsáid)|teangacha]] seo chomh bocht i ngutaí agus atá siad saibhir i gconsain, nó is iomaí cineál comhurlabhairt is féidir a chur le consan sna teangacha seo. Teangacha táite iad chomh maith, is é sin, teangacha ina mbaintear úsáid as a lán míreanna gramadúla éagsúla a ghreamaítear de thamhain na bhfocal. 

Ní bhíonn díochlaonadh na n-ainmfhocal róchasta sna teangacha seo, ach is scéal eile ar fad é réimniú na mbriathar. Bíonn míreanna gramadúla sna briathra a chuireann in iúl comhréir iomlán na habairte, a bheag nó a mhór. Sa [[Gaeilge|Ghaeilge]], níl ach aon chineál amháin de mhíreanna in úsáid - na cinn a thugann le fios pearsa agus uimhir an ainmní (''tuga'''im''''', ''tuga'''imid'''''), agus na cinn seo féin ag géilleadh do chóras níos simplí (''tugann mé, tugann muid''). Ní cheadaítear ach aon bhriathar finideach amháin san abairt, go prionsabálta. Mar sin, ní cheadaítear fochlásail ach an oiread, agus ní mór dul i muinín córas casta rangabhálacha agus infinideach le ciall an fhochlásail a aistriú go ceann de na teangacha seo. Agus an méid seo ráite, is gá cuimhne a choinneáil air go bhfuil an [[Rúisis]] ag imirt a tionchair ar na teangacha seo, ionas go bhfuil sé ag éirí indéanta fochlásail a úsáid iontu, sa teanga Abkhaz ar a laghad.

Áirítear go bhfuil cúig theanga san fhine seo, mar atá, an teanga Abaza, an teanga Abkhaz, an teanga Ubykh, an Chabardais agus an teanga Adyghe. Chuaigh an teanga Ubykh as úsáid sa bhliain 1992, nuair a bhásaigh an cainteoir dúchais deireanach, Tevfik Esenç, sa Tuirc, i sráidbhaile Hacı Osman i réigiún Marmara. Bhí teangeolaithe ar nós Georges Dumézil agus George Hewitt in ann an teanga a thaifeadadh go cuimsitheach, agus rinne siad cairdeas maith le hEsenç, a bhí ina thogha seanchaí agus ina fhaisnéiseoir ag na taighdeoirí. Bhí ciall mhaith aige dá theanga dhúchais, agus é ábalta í a labhairt gan an iomarca focal iasachta ón [[Tuircis]] ná ón teanga Adyghe a tharraingt chuige. Bhí an dá theanga seo go líofa aige, áfach, agus chuidigh sé leis na teangeolaithe an teanga Ubykh agus an teanga Adyghe a chur i gcomparáid le chéile.

Is iad an teanga Abkhaz agus an teanga Abaza an dá theanga is gaolmhaire leis an teanga Ubykh. Le fírinne, is féidir a rá gur contanóid chanúnach iad an teanga Abkhaz agus an teanga Abaza, is é sin, go bhfuil ceann den bheirt ag iompú ina cheann eile acu de réir mar a leantar slabhra na gcanúintí idir leaganacha caighdeánacha an dá theanga. Tá an teanga Abaza níos casta ó thaobh na bhfuaimeanna de ná an teanga Abkhaz. Tá stádas oifigiúil ag an teanga Abkhaz in Oirthear na Seoirsia, sa phoblacht fhéinrialaitheach úd Abkhazia; maidir leis an teanga Abaza, áfach, níl stádas oifigiúil aici in aon áit.

Contanóid chanúnach iad an teanga Adyghe agus an Chabairdis freisin. Is gnách &quot;Seirceisis&quot; nó &quot;Siorcáisis&quot; a thabhairt orthu, má ghlactar leis gur aon teanga amháin iad. Mar sin féin, tá caighdeáin liteartha éagsúla socraithe dóibh. Tá an Chabairdis liteartha bunaithe ar an gcanúint Terek, cé go mbeadh an chanúint úd Besney intuigthe ag lucht labhartha na Cabairdise agus ag cainteoirí na teanga Adyghe araon. Tá stádas oifigiúil ag an teanga Adyghe i bPoblacht Fhéinrialaitheach Adygea sa Rúis. Maidir leis an gCabairdis, tá an stádas sin aici i dhá phoblacht bheaga sa Rúis, mar atá, Kabardino-Balkaria (an Bhalcáir Chabairdeach) agus Karachay-Cherkessia (an Chiorcáis Charaitséach). 

Tá sé deacair prótatheanga réamhstairiúil na dteangacha Pontacha a chur i dtoll le chéile as an ábhar tógála atá fágtha sna teangacha seo, cé go bhfuil sé sách cinnte go bhfuil siad gaolmhar le chéile. Is iad na fadhbanna a bhíonn ag na saineolaithe ná:

* go bhfuil an chuid is mó de thamhain na bhfocal aonsiollach - go minic ní bhíonn i dtamhan an fhocail ach aon chonsan amháin;

* go mbíonn na fuaimeanna ag athrú ar dhóigheanna casta, agus an éagsúlacht chonsan ag cur leis an deacracht;

* go raibh an t-ablabht (athrú gramadúil na ngutaí) ardtábhachtach i ngramadach na dteangacha seo ní ba luaithe, agus a shliocht ar chuid mhór den ghramadach inniu féin;

* go bhfuair teangacha na fine seo a lán focal ar iasacht óna chéile i rith na mblianta, ionas nach bhfuil sé éasca a shocrú cén chuma a bhí ar na focail sa phrótatheanga;

* go mbíonn na homafóin (focail nach ionann a gciall cé go bhfuaimnítear cosúil le chéile iad) sách coitianta i dteangacha na fine.

[[Catagóir:Finte teangacha|Abkhaz-Adyghe]]</text>
      <sha1>936eq4lbre894op0j7snew22lsgmss1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mobile, Alabama</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7332</id>
    <revision>
      <id>1063240</id>
      <parentid>1052633</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:26:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1097" xml:space="preserve">{{glanadh}}{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Cathair atá suite i g[[Contae Mobile, Alabama|Contae Moblie]], [[Alabama]], na [[Stáit Aontaithe]] is ea '''Mobile''' (''fuaimtear moh-BEEL é''). I [[2002]] bhí 198,915 duine ina gcónaí sa chathair. Is é Mobile an lár na dara ceantair Chathracha is mó. Is é an phríomhchathair contae Mobile.

== Stair ==
Bunaíodh an céad ait lonnaithe i 1702 ag an [[Abhainn Mobile]]. B'é an céad príomhchathair na coilíneacht [[an Fhrainc|Francach]] Louisiana. Tar éis tuilí, athlonnaíodh an baile gar don béail abhainn. I [[1793]] séanadh [[Conradh an Parás]], críochnú an cogadh idir an Fhrainc agus an Bhreatain agus d'éirigh Mobile baile Briontanach. D'fhás an cathair.

Ghabh [[an Spáinn]] an baile i rith an [[Cogadh Réabhlóideach Meiriceánach]], Bhí an Spáinn ar gceannas an baile go dtí [[1813]], nuair a ghabh an Ginearál Meiriceánach Wilkinson é, foai sín b'é an dara port is mó sa cósta murascaille.

{{síol-tír-us}}
{{Alabama}}

[[Catagóir:Mobile, Alabama|*]]
[[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]]</text>
      <sha1>2ts39zk0pbjlfxrvsgnuo7la29qgqhs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>George Harrison</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7338</id>
    <revision>
      <id>1063232</id>
      <parentid>984645</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1853" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba cheoltóir as [[Learpholl]], [[Sasana]] é '''George Harrison MBE''' ([[25 Feabhra]], [[1943]] – [[29 Samhain]], [[2001]]). Bhain sé cáil amach mar ghiotáraí sa bhanna [[rac-cheol|rac-cheoil]] [[The Beatles]] i rith na [[1960idí]], agus mar cheoltóir aonair tar éis [[1970]]. Bhí suim an-mhór ag Harrison i gceol agus cultúr [[India]]cha, agus b'eisean a chuir na rudaí seo i láthair na Beatles, agus an cultúr go forleathan sa domhain thiar. 

Sheinn Harrison príomhghiotár sa bhanna, ach b'iad [[John Lennon]] agus [[Paul McCartney]] na príomhchumadóirí. Bhí Harrison fíor-lag ar an ngiotár ar dtús agus ba mhinic a bhíodh ar McCartney é a stiúradh. D'fheabhsaigh sé thar na blianta agus thosaigh moltaí leanúnach McCartney ag cur fíor-chantal air. Ar dtús, bhí sé deacair a amhráin féin a úsáid leis an bhanna, ach i rith na blianta thosaigh sé ag scríobh sár-amhráin, mar shampla ''Taxman'' ar a chas McCartney príomhghiotár, ''While My Guitar Gently Weeps'' ar a chas [[Eric Clapton]] príomhghiotár, ''Here Comes the Sun'' agus ''Something''.

Taobh amuigh den cheol, bhunaigh Harrison [[Handmade Films]] i [[1979]], agus chuir sé amach na scannáin cáiliúla ''[[Monty Python’s The Life of Brian]]'', ''[[Time Bandits]]'', ''[[Withnail and I]]'', agus ''[[Mona Lisa]]''.

Ar an [[30 Nollaig]] [[1999]] sáthadh George Harrison sa chliabhrach ina theach. Friar Park, in Oxfordshire.

Fuair Harrison bás i [[Los Angeles]] i [[2001]], tar éis fadhbanna le [[ailse|hailse]] scamhóige. 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síolta ceol}}

{{DEFAULTSORT:Harrison, George}}
[[Catagóir:Ceoltóirí Sasanacha]]
[[Catagóir:Giotáraithe Sasanacha]]
[[Catagóir:The Beatles]]
[[Catagóir:Daoine as Learpholl]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1943]]
[[Catagóir:Básanna in 2001]]</text>
      <sha1>ifzvj1e0fj2cws0yqk9yu0ltc513lnt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Espírito Santo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7346</id>
    <revision>
      <id>1063274</id>
      <parentid>983063</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:40:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1144" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is stát sa [[an Bhrasaíl|Bhrasaíl]] é '''Espírito Santo'''. Tá an stát suite in oirdheasceart na tíre. Is í [[Vitória]] an phríomhchathair agus is í [[Vila Velha]] an chathair is mó. Tá daonra 3,097,232 sa stát. Is é Paulo Hartung an Gobharnóir.

== Stair ==
Indiacha dúchasacha a bhí sa cheantar seo ar dtús. Choilínigh lonnaitheoirí na [[an Phortaingéil|Portaingéile]] agus a sclábhaí an ceantar ina dhiaidh sin agus níos déanaí tháinig lonnaitheoirí ó thíortha eile [[Eoraip|Eorpach]]. 

Bhí [[Vasco Coutinho]] i gceannas ar an stát tar éis fionnachtana na Brasaíle i 1500. Tháinig sé in éineacht le 60 saighdiúirí, sclábhaí, agus seirbhísigh ar [[23 Meitheamh]] [[1535]]. B'é [[Vila Velha]] an phríomhchathair ar dtús ach rinneadh príomhchathair de [[Vitória]] tar éis ruathar leis na dúchasaigh. Bunaíodh [[Serra, Espírito Santo|Serra]], [[Nova Almeida, Espírito Santo|Nova Almeida]] agus [[Santa Cruz, Espírito Santo|Santa Cruz]] le teacht misinéirí Caitliceacha.

{{Stáit agus réigiúin na Brasaíle}}

[[Catagóir:Stáit na Brasaíle]]</text>
      <sha1>q2u8gk9n8iyw50zcnib6tf8bm1e3wvy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>With The Beatles</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7575</id>
    <revision>
      <id>1063233</id>
      <parentid>1051963</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2324" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí Albam
|ainm=With The Beatles
|ceoltóirí=The Beatles
|íomhá=WiththeBeatles.jpg
|méid_íomhá=225px
|dáta=22 Samhain, 1963
|stíl=[[Rac-cheol]]
|fad=32:24
|lipéad=[[Parlophone]]
|léiritheoir=[[George Martin]]
|albaim_eile=
* ''[[Please Please Me]]'' (1963)
* [[With The Beatles]] (1963)
* ''[[A Hard Day's Night]]'' (1964)
* ''[[Beatles For Sale]]'' (1964)
* ''[[Help!]]'' (1965)
* ''[[Rubber Soul]]'' (1965)
* ''[[Revolver]]'' (1966)
* ''[[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band|S Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'' (1967)
* ''[[The Beatles (&quot;The White Album&quot;)]]'' (1968)
* ''[[Yellow Submarine]]'' (1969)
* ''[[Abbey Road]]'' (1969)
* ''[[Let It Be]]'' (1970)
}}

Is é '''With The Beatles''' an dara halbam ó [[The Beatles]], a seoladh amach sa bhliain [[1963]]. As na ceithre amhrán déag a bhí ar an gceirinín, bhí ocht scríofa ag an mbanna féin, agus ceann amháin ó pheann [[George Harrison]] (a chéad amhrán a cuireadh ar albam an bhanna).

I [[Meiriceá]], eisíodh an chuid is mó de na hamhráin ar an albam ''[[Meet the Beatles!]]'' ar an [[20 Eanáir]] [[1964]].

== Clár ==
=== Taobh 1 ===
# [[It Won't Be Long]] - 2:13
# [[All I've Got to Do]] - 2:03
# [[All My Loving]] - 2:08
# [[Don't Bother Me]] ([[George Harrison|Harrison]]) - 2:28
# [[Little Child]] -  1:48
# [[Till There Was You]] ([[Meredith Willson]]) - 2:14
# [[Please Mr. Postman]] (Dobbin/Garret/Garman/Brianbert) - 2:34

=== Taobh 2 ===
# [[Roll Over Beethoven]] ([[Chuck Berry|Berry]]) - 2:45
# [[Hold Me Tight]] - 2:32
# [[You Really Got a Hold on Me]] ([[Smokey Robinson|Robinson]]) - 3:01
# [[I Wanna Be Your Man]] - 1:59
# [[Devil in Her Heart]] (Drapkin) - 2:26
# [[Not a Second Time]] -  2:07
# [[Money (That's What I Want)]] (Bradford/[[Berry Gordy|Gordy]]) - 2:48

Gach amhrán le [[John Lennon|Lennon]]/[[Paul McCartney|McCartney]], ach amháin iad le nóta.

== Foireann ==
* [[John Lennon]] – [[fonnadóireacht]], [[giotár|giotár rithime]], [[armónach]]
* [[Paul McCartney]] – [[fonnadóireacht]], [[dordghiotár]]
* [[George Harrison]] – [[fonnadóireacht]], [[príomhghiotár]]
* [[Ringo Starr]] – [[fonnadóireacht]], [[drumaí]], [[cnagadh]]
* [[George Martin]] – [[pianó]], léiritheoir

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol}}

[[Catagóir:1963 Albaim]]
[[Catagóir:The Beatles]]</text>
      <sha1>5465v5r5cbarq9hil3fxrref1uuq4l3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>A Hard Day's Night</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7577</id>
    <revision>
      <id>1063234</id>
      <parentid>1051964</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1871" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí Albam
|ainm=A Hard Day's Night
|ceoltóirí=The Beatles
|íomhá=HardDayUK.jpg
|méid_íomhá=225px
|dáta=10 Iúil, 1964
|stíl=[[Rac-cheol]]
|fad=30:28
|lipéad=[[Parlophone]]
|léiritheoir=[[George Martin]]
|albaim_eile=
* ''[[Please Please Me]]'' (1963)
* ''[[With The Beatles]]'' (1963)
* [[A Hard Day's Night]] (1964)
* ''[[Beatles For Sale]]'' (1964)
* ''[[Help!]]'' (1965)
* ''[[Rubber Soul]]'' (1965)
* ''[[Revolver]]'' (1966)
* ''[[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band|S Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'' (1967)
* ''[[The Beatles (albam)|The Beatles (&quot;The White Album&quot;)]]'' (1968)
* ''[[Yellow Submarine]]'' (1969)
* ''[[Abbey Road]]'' (1969)
* ''[[Let It Be]]'' (1970)
}}

Is é '''A Hard Day's Night''' an tríú halbam ó [[The Beatles]], a seoladh amach sa bhliain 1964. Is fuaimrian é, a cuireadh amach ag an am céanna leis an scannán faoin teidal céanna ''[[A Hard Day's Night (scannán)|A Hard Day's Night]]''.

== Clár ==
=== Taobh 1 ===
# [[A Hard Day's Night (amhrán)|A Hard Day's Night]]
# [[I Should Have Known Better]]
# [[If I Fell]]
# [[I'm Happy Just to Dance With You]]
# [[And I Love Her]]
# [[Tell Me Why]]
# [[Can't Buy Me Love]]

=== Taobh 2 ===
# [[Any Time At All]]
# [[I'll Cry Instead]]
# [[Things We Said Today]]
# [[When I Get Home]]
# [[You Can't Do That]]
# [[I'll Be Back]]

Gach amhrán le [[John Lennon|Lennon]]/[[Paul McCartney|McCartney]]. 

== Foireann ==
* [[John Lennon]] – [[fonnadóireacht]], [[giotár|giotár rithime]]
* [[Paul McCartney]] – [[fonnadóireacht]], [[dordghiotár|dordghiotár]]
* [[George Harrison]] – [[fonnadóireacht]], [[giotár|príomhghiotár]]
* [[Ringo Starr]] – [[fonnadóireacht]], [[druma|drumaí]], [[cnagadh (inneall)|cnagadh]]
* [[George Martin]] – [[pianó]], léiritheoir

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:1964 Albaim]]
[[Catagóir:The Beatles]]</text>
      <sha1>tt74xonnew90oc9go48patlpmh43hoe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An tOireachtas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7603</id>
    <revision>
      <id>1063112</id>
      <parentid>1060404</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:08:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3029" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} 

[[Íomhá:Leinsterhouse.jpg|clé|300px|thumb|Teach Laighean, [[Baile Átha Cliath]].]]
Is éard is '''an tOireachtas''' ann nó '''Oireachtas Éireann'''  ná [[reachtas]] náisiúnta [[Poblacht na hÉireann|Phoblacht na hÉireann]]. 

Cuimsíonn an tOireachtas trí aonad: 
* [[Uachtarán na hÉireann]]
* [[Dáil Éireann]]
* [[Seanad Éireann]]

Tá Tithe an Oireachtais lonnaithe i d[[Teach Laighean]] i m[[Baile Átha Cliath]]. Tá an Dáil ar an gceann is mó cumhacht.

==Gluais de choincheapa a bhaineann leis an Oireachtas==

Acht: Píosa reachtaíochta atá tar éis dul trí dhá Theach an Oireachtais agus atá sínithe ina dhlí ag an [[Uachtarán]]. Le hAcht is féidir píosaí eile reachtaíochta a leasú freisin. 

Comhaltaí: Ainm eile ar TD nó Seanadóir 

Doiciméid Leagtha: Is doiciméid iad na Doiciméid Leagtha a chuirtear go foirmiúil faoi bhráid Thithe an Oireachtais d’fhonn tacú leis an bpróiseas daonlathach. 

Leabhar Reachtanna na hÉireann: Stór ar líne de reachtaíocht inchuardaithe. 

Ordú um Thosach Feidhme: I.R. a chuireann tús go sonrach le cuid d’Acht.

Riar na hOibre 
Is doiciméad é Riar na hOibre ar a leagtar amach an gnó atá roimh gach Teach ar bhonn laethúil. Tá Riar éagsúil Oibre don dá Theach. Tá liosta na ndoiciméad a leagadh faoi bhráid na dTithe le feiceáil ar an dá Riar Oibre. Is féidir teacht ar an dá Riar Oibre ar an leathanach ‘Páipéir ghnó laethúla’ ar shuíomh gréasáin an Oireachtais.
Tairiscint Ceadaithe (Ceadú Tairisceana): Togra foirmiúil a dhéantar sa Dáil nó sa Seanad (nó iontu araon) a cheadaíonn do Chomhaltaí díospóireacht a dhéanamh ar phíosa reachtaíochta atá beartaithe agus vótáil uirthi. Luafar an ceanglas Tairiscint Ceadaithe a bheith ann sa reachtaíocht chomhfhreagrach. 

Tairiscint Neamhnithe: Togra foirmiúil a dhéantar sa Dáil nó sa Seanad (nó iontu araon) lena gceadaítear píosa reachtaíochta atá beartaithe a chur ar neamhní tar éis díospóireachta agus vóta ag Comhaltaí. Luafar an ceanglas seo sa reachtaíocht chomhfhreagrach lena bhforordófar líon laethanta ar féidir an reachtaíocht a neamhniú taobh istigh de. Tréimhsí 7, 10, nó 21 lá suí atá socraithe. 

Teachta/Teachtaí: Ainm eile ar TD. 

Tithe an Oireachtais (An dá Theach/Gach Teach): An Dáil agus an Seanad. 

Tréimhse Reachtúil: 
Tagraíonn tréimhse reachtúil do Thairiscint Neamhnithe .i. an líon laethanta suí atá ar 
fáil do Chomhaltaí chun díospóireacht a dhéanamh faoi dhoiciméad áirithe agus vótáil air. Is gnách gur 21 lá suí a bhíonn i gceist le tréimhsí reachtúla ach is féidir 10, nó 7 lá suí a bheith i gceist freisin. Luafar an tréimhse reachtúil sa reachtaíocht. 


== Féach freisin ==

* [[Cainéal Theilifís an Oireachtais]] / Oireachtas TV

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.oireachtas.ie/parliament/ga/ Oireachtas.ie, Gaeilge.]

{{Síol-ie}}

[[Catagóir:An tOireachtas]]</text>
      <sha1>38zimsgoyekim9eh0oxzmlw3z1c8k4h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063113</id>
      <parentid>1063112</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:08:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gluais de choincheapa a bhaineann leis an Oireachtas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3031" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} 

[[Íomhá:Leinsterhouse.jpg|clé|300px|thumb|Teach Laighean, [[Baile Átha Cliath]].]]
Is éard is '''an tOireachtas''' ann nó '''Oireachtas Éireann'''  ná [[reachtas]] náisiúnta [[Poblacht na hÉireann|Phoblacht na hÉireann]]. 

Cuimsíonn an tOireachtas trí aonad: 
* [[Uachtarán na hÉireann]]
* [[Dáil Éireann]]
* [[Seanad Éireann]]

Tá Tithe an Oireachtais lonnaithe i d[[Teach Laighean]] i m[[Baile Átha Cliath]]. Tá an Dáil ar an gceann is mó cumhacht.

==Gluais de choincheapa a bhaineann leis an Oireachtas==

Acht: Píosa reachtaíochta atá tar éis dul trí dhá Theach an Oireachtais agus atá sínithe ina dhlí ag an [[Uachtarán]]. Le hAcht is féidir píosaí eile reachtaíochta a leasú freisin. 

Comhaltaí: Ainm eile ar TD nó Seanadóir 

Doiciméid Leagtha: Is doiciméid iad na Doiciméid Leagtha a chuirtear go foirmiúil faoi bhráid Thithe an Oireachtais d’fhonn tacú leis an bpróiseas daonlathach. 

Leabhar Reachtanna na hÉireann: Stór ar líne de reachtaíocht inchuardaithe. 

Ordú um Thosach Feidhme: I.R. a chuireann tús go sonrach le cuid d’Acht.

Riar na hOibre 
Is doiciméad é Riar na hOibre ar a leagtar amach an gnó atá roimh gach Teach ar bhonn laethúil. Tá Riar éagsúil Oibre don dá Theach. Tá liosta na ndoiciméad a leagadh faoi bhráid na dTithe le feiceáil ar an dá Riar Oibre. Is féidir teacht ar an dá Riar Oibre ar an leathanach ‘Páipéir ghnó laethúla’ ar shuíomh gréasáin an Oireachtais.
Tairiscint Ceadaithe (Ceadú Tairisceana): Togra foirmiúil a dhéantar sa Dáil nó sa Seanad (nó iontu araon) a cheadaíonn do Chomhaltaí díospóireacht a dhéanamh ar phíosa reachtaíochta atá beartaithe agus vótáil uirthi. Luafar an ceanglas Tairiscint Ceadaithe a bheith ann sa reachtaíocht chomhfhreagrach. 

Tairiscint Neamhnithe: Togra foirmiúil a dhéantar sa Dáil nó sa Seanad (nó iontu araon) lena gceadaítear píosa reachtaíochta atá beartaithe a chur ar neamhní tar éis díospóireachta agus vóta ag Comhaltaí. Luafar an ceanglas seo sa reachtaíocht chomhfhreagrach lena bhforordófar líon laethanta ar féidir an reachtaíocht a neamhniú taobh istigh de. Tréimhsí 7, 10, nó 21 lá suí atá socraithe. 

Teachta/Teachtaí: Ainm eile ar TD. 

Tithe an Oireachtais (An dá Theach/Gach Teach): An Dáil agus an Seanad. 

===Tréimhse Reachtúil===
Tagraíonn tréimhse reachtúil do Thairiscint Neamhnithe .i. an líon laethanta suí atá ar 
fáil do Chomhaltaí chun díospóireacht a dhéanamh faoi dhoiciméad áirithe agus vótáil air. Is gnách gur 21 lá suí a bhíonn i gceist le tréimhsí reachtúla ach is féidir 10, nó 7 lá suí a bheith i gceist freisin. Luafar an tréimhse reachtúil sa reachtaíocht.

== Féach freisin ==

* [[Cainéal Theilifís an Oireachtais]] / Oireachtas TV

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.oireachtas.ie/parliament/ga/ Oireachtas.ie, Gaeilge.]

{{Síol-ie}}

[[Catagóir:An tOireachtas]]</text>
      <sha1>n3127rly1ngbv6f6bp3hx857z4iv3r1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063114</id>
      <parentid>1063113</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:09:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gluais de choincheapa a bhaineann leis an Oireachtas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3077" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} 

[[Íomhá:Leinsterhouse.jpg|clé|300px|thumb|Teach Laighean, [[Baile Átha Cliath]].]]
Is éard is '''an tOireachtas''' ann nó '''Oireachtas Éireann'''  ná [[reachtas]] náisiúnta [[Poblacht na hÉireann|Phoblacht na hÉireann]]. 

Cuimsíonn an tOireachtas trí aonad: 
* [[Uachtarán na hÉireann]]
* [[Dáil Éireann]]
* [[Seanad Éireann]]

Tá Tithe an Oireachtais lonnaithe i d[[Teach Laighean]] i m[[Baile Átha Cliath]]. Tá an Dáil ar an gceann is mó cumhacht.

==Gluais de choincheapa a bhaineann leis an Oireachtas==

===Acht=== Píosa reachtaíochta atá tar éis dul trí dhá Theach an Oireachtais agus atá sínithe ina dhlí ag an [[Uachtarán]]. Le hAcht is féidir píosaí eile reachtaíochta a leasú freisin. 

===Comhaltaí=== Ainm eile ar TD nó Seanadóir 

===Doiciméid Leagtha=== Is doiciméid iad na Doiciméid Leagtha a chuirtear go foirmiúil faoi bhráid Thithe an Oireachtais d’fhonn tacú leis an bpróiseas daonlathach. 

===Leabhar Reachtanna na hÉireann=== Stór ar líne de reachtaíocht inchuardaithe. 

===Ordú um Thosach Feidhme=== I.R. a chuireann tús go sonrach le cuid d’Acht.

===Riar na hOibre===
Is doiciméad é Riar na hOibre ar a leagtar amach an gnó atá roimh gach Teach ar bhonn laethúil. Tá Riar éagsúil Oibre don dá Theach. Tá liosta na ndoiciméad a leagadh faoi bhráid na dTithe le feiceáil ar an dá Riar Oibre. Is féidir teacht ar an dá Riar Oibre ar an leathanach ‘Páipéir ghnó laethúla’ ar shuíomh gréasáin an Oireachtais.
Tairiscint Ceadaithe (Ceadú Tairisceana): Togra foirmiúil a dhéantar sa Dáil nó sa Seanad (nó iontu araon) a cheadaíonn do Chomhaltaí díospóireacht a dhéanamh ar phíosa reachtaíochta atá beartaithe agus vótáil uirthi. Luafar an ceanglas Tairiscint Ceadaithe a bheith ann sa reachtaíocht chomhfhreagrach. 

===Tairiscint Neamhnithe=== Togra foirmiúil a dhéantar sa Dáil nó sa Seanad (nó iontu araon) lena gceadaítear píosa reachtaíochta atá beartaithe a chur ar neamhní tar éis díospóireachta agus vóta ag Comhaltaí. Luafar an ceanglas seo sa reachtaíocht chomhfhreagrach lena bhforordófar líon laethanta ar féidir an reachtaíocht a neamhniú taobh istigh de. Tréimhsí 7, 10, nó 21 lá suí atá socraithe. 

===Teachta/Teachtaí=== Ainm eile ar TD. 

===Tithe an Oireachtais=== (An dá Theach/Gach Teach): An Dáil agus an Seanad. 

===Tréimhse Reachtúil===
Tagraíonn tréimhse reachtúil do Thairiscint Neamhnithe .i. an líon laethanta suí atá ar 
fáil do Chomhaltaí chun díospóireacht a dhéanamh faoi dhoiciméad áirithe agus vótáil air. Is gnách gur 21 lá suí a bhíonn i gceist le tréimhsí reachtúla ach is féidir 10, nó 7 lá suí a bheith i gceist freisin. Luafar an tréimhse reachtúil sa reachtaíocht.

== Féach freisin ==

* [[Cainéal Theilifís an Oireachtais]] / Oireachtas TV

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.oireachtas.ie/parliament/ga/ Oireachtas.ie, Gaeilge.]

{{Síol-ie}}

[[Catagóir:An tOireachtas]]</text>
      <sha1>3kz7zidlszehnh8j1msqsondljwlmug</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063115</id>
      <parentid>1063114</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:10:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gluais de choincheapa a bhaineann leis an Oireachtas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3077" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} 

[[Íomhá:Leinsterhouse.jpg|clé|300px|thumb|Teach Laighean, [[Baile Átha Cliath]].]]
Is éard is '''an tOireachtas''' ann nó '''Oireachtas Éireann'''  ná [[reachtas]] náisiúnta [[Poblacht na hÉireann|Phoblacht na hÉireann]]. 

Cuimsíonn an tOireachtas trí aonad: 
* [[Uachtarán na hÉireann]]
* [[Dáil Éireann]]
* [[Seanad Éireann]]

Tá Tithe an Oireachtais lonnaithe i d[[Teach Laighean]] i m[[Baile Átha Cliath]]. Tá an Dáil ar an gceann is mó cumhacht.

==Gluais de choincheapa a bhaineann leis an Oireachtas==

===Acht===
Píosa reachtaíochta atá tar éis dul trí dhá Theach an Oireachtais agus atá sínithe ina dhlí ag an [[Uachtarán]]. Le hAcht is féidir píosaí eile reachtaíochta a leasú freisin. 

===Comhaltaí===
Ainm eile ar TD nó Seanadóir 

===Doiciméid Leagtha===
Is doiciméid iad na Doiciméid Leagtha a chuirtear go foirmiúil faoi bhráid Thithe an Oireachtais d’fhonn tacú leis an bpróiseas daonlathach. 

===Leabhar Reachtanna na hÉireann===
Stór ar líne de reachtaíocht inchuardaithe. 

===Ordú um Thosach Feidhme===
I.R. a chuireann tús go sonrach le cuid d’Acht.

===Riar na hOibre===
Is doiciméad é Riar na hOibre ar a leagtar amach an gnó atá roimh gach Teach ar bhonn laethúil. Tá Riar éagsúil Oibre don dá Theach. Tá liosta na ndoiciméad a leagadh faoi bhráid na dTithe le feiceáil ar an dá Riar Oibre. Is féidir teacht ar an dá Riar Oibre ar an leathanach ‘Páipéir ghnó laethúla’ ar shuíomh gréasáin an Oireachtais.
Tairiscint Ceadaithe (Ceadú Tairisceana): Togra foirmiúil a dhéantar sa Dáil nó sa Seanad (nó iontu araon) a cheadaíonn do Chomhaltaí díospóireacht a dhéanamh ar phíosa reachtaíochta atá beartaithe agus vótáil uirthi. Luafar an ceanglas Tairiscint Ceadaithe a bheith ann sa reachtaíocht chomhfhreagrach. 

===Tairiscint Neamhnithe===
Togra foirmiúil a dhéantar sa Dáil nó sa Seanad (nó iontu araon) lena gceadaítear píosa reachtaíochta atá beartaithe a chur ar neamhní tar éis díospóireachta agus vóta ag Comhaltaí. Luafar an ceanglas seo sa reachtaíocht chomhfhreagrach lena bhforordófar líon laethanta ar féidir an reachtaíocht a neamhniú taobh istigh de. Tréimhsí 7, 10, nó 21 lá suí atá socraithe. 

===Teachta/Teachtaí===
Ainm eile ar TD. 

===Tithe an Oireachtais===
(An dá Theach/Gach Teach): An Dáil agus an Seanad. 

===Tréimhse Reachtúil===
Tagraíonn tréimhse reachtúil do Thairiscint Neamhnithe .i. an líon laethanta suí atá ar 
fáil do Chomhaltaí chun díospóireacht a dhéanamh faoi dhoiciméad áirithe agus vótáil air. Is gnách gur 21 lá suí a bhíonn i gceist le tréimhsí reachtúla ach is féidir 10, nó 7 lá suí a bheith i gceist freisin. Luafar an tréimhse reachtúil sa reachtaíocht.

== Féach freisin ==

* [[Cainéal Theilifís an Oireachtais]] / Oireachtas TV

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.oireachtas.ie/parliament/ga/ Oireachtas.ie, Gaeilge.]

{{Síol-ie}}

[[Catagóir:An tOireachtas]]</text>
      <sha1>8e77ycyp37ejlspyerxmag5j9qq20zg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Robert Clive</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7659</id>
    <revision>
      <id>1063026</id>
      <parentid>1019374</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:58:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4304" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Saighdiúir agus polaiteoir Sasanach ab ea an Maorghinearál agus Tiarna '''Robert Clive''' nó &quot;'''Clive of India'''&quot; ([[29 Meán Fómhair]] [[1725]] - [[22 Samhain]] [[1774]]).  D'athraigh Clive cúrsa na staire nuair a chuir sé [[An India|India]] faoi chois sna 1750-1760idí. D'éirigh Clive thar a bheith saibhir dá bharr.   

Tharraing Clive conspóid lena bheo agus lena mharbhː laoch náisiunta sa Bhreatain inniu do dhaoine áirithe, agus impiriúlaí agus tíoránach cruálach do dhaoine eile, agus é freagrach as &quot;éigniú India&quot; 
[[Íomhá:Thomas Gainsborough (1727-1788) (after) - Robert Clive (1725–1774), Baron Clive of Plassey, 'Clive of India' - 1180787.2 - National Trust.jpg|clé|mion|pictiúir a rinneadh sa 19ú haois]]

==Saol==
[[Íomhá:Clive.jpg| mion |Robert Clive ag casadh le [[Mir Jafar]], [[Cath Plassey]], le Francis Hayward, 1760|clé]]Rugadh Clive ar [[29 Meán Fómhair]] [[1725]] in aice le  [[Market Drayton]], [[Shropshire]]. Bhí deacrachtaí ag Clive ar [[scoil]]. Athraíodh ó scoil go scoil é. 

=== India ===
Cuireadh é go [[Chennai|Madras]] mar cúntóir don [[Comhlacht na hIndiacha Thoir|Chomhlacht na hIndiacha Thoir]] nuair a bhí sé ocht mbliana déag d'aois, sa bhliain [[1744]]. Bhí caidreamh corrach aige lena chomhghleacaithe agus rinne sé iarracht [[Féinmharú|lámh a chur ina bhás féin]]. 
[[Íomhá:Shah-alam-ii-mughal-emperor-of-india-reviewing-the-east-india-companys-troops-1781-1894 1247854.jpg|clé|mion|Shah Alam (impire Mughal) agus Clive (pictiúr a rinneadh sa bhliain 1781)]]

Chuaigh sé sna saighdiúirí leis an gComhlacht sa bhliain [[1746]], ag troid in aghaidh na bhFrancach agus na &quot;ndúchasach&quot;. 

Sa bhliain [[1751]], agus in aois 25 dó, chum Clive seift chun [[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] Arcot a ghabháil ó Chanda Sahib, ceannaire áitiúil. Bhí cáil ar Clive ar fud na hEorpa tar éis an chatha seo.
[[Íomhá:Shah 'Alam conveying the grant of the Diwani to Lord Clive.jpg|clé|mion|1765:  Shah Alam (impire Mughal) ag géilleadh do Clive]]
Rinneadh gobharnóir de Clive ar Fort St David, ionad tábhachtach míleata de chuid na Breataine san [[An India|India]]. Throid sé cathanna eile a mhéadaigh cumhacht na Breataine sa tír.  

D'fhill Clive don chéad uair ar an mBreatain i [[1753]]. Chaith sé seal sa [[Parlaimint|Pharlaimint]] [[1754]]-[[1755]]. 

=== Plassey ===
Troideadh cath Plassey sa bhliain 1757, agus in aois 31 do Clive, tháinig an tír faoi smacht an Chomhlachta, go hiomlán beagnach (tháinig fo-ilchríoch na hIndia faoina smacht nuair a troideadh Cath Buxar in  1764) 

Chuaigh Clive ar ais don dara uair go Sasana i [[1760]], é saibhir agus ardchlú air.  D'éirigh leis stíl shoiléir bhríomhar Béarla a fhorbairt agus bhí ardmheas ar a chumas óráidíochta nuair a bhí sé sa pharlaimint. Ardaíodh go [[Teach na dTiarnaí]] é sa bhliain [[1762]]. Cheannaigh Clive an-chuid talún ag an am seo. 
[[Íomhá:LordClive.jpg|clé|mion|1764: An Tiarna Clive (Shah Alam II, impire Mughal sa chúlra), pictiúr  le Charles Clive]]

=== Gobharnóir ===
Chuaigh Clive ar ais chun na hIndia i [[1764]] mar Ghobharnóir ar [[Beangál|Bheangál]] agus rinne leasú ar an státseirbhís a bhí curtha ar bun ansin. 

Theip ar a shláinte ar fad agus chuaigh sé ar ais go Sasana in [[1767]], don tríú uair. Cuireadh fiosrúchán ar bun faoi chaimiléireacht i [[Tithe na Parlaiminte|Westminister]] agus cuireadh ina leith gur bhain Clive mí-úsáid as an muinín a chuir daoine ann mar Ghobharnóir, srl.  

Bhris [[gorta]] amach sa [[Beangál|Bheangál]] idir 1769 - 1773 agus polasaithe an Chomlachta freagrach as.[[Íomhá:Robert Clive's monument.jpg|mion|Laoch sa Bhreatainː dealbh i Londain inniu|clé]]

=== Bás ===
Bhí sláinte Clive go dona (bhí [[Cloch dhomlais|clocha domlais]] ag gabháil dó). Bhí an-dúil ag Clive san [[óipiam]]. Fuair sé [[bás]] ar an [[22 Samhain]] [[1774]]. Níl a fhios céard ba chúis leis; ghlac sé ródháileog agus taom croí, b'fhéidir. Ní raibh ach 48 mbliana slánaithe aige.

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na Ríochta Aontaithe (gan Tuaisceart na hÉireann)|Clive, Robert]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1725|Clive, Robert]]
[[Catagóir:Básanna i 1774|Clive, Robert]]</text>
      <sha1>f7wafkqb37gqnc5t4f4ehbr7nq22gfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lámh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7854</id>
    <revision>
      <id>1063338</id>
      <parentid>792415</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:05:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / + Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="814" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}

Is ball den [[corp an duine|chorp]] é '''lámh''' atá ag deireadh na géaga. Baintear feidhm as láimhe chun greim a fháil ar rudaí. Bíonn [[ordóg]] agus ceithre [[méar|mhéar]] ar gach lámh. Lúidín a ghlaoitear ar an méar is lú. Bíonn [[ionga|inge]] ar barr na méara agus na hordóige. Glaoitear bos ar an gcuid fhairsing den taobh istigh den lámh. Is iad na hailt an áit a fhásann na méara ón mbos. Glaoitear [[dorn]] ar lámh nuair atá na méara agus an ordóg druidte go daingean.

Ciotóg a ghlaoitear ar an lámh ar an ngéag chlé. Deasóg a ghlaoitear ar an lámh ar an ngéag dheas.

== Tagairtí ==
{{Reflist}]

== Naisc sheachtracha ==
{{Cómhaoin|Hand|Lámha}}

{{síol-anat}}

{{DEFAULTSORT:Lamh}}
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Lámh]]</text>
      <sha1>20niiaspxs4klx108af36wbpdcnizgd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063340</id>
      <parentid>1063338</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:06:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tagairtí */ +</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="814" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}

Is ball den [[corp an duine|chorp]] é '''lámh''' atá ag deireadh na géaga. Baintear feidhm as láimhe chun greim a fháil ar rudaí. Bíonn [[ordóg]] agus ceithre [[méar|mhéar]] ar gach lámh. Lúidín a ghlaoitear ar an méar is lú. Bíonn [[ionga|inge]] ar barr na méara agus na hordóige. Glaoitear bos ar an gcuid fhairsing den taobh istigh den lámh. Is iad na hailt an áit a fhásann na méara ón mbos. Glaoitear [[dorn]] ar lámh nuair atá na méara agus an ordóg druidte go daingean.

Ciotóg a ghlaoitear ar an lámh ar an ngéag chlé. Deasóg a ghlaoitear ar an lámh ar an ngéag dheas.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
{{Cómhaoin|Hand|Lámha}}

{{síol-anat}}

{{DEFAULTSORT:Lamh}}
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Lámh]]</text>
      <sha1>tsme0a1lyctwdwl6mo7arvetf6cc41s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hong Cong</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7891</id>
    <revision>
      <id>1063253</id>
      <parentid>980069</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:28:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2429" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is Ceantar Speisialta Riaracháin é '''Hong Cong''' i n[[Daon-Phoblacht na Síne]]. Ceann de mhórionaid [[airgead]]&lt;nowiki/&gt;ais agus trádála [[An Domhan|an domhain]]. Bhunaigh na [[Sasana]]igh coilíneacht ann sa [[19ú haois]], tar éis do na [[An Phortaingéil|Portaingéalaigh]] ionad trádála a bhunú ann tar éis don taiscéalaí Jorge Álvarez cuairt a thabhairt ar an áit i [[1513]]. Faoi Chonradh Nanking, tar éis don [[An Ríocht Aontaithe|Bhreatain]] cogadh a bhuachaint ina gcoinne, ghéill an tSín Hong Cong i [[1842]]. Fuair an Bhreatain talamh ar mhórthír na Síne ar léas 99 mbliana chomh maith le hoileán Hong Cong agus leithinis [[Kowloon]].&lt;ref&gt;Trea Wiltshire (1997). &quot;''Old Hong Kong''&quot;. FormAsia. ISBN 962-7283-13-4.&lt;/ref&gt;


Ghabh na Seapánaigh seilbh ar Hong Cong ar feadh breis is trí bliana go leith le linn an [[Dara Cogadh Domhanda]], ach ghéill siad ar an [[15 Lúnasa]] [[1945]] agus bhí na tailte ar ais i seilbh na Breataine. Tháinig meath ar an gcalafort ar feadh tamaill tar éis do na [[Cumannachas|Cumannaigh]] teacht i gcumhacht sa tSín, ach cuireadh tionscal mór teicstíle ar bun agus d'fhás an eacnamaíocht go mear. De réir a chéile cuireadh tionscail déantúsaíochta eile ar bun sa choilíneacht agus rinneadh an-fhorbairt ar bhaincéireacht agus ar chomhlachtaí airgeadais. 

[[Íomhá:Flag of Hong Kong (1959–1997).svg|bawd|250px|Bratach Hong Cong (1959-1997)[[Íomhá:FIAV 110000.svg|23x15px]]]]

Níorbh fhada go raibh Hong Cong ar cheann de na críocha ba shaibhre ar domhan. Sna [[1980í]] bheartaigh rialtas [[Margaret Thatcher|Maggie Thatcher]] na Breataine ar fhlaitheas Hong Cong a phlé leis an tSín. Aontaíodh go mbeadh na tailte uile tugtha ar ais don tSín ach go mbeadh neamhspleáchas áirithe ag Hong Cong mar ''Cheantar Speisialta Riaracháin'' ionas nach gcuirfí isteach ar an gcóras an rachmais. 

Tá srianta curtha ar chearta daonna ó shin, ach ní raibh córas daonlathach riamh ann.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
{{Cómhaoin|Hong Kong|Hong Cong}}
* [http://www.gov.hk/en/ GovHK]
* [http://en.wikivoyage.org/wiki/Hong_Kong Hong Cong ag ''Wikivoyage'']

{{ÍomháLeathan|Hong Kong Skyline Panorama - Dec 2008.jpg|1600px|Hong Cong.}}

{{síol-tír-sín}}

[[Catagóir:Hong Cong]]
[[Catagóir:Cathracha na Síne]]
[[Catagóir:Tíortha agus críocha labhartha na Sínise]]</text>
      <sha1>1c5uhr4p7mpe67woznsq5n12fm7ce99</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Peil Mheiriceánach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7945</id>
    <revision>
      <id>1063314</id>
      <parentid>1062633</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:48:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6359" xml:space="preserve">[[Íomhá:2006 Pro Bowl tackle.jpg|right|200px|thumb|Cluiche peile: Pro Bowl na bliana 2006]]

Cineál [[spórt|spóirt]] í an '''pheil Mheiriceánach''' ina bhfuil dhá fhoireann imreoirí ag imirt in aghaidh a chéile taobh istigh den pháirc imeartha. An fhoireann is mó a scórálfaidh pointí, is léi a bheidh an bua. Tá aon imreoir déag ar aon fhoireann amháin.

Faightear scór nuair a chuireann foireann an liathróid thar an gcúl nó isteach sa limistéar deireanach. Bíonn cead ag na himreoirí an liathróid a iompar, a chaitheamh nó a chiceáil.

Tá an pheil Mheiriceánach i bhfad níos coitianta i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceá]] ná i dtír ar bith eile. Sna Stáit Aontaithe, is í an pheil ghairmiúil agus peil na gcoláistí na saghsanna peile Meiriceánaigh is coitianta. Tá cineál peile le fáil i g[[Ceanada]] atá an-chosúil leis an bpeil Mheiriceánach. ''Peil Cheanadach'' a thugtar ar an spórt sin.

== Cúlra ==
Ó na [[1960]] ar aghaidh, is í an pheil an spórt is mó i SAM. Glacann 32 foireann páirt sa [[National Football League]] (NFL). Is é an [[Super Bowl]] an cluiche ceannais. Eachtra mór agus tábhachtach is ea [[Domhnach an Super Bowl]] i mí [[Eanáir]], nó mí [[Feabhra|Fheabhra]] gach bliain.

Bíonn an cluiche an-choitianta sna coláistí agus na hollscoileanna chomh maith, go háirithe sna h-áiteanna nach bhfuil foireann gairmiúil le fáil. Bíonn foireann peile ag beagnach gach ardscoil sa tír freisin agus tá an-tóir ar an spórt ar an leibhéal seo ina lán áiteanna i lár na tíre. 

== Rialacha ==
=== Páirc imeartha agus imreoirí ===
Tugtar &quot;gridiron&quot; ar an bpáirc go minic os rud é go bpéinteáilítear línte uirthi atá cosúil le greille. Is dronuilleog í an pháirc, 110m i bhfad (ó chríochlíne amháin go críochlíne eile) agus 49m i leithead (ó thaobhlíne amháin go dtí an taobhlíne eile). Is ag deireadh na páirce atá an cúl líne, agus ansin an limistéar deireanach, atá 10m i leithead. Is é an limistéar deireanach an áit ina bhfuil na pointí le fáil. 

Tá líne ar an talamh tar éis gach cúig shlat, agus tá uimhreacha orthu ón gcúl líne go dtí an líne caoga slat, i lár na páirce. Ag deireadh an chúil, tá dhá chuaille atá 18.5 throigh óna chéile, agus trasnán atá 10 troigh in airde. Déantar pointí nuair a chuirtear an liathróid thar an trasnán agus, ar ndóigh idir na cúilí.(Tá an trasnán seo agus na cúilí seo an-chósúil leis na cinn a úsáidtear sa [[Rugbaí]] agus i [[Peil Ghaelach|bpeil na hÉireann]] nó [[Peil Ghaelach na mBan]]).
 

Bíonn 11 imreoirí ar an pháirc ag an dá fhoireann ag aon am amháin. Is féidir leis na himreoirí athrú áfach, nuair a bhíonn sos sa chluiche. Sa spórt seo, tá páirteanna áirithe ag gach imreoir, agus úsáidtear iad i suíomhanna áirithe. Mar thoradh, tá 53 imreoirí i ngach scuaid, agus tá trí shaghas imireora - ionsaí, cosaint agus foirne speisialta.

=== Fad an chluiche ===
Tá ceathrúin de 15 nóiméad i ngach cluiche, agus tá leath-ama ag deireadh an 2ra tréimhse. Nuair a bhíonn sos sa chluiche, ní úsáidtear aon am. Mar thoradh, cé nach bhfuil ach uair amháin sa chluiche go h-oifigiúil, i ndáirire bíonn an chluiche ar siúl ar feadh trí huaire. Dá mbeadh comhscór ag deireadh an chluiche nó ag lán ama, bíonn 15 nóiméad tréimse breise arís. Is iad na buaiteoirí an fhoireann a ghnóthaíonn an chéad scóir sa tréimse seo.

=== Ag bogadh na liathróide ===
Tá ceithre deiseanna (nó “downs”, mar a thugtar orthu) chun 10 slat a dhéanamh. Faightear ceithre dheiseanna nua nuair a dhéanann an fhoireann 10 slat, nó chailleann siad an liathróid don fhoireann eile. Nuair a thosaíonn an fhoireann ag imirt ar dtús, deirtear go bhfuil “First down and ten” aige, an cheád deis agus 10 slat le déanamh. Mar shampla, mura ndéanann an fhoireann ach 2 slat, deirtear go bhfuil “Second down and eight” aige, agus an dara deis acu le 8 slat a bhaint amach. Nuair a bhíonn an fhoireann 10 slat ón gcúl line, deirtear go bhfuil “First down and goal” acu, níl an slat tábhachtach anois, mar tá siad ag an gcúl líne.

Tosnaíonn an cluiche le cic ó fhoireann amháin i dtreo chúl líne na foirne eile. Faigheann imreoir éigean greim ar an liathróid agus ritheann sé ar ais i dtreo an chúil líne eile. Bíonn an fhoireann eile ag iarraidh é a stopadh, mar tá seans aige rith díreach isteach san limistéar deireanach, nó chomh gar don limistéar deireanach agus is féidir. Nuair a chuirtear é chun urlár, tosnaíonn a fhoireann ón áit seo, agus tá ceithre “down” acu chun 10 slat a dhéanamh.

Déanann na foirne líne i gcoinne le chéile. Is í an fhoireann a bhfuil an liathróid acu an ionsaí, agus an fhoireann eile an chosaint. Tosaíonn an cluiche arís nuair a chuireann imreoirí ón bhfoireann atá
ag ionsú an liathróid tríd a chosa agus ar ais don phríomh imreoir, an Quarterback (QB). Tá cúpla roghanna aige chun an liathróid a bhogadh:

[[Íomhá:UT Longhorn football - handoff to Melton in Big12 championship game.JPG|200px|thumb|Ag rith leis an liathróid]]

* '''Ag rith leis an liathróid:''' (“rushing”). Is féidir leis an QB féin rith leis an liathroid, nó é a thabhairt d'imreoir eile (“handoff”). Is é an Running Back (RB) an príomh-imreoir a ritheann leis an liathróid.
* '''Ag caitheamh na liathróíde:''' (“passing”). Is féidir leis an QB an liathróid a chaitheamh go dtí imreoir eile atá níos faide suas an pháirc. Ach ní féidir é seo a dhéanamh ach uair amháin i ngach “down”, agus taobh thiar den áit inar thosaigh siad. Is é seo an modh is tapúla chun an liathróid a bhogadh, ach tá sé dáinséarach freisin mar is féidir an fhoireann eile greim a bhreith ar an liathróid freisin.
* '''Ag cicéail na liathróide:''' Nuair atá an fhoireann in aice an chúil, is féidir leo cic a thabhairt chun pointí a fháil. Agus nuair a theipeann orthu an liathróid a bhogadh 10 slat, is féidir leo cic a dhéanamh don fhoireann eile (&quot;punting&quot;).

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.nfl.com/ NFL.com - National Football League] - an príomh conradh gairmiúl
* [http://www.players.com Players.com - NFL Players Association] - Suíomh na n-imreoirí

[[Catagóir:Peil Mheiriceánach]]</text>
      <sha1>gun3gfiklmcalm2azb0yhgf7k6evw57</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Camógaíocht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8015</id>
    <revision>
      <id>1063093</id>
      <parentid>939418</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:25:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10157" xml:space="preserve">[[Spórt]] [[Na Ceiltigh|ceilteach]] is ea [[camógaíocht]] a imrítear in [[Éire|Éirinn]] don chuid is mó. Saghas [[iománaíocht]]a do mhná atá inti.

== An cluiche ==
[[Íomhá:Hurling Ball and Hurley.JPG|thumb|200px|[[Camán]] agus [[sliotar]].]]

=== Uirlisí agus cultacha ===
Imrítear camógaíocht le camán cosúil leis an [[iomáint]], ach amháin gurb iad na mná a imríonn an chamógaíocht. Imrítear an cluiche le [[liathróid]] nó [[sliotar]] a mheánn idir 90 agus 110 gram.

Tá sé riachtanach do gach imreoir san fhoireann an [[Geansaí (ball éadaigh)|geansaí]] céanna a chaitheamh murab ionann agus an iománaíocht, áit a gcaitheann an [[cúl báire]] geansaí difriúil. Ar ndóigh is sciorta a chaitheann na mná sa chluiche camógaíochta.

Caitheann na himreoirí clogaid ar a gcloigne. D'uireasa an [[Clogad|chlogad]] is féidir leis an gcluiche a bheith contúirteach agus d'fhéadfadh imreoir droch-ghortú a fháil sa chloigeann. 

Níl aon riail docht daingean ann áfach, sa chaoi is go mbeadh ar chuile imreoir [[clogad]] a chaitheamh. Pléadh rún faoin ábhar seo ag comhdháil [[Cumann Camógaíochta na nGael|Chumann Camógaíochta na nGael]] in Éirinn cúpla bliain ó shin, ach níor ghlac an tromlach leis nuair a cuireadh ar vóta é.
 
=== Rialacha ===
Tá roinnt mhaith cosúlachta arís idir an chamógaíochta agus an [[iomáint]]. De bharr nádúr an chluiche a imrítear le camán caitear a bheith dian ar na [[rialacha]] . Faigheann imreoir cárta dearg má dhéanann sí drochfheall. Má bhronntar cárta dearg ar imreoir cuirtear an duine sin den pháirc agus déileálann an coiste smachta leis an gceist. Cárta buí a fhaigheann duine a dhéanann feall nach bhfuil baileach chomh tromchúiseach. Ciallaíonn dhá chárta bhuí, bata agus bóthar, ón bpáirc.

=== Cumann Camógaíochta na nGael ===
Cumann spóirt is ea Cumann Camógaíochta na nGael a chuireann an chamógaíocht chun cinn in [[Éirinn]]. Bunaíodh an Cumann i 1904, agus Máire Ní Chinnéide an chéad Uachtarán a toghadh air.

Imríodh an chéad chluiche poiblí camógaíochta faoin gCumann idir Craobh an Chéitinnigh agus Cúchulainn i gContae na Mí. Imríodh an chéad chluiche idir chontaetha sa bhliain 1912. Ba sa bhliain 1930 a himríodh Craobh Chamógaíochta na hÉireann den chéad uair; [[Baile Átha Cliath]] a bhuaigh an cluiche sin agus faoin mbliain sin bhí an cluiche camógaíochta á imirt ar fud na dtríocha dó contae in Éirinn.
Faoin mbliain 1934 bhí Craobh na hÉireann sa chamógaíocht dá imirt i bPáirc an Chrócaigh. Neartaíodh an Cumann ar fud na tíre agus faoin mbliain 1974 ghlac an Cumann Camógaíochta páirt i bhFéile na nGael. Bunaíodh Comhairle na mBunscoileanna i 1977 agus ba í Sighle Nic an Ultaigh an chéad [[Uachtarán]] ar an gcomhairle. Tá Ard stiúrthóir fostaithe ag an gCumann ó 1980 i leith agus tá oifig acu i bPáirc An Chrócaigh. Faoi láthair tugann [[Foras na Gaeilge]] urraíocht do Chraobhchomórtas na hÉireann. Tá baint ag an gCumann le [[Cumann Lúthchleas Gael]] .

=== Go hidirnáisiúnta ===
Imrítear camógaíocht chomh fada ó bhaile leis [[an Astráil]]. Tá club bunaithe i Sydney agus sí Ruth Ní Challanáin, iarimreoir na Gaillimhe atá ina bhun agus ina bharr. Imrítear an cluiche san [[an Eoraip|Eoraip]] agus i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceá]] freisin. 
           
Bíonn an-ghearán ag lucht na camógaíochta faoi na [[meáin chumarsáide]]. Is beag poiblíocht a fhaigheann cluichí na mban i gcomparáid le cluichí na bhfear. Is iad na meáin Ghaeilge is fearr a thugann poiblíocht do chluichí na mban. Tá [[Raidió na Gaeltachta|Raidió na Gaeltachta]] go maith agus déanann [[TG4]] iarracht anois agus arís. Chomh maith leis sin is minic faillí dá dhéanamh ag tuismitheoirí mar gur fíorbheagán acu a thagann chun breathnú ar a gclann iníon ag greadadh na fuinseoige. Níor fhreastal ach 23,000 duine ar chraobh na hÉireann sa chamógaíocht anuraidh.

=== Féile na nGael ===
Is Féile náisiúnta don óige é Féile na nGael a dhéanann freastal ar an gcamógaíocht chomh maith leis an [[iománaíocht]] agus an [[liathróid láimhe]]. Cailíní faoi 14 a ghlacann páirt sa chamógaíocht san Fhéile. Bhunaigh triúr fear, Séamus Ó Riain, Éamonn De Stafford agus Tommy Barrett an Fhéile chomh fada siar le 1971. Thosaigh an Fhéile i [[Contae Thiobraid Árann|dTiobraid Árann]] ach reáchtáiltear i gcontaetha eile anois chomh maith é. Beidh sé ar bun i gCorcaigh i mí Meithimh na bliana seo. 
Anuraidh d'fhreastail 25,000 idir chailíní agus bhuachaillí as na 32 contae ar an bhFéile. Bhí club cailíní as Londain agus [[Warwickshire]] Shasana páirteach chomh maith. Bíonn réamhbhabhtaí sa Chontae baile agus téann an fhoireann a bhuann ar aghaidh go dtí an Fhéile. Fanann na hiomaitheoirí ar fad le clanna áitiúla atá páirteach sa chlub camógaíochta sa cheantar sin. Tugann Coca Cola urraíocht bhliantúil don Fhéile ó bunaíodh í.

Cuireann an Fhéile an-tábhacht le páirtíocht fheiliúnach, cur i láthair, spóirtiúlacht agus dea-thréithe an chluiche. Baineann an Fhéile leis an bpobal ar fad ar fud an náisiúin agus déantar iarracht clubanna, scoileanna, grúpaí sóisialta, grúpaí cultúrtha, na gardaí, bannaí ceoil áitiúla, an chléir agus na clanna a bheith lárnach san Fhéile. Cabhraíonn sé le traenáil agus ceannasaíocht mhaith a thabhairt don óige chun mórtas a spreagadh iontu ó thaobh a gceantar agus a gcontaetha féin.

=== Blianta tábhachtacha sa chamógaíocht in Éirinn ===

* 1904: Cuireadh tús oifigiúil leis an gcamógaíocht mar chluiche sainiúil i gcontae na Mí mí Iúil 1904.

* 1905: Toghadh Máire Ní Chinnéide mar chéad Uachtarán ar Chumann Chamógaíochta na nGael. 

* 1912: Imríodh an chéad chluiche idirchontae idir [[Baile Átha Cliath]] agus [[Contae Lú]].

* 1913: Bunaíodh Club na gColáiste i gColáiste na hOllscoile Baile Átha Cliath.

* 1915: Cuireadh tús leis an gcomórtas camógaíochta idir [[Ollscoil|ollscoile]] nuair a himríodh ar son corn [[Ashbourne]].

* 1930: Cuireadh tús le cumann camógaíochta i Meiriceá.

* 1932: Imríodh cluiche craoibhe uile Éireann agus bhuaigh Baile Átha Cliath.

* 1934: Imríodh craobh uile Éireann i [[Páirc an Chrócaigh|bPáirc an Chrócaigh]] den chéad uair.

* 1956: Cuireadh tús le comórtas idir chúige [[Gael Linn|Ghael Linn]] .

* 1964: Bhí ceiliúradh seasca bliain a mbunaithe ag lucht leanúna an chluiche. 

* 1966: Cuireadh tús le clár traenála do thraenálaithe.

* 1968: Cuireadh tús le comórtas uile Éireann dona sóisir agus bhuaigh contae an Dúin.

* 1974: Ghlac an cumann páirt i bhFéile na nGael.

* 1977: Bunaíodh Comhairle na mBunscoileanna agus ba í Sighle Nic an Ultaigh a bhí mar [[Uachtarán]]. 

* 1979: Bhí ceiliúradh 75 bliain ag an gcumann.

* 1980: Osclaíodh oifig i bPáirc an Chrócaigh]]. 

* 1986: Cuireadh clár traenála ar fáil.

* 1992: Cuireadh tús leis an gCraobh Idirmheánach agus bhuaigh [[Baile Átha Cliath]].

* 1995: Thug [[Bord na Gaeilge]] nó [[Foras na Gaeilge]] mar a ghlaoitear air anois urraíocht non chluiche.

* 1999: Imríodh an cluiche le 15 imreoir ar gach taobh ar pháirc iomlán.

* 2000: Tosaíodh ar Chraobh na Mionúr B agus bhuaigh Laois.

* 2004: Bhí ceiliúradh 100 bliain a mbunaithe ag lucht na Camógaíochta

[[Íomhá:Croke Park from the Hill, 2004 All-Ireland Football Championship Final.jpg|center|thumb|500px|Páirc an Chrócaigh, an áit a n-imrítear Craobh na hÉireann gach bliain]]

=== Buaiteoirí Craobh na hÉireann ===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''Condae'''
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''  Buaiteoirí  '''
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''Blianta'''
|-
| [[CLG Baile Átha Cliath|Baile Átha Cliath]]
| &lt;center&gt;26&lt;/center&gt;
| 1932, 1933, 1937, 1938, 1942, 1943, 1944, 1948, 1949, 1950, 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1966, 1984 
|-
| [[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]
| &lt;center&gt;24&lt;/center&gt;
| 1939, 1940, 1941, 1970, 1971,1972, 1973, 1978, 1980, 1982, 1983, 1992, 1993, 1995, 1997,1998, 2002, 2005, 2006, 2008, 2009, 2014
|-
| [[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]
| &lt;center&gt;12&lt;/center&gt;
| 1974, 1976, 1977, 1981, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1994
|-
| [[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]
| &lt;center&gt;7&lt;/center&gt;
| 1968, 1969, 1975, 2007, 2010, 2011, 2012
|-
| [[CLG Chontae Aontroma|Aontrom]]
| &lt;center&gt;6&lt;/center&gt;
| 1945, 1946, 1947, 1956, 1967, 1979
|-
| [[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árainn]]
| &lt;center&gt;5&lt;/center&gt;
| 1999, 2000, 2001, 2003, 2004
|-
| [[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| 1996, 2013
|-
|}

=== Buaiteoirí Léig na hÉireann ===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''Contae'''
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''Buaiteoirí'''
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''Blianta'''
|-
| [[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]
| &lt;center&gt;16&lt;/center&gt;
| 1984, 1986, 1991, 1992, 1995, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2003, 2006, 2007, 2012, 2013
|-
| [[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]
| &lt;center&gt;11&lt;/center&gt;
| 1978, 1980, 1982, 1985, 1987, 1988, 1989, 1990, 1993, 2008, 2014
|-
| [[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]
| &lt;center&gt;4&lt;/center&gt;
| 1978, 2009, 2010, 2011
|-
| [[CLG Baile Átha Cliath|Baile Átha Cliath]]
| &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
| 1979, 1981, 1983 
|-
| [[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]
| &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
| 1984, 2002, 2005 
|-
| [[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árainn]]
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| 1977, 2004 
|-
|}

== Féach ar ==
* [[Iománaíocht]]
* [[Liathróid láimhe]] 
* [[Spórt]]

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.gaa.ie/page/hurling.html Cumann Lúthchleas Gael] - nuacht na camógaíochta (as Béarla)
* [http://www.camogie.ie/camogie_history.html Cumann Camógaíochta na nGael] - Stair na camógaíochta (as Béarla)

{{Múnla:Cluichí Ghaelacha}}

[[Catagóir:Cluichí foirne]]
[[Catagóir:Cluichí liathróide]]
[[Catagóir:Camógaíocht| ]]</text>
      <sha1>873imsdsmhgvrb2hbdl4gdtfkbt2pmd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Peil Ghaelach na mBan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8020</id>
    <revision>
      <id>1063315</id>
      <parentid>1061097</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:48:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4601" xml:space="preserve">Is cluiche foirne a imrítear in [[Éirinn]] ach go háirithe í '''Peil Ghaelach na mBan''', ina bhfuil na rialacha cosúil le [[Peil Ghaelach|cluiche na bhfear]].

== Stair na peile ==
[[Íomhá:Gaelic football ball.jpg|250px|right|Liathróid peile]]

Ba i Mí na Samhna 1884 le bunú [[Cumann Lúthchleas Gael]] a thosaigh mná agus fir na hÉireann ag imirt na peile Gaelaí go hoifigiúil. Imríodh an chéad chluiche i 1887. Cé gur sheas peil na mBan cúpla coiscéim taobh thiar de pheil na bhfear tháinig sé chun cinn go mór tar éis a lán tacaíochta a fháil. Thuig muintir na hÉireann go raibh an tábhacht céanna ag baint leis. Breathnaíodh ar an bpeil mar spórt do na fir amháin, ag an am. Spórt dar leo a bhí ró-fhisiciúil do na mná. Ba ghearr go bhfaca daoine nach raibh sé seo fíor a thuilleadh. Gach bliain bíonn an-iomaíocht idir na condaetha éagsúla ó cheann ceann na tíre agus iad ag iarraidh [[Corn Bhreandáin Uí Mháirtín]] a chrochadh leo abhaile.

== Rialacha ==
Cé go bhfuil an cluiche an-chosúil le peil na bhfear tá cúpla riail difriúil acu. Is iad seo a leanas na rialacha a bhaineann le peil na mBan;

* Is féidir le himreoirí an liathróid a ardú díreach ón talamh. 
* Maireann cluiche seasca nóiméad. I gcluiche sinsearach idir chontae de chuid na bhfear, maireann cluiche seachtó nóiméad.
* Níl an cluiche chomh fisiciúil, tugtar ciceanna saora i gcluiche na mban do shárú nach mbreathneofaí air i gcluiche na bhfear ach mar ionsaí fíorbheag.
* Úsáidtear clog chun am a choinneáil ar an gcluiche agus buailtear clog ag deireadh an chluiche má tá sé ar fáil. I gcluiche na bhfear is é an réiteoir a chuireann deireadh leis.

== [[Craobh na hÉireann]]: Seaimpíní ==
{|class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:pink;&quot; |
! style=&quot;background:pink;&quot; | Foirne
! style=&quot;background:pink;&quot; | Buaiteoir
! style=&quot;background:pink;&quot; | Blianta bua
|-
| rowspan=2|1
| Ciarraí
| 11
| 1976, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1993
|-
| Corcaigh
| 11
| 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016
|-
| 3
| Port Láirge
| 5 
| 1991, 1992, 1994, 1995, 1998
|-
| 4
| Maigh Eo
| 4
| 1999, 2000, 2002, 2003
|-
| 5
| Tiobraid Árann
| 3
| 1974, 1975, 1980
|-
| rowspan=2|6
| Uíbh Fhailí
| 2
| 1979, 1981
|-
| Muineacháin
| 2
| 1996, 1997
|-
| rowspan=5|8
| Cabháin
| 1
| 1977
|-
| Ros Comáin
| 1
| 1978
|-
| Laoise
| 1
| 2001
|-
| Gaillimhe
| 1
| 2004
|-
| Baile Átha Cliath
| 1
| 2010
|}

== Fíricí ==
An scór is airde a taifeadadh i gcluiche seachtó nóiméad(sinsear)-Jimmy Keaveney do Bleá Cliath i 1977 in aghaidh Ard Mhacha. Scóráil sé dhá chúl agus sé chúillín, agus Mike Sheehy do Chiarraí i 1979 in aghaidh Bleá Cliath, scóráil sé féin dhá chúl agus sé chúillín.

== [[Craobh TG 4]] ==
Sheol an Taoiseach Parthalán Ó hEachthairn craobh [[TG4]] i bPeil na mBan i 2005 i b[[páirc an Chrócaigh]]. Is iad TG4 an beochraoltóir a bhíonn ag peil na mBan gach bliain. Bíonn cluichí á n-imirt acu sa gcraobh sinsear agus sóisear. Tá os cionn míle club páirteach ann anois ó gach cearn den tír. Tá aitheantas níos fearr faighte ag peil na mBan anois ná mar a bhí riamh. Anuraidh ghlac seacht bhfoireann déag páirt ag leibhéal na sinsear. Tugann sé seo le fios cé chomh láidir is atá an spórt ar fud na tíre. 

== [[Comórtas Peile na Gaeltachta]] ==
Gach bliain reachtáiltear comórtas sa pheil Ghaelach idir na Gaeltachtaí ar fud na tíre an chéad deireadh seachtaine i mí an Mheithimh. Bíonn an comórtas lonnaithe i gceantair Ghaeltachta difriúla gach bliain.Sa bhliain 2009 bhí sé lonnaithe i gceantar iontach stairiúil agus san áit chéanna a bhfuil [[Teach an Phiarsaigh]] i [[Ros Muc]]. Tugann an deireadh seachtaine seo seans d’imreoirí, ní hamháin a gcuid scileanna peile a thaispeáint ach aithne a chur ar a chéile tré mheán na Gaeilge. Ar ndóigh ní don pheil amháin a dhéanann daoine freastal ar an gcomórtas seo ach don chraic agus don spraoi a théann leis an deireadh seachtaine. Imrítear cluichí sóisir agus sinsir do na mná. 

Bíonn idir óg agus aosta ag imirt. Déantar an cluiche ceannais a imrítear ar an lá saoire bainc a chraoladh beo ar TG4. 

== Naisc ==

* [[Cumann Peil Gael na mBan]]

== Naisc Sheachtracha ==
* [http://ladiesgaelic.ie Peil na mBan (Cumann)]
* [https://www.sportireland.ie/ Comhairle spóirt na hÉireann]
* [https://tuairisc.ie/category/sport/cluichi-gaelacha/ Cluichí Gaelacha ar tuairisc.ie]

{{Múnla:Cluichí Ghaelacha}}

[[Catagóir:Peil Ghaelach na mBan| ]]</text>
      <sha1>iksoglh656nx265vx6y22u405y2escf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amstardam</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8091</id>
    <revision>
      <id>1063320</id>
      <parentid>1062001</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:48:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2154" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is í '''Amstardam''' príomhchathair agus limistéar bhardasach is mó na h[[An Ísiltír|Ísiltire]]. Tá an chathair, dárb an t-ainm &quot;Mokum&quot; i gcanúint Amstardama (tágtha as an teanga Giudáis), i gcúige [[An Ollainn Thuaidh|Ollainn Thuaidh]], ar bhruach na habhann [[An Amstel|Amstal]] agus cois an Oibh. Bunaíodh í san [[12ú haois]] mar shráidbhaile beag iascaireachta. Dhíorthaigh ainm na cathrach ó dhamba (&quot;dam&quot; in [[An Ollainnis|Ollainnis]]) amháin san Amstal ón 13ú haois. Fuair an bhaile cearta cathrach timpeall ar 14ú haois agus d'fhás go ceann de na cathracha tráchtála ar fud an domhain i Ré Órga na hOllainne. Ón deireadh na 16ú haois tháinig fús na daonra ar shíntí na cathrach. Mar sin de, thógadh fáinne na canálacha, a bhfuil ar an liosta UNESCO d'oidhreacht na cruinne agus iad ina ndíol spéise amháin na cathrach. Díolaí spéise eile atá músaeim, mar [[Ard-mhúsaem na hÍsiltíre]], Músaem Cathrach, Músaem Van Gogh, Teach Áine Fráinc, na Ballaí. Tá clú agus cáil ar Amstardam mar gheall ar na dlíthe liobrálacha atá ann maidir le drugaí agus gnéas. Tá dá ollscoilte in Amstardam agus cónaítheoirí le naisiúntaí is dífriúla sa chruinne aici. Níl Parlaimint na hÍsiltíre suíte in Amstardam; tá sí suíte san [[An Háig|Háig]]. 

Ar an chéad Eanáir 2012, bhí limistéar bhradasach Amstardama ina comhaireamh 790,044 cónaítheoirí. Lena ceirtleáin bhí timpeall 1.1 milliún daoine ina gcónaí in Amstardam ar feadh Lúnasa 2010 agus mar gheall ar sin, tá Amstardam i dtéarmaí daonra an cathair is mó san Ísiltír. Tá 2.3 milliún daoine ina gcónaí i Réigiún Amstardama, a n-áirítear measc nithe Almere, An Ghaoth, [[Zaanstad|Sánstáit]] agus Puirmeirint. Tá Amstardam cathair amháin de [[Randstad|Cathracha Teorann]] freisin. Roinneadh Amstardam i seacht gcuideanna cathrach, a bhí roinnte i gcomharsanachtaí eile. 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}


{{Príomhchathracha an AE}}
{{síol}}

[[Catagóir:Cathracha san Ísiltír]]
[[Catagóir:An Ísiltír]]
[[Catagóir:Amstardam]]
[[Catagóir:Ollainn Thuaidh]]</text>
      <sha1>g9jbykhas1dopi70hnrgx4xegnuexys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Uragua</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8096</id>
    <revision>
      <id>1063254</id>
      <parentid>1060185</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:28:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16292" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is [[tír]] i [[Meiriceá Theas]] í '''Uragua''', nó ''Poblacht Oirthearach Uragua'', mar a thugtar uirthi go hoifigiúil ([[Spáinnis]]: ''República Oriental del Uruguay''). ''Orientales'' nó Oirthearaigh a thugtar ar mhuintir na tíre féin go minic, go háirithe sa [[Canúint|chanúint]] Spáinnise a labhraítear i dtíortha Río de la Plata. ''Orientales, la patria o la tumba'' an teideal atá ar amhrán náisiúnta na tíre féin - &quot;an tír dhúchais nó an uaigh, a Oirthearacha&quot;. Tá teorainneacha aici leis an m[[An Bhrasaíl|Brasaíl]] agus leis [[an Airgintín]]. 

Is í [[Montevideo]] an [[Príomhchathair|phríomhchathair]]. [[Cathair (lonnaíocht)|Cathracha]] eile iad Paysandú, Salto, Artigas, Rivera, Melo, Treinta y Tres, Punta del Este, agus Tacuarembó. Bhí thart ar thrí mhilliún is ceithre chéad míle duine ina gcónaí annsa bhliain 2002. Níl ach 176,220 ciliméadar cearnach d'achar ann, agus mar sin, tá sí ar an gceann is lú de thíortha na Spáinnise i Meiriceá Theas.

Ar an bhfeirmeoireacht is mó a mhaireadh Uragua go dtí le déanaí, ach tá an tír ag dul chun tionsclaíochta ar na saolta seo, agus an ríomhaireacht ag dul chun cinn. Is í Uragua an tír is mó a easpórtálann bogearraí ríomhaireachta i Meiriceá Theas.

== Stair Uragua ==

=== Idir an Bhrasaíl agus an Airgintín ===

Bhí Uragua, nó [[Banda Oriental]], mar a thugtaí uirthi roimh an neamhspleáchas, ina cnámh spairne idir [[an Bhrasaíl]] agus [[an Airgintín]] ar feadh i bhfad. D'fheicfeá a rá gur comhréiteach ab ea stát ar leith a ghairm den chúige seo. Ar dtús, bhí an chuma ar an scéal nach raibh ann ach ceann de chúigí na hAirgintíne, nó nuair a tháinig gluaiseacht fhrith-[[An Spáinn|Spáinneach]] ar bun i mBanda Oriental, bhí a ceannaire, iar-bhuachaill bó agus iar-oifigeach in arm na Spáinne, darbh ainm [[José Cervasio Artigas]], - bhí sé ag cur troda ar na Spáinnigh le tacaíocht na nAirgintíneach. 

Tháinig scoilt idir Artigas agus na hAirgintínigh, áfach, nuair a bhí siad siúd ag ullmhú tionól bunreachtúil don stát nua s'acu. Chuir Artigas in iúl do mhuintir [[Buenos Aires|Bhuenos Aires]] go raibh rialtas dúchais le cumhachtaí fairsinge de dhíth air do Bhanda Oriental. Ní raibh muintir Bhuenos Aires sásta a leithéid a ghéilleadh dó. A mhalairt ar fad, chuir siad díormaí armtha go [[Montevideo]] le scaradh Bhanda Oriental ón Airgintín a chosc. San am céanna, bhí na [[An Phortaingéil|Portaingéalaigh]] ag iarraidh an cúige a fhorghabháil, rud a d'éirigh leo sa bhliain 1820. B'éigean d'Artigas dul ar deoraíocht óna bhólaí dúchais, agus chaith sé a raibh fágtha dá shaol ar imirce san Airgintín agus i bParagua.

=== Neamhspleáchas d'Uragua ===

Sa bhliain 1822, d'fhógair an Bhrasaíl [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleáchas]] ar an bPortaingéil agus, rud follasach, ghlac na Brasaíligh leis gur cúige dá gcuid féin ab ea Banda Oriental anois. Trí bliana ina dhiaidh sin, áfach, d'éirigh drong de lucht leanúna Artigas amach in aghaidh na Brasaíle le tacaíocht ón Airgintín. Is é an chiall a bhain na Brasaíligh as seo go raibh an Airgintín á n-ionsaí, agus chuaigh siad chun cogaidh lena dtír féin a chosaint ar an ionradh. Mhair an Airgintín agus an Bhrasaíl ag cur cogaidh ar a chéile go ceann trí bliana, ach ansin, rinne Sasana eadráin eatarthu, agus sa deireadh thiar thall, bhí siad sásta neamhspleáchas a fhágáil ag Banda Oriental. Mar sin a tháinig Poblacht Oirthearach Uragua ar an bhfód, nó an Phoblacht Taobh Thoir d'Abhainn Uragua, mar a d'fhéadfá an t-ainm a thuiscint freisin. Nó is amhlaidh gur ainm abhann é ''Uruguay'' ar dtús, agus go bhfuil stát Uragua suite ar bhruach thoir na habhann áirithe seo.

=== Liobrálaigh agus Coimeádaigh ===

Saoirse gan só a bhí ann, i dtús báire. Bhí Uragua á stróiceadh agus á streachailt as a chéile ag an dá phríomhpháirtí polaitíochta, nó ní raibh siad sásta treabhadh le chéile ar aon nós. B'iad na Liobrálaigh agus na Coimeádaigh na páirtithe sin, agus bhí trioblóidí den chineál chéanna ag crá go leor tíortha eile san ilchríoch san am sin. In Uragua, thosaigh an faltanas polaitíochta seo mar chath pearsanta idir [[Fructuoso Rivera]], an Liobrálach, agus [[Juan Lavalleja]], an Coimeádach. Go minic, bhí na comharsana, an Airgintín agus an Bhrasaíl, ag cur a ladair i gcúrsaí inmheánacha Uragua. Sa bhliain [[1832]], d'éirigh Lavalleja amach in aghaidh Rivera. Sa bhliain [[1836]], arís, d'éirigh Rivera amach in aghaidh [[Manuel Oribe]], an tUachtarán nua a bhí róchairdiúil le Lavalleja, dar leis. Bhain Rivera amach an Uachtaránacht sa bhliain [[1839]], i ndiaidh cathanna fada i gcoinne na dtrúpaí Airgintíneacha a bhí ag cabhrú le hOribe. Ansin, chuaigh Rivera i gcomhghuaillíocht leis na reibiliúnaigh a bhí ag cur cogaidh ar [[Juan Manuel de Rosas]], deachtóir na hAirgintíne. B'é seo ba chúis leis an gCogadh Mór, nó [[Cogadh na hAirgintíne agus Uragua|Guerra Grande]], idir an Airgintín agus Uragua.

=== An Cogadh Mór ===

Bhí Oribe agus deoraithe Uraguacha eile ag troid le taobh na hAirgintíne, agus shealbhaigh siad an tír go hiomlán - ach amháin Montevideo, an phríomhchathair. Bhí comhghuaillithe Rivera, [[an Ríocht Aontaithe]] agus [[an Fhrainc]], ag soláthar do Montevideo ón bhfarraige, agus iad ag baghcatáil na hAirgintíne.
[[Íomhá:JustoJoseUrquiza.jpg|thumb|Justo José de Urquiza]]
Mhair an Cogadh Mór sna blianta [[1843]]-[[1852]], agus Montevideo faoi léigear an t-am ar fad. Ansin, áfach, chuir an Ginearál [[Justo José de Urquiza]] ruaigeadh ar Uribe agus ar Rosas féin, agus b'é sin deireadh an chogaidh ar fad.

=== I nDiaidh an Chogaidh ===

An tUachtarán a toghadh i ndiaidh an chogaidh, níor mhair sé ach bliain ag rialú na tíre roimh an chéad réabhlóid eile. Ansin, ceapadh [[triúracht]] in áit an Uachtaráin, mar atá, Rivera, Lavalleja, agus [[Venancio Flores]]. Ní raibh mórán maithe san iarracht seo ach oiread, áfach, nó fuair an bheirt seanfhundúirí bás go gairid ina dhiaidh sin, agus sa bhliain [[1855]], chuir an chéad ''c''h''oup d'état'' eile Flores ó chumhacht. An chuid eile de na 1850idí, bhí cogadh cathartha á chur idir na Liobrálaigh agus na Coimeádaigh gan stad gan staonadh.

Sa bhliain [[1860]], shealbhaigh na Coimeádaigh an tír, ach níor mhair siad i bhfad á rialú. Nó tháinig Venancio Flores agus lucht a leanúna ar ais sa bhliain [[1863]] le &quot;Crosáid na Saoirse&quot; a thabhairt chun críche, mar a thug Flores ar a bhfeachtas. Go gairid ina dhiaidh sin, tháinig na Brasaíligh isteach freisin, agus cé nach raibh siad róchairdiúil leis na hAirgintínigh ná le Flores roimhe seo, chuidigh siad leis anois an rialtas Coimeádach a chloí. D'iarr an rialtas ar [[Paragua|Pharagua]] teacht chun fortachta, ach ní raibh gar ann. Ar ais i gcumhacht dó, chuaigh Flores, na hAirgintínigh, agus na Brasaíligh chun cogaidh ar Pharagua in éineacht. B'é seo [[Cogadh na Trípháirtíochta]], a rinne léirscrios gan a leithéid eile ar Pharagua.

B'iad na Liobrálaigh a rialaigh an tír a raibh fágtha den naoú haois déag. Sna blianta [[1870]]-[[1872|72]] rinne na Coimeádaigh iarracht an chumhacht a sciobadh chucu le lámh láidir, ach níor éirigh leo. Ina dhiaidh sin féin, mhair siad ag cur sórt treallchogaíochta in áiteanna. Dá réir sin, chuir na rialtais Liobrálacha béim ar fhorbairt na bhfórsaí armtha, agus bhí ról tábhachtach ag oifigigh an airm i bpolaitíocht na tíre.

Sa dara leath de na 1870idí, nuair a bhí an Coirnéal [[Lorenzo Latorre]] ag rialú na tíre, cuireadh tús leis an scolaíocht ghinearálta in Uragua. Fiú i ndiaidh lá Latorre, lean na rialtais ag forbairt scolaíochta agus oideachais in Uragua, agus de réir a chéile, d'iompaigh an tír ina lárionad tábhachtach cultúrtha i Meiriceá Theas.
[[Íomhá:Jbatlle.jpg|clé|mion|269x269px|José Batlle y Ordóñez sa bhliain 1900]]

=== José Batlle y Ordóñez - Ailtire an Daonlathais in Uragua ===

I ndeireadh na naoú haoise déag, tháinig José Batlle y Ordóñez ar stáitse na polaitíochta. Liobrálach a bhí ann, ach má bhí féin, ní raibh sé róshásta le polaitíocht a pháirtí féin ach oiread leis na Coimeádaigh. Bhí sé ar an bpolaiteoir ba chumasaí a saolaíodh in Uragua riamh. Bhain sé amach oifig an Uachtaráin sa bhliain [[1903]], agus ó sin i leith, chrom sé ar leasuithe tábhachtacha polaitíochta agus dlí a chur i gcrích. Faoina cheannas-san a reachtaíodh an dlí um lá oibre ocht n-uaire an chloig. Ceadaíodh an colscaradh, agus cuireadh deireadh le pionós an bháis. Níl anseo ach cúpla sampla de na hathruithe a tháinig ar dhlíthe Uragua nuair a bhí Batlle y Ordóñez i mbun na gcúrsaí.

Sa bhliain [[1907]], d'fhág Batlle y Ordóñez an Uachtaránacht ag Claudio Willman, duine de lucht a leanúna. Chuaigh sé féin ag taisteal an domhain le heolas a fháil ar na córais éagsúla pholaitiúla sna tíortha coimhthíocha. Nuair a d'fhill sé abhaile, vótáladh isteach arís é ina Uachtarán, agus sna blianta [[1911]]-[[1915|15]], lean sé leis ag cur athrú cuma ar shaol Uragua. Bhí suim ar leith aige i gcóras polaitiúil na h[[An Eilvéis|Eilvéise]], agus theastaigh uaidh &quot;Eilvéis Mheiriceá Theas&quot; a dhéanamh dá thír dhúchais.

Sa bhliain [[1917]], chuir Batlle y Ordóñez gairm chruinnithe ar an tionól náisiúnta le bunreacht nua a achtú. Bunreacht réabhlóideach a bhí ann, nó chuir sé cuma an daonlathais nua-aimseartha ar Uragua. Thairis sin, bhí forálacha forásacha ann faoi íosmhéid pá, faoi phinsean is faoi chúrsaí oideachais agus oibreachais. Tríd is tríd, bhí an bunreacht ceaptha le hUragua a iompú ina stát soilíosach daonlathach.

=== Géarchéim na dTríochaidí agus Bláthú Nua le linn an Chogaidh ===

Fuair Batlle y Ordóñez bás sa bhliain [[1929]]. Bhí an saol seascair síochánta in Uragua sna fichidí, ach nuair a thosaigh an ghéarchéim eacnamaíochta dhomhanda sna tríochaidí, mhéadaigh ar an míshuaimhneas polaitiúil arís. Chualathas na Cumannaigh ag éileamh athroinnt na dtailte, rud nár rith le Batlle y Ordóñez riamh, ó nár theastaigh uaidh trioblóidí a fháil leis na mórúinéirí tailte. Coimeádaigh ab ea a bhformhór siúd.

Fear de lucht leanúna Batlle y Ordóñez, [[Gabriel Terra]], a vótáladh isteach ina Uachtarán sa bhliain [[1931]], agus b'eisean a stiúraigh an tír trí bhlianta na géarchéime sna tríochaidí. Níor sparáil sé an lámh láidir ar an bhfreasúra, agus chuaigh sé i muinín na bhfórsaí armtha le srianta a chur le gach corraíl pholaitiúil. Bhí sé meáite, áfach, ar chóras soilíosach Batlle y Ordóñez a tharrtháil, agus nuair a tháinig deireadh lena sheal Uachtaránachta, d'fhág sé an chumhacht ag a chomharba faoi chroí mór maith.

Le teacht an [[Dara Cogadh Domhanda]], chuaigh an saol chun feabhais in Uragua arís. Bhí an-ghal ar onnmhuirí na tíre ar an gcoigríoch, agus na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] ag íoc praghas ard as olann Uragua lena chinntiú nach dtaobhódh muintir na tíre le [[Adolf Hitler|Hitler]] sa chogadh. Bhí tacaíocht láidir ag an Naitsíochas san [[An Airgintín|Airgintín]], agus Uragua ag teastáil ó lucht rialtais na Stát mar dhúnfort frith-Naitsíoch i limistéar Río de la Plata.

Chuaigh deachtóireacht [[Juan Domingo Perón]] i ndéine san Airgintín agus na daichidí ag druidim chun deireanais. Bhí Uragua ag fáiltiú dídeanaithe polaitiúla isteach ón Airgintín, rud nár thaitin le Perón ar aon nós. Mar sin, ní raibh na turasóirí ag teacht ón Airgintín go hUragua ar feadh i bhfad, rud a bhain cuid mhór den ghnáthioncam den tír. Tháinig Uragua slán as an gcaolas seo, áfach, agus an chéad leath de na caogaidí, bhí na hUraguaigh ag déanamh go maith arís.

=== An Ghéarchéim Nua ===

Ina dhiaidh sin, áfach, thit praghas na holla ar an margadh domhanda go tobann, rud a chuir eacnamaíocht Uragua trí chéile. Tharraing an ísle brí seo callán polaitiúil anuas ar an tír fosta, agus vótáil na saoránaigh isteach rialtas Coiméadach an chéad uair i ndiaidh na naoú haoise déag, in olltoghchán na bliana [[1958]]. Bhain na Coimeádaigh triail as scéim dá gcuid féin le srianta a chur leis an mboilsciú, ach ní dheachaigh sí a dhath ar bith chun leasa don tír. Tháinig meath ar &quot;Eilvéis Mheiriceá Theas&quot;, agus i rith na seascaidí, tháinig gluaiseacht treallchogaíochta, na ''Montoneros'', ar an bhfód, rud nach samhlódh aon duine le hUragua roimhe sin. Sa bhliain [[1972]], thit rud neamhghnách eile amach, nó chuaigh na fórsaí armtha i gceannas ar Uragua. 

Cuireadh na Montoneros faoi chois le lámh láidir, ach níor thug na míleataigh an chumhacht uathu. A mhalairt ar fad, lean siad ag géarleanúint easaontóirí ón eite chlé, agus cearta an duine ina gceap magaidh acu. Bhí siad, fiú, ag comhoibriú le rialtas míleata na hAirgintíne, uaireanta, ag céasadh radacaigh óga. I dtús na n-ochtóidí, áfach, thosaigh siad ag ullmhú na tíre don daonlathas arís, agus sa bhliain [[1984]], bhain [[José María Sanguinetti]] amach oifig an Uachtaráin.

=== Atógáil an Daonlathais ===

Thit sé ar chrann Sanguinetti struchtúr eacnamaíochta na tíre a chur in oiriúint d'éilimh na Fundúireachta Idirnáisiúnta Airgeadais. Thairis sin, chaithfeadh sé na hiarsmaí a ghlanadh a d'fhág an rialtas míleata ina dhiaidh, agus chinn sé ar phardún ginearálta a thabhairt do na saighdiúirí agus do na treallchogaithe araon. Bhí formhór na nUraguach sásta leis an bpolasaí seo, mar a léirigh an phobalbhreith. I ndiaidh Sanguinetti, vótáladh an polaiteoir coimeádach Luis Alberto Lacalle isteach mar Uachtarán, ach tháinig Sanguinetti ar ais i dtoghcháin na bliana [[1995]]. 

Tá liobrálú agus príobháidiú na heacnamaíochta ar ceann de na clocha is mó ar phaidrín an lucht rialtais in Uragua, ach ní mó ná sásta atá muintir na tíre a gcuid comhlachtaí stáit a fhágáil i lámha na bhfear gnó. Níl an seanchóras polaitíochta i réim níos mó ach oiread, ó tháinig lear maith páirtithe nua ar an bhfód sna nóchaidí. Mar sin, níl an vótóir i dtuilleamaí rogha an dá dhíogha idir na Coimeádaigh agus na Liobrálaigh a thuilleadh.

== Cultúr Uragua ==

Is í an [[Spáinnis]] teanga na tíre, cé go bhfuair sí a hainm as an teanga [[Guaraní]], teanga bhundúchasach a labhraítear go forleathan i b[[Paragua]], inniu féin. Tá na sloinnte [[Iodáilis]]e iontach coitianta, nó cosúil leis [[an Airgintín]], d'fháiltigh Uragua na sluaite móra d'[[An Iodáil|Iodálaigh]] nuair a tugadh an tír chun míntíreachais. [[An Eaglais Chaitliceach|Caitlicigh]] is ea dhá dtrian na nUraguach. Thairis sin, tá pobail bheaga Phrotastúnacha, Ghiúdacha agus Airméineacha ann, ach is daoine neamhreiligiúnda iad an chuid is mó den fhuílleach.

Tá scríbhneoirí Uraguacha ann a bhfuil meas mór orthu ag na Spáinniseoirí ar fad, go háirithe [[Eduardo Galeano]] agus [[Mario Benedetti]]. Áirítear Benedetti ar dhuine de na scríbhneoirí próis is fearr dár tháinig as Meiriceá Theas.
[[Íomhá:Soccer Uruguay.png|mion]]
Cosúil leis na Spáinniseoirí eile, tá na hUraguaigh thar a bheith doirte don t[[sacar]], ''el fútbol''. D'éirigh le foireann Uragua an [[Corn Sacair an Domhain|Corn Domhanda]] a bhaint sa bhliain 1950, ach ar na saolta seo, tá sacar Uragua thíos leis an ngéarchéim eacnamaíochta chomh maith leis an lobhadh i saol an tsacair a tháinig chun solais le déanaí le scannail mhóra faoi chluichí réamhshocraithe. Mar sin féin, bíonn imreoirí sciliúla sacair ag teacht as Uragua i gcónaí, cosúil le h[[Alvaro Recoba]] (&quot;El Chino&quot;) agus [[Diego Forlan]].

Thairis sin, is maith le muintir Uragua an [[rugbaí]], an [[cispheil|chispheil]] agus an [[tumadóireacht]]. 

== Naisc sheachtracha ==
* [http://portal.gub.uy/ Portal.gub.uy - Suíomhanna Gréasáin Rialtais]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Meiriceá Theas}}

[[Catagóir:Uragua]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>9mz84ep9oes6um9vwdngcteqwgqql3p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rosa Luxemburg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8105</id>
    <revision>
      <id>1063399</id>
      <parentid>1053161</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:14:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6141" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba theoiricí [[polaitíocht|polaitiúil]] Marxach, [[fealsúnacht|fealsúnaí]] [[sóisialachas|sóisialach]] (nó [[Cumannachas|cumannach]]) agus réabhlóidí [[an Ghearmáin|Gearmánach]] í '''Rosa Luxemburg''' ([[5 Márta]], [[1870]] nó [[1871]] – [[15 Eanáir]], [[1919]]).

Mórphearsa pholaitiúil ab ea Luxemburg le linn éirí amach i m[[Beirlín]] in Eanáir 1919. Gabhadh Luxemburg agus a comhghleacaí [[Karl Liebknecht]] faoi dheireadh agus mharaigh baill den [[Freikorps]] iad.

Rinneadh mairtírigh bolscaireachta den bheirt acu ar son an chumannachais ó shin.  Tá siad go fóill i mbéal an phobail, nó i gcuimhne na sóisialaithe ar aon nós, agus daoine ag déanamh déithe dóibh anois.
[[Íomhá:Rote-Fahne-1918.jpg|clé|mion|Bhunaigh Luxemburg an nuachtán Rote-Fahne]]

== Saol ==
Rugadh sa [[An Pholainn|Pholainn]] í agus tugadh Róża Luksemburg (i b[[An Pholainnis|Polainnis]]) uirthi.

Ba theoiricí í don [[Páirtí Sóisialta Daonlathach na Gearmáine|Pháirtí Sóisialta Daonlathach na Gearmáine]] (SPD) ar dtús.  

Ach ag tús an [[An Chéad Chogadh Domhanda|Chéad Chogaidh Domhanda]], vótáil páirtí parlaiminte an SPD ar son an chogaidh. Chreid baill áirithe den pháirtí go raibh an polasaí seo i gcoinne phrionsabail an pháirtí. Cuireadh a lán daoine as an bpáirtí, [[Rosa Luxemburg]] ina measc. Bunaíodh grúpaí nua: an USPD (''Unabhängige SPD'' — [[SPD Neamhspleách]]) agus a gcomhghleacaithe, an ''Spartakusbund'' ([[Conradh na Spartacach]]).

D'fhoilsigh Luxemburg poileimici in aghaidh na cogaíochta agus gabhadh í sa bhliain 1916. Scaoileadh as an bpríosún í ar an 8 Samhain 1918.

=== Réabhlóid 1918/1919 ===
D'fhéach an Ghluaiseacht Spartacach, an Léig Spartacach nó an [[Spartakusbund]], le réabhlóid shóisialach a chur i gcrích sa [[An Ghearmáin|Ghearmáin]] ag deireadh an chogaidh, ach theip uirthi go gasta. 

Ag tús na [[Réabhlóid Ghearmánach|Réabhlóide Gearmánaí]], tháinig an SPD agus an USPD le chéile chun ceannaire an SPD, [[Friedrich Ebert]], a chur san Uachtaránacht. 

Thar a bheith míshásta, ar an [[1 Eanáir]] [[1919]], bhunaigh Luxemburg agus a comhghleacaí Karl Leibknecht an Páirtí Cumannach na Gearmáine (KPD). 

Ar 4 Eanáir 1919, chuir an Léig Spartacach tús le héirí amach i gcoinne rialtais Ebert.  An aidhm a bhí acu ná deireadh a chur leis. Bhí Rosa Luxemburg agus Karl Liebknecht i gceannas ar an éirí amach i mBeirlín.

=== Bás ===
D’úsáid Gustav Noske, Aire Cosanta, an Freikorps chun deireadh a chur leis na Spartacaigh. 

Dúnmharaíodh Luxemburg i rith éirí amach i m[[Beirlín]] in Eanáir 1919, mar gheall ar a tuairimí polaitíochta. Céasadh Luxemburg chun báis, agus briseadh a blaosc le punt raidhfil. Caitheadh a corp amach sa chanáil, áit ar imigh sí leis an sruth.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-duais-turner.aspx|teideal=Duais Turner|údar=Ciara Nic Gabhann|dáta=2011|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2021-01-15}}&lt;/ref&gt;

Bhí na Saor-Chóir in ann dul i bhfad thar cheasaí ag cur catha ar an lucht oibre radacach. An dóigh ar dhúnmharaigh siad [[Karl Liebknecht]] agus [[Rosa Luxemburg]], cinnirí intleachtúla na Spartacach, ní raibh ann ach an cineál gnáthrud nach sílfeadh na fir seo mórán de.

Tar éis toghcháin Eanáir 1919, bhuail comhthionóil nua náisiúnta i gcathair Weimar. Bunaíodh Poblacht Weimar.

== Oidhreacht ==
Tá go leor conspóide faoina teoiricí fós. Mar shampla, ina leabhar,&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.goodreads.com/book/show/22929685-women-in-dark-times|teideal=Women in Dark Times|work=www.goodreads.com|dátarochtana=2021-01-15}}&lt;/ref&gt; scrúdaigh Jacqueline Rose &quot;uathúlacht tuiscint pholaitiúil Luxemburg, gur ghlac sí le teip mar chuid d’athrú stairiúil, a príomhchoincheap spontáineachta mar chroílár an chlaochlaithe réabhlóidigh, agus an dóigh uathúil ar cheangail sí dúshláin an tsaoil phoiblí le muirneacht chroí an duine&quot;.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://feilebelfast.com/wp-content/uploads/2019/06/F%C3%A9ile-2019-s.pdf|teideal=ROSA LUXEMBURG AGUS SPIORAD LEANÚNACH NA RÉABHLÓIDE|údar=Féile Belfast|dáta=2019|dátarochtana=2021}}&lt;/ref&gt;

Ach níl daoine eile ar aon tuairim, beag ná mór, faoin na na smaointe seo; thacaigh Luxemburg an [[deachtóireacht]] agus an [[foréigean]]. Sheas sí an fód ar son an réabhlóideachais agus ar son na saoirse ag am céanna. Ach deirtear lena leithéid nach féidir é a bheith 'ina ghruth is ina mheidhg' ag duine.

B’amhlaidh gur bronnadh stádas an mhairtírigh uirthi ar aon nós. Shéan sí an náisiúnachas agus rinne sí dlúthcheangal idir an streachailt ar son saoirse agus streachailt na n-aicmí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://blosc.wordpress.com/2020/04/27/luxembourg-leinin-agus-an-cheist-naisiunta/|teideal=Luxemburg, Leinín agus an cheist Náisiúnta|údar=Fearghal Mac Bhloscaidh|dáta=2020-04-27|language=en|work=BLOSC|dátarochtana=2021-01-15}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* [[Poblacht Weimar]]
* [[Páirtí Sóisialta Daonlathach na Gearmáine]]
== Naisc sheachtracha ==
* Aistriú [[An Ghaeilge|Gaeilge]] ar shaothar tábhachtach a scríobh Rosa Luxemburg. &quot;Red Banner&quot; issue 49 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.indymedia.ie/article/102432?author_name=ed&amp;condense_comments=true&amp;userlanguage=ga&amp;save_prefs=true|teideal=Red Banner issue 49 out now - Indymedia Ireland|work=www.indymedia.ie|dátarochtana=2021-01-15}}&lt;/ref&gt;
*[http://www.marxists.org/archive/luxemburg/ Cartlann Béarla le téacsanna a scríobh Rosa Luxemburg]
* [http://www.marxists.org/deutsch/archiv/luxemburg/ Cartlann Gearmáinis le téacsanna a scríobh Rosa Luxemburg]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Luxemburg, Rosa}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1870|Luxemburg, Rosa]]
[[Catagóir:Básanna i 1919|Luxemburg, Rosa]]
[[Catagóir:Fealsúna Gearmánacha|Luxemburg, Rosa]]
[[Catagóir:Stair na Gearmáine|Luxemburg, Rosa]]
[[Catagóir:Sóisialaithe]]
[[Catagóir:Aindiachaithe]]
[[Catagóir:Daoine Polannacha|Luxemburg, Rosa]]
[[Catagóir:Polaiteoirí na Gearmáine]]
[[Catagóir:Cumannaithe]]</text>
      <sha1>ji6tydgqfubrwy2vvlmrtkxtqoisq2q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cadhc</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8539</id>
    <revision>
      <id>1063060</id>
      <parentid>1062125</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9432" xml:space="preserve">[[Íomhá:Scouting_-Big.jpg|mion|Cadhcanna]]
Is bád beag cosúil le [[iomradh|curach]] nó le [[canú]] é '''cadhc'''. Tugtar canú orthu go coitianta in [[Éire|Éirinn]] agus sa [[An Bhreatain Mhór|Bhreatain Mhór]], ach de ghnáth úsáidtear [[céasla]] débhosach sa chadhc, in áit na céasla aonbhosaí a ghabhann le canú.

Ins an chadhc suíonn an céaslóir agus a chosa sínte amach roimhe nó roimpi. Bíonn bord ar bharr an chadhc, agus suíonn an céaslóir i bpoll san gcábán ar féidir séala a chuir air le spré-sciorta. Stopann sé seo uisce ag slaparnach os cionn an bháid, ó dhul isteach ann agus san gcás a n-iompaíon an chadhc, ní líonfaidh sé le h-uisce agus tá an céaslóir le scil in ann an chadhc a thabhairt ar ais arís gan uisce a thabhairt isteach. Tugtar an ''Eskimo Roll'' ar an gcasadh seo.

== Bunús ==
Is iad dream an Inuit, daoine dúchasacha a mhaireann i réigiúin Artach [[Mheiriceá Thuaidh]] agus an [[Ghraonlainn]] a d'fhorbair an chadhc ar dtús. Ciallaíonn an focal cadhc 'bád an fhir'. Is sean mhódh [[iompar]] í an chadhc ar baineadh úsáid aisti tar éis an rafta. Bhí an chéad chuid díobh déanta as fráma adhmaid clúdaithe le h-éadach nó craiceann ainmhí ar nós craiceann rón nó béar. Rinne fir a bheadh chun úsáid a bhaint astu iad, le cabhair óna gcuid mná céile a dhéanfadh na craicne a fhuail. Chomh maith leis sin d'fhuailtí cóta craicne an fhir/t-seilgeora isteach i gcraicne an chadhc, chun séala uisce dhíonach a chruthú. Bhíodh an fear ag tomhais fráma don chadhc ar a bhacán láimhe agus tá cadhc thart ar naoi déag troigh ar fhad. Chuir an módh tomhais seo taiscealaithe Eorpach san seachtú h-aois déag trína chéile mar bhí siad ag iarraidh an chadhc a chóipeáil mar bhí gach cadhc mar sin beagáinín difriúil. D'úsáidtí an chadhc chun iascaireacht/seilg ar uiscí cósta agus ar uiscí oscailte an [[Aigéin Artach]], go h-ionduail le harpúin agus lansaí, agus le dúáin éin chomh maith. De bhrí gur fuaileadh an céaslóir isteach san mbád ní bhíodh siad ábalta fáil amach as an gcadhc dá n-iompódh sé bun os cionn, í a thabhairt ar ais ceart agus fáil ar ais isteach inti rud ar a dtugtar an ''wet exit'' air. Bhí sé ríthábhachtach mar sin gur oibrigh an ''eskimo roll'' atá thuasluaite, gur tugadh ar ais an bád i gceart. Ní raibh aon ghaireais snáimhe nua-aimseartha ag na daoine seo ná cosaint uisce fuar. Dá gcaití in uiscí fuara an Aigéin Artach iad is cinnte gur é an bás a bheadh in ann dóibh.

== Cadhcáil Nua-Aimseartha ==
Ins an lá atá inniu ann tá go leor forbairt déanta ar an gcadhcáil. Tá go leor cineálacha éagsúla cadhcáil ann ar nós cadhcáil in uiscí geala, cadhcáil toinníochta, cadhcáil farraige, [[cadhcáil in uiscí ciúine]], rásaíocht síos an abhainn, Slalom, polo curach agus cadhcáil mar chaitheamh aimsire.D'fhéadfá na cineálacha éagsúla seo a fhoroinnt chomh maith. Tá cadhcaí anois déanta as plaisteach, canbhás, gloine shnáithíneach, éadaí eile nó adhmad. Bíonn na báid seo déanta do dhuine amháin nó suas go ceathrar.

== Cadhcáil Farraige ==
Le deich mbliana anuas tá fás mór tagtha ar an suim san gcadhcáil farraige in Éirinn. Ach níl anseo ach rud nádúrtha i dtír atá timpeallaithe ag roinnt de na líntecósta is suntasaí agus éagsúlacht breá oileáin. Tá cadhcáil farraige tarraingteach i mbealaí go leor. Is féidir leat taisteal tríd oileáin gan áitriú agus aillteacha scanrúla agus an saoirse agat dul ag taiscéalaíocht áit ar bith is mian leat i bhfarraigí ciúine nó bheith ag troid in aghaidh fiantas na farraige agus an ghaoth ag bualadh na farraige san aghaidh ort. Is cinnte gur féidir le tosaitheoir nó feabhsaitheoir strus an t-saoil a fhágáil ina ndiaidh ar an bhfarraige.

== Cadhcáil Slalom ==
[[Íomhá:Eiskanal Augsburg.jpg|thumb|280px|Slalom]]
Is é an churachóireacht Slalom in uiscí geala ceann de na spóirteanna uisce is suntasaí ina dteastaíonn scil,neart agus misneach.Tá sé ar cheann den dá chomórtas curachóireachta a bhíonn ar siúl ag [[Cluichí Oilimpeacha|cluichí oilimpeacha]] an t-samhraidh.Is [[cadhcáil in uiscí ciúine]] an comórtas oilimpeach eile. Bhí curachóireacht Slalom mar chomórtas sna cluichí oilimpeacha den chéad uair i [[1972]] in Augsburg sa [[An Ghearmáin|nGearmáin]]. Ach níor facthas é arís go dtí [[1992]] i Seu D'Urgell mar chuid de chluichí [[Barcelona]]. O shin i leith, tá céaslóireacht Slalom go rialta ag na cluichí oilimpeacha. Is spórt an-iomaíoch é an churachóireacht Slalom agus is í an aidhm a bhíonn leis ná curach nó cadhc a stiúradh tríd cúrsa geataí ar abhainn le uisce sciobthaí ins an am is tapúla atá siad in ann. Is féidir leis an gcúrsa a bheith ar chineálacha éagsúla uisce. Is féidir leo a bheith rite ar uisce sciobthaí nádúrtha nó ar chúrsaí saorga. Tá na cúrsaí saorga seo tógtha go speisialta i gcóir rásaíocht Slalom. In Éirinn tá furmhór na rásaí nádúrtha ar choraí de bharr an easpa uisce sciobthaí insroichte. Tá toirt íseal agus déanamh caol ar bháid Slalom chun go mbeidh siad ábalta gearradh tríd an uisce agus fáil tríd cuaillí an gheata. Bíonn cheithre chineál comórtas ann. Déantar tagairt do rásaí oilimpeacha ag úsáid cód simplí, ina seasann K do chadhc as [[Béarla]] nó C do churach ceanadach agus seasann an uimhir a bhíonn i ndiaidh an litir don méid céaslóirí. Ins na rásaí Slalom glacann na fir páirt sna rásaí C-1, C-2 agus K-1 ach ní bhíonn ach rásaí K-1 na mban ann.Is de bharr a cuid iomaíocht san gcadhcáil Slalom ins na cluichí oilimpeacha a bhfuil cáil bainte amach ag Eadaoin Ní Challaráin as [[an Spidéal]] i [[Contae na Gaillimhe|gCo. na Gaillimhe]]. Ins na cluichí oilimpeacha san [[An Aithin|Ataen]] i [[2004]] tháinig Eadaoin san t-aonú h-áit déag san mbabhta leathcheannais K-1 ach bhí sí áit amháin amach ó áit san mbabhta ceannais.

=== Rialacha an Slalom ===
Níl cead ag an gcadhcóir teagmháil leis na geataí seo leis an gcéasla, leis an gcadhc, leis an gceann ná corp. 'Séard is geata ann ná dhá chuaille a bhíonn crochta as sreang trasna an uisce. Bíonn geataí glas agus bán ag dul síos an abhainn. Bíonn geataí dearg agus bán ag dul suas an abhainn. Tá na geataí leagtha sa gcaoi is go mbeidh ort gluaiseachtaí casta tras-shruth a dhéanamh agus úsáid a bhaint as na tonnta agus cúl-shruthanna. Gearrtar pionós ar theagmháil leis na geataí tré dhá shoicind a chur le am an iomaitheora.

Cuirtear caoga soicind le am an iomaitheora mura n-éiríonn leis/léi dul tríd geata ar fad,má bhíonn sé/sí ceathaireach a cúig céim amach ón ngeata,má théann tríd an ngeata bun os cionn nó má théann tríd geataí san ord mí-cheart. Tógann cúrsaí Slalom go h-ionduail ochtó go dhá chéad soicind a stiúradh agus bíonn dhá rith ag gach iomaitheoir agus cuirtear na h-amanna ón bpéire le chéile. Beidh ocht déag go fiche cúig geata ag gnáth chúrsa, le meascán de gheataí ag dul suas abhainn agus síos abhainn.Is féidir le fad an chúrsa a bheith éagsúl ach go h-ionduail bíonn sé idir 250-400 méadar.

== Ocáidí Rásaíochta eile ==
Chomh maith leis na cluichí oilimpeacha bíonn go leor rásaí fada curachóireacht eile ar siúl.I measc an chuid is mó a bhfuil cáil orthu tá an ''Sella Descent'' i dTuaisceart [[An Spáinn|na Spáinne]], rás 16.5km ar cuireadh tús leis i [[1931]], an ''Liffey Descent'' (ar an [[Life]]), rás 28.2km atá ar siúl in Éirinn ó [[1959]], an rás uisce ciúin idir-náisiúnta a thosaigh i [[1948]], ar siúl ar chúrsa 23 míle (37km) síos an abhainn ag Salida, [[Colorado]], agus an Avon Descent [[An Astráil|san Astráil]]. Tosaíonn séasúr an rásaíocht in Éirinn i mí Márta agus críochnaíonn i mí Deireadh-Fómhair. 

== Conclúid agus nascanna úsáideach ==
Tá sé sách furasta an chadhcáil a thógál suas mar chaitheamh aimsire nó mar spórt iomaíoch. Cuireann aibhne na h-Eireann agus na farraigí mórthimpeall seansanna iontach curachóireachta ar fáil.Is féidir iomradh ar uiscí ciúine ar chanáileacha agus aibhne nó dóibh siúd a dteastaíonn scleondar uatha is féidir leo uiscí garbh a phiocadh.An t-am is fearr don spórt seo ná an geimhreadh nuair a ardaíonn báisteach throm sruth na n-aibhneacha chun scileanna an churachóir a thástail. Bhí curachóirí aonair sa tír ar feadh blianta fada ach ba i ndeireadh na gcaogadaí agus go luath ina dhiaidh sin i 1960 a bunaíodh an ''Irish Canoe Union''. Tá a chomhionann CANI i [[Tuaisceart Éireann|dTuaisceart Eireann]]. Bíonn cúrsaí ar siúl ag furmhór na n-ionaid eachtraíochta agus na n-ionaid oideachais taobh amuigh ar fud na tíre.Cuireann an ICU cúrsaí ar siúl thar lear chomh maith. 

== Naisc ==
{{commons|Kayak}}
Seo cúpla seoladh úsáideach maidir le cúrsaí agus chun feisteas agus fearas a fháil:
* [http://www.irishseakayakingassociation.org/m2/index.php Irish Sea Kayaking Association]
* http://www.atlanticseakayaking.com/
* [http://www.canoe.ie/|Irish Canoe Union]
* http://www.liffeydescent.com
* http://www.IrishMarathonCanoeing.com
* http://www.irishcanoeslalom.com
* http://www.olympicsport.ie
* http://www.irishsportscouncil.ie

[[Catagóir:Spórt]]
[[Catagóir:Spóirt ag na Cluichí Oilimpeacha]]</text>
      <sha1>23k0dez4tbr0gk9u28icen38agkzjp3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Abhainn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8623</id>
    <revision>
      <id>1063262</id>
      <parentid>717405</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:31:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12953" xml:space="preserve">{{BoscaEolaisRéaltbhuíon|
íomhá = Eridanus |
ainm = an Abhainn |
laidin = Eridanus |
nod = Eri |
ginideach = Eridani |
siombalaíocht = an [[abhainn]] |
dronairde = 3.25 |
diallas = -29 |
achariomlán = 1138 |
acharrangú = 6ú |
líonréaltaí = 4 |
réaltainm = [[Achernar]] (α Eri) |
réaltmhéid = 0.50 |
dreigecheathanna = 
* [[Delta Eridainidí]]
* [[Epsilon Eridainidí]]
* [[Pi Eridainidí]]
* [[Eridainidí Lúnasa]] |
teorantacha =
* [[an Míol Mór]]
* [[an Fhoirnéis]]
* [[an Féinics]]
* [[an Phéist Bheag]]
* [[an Túcán]] (cearnóg)
* [[an Clog]]
* [[an Siséal]]
* [[an Giorria]]
* [[an Bodach]]
* [[an Tarbh]] |
uasleithead = 32 |
íosleithead = 90 |
mí = Nollaig |
nótaí=}}
Tá '''an Abhainn''' ('''Eridanus''' as [[An Laidin|Laidin]]) ar an séú [[réaltbhuíon]] is mó de na 88 réaltbhuíon a nglacann an [[ARI|tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]] leo. Bhí sé freisin ar cheann de na 48 réaltbhuíon ar [[Catalóg Tholamaes|chatalóg]] [[Tolamaes|Tholamaes]]. Tá an réaltbhuíon seo suite ar an [[Sféar neamhaí|leathsféar neamhaí theas]].


== Príomhghnéithe ==
* [[Achernar|α Eri]], dá ngairtear freisin [[Achernar]]: tá sé ar [[amharcmhéid]] 0.50 agus is é B3&amp;nbsp;Vpe a [[aicme speictreach]]. Is réalta an-aisteach é Achernar: tá sé ar cheann de na réaltaí is leacaithe sa spéir. Is cosúil go bhfuil trastomhas a mheánchiorcail 50% níos mó ná a thrastomhas polach. Is é is cúis leis seo ná go bhfuil Achernar ag casadh go han-tapaidh. 

* [[Beta Eridani|β Eri]] (Cursa): A3&amp;nbsp;III a aicme speictreach agus soilsíonn sé le gile dhealraitheach ar méid 2.79v.

* [[Gamma Eridani|γ Eri]] (Zaurak): den aicme speictreach M1&amp;nbsp;IIIb, agus ar amharcmhéid 2.98v. Is [[réalta athraitheach]] é Zaurak, agus [[réalta dhúbailte optúil]] chomh maith.

* [[Epsilon Eridani|ε Eri]]: Tá an [[réalta athraitheach]] seo ar an tríú réalta is cóngaraí don [[An Ghrian|Ghrian]]; níl sé ach 10.5 [[solasbhliain]] i bhfad uainn. K2&amp;nbsp;V a aicme speictreach agus 3.78v a amharcmhéid. Is [[réalta athraitheach]] [[BY Draconis]] é, agus is cosúil go bhfuil [[pláinéad eachtarghrianda]] in aice leis.

* [[Theta Eridani|θ Eri]] (Acamar): is [[Rangú réaltach|A-réalta]] bán an [[réalta dhúbailte]] seo ar amharcmhéid 3.4, in éineacht le A-réalta eile atá ar méid 4.5; 2.9 an [[amharcmhéid chomhtháite]]. Is furasta an péire optúil seo a scoilteadh le teileascóip bheaga. Ar [[Catalóg Tholamaes|chatalóg]] [[Tolamaes|Tholamaes]], is réalta den chéad mhéid í seo!

* [[Omicron2 Eridani|ο&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; Eri]] (Keid): is [[tríréalta]] shuntasach é seo. Tá an príomhréalta ar méid 4.43 agus ar aicme speictreach G9. Is [[abhac bán]] é an dara comhbhaill, ar méid 9.52, agus is [[bladhmréalta]] an tríú comhbhaill, ar méid 11.17.

* [[32 Eridani|32 Eri]]: réalta dhúbailte.


== Réada suntasacha domhainspéire ==
* [[NGC 1300]]: [[réaltra bíseach barrach]]

* [[NGC 1535]]: [[réaltnéal pláinéadach]], ar méid 9.6, a d'aimsigh [[Wilhelm Herschel]] sa bhliain [[1785]]. Tá an [[lárréalta]] ar amharcmhéid 12.18; 8.7 an [[gile dhromchla]].

* [[Grúpa Eridanus]]: tá a lán [[réaltra|réaltraí]] le feiceáil ar réaltbhuíon na hAbhann. '''Grúpa Eridanus''', nó '''Fornax II''', a thugtar ar [[Braisle réaltraí|bhraisle réaltraí]] a chuimsíonn réaltraí ón dá thaobh den teorainn idir an Abhainn agus [[an Fhoirnéis]].


== Miotaseolaíocht ==
Tá baint speisialta ag an Abhainn le dhá mhiotas na [[an Ghréig|Gréige]], agus is dócha go mbaineann an dá cheann acu le cruth na réaltbhuíne seo (.i. slí an-chasta). Uaireanta d'fheictí ar Eridanus mar abhainn a rith as uiscí an [[an tUisceadóir|Uisceadóra]]; sa chás seo, caithfidh go samhlaítear an tUisceadóir agus é ag tabhairt a aghaidhe ar an Abhainn, rud nach féidir a dhéanamh gan dealramh an Uisceadóra a athchum i gcaoi go scairdeann an t-uisce amach ar an taobh céanna den Abhainn.

Go coitianta baineann réaltbhuíon na Abhann le miotas [[Faetón]], mac [[Héilias]] (.i. na Gréine), a bhain triail as carbad a athar a thiomáint lá amháin, ach ní raibh an méid sin nirt aige na capaill a smachtú, agus sciurd an carbad i ngach treo. Deireadh an scéil ná gur tháinig an carbad ró-ghar don domhan; chlaochlaíodh ranna den domhain go gaineamhlach agus dódh craiceann na daoine a bhí ina gcónaí sna ranna úd (agus is é sin is cúis le craiceann gorm na [[an Aetóip|nAetóipeach]], de réir na seanghréagach). Chuir [[Séas]] isteach ag an bpointe seo; leag sé Faetón marbh le saighneán, agus thit sé isteach in abhainn Pó san [[an Iodáil|Iodáil]].

Ar dtús ionannaíodh an réaltbhuíon leis an slí a bhreac Faetón ar an spéir, ach ina dhiaidh sin chonacthas uirthi mar an abhainn ar thit Faetón isteach inti.

== Réaltaí ==
:'''Réaltaí a bhfuil ainmneacha dílse orthu:'''
:* [[Achernar|α Eri]] 0.45 '''[[Achernar]]''' &lt; آخر النهر ''Ākhir al-Nahr'' = Críoch na hAbhann
:* [[Beta Eridani|67/β Eri]] 2.78 '''Cursa''' [''Kursa''] nó '''Dhalim'''
:* [[Gamma Eridani|34/γ Eri]] 2.97 '''Zaurak''' [Zaurac, Zaurack] &lt; زورق ''zawraq'' = Bád
:* [[Delta Eridani|23/δ Eri]] 3.52 '''Rana'''
:* [[Zeta Eridani|13/ζ Eri]] 4.80 '''Zibal''' &lt; ? = an Ostrais
:* [[Eta Eridani|3/η Eri]] 3.89 '''Azha''' (?) ainm truaillithe ó Pheirsis آشيانه ''āšiyāne'' = Nead na hOstraise
:* [[Theta Eridani|θ Eri]] '''Acamar''' – dúbailte 3.89, 4.35 &lt; آخر النهر ''ākhir an-nahr'' = Críoch na hAbhann [ainmníodh é sular cuireadh Achernar san áireamh], agus truaillíodh ''rn'' go ''m''.
:* [[Omicron Eridani|ο Eri]]
:** [[38 Eridani|38/ο¹ Eri]] 4.04 '''Beid''' &lt; بيض ''baiđ̧'' = Ubh (na hOstraise)
:** [[40 Eridani|40/ο² Eri]] '''Keid''' [''Kied''] – tríréalta 4.43, 9.5; i measc na réaltaí is gaire &lt; ? ''al-qayd'' = Blaoscanna (na hUibhe)
:* [[Tau2 Eridani|2/τ² Eri]] 4.76 '''Angetenar''' [''Al Anchat, Anchenet, Hinayat (al Nahr)''] &lt; عوجة النهر ''&lt;sup&gt;c&lt;/sup&gt;awjat[u] an-nahr'' = Cam na hAbhann
:* [[Upsilon Eridani|υ Eri]]
:** [[52 Eridani|52/υ¹ Eri]] 4.49 '''Theemin''' [''Beemin'']
:** [[52 Eridani|52/υ² Eri]] 3.82 '''Beemin''' [''Theemin'']
:* [[53 Eridani|53/l Eri]] 3.86 '''Sceptrum''', mar ba é seo an réalta is gile ar '''[[Sceptrum Brandenburgicum]]''', réaltbhuíon caillte.

:'''Réaltaí a bhfuil ainmnithe [[Johann Bayer|Bayer]] orthu:'''
:: [[Achernar|α Eri]] 0.45; [[Beta Eridani|67/β Eri]] 2.78; [[Gamma Eridani|34/γ Eri]] 2.97; [[Delta Eridani|23/δ Eri]] 3.52; [[Epsilon Eridani|18/ε Eri]] 3.72; [[Zeta Eridani|13/ζ Eri]] 4.80; [[Eta Eridani|3/η Eri]] 3.89; [[Theta1 Eridani|θ&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; Eri]] 3.89; [[Theta2 Eridani|θ&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; Eri]] 4.35; [[Iota Eridani|ι Eri]] 4.11; [[Kappa Eridani|κ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.24; [[Lambda Eridani|69/λ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.25; [[Mu Eridani|57/μ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.01; [[Nu Eridani|48/ν&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.93; [[Xi Eridani|42/ξ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.17; [[38 Eridani|38/ο¹&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.04; [[40 Eridani|40/ο²&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.43; [[Pi Eridani|26/π&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.43; [[Rho1 Eridani|8/ρ&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.75; [[Rho2 Eridani|9/ρ&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.32; [[Rho3 Eridani|10/ρ&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.26; [[Tau1 Eridani|1/τ&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.47; [[Tau2 Eridani|2/τ&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.76; [[Tau3 Eridani|11/τ&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.08; [[Tau4 Eridani|16/τ&lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.70; [[Tau5 Eridani|19/τ&lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.26; [[Tau6 Eridani|27/τ&lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.22; [[Tau7 Eridani|28/τ&lt;sup&gt;7&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.24; [[Tau8 Eridani|33/τ&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.64; [[Tau9 Eridani|36/τ&lt;sup&gt;9&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.62; [[50 Eridani|50/υ¹&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.49; [[52 Eridani|52/υ²&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.82; [[Upsilon4 Eridani|41/υ&lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.55; [[Phi Eridani|φ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.56; [[Chi Eridani|χ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.69; [[Psi Eridani|65/ψ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.80; [[Omega Eridani|61/ω&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.36; [[62 Eridani|62/b&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.50; [[51 Eridani|51/c&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.22; [[43 Eridani|43/d&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;–&amp;nbsp;dúbailte&amp;nbsp;3.97,&amp;nbsp;5.85; [[82 Eridani|82/e&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.26; [[f Eridani|f&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;–&amp;nbsp;dúbailte:&amp;nbsp;4.30,&amp;nbsp;4.73; [[g Eridani|g&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.17; [[h Eridani|h&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.59; [[i Eridani|i&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.11; [[p Eridani|p&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;–&amp;nbsp;dúbailte&amp;nbsp;5.76,&amp;nbsp;5.76; [[q1 Eridani|q&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.52; [[q2 Eridani|q&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.04; [[17 Eridani|17/v&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.74; [[32 Eridani|32/w&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;–&amp;nbsp;dúbailte:&amp;nbsp;4.79, 6.14; [[y Eridani|y&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.57

:'''Réaltaí a bhfuil ainmnithe [[John Flamsteed|Flamsteed]] orthu:'''
:: [[Tau1 Eridani|1/τ&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.47; [[Tau2 Eridani|2/τ&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.76; [[Eta Eridani|3/η Eri]] 3.89; [[4 Eridani|4 Eri]] 5.44; [[5 Eridani|5 Eri]] 5.56; [[6 Eridani|6 Eri]] 5.82; [[7 Eridani|7 Eri]] 6.11; [[Rho1 Eridani|8/ρ&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.75; [[Rho2 Eridani|9/ρ&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.32; [[Rho3 Eridani|10/ρ&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.26; [[Tau3 Eridani|11/τ&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.08; [[Zeta Eridani|13/ζ Eri]] 4.80; [[14 Eridani|14 Eri]] 6.14; [[15 Eridani|15 Eri]] 4.86; [[Tau4 Eridani|16/τ&lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.70; [[17 Eridani|17/v&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.73; [[Epsilon Eridani|18/ε Eri]] 3.72; [[Tau5 Eridani|19/τ&lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.26; [[20 Eridani|20 Eri]] 5.24; [[21 Eridani|21&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.97; [[22 Eridani|22 Eri]] 5.53; [[Delta Eridani|23/δ Eri]] 3.52; [[24 Eridani|24 Eri]] 5.24; [[25 Eridani|25 Eri]] 5.56; [[Pi Eridani|26/π&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.43; [[Tau6 Eridani|27/τ&lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.22; [[Tau7 Eridani|28/τ&lt;sup&gt;7&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.24; [[29 Eridani|29&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;7.10; [[30 Eridani|30&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.48; [[32 Eridani|32/w&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;–&amp;nbsp;dúbailte:&amp;nbsp;4.79, &amp;nbsp;6.14; [[Tau8 Eridani|33/τ&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.64; [[Gamma Eridani|34/γ Eri]] 2.97; [[35 Eridani|35&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.28; [[Tau9 Eridani|36/τ&lt;sup&gt;9&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.62; [[37 Eridani|37&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.44; [[38 Eridani|38/ο¹&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.04; [[39 Eridani|39/39&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.87; [[40 Eridani|40/ο²&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.43; [[Upsilon4 Eridani|41/υ&lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.55; [[Xi Eridani|42/ξ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.17; [[43 Eridani|43/d&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp; 3.96; [[44 Eridani|44&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.53; [[45 Eridani|45&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.91; [[46 Eridani|46&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.71; [[47 Eridani|47&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.20; [[Nu Eridani|48/ν&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.93; [[49 Eridani|49&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.32; [[50 Eridani|50/υ¹&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.49; [[51 Eridani|51/c&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.23; [[52 Eridani|52/υ²&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;3.82; [[53 Eridani|53/l Eri]] 3.86; [[54 Eridani|54&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.32; [[55 Eridani|55&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.98; [[56 Eridani|56&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.78; [[Mu Eridani|57/μ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.01; [[58 Eridani|58&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.49; [[59 Eridani|59&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.76; [[60 Eridani|60&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.03; [[Omega Eridani|61/ω&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.36; [[62 Eridani|62/b&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.50; [[63 Eridani|63&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.39; [[S Eridani|64/S&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.74; [[Psi Eridani|65/ψ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.80; [[66 Eridani|66&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.12; [[Beta Eridani|67/β Eri]] 2.78; [[68 Eridani|68&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;5.11; [[Lambda Eridani|69/λ&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.25; [[82 Eridani|82/e&amp;nbsp;Eri]]&amp;nbsp;4.26

:'''Réaltaí suntasacha eile:'''
:* [[EF Eridani|EF Eri]] 14.5 - &lt;17.5 – [[réalta athraitheach mhórchorraíola]]
:* [[Alfa Fornacis|12 Eri]] = Alfa Fornacis

== Féach fosta ==
* [[Sonraí réaltmhéadracha ag baint leis an Abhainn]]

== Naisc sheachtreacha ==
* [http://www.alcyone.de/SIT/bsc/ Yale Bright Star Catalog]
* [http://homepage.ntlworld.com/robin.gatter/data/Eri.htm an Abhainn ar shuíomh Robin Gatter]
* [http://www.ianridpath.com/startales/eridanus.htm ''Star Tales'' de chuid Ian Ridpath]
* [http://www.coldwater.k12.mi.us/lms/planetarium/myth/eridanus.html an Abhainn agus Miotaseolaíocht an Domhain]
* [http://www.dibonsmith.com/eri_con.htm an Abhainn ar shuíomh Richard Dibon-Smith]
* [http://www.astronomical.org/portal/modules/wfsection/article.php?articleid=36 Peoria Astronomical Society: an Abhainn]
* [http://www.allthesky.com/constellations/eridanus/ The Deep Photographic Guide to the Constellations: an Abhainn]

== Tagairtí ==
* {{Tagairt leabhair|Údar=Burnham, Robert Jr.|Teideal=Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.2|Foilsitheoir=General Publishing Company, Ltd., Toronto|Bliain=1966, 1978|ID=ISBN 0-486-23673-0}}


{{RéaltbhuíontaLiostaitheAgTolamaes}}
{{LiostaRéaltbhuíonta}}

[[Catagóir:Réaltbhuíonta|Abhainn]]</text>
      <sha1>0gqglbhxkc3muu4dcu8cy2m535nusly</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mystery Train</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8915</id>
    <revision>
      <id>1063100</id>
      <parentid>1060843</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:31:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3172" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Scannáin
|image = [[Íomhá:Mystery Train.jpg|220px]]
}}
Is é '''''Mystery Train''''' ná scannán a stiúradh agus a scríobhadh [[Jim Jarmusch]] sa bhliain [[1989]]. Tá an plota an scannáin suite i [[Memphis]], [[Tennessee]]. Roinntear an scannán i dtrí ghearrscannáin, 'A Long Way From Yokohama,' 'A Ghost' agus 'Lost In Space.' Cuireadh an chéad scéal (A Long Way From Yokohama) le chéile in onóir [[Elvis Presley]], tá an pháirt seo den scannán faoi dhá turasóirí a thagraíonn gaol i ngach rud le Elvis. Sa dara scéal (A Ghost), tá carachtar [[Nicoletta Braschi]] ag stopadh in óstán le Elizabeth Bracco, pléann siad a chuid fadhbanna. Tagann réiteach ar na fadhbanna seo nuair a fhaigheann Braschi cuairt ó thaibhse Elvis. Leanann scéal a trí (Lost In Space) ag lorg réiteach ar fhadhbanna Elizabeth Bracco, nuair a thagann a bhuachaill ar an bhfód. Tá an celtóir le feiceáil [[Screamin' Jay Hawkins]] i ngach scéal ag obair ag an deasc san óstán, agus bíonn a cheol sa chúlra don scannán chomh maith.

== Gradaim ==
* Dréacht ealaíonta is fearr (Bua) - Jim Jarmusch - 1989 - Cannes Film Festival
* Bean Aisteoir is fearr - (Ainmníodh é) - Youki Kudoh - 1989 - Independent Spirit Award
* Best Cinematography (Ainmníodh é) -Robby Müller - 1989 - Independent Spirit Award
* Stiúthóir is fearr (Ainmníodh é) - Jim Jarmusch - 1989	- Independent Spirit Award
* Scannán is fearr (Ainmníodh é) - 1989 - Independent Spirit Award
* Screenplay is fearr (Ainmníodh é) - Jim Jarmusch - 1989 - Independent Spirit Award
* Aisteoir tacaithe is fearr (Ainmníodh é) - Steve Buscemi - 1989	- Independent Spirit Award
* Aisteoir tacaithe is fearr (Ainmníodh é) - Screamin' Jay Hawkins - 1989 - Independent Spirit Award

== Aisteoirí ==
===''Far From Yokohama''===
{{div col|2}}
*[[Masatoshi Nagase]] - Jun 
*[[Youki Kudoh]] - Mitsuko 
*[[Screamin' Jay Hawkins]] 
*[[Cinqué Lee]]  
*[[Rufus Thomas]] 
*[[Jodie Markell]] - Sun Studio Guide
*William Hoch, Patch Hoch, &amp; Joshua Elvis Hoch 
*Reginald Freeman  
*Beverly Prye 
{{div col end}}

===''A Ghost''===
{{div col|2}}
*[[Nicoletta Braschi]] - Luisa
*[[Elizabeth Bracco]] - Dee Dee
*[[Sy Richardson]] 
*[[Tom Noonan]] 
*Stephen Jones - An Taibhse
*Lowell Roberts	- Lester
*[[Sara Driver]] 
*Richard Boes 
*Darryl Daniel 
*Calvin Brown 
*Jim Stark &amp; Elan Yaari 
{{div col end}}

===''Lost in Space''===
{{div col|2}}
*[[Joe Strummer]] - Johnny (nó) Elvis
*[[Rick Aviles]] - Will Robinson
*[[Steve Buscemi]] - Charlie
*[[Vondie Curtis-Hall]] - Ed
*Royale Johnson - Earl 
*Winston Hoffman - Wilbur 
*[[Rockets Redglare]] 
*[[Marvell Thomas]] 
*Charles Ponder 
*[[D'Army Bailey]] 
*[[Tom Waits]] - D.J Raidió (guth)
* Sam Jackson - (guth)
* Karen Longwell - (guth)
* Ralph Wakefield	- (guth)
* Bobby Jay - (guth)
* Tom Stocker - (guth)
{{div col end}}

== Ceangail sheachtracha ==
* [http://www.allmovie.com/cg/avg.dll?p=avg&amp;sql=1:34211 Mystery Train ag AllMovie.com (Béarla)]

[[Catagóir:Scannáin Béarla]]
[[Catagóir:Scannáin Iodáilis]]
[[Catagóir:Scannáin Mheiriceánacha]]
[[Catagóir:Scannáin Seapáinise]]
[[Catagóir:Scannáin na Seapáine]]</text>
      <sha1>b5b0omrkmna6n0u71sda50268v4sufk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Laos</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8963</id>
    <revision>
      <id>1063275</id>
      <parentid>1060231</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:40:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="793" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Tír in [[oirdheisceart]] na h[[Áise]] í '''Daon-Phoblacht Dhaonlathach Laos''' (Laos). 

Tá sí ag críochantacht leis an g[[an Chambóid|Cambóid]], le [[Maenmar]], le [[Daon-Phoblacht na Síne]], leis an [[An Téalainn|Téalainn]], agus le [[Vítneam]]. Is í an [[Laoisis]] an teanga náisiúnta, agus í gaolmhar go mór leis an Téalainnis - le fírinne, is ionann í, a bheag nó a mhór, agus an chanúint a labhraítear i dtuaisceart na Téalainne, cé go bhfuil caighdeán agus scríbhneoireacht dá cuid féin aici. Is í [[Vientiane]] an phríomhchathair. Tá rialtas [[Cumannachas|Cumannach]] i réim i Laos.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol-tír}}

[[Catagóir:Laos| ]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>8isgtz04redutdgtb8swqrpcybmybg3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Chambóid</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9001</id>
    <revision>
      <id>1063276</id>
      <parentid>1036568</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:40:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="574" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Tír in [[oirdheisceart]] na h[[An Áise|Áise]] is ea '''Ríocht na Cambóide'''. Tá sí ag críochantacht leis [[an Téalainn]], [[Laos]] agus [[Vítneam]]. Is í an [[An Chiméiris|Chiméiris]] an teanga náisiúnta, agus is í [[Phnom Penh]] an phríomhchathair. Is [[monarcacht bhunreachtúil]] í an Chambóid.

== Féach ar ==
* [[Cogadh Vítneam agus na Síne]]
* [[Pol Pot]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol-tír}}

{{DEFAULTSORT:Chamboid}}
[[Catagóir:An Chambóid| ]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>1e4yjqru65olr6wpujujafb9x7ehl6b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Groningen (cúige)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9210</id>
    <revision>
      <id>1063277</id>
      <parentid>906224</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:40:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="967" xml:space="preserve">[[Íomhá:Groningen-Position.png|deas]]
Is cúige de chuid na h[[an Ísiltír|Ísiltíre]] é '''Groningen''' ({{fuaim|Nl-Groningen.oga|éist}}) atá suite i dtuaisceart na tíre. Is é [[Groningen, Groningen|Groningen]] an phríomhchathair.

== Bardais ==
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; 
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;padding-right: 2em;&quot; |
* [[Appingedam]]
* [[Bedum]]
* [[De Marne]]
* [[Delfzijl]]
* [[Eemsmond]]
* [[Groningen, Groningen|Groningen]]
* [[Grootegast]]
* [[Haren, Groningen|Haren]]
* [[Leek, Groningen|Leek]]
* [[Loppersum]]
| width=&quot;50&quot; |
| valign=&quot;top&quot; |
* [[Marum]]
* [[Midden-Groningen]]
* [[Oldambt]]
* [[Pekela]]
* [[Stadskanaal]]
* [[Ten Boer]]
* [[Veendam]]
* [[Westerwolde]]
* [[Winsum]]
* [[Zuidhorn]]
|}

== Nasc seachtrach ==
* [http://www.provinciegroningen.nl Provincie Groningen] - suíomh oifigiúil

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Cúigí na hÍsiltíre}}

[[Catagóir:Cúigí na hÍsiltíre]]
[[Catagóir:Groningen (cúige)]]</text>
      <sha1>sb82x0gexbgq6wsb21kvfbjtpbd14m8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gary Cooper</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9565</id>
    <revision>
      <id>1063022</id>
      <parentid>1047994</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:57:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8392" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba [[aisteoir]] [[Meiriceá|Meiriceánach]] ó bhunadh [[An Bhriotáin|Briotanach]] é '''Gary Cooper''' ([[7 Bealtaine]], [[1901]] – [[13 Bealtaine]], [[1961]]) a bhuaigh [[Gradaim an Acadaimh]] dhá uair. Lean a shaol oibre ó na [[1920idí|1920ídí]] go dtí bliain a [[Bás|bháis]]. Bhí aithne air mar gheall ar a stíl aisteoireachta ciúin agus a phearsa stóchúil, tréan, a d'oir go mór do na rólanna sna ''Westerns'' inar ghlac sé páirt. 

Fuair Cooper cúig ainmniúchán [[Academy Awards|Oscar]] don duais ''Aisteoir is Fearr'', le linn a shaol oibre, agus bhain sé dhá uair é. Fuair sé Duais Onórach freisin ón Acadamh i 1961, cúpla seachtain roimh a bháis.

== Óige ==
[[Íomhá:Gary Cooper 1903.jpg|clé|mion|'''Gary Cooper, 1903''']]
Rugadh Cooper faoin ainm '''Frank James Cooper''' i Helena, [[Montana]]. Bhí cónaí air agus é ina bhuachaill i m[[Bedfordshire|Bedfordhire]], [[Sasana]], lena mháthair Alice, agus a dheartháir ní ba mhó, Arthur Le Roy. D'fhreastail sé ar [[scoil]] [[Dunstable]] (scoil phoiblí&lt;ref&gt;tugtar &quot;scoileanna poiblí&quot; orthu, na scoileanna is costasaí, go mearbhlach i Sasana&lt;/ref&gt;) idir 1909 agus 1912.  

Chuaigh sé ar ais go dtí na Stáit Aontaithe sa bhliain 1912. Gortaíodh é i dtimpiste [[Gluaisteán|gluaisteáin]] agus é trí bliana déag d'aois, agus bhí air bogadh go dtí rainse a athar i Montana, [[SAM]] le biseach a fháil, áit a ghnóthaigh sé a chuid scileanna [[Capall|marcaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a.

Sna blianta 1922 agus 1923, bhí sé ag obair mar threoraí turasóireachta i [[Yellowstone]]. 

== Hollywood ==
[[Íomhá:Gary Cooper 1926.jpg|mion|''The Winning of Barbara Worth'' (1926)|clé]]
Bhog sé go [[Los Angeles]] i 1924, áit a fuair sé post mar dhuine sa bhreis sa tionscail scannánaíochta. 

Bliain ina dhiaidh dá chéad scannán gearr mar phríomhaisteoir, glaodh go Paramount Studios é agus ofráladh conradh fad-téarmach dó, rud a ghlac sé leis. 

D'athraigh sé a ainm go Gary (ó Frank) i 1925, de réir chomhairle a ionadaí, a d'fhás suas i Gary, [[Indiana]]. 

Thar na blianta, bhí ról ag Cooper i níos mó ná céad scannán. Bhain sé a chéad duais Oscar don Aisteoir is Fearr i [[1941]] dá ról i Sergeant York. I [[1952]], bhain Cooper an dara Oscar dá ról mar Marshal Will Kane i ''High Noon'', a léiriú ab fhearr de réir na gcriticeoirí.[[Íomhá:For Whom The Bell Tolls trailer.jpg|thumb|240px|''For Whom The Bell Tolls'' - 1943|clé]]
== Bás ==
Fuair Cooper bás ó [[ailse scamhóige]] i 1961, sé lá i ndiaidh dó seasca bliain a chomóradh. Cuireadh é i reilig an Chroí Ró-Naofa i Southampton, [[Nua-Eabhrac]]. [[Íomhá:Gary Cooper 2.jpg|mion|''Vera Cruz'' (1954).|clé]]Chuaigh sé faoin scian do ailse próstatach agus putóige an bhliain roimhe sin ach ní raibh modh ann ag an am chun monatóireacht a dhéanamh ar ailse. 

Bhí sé ró-bhreoite chun freastal ar an Oscar in Aibreán 1961, agus dá bhrí sin ghlac a dhlúth-chara [[James Stewart]] a Oscar onórach ina áit. 

Ba léir ó óráid tochtmhar Stewart go raibh rud éigin mícheart, agus an lá ina dhiaidh bhí ceann-teideal ar nuachtáin ar fud an domhain, &quot;Tá ailse ag Gary Cooper&quot;. Mí ina dhiaidh sin, fuair an t-aisteoir bás.

== Scannáin ==
* ''Dick Turpin'' ([[1925]])
* ''The Thundering Herd'' ([[1925]])
* ''Wild Horse Mesa'' ([[1925]])
* ''The Lucky Horseshoe'' ([[1925]])
* ''The Vanishing American'' ([[1925]])
* ''The Eagle'' ([[1925]])
* ''Tricks'' ([[1925]])
* ''Three Pals'' ([[1926]])
* ''The Enchanted Hill'' ([[1926]])
* ''Watch Your Wife'' ([[1926]])
* ''The Winning of Barbara Worth'' ([[1926]])
* ''Old Ironsides'' ([[1926]])
*''The Spider's Net'' ([[1927]])
* ''It'' ([[1927]])
* ''Arizona Bound'' ([[1927]])
* ''Children of Divorce'' ([[1927]])
* ''The Last Outlaw'' ([[1927]])
* ''Wings'' ([[1927]])
* ''Nevada'' ([[1927]])
* ''Half a Bride'' ([[1928]])
* ''Beau Sabreur'' ([[1928]])
* ''Doomsday'' ([[1928]])
* ''The Legion of the Condemned'' ([[1928]])
* ''Lilac Time'' ([[1928]])
* ''The First Kiss'' ([[1928]])
*''The Shopworn Angel'' ([[1928]])
* ''The Wolf Song'' ([[1929]])
* ''Betrayal'' ([[1929]])
* ''The Virginian'' ([[1929]])
* ''Seven Days' Leave'' ([[1930]])
* ''Only the Brave'' ([[1930]])
* ''Paramount on Parade'' ([[1930]])
* ''The Texan'' ([[1930]])[[Íomhá:Gary Cooper in Morocco trailer.JPG|mion|''Morocco,'' 1930]]
* ''A Man from Wyoming'' ([[1930]])
* ''The Spoilers'' ([[1930]])
* ''Morocco'' ([[1930]])
* ''Fighting Caravans'' ([[1931]])
* ''The Slippery Pearls'' ([[1931]]) (ábhar gearr)
* ''City Streets'' ([[1931]])
* ''I Take This Woman'' ([[1931]])
* ''His Woman'' ([[1931]])
* ''The Voice of Hollywood No. 13'' ([[1932]]) (ábhar gearr)
* ''Hollywood on Parade'' ([[1932]]) (ábhar gearr)
* ''Make Me a Star'' ([[1932]]) (Cameo)
* ''Devil and the Deep'' ([[1932]])
*[[Íomhá:Gary Cooper in The Plainsman 1936.jpg|mion|Gary Cooper agus Jean Arthur, ''The Plainsman'', 1936]]''If I Had A Million'' ([[1932]])
* ''A Farewell to Arms'' ([[1932]])
* ''Today We Live'' ([[1933]])
* ''One Sunday Afternoon'' ([[1933]])
* ''Alice in Wonderland'' ([[1933]])
* ''Design for Living'' ([[1933]])
* ''Operator 13'' ([[1934]])
* ''Now and Forever'' ([[1934]])
* ''The Hollywood Gad-About'' ([[1934]]) (ábhar gearr)
* ''Star Night at the Cocoanut Grove'' ([[1934]]) (ábhar gearr)
* ''The Lives of a Bengal Lancer'' ([[1935]])
* ''The Wedding Night'' ([[1935]])
* ''Peter Ibbetson'' ([[1935]])
* ''La Fiesta de Santa Barbara'' ([[1935]]) (ábhar gearr)
* ''Desire'' ([[1936]])
* ''Mr. Deeds Goes to Town'' ([[1936]])
* ''Hollywood Boulevard'' ([[1936]]) (Cameo)
* ''The General Died at Dawn'' ([[1936]])
* ''The Plainsman'' ([[1936]])
* ''Lest We Forget'' ([[1937]]) (ábhar gearr)
* ''Souls at Sea'' ([[1937]])
* ''Bluebeard's Eighth Wife'' ([[1938]])
* ''The Adventures of Marco Polo'' ([[1938]])
* ''The Cowboy and the Lady'' ([[1938]])
* ''Beau Geste'' ([[1939]])
* ''The Real Glory'' ([[1939]])
* ''Screen Snapshots: Seeing Hollywood'' ([[1940]]) (ábhar gearr)
* ''Screen Snapshots Series 19, No. 6'' ([[1940]]) (ábhar gearr)
* ''The Westerner'' ([[1940]])
*[[Íomhá:Gary Cooper The Fountainhead 1949.jpg|mion|''The Fountainhead'', 1949]]''North West Mounted Police'' ([[1940]])
* ''Meet John Doe'' ([[1941]])
* ''Sergeant York'' ([[1941]])
* ''Ball of Fire'' ([[1941]])
* ''Hedda Hopper's Hollywood No. 3'' ([[1942]]) (ábhar gearr)
* ''The Pride of the Yankees'' ([[1942]])
* ''[[For Whom the Bell Tolls]]'' ([[1943]])
* ''The Story of Dr. Wassell'' ([[1944]])
* ''Memo for Joe'' ([[1944]]) (ábhar gearr)
* ''Casanova Brown'' ([[1944]])
* ''Along Came Jones'' ([[1945]])
* ''Saratoga Trunk'' ([[1945]])
* ''Cloak and Dagger'' ([[1946]])
* ''Variety Girl'' ([[1947]])
* ''Unconquered'' ([[1947]])
* ''Good Sam'' ([[1948]])
* ''Snow Carnival'' ([[1949]]) (ábhar gearr) (reacaire)
* ''The Fountainhead'' ([[1949]])
* ''It's a Great Feeling'' ([[1949]]) (Cameo)
* ''Task Force'' ([[1949]])
* ''Screen Snapshots: Motion Picture Mothers, Inc.'' ([[1949]]) (ábhar gearr)
* ''Bright Leaf'' ([[1950]])
* ''Dallas'' ([[1950]])
* ''You're in the Navy Now'' ([[1951]])
* ''It's a Big Country'' ([[1951]])
* ''Starlift'' ([[1951]]) (Cameo)
* ''Distant Drums'' ([[1951]])
* ''[[High Noon (scannán 1952)|High Noon]]'' ([[1952]])
* ''Springfield Rifle'' ([[1952]])
* ''Return to Paradise'' ([[1953]])
* ''Blowing Wild'' ([[1953]])
* ''Garden of Evil'' ([[1954]])
* ''Vera Cruz'' ([[1954]])
* ''Screen Snapshots: Hollywood Premiere'' ([[1955]]) (ábhar gearr)
* ''The Court-Martial of Billy Mitchell'' ([[1955]])
* ''Friendly Persuasion'' ([[1956]])
* ''Love in the Afternoon'' ([[1957]])
* ''Glamorous Hollywood'' ([[1958]]) (ábhar gearr)
* ''Ten North Frederick'' ([[1958]])
* ''Man of the West'' ([[1958]])
* ''The Hanging Tree'' ([[1959]])
* ''Alias Jesse James'' ([[1959]]) (Cameo)
* ''They Came to Cordura'' ([[1959]])
* ''Premier Khrushchev in the USA'' ([[1959]]) (scannán faisnéise)
* ''The Wreck of the Mary Deare'' ([[1959]])
* ''The Naked Edge'' ([[1961]])

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha|Cooper, Gary]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1901|Cooper, Gary]]
[[Catagóir:Básanna i 1961|Cooper, Gary]]
[[Catagóir:Buaiteoirí gradam Aisteoir is Fearr sna gradaim Academy]]
[[Catagóir:Buaiteoirí gradam Aisteoir is Fearr i nDráma sna gradaim Golden Globe]]</text>
      <sha1>rr72s3ziyu4hxpg46nn7wz7ihsinjt1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mike McCready</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9719</id>
    <revision>
      <id>1063235</id>
      <parentid>1054525</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="784" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Giotár|Giotáraí]] is ea '''Michael &quot;Mike&quot; McCready''' (rugadh i b[[Pensacola, Florida|Pensacola]], [[Florida]], [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] ar [[5 Aibreán]], [[1966]]), a sheinneann príomhghiotár leis an mbanna Meiriceánach [[Pearl Jam]]. Tá stíl ag McCready atá cosúil leis [[na gormacha]], agus thóg sé inspioráid ó [[Jimi Hendrix]], [[Stevie Ray Vaughan]], agus daoine eile. Cumann McCready roinnt amhráin don bhanna freisin.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.giventowail.com/ Given To Wail, suíomh neamhoifigiúil.]


{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:McCready, Mike}}
[[Catagóir:Giotáraithe]]
[[Catagóir:Rac-cheoltóirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1966]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>michr5vg4xu9qonvrietni33ovtg9eg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Hiondúchas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9752</id>
    <revision>
      <id>1063321</id>
      <parentid>1062753</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:49:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5831" xml:space="preserve">{{glanadh}}

[[Íomhá:Sri Mariamman Temple 3, Dec 05.JPG|thumb|240px|Feidhmíonn teampaill mar lárionad adhair i saoil comhphobal Hiondúch. Seo í Sri Mariamman, [[Singeapór]].]]
Is éard atá in '''Hiondúchas''' ná traidisiún spioradálta aondéitheach&lt;REF&gt;http://hinduamericanfoundation.org/hintro_questions.htm&lt;/ref&gt; oirthearach. Sa lá atá inniu ann is é an tríú creideamh is mó cleachtaithe ar domhain. Is é ceann de na reiligiúin is sine sa domhan. Tá béim ag an Hiondúchas ar [[An Búdachas|Búdachas]], [[An Saíceachas|Saíceachas]] agus [[Seaineachas]].

Thosaigh an reiligiún san [[An India|India]]. Sa lá atá inniu ann tá daonra mór Hiondúch san [[Neipeal]] (89%), [[An India|India]] (79%), [[Oileán Mhuirís]] (52%), [[An Ghuáin]] (40%), [[Fidsí|Oileáin Fhidsí]] (38%), [[Suranam]] (30%), [[An Bhútain|An Bhútáin]] (25%), [[Oileán na Tríonóide]] (24%), [[Srí Lanca]] (15%), agus [[An Mhalaeisia|Malaeisia]] (6.3%).&lt;ref&gt;http://www.adherents.com/largecom/com_hindu.html Daonra Hiondúchas&lt;/ref&gt; Tá daonra mór Hiondúch i dtíortha eile freisin, eg. i Meiriceá tá 2 milliún daoine Hiondúch.&lt;ref&gt;http://hinduism.about.com/library/weekly/extra/bl-hinduamericans.htm&lt;/ref&gt; Tá timpeall ar 900 milliún sa domhan iomlan.

Ní hé ''Hiondúchas'' an téarma ceart. Glaonn daoine Hiondúch ''Sanatan Dharm'' ar an traidisiún spioradálta seo.

Ciallainn ''Sanatan'' gur traidisiún síoraí é; is éard atá in san tearma ''Dharm'' ná cleachtaithe spioradálta a fhorbrainn tréithe spioradálta inmheanach an duine, agus is mar a ngeall is féidir leat [[Bhagwan|Dia]] a bhaint amach.

Creideann daoine go bhfuil a lán mí-dearcaidh faoin Hiondúchas ann.&lt;ref&gt;http://hinduamericanfoundation.org/media_toolkit_misconceptions.htm&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://hinduism.about.com/od/basics/a/hinduism.htm&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.hsp.org/default.aspx?id=247&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.infinityfoundation.com/mandala/s_es/s_es_sharm_EAA.htm&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.pluralism.org/news/article.php?id=1936&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://legacy.rmplc.co.uk/orgs/isrsa/isrsa207.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.zawaj.com/bilqis/12-13-99_hinduism.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://indiapost.com/article/perspective/661/&lt;/ref&gt;

== Aondéitheach ==
Is traidisiún spioradálta aondéitheach é an Hiondúchas.&lt;ref&gt;http://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/beliefs/intro_1.shtml&lt;/ref&gt; Ní creideann daoine Hiondúch in ach aon [[Bhagwan|Dia]] amháin ach adhairaítear É i mbealaí éagsúla eg. mar ''Krishn'', ''Vishnu'', ''Shiv'' agus ''Shakti''. Is é ''Krishn'' uile-dreach do [[Bhagwan|Dhia]] agus tá na dreachanna eile istigh ann.&lt;ref&gt;http://www.thevedicfoundation.org/valuable_resources/hinduism_at_a_glance.htm&lt;/ref&gt;

== Dia, ''maya'' agus na anaim ==
Is ábhar fíor-tábhachtach agus fothiuil é an gaol idir na trí nithe síoraí seo.&lt;ref&gt;http://hinduism.iskcon.com/concepts/105.htm&lt;/ref&gt; Creideann daoine Hiondúch nach bhfuil ach tri nithe síoraí ann: [[Bhagwan|Dia]], ''maya'' agus anaim.

Tá na anaim gan teorainn, beag bídeach agus Diaga. Tá gaol Diaga síoraí amháin idir [[Bhagwan|Dia]] agus na nanaim. Mínionn an Hiondúchas go bhfuil na anaim imithe go síoraí ó [[Bhagwan|Dhia]]. Ach, mar go bhfuil na anaim Diaga, tá tarraingt/gaol nádúrtha idir iadsan agus [[Bhagwan|Dia]]. Ní bheidh [[anam]] sásta go dtí go bhaineann sé [[Bhagwan|Dia]] amach.

Tá cion nádúrtha ag an meabhair ar an domhain seo mar gheall nar ní Diaga é an meabhair. An difriocht idir tuiscint an meabhair agus tuiscint an anam is cuis le fulaingt an duine.

Mínionn na [[An Hiondúchas|Scrioptúirí Hiondúcha]] go gcaithfear dúthracht&lt;ref&gt;http://encyclopediaofauthentichinduism.org/articles/65_the_true_path.htm&lt;/ref&gt; a dhéanamh do Dhia amháin le do meabhair, agus gan dúthracht a dhéanamh do nithe an domhain seo. Mínionn siad gurbh &quot;tusa&quot; do anam, níl tú do chorp fisiceach. Mar sin, deireann siad go gcaithfear thuisceant go bhfuil tusa agus [[Bhagwan|Dia]] amháin gaolta go síoraí. Go dtí go bhfuil an tuisceant sin agat go hiomlan, caithfidh tú teacht ar imirce ó chorp go gcorp tar éis bás ([[reincarnation]]).

''Maya'' a dtugtar ar cion nádúrtha an meabhair ar nithe an domhain, agus an easpa tarraingt aige ar [[Bhagwan|Dia]].

== Scrioptúirí Hiondúcha ==
Is iad na 'Scrioptúirí Hiondúcha' bunús an chreidimh Hiondúigh. Creideann daoine Hiondúcha go bhfuil na Scrioptúirí síoraí.

Tá cuid maith Scrioptúirí ann. Tá aidhm spioradálta éagsúla acu. Aidhm deireanach na Scrioptúirí Hiondúcha ná [[Bhagwan]] a bhaint amach. Deirtear go bhfuil na Scrioptúirí Hiondúcha uilíoch; tá daoine an domhain seo uilíoch freisin. Mar sin, caithfear go bhfuil modhanna spioradálta éagsúla acu.&lt;REF&gt;http://www.thevedicfoundation.org/authentic_hinduism/bhartiya_scriptures.htm Scrioptúirí Hiondúcha&lt;/ref&gt;:
==== Na príomh-Scrioptúirí Hiondúcha ====
* ''Vedas'' Mhuineann go bhfuil sé tábhachtach a bheith i do dhuine maith.
* ''Vedangas'' 'Sé Bunus gramadach [[An tSanscrait|Sanscrait]]; astralaíocht Hiondúch; agus foclóir ''vedic''.
* ''Upvedas'' Eolaíocht eacnamaíocht, cosaint, ceoil agus ''Ayurved''.
* ''Upnishads'' Ni ach seachmall at in san domhain seo, mar sin caithfear tú-féin a bheith cion ar Dhia gan a bheith cion ar an domhain.
* ''Smritis'' Códanna máralta maireachtáil.
* ''Darshan Shastras'' 
* ''Puranas'' I mhol Dé.
* ''Bhagwatam'' Labhrann sé faoi uile-ghrá Dé.
* ''Itihas'' ''Ramayan'' and ''Mahabharat''
* ''Gita'' Thrí ''bhakti'' amháin is fé uile-ghrá Dé a bhaint amach.

== Leathanacha eile ==
* [[Gurú]]
* [[Jagadguru Kripaluji Maharaj|Jagadguru]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://hinduamericanfoundation.org/hintro_questions.htm Hiondúchas]

[[Catagóir:Hiondúchas| ]]
[[Catagóir:Creideamh]]</text>
      <sha1>pl2o9czzeoc4g4dmixhc0ic6qkto16m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Seóbhanna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10303</id>
    <revision>
      <id>1063230</id>
      <parentid>1045041</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4671" xml:space="preserve">'''Seóbhanna''' a thugtar ar fhoireann cheoil de chineál ar leith a bhí faiseanta sna hallaí damhsa in Éirinn ó lár na gcaogaidí go dtí deireadh na seachtóidí. Go bunúsach, bannaí ceoil ab ea na seóbhannaí a bhí ag déanamh aithris ar bhannaí móra ''Dixieland''. Go tipiciúil, bhí timpeall deichniúr ceoltóirí, nó uimhir éigin idir a sé agus a dó déag, ar sheóbhanna, agus duine nó beirt ag déanamh amhránaíochta. Bhí an-éagsúlacht cheoil á seinm ag na seóbhannaí. Go prionsabálta, bhí siad ag seinm an chineál ceoil a raibh ráchairt air ag an lucht éisteachta - idir [[Snagcheol|shnagcheol]], [[rac-cheol]], [[ceol Gaelach|cheol Gaelach]], agus ''[[country and western]]''. 

Roimh thréimhse na seóbhannaí, bhíodh ceoltóirí na hallaí damhsa ina suí ar chathaoireacha agus iad ag léamh a gcuid cheoil ón mbilleog. Nuair a thosaigh siad féin ag damhsa nó ag bogadh i rithim an cheoil ar an stáitse, tháinig an seóbhanna ar an bhfód mar choincheap. Ní fhéadfadh na ceoltóirí a gcuid nótaí a léamh ón mbilleog agus iad ag gluaiseacht ar an stáitse, rud a d'fhág blas áirithe tobchumtha nó spontáineach ar an gceol. 

B'é [[Clipper Carlton]] an chéad seóbhanna a bhí ann, ach dealraíonn sé gurbh é an t-amhrán mór-ratha ''The Hucklebuck'' le [[Brendan Bowyer]] agus an [[Royal Showband]] ba mhó a tharraing súil na ndaoine ar na seóbhannaí mar fheiniméan. Bhíodh [[Dickie Rock]] ag canadh amhrán de chuid [[Elvis Presley]] agus é ag cur an chineál únfairte de a shamhlaítí le fear mór an pheilbhis féin. Bhí Dickie ina bhall den Miami Showband, tráth. Ní ba deireanaí, rinne na sceimhlitheoirí Protastúnacha [[Dúnmharú an Miami Showband|ródach uafásach]] ar an mbanna sin, toisc go raibh idir Phrotastúnaigh agus Chaitlicigh ag freastal ar ghigeanna an bhanna, rud nár thaitin leis na dearg-Dhílseoirí. 

Na hallaí rince ina mbíodh na seóbhannaí ag seinm, ní bhíodh iontu ach sciobóil ar imeall an bhaile, go bunúsach. Bhí siad péinteáilte i ndathanna geala, áfach, agus ainmneacha ar nós &quot;Fairyland&quot;, &quot;Dreamland&quot;, nó &quot;Wonderland&quot; orthu. Gnóthadóirí áitiúla a thóg iad agus a choinnigh ag obair iad. 

Ní bhíodh ceadúnas ag na hallaí rince biotáille a dhíol. Thar aon rud eile, ní bhíodh aon halla rince in úsáid ach uair amháin in aghaidh cúpla seachtain, agus níorbh fhiú ceadúnas a lorg d'aon áit a bhíodh díomhaoin an chuid ba mhó den am. Thairis sin, bhí na sagairt an-bhuartha faoin gcaidreamh collaí a thiocfadh sna sálaí ag an mbiotáille in áiteanna a rabhthas ag damhsa. Ba mhinic a thagadh sagart an pharóiste ag coinneáil súile ar na daoine óga, ar eagla go mbeidís ag spallaíocht go ródhána i dtimpeallacht áit an damhsa. In imeacht na mblianta, chuaigh an tsaoirse chollaí i bhfairsinge, ach níor ceadaíodh an biotáille sna hallaí rince riamh, go hoifigiúil ar a laghad.

Is iomaí ceoltóir clúiteach in Éirinn a chuir tosach lena chaithréim ag seinm i gceann de na seóbhannaí. Iar-cheoltóirí seóbhannaí is ea [[Brendan Bowyer]], [[Van Morrison]], agus [[Ruairí Ó Gallchóir]].

Ós rud é nach raibh an chuid ba mhó de na seóbhannaí ach ag seinm popcheol idirnáisiúnta nó ceol siamsaíochta de chineál éigin, is iomaí duine a fuair locht orthu nuair a tháinig ré nua. Is é an bhreith a thug [[Bob Geldof]] ar thréimhse na seóbhannaí ná &quot;fásach na ceoltóireachta&quot;, agus é den tuairim nach raibh maith ar bith sna bannaí seo. Mar sin féin, leis na blianta beaga anuas, tá na hÉireannaigh ag cur suim nua sna seóbhannaí agus i ré na seóbhannaí. Tuigtear anois gur ceardscoil thábhachtach a bhí sna bannaí seo dóibh siúd a bhí ag dul le ceoltóireacht sna caogaidí agus sna seascaidí.

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.serve.com/pfc/misc/050731bp.html The Mystery of the Miami Murders] Tuairisc a thug Tom McGurk ar dhúnmharú cheoltóirí an Miami Showband ar an ''Sunday Business Post'' ar an chéad lá déag is dhá scór de Mhí Iúil, [[2005]].
* [http://www.iangallagher.com/Memories.htm Ian Gallagher's Showband Memoirs] - Cuimhní Cinn Iain Uí Ghallchóir ó laethanta na seóbhannaí
* [http://www.irishshowbands.net/ IrishShowbands.net] - Cartlann pictiúirí ó thréimhse na seóbhannaí agus na mbannaí ''beat''
* [http://www.jivenaires.com/showbands.html The Jivenaires present the showbands] - Na ''Jivenaires'' ag caitheamh a súile féin ar thréimhse na seóbhannaí
* [http://www.irish-showbands.com/ Irish-Showbands.com] - Gearóid Ó Gallchóir ag tabhairt urraime do na seóbhannaí

[[Catagóir:Ceol na hÉireann]]</text>
      <sha1>bffad0v0mjglip7g90g62f2zl78dpgd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Shelbourne Football Club</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10493</id>
    <revision>
      <id>1063042</id>
      <parentid>1061724</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:10:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20429" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{Club peile bosca eolais 2   
| ainm an chlub = Shelbourne FC   
| ainmsuaitheantas = [[Íomhá:Shels logo sml.gif|140px]]    
| leasainm = ''Shels'', 'The Reds' 'The Shirts' 'The Dockers'    
| dathanna = [[Íomhá:600px Shelbourne flag.svg|20px]] [[Dearg]] - [[Bán]]   
| siombail =    
| cathair = [[Baile Átha Cliath]]   
| tír = {{bratach|Ireland}} [[Poblacht na hÉireann|Éire]]   
| cónaidhm = [[UEFA]]   
| sraith = [[League of Ireland|Sraith na hÉireann]]   
| bunaithe = 1895   
| cathaoirleach = {{bratach|Ireland}} ?   
| traenálaí = AUL   
| staid = [[Páirc Tulcha]]   
| acmhainn = 3600   
| suíomh = www.shelbournefc.ie  

 |  pattern_la1 = _redborder
|  pattern_b1  = _vneckred
|  pattern_ra1 = _redborder
|  leftarm1    = EE0000
|  body1       = EE0000
|  rightarm1   = EE0000
|  shorts1     = EE0000
|  socks1      = EE0000
|  pattern_la2 =_redborder
|  pattern_b2  =_collarred
|  pattern_ra2 =_redborder
|  leftarm2    = white
|  body2       = white
|  rightarm2   = white
|  shorts2     = White
|  socks2      = red

|  pattern_la3 =_yellowborder
|  pattern_b3  =_collarblack
|  pattern_ra3 =_yellowborder
|  leftarm3    = FFFF30
|  body3       = FFFF30
|  rightarm3  = FFFF30 
|  shorts3    = 000000
|  socks3    = FFFF30 
}}
[[Íomhá:Páirc Na Tulcha.jpg|mion|Páirc Na Tulcha]]
Is cumann sacar é '''Shelbourne Football Club''' ([[Gaeilge]]: ''Cumann Peile {{sic|Shíol B|hroin|hide=y}}'') atá suite i n[[Droim Conrach]], [[Baile Átha Cliath]], [[Poblacht na hÉireann|Éire]]. Tá Shelbourne ag imirt sa chéad roinn i sraithe na hÉireann. [[League of Ireland First Division]] Is é Ian Morris an bainisteoir don chlub. Imríonn Shelbourne i [[Páirc na Tulcha|bpáirc na Tulcha.]]  Leasainmneacha ag an gclub ná The reds, the shirts, shels, the Dockers.   

== An t-Ainm ==
Tagann an t-ainm ó Bhóthar {{sic|Shíol B|hroin|hide=y}} (''Shelbourne road''). Deirtear go raibh fir ag imirt sacar ach ní raibh ainm acu. Bhí siad i gcoinne saighdiúirí na breatainne a bhí suite i mbeairic Beggars Bush. Bhí na fír as An Rinn ag imirt i gcluichí dúchlanach in aghaidh na saighduirí. chuirtear an ceist ag na bhfir cad é ainm an fhoirnne atá aghaibh. Ach Ní raibh ainm ar bith acu. D'fheach siad suas agus chonaic siad an comhartha sráide Shelbourne road agus leis sin, Rugadh an t-ainm Sheblourne.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Humans of the LOI: A Grand Old Team To Know|url=https://www.youtube.com/watch?v=pFUjwJh7nfc|language=en}}&lt;/ref&gt;      

== Stair ==
[[Íomhá:Shelbourne FC 1.jpg|mion|Bunaíodh an club i 1895]]
[[Íomhá:Shelbourne FC 5.jpg|mion|Slattery's, Bunaíodh Shelbourne anseo ]]
Bunaíodh an Club sa bhliain 1895. Bunaíodh an club i dteach tábhairne i mbaile athá cliath. Slattery's an t-ainm atá ar sna laethanta seo. Bhí James Owen mar an chéad runaí. Ag an am sin bhí an cheanncheathrú sinear sacar laighean suite i bhfionnghlas. Shiúil James Owen ó Ascaill na bhFolcadán go [[Fionnghlas]] chun cinnte a dhéanamh go raibh an club cláraithe i gceart.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Humans of the LOI: A Grand Old Team To Know|url=https://www.youtube.com/watch?v=pFUjwJh7nfc|language=en}}&lt;/ref&gt;    

== Stair 1895- 1921 ==
Thosaigh Shelbourne amach ag imirt sa sraith agus sa chorn sóisearacha laighean.  Chiall siad ach cluiche amháin idir an dhá comórtas ag buachan an sraith agus an corn. Mar Gheall ar seo rinne an club cinneadh. Chuirfeadh siad an club i sraith sinsear na hÉireann. Chuaigh siad isteach agus thosaigh Shelbourne ag imirt sa sraith IFA sa bhliain 1897. Bhí rath ag an club ag an tús. Sa bhliain 1905 D'éirigh leo an chorn cluiche ceannais a shroich. Chiall siad an cluiche 2-0 le Distillery. Ach an bliain tar éis sin ba é Cumann Peile Shíol Bhroin an t-aon fhoireann as Baile Áth cliath chun an bua a bhaint amach i gcorn IFA. Bhí an bua acu in aghaidh Belfast Celtic leis an scór 2-0.  Bhuaigh Shelbourne an corn arís i 1910 agus i 1920.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://shelbournefc.ie/about/shelbourne/|teideal=About Shelbourne FC History|language=en-GB|work=Shelbourne FC|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt;  

== Críochdheighilt na hÉireann ==
Nuair a scar Eíreann idir [[Tuaisceart Éireann]] agus [[Saorstát Éireann]]  as a chéile. Bhí gá ann sraith na hÉireann nua a chruthú. Chruthaigh Cumann [[Cumann Peile na hÉireann]] i 1921. Bhí cuis amháin eile don scaradar. Sa Bhliain 1921 agus [[Cogadh na Saoirse (Éire)]] ar siúl. Ghlac Shelbourne agus Glentoran as [[Béal Feirste]] páirt sa chluiche ceannais. Chríoch an chéad cluiche mar chomscór. Bhí an chéad cluiche ar siúl i m[[Béal Feirste]]. Ghlactar ag an am go mbeadh an athimirt i mbaile Áth Cliath. Ach Mar gheall ar an gCogadh Na Saoirse, Shocraigh an IFA go mbeadh an athimirt ar siúl arís i mbéal feirste. In agóid níor ghlac Shelbourne páirt sa chluiche agus Gheill Shíon Broin an cluiche agus bhí an bua ag Glentoran gan choimhlinit acu sa chluiche.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://shelbournefc.ie/whats-a-hundred-years-one-hundred-years-on-from-the-1921-irish-cup/|teideal=What’s a hundred years? One hundred years on from the 1921 Irish Cup|dáta=2021-03-27|language=en-GB|work=Shelbourne FC|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; Drochiarmhairt don chás seo ná sraith agus corn nua a bhí ann do chlubanna sa Saorstát. Bhí Shelbourne mar cheann de na bunaitheoirí an eagraíochta. Ghlac siad páirt sa chéad sraith nua. Bhuaigh Shelbourne an sraith nua don chéad uair i 1925/1926.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://planet_shels.tripod.com/history/clubhonours.html|teideal=Shelbourne's Club Honours|work=planet_shels.tripod.com|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt;  

== Stair 1926-1947 ==
Bhí trí sraith na hÉireann buaite ag Shelbourne suas go dtí tús na trochadí. Bhí achran idir Shelbourne agus an [[Cumann Peile na hÉireann]] i 1933. Chuir an [[Cumann Peile na hÉireann]]  cluiche ar siúl ar an lá chéana nuair a bhí cluiche ag Shelbourne. Chaill siad airgead mar gheal ar droch tinreamh. D'fhág Shelbourne an tsraith in a dhiaidh sin agus níor dhill siad ar ais chuig an sraith don bhliain 1936. D'éirigh leo an chéad Corn Cumann Peile na hÉireann a bhaint amach sa bhliain 1939. Díreach roimh ráig [[Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda.]] Bhuaigh Shelbourne an corn in aghaidh [[Sligo Rovers Football Club]] [[Páirc Chnocán Uí Dhálaigh]]  Bhí an scór 1-0 tar éis an athimirt.  Le linn an cogadh Bhuaigh Shelbourne an sraith i 1943/1944 agus arís i 1946/1947.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://shelbournefc.ie/about/shelbourne/|teideal=About Shelbourne FC History|language=en-GB|work=Shelbourne FC|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt;

== Stair 1947-1992 ==

Tréimhse chiúin a bhí ann club. Bhí bearna tríocha bliana idir an bua i sraith na hÉireann i 1961/1962 agus 1991/1992. Nuair a bhuaigh Shelbourne an trófaí in aghaidh [[Club Peile Dhún Dealgan]] ar an lá dheirenach den séasúr, lá mór do chlub a bhí ann.  Nóiméad suntasach den chlub a tharlú sa bhliain 1946. D'imir Shelbourne in aghaidh [[Futbol Club Barcelona]] sa chéad babhta sa [[UEFA Champions League]] Chaill Shelbourne an dhá cluiche agus d'éirigh leo cúl a aimsiú sa [[Camp Nou]]. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.thefreelibrary.com/Football:+Playing+in+Nou+Camp+is+as+good+as+it+gets;+flashback:+Shels...-a0132177984|teideal=Football: Playing in Nou Camp is as good as it gets; flashback: Shels v Barcelona. - Free Online Library|work=www.thefreelibrary.com|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt;

== Stair 1992-2006 ==
Is é an seal seo mar an páirt is ráthúla i stair an chlub. Le linn an tréimhse seo, Bhuaigh Shelbourne sé sraithe agus ceithre corne. Sa bhliain 2000. Bhuaigh Shelbourne an sraith agus an corn, buachan dhá uair as a chéile. Ghlac Shelbourne páirt i gcomórtas na hÉorpach i rith an seal seo.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://shelbournefc.ie/about/shelbourne/|teideal=About Shelbourne FC History|language=en-GB|work=Shelbourne FC|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

== San Eoraip ==
Thar na blianta ghlac Shelbourne páirt i gcluichi na hEorpach. D'imir an club sa [[UEFA Champions League]] ,[[UEFA Europa League]] , UEFFA Intertoto Cup agus an UEFA Cup Winners Cup.   

Sa bhliain 2003 Bhuaigh Shelbourne sraith na hÉireann agus mar gheall ar seo, cháiligh siad don bhabhta cáilithe. Sa Chéad babhta, d'imir Shelbourne in aghaidh as  KR Reykjavik s[[An Íoslainn|An Íoslainn.]]  
[[Íomhá:OdenseShelbourne.jpg|mion|Shelbourne san Eoraip ]]
.Bhí comhscór 2-2 sa chéad chluiche agus bhí comhscór arís sa bhabtha baile 0-0 ach chuaigh Shelbourne tríd ar riail chúil as baile.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/79005--shelbourne-vs-kr-reykjavik/lineups/|teideal=Shelbourne-KR Reykjavik 2004 History {{!}} Line-ups {{!}} UEFA Champions League|údar=UEFA.com|language=en|work=UEFA.com|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

Sa dara babtha, D'imir Shelbourne in aghaidh Hadjuk Split as An Chróit. Arís eile bhí an chéad cluiche as baile. Chaill Shelbourne an cluiche 3-2. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://_/hnk-hajduk-split_shelbourne-fc/aufstellung/spielbericht/1003897|teideal=HNK Hajduk Split - Shelbourne FC, Jul 28, 2004 - UEFA Champions League Qualifying - Statistics|language=en|work=_|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; Fuair siad dhá chúl as baile. Sa bhabhta baile i b [[Páirc na Tulcha]]  Fuair Shelbourne an bua amach 2-0. Scórail Dave Rodgers an chéad cúl. Chuaigh Shelbourne tríd (4-3) sa scór chomh iomlán.   

Fuair Shelbourne [[Real Club Deportivo de La Coruña]] sa tríú tarraingt den chomórtas. An am seo, Bhí an chéad babtha abahile agus ar siúl i mbóthar lansdún. Comhscór 0-0 a bhí ann.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/irish/3551034.stm|teideal=Shelbourne 0-0 Deportivo|dáta=2004-08-11|language=en-GB|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; Bhí 24,000 daoine ag an gcluiche. Sa dara clucihe  [[An Spáinn|Sa Spáinn]]  bhuaigh  [[Real Club Deportivo de La Coruña]] an cluiche 3-0. Ba ea an chéad am a shroich foireann as sraith na hÉireann an tríú babhta sa [[UEFA Champions League]] roimh.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=LOI vs Europe {{!}} Shelbourne 2004 - When Deportivo came to town|url=https://www.youtube.com/watch?v=oBKOoz5SEZ0|language=en}}&lt;/ref&gt;  

Tar éis sin, chuaigh Shelbourne isteach go dtí an  [[UEFA Europa League]] agus d'imir siad i gcoinne Lille OSC  as [[An Fhrainc]] . Bhí an chéad cluiche den bhabhta ar siúl i mbóthar lansdún. D'éirigh le Shelbourne comhscór a bhaint amach. 2-2.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.uefa.com/uefaeuropaleague/match/79558--shelbourne-vs-losc/postmatch/report/|teideal=Shelbourne keep dream alive|údar=UEFA.com|dáta=2004-09-16|language=en|work=UEFA.com|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; Chiall siad an dara cluiche 2-0 agus le sin, bhí an t-aistear san Eoraip críochnaithe. (4-2) sa scór iomlán 

An bliain tar éis sin Ghlac Shelbourne páirt sa bhabhta cáilithe sa [[UEFA Champions League]] Bhí an chéad in aghaidh Glentoran suite i [[Béal Feirste]] . Bhuaigh Shelbourne an babhta as baile 1-2. San athbhabhta Fuair Shelbourne an bua amach 4-1. (6-2) sa scór iomlán.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Shels easily advance to second round|url=https://www.rte.ie/sport/soccer/2005/0720/194564-shelbourne/|date=2005-07-20|language=en}}&lt;/ref&gt; 

Chuaigh Shelbourne i mbun an dara babhta in aghaidh Steaua Bucharest as [[An Rómáin]]. Sa chéad cluiche, comhscór a bhí ann. 0-0 i b[[Páirc na Tulcha]].&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4717813.stm|teideal=Shelbourne 0-0 Steaua Bucharest|dáta=2005-07-27|language=en-GB|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; An tseachtain tar éis sin, Thug Shiol Broin cuairt ar Bhúcairist. Chiall siad an cluiche 4-1.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2005 August 3 Steaua Bucharest Romania 4 Shelbourne Rep of Ireland 1 Champions League|url=https://www.youtube.com/watch?v=25BgMjdK0BQ|language=en}}&lt;/ref&gt;

Sa Bhliain 2006, cháiligh Shelbourne don chomórtas An Intertoto Cup. Sa chéad babhta bhuaigh Shelbourne 0-1 thar larr san Liotuáin in aghaidh FK Vetra. San athbhabhta i b[[Páirc na Tulcha]]  scór Shelbourne ceithre cúl sa chluiche agus bhuaigh siad 4-0 (5-0) sa scór iomlán.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Shels win in Intertoto Cup|url=https://www.rte.ie/sport/soccer/2006/0618/205886-shelbourne/|date=2006-06-18|language=en}}&lt;/ref&gt; Tháinig an t-aistear ar chríoch nuair a chaill Shelbourne le [[Odense]]  F.C as [[An Danmhairg]] . Chiall siad an chéad babhta 3-0 thar larr. Bhauigh Shelbourne an babhta baile 1-0&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.skysports.com/football/shelbourne-vs-ob-odense/teams/73214|teideal=No longer exists (Sky Sports)|language=en|work=Sky Sports|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; ach chaill siad  (3-1) sa scór iomlán. Ba ea an am dheireach a d'imigh Shelbourne sa Eoraip. 

== Fadhbanna airgeadais agus ísliú céime ==
[[Íomhá:Tolka Park Dublin.jpg|mion|Baile Shelbourne]]
Bhuaigh Shelbourne an Sraith i 2006 ach mar gheall ar fhadhbanna aireadais. Ní fuair Shelbourne ceadúnas don [[UEFA Champions League]] chomh maith leis sin ní raibh siad ag lorg an ceadúnas. Bhí fadhbanna ag baint le sreabhadh airgid, d'imigh imreoirí agus bhí an club i mbaol do dhíothaithe. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://shelbournefc.ie/about/shelbourne/|teideal=About Shelbourne FC History|language=en-GB|work=Shelbourne FC|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

== Stair 2006-2018 ==
Tar éis an ísliú céime, bhí Shelbourne ag imirt sa chéad roinn i sraithe na hÉireann. Fuair siad ardaigh céime chuig an príomh sraith na hÉireann agus shroich siad an cluiche ceannais sa chorn chomh maith sa bhliain 2011&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.rsssf.com/tablesi/ier2011.html#first|teideal=Ireland 2011|work=www.rsssf.com|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; ach chaill Shelbourne an cluiche i gcoinne  [[Sligo Rovers Football Club]] sa [[Staid Aviva]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.the42.ie/fai-cup-final-live-shelbourne-v-sligo-rovers-272882-Nov2011/|teideal=As It Happened: Shelbourne v Sligo Rovers|údar=Niamh O'Mahony|language=en|work=The42|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; Fuair Shelbourne ísluí céime chuig an chéad roinn i 2013 agus d'fhán siad ann go dtí 2019. 

== 2019-2021 ==
Sa Bhliain 2019. Bhuaigh Shelbourne an chéad roinn. Ar an 13ú lá de mhí mheán fómhair. D'imir Shelbourne in aghaidh  [[Drogheda United Football Club]] ar an lá leathdheireanach den séasúr. Scór Adrian Friel, Oscar Brennan agus Lorcan Fitzgerald na cúl. Bhuaigh Shelbourne an cluiche 3-1.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.extratime.ie/articles/23653/league-report-drogheda-united-1---3-shelbourne/|teideal=League Report: Drogheda United 1 - 3 Shelbourne|language=en|work=ExtraTime.com|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

Sa bhliain 2020, d'fhill Shelbourne ar ais chuig an príomh sraith na hÉireann. Ach mar gheall ar [[COVID-19]]  ní raibh slua lucht taccaíochta ag na gcluichí. Chríoch Shelbourne sa naoú áit sa sraith. Mar thoradh, d'imir siad i gcoinne [[Longford Town Football Club]] sa chluiche dícháilithe i bpairc Richmond. Bhuaigh [[Longford Town Football Club]]  an cluiche 1-0 agus Chuaigh Shelbourne síos arís don bhliain 2021.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.extratime.com/fixtures/detail/42668/1/|teideal=Extratime.com - Extratime.ie - Live Updates - 2020 Promotion/Relegation Play-off Final - Shelbourne -v- Longford Town|work=www.extratime.com|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

== Liosta onóracha ==
[[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px|border]] '''[[League of Ireland|Sraith na hÉireann]]''': 13 
* [[League of Ireland 1925/26|1925/26]], 1928/29, 1930/31, 1943/44, 1946/47, 1952/53, 1961/62, 1991/92, 1999/00, 2001/02, 2003, 2004, 2006 
   
[[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] '''[[Corn FAI|Corn Cumann Peile na hÉireann]]''': 7 
* 1939, 1960, 1963, 1993, 1996, 1997, 2000 
    
[[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] '''[[League of Ireland Shield|Sciath Sraithe na hÉireann]]''': 8 
* 1921/22, 1922/23, 1925/26, 1929/30, 1943/44, 1944/45, 1948/49, 1970/71 
    
[[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] '''[[League of Ireland Cup|Corn Sraithe na hÉireann]]''': 1{{Bratach}} 
* 1995/96 
Corn sinsear Laighean . 21 

* 1899/1900, 1900/1901, 1903/1904, 1905/1906, 1907/1908, 1908/1909, 1912/1913, 1913/1914, 1916/1917, 1918/1919, 1923/1924, 1930/1931, 1945/1946, 1948/1949, 1962/1963, 1967/1968, 1971/1972, 1993/1994, 2010, 2017, 2018 . 
[[Íomhá:Droichead Átha.jpg|mion|Lucht taccaíochta tar éis an bua sa chéad roinn i 2019]]
[[Íomhá:Saint Patrick's Saltire.svg|20px]] '''Corn IFA''': 3 
* 1906, 1911, 1920 
Sraith na hÉireann An Chéad roinn

* 2019 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://planet_shels.tripod.com/history/clubhonours.html|teideal=Shelbourne's Club Honours|work=planet_shels.tripod.com|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt;

== An scuaid faoi láthair (2021) ==
Ó Márta 2021 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://shelbournefc.ie/teams/mens/first-team/|teideal=Men's First Team|language=en-GB|work=Shelbourne FC|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt;        
{| class=&quot;wikitable&quot;
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!Uimhir 
!ionad
!Náisiún
!Imeroir
|-
|1
|&lt;abbr&gt;GK&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Brendan Clarke
|-
|2
|&lt;abbr&gt;DF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Michael Barker
|-
|3
|&lt;abbr&gt;DF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Kevin O'Connor
|-
|4
|&lt;abbr&gt;DF&lt;/abbr&gt;
|SCO
|Ally Gilchrist
|-
|6
|&lt;abbr&gt;MF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|JJ Lunney
|-
|7
|&lt;abbr&gt;FW&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Glen McAuley
|-
|8
|&lt;abbr&gt;MF&lt;/abbr&gt;
|ARG
|Gerardo Bruna
|-
|9
|&lt;abbr&gt;FW&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Michael O'Connor
|-
|10
|&lt;abbr&gt;MF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Ryan Brennan
|-
|11
|&lt;abbr&gt;FW&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Yoyo Mahdy
|-
|12
|&lt;abbr&gt;MF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Denzil Fernandes
|-
|14
|&lt;abbr&gt;MF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Brian McManus
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!Uimhir
!Ionad
!Náisiún
!Imreoir
|-
|15
|&lt;abbr&gt;DF&lt;/abbr&gt;
|CMR
|Maxim Kouogun
|-
|17
|&lt;abbr&gt;FW&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Shane Farrell
|-
|18
|&lt;abbr&gt;MF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Dayle Rooney
|-
|19
|&lt;abbr&gt;MF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Seán Quinn
|-
|21
|&lt;abbr&gt;FW&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Alex Cetiner
|-
|23
|&lt;abbr&gt;DF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Luke Byrne
|-
|25
|&lt;abbr&gt;GK&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Jack Brady
|-
|26
|&lt;abbr&gt;MF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|Georgie Poynton
|-
|29
|&lt;abbr&gt;DF&lt;/abbr&gt;
|IRL
|John Ross Wilson
|}
|}
[[Íomhá:Páirc na Tulcha.jpg|mion|páirc na Tulcha]]

== Foireann seomra cúil ==


Bainisteoir  Ian Morris 

Cóitseáil cúnta Alan Reynolds 

Cóitseáil cúl baire Paul Skinner 

Fisió Alan Dooley 

Dochtúir  Paddy Kenny 

Fear Trealaimh Johnny Watson &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://shelbournefc.ie/teams/mens/first-team/|teideal=Men's First Team|language=en-GB|work=Shelbourne FC|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

== Imreoirí cháiliúla ==
Wes Hololahan

== Staid ==
Thar na blianta, D'imir Shelbourne ar chúpla staid. Ag an tús, D'imir Shelbourne i bpairc Shelbourne sa Rinn. Bhí Shelbourne ag imirt i b [[Páirc Chnocán Uí Dhálaigh]]  agus i bpairc baile Gaelach. Bhog Shelbourne go [[Páirc na Tulcha]] sa bhliain 1989 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://footballgroundguide.com/leagues/republic-of-ireland-premier-league-clubs/tolka-park-shelbourne.html|teideal=Shelbourne FC {{!}} Tolka Park {{!}} Football Ground Guide|language=en-US|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

== Coimhlint spórtúla ==
I mbáile Áth Cliath tá ceithre príomhchumann sacar. [[Shamrock Rovers Football Club]], [[Bohemian Football Club]], [[St Patrick's Athletic Football Club]] agus Shelbourne.  Bíonn an iomaíocht an-gear idir na clubanna. Ach go háirithe idir Shelbourne agus [[Bohemian Football Club]] . Tá na clubanna an gearr lena chéile. Suite idir [[Baile Phib]] agus [[Droim Conrach]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tamniarn-goldens.com/league-of-ireland-biggest-derbies/|teideal=League of Ireland Biggest Derbies – Tamniarn-goldens.com|language=en-US|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

== Iris lucht tacaíochta ==
Bíonn iris lucht tacaíocht ar fáil. Reds Independent an t-ainm atá air. Níl nasc oifigiúla idir an club agus an t-irisleabhar. Is féidir le lucht tacaíochtaí a gcuid smaointe a scríobh san Irisleabhar. Bíonn thart ar trí  eagráin gach bliain. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://redsindependent.com/|teideal=Reds Independent {{!}} The Voice of The Fans|language=en-US|work=Reds Independent|dátarochtana=2021-03-29}}&lt;/ref&gt; 

=== Naisc sheachtracha ===

[http://www.shelbournefc.ie/ Suíomh Gréasáin Oifigúil an Chlub]

[[Catagóir:Clubanna sacair na hÉireann]]</text>
      <sha1>2wccj1zza8sflnms8fsytr44kcpychr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Seantrabh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10586</id>
    <revision>
      <id>1063430</id>
      <parentid>1061313</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:46:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10139" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

&lt;references /&gt;[[File:Morton stadium.jpg|thumb|280px|Staid Morton]]

[[File:Omni Park Shopping Centre, Santry, Dublin, Ireland - geograph.org.uk - 332062.jpg|thumb|280px|Ionad Siopadóireachta Páirc Omni]]
[[Íomhá:Phoenix Folly, Santry Demesne, Fingal, County Dublin, Ireland - geograph.org.uk - 314928.jpg|mion|Diméin Seantrabh]]
Is bruachbhaile i dtuaisceart [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] é '''Seantrabh''' (''Santry'' as Béarla)&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/en/879?s=santry|teideal=Seantrabh/Santry|language=en|work=Logainm.ie|dátarochtana=2019-12-02}}&lt;/ref&gt;. Is mar chuid de [[Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath]] é Seantrabh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.dublincity.ie/main-menu-your-council/your-area|teideal=Your Area {{!}} Dublin City Council|work=www.dublincity.ie|dátarochtana=2019-12-02}}&lt;/ref&gt;. Tá an t-ionad siopadóireachta darbh ainm Omni ann agus tá Diméin Seantrabh lonnaithe ann. Tá sé ar an bealach go dtí [[Aerfort Bhaile Átha Cliath]]. Tá sé timpeallaithe ag [[Baile Munna]], [[Fionnbhrú]] agus [[An Chúlóg|An Chulóg]]. 

==Stair==
As Béarla ciallaíonn Seantrabh 'old tribe', agus i 836 scrios na [[Lochlannaigh]] an phobal a tháinig ón treibh seo.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://pappanspeople.wordpress.com/some-history-santry/|teideal=Some history – Santry|dáta=2011-01-06|language=en|work=Pappan's People|dátarochtana=2019-12-04}}&lt;/ref&gt; Tar éis Ionradh [[Normannaigh|na Normannaigh]] ar Éireann a tharla le linn an 12ú haois, thug Rí Anraí II paróiste Seantrabh chuig Hugh de Lacy&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Robert Somerville-Woodward|date=2002|url=|title=|journal=Ballymun, a history|volume=|issue=1}}&lt;/ref&gt;. Thug de Lacy Seantrabh go dtí an ridire Adam de Feypo. Timpeall 1620, bhí an eastát bronnaithe ag an clann Phrotastúnaigh 'Barry'. Bronnadh teideal barúin ar an Ridire James Barry i 1661&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://pappanspeople.wordpress.com/some-history-santry/|teideal=Some history – Santry|dáta=2011-01-06|language=en|work=Pappan's People|dátarochtana=2019-12-02}}&lt;/ref&gt;. Bhí sé mar an chéad bharún de Seantrabh.Tar éis an chlann Barry, bhí an chlann Domville i gceannas ar Seantrabh agus ‘Santry House’ (mainéar mhór a bhí ann). Bhí siad i gcumhacht ar 5,000 acra de talamh i gcomhair thart ar 200 bhliain (1751-1935). Chuir an chlann Domville an sráidbhaile Swiss leis an cheantar Seantrabh. ‘ I 1935 arthraíodh ‘Santry House’ go teach cónaithe i gcomhair daoine le míchumas foghlama. Is dócha go raibh tionchar mhór ag stair Seantrabh leis an lá atá inniu ann bhí teach tábhairne d’arbh ainm an ‘Swiss Cottage’ ar Bhóthar Shoird i Seantrabh, ach dúnadh é ag tús mí an Mheithimh i 2019.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishmirror.ie/whats-on/food-drink-news/north-dublin-locals-mourning-after-16251843|teideal=Dublin locals in mourning after popular pub closes down ahead of redevelopment|údar=Gavin O'Callaghan|dáta=2019-06-04|work=irishmirror|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;  

Bhí coillte cáiliúla ann i Seantrabh chomh mhaith chomh maith a raibh in aice le ‘Santry House’. I 1969, bhí clann leis an ainm ‘Harris’ orthu agus cheannaigh siad an choill a raibh ann i Diméin Seantrabh (a bhfuil fós ann sa lá atá inniu ann), thosaigh siad ag cuir amach na tionontaí a raibh ina chónaí sna tithe beaga i stráidbhaile ‘Swiss’ ag an am. Le seo, bhí damáiste déantago dtí na crainn sa foraois, bhí fear ann agus bhí cead faighte aige, an mhéid crann gur mian leis a gearr anuas. Bhí feachtas curtha le chéile ag muintir Seantrabh agus Baile Munna i 1985, glaotar ‘Sábhál Coillte Sheantruibh’ &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.geocaching.com/seek/cache_details.aspx?wp=GC1E46T&amp;title=jurassic-park&amp;guid=91cacf4c-3950-4337-8ae2-a2fd860f8deb|teideal=Geocaching - The Official Global GPS Cache Hunt Site|údar=Geocaching|language=en|work=www.geocaching.com|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;air. Bhí ordú caomhnaithe curtha ar na crainn a raibh fágtha. Anois tá páirc Northwood ann laistigh de farasbarr an foraois, i Northwood tá siopaí, óstán&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cpireland.crowneplaza.com/dublin-airport/|teideal=Dublin Airport Hotel, Conference Hotel {{!}} Crowne Plaza Dublin Airport|work=www.cpireland.crowneplaza.com|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;, ionad aclaíochta&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bendunnegyms.com/northwood.aspx|teideal=Northwood {{!}} Ben Dunne Gyms|work=www.bendunnegyms.com|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt; agus árasáin. 

==Diméin Seantrabh== 
Glaotar 'Páirc Seantrabh' ar Diméin Seantrabh. Tá sé mar páirt de Comhairle Contae Fingal. Is gné mór é de Seantrabh. Ritheann an abhainn Seantrabh tríd an pháirc. Tá gairdín na pobal ann i Diméin Seantrabh. Bunaíodh an gairdín i 2010&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.santrycommunitygarden.ie/about/|teideal=About – Santry Community Garden|work=www.santrycommunitygarden.ie|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;, chun léas nua a chur air agus tá sé fos a fheidhmiú inniu. Tá gach duine atá páirteach leis an gníomhacht ag déanamh obair dheonach. Bhí sé mar garraí daingean roimhe seo. Tá an phobal in ann urraíocht a chur ar crann nó is féidir leo airgead a bhronnadh go dtí an gairdín.

==Coras Iompar== 
Is é [[Bus Átha Cliath]] an modh iompar is cáiliúla i Seantrabh. Téann an uimhir a haon (1) &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dublinbus.ie/Your-Journey1/Timetables/All-Timetables/113/|teideal=1 - Dublin Bus|work=www.dublinbus.ie|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;an bealach ó [[Dumhach Thrá]] go Seantrabh, téann an bus seo tríd lár na cathrach chomh maith. Freisin tá an 41, 41c, 33 agus an 16 a téann tríd Seantrabh ón cathair ar an bhealach go dtí Baile Shoird, an Aerfort agus Na Sceirí. Tá an 104&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.transportforireland.ie/wp_super_faq/go-ahead-ireland-routes-17-104-114-161-220-236-238-239-and-270-commenced-january-20th-2019/|teideal=Transport For Ireland - Go-Ahead Ireland Routes 17, 104, 114, 161, 220, 236, 238, 239 and 270 (commenced January 20th 2019)|language=en-US|work=Transport for Ireland|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt; atá mar pháirt de 'Go Ahead Ireland' &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.goaheadireland.ie/services/104|teideal=104 - Clontarf to DCU|language=en|work=www.goaheadireland.ie|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;freisin a théann ó [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]] go g[[Cluain Tarbh]] agus ritheann sé tríd sráidbhaile Seantrabh.  

Freisin tá an 41 mar ceann amháin de na dhá bhus a feidhmíonn 24 uair sa lae i mBaile Átha Cliath ó mí na Nollag 2019&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=24-hour service for two Dublin Bus routes|url=https://www.rte.ie/news/dublin/2019/1117/1092440-dublin-bus/|date=2019-11-17|language=en}}&lt;/ref&gt;.

==Áiseanna==
Tá roinnt mhaith áiseanna ann i Seantrabh.

===Siopadóireacht===
I dtéarmaí siopadóireachta de, tá ionad mhór siopadóireachta ann darbh ainm 'Omni' ann. D'oscail an Omni i 1991&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.omnipark.ie/center-info/|teideal=Omni Shopping Centre {{!}} Centre Into|language=en-GB|work=OMNI Shopping Centre|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;. Tá dhá stór ann agus tá níos mó na 80&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.omnipark.ie/business-directory/|teideal=Omni Shopping Centre {{!}} Store Directory|language=en-GB|work=OMNI Shopping Centre|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt; siopaí ann mar shampla: New Look, Tesco, Penneys agus Lidl. Tá roinnt mhaith bialanna ann mar shampla: Nandos agus Eddie Rockets. Tá pictiúrlann 'IMC Santry'&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.imccinemas.ie/Whats-On/Santry|teideal=IMC Santry|údar=|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt; ann le 11 scáileán atá oscailte seacht lá sa tseachtain. Anuas ar sin, tá roinnt siopaí áitiúila scaipthe timpeall an ceantair.  

===Spórt===
Tá club sacar, 'St. Kevin's' lonnaithe i Seantrabh. Bhí sé bunaithe i 1959 ag an t-athair Desmond Williams&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.skbfc.yourclub.ie/news/|teideal=ST KEVINS BOYS CLUB YOUR CLUB -|work=www.skbfc.yourclub.ie|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;. Tá club lúthchleasaíocht ann ar Bhóthar Shoird i staid Morton, darbh ainm 'Clonliffe Harriers'&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://clonliffeharriersac.com/contact/|teideal=Contact {{!}} Clonliffe Harriers Athletics Club|language=en-US|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;. Tá staid Morton suite i Diméin Seantrabh agus tá raon 400 mheadar le ocht lána ann &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.mortonstadium.ie/about-us/4540762943|teideal=About Us - Morton Stadium|work=www.mortonstadium.ie|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt;. Tá áis spóirt ag Coláiste na Tríonóide ar Ascaill Seantrabh i gcomhair rugbaí, sacar, haca, peil Gaelach agus iománaíocht.  

===Reiligiún===
Tá Seantrabh mar chuid den pharóiste Caitliceach Fionnbhrú-Cnoc na Fuiseoige-Seantrabh. Tá seipeal amháin i Seantrabh agus tá sé Seipeal ‘Blessed Margaret Ball’, ach tugann an Seipeal den Leanbh Naofa i Fhionnbhrú seirbhís chuig muintir Seantrabh.   

===Oideachas===
Níl aon scoil bunscoile nó meanscoile suite go díreach i Seantrabh. Bíonn daltaí as Seantrabh ag freastal ar 'Holy Child Larkhill', 'Gaelscoil Cholmcille' agus 'Scoil Naomh Aidan'. 

===An Garda Síochána===
Tá stáisiúin na Gardaí suite i Seantrabh, trasna an bhóthar ó club 'St. Kevin's'. 

==Na Gasóga== 
Tá an club gasóga '18th Santry'&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.scouts.ie/Get-involved/Group-Locator/|teideal=Group Locator Map - Scouting Ireland|work=www.scouts.ie|dátarochtana=2019-12-06}}&lt;/ref&gt; suite i Seantrabh chomh maith. Tá sé a fheidhmiú ar feadh níos mó ná 40 bliana anois. Tá sé i gcomhair páistí atá idir aois a sé go dtí a 17. Is eagraíocht lán-deonach é. Buaileann grupaí gasóga le cheile gach Dé Luain, Dé Ceadaoin, Dé Deardaoin agus Dé hAoine. {{Ceantracha i mBaile Átha Cliath}}
&lt;!---Idirvicí---&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Bruachbhailte Bhaile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>ccryemyd0scx4ogdih0nj70yc1owahs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Earnán de Blaghd</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10939</id>
    <revision>
      <id>1063047</id>
      <parentid>1025820</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:11:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7960" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Polaitíocht|Polaiteoir]], [[Réabhlóid|réabhlóidí]], údar agus bainisteoir [[Amharclann|amharclainne]] [[Éire]]annach ab ea '''Earnán de Blaghd''' (de Blaghad uaireanta nó ''Ernest Blythe''),  a rugadh ar an [[13 Aibreán]] [[1889]] agus a d'éag ar [[23 Feabhra]] [[1975]]. Bhí an sé ina bhall den [[IRB]] agus de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ghlac sé páirt sa troid ar son [[Neamhspleách|neamhspleáchas]] na hÉireann. Ach ag an am céanna, bhí sé ar dhuine de na ceannairí ba ghníomhaí agus ba chonspóidí sa [[20ú haois]] i ngluaiseacht na saoirse agus i ngluaiseacht na Gaeilge.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=610|teideal=DE BLAGHD, Earnán (1889–1975)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2020-06-05}}&lt;/ref&gt;[[File:Ernest Blythe portrait.jpg|mion|clé|1922]]
== Saol ==
[[Protastúnachas|Protastúnach]] as [[Lios na gCearrbhach|Machaire na gCeall]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/62893?s=Magheraliskmisk|teideal=Magheraliskmisk|language=ga|work=Logainm.ie|dátarochtana=2020-06-05}}&lt;/ref&gt; ab ea de Blaghd. Bhí feirm ochtó acra ann ag a athair James Blythe, ball d’[[Eaglais na hÉireann]]. Mar [[Preispitéireachas|Phreispitéireach]] a tógadh a mháthair Agnes Thompson.  

Ba é a ghrá don Ghaeilge a thug an Blaghdach isteach sa pholaitíocht ar dtús.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;   

Thosaigh sé ag taisteal don Bhráithreachas i gCúige Uladh timpeall 1910, agus ag freastal ar ranganna Gaeilge i gColáiste Chomhghaill, [[Béal Feirste]]. Ach in 1913 chuaigh an Blaghdach ó dheas go [[Corca Dhuibhne]] ina sclábhaí feirme (agus in aois 23 bliain dó) chun an Ghaeilge a fhoghlaim. An bhliain dár gcionn, bhí sé ina oibrí feirme ag muintir [[Tomás Ághas|Thomáis Ághas]] i g[[Lios Póil|Cinn Aird]]. Bhí sé ina chaptaen ar Óglaigh [[Lios Póil]] chomh maith.  

Sa bhliain 1915, fuair sé ordú a bheith ag taisteal arís don [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas]] i gCúige Uladh.  Ceapadh ina thimire do na h[[Óglaigh na hÉireann (1913-1919)|Óglaigh]] ansin é.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

I 1915 shuigh sé isteach i ngluaisteán den chéad uair ina shaol - ar a bhealach go príosún Bhóthar Chroimghlinne.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/slan-le-hultaibh|teideal=Slán le hUltaibh le Earnán de Blaghd {{!}} CIC|údar=DE BLAGHD, Earnán|dáta=|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-06-05}}&lt;/ref&gt; 

Nuair a bhí [[Éirí Amach na Cásca]] faoi lán tseoil i m[[Baile Átha Cliath]], bhí an Blaghdach díreach tar éis a bheith curtha sa phríosún.  

Ina [[Príosúnach cogaidh|phríosúnach]] in Éirinn agus i Sasana a chaith de Blaghd an chuid is mó den am ó gabhadh é 21 Márta 1916 go dtí deireadh Feabhra 1919.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/gaeil-a-muscailt|teideal=Gaeil á Múscailt {{!}} CIC|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-06-05}}&lt;/ref&gt; Tá mion chur síos ina leabhar &quot;Gaeil Á Múscailt&quot;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Gaeil Á Múscailt|url=https://www.kennys.ie/leabhair-ghaeilge/gaeil-a-muscailt|language=ga|author=Earnán de Blaghad|date=1973|journal=9780862895907}}&lt;/ref&gt; ar shaol an chime – ina aonar i bpríosún Brixton agus smaointe drúisiúla á chrá; ar stailc ocrais agus tarta i bpríosún Chorcaí agus é ag brionglóidí ar dheochanna dubha leanna agus ina cheannfort ar an mbuíon de phríosúnaigh ‘dhainséaracha’ i bpríosún Bhéal Feirste chomh maith lena ainmníú, ar mholadh Éamon de Valera, ina Stiúrthóir Trádála agus Tráchtála sa [[An Chéad Dáil|chéad Dáil Éireann]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

=== Aire rialtais ===
Thug de Blaghd an-tacaíocht don [[Conradh Angla-Éireannach|Chonradh Angla-Éireannach]]. Toghadh é ina [[Teachta Dála|Theachta Dála]] do Mhuineachán Thuaidh sa bhliain 1918.  

Ó shin go 1922, bhí an Blaghdach ina [[Aire Rialtas|Aire]] ar an Roinn Tionscail agus Trádála. Ceapadh ina Aire Airgeadais é nuair a bhí [[rialtas]] [[Liam Tomás Mac Cosgair]] ann. Cáineadh go géar é nuair a d'ísligh sé an pinsean ó deich scilling go naoi scilling; chaill sé a shuíochán sa bhliain 1933.  [[Íomhá:Flag of the Irish Blueshirts.svg|mion|clé|na [[Na Léinte Gorma|Léinte Gorma]]  ]]
=== Faisisteachas ===
[[Íomhá:Blueshirts leadership, circa 1934.jpg|clé|mion|an Blaghdach ar dheis, timpeall 1934]]
[[Faisisteachas|Faisistí]] go smior a bhí ann. Sna [[1930idí]] bhí de Blaghd ina bhall sinsearach de na [[Na Léinte Gorma|Léinte Gorma]] agus ina sheanadóir (1933-36). 

D'éirigh an Blaghdach as an bpolaitíocht sa bhliain 1936 le dul le h[[amharclann]]&lt;nowiki/&gt;aíocht. Bhí sé ina bhainisteoir ar [[Amharclann na Mainistreach]] ó 1941-67.

=== Amharclannaíocht ===
In 1925 thug de Blaghd, mar aire,  fóirdheontas d’[[Amharclann na Mainistreach]]. Deirtear gurbh é an chéad uair i ndomhan an Bhéarla a ndearnadh a leithéid. Deich mbliana ina dhiaidh sin thug [[W.B. Yeats]] cuireadh dó a bheith ina stiúrthóir ar an amharclann.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Bhí sé ina stiúrthóir bainistíochta ar [[Amharclann na Mainistreach]] ó 1941 go 1967 agus ar dhuine de na stiúrthóirí go 1972. 

D’aistrigh sé [[Le Bourgeois Gentilhomme]] le [[Molière|Moliere]] go Gaeilge faoin teideal ''Sodar i ndiaidh na nUasal'' agus léiríodh é 21 Bealtaine 1944.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Chuirtí ina leith go ndiúltaíodh sé drámaí maithe, go nglacadh sé le drochdhrámaí, agus go gcuireadh sé aisteoirí ó dhoras mura mbeadh inniúlacht sa Ghaeilge acu.

=== Gaeilge ===
[[Íomhá:edb.jpg|mion|clé|Fógra san iris 'Éire' i 1940; grianghraf timpeall 1922]]Bhí an Blaghdach  ina [[Gaeilgeoir|Ghaeilgeoir]] dílis. Is dó a thugtar an chreidiúint maidir le polasaithe Gaeilge an rialtais i gcoitinne idir 1922 agus 1932 agus maidir le bunú an Ghúim, Choláiste Mhuire, na gcoláistí ullmhúcháin, agus maoiniú Choláiste Ollscoile na Gaillimhe i dtreo go gcuirfí le tábhacht na teanga ann.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

Is eisean a rinne an cinneadh deontas stáit a thabhairt chun go mbunófaí [[Taibhdhearc na Gaillimhe]], amharclann náisiúnta na Gaeilge, sa bhliain 1927.  

Bhí sé in aghaidh Chonradh na Gaeilge i rith na tréimhse sin toisc, b’fhéidir, an tsíorghearáin a bhí ar siúl acu i dtaobh fhaillí an rialtais, dar leo, sa teanga.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Thug sé tacaíocht don [[Cló Gaelach|chló rómhánach]] i ngnóthaí foilsitheoireachta an rialtais, rud nár mhéadaigh gean Gaeilgeoirí poblachtacha air. 

D'fhoilsigh an Blaghdach trí leabhar [[dírbheathaisnéis]]&lt;nowiki/&gt;e sa Ghaeilge, mar atá, ''Trasna na Bóinne'' (1957)&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/trasna-na-boinne|teideal=Trasna na Bóinne {{!}} CIC|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-06-05}}&lt;/ref&gt;, ''Slán le hUltaibh'' (1971), agus ''Gaeil á Múscailt'' (1973).

== Foinsí ==
* 'Ernest Blythe', ''The Encyclopedia of Ireland'', Gill &amp; Macmillan Ltd, 2003

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Teachtaí Dála an 1ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 2ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 3ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 4ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 5ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 6ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 7ú Dáil}}
{{DEFAULTSORT:Blaghd, Earnán de}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Baill de BPÉ]]
[[Catagóir:Baill Shinn Féin]]
[[Catagóir:Baill Chumann na nGaedheal]]
[[Catagóir:Baill den 1ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 2ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 3ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 4ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 5ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 6ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 7ú Dáil]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Aontroma]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1889]]
[[Catagóir:Básanna i 1975]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Protastúnaigh Éireannacha]]
[[Catagóir:Airí Rialtais na hÉireann]]</text>
      <sha1>ddwd36xql69mxigkt0cmix0n29rbwa7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cogadh na Naoi mBliana (Éire)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11060</id>
    <revision>
      <id>1063052</id>
      <parentid>1052433</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5117" xml:space="preserve">[[Íomhá:Nine Years War January1600.png|mion|1600]]
Sa bhliain [[1594]], thosaigh cogadh, '''Cogadh na Naoi mBliana''' nó '''An Cogadh Naoi mBliana''' nó '''Cogadh Naoi mBlian''',&lt;ref&gt;{{lua idirlín|url=http://www.acmhainn.ie/tearmai/stairn-z.htm|teideal=Téarmaí Staire|dátarochtana=5 Lúnasa, 2012|foilsitheoir=Acmhainn.ie}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{lua idirlín|url=http://www.irishtimes.com/newspaper/anteangabheo/2003/0305/1046315952135.html|teideal=Stair na hEireann a ligean le sruth le fonn agus le failli|foilsitheoir=The Irish Times|dátarochtana=5 Lúnasa, 2012|dáta=3 Márta 2003}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Stair-Sheanchas Éireann, Cuid a haon, le Mícheál Ó Siochfhradha, l. 121&lt;/ref&gt; a mhair ar feadh naoi mbliana. Uaireanta glaotar ''Réabhlóid Thír Eoghain'' air (Tyrone Rebellion i mBéarla) nó ''Cogadh an Dá Aodh'', ón cheannaire [[Aodh Ó Néill]], iarla [[Thír Eoghain]], agus [[Aodh Rua Ó Dónaill]], taoiseach [[Thír Chonaill]]. Bhí an cogadh idir na n[[Gael]] agus na [[Sasana]]igh.

== Cogaíocht ==
Ar feadh naoi mbliana choinnigh comhghuaillithe an Tuaiscirt cúl ar phleananna plandála na Sasanach. Cé go raibh arm Shasana i bhfad níba mhó ná arm na nGael, chaill na Sasanaigh cath i ndiaidh catha, mar shampla [[Cath an Chorrshléibhe (1599)]].

Faoi threoir straitéiseach Uí Néill agus díograis agus diongbháilteacht Uí Dhomhnaill, [[Réabhlóid|éirí amach]] éifeachtach a bhí ann. Aodh Ó Néill agus Aodh Rua Ó Dónaill a bhí i gceannas ar fhórsaí na Ghaeil agus bhí cúpla comhghuaillí acu, mar shampla Ó Súilleabháin Béir ina measc, agus fórsaí eile i g[[Cúige Mumhan]].

Bhí na Gaeil ag cur i gcoinne riail na Sasanach, go háirithe mar a bhain sí le cúrsaí [[Creideamh|creidimh]] agus sealúchais, de réir mar a bhí [[Monarcacht|monarcacht na Sasanach]] ag iarraidh an [[Athrú Creidimh]] a chur i bhfeidhm in [[Éirinn]]. [[Íomhá:Sir Charles Blount c 1594.jpg|clé|mion|211x211px|Sir Charles Blount c 1594]]Thosaigh an cogadh i g[[Cúige Uladh]] ach de réir a chéile scaip an [[réabhlóid]] ar fud na tíre, go háirithe i [[Cúige Mumhan]], agus go tailte Uí Dhónaill i g[[Cúige Chonnacht]].

Le Mag Uidhir [[Fhear Manach]] lena dtaobh, ghlac siad seilbh ar a gcuid tailte féin agus níos faide ar shiúl.  

Sa deireadh thiar, theip orthu ina n-iarracht. Bhí cumhacht Shasana, go háirithe ar muir agus ó thaobh airtléire, róláidir agus tháinig cabhair ó Rí na [[Spáinne]] rómhall agus ró-shuarach.  

Cuireadh ceannairí nua anonn as [[Sasana]], an Tiarna Mountjoy agus [[George Carew]]. D'éirigh leo sin [[Cúige Mumhan]] a chur faoi chois. 
[[Íomhá:Robert_Devereux,_2nd_Earl_of_Essex.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Robert_Devereux,_2nd_Earl_of_Essex.jpg|clé|mion|194x194px|Robert Devereux, 2nd Earl of Essex, circa 1596]]
Bheartaigh ceannairí Uladh ar a gcuid [[saighdiúir]]í a thabhairt aduaidh. Thimpeallaigh siad na Sasanaigh, ach ní raibh taithí ag na Gaeil ar an gcineál [[Cogadh|cogaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a a cleachtadh ar thalamh oscailte na Mumhan. Bhí bua éasca ag marcshlua Shasana orthu. Chúlaigh na hUltaigh abhaile agus lean orthu ag troid ar feadh cúpla bliain eile.

== 1601 ==
Nuair a tháinig an chabhair a bhí iarrtha ag Ó Néill ón [[An Spáinn|Spáinn]] go [[Cionn tSáile]], bhí [[Fórsaí armtha|arm]] Shasana ábalta iad a chur faoi léigear láithreach. 

Troideadh [[Cath Chionn tSáile]] i g[[Contae Chorcaí]], sa bhliain [[1601]], nuair a bhuail arm [[Sasana|Shasana]] na tiarnaí [[Gael|Gaelacha]] agus fórsaí [[Spáinn|Spáinneacha]]. 

Tar éis [[Cath Chionn tSáile|Chath Chionn tSáile]] i [[1601]], chúlaigh taoisigh na n[[Gael]] go [[Cúige Uladh]].
[[Íomhá:George_Carew,_Earl_of_Totnes_from_NPG_cropped.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:George_Carew,_Earl_of_Totnes_from_NPG_cropped.jpg|mion|271x271px|George Carew, Earl of Totnes]]

== 1602 ==
Tar éis briseadh ar na Gaeil, i leithinis [[Béarra|Bhéara]], [[Contae Chorcaí]], ar an [[31 Nollaig]] [[1602]], theith Donal Ó Súilleabháin agus a mhuintir. Mar sin, thosaigh tréigean agus mórshiúil ó Bhéara go Breifne, gníomh gaisce agus teip thubaisteach ag an am chéile. 

== 1603 ==
Sa bhliain [[1603]], fuair Eilís I bás, agus fuair Séamas coróin Shasana mar ba dhual dó. Tugadh Séamas I air, mar Rí Shasana.

Ghéilleadar do na Sasanaigh sa bhliain [[1603]], agus tháinig deireadh leis an chogadh. Rinne Ó Néill conradh síochána leis na Sasanaigh ag an [[An Mhainistir Mhór|Mainistir Mhór]].
[[Íomhá:Hugh Ó Neill, 2nd Earl of Tyrone.jpg|clé|mion|264x264px|
[[Aodh Ó Néill]], iarla [[Thír Eoghain]]
]]

== Iarmhairtí ==
B'éigean do na nIarlaí teitheadh ina dhiaidh sin go dtí an [[Mór-roinn|Mór Roinn]], rud a rinne siad sa bhliain [[1607]], agus ar a dtugtar [[Imeacht na nIarlaí]]. De bharr [[Teitheadh na nIarlaí]] i [[1607]] chuir na Sasanaigh [[Phlandáil Uladh]] ar bun.

== Féach freisin ==

* [[Cath an Chorrshléibhe (1599)]]

==Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Cogadh na Naoi mBliana| ]]
[[Catagóir:Stair na hÉireann]]</text>
      <sha1>6j28m6ngqo46rptm06j7v292z7byq05</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Castilla-La Mancha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11200</id>
    <revision>
      <id>1063294</id>
      <parentid>1049876</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:44:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6165" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is [[Comhphobail fhéinrialaitheacha na Spáinne|comhphobal féinrialaitheach]] é '''an Chaistíl-La Mancha''' ([[Spáinnis]] Castilla-La Mancha) sa [[Spáinn]].
Tá an comhphobal ag críochantacht le [[an Chaistíl agus León]], [[Comhphobal Maidrid]], [[Aragón]], [[Comhphobal Valencia]], [[Murcia]], [[an Andalúis]], agus [[Extremadura]]. Tá dlús daonra an-bheag aige.
 
Is é [[Toledo]] an phríomhchathair. Bhíodh an Chaistíl-La Mancha mar chomphobal le Maidrid darbh ainm an Chaistíl Nua (&quot;Castilla la Nueva&quot;), ach le córas nua-aimseartha, féinrialaithe, scoilt siad é de bhár na difríochtaí eacnaimíochta idir an phríomhchathair agus na cúigí eile.
[[Íomhá:Molinos_de_Consuegra.jpg|thumb|left|200px|Muilte gaoithe ag Consuegra i gCaistíl La Mancha]]
Tá clú agus cáil ar an áit, de bharr eachtraí an leabhar cáiliúla [[Don Quixote]] le [[Cervantes]] a thiteann amach anseo. Cé gur áit gaofar é [[La Mancha]], le hardchlár seanchaite, is siombail é de chultúr na Spáinne, lena luis na Gréine, muileann gaoithe, [[Cáis Manchego]] agus, ar ndóigh, ''[[Don Quixote|El Quijote]]''. 

Tá Stair La Mancha's callánach. Chomh fada siar agus ré na muslamaigh sa Spáinn, bhí La Mancha mar áit cogaidh idir fórsaí na Críostaí agus Moslamaigh. Chomh maith leis sin bhí an áit seo páirteach i gcoimhlintí, nuair a d'aontaigh an Chaistíl le Aragón sna 14ú agus 15ú aoiseanna, ([[1492]]) faoi Rí Ferdinand agus Banríon Éilis.

== Aonaid Riaracháin ==


Tá an Chaistíl-La Mancha roinnte i gcúig [[Cúigí na Spáinne|cúigí]], ainmnithe i ndiaidh a bpríomhchathair:

[[Íomhá:PROVINCIAS DE CASTILLA-LA MANCHA.png|thumb|left|200px|Cúigí an Chaistíl-La Mancha]]
&lt;left&gt;
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;

! Cúige!! Daonra !! Achar (cm²)!! Bardais
|- valign=&quot;top&quot;
| [[Íomhá:Bandera provincia Albacete.svg|25px]] [[Albacete (Cúige)|Albacete]] || align=&quot;right&quot; | 390,032 || align=&quot;center&quot; | 14,926 || align=&quot;right&quot; | 87 
|- valign=&quot;top&quot;
| [[Íomhá:Flag Ciudad Real Province.svg|25px]] [[Ciudad Real (Cúige)|Ciudad Real]] || align=&quot;right&quot; | 502&amp;nbsp;578  || align=&quot;center&quot; | 19,813 || align=&quot;right&quot; | 102 
|- valign=&quot;top&quot;
| [[Íomhá:Flag Cuenca Province.svg|25px]] [[Cuenca (Cúige)|Cuenca]] || align=&quot;right&quot; | 198,718 || align=&quot;center&quot; | 17,141 || align=&quot;right&quot; | 238 
|- valign=&quot;top&quot;
| [[Íomhá:Flag Guadalajara Province.svg|25px]] [[Guadalajara (Cúige)|Guadalajara]] || align=&quot;right&quot; | 253,310  || align=&quot;center&quot; | 12,167 || align=&quot;right&quot; | 288
|- valign=&quot;top&quot;
| [[Íomhá:Bandera de la provincia de Toledo.svg|border|25px]] [[Toledo (Cúige)|Toledo]] || align=&quot;right&quot; | 686,841   || align=&quot;center&quot; | 15 370 || align=&quot;right&quot; |204 
|- valign=&quot;top&quot;
|}&lt;/center&gt;

Chomh maith leis na cúigí ar ndóigh tá 919 bardais, sé sin 11.3 % de bardais iomláin na Spáinne. 

=== Daonra ===
[[Íomhá:Castilla la mancha municipalities.png|thumb|left|170px|Bardais an Chaistíl-La Mancha]]
Níl ach níos lú ná 500 daoine ina gcónaí i 496 acu, idir 501 agus 2,000 daoine i 231 acu, idir 2,000 agus 10,000 i 157 acu agus tá 35 bardais ina bhfuil níos nó ná 10,000 daoine ina gcónaí iontu. Tá go leor bardais ó thuaidh agus iad sách beag agus a mhalairt atá i gceist ó dheas le na bardais níos mó ach níos lú acu ann. Taispeáinean sé seo stair na háite i leith ath-lonnú daoine i ndiaidh an ''[[Reconquista]]''.


Is iad seo a leanas na cathracha is mó sa chomhphobal de réir daonra: 

{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;text-align:center; width:65%; margin-right:10px; font-size:90%&quot;
|+ align=center style=&quot;font-weight:bold&quot; |Bardais de réir Daonra
|-
! rowspan=12 |
[[Íomhá:Depósito de Agua de la Fiesta del Árbol. Parque de la Fiesta del Árbol. Albacete 13.jpg |border|105px]]&lt;br /&gt;[[Albacete]]&lt;br /&gt;
[[Íomhá:RuinasAlcazarGuadalajara2006.jpg|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Guadalajara (An Spáinn)|Guadalajara]]&lt;br /&gt;
[[Íomhá:1 toledo spain aerial panorama 2014 (cropped 2-3) bis.jpg|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Toledo]]&lt;br /&gt;
|-
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Uimhir
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Bardas
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Cúige
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Daonra
! rowspan=12 |
[[Íomhá:Santa Mar%C3%ADa la Mayor, %22La Colegial%22.jpg|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Talavera de la Reina]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Ciudad Real, Diputaci%C3%B3n Provincial (RPS 20-07-2012).png|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Ciudad Real]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Ciudad Antigua. Desde el Barrio de Tiradores.JPG|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Cuenca (An Spáinn)|Cuenca]]&lt;br /&gt;
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 1 ||align=left | '''[[Albacete]]''' || [[Albacete (Cúige)|Albacete]] || 172,816 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 2 ||align=left | '''[[Guadalajara (An Spáinn)|Guadalajara]]'''|| [[Guadalajara (Cúige)|Guadalajara]] || 84,145 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 3 ||align=left | '''[[Toledo]]''' ||[[Toledo (Cúige)|Toledo]]|| 83,741
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 4 ||align=left | '''[[Talavera de la Reina]]''' || [[Toledo (Cúige)|Toledo]]|| 83,303 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 5 ||align=left | '''[[Ciudad Real]]''' || [[Ciudad Real (Cúige)|Ciudad Real]] || 74,641
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 6 ||align=left | '''[[Cuenca]]''' || [[Cuenca Cúige|Cuenca]] || 54,876 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 7 ||align=left | '''[[Puertollano]]'''||[[Ciudad Real (Cúige)|Ciudad Real]] || 48,477
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 8 ||align=left | '''[[Tomelloso]]'''||[[Ciudad Real (Cúige)|Ciudad Real]] || 36,281 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 9 ||align=left | '''[[Azuqueca de Henares]]''' || [[Guadalajara (Cúige)|Guadalajara]]  || 34,768 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 10 ||align=left | '''[[Alcázar de San Juan]]'''||[[Ciudad Real (Cúige)|Ciudad Real]] || 30,943 ||
|}


{{clear}}
== Tagairtí ==
{{Reflist}}


{{comhphobail fhéinrialaitheacha na Spáinne}}

[[Catagóir:Comhphobail fhéinrialaitheacha na Spáinne]]
[[Catagóir:An Chaistíl-La Mancha|!]]</text>
      <sha1>rjgcc4cq8k4ml6x1wxn98grg55t461y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baile Héil</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11229</id>
    <revision>
      <id>1063295</id>
      <parentid>1049537</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:44:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1400" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Sráidbhaile bheag atá suite i g[[Contae Chill Chainnigh]], [[Poblacht na hÉireann]] é '''Baile Héil''', nó ''Ballyhale'' as [[Béarla]]. Is paróiste [[Caitliceachas|Caitliceach]] é ar an taobh deisceartach den chathair [[Cill Chainnigh]], ina bhfuil timpeall 305 teaghlach.

== Spórt ==
Tá club [[iomáint|iomána]] rathúil suite ann; [[Na Seamróga Baile Héil]]. 

== Oideachas ==
{{glanadh|beag=beag}}
Tá Scoil Phádraig suite i mBaile Héil ar an mbothar go bPort Láirge. Freastalaíonn aon chéad fiche naoi páistí ar an scoil. D'oscail an scoil nua i 1993 agus tá an sean scoil ann ó 1948. Na habhair scoile atá againn i Scoil Phádraig ná Gaeilge, Béarla, Máta, Stair, Ceol, Creideamh, Eolaiocht, Tír Eolaíocht, Filíocht, Corp Oideachais agus Ealíon. Tá cúig seomra ranga sa scoil. Tá riomhaire i gach seomra ranga. Tá seachtar múinteoir sa scoil. Is féidir leat Corn na Gaeilge a bhuachaint i rang a cúig is a sé má labhríonn tú Gaeilge maith. Bhuaigh foireann iománaíocht na Scoil Corn Roinn B i 2006. Téann na páistí ag snámh go Cill Chainnigh gach Aoine róimh Nollag. Tá iománaíocht agus camógaíocht á imirt súil ag gach dalta sa scoil. Tá an scoil páirteach le Scoil Glas ag athchursáil le chéile.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol-tír-ie}}

[[Catagóir:Bailte i gContae Chill Chainnigh]]</text>
      <sha1>mu2c8mdfr0pf5m9ja9ueoumv0uqxv4p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Comhphobal Valencia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11432</id>
    <revision>
      <id>1063002</id>
      <parentid>1052953</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7923" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is [[Comhphobail fhéinrialaitheacha na Spáinne|Comhphobal féinrialaitheach]] í '''Comhphobal Valencia''' nó '''Comhphobal Vaileinseach''' ([[Vaileinsis]]: ''Comunitat Valenciana'', [[Spáinnis]]: ''Comunidad Valenciana'') in oirthear na [[An Spáinn|Spáinne]]. Tá sé suite idir dhá abhainn; an Sénia agus Segura, tá cósta 518 cileméadar aici ar an [[An Mheánmhuir|Méanmhuir]], le achar 23,255 cm² agus 4.5 milliúin daoine ina chónaí ann (ca. 2004). Déanann Valencia riaracháin ar na hoileáin Columbretes agus Nova Tabarca freisin. Tá na teorainn seo beagnach mar an gcéanna le teorainneacha Ríocht Stáiriúil Valencia.

== Stair ==
Tháinig Ríocht Valencia i bhfeidhm sa 13ú aois. Bhí Séamas &quot;Concar&quot; I i gceannas ar airm [[An Chatalóin|Catalónach]] agus [[An Aragóin|Aragóineach]], le cóilíniú a dhéanamh ar na taifa muslamach, Valevia agus Dénia. Ó shin ar aghaidh bhí Ríocht Valencia mar tír neamhsplachas i Cónaidhm coróin na hAragóine, go dtí 1707, nuair a tháinig an céad Rí Bourbónach na [[Coróin na Caistíle|Caistíle]] agus na [[Corón na hAragóine|hAragóine]]. Fuair sé réidh leis an mbunracht agus le hinstitiúidí na ríochtanna beaga, a chuid dlíthe agus teangacha. Chuir se gach rud faoi chois an Stáit lárnach Ríocht na Spáinne. Rinneadh iarracht le neamhspleáchas a baint amach don tír, i rith Dara Poblacht na Spáinne sa bhliain 1936 ach bhris an [[Cogadh Cathartha na Spáinne|Chogadh Cathrach]] amach. Le déanaí tá aitheantas oifigiúil aici mar náisiún, i ndiaidh leasaithe ar Reacht Féinriailiú Valencia.

Forograíonn Reacht Féinriailiú Valencia gur Spáinnis agus Vaileinsis na teangacha oifigiúil. Cé go ndeireann Bunracht na Spáinne go bhfuil labhairt an Spáinnis riachtanach ar fud na Spáinne tugann an reacht stádas cosaint speisialta don Vaileinsis toisc go mbaineann an teanga le Talún na Valencia (llengua pròpia).

Is mar an gcéanna iad Bratach Comhphobal Valencia agus an Chathair Valencia. Tagann sé ón senyera, comhartha do Rí na hAragóine, i láthair i mbratach chríocha eile [[Corón na hAragóine]] mar [[An Aragóin|Comhphobal na hAragóine]], [[an Chatalóin]] agus [[na hOileáin Bhailéaracha]].

[[Íomhá:Palau generalitat9.jpg|thumb|Pálás de Generalitat Valenciana sa [[Valencia|Vaileinse]] (rialtas réigiúnach)]]

== Cúigí agus Cathair tábhachtach ==
[[Íomhá:Valencian flag atop guard tower.jpg|thumb|left|Bárr Túr Serran, le Bratach Valencia ag séideadh sa ghaoth.]]
Tá trí chúigí: [[Alacant (Cúige)|Alacant]], [[Castelló (Cúige)|Castelló]], [[València (Cúige)|València]] ann ach tá na bailte is mó súite ar an gcósta i gCúigí Alacant agus Valencia. 

{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;text-align:center; width:65%; margin-right:10px; font-size:90%&quot;
|+ align=center style=&quot;font-weight:bold&quot; |Bardais de réir Daonra
|-
! rowspan=12 |
[[Íomhá:Ciudad_de_las_ciencias_noche.JPG|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Valencia]]&lt;br /&gt;
[[Íomhá:Puerto_de_Alicante_desde_el_Castillo_de_Santa_Bárbara.JPG|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Alacant]]&lt;br /&gt;
[[Íomhá:Panorámica_Elche.JPG|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Elche]]&lt;br /&gt;
|-
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Uimhir
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Bardas
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Cúige
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Daonra
! rowspan=12 |
[[Íomhá:Castelló_de_la_Plana_des_del_Fadrí.jpg|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Castellón de la Plana]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Torrevieja_alicante.JPG|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Torrevieja]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Playa_flamenca,_orihuela.jpg|border|105px]]&lt;br /&gt;[[Orihuela]]&lt;br /&gt;
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 1 ||align=left | '''[[Valencia]]''' || [[Valencia (Cúige)|Valencia]] ||786,424	
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 2 ||align=left | '''[[Alacant]]'''|| [[Alacant (Cúige)|Alacant]] ||332,067 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 3 ||align=left | '''[[Elche]]''' ||[[Alacant (Cúige)|Alacant]] || 228,647
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 4 ||align=left | '''[[Castellón de la Plana]]''' || [[Castellón (Cúige)|Castellón]]|| 173,841 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 5 ||align=left | '''[[Torrevieja]]''' || [[Alacant (Cúige)|Alacant]] || 91,415
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 6 ||align=left | '''[[Orihuela]]''' ||[[Alacant (Cúige)|Alacant]]  || 83,417
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 7 ||align=left | '''[[Torrent]]'''||[[Valencia (Cúige)|Valencia]] || 80,551
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 8 ||align=left | '''[[Gandia]]'''||[[Valencia (Cúige)|Valencia]] || 76,497 
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 9 ||align=left | '''[[Benidom]]''' || [[Alacant (Cúige)|Alacant]]   || 69,010
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 10 ||align=left | '''[[Paterna]]'''||[[Valencia (Cúige)|Valencia]] || 67,156 ||
|}


Go traidisiúnta roinneadh an talamh ina &quot;comarques&quot;, agus sa bhliain [[1883]], cosúil leis an tír ar fad, roinneadh é ina cúigí. Tá 32 comarques, agus 3 chúige: Castelló, València, agus Alacant.

* Tá [[València (cathair)|València]] (Spáinnis: Valencia), daonra 796,549, príomhchathair an chúige leis an ainm céanna suite ar an abhainn Turia. Tá féile cháiliúil an Fallas ar Martá 19. 

* Tá [[Alacant]] (Spáinnis Alicante), daonra 319,380, príomhchathair an chúige leis an ainm céanna, suite ar chósta na [[An Mheánmhuir|Meánmhara]]. Tá sé cáiliúil toisc na chnónna crua nó turrón duro (Vaileinsis: torró dur) agus Postiguet, Albufereta agus tráthanna San Joan. Tá an féilre cáiliúil leis na tinte chnámh de San Joan i mí Meitheamh. Tá a halla cathrach agus caisléain Santa Barbara mar shéadchomharthaí stairiúla. 

* Tá Elx (Spáinnis Elche), daonra 215,137, cáiliúil don adhmaid óna crainn pailme (darbh ainm Palmeral), agus don Misteri d'Elx, féile thar dhá lá le canadh agus dramaíocht mar shampla, dramaí mar gheall ar Deastógáil na Maighdine Muire. 

* [[Castelló de la Plana]] (Spáinnis Castellón de la Plana), daonra 167,455, príomhchathair an chúige Castelló. 

* Torrevella (Spáinnis Torrevieja), daonra 84,348, sa deisceart, áit thábhachtach ó thaobh na tuarasóireachta lena lán óstán agus arasán, tá trá La Mata Beach ann freisin. 

* Gandia, daonra 77,943, áit eile thábhachtach ó thaobh na tuarasóireachta suite ar Costa del Azahar. 

* Oriola (Spáinnis Orihuela), daonra 75,009, ar abhainn an Segura, cathair stairiúil le pálás, eaglais agus ardeaglais ar an Baix Segura (Spáinnis Vega Baja), áit a solathraíonn a lán torthaí feirme mar shampla oráistí, líomóidí agus a thuille. 

* Benidorm, daonra 67,492, ionad saoire, ainmnithe Beniyork toisc an méid tithe spéire, ina measc an cheann is airde sa Spáinn, Gran Hotel Bali (52 urlair ar airde)

* Elda, daonra 55,571, tábhachtach toisc go solathraíonn sé brógaí agus fíona cheantar Vinalopo.

* Vila-real (Spáinnis Villarreal), daonra 46,696, tábhachtach ó thaobh solathair ceirmeacht agus brící.

* Villena, daonra 34.000, áit a soláthraíonn brógaí agus fíon; a lán séadcohmharthaí stairiúla le feiceáil; féilirí de &quot;Moros y Cristianos&quot;, an-tábhachtach do phobal Valencia.

* Ibi, daonra 23,059, solathraíonn sé bréagann.

* Bunyol (Spáinnis Buñol), cáiliúil don tomatina, troid illbailteach le trátaí ar chéadaoin dheireanach Lúnasa. Xixona (Spáinnis Jijona), in aice Alicante, cáiliúil do na chnónna bog nó torró de Xixona (Spáinnis turrón de Jijona). 

=== Aibhneacha tábhachtacha ===

* Túria (Spáinnis Turia) 
* Xúquer (Spáínnis Júcar)
* Abhainn Segura

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{comhphobail fhéinrialaitheacha na Spáinne}}

[[Catagóir:Comhphobal Valencia|!]]
[[Catagóir:Comhphobail fhéinrialaitheacha na Spáinne|V]]</text>
      <sha1>ngzx8clkd4nwq68j0lt82fk13sroei2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Iacárta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11446</id>
    <revision>
      <id>1063278</id>
      <parentid>1042953</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:40:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1458" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí - Cathracha|
|ainm           = Iacárta
|ainmneacha_eile= DKI Jakarta
|íomhá          = Central Jakarta.JPG
|méid_íomhá     = 240px
|teideal_íomhá  =
|léarscáil      = IndonesiaJakarta.png
|méid_léarscáil = 240px
|coord          = {{comhor cn|6|8|S|106|45|E|Theas|Thoir|type:city}}
|tír            = {{bratach|Indonesia|An Indinéis}}
|ceantar_teideal= Oileán
|ceantar        = [[Iáva]]
|achar          = 750.28 km²
|daonra         = 8,389,443 (2000)
|dlús_daonra    = 11,181.7
|líonláithreán  = www.jakarta.go.id
}}

Is í '''Iacárta''' (''Jakarta'') príomhchathair na h[[An Indinéis|Indinéise]], agus í ar an gcathair is mó sa tír sin freisin. Tá sí suite in oileán [[Iáva]]. Tá breis is 9.5 milliún duine ina gcónaí sa chathair.

Bhunaigh [[Purnawarman]], rí [[Tarumanagara]] an chathair sa cheathrú haois. Fuair [[ríocht Sunda]] seilbh uirthi ina dhiaidh sin. Calafort trádála tábhachtach a bhí inti. Tháinig borradh agus fás uirthi faoi smacht na nOllannach, agus í mar phríomhchathair ar a n-impireacht sna h[[Indiacha Thoir]]. Roghnaídoh mar phríomhchathair na hIndinéise í nuair a bhain an tír sin neamhspleáchas amach i ndiaidh an [[Dara Cogadh Domhanda]]. Thugtaí '''Sunda Kelapa''' (397–1527), '''Jayakarta''' (1527–1619), '''Batavia''' (1619–1942), agus '''Djakarta''' (1942–1972) uirthi.

{{síol}}

[[Catagóir:Príomhchathracha na hÁise]]
[[Catagóir:An Indinéis]]</text>
      <sha1>nr7869dvmvv15lb3pgb5f2q4x3tpz2x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Roibeard Emmet</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11533</id>
    <revision>
      <id>1063053</id>
      <parentid>1052747</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7862" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Robert Emmet - Portrait.jpg|mion|clé|Emmet le Thomas Kelly (thart ar 1871-1874)]]
Ba náisiúnach agus poblachtánach, óráidí agus ceannaire réabhlóideach [[Éire]]annach é '''Roibeard Emmet''' (nó ''Roibeard Eiméad'' uaireanta - [[4 Márta]] [[1778]] - [[20 Meán Fómhair]] [[1803]]). Bhí sé mar cheannaire ar éirí amach mírathúil i gcoinne riail na Breataine i 1803. Ghabh na Briotanaigh air, triaileadh é agus cuireadh chun báis é as ardtréas in aghaidh Rí na Breataine.

Tháinig Roibeard Emmet ó chlann Phrotastúnach saibhir Angla-Éireannach a bhí trua acu do Chaitlicigh Éireannacha agus a n-easpa ionadaíochta cothroime sa Pharlaimint. Bhí trua ag an teaghlach Emmet do na coilínigh reibiliúnacha i Réabhlóid Mheiriceá. {{glanadh}}

== Tús a Shaoil ==
Saolaíodh Roibeard Emmet ag 109 [[Faiche Stiabhna]], i m[[Baile Átha Cliath]] ar an 4ú Márta 1778. Bhí sé mar an mac is óige ag Dochtúir Roibeard Emmet (1729-1802), lia cúirte, agus a bhean chéile, Elizabeth Mason (1739-1803). Bhí teaghlach Emmet compordach ó thaobh airgead de. Bhí teach acu i bhFaiche Stiabhna agus teach cónaithe faoin tuath acu gar do [[Baile an Mhuilinn (Baile Átha Cliath)|Bhaile an Mhuilinn]]. Ba é an náisiúnach [[Thomas Addis Emmet]] duine de dheartháireacha Roibeaird Emmet. Ba dhlúthchara le [[Theobald Wolfe Tone]] é Thomas agus thugadh Wolfe Tone cuairteanna ar an teach go minic nuair nach raibh Roibeard ach ina pháiste.

D'fhreastail Emmet ar scoil Oswald i Lána an Óir i mBaile Átha Cliath. Chuaigh Emmet isteach i g[[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Coláiste na Tríonóide]], [[Baile Átha Cliath]] i mí Dheireadh Fómhair 1793, gan é ach 15. I mí na Nollag 1797 ghlac sé ballraíocht le Cumann Stairiúil an Choláiste, cumann díospóireachta. Agus é sa choláiste, thosaigh a dheartháir Tomás agus cúpla dá chairde a bheith páirteach i ngníomhaíochas polaitiúil. Fuair Roibeard post mar rúnaí ar choiste rúnda sa choláiste de chuid Chumann na nÉireannach Aontaithe, agus caitheadh amach as an gcoláiste é i mí Aibreáin 1798 dá dheasca. Sa bhliain chéanna theith sé go dtí an Fhrainc agus é ag iarraidh gabháil a sheachaint. Ag an am seo bhí na Briotanaigh ag gabháil go leor náisiúnaithe. Agus é sa Fhrainc, fuair Emmet tacaíocht ó Napoleon agus gheall sé tacaíocht a thabhairt d'Emmet nuair a thosódh an t-éirí amach. [[Íomhá:Robert Emmet - Project Gutenberg 13112.png|mion|Roibeard Emmet]]I ndiaidh Éirí Amach 1798, bhí Emmet páirteach in atheagrú Chumann na nÉireannach Aontaithe, a bhí cloíte. I mí Aibreáin 1799 d'eisíodh barántas gabhála ina choinne. D'éalaigh sé agus beagáinín ina dhiaidh sin thaisteal sé go dtí an Mhór-Roinn ag súil go bhfaigheadh sé cúnamh míleata ón bhFrainc. Níor éirigh leis mar go raibh Napoleon ag díriú a iarrachtaí ar ionradh a dhéanamh ar Shasana. Chuaigh Emmet ar ais go hÉirinn i mí Dheireadh Fómhair 1802. I mí an Mhárta an bhliain dár gcionn, thosaigh sé ag pleanáil éirí amach eile.[[Íomhá:Grave of Robert Emmet.jpg|mion|A leac uaighe]]

== Éirí Amach 1803 ==
I ndiaidh dó teacht ar ais go hÉirinn, thosaigh Emmet ag ullmhú [[éirí amach]] nua, lena chomh-[[réabhlóid]]&lt;nowiki/&gt;ithe Angla-Éireannacha, Tomás Ruiséil agus Séamas Hope. Thosaigh sé ag monarú airm agus pléaáingh in áitreabh éagsúla i mBaile Átha Cliath. B'éigean do Emmet dáta an Éirí Amach a thabhairt chun tosaigh sular músclaíodh amhras na n-údaráis.

Ar feadh tamaill, chreid Emmet go raibh a fhios ag na Sasanaigh anois fán éirí amach agus go mbeadh sé rómhall fanacht go dtí go dtiocfadh na [[An Fhrainc|Francaigh]]. Shocraigh sé ansin ar an Satharn 23 Iúil 1803 l'aghaidh an éirí amach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://republican-news.org/archive/2003/January16/16gaei.html|teideal=AN PHOBLACHT/REPUBLICAN NEWS|work=republican-news.org|dátarochtana=2019-07-23}}&lt;/ref&gt; Cé gur thángthas ar an réiteach seo tobann go leor, tugadh le fios d'Emmet go mbeadh éirithe amach ar fud na tíre dá dtiocfadh muintir [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] amach. Scaipeadh an focal teacht le chéile idir 6.00 agus 9.00 i.n. ar an lá.

Ní raibh Emmet in ann cabhair a fháil ó reibiliúnaigh i gCill Mhantáin (le Michael Dwyer). Chas go leor reibiliúnach ó Chill Dara ar ais mar gheall ar ghanntanas arm tine, ach chuaigh an tÉirí Amach ar aghaidh i mBaile Átha Cliath um thráthnóna ar an 23 Iúil 1803. Cuireadh thart ar 10,000 cóip d'fhorógra in ainm an &quot;Rialtas Sealadach&quot; i gcló, rud a chuaigh i bhfeidhm ar Fhorógra na Poblachta i 1916; scrios na húdaráis formhór na cóipeanna.

Chaith Emmet cóta glas le fásáil bhán, bríste bán, buataisí agus hata ar leathstuaic le cleití air. Theip orthu Caisleán Bhaile Átha Cliath a thógáil, cé nach raibh cosaint láidir air. Bhí corraíl ollmhór ann timpeall ar Shráid Thomáis. Chonaic Emmet duine ag tarraingt dragún óna chapall agus é á phíceáil go dtí go bhfuair sé bás. Ina dhiaidh sin, chuir sé stop leis an Éirí Amach chun níos mó doirte fola a sheachaint. Ach ní raibh smacht aige ar a chuid leantóirí. In eachtra faoi leith, tarraingíodh [[Tiarna Príomh-Bhreitheamh na hÉireann|an Tiarna Príomh-Bhreitheamh]], an Tiarna Kilwarden, óna chóiste agus sádh le pící é. Fuarthas fós beo é, tógadh go teach é, áit a bhfuair sé [[bás]] beagáinín níos déanaí.

== Gabháil agus Triail ==
[[Íomhá:Robert Emmet death mask only.jpg|clé|150px|mion|Básdreach.]]
Chuaigh Emmet i bhfolach i ndiaidh an Éirí Amach ach gabhadh é ar an [[25 Lúnasa]], in aice le [[Crois Araild]]. Chuir sé féin a shaoil i ndainséir nuair a bhog sé ó [[Ráth Fearnáin]] go dtí Crois Araild le bheith ina aice a mhuirnín, Sarah Curran. Cuireadh ar a thriail é de réir an [[dlí]] ag baint le treas ar an [[19 Meán Fómhair]]; cheannaigh an choróin cabhair ó dhlíodóir Emmet, Leonard MacNally, don phraghas £200 agus pinsean. Ar an [[20 Meán Fómhair]] cuireadh Emmet chun báis. Cuireadh a chorp i bhfolach.

Tar éis don bhfíorasc a bheith tugtha dó, thug Emmet óráid. Tá cáil ar na línte deireanacha di, &quot;Let no man write my epitaph...&quot;.

Cé gur theip ar an Éirí Amach go hiomláin, tá Emmet mar laoch i [[stair na hÉireann]]. Rinne crógacht agus foirtile bhean an tí Emmet, [[Anne Devlin]], in aghaidh céasta, laoch di, i [[stair na hÉireann]] freisin.
[[Íomhá:BARRINGTON(1833) p1.128 MR. ROBERT EMMET.jpg|mion|History, BARRINGTON (1833) p1.128]]
Scríobh Emmet litir ó [[Príosún Cill Mhaighneann|Phríosún Chill Mhaighneann]], Baile Átha Cliath ar [[8 Meán Fómhair]], 1803. An seoladh a bhí scríofa uirthi ná &quot;Miss Sarah Curran, the Priory, Rathfarnham&quot; agus thug sé don mhaor príosúnach, George Dunn, í. Ach sceith Dunn í nuair a thug sé an litir d'údaráis an rialtais, rud a chuir saol Sarah Curran go mór i ndainséir. Rinne an eachtra seo, ar barr a iarrachtaí bheith in aice léi (a chríochnaigh lena bhás) é mar dhuine rómánsúil freisin.

== Naisc sheachtracha ==
{{commonscat|Robert Emmet}}
* [http://en.wikisource.org/wiki/Speech_from_the_Dock_%28Emmet%29 Wikisource - Oráid]
* [http://www.lawlibrary.ie/viewdoc.asp?m=&amp;fn=/documents/aboutus/history/emmet_GA.htm Beathaisnéisí - lawlibrary.ie - Roibeard Emmet (as gaeilge)]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Emmet, Roibeard}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1778]]
[[Catagóir:Básanna i 1803]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Cumann na nÉireannach Aontaithe]]
[[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Daoine curtha chun báis]]
[[Catagóir:Éirí Amach 1803 in Éirinn]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Protastúnaigh Éireannacha]]</text>
      <sha1>a1fx5vuyniz46hfss07iak9516q4oki</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Réabhlóid na Fraince</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12411</id>
    <revision>
      <id>1063308</id>
      <parentid>1059336</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20256" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}

[[Íomhá:Prise de la Bastille.jpg|thumb|260px|''Prise de la Bastille'' ([[Forghabháil an Bastille]]) le Jean-Pierre Houël.]]B'eachtra agus tréimhse an-tábhachtach í '''Réabhlóid na Fraince''' (nó '''Muirthéacht na Fraince''') ([[1789]]-[[1799]]) i stair na Fraince agus stair na hEorpa ó thaobh na [[polaitíocht]]a agus ó thaobh an tsochaí. 

Thosaigh tréimhse na [[Réabhlóid|réabhlóide]] sa bhliain [[1789]] le cruinniú Eastáit Choitianta ('' États généraux'') na [[Parlaimint]]&lt;nowiki/&gt;e agus le forghabháil an Bastille agus chríochnaigh le '' coup d'État'' Napóilean sa bhliain 1799. Chuir an Réabhlóid deireadh leis an [[monarcacht]], leis an seanchliarlathas agus leis na pribhléidí. Sa '' Déclaration des droits de l'homme et du citoyen'' fógraíodh cothroime na saoránach de réir an [[dlí]], na bunsaoirsí agus flaitheas an [[Náisiún|Náisiúin]], pobal arbh fhéidir leis é féin a [[Rialtas|rialú]] trí theachtaí tofa. Thosaigh imreas fada buan idir lucht cosanta na Réabhlóide agus lucht cosanta an tseanreachta, gan trácht ar an naimhdeas idir frithchléirigh agus an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach]].

[[File:Antoine-François_Callet_-_Louis_XVI,_roi_de_France_et_de_Navarre_(1754-1793),_revêtu_du_grand_costume_royal_en_1779_-_Google_Art_Project.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Antoine-Fran%C3%A7ois_Callet_-_Louis_XVI,_roi_de_France_et_de_Navarre_(1754-1793),_rev%C3%AAtu_du_grand_costume_royal_en_1779_-_Google_Art_Project.jpg|mion|an rí Louis XVI]]

== An Seanreacht ==
Dhá ord phribhléideacha a bhí ann, an chléir agus na huaisle, agus ord eile gan phribhléidí, an tríú heastát. Is iad an dream gan phribhléidí a d’íoc an mhórchuid de na cánacha.  

Laistigh den tríú heastát féin bhí mórdhifríochtaí idir cúigí nó bailte de réir na mbuntáistí a bhí acu. Bhí grúpaí borrúla sa [[tír]] – an mheánaicme thráchtála nó airgeadais, scológa teanna a bhí in ann oideachas a thabhairt dá gclann – agus b’áil leis an meánaicme na poist arda a bhaint amach. 
Le ceart diaga (''droit divin'') a bhí cumhacht ag an Rí sa bhliain [[1788]], cumhacht a thug [[Dia]] dó agus a raibh baint aici leis na pribhléidí a bronnadh ar dhaoine áirithe, ar bhailte móra áirithe, ar chúigí áirithe. 
  
Bhí tionchar suntasach ag lucht intleachta na hEagnaíochta (''les Lumières'') ar an gcor a bhí le teacht sa scéal ach tionchar caolchúiseach é; ní cóir áibhéil a dhéanamh de. Moladh go mbeadh monarcacht ann bhí cosúil le monarcacht na [[An Bhreatain|Breataine]], agus í srianta ag parlaimint thofa: cearta an tsaoránaigh i gcomórtas le humhlaíocht an ghéillsinigh. Dúirt an lucht intleachta gur as an Náisiún a d’eascair an chumhacht cheannasach.
[[File:Troisordres.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Troisordres.jpg|mion|Caricature of the Third Estate carrying the First Estate (clergy) and the Second Estate (nobility) on its back]]
Ní raibh na hoird phribhléideacha féin sásta leis an gcumhacht ríoga, ós rud é gur bhain an t-absolóideachas díobh a gcearta traidisiúnta. Iadsan a reáchtáil na cúirteanna dlí (''les Parlements''), agus bhí sé de nós ag na cúirteanna céanna reachtaíocht nua a phlé agus an chumhacht ríoga a lochtú. D’fhág seo, cé go raibh siad ag cosaint a gcuid pribhléidí féin, go raibh meas ag na daoine orthu mar chosantóirí an phobail.

Bhí fonn ar chuid de na huaisle an chumhacht a bhain [[Louis XIV na Fraince|Louis XIV]] (''le Roi Soleil'') díobh a fháil ar ais, agus chomh maith leis sin bhí easpa airgid orthu. Crosadh orthu dul i mbun a lán gnóthaí tráchtála ar eagla go gcaillfí a n-uaisleacht; ach bhí costas an trealaimh chúirte ag méadú (culathacha breátha, carráistí agus eile) agus sin gan méadú a theacht ar a gcuid cíosanna. Chuaigh siad i muinín a seanphribhléidí, go mór mór na cearta feodacha, agus iad ag éileamh cánacha áirithe nár íocadh leis na cianta. Chomh maith leis sin, thosaigh siad ag úsáid tailte coitianta áirithe, tailte nach raibh á saothrú nó a gcuireadh feirmeoirí bochta a gcuid beithíoch ar féarach ann. Níor thaitin an méid sin le muintir na tuaithe agus d’éiligh siad go gcealófaí na cearta feodacha. Ina theannta sin, bhí gorta á chrá cuid mhaith den [[An Eoraip|Eoraip]] ag an am agus [[an Fhrainc]] san áireamh. 
       
Aithníodh go raibh fadhbanna airgeadais ag an rialtas féin: bhí sé báite i bhfiacha, rud a tharla de bharr chogaí costasacha [[Louis XV na Fraince|Louis XV]], mórán, gan trácht ar an tacaíocht a thug Louis XVI do [[Cogadh Réabhlóideach Mheiriceá|réabhlóidithe Mheiriceá]], agus gan an bhris á tabhairt isteach cheal cánacha cothroma. Beartaíodh scéimeanna chun an scéal a leigheas, ach níorbh fhéidir leis an Rí cúrsaí airgeadais a leasú agus é de nós ag na na cúirteanna dlí cur ina choinne. Ní raibh Louis XV ná Louis XVI dall ar scaipeadh na smaointe nua agus ar mhí-éifeacht na bhforas, ach bhí údarás Louis XIV de dhíobháil orthu, rud a bhac orthu athchóiriú riaracháin a bhrú ar na haicmí pribhléideacha.
[[File:Estatesgeneral.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Estatesgeneral.jpg|alt=|clé|mion|Tionól Náisiúnta  5 Bealtaine 1789 ag Versailles]]

== Tionól Náisiúnta agus an Bastille ==
Nuair a chruinnigh na hEastáit Choitianta arís bhí an-dóchas ag an bpobal astu. Bhí súil ag muintir na tuaithe le feabhsú saoil agus le cealú na gcearta feodacha. Bhí súil ag an meánaicme le cothroime de réir dlí (''l’égalité de droit'') agus le monarcacht pharlaiminteach ''à l'anglaise''. B’fhéidir leo a bheith ag brath ar chúnamh baicle uaisle ar gheal leo na smaointe nua agus ar chúnamh na mionchléire, dream a raibh eolas pearsanta acu ar shaol crua an phobail, agus bhí díospóireacht bhríomhar ann dá bharr. D’iarr an tríú heastát breis feisirí de réir a meáchain shóisialta agus thug an Rí a dhá oiread dóibh, ach ní dúirt sé faic faoin éileamh eile – vóta an duine. (Bhí vóta amháin ag gach ord, agus d’fhéadfadh vóta dhá ord an tríú vóta a shárú.) 
[[File:Le_Serment_du_Jeu_de_paume.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Le_Serment_du_Jeu_de_paume.jpg|deas|mion|Tionól Náisiúnta agus an Tennis Court Oath  ]]
Ar [[17 Meitheamh]] [[1789]] thug an an tríú heastát agus baill éigin den na huaisle agus den chléir “Tionól Náisiúnta” (''l'Assemblée nationale'')' orthu féin. Bhí siad an-chorraithe, agus gheall siad nach scarfaidís nó go raibh bunreacht scríofa bronnta acu ar an tír. Ghéill an Rí, mar dhea; ach ar 26 Meitheamh thug sé saighdiúirí isteach i b[[Páras]] (20,000 fear ó reisimintí eachtrannacha). Bhí aigne an phobail suaite; bhí círéibí ann, dódh barracáidí máil, creachadh stórais ghráin na gclochar agus bunaíodh míliste meánaicmeach. Mhéadaigh an suaitheadh; ar 14 Iúil rug lucht círéibeachta ar a raibh d’airm in armlann an ''Hôtel des Invalides'' agus chruinnigh os comhair an ''Bastille'' (daingean agus príosún) amach; le cúnamh roinnt gunnaí móra thug siad ar ghobharnóir an phríosúin géilleadh, agus forghabhadh samhailchomhartha seo an údaráis ríoga.
[[File:Anonymous_-_Prise_de_la_Bastille.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Anonymous_-_Prise_de_la_Bastille.jpg|deas|mion|14 Iúil 1789]]

== Tionól Iomlán ==
 
Bhí an scéal chomh dona sin anois go ndeachaigh na móruaisle ar thóir dídine i dtíortha eile – an Bhreatain, [[an Ghearmáin]], na hÍsiltíortha – agus súil acu go bhfillfidís i gceann trí mhí. Idir an dá linn bhí mhuintir na tuaithe ag éirí amach, agus dá bhrí sin, ar 4 Lúnasa 1789, chealaigh an Tionól na cearta feodacha, díol na bpost agus míchothroime cánach. B’in deireadh leis an Seanreacht. Ar 26 Lúnasa vótáil an Tionól ar son Fhógra Chearta an Duine agus an tSaoránaigh (Déclaration des Droits de l’Homme agus du Citoyen). Agus iad faoi anáil Ré na hEagnaíochta, thug siad droim laimhe don mhonarcacht absolóideach agus do chóras na n-ord. D’fhág cuspóirí na meánaicme a rian ar an bhFógra: bannaí le saoirse an duine, urraim don mhaoin, roinnt na cumhachta leis an Rí, ceart ag cách ar phoist phoiblí. 
[[File:Declaration_of_Human_Rights.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Declaration_of_Human_Rights.jpg|mion|Forógra  Chearta an Duine, 26 Lúnasa 1789]]
Rinneadh Tionól Iomlán (''l‘Assemblée constituante'') den Tionól Náisiúnta ar 9 Iúil 1789; cruinniú meánaicmeach ba ea é, mórán, agus bhain sé feidhm as smaointe fhealsúna agus eacnamaithe an [[18ú haois]] chun athleasú mór a chur chun cinn. Bhí an chumhacht ríoga lag go leor; bhíodh an Rí idir dhá chomhairle, é ag iarraidh a neamhspleáchas a chosaint agus greim a fháil arís ar an gcumhacht ba dhual dó. 

I Mí an Mheithimh 1791 thug an Rí agus a theaghlach iarracht ar éalú ach rugadh orthu; ba mhian leis na réabhlóidigh ba radaicí an choróin a bhaint den Rí dá bharr, rud ba mhian le lucht na monarcachta bunreachtúla a sheachaint. Rinne an dream úd forógra dlí mhíleata, rud a chuir fearg ar phobal Pháras, agus ar 12 Iúil 1791 mharaigh na saighdiúirí mórán daoine (agus neart ban agus páistí san áireamh) a bhí ag déanamh léirsithe. Dá bhrí sin thit na tírghráthóirí neamhradaiceacha agus pobal Pháras amach le chéile.

== Cogadh ==
Idir an dá linn, bhí na huaisle a theith (''les émigrés'') ag fadú faoin achrann lastall de na teorainneacha agus ag gríosú rialtais eile chun troda. Os a choinne sin, bhí fonn ar na Seacaibínigh (''les Jacobins''), an bhaicle a bhí i réim ag an am i bPáras, an Réabhlóid a scaipeadh tríd an Eoraip. Ar 20 Aibreán 1792, d’fhógair an Fhrainc cogadh ar Impire na hOstaire, agus chuaigh [[an Phrúis]] leis [[an Ostair]]. Ar an droch-uair, bhí an t-arm Francach ar mhí-eagar ar fad toisc gur imigh an oiread sin oifigeach uasal, rug a d’fhág lag roimh na reisimintí tréanacha Prúiseacha é. Ghabh an namhaid daingean i ndiaidh daingin, agus tháinig líonrith ar na daoine, rud a spreag iad chun neart daoine a mharú i bpríosúin Pháras le teann eagla roimh fhrithréabhlóidithe. Ní raibh de dhánacht sna húdaráis an marú a chosc, agus chuir sé cor nua sa Réabhlóid.
[[File:Women's_March_on_Versailles01.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Women's_March_on_Versailles01.jpg|mion|Women's March,  Versailles, 5 DF  1789]]
Ar 21 Meán Fómhair 1792 tháinig an Chomhdháil Náisiúnta (''la Convention nationale'') in ionad an Tionóil chun cumhacht fheidhmitheach an Chéad Phoblacht Fhrancach a dhearbhú tar éis an Rí a chur as oifig ar 10 Lúnasa. Cuireadh toghcháin ar siúl, ach meastar nár chuir 90% den seacht milliún vótóir de dhua orthu féin vótáil ar chor ar bith. 

Is beag nár bhain na teachtaí go léir leis an meánaicme, ach bhí dhá bhaicle ar leith ann. Bhí na Girondins ann agus gan muinín acu as pobal Pháras; bhí na Montagnards (“lucht an tSléibhe”) ann freisin agus breis tuisceana acu ar chás na ndaoine. (Bhí siadsan ina suí ar shuíocháin níos airde sa Chomhdháil, agus as sin a baisteadh iad). 

Bhí na Montagnards sásta dul i bpáirt an phobail agus na bPoblachtach radaiceach (''les san-culottes'') go háirithe, agus dul go bun an angair chun an Phoblacht a shábháil. Ar na ceannairí bhí [[Maximilien Marie Isidore de Robespierre|Robespierre]], [[Georges Jacques Danton|Danton]], [[Jean-Paul Marat|Marat]] agus [[Louis Antoine Léon de Saint-Just|Saint-Just]].
[[File:Federation.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Federation.jpg|clé|mion|''[[:en:Fête_de_la_Fédération|Fête de la Fédération]]'' nó monarcacht  bhunreachtúil  14 Iúil  1790]]
Ar 20 Samhain 1792 rug na Francaigh bua gan choinne ar na Prúisigh; d’fhág siad siúd agus na hOstairigh an Fhrainc, agus imní orthu anois faoi chúrsaí sa Pholainn. Ghabh na Francaigh an Ísiltír Ostarach, agus fuair a n-airm greim ar bhruach clé na Réine.

== Deireadh na Monarcachta ==
Ar 20 Samhain shocraigh an Chomhdháil Náisiúnta ar an monarcacht a chealú. Bhí drogall ar na Girondins é sin a dhéanamh, agus eagla orthu go gcuirfí spionnadh i lucht na frithRéabhlóide agus go dtreiseofái naimhdeas mhonarcachtaí na hEorpa. Ach thangthas ar cháipéisí a chruthaigh go raibh an Rí i mbun comhcheilge le naimhde  

na Poblachta, agus ba léir do mhórán go gcaithfeadh sé íoc as. Básaíodh é faoin ngilitín ar 21 Eanáir 1793. 
[[File:Retour_Varennes_1791.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Retour_Varennes_1791.jpg|mion|D'fhill an rí ar 25 Meitheamh 1791]]
Ar 24 Feabhra 1793 chinn na Girondins ar arm 300,000 saighdiúir a thógáil le caitheamh crann, rud a thug drochnósanna an tSeanrachta i gceann na ndaoine, agus a spreag éirí amach san Alsáis, sa [[An Bhriotáin|Bhriotáin]] agus sna Sléibhte Lárnacha (''Le Massif central''), ceannairc a cuireadh faoi chois gan mhoill. Ritheadh dlí a chuir dlús leis an sceimhle: ceannairceach ar bith a rugadh maol air bhásófaí gan triail é. Bhí na Girondins ag dul i laige, áfach; bhí orthu glacadh le Coiste na Slándála Poiblí (''la Comité de Salut Public'') agus leis an mBinse Réabhlóideach (''an Tribunal révolutionnaire''), agus ba ghearr gur ruaigeadh iad. Is iad na Montagnards a tháinig ina n-áit tar éis dul i bpáirt na bhfaicsean ab antoiscthí de phobal Pháras. Ní mar sin a bhí an scéal taobh amuigh de Pháras; in [[Marseille]] agus i [[Lyon]] ba iad na Girondins an dream ba láidre.
[[File:Jacques_Bertaux_-_Prise_du_palais_des_Tuileries_-_1793.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jacques_Bertaux_-_Prise_du_palais_des_Tuileries_-_1793.jpg|clé|mion|10 Lúnasa 1792   Commune agus na Tuileries]]

== Coiste na Slándála Poiblí ==

Ba é Coiste na Slándála Poiblí an foras ba thábhachtaí dár eascair as an gComhdháil. Danton a bhí i gceannas air nó gur básaíodh é ar 10 Iúil 1793. Bhí dáréag ball aige a dtoghadh an Chomhdháil gach mí iad; bheartaigh sé na dlíthe, bhí cumhacht fheidhmitheach aige agus d’ainmnigh sé na feidhmeannaigh; chruinnigh sé an chumhacht i lár báire agus an rialtas i mbaol. Bhí geilleagar an náisiúin tugtha suas don chogadh, agus tógadh arm milliún fear ar an bpointe; arm é a bhí lán d’fhuinneamh agus de dhíograis, rud a chúitigh an easpa gairmiúlachta. Tháinig Robespierre chun cinn sa Choiste, agus ar 5 Meán Fómhair 1793 cuireadh an Sceimhle (''la Terreur'') ar siúl. Chuaigh an t-ár a rinne pobal Pháras cheana go mór i gcion ar bhaill den Chomhdháil; chun a leithéid a sheachaint feasta agus naimhde na Réabhlóide a chloí, chuir siad Sceimhle dhleathach i bhfeidhm, agus b’fhada an liosta daoine a bhí i mbaol – uaisle, daoine a theith, sagairt easumhla, lucht molta cónaidhme, gríosóirí agus a muintir. Vótáil an Chomhdháil pionós báis a ghearradh ar chnuastóirí bia. Ach bhí sé deacair fós bia a sholáthar do na bailte móra, agus bhí luach na dtuarastal ag ísliú. 
[[File:Valmy_Battle_painting.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valmy_Battle_painting.jpg|mion|Cath Valmy,  20 MF 1792]]

== Bás Robespierre ==

In iarthar na tíre bhí muintir an ''Vendée'', dream ceanndána [[Caitliceach]] coimeádach, éirithe amach, ceannairc ar fhág a ceannairí uaisle dath ríoga uirthi agus a cuireadh faoi chois go fíochmhar agus go fuilteach. Cuireadh ruaig ar na hairm eachtrannacha freisin. Ansin tugadh iarraidh ar an g[[Críostaíocht]] a scrios ar fud na Poblachta, agus leagadh dealbha, crosa agus clogáis. Bhí Robespierre féin naimdeach don aindiachas; chuir sé dlí i bhfeidhm a chuaigh in urrús ar shaoirse creidimh agus dlí eile a d’aithin neamhbhásmhaireacht an anama. 
[[File:Bataille_de_Fleurus_1794.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bataille_de_Fleurus_1794.JPG|clé|mion|Cath  Fleurus Meitheamh 1794]]
Chuaigh an Coiste i mbun srian a chur le tionchar na bPoblachtach radaiceach ar an gComhdháil. Sa bhliain 1794 scriosadh eite chlé agus eite dheas na Montagnards (agus Danton san áireamh). Bhí an Sceimhle ag maolú sna cúigí agus ag treisiú i bPáras, agus ba é an Binse Réabhlóideach a thugadh breith ar choireanna polaitiúla. Ní bhíodh finné ann ná dlíodóir. Bhí Robespierre ar an bpolaiteoir ba mhó tionchar, é ag troid leis na faicsin agus ag tiomsú naimhde. Nuair a bhagair sé glanadh nua orthu chruinnigh siad a neart agus d’ionsaigh é. Ar 28 Iúil 1794 chuaigh sé faoi ngilitín agus cuireadh deireadh leis an Sceimhle.
[[File:Fire_in_Saint-Domingo_1791,_German_copper_engraving.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Fire_in_Saint-Domingo_1791,_German_copper_engraving.jpg|mion|Réabhlóid i Saint Domingue]]

== Bunreacht Nua ==
Vótáil an Chomhdháil ar son Bunreachta nua ar 17 Lúnasa 1795 agus ghlac pobalbhreith leis i Mí Mheán Fómhair. Bunaíodh rialtas na Stiúrthóireachta (''le Directorate'') dá réir agus fonn ar an gComhdháil go mbeadh rialtas seasmhach ann, ach ba rialtas míshocair amach é ó thús; bhí na ríogaithe á threascairt ar fud na tíre le bolscaireacht agus le gníomh, agus deartháireacha an Rí ag cuidiú leo. Níorbh fhearrde an scéal an geilleagar a bheith ag meath, cánacha ag dul i laghad, praghsanna ag ísliú – rud a raibh muintir na tuaithe go háirithe thíos leis. 
[[File:Execution_of_Louis_XVI.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Execution_of_Louis_XVI.jpg|mion|Basú Louis XVI, inniu Place de la Concorde]]
Ach bhí rath ar chúrsaí cogaidh, go háirithe san Iodáil, mar ar rug an ginearál óg [[Napoléon Bonaparte|Napóilean Bónapart]] bua i ndiaidh bua ar an Ostair, rud a tharraing conradh Campo Formio ar 17 Aibreán 1797. Faoin mbliain 1799 ba bheag nach raibh an Iodáil go léir ina Poblacht, agus forais brúite uirthi arbh ionann iad agus forais na Fraince. Ba shaibhrede an Stiúrthóireacht dá bharr ach d’fhág sé go raibh gach rud ag brath ar an arm. Rinneadh ceann réitigh de Napóilean i gcúrsaí polaitíochta sa Fhrainc. 
[[File:Jacques-Louis_David_-_Marie_Antoinette_on_the_Way_to_the_Guillotine.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jacques-Louis_David_-_Marie_Antoinette_on_the_Way_to_the_Guillotine.jpg|mion|Marie Antoinette   16 DF 1793 (le Jacques-Louis David)]]
Ar 9 Meán Fómhair 1799 tháinig Napóilean i réim de threascairt thobann, ag fógairt go raibh deireadh leis an Réabhlóid. Bunaíodh an Chonsalacht (''le Consulat''), triúr consal agus an chumhacht uile ag an gcéad duine acu; ba ghearr go ndéanfaí Impire den fhear sin – Napóilean féin.

== Liosta Leabhar ==

=== Leabhair Fhraincise ===

* Allouche, Elie, ''99 questions sur la Révolution française'', Montpellier, CRDP, 2005 

* Beartaud, Jean-Paul, Jean-Paul Bertaud, ''Initiation à la Révolution française'', Paris, 1989 

* Dumas, Alexandre, ''La route de Varenne'', Éditions mille et une nuits, Paris, 2005

* Godechot, Jaques, ''La Révolution française : chronologie commentée, suivie de notices biographiques sur les personnages cités'', Perrin, Paris, 1988. 

* Martin, Jean-Clément, ''La Révolution française'', Le Cavalier Bleu, Idées reçues, 2008 

* Schiappa, Jean-Marc, ''La Révolution française'', 1789-1799, Librio, 2005 

* Carpentier, Jean Carpentier agus Lebrun, François, ''Histoire de France'', Points Histoire Seuil, 2000 (léiriú ar an tréimhse sa chomhthéacs ginearálta)

[[File:BatailleduMans1793.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:BatailleduMans1793.jpg|mion|Cogadh Vendée   1796.]]

=== Leabhair Bhéarla ===

* Doyle, William (2002). ''The Oxford History of the French Revolution''. (2nd ed.). Oxford University Press.

* Neely, Sylvia (2008). ''A Concise History of the French Revolution''. Rowman &amp; Littlefield.

* Rudé, George (1991). ''The French Revolution: Its Causes, Its History and Its Legacy After 200 Years''. Grove Press. 

* Schama, Simon (2004) [1989]. ''Citizens''. Penguin.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Stair na Fraince]]
[[Catagóir:Réabhlóid na Fraince]]</text>
      <sha1>5gb16bcvlu1cy4r1ij0b3jld2rpt993</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sony PlayStation</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12532</id>
    <revision>
      <id>1063102</id>
      <parentid>1051703</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:32:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16058" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí Leabhar
| name          = PlayStation
| image         =[[File:Playstation logo colour.svg|thumb|Playstation logo]]
| Údar          = 
| Tír           = [[An tSeapáin]]| Teanga      = [[Béarla]], [[An tSeapáinis|Seapáinis]]
| genre         = 
| Foilsitheoir  = [[Sony Interactive Entertainment, Sony Siamsaíocht Idirghníomhaíochta]]
| Dáta fhoilsiú = 3 Nollaig 1994
| Cineál meáin  = Margadh ar Fud an Domhain
| pages         = 
| isbn          = 
| dewey         = 
| congress      = 
| oclc          = 
}}

[[Íomhá:Sony-PlayStation-3-2001A-wController-L.jpg|mion|285x285px|An tríú bord eallóige agus urlámhaí a chuir Sony ar siúl le cluichí ríomhaire a himirt - PS3]]
&lt;br /&gt;

== Stair Sony agus an PlayStation ==
Is é '[[Sony]]' an comhlacht a chur tús leis b[[:en:PlayStation|PlayStation]] a chur ar fáil don domhain. Is comhlacht ón t[[An tSeapáin|Seapáin]] í [[Sony]] a chur a lán [[Cluiche ríomhaire|cluichí ríomhaireachta]] agus bord eallóige ar fáil do dhaoine ar fud an domhain. Chruthaigh [[Sony]] rudaí eile cosúil leis ceithre bhord eallóige do raidió (an PlayStation 1, 2, 3 agus 4) , chruthaigh siad seirbhísí ar líne agus ar an idirlíon, chruthaigh siad réimse urlámhaí le húsáid do na bord eallóige do raidió, chruthaigh siad dhá chlár idirláimhe (a raibh iniompartha. Glaofar PlayStation Portable (PSP) nó PlayStation Iniompartha ar.) agus chruthaigh siad réimse gutháin freisin. Tháinig siad amach leis an[[:en:PlayStation|PlayStation]] sa t[[An tSeapáin|Seapáin]] i mí na Nollaig, 1994&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20071217051703/http://www.scei.co.jp/corporate/data/bizdatajpn_e.html|teideal=Business Development/Japan ｜ CORPORATE INFORMATION ｜ Sony Computer Entertainment Inc.|dáta=2007-12-17|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-25}}&lt;/ref&gt; ar chostais 39,800 Yen (€333.85 sa lá atá inniu)&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.xe.com/currencyconverter/convert/?Amount=39800&amp;From=JPY&amp;To=EUR|teideal=39800 JPY to EUR {{!}} Convert Japanese Yen to Euros {{!}} XE|údar=|dáta=|work=www.xe.com|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt;. Chuirfeadh ar fáil don Eoraip agus do Mheiriceá sa bhliain 1995.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.playstation.com/en-gb/explore/ps4/playstation-through-the-years/|teideal=PlayStation through the years|language=en-gb|work=Playstation|dátarochtana=2020-03-26}}&lt;/ref&gt; 

=== Stair Sony ===
Sa bhliain 1991, bhí Sony agus Nintendo á n-obair le céile chun an PlayStation. Ach, tharraing Nintendo amach ag an nóiméad deireanach ag rá nach raibh siad ag iarraidh obair le Sony níos mó agus d'fhágfadh Sony leo féin chun an PlayStation a chruthú.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=PlayStation|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=PlayStation&amp;oldid=946191317|journal=Wikipedia|date=2020-03-18|language=en}}&lt;/ref&gt; Chuirfeadh [[:en:Ken_Kutaragi|Ken Kutaragi]] i gceannas ar chruthú an chéad PlayStation agus b'é an príomh cheannaire a chur an chéad PlayStation chun cinn sa bhliain 1994. Glaofar 'an tAthair don PlayStation' é toisc a chuid oibre a rinne sé.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20100303103306/http://www.gamespot.com/news/6239672.html|teideal='Father of the PlayStation' adopts new startup - News at GameSpot|dáta=2010-03-03|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-26}}&lt;/ref&gt; 

Tá an comhlacht ag fás agus ag forbairt le breis is 26 bhliain anuas agus bíonn Sony i gcónaí ag iarraidh forbairt a dhéanamh ar a gcuid táirgí. Tá siad ag cur PS5 nua ar an margadh timpeall ar an Samhradh 2020.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.gamespot.com/articles/playstation-5-what-we-know-about-specs-backwards-c/1100-6466357/|teideal=PlayStation 5: What We Know About Specs, Backwards Compatibility, Games, Release Date, Price, Controller, And More|language=en-US|work=GameSpot|dátarochtana=2020-04-03}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;

== Costaisí agus Margadh ==
[[Íomhá:PSX-Console-wController.png|mion|An Chéad PlayStation agus Urlámhaí]]

==== An Chéad PlayStation (PS1) ====
Chuirfeadh an chéad PlayStation ar fáil sa tSeapáin ar dtús agus san Eoraip agus Meiriceá níos déanaí. Is táirge é a dhíol breis is 100 milliún gníomhaire sa chéad deich mbliana a raibh sé ar an margadh. B'é PlayStation an chéad chomhlacht a dhíol breis is 100 milliún gníomhaire agus ba rud stairiúil í sin toisc nár tharla sin ríomh cheanna féin. Bhí dearadh tanaí ag an mbord eallóige seo agus bhí daoine ábalta dlúthdhiosca a chur inti chun cluichí ríomhaire a himirt ar.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.playstation.com/en-gb/explore/ps4/playstation-through-the-years/|teideal=PlayStation through the years|language=en-gb|work=Playstation|dátarochtana=2020-03-26}}&lt;/ref&gt;

Nuair a tháinig sé ar an margadh sa tSeapáin, bhí costais 39,800 Yen (€333.85 sa lá inniu) air. Ach, nuair a chuirfeadh ar fáil don domhan é sa bhliain 1995 bhí costas 29,800 Yen (€250.41&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.xe.com/currencyconverter/convert/?Amount=29800&amp;From=JPY&amp;To=EUR|teideal=29800 JPY to EUR {{!}} Convert Japanese Yen to Euros {{!}} XE|work=www.xe.com|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt; sa lá inniu) air.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20071217051703/http://www.scei.co.jp/corporate/data/bizdatajpn_e.html|teideal=Business Development/Japan ｜ CORPORATE INFORMATION ｜ Sony Computer Entertainment Inc.|dáta=2007-12-17|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Sony-PlayStation-2-30001-wController-L.png|mion|PS2 agus Urlámhaí]]

==== An Dara PlayStation (PS2) ====
Tháinig an dara PlayStation amach sa bhliain 2000 ( sé bliana tar éis an PS1). Dhíol siad 100 milliún cóip laistigh de cúig bliana agus naoi mí agus dhíol Sony breis is 155 milliún PlayStation 2 timpeall an domhain. B'é an PS2 an bord eallóige is fearr ar domhain ó thaobh de dhíolacháin toisc gur dhíol siad an iomarca aonad don táirge. Ó 2000 - 2013, bhí níos mó ná 4,000 cluiche ar fáil le himirt ar an PS2. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.playstation.com/en-gb/explore/ps4/playstation-through-the-years/|teideal=PlayStation through the years|language=en-gb|work=Playstation|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt; Is féidir cluichí ríomhaire a imirt ar an PS2 agus is féidir breathnú a dhéanamh ar scannáin ar an PS2. Tháinig cárta cuimhne amach leis an PS2 agus bhí tú ábalta na himeachtaí go léír a shábháil ar an gcárta cuimhne.

Bhí costas 39,800 Yen (€333.85 sa lá inniu) air nuair a tháinig sé amach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.xe.com/currencyconverter/convert/?Amount=39800&amp;From=JPY&amp;To=EUR|teideal=39800 JPY to EUR {{!}} Convert Japanese Yen to Euros {{!}} XE|work=www.xe.com|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt; Idir an bhliain 2000 go 2006 d'athraigh praghsanna ar an PS2 agus chur PlayStation roinnt gnéithe éagsúla ar fáil don phobal. Chuir siad cluichí ríomhaireachta agus roinnt urlámhaí ildaite ar fáil don phobail ionas go mbeidh rogha níos leithne ag daoine chun rogha éagsúla a cheannach.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20071217051703/http://www.scei.co.jp/corporate/data/bizdatajpn_e.html|teideal=Business Development/Japan ｜ CORPORATE INFORMATION ｜ Sony Computer Entertainment Inc.|dáta=2007-12-17|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-31}}&lt;/ref&gt; Chuir siad cluichí ar nós 'Rachet &amp; Clank (2002)' agus 'Jack &amp; Daxter: The Precursor Legacy (2001)' ar fáil do phobail an PlayStation agus bhí clú agus cáil ar na cluichí sin ag an am. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
[[Íomhá:PlayStation 3 on display at Tokyo Game Show 20050918.jpg|mion|Taispeántas PS3 agus Úrlámhaí Úr nua i dTokyo]]

==== An Tríú PlayStation (PS3) ====
Tháinig an tríú PlayStation amach sa bhliain 2006. Dhíol Sony níos mó ná milliúin aonad i dtrí sheachtain nuair a tháinig siad amach leis an PS3. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.eurogamer.net/articles/new-ps3-has-sold-over-one-million|teideal=New PS3 has sold over one million|údar=Tom Bramwell|dáta=2009-09-24|language=en|work=Eurogamer|dátarochtana=2020-03-31}}&lt;/ref&gt;  Bhí an PS3 i bhfad níos theicniúl ná an PS2 agus bhí líonra PlayStation ar fáil ar an PS3 ina raibh daoine ábalta dul i dteagmháil lena chéile agus cluichí a imirt lena chéile fad is a bhí idirlíon acu agus más rud é go raibh próifíl líonra acu. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí costas 49,980 Yen (€421.21 sa lá inniu) nuair a chuirfeadh ar fáil don domhan í. Bhí tú ábalta an  PSP (PlayStation Iniompartha) agus an PS Vita a nasc lena chéile agus na cluichí PS3 a imirt ar na boird eallóige a bhí níos lú ná na cluichí a imirt ar teilifís ollmhór. Bhí ard - chaighdeán grafaicí ar an PS3 agus bhí na grafaicí i bhfad níos fearr ná na grafaicí ar an PS1 agus PS2 toisc forbairt na teicneolaíochta.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

&lt;br /&gt;
[[Íomhá:Sony-PlayStation-4-wController.jpg|mion|PS4 agus Urlamhaí ]]

==== An Ceathrú PlayStation (PS4) ====
Is í an PlayStation 4 an PlayStation is nua-aimseartha atá Sony tar éis cruthú. Chruthaigh siad an PS4 sa bhliain 2013 ach thosaigh siad á gcruthú an PS4 sa bhliain 2008.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=PlayStation 4 Revealed - IGN|url=https://www.ign.com/articles/2013/02/20/playstation-4-revealed|language=en}}&lt;/ref&gt; Is féidir [[Fón póca|guthán póca]] agus táibléad nua - theicneolaíochta a húsáid chomh maith chun an PS4 a himirt. Is féidir dul i dteagmháil leis na meáin shóisialta chomh maith chun do thaithí leis na cluichí a roinnt ar na meáin agus ar an Líonra ar an PlayStation. Bhí an - suim ag Sony seans a thabhairt do dhaoine chun a gcluichí ríomhaireachta a imirt in aon áit gur mhian leo agus bhain siad bua as na hacmhainní agus an teicneolaíocht a raibh ar fáil dóibh mar gur éirigh leo sin a dhéanamh. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20130424075309/http://scei.co.jp/corporate/release/130221a_e.html|teideal=SONY COMPUTER ENTERTAINMENT ANNOUNCES ITS NEXT GENERATION PORTABLE ENTERTAINMENT SYSTEM|dáta=2013-04-24|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-31}}&lt;/ref&gt; B'í an PS4 an PlayStation leis na grafaicí is fearr as na PlayStation go léir atá Sony tar éis cruthú. Tá grafaicí 4K ag an PlayStation 4.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

===== PlayStation Tanaí (PS4 'Slim') =====
Chuir Sony an PlayStation Tanaí ar an margadh. Bhrandáil siad í faoin PS4. Chuir siad amach ar an margadh í ar an 7ú Meán Fómhair, 2016. Chuirfeadh an PS4 Tanaí chun cinn toisc go bhfuil sí 40% níos lú ná an PS4 a sheol siad amach ar an margadh i 2013. Chuir Sony dath liath in ionad dubh ar agus bhain siad agus chuir siad leis an táirge í fhéin. Bhain siad port don fhuaim agus d'athraigh siad an t-Urlámhaí a raibh ann ionas go mbeidh daoine ábalta an solas a fheiceáil ó bharr an t-urlámhaí chun a rá má raibh gá le luchtú ar chur ar an Urlámhaí. Bhí costas céanna ar an PS4 Tanaí leis agus PS4 a tháinig amach trí bhliain roimhe. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=PlayStation|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=PlayStation&amp;oldid=946191317|journal=Wikipedia|date=2020-03-18|language=en}}&lt;/ref&gt; 

===== PlayStation Proifisiúnta (PS4 'Pro') =====
Chur Sony an PlayStation 4 Pro amach ar an margadh ag an am céanna leis an PS4 Tanaí. Chuirfeadh amach í ar an 7ú Meán Fómhair , 2016. Tá níos mó chumhacht ag an PS4 Pró ná atá ag an PS4 Tanaí agus tá níos mó crua - earraí ríomhaireachta ag an PS4 Pro freisin. Chruthaigh Sony an PS4 Pro ionas go mbeidh daoine ábalta cluichí ríomhaireachta áirithe a imirt ar grafaicí níos airde ná mar a bheidh le haon bhord eallóige roimhe. Is féidir na cluichí céanna a himirt agus an PS4 agus PS4 Pro, ach beidh ná grafaicí níos fearr do chluichí áirithe ar an PS4 Pro ná mar a bheadh ar an PS4. B'í an PS4 Pro an bord eallóige is fearr ó thaobh na grafaicí de thoisc gur féidir na cluichí a imirt ar chaighdeán níos airde ná aon PlayStation eile.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
[[Íomhá:PlayStation 5 logo and wordmark.svg|mion|Lógó PS5]]

===== An Cúigiú PlayStation (PS5) =====
Beidh an PlayStation nua ag teacht amach sa samhradh 2020. Ach níl dáta cinnte ag Sony go fóill. Beidh daoine ábalta cluichí ón PS4 a imirt ar an PS5. Níl  praghas cinnte fóis ach deir Sony go mbeidh praghas réasúnta ar.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt; 

Beidh na grafaicí ar ard - leibhéal cosúil leis na PlayStation uilig agus beidh na grafaicí ar 4k chomh maith. Dúirt Sony go mbeidh grafaicí níos fearr ar chluichí a thógann 100GB den aonad stóráilte, mar go bhfuil an teicneolaíocht ann sa PS5 agus toisc go bhfuil grafaicí 4k ann sa PS5. Dúirt siad go mbeidh grafaic ar chluichí cosúil le 'Marvel's Spider-Man' níos fearr toisc go bhfuil na grafaicí agus an teicneolaíocht níos fearr.&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.wired.com/story/exclusive-playstation-5/|teideal=Exclusive: A Deeper Look at the PlayStation 5—Haptics, UI Facelift, and More|language=en|work=Wired|dátarochtana=2020-04-04}}&lt;/ref&gt; Beidh daoine ábalta páirteanna difriúla a híoslódáil ar an PS5, in ionad an chluiche iomlán a huaslódáil agus a chur ar an stóráil, beidh siad ábalta páirteanna éagsúla a huaslódáil ar an PS5. Ciallaíonn sin go mbeidh daoine ábalta an feachtas nó an páirt ilimeartha amháin a huaslódáil mura raibh siad ag iarraidh páirt áirithe a himirt. &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;

Tá Sony ag déanamh iarracht fuinneamh a shábháil leis an PS5 nua. Beidh tú ábalta cnapa a bhrú agus beidh tú á shábháil fuinneamh agus ní bheidh an méid céanna leictreachas á n-úsáid ag an PS5.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

&lt;br /&gt; 

==== Córas Cluichí Idirláimhe ====

===== PlayStation Portable (PSP) - PlayStation Iniompartha =====
Chuir Sony PlayStation Iniompartha ar an margadh sa bhliain 2004 le praghas 20,900 Yen uirthi ( €177.12 sa lá inniu).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.xe.com/currencyconverter/convert/?Amount=20,790&amp;From=JPY&amp;To=EUR|teideal=20790 JPY to EUR {{!}} Convert Japanese Yen to Euros {{!}} XE|work=www.xe.com|dátarochtana=2020-04-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Tháinig an PSP ar an margadh tar éis an PS2 ach roimh an PS3. Is féidir an PSP a thóg leat timpeall na háite agus is féidir cluichí a imirt uirthi. Is féidir leis an PSP a chur i do phóca agus é a choimeád ansin nuair atá tú á shiúl ó áit go háit. Is féídir cluiche a imirt uirthi, is féidir féachaint ar scannáin agus éist le ceol ar an PSP. Is féidir dul ar an idirlíon uirthi chomh maith. Nuair a tháinig an PSP amach, tháinig réabhlóid ar an mbealach a d'imir daoine cluichí ríomhaireachta.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; B'í an PSP an chéad chóras idirláimhe a raibh ábalta dul in iomaíocht leis aon rud a chur Nintendo amach roimhe faoin gcóras cluichí idirláimhe.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

===== PSP Thanaí =====
Bhí réimse éagsúla agus módúil difriúla ann don PSP a chur Sony amach. Chuir siad 'PSP Slim' (PSP Thanaí) amach agus bhí tú ábalta lucht a chur uirthi toisc go ndearna siad stáisiúin iniompartha a chur amach ionas go mbeidh tú ábalta lucht a chur ar an PSP má bhí tú amach agus mura raibh tú ábalta lucht a chur uirthi toisc nach raibh tú sa bhaile. Chuir siad an PSP Tanaí ar an margadh sa bhliain 2007.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Tá an PSP Tanaí níos lú agus níos éadroime ná an bhunchóip PSP ach bhí ceallra céanna ag an PSP Tanaí cé go raibh sí níos éadrom agus níos lú.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.pocketgamer.com/articles/003606/hands-on-with-psp-slim/|teideal=Hands on with PSP Slim|údar=Tracy Erickson|language=en|work=www.pocketgamer.com|dátarochtana=2020-04-02}}&lt;/ref&gt; Bhí tú ábalta an PSP Tanaí a cheangal leis an teilifís agus athfhéachaint a dhéanamh ar shean chluichí nó ar scannáin chomh maith &lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;br /&gt;
== Tagairtí ==
[[Catagóir:Cluichí ríomhaire agus físchluichí]]
[[Catagóir:Consóil Chluichí]]</text>
      <sha1>pejeivj8kcuzqyg44iy80bj92czoxvi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063137</id>
      <parentid>1063102</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:38:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16070" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{Bosca Sonraí Leabhar
| name          = PlayStation
| image         =[[File:Playstation logo colour.svg|thumb|Playstation logo]]
| Údar          = 
| Tír           = [[An tSeapáin]]| Teanga      = [[Béarla]], [[An tSeapáinis|Seapáinis]]
| genre         = 
| Foilsitheoir  = [[Sony Interactive Entertainment, Sony Siamsaíocht Idirghníomhaíochta]]
| Dáta fhoilsiú = 3 Nollaig 1994
| Cineál meáin  = Margadh ar Fud an Domhain
| pages         = 
| isbn          = 
| dewey         = 
| congress      = 
| oclc          = 
}}

[[Íomhá:Sony-PlayStation-3-2001A-wController-L.jpg|mion|285x285px|An tríú bord eallóige agus urlámhaí a chuir Sony ar siúl le cluichí ríomhaire a himirt - PS3]]
&lt;br /&gt;

== Stair Sony agus an PlayStation ==
Is é '[[Sony]]' an comhlacht a chur tús leis b[[:en:PlayStation|PlayStation]] a chur ar fáil don domhain. Is comhlacht ón t[[An tSeapáin|Seapáin]] í [[Sony]] a chur a lán [[Cluiche ríomhaire|cluichí ríomhaireachta]] agus bord eallóige ar fáil do dhaoine ar fud an domhain. Chruthaigh [[Sony]] rudaí eile cosúil leis ceithre bhord eallóige do raidió (an PlayStation 1, 2, 3 agus 4) , chruthaigh siad seirbhísí ar líne agus ar an idirlíon, chruthaigh siad réimse urlámhaí le húsáid do na bord eallóige do raidió, chruthaigh siad dhá chlár idirláimhe (a raibh iniompartha. Glaofar PlayStation Portable (PSP) nó PlayStation Iniompartha ar.) agus chruthaigh siad réimse gutháin freisin. Tháinig siad amach leis an[[:en:PlayStation|PlayStation]] sa t[[An tSeapáin|Seapáin]] i mí na Nollaig, 1994&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20071217051703/http://www.scei.co.jp/corporate/data/bizdatajpn_e.html|teideal=Business Development/Japan ｜ CORPORATE INFORMATION ｜ Sony Computer Entertainment Inc.|dáta=2007-12-17|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-25}}&lt;/ref&gt; ar chostais 39,800 Yen (€333.85 sa lá atá inniu)&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.xe.com/currencyconverter/convert/?Amount=39800&amp;From=JPY&amp;To=EUR|teideal=39800 JPY to EUR {{!}} Convert Japanese Yen to Euros {{!}} XE|údar=|dáta=|work=www.xe.com|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt;. Chuirfeadh ar fáil don Eoraip agus do Mheiriceá sa bhliain 1995.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.playstation.com/en-gb/explore/ps4/playstation-through-the-years/|teideal=PlayStation through the years|language=en-gb|work=Playstation|dátarochtana=2020-03-26}}&lt;/ref&gt; 

=== Stair Sony ===
Sa bhliain 1991, bhí Sony agus Nintendo á n-obair le céile chun an PlayStation. Ach, tharraing Nintendo amach ag an nóiméad deireanach ag rá nach raibh siad ag iarraidh obair le Sony níos mó agus d'fhágfadh Sony leo féin chun an PlayStation a chruthú.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=PlayStation|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=PlayStation&amp;oldid=946191317|journal=Wikipedia|date=2020-03-18|language=en}}&lt;/ref&gt; Chuirfeadh [[:en:Ken_Kutaragi|Ken Kutaragi]] i gceannas ar chruthú an chéad PlayStation agus b'é an príomh cheannaire a chur an chéad PlayStation chun cinn sa bhliain 1994. Glaofar 'an tAthair don PlayStation' é toisc a chuid oibre a rinne sé.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20100303103306/http://www.gamespot.com/news/6239672.html|teideal='Father of the PlayStation' adopts new startup - News at GameSpot|dáta=2010-03-03|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-26}}&lt;/ref&gt; 

Tá an comhlacht ag fás agus ag forbairt le breis is 26 bhliain anuas agus bíonn Sony i gcónaí ag iarraidh forbairt a dhéanamh ar a gcuid táirgí. Tá siad ag cur PS5 nua ar an margadh timpeall ar an Samhradh 2020.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.gamespot.com/articles/playstation-5-what-we-know-about-specs-backwards-c/1100-6466357/|teideal=PlayStation 5: What We Know About Specs, Backwards Compatibility, Games, Release Date, Price, Controller, And More|language=en-US|work=GameSpot|dátarochtana=2020-04-03}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;

== Costaisí agus Margadh ==
[[Íomhá:PSX-Console-wController.png|mion|An Chéad PlayStation agus Urlámhaí]]

==== An Chéad PlayStation (PS1) ====
Chuirfeadh an chéad PlayStation ar fáil sa tSeapáin ar dtús agus san Eoraip agus Meiriceá níos déanaí. Is táirge é a dhíol breis is 100 milliún gníomhaire sa chéad deich mbliana a raibh sé ar an margadh. B'é PlayStation an chéad chomhlacht a dhíol breis is 100 milliún gníomhaire agus ba rud stairiúil í sin toisc nár tharla sin ríomh cheanna féin. Bhí dearadh tanaí ag an mbord eallóige seo agus bhí daoine ábalta dlúthdhiosca a chur inti chun cluichí ríomhaire a himirt ar.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.playstation.com/en-gb/explore/ps4/playstation-through-the-years/|teideal=PlayStation through the years|language=en-gb|work=Playstation|dátarochtana=2020-03-26}}&lt;/ref&gt;

Nuair a tháinig sé ar an margadh sa tSeapáin, bhí costais 39,800 Yen (€333.85 sa lá inniu) air. Ach, nuair a chuirfeadh ar fáil don domhan é sa bhliain 1995 bhí costas 29,800 Yen (€250.41&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.xe.com/currencyconverter/convert/?Amount=29800&amp;From=JPY&amp;To=EUR|teideal=29800 JPY to EUR {{!}} Convert Japanese Yen to Euros {{!}} XE|work=www.xe.com|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt; sa lá inniu) air.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20071217051703/http://www.scei.co.jp/corporate/data/bizdatajpn_e.html|teideal=Business Development/Japan ｜ CORPORATE INFORMATION ｜ Sony Computer Entertainment Inc.|dáta=2007-12-17|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Sony-PlayStation-2-30001-wController-L.png|mion|PS2 agus Urlámhaí]]

==== An Dara PlayStation (PS2) ====
Tháinig an dara PlayStation amach sa bhliain 2000 ( sé bliana tar éis an PS1). Dhíol siad 100 milliún cóip laistigh de cúig bliana agus naoi mí agus dhíol Sony breis is 155 milliún PlayStation 2 timpeall an domhain. B'é an PS2 an bord eallóige is fearr ar domhain ó thaobh de dhíolacháin toisc gur dhíol siad an iomarca aonad don táirge. Ó 2000 - 2013, bhí níos mó ná 4,000 cluiche ar fáil le himirt ar an PS2. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.playstation.com/en-gb/explore/ps4/playstation-through-the-years/|teideal=PlayStation through the years|language=en-gb|work=Playstation|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt; Is féidir cluichí ríomhaire a imirt ar an PS2 agus is féidir breathnú a dhéanamh ar scannáin ar an PS2. Tháinig cárta cuimhne amach leis an PS2 agus bhí tú ábalta na himeachtaí go léír a shábháil ar an gcárta cuimhne.

Bhí costas 39,800 Yen (€333.85 sa lá inniu) air nuair a tháinig sé amach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.xe.com/currencyconverter/convert/?Amount=39800&amp;From=JPY&amp;To=EUR|teideal=39800 JPY to EUR {{!}} Convert Japanese Yen to Euros {{!}} XE|work=www.xe.com|dátarochtana=2020-03-27}}&lt;/ref&gt; Idir an bhliain 2000 go 2006 d'athraigh praghsanna ar an PS2 agus chur PlayStation roinnt gnéithe éagsúla ar fáil don phobal. Chuir siad cluichí ríomhaireachta agus roinnt urlámhaí ildaite ar fáil don phobail ionas go mbeidh rogha níos leithne ag daoine chun rogha éagsúla a cheannach.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20071217051703/http://www.scei.co.jp/corporate/data/bizdatajpn_e.html|teideal=Business Development/Japan ｜ CORPORATE INFORMATION ｜ Sony Computer Entertainment Inc.|dáta=2007-12-17|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-31}}&lt;/ref&gt; Chuir siad cluichí ar nós 'Rachet &amp; Clank (2002)' agus 'Jack &amp; Daxter: The Precursor Legacy (2001)' ar fáil do phobail an PlayStation agus bhí clú agus cáil ar na cluichí sin ag an am. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
[[Íomhá:PlayStation 3 on display at Tokyo Game Show 20050918.jpg|mion|Taispeántas PS3 agus Úrlámhaí Úr nua i dTokyo]]

==== An Tríú PlayStation (PS3) ====
Tháinig an tríú PlayStation amach sa bhliain 2006. Dhíol Sony níos mó ná milliúin aonad i dtrí sheachtain nuair a tháinig siad amach leis an PS3. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.eurogamer.net/articles/new-ps3-has-sold-over-one-million|teideal=New PS3 has sold over one million|údar=Tom Bramwell|dáta=2009-09-24|language=en|work=Eurogamer|dátarochtana=2020-03-31}}&lt;/ref&gt;  Bhí an PS3 i bhfad níos theicniúl ná an PS2 agus bhí líonra PlayStation ar fáil ar an PS3 ina raibh daoine ábalta dul i dteagmháil lena chéile agus cluichí a imirt lena chéile fad is a bhí idirlíon acu agus más rud é go raibh próifíl líonra acu. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí costas 49,980 Yen (€421.21 sa lá inniu) nuair a chuirfeadh ar fáil don domhan í. Bhí tú ábalta an  PSP (PlayStation Iniompartha) agus an PS Vita a nasc lena chéile agus na cluichí PS3 a imirt ar na boird eallóige a bhí níos lú ná na cluichí a imirt ar teilifís ollmhór. Bhí ard - chaighdeán grafaicí ar an PS3 agus bhí na grafaicí i bhfad níos fearr ná na grafaicí ar an PS1 agus PS2 toisc forbairt na teicneolaíochta.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

&lt;br /&gt;
[[Íomhá:Sony-PlayStation-4-wController.jpg|mion|PS4 agus Urlamhaí ]]

==== An Ceathrú PlayStation (PS4) ====
Is í an PlayStation 4 an PlayStation is nua-aimseartha atá Sony tar éis cruthú. Chruthaigh siad an PS4 sa bhliain 2013 ach thosaigh siad á gcruthú an PS4 sa bhliain 2008.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=PlayStation 4 Revealed - IGN|url=https://www.ign.com/articles/2013/02/20/playstation-4-revealed|language=en}}&lt;/ref&gt; Is féidir [[Fón póca|guthán póca]] agus táibléad nua - theicneolaíochta a húsáid chomh maith chun an PS4 a himirt. Is féidir dul i dteagmháil leis na meáin shóisialta chomh maith chun do thaithí leis na cluichí a roinnt ar na meáin agus ar an Líonra ar an PlayStation. Bhí an - suim ag Sony seans a thabhairt do dhaoine chun a gcluichí ríomhaireachta a imirt in aon áit gur mhian leo agus bhain siad bua as na hacmhainní agus an teicneolaíocht a raibh ar fáil dóibh mar gur éirigh leo sin a dhéanamh. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20130424075309/http://scei.co.jp/corporate/release/130221a_e.html|teideal=SONY COMPUTER ENTERTAINMENT ANNOUNCES ITS NEXT GENERATION PORTABLE ENTERTAINMENT SYSTEM|dáta=2013-04-24|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-03-31}}&lt;/ref&gt; B'í an PS4 an PlayStation leis na grafaicí is fearr as na PlayStation go léir atá Sony tar éis cruthú. Tá grafaicí 4K ag an PlayStation 4.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

===== PlayStation Tanaí (PS4 'Slim') =====
Chuir Sony an PlayStation Tanaí ar an margadh. Bhrandáil siad í faoin PS4. Chuir siad amach ar an margadh í ar an 7ú Meán Fómhair, 2016. Chuirfeadh an PS4 Tanaí chun cinn toisc go bhfuil sí 40% níos lú ná an PS4 a sheol siad amach ar an margadh i 2013. Chuir Sony dath liath in ionad dubh ar agus bhain siad agus chuir siad leis an táirge í fhéin. Bhain siad port don fhuaim agus d'athraigh siad an t-Urlámhaí a raibh ann ionas go mbeidh daoine ábalta an solas a fheiceáil ó bharr an t-urlámhaí chun a rá má raibh gá le luchtú ar chur ar an Urlámhaí. Bhí costas céanna ar an PS4 Tanaí leis agus PS4 a tháinig amach trí bhliain roimhe. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=PlayStation|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=PlayStation&amp;oldid=946191317|journal=Wikipedia|date=2020-03-18|language=en}}&lt;/ref&gt; 

===== PlayStation Proifisiúnta (PS4 'Pro') =====
Chur Sony an PlayStation 4 Pro amach ar an margadh ag an am céanna leis an PS4 Tanaí. Chuirfeadh amach í ar an 7ú Meán Fómhair , 2016. Tá níos mó chumhacht ag an PS4 Pró ná atá ag an PS4 Tanaí agus tá níos mó crua - earraí ríomhaireachta ag an PS4 Pro freisin. Chruthaigh Sony an PS4 Pro ionas go mbeidh daoine ábalta cluichí ríomhaireachta áirithe a imirt ar grafaicí níos airde ná mar a bheidh le haon bhord eallóige roimhe. Is féidir na cluichí céanna a himirt agus an PS4 agus PS4 Pro, ach beidh ná grafaicí níos fearr do chluichí áirithe ar an PS4 Pro ná mar a bheadh ar an PS4. B'í an PS4 Pro an bord eallóige is fearr ó thaobh na grafaicí de thoisc gur féidir na cluichí a imirt ar chaighdeán níos airde ná aon PlayStation eile.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
[[Íomhá:PlayStation 5 logo and wordmark.svg|mion|Lógó PS5]]

===== An Cúigiú PlayStation (PS5) =====
Beidh an PlayStation nua ag teacht amach sa samhradh 2020. Ach níl dáta cinnte ag Sony go fóill. Beidh daoine ábalta cluichí ón PS4 a imirt ar an PS5. Níl  praghas cinnte fóis ach deir Sony go mbeidh praghas réasúnta ar.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt; 

Beidh na grafaicí ar ard - leibhéal cosúil leis na PlayStation uilig agus beidh na grafaicí ar 4k chomh maith. Dúirt Sony go mbeidh grafaicí níos fearr ar chluichí a thógann 100GB den aonad stóráilte, mar go bhfuil an teicneolaíocht ann sa PS5 agus toisc go bhfuil grafaicí 4k ann sa PS5. Dúirt siad go mbeidh grafaic ar chluichí cosúil le 'Marvel's Spider-Man' níos fearr toisc go bhfuil na grafaicí agus an teicneolaíocht níos fearr.&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.wired.com/story/exclusive-playstation-5/|teideal=Exclusive: A Deeper Look at the PlayStation 5—Haptics, UI Facelift, and More|language=en|work=Wired|dátarochtana=2020-04-04}}&lt;/ref&gt; Beidh daoine ábalta páirteanna difriúla a híoslódáil ar an PS5, in ionad an chluiche iomlán a huaslódáil agus a chur ar an stóráil, beidh siad ábalta páirteanna éagsúla a huaslódáil ar an PS5. Ciallaíonn sin go mbeidh daoine ábalta an feachtas nó an páirt ilimeartha amháin a huaslódáil mura raibh siad ag iarraidh páirt áirithe a himirt. &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;

Tá Sony ag déanamh iarracht fuinneamh a shábháil leis an PS5 nua. Beidh tú ábalta cnapa a bhrú agus beidh tú á shábháil fuinneamh agus ní bheidh an méid céanna leictreachas á n-úsáid ag an PS5.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

&lt;br /&gt; 

==== Córas Cluichí Idirláimhe ====

===== PlayStation Portable (PSP) - PlayStation Iniompartha =====
Chuir Sony PlayStation Iniompartha ar an margadh sa bhliain 2004 le praghas 20,900 Yen uirthi ( €177.12 sa lá inniu).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.xe.com/currencyconverter/convert/?Amount=20,790&amp;From=JPY&amp;To=EUR|teideal=20790 JPY to EUR {{!}} Convert Japanese Yen to Euros {{!}} XE|work=www.xe.com|dátarochtana=2020-04-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Tháinig an PSP ar an margadh tar éis an PS2 ach roimh an PS3. Is féidir an PSP a thóg leat timpeall na háite agus is féidir cluichí a imirt uirthi. Is féidir leis an PSP a chur i do phóca agus é a choimeád ansin nuair atá tú á shiúl ó áit go háit. Is féídir cluiche a imirt uirthi, is féidir féachaint ar scannáin agus éist le ceol ar an PSP. Is féidir dul ar an idirlíon uirthi chomh maith. Nuair a tháinig an PSP amach, tháinig réabhlóid ar an mbealach a d'imir daoine cluichí ríomhaireachta.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; B'í an PSP an chéad chóras idirláimhe a raibh ábalta dul in iomaíocht leis aon rud a chur Nintendo amach roimhe faoin gcóras cluichí idirláimhe.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

===== PSP Thanaí =====
Bhí réimse éagsúla agus módúil difriúla ann don PSP a chur Sony amach. Chuir siad 'PSP Slim' (PSP Thanaí) amach agus bhí tú ábalta lucht a chur uirthi toisc go ndearna siad stáisiúin iniompartha a chur amach ionas go mbeidh tú ábalta lucht a chur ar an PSP má bhí tú amach agus mura raibh tú ábalta lucht a chur uirthi toisc nach raibh tú sa bhaile. Chuir siad an PSP Tanaí ar an margadh sa bhliain 2007.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Tá an PSP Tanaí níos lú agus níos éadroime ná an bhunchóip PSP ach bhí ceallra céanna ag an PSP Tanaí cé go raibh sí níos éadrom agus níos lú.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.pocketgamer.com/articles/003606/hands-on-with-psp-slim/|teideal=Hands on with PSP Slim|údar=Tracy Erickson|language=en|work=www.pocketgamer.com|dátarochtana=2020-04-02}}&lt;/ref&gt; Bhí tú ábalta an PSP Tanaí a cheangal leis an teilifís agus athfhéachaint a dhéanamh ar shean chluichí nó ar scannáin chomh maith &lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;br /&gt;
== Tagairtí ==
[[Catagóir:Cluichí ríomhaire agus físchluichí]]
[[Catagóir:Consóil Chluichí]]</text>
      <sha1>31f717xe808xa17tj884quphs9w7s6e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stargate</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12621</id>
    <revision>
      <id>1063281</id>
      <parentid>1051984</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3231" xml:space="preserve">{{glanadh}}
Is coincheap ficsin eolaíochta é '''Stargate''' (nó Réaltgheata) a thosaigh sa bhliain [[1994]] leis an scannán ''Stargate''. Cuireann na saothair a lean an scannán síos ar chruinne ficseanúil ina throideann pobal an Domhain le eachtrannaigh naimhdeacha le teicneolaíocht i bhfad níos fearr ná an Domhain. Leanann scéal an scannán in úrscéal, dhá shraith bheoghníomhaíocht, teilifís (Stargate SG-1 agus Stargate Atlantis), sraith beoite (Stargate Infinity), agus saothar eile mar sin.

Tá an saincheadúnas, a bhaineann le MGM, fós rathúil 13 bhliain tar éis an smaoineamh. De bharr réalóirí difriúla ag obair go neamhsplach óna chéile thar na bliana, níl gach uile táirge Stargate go hiomláin comhsheasmhach lena chéile. An saincheadúnas is mó ná an scéal a thósaíonn leis an búnscannán, agus a léanann le Stargate SG-1 ([[1997]]–[[2007]]) agus Stargate Atlantis ([[2004]]– fós ar siúl). Chuireadh deireadh le stargate SG-1 mar sraith sa bhliain 2007, ach lean siad leis saincheadúnas le dhá scanán Stargate: The Ark of Truth agus Stargate Continuum sa bhliain [[2008]]. Sa bhliain [[2008]] d'fhógair SCI FI go raibh siad ag cur deireadh leis an tsraith Stargate Atlantis, ach tá scanán eile á scríobh chun deireadh a chuir leis an tsraith dheireanach. Chomh maith le sin tá sé sóiléir go bhfuil sraithscéal eile ag tosnú sa bhliain [[2009]] darbh ainm ''Stargate Universe'' 
[[Íomhá:sg1stargatefront.jpg|thumb|Réaltgeata gníomhachtaith, an rud a bhfuil scéalta an cruinne ficsin Stargate búnaithe ar, anseo tá sé ón tsraith teilifís ''SG-1''.]]

Tá príomhhscéal na sraitheanna uilig búnathe ar an &quot;Stargate&quot; (Réaltgeata), rud eachtrannach ciocalach a ligeann le iompar chuig stargate eile ar fun an cruinne na mílte solasbliain óna chéile. Tá formhór de eipeasóidí Stargate faoi an lá atá inniu. Tá an Stargate mar rún míleata, agus dá bharr níl aon frithrá idir na scéalta agus an fírinne. Sa scéal, tá cuid mhaith de miotaseolaíocht na hEigipte búnaithe ar eachtraí a bhaineann le coimhthíochach a tháinig anseo agus a chuir muintir an domhain faoi smácht sa fíor-aimsir cáite. Bhí cúpla naimhde difriúla ag muintir SG-1, ach don chuid is mó (go háirithe i dtosach) bhí na Goa'uld mar an naimhid is dáinséarach. Lig na Goa'uld orthu go raibh siad mar déithe, agus chuir siad muintir an séan Eigipt faoi chois, agus chuir seo cruth ar a cultúr agus reiligiún, mar dheá. Bhain siad úsáid as na Réaltgeataí chun oibrí a bhogadh ón Domhain go dtí phláinéid eile ar fud an réaltra. I stair na hEigipt (mar dheá) d'éirigh an cine daonna amach agus d'fhág na eachtrannaigh. Bhí an Réaltgeata adhlactha agus rinneadh dearmaid air go dtí agus 1928 nuair a ath-aimsíoch é. I dtús an chéad scanán (1994) réititgh na eolaithe (le cabhair seandalaí Daniel Jackson) conas an réalgeata a úsáid agus leanann céad sraith SG-1 leis an scéal. Téann saighdiúirí mheiriceá amach sa cruinne ag lorg eolas agus teicneolaíocht, ach déanannn siad cairde agus naimhde ar an mbealach.

==Tagairtí==
{{Reflist}}

==Naisc sheachtracha==

{{síol-tv}}

[[Catagóir:Cláir ficsean eolaíochta]]</text>
      <sha1>pwiat25hiqmtup3508sz9yeimn6rhqk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Iar-bhuaiteoirí Sárimreoirí Iománaíochta na Bliana</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12843</id>
    <revision>
      <id>1063065</id>
      <parentid>963850</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:14:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53275" xml:space="preserve">[[Íomhá:Nicky_Rackard_statue_in_Wexford.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Nicky_Rackard_statue_in_Wexford.jpg|clé|mion|Iománaí den scoth ab ea Nioclás Mac Riocaird]]
Is liosta é seo de na h[[iomáint|iománaithe]] a bhain an gradam [[Sárimreoirí na Bliana]] amach idir [[1971]] agus an lá atá inniu ann. Tosaíonn sé leis an [[Duais Chú Chulainn]], an gradam a tógadh amach idir na blianta [[1963]] agus [[1967]]. 

Cuireadh tús leis an duais nua [[Iománaí na Bliana]] sa bhliain [[1995]]. Tá buaiteoir an ghradaim seo le feiceáil thíos sa chló trom.

== Iománaí na Bliana 1958-62 ==

* [[1958]]: [[Antóin de Bhál]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]])
* [[1959]]: [[Criostóir Uí Rinn]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])
* [[1960]]: [[Nioclás Ó Dónaill]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]])
* [[1961]]: [[Liam Ó Dubhánaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]])
* [[1962]]: [[Dónal Ó Nialláin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]])

== 1963 Duais Chú Chulainn ==
[[Íomhá:Martin Finn (hurler).jpg|mion|Martin Finn, 2011]]
[[Oilibhéar Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Ó Nia]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Aibhistín Ó Floinn]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Seán Ó Dúghaill]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Séamus de Cléir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Liam Mac Riocaird]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Labhrás Ó Coinneáin]]([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Teádóir Inglis]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Deasún Ó Foghlú]] ([[CLG Coiste Contae Áth Cliath|Baile Átha Cliath]]), [[Séamus Ó Dúghaill]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Mícheál Ó Flannaile]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Liam Ó Dubhánaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Séamus Mac Gabhann]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Pilib Ó Gréacháin]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]])

== 1964 Duais Chú Chulainn ==
[[Oilibhéar Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Dúghaill]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Diolún]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Ó Nia]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Séamus de Cléir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Antóin de Bhál]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Mac Éinrí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Mícheál de Róiste]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Ó Móráin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Séamus Ó Dúghaill]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Mícheál Céitinn]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Mac Cionaoith]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Dónal Ó Nialláin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]])
[[Íomhá:Christy Ring.jpg|clé|mion|Christy Ring, Corcaigh]]

== 1965 Duais Chú Chulainn ==
[[Seán Ó Donnchú (iománaí)|Seán Ó Donnchú]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Tomás Ó Nia]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Aibhistín Ó Floinn]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Ciarán Ó Ciara]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Donncha Ó Ríordáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Antóin de Bhál]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Séamus Ó Duagáin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Pilib Mac Liam]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Micheál de Róiste]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Séamus Ó Dúghaill]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Ó Cearúill]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó Cróinín]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Dónal Ó Nialláin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Mac Cionaoith]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Mac Lochlainn]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]) 

== 1966 Duais Chú Chulainn ==
[[Pádraig de Barra]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pádraig Mac Éinrí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Aibhistín Ó Floinn]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Donncha Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Séamus de Cléir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Caoimhín Ó Longáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Máirtín Ó Cuagáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Bearnard Ó hArtagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Teádóir Inglis]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán de Barra]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó Cróinín]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Pádraig Ó Mháirín]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Seán Mac Cionaoith]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Maitiú Ó Sionnaigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]])

Ainmníodh [[Saerbhreathach Mac Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]) ina Iománaí na Bliana, ach níor bronnadh Duais Chú Chulainn air.
[[Íomhá:Eoin Murphy (Kilkenny hurler).jpg|mion|Eoin Murphy, Cill Chainnigh]]

== 1967 Duais Chú Chulainn ==
[[Oilibhéar Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Mac Éinrí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Diolún]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Séamus Ó Treasaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Séamus de Cléir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Séamus Ó Cuileannáin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Lionard Mag Fhionnbhairr]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Micheál de Róiste]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Ó Móráin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Antóin de Bhál]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Ó Cróinín]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Dónal Ó Nialláin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Antóin Ó Deoráin]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Mícheál Céitinn]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]) 
[[Íomhá:Leo Smith (Hurler).jpg|clé|mion|Leo Smith]]

== 1968-1970 ==
Iománaí na Bliana 1968-70:

* 1968: [[Dónal Ó Coigligh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]])
* 1969: [[Teádóir Ó Cearúill]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])
* 1970: [[Pádraig Mac Dónaill]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 1971: Na céad Sárimreoirí ==
[[Damien Ó Máirtín]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Antóin Ó Meachair]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pádraig Ó hArtagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Séamus Ó Treasaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tadhg Ó Conchúir]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Míchéal de Róiste]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Máirtín Ó Cuagáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Conghaile]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Proinsias Mac Coimín]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Proinsias Ó Lachtnáin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Mícheál Céitinn]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Mícheál Mac Fheorais]] ([[CLG Coiste Contae Áth Cliath|Baile Átha Cliath]]), [[Réamann Mac Coimín]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Éamann Ó Criagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]])
[[Íomhá:Paul Ryan (hurler).jpg|mion|Paul Ryan]]

== 1972 ==
[[Nollaig Ó Sceacháin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Antóin Ó Meachair]]([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pádraig Ó hArtagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Séamus Ó Treasaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó Leathlobhair]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Mícheál Iácób]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Conn de Róiste]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Donncha Ó Cochláin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Proinsias Mac Coimín]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Proinsias Ó Lachtnáin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Ó Dúláinne]]([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Séarlas Ó Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Réamann Mac Coimín]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Éamann Ó Criagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]])

== 1973 ==
[[Nollaig Ó Sceacháin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pilib Ó Lorcáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó hArtagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Séamus Ó Briain]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Colm Ó Deoráin]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Pádraig Mac Éinrí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Foghlú]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Liam Ó Briain]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Risteárd Ó Binéid]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Proinsias Ó Lachtnáin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Ó Dúláinne]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éamann Ó Gréacháin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Máirtín Ó Coigligh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Ciarán Puirséil]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]) 
[[Íomhá:Kevin Hayes (Hurler).jpg|clé|mion|288x288px|Kevin Hayes agus Enda Tannion  2013]]

== 1974 ==
[[Nollaig Ó Sceacháin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pilib Ó Lorcáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó hArtagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Seán Ó hArgáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Gearóid Ó Lachtnáin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Pádraig Mac Éinrí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Conn de Róiste]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Liam Ó Briain]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Gealbháin]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Seosamh Mac Cionaoith]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Máirtín Ó Coigligh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Mícheál Ó Crotaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Coigligh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Ciarán Puirséil]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]) 

== 1975 ==
[[Nollaig Ó Sceacháin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Niall Mac an Airchinnigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Pádraig Ó hArtagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Briain Mac Óda]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tadhg Ó Conchúir]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Ó Síoda]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Eighneachán Ó Cléireacháin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Liam Ó Briain]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Gearóid Ó Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Máirtín Ó Coigligh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Seosamh Mac Cionaoith]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Éamann Ó Gréacháin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Mícheál Ó Braonáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Ciarán Puirséil]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éadbhard Ó Cathaoir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]) 
[[Íomhá:Andy Smith (hurler).jpg|mion|Andy Smith, 2013]]

== 1976 ==
[[Nollaig Ó Sceacháin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pilib Ó Lorcáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Liam Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Seán Mac Mathúna]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Seosamh Mac Donncha]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Míchéal Iácób]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Donncha Ó Cochláin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Proinsias de Búrca]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Pádraig Ó Maoileáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Mícheál Ó Maoileoin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Máirtín Ó Coigligh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Séamus de Barra-Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Mícheál Ó Braonáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Antóin Ó Deoráin]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Seán Ó Laoire]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 1977 ==
[[Séamus Ó Dúraic]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Seán Mac Mathúna]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Máirtín Ó Dochartaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seán Ó hArgáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Gearóid Ó Lachtnáin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Mícheál Iácób]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Donncha Ó Cochláin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Tomás Ó Cíosáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[M Ó Maolruanaidh]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Criostóir Mac Eochaidh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Séamas de Barra-Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[P. S. Ó Maolmhuaidh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Séarlas Mac Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Réamann Mac Coimín]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seán Ó Laoire]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 1978 ==
[[Íomhá:Brian Lawton (hurler).jpg|clé|mion|Brian Lawton , 2016]]
[[Séamus Ó Dúraic]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Pilib Ó Lorcáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Máirtín Ó Dochartaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seán Ó hArgáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seosamh Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Gearóid Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Donncha Ó Cochláin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Tomás Ó Ciosáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Eighneachán Ó Cléireacháin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Séamas de Barra-Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Nollaig Ó Cathasaigh]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Colm Ó hEoghanáin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Séarlas Mac Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seosamh Mac Cionaoith]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Tomás de Buitléir]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]])

== 1979 ==
[[Pádraig Mac Lachtna]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Brian Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Máirtín Ó Dochartaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Tadhg Ó Conchúir]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Diarmaid Mac Curtáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Gearóid Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Eighneachán Ó Cléireacháin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seán Ó Conghaile]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seosamh Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Callanáin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Proinsias de Búrca]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]) [[Liam Ó Briain]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Mícheál Ó Braonáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seosamh Mac Cionaoith]]([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Éamonn Ó Bogaigh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]])
[[Íomhá:Lester Ryan (hurler born 1988).jpg|clé|mion|Lester Ryan, 2015]]

== 1980 ==
[[Pádraig Mac Lachtna]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Niall Mac an Airchinnigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Lionard Mac Ionnrachtaigh]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Séamus Ó Cuana]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Diarmaid Mac Curtáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seán Ó Síoda]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Eighneachán Ó Cléireacháin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Joachim Ó Ceallaigh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Mossie Breathnach]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Seosamh Ó Conghaile]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Pádraig Ó hArgáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pádraig Ó Cearúill]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Bearnard Mac Giollarnáth]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seosamh Mac Cionaoith]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Éamann Ó Criagáin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]])

== 1981 ==
[[Séamus Ó Dúraic]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Brian Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Lionard Mac Ionnrachtaigh]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Séamus Ó Cuana]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Liam Ó Donnchú]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Seán Stac]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Gearóid Ó Cochláin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Stiofán Mac Mathúna]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Liam Currams]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Seán Ó Callanáin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Seoirse Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Marcus Ó Corragáin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Pádraig Ó Cearúill]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Seosamh Mac Cionaoith]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Seán Ó Flaitheartaigh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]])

== 1982 ==
[[Nollaig Ó Sceacháin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Gealbháin]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Briain Mac Óda]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó Fíobhra]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Aodhán Ó Fógartaigh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Gearóid Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig de Priondragás]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Taidhgín Ó Crualaoich]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Proinsias Mac Coimín]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Antóin Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pádraig Ó hArgáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Risteard de Paor]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Liam Mac Giolla Phádraig]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Críostóir Ó hIfearnáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seámus Ó hUaine]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]])
[[Íomhá:Kenneth Burke (hurler).jpg|mion|Kenneth Burke, 2015]]

== 1983 ==
[[Nollaig Ó Sceacháin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Lionard Mac Ionnrachtaigh]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Risteard Ó hEára]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seosamh Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Gearóid Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Ó Cíosáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seán Ó Fiannachta]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Proinsias Mac Coimín]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Nioclás Inglis]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Gearóid Ó Fionnalaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Nollaig Ó Laighin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Liam Mac Giolla Phádraig]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Séamus de Barra-Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Liam Ó Fionnalaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])

== 1984 ==
[[Gearóid Mac Cuinneagáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pádraig Mac Muiris]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Eoghan Ó Cochláin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Pádraig Ó Fíobhra]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Seosamh Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Crualaoich]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Diarmuid Mac Curtáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seán Ó Fiannachta]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Joachim Ó Ceallaigh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Nioclás Inglis]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Ciarán Ó Braonáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó Ceallaigh]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Tomás Ó Maolcatha]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Nollaig Ó Laighin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seán Ó Laoire]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 1985 ==
[[Gearóid Mac Cuinneagáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Séamus Ó Cadhain]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Eoghan Ó Cochláin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Sailbheastar Ó Linneáin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Peadar Ó Fiannachta]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Pádraig Ó Dúláinne]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Gearóid Ó Cochláin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Seán Ó Fiannachta]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pádraig Critchley]] [[Laois]], [[Nioclás Inglis]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Breandán Ó Loinscigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seosamh Ó Cuana]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Pádraig Ó Cléirigh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Pádraig Ó hArgáin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Liam Ó Fionnalaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])

== 1986 ==
[[Gearóid Mac Cuinneagáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Donncha Ó Maolchatha]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Conchúr Ó hAodha]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Sailbheastar Ó Linneáin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Peadar Ó Fiannachta]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Antóin Mac Céadaigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Roibeard Ó Riain]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Ó Fiannachta]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Richie Power]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Antóin Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Tomás Ó Maolchatha]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seosamh Ó Cuana]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Daithí Mac Giolla Chaoin]] ([[CLG Coiste Chontae na hIarmhí]]), [[Séamus de Barra-Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Caoimhín Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 1987 ==
[[Cainneach Ó hÓgáin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seosamh Ó hAonasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Conchúr Ó hAodha]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Oilibhéar Mac Giolla Chainnigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Peadar Ó Fiannachta]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Gearóid Mac Éinrí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Conaráin]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Stiofán Mac Mathúna]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seán Ó Fiannachta]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Máirtín Mac Crath]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seosamh Ó Cuana]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Aodhán Ó Riain]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Pádraig Ó Sionnaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Nioclás Inglis]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Liam Ó Fionnalaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])

== 1988 ==
[[Seán Mac Coimín]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Sailbheastar Ó Linneáin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Conchúr Ó hAodha]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Máirtín Ó hAinmidh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Peadar Ó Fiannachta]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Antóin Mac Céadaigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Roibeard Ó Riain]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Colm Bonner]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seoirse Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Déaglán Ó Riain]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Ciarán Ó Bairr]] ([[CLG Coiste Chontae Aontroma]]), [[Máirtín Ó Neachtain]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Máirtín Mac Craith]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Nioclás Inglis]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Antóin Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])
 
== 1989 ==
[[Seán Mac Coimín]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Aodhán Ó Fógartaigh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Éamann Ó Cléirigh]]([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Deasún Ó Donnaile]] ([[CLG Coiste Chontae Aontroma]]), [[Conal Bonner]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Roibeard Ó Riain]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Ó Treasaigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Mícheál Ó Colmáin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Déaglán Mac Giolla Arraith]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Éanna Ó Riain]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seosamh Ó Cuana]]([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Olcan Mac Pheadrais]] ([[CLG Coiste Chontae Aontroma]]), [[Pádraig Ó Sionnaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Cormac Bonner]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Nioclás Inglis]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]])

== 1990 ==
[[Gearóid Mac Cuinneagáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seán Mac Consaidín]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Nollaig Mac Síthigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Ó Gormáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Peadar Ó Fiannachta]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Séamus Ó Ciosáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Liam Ó Duinn]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Mícheál Ó Colmáin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seán Pilineach]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Mícheál Ó Cléirigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seosamh Ó Cuana]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Antóin Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Éamann Ó Muireasa]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Brian Mac Mathúna]] ([[CLG Coiste Contae Áth Cliath|Baile Átha Cliath]]), [[Seán Mac Giobúin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 1991 ==
[[Mícheál Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pól Ó Dúláinne]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Nollaig Mac Síthigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Ó Treasaigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Conal Bonner]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Séamus Ó Ciosáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Cathal Ó Casthasaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Toirealach Ó Neachtain]] ([[CLG Coiste Chontae Aontroma]]), [[Seán Ó Laocha]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Mícheál Ó Cléirigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Gearóid Ó Ciarba]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[D. S. Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó Sionnaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Cormac Bonner]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Mac Giobúin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 1992 ==
[[Tomás Mac Uaid]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Brian Ó Corcáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pádraig Ó Dubhuir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Liam Mac Shim]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Brian Ó Faoileacháin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Ciarán Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Liam Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Mícheál Ó Faoláin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Mac Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Gearóid Mag Reachtain]] (An Dún), [[Seán de Paor]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Antóin Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Mícheál Ó Cléirigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Liam Ó Fionnalaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[D. S. Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])

== 1993 ==
[[Mícheál Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éamann Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Gormáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Liam Mac Shim]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Liam Ó Duinn]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Pádraig Ó Néill]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pádraig Ó Ceallaigh]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Pádraig Ó Maoileoin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]) , [[Pól Mac Coilín]] ([[CLG Coiste Chontae Aontroma]]), [[Máirtín Ó Stoirín]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Seán de Paor]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[D. S. Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Mícheál Ó Cléirigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seosamh Ó Coinín]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Barra Mac Aogáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 1994 ==
[[Seosamh Mac Uaid]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Antóin Ó Dálaigh]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Caoimhín Ó Coinneacháin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Máirtín Ó hAinmidh]]([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Daithi Ó Cléireacháin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Hoibeard Ó Roigne]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Caoimhín Ó Máirtín]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Mícheál Ó hUallacháin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Ciarán Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Seán Ó Dúlaoich]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Gearóid Ó Ciarba]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Seán Ó Laocha]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Liam Ó Dúlaoich]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[D. S. Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Damien Ó Coigligh]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]])

== 1995 ==
[[Daithí Mac Gearailt]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Caoimhín Ó Coinneacháin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Brian Ó Leocháin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Liam Ó Dúghaill]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Brian Ó Faoileacháin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), '''[[Seán Mac Mathúna]]''' ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Antóin Ó Dálaigh]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Mícheál Ó Colmáin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Oilibhéar Báicéir]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Seán Ó Dúlaoich]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Gearóid Ó Ciarba]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Séamus Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Liam Ó Dúlaoich]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[D. S. Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Gearóid Ó Lochlain]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]])

== 1996 ==
[[Seosamh Mac Uaid]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Tomás Helebert]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Brian Ó Leocháin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), '''[[Labhrás Ó Gormáin]]''' ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Liam Ó Duinn]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Ciarán Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Marcas Ó Foghlú]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Adrian Ó Fionnalláin]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Mícheál Ó hUallacháin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Ruairí Mac Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Máirtín Ó Stoirín]], ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Labhrás Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Liam Ó Cathail]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Gearóid Ó Ciarba]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Tomás Ó Díomasaigh]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]])

== 1997 ==
[[Damien Mac Éinrí]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Pól Shelley]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Brian Ó Leocháin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Liam Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Liam Ó Dúghaill]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Seán Mac Mathúna]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Liam Mac Eochagáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Coilín Ó Liongsigh]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Tomás Ó Doinn]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), '''[[Séamus Ó Conchúir]]''' ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Déaglán Ó Riain]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Ó Laocha]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Caoimhín Ó Bruadau]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Gearóid Ó Lochlain]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[D. S. Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])

== 1998 ==
[[Stiofán Ó Broin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Liam Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Caoimhín Ó Coinneacháin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Máirtín Ó hAinmidh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Antóin Ó Dálaigh]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Seán Mac Mathúna]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Caoimhín Ó Máirtín]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), '''[[Antóin de Brún]]''' ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Oilibhéar Báicéir]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Mícheál Ó Duigeannáin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Máirtín Ó Stoirín]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Séamus Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Seosamh Ó Dúlaoich]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Brian Ó Faoileacháin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Séarlas Mac Artúir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])

== 1999 ==
[[Dónal Óg Cíosóg]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Fearghal Ó Riain]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Diarmuid O'Sullivan (iománaí)|Diarmuid Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Proinsias Ó Leocháin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Brian Ó Faoileacháin]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), '''[[Brian Ó Corcáin]]''' ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Peadar de Barra]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Aindriú Mac Cumascaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Ó Duinn]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[D. S. Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Troithigh]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Brian Mac Fhíobhuí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Mac Craith]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seosamh Ó Déin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Niall Ó Giollagáin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]])

== 2000 ==
[[Breandán Ó Coimín]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Nollaig Ó hÍcí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Diarmuid O'Sullivan (iománaí)|Diarmuid Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Liam Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Cearúil]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Éamann Ó Cinnéide]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Peadar de Barra]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Dúlaoich]] ([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]), [[Aindriú Mac Cumascaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Donncha Ó Broin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seosamh Ó Coinín]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Anraí Ó Sibhleáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Séarlas Mac Artúir]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), '''[[D. S. Ó Ciara]]''' ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seosamh Ó Déin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 2001 ==
[[Breandán Ó Coimín]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Dara Ó Riain]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Pilib Ó Meachair]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Oilibhéar Ó Cainin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Éamann Ó Corcáin]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Liam Mac Hoisticín]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Marcas Ó Foghlú]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), '''[[Tomás Ó Doinn]]''' ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Éamann Mac Ionnrachtaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Marcas Ó Laoire]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Séamus Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Caoimhín Ó Bruadau]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Séarlas Ó Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Eoghan Mac Giolla Eoin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Eoin Ó Ceallaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]])

== 2002 ==
[[Daithí Mac Gearailt]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Mícheál Caomhánach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Briain Ó Leocháin]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Pilib Ó Lorcáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Fearghal Ó hArtaile]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Peadar de Barra]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Pól Ó Ceallaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Coilín Ó Liongsigh]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Derek Ó Loinn]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Eoin Ó Ceallaigh]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), '''[[Anraí Ó Sibhleáin]]''' ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Cainneach Mac Craith]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Eoin Ó Ceallaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Máirtín Mac Cumascaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[D. S. Ó Ciara]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])

== 2003 ==
[[Breandán Ó Coimín]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Mícheál Caomhánach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Nollaig Ó hÍcí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Oilibhéar Ó Cainin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seán Óg Ó hAilpín]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Rónán Ó Corráin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), '''[[J. J. Ó Dúláinne]]''' ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Derek Ó Loinn]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Ó Maoláin]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Anraí Ó Sibhleáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éamann Ó Braonáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Setanta Ó hAilpín]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Máirtín Mac Cumascaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seosamh Ó Déin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])

== 2004 ==
[[Damien Mac Éinrí]] ([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]), [[Wayne Scorlóg]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Diarmuid O'Sullivan (iománaí)|Diarmuid Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Tomás Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[J. J. Ó Dúláinne]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Rónán Ó Corráin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), '''[[Seán Óg Ó hAilpín]]''' ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Cainneach Mac Craith]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Gearóid Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Dónal Ó Sheancháin]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Niall Ó Cárthaigh]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Anraí Ó Sibhleáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Eoin Ó Ceallaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Briain Ó Corcáin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pól Ó Floinn]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]])

== 2005 ==
[[Daithí Mac Gearailt]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]), [[Pádraig Ó Maolchluiche]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Diarmuid O'Sullivan (iománaí)|Diarmuid Ó Súilleabháin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]) , [[Oilibhéar Ó Cainin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Derek Ó hArgadáin]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seán Gairnéir]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Seán Óg Ó hAilpín]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), '''[[Gearóid Ó Conchúir]]''' ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Pól Ó Ceallaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Beircheart Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Anraí Ó Sibhleáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Gearóid Ó Fearchair]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Eoin Ó Ceallaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Damien Ó hAodha]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]])

== 2006 ==
[[Dónal Óg Cíosóg]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Eoin Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[J. J. Ó Dúláinne]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Brian Ó Murchú]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Antóin de Brún]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Rónán Ó Corráin]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Tomás Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Gearóid Ó Conchubhair]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Séamas Mac Giolla Phádraig]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Dónal Ó Sheancháin]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), '''[[Anraí Ó Sibhleáin]]''' ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éamann Ó Braonáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Eoin Ó Ceallaigh]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Máirtín Mac Cumascaigh]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Antóin Mac Dhuifinn]] ([[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]])

== 2007 ==
[[Brian Mac Muirí]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Mícheál Caomhánach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Déaglán Ó Fainín]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Tirial]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Breathnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Cainneach Mac Craith]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Antóin de Brún]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Mícheál Breathnach]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Séamas Mac Giolla Phádraig]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), '''[[Dónal Ó Sheancháin]]''' ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Oilibhéar Ó Moráin]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Stiofáin Ó Maolanfaidh]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Aindriú Ó Seachnasaigh]] ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]), [[Anraí Ó Sibhleáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éamann Ó Braonáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])

== 2008 ==
[[Breandán Mac Coimín]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Mícheál Caomhánach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Nollaig Ó hÍcí]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Seán Tirial]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Tomás Breatnach]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Conchúr Mac Mathúna]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[J. J. Ó Dúláinne]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Séamas Mac Giolla Phádraig]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]) , [[Seán Mac Craith]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Beircheart Ó Conchúir]] ([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]), [[Anraí Ó Sibhleáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), '''[[Eoin Ó Lorcáin]]''' ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Éamann Ó Braonáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Eoin Ó Ceallaigh]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Seosamh Ó Cainín]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]])

== 2009 ==
[[P.S. Ó Riain]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Ollie Ó Cainín]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Pádraig Ó Meachair]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seán Tirial]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), '''[[Tomás Breatnach]]''' ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Mícheál Breatnach]] ([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]), [[Conchúr Mac Mathúna]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Mícheál Rís]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Ailéin Mac Craib]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Labhrás Ó Coirbín]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Anraí Ó Sibhleáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), [[Eoin Ó Lorcáin]] ([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]), 
[[Nollaig Mac Craith]] ([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]), [[Seosamh Ó Cainín]] ([[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]), [[Seán Ó Maoláin]] [[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]

==2010==

==2011==

==2012==

==2013==

== Buaiteoirí in iomlán ==
{|
|valign=&quot;top&quot;|
{|class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:silver;&quot; | 
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''Foireann'''
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''Uimhir'''
! style=&quot;background:silver;&quot; | '''Iománaí na Bliana'''
|- 
| 1
| [[Íomhá:Kilkenny_crest.jpg|20px|]] [[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]
| 142
| 8
|- 
| 2
| [[Íomhá:Cork (Ireland) coat of arms.svg|20px|]] [[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]
| 103
| 3
|-
| 3
| [[Íomhá:Galway crest.png|20px|]] [[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]
| 70
| 0
|- 
| 4
| [[Íomhá:Tipperary-crest.gif|20px|]] [[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobrad Árann]]
| 67
| 2
|- 
| 5
| [[Íomhá:Limerickcitycrest.png|20px|]] [[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]
| 44
| 0
|-
| 6
| [[Íomhá:Offalynewcrest.jpg|20px|]] [[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]
| 43
| 0
|- 
| 7
| [[Íomhá:Clarecocologo.png|20px|]] [[CLG Coiste Chontae an Chláir|An Clár]]
| 40
| 3
|- 
| 8
| [[Íomhá:Wexford col.png|20px|]] [[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]
| 30
| 1
|- 
| 9
| [[Íomhá:Waterford coa.png|20px|]] [[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]
| 21
| 2
|-
| 10
| [[Íomhá:Antrim arms.svg|20px|]] [[CLG Coiste Chontae Aontroma|Aontraim]]
| 5
| 0
|-
| 11
| [[Íomhá:Dublinnewcrest.png|20px|]] [[CLG Coiste Contae Áth Cliath|Baile Átha Cliath]]
| 2
| 0
|-
| 12
| [[Íomhá:Laoiscocologo.png|20px|]] [[CLG Coiste Laois|Laois]]
| 1
| 0
|-
| 12
| [[Íomhá:Westmeath2.gif|20px|]] [[CLG Coiste Chontae na hIarmhí|An Iarmhí]]
| 1
| 0
|-
| 12
| [[Íomhá:Down col.png|20px|]] [[CLG Coiste An Dún|An Dún]]
| 1
| 0
|}


{{síol}}

[[Catagóir:Sárimreoirí na Bliana]]
[[Catagóir:Iomáint]]</text>
      <sha1>55ilinoueieprnv5flq4vzvlzivabv2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hans Habe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12877</id>
    <revision>
      <id>1063309</id>
      <parentid>1054113</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5507" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Scríbhneoir]] [[An Ostair|Ostarach]] de phór na [[An Ungáir|hUngáire]] ba ea '''Hans Habe''', nó ''János Békessy'', mar a bhí air ar dtús. Saolaíodh i [[Búdaipeist|mBudapest]] é ar an [[12 Feabhra]] [[1911]], agus shíothlaigh sé in [[Locarno]] san [[an Iodáil|Iodáil]] ar an [[29 Meán Fómhair]] [[1977]]. Bhí Habe lán d'aer an tsaoil agus is iomaí caint a tharraing a shaol.

== Luathshaol ==
Chuaigh an teaghlach chun cónaithe i [[Vín]] i ndiaidh [[an Chéad Chogadh Domhanda]]. Ach tharraing a athair, an [[Foilsitheoireacht|foilsitheoir]] Imre Békessy, náire air féin agus ar a mhuintir leis an iompraíocht scannalach a bhí ar siúl aige.
[[Íomhá:Orange (1). La Légion étrangère.jpg|clé|mion|209x209px|[[Léigiún Coigríochach na Fraince]]]]
Chuaigh a mhac le hiriseoireacht agus ghlac sé an t-ainm ''Hans Habe'' air féin. Cé go raibh Ungáiris ó dhúchas aige, d'fhoghlaim sé [[Gearmáinis]] go luath ina chéad óige, agus mar sin, ní bhfuair sé deacair scríbhneoireacht a chleachtadh sa teanga sin.

== Na Naitsithe ==
Bhí Habe ag lochtú na [[Naitsíochas|Naitsithe]] agus na [[Faisisteachas|bhFaisistithe]] ina chuid scríbhneoireachta, agus nuair a rinne [[Adolf Hitler|Hitler]] cúige Gearmánach den Ostair, theith Habe lena anam. Ar dtús, shocraigh sé síos san [[an Fhrainc|Fhrainc]] agus chuaigh sé sna [[Saighdiúir|saighdiúirí]] sa [[Léigiún Coigríochach na Fraince|Léigiún Coimhthíoch]] le buille a bhualadh in aghaidh Hitler.  
[[Íomhá:Bundesarchiv Bild 183-B10917, Frankreich, Internierungslager Drancy.jpg|clé|mion|An sluachampa géibhinn in Drancy, lámh le [[Páras]]]]
I ndiaidh do na Naitsithe an Fhrainc a fhorghabháil, fuair Habe é féin cimithe i g[[Uileloscadh|campa géibhinn]] Drancy. Ach d'éirigh leis éalú, agus an [[tír]] a fhágáil in éineacht lena bhean chéile. 

Tríd an [[An Spáinn|Spáinn]] agus tríd an b[[An Phortaingéil|Portaingéil]], tháinig an bheirt acu go dtí na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]]. I Meiriceá, áfach, fuair Habe [[colscaradh]] agus phós sé bean shaibhir Mheiriceánach, Eleanor Hutton, sa bhliain 1942. Saolaíodh mac dóibh go gairid ina dhiaidh sin.

Ón mbliain 1942 ar aghaidh, throid Habe in [[arm na Stát Aontaithe]], agus fuair sé oiliúint sa [[Cogadh|chogaíocht]] [[Síceolaíocht|shíceolaíoch]] agus sa bholscaireacht. Goineadh é ag ceithre ócáid déag le linn an chogaidh.  

== An tréimhse iarchogaidh ==
Nuair a bhí an Ghearmáin cloíte, chuir Habe bun le sraith de [[Nuachtán|nuachtáin]] ar fud na Gearmáine, agus é ag iarraidh intleachtóirí agus scríbhneoirí frith-Fhaisisteacha a earcú lena n-aghaidh. Bhí sé gníomhach ina iriseoir sa Ghearmáin agus ina scriptscríbhneoir do [[Hollywood]] san am céanna, agus tháinig na póstaí sna sálaí ag a chéile. 
[[Íomhá:Charles Milles Manson selfie 2013-10-05 Corcoron public domain.jpg|mion|[[Charles Manson]], a dhúnmharaigh iníon Habe]]
Le hEloise Hardt, rugadh a iníon dó, Marina Elizabeth, sa bhliain 1951, ach dhúnmharaigh an sraithmharfóir Meiriceánach [[Charles Manson]] agus lucht a leanúna an iníon nuair a bhí sí ina cailín óg.

Sa bhliain 1954, phós Habe a bhean dheireanach, Licci Balla.

Agus é ag dul anonn in aois, d'éirigh Habe ní ba choimeádaí ina chuid tuairimí, agus sna [[1970idí|seachtóidí]], bhí sé á shíorlochtú ag na radacaigh óga. 

== Saothar ==
Scríobh Habe breis is fiche leabhar, cuid mhaith úrscéalta ina measc, agus stíl thraidisiúnta scríbhneoireachta aige. Bhí cuid mhaith dá chuid scríbhinní ficseanúla bunaithe ar eachtraí a shaoil féin.
[[Íomhá:Gruppe 47 Tafel retouched.jpg|clé|mion]]
Ní raibh mórán tuisceana aige riamh do na sruthanna nua-aimseartha litríochta i ndiaidh an chogaidh. Go háirithe, ní raibh sé ábalta mórán céille a bhaint as saothar [[Gruppe 47]]. 

*''Christoph und sein Vater'' (&quot;Críostóir agus a Athair&quot;, 1966)
*''Drei über die Grenze'' (&quot;Triúr ag dul thar teorainn&quot;, 1936)
*''Erfahrungen'' (&quot;Saoltaithí&quot;, 1973)
*''Ich stelle mich'' (&quot;Géillim mé féin&quot;, 1954)
*''Ilona'' (1960)
*''Im Jahre Null'' (&quot;I mBliain Uimhir a Náid&quot;, 1966)
*''Im Namen des Teufels'' (&quot;In Ainm an Diabhail&quot;, 1956)
*''Kathrin oder der verlorene Frühling'' (&quot;Caitríona, nó an tEarrach Caillte&quot;, 1943)
*''Leben für den Journalismus'' (&quot;Saol ar son na hIriseoireachta&quot;). - München: Droemer Knaur, 1976. - ISBN 3-426-00430-5
*''Die Mission'' (&quot;An Misiún&quot;, 1965)
*''Das Netz'' (&quot;An Líon&quot;, 1969)
*''Ob Tausend fallen'' (&quot;An dTitfidh na Mílte&quot;, 1947)
*''Off limits'' (&quot;''Off Limits''&quot;, 1955)
*''Palazzo'' (&quot;''Palazzo''&quot;, 1975)
*''Die Rote Sichel'' (&quot;An Corrán Dearg&quot;, 1959)
*''Die Tarnowska'' (&quot;Bean dar sloinne Tarnowska&quot;, 1962)
*''Tod in Texas'' (&quot;Bás i dTexas&quot;, 1964)
*''Tödlicher Friede'' (&quot;Síocháin Mharfach&quot;, 1939)
*''Ungarischer Tanz'' (&quot;Damhsa Ungárach&quot;, foilseachán iarbháis, 1983)
*''Eine Welt bricht zusammen'' (&quot;Domhan ag Titim as a Chéile&quot;, 1937)
*''Weg ins Dunkel'' (&quot;An Bealach isteach sa Dorchadas&quot;, 1977)
*''Wie einst David'' (&quot;Mar a Rinne Dáithí Fadó&quot;, 1971)
*''Wien, so wie es war'' (&quot;Vín, Mar a Bhí&quot;, 1969)
*''Wohin wir gehören'' (&quot;Cá bhFuil ár nDúchas&quot;, 1946)
*''Zu spät?'' (&quot;Ródhéanach?&quot;, 1939)

{{DEFAULTSORT:Habe, Hans}}
[[Catagóir:Scríbhneoirí Ungáracha]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1911|Habe, Hans]]
[[Catagóir:Básanna i 1977|Habe, Hans]]</text>
      <sha1>i8vg8nal7dorucidu10z5s0n1tmp710</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Na hEalaíona i Luimneach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12918</id>
    <revision>
      <id>1063086</id>
      <parentid>1062527</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:23:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5857" xml:space="preserve">Tá suim bhríomhar ins na '''h-ealaíona''' i '''[[Luimneach]]''', an ceathrú cathair is mó in [[Éire|Éirinn]] agus an tríú ceann is mó sa [[Poblacht na hÉireann|Phoblacht]] agus tá oidhreacht láidir aici sa cheol agus sa litríocht. Cuidíonn na cúrsaí airdoideachais in Ollscoil Luimnigh agus i gColáiste Ealaíona Luimnigh le staideas an chathair mar ionad tábhachtach i ngach rannóg na n-ealaíona.

== Dráma ==
Is í Ionad Ealaíona an Bhelltable ar Shráid Uí Chonaill príomh-láthair drámaíochta na cathrach ach úsáidtear amharclanna eile chomh maith. Is féidir le slua féachana suas le 1,800 daoine Halla Ceoil na hOllscoile a úsáid, tá Buíon Drámaíochta Impact bunaithe i Halla an Chorráin sa Chorráin agus baineann Buíon Drámaíochta an Oileáin úsáid as sean-Séipéal Mhainchin ar Shráid an Chaisleáin ó am go ham.

Tá clú bainte amach ag beirt drámadóirí reatha as Luimneach faoi dhrámaí as Béarla atá bunaithe i saol na cathrach. Scríobh Maidhc Ó Finn ''Pigtown'', cuntas staire di, agus ''Shock and Awe'' agus tá ''Alone It Stands'' le Seán Ó Braoin bunaithe ar bhua foireann Rugbaí na Mumhan ar an Nua-Shéalainn sa bhliain 1978.

[[Íomhá:Aras_Boirmhe.jpg|280px|thumb|right||Áras Bóirmhe, Sráid Mhulgrave, Luimneach i mí Aibreáin 2007, áit breithe Cháit Ní Bhriain sa bhliain 1897.]]
Fuirseoiri mór le rá iad Páid Ó Géaráin agus Seán Ó Cionnaith a bhfuil cónaí orthu i dtimpeallacht Luimnigh. Cé go bhfuil siad ag obair leo féin anois, scríobhadar seóanna ar nós ''d’Unbelievables'' agus ''The Glengooly Gala Night''. Tá cáil bainte amach chomh maith ag Páid Ó Géaráin mar aisteoir i scannáin ar nós ''Man Bites Dog (2004)'' agus ''Garage (2007)''.

== Scannán ==
Níl aon tionscal lán-aimsearach scannán sa chathair ach deineadh dhá phríomhscannán inti le déanaí. Tá ''Angela’s Ashes (1999)'' bunaithe ar scéal [[Frank McCourt]] faoin a óige i Luimneach i mblianta na 1930í agus na 1940í. Tá ''Cowboys &amp; Angels (2003)'', scannán an stiúiritheora Luimníoch Daithi Ó Gliasáin, bunaithe ar saol mic-léinn Coláiste Ealaíona Luimnigh, agus scaoileadh ''The Front Line'', dara scannán an Ghliasánaigh sa bhliain 2006.

Rugadh an aisteoir cáiliúil Risteárd Ó hEarcha (1930-2002), réalt scannán mar ''The Field, This Sporting Life, The Wild Geese, Camelot'' agus ''Lord of the Rings'', i Luimneach. B'as Cill Mhuire, Caladh Ui Threoigh ar dtús an stiúiritheoir telefíse [[Labhrás Ó Dubhchonna]] (1924-1982) (''Lawrence F. Doheny'' as [[Béarla]] a dhein srath-chláracha móra blianta na 1970í ar nós ''Magnum PI, The Rockford Files'' agus ''Charlie's Angels''.

Ritheadh an chéad Fleadh Scannán Luimnigh in Ollscoil Luimnigh i mí na Márta 2007.

== Ealaíon Físeach ==
[[Íomhá:4_Sr_Phadraig.jpg|280px|thumb|right||Comhartha cuimhneacháin ar Uimhir 4, Sráid Phádraig, Luimneach i mí Aibreáin 2007, inar rugadh an amhránaí cheoldráma Cáitríona Ní hAodha sa bhliain 1818.]]

Tá Gailearaí Ealaíona Cathrach Luimnigh suite i gCearnóg an Phoirigh agus tá bailiúcháin d’ealaíon na hÉireann on 18ú go dtí an 20ú aois le feiscint ann. Bíonn taispeántais sealdacha le feiscint ann i rith na bliana.

Tá an Gailearaí Náisiúnta Féin-Phortráid bunaithe in Ollscoil Luimnigh agus tá fás suantasach tar éis teacht ar an mbailiúcháin ón a bhunú ag an Dr. Éamonn Breathnach agus Pádraig Ó Cnáimhsigh i mblianta na 1970í.

Rithtear an EV+A (''Exhibition of Visual+ Art'' as Béarla) sa chathair gach bliain agus is ceann des na taispeántaisí éalíona chomhaimseartha is tábhachtaí in Éirinn é.

Rugadh [[Seán Céitinn]] (1899-1977), ceann des na péintéirí is cáiliúla in Éirinn i gcéad leath an 20ú aois, i Luimneach.

== Ceol ==
Tá suim i ngach saghas ceol i Luimneach. B'as Luimneach í [[Cáitríona Ní hAodha]] (1818-1861), amhránaí cheoldráma an 19ú aois.

Is iad na [[Dolores Ní Ríordáin|Cranberries]] (sna 1990í) agus na Granny’s Intentions (sna 1960í) na grúpaí is mó le rá a tháinig on gacthair. Tá clú mór bainte amach ag Micheál Ó hÁinle mar scríbhneoir ceol tíre agus b’iad na Monarchs an buíon Luimníoch is cáiliúla ó Ré na Showbands.

Is as Luimneach freisin Ciarán Mac Mathúna, láiritheoir ceol traidisiúnta ar Raidió Éireann le blianta.

Tá Orchestra Seomra na hÉireann agus Ionad Ceol Domhain na hÉireann bunaithe in Ollscoil Luimnigh agus tá clú ar leith bainte amach ag Micheál Ó Súilleabháin, Stiúiritheoir Roinn Ceoil na hOllscoile.

Sé Halla Ceoil na hOllscoile príomhionad ceol clasaiceach agus mór-seóanna ceol chomhaimseartha na cathrach, cloistear ghrúpaí nua in ionaid mar Dolan’s Warehouse ar Bhóthar na nDuganna agus is i dtithe tábhairne mar Nancy Blake’s ar Shráid na Danmhairge a chloistear seisiúin ceoil traidiisiúnta.

== Prós agus Filíocht ==
[[Íomhá:John's_Sq_Limerick_1982.jpg|280px|thumb||Séipéal Eoin sa bhliain 1982. Ath-thógadh san 18ú aois í. Dhún Eaglais na hÉireann í sa bhliain 1970 agus úsáidtear mar ionad rinnce Daghda anois í]]
Gach oíche dé Chéadaoin, bailíonn grúpa filíochta le chéile i dtigh tábhairne an Tigh Bán ar Shráid Uí Chonaill. Tá grúpaí scríbhneora próis gníomhach sa chathair freisin.

I measc údar cáiliúla na cathrach tá [[Cáit Ní Bhriain]] (1897-1974) agus Michéal Ó Cruitín agus an file [[Nuala Ní Dhomhnaill]] (1952- ). Fuair [[Brian Mac Giolla Meidhre]] (1745-1805), a scríobh an dán ''Cúirt an Mheánoíche'', bás sa chathair.

== Rinnce ==
Tá Buíon Daghda, grúpa rinnce chomhaimseartha faoi stiúiriú Mháire Ní Nuanáin, bunaithe i Séipéal Eoin i gCeárnóg Eoin.

Glaotar ''Fallaí Luimnigh'' ar an rinnce seit traidisiúnta is cáiliúla in Éirinn.

[[Catagóir:Luimneach]]</text>
      <sha1>ebh6vmg87tdcowz9rozaqr2i7wt6c4h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meicnic</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13204</id>
    <revision>
      <id>1063048</id>
      <parentid>1054341</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11228" xml:space="preserve">{{glanadh}}

Is éard atá sa '''mheicnic''' ná staidéar matamaiticiúil ar ghluaiseacht. Baintear leas as [[Dlíthe na gluaiseachta|dlíthe Newton]] chun cur síos a dhéanamh ar dhíláithriú coirp óna fhosphointe nuair a fheidhmníonn fórsaí air. Is dlíthe nádúrtha iad dlíthe [[Isaac Newton|Newton]] agus glactar leo mar seo a leanas:
* Fanann corp ina sheasamh nó ag gluaiseacht ag ráta tairseach go dtí go bhfeidhmníonn fórsa eismheánach air.
* Nuair a fheidhmníonn fórsaí eismheánacha ar chorp, is ionann ráta athraithe an mhóimintim agus suim na bhfórsaí sin.
* Nuair a fheidhmníonn corp A fórsa ar chorp B, feidhmníonn corp B fórsa eile ar chorp A; tá méad an fhórsa seo cothrom le méad an chéad fhórsa, agus dírithe sa treo úrchóireach.

Sé bunphrionsapal na meicnice ná an prionsabal coibheasta: ní mór gluaiseacht a thomhas i leith ruda: níl a leithead de rud ann agus gluaiseacht absalóideach. Mar sin, labraítear mar gheall ar `ghluaiseacht coirp ''i leith'' ruda'. Más ionann an rud sin agus córas comhardanáidí agus uaireadóir, glaotar fráma (nó córas) tagartha ar an rud sin. Má tá dhá fhráma ag gluaiseacht go rialta nó ina bhfos i leith a chéile glaotar frámaí taimhe orthu. Baintear leas as frámaí taimhe sa mheicnic. I ndáiríre tuigeann gach duine an coincheap seo: má tá tú i dtraen agus na dallóga dúnta ar an bhfuinneog, ní féidir a rá an bhfuil an traein ag gluiseacht go rialta, nó ina seasamh. Tuigtear gluaiseacht na traenach i leith cad a fheictear lasmuigh. Ar an láimh eile, is féidir a aithint muna bhfuil an ghluaiseacht rialta seo ag an traein: má tá lúb san iarnród agus má chasann an traein go tapaidh, is féidir athraithe i ngluaiseacht na traenach a mhothú. Is cás eile é seo ach tá anailís na meicnice níos fusa i leith fráma taimhe, agus bainfear leas astu siúd as seo amach.

Chun dlíthe Newton a athrú go matamaitic agus chun díláithriú an choirp a shloinneadh mar fheidhm an ama, ní mór teicnící an [[calcalas|chalcalais]] a shainmhíniú. San alt seo, pléifear corp no réad atá ina phoncmháis: tá máis ag an gcorp ach níl toirt aige. Mar sin, tá an plé níos simplí ach níl gá leis an srian seo.

== Rátaí athraithe sa mheicnic ==

Baintear leas as córas taimhe chun cur síos a dhéanamh ar am, fad, agus díláithriú. De réir dlíthe Newton, bíonn córas táimhe ag gluaiseacht ar bhealach rialta, nó bíonn sé ina sheasamh, agus tomhastar an ghluaiseacht seo i leith fráma taimhe eile. Is féidir cur síos a dhéanamh ar shuíomh an choirp ina bhfuil suim againn ann, le veictoir. Ós rud é go nathraíonn suíomh an choirp i leith ama, scríobhtar an [[veicteoir]] mar &lt;math&gt;\mathbf{x}(t)&lt;/math&gt;, abair. Is ionann treoluas an choirp agus ráta athraithe an veicteora seo i leith ama, sé sin,

:&lt;math&gt;\mathbf{v}=\frac{d\mathbf{x}}{dt}&lt;/math&gt;.

Is veicteoir é an treoluas chomh maith. Ar an mbealach céanna, sainmhínítear an luasghéarú mar seo a leanas,

:&lt;math&gt;\mathbf{a}=\frac{d\mathbf{v}}{dt}=\frac{d^2\mathbf{x}}{dt^2}&lt;/math&gt;.

Is féidir linn anois sainmhíniú a thabhairt ar an móiminteam &lt;math&gt;\mathbf{p}&lt;/math&gt;: is ionann &lt;math&gt;\mathbf{p}&lt;/math&gt; agus toradh mháis an choirp agus an luais, sé sin, &lt;math&gt;\mathbf{p}=m\mathbf{v}&lt;/math&gt;. Leis an sainmhíniú seo, tá bealach gonnta againn le dara dlí Newton a scríobh síos,

:&lt;math&gt;\frac{d}{dt}\left(\mathbf{p}=m\mathbf{v}\right)=\sum_i \mathbf{F}_i&lt;/math&gt;,

áit gurb ionann &lt;math&gt;\mathbf{F}_i&lt;/math&gt; agus an t-iú fórsa eismheánach ar an gcorp. Tá neart samplaí ann d'fhórsaí eismheánacha a chuireann tús le luasghéarú. Ina measc tá domhamtharraingt idir na plainéidí, leictreachas idir coirp le locht, agus brú leachta ar choirp ag snámh ann. Is féidir na coincheapanna seo phlé nuair nach bhfuil na scálaí sa bhfadhb róbheag. Bíonn neart cás ann áfach, nuair atá gá le teoirc eile, agus sí sin ná an fhisic chandamach.

== Airíonna inchoimeádtha ==

Tá rátaí athraithe tábhachtach sa mheicnic, ach tá cáiníochtaí nach nathraíonn i leith ama díreach chomh tábhachtach. Ina measc tá prionsabla inchoimeád an mhóimintim: i gcórás dúnta, ní athraíonn suim iomlán an mhóimintim i leith ama. Samhlaigh córas le &lt;math&gt;N&lt;/math&gt; réad, agus bíodh móiminteam &lt;math&gt;\mathbf{p}_i&lt;/math&gt; ag an t-iú réad. Is ionann suim iomlán an mhóimintim agus &lt;math&gt;\mathbf{P}=\mathbf{p}_1+...+\mathbf{p}_N&lt;/math&gt;. Mar sin,

:&lt;math&gt;\frac{d\mathbf{P}}{dt}=\sum_{i=1}^N\frac{d\mathbf{p}_i}{dt},&lt;/math&gt;

agus de réir dara dlí Newton, is ionann seo agus

:&lt;math&gt;\frac{d\mathbf{P}}{dt}=\sum_{i=1}^N\frac{d\mathbf{p}_i}{dt}=\sum_{i=1}^N\sum_{j=1,j\neq i}^N\mathbf{F}_{ij},&lt;/math&gt;

áit gurb ionann &lt;math&gt;\mathbf{F}_{ij}&lt;/math&gt; agus an fórsa a fheidhmníonn réad ''j'' ar réad ''i''. Ach de réir tríú dlí Newton, tá againn an chothromóid &lt;math&gt;\mathbf{F}_{ij}=-\mathbf{F}_{ji}&lt;/math&gt;, agus mar sin,

:&lt;math&gt;\frac{d\mathbf{P}}{dt}=\sum_{i=1}^N\sum_{j=1,j\neq i}^N\mathbf{F}_{ij}=0,&lt;/math&gt;

nó, &lt;math&gt;\mathbf{P}=\mathrm{tairseach}&lt;/math&gt;.

Dírimís ár n-aire anois ar chóras le páirteagal amháin, ach ní gá an tsimplíocht seo a bheith ann. Má fheidmhmíonn fórsaí eismheánacha ar an réad, ní bheidh móiminteam an réaid tairseach, ach tá cáiníocht eile ann a fhanann doathraithe. Abair go bhfuil an fórsa eishmheánach coimeádach, sé sin, is féidir a scríobh, &lt;math&gt;\mathbf{F}=-\nabla V&lt;/math&gt;, áit gurb ionann &lt;math&gt;\nabla&lt;/math&gt; agus an díorthaíoch i leith na gcomhardanáidí ''x'', ''y'', agus ''z''. Sainmhínítear [[fuinneamh]] an chórais mar seo a leanas,

:&lt;math&gt;E=\frac{m}{2}\mathbf{v}^2+V\left(x,y,z\right)&lt;/math&gt;.

Glaotar fuinneamh cinéiteach ar an téarma &lt;math&gt;m\mathbf{v}^2/2&lt;/math&gt; ós rud é go síolráionn sé ó ghluaiseacht an choirp, agus glaotar fuinneamh póitinseal ar an téarma ''V'', agus is fuinneamh é seo atá ag an gcorp de bharr a shuímh. Sampla d'fhuinneamh póitinseal is ea an domhantarraingt. Ar thalamh an domhain, is ionann ''V'' na domhantarraingthe agus ''mgh'', áit gurb ionann ''m'' agus máis an réaid, ''g'' agus tairsach na domhantarraingthe, agus ''h'' airde an choirp ó leibhéal na talún.

Tá sé furasta a léiriú anois le dara dlí de chuid Newton go bhfuil an fuinneamh tairseach,

:&lt;math&gt;\frac{dE}{dt}=\mathbf{v}\cdot\left[m\frac{d\mathbf{v}}{dt}+\nabla V\right]=0,&lt;/math&gt;

de bharr na cothromóide &lt;math&gt;m\left(d\mathbf{v}/dt\right)=\mathbf{F}=-\nabla V&lt;/math&gt;. Tabhair faoi naire gur scalar é an fuinneamh, ach is veicteoir é an luas.

Ar an mbealach céanna, sainmhínítear móimint an fhórsa eismheánaigh ar an gcorp mar &lt;math&gt;\mathbf{x}\times\mathbf{F}&lt;/math&gt;, áit gurb ionann &lt;math&gt;\times&lt;/math&gt; agus and toradh veicteoireach. Is tomhas é seo ar chumas an fhórsa réad a chasadh trí uilleann. Mar shampla, má bhrúnn duine ar dhoras, tá an brú níos treise nuair a chuirtear é ar an taobh úrchóireach ó áis an dorais, mar sa chás sin tá &lt;math&gt;\mathbf{x}&lt;/math&gt; mór agus mar sin tá cumas casaidh an fhórsa mór. Má tá suim na móimintí eismheánach cothrom le náid, beidh an móiminteam uilleannach tairseach, áit gurb ionann an cháiníocht seo agus

:&lt;math&gt;\mathbf{L}=m\mathbf{x}\times\mathbf{v}&lt;/math&gt;.

Is veicteoir é an móiminteam uilleannach, mar tá treo ag baint leis. Tá an crothúnas cosúil leis an gceann le haghaidh an fhuinnimh. 

Déantar achoimre ar na cáiníochtaí inchoimeádtha seo sa tábla thíos. Sa tábla, luaitear siméadracht a chófhreagraíonn le gach cáiníocht: mar shampla, muna n-athraíonn an córas ar aon bhealach tar-éis dúinin uaireadóir an fhráma thagartha a ath-thosú, tá do-athraitheacht i leith aistriúchán ama aige, agus tá an fuinneamh tairseach. Ar an mbealach céanna, muna n-athraíonn an córas tar-éis dúinn an fráma tagartha a bhogadh trí spás, tá do-athraitheacht i leith aistriúchán spáis aige, agus tá an móiminteam tairseach. Tá nasc idir siméadracht agus cáiníochtaí tairseach agus glaotar teoirim Noether air seo.

:{| class=&quot;wikitable&quot; 
! Cáiníocht 
! Cineáil
! Siombail
! Foirmle
! Siméadracht
|-
| Móiminteam
| veicteoir
| '''p'''
| &lt;math&gt;\mathbf{p}=m\mathbf{v}&lt;/math&gt;
| Do-athraitheacht i leith aistriúcháin trí spás
|-
| Fuinneamh
| scalar
| ''E''
| &lt;math&gt;E=m\mathbf{v}^2/2+V&lt;/math&gt;
| Do-athraitheacht i leith aistriúchán ama
|-
| Móiminteam uilleannach
| veicteoir
| '''L'''
| &lt;math&gt;\mathbf{L}=m\mathbf{x}\times\mathbf{v}&lt;/math&gt;
| Do-athraitheacht i leith rothlaithe
|-
|}

== Cur i bhfeidhm na teoirice ==

Tabharfar sampla bunúsach den teoiric seo i bhfeidhm agus tuigfear mar seo bunfhadhb na meicnice: ''suíomh an chórais mar fheidhm an ama a ríomh de réir na bhfórsaí eismheánacha''. Abair nach bufuil ach treo amháin sa bhfadhb agus go bhfuil poncmháis ann a mhotháionn an fórsa &lt;math&gt;F=-kx&lt;/math&gt;, áit gur tairseach é ''k''. Seo é an fórsa a mhothaíonn máis agus é ceangailte go sprionga. De réir dlí Newton is ionann cothromóid na gluaiseachta agus

:&lt;math&gt;m\frac{d^2x}{dt^2}=-kx,&lt;/math&gt;

agus is furasta réiteach ginearálta na cothromóide seo a aimsiú: &lt;math&gt;x(t)=A\cos(\omega t)+B\sin(\omega t)&lt;/math&gt;, áit gur tairsigh iad ''A'' agus ''B'', agus is ionann &lt;math&gt;\omega&lt;/math&gt; agus &lt;math&gt;\sqrt{k/m}&lt;/math&gt;. Leis na coinníollacha tosaigh &lt;math&gt;x(0)=x_0&lt;/math&gt;, &lt;math&gt;[dx/dt](0)=v_0&lt;/math&gt;, is féidir cothromóid na gluaiseachta a réiteach,

:&lt;math&gt;x(t)=x_0\cos(\omega t)+\frac{v_0}{\omega}\sin(\omega t).&lt;/math&gt;

Is féidir anois a rá le cintteacht cá bheidh an réad, nuair atá eolas againn ar luas agus suíomh an réaid ag tús an turgnaimh. Nuair atá an freagra sin againn, tá fadhb na meicnice réitithe le haghaidh an chórais i gceist. 

Nuair a tháinig eolaithe ar an teoiric seo ar dtús, ina measc Isaac Newton, chonaic siad impleachtaí fealsúnachta ann: bheadh réamhfhaisnéis ag duine ar stádas coirp dá mbeadh eolas aige ar choinníollacha tosaigh an chórais. Ós rud é gur bailiúchán adamh gach rud sa chruinne, chonacthas do na heolaithe seo go bhféadfaí réamhfhaisnéis a thabharit ar cad a tharlódh do chuile rud sa chruine. Cheap na daoine seo gur chuir eolaíocht na meicnie deireadh le saor-thoil agus rudaí randamacha. Anois, tuigtear dúinn nach bhfuil sé seo fíor: bíonn na fórsaí a fheidhmíonn ar coirp mhóra i bhfad níos casta ná ''F=-kx'', agus mar sin, ní féidir go ginearálta cothromóidí na gluaiseachta a réiteach. Cuireann teoiricí cosúil leis an bhfisic chandamach agus teoiric an neamh-oird (chaos theory) srianta eile ar an méid réamhfhaisnéise gur féidir a dhéanamh ar chóras meicnice. In aineoin na teorann seo, tá cumhacht réamhfhaisnéise na meicnice le feiceáil i gcúrsaí teicneolaíochta, ina measc, conas eitleán nó gluaisteán a stiúradh, conas satailít a sheoladh go spás, conas diúrachán a threoiriú, nó conas droichead a thógáil.

== Tagairtí ==

* L.D. Landau agus E.M. Lifshitz, ''Course of Theoretical Physics, Volume 1,'' Butterworth Heinemann (tríú eagrán, 1976).
* I. Stewart, ''Does God Play Dice?,'' Penguin, (dara eagrán, 1997).

[[Catagóir:Fisic]]
[[Catagóir:Meicnic| ]]</text>
      <sha1>f598jnx3qz7pdn55jnrqnbc48vnsyya</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fearghus Mac Róich</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13378</id>
    <redirect title="Fergus mac Róich" />
    <revision>
      <id>1063405</id>
      <parentid>1061049</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:43:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Ag malartú: Fearghus Mac Róich → Fergus mac Róich</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Fergus mac Róich]]</text>
      <sha1>oh1q3upnopiona4p6cxzh7m1ucwttz0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fergus mac Róich</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13379</id>
    <revision>
      <id>1063404</id>
      <parentid>100512</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:41:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Ag malartú: Fergus mac Roích ← Fearghus Mac Róich</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2352" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael]], iar-rí [[Ulaidh|Uladh]] ba ea '''Fearghas mac Róigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fergus mac Roích''' nó '''mac Róeg''').  Bhuail [[Neasa bob air chun fáil réidh leis mar rí agus a mac [[Conchúr mac Neasa]] a chur ina áit.  Is é Fergus Foga ainm eile air, dar le [[T. F. O'Rahilly]].  D'fhéadfadh go raibh [[Fergus mac Léti]] ina leagan eile dó freisin.

Nuair a theith Deirdre agus [[Naoise]] ó Chonchúr go [[Albain|hAlbain]] (theastaigh ó Chonchúr Deirdre a phósadh), seoladh Fearghas chun iad a thabhairt abhaile go sábháilte. Mharaigh fir Chonchúir Naoise agus a dheartháireacha, agus phós sé Deirdre in aghaidh a tola.  Bhí Fearghas ar buile faoin mí-ionraiceas seo agus chuaigh sé lena lucht leanúna go [[cúige Chonnacht]].  Ghlac [[Ailill mac Máta|Ailill]] agus [[Méabh]] leo agus bhí Fearghas agus Méadh mar leannáin ó shin amach.  Throid Fearghas agus a fhir ar son na gConnacht i gcoinne Chúige Uladh agus [[Cú Chulainn]] (a mhac altrama) sa [[Táin Bó Cúailgne]].

Phós Fearghas bandia-fianna, Flidhias agus bhí clú air mar gheall ar a ghnéasúlacht.  Bhí an claíomh finscéalaíoch ''Caladbolg'' ina sheilbh aige, a d'úsáid sé chun barra trí chnoc a bhaint.  Maraíodh é ar ordú Ailealla mar gheall ar a chaidreamh le Méabh.

Tá páirt ag mac le Fearghas, Fiachra Cáech, i roinnt scéalta. Maraítear é agus é ag déanamh iarrachta saol Naoise a shábháil.

== Téacsanna ==
* [http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html Tidings of Conchobar son of Ness]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain1.html The Birth of Cú Chulainn]
* [http://www.ncf.carleton.ca/~dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/flidais.html The Driving of Flidais's Cattle]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/nera.html The Adventures of Nera]
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T301012/index.html The Cattle Raid of Cooley, recension 1]
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/index.html The Cattle Raid of Cooley, recension 2]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/fergus.html The Death of Fergus mac Róich]


{{An Rúraíocht}}

{{síol}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ríthe finscéalacha na hÉireann]]</text>
      <sha1>oh7haiw2l0vhs9ivxb9xsbxle9jt4ve</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063406</id>
      <parentid>1063404</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:43:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2354" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael]], iar-rí [[Ulaidh|Uladh]] ba ea '''Fearghas mac Róigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fergus mac Roích''' nó '''mac Róeg''').  Bhuail [[Neasa]] bob air chun fáil réidh leis mar rí agus a mac [[Conchúr mac Neasa]] a chur ina áit.  Is é Fergus Foga ainm eile air, dar le [[T. F. O'Rahilly]].  D'fhéadfadh go raibh [[Fergus mac Léti]] ina leagan eile dó freisin.

Nuair a theith Deirdre agus [[Naoise]] ó Chonchúr go [[Albain|hAlbain]] (theastaigh ó Chonchúr Deirdre a phósadh), seoladh Fearghas chun iad a thabhairt abhaile go sábháilte. Mharaigh fir Chonchúir Naoise agus a dheartháireacha, agus phós sé Deirdre in aghaidh a tola.  Bhí Fearghas ar buile faoin mí-ionraiceas seo agus chuaigh sé lena lucht leanúna go [[cúige Chonnacht]].  Ghlac [[Ailill mac Máta|Ailill]] agus [[Méabh]] leo agus bhí Fearghas agus Méadh mar leannáin ó shin amach.  Throid Fearghas agus a fhir ar son na gConnacht i gcoinne Chúige Uladh agus [[Cú Chulainn]] (a mhac altrama) sa [[Táin Bó Cúailgne]].

Phós Fearghas bandia-fianna, Flidhias agus bhí clú air mar gheall ar a ghnéasúlacht.  Bhí an claíomh finscéalaíoch ''Caladbolg'' ina sheilbh aige, a d'úsáid sé chun barra trí chnoc a bhaint.  Maraíodh é ar ordú Ailealla mar gheall ar a chaidreamh le Méabh.

Tá páirt ag mac le Fearghas, Fiachra Cáech, i roinnt scéalta. Maraítear é agus é ag déanamh iarrachta saol Naoise a shábháil.

== Téacsanna ==
* [http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html Tidings of Conchobar son of Ness]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain1.html The Birth of Cú Chulainn]
* [http://www.ncf.carleton.ca/~dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/flidais.html The Driving of Flidais's Cattle]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/nera.html The Adventures of Nera]
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T301012/index.html The Cattle Raid of Cooley, recension 1]
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/index.html The Cattle Raid of Cooley, recension 2]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/fergus.html The Death of Fergus mac Róich]


{{An Rúraíocht}}

{{síol}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ríthe finscéalacha na hÉireann]]</text>
      <sha1>8zc7lj0gbho6khbz1k9xgom2d7ho2mq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063441</id>
      <parentid>1063406</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:27:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2354" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael]], iar-rí [[Ulaidh|Uladh]] ba ea '''Fearghas mac Róigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fergus mac Roích''' nó '''mac Róeg''').  Bhuail [[Neasa]] bob air chun fáil réidh leis mar rí agus a mac [[Conchúr mac Neasa]] a chur ina áit.  Is é Fergus Foga ainm eile air, dar le [[T. F. O'Rahilly]].  D'fhéadfadh go raibh [[Fergus mac Léti]] ina leagan eile dó freisin.

Nuair a theith Deirdre agus [[Naoise]] ó Chonchúr go [[Albain|hAlbain]] (theastaigh ó Chonchúr Deirdre a phósadh), seoladh Fearghas chun iad a thabhairt abhaile go sábháilte. Mharaigh fir Chonchúir Naoise agus a dheartháireacha, agus phós sé Deirdre in aghaidh a tola.  Bhí Fearghas ar buile faoin mí-ionraiceas seo agus chuaigh sé lena lucht leanúna go [[cúige Chonnacht]].  Ghlac [[Ailill mac Máta|Ailill]] agus [[Méabh]] leo agus bhí Fearghas agus Méabh mar leannáin ó shin amach.  Throid Fearghas agus a fhir ar son na gConnacht i gcoinne Chúige Uladh agus [[Cú Chulainn]] (a mhac altrama) sa [[Táin Bó Cúailgne]].

Phós Fearghas bandia-fianna, Flidhias agus bhí clú air mar gheall ar a ghnéasúlacht.  Bhí an claíomh finscéalaíoch ''Caladbolg'' ina sheilbh aige, a d'úsáid sé chun barra trí chnoc a bhaint.  Maraíodh é ar ordú Ailealla mar gheall ar a chaidreamh le Méabh.

Tá páirt ag mac le Fearghas, Fiachra Cáech, i roinnt scéalta. Maraítear é agus é ag déanamh iarrachta saol Naoise a shábháil.

== Téacsanna ==
* [http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html Tidings of Conchobar son of Ness]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain1.html The Birth of Cú Chulainn]
* [http://www.ncf.carleton.ca/~dc920/bricriu.html Bricriu's Feast]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/flidais.html The Driving of Flidais's Cattle]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/nera.html The Adventures of Nera]
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T301012/index.html The Cattle Raid of Cooley, recension 1]
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/index.html The Cattle Raid of Cooley, recension 2]
* [http://www.maryjones.us/ctexts/fergus.html The Death of Fergus mac Róich]


{{An Rúraíocht}}

{{síol}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ríthe finscéalacha na hÉireann]]</text>
      <sha1>5bl3k6q9pm48m9k8e6pnpvhwtr9e4sq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Na Cosantóirí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13691</id>
    <revision>
      <id>1063268</id>
      <parentid>1061073</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:39:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11381" xml:space="preserve">[[Íomhá:Crossgar Young Defenders.jpg|mion|Crossgar, 2010]]
Rúnchumann tuaithe ab ea na '''Cosantóirí''' (nó ''Defenders'' as Béarla) a bhí gníomhach in Éirinn san [[18ú haois]], agus baint acu le h[[Éirí Amach 1798 in Éirinn]] agus leis na h[[Éireannaigh Aontaithe]].

== Tús ==

Tháinig na Cosantóirí ar an bhfód i g[[Contae Ard Mhacha]] sa bhliain [[1784]], agus iad dírithe ar na Caitlicigh a chosaint ar ionsaithe na b''[[Peep o' the Day Boys]]'', nó &quot;Buachaillí Bhodhránacht an Lae&quot; mar a d'fhéadfaí a bhaisteadh orthu as Gaeilge. Rúnchumann [[Anglacánachas|Anglacánach]] ab ea iad siúd a tháinig chun saoil nuair a thosaigh na Caitlicigh ag dul le gnó an línéadaigh. Bhí gnó an línéadaigh ag dul chun mórthionsclaíochta san am, agus na muilte móra ag teacht in áit na dtionscal tinteáin, ach is é an chiall a bhain na Protastúnaigh as an scéal go raibh na Caitlicigh ag cur an ghnó ó mhaith orthu. Theastaigh ó na &quot;buachaillí&quot; Protastúnacha a sásamh sin a bhaint as na Caitlicigh. Bhí na buachaillí is na Cosantóirí ag cur troda ar a chéile go dtí go bhfuair na Protastúnaigh an ceann ab fhearr ar na Caitlicigh i g[[Cath na Cearnóige]] in aice le [[Loch gCál]], Co. Ard Mhacha. I ndiaidh an chatha seo, d'iompaigh na ''Peep o' the Day Boys'' ina n-eagraíocht nua, mar atá, an t[[An tOrd Oráisteach|Ord Oráisteach]]. Thairis sin, rinne siad cineghlanadh ar Lár Chúige Uladh. D'éalaigh na mílte Caitlicigh go [[Cúige Chonnacht]] agus go [[Cúige Laighean]], agus tháinig eagraíocht na gCosantóirí in éineacht leo.
[[Íomhá:MADDEN(1888) p111 PEEP-OF-DAY BOYS.jpg|clé|mion|333x333px|PEEP-OF-DAY BOYS  (Madden 1888)]]

== Trioblóidí Fhoirceala ==

Ar feadh tamaill, chuaigh gníomhaíochtaí na gCosantóirí chun géaradais i ndeisceart Ard Mhacha. I bh[[Foirceal]], sráidbhaile beag sna hOirthir i g[[Contae Ard Mhacha]], a thit na himeachtaí amach ba mhó a thabhaigh míchlú do na Cosantóirí. I Mí Eanáir 1791, bhuail slua d'fhir isteach i dteach máistir scoile dar shloinne Barclay. Bhí aithne ag an Uasal Barclay ar dhuine acu, ionas go raibh sé sásta cead isteach a thabhairt dóibh. D'ionsaigh siad é ansin agus thosaigh siad á thachtadh go dtí gur fáisceadh a theanga thar a bhéal. Ansin, bhain siad an teanga de agus ghearr siad trí mhéar dá lámh. D'imir siad íde de chineál chosúil ar a mhuintir freisin, nó theasc siad an teanga agus cúig mhéar dá bhean chéile, agus chaill deartháir a mhná céile colpa a leathchoise sa teagmháil fosta. 
[[Íomhá:The Sign marking the Site of the Battle of the Diamond, 1795. - geograph.org.uk - 556110.jpg|mion|[[Cath na Cearnóige]]]]
Chuaigh an scéala ar fud na nuachtán. Bhí leagan eile fós le léamh ar an ''[[Annual Register]]'' sa bhliain [[1791]], iris a bhí á foilsiú ag an bpolaiteoir coimeádach [[Éamann de Búrca]]. D'áitigh an ''Register'' gur gearradh an teanga agus na méara de mhac mhuintir Barclay chomh maith, stócach nach raibh ach ceithre bliana déag, agus gur fágadh an teaghlach beo i ndiaidh na drochíde seo. Drochghníomh dubh a bhí ann, - a scríobhadh ar an ''Register'' - nach raibh a leithéid eile le fáil in annálacha staire na hÉireann.

Bhí muintir an cheantair ar fad i mbroid mhór roimhe sin mar gheall ar uacht conspóideach ar baineadh an chiall as nár cheadaigh sé do na Caitlicigh talamh a cheannach ná seanléas talún a athnuachan. Protastúnach a bhí i mBarclay féin, agus níor cheadaigh sé do na páistí Gaeilge a labhairt ar scoil ná paidreacha Caitliceacha a rá. An duine a bhfuair Barclay post an mháistir scoile uaidh, ba é an tiarna talún áitiúil é, fear darbh ainm Edward Hudson. Bhí Hudson ag féachaint leis an gceantar a &quot;fhorbairt&quot;, ach is é an tuiscint a bhí aige ar an &quot;bhforbairt&quot; ná gurbh ionann é agus na tionóntaí Caitliceacha a chaitheamh amach. a dhíshealbhú agus a dhíbirt.
[[Íomhá:NaomhPadraig1Ballymacnab.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:NaomhPadraig1Ballymacnab.jpg|deas|mion|333x333px|[[Baile Mhic An Aba]] inniu]]

== Géarú ar an Achrann ==

An t-achrann a thosaigh in Ard Mhacha, bhí sé á leathadh go dtí na contaetha eile. Sa bhliain [[1792]], in aice le [[Ráth Fraoileann]] i g[[Contae an Dúin|Co. an Dúin]], a thit na chéad trioblóidí eile amach. An seicteachas a bhí ag goilliúint ar dheisceart Uladh le fada, tháinig géarú suntasach air timpeall ar Ráth Fraoileann agus i n[[Droichead na Banna]] i Mí na [[Béaltaine]] den bhliain sin. 

I Mí an [[Meitheamh|Mheithimh]], chuaigh na giúistísí i ndáil chomhairle le chéile agus tháinig siad ar an gconclúid go raibh an choimhlint idir na Cosantóirí agus na &quot;buachaillí&quot; Protastúnacha spréite anois go dtí cuid mhór de bharúntachtaí Uíbh Eachach Íochtarach agus Uachtarach. Tháinig géarú nua ar an bhforéigean ar an [[6ú Bealtaine]], nuair a thosaigh Cath Bhaile Cnapóige. Bhí trioblóidí de shórt éigin ansin roimhe sin féin, mar shampla tá sé sa seanchas gur scaoil Preispiteireach éigin urchair le lóistín na gCosantóirí in Oileán Maoile istoíche. 

Is é an rud a chuir an lasair sa bharrach, áfach, ná an t-ionsaí a rinneadh ar shochraid i nDroim Bhaile Uí Ruanaí, agus máistir scoile Caitliceach á adhlacadh. Nuair a bhí an tsochraid ag dul ón teach pobail go dtí an reilig, bhí na Protastúnaigh ag caitheamh dartáin leis na daoine agus ag caitheamh maslaí ina ndiaidh. Ar an reilig féin dóibh, fuair lucht na sochraide iad féin faoi ionsaí ag an drong Phreispitéireach arís, díreach nuair a thosaigh na sagairt ag rá éagnairc an mharbháin. Bhí na Protastúnaigh ag crústach cloch ar na sagairt agus ag gabháil de smachtíní orthu, agus sa deireadh, d'éalaigh na sagairt agus scaip lucht na sochraide, ionas gur fágadh an marbhán gan adhlacadh. 
[[Íomhá:United irishmen 1.jpg|mion|[[Cumann na nÉireannach Aontaithe]], Society of United Irishmen]]
Dealraíonn sé go raibh lucht trioblóide an dá thaobh ag déanamh téisclime le fada, agus nach raibh ach leithscéal éigin ag teastáil uathu le cath a chur suas. Ar feadh dhá lá, bhí an foréigean ag dul chun géaradais agus na Cosantóirí agus na Buachaillí Protastúnacha ag cur cath ar a chéile ar fud an cheantair, agus an chuma ag teacht ar an scéal go mbeadh ina chogadh ceart idir dhá arm anois, ach sa deireadh thiar, chinn an Ministir áitiúil, an tUrramach Samuel Barber, eadráin a dhéanamh agus an dá dhream a anacal ar a chéile. Le cabhair an Urramaigh agus daoine eile, tháinig an dá thaobh ar chomhréiteach, go ceann tamaill eile ar a laghad.

Ann nó as don chomhréiteach, chuaigh na cúrsaí chun teannais arís i rith an tsamhraidh. Tháinig daoine ceannasacha de chineálacha éagsúla le chéile san am seo le síocháin a lorg. Sna cruinnithe seo a múnlaíodh cuid mhór de pholaitíocht agus de chomhghuaillíochtaí polaitíochta na tíre sna [[1790idí]], nó is anseo a cheangail na hÉireannaigh Aontaithe an chéad nasc leis na Cosantóirí. Bhí [[Theobald Wolfe Tone]], [[Somhairle Mac Néill]], [[Seán Mac Eochaidh]], [[Tomás Braughall]], [[Alexander Lowry]] agus [[Tomás Ruiséil]] i láthair ag cruinnithe éagsúla.
{{glanadh}}

== Acht an Mhílíste 1793 ==

Ón mbliain [[1778]] i leith, thosaigh fuascailt na gCaitliceach ag dul chun cinn agus cuid de na [[Na Péindlíthe|Péindlíthe]] caite i dtraipisí. Fuair na Caitlicigh cead vótaí a chaitheamh agus giúróireacht a dhéanamh anois. Tar éis don Fhrainc cogadh a fhógairt ar an mBreatain Mhór, áfach, ritheadh Acht an Mhílíste, nó cineál coinscríobh cogaidh. Na fir a choinscríofaí in Éirinn, ní chaithfidís dul ar fiannas taobh amuigh dá dtír féin, ach is iomaí fear nár chreid an méid sin agus arbh fhearr leis mionna na gCosantóirí a thabhairt. An chuma a bhí ar na mionna, chuirfeadh sé agallamh beirte an Teagaisc Chríostaí i gcuimhne ort. Seo sampla as ceann de na foirmlí mionna:


{{Cquote|Seasfaidh Cosantóirí na Fraince an chúis. Cuirfidh Cosantóirí na hÉireann dlíthe na Breataine Móire as treis.|20px|20px|}}

Ní raibh ceannasaíocht lárnach ag na Cosantóirí, nó go bunúsach, ní raibh iontu ach brainsí scaoilte áitiúla. 

{{glanadh}}


Ní raibh ceannairí lárnach ag na Cosantóirí. Bhí siad eagraithe i mbrainsí áitiúla a bhí ceangailte go scaoilte. Níor fhás an eagraíocht chomh tapaidh sin mar gheall ar a ghanntanas airm. Rinne siad iarracht chur lena stór airm tríd tithe an Chinsealacht Phrotastúnach a ionsaí agus na hairm a ghoid. Tharla sé seo ar 40 feirm garr do [[Dún Dealgan]] de réir an 'Annual Register' an bhliain [[1793]]. Is i g[[Contae Liatroma]] a tharla an gníomhaíocht is mó ar pháirt na gCosantóirí. Tharla ruathair ar
[[Cora Droma Rúisc|Chora Droma Rúisc]] agus [[Cluainín|Cluainín Uí Ruairc]], go dtí gur buadh ar na Cosantóirí i Drumkeerin sa bhliain 1793. Brúadh na Cosantóirí faoi chois ar feadh tamaill tar éis seo, cé gur éirigh siad amach go hoscailte arís sa bhliain 1795 agus bhí na céadta saighdiúir ag teastáil chun iad a chur síos. Bhí na Cosantóirí láidir go leor chun cabhrú le na Francaigh nuair a tháinig siad i dtír le linn Éirí Amach 1798. Bhí neart Cosantóirí i láthair ag na bristeacha i mBéal Átha na Muc agus Gránard.

== Cumann na nÉireannach Aontaithe ==
[[Íomhá:United_Irish_badge.png|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:United_Irish_badge.png|deas|141]]
Theastaigh uaidh na [[Cumann na nÉireannach Aontaithe|hÉireannaigh Aontaithe]] go comhghuaillí a bheadh sna Cosantóirí dóibh. Chun é seo a bhaint amach thaisteal baill ar nós James Hope timpeall na tíre ag eagrú na brainsí agus ag scaipeadh bolscaireachta cosúil leis an bpáipéir nuachta an ''Northern Star''. Athraíodh brainsí Cosantóira go cinn Éireannach Aontaithe gan mórán deacreacht agus glaodh &quot;up and up&quot; ar dhuine a bhí mar bhaill den dá eagraíocht. Tá sé deacair mar sin ról na gCosantóirí le linn an tÉirí Amach a mheas. Ach ina chuntas oifigiúil ar bhriseadh [[Arm na Breataine|Airm na Breathnaine]] ag Cnoc Oultart ghlaoigh Colonel Foote, a bhí mar dhuine den líon beag saighdiúirí Briotanach nach maraíodh, Cosantóirí ar na réabhlóidithe a throid siad seachas Éireannaigh Aontaithe. Tharraing Cosantóirí Co.an Dúin amach as cath Ballynahinch nuair a chuala a ceannaire, John Magennis, faoi méid fórsaí Airm na Breataine.

De ghnáth tarraingaítear pictiúr de na Cosantóirí mar eagraíocht seicteach, fíor-Chatliceach, frith-Phrotastúnach nár thug mórán aird ar ídé-eolaíocht neamh-seicteach na hÉireannaigh Aontaithe. Bhí sé seo fíor ar ndóigh de mhéid áirithe dóibh. Cé nach raibh sagairt Catliceach go h-iomlán sábháilte ach oiread. Is beag nár maraíodh ceann in Áth Luain trí é a chrochadh, tar éis dó labhairt amach ar son Acht an Mhílíste.

Mar gheall go raibh na Cosantóirí ceangailte le na hÉireannaigh Aontaithe, d'fhág turnamh na réabhlóide go raibh deireadh tagaithe leo freisin. Ach mhar tionchar na Cosantóirí ar aghaidh go grúpaí cosúila ar nós na Ribbonmen sna [[1830í|1830idí]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Éirí Amach 1798 in Éirinn|Cosantóirí]]
[[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>rte8k0hduoikuqiclc7syif8iqupl76</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bogna Korjenkowa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13755</id>
    <revision>
      <id>1063101</id>
      <parentid>1050760</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:31:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1194" xml:space="preserve">Is láithreoir raidió agus telefíse [[Soirbis|Sorbach]] í '''Bogna Korjenkowa''' (r. [[1965]]) (''Bogna Koreng'' as [[Gearmáinis]]).

Rugadh sa bhliain [[1965]] í i bparóiste Radibor na [[An Ghearmáin|Gearmáine]], atá suite 10km ó thuaidh ó chathair Bautzen i [[Saxony|Saorstát Sachsen]]. Rinne sí staidéar ar an Léann Gearmánach san ollscoil. Ceapadh mar láithreoir an chláir úd as [[Soirbis]] ''Wuhladko'' ar an stáisiún poiblí Mitteledeutschen Rundfunk (MDR) agus tá sí fostaithe mar bhainisteoir stiúideo ag an gcraoltóir chomh maith. Tá cónaí anois uirthi lena clann i bparóiste Panschwits-Kuckau, ceartlár an chultúir Shorbaigh, 12km ó chathair Kamenz. 

Árdán tábhachtach i gcultúr na Sorbach é ''Wuhladko'' ar a phlétear cúrsaí reatha, béaloideas, stair, nósanna agus cúrsaí eile a bhaineann leis an mionlach eitneach Slavach sin agus bhuaigh an clár an tríú duais i bhFéile Idirnáisiúnta Raidió agus Telefíse Teangacha na Mionlach i gcathair Uzgorod na [[An Úcráin|hÚcráine]] sa bhliain 2005.

{{DEFAULTSORT:Korjenkowa, Bogna}}
[[Catagóir:Láithreoirí teilifíse]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1965]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>gxgrqbhhvopdwxt0dw0bra2669dxkpf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Na Trioblóidí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14088</id>
    <revision>
      <id>1063132</id>
      <parentid>1062980</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:29:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>/* 1993-1993ː Próiseas na Síochána */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72991" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}

[[Íomhá:Dsc1877ne2.jpg|thumb|[[Domhnach na Fola (1972)|Domhnach na Fola]] (1972)ː  Ceann de na múrmhaisithe i nDoire ]]{{Glanadh-mar|claonadh, foclóir agus Gaeilge aisteach}}
I ngnáthchaint na h[[Éire]]ann, is ionann '''na Trioblóidí''' agus an tréimhse míshuaimhnis, foréigin agus coimhlinte trasphobail a thosaigh i d[[Tuaisceart Éireann]] nuair a bhí na [[1960í|seascaidí]] ag druidim chun deireanais, agus ar cuireadh clabhsúr orthu, a bheag nó a mhór, nuair a síníodh ''[[Comhaontú Bhéal Feirste]]'', a dtugtar ''Comhaontú Aoine an Chéasta'' air freisin, ar an [[10 Aibreán]] [[1998]]. Is iomaí sainmhíniú a tugadh ar na Trioblóidí i rith na mblianta: [[sceimhlitheoireacht]], coimhlint eitneach, coimhlint iltaobhach, [[treallchogaíocht]], coimhlint ar leibhéal íseal géaradais, agus, fiú, cogadh cathartha.

[[Íomhá:Dáileadh_na_bProtastúnach_1861-1991.gif|thumb|Dáileadh na bProtastúnach in [[Éirinn]], 1861-1991]]

== Eolas Ginearálta ==
Is éard a bhí i gceist leis na Trioblóidí ná tréimhse tríocha bliain lán [[Coireacht|coireanna]] agus ainghníomhartha foréigneacha idir cuid de phobal [[Náisiúnachas in Éirinn|Náisiúnaíoch]] an Tuaiscirt (ar [[Caitliceachas|Caitlicigh]] iad a bhformhór) agus cuid de phobal [[Aontachtóirí|Aontachtach]] an Tuaiscirt (ar [[Protastúnachas|Protastúnaigh]] iad a bhformhór). B'é ba chúis leis an gcoimhlint ná stádas conspóideach Thuaisceart Éireann taobh istigh den [[Ríocht Aontaithe]], agus an dóigh a raibh na Protastúnaigh ag mursantacht ar na Caitlicigh sa stáitín, mar a chonacthas do na Caitlicigh féin. B'iad na dreamanna armtha paraimíleata ba mhó a choinnigh an foréigean ag imeacht. Go háirithe, bhí na Sealadaigh - is é sin, faicsean [[Na Sealadaigh|Sealadach]] [[IRA|an IRA]] - ag iarraidh críoch a chur le cumhacht na Ríochta Aontaithe i d[[Tuaisceart Éireann]] agus [[Poblacht]] úr uile-Éireann a chur ar bun. 

Ba dóigh le cuid de na Protastúnaigh go raibh ag éirí leis an IRA, agus stádas &quot;[[Briotanach]]&quot; an Tuaiscirt ag tréigean, de réir is mar a bhí greim na n[[Aontachtóirí]] á scaoileadh den chumhacht. Mar sin, chrom siad ar fheachtas armtha dá gcuid féin. Tháinig dronga paraimíleata de [[dílseoir|Dhílseoirí]] ar bun. Bhí [[Óglaigh Uladh|Fórsa Óglaigh Uladh]] ([[UVF]]) agus [[Cumann Cosanta Uladh]] ([[UDA]]) ar an dá cheann ba tábhachtaí de na baiclí [[sceimhlitheoireacht]]a seo. Thosaigh siad ag ionsaí agus ag marú Caitlicigh, fiú daoine nach raibh baint dá laghad acu le feachtas [[Miléatas|míleata]] na Sealadach.
[[Íomhá:Protestant graffiti in Belfast, Northern Ireland, 1974.jpg|mion|[[Graifít|graifítí]], Béal Feirste 1974]]
Ghlac fórsaí slándála an stáit - [[Arm na Breataine|Arm na Breataine Móire]] agus na péas ([[Constáblacht Ríoga Uladh]]) - páirt san fhoréigean fosta. Is é an dearcadh a bhí lucht [[rialtas|rialtais]] na Breataine ar na cúrsaí seo ná gurb eadráin agus idiriscín neodrach a bhí idir lámhaibh ag na fórsaí slándála, agus iad ag iarraidh an dá phobal a anacal is a theasargan ar a chéile agus an [[dlí]], [[síocháin]] na sochaí a choinneáil i bhfeidhm agus féinrialtas [[Daonlathas|daonlathach]] mhuintir an Tuaiscirt a chosaint. Is é an meas a bhí ag na [[Poblachtánaigh Éireannacha]] ná gur páirtí sa choimhlint ab ea na fórsaí slándála, agus go raibh siad ag cleachtadh [[Claonpháirteachas|claonpháirteachais]] ar mhaithe leis na Dílseoirí. Dhearbhaigh an fiosrú úd ''Ballast'' a rinne fear an phobail um chúrsaí póilíneachta (an tOmbudsman Póilíníochta), - dhearbhaigh sé go raibh eilimintí áirithe sna fórsaí slándála, daoine de na péas ar a laghad, ag cuidiú leis na sceimhlitheoirí Protastúnacha ar chúla téarmaí. 

Bhí, fiú, baint acu le cúpla cás [[Dúnmharú|dúnmharaithe]]. Chuir siad bac ar an dlí uaireanta, más Dílseoirí a bhí á n-ionchúiseamh faoi choireanna seicteacha. Áitíonn na h[[Aontachtóirí]], áfach, nach raibh claonpháirteachas ar bith ann, agus má bhí féin, nach raibh ach an corrchás ann. Tá siad ag tabhairt le fios fosta go raibh an stát Deisceartach - [[Poblacht na hÉireann]] - ag tacú leis an IRA ar dhóigh chosúil.
[[Íomhá:Troubles deaths by perpetrator.png|mion|Básanna, 1969-2001, Sutton, Sutton index data at:&lt;nowiki&gt;http://cain.ulst.ac.uk/sutton/crosstabs.html&lt;/nowiki&gt;]]
Níorbh é an foréigean an t-aon fhadhb amháin a bhí ann, nó thairis sin, bhí na páirtithe polaitiúla sa Tuaisceart ag teacht salach ar a chéile, ionas nach raibh siad ábalta comhoibriú go héifeachtúil. Bhí an chuid ba mhó de na polaiteoirí ag cáineadh na sceimhlitheoirí agus ag éileamh síochána don tsochaí. San am céanna, bhí siad in achrann a chéile faoi stádas an stáitín taobh istigh den Ríocht Aontaithe, agus faoin gcineál rialtais ab fhóirsteanaí dó.

Tháinig an tsíocháin ghuagach ar bun de réir a chéile, nuair a thosaigh próiseas na hidiriscíne agus na gcomhchainteanna ag dul chun cinn: d'éirigh an chuid ba mhó de na paraimíleataigh as an ngleic armtha, agus dhíchoimisiúnaigh siad a gcuid arm tine. Thairis sin, rinneadh athchóiriú ar an bhfórsa póilíneachta, agus ghlan Arm na Breataine Móire as na sráideanna agus as críocha cathacha teorann, cosúil le h[[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]] Theas agus le [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]]. Chuir Comhaontú Bhéal Feirste, a dtugtar Comhaontú Aoine an Chéasta air freisin, - chuir sé séala leis an bhforbairt seo. San am céanna, thug an Comhaontas aitheantas do sheandearcadh rialtas na Breataine Móire ar cheist an Tuaiscirt, is é sin, go mbeadh an stáitín le fanacht taobh istigh den Ríocht Aontaithe, go dtí go gcinnfeadh móramh a mhuintire ar a mhalairt. Ón taobh eile de, d'admhaigh Rialtas na Breataine Móire go raibh &quot;diminsiún uile-Éireannach&quot; ag baint leis an Tuaisceart, is é sin, gur cuid de shainleas nádúrtha Phoblacht na hÉireann síocháin na sochaí sa Tuaisceart, agus go mbeadh sé faoi mhuintir [[Éire|Oileán na hÉireann]] sa dá stát, thar aon dream eile, ceist na críochdheighilte a fhuascailt agus, an lá is faide anonn, an Teorainn a chur ar ceal, más é toil an mhóraimh ar an dá thaobh é. B'é an chuid dheireanach den chomhréiteach ba mhó a chinntigh tacaíocht na Náisiúnaithe leis an gComhaontú. Thairis sin, chuir an Comhaontú féinrialtas i gceannas ar stáitín an Tuaiscirt, féinrialtas a mbeadh ionadaithe an dá phobal páirteach ann, agus an chumhacht roinnte go ceart cothrom eatarthu. Ón 14 Deireadh Fómhair 2002 go dtí an 8 Bealtaine 2007, áfach, bhí an rialtas seo curtha ar fionraí, agus an stáitín á rialú ó [[Londain]] arís.
[[Íomhá:Troubled Images Exhibition, Belfast, August 2010 (03).JPG|mion|UUP, 1974]]
Cé nach raibh ach codán beag de dhaonra an Tuaiscirt sáite sa [[sceimhlitheoireacht]] go pearsanta, agus cé nach raibh na sluaite móra ag tacú leis an sceimhlitheoireacht ach ar éigean, ní raibh éalú ón scáil a chaith na Trioblóidí ar shaol gach duine sa stáitín, lá i ndiaidh lae. Uaireanta, leath na Trioblóidí thar teorainn amach, go dtí [[Sasana]] agus go Poblacht na hÉireann.

Ní ba mhó ná uair amháin i rith na mblianta 1969-1998, bhí an chuma ar an scéal go bpléascfadh fíor-chogadh cathartha amach, go háirithe sa bhliain 1972 i ndiaidh Dhomhnach na Fola, nó le linn na mórstailceanna ocrais i dtús na n-ochtóidí, agus an fuath a bhí ag an dá phobal ar a chéile ag dul chun géaradais. D'fhág na Trioblóidí a lorg ar mheon mhuintir an Tuaiscirt, rud atá le haithint inniu féin i gcúrsaí polaitiúla agus sóisialta, ar an gcaidreamh trasphobail agus ar an mbarúil a bhíonn ag na daoine den tsochaí.

== Cúlra ==

=== Deighilt an Dá Phobal 1609-1886 ===

Is é is bunrúta leis an naimhdeas idir Gael is Gall i dTuaisceart Éireann ná [[Plandáil Uladh]], a thosaigh sa bhliain [[1609]]. Le linn na Plandála, choigistigh an Choróin tailte na nGael le hiad a roinnt ar na Plandóirí Protastúnacha, ar mhuintir isteach iad ó [[Albain]] agus ó Shasana. Bhí na Gaeil agus na Plandóirí in adharca a chéile go minic, agus d'éirigh ina chogadh dearg eatarthu sna blianta 1641-1653 agus 1689-1691. Briseadh an cath ar na Gaeil sa dá chogadh, agus cuireadh péindlíthe éagothroma i bhfeidhm le hiad a choinneáil faoi smacht. Chuir na Péindlíthe srianta cúnga le cearta polaitiúla, reiligiúnda agus eacnamaíocha gach duine nach raibh sásta dul san Eaglais Oifigiúil, is é sin, [[Eaglais na hÉireann]]. B'iad na Caitlicigh agus na hEasaontóirí Protastúnacha - ar nós na [[Preispitéireachas|bPreispitéireach]] - araon a bhí thíos leis na dlíthe seo.

Sa dara leath den [[18ú haois|ochtú haois déag]], tosaíodh ar [[na Péindlíthe]] a mhaolú is a chur ar ceal, rud a chuir an lasair sa bharrach idir an dá phobal thuaidh arís. Sna [[1780í|1780idí]], mar shampla, baineadh na srianta de na Caitlicigh talamh a fháil ar cíos, rud a chuir go mór leis an iompairc faoi thalamh idir na Gaeil is na Gaill. Nuair a bhí na Caitlicigh i dteideal talamh a cheannach agus dul le ceirdeanna a bhí coiscthe orthu roimhe sin, thosaigh na Protastúnaigh ag ligean a rachta ar na Gaeil. Bhunaigh siad rúnchumann frith-Chaitliceach, ''[[Peep o' the Day Boys]]'', nó Buachaillí Bhodhránacht an Lae, leis na Gaeil a imeaglú agus a ghéarleanúint go gránna. Sna 1790idí, chuaigh na Caitlicigh ag cur le chéile ar a son féin, nó bhunaigh siadsan, ansin, rúnchumann catha den chineál chéanna, mar atá, ''Defenders'' nó Na Cosantóirí. Bhí an dá rúnchumann ag cur troda ar a chéile go minic, agus chuir an bruíonachas seo go mór leis an teannas idir an dá phobal. Má bhí cuid mhór de na Protastúnaigh fonnmhar chun comhoibriú leis na Caitlicigh faoi bhrat an daonlathais agus an [[Réabhlóid na Fraince|réabhlóideachais Fhrancaigh]] roimhe sin, thosaigh an meon soilsithe seo ag dul in éag de réir is mar a bhí an foréigean seicteach ag fás.

Tháinig Caitlicigh, Preispitéirigh agus liobrálaigh Phrotastúnacha le chéile sna [[Cumann na nÉireannach Aontaithe|hÉireannaigh Aontaithe]]. Gluaiseacht [[Náisiúnachas|náisiúnaíoch]] a bhí ann a fuair an chéad spreagadh ó réabhlóid na Fraince. Bhí na hÉireannaigh Aontaithe meáite ar dheireadh a chur leis an seicteachas in Éirinn trí Phoblacht a bhunú san oileán, Poblacht a bheadh beag beann ar Shasana agus saor ón naimhdeas trasphobail. Mar a d'iompaigh an scéal amach, áfach, chuaigh aisling na nÉireannach Aontaithe ar neamhní. Theip ar [[Éirí Amach 1798 in Éirinn|éirí amach na bliana 1798]], agus sna salaí aige, tháinig tréimhse úr tíorántachta. Maidir leis an bhforéigean seicteach, níor maolaíodh air, ach a mhalairt. Gríosaíodh na dearg-Dhílseoirí Protastúnacha chun gnímh in aghaidh na [[náisiún]]tóirí agus na radacach, agus bhunaigh siad an t[[Ord Oráisteach]] sa bhliain 1795. De dheasca na n-imeachtaí seo go léir, buanaíodh an scoilt idir Gael agus Gall i g[[Cúige Uladh]].

Le casadh an chéad chéid eile, chuaigh [[Acht na hAontachta]] i bhfeidhm. Chuir an tAcht seo deireadh le parlaimint na hÉireann, agus hiompaíodh an t-oileán ina dhlúthchuid den Ríocht Aontaithe. Níor athraigh an tAcht mórán faoin naimhdeas seicteach. Má bhí na Preispitéirigh an-tugtha don pholaitíocht radacach san ochtú haois déag, chuir siad craiceann díobh go hiomlán anois, agus iad ag déanamh a gcomhionannú le pobal &quot;dílis&quot; na nAnglacánach anois, mar chuid den phobal Phrotastúnach chéanna. Sa bhliain 1829, d'éirigh le [[Dónall Ó Conaill]] an Saoradh ó Bhráca a bhaint amach do na Gaeil. An chuid ba mhó de na srianta a bhí curtha le saol polaitiúil na gCaitliceach, cuireadh ar ceal iad. (Triúr as gach ceathrar den daonra ab ea Caitlicigh na hÉireann san am seo.) Sa teagmháil chéanna, fuair na [[Giúdachas|Giúdaigh]] agus na hEasaontóirí Protastúnacha na cearta céanna.

Mar sin féin, b'é aidhm fhadtéarmach an Chonallaigh ná an Réipeil, is é sin, aisghairm agus cur ar ceal Acht na hAontachta. [[1 Eanáir|Lá na Caille]] 1843, d'fhógair sé go dána go mbeadh an Réipeil curtha i gcrích roimh dheireadh na bliana céanna. Más náisiúntóir a bhí sa Chonallach, bhí a chuid náisiúnachais go mór i dtuilleamaí thoil pholaitiúil an tromlaigh, agus é bunaithe ar an síochánachas. In imeacht ama, chuaigh feachtas an Chonallaigh ó neart go neart, agus na Gaeil ag éileamh go n-athbhunófaí Parlaimint na hÉireann agus go mbronnfaí [[Rialtas Dúchais]] ar an oileán. Bhí cuid mhór de na Protastúnaigh drochamhrasach go maith i leith na scéimeanna seo, ó bhí eagla orthu go bhfágfaí in áit na leathphingine iad, dá mbeadh an móramh Caitliceach ag rialú na hÉireann. Mar sin, b'fhearr leo a ndílseacht agus a n-urraim a fhógairt don Choróin agus diúltú go daingean don Rialtas Dúchais.

Anois, b'í an chuma nua a bhí ar an tseanchoimhlint ná gurbh iad na hAontachtóirí - iad siúd a bhí i bhfách le hAcht na hAontachta - agus na Náisiúntóirí - iad siúd a bhí ina aghaidh - a bhí in adharca a chéile. Sin í an chosúlacht, go bunúsach, atá ar cheist Thuaisceart Éireann inniu féin. Mar sin atá an scéal ón mbliain 1886 i leith, ar a laghad, nó b'ansin a bhí a pháirtí polaitiúil féin ag gach pobal den bheirt, is é sin, páirtí Náisiúnaíoch ag na Caitlicigh agus páirtí Aontachtach ag na Protastúnaigh, agus iad ag cur in aghaidh a chéile.

Faoin am seo, bhí [[Cúige Uladh]] ar an gcúige ba mhó tionsclaíochta in Éirinn, agus é go mór mór i dtuilleamaí na Breataine Móire le haghaidh margaí dá gcuid tráchtearraí. Mar sin, ghlac na Protastúnaigh leis nach mb'é a leas eacnamaíoch féin é, dá scaoilfí an nasc idir Éirinn agus an Bhreatain Mhór.

=== Críochdheighilt na hÉireann 1912-1925 ===

I ndiaidh na bliana 1910, bhí an chuma ag teacht ar an scéal go mbainfeadh na hÉireannaigh amach an Rialtas Dúchais, nó bhí Páirtí Parlaiminteach na hÉireann dingthe isteach idir dhá pháirtí móra na Parlaiminte i Westminster, agus na Liobrálaigh ag brath ar thacaíocht na nÉireannach leis an tromlach a choinneáil. B'é an Rialtas Dúchais an praghas a chaithfidís a íoc as an tacaíocht sin. Bhí na hAontachtóirí - Protastúnaigh a bhformhór, agus cónaí ar an gcuid ba mhó acu i gCúige Uladh - ag cur i gcoinne an Rialtas Dúchais chomh maith le neamhspleáchas iomlán na hÉireann, ó bhí eagla orthu nach bhfágfaí stádas ar bith acu i dtír a bheadh faoi chois na hEaglaise Caitlicí. Sa bhliain 1912, shínigh na hAontachtóirí, faoi cheannas [[Edward Carson]], forógra poiblí - [[Conradh agus Cúnant Sollúnta Uladh|Cúnant Uladh]] - agus iad ag tabhairt an leabhair go ndiúltóidís amach is amach don Rialtas Dúchais dá bhféachfaí lena leithéid a chur i bhfeidhm ar Chúige Uladh. Le beart a chur le briathar in am an ghátair, bhunaigh siad fórsa paraimíleata - Fórsa Óglaigh Uladh - agus d'iompórtáil siad airm thine ón nGearmáin ar chúla téarmaí. (Rinne lucht [[Éirí Amach na Cásca]] an cleas céanna roinnt bhlianta ina dhiaidh sin.) Mar fhreagra ar [[Óglaigh Uladh]], chuir na Náisiúntóirí ar fud na hÉireann eagraíocht mhíleata dá gcuid féin ar bun - is é sin, [[Óglaigh na hÉireann]], a bhí meáite ar an Rialtas Dúchais a chinntiú d'Éirinn i ndiaidh an chogaidh, sa chás is go rachadh Londain siar ar a gealltanas faoi thionchar na nAontachtóirí, agus an dearcadh dáigh dochomhairleach a bhí acu siúd. De réir a chéile, áfach, d'insíothlaigh [[Bráithreachas na Poblachta]] na hÓglaigh. Rúnchumann réabhlóideach ab ea  an Bráithreachas, agus é dírithe ar neamhspleáchas iomlán a bhaint amach d'Éirinn. Náisiúntóirí radacacha ab ea baill an Bhráithreachais, cosúil le [[Pádraig Mac Piarais]]. Ó bhí dhá eagraíocht pharaimíleata - Óglaigh Uladh agus Óglaigh na hÉireann - ag druileáil agus ag máirseáil timpeall go hoscailte, bhí cogadh cathartha ag bagairt ar an tír, ach nuair a phléasc [[an Chéad Chogadh Domhanda]] amach, cuireadh an ghéarchéim ar fionraí. Chuaigh an Rialtas Dúchais ar leabhar an dlí, ach má chuaigh féin, ní raibh sé le dul i bhfeidhm ach i ndiaidh an chogaidh.

Rinneadh cnámh spairne den cheist seo arís, nuair a [[Éirí Amach na Cásca|d'éirigh na Náisiúntóirí amach]] um Cháisc na bliana [[1916]] i m[[Baile Átha Cliath]]. Chuir na saighdiúirí Gallda an t-éirí amach faoi chois leis an mbrúidiúlacht a d'fhoghlaim siad i bpáirc an áir in Ilchríoch na hEorpa, agus cuireadh cúigear déag de cheannairí na Náisiúntóirí chun báis, an chuid ba mhó acu i b[[príosún Chill Mhaighneann]] i mBaile Átha Cliath. Ní dhearna cruálacht na Sasanach ach tuilleadh gríosú a thabhairt don Náisiúnachas radacach, nó nuair a cimíodh na Náisiúntóirí measartha in éineacht leis na fíor-radacaigh, ní raibh an chéad dream acu i bhfad ag tolgadh an réabhlóideachais ón dara dream. B'é an neamhspleáchas iomlán a bhí ag teastáil uathu anois, seachas an Rialtas Dúchais. Tháinig torthaí na forbartha seo chun solais sna holltoghcháin i Mí na Nollag 1918, nuair a bhain [[Sinn Féin]] - páirtí na scarúnaithe - amach tromlach na suíochán parlaiminte in Éirinn. Ní dheachaigh Feisirí Shinn Féin go Westminster riamh. Ina áit sin, tháinig siad le chéile i mBaile Átha Cliath le parlaimint ar leith a bhunú d'Éirinn, parlaimint ar thug siad [[An Chéad Dáil|Dáil Éireann]] uirthi. Is é an rud a bhí déanta acu ansin ná slán a fhágáil ag an Ríocht Aontaithe go deo, cé nach bhfuair siad aitheantas aon tíre dá neamhspleáchas go fóill. San am céanna, thosaigh Óglaigh na hÉireann, a ghlac leis gurbh iad féin arm na tíre úrbhunaithe, - thosaigh siad ag cur cogaidh ar na fórsaí Gallda in Éirinn. Rinneadh an chéad ionsaí in Eanáir 1919 ar [[an tSulchóid Bheag]] i g[[Contae Thiobraid Árann]], agus maraíodh beirt [[Constáblacht Ríoga na hÉireann|saighdiúirí dubha]] Caitliceacha a bhí ag seoladh coinsíneacht geiligníte.

Sa bhliain 1920, bhí sé ina chogadh dearg idir na hÓglaigh agus fórsaí armtha na Breataine Móire. Ansin, reachtaigh an Rialtas Briotanach an [[An tAcht um Rialtas na hÉireann|tAcht um Rialtas na hÉireann]] (Government of Ireland Act). B'é an tAcht seo a dheighil Éire ina dhá dlínse, mar atá, Deisceart Éireann agus Tuaisceart Éireann. Dearbhaíodh an chríochdheighilt in athuair sa [[Chonradh Angla-Éireannach]] sa bhliain 1921. Chuir an Conradh deireadh leis an treallchogaíocht agus chruthaigh sé [[Saorstát Éireann]], stát a bhí beagnach neamhspleách, ar an taobh theas den teorainn. Thug an Conradh aitheantas don scoilt a dhealaigh na hAontachtóirí Protastúnacha, arbh in Ultaibh ba mó a bhí cónaí orthu, agus iad ag roghnú na Breataine Móire thar neamhspleáchas na hÉireann, ó na Náisiúntóirí Caitliceacha, arbh fhearr leo stát neamhspleách dá gcuid féin a bheith acu.

Cé gur choinnigh Tuaisceart Éireann an nasc leis an Ríocht Aontaithe, fuair sé féinrialtas áirithe chomh maith, agus bunaíodh parlaimint ar leith don stáitín. Níorbh iad na hAontachtóirí féin a d'éiligh a leithéid. Go bunúsach, bhí feisirí fadfhulangacha na Parlaiminte i Westminster ag iarraidh freagra forásach flaithiúil a thabhairt ar cheist na hÉireann - gach gné den cheist seo a raibh siad dubh dóite di le fada an lá. Bhí na hAontachtóirí sásta a gcuid féin a dhéanamh den chóras nua féinrialtais. Stát dlíthiúil daonlathach ab ea stáitín an Tuaiscirt, a d'áitigh siad, agus mar sin, d'fhanfadh sé taobh istigh den [[Ríocht Aontaithe]], ó b'é sin ba mhian le tromlach a mhuintire. Maidir leis na náisiúntóirí Éireannacha, áfach, shíl siad gur críochdheighilt mhídhlíthiúil a bhí ann, nach raibh ag teacht le toil an tromlaigh uile-Éireannaigh. Bhí siadsan inbharúla nach raibh an stáitín dlisteanach ná daonlathach - b'é a dtuairim-san nach raibh ann ach stát saorga a bhí ceaptha le haghaidh na bProtastúnach amháin.

Nuair a scaradh an Tuaisceart ón gcuid eile den oileán, bhí duine as an triúr den daonra ansin ina náisiúntóir. Dhiúltaigh na Caitlicigh don stáitín, díreach mar a dhiúltaigh na Protastúnaigh d'aon chineál neamhspleáchas d'Éirinn rompu. B'é seo ba chúis leis na Trioblóidí: níor éirigh leis na hAontachtóirí an pobal Caitliceach a chló leis an stát nua, agus ní raibh na Náisiúntóirí sásta éirí as aisling na hÉireann athaontaithe.

Tháinig Tuaisceart Éireann ar an bhfód nuair a bhí cogadh á chur ar fud na hÉireann. Fuair 557 daoine bás de dheasca an fhoréigin pholaitiúil sna blianta 1920-22, le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] agus go gairid ina dhiaidh. As an iomlán seo, bhí 303 daoine ina gCaitlicigh (cuid acu ina nÓglaigh freisin), agus 172 ina bProtastúnaigh. [[Constáblacht Ríoga na hÉireann|Saighdiúirí dubha]] ([[Constáblacht Ríoga na hÉireann]]) nó  [[Arm na Breataine|saighdiúirí Briotanacha]] a bhí i mbeirt dhaoine is ceithre scór acu. I m[[Béal Feirste]] a thit an chuid ba mhó de na hainghníomhartha amach, nó maraíodh 452 dhaoine ansin, 267 daoine acu ina gCaitlicigh. Sa chuid eile den oileán, b'iad na hÓglaigh ó thaobh amháin de agus an dá chineál saighdiúirí ón taobh eile de a bhí ag cur catha ar a chéile. B'é an chuma a bhí ar na cúrsaí sa Tuaisceart ná go raibh na dreamanna Dílseacha agus an fórsa póilíní cúnta a dtugtaí na B-Speisialtaigh air ag ionsaí agus ag marú Caitlicigh le díoltas a agairt ar an bpobal iomlán as a raibh déanta ag na hÓglaigh. Is é an chiall a bhain na Náisiúntóirí as seo ná gur [[pogram]] a bhí ann, is é sin, go raibh géarleanúint á déanamh orthu ar chúiseanna seicteacha amháin.

Sa bhliain 1920, mar shampla, mharaigh na hÓglaigh Cigire Ceantair de chuid Chonstáblacht Ríoga na hÉireann, fear dar shloinne Swanzy, taobh amuigh de theampall Protastúnach i [[Lios na gCearrbhach]]. Ansin, d'imir na Dílseoirí díoltas ar phobal Caitliceach na háite ar fad, nó chuir siad cuid mhór den cheantar Chaitliceach trí thine. Mar sin féin, cé go raibh i bhfad ní ba mhó Caitlicigh thíos leis na gníomhartha uafáis (58 % acu siúd a fuair bás, cé nach raibh ach triúr as gach deichniúr de mhuintir na háite ina gCaitlicigh), rinne lucht an dá thaobh coireanna den chineál sin. Is léir go raibh muintir an Deiscirt féin an-mhíshásta leis an íde a fuair a gcomhreiligiúnaigh thuaidh, agus mar sin, thosaigh siad ag baghcatáil tráchtearraí an Tuaiscirt. Daoine de cheannairí an t[[Saorstát Éireann|Saorstáit úrbhunaithe]], [[Mícheál Ó Coileáin]] ina measc, fiú, - bhí siad inbharúla gur chóir ionsaí míleata a thabhairt faoin Tuaisceart. Stopadh na pleananna seo, áfach, nuair a d'éirigh ina chogadh dearg idir na Saorstátairí agus na Poblachtánaigh, agus idir an dá linn, bhí sé de sheal ag Aontachtóirí an Tuaiscirt córas láidir stáit a chur ar bun is a bhuanú ina stáitín. De thoradh Chogadh Cathartha na hÉireann, áfach, tháinig an tIRA ar an bhfód. Is éard a bhí i gceist leis an IRA ná scoilteán de shean-Óglaigh na hÉireann: dornán de náisiúnaithe dochomhairleacha a bhí meáite ar an dá stát in Oileán na hÉireann a chur de dhroim an tsaoil le Poblacht na mblianta 1919-1921 a athbhunú.

[[Íomhá:Carrickfergus.jpg|thumb|Ceann de na múrmhaisithe i g[[Carraig Fhearghais]]. Múrphictiúr de chuid na nDílseoirí é seo, agus é ag fógairt urraime do Dhia agus do Chúige Uladh thar cionn Fhórsa Óglaigh Uladh, Chéad Chathlán Aontroma Thoir.]]
Sa bhliain 1925, bhí a lán náisiúnaithe Éireannacha ag súil leis go gcuirfí an chríochdheighilt ar ceal, nó, ar a laghad, go bhfágfadh [[Coimisiún na Teorann|Coimisiún na Teorainne]] cuid mhór de chríocha an stáitín thuaidh ag an Saorstát. Níor mhol an Coimisiún ach an corr-mhionathrú anseo agus ansiúd, agus buanaíodh críochdheighilt na hÉireann mar a bhí sí, a bheag nó a mhór. San am sin, thug an Saorstát aitheantas ''de facto'' don Teorainn, cé nach raibh lucht rialtais an tSaorstáit róshásta léi mar rud. Sa bhliain 1937, tháinig bunreacht nua i bhfeidhm in Éirinn a raibh an-lámh ag [[Éamon de Valera]] ina dhréachtú. In Alt a Dó agus in Alt a Trí sa bhunreacht seo a socraíodh gurbh ionann Éire, mar stát, agus oileán na hÉireann. Agus an méid sin ráite, ní mór cuimhne a choinneáil air gur aithin an bunreacht teorainneacha na bliana 1922 go sealadach, go dtí go n-athaontófaí an tír.

=== Tuaisceart Éireann ina Stát do na Protastúnaigh 1925-1968 ===

Mar a tuigeadh an scéal do na náisiúnaithe, bhí na Caitlicigh thuaidh faoi leatrom, agus ní raibh i stáitín an Tuaiscirt ach deachtóireacht lofa a bhrúigh na Gaill anuas ar na daoine. Is é an cur síos a thug [[Cathal Ó hEochaidh]], iar-[[Taoiseach|Taoiseach Phoblacht na hÉireann]], ar éalaigh a mhuintir as [[Contae Dhoire]] le linn thrioblóidí na bhfichidí, ná nach raibh sa stáitín ach &quot;slánaonad teipthe&quot; (''failed entity''). Dúirt [[Edward Carson]], ceannaire agus príomh-idé-eolaí na nAontachtóirí sa bhliain 1921 go mbeadh síocháin na sochaí imithe sa Tuaisceart mura meallfaí na Caitlicigh chun páirt a ghlacadh i gcúrsaí an stáit. Ar mhí-ámharaí an tsaoil, rinne lucht a leanúna neamhshuim ar fad den rabhadh seo sna laethanta a bhí le teacht.

I ndiaidh thrioblóidí na bhfichidí, thagadh míshuaimhneas seicteach chun solais sa Tuaisceart ó am go ham. Sna daichidí agus sna caogaidí, chuir an t[[IRA]] in aghaidh an stáitín, ach níor éirigh le ceachtar den dá fheachtas seo, agus i dtús na seascaidí, bhí saol na tíre socraithe síos, a bheag nó a mhór.
[[Íomhá:Ulster Banner (Tudor Crown version, with Union Jack).svg|mion|Bratach TÉ, 1953-1972]]
Mar sin féin, bhí an tsíocháin seo iontach sobhriste. Sa bhliain 1966, d'athbhunaigh na Dílseoirí Protastúnacha Fórsa Óglaigh Uladh, an fórsa mídhlíthiúil paraimíleata a bhí ann an chéad uair go gairid roimh [[an Chéad Chogadh Domhanda]], ó bhí siad buartha go dtiocfadh an tIRA ar an bhfód in athuair. Bhí leathbhliain imithe ó [[Éirí Amach na Cásca]], agus cothrom an lae le ceiliúradh. Mharaigh na hÓglaigh Phrotastúnacha triúr daoine ar chúiseanna seicteacha sula raibh de sheal ag na péas breith orthu ar aon nós. Gearradh tréimhse fhada príosúnachta ar na ciontóirí. Ina measc, bhí [[Gusty Spence]], fear a rinne a leithscéal faoina chuid coireanna go poiblí i ndiaidh bhlianta an bhraighdeanais agus a chuaigh le polaitíocht dhlíthiúil sa deireadh thiar. Mhair an t[[UVF]] beo ina dhiaidh sin, agus bhí an-ról aige sna Trioblóidí sna blianta a bhí le teacht.

== Tús na dTrioblóidí, 1968-1970 ==

Glactar leis go coitianta gur sa bhliain [[1968]] a thosaigh na Trioblóidí, nuair a tháinig míshuaimhneas forleathan poiblí sna salaí ag mórshiúlta &quot;NICRA, nó Cumann Cearta Sibhialta Thuaisceart Éireann&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tearma.ie/q/Cumann%20Cearta%20Sibhialta%20Thuaisceart%20%C3%89ireann/ga/|teideal=&quot;Cumann Cearta Sibhialta Thuaisceart Éireann&quot;|work=téarma.ie|dátarochtana=2020-10-05}}&lt;/ref&gt;.

{{Main|Cumann Cearta Sibhialta Thuaisceart Éireann}}

agus  

{{Main|Gluaiseacht na gCeart Sibhialta i dTuaisceart Éireann}}

I dtosach báire, bhí [[Terence O'Neill]], Príomh-Aire an Tuaiscirt, fabhrach d'fheachtas na gceart sibhialta. Bhí sé féin ag iarraidh leasuithe nua-aoiseacha sóisialta a chur i gcrích sa stáitín a rachadh chun sochair do na Caitlicigh. Ansin, áfach, fuair sé é féin faoi ionsaí ag na dearg-Dhílseoirí, cosúil le [[William Craig]] agus iad ag cur feillbhirt ina leith. Ba dual do na hAontachtóirí drochamhras a bheith orthu faoi Chumann na gCeart Sibhialta, agus iad ag déanamh nach raibh ann ach eagraíocht bolscaireachta de chuid an IRA. Bhí cuid acu barúlach, fiú, nár chóir cothrom na Féinne a ghéilleadh do na Caitlicigh ar aon nós, ó ba rud é go raibh an Tuaisceart ceaptha mar thír Phrotastúnach. Phléasc trioblóidí amach le linn na mórshiúlta, nuair a ghabh baiclí Protastúnacha de smachtíní ar lucht na máirseála. Cháin na Caitlicigh [[Constáblacht Ríoga Uladh]], agus iad ag cur ina leith nach ndearnadh a dhath leis na hionsaithe seo a stopadh.

B'é ba chúis leis an gcuid ba mhó den fhoréigean seo ná an síolteagasc a bhí idir lámhaibh ag ceannairí an phobail Phrotastúnaigh, agus iad ag áitiú ar an gcosmhuintir go raibh an tIRA díreach ag beartú feachtas nua cogaíochta. Le fírinne, bhí an tIRA sna céadéaga, ar bheagán arm, ar fhíorbheagán Óglach, ar fhíor-mhionbheagán tacaíochta, agus ag tabhairt droim láimhe leis an ngleic armtha ar chúiseanna praiticiúla. B'iad Óglaigh Uladh - an t[[UVF]] - a stáitsigh an chéad fheachtas buamála sa bhliain 1969 leis an drochamhras coitianta a tharraingt anuas ar an IRA. Bhí an feachtas seo dírithe ar na stáisiúin chumhachta agus ar an gcuid eile den infreastruchtúr.

Bhí an choimhlint idirphobail ag dul chun olcais ó thús na bliana 1969 ar aghaidh, ach má bhí, chuaigh sí ó smacht ar fad nuair a d'ionsaigh na Dílseoirí mórshiúl Chumann na gCeart Sibhialta i mBun Tolaid i g[[Contae Dhoire]]. Lochtaíodh Constáblacht Ríoga Uladh, ó nach raibh siad ábalta ná sásta lucht na máirseála a chosaint. Ina dhiaidh sin, chrom na Caitlicigh i nDoire agus i mBéal Feirste ar bharacáidí a thógáil. 

{{Main|Saor Dhoire}}

Ón 12 Lúnasa go dtí an [[14 Lúnasa]] [[1969]], bhí ina chogadh dearg idir [[Póilín|péas]] [[Doire|Dhoire]] agus na náisiúnaithe áitiúla - &quot;[[Cath Thaobh an Bhogaigh]]&quot;, mar a thugtar air. 

{{Main|Cath Thaobh an Bhogaigh}}

I ndiaidh dhá lá achrainn agus scliúchas, cuireadh saighdiúirí Briotanacha i nDoire chun riail agus reacht a chaomhnú ag 5pm ar 14 Lúnasa.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/1042-northern-ireland-1969/1048-august-1969/320426-british-troops-in-bogside-derry/|teideal=British Troops in Bogside, Derry|language=en|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2019-08-14}}&lt;/ref&gt;[[Íomhá:Troubled Images Exhibition, Belfast, August 2010 (55).JPG|mion|&quot;Ulster '71&quot; (NI Civil Rights Association, 1971)]]I mí Lúnasa, mar chuid den 'Ráiteas Downing Street', gheall rialtas na Breataine athleasuithe.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/z3jmxnb/revision/4|teideal=The Downing Street Declaration (August 1969) - Violence in 1969: Causes, events and responses - CCEA - GCSE History Revision - CCEA|language=en-GB|work=BBC Bitesize|dátarochtana=2021-07-08}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Joint Declaration of August 1969-Downing St Declaration|url=https://www.persee.fr/doc/irlan_0183-973x_1988_hos_13_1_2469|journal=Etudes irlandaises|date=1988|pages=180–180|volume=13|issue=1}}&lt;/ref&gt;

Is minic a deir na hAontachtóirí gurbh í gluaiseacht na gceart sibhialta a chuir tús leis na Trioblóidí. Is é a mbarúil-san gur chuir an feachtas an rialtas ag guagaíl, ionas go ndeachaigh na dreamanna paraimíleata sa bhearna a hosclaíodh. Tá na náisiúnaithe den tuairim, áfach, nach raibh i gceist le feachtas na gceart sibhialta ná rudaí a tharraing rialtas seicteach an Tuaiscirt anuas air féin.

== An Tóin ag Titim as Parlaimint Stormont ==
[[Íomhá:Killed in the Troubles - panoramio.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Killed%20in%20the%20Troubles%20-%20panoramio.jpg|mion|
[[Na Trioblóidí|'''Na Trioblóidí''']]
]]
Sna blianta 1970-1972, chuaigh an foréigean polaitiúil ó smacht ar fad i dTuaisceart Éireann. Shroich sé a bhuaicphointe sa bhliain 1972, nuair a maraíodh beagnach leathchéad duine. Tá roinnt cúiseanna ann le fás seo an fhoréigin.

Creideann na hAontachtóirí gurbh é bunú na Sealadach ba phríomhchúis. Is éard a bhí sna Sealadaigh ná scoiltghrúpa de chuid an IRA. Nuair a d'éirigh an tIRA faoi cheannas [[Cathal Goulding|Chathail Goulding]] as an bhforéigean polaitiúil le dul le polaitíocht shíochánta ar thaobh na heite clé, bhí cuid mhaith den eagraíocht míshásta leis an gcomhairle seo, agus bhunaigh siad an tIRA Sealadach le leanúint leis an ngleic armtha. Bhí an tIRA Sealadach dírithe ar &quot;chosaint an phobail Chaitlicigh&quot;, seachas ar aontú trasphobail an &quot;lucht oibre&quot; a bhí idir lámhaibh ag an &quot;[[IRA Oifigiúil]]&quot;. Mar sin, bhí cuma sách seicteach ar na Sealadaigh, mar eagraíocht. Is é is dóigh leis na hAontachtóirí ná gurbh é feachtas míleata na Sealadaigh a tharraing na Trioblóidí anuas ar an stáitín agus a choinnigh ar siúl iad.

Is é tuairim na Náisiúnaithe, arís, gurbh é ba chúis le fás an fhoréigin ná an mealladh a baineadh as an bpobal Caitliceach nuair a chuaigh de lucht na gCeart Sibhialta dóchas na gCaitliceach a shásamh, gan aon trácht a dhéanamh ar an gcos ar bolg a himríodh ar an bpobal ina dhiaidh sin. Luann siad a lán imeachtaí sna blianta seo mar chúiseanna, cosúil le Cuirfiú na bh[[Bóthar na bhFál|Fál]] i Mí Iúil 1970. Choinnigh trí mhíle saighdiúir Sasanach an cuirfiú i bhfeidhm ar cheantar na bh[[Na Fáil Íochtaracha|Fál Íochtarach]] i mBéal Feirste, agus scaoil siad níos mó ná míle go leith d'urchair le linn na troda a chuir siad ar an IRA. Maraíodh ceathrar daoine. Scéal eile den chineál seo ab ea an t-imtheorannú. 
[[Íomhá:Free Derry Corner in 1969.jpg|mion|'[[Saor Dhoire]]' 1969]]
Is é is brí leis an imtheorannú ná daoine a chimiú is a choinneáil i mbraighdeanas ar an t-aon chúis amháin go bhfuiltear in amhras fúthu, gan bhreith cúirte. Tugadh an t-imtheorannú isteach sa bhliain 1971, agus cimíodh níos mó ná trí chéad go leith de dhaoine. Ní raibh ach beirt acu ina bProtastúnaigh, agus mar sin, ghlac na Caitlicigh leis gur beart seicteach eile a bhí ann a bhí dírithe ar na Náisiúnaithe amháin. Ní raibh córas faisnéise an Airm ag obair go rómhaith, nó is iomaí duine acu siúd a himtheorannaíodh nach raibh baint dá laghad aige leis an IRA. Ní ba mheasa fós, agus an gheit a bhain an t-imtheorannú as na daoine éigiontacha, is iomaí duine acu siúd a chuaigh leis an b[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtánachas]] ní ba deireanaí, agus iad suite siúráilte go raibh an ceart ag na Sealadaigh i ndiaidh an iomláin. 

Sna blianta 1971-1975, chaith 1981 duine seal i mbraighdeanas den chineál seo. Bhí 1874 daoine acu ina gCaitlicigh nó ina bPoblachtánaigh, agus 107 ina bPoblachtánaigh nó ina nDílseoirí. Bhí ráflaí ag dul timpeall i measc na gCaitliceach go rabhthas ag céasadh na ndaoine imtheorannaithe. Thar aon rud eile, áfach, luann na Náisiúnaithe [[Domhnach na Fola (1972)|Domhnach na Fola]] i n[[Doire]] i Mí Eanáir 1972, nuair a mharaigh na saighdiúirí Briotanacha ceathrar déag de dhaoine neamharmtha le linn léirsiú a bhí ag éileamh cearta sibhialta do na Caitlicigh.

Tháinig [[na Sealadaigh]] le chéile mar dhream ar leith sa dara leath den bhliain 1969. Nuair a bhí na péas agus na Dílseoirí ag ionsaí an phobail Chaitlicigh, bhí na Sealadaigh ag cur ina n-aghaidh go foghach fíochmhar, agus dá bharr sin, fuair siad an-tacaíocht ó mhuintir na ngeiteonna Caitliceacha. Cé go raibh na hOifigiúlaigh dírithe ar éirí as an bhfeachtas míleata, chrom siad féin ar an ngleic armtha uaireanta i bhfianaise an dóigh a raibh an caidreamh idir an pobal Caitliceach agus Arm na Breataine ag dul chun donais. Ón mbliain 1970 ar aghaidh bhí na hOifigiúlaigh agus na Sealadaigh araon sáite i gcogaíocht leis na saighdiúirí Briotanacha.

Sa bhliain 1972, bhí na Sealadaigh tar éis níos mó ná céad saighdiúir a mharú, leathmhíle eile a ghortú, agus 1,300 buama a mhadhmadh. Bhí an chuid ba mhó de na buamálacha dírithe ar thargaidí trádálacha - ar an &quot;eacnamaíocht shaorga&quot;, mar a thugadh na Sealadaigh orthu. Is iomaí sibhialtach a maraíodh de dheasca na mbuamálacha, go háirithe ar [[Aoine na Fola]] i Mí Iúil 1972, nuair a phléasc dhá bhuama fichead i lár Bhéal Feirste. D'éirigh na hOifigiúlaigh as an ngleic armtha i Meitheamh 1972, nó ní raibh a gcroíthe san fheachtas míleata riamh. 

Sa bhliain 1972, bhí na Sealadaigh féin sásta sos cogaidh a ghlacadh le dul i gcomhchainteanna leis an [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas Briotanach]]. Ar an 7 Iúil 1972, bhuail [[William Whitelaw]] le toscaireacht an IRA Shealadaigh, ar a raibh [[Seán Mac Stiofáin]], [[Séamus Ó Tuama]], [[Dáithí Ó Conaill]], [[Gearóid Mac Ádhaimh]] agus [[Máirtín Mag Aonghusa]], faoi rún  i [[Londain]].

Is iad na héilimh a chuir Seán Mac Stiofáin os comhair Whitelaw ná:

* go bhfógródh rialtas na Ríochta Aontaithe go poiblí go raibh sé i bhfách le muintir oileán na hÉireann go léir a dtuairim a thabhairt agus vóta a chaitheamh chun todhchaí na hÉireann a shocrú;

* go bhfógródh rialtas na Ríochta Aontaithe go nglanfadh na saighdiúirí Briotanacha as Éirinn roimh an 1 Eanáir 1975;

* go mbaileodh na saighdiúirí Briotanacha leo láithreach as na ceantair ghoilliúnacha;

* go bhfaigheadh na cimí polaitiúla pardún ginearálta;

* go gcuirfí deireadh ar an toirt le hoibríochtaí armtha na saighdiúirí Briotanacha, agus

* go n-éireofaí as an imtheorannú gan mhoill.
[[Íomhá:Deaths in The Troubles by area.png|mion|Básanna]]
Is léir nach raibh Whitelaw sásta glacadh leis na héilimh seo. Go bunúsach, bhí sé fonnmhar leasuithe sóisialta a chur i gcrích le maolú ar chruachás na g[[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Caitliceach]] i d[[Tuaisceart Éireann]], agus shíl sé go bhféadfadh sé cuidiú a fháil ó thoscaireacht na Sealadach leis na leasuithe seo a dhréachtú agus a phleanáil. 

Maidir leis na toscairí, áfach, bhí port eile ar fad á sheinm acusan: bhí siad meáite ar athaontú na hÉireann a bhaint amach. Bhí siad fonnmhar chun sceideal na n-ullmhúchán don athaontú a phlé le Whitelaw agus spás ama a ghéilleadh don [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas Briotanach]] ar chúiseanna praiticiúla, ach sin a raibh ann.

Mar sin agus ar an ábhar sin, níor tháinig a dhath as an ngnáth as na comhchainteanna seo. Shocraigh an dá thaobh go gcoinneoidís an sos cogaidh i bhfeidhm go dtí an 14 Iúil, agus go rachaidís i dteagmháil le chéile sula gcromfaidís ar ais ar an ngleic armtha. Thit an sos cogaidh as a chéile go gairid i ndiaidh dheireadh an chéad bhabhta comhchainteanna, ámh. B'é ba phríomhchúis leis sin ná go raibh na Sealadaigh ar leibhéal na sráide ag iarraidh, san am céanna, socrú leis na saighdiúirí go mbeadh cead ag na Caitlicigh gan dídean roinnt tithe a shealbhú a bhí tréigthe ag a n-úinéirí Protastúnacha. 
[[Íomhá:UDA mural in Shankill, Belfast.jpg|clé|mion|múrphictiúr UDA]]
Bhí na saighdiúirí féin sásta cead isteach a ghéilleadh do na Caitlicigh, ach ansin, chuir Cumann Cosanta Uladh (an tUDA) a ladar sna cúrsaí. Bhagair siad míle murdar ar na Caitlicigh dá mbeadh siad chomh dána leis na tithe a shealbhú, agus dealraíonn sé gur thit an lug ar an lag ag na saighdiúirí ansin. 

Nuair a tháinig an chéad leoraí ag tabhairt isteach troscáin de chuid na gCaitliceach, stop na saighdiúirí í, ó nach raibh siad fonnmhar an iomarca feirge a chur ar na Dílseoirí, agus nuair a d'fhéach cúpla Óglach de chuid an IRA na saighdiúirí a chur ar athrú comhairle, gabhadh iad. B'é an tátal a bhain Séamus Ó Tuama as na himeachtaí seo ná go raibh na saighdiúirí tar éis an tsíocháin a bhriseadh, agus chrom na Sealadaigh ar an gcogaíocht arís.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Battle of Lenadoon|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Battle_of_Lenadoon&amp;oldid=1075219282|journal=Wikipedia|date=2022-03-04|language=en}}&lt;/ref&gt;

Is é an freagra a thug na sceimhlitheoirí Dílseacha, cosúil le Fórsa Óglaigh Uladh agus Cumann Cosanta Uladh, a bhí díreach bunaithe, ar fhás an fhoréigin ná gur chrom siad ar na Caitlicigh a mharú. Feallmharfóireacht [[Seicteachas|sheicteach]] a bhí i gceist, nó ba dóigh leis na Dílseoirí gur náisiúnaithe agus &quot;Fíníní&quot; ab ea na Caitlicigh go léir. Bhí cuid de na dúnmharuithe seo as pabhar gránna. Scéal as an ngnáth ab ea [[Búistéirí na Seanchille]]. Dream de Dhílseoirí a bhí iontu a raibh sé de nós acu a gcuid íobartach a bhualadh, a chéasadh agus a ghearradh le scian sula maróidís iad. Mharaigh na Sealadaigh daoine ar chúiseanna seicteacha freisin. Mar shampla, i Mí Eanáir 1976, nuair a bhí seisear sibhialtach Caitliceach dúnmharaithe ag Dílseoirí, d'imir siad díoltas ar an bpobal Protastúnach ar fad trí dheichniúr sibhialtach Protastúnach a chriathrú le piléir. 

Tugtar Sléacht Mhuileann an Rí ar an ródach seo. Gné eile den fhoréigean pholaitiúil ab ea an dóigh a rabhthas ag ruaigeadh Caitlicigh agus Protastúnaigh as ceantair mheasctha. Mar shampla, b'éigean do na Protastúnaigh bailiú leo as Léana an Dúin i mBéal Feirste, agus cuireadh d'fhiacha ar na Caitlicigh glanadh as [[Ráth Cúil]] agus as Westvale. I nDoire, arís, chuaigh na Protastúnaigh ar lorg dídine i nDoire Trasna agus in Eastát an Fhuaráin, a raibh na Protastúnaigh ina dtromlach iontu.

Is é an tuiscint a bhain rialtas na Ríochta Aontaithe i Londain as na himeachtaí seo ná nach raibh córas riaracháin Thuaisceart Éireann ábalta an tsíocháin a choimeád, agus sa bhliain 1972, chuir siad rialtas déabhlóidithe an Tuaiscirt ar fionraí. Ina áit sin, thug siad isteach an Riail Dhíreach, is é sin, b'iad an lucht rialtais i Londain a bheadh i gceannas ar an Tuaisceart feasta. Chrom an rialtas ar na fadhbanna a fhuascailt a bhí ag déanamh scime do ghluaiseacht na gceart sibhialta: tarraingíodh teorainneacha nua idir na toghlaigh a bhí claonroinnte ag na hAontachtóirí roimhe sin, tugadh vótaí do na saoránaigh go léir sna toghcháin áitiúla, agus bunaíodh Feidhmeannas Tithíochta Thuaisceart Éireann leis an tithíocht phoiblí a roinnt go cothrom, mar shampla. Ceapadh an Riail Dhíreach, ar dtús, mar chéim ghearrthéarmach, ach b'í an straitéis mheántéarmach ná an féinrialtas a thabhairt ar ais don Tuaisceart ar choinníollacha a bheadh inghlactha ag na hAontachtóirí agus na Náisiúnaithe araon. Níor éirigh leis an rialtas coinníollacha den chineál sin a leagan amach, agus mar sin, lean na Trioblóidí leo faoi lán an tseoil tríd na seachtóidí agus na hochtóidí.

== Comhaontú Sunningdale ==
{{main|Comhaontú Sunningdale}}
[[Íomhá:Northern Ireland Assembly election 1973.png|clé|mion|Toghcháin, [[Tionól Thuaisceart Éireann]], 1973]]
Is éard a bhí i '''g[[Comhaontú Sunningdale]]''' ná iarracht rialtas cumhachtroinnte a chur ar bun i d[[Tuaisceart Éireann]] agus deireadh a chur leis na Trioblóidí. 

Sa bhliain [[1973]], i ndiaidh fhoilsiú na tuairisce sainiúla faoi chúrsaí an Tuaiscirt ar tugadh an Páipéar Bán uirthi, cuireadh an chéad bhun le [[Tionól Thuaisceart Éireann]], is é sin, [[parlaimint]] nua an stáitín. 

Sa deireadh thiar thall, áfach, b'iad na Dílseoirí - Cumann Cosanta Uladh ach go háirithe, a raibh 20,000 duine ina mbaill de san am - agus an lucht oibre Protastúnach a chuir [[comhaontú Sunningdale]] ar ceal. Thit an tóin as an rialtas cumhachtroinnte ar [[28 Bealtaine]] [[1974]].

== 1975-1979 ==

I ndiaidh teip [[comhaontú Sunningdale|Sunningdale]], chrom rialtas [[Harold Wilson]] i [[Londain]] ar an gceist a phlé, nárbh fhearr, i ndiaidh an iomláin, na trúpaí a ghlanadh as an stáitín gan mhoill. Rinne [[Gearóid Mac Gearailt]] a mharana féin ar an gceist seo i meamram a réitigh sé i Meitheamh [[1975]], a ndearna sé trácht air sa bhliain 2006. B'é an tátal a bhain sé as ná nach mbeadh rialtas na hÉireann ábalta mórán a dhéanamh leis an tsíocháin a choimeád sa Tuaisceart, ó nach raibh ach 12,500 saighdiúir aige. Mar sin, ba dóchúla ná a mhalairt nach ndéanfadh aistarraingt na dtrúpaí Briotanacha ach méadú ar líon na marbh de dheasca na dTrioblóidí.

Bhí an foréigean ag leanúint leis go deireadh na seachtóidí. D'fhógair na Sealadaigh sos cogaidh sa bhliain 1975, ach chrom siad ar ais ar an ngleic armtha sa bhliain 1976. Má bhí dóchas ar bith acu i dtús na seachtóidí go mbeadh in ann athaontú na hÉireann a bhaint amach go sciobtha, bhí deireadh súile bainte acu de faoin am seo. Ina áit sin, d'fhorbair siad straitéis an Chogaidh Fhada. B'ionann an [[Cogadh]] Fada agus feachtas foréigin ar leibhéal níos ísle, ach é a bheith leanúnach, ionas nach dtiocfadh deireadh leis go deo na ndeor, dá mbeadh gá leis. Maidir leis na hOifigiúlaigh, áfach, níor chrom siad ar ais ar an gcogadh riamh, agus de réir a chéile, d'iompaigh siad ina bpáirtí sóisialach - &quot;Páirtí na nOibrithe&quot; - a bhí go huile is go hiomlán in aghaidh an fhoréigin. Sa bhliain 1974, áfach, scoilt Arm Fuascailte Náisiúnta na hÉireann (an t[[INLA]]) ó na hOifigiúlaigh, agus iad ag leanúint leo leis an ngleic armtha.
[[Íomhá:Belfast houses 1981.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Belfast%20houses%201981.jpg|mion|
Sráid Pakenham, Cearnóg Shaftesbury, Béal Feirste, 1981
]]

Agus na [[1970idí]] ag druidim chun deireanais, tháinig sé chun solais go raibh an dá phobal ag éirí dubh dóite den chogadh, rud a bhí le haithint, mar shampla, ar an ngluaiseacht síochána, na ''Peace People'' nó Lucht na Síochána. D'eagraigh Lucht na Síochána léirsithe móra in aghaidh an fhoréigin pharaimíleataigh. Thabhaigh an feachtas Duais Síochána Nobel dóibh sa bhliain 1976, ach ní raibh fad saoil iontu mar ghluaiseacht. Nuair a d'impigh siad ar an bpobal Náisiúnaíoch eolas a thabhairt do na fórsaí slándála faoin IRA, thit an tóin as a bhfeachtas. Bhí an oiread fuatha ag na Caitlicigh ar an arm agus ar na péas agus gur shíl siad nach seasamh neodrach a bhí ag Lucht na Síochána a thuilleadh.

{{Main|Feallmharú Airey Neave}}

== Na Stailceanna Ocrais ==
{{main|Stailc ocrais 1981}}
Sa bhliain [[1981]] chuaigh príosúnaigh [[Poblachtánachas in Éirinn|Phobhlachtánaigh]] ar [[Stailc ocrais 1981|stailc ocrais]] i d[[Tuaisceart Éireann]].

== An Cogadh Fada ==
[[Íomhá:RUC, Crois.jpg|thumb|Bearaic [[Constáblacht Ríoga Uladh|Chonstáblacht Ríoga Uladh]] (RUC) i g[[Crois Mhic Lionnáin]], [[Contae Ard Mhacha]], ar an 28 Aibreán 2001. Ba chomh-ionad slándála é le linn na dTrioblóidí i gcomhair an RUC agus [[Arm na Breataine]]. Leagadh é sa bhliain 2007.]]
Bhí an dá thaobh ag cur feachtas armtha go dtí gur tháinig na sosanna cogaidh. Chuaigh líon na marbh i laghad sna hochtóidí agus sna nóchaidí i gcomparáid leis na seachtóidí. Mar sin féin, d'fhág an foréigean polaitiúil an-drochoidhreacht ag sochaí an Tuaiscirt. Mhair an ghleic armtha ar feadh i bhfad, agus is é an chiall a bhain na daoine as nach dtiocfadh deireadh léi choíche. Is léir gur chuir sé an saol ó mhaith ar go leor daoine i rith na mblianta.

Cuidiú mór le Cogadh Fada na Sealadach ab ea na hairm a fuair an tIRA mar bhronntanais ó [[Moammar Qaddafi]], deachtóir na [[An Libia|Libia]]. Bhí Qaddafi i bhfearg le rialtas [[Margaret Thatcher|Thatcher]], ó chabhraigh siad leis na [[SAM|Stáit Aontaithe]] buamaí a chaitheamh ar an [[Tripilí]] sa Libia, buamaí a mharaigh duine clainne de chuid Qaddafi. Cé nach mbíodh saighdiúirí ná péas á marú ag an IRA chomh minic a thuilleadh, bhí an chuma ar an scéal nach raibh srianta ar bith le cumas feallmharfóireachta agus buamadóireachta na Sealadach. Péas, saighdiúirí páirtaimseartha agus sibhialtaigh Phrotastúnacha ba mhó a bhí thíos lena gcuid ionsaithe. Sampla maith de seo ab ea sléacht Lá an Chuimhneacháin in [[Inis Ceithleann]] sa bhliain 1987. Ba nós leis an IRA, chomh maith, targaidí a dhéanamh de thógálaithe, de lucht glantacháin agus cothbhála, agus lucht oibre eile a bhí fostaithe ag na péas nó ag na saighdiúirí Briotanacha.

Sa dara leath de na hochtóidí, bhí na paraimíleataigh Phrotastúnacha - na heagraíochtaí úd Fórsa Óglaigh Uladh, Cumann Cosanta Uladh, agus Frithbheartaíocht Uladh - ag tabhairt isteach airm agus pléascáin ón Afraic Theas. Roinneadh na coinsíneachtaí idir an trí eagraíocht, agus ina dhiaidh sin, chuaigh líon fheallmharuithe na gCaitliceach i méadaíocht, cé gur fágadh cuid den treallamh - go háirithe na gránáidí roicéadtiomána - gan úsáid, ó nach raibh na Dílseoirí ábalta leas a bhaint astu. Freagra ab ea na feallmharuithe seo ar an gComhaontú Angla-Éireannach sa bhliain 1985, a bhronn an &quot;ról comhairleach&quot; ar rialtas na hÉireann i gcúrsaí an Tuaiscirt.

=== An Claonpháirteachas - na Fórsaí Slándála agus na Paraimíleataigh Dhílseacha ===

Gné chointinneach chonspóideach de na Trioblóidí is ea an claonpháirteachas, is é sin, an dóigh ar chomhoibrigh fórsaí slándála an Stáit leis na sceimhlitheoirí Protastúnacha.
[[Íomhá:Troubled Images Exhibition, Belfast, August 2010 (45).JPG|mion|&quot;Unionist Solidarity Means Victory&quot; (Progressive Unionist Party, 1986), ]]

==== Reisimint Chosanta Uladh agus na Dílseoirí ====

Ar an 3 Bealtaine 2003, nocht an líonláithreán nuachta Náisiúnaíoch úd ''Nuzhound'' in Éirinn cáipéisí de chuid Rialtas na Breataine ó thús na seachtóidí, cáipéisí a chaitheann solas ar fhadhb na dlúthbhainte a bhí ag saighdiúirí áirithe de chuid Arm na Breataine, go háirithe saighdiúirí i Reisimint Chosanta Uladh, le dreamanna paraimíleata Dílseacha. Ceann de na cáipéisí seo is ea an tuairisc dar teideal ''Subversion in the UDR'', agus í ag tabhairt mionsonraí faoin bhfadhb seo. Sa bhliain 1973,

* glacadh leis go raibh dlúthbhaint ag 5-15% de shaighdiúirí na Reisiminte le dreamanna paraimíleata Dílseacha;

* creideadh go bhfuair na Dílseoirí níos mó arm ó Reisimint Chosanta Uladh ná ó aon fhoinse eile, agus nach bhfuair siad airm nua-aimseartha thine ó aon fhoinse eile;

* bhí eagla ar na húdaráis nach raibh trúpaí na Reisiminte dílis do &quot;Rialtas a Mórgachta&quot;, ach do &quot;Chúige Uladh&quot; amháin;

* bhí a fhios ag Rialtas na Breataine go raibh na Dílseoirí ag baint úsáide as airm thine de chuid na Reisiminte le sibhialtaigh Chaitliceacha a fheallmharú.

[[Íomhá:Troubled Images Exhibition, Belfast, August 2010 (64).JPG|mion|Reifreann 1998:  &quot;Whiles the Richt Wurd is NAA&quot; (United Unionists, 1998)]]
Cé go raibh a fhios ag madraí an bhaile go ndeachaigh ní ba mhó ná dhá chéad arm tine ó lámha Arm na Breataine go dtí na Dílseoirí roimh an mbliain 1973, mhéadaigh Rialtas na Breataine ar ról na Reisiminte i gcúrsaí &quot;coimeádta na síochána&quot; i dTuaisceart Éireann. Ba chuid é seo den straitéis uileghabhálach a bhí ag an Rialtas na Sealadaigh a chloí - polasaí na normáltachta, an Ultachais agus na coiriúlachta - is é sin, cúrsaí an Tuaiscirt a thabhairt chun normáltachta, cúrsaí na slándála a fhágáil faoi fhórsaí áitiúla (&quot;Ultacha&quot;), agus caitheamh leis na sceimhlitheoirí mar a bheadh gnáthchoirpigh iontu.

==== An Grúpa Speisialta Patróil agus na líomhaintí faoi dhrong Ghleann Anna ====
[[Íomhá:Troubled Images Exhibition, Belfast, August 2010 (66).JPG|mion|&quot;Racism seriously affects our vision of people&quot; (Racism Awareness Group, 1996), ]]
Faoi lár na seachtóidí, cuireadh i leith an Ghrúpa Speisialta Patróil, aonad frithsceimhlitheoireachta de chuid Chonstáblacht Ríoga Uladh, go raibh siad páirteach i sraith de dhúnmharuithe seicteacha a rinneadh i lár Uladh, ar nós dhúnmharuithe Reavey agus O'Dowd sa bhliain 1976. Ciontaíodh beirt bhall de chuid an Ghrúpa Speisialta, John Weir agus Billy McCaughey, sa bhliain 1980 i ndúnmharú a rinneadh trí bliana roimhe sin, in ionsaí ar theach tábhairne i gCéideadh, agus i bhfuadach sagairt. Tharraing siad amhras ar a gcuid comhoibritheoirí in aon dúnmharú déag ar a laghad, agus iad ag áitiú gur cuid iad de chomhcheilg fhorleathan a raibh Brainse Speisialta Chonstáblacht Ríoga Uladh, seirbhísí faisnéise Arm na Breataine, agus Fórsa Óglaigh Uladh páirteach inti. Nuair a bhí na fir seo daortha, cuireadh deireadh leis an nGrúpa Speisialta Patróil. Thug Lárionad [[Pat Finucane]], foras Náisiúnaíoch, le fios go raibh an drong a raibh Weir agus McCaughey ag tagairt di, agus í comhdhéanta as saighdiúirí Briotanacha, saighdiúirí dubha agus paraimíleataigh Phrotastúnacha, - go raibh an drong seo freagrach as seacht ndúnmharú is ceithre scór sna seachtóidí, ina measc [[buamálacha Bhaile Átha Cliath agus Mhuineacháin]] sa bhliain 1974, chomh maith le [[dúnmharú an Miami Showband]] sa bhliain 1975. Tugadh &quot;Drong Ghleann Anna&quot; ar an drong seo.
[[Íomhá:Troubled Images Exhibition, Belfast, August 2010 (35).JPG|mion|&quot;Say Yes and Say it Loud&quot; (Belfast Newsletter, 1998), ]]

==== An Claonpháirteachas sna hOchtóidí agus sna Nóchaidí ====

Tá sé dearbhaithe gur thug daoine agus dreamanna áirithe taobh istigh den Arm agus den Chonstáblacht Ríoga eolas do na Dílseoirí ó am go ham ó dheireadh na n-ochtóidí anuas, rud a chuir ar chumas na sceimhlitheoirí Protastúnacha targaidí a dhéanamh de na gníomhaithe Poblachtánacha. Sa bhliain 1992, nocht Brian Nelson, gníomhaire rúnda Briotanach taobh istigh de Chumann Cosanta Uladh go raibh sé tar éis dúnmharú a dhéanamh agus airm a smuigleáil isteach le cabhrú an Airm. De réir mar atá cruthaithe, bhí faicsin san Arm agus sa Chonstáblacht agus iad sásta comhoibriú le Nelson agus le Cumann Cosanta Uladh trí aonad faisnéise de chuid an Airm a dtugtaí Aonad Taighde na bhFórsaí (''The Force Research Unit'') air. Ó dheireadh na nóchaidí anuas, fuair iriseoirí áirithe, Peter Taylor ina measc, an dearbhú ó na Dílseoirí go raibh foinsí sna fórsaí slándála ag seachadadh comhaid agus tuarascálacha faisnéise chucu faoi thargaidí Poblachtánacha.

I dtuarascáil ar scaoileadh saor léi ar an [[22 Eanáir]] [[2007]], dúirt an tOmbudsman Póilíníochta Nuala O'Loan go raibh brathadóirí taobh istigh d'Fhórsa Óglaigh Uladh tar éis coireanna tromchúiseacha, dúnmharuithe fiú, a dhéanamh, agus go raibh a fhios ag a lucht teagmhála sna fórsaí slándála iad a bheith sáite ina leithéid. 
[[Íomhá:UVF mural in Shankill Road, Belfast.jpg|mion|múrphictiúr, Fórsa Óglaigh Uladh, Béal Feirste]]
De réir na tuarascála, bhí oifigigh áirithe de chuid an Bhrainse Speisialta ag cumadh ráitis bhréige, ag cur cosc le cuardach fianaise, agus ag &quot;naífhosaíocht&quot; amhrasánaigh nuair a bhí agallamh á chur orthu. Is é an breithiúnas a thug Jimmy Spratt, Comhairleoir de chuid na nAontachtóirí Daonlathacha agus iar-chathaoirleach Chomhaontas na bPóilíní ná: &quot;Dá mbeadh ruainne amháin fírinne sa tuarascáil sin, chuirfí an dlí ar iar-phóilíní. Níor cuireadh, agus mar sin, ba chóir don tsaol mhór an tátal a bhaint as an scéal nach bhfuil mórán fíricí ann.&quot; Mar sin féin, dúirt an Státrúnaí um Thuaisceart Éireann, Peter Hain, go raibh sé &quot;géarbharúlach go gcuirfear an dlí ar aon duine amháin, ar a laghad, de thoradh na tuarascála a tugadh dúinn inniu&quot;. Rud eile a dúirt Hain ná: &quot;Tá deiseanna éagsúla ann a d'fhéadfadh an t-ionchúisitheoir a thapú. Rud tromchúiseach ann féin is ea gur chuir iar-phóilíní áirithe bac leis na fiosruithe agus gur dhiúltaigh siad comhoibriú leis an Ombudsman. Iad siúd a bhí sáite sna rudaí seo, ní mór go n-íocfaidh siad a ndeachú, agus ba chóir do na húdaráis céimeanna a ghlacadh dá réir sin&quot;.

Dealraíonn sé nach mbeidh rath ar aon ionchúisiú cibé, i bhfianaise an chineál coireanna atá i gceist. Más fíor gur díothaíodh nó gur hathraíodh fianaise, nó nár bailíodh fianaise ar bith ar an gcéad ásc, is deacair caingean a thosú ar aon nós. Mar sin, cibé a deir Jimmy Spratt, is dócha nach bhfuil mórán tábhachta leis, ó d'fhéach na coirpigh chuige nach mbeadh a dhath fágtha ag an ionchúisiú, agus de réir na tuarascála úd ''Ballast Report'', d'éirigh leo go seoigh san obair seo.
[[Íomhá:Troubled Images Exhibition, Belfast, August 2010 (48).JPG|mion|&quot;All Party Peace Talks Now&quot; (Sinn Fein, 1995)]],

==== Na Líomhaintí faoin Ordú Maraithe ====

Thairis sin, tugann na Poblachtánaigh le fios go raibh sé de pholasaí ag na fórsaí slándála daoine a raibh amhras orthu iad a bheith ina mbaill den IRA, - go raibh sé de pholasaí acu daoine den chineál seo a mharú scun scan, seachas iad a ghabháil. Diúltaíonn na fórsaí slándála do na líomhaintí seo. Is é an tuiscint atá acu féin ar na cúrsaí nár maraíodh aon duine ar an dóigh seo nach raibh ina pharaimíleatach tromarmáilte - cosúil leis an ochtar fear a básaíodh i Loch gCál sa bhliain 1987. Deich mí ina dhiaidh sin, áfach, caitheadh triúr Sealadach i n[[Giobráltar]] nach raibh armáilte ar aon nós. Is iomaí duine a bhain an tátal as an scéal sin ná go raibh polasaí den chineál seo i bhfeidhm ag na Gaill.

== 1993-1998ː Próiseas na Síochána ==

=== Gníomhaíochtaí na bParaimíleatach ===
[[Íomhá:Tower 42, City of London (8658657675).jpg|mion|Aibreán 1993, buama IRA, Tower 42, Bishopgate, [[Londain]]]]
Cé go raibh an tIRA ag leanúint leis i mbun na gleice armtha, bhí [[Sinn Féin]], a raibh [[Gearóid Mac Ádhaimh]] i gceannas air ón mbliain 1983 anuas, - bhí Sinn Féin ag iarraidh comhchainteanna a thosú le deireadh a chur leis na Trioblóidí. Bhí a fhios ag Gearóid Mac Ádhaimh go mbeadh próiseas fada ann. Sna 1970idí, bhí sé de thuairim aige féin go mairfeadh an cogadh go ceann fiche bliain eile. Chuaigh sé i dteagmháil le [[John Hume]] - ceannaire an [[SDLP]] - go hoscailte, agus san am céanna, bhí comhchainteanna faoi cheilt aige le hoifigiúlaigh de chuid an Rialtais. Bhí na Dílseoirí i mbun oibre den chineál chéanna ar chúla téarmaí, agus iad i dteagmháil le rialtais na hÉireann agus na Ríochta Aontaithe trí eaglaisigh Phrotastúnacha, go háirithe an ministir Preispitéireach, an tUrramach Roy Magee, chomh maith leis an Ard-Easpag Anglacánach [[Robin Eames]]. I ndiaidh tréimhse fada uisce faoi thalamh, d'fhógair na Dílseoirí agus na Poblachtánaigh araon sos comhraic sa bhliain 1994.

Bliain dheacair ab ea an bhliain dheireanach roimh na sosanna cogaidh, agus ní raibh ag maolú ar na gníomhartha uafáis. Ní raibh ach ag méadú ar dhúnmharfóireacht Chumann Cosanta Uladh agus Fhórsa Óglaigh Uladh, nó sa bhliain sin, 1993, mharaigh siad ní ba mhó sibhialtaigh ná na Poblachtánaigh, rud nach ndearna siad roimhe sin. 

Scaoil an UDA ceathrar Caitliceach i gCarraig Cheasail i g[[Contae Dhoire]].   

{{Main|Dúnmharuithe Charraig Ceasail agus Bhéal Feirste (1993)}}

Bhuamáil na Poblachtánaigh Bóthar na Seanchille i Mí Dheireadh Fómhair 1993.  

{{Main|Buamáil na Seanchille (1993)}}

Mar dhíoltas air sin, d'ionsaigh an Cumann Cosanta beár i nGlas Stiallach, agus mharaigh siad ochtar. 

{{Main|Sléacht Rising Sun (1993)}}

Ar an [[16 Meitheamh]] [[1994]], go gairid roimh na sosanna cogaidh  sa bhliain sin, lámhach [[Arm Saoirse Náisiúnta na hÉireann|Arm Náisiúnta Fuascailte na hÉireann]] (an tINLA) triúr ball d'[[Óglaigh Uladh]] i m[[Bóthar na Seanchille]]. B'é an díoltas a d'agair na [[Dílseachas|Dílseoirí]] ná gur bhuail siad isteach i d[[teach tábhairne]] i [[Loch an Oileáin]] i g[[Contae an Dúin]] le cith urchar a scaoileadh ina thimpeall. Maraíodh seisear sibhialtach. 

{{Main|Sléacht Loch an Oileáin}}

Sna míonna deireanacha roimh an sos cogaidh, mharaigh an tIRA ceathrar sean-Dílseoirí, duine acu ina bhall d'[[Óglaigh Uladh]] agus an triúr eile ag baint leis an gCumann Cosanta. Is iomaí ciall is féidir a bhaint as an mbabhta foréigin seo go gairid roimh na sosanna cogaidh. Deir teoiric amháin go raibh eagla ar na Dílseoirí go n-imreofaí feillbheart orthu, agus gur mhéadaigh siad ar an bhforéigean dá réir. De réir míniúcháin eile, bhí na Poblachtánaigh ag sásamh a gcuid seanfhaltanas ar an nóiméad deireanach roimh an sos cogaidh agus iad ag féachaint chuige go mbeadh cuma na cogúlachta dochloíte orthu nuair a chromfaidís ar an bpróiseas polaitiúil.[[Íomhá:Gerry Adams mural - panoramio.jpg|mion|&quot;Fear an phobail&quot; agus fear déanta [[Síocháin|síochán]]&lt;nowiki/&gt;a, Gerry Adams]]
=== 1994ː an chéad sos comhraic ===
I Mí Lúnasa 1994, d'fhógair na Sealadaigh sos comhraic. Sé seachtaine ina dhiaidh sin, chuaigh grúpaí paraimíleata na nDílseoirí le chéile faoi bhrat Chomhcheannas Míleata na nDílseoirí lena sos cogaidh féin a chur in iúl in éineacht. Cé gur theip ar an dá shos cogaidh sa bhliain 1994, chuir siad deireadh leis an bhforéigean mórscála sa Tuaisceart.

Cé gur theip ar an dá shos cogaidh níos déánaí (sa bhliain 1996), chuir siad deireadh leis an bhforéigean mórscála sa Tuaisceart.

Ar [[9 Nollaig]] [[1994]]. tharla cainteanna foirmeálta idir [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas na Breataine]] agus [[Sinn Féin]] don chéad uair, i g[[Eastát Star Monadh|Cnoc an Anfa]], Béal Feirste.

Ní raibh dhá bhliain imithe ó shíniú an tsos comhraic, nuair a chuir an tIRA ar ceal é ar an [[9 Feabhra]] [[1996]]. {{Main|Buamáil Docklands (1996)}}{{Main|Buamáil Mhanchain (1996)}}

Bhí Sinn Féin den tuairim go raibh teipthe ar an sos cogaidh, toisc nach raibh Rialtas na Ríochta Aontaithe ([[John Major]] agus na [[An Páirtí Coimeádach (An Ríocht Aontaithe)|Coiméadaigh]]) na comhchainteanna síochána a oscailt do na Poblachtánaigh sula ndíchoimisiúnódh an tIRA a chuid arm.[[Íomhá:No to terrorism.jpg|mion]]

=== 1997ː an dara sos comhraic ===
Nuair a tháinig [[Tony Blair]] i gcumhacht sa Bhreatain i 1997 agus [[Bertie Ó hEachthairn|Bertie Ahern]] mar [[Taoiseach|Thaoiseach,]] d’aontaigh an bheirt tabhairt faoi phróiseas na síochána in athuair.. D'fhill an tIRA ar an sos cogaidh i Mí [[Iúil]] [[1997]], nuair a thosaigh na comhchainteanna le [[Comhaontú Aoine an Chéasta]] a ullmhú.

=== An próiseas polaitiúil ===

I ndiaidh na sosanna cogaidh, chrom na príomhpháirtithe polaitíochta sa Tuaisceart ar chomhchainteanna le comhaontas polaitiúil a shocrú. B'as na cainteanna seo a d'eascair [[Comhaontú Aoine an Chéasta]] (nó 'Comhaontú Bhéal Feirste' do na h[[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtóir]]í) sa bhliain 1998. 

{{Main|Comhaontú Aoine an Chéasta}}

Sa Chomhaontú seo, cuireadh rialtas dúchais ar bun don Tuaisceart in athuair, agus é bunaithe ar phrionsabal na [[Comhshochaíocht|cumhachtroinnte]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Power sharing|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Power_sharing&amp;oldid=1087523302|journal=Wikipedia|date=2022-05-12|language=en}}&lt;/ref&gt; Bunaíodh Feidhmeannas Comhchumhachta sa bhliain 1999, agus an ceithre pháirtí ba mhó páirteach ann, ina measc Sinn Féin. 

Leasú eile ab ea bunú na seirbhíse nua poilíníachta, ar tugadh [[Seirbhís Póilíníochta Thuaisceart Éireann]] uirthi. Cuireadh de dhualgas ar an tseirbhís poilíníochta nua cuóta áirithe íosmhéide de Chaitlicigh a fhostú.[[Íomhá:Fish and Chip Shop - A Sign of the Times - geograph.org.uk - 526795.jpg|mion|'For God and Ulster&quot;, Béal Feirste]]

== 21 haoisː  athmhuintearas agus seicteachas ==
Cé go bhfuil na sceimhlitheoirí éirithe as, a bheag nó a mhór, is iad na páirtithe is antoiscí a bhfuil ag éirí leo sna toghcháin ó síníodh an Comhaontú. 

Sa bhliain 2007, d'aontaigh [[Ian Paisley]] agus [[Gerry Adams|Gearóid Mac Ádhaimh]] rialtas comhchumhachta a chur ar bun.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/paisley-and-adams-agree-power-sharing-deal-1.804911|teideal=Paisley and Adams agree power sharing deal|dáta=Bealtaine 2007|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Is é Sinn Féin an páirtí is mó ar an taobh Caitliceach inniu, agus tá [[Páirtí Aontachtach Uladh]] níos laige ná an [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]] (Páirtí Aontachtach Daonlathach). Thairis sin, níor bhain blianta na síochána mórán den t[[seicteachas]], agus tá críochdheighilt na gceantar idir na Protastúnaigh agus na Caitlicigh fós ann. 

=== Ceist na mórshiúlta ===
[[Íomhá:Woo Hoo parade Belfast 12 July.jpg|mion|Mórshiúl &quot;Woo Hoo&quot;  Béal Feirste 2007]]
Is minic a bhíonn scliúchais ann agus an caidreamh trasphobail ag dul ó mhaith nuair a thagann na hOráistigh amach lena gcuid mórshiúlta a dhéanamh. Leis na mórshiúlta seo, bíonn na Dílseoirí ag ceiliúradh chuimhne Chath na Bóinne agus bhua Chlann Bhullaí ar na Caitlicigh sa bhliain 1690. Ba é an bua seo a chuir bun le Cinsealacht na nGall in Éirinn agus a d'fhág na Gaeil faoi leatrom go ceann i bhfad. 

Ní bhíonn na Caitlicigh sásta le ceiliúradh den chineál seo a fheiceáil in aice leo, agus is minic a bhíonn trioblóidí ann nuair a thagann na hOráistigh róghar do na háiteanna ina bhfuil na Caitlicigh ina bhformhór. Bhíodh an bruíonachas go dona timpeall Bhóthar Gharbhachaidh i bPort an Dúnáin, áit a dtéadh mórshiúl na nOráisteach ó Eaglais Dhroim Crí thart le heastát tithíochta ina bhfuil cónaí ar chuid mhór Caitliceach. 

Inniu, tá cosc curtha leis an mórshiúl go deo, ós rud é go mbíodh scliúchais ann sna blianta 1995, 1996 agus 1997, agus iad ag maireachtáil na seachtainí fada i ndiaidh lá an mhórshiúil féin. 

Fuair cuid mhaith daoine bás de dheasca an fhoréigin seo. Mar shampla, mharaigh Fórsa Óglaigh Uladh tiománaí tacsaí Caitliceach, agus caitheadh peitrealbhuama i dteach i mBaile Monaidh ina raibh cónaí ar lánúin mheasctha agus ceathrar mac, ar mharaigh an buama triúr acu. I mBéal Feirste, bhí Bóthar Ormeau agus Bóthar Chromghlinne ina gcnámha spairne ar chúiseanna cosúla.

== Na Taismigh: Achoimre ==

=== An fhreagracht ===
{| class=&quot;prettytable&quot; style=&quot;width:500px&quot;
!colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |An Fhreagracht as na Maruithe [http://cain.ulst.ac.uk/sutton]
|-
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;left&quot; |An Dream a bhí Ciontach
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;right&quot; |Líon na mBásanna
|-
| Dreamanna Paraimíleata na bPoblachtánach || align=&quot;right&quot; | 2055
|-
| Dreamanna Paraimíleata na nDílseoirí || align=&quot;right&quot; | 1020
|-
| Na Fórsaí Slándála || align=&quot;right&quot; | 368
|-
| Daoine Anaithnide || align=&quot;right&quot; | 80
|-
|}

=== Na Cineálacha Daoine a Maraíodh ===
{| class=&quot;prettytable&quot; style=&quot;width:500px&quot;
!colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Na Básanna de réir Stádas an Duine a Maraíodh [http://cain.ulst.ac.uk/sutton/tables/Status.html]
|-
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;left&quot; |Stádas
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;right&quot; |Líon na mBásanna
|-
| Sibhialtach || align=&quot;right&quot; | 1855
|-
| Baill de chuid na bhFórsaí Slándála agus na bhFórsaí Cúltaca || align=&quot;right&quot; | 1123
|-
!colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |agus iad:
|-
| — ina saighdiúirí Briotanacha || align=&quot;right&quot; | 499
|-
| — ina [[Constáblacht Ríoga Uladh|saighdiúirí dubha]] || align=&quot;right&quot; | 301
|-
| — ina mbaill de [[Reisimint Chosanta Uladh]] || align=&quot;right&quot; | 197
|-
| — ina mbaill de [[Seirbhís Príosúnachta Thuaisceart Éireann|Sheirbhís Príosúnachta Thuaisceart Éireann]] || align=&quot;right&quot; | 24
|-
| — ina n[[An Garda Síochána|Gardaí]] || align=&quot;right&quot; | 9
|-
| — ina mbaill de [[Reisimint Ríoga na hÉireann]] || align=&quot;right&quot; | 7
|-
| — ina mbaill de thrúpaí cúltaca Arm na Breataine (&quot;[[Territorial Army]]&quot;) || align=&quot;right&quot; | 7
|-
| — ina bpóilíní Sasanacha || align=&quot;right&quot; | 6
|-
| — ina mbaill den [[An tAerfhórsa Ríoga|Aerfhórsa Ríoga]] || align=&quot;right&quot; | 4
|-
| — ina mbaill den [[An Cabhlach Ríoga|Chabhlach Ríoga]] || align=&quot;right&quot; | 3
|-
| — ina saighdiúirí Éireannacha || align=&quot;right&quot; | 1
|-
| Paraimíleataigh Phoblachtánacha || align=&quot;right&quot; | 394
|-
| Paraimíleataigh Dhílseacha || align=&quot;right&quot; | 151
|-
|}
&lt;br clear=all&gt;

=== An Áit ===
{| class=&quot;prettytable&quot; style=&quot;width:500px&quot;
!colspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; |Scaipeachán na mBásanna i dTrioblóidí an Tuaiscirt de réir na hÁite[http://cain.ulst.ac.uk/sutton]
|-
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;center&quot; |Áit
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;right&quot; |Líon na mBásanna
|-
| [[Contae Aontroma]] || align=&quot;right&quot; | 207
|-
| [[Contae Ard Mhacha]] || align=&quot;right&quot; | 276
|-
| [[Oirthear Bhéal Feirste]] || align=&quot;right&quot; | 128
|-
| [[Tuaisceart Bhéal Feirste]] || align=&quot;right&quot; | 576
|-
| [[Contae Thír Eoghain]] || align=&quot;right&quot; | 339
|-
| [[Iarthar Bhéal Feirste]] || align=&quot;right&quot; | 623
|-
| [[Contae an Dúin]] || align=&quot;right&quot; | 243
|-
| [[Contae Fhear Manach]] || align=&quot;right&quot; | 112
|-
| [[Doire|Cathair Dhoire]] || align=&quot;right&quot; | 227
|-
| [[Contae Dhoire]] || align=&quot;right&quot; | 123
|-
| [[Poblacht na hÉireann]] || align=&quot;right&quot; | 113
|-
| [[Sasana]] || align=&quot;right&quot; | 125
|-
| Ilchríoch na h[[An Eoraip|Eorpa]] || align=&quot;right&quot; | 18
|}

=== Liosta Cróineolaíoch ===

{| class=&quot;prettytable&quot; style=&quot;width:500px&quot;
|-
!colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | Básanna a raibh baint acu le trioblóidí an Tuaiscirt (1969–2001).

Na básanna a tugadh mar &quot;bhásanna a raibh baint acu leis na trioblóidí&quot;, nó mar &quot;bhásanna nach rabhthas cinnte fúthu, an raibh siad bainteach leis na trioblóidí&quot;.
|-
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;center&quot; |Bliain
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;right&quot; |Líon na mBásanna
|-
| 2001 || align=&quot;right&quot; | 16
|-
| 2000 || align=&quot;right&quot; | 19
|-
| 1999 || align=&quot;right&quot; | 8
|-
| 1998 || align=&quot;right&quot; | 55
|-
| 1997 || align=&quot;right&quot; | 21
|-
| 1996 || align=&quot;right&quot; | 18
|-
| 1995 || align=&quot;right&quot; | 9
|-
| 1994 || align=&quot;right&quot; | 64
|-
| 1993 || align=&quot;right&quot; | 88
|-
| 1992 || align=&quot;right&quot; | 89
|-
| 1991 || align=&quot;right&quot; | 96
|-
| 1990 || align=&quot;right&quot; | 81
|-
| 1989 || align=&quot;right&quot; | 75
|-
| 1988 || align=&quot;right&quot; | 104
|-
| 1987 || align=&quot;right&quot; | 98
|-
| 1986 || align=&quot;right&quot; | 61
|-
| 1985 || align=&quot;right&quot; | 57
|-
| 1984 || align=&quot;right&quot; | 69
|-
| 1983 || align=&quot;right&quot; | 85
|-
| 1982 || align=&quot;right&quot; | 110
|-
| 1981 || align=&quot;right&quot; | 113
|-
| 1980 || align=&quot;right&quot; | 80
|-
| 1979 || align=&quot;right&quot; | 121
|-
| 1978 || align=&quot;right&quot; | 81
|-
| 1977 || align=&quot;right&quot; | 111
|-
| 1976 || align=&quot;right&quot; | 295
|-
| 1975 || align=&quot;right&quot; | 260
|-
| 1974 || align=&quot;right&quot; | 294
|-
| 1973 || align=&quot;right&quot; | 253
|-
| 1972 || align=&quot;right&quot; | 479
|-
| 1971 || align=&quot;right&quot; | 171
|-
| 1970 || align=&quot;right&quot; | 28
|-
| 1969 || align=&quot;right&quot; | 16
|}

=== Staitisticí Eile ===

{| class=&quot;prettytable&quot; style=&quot;width:500px&quot;
|-
!colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Coireanna eile a raibh baint acu leis na trioblóidí (tuairimiú).&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://cain.ulster.ac.uk/ni/security.htm#05 |teideal=CAIN: Northern Ireland Society - Security and Defence |foilsitheoir=Cain.ulster.ac.uk |date= |accessdate=2008-11-02}}&lt;/ref&gt;
|-
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;center&quot; | Cineál
!colspan=&quot;1&quot; align=&quot;right&quot; | Líon
|-
| Gortú || align=&quot;right&quot; | 47,541
|-
| Lámhach || align=&quot;right&quot; | 36,923
|-
| Robáil armtha || align=&quot;right&quot; | 22,539
|-
| Daoine ar cuireadh an dlí orthu as coireanna paraimíleata || align=&quot;right&quot; | 19,605
|-
| Buamáil nó iarracht buamála || align=&quot;right&quot; | 16,209
|-
| Coirloscadh || align=&quot;right&quot; | 2,225
|}

== Croineolaíocht ==
1960idíː [[Gluaiseacht na gCeart Sibhialta i dTuaisceart Éireann]]  agus [[Cumann Cearta Sibhialta Thuaisceart Éireann]]

1969ː [[Saor Dhoire]] agus [[Cath Thaobh an Bhogaigh]]

1971ː [[Obráid Demetrius]] agus imtheorannú gan triail

1972ː [[Domhnach na Fola (1972)|Domhnach na Fola]]

1972ː [[Riail dhíreach (Tuaisceart Éireann)|Riail dhíreach]]

1973ː [[Comhaontú Sunningdale]]

1974: Bunaíodh an Feidhmeannas Comhroinnte Cumhacht

1977ː [[Feallmharú Airey Neave]]

1981ː [[Stailc ocrais 1981|Stailc ocrais]]

1984ː [[Buamáil Brighton (1984)|Buamáil Brighton]]

1985ː [[Comhaontú Angla-Éireannach]]

1993ː [[Forógra Shráid Downing]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Downing Street Declaration|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Downing_Street_Declaration&amp;oldid=945802693|journal=Wikipedia|date=2020-03-16|language=en}}&lt;/ref&gt;

1998ː [[Comhaontú Aoine an Chéasta]];   (1998ː [[Tionól Thuaisceart Éireann]];  2006ː [[Comhaontú Chill Rímhinn]])

agus 

* [[:Catagóir:Eachtraí foréigin le linn na dTrioblóidí|Eachtraí foréigin le linn na dTrioblóidí]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Na Trioblóidí| ]]
[[Catagóir:Eachtraí foréigin le linn na dTrioblóidí]]
[[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]]
{{DEFAULTSORT:Trioblóidí}}</text>
      <sha1>nds9kaf9cf0799rj94v6kp05llh2avb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Scairdsruth</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14166</id>
    <revision>
      <id>1063282</id>
      <parentid>1049517</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3858" xml:space="preserve">[[Íomhá:Jet Stream.jpg|thumb| ]]
[[Aerchúrsaíocht]] ardluais chaol, a bhíonn in airde san atmaisféar ar roinnt [[pláinéad]] lena n-áirítear an [[domhan]], is ea''' scairdsruth'''. Bíonn fáil ar na príomh scairdsruthanna in aice leis an [[trópastad]] , idirchrios idir an [[trópaisféar]] (ina laghdaíonn teocht le hairde) agus an [[strataisféar]] (ina mhéadaíonn teocht le [[airde|hairde]]). Is ‘gaotha aniar’ iad príomh scairdsruthanna an domhain (a séideann aniar- soir ). [[Lúb]]ann cruth a gconairí ; is féidir le scairdsruthanna tosú, stad, scoilt ina dhá chuid nó níos mó, comhcheangal le chéile in aon sruth amháin , nó imeacht i dtreonna éagsúla, lena n-áirítear i treo contrártha ó bpríomh threo na scairde. Is iad na scáirdeanna polacha na sruthanna is láidre, ag thart ar 7-12 km os cionn leibhéal na farraige, agus na scairdeanna fo-thrópaiceacha a bhíonn ábhairín níos airde agus níos laige ag thart ar 10-16 km. Bíonn scáird pholach agus scaird fho-thrópaiceach san [[leathsféar thuaidh]] agus san [[leathsféar theas]]. Sreabhann scáird pholach an leathsféir thuaidh ar lár leithead thuaidh [[Meiriceá Thuaidh|Mheiriceá Thuaidh]], na [[An Eoraip|hEorpa]], na [[An Áise|hÁise]] agus a n-aigéan idir eatarthu, cé go sreabhann scáird pholach an leithead theas san [[Antartaice]] de ghnáth i gcaitheamh na bliana.

Rothlú pláinéadach ar [[ais an rothlaithe|ais a rothlaithe]] maille le téamh an atmaisféir (trí radaíocht ghréine agus , ar phláinéid eile seachas an domhan, teas inmheánach) is cúis le scairdsruthanna. Déanann an [[iarmhairt Coriolis]] cur síos ar conas a rothlaíonn dromchla agus atmaisféar an phláinéid níos tapúla i gcoibhneas lena chéile ag meánchiorcal an phláinéid cé go mbíonn beagán rothlach ar na [[pol geografaíocha|poil]]. Cé go ginearálta nach mbíonn mórán tionchair ag difríocht luais ar dhromchla an phláinéid, imríonn sé ról tábhachtach i sruthanna an aeir atmaisféirigh toisc go mbíonn ar an aer ag leibhéil níos aired an atmaisféir, go háirithe in aice leis an [[Meánchiorcal|Mheánchiorcal]], taisteal go han-tapa chun coimeád suas le rothlú an phláinéid. Dá bhrí sin, tá claonadh ag an aer ag leibhéil níos airde an atmaisféir a bheith&quot; sleamhnaithe&quot; agus titim taobh thiar de luas an aeir faoin a bhun. Mar thoradh ar seo tarlaíonn méadú ar an mbrú taobh thiar den aer &quot; sleamhnaithe &quot; , agus mar sin bíonn ar roinnt aeir breith suas trí ghluaiseacht sa treo ginearálta céanna le rothlú an phláinéid (siar go soir ar an Domhan) ach, ní leanann an t-aer seo patrún simplí ach ina ionad sin bíonn sé faoi thionchar a chuid teochta agus cion a chuid bogthaise i gcomparáid le réigiúin aeir mórthimpeall. Go bunúsach, seachas an t-atmaisféar ag bogadh go seasta i ndiaidh a chéile leis an phláinéad, taistilíonn codanna an atmaisféir níos ná a chéile trí scaird sruthanna.

Múnlaítear scaird sruthanna in aice le teorainn mhaiseanna aeir ina mbíonn difríochtaí suntasacha teochta eatarthu, ar nós an réigiúin pholaigh agus an mheánchiorcail, áit ina mbíonn an t-aer níos teo. 
Baineann meitéareolaithe úsáid as láthair gheografach de chuid na scairdsruthanna mar chabhair i [[réamhaisnéisiú na haimsire]].
Aerthaisteal is ea an ábharthacht thráchtála is mó a bhaineann leis na scairdsruthanna, mar is féidir le heitilt leis an scairdsruth nó ina gcoinne tionchar mór a imirt ar thréimhse eitilte.
Is minic a fhaightear [[suaiteacht ghlanspéire]], guais ionchasach ar shábháilteacht aerárthaí phaisinéara, i scairdsruthanna nó in a gcomharsanacht.
Sa todhchaí, d'fhéadfadh go mbeidh na scairdsruthanna cumhacht a ghiniúint i [[tuirbín gaoithe aerbheirthe|dtuirbíní gaoithe aerbheirthe]].

[[Catagóir:Meitéareolaíocht]]</text>
      <sha1>rw81swskkluauai5ubwvi2e2iqsutre</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ardrí na hÉireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14347</id>
    <revision>
      <id>1063207</id>
      <parentid>1052650</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:13:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Liosta d'Ardríthe */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3500" xml:space="preserve">Teideal ríogach [[Éire]]annach é '''Ardrí na hÉireann''' ([[Sean-Ghaeilge]] ''Ard rí Érenn''), a thugtaí ar na ríthe a bhíodh i réim i d[[Teamhair na Rí]]the, idir [[miotaseolaíocht na nGael|seanscéalach]] agus [[stair na hÉireann|stairiúil]].

Cé gur mhaígh na ríthe úd go raibh ceannas acu ar [[Éirinn]] ar fad, ní rialtaí Éire riamh mar [[stáit aonadach]].  Smaoiníodh ar an Ardríocht mar ard-tiarna ag fheidhmiú [[ardfhlaitheas|ardfhlaithis]] ar ríochtaí neamhspleácha.  Tá easpa bhunús de réir dlí don Ardrí, ámh, san [[an Féineachas|Fhéineachas]]

[[Íomhá:Tara stone.jpg|mion|250px|D'insealbhaítí Ard-Ríthe go traidisiúnta i d[[Teamhair na Rí]]the.  De réir sean-nóis, bhúireadh an ''[[Lia Fáil]]'' ainm an rí dlisteanaigh dá gcuirfeadh sé a chos air.]]

[[Íomhá:Brian Boru, King of Munster.jpg|mion|120px|[[Brian Bóramha]], 1002 - 1014, an tArd-Rí b'fhéidir is cáiliúla ariamh]]

==Liosta d'Ardríthe==
{{príomhalt|Liosta d'Ardríthe na hÉireann}}

Cuireann [[Litríocht Éireannach]] na meánaoise agus luath-nua-aimseartha sraith leanúnach Ard-Ríthe i leith, ag síneadh na mílte bliain siar.  Creideann scoláirí anois gur tógán bréagstairiúil den 8ú haois AD i [[Lochlannaigh|Ré na Lochlannach]] é líon na ríthe seo, slánaonad polaitiúil samhlaithe siar i bhfad nár tháinig i bhfeidhm go dtí [[Mael Seachlainn I]].&lt;ref name=&quot;DOC&quot;&gt;[[Dáibhí Ó Cróinín]], &quot;Ireland, 400–800&quot;, in Dáibhí Ó Cróinín (eag.), ''A New History of Ireland 1: Prehistoric and Early Ireland'', [[Oxford University Press]], 2005, ll. 182–234.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;koch&quot;&gt;{{
cite book |
title = Celtic Culture: A Historical Encyclopedia |
year = 2006 |
first = John T. |
last = Koch |
authorlink = John T. Koch |
publisher = ABC-CLO
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{
cite book |
title = Tales of the Elders of Ireland |
url = https://archive.org/details/talesofeldersofi00roeh |
url-access = registration |
year = 1999 |
last = Roe |
first = Harry |
author2 = Ann Dooley |
publisher = Oxford University Press
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{
cite book |
title = Early Irish history and pseudo-history |
year = 1957 |
author = Michael Roberts |
publisher = [[Bowes &amp; Bowes]] Michigan University Press |
display-authors = etal
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=byrne&gt;[[Francis John Byrne]], ''Irish Kings and High Kings'', Londain, 1973, ll. 40–47&lt;/ref&gt;&lt;!-- cf https://en.wikipedia.org/wiki/Ailill_mac_Slánuill--&gt;

[[Sláine mac Deala]] na [[Fir Bholg|bhFear Bolg]] ba ea an chéad Ard-Rí de réir na [[Annála Éireann|hannála]], agus [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruairí Ó Conchúir]] an tArdrí deireanach roimh ionsaí na [[Normannaigh|Normannach]] ar Éirinn.

Idir [[Brian Bóramha]] agus Ruairí Ó Conchúir, faightear Ardríthe 'go bhfreasúra'.  Tá sé molta ag F.J. Byrne gur cumadóireacht é an smaoineamh seo d'[[Áed Mac Crimthainn|Aodh Mac Criomhthainn]], abb [[Tír Dhá Ghlas|Thír Dhá Ghlas]] le linn an 12ú haois, chun tacú le héileamh [[Diarmait mac Máel na mBó|Dhiarmada mhic Mhaoil na mBó]] na Laigean, nach bhfaightear taifeadta i n-annála comhaimseartha, maraon le huaillmhian phatrún Aodha, [[Diarmait Mac Murchada|Diarmaid Mac Muchadha]].''&lt;ref&gt;''[https://www.historyireland.com/volume-22/life-brian-high-kingship/ Life after Brian: the high-kingship]'', History Ireland, Imleabhar 22&lt;/ref&gt;

==Féach fosta==
* [[Ríthe Éireann]]
* [[Annála Éireann]]

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann| ]]

{{síol}}</text>
      <sha1>lj1vf3lfi8wbm2wshq8sugl5zmc8b4z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An tSeirbia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14398</id>
    <revision>
      <id>1063296</id>
      <parentid>1061710</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:44:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47782" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}


[[Tír]] in oirdheisceart na [[Eoraip|hEorpa]] is ea '''an tSeirbia''', nó Poblacht na Seirbia ([[Seirbis]]: ''Република Србија'' nó ''Republika Srbija''). Is í [[Béalgrád]] an phríomhchathair agus an chathair is mó. Tá sí suite ag crosaire idir Lár na hEorpa agus Oirdheisceart na hEorpa. Tá stair agus cultúr éagsúil ag an tír cé gur tír réasúnta beag í. Faoi láthair tá sí ag dul tríd an aistriú ó [[Sóisialachas]] Tito agus ré [[Slobodan Milošević|Milošević]] go daonlathas. Tá teorainn aici leis [[An Ungáir]] ó thuaidh; [[An Rómáin]] agus [[an Bhulgáir]] san oirthear; [[An Mhacadóin Thuaidh|an Mhacadóin]] ó dheas agus; [[an Chróit]], an [[An Bhoisnia-Heirseagaivéin|Bhoisnia]], agus [[Montainéagró]] san iarthar; freisin tá teorainn aici leis [[an Albáin]] tríd an réigiúin [[an Chosaiv|Cosaive]].

Ó lonnaigh na Seirbiaigh s[[na Balcáin]], bhunaigh siad stáit éagsúla, ar deireadh d'aontaigh siad mar Impireacht na Seirbia sa bhliain 1346. Faoin 16ú haois, rinne [[Impireacht Otamánach]] gabháil ar an réigiúin iomláin ina bhfuil Seirbia an lá inniu suite. San 19ú haois ath-bhunaigh réabhlóid Seirbia mar mhonarcacht bhunreachtúil. I ndiaidh tamaill d'fhás an ríocht seo agus fuair siad réidh leis an feodachas ar fud na Balcáin. Sa bhliain 1918 aontaigh an cúige Hapsburgach [[An Vóvaidín|Vóvaidín]] le Ríocht na Seirbia. I ndiaidh [[an Chéad Chogadh Domhanda]], bhí Seirbia páirteach i gcur le chéile an chéad [[An Iúgslaiv|Iúgslaiv]] leis na [[náisiún]]aithe eile Slavaigh ó dheas, bhí an t-aonán seo i ré i bhfoirm éagsúla go dtí an bhliain 2006. Sa bhliain sin aisghabh Seirbia a neamhspleáchas. I mí Feabhra 2008 d'fhógair parlaimint UNMIK-riaraithe [[An Chosaiv|Cosaive]], cúige Seirbia ó dheas, neamhspleáchas. Bhí freagairt rialtais idirnáisiúnta measctha, le cuid mhaith den Eoraip ag tabhairt aitheantas don aonán nua. Tá Seirbia mar bhaill de chomhlachtaí idirnáisiúnta éagsúla, ina measc tá, [[Náisiúin Aontaithe|NA]], Comhairle na hEorpa, an Eagraíocht um Shlándáil agus Chomhoibriú san Eoraip(ESCE), Comhpháirtíocht na Síochána, an Eagraíocht Comhar Eacnamaíochta na Mara Duibhe(CEMD) agus Comhaontú Saorthrádála na hEorpa Láir(CSEL). Tá sí freisin mar iarrthóir oifigiúil le bheith mar bhaill den [[Aontas Eorpach]] agus is tír neodrach í.

== Stair ==
=== Réamhstair ===
[[Íomhá:Vinca clay figure 02.jpg|thumb|left|130px|&lt;small&gt;''Bean Vinča'', ~5000 RC, Iarsmalann na Breataine&lt;/small&gt;]]
Bhí na cultúir neoiliteacha Starčevo agus Vinča lonnaithe mórthimpeall ar [[Béalgrád|Bhéalgrád]] agus bhí ceannas acu ar na Balcáin (chomh maith le chuid de Lár na hEorpa agus den Áise Bheag) 8,500 bhliain ó shin. Is iad Lepenski Vir agus Vinča-Belo Brdo na suíomh is tábhachtach de na cultúir seo, suite ar bhruach na Danóibe. Thart ar 1000 RC, tháinig na pailéa-bhalcáigh; Tráiciagh, Dáiciaigh, Iliriaigh chun fód sna Balcáin. Tháinig na [[An tSean-Ghréig|sean-Ghréigigh]] chomh fada agus deisceart Seirbia an lae inniu san 4ú haois RC. Ba é Kale-Krševica an pointe is faide siar ó thuaidh de Impireacht [[Alastar Mór]]. Lonnaigh an treibh Cheilteach Scordiscigh ar fud na Seirbia san 3ú haois RC agus thóg siad daingin éagsúla, ina measc; Singidunum (Béalgrád sa lá atá inniu), agus Naissos (áit a bhfuil Niš an lae inniu). Chruthaigh na Scordiscigh a stáit féin le Singidunum mar phríomhchathair. Chloígh na [[Impireacht na Róimhe|Rómhánaigh]] chuid de Seirbia sa 2ú haois RC, bhunaigh siad an cúige Illyricum, agus ansin Moesia Mór. Tógadh Srem sa bhliain 9 RC, chomh maith le Bačka agus Banat sa bhliain 106 AD i ndiaidh na cogaidh Dáiciaigh. Ba iad seo a leanas na bailte tábhachtach sa chúige Rómhánach-Seirbiach, Moesia Uachtair; Singidunum, Viminacium, Remesiana, Naissus agus Sirmium (a bhí mar phríomhchathair Rómhánach i rith an Triúrarcacht). Rugadh 17 Impire Rómhánaigh i Seirbia, Constaintín Mór an cheann ba cháiliúla, an chéad Impire Críostaí, a d'fhógraigh caoinfhulaingt reiligiúnach ar fud na himpire. Nuair a roinneadh Impireacht na Róimhe sa bhliain 395, d'fhán an réigiúin faoi riail na [[an Impireacht Bhiosántach|Biosáinte]]. I ndiaidh na 520í, tháinig Slavaigh chun tosaigh ar fud na hImpireacht Bhiosántaigh.

=== Na Meánaoiseanna ===
Bhí cónaí ar na Seirbiaigh i réigiúin darbh ainm Sklavinia (&quot;tailte na Slavaigh&quot;), ag an am neamhspleách ó riail Bhiosántaigh. San 8ú haois, bhunaigh Ríshliocht Vlastimirović Prionsacht na Seirbia. Sa bhliain 822, bhí tailte na Seirbia ag síneadh thar chuid mhaith na Dalmáite, agus glacadh leis an g[[Críostaíocht]] mar reiligiúin stáit thart ar 870. I lár an [[10ú haois]] tháinig an stáit amach mar chónaidhm treibhe a chuaigh go dtí cósta an Mhuir Aidriad trí na habhainn Neretva, Sava, Morava, agus Skadar. Thit an stáit as a chéile i ndiaidh bás an Rí Vlastimirid dheiridh – ghabh na Bhiosántaigh an réigiúin agus rialaigh siad é ar feadh aois amháin. Sa bhliain 1040 bhí éirí amach na Seirbiaigh faoin Ríshlioht Vojislavljević in Duklja ([[Pomorje]]). Sa bhliain 1091, bhunaigh Ríshliocht Vukanović Prionsacht Mór na Seirbia, bunaithe ar Rascia (Zagorje) agus sa bhliain 1142 aontaíodh an dá chuid arís.

[[Íomhá:Battle of Kosovo, Adam Stefanović, 1870.jpg|thumb|left|215px|Cath Cosaive, 1389]]

Sa bhliain 1166, tháinig [[Stefan Nemanja]] i gcoróin, agus cur sé tús le rath Seirbia faoi Ríshliocht Nemanjić. Bhí mac le Nemanja, [[Naomh Sava|Rastko]] (Naomh Sava) in ann neamhspleachas a bhaint amach ar son an [[Eaglais Cheartchreidmheach na Seirbia|Eaglais Seirbiach]] sa bhliain 1217 agus scríobh sé an bunreacht is sine atá eolas againn air. Sa bhliain chéanna bunaíodh Ríocht na Seirbia le Stefan II mar Rí. Bhí fadhbanna ag an Ríocht i gcónaí, ag troid le cúigí áirithe agus le hImpireacht na hOtamánaigh. Bhí Dušan in ann tailte nua a fháil de bharr meath Impireacht Bhiosántach agus thóg sé formhór réigiúin na Gréige. D'oscail sé trádbhealaigh nua agus neartaigh sé geilleagar an Stáit. Ré rathúil é seo agus ba é Seirbia ar cheann de na tíre agus cultúir is forbartha san Eoraip ag an am. Tháinig deireadh leis an ré ag [[Cath Cosaive]] sa bhliain 1389. I ndiaidh treascairt [[Constantinople]] ag na hOtamánaigh sa bhliain 1453, [[Léigear Bhéalgrád]] (1456) agus léigear ar an bpríomhchathair sealadach [[Smederevo]] (1459) briseadh an Ríocht go hiomláin. Lean Béalgrád ag troid ar feadh 70 bhliain ach ar deireadh thit an chathair sa bhliain 1521. Bhí Impireacht na hOtamánaigh saor anois le ionradh a dhéanamh ar Lár na hEorpa.

=== Ré Otamánach agus Ostarach ===
Bhí an réigiúin páirteach sna cogaidh idir Impireacht na hOtamánaigh agus Impireacht na hOstaire. Rinne an Ostair ionradh ar an áit trí huaire agus bhí Éirí Amach éagsúla i gcoinne riail na hOtamánaigh. Sa bhliain 1595 d'éirigh na Seirbiaigh amach sa réigiúin [[Banat]] i dtuaisceart na Seirbia. Ar feadh tamaill ghabh siad cathrach éagsúla, ina measc; Vršac, Bečkerek, agus Lipova, chomh maith le Titel agus Bečej in [[Bačka]]. Bhí an tEaspag, Teodor Nestorović, mar cheannaire ar an [[Éirí Amach Banat|Éirí Amach]]. Mar dhíoltas don Éirí Amach dhóigh na hOtamánaigh taisí Naomh Sava i mBéalgrád. Chuir na hOtamánaigh an réígiúin faoi chois agus d'éag seirbiaigh an áit. Lean an dá hImpireachtaí ag troid. Ón bhliain 1718 go dtí 1739 bhí lámh in uachtar ag na hOstaraigh agus glaodh Ríocht na Seirbia ar an áit, ach arís chuir na hOtamánaigh an réigiúin faoi chois. San 18ú haois thóg an Impireacht Hapsburgach [[an Vóvaidín]] de réir Conradh Karlowitz. I rith an tréimhse seo bhí Imirce Mór na Seirbiaigh freisin. Bhog Seirbiaigh go dtí an Vóvaidín, ó Deisceart na Seirbia agus go dtí an Imeallchríoch Míleata nó [[Krajina]] san Iarthar (An Chróit sa lá atá inniu).

=== Réabhlóid agus Neamhspleachas ===
[[Íomhá:Serbia and Vojvodina 1848.png|thumb|right|130px|&lt;small&gt;[[Prionsacht na Seirbia]] agus [[Vóvaidín na Seirbia]] sa bhliain [[1848]]&lt;/small&gt;]]
Lean [[Réabhlóid na Seirbia]] i gcoinne An Impireacht Otamánach ar feadh 11 bhliain, ag tosú sa bhliain 1804 agus ag críochnú sa bhliain 1815. Dhá Éirí Amach a bhí i gceist agus mar thoradh orthu bhain na Seirbiaigh féin-riail amach agus ar deireadh sa bhliain 1835 tugadh neamhspleachas iomláin do na Seirbiaigh.
Leis an g[[céad Éirí Amach na Seirbia|Céad Éirí Amach]], faoi cheannas Diúc Karađorđe Petrović, thóg sé 10 mbliana do Arm na hOtamánaigh smacht a fháil arís ar an tír. Go lua ina dhiaidh an athghabháil seo, thosaigh an [[Dara Éirí Amach na Seirbia|Dara Éirí Amach]]. 
Faoi cheannas Miloš Obrenović, chríochnaigh sé sa bhliain 1815 le comhréiteach idir na réabhlóidithe Seirbiach agus údaráis Otamánach. Fuair siad réidh le feodachas agus ar 15 Feabhra 1835 ghlac siad bunreacht nua. Sa bhliain 1862 bhí coimhlint idir an airm agus muintir Bhéalgrád agus tar éis brú ó na Cumhachtaí Móra, bhí saighdiúirí uilig na Túirce imithe ón bPrionsacht. Sa bhliain 1876, d'fhógraigh Seirbia cogadh ar an Impireacht Otamánach ag iarraidh aontú le Bosnia. Ag Comhdháil Berlin, 1878, cuireadh deireadh leis an gCogadh Rúis-Túrcach agus cuireadh cosc ar Aontú Seirbia le Bosnia; Cuireadh Bosnia faoi riail Impireacht Ostra-Ungárach. Rialaigh Clann Obrenović Prionsacht na Seirbia ón mbliain 1815 go dtí 1903 (seachas 1842 go 1858 nuair a bhí Prionsa Aleksandar Karađorđević i gceannas). Sa bhliain 1882, ríocht ab ea Seirbia, rialaithe ag Rí Milan. Sa bhliain 1903, i ndiaidh [[Tonnbhriseadh Bealtaine]], thóg Clann Karađorđević cumhacht. Mar aon le [[Bliain na Réabhlóidí|réabhlóidí 1848]] san Ostair bunaíodh réigiúin féinrialaithe i Vóvaidín na Seirbia. 

=== An Chéad Chogadh Domhanda agus An Chéad Iúgslaiv ===
''Féach Freisin: [[Cogaidh na mBalcán]], [[An Chéad Chogadh Domhanda|Seirbia sa Chéad Chogadh Domhanda]] agus [[Ríocht na hIúgslaive]] ''
[[Íomhá:Serbian retreat WWI.jpg|thumb|left|140px|&lt;small&gt;Cúlú Arm na Seirbia go dtí [[An Albáin]], Deireadh Fómhair, 1915&lt;/small&gt;]]

Sa Chéad Chogadh Balcánach (1912), scrois Conradh na mBalcán Impireacht na hOtamánaigh agus ghabh siad na réigiúin Eorpach. Tharla an Dara Chogadh Balcánach (1913) nuair a chas [[an Bhulgáir]] a aghaidh ar thalamh na tíortha eile ón gConradh, ach scroiseadh í, áfach. De bharr na cogaidh seo bhí talamh na Seirbia tar éis fás 80% agus a daonra 50%, bhí thart ar 20,000 seirbiaigh marbh.
Ar an 28 Meitheamh, 1914 d'fheallmharaigh [[Gavrilo Princip]] Ard-diúc [[Franz Ferdinand]] na hOstaire in [[Sairéavó]] agus ar deireadh d'fhógraigh Ostair-Ungáir cogadh ar Sheirbia. Le tacaíocht a thabhairt dá comhghuaillí, shlóg [[An Rúis]] a cuid saighdiúirí, agus mar sin d'fhógraigh [[An Ghearmáin]] cogadh ar an Rúis le tacaíocht a thabhairt don Ostair-Ungáir agus mar sin ar aghaidh agus thosaigh an chéad chogadh domhanda. I dtús báire d'éirigh go maith le Seirbia, bhí lámh in uachtar acu ag [[Cath Cer]] agus [[Cath Kolubara]]. Ar deireadh, áfach, chuir na [[Cumhachtaí Láir]] iad faoi chois sa bhliain 1915. D'éag formhór an airm agus an rialtas go [[Corfú]] agus [[An Ghréig]]. Tháinig siad ar ais le troid ar Fronta na Macadóine, áit ar bhris siad líne a naimhde ar an 15 Meán Fómhair, 1918, ag saoradh na Seirbia agus ag scrios Impireacht na hOstaire agus na hUngáire chomh maith leis an Bhulgáir. Cailleadh 58% (243,600) de shaighdiúirí na Seirbia sa chogadh. In iomláin deirtear go raibh thart ar 1,000,000, taismigh, sé sin tromlach daonra fireannach iomláin (57%).[[Íomhá:1934-10-17 King Alexander Assassination.ogv|thumb|right|140px|&lt;small&gt;Feallmharú [[Alexander I na Iúgslaive|Rí Alexander]] sa bhliain 1934&lt;/small&gt;]]

Ar an [[1 Nollaig]] [[1918]], d'fhógair Prionsa na Seirbia, Alexander, Ríocht na Seirbiaigh, Crótaigh agus Slóivéanaigh faoi riail [[Rí Peter I na Seirbia]]. In Mí na Samhna 1921 tháinig mac le Rí Peter, [[Alexander I na Iúgslaive|Alexander]] i gcomharbacht mar Rí. Bhí fadhbanna móra idir Seirbiaigh agus Crótaigh sa pharlaimint, agus bhí na rialtais go minic i sáin. Bhí [[Nikola Pašić]], mar phríomh-aire bainteach le chuid mhaith na rialtais go dtí gur fuair sé bás sa bhliain 1926. I ndiaidh feallmharú Stjepan Radić sa bhliain 1928, dáthraigh Rí Alexander ainm na tíre go dtí An Iúgslaiv. Níor chabhraigh athraithe an Rí le dearcadh na Crótaigh ar an tír. Sa bhliain 1933 feallmharaigh Vlado Chernozemski, baill IMRO (le cabhair ón Ustaise), Rí Alexander in [[Marseille]]. I ndiaidh Alexander tháinig a mhac [[Peter II]] i gcomharbacht, bhí sé 11 bliain d'aois, áfach, agus mar sin bhí leasríocht faoin bPionsa Pól i gceannas. Ar deireadh tháinig Príomh Aire Dragiša Cvetković ar chomhréiteach le hionadaí na Cróite, [[Vladko Maček]]. I Mí na Samhna, 1939 chruthaigh comhaontú Cvetković–Maček Ban féinrialaitheach na Cróite. Ní raibh gach duine sásta leis an réiteach seo, go háirithe náisiúnaithe Seirbiaigh 

=== An Dara Cogadh Domhanda ===
''Féach Freisin: [[An Dara Cogadh Domhanda|An Iúgslaiv sa Dara Cogadh Domhanda]]''

Chuir [[Adolf Hitler|Hitler]] brú ar an Iúgslaiv bheith páirteach sa Chomhaontú Trí-phairtí. Ar deireadh rinne an Leasrí, Pionsa Pól, beart leis na Gearmánaigh ar 25 Márta 1941. Ní raibh pobal na Seirbia nó an arm sásta leis seo, agus iad go mór i gcoinne cumhachtaí na haise. D'eagraigh grúpa oifigigh airm frith-Phól coup d'état ar 27 Márta 1941, agus cuireadh Rí Peter II na Iúgslaiv i gcumhacht. Nuair a chuala Hitler an nuacht seo, bhog sé le hionradh scriosach a dhéanamh ar an tír láithreach. Roinneadh an réigiún Seirbia idir an Ungáir, An Bhulgáir, An Chróit neamhspleách agus an Iodáil (a bhí ag rialú an Albáin agus Montainéagró). Chuir an Ghearmáin rialtas puipéid i gceannas faoi Milan Aćimović agus Milan Nedić. Thosaigh Cogadh Cathartha san áit idir fórsaí ríogaí na [[Seitnicigh]] le [[Draža Mihailović]] i gceannas agus [[Páirtínigh]] Cummanaigh le [[Josip Broz Tito]] i gceannas. Agus iad ag troid i gcoinne a chéile bhí siad ceaptha 's a bheith ag troid i gcoinne fórsaí an Stáit aise. Tar éis bliain amháin maraíodh thart ar 16,000 Iúdaigh Serbiach san áit, sé sin 90% de dhaonra Iúdach na tíre. Bhí an rialtas puipéid eile, Stát neamhspleách na Cróite, páirteach i ngéarleanúint ar an mórchóir ar Seirbiaigh, Iúdaigh agus Roimis. Is é meastachán Iarsmalann Cuimhneachán an Uileloiscthe gur mharaigh an Rialtas Ústaise idir 330,000 agus 390,000 Seirbiaigh a bhí ina chónaí sa Chróit, Bhoisnia agus Seirbia. As na 1,000,000 taismigh in iomláin bhí 250,000 mar shaoránach Seirbia. Bhunaigh na Páirtínigh Poblacht Užice in Iarthar na Seirbia san Fhómhair 1941. Faoi dheireadh 1944, bhí lámh in uachtar ag na Partínigh in Ionsaí Bhéalgrád sa chogadh cathartha agus sa chogadh ginireálta agus bhí smacht acu ar an Iúgslaiv iomláin. Maraíodh idir 70,000 agus 80,000 sa tSeirbia i rith smachtú na Cummanaigh ag deireadh an chogaidh. 

=== An Dara Iúgslaiv ===
''Féach Freisin: [[Daonphoblacht Fheidearálach na hIúgslaive]]''

Bhí an bua ag na cummanaigh agus fuair siad réidh leis an Monarcacht le cabhair reifreann. Bhunaigh Léig Cummanaigh na Iúgslaiv Stát Aonpháirtí agus cuireadh gach saghas codarsnacht i gcoinne an Stáit nó [[Soisialachas]] faoi chois chomh maith le deireadh a chur le [[náisiúnachas]] na réigiúin. Bhí Seirbia mar phoblacht lastiagh den DFI. Ba ea [[Aleksandar Ranković]], mar an polaiteoir is cumhachtach sa Iúgslaiv ag an am. Chomh maith le Tito ar ndóigh, bhí [[Edvard Kardelj]], [[Milovan Đilas]] agus Ranković lárnach i rialú na tíre. Sa bhliain 1950, thuraiscigh sé mar aire Gnóthaí Baile gur ghabhadh cúig milliún daoine. Chaill sé a phost sa bhliain 1966 de bharr cluasaíocht a bhí á dhéanamh aige mar ceannaire na póilíní rúnda. Bhí teannas áirithe idir é féin agus Tito le Kardelj lena smaointe faoi náisiúnachas agus lárnú chomh maith. Bhí cháill aige i measc na náisiúnaithe agus ní raibh na Seirbiaigh sásta nuair a chaill sé a phost. D'éirigh leis na leasaithe dí-lárnú a dhéanamh sa Iúgslaiv go háirithe leis an mbunreacht nua sa bhliain 1974, tugadh cumhachtaí féinrialaitheach don Chosaiv agus Vóvaidín, ag tabhairt aitheantais áirithe don mhionlach Moslamach. De bharr na leasaithe seo d'athraigh póilíní na Cosaive ó Seirbiaigh don chuid is mó go hAlbánaigh agus chaill chuid mhaith Seirbiaigh a bpost. Lean na fadhbanna ar aghaidh, áfach, agus tugadh Ollscoil Pristine le Albáinis mar teanga teagaisc. Chothaigh na hathraithe seo eagla i measc na Seirbiaigh san áit agus ní raibh Tito in ann deireadh iomláain a chur le náisiǘnachas sa réigiún. 

=== Briseadh na hIúgslaive agus Daonlathas ===

Sa bhliain 1989 tháinig [[Slobodan Milošević]] i gcumhacht i Seirbia. Gheall Milošević go gcuirfeadh sé deireadh le cumhachtaí féinrialaitheach Cosaive agus Vóvaidíne. I rith an '[[Réabhlóid Frith-Maorlathach]]', d'éirigh leis a chuid tacadóirí a chuir i gcumhacht iontu. Chothaigh na gluaiseachtaí seo teannas i measc na ceannairí cummanaigh agus lasadh náisiúnachas ar fud na tíre. De bharr an teannas idir na grúpaí eitneach agus náisiúin éagsúil bhris [[Cogaidh na hIúgslaive]] amach. Bhí chuid mhaith den troid sa Chróit agus Bhoisnia idir na Seirbiaigh nach raibh sásta le neamhspleáchas ón Iúgslaiv. D'fhan [[Daonphoblacht Fheidearálach na hIúgslaive]] amach ón gcogadh go hoifigiúil ach thug sí tacaíocht míleata agus airgeadais do fhorsaí na Seirbiaigh sa Chróit agus Bhoisnia. De dheasca an tacaíocht seo chuir na [[Náisiúin Aontaithe]] smachtbhanna ar bun i gcoinne na hIúgslaive a chuir le leithlisiú polaitiúil, meath geilleagrach na tíre agus hipearbhoilsciú an dinar Iúgslaive. D'fhógraíodh daonlathas ilpháirtí i Seirbia sa bhliain 1990, ag cur deireadh le riail aonphairtí go hoifigiúil. Deireann criticí Milošević gur lean an rialtas le riail tiarnasach in aineonn na hathraithe seo. Chuir Milošević cosc le tuairisciú ag na meáin neamhspleách de na hagóidí i gcoinne an rialtais agus theorannaigh sé saoirse labhartha le hathraithe sa chód coiriúil, dá bharr cuireadh a lán daoine a bhí i gcoinne Milošević agus an Rialtas i príosún.

Sna toghcháin áitiúil sa bhliain 1996, chaill páirtí Milošević, [[Páirtí Sóisialach na Seirbia|PSS]], agus bhí gearáin faoi chalaois toghcháin ach dhiúltaigh siad aitheantas a thabhairt do na gearáin agus an toradh. Bhí agóidí móra go háirithe i mBéalgrád dá bharr. D'éirigh le Milošević cumhacht a fháil arís nuair a toghadh é mar uachtarán sa bhliain 1997. Thar barr ar sin bhí eachtraí sa Chosaiv ag dul in olcas agus idir 1998 agus 1999, bhris [[Cogadh Cosaive|cogadh]] amach idir arm na hIúgslaive agus [[Arm Saoirse na Cosaive]] agus rinne [[NATO]] buamáil ar Seirbia. I Meán Fómhar 2000, bhí gearáin arís faoi chalaois toghcháin. Thosaigh [[Freasúra Daonlathach na Seirbia]] feachtas frithbheartaíocht shibhialta, comhghuaillíocht de pháirtí frith-Milošević ab ea é. Ar an 5 Deireadh Fómhair tháinig leath milliún daoine ón tír iomláin go Béalgrád, ag áitiú ar Milošević géilleadh. Chuir briseadh Milošević le deireadh aonrú na hIúgslaive. Cuireadh Milošević go dtí an [[Binse Coiriúla Idirnáisiúnta don Iúgslaiv]]. Sa bhliain 2003, athainmníodh an tír mar [[An tSeirbia agus Montainéagró|Seirbia agus Montainéagró]] agus d'oscail an [[Aontas Eorpach]] idirbheartaíocht leis an tír don Comhaontú Cobhsaíochta agus Comhlachais. Ar an 21 Bealtaine 2006, bhí reifreann ag Montainéagró faoi neamhspleáchas agus an lá dár gcion bhí 55.4% tar éis vóta a chaitheamh ar a shon. Bhí fadhbanna poilitiúla fós ag Seirbia. Sa bhliain 2003, d'fheallmharaíodh an príomh aire, [[Zoran Đinđić]] de bharr a pholsaithe i gcoinne coireacht eagraithe agus caimiléireacht. I mí na Nollaig 2009 cuir Seirbia iarratas oifigiúil bheith mar bhaill san AE agus rinneadh iarrthóir oifigiúil di i Mí Márta 2012.

== Tír Eolas ==

Lonnaite idir Lár agus Deisceart na hEorpa, tá Seirbia suite ar leithinis na mBalcán agus Machaire Panónach. Leis an gCosaiv san áireamh, tá sí ag suí idir domhanleithid 41° agus 47° T, agus domhanfhaid 18° agus 23° E. Tá gnéithe áirithe topagrafach le feiceáil sa tír: An Machaire Panónach (An Vóvaidín don chuid is mó) ísealchríoch aibhneacha, Sléibhte na mBalcán agus Cairp, na hAlpa Dinaric, chomh maith le cnoic ag síneadh thar lár na tíre. Ritheann an Danóib tríd Seirbia le 21% den fad iomláin sa tír, in éineacht lena fo-abhainneacha is mó, Sava agus Tisza. Tógann Vóvaidín tríú chuid den tír ó thuaidh agus í súite ar Mhachaire Panónach lár na hEopra. Éiríonn na hAlpa Dinaric ó dheas agus cludaíonn siad chuid mhaith de lár agus iarthar na Seirbia. Trasnaíonn an teorainn oirthearach leis na Sléibhte Cairp, a leanann trí Lár na hEorpa. Buaileann deisceart na Cairpigh le Sléibhte na mBalcán, ag leanacht sruth an Mhoráiv Mhór, abhainn 500 cm ar fad. Is í Sliabh Midžor an pointe is airde in oirthiar na Seirbia ag 2156 m. In oirdheisceart na tíre buaileann Sléibhte na mBalcán le Sléibhte Rhodope. Déanann Sléibhte Šar teorainn idir An Chosaiv agus an Albáin, le Đeravica an sliabh is airde ag 2656 méadar. 

=== Aeráid ===
Go ginearálta tá Seirbia faoi thionchar an Aigéan Atlantach agus an Meánmhuir chomh maith le mórchríoch Eoráise. I mí Eanáir bíonn meán teocht thart ar 0&amp;nbsp;°C aici, agus i mí Iúil thart ar 22&amp;nbsp;°C. Bíonn thart ar 50 mm/mí agus go ginearalta bíonn sé dáilte go cothrom ar feadh na bliana. Ó thuaid bíonn an aimsir cosúil leis an chuid eile den mór roinn, geimhridh fuaire agus samraidh te, taiseach le baisteach dáilte go cothrom. Ó dheas bíonn an samradh agus fómhár níos tirime agus bíonn an geimhreadh níos fuaire le sneachta sna sléibhte. Chomh maith leis sin bíonn airde, aibhneacha móra agus gaireachta don Muir Aidriad tábhachtach i leith difríochtaí aeráide. Ba é −39.5&amp;nbsp;°C an teocht is isle a thaifeadh i Seirbia ar 13 Eanáir 1985, ag Pešter, agus ba é 44.9&amp;nbsp;°C an teocht is airde ar 24 Iúil 2007, ag Smederevska Palanka.

=== Timpeallacht ===

Tá níos mó ná 30% de Seirbia clúdaithe ag coillte.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://www.srbijasume.rs/sumskifonde.html|teideal = Coillte i Poblacht na Seirbia|bliain=2000|publisher=Srbijesuma.rs}}&lt;/ref&gt; Tá 377 achar cosainte i Serbia, sé sin 4,947 cm2 nó 6.4% den tír. Tá sé ráite i &quot;Spásphlean Poblacht na Seirbia&quot; gur cheart achar cosainte a ardú go 12% den tír faoin mbliain 2021.&lt;ref&gt;{{cite web|url = https://www.iucn.org/content/serbian-biodiversity|teideal = Bithéagsúlacht Seirbia |bliain=2012|publisher=IUCN}}&lt;/ref&gt; Faoi láthair tá cosaint dlíthiúil ag 5 páirc náisiúnta (Đerdap, [[Teamhrach Seirbia|Teamhrach]], Kopaonik, Fruška Gora agus Sliabh Šar), 15 páirc nádúrtha, 15 &quot;Tírdhreach Sárscéimhe&quot;, 61 anaclann dúlra, agus 281 gnéithe dúlra. &lt;ref&gt;{{cite web|url = http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G2012/pdf/G20122007.pdf|teideal = Staidrimh Bliainiris Poblacht na Seirbia|bliain=2012|publisher=Rialtas Poblacht na Seirbia}}&lt;/ref&gt; Tá [[Sliabh Teamhrach]] in iarthar Seirbia ar cheann de na réigiúin deireanaí san Eoraip ina bhfuil béir ina gcónaí go hiomláín saor.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://www.discoverserbia.org/en/animals-wildlife/brown-bear|teideal = Béar Donn|publisher=Discover Serbia}}&lt;/ref&gt;

Rinne buamáil NATO sa bhliain 1999 dochar fadtéarmach don timpeallacht, de bharr na mílte tonna ceimice nimhiúil a scaoileadh ó monarchann a scroiseadh isteach san ithir, atmaisféar agus uisce le tionchar ar daoine agus fiadhúlra áitiúil. Níl [[athchúrsáil]] ag tarlú go ginearálta le 15% den bruscar á athúsáid.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://www.blic.rs/society.php?id=2863|teideal = Seirbia ag athchúrsáil 15% dá mbruscar|publisher=Blic|accessdate=28 April 2010}}&lt;/ref&gt;

Is é [[an Danóib]] an abhainn is mó le 588 cm agus is é foinse tábhachtach uisce úr. Is iad [[Sava]], [[Morava Mór|Morava]], [[Tisza]], [[Drina]] agus [[Ibar (abhainn|Ibar]] aibhneacha tábhachtach chomh maith. Doirteann formhór na haibhneacha isteach sa [[an Mhuir Dhubh|Mhuir Dhubh]], tríd na Daóibe. Is é [[Belo Jezero]] an loch is mó, suite sa [[An Vóvaidín|Vóvaidín]], 25 cm² agus is é [[Jelovarnik]] an eas is airde ag 71 méadar in Kopaonik.

[[Íomhá:Morava river2.jpg|thumb|170px|&lt;small&gt;[[Morava Mór]], radharc ó [[Lapovo]].&lt;/small&gt;]]
[[Íomhá:Parc national Tara Serbie.jpg|thumb|190px|&lt;small&gt;[[Teamhair (Sliabh)|Páirc Náisiúnta Teamhrach]] agus abhainn [[Dríona]].&lt;/small&gt;]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! Abhainn
! Cm in Seirbia
! Fad Iomláin&lt;br /&gt;(km)
! Méid Tíortha
|-
| 1
| [[An Danóib]]
| 588
| 2783
| 9
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 2
| [[Morava Mór]]
| 493
| 493
| 1
|-
| 3
| [[Ibar (abhainn)|Ibar]]
| 250
| 272
| 2
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 4
| [[Drina]]
| 220
| 346
| 3
|-
| 5
| [[Sava]]
| 206
| 945
| 4
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 6
| [[Timok (abhainn)|Timok]]
| 202
| 202
| 1
|-
| 7
| [[Tisza]]
| 168
| 966
| 4
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 8
| [[Nišava]]
| 151
| 218
| 2
|-
| 9
| [[Abhainn Timiş]]
| 118
| 359
| 2
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 10
| [[Abhainn Bega|Begej]]
| 75
| 244
| 2
|}

== Polaitíocht ==
Is poblacht pharlaiminteach í Seirbia le córas ilpháirtí. Tá Comhthionól Náisiúnta aon seomra reachtaigh aici agus toghtar 250 go cionmhar ar feadh téarma ceithre bhliain. Déanann an Príomh Aire leis na hairí rialtais na cinneadh tábhachtach. Toghtar uachtarán a freastalaíonn mar cheann stáit agus is post ainmniúil é an tUachtarán don chuid is mó. Bhí an toghcháin is déanaí ar 6 Bealtaine May 2012. Bhuaigh Páirtí forásach na Seirbia ach bhí air comhrialtas a fháil ar deireadh. Is é [[Tomislav Nikolić]] Uachtarán na tíre ó 2012.
Ó 1999 tá an Cosaiv faoi riail UNMIK de bharr Rún 1244 na Náisiúin Aontaithe. Tá rialtas sealadach le comthionól agus uachtaráin ann. Cé gur fhógraigh an tionól neamhspleáchas ó Seirbia, níl aitheantas forleathan faighte aici. I dtuairim Seirbia tá an fógra mí-dleathach agus neamhdhlisteanach.

=== Rannog Riaracháin ===

Roinntear Seirbia i 5 réigiúin éagsúil: [[An Vóvaidín|Vóvaidín]], [[Béalgrád]], [[Šumadija agus Iarthar Seirbia]], Deisceart agus Oirthar Seirbia agus [[An Chosaiv|Cosaiv &amp; Metohija]]. Tá Vóvaidín agus Cosaiv mar Chúigí Féinrialaitheach. Tharr sin tá Seirbia roinnte i 150 Bardais agus 24 cathracha mar aonaid rialtais áitiúla. As sin tá 47 suite in Deisceart agus Oirthiar Seirbia, 52 in Šumadija agus Iarthar Seirbia, 39 in Vóvaidín agus 28 (nó 37) sa Chosaiv. Tá 6 cathair suite in Deisceart agus Oirthar Seirbia, 10 i Šumadija agus Iarthar Seirbia, 6 i Vóvaidín, agus 1 sa Chosaiv, agus ar ndóigh Béalgrád le stádas  ar leith mar phríomhchathair.

=== Caidreamh Coigríche ===
Tá 64 ambasáide, agus 22 consalachta i measc 14 tíortha aici, chomh maith le 3 ionadaí seasta chuig na Náisiúin Aontaithe agus roinnt eagraíochtaí idirnáisiúnta eile. Tá 65 ambasáide agus 5 conslachta lonnaithe insan tír í féin. Tá ionadaí ó [[Údarás Náisiúnta na Palaistíne]] chomh maith. Tá Seirbia mar bhall de eagraíochtaí idirnáisiúnta tábhachtach ina measc: NA, Comhairle na hEorpa, ESCE, Comhpháirtíocht na Síochána, CEMD agus CSEL. Tá sí freisin mar iarrthóir oifigiúil le bheith mar bhaill den Aontas Eorpach. Dúirt iar uachtarán na Seirbia [[Boris Tadić]] go raibh gnóthaí leis an [[Aontas Eorpach]], [[An Rúis]], [[Na Stáit Aontaithe]] agus [[An tSín]] mar &quot;ceithre cholún&quot; gnóthaí eachtra na Seirbia.

Ar an 17 Feabhra 2008, d'fhógraigh an chúige Cosaive neamhspleachas ó Seirbia, ag búnú [[Poblacht na Cosaive]]. I measc tíortha eile, ní thugann Seirbia, An Rúis, An tSín aitheantas oifigiúil don stáit. Tá Seirbia réidh le bac a chur os chomhair Cosaive agus í ag iarraidh bheith mar bhall eagraíochtaí idirnáisiúnta agus níl iarratas curtha isteach chuig na NA ag Poblacht na Cosaive fós. Nuair a thug tíortha áirithe aitheantas do Chosaive, tharraing sé a chuid ambasadóirí mar agóid. Ní dheidéileáileann Seirbia leis an gCosaiv ach tríd eagraíochtaí mar UNMIK agus EULEX. Tá cainteanna ag dul ar aghaidh idir Seirbia agus an Chosaiv le cabhair ón AE sa Bhruiséil.
Chuir Seirbia iarratas isteach le bheith mar bhaill an Aontas Eorpach i mí Nollaig 2009. In ainneoin fadhbanna áirithe, i mí Nollaig 2009, thosaigh an AE ag trádáil arís léi agus níl gá le víossa ag Seirbiagh sna tíortha Schengen. Fuair Seirbia stádas iarrthóir oifigiúil don AE ar 1 Márta 2012.

== Geilleagar ==

Ón [[Dara Cogadh Domhanda]] ar aghaidh tá Seirbia tar éis forbairt ó tír a raibh a geilleagar bunaithe ar talamhaíocht go geilleagar ina bhfuil talamhaíocht agus mianadóireacht fós tábhachtach. I rith ré na Iúgaslaive bhí sé forbatha measartha mar aon le meán an tír iomláin ach bhí difríochtaí áirithe ó réigiúin go réigiúin. Bhí [[Béalgrád]] mar an cathair is mó forbatha sa tír leis an g[[An Chosaiv|Cosaiv]] mar an réigiúin is lú forbartha chomh maith leis an réigiúin úd in aice an teorainn le [[Montainéagró]]. Tháinig meath ar gheilleagar na Seirbia de bharr briseadh suas na Iúgaslaive, agus buamáil NATO i rith [[1999]].

Bhí brú mór ar gheilleagar na Seirbia ag tús na 1990í de bharr smachtbhanna a chuir na Náisiúin Aontaithe uirthi sa bhliain [[1992]] mr gheall ar an gcogadh sa [[An Chróit|Chróit]] agus [[Boisnia]].  Cuireadh deireadh iomláin leis na smachtbhanna sa bhliain [[2005]] nuair a normalaigh siad a chuid trádála leis na Stáit Aontaithe. 

Tá 16,6% den OTI in earnáil na talmhaíochta, in earnáil na tionscalaíochta; 25,5%, in earnáil an fháilteachais; 57,9%. Sa bhliain [[2008]] bhí an OTI iomláin ag 79,662 billiúin dollar agus bhí an OTI in aghaidh an duine ag 10,792 dollar. Tá talmhaíochta an-tábhachta sa [[Vóvaidín]]. Fásann siad cruithneacht, coirce, [[lus na gréine]], pónáirí soighe agus glasraí. Tá cáil ar Šumadija dá úllord; tagann fíon ó Vršac, sléibhte Fruške gore agus Župa. Tá feirmeoireacht ainmhí go háirithe i Raškoj agus oirthiar Seirbia. Tá ithir Metohija ag fás arbhar. Sa Chosaiv tá an suíomh is mó ligníte san Eoraip. Tá copar le fáil i measc sléibhte Homoljska. I dtuaisceart Banata tá neart ola agus gas nádúrtha le fáil.

Tá thart ar 2,961,000 i lucht oibre Seirbia le ráta dífhostaíochta 14% (50% sa Chosaiv), 30% in earnáil talmhaíochta, 46% in earnáil tionscalaíochta agus 24% in earnáil an fháilteachais. Tá ráta boilscithe thar 6.5% aici.

Faigheann Seirbia a chuid earraí don chuid is mó ó tíortha san Aontas Eorpach ([[An Ghearmáin]], [[An Ostair]], [[An Iodáil]]), [[na Stáit Aontaithe]], [[Daon-Phoblacht na Síne]]. Díolann Seirbia chuid dá chuid earraí do tíortha an iar-Iúgslaive, Poblacht Seirbia (B&amp;H) agus an [[An Mhacadóin Thuaidh|An Mhacadóin]]. Tá easnamh na n-iomportáile aici ag thart ar 6 billiúin dollar ([[2005]]).

== Muintir na Tíre ==

Tá 7,120,666 (Deireadh Fómhair 2011) daoine ina gcónaí sa tír (gan an Chosaiv san áireamh), agus de réir tomhais an CIA, tá 1.8 milliún daoine ina gcónaí sa [[An Chosaiv|Chosaiv]], formhór dóibh ina Albánaigh le mionlach Seirbiagh Cosaive chomh maith. Is iad Seirbiagh tromlach na tíre ar ndóigh, 83% den daonra (gan an Chosaiv san áireamh). Tá 290,000, Ungáraigh ina gcónaí sa tír, 3.9% den daonra iomláin (agus 14.3% de dhaonra [[An Vóvaidín|Vóvaidín]]). Chomh maith leo siúd tá mionlaigh eile mar Boisniaigh, Roma, Albánaigh, Crótaigh, Bulgáraigh, Montainéagróigh, Macadónaigh, Slóvacaigh, Vlacaogh, Rómánaigh, agus Sínigh. De réir tomhais na NA, tá thart ar 500,000 Roma ina gcónaí i Seirbia. Tá an daonra teifeach is mó san Eoraip aici, thart ar 7% – tháinig thart ar leath milliún teifigh i ndiaidh Cogaidh na hIúgslaive chuig an tír, go háirithe ón gCróit, chomh maith le Boisnia. Deirtear gur fhag thart ar 300,000 daoine de réír na 1990í. Tá daonra sean ag Seirbia (agus i measc na tíre is sine ó thaobh daonra de ar domhain), de dheasca ráta breith íseal.

=== Cathracha ===

{{Cathracha is mó na Seirbia}}
{{Clear}}

=== Reiligiún ===
[[Íomhá:Hram-svetog-save-atipiks-beograd.jpg|thumb|right|[[Teampall Naomh Sava]] i mBéalgrád, an tSéipeal Ortadocsach is mó ar domhain]]
Tá Seirbia ar cheann de na tíortha is measctha san Eoraip ó thaobh reiligiún de. Is í [[Eaglais Cheartchreidmheach na Seirbia|Ortadocsacht an Oirthir]] an chreideamh is mó, le [[Eaglais Chaitliceach|Caitliceachas]] agus [[Ioslam|Moslamaigh]] mar reiligiúin mionlaigh, chomh maith le roinnt creidimh eile. Tá roinnt Eaglais Cheartchreidmheach eile sa tír ina measc Rómánaigh, Vlachaigh, Macadónaigh agus Bulgáraigh mar sin, le chéile tá 84.6% den tír Ortadocsach. De réir daonáireamh 2002, bhí 68.97% den daonra Ortadocsach, 19.11% Caitliceach agus 3.55% Protastúnach sa Vóvaidín. Sna réigiúin [[Seirbia Láir]] agus [[Béalgrád]] tá níos mó ná 90% den daonra Ortadocsach. Sa Chosaiv tá 89% den daonra mar Moslamaigh Albánaigh. 

Tá an [[Caitliceachas]] i láthair sa Vóvaidín go háirithe ó thuaidh de bharr na mionlaigh atá ina gcónaí inti ar nós na hUngáraigh agus na Crótaigh, chomh maith le roinnt Slóvacaigh agus Seicigh. Tá thart ar 388,000 Caitlicigh sa tír nó 5.5% den daonra. Tá roinnt protastúnaigh (1.1%) i measc na mionlaigh sa Vóvaidín chomh maith. Go stairiúil tá pobal láidir Moslamach sa deisceart – Deisceart Raška agus Gleann Preševo Siar ó dheas ach go háirithe. Is Boisniacigh iad, den chuid is mó, le 140,000 daoine nó 2% den daonra, agus ansin Albániagh. I ndiaidh [[An tIonchoisne|Ionchoisnena]] Spáinne tháinig roinnt mhaith Iúdaigh le cónaí sa tír. Tógadh go maith leo sna aoiseanna a tháinig ina dhiaidh ach níos déanaí de bharr na Cogaidh sa 20ú haois níl an daonra Iúdach chomh láidir a thuile. Sa lá atá inniu ann tá thart ar 1,185 Iúdaigh Seirbiagh. Go ginearálta tá reiligiún an-tábhachtach i leith náisiúnachas na réigiúine agus na tíre agus bíonn an Eaglais Cheartchreidmheach páirteach uaireannta i gcúrsaí polaitíochta na tíre.

=== Teanga ===
Is í [[Seirbis]] an teanga oifigiúil agus í á labhaurt ag 88.09% den daonra. Is teanga slávach í ar ndóigh, gaol láidir aici leis an m[[Boisnis]] agus [[Cróitis]]. Baintear úsáid as an aibítir Choireallach, atá go hiomláin foghraíoch, len í a scríobh. Tá aitheantas áirithe ag cúig teanga eile sa Vóvaidín: [[Ungáiris]], [[Slóvaicis]], [[Cróitis]], [[Rómáinis]], Rúitéinis. Ar ndóigh tá [[Albáinis]] á labhairt ó dheas agus sa Chosaiv.

== Cultúr ==

Ar feadh na céadta bliana bhí Seirbia roinnte idir Oirthir agus Iarthar [[Impireacht na Róimhe]]; ansin idir Ríocht na hUngáire agus Impireacht na Bulgáire, Ríocht na bhFranc agus [[Impireacht Bhiosántach|an Bhiosáint]]; ansin idir [[Impireacht Otamánach]] agus [[Impireacht na hOstaire-Ungáire|Impireacht na hOstaire]] chomh maith leis [[an Veinéis]] ó dheas. Chuaigh cultúir na himpireachtaí éagsúla i gcion go mór ar cultúr na tíre. Tá cuma Eoraip Láir i dtuaisceart na tíre, sa deisceart, áfach tá níos mó airí Balcáin nó Meánmhuir aici. 

Bhí tionchar Bhiosántach an-tábhactach de bharr Críostaíocht an Oirthir a tháinig go dtí Seirbia sna Meánaoiseanna. Tá stádas lárnach ag Eaglais Cheartchreidmheach na Seirbia san áit, agus tá na céadta mainistéirigh fós ann mar iarsmaí cultúrtha na tíre. 
Tá ocht suíomh ar liosta UNESCO: Príomhchathar na Meánaoiseanna, Stari Ras, Mainistir ón 13ú haois, Sopoćani, Mainisir ón 12ú haois, Studenica, agus iarsmaí meánaoiseach atá i mbaol sa Chosaiv; na mainistéirigh Visoki Dečani, Muire Mháthair Ljeviš, Gračanica agus Patrarc Peć. Chomh maith leo siúd tá estát Rómhánach Gamzigrad–Felix Romuliana. 

Freisin tá dhá cuimhneachán liteartha, UNESCO: Leabhar Miroslav ón 12ú haois, agus carlann [[Nikola Tesla]] i m[[Béalgrád]].

=== Litríocht ===

Bhí baint mhór ag deartharacha Cyril agus Methodius le litearthacht Seirbia. Ag tosú sa 12ú scríobhadh leabhair in Coireallach. Tá Leabhair Miroslav an leabhar Seirbis is sine. I measc na scríbhneoirí tábhcatacha sna meánaoiseanna bhí: Sava Nemanjić, Nun Jefimija, Stefan Lazarević, Constantine Kostenets. I ndeireadh an 17ú haois. bhí scríbhneoirí mar Andrija Zmajević, Gavril Stefanović Venclović, Jovan Rajić, Zaharije Orfelin tábhachtach. Níos déanaí tháinig Dositej Obradović agus Jovan Sterija Popović ar an bhfód. 

Sa 19ú haois bhí athbheocháin cúltúrtha ag dul ar aghaidh. Rinne Vuk Stefanović Karadžić bailiúcháin ar litríocht na ndaoine, leasaigh sé an teanga agus litríú chomh maith le haistriúcháin nua ar an Tiomna Nua. Sa chéad chuid den 19ú haois bhí Rómánsaíocht coitianta, agus ansin tháinig Réalaíoch chuig an tír. Sa 20ú haois tá cáil idirnáisiúnta ar leith ag [[Ivo Andrić]] a bhuaigh an [[Duais Nobel na Litríochta]] don úrscéal ''Droichead ar an Dríona'' chomh maith le scríbhneoirí mar Isidora Sekulić, Miloš Crnjanski, Branko Ćopić, Meša Selimović, [[Borislav Pekić]], agus [[Milorad Pavić]]. Chomh maith leo siúd bhí filí tábhachtach mar Milan Rakić, Jovan Dučić, Desanka Maksimović, Miodrag Pavlović, Vladislav Petković Dis, Branko Miljković, Vasko Popa. 

Ag deireadh an 20ú haois agus tús and 21ú haois tá cáil áirithe idirnáisiúnta ag Milorad Pavić mar gheall ar a úrscéal ''Úrscéal na Kazaraigh'', mar aon le Momo Kapor, Goran Petrović, Svetlana Velmar-Janković, Svetislav Basara agus Zoran Živković. Tá 551 leabharlainn poiblí i Seirbia, ina measc dhá Leabharlann Náisiúnta; ceann acu i m[[Béalgrád]] le thart ar 5 milliún imleabhair agus Matica Srpska (institiúid cultúrtha is sine sa tír bunaithe sa bhliain 1826) i [[Novi Sad]] le thart ar 3.5 milliún imleabhair. 

Sa bhliain 2010 d'fhoilsiú 10,989 leabhair agus bróisiúir. Tá Margadh Leabhair Béalgrád ar siúil gach bliain agus í mar an ócáid cúlturtha is mó sa tír le 158,128 cuairteoirí sa bhliain 2013. Is é an Duais NIN, an duais is tábhachtach liteartha sa tír a bhronntar gach Eanáir don leabhair nua is fearr i [[Seirbis]].

I leith scannáin tá clú agus cáil ag [[Emir Kusturica]] toisc gur bhuaigh sé an Paln d'or dhá huaire ag Féile Scannán Cannes, do na scannáin ''When Father Was Away on Business'' sa bhliain 1985 agus ''[[Underground]]'' sa bhliain 1995.

=== Ceol ===

Deirtear gurb é an cumadóir agus ceoleolaí Stevan Stojanović Mokranjac athair ceol nua-aimseartha Seirbia. Tá trí árais ceoldrámaíochta sa tír agus ceithre ceolfhoireann shiansach. Tá BEMUS ar cheann de na féilí ceoil clasaiceach is cáiliúla in Oirdeisceart na hEorpa.  

Sa cheol traidisiúnta úsáidtear uirlisí mar na [[Píoba uilleann|píoba uileann]] (Gaida), feadóga (idir móra agus beaga), coirn, trumpaí, liúiteanna, salmchruiteanna, drumaí agus ciombail. Glaotar '''[[kolo]]''' ar an damhsa céilí atá acu. Ar ndóigh bíonn éagsúlachtaí le feiceáil ó áit go háit. Bhí filíocht eipiciúil tábhachtach i mbealoideas Seirbia agus na Balcáin ar feadh na céadta bliana agus uaireannta seintear an ''[[gusle]]'' le na dánta nó amhráin seo. Cur síos ar eachtraí stairiúil agus miotasúil ab ea na heipic seo. 

Glaotar Turbo-folk ar cheoil a bhfuil mar mheascann de cheol na ndaoine le foghar pop agus damhsa comhaimseartha. I measc na ceoltóirí cáiliúla tá [[Ceca]], Aca Lukas, Jelena Karleuša agus Seka Aleksić.

Tá Práis Balcánach, nó truba (&quot;trumpa&quot;) cáiliúil chomh maith. Go stairiúil bhí baint aige le saighdiúirí ach anois bíonn sé le cloisteáil ag ócáidí tábháchtach mar bhaistiú linbh, bainis agus sochraid. Gach bliain bíonn Feili Trumpaí Guča le níos mó ná 300,000 daoine i láthair. 

Bhí raic ceoil gníomhach sa tír sna 70í agus 80í agus ina measc na grúpaí cáiliúla tá [[Riblja Čorba]], [[Bajaga i Instruktori]],  [[Električni Orgazam]], [[Partibrejkers]], agus [[Van Gogh (Banna Ceoil)|Van Gogh]]. Sa bhliain 1985 chuaigh [[Rory Gallaghar]] ar thuras tríd an Iugaslaiv agus sheinn sé i mBéalgrád. Gach bliain bíonn féile ceoil [[Féile EXIT|EXIT]] ar siúil i [[Novi Sad]], féile atá cáiliúil ar fud na hEorpa.

==== Ceol Éireannach i Seirbia ====
[[Íomhá:Orthodox Celts u Banja Luci.jpg|thumb|right|160px|&lt;small&gt;Orthodox Celts beo i [[Banja Luka]]&lt;/small&gt;]]
Tá móréileamh chomh maith ar cheol agus chultúr na hÉireann i Seirbia. Tá bannaí ceoil mar [[Orthodox Celts]] agus [[Irish Stew]], i measc grúpaí eile, ag seinnt agus ag cur chun chinn ceol Éireannach sa réigiúin. Tá leagan seolta ag na bannaí seo de amhráin cháiliúil Éireannach mar ''[[Star of the County Down]]'',&lt;ref&gt;{{cite web|url = https://www.youtube.com/watch?v=HEt2XdN_TbQ|teideal=''Star of the County Down'', Orthodox Celts}}&lt;/ref&gt; [[Rocky Road to Dublin|''Rocky Road to Dublin'']]&lt;ref&gt;{{cite web|url = https://www.youtube.com/watch?v=B_e7QbWc5mI|teideal=''Rocky Road to Dublin'', Othodox Celts}}&lt;/ref&gt; agus [[Skibbereen|''Skibbereen'']].&lt;ref&gt;{{cite web|url = https://www.youtube.com/watch?v=B7n_71HLRyA|teideal = Skibbereen, Irish stew}} &lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Irish Stew of Sindidun, 2014.jpg|thumb|left|160px|&lt;small&gt;Irish Stew Beo&lt;/small&gt;]]

Tá tionchar ar leith ag na ''[[Pogues]]'', ''[[Flogging Molly]]'' agus na ''[[Dubliners]]'' ar na bannaí seo agus go ginearálta baineann siad leis an seánra [[raic-ceilteach]].&lt;ref&gt; {{cite web|url=https://balkanrock.com/intervjui/bojan-petrovic-irish-stew-of-sindidun-ne-mozemo-svi-da-budemo-centarfori-mora-neko-i-da-cuva-gol/|teideal= Agallamh le Bojan Petrovic}}&lt;/ref&gt; Cumann siad roinnt amhraín leo féin agus iad fós ag cloí le fuaim áirithe Éireannach agus bíonn ceol traidisiúnta le cloisteáil iontu chomh maith. Bíonn ceolchoirm mór ag Orthodox Celts ar Lá Fhéile Phádraig gach bliain i mBéalgrád agus tá clú agus cáil orthu ag seinm ag an bhFéile Beoir i rith an tsamhraidh chomh maith. &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/music/artists/64b2c03a-bbe8-4389-81a0-983c104426c3|teideal= Orthodox Celts ar BBC}}&lt;/ref&gt;

Sa bhliain 2013 d'aigríodh Féile Éireannach, a chuir béim ar scannáin Éireannach agus bhí an féile ar siúil, le damhsóirí [[Lord of the Dance]] i láthair.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://irishfest.rs/|teideal=Féile Éireannach i Seirbia}}&lt;/ref&gt; Sa bhliain 2015 tháinig [[Lisa Hannigan]], bhí dramaíocht, scannáin agus neart ceoil chomh maith leis sin d'athraigh siad soilsí ar droichead thar na habhainn go glas mar chuid den Fhéile.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://arhiva.alo.rs/vesti/aktuelno/pogledajte-beogradski-most-svetog-patrika-foto-galerija/89824|teideal= Féach ar Droichead Béalgrád ar Lá Fhéile Phádraig}}&lt;/ref&gt; 

Bíonn neart oíchí Éireannacha i dtíthe tábhairne éagsúil, go háithithe T-Pub, a chuireann ceol Éireannach chun chinn. Chomh maith leis sin tá trí grúpa éagsúil damhsóirí (''Celtic Rhythm'', ''Erin's Fiddle'' agus ''Irish Dance Belgrade'') a dhéanann damhsa Éireannach agus damhsa ar an sean nós i mBéalgrád agus ar fud na tíre. Tá cumann lucht leanúna club sacair [[Celtic Football Club|Celtic]] ann chomh maith.

=== Bia ===
[[Íomhá:Serbian Sarma (cropped).jpg|thumb|right|160px|&lt;small&gt;''Sarma'' sé sin cabáiste agus feoil mhionaithe &lt;/small&gt;]]
Tá cosúlachtaí le feiceáil i mbia Seirbia agus bia a n-itear ar fud na Balcain. Tá tionchar ar leith ag teacht ón Ghréig, Tuirc agus Ostair. Tá bia an tábhachtach i saol na ndaoine go háirithe i rith saoire eaglasta mar Nollaig, Cáisc agus laethanta áirithe mar [[slava]].
Príomhbhia na tíre ná arán, feol, glasraí agus torthaí agus táirgí déiríochta. Tá arán tábhachtach mar shampla go traidisiúnta tugadh arán agus salainn don aoi. Sainbhia áirithe ná ćevapčići (feoil mhionaithe griollta agus mar ispíní), pljeskavica (cosúil le burgar), sarma (cabáiste agus feoil mhionaithe), agus kajmak (uachtar téachta). 

Freisin is mó leo alcól, go hairithe rakía (rakija), driogtha ó torthaí áirithe agus tá sé le fáil ar fud an réigiúin. Deirtear gurb é Slivovitsa (šljivovica), déanta le pluma, an deoch náisiúnta.

=== Spórt ===

Tá spórt mar gné tábhachtach i sochaí Seirbia. Tá móréileamh áirithe ar na spóirt seo a leanas sacair, cispheil, leadóg, eitpheil agus peil-uisce. Mar aon le clubanna proifisiúnta spóirt sa Spáinn tá clubanna áirithe gníomhach i spóirt éagsúla. Is iad ''Crvena Zvezda'', ''Partizan'', agus ''Beograd'' na clubanna lonnaithe i m[[Béalgrád]], ''Vóvaidín'' i [[Novi Sad]], ''Radnički'' i [[Kragujevac]] agus ''Spartak'' in [[Subotica]] na cinn is mó agus is rathúla sa tír.
[[Íomhá:Logo FC Red Star Belgrade.svg|thumb|left|100px]]
Is é sacair an spórt is cáiliúil i Seirbia. Thar na blianta tháinig roinnt imreoirí peile cáiliúla ón réigiúin mar [[Dragan Džajić]] agus le déanaí [[Nemanja Vidić]] (a imríonn le [[Manchester United]]), [[Dejan Stanković]] agus [[Branislav Ivanović]]. Le déanaí níl ag éirí go maith leis an bhfoireann náisiúnta cé gur glac sí páirt i gCorn an Domhain trí huaire as na cúig cinn is déanaí. Is iad [[Crvena Zvezda]] agus [[FK Partizan|Partizan]] (as Béalgrád) na príomh clubanna sacair sa tír. Is é Red Star an t-aon club ón Oirthar a bhuaigh príomh corn UEFA (sechas Steaua Bucarest), bhuaigh siad [[Corn na hEorpa]] sa bhliain 1991. Bhí Partizan mar an chéad foireann ón oirthiar a d'imir i craobh corn Eorpach (1966). Glaotar an Dearbaí Síoraí ar iompairc an dá club agus é mar an iompairc spóirt is spreagúil ar domhain. Imríonn siad i SuperLiga na Seirbia leis breathnóirí is mó as na spóirt go léir. Is é Partizan curadh na tír faoi láthair.

I leith na cisphéile is í Seirbia ceann de na tiortha is mó clú aige lasmuigh na Stáit Aontaithe. Tá craobh an domhain buaite ag na foireann na bhfear dhá huaire (1998 agus 2002), craobh na heorpa trí huaire (1995, 1997, agus 2001), agus bonn airgid sna cluichí Oilimpeacha 1996. Sa 20 bliain is déanaí tá 22 imreoirí Seirbiach tar éis imirt san NBA, [[Predrag &quot;Peja&quot; Stojaković]] (Sárimreoir NBA trí huaire), Vlade Divac (Sárimreoir NBA 2001 NBA agus Dámhachtain na Laoch FIBA), Predrag Danilović, Vladimir Radmanović, Nenad Krstić, Marko Jarić, agus Željko Rebrača ina measc. Tá clú agus cáil bainte amach ag &quot;Scoil Cóitseálaí na Seirbia&quot; de bharr na traenálaithe a tháinig uaidh. Bhí Partizan mar croabh an hEorpa sa bhliain 1992.

Tá móréileamh áirithe freisin ar leadóg de bharr rath [[Novak Đoković]], agus rath áirithe na mban frieisn ma shampla Ana Ivanović agus Jelena Janković.


== Tagairtí ==
{{Reflist}}


{{AE}}
[[Catagóir:An tSeirbia| ]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe|S]]</text>
      <sha1>l0e3c3w82wwwt0z01rysp748ovzjylh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Béalgrád</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14399</id>
    <revision>
      <id>1063003</id>
      <parentid>1052495</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3632" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is í '''Béalgrád''' [[príomhchathair]] na [[an tSeirbia|Seirbia]] agus an chathair is mó sa tír chéanna. Tá sí lonnaithe ar chumar na habhainn Sava agus Danóibe. Is í an chiall atá ag a hainm ná Cathair Bhán. Tá níos mó ná 1.6 milliún daoine ann agus tá thart at 3 milliún sa cheantar iomláin uirbeach. Tá sí mar cheann de na cathracha is mó i lár na hEorpa.
Thart ar an 6ú mílaois bhí an cultúr réamhstairiúil is mó san Eoraip, Vinča, ag forbairt san áit. Níos déanaí bhí Thraco-Dacians ina chónaí sa réigiúin agus i ndiaidh 279 RC, thóg [[na Ceiltigh]] an chathair agus glao siad Singidūn air. Ghabh na Rómhánaigh an áit i rith réimeas [[Augustus]], agus tugadh cearta cathrach dó i lár na dara haoise. Lonnaigh na Slavaigh é sna 520í, athraigh riall na cathrach cúpla huaire idir na Francaigh, [[Impireacht Bhiosántach|Biosántaigh]] agus [[An Ungáir|Ungáraigh]] ach sa 13ú haois thóg an Rí Seirbiach, [[Rí Stephen Dragutin|Stephen Dragutin]] (1282–1316), é mar príomhchathair a ríocht. Sa bhliain 1521 ghabh na h[[An Impireacht Otamánach|Otamánaigh]] Béalgrád. Thóg na Habsurgaigh é roinnt uaire i rith na cogaidh leis na hOtamánaigh agus scriosadh chuid mhaith den chathair. Sa bhliain 1841 bhí Béalgrád arís mar phríomhchathair Seirbia. D'fhán tuaisceart Bhéalgrád mar dún faire na Habsburgaigh go dtí an bhliain 1918. Agus í mar suíomh straitéiseach, throideadh ina leith i measc 115 cogaidh agus scroiseadh í 44 huaire. Bhí Béalgrád mar phríomhchathair [[an Iúgslaiv]] ón bhliain 1918 go dtí a lánscor deiridh sa bhliain 2006.
Tá stádas áirithe riaracháin ag Béalgrád i riarú na tíre. Roinntear an t-achar uirbeach i 17 bardais, comhairle áitiúil ag gach ceann acu. Tógann sí 3.6% de achar na tíre agus 22.5% de daonra na tíre ina gcónaí sa chathair.

== Tír Eolas ==

Tá Béalgrád lonnaithe 116.75 méadar os cionn leibhéal na farraige agus suíonn sé ar chumar na Danóibe agus Sava. Suíonn craoí stairiúil na cathrach, [[Kalemegdan]], ar bhruach dheis an dá abhainn. Ón 19ú haois, tá an cathair ag forbairt ó dheas agus soir; i ndiaidh [[an Dara Cogadh Domhanda]], tógadh [[Novi Beograd]] (Béalgrád Nua) ar bhruach clé na habhainn Sava, ag ceangal Béalgrád le [[Zemun]]. Tá an chathair tar éis fás agus comhphobail bheag mar Krnjača agus Borča a áireamh. Tá achar lár na cathrach 360 ciliméadar cearnaithe, ach leis an achar uirbeach tá 3,223 km2 aige. Tríd an stair, bhí Béalgrád ag scaradh an Iarthar ón Oirthear.
Ó bhruach dheis na Sava, tá lár na cathrach dronnlach. Isé Cnoc Torlak ag 303 m an point is airde i mBéalgrád. Ó dheas na cathrach tá sliabh Avala (511 m) agus Kosmaj (628 m). Ar taobh eile na haibhneacha tá an talamh plánach don chuid is mó.

=== Aeráid ===

Is í raon na meán-theocht mhíosúil a bhíonn ag Béalgrád ná 0.4&amp;nbsp;°C i mí Eanáir go 21.8&amp;nbsp;°C i mí Iúil, leis an meán bliana ag 12.2&amp;nbsp;°C. Tá 31 laethanta sa bhliain ina mbíonn an teocht os cionn 30&amp;nbsp;°C, agus 95 laethanta ina mbíonn an teocht os cionn 25&amp;nbsp;°C. Faigheann Béalgrád 680 miliméadar deascadh sa bhliain. Bíonn 2,025 uaireannta cloig aige ina mbíonn an ngriain ag spalpadh. Go hoifigiúil is é an teocht is airde a bhí acu riamh i mBéalgrád ná +43.6&amp;nbsp;°C, ar an 24 Iúil 2007, agus an teocht is isle a bhí acu ná −26.2&amp;nbsp;°C ar an 10 Eanáir 1893.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol-tír-rs}}

[[Catagóir:Cathracha]]
[[Catagóir:Cathracha Seirbia]]
[[Catagóir:An tSeirbia]]</text>
      <sha1>mw5poo9mfn8w2ku837w1fszv2lcdjg5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>CLG Craobh Chumhra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14437</id>
    <revision>
      <id>1063299</id>
      <parentid>1051888</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:45:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5067" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{Bosca Eolais club CLG|
 Club CLG = Craobh Chumhra |
 parishmap = Mungret parish.gif |
 clubmap = Mungret-Crecora club.gif |
 Béarla = Crecora |
 crest = Crecora.jpg |
 bunaithe = 1968 |
 contae = [[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]] |
 roinn = Cathrach |
 peil = Sóisear B |
 iomáint = Sóisear A |
 dathanna = Uaine is ór |
 páirc = An Sceachánnach, Craobh Chumhra, [[Contae Luimnigh]] |
  pattern_la1 =  |
  pattern_b1  =  _yellowhorizontal|
  pattern_ra1 =  |
  leftarm1    = 008000 |
  body1       = 008000 |
  rightarm1   = 008000 |
  shorts1     = FFFFFF |
  socks1      = 008000 |
}}

Is club [[Cumann Lúthchleas Gael]] i [[CLG Coiste Luimneach|gContae Luimnigh]] é '''CLG Craobh Chumhra '''.

== Suíomh ==
Tá sé bunaithe i leath-pharóistí Craobh Chumhra, an chuid theas de pharóiste Mungairit/Craobh Chumhra i lár [[Contae Luimnigh|Chontae Luimnigh]], 10km siar ó dheas ó lár [[Luimneach|Chathair Luimnigh]]. Tagann formhór dá imreoirí as sráidbhaile Craobh Chumhra agus na ceantracha tuathe máguaird ar nós Léim an Fhia, Cill Pheacáin agus An Sceachánach, ach is féidir le gach peileadóir agus iománaí as paróiste uile Mungairit/Craobh Chumhra imirt le Craobh Chumhra. Tagann chuid dá imreoirí as Mainistir chomh maith, paróiste ar thaobh theas Craobh Chumhra ná fuil aon club CLG ann.

== Cluichí ==
Imríonn Craobh Chumhra an [[peil Ghaelach|pheil]] agus an [[iománaíocht|iomáint]] ach bhí béim an chlub dírithe i gcónaí go láidir i dtreo na hiomána.

== Stair ==
Cé gur bhnaíodh club iomána i gCraobh Chumhra sa bhliain 1885, dúnadh agus ath-eagraíodh é ar roinnt ócáid on am sin i leith. Tá tuarisc ann ón mbliain 1885 faoi chomórtas iomána a imríodh i mBaile an Fhaoitigh inar bhuaigh [[CLG Saor Theas|Saor Theas]] thar Naomh Mícheál, Na Seamróga agus Craobh Chumhra. 

Sna blianta ná raibh an club gníomhach, d'imir iománaithe na háite le club eile an pharóiste [[CLG Mungairit|Mungairit]], [[CLG Saor Theas|Saor Theas]] nó [[CLG Feadamar|Feadamar]]. Bhí club dá chuid féin ag paróiste Mainistir ó am go ham le linn blianta tosaigh [[Cumann Lúthchleas Gael|CLG]]. Tá cuntas ann ó Mhí Samhna na bliana 1895 faoi chluiche a chailleadar i gcoinne Saor Theas i mBaile Uí Shíoda agus bhíodar ag glacadh páirt i gcomórtaisí iomána i lár agus oirthear an chontae suas go dtí [[An Chéad Chogadh Domhanda]].

D'imir Craobh Chumhra in éineacht le [[CLG Mungairit|Mungairit]] mar ''Mungairit/Craobh Chumhra'' idir na blianta 1961 agus 1968. Nuair a scrios an club sin, bunaíodh an club Craobh Chumhra atá sa lá inniu ann.

Ba chlub beag sóisear é Craobh Chumhra suas go dtí an bhliain 2001 nuair a bhuadar Craobh Iomána Sóisear B na Cathrach i ndiaidh an lámh in uachtar d'fháil ar [[CLG Sáirséiligh na Mainistreach|Sháirséiligh na Mainistreach]] sa chluiche ceannais. Dhá bhliain ina dhiaidh sin, d'éirigh leo [[CLG Baile Bricín/An Bóthar Mór|Baile Bricín]] a shárú chun Craobh Iomána Sóisear B Chontae Luimnigh a bhuachaint. Sa bhlian 2007, shroicheadar cluiche leathcheannais Craobh Iomána Sóisear A an chontae.

Ós rud é go raibh club peile sinsear sa pharóiste le linn blianta na 200í, mealladh na himreoirí ab fhearr chuig Mungairit agus bhí blianta ann nuair ná raibh aon fhoireann dá chuid féin ag Craobh Chumhra i gCraobh Peile Sóisear B na Cathrach.

== Páirc Imeartha ==
[[Íomhá:MonaleenCrecoraJBH220401.jpg|220px|thumb|right|Craobh Chumhra v [[CLG Móin a' Lín|Móin a' Lín]], Srath-chomórtas Iomána Sóisear B Chathair Luimnigh i Móin a' Lín ar an 22ú Aibreán 2001.]]
Nuair a ath-bhunaíodh Craobh Chumhra, d’imríodar ar thailte a bhí ar chíos acu ó fheirmeoir na h-áite ach, nuair a fuair sé bás, ní raibh aon páirc imeartha ar feadh roinnt blianta. Sa bhliain 1988, cheannaíodar páirc i Sceach an Átha, lámh le sráidbhaile Craobh Chumhra ach atá suite i bparóiste Mainistir, agus osclaíodh í sa bhliain 1991.

== Imreoirí Cáiliúla ==
Ba é Pádraig Mac Aodha (''Patsy Keyes'') an chéad imreor as Craobh Chumhra a d’imir do chontae nuair a roghnaíodh é ar fhoireann peile Luimneach sa bhliain 1995.

== Naisc Sheachtracha ==
* [http://crecoramanistergaa.ie/ Crecora G.A.A. Club (Béarla)]
* [http://limerick.gaa.ie/ Limerick GAA (Béarla)]
* [http://www.limerickdioceseheritage.org/MungretCrecoraRaheen.htm Mungret-Crecora Parish (Béarla)]
* [http://www.limerickdioceseheritage.org/Manister.htm Manister Parish (Béarla)]
* [http://www.askaboutireland.ie/reading-room/sports-recreation/sport/o-ceallaigh-gaa-collectio/content-of-the-o-ceallaig/ Altanna nuachtáin a fhoilsíodh faoi stair CLG i gContae Luimnigh (Béarla)]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
* ''“One Hundred Years of Glory: A History of Limerick GAA”'', Ó Ceallaigh, Séamus &amp; Murphy, Seán, 1984, (Béarla).

{{Clubanna CLG i gContae Luimnigh}}

[[Catagóir:Clubanna Iomána|Craobh Chumhra]]
[[Catagóir:Clubanna Peile Gaelacha|Craobh Chumhra]]
[[Catagóir:Clubanna CLG i gContae Luimnigh|Craobh Chumhra]]</text>
      <sha1>fl0yjyi36ukfcbdumh0db5pflzzui47</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Podchraolachán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14654</id>
    <revision>
      <id>1063087</id>
      <parentid>1048667</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:23:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7424" xml:space="preserve">Is éard is '''podchraolachán''' ann ná modh oibre le comhaid dhigiteacha mheán - comhaid fhuaime agus físchomhaid - a scaipeadh ar an [[Idirlíon]] trí fhothaí sindeacáitithe le hiad a sheinm ar sheinnteoirí iniompartha meán nó ar [[Ríomhaire pearsanta|ríomhairí pearsanta]]. D'fhéadfá a rá gur saghas cláracha [[raidió]] atá i gceist ach amháin gur tríd an Idirlíon a dháiltear iad, agus gur féidir éisteacht leo ag pé am is rogha leat. Sa [[Gaeilge|Ghaeilge]], is fearr '''podchraoladh''' a thabhairt ar an gcomhad nó ar an ábhar atá sa chomhad, agus '''podchraolachán''' nó '''podchraoltóireacht''' ar an modh oibre, ach úsáideann an [[Béarla]] an téarma ''podcast'' sa dá chiall. An duine a bhíonn ag taifeadadh ábhair i bhfoirm podchraolta agus ag scaipeadh comhad podchraolta, is féidir '''podchraoltóir''' a thabhairt air. 

== An téarma Gaeilge ==

B'é [[Conn Ó Muineacháin]], iriseoir agus [[blag|blagadóir]], a chum an téarma Gaeilge, agus b'eisean fosta a chuir tús leis an bpodchraoltóireacht Gaeilge ina bhlag, ''An tImeall''. Maidir leis an mbuntéarma Béarla, ''podcast'', is comhthruailliú é as an dá fhocal úd ''iPod'' agus ''broadcast''. 

== An téarma Béarla ==

B'é an t-iriseoir Ben Hammersley a chruthaigh an focal Béarla in alt a scríobh sé don nuachtán úd ''[[The Guardian]]'' ar an [[12 Feabhra]], [[2004]]. B'é [[Apple iPod]] an chéad seinnteoir iniompartha ar forbraíodh bogearra (ríomhchlár) podchraoltóireachta lena aghaidh. Ceadaíonn na scripteanna podchraolacháin na comhaid phodchraolta a aistriú go huathoibríoch a fhad leis an ngléas iniompartha i ndiaidh iad a lódáil anuas (a íoslódáil) ón Idirlíon.

== Modh oibre an phodchraolacháin ==

Is minic a chuireann [[Leathanach gréasáin|leathanaigh ghréasáin]] na bpodchraoltóirí an t-ábhar céanna ar fáil i bhfoirm [[Íoslódáil|íoslódála]] dírí agus [[Beoshruth|beoshrutha]]. Is é an difríocht is tábhachtaí idir iad siúd agus an t-ábhar podchraolta ná gur féidir an podchraoladh a [[Sindeacáitiú|shindeacáitiú]], síntiús a shocrú leis, agus é a lódáil anuas go huathoibríoch nuair a chuirfear ábhar nua ar fáil. Le sin a dhéanamh, ní mór gléas léite fothaí a bheith suiteáilte ar do ríomhaire, agus é in ann [[Fotha (teileachumarsáid)|fothaí]] a léamh sna formáidí [[RSS (fotha)|RSS]] (''Really Simple Syndication'' - Sindeacáitiú Fíorshimplí) nó [[Atom (fotha)|Atom]].

Nuair a bhítear ag scaipeadh comhaid phodchraolta, is é an rud atá ar siúl ná go n-aistrítear comhaid mheáin - comhaid físe nó fuaime le haghaidh ríomhaire - ón bhfreastalaí chuig an ríomhaire cliaint. Lódálann an ríomhaire cliaint anuas comhaid [[XML]] arb iad seoltaí Idirlín na gcomhad meán atá iontu. De ghnáth, is é an cineál ábhar atá sna comhaid mheán ná fuaim nó fís, ach is féidir íomhánna, téacs, comhaid PDF nó do rogha cineál comhad eile a bheith ann chomh maith.

Ar dtús, cruthaíonn an podchraoltóir - nó an té a sholáthraíonn ábhar don phodchraoltóir - cruthaíonn sé comhad, ar nós comhad fuaime i bhformáid [[MP3]], mar shampla. Ansin, cuirtear an comhad seo ar fáil ar an Idirlíon faoi sheoladh Idirlín, is é sin, faoi aitheantóir aonfhoirmeach acmhainne. De ghnáth, cuirtear an comhad ar an bhfreastalaí gréasáin, ach is féidir úsáid a bhaint as rianairí BitTorrent chomh maith. Is féidir na comhaid a chur ar fáil don tsaol mhór nó an rochtain a theorannú do dhream ar leith. 

Ansin, tugann an podchraoltóir le fios do na síntiúsóirí go bhfuil ábhar nua ann. Le sin a dhéanamh, caithfidh sé tagairt a dhéanamh don phodchraolachán i gcomhad de chineál eile, comhad a dtugtar fotha air. Is éard is fotha ann ná liosta de na haitheantóirí aonfhoirmeacha acmhainne (na seoltaí gréasáin) ar féidir an podchraoladh a rochtain tríothu. Is gnách an liosta seo a fhoilsiú i bhformáid RSS, cé gur féidir an fhormáid úd Atom a úsáid chomh maith. Tugann an RSS eolas breise i dtaobh an phodchraolta, ar nós lá a fhoilsithe, teideal an chláir agus cur síos ar an tsraith phodchraolta agus ar a cuid eipeasóidí, cuir i gcás. Is féidir liosta iomlán na n-eipeasóidí a chur in aon fhotha RSS amháin, ach bíonn sé níos coitianta liosta gearr de na heipeasóidí is deireanaí a dhéanamh de, mar shampla nuair atá fotha nuachta ann. Go ginearálta, ní bhíonn ach ábhar ó aon duine amháin in aon phodchraoladh amháin, ach le déanaí, tá sé ag éirí níos coitianta go dtéann dornán daoine le chéile le &quot;comh-phodchraoladh&quot; nó &quot;podchraoladh sóisialta&quot; a léiriú. 

Cuireann soláthraí an ábhair an fotha ar [[freastalaí gréasáin|fhreastalaí gréasáin]], agus glactar leis go bhfanfaidh sé ansin. Is é sin seoladh gréasáin an fhotha (aitheantóir nó aimsitheoir aonfhoirmeach na hacmhainne). Tugann an soláthraí le fios don lucht éisteachta go bhfuil a leithéid d'fhotha ann.

An gléas léite podchraolacháin a choinníonn súil ar phodchraoladh ar leith, is ríomhchlár é a bhíonn á reáchtáil sa chúlra a fhad is a bhíonn an ríomhaire féin ag obair. Seiceálann sé an fotha go tráthrialta. Má thagann athrú ar shonraí an fhotha ó seiceáladh an turas deireanach iad, aithneoidh an gléas léite seoladh gréasáin na míre is úire, agus tosóidh sé á lódáil anuas ón ngréasán go huathoibríoch. Ansin, is féidir an eipeasóid nua a sheinm, a athsheinm agus a chur i dtaisce, cosúil le gach cineál comhad ríomhaire. Tá feidhmchláir ann a aistríonn an t-ábhar íoslódáilte go díreach chuig seinnteoir iniompartha meán an úsáideora, agus é ceangailte den ríomhaire le sreang USB, mar shampla. 

Is é an cineál teicneolaíocht atá i gceist leis an bpodchraolachán ná &quot;teicneolaíocht an bhrú&quot;. Is é sin, is é soláthraí na faisnéise, an podchraoltóir féin, a roghnaíonn na comhaid le haghaidh an fhotha, agus an síntiúsóir ag baint a rogha as na cainéil fotha atá ar fáil. Cé nach mbíonn an t-úsáideoir ag &quot;tarraingt&quot; na gcomhad aonair anuas ón ngréasán, tá blas áirithe de &quot;theicneolaíocht na tarraingthe&quot; ann freisin, nó tá an t-úsáideoir i dteideal síntiús a shocrú leis an iliomad cainéal, nó éirí as a sheansíntiús. Na seirbhísí &quot;brú&quot; a bhí ann ar an Idirlíon roimh lá an phodchraolacháin, cosúil le PointCast, níor cheadaigh siad rochtain chomh forleathan ar ábhar chomh hilghnéitheach.

== Naisc phodchraolacháin trí mheán na Gaeilge ==
* [https://www.rte.ie/rnag/podcasts/ Raidió na Gaeltachta] - leathanach podchraolacháin
* [https://soundcloud.com/rnl Raidió na Life] - leathanach podchraolacháin
* [https://soundcloud.com/raidio-f Raidió Fáilte] - leathanach podchraolacháin 
* [https://soundcloud.com/raidionadtreabh Raidió na dTreabh] - leatanach podchraolacháin
* [http://www.bbc.co.uk/programmes/articles/2zY5c5g4LRgSP0s7cltV2Vl/bbc-gaeilge Blas - BBC] - leathanach podchraolacháin
* [https://www.youtube.com/channel/UCfFeDaLSl8O7VCcC3IDw3vA/ Darren J. Prior-]  Podchraoltaí Gaeilge agus Béarla ar Youtube. 
* [https://gaelscoilriabhach.scoilnet.ie/blog/category/podchraolta-raidio-riabhach/ Gaelscoil Riabhach] - Raidió Riabhach
* [http://gael-taca.com/node/17// Gael-Taca Corcaigh Le Gaeilge] - Clár raidió Ghael-Taca

{{síol}}

[[Catagóir:Gréasán Domhanda]]</text>
      <sha1>paq9ftyxdyz5pt3w4qem3r3k6hlmb0a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Seacht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15598</id>
    <revision>
      <id>1063054</id>
      <parentid>815510</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9425" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{Bosca_Sonraí_Clár_teilifíse |
  ainm_cláir   = Seacht  |
  íomhá        =  |
  fotheideal   =  |
  seánra       = Dráma; Gnéis, Drugaí |
  am_reatha    = Timpeall 25 nóiméad |
  dearthóir    = |
  léiritheoir  = |
  foireann     = [[Eoghan Mac Diarmada]]&lt;br&gt;[[Alana Henderson]]&lt;br&gt;[[Diarmaid Murtagh]]&lt;br&gt;[[Linda Bhreathnach]]&lt;br&gt;[[Andrew Kavanagh]]&lt;br&gt;[[Neasa Ní Chuanaigh]]&lt;br&gt;[[Aoife Nic Ardghail]] |
  tír          = [[Éire]] |
  teanga       = [[Gaeilge]] |
  craoltóir    = [[TG4]] / [[BBC]]|
  chéad_chraoladh     = Eanáir, 2008 |
  craoladh_deireanach = 2011|
  méid_séasúr         = 4|
  méid_eipeasóidí     = 34 |
}}
Is clár teilifíse é '''Seacht''' de chuid [[TG4]]. Thosaigh sé ar an [[7 Aibreán|7ú Aibreán]], [[2008]]. Leanann an clár seachtar mac léinn atá sa chéad bhliain ar acadamh taibh-ealaíon i [[Béal Feirste|mBéal Feirste]]. Díríonn an plota ar Eithne, cailín ceanndána ionraic suaite, arbh é a caidreamh rollchóstóra le Pete, DJ neamhiontaofa ach mealltach príomhscéal drámatúil na sraithe. Is bitseach fealltach mailíseach uaillmhianach í Joanne, a chreideann go gcuideoidh a caidreamh le léachtóir léi duais mhór an acadaimh a bhaint - scoláireacht shé mí le hamharclann mór-le-rá sa West End. Beartaíonn Linda theacht chun an acadaimh le héalú óna athair smachtúil agus ansin, faigheann sí grá, cairdeas agus treoir nua ina saol. Tá an-tálann agus pearsantacht tharraingteach ag Decko, ach tá a easpa féinmhuiníne agus cuthaileacht ag cur as dó - agus is é féin atá thíos leis i gcás croí-bhristeach grá gan chúiteamh don spéirbhean Caroline. Is duine uaillmhianach díograiseach é Brian, a bhfuil barraíocht dúile sa chollaíocht aige: ní bhacann sé le caidrimh - déanfaidh fling aon oíche cúis dósan! Coinneoidh an scéal loinneach an lucht féachana ar bís agus pearsantachtaí agus caidrimh á bhforbairt agus á bhfí de réir mar a théann an tsraith ar aghaidh.

Dar le [[Foinse]],
&quot;Tá stíl nua-aimseartha ar leith ag baint leis an tsraith drámaíochta seo atá iontach éagsúil ón gnáthchlár Gaeilge, agus seasann sé amach dá bharr. Na dathanna a fheiceann muid ar an scáileán, tá siad láidir agus dána. Tá na carachtair láidir fosta, iad go léir an-difriúil óna chéile, ó thaobh stíle, pearsantachta agus tuairimíochta de.&quot; 
&lt;ref&gt;http://www.foinse.ie/gne-ailt_det.php?nid=40&lt;/ref&gt;

== Carachtair ==
=== Pete ===
Tá pearsantacht tharraingteach ag Pete Ó Gaire, DJ, damhsóir agus falsóir agus tá sé de bhua aige béal bán a dhéanamh nuair a bhíonn cúrsaí ag teannadh air. Fiú nuair a ghabhann na péas é de thairbhe an dúil atá aige i substaintí mídhleathacha. Ní chuireann a easpa freagrachta isteach ná amach air go dtí go dtiteann sé i ngrá leis an cailín stuama Eithne. Cuirtear bac beag roimhe nuair a chuireann sé i gcontúirt a díbeartha ón Acadamh í mar gheall ar 'stunt' i gcarr a fuair sé 'ar iasacht'. Caitheann Pete an chuid eile den téarma ag iarraidh cruthú do ghrá geal a chroí gurb eisean an fear díthe. Is é a fhaigheann sé ar son a chuid trioblóide ná cnap mór míthuiscintí.

=== Caroline ===
Canann Caroline, agus seinneann sí an [[dordveidhil]] mar a bheadh aingeal inti, agus tá cuma aingil uirthi. Séimh, neamhchinnte di féin, géilliúil - tá Caroline beagáinín thar a riocht. In ainneoin na céille, tá sí splanctha i ndiaidh Brian, agus sách soineanta le creidbheáil go bhfanfaidh sé níos mó ná oíche amháin. Ní ciallmhar an nós atá aici bheith mar 'sidekick' do Joanne ach an oiread, ach ní léir an méid seo do Caroline go mbíonn sé rómhall. Agus is amhlaidh atá le grá an fhir atá díreach os a comhair. Tá mearbhall uirthi, tá sí saonta agus is baolach go bhfaighidh an 'crush' atá aici ar Bhrian an lámh in uachtar uirthi.

=== Brian ===
Os a choinne sin, is slíomadóir lofa agus banaí neamhthrócaireach é Brian Joyce - mar a admhaíonn sé féin. Is breá leis mná. Ach aon iomrá ar chaidreamh agus tugann sé do na boinn. Ach tá sé sin go breá óir tá sé ionraic fá dtaobh de. 'Alpha male' an ghrúpa agus sár-cheoltóir, is maith le Brian é féin a chur os comhair an tsaoil ach ní sásta atá sé nuair a dhéantar ceap magaidh de. Agus déantar, i bhfad níos minice ná má a cheapann sé féin. An rud a shábhálann Brian ná nach seachnaíonn sé obair chrua. Agus cuireann easpa muiníne a theaghlaigh - a chreideann gur 'loser' é Brian - cuireann sé sin lena uaillmhian agus lena dhíograis chun áit a bhaint amach dó féin. Lena chois sin, is boc greannmhar é.

=== Eithne ===
Níl aon deifir ar Eithne scaoileadh le Pete. I bhfírinne, baineann sí sult as bheith ag breathnú air agus é faoi bhrú. Sár-amhránaí ar beag léi an phleidhcíocht, tá go leor íobairt déanta ag Eithne chun áit a ghnóthú san Acadamh agus níl sé i gceist aici an deis mhór a chaitheamh san aer. Ach ní mór di bheith beagáinín níos réchúisí, dearmad a dhéanamh ar shean-achrainn agus admháil di féin go bhfuil sí fiáin i ndiaidh Pete. Nó ní go deo a fhanfaidh an leaid bocht.

=== Decko ===
Tá glór ag Decko a sháraíonn an iomaíocht, agus fadhb féinmhuiníne a fhágann nach bhfuil sé iomlán compordach ag tarraingt aird an phobail air féin. Tá sé cúthail i measc na gcailíní, faoi laincisí ag a chuid dabhtanna faoina íomhá, agus ní ritheann sé leis go gcaithfidh sé é seo a chur de sula mbeidh aon rath air. Tá sé in éad lena chara dathúil, an banaí, Brian, agus ag an am céanna, tá sé scanraithe ag a mhná ósta 'uaigneach'. Ach is é a chuid grá gan chúiteamh don spéirbhean Caroline - nach bhfuil leath chomh neamhurchóideach agus a cheapfá - a tharraingíonn chuige féin é i ndeireadh na dála.

=== Joanne ===
Tá Joanne Crosbie contúirteach (mar atá a máthair, Leah freisin). Neamhthrócaireach, an-deisbhéalach, thar a bheith millte, tá aird Joanne ar an stáitse mór. Agus tá sí sách uaillmhianach chun a rún a chur i gcrích. An t-aon rud atá ag ceilt uirthi ná tálann. Agus is saghas faidhbe é sin. Léachtóir a mhealladh - sin réiteach amháin ar an scéal, ach ní ise an t-aon duine a bhfuil an plean sin aige. Tá sé de nós ag an chailín seo an rud - agus an té - atá uaithi a fháil i gcónaí, ach tá tréithe eile aici. Miotal. Agus má tá sé i ndán go dteipfidh ar Joanne Crosbie, teipfidh uirthi ar a bealach gáifeach féin.

=== Linda ===
Do chailín a mhaíonn gur mór léi an fhírinne a inse, tá a lán rún agus bréag á gceilt ag Linda Donovan. Ní cheileann sí a claonadh gnéasach áfach, agus cuireann póg dhíograiseach amháin lena cailín an beár iomlán ina dtost. Is le gach rud eile a bhfuil fadhbanna aici. Tá Linda ar an Acadamh le héalú óna hathair stróinéiseach a chuireann le báiní í - agus a bhfuil sé de nós aige theacht ar ais gan choinne. Tá eagla a craicinn uirthi go bhfaighidh daoine amach cé dar díobh í, agus tá sí ag streachailt le dúil fíochmhar a mhúsclaítear inti dá cara is fearr, Eithne, a bhfuil sí ag roinnt seomra léi. Fiáin, dílis agus ionraic go smior - is cailín maith í Linda atá ag dul trí dhroch-am.

== Aisteoirí ==
* [[Eoghan Mac Diarmada]] - Pete
* [[Alana Henderson]] - Caroline
* [[Diarmaid Murtagh]] - Brian
* [[Linda Bhreathnach]] - Eithne
* [[Andrew Kavanagh]] - Decko
* [[Neasa Ní Chuanaigh]] - Joanne
* [[Aoife Nic Ardghail]] - Linda

== An Scéal ==
=== Clár 1 ===
Tá tintrí ealaíne i ndán do chroí na féile, Pete agus don spéirbhean, Eithne. Ach insíonn Pete, atá fiáin ina diaidh, bréag agus chóir a bheith go gcaitear Eithne amach. Tá ráchairt mhór ar Bhrian i measc na mban, ach níl ádh ar bith le Decko bocht. Tá Joanne ag tarraingt trioblóide, agus tá Caroline thar a riocht.

=== Clár 2 ===
Tagann Linda chun na hAcadaimh lena cailín, ag tarraingt aird na mbuachaillí. Cinneann Joanne ar bheart a mhillfidh plean Pete chun Eithne a mhealladh. Titeann Decko i ngrá le Caroline, atá fiáin i ndiaidh Bhriain. Agus tugann Eithne tacaíocht do Linda nuair a dhéanann a cailín feall uirthi.

=== Clár 3 ===
Faigheann Pete bronntanas gan choinne gan fáilte ar a bhreithlá. Ach léiríonn sé go bhfuil miotal ann nuair a sheasann sé le cara atá i gcruachás. Tuigeann Eithne go bhfuil sí i ndiaidh a seans le Pete a lot. Tá Joanne ag suirí le léachtóir, agus bristear croí Decko nuair a bhaineann Caroline úsáid as chun éirí mór le Brian. Forbraítear dúil rúnda Linda in Eithne.

=== Clár 4 ===
Náiríonn Brian é féin os comhair an tsaoil ar an teilifís. Tagann athair Linda, léiritheoir ceoil gan trua gan taise, ar ais lena ciapadh. Agus tá Joanne ar buille nach bhfuil aon rud á fhail aici ar son a caidrimh le léachtóir, Bill.

=== Clár 5 ===
Tagann Linda i dtarrtháil ar Bhrian agus cuireann sí bac air conradh aontaobhach a shíniú lena hathair. Síleann Pete go bhfuil rud éigin ag dul ar aghaidh idir Eithne agus Linda. Codlaíonn Caroline le Brian. Ach nuair a thugann Brian droim láimhe léi, is chuig Decko a thiontaíonn sí.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc Sheachtracha ==
* http://www.tg4.ie/inte/seacht/home.htm
* http://www.bbc.co.uk/programmes/b00hxppz
* http://www.tg4.tv/

[[Catagóir:Sraitheanna teilifíse a thosaigh i 2008]]
[[Catagóir:Cláir TG4]]</text>
      <sha1>eyw27s1m6ypqpk9f9g1uis0e218cyoh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Achernar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15644</id>
    <revision>
      <id>1063076</id>
      <parentid>944328</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:20:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1933" xml:space="preserve">{{Réaltbhosca tosú |
  ainm= Achernar }}
{{Réaltbhosca íomhá |
  íomhá=[[Íomhá:Position_Alpha_Eri.png|250px]] |
  foscríbhinn= Suíomh Achernar. }}
{{Réaltbhosca breathnú |
  aga= J2000 |
  réaltbhuíon= [[An Abhainn]] (''Eridanus'') |
  dronairde= 01u 37n 42.8s |
  diallas= −57° 14' 12'' |
  méid dhealraitheach= 0.50 }}
{{Réaltbhosca aicme |
  aicme= B3 Vpe |
  u-b= −0.66 |
  b-v= −0.20 |
  athraitheach= BE }}
{{Réaltbhosca réaltmhéadracht |
  treoluas_gathach= 16 |
  dualghluaisne_dronairde= 88.02 |
  dualghluaisne_diallas= −40.08 |
  saobhdhiallas= 022.68 |
  earráid_saobhdhiallas= 0.57 |
  fonóta_saobhdhiallas= |
  fad_solasbhliain= 144 |
  fad_parsoic= 44 |
  dearbhmhéid= −2.77 }}
{{Réaltbhosca tréith |
  foinse= |
  mais= 6–8 |
  ga= ~10 |
  imtharraingt= |
  lonrachas=3,311 (bólaiméadrach) |
  teocht=14,510 | 
  miotal= |
  rothlú=225–300 km/s |
  aois=1–5 × 10&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt; }}
{{Réaltbhosca catalóg |
  ainmneacha= '''α Eridani''', Alfa Eridani, [[Catalóg Harvard Athchóirithe|HR]] 472, [[Cordoba Durchmusterung|CD]] -57°334, [[Catalóg Henry Draper|HD]] 10144, [[Réaltchatalóg Réadlann Réaltfhisiciúil Smithsonian|SAO]] 232481, FK5 54, [[Catalóg Hipparcos|HIP]] 7588, 水委一. }}
{{Réaltbhosca tagairt |
  Simbad=HD+10144 }}
{{Réaltbhosca deireadh}}
Is é '''Achernar''' (α Eri, Alfa Eridani) an [[réalta]] is gile ar [[réaltbhuíon]] [[An Abhainn|na hAbhann]], agus tá sé an deichiú (''10ú'') réalta is gile ar spéir na hoíche. Tá sé suite in aice leis an bpointe is faide ó dheas ar an réaltbhuíon.

==Stair téarmaíochta==

==Airíonna==

==Féach freisin==
* [[Achernar i bhficsean]]

==Tagairtí==
{{reflist}}

==Naisc sheachtracha==


{{Síol-réalta}}

[[Catagóir:Achernar]]
[[Catagóir:Réaltaí sa réaltbhuíon Eridanus (An Abhainn)]]
[[Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]
[[Catagóir:Réaltaí is gile sa spéir]]</text>
      <sha1>reb9kocgt6woqqg9t7gzxx76fzmi3xk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>John Banville</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16087</id>
    <revision>
      <id>1063088</id>
      <parentid>1061304</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:23:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4782" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Scríbhneoir]], [[úrscéalaí]] agus scriptscríbhneoir de chuid na [[Éirinn|hÉireann]] é '''John Banville''' (rugadh i [[Loch Garman]] ar [[8 Nollaig]] [[1945]]). Bronnadh an Duais Man Booker ar Banville as an 18ú húrscéal aige, ''The Sea'', agus an Duais Franz Kafka i mí Bealtaine, 2011.  Ó am go chéile scríobhann sé faoin ainm chleite Benjamin Black. 

== Saol ==
Tógadh i Loch Garman é, áit ar fhreastal sé ar [[Meánscoil|mheánscoil]] Naomh Peadar. B'é an duine ba óige de thriúr é. An chéad phost a bhí aige ná mar oifigeach chléireach le h[[Aer Lingus]]. 

Bhí cónaí air i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] i rith an bhliain 1968-9 sular fhill sé ar Éirinn. Earcaíodh é mar fhotheagrathóir ar an nuachtán ''The Irish Press''. I rith an tréimhse seo is ea a chuir sé peann le pár agus a fhoilsíodh an chuid is túisce dá shaothar. Bhí post aige leis ''The Irish Times'' freisin. 

Bhí sé ina bhall de Aosdána ar feadh seal sular éirigh sé as, le deis a thabhairt do ealaíontóir éigean eile.

== Saothar ==
=== Stíl ===
Deirtear gur saor fhocail den scoth sa Bhéarla é Banville. De ghnáth is cuir síos ar saol fear scothaosta, a bhíonn idir lámha aige agus an fear ag breathnú siar ar a shaol atá casta ag eachtra tábhachtach a mhúnlaíonn a shaol is a dhearcadh. Tá réalachas, neamhréalachas, fírinne, bréaga agus samhlaíocht fite fúite le chéile go minic sa chaoi nach bhfuil tuiscint dearfa ar a bhfuil ar siúl ag an léitheoir.

=== Úrscéalta ===
* ''Long Lankin'' (1970; ed.1984)
* ''Nightspawn'' (1971)
* ''Birchwood'' (1973)
* ''Doctor Copernicus: A Novel'' (1976)
* ''Kepler, a Novel'' (1981)
* ''The Newton Letter: An Interlude'' (1982)
* ''Mefisto'' (1986)
* ''[[The Book of Evidence]]'' (1989)
* ''[[Ghosts (1993 novel)|Ghosts]]'' (1993)
* ''Athena: A Novel'' (1995)
* ''The Ark'' (1996) (260 cóip foilsithe) 
* ''[[The Untouchable (novel)|The Untouchable]]'' (1997)
* ''God's Gift: A Version of Amphitryon by Heinrich von Kleist'' (2000)
* ''Eclipse'' (2000)
* ''[[Shroud (novel)|Shroud]]'' (2002)
* ''Prague Pictures: Portrait Of A City'' (2003)
* ''[[The Sea (novel)|The Sea]]'' (2005)
* ''Love In The Wars'' (Oiriuniú de Heinrich von Kleist's [[Penthesilea]], 2005)
* ''The Infinities'' (2009)
* ''Ancient Light'' (2012)
* ''The Blue Guitar ''(2015)
* ''Mrs Osmond''. London: Penguin, 2017
*Snow: Faber and Faber, 2020

=== Drámaí ===
* ''The Broken Jug: After [[Heinrich von Kleist]]'' (1994)
* ''Seachange'' (Chuirthe ar stáitse i 1994 sa [[Focus Theatre]], Baile Átha Cliath; neamhfhoilsithe)
* ''Dublin 1742'' (Chuirthe ar stáitse i 2002 san Ark, Baile Átha Cliath; Dráma le haghaidh déagóirí, neamhfhoilsithe)
* ''God's Gift: A Version of Amphitryon by Heinrich von Kleist''. Oldcastle: Gallery, 2007
* ''Love in the Wars''. Oldcastle: Gallery, 2005 (athscríobh de Heinrich von Kleist's ''Penthesilea'')

* ''Todtnauberg''. Dráma Raidió craolta ag an BBC in Eanáir 2006;  athfhoilsithe mar ''Conversation in the Mountains'' sa bhliain 2008.&lt;sup&gt;[33]&lt;/sup&gt; Faoi chómhránna idir Paul Celan agus Martin Heidegger (faoina chaidreamh le Hannah Arendt) ag Todtnauberg sa SchwarzWald sa Ghearmáin.

=== Mar &quot;Benjamin Black&quot; ===
* ''Christine Falls'' (2006)
* ''The Silver Swan'' (2007)
* ''The Lemur'' (2008. Foilsithe mar shraith san ''[[New York Times]]'')
* ''The Black-Eyed Blonde''. New York: Henry Holt, 2014 (a Philip Marlowe novel)&lt;sup&gt;[34]&lt;/sup&gt;
* ''Prague Nights''. London: Penguin, 2017 (known to U.S. readers as ''Wolf on a String'')

=== Duaiseanna ===
&lt;table style=&quot;position:relative;left:30;&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot;&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td&gt;'''Bliain '''&lt;/td&gt;&lt;td&gt;'''Duais'''&lt;/td&gt;&lt;td&gt;'''le haghaidh'''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt;1976&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[James Tait Black Memorial Prize]]    &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''Doctor Copernicus''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt;1981&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[Guardian Fiction Prize]] &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''Kepler''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;/td&gt;&lt;td&gt;Allied Irish Bank Fiction Prize &lt;/td&gt;&lt;td&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;/td&gt;&lt;td&gt;American-Irish Foundation Award &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''Birchwood''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt;1989&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[Guinness Peat Aviation]] Award &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''The Book of Evidence''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td style=&quot;color:#999999&quot;&gt;1989&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;color:#999999&quot;&gt;Booker Prize (shortlisted)&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;color:#999999&quot;&gt;''The Book of Evidence''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt;2005&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[Booker Prize]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;''[[The Sea (novel)|The Sea]]''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td&gt;2006&lt;/td&gt;&lt;td&gt;Irish Book Awards Novel of the Year &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''[[The Sea (novel)|The Sea]]''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;/table&gt;

{{DEFAULTSORT:Banville, John}}
[[Catagóir:Daoine as Contae Loch Garman]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1945]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Iriseoirí The Irish Times]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]</text>
      <sha1>3qlrlc0d0vnsuo4o8rph21qpvwes6b3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063210</id>
      <parentid>1063088</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:15:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DaithíÓ</username>
        <id>328</id>
      </contributor>
      <comment>breis</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4821" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Scríbhneoir]], [[úrscéalaí]] agus scriptscríbhneoir de chuid na [[Éirinn|hÉireann]] é '''John Banville''' (rugadh i [[Loch Garman]] ar [[8 Nollaig]] [[1945]]). Bronnadh an Duais Man Booker ar Banville as an 18ú húrscéal aige, ''The Sea'', agus an Duais Franz Kafka i mí Bealtaine, 2011.  Ó am go chéile scríobhann sé faoin ainm chleite Benjamin Black. 

== Saol ==
Tógadh i Loch Garman é, áit ar fhreastal sé ar [[Meánscoil|mheánscoil]] Naomh Peadar. B'é an duine ba óige de thriúr é. An chéad phost a bhí aige ná mar oifigeach chléireach le h[[Aer Lingus]]. 

Bhí cónaí air i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] i rith an bhliain 1968-9 sular fhill sé ar Éirinn. Earcaíodh é mar fhotheagrathóir ar an nuachtán ''The Irish Press''. I rith an tréimhse seo is ea a chuir sé peann le pár agus a fhoilsíodh an chuid is túisce dá shaothar. Bhí post aige leis ''The Irish Times'' freisin. 

Bhí sé ina bhall de Aosdána ar feadh seal sular éirigh sé as, le deis a thabhairt do ealaíontóir éigean eile.

== Saothar ==
=== Stíl ===
Deirtear gur saor fhocail den scoth sa Bhéarla é Banville. De ghnáth is cuir síos ar saol fear scothaosta, a bhíonn idir lámha aige agus an fear ag breathnú siar ar a shaol atá casta ag eachtra tábhachtach a mhúnlaíonn a shaol is a dhearcadh. Tá réalachas, neamhréalachas, fírinne, bréaga agus samhlaíocht fite fúite le chéile go minic sa chaoi nach bhfuil tuiscint dearfa ar a bhfuil ar siúl ag an léitheoir.

=== Úrscéalta ===
* ''Long Lankin'' (1970; ed.1984)
* ''Nightspawn'' (1971)
* ''Birchwood'' (1973)
* ''Doctor Copernicus: A Novel'' (1976)
* ''Kepler, a Novel'' (1981)
* ''The Newton Letter: An Interlude'' (1982)
* ''Mefisto'' (1986)
* ''[[The Book of Evidence]]'' (1989)
* ''[[Ghosts (1993 novel)|Ghosts]]'' (1993)
* ''Athena: A Novel'' (1995)
* ''The Ark'' (1996) (260 cóip foilsithe) 
* ''[[The Untouchable (novel)|The Untouchable]]'' (1997)
* ''God's Gift: A Version of Amphitryon by Heinrich von Kleist'' (2000)
* ''Eclipse'' (2000)
* ''[[Shroud (novel)|Shroud]]'' (2002)
* ''Prague Pictures: Portrait Of A City'' (2003)
* ''[[The Sea (novel)|The Sea]]'' (2005)
* ''Love In The Wars'' (Oiriuniú de Heinrich von Kleist's [[Penthesilea]], 2005)
* ''The Infinities'' (2009)
* ''Ancient Light'' (2012)
* ''The Blue Guitar ''(2015)
* ''Mrs Osmond''. London: Penguin, 2017
*Snow: Faber and Faber, 2020
*April in Spain: Faber and Faber, 2021

=== Drámaí ===
* ''The Broken Jug: After [[Heinrich von Kleist]]'' (1994)
* ''Seachange'' (Chuirthe ar stáitse i 1994 sa [[Focus Theatre]], Baile Átha Cliath; neamhfhoilsithe)
* ''Dublin 1742'' (Chuirthe ar stáitse i 2002 san Ark, Baile Átha Cliath; Dráma le haghaidh déagóirí, neamhfhoilsithe)
* ''God's Gift: A Version of Amphitryon by Heinrich von Kleist''. Oldcastle: Gallery, 2007
* ''Love in the Wars''. Oldcastle: Gallery, 2005 (athscríobh de Heinrich von Kleist's ''Penthesilea'')

* ''Todtnauberg''. Dráma Raidió craolta ag an BBC in Eanáir 2006;  athfhoilsithe mar ''Conversation in the Mountains'' sa bhliain 2008.&lt;sup&gt;[33]&lt;/sup&gt; Faoi chómhránna idir Paul Celan agus Martin Heidegger (faoina chaidreamh le Hannah Arendt) ag Todtnauberg sa SchwarzWald sa Ghearmáin.

=== Mar &quot;Benjamin Black&quot; ===
* ''Christine Falls'' (2006)
* ''The Silver Swan'' (2007)
* ''The Lemur'' (2008. Foilsithe mar shraith san ''[[New York Times]]'')
* ''The Black-Eyed Blonde''. New York: Henry Holt, 2014 (a Philip Marlowe novel)&lt;sup&gt;[34]&lt;/sup&gt;
* ''Prague Nights''. London: Penguin, 2017 (known to U.S. readers as ''Wolf on a String'')

=== Duaiseanna ===
&lt;table style=&quot;position:relative;left:30;&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot;&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td&gt;'''Bliain '''&lt;/td&gt;&lt;td&gt;'''Duais'''&lt;/td&gt;&lt;td&gt;'''le haghaidh'''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt;1976&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[James Tait Black Memorial Prize]]    &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''Doctor Copernicus''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt;1981&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[Guardian Fiction Prize]] &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''Kepler''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;/td&gt;&lt;td&gt;Allied Irish Bank Fiction Prize &lt;/td&gt;&lt;td&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;/td&gt;&lt;td&gt;American-Irish Foundation Award &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''Birchwood''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt;1989&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[Guinness Peat Aviation]] Award &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''The Book of Evidence''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td style=&quot;color:#999999&quot;&gt;1989&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;color:#999999&quot;&gt;Booker Prize (shortlisted)&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;color:#999999&quot;&gt;''The Book of Evidence''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;&lt;td&gt;2005&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[Booker Prize]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;''[[The Sea (novel)|The Sea]]''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td&gt;2006&lt;/td&gt;&lt;td&gt;Irish Book Awards Novel of the Year &lt;/td&gt;&lt;td&gt;''[[The Sea (novel)|The Sea]]''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;/table&gt;

{{DEFAULTSORT:Banville, John}}
[[Catagóir:Daoine as Contae Loch Garman]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1945]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Iriseoirí The Irish Times]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]</text>
      <sha1>7sj2q2h5ba3l76tx1572swf49czy5f7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dlí Coiteann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16109</id>
    <revision>
      <id>1063061</id>
      <parentid>1049836</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:13:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8821" xml:space="preserve">[[Image:Common law world.png|thumb|300px|{{legend|#000080|Dlí Coiteann}}
{{legend|#0080ff|Córas dlí measctha a bhfuil an Dlí Coiteann mar chuid de}}]]

Is éard atá i gceist leis an '''Dlí Coiteann''' ná córas [[dlí]] a chuireann an bhéim is mó ar chleachtas na gcúirteanna - ar an bhfasach (is é sin, ar an réamhshampla) - seachas ar leabhar na reacht. 

Na [[Dlínse|dlínsí]] ina bhfuil an Dlí Coiteann i bhfeidhm, is tíortha agus críocha iad a bhfuil tionchar láidir ag traidisiún dlí [[Sasana|Shasana]] agus na [[An Bhreatain Bheag|Breataine Bige]] orthu. Go tipiciúil, is iar-choilíneachtaí de chuid na [[An Ríocht Aontaithe|Ríochta Aontaithe]] iad.
[[Íomhá:Edward Coke LCJ.jpg|mion|[[Edward Coke]] (1552-1634),]]
Taobh amuigh de thíortha an Bhéarla, is é an Dlí Sibhialta an córas dlí is coitianta.


I.	Teacht Dlí Shasana go hÉirinn: Dlí na nAngla-Normannach 

1169 : Ionradh na nAngla-Normannach i Loch Garman faoi stiúir Richard FitzGilbert de Clare, Iarla Pheambróg (Strongbow). 
1171 : Tionól Chomhairle Rí Anraí II i bPort Láirge. Gníomh siombalach – bhí Comhairle an Rí, Curia Regis, mar comhlacht cinnteoireachta ríthábhachtach i gcomhair ríthe feodacha na nAngla-Normannach .

Bhí dhá roinn sa Chomhairle:
An Státchiste : leis an gCisteoir i gceannas air.
An tSeansaireacht : leis an Seansailéir i gceannas air.

Bhí cumhacht ghlan ag an Rí ag an am seo agus bhí an chomhairle mar an phríomh-fhearas feidhmiúcháin nuair a bhí an rí as láthair, mar shampla, i rith na gCrosáidí, nó nuair a bhíodh sé thar lear. Le himeacht ama tháinig forbairt ar an gcomhairle chun córas cúirteanna, parlaimint agus rialtas feidhmiúcháin a chuimsiú, agus fágadh an rí nó an bhanríon mar cheann Stáit siombalach. 


II.	Forbairt an Dlí Choitinn
Ba í Éire an chéad tír lasmuigh den Bhreatain inar cuireadh córas Dlí Coiteann na nAngla-Normannach i bhfeidhm.
 

(i)	Teacht na Normannach
1066 : Concas na Normannach ar Shasana.

Bhí príomh-neart na Normannach préamhaithe ina gcuid saighdiúirí agus ina gcuid arm, ach an fíor-bhua a bhí acu agus an modh fadthéarmach a bhí acu na Sasanaigh a chur faoi smacht ná a n-ard-chumas riaracháin. Múnlú, mionleasú agus forbairt ar na córais agus ar na struchtúir a bhí sa tír cheana is ea a rinne siad seachas aon mhórleasú suntasach. 
•	Bhunaigh siad rialtas lárnaithe leis an Rí mar fhoinse gach cirt.
•	Chuir siad tús le córas feodach tionóntachta faoinar shainigh seilbh talún, an príomh-saibhreas ag an am, an chéimlathas shóisialta.
-	Thugadh an Rí deontais de straicí móra talún do na príomh-uaisle: na príomh-thionóntaí / ard-tionóntaí
-

Thugadh na hard-tionóntaí seo “seirbhísí” pearsanta in arm an Rí agus d’iocaidís cáin leis ar ócáidí ar leith.
-	Thugadh na hard-tionóntaí deontais talún do na fo-thionóntaí, agus thugaidís sin deontais talún do dhaoine níos ísle ar an scála sóisialta.
-	Bhí struchtúr pirimide ag an gcóras a raibh gach fear saor sa ríocht san áireamh ann.
-	Gné riachtanach den chóras ab ea an nasc pearsanta a bhí idir an tionónta agus a thiarna. Sa bhreis ar an dílseacht a bhí ag gach géillsineach don Rí, thug gach tionónta mionn dílseachta dá thiarna agus thug an tiarna geallúint an tionónta a chosaint. 

•	Chun a chuid údaráis a threisiú, thaistealaíodh an Rí timpeall na tíre agus é i mbun cúirte. Ceann dá chuid feidhmeanna ab ea éisteacht le gearáin agus le hachainíocha a chuid géillsineach. Le h-imeacht ama rinneadh an ról seo a tharmligean chuig oifigigh a ghníomhaigh in ainm an Rí: na breithiúna. 
•	Thar am, bunaíodh córas cúirteanna i Westminster (agus níos déanaí, córas parlaiminte). Chomh maith le h-éisteacht le cásanna a thagadh go Londain, théadh na breithiúna ag taisteal timpeall na tíre faoi dhó sa bhliain ar na Seisiúin (“Assizes.”).

•	Bhí dhá feidhim ag na Seisiúin – údarás an Rí a threisiú, agus a chinntiú go raibh corpas dlí aonchineálach á chur i bhfeidhm ar fud na ríochta – an “ Dlí Coiteann”. Dheineadh na breithiúna athbhreithniú ar na sean-nósanna áitiúla dlí. Dá mbeidís i gcomhréir leis an Dlí Coiteann dhéanfaidís iad a chomhnascadh leis, agus dhiúltaídís do na sean-nósanna eile.
•	Ós rud é go raibh cumhacht gan teorainn ag an Rí, bhí cumhacht ollmhór ag a chuid breithiúna maidir le forbairt agus cóiriú an Dlí. Míníonn an ról ag bhí ag breithiúna i bhforbairt an luath-dhlí choitinn an tábhacht leanúnach atá acu fós sa chóras seo. 

(ii)	Deighilt idir an córas Dlí Choitinn agus an córas Dlí Shibhialta 

Bhí ról lárnach ag breithiúna i gcóras Dlí Coiteann Shasana ón tús. Is iad a chuir an dlí i bhfeidhm ar fud na ríochta agus le himeacht ama is iad a rinne forbairt agus cíoradh ar an dlí. Tarmligeadh cumhacht an rí chucu chun rialacha bunúsacha an Dlí a leagan síos. Aithníodh na rialacha seo mar Dhlí Coiteann Shasana. Aithnítear anois aon chóras dlí ina ndéanann breithiúna an dlí a leagan síos mar chóras Dlí Choitinn. 

I gcodarsnacht leis seo, bunaíodh na córais dlí ar Mhór-roinn na hEorpa ar théacsanna dlí Romhánacha a thángthas orthu sna Méan-Aoiseanna. Ní raibh mórán cros-síolrú idir an Mhór-roinn agus Sasana sa tréimhse fhorbartha seo agus d’fhorbair dhá chóras dlí a bhí an-éagsúil óna chéile. Ar feadh i bhfad, bhí scoláirí na Mór-roinne ag braith go tréan ar na téacsanna Rómhánacha, go dtí go ndearnadh an códú cuimsitheach a athnímíd mar shaintréith chórais Dhlí Shibhialta an lae inniu. Tosaíodh air seo le Cód Napoléon in 1804.
 

(iii)	Cothromas agus Seansaireacht

Ag an tús, bhí an Dlí Coiteann dolúbtha. Cloíodh go treán le fasaigh agus dá réir sin bhí sé deacair ceartas a fháil i gcásanna ina ndearnadh éagóir faoi leith. D’fhás an nós achainí a dhéanamh leis an Rí ag lorg faoisimh. Nuair a d’fhás líon na n-achaníocha, leagadh an cúram plé leo ar an Seansailéir. B’é siúd duine de phríomh-oifigigh an Rí agus cúlra sa Dlí Canónta aige. Dheineadh sé cinneadh i ngach cás de réir thuillteanais an cháis sin sa Chúirt Seansaireachta. Bhí na rialacha níos solúbtha, agus is í an aidhm a bhí leo ná teacht ar leigheas don éagóir i gceist. Tháinig fás agus forbairt ar Chothromas mar chóras, agus faoi thús an 19ú Aois, bhí córas rialacha chomh daingean leis an Dlí Coiteann i gceist le Cothromas. Sa lá atá inniu ann, cuirtear an Cothromas i bhfeidhm go comhthreomhar leis an Dlí Coiteann sna cúirteanna céanna.
Is samplaí de fhaoisimh chothromasacha iad an urghaire, sainchomhlíonadh, cealú, urbhac agus an dlí maidir le hiontaobhais.

(iv)	Parlaimint agus Reachtaíocht

Bhí tábhacht ról na mbreithiúna mar lucht déanta dlí soiléir ó thús an Dlí Choitinn ach tháinig an Pharlaimint chun cinn mar reachtóir dlí níos déanaí. Le teacht na Meánaoiseanna, aithníodh an dlí parlaiminteach nó an Reachtaíocht mar bhealach chun srian a chur le cumhacht an Rí agus mar fhoinse mhalairteach dlí. Cé go raibh moill ar na cúirteanna glacadh leis go bhféadfaí tosaíocht a thabhairt don reachtaíocht thar an Dlí Coiteann, i ndeireadh thiar, aithníodh go raibh údarás cuimsitheach ag an bParlaimint rialacha agus dlí a leagan síos agus gurb é ról na mbreithiúna ná an dlí sin a fhorléiriú.

(v)	Ról na mBreithiúna mar lucht déanta dlí
-

An Teoiric Dhearbhaitheach– déanann na breithiúna an dlí a nochtadh agus a dhearbhú.
-	An Ról Cruthaitheach – athnítear anois go bhfuil ról cruthaitheach na mbreithiúna an-ghar don reachtaíocht.
-	Áit nach bhfuil reachtaíocht le réimse dlí a rialú is iad na breithiúna a bheartaíonn conas a chuirtear an dlí i bhfeidhim. Ainneoin chorpas mór reachtaíochta le blianta anuas, tá méid shuntasach de Dhlí Shasana agus de Dhlí na hÉireann fós préamhaithe sa Dlí Coiteann.
-	Áit a ndéanann an pharlaimint reachtaíocht, tá ról tábhachtach ag na breithiúna forléiriú a dhéanamh ar an reachtaíocht sin. 
-	In Éirinn, tá cumhacht bhreise ag na breithiúna; is féidir leis na cúirteanna a dhearbhú go bhfuil Acht den Oireachtas (nó cuid de) neamhbhaillí toisc go bhfuil sé bun os cionn le forálacha an Bhunreachta. Ar an mbonn céanna, is féidir leo an Dlí Coiteann a mhódhnú chun teacht leis an mBunreacht.

== Tíortha ina bhfuil an Dlí Coiteann i bhfeidhm ==

* [[An Ríocht Aontaithe]] ([[Sasana]], [[An Bhreatain Bheag]] agus [[Tuaisceart Éireann]])
* [[An Astráil]]
* [[Ceanada]]
* [[Poblacht na hÉireann]]
* [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]

== Féach freisin ==

* [[Edward Coke]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Dlí]]</text>
      <sha1>suhacxoicf8hrr1tefvn1cqcxooruq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Na Gleannta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16303</id>
    <revision>
      <id>1063070</id>
      <parentid>1052007</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:15:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3431" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is baile beag iad '''na Gleannta''' (''Glenties'' as [[Béarla]]), atá suite in iarthuaisceart lár [[Contae Dhún na nGall|chontae Dhún na nGall]]. Fuair an baile a ainm de réir go mbuaileann dhá ghleann le chéile san áit ina bhfuil an baile suite.

=== Stair ===
Feallmharaíodh [[Donncha Mac Dónaill]], nó Denis Donaldson, ar [[4 Aibreán]] [[2006]] sna [[Na Gleannta|Gleannta]]í.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Denis Donaldson|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Denis_Donaldson&amp;oldid=1090957666|journal=Wikipedia|date=2022-06-01|language=en}}&lt;/ref&gt;
{{Main|Stormontgate, 2002}}

[[Íomhá:GlentiesIreland.JPG|left|thumb|240px|Grianghraf tógtha sna Gleannta]]
[[Íomhá:St. Connell's Museum Glenties County Donegal.JPG|thumb|240px|Músaem Naomh Conaill]]

=== Cultúr ===
Tháinig [[Patrick MacGill|Pádraig Mac a'Ghoill]]  nó Patrick MacGill, [[file]] agus údar, as na Gleanntaí. Tá dealbh dó ag seasamh ar an droichead i lár an bhaile. Achan bhliain bíonn Scoil Samhraidh ina onáir ar siúl. 

Scríobh an t-údar [[Brian Friel]] faoi, mar 'Ballybeg'.  Bhí an dráma [[Dancing at Lughnasa]] suite i mBallybeg.

Tháinig Jimmy Campbell , fidiléir, as na Gleanntaí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22055812/|teideal=Ómós do Jimmy Campbell , fidiléir as na Gleanntaí|language=en|work=RTE Radio|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Tá go leor fidléirí thart ar cheantar na nGleannta agus bíonn féile ar siúil gach Deireadh Fómhair ag taispeáint an stíl fidléireachta Dhún na nGall.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://donegalbaybluestacks.com/events/glenties-october-fiddle-weekend-fiddle-masterclass-2/|teideal=Glenties October Fiddle Weekend. Fiddle Masterclass - Donegal Bay and Blue Stacks Festival {{!}} October 1st - October 17th 2021|language=en-GB|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

== Daonra ==
Sa bhliain 2016, bhí 805 dhuine ina gcónaí sa bhaile.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cso.ie/px/pxeirestat/Statire/SelectVarVal/Define.asp?Maintable=E2016&amp;Planguage=1|teideal=Fíor Athrú agus Athrú Céatadáin sa Daonraó 2011 go 2016 de réir Liosta Bailte in Ord Aibítre, BliainDaonáirimh agus Staitistic - StatBank - sonraí agus staitisticí|work=www.cso.ie|dátarochtana=2019-01-31}}&lt;/ref&gt;

Taispeánann an tábla seo athruithe sa daonra sna blianta anuas:&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=An Phríomh-Oifig Staidrimh|date=2012|url=https://cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Census_2011_-_Population_Classified_by_Area.pdf|title=Census 2011 - Population Classified by Area (ln. 53)|language=Béarla|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!Bliain
!Daonra
!Athrú
!Athrú, %
|-
|2006
|811
| -
| -
|-
|2011
|869
| +58
| +7.2%
|-
|2016
|805
| -64
| -7.4%
|}

== Daoine ==
* [[Enda Bonner]] - polaiteoir, peileadóir
* [[Thomas F. Breslin]] - cornal
* [[Brian Friel]] - drámadóir
* [[Thomas Gildea]] - polaiteoir
* [[Patrick MacGill]] - file
* [[Patrick Cardinal O'Donnell]] - ardeaspag

== Naisc sheachtracha ==
{{Vicífhoinse|Téacsanna ó na Gleannta}}
* [http://www.glenties.ie/ Glenties.ie]
* [http://www.dun-na-ngall.com/glent.html Dun-na-nGall.com's - Glenties entry]
* [http://www.countydonegal.com/donegal_glenties.htm countydonegal.com - Glenties entry]

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;
[[Catagóir:Bailte i gContae Dhún na nGall|Gleannta]]</text>
      <sha1>qo0ruy77sfdt5sqjb8xthdfjsipwa9d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann</title>
    <ns>1</ns>
    <id>16810</id>
    <revision>
      <id>1063124</id>
      <parentid>159417</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:22:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Plé:Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann]] go [[Plé:Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1386" xml:space="preserve">Nach úsáideann siad '''Seirbhís Phóilíneachta Éire Thuaidh'''?

[[Úsáideoir:LiamÓ|LiamÓ]] 15:01, 7 Márta 2007 (UTC)

:Haigh Liam. Ní úsáidtear an ainm seo. Féach ar [http://www.psni.police.uk/irish_summary_of_2004_ccs_report3aug-2.doc psni.police.uk] agus [http://www.northernireland.gov.uk/news/news-dhssps/news-dhssps-may-2007/news-dhssps-220507-mcgimpsey-chun-reachtaiocht.htm northernireland.gov.uk] agus [http://www.delni.gov.uk/emaappform0708irish.pdf delni.gov.uk] (agus ar [http://www.agriculture.gov.ie/Gaeilge/Foilseachain/Sceimeanna_agus_Seirbhisi_2006-2007.pdf agriculture.gov.ie] agus ar [http://www.president.ie/index.php?section=6&amp;engagement=200708&amp;lang=ire president.ie] don úsáid in Éirinn). On the other hand a Google search on &quot;[http://www.google.com/search?q=%22Seirbh%C3%ADs+Ph%C3%B3il%C3%ADneachta+%C3%89ire+Thuaidh%22 Seirbhís Phóilíneachta Éire Thuaidh]&quot; returns only this page. Where a search on [http://www.google.com/search?hl=en&amp;q=%22Seirbh%C3%ADs+Ph%C3%B3il%C3%ADneachta+Thuaisceart+%C3%89ireann%22 &quot;Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann&quot;] returns a lot more - including the official sources I mention. Sorry for not responding before you pushed ahead, but I will be reverting your change under [[:en:WP:COMMONNAME|WP:COMMONNAME]]. I will leave the redirect. [[Úsáideoir:Guliolopez|Guliolopez]] 14:00, 7 Bealtaine 2008 (UTC)</text>
      <sha1>t682eoaebpwopjgpathnlzv3wtriwbc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tomás Dáibhis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17157</id>
    <revision>
      <id>1063055</id>
      <parentid>1062101</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18116" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Bhí '''Tomás Dáibhis''' ([[14 Deireadh Fómhair]] [[1814]] - [[16 Meán Fómhair]] [[1845]]), nó ''Thomas Osborne Davis'' as Béarla, ina [[scríbhneoir]] [[réabhlóid]]&lt;nowiki/&gt;each agus mór-phearsa na gluaiseachta [[Litríocht na hÉireann|liteartha]] &quot;Young Ireland&quot; (Éire Óg).

Ba [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnaí]] cultúrtha é, agus chuir sé an [[Teanga (cumarsáid)|teanga]] [[Gaeilge|Ghaeilge]] chun cinn. Eisean a dúirt  ''&quot;a people without a language is only half a nation&quot;.''

{{Glanadh}}

== Saol ==
[[Íomhá:Long Room Interior, Trinity College Dublin, Ireland - Diliff.jpg|mion|183x183px|Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
Rugadh é i [[Mala]] i gcontae [[Corcaigh|Chorcaí]]. Bhí a athair, [[An Bhreatain Bheag|Breatnach]], ina [[Máinliacht|mháinlia]] san Artléire Ríoga. Éireannach as Corcaigh ba ea a mháthair ó dhúchas. Trína mháthair, shíolraigh sé ó theaghlach [[Gaelic Noble,|'&lt;nowiki/&gt;''Gaelic Noble''&lt;nowiki/&gt;']], de [[O'Sullivan Beare.]] Mí ina dhiaidh a bhreith, fuair a athair bás agus ansin, bhog a mháthair ''[[Warrington Place]]'' gar do droichead '''''[[Mount Street|&lt;nowiki/&gt;'&lt;nowiki/&gt;]]'''[[Mount Street|Mount Street'''&lt;nowiki/&gt;'&lt;nowiki/&gt;''']]'', i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath.]] Sa bhliain 1830, bhog an bheirt acu go 67 [[Sráid Baggot]] Íochtarach sular thosaigh sé ag stáidear i [[Coláiste na Tríonóide]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tcd.ie/|teideal=Trinity College Dublin, the University of Dublin, Ireland|work=www.tcd.ie|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;. Is san áit sin, i 1836, ar bhain sé céim amach sna healaíona. Glaodh chun an [[Bharra Éireannach|bharra Éireannach]] air i 1838.  

Ba é a scríobh an dán cáiliúil ''A Nation Once Again''&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=A Nation Once Again|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=A_Nation_Once_Again&amp;oldid=881505497|journal=Wikipedia|date=2019-02-03|language=en}}&lt;/ref&gt;, ónar tháinig an t-[[Amhránaíocht|amhrán]] náisiúnach den ainm céanna.

Bhásaigh sé in aois a thriocha bliain ó fhiabhras scarlóideach (''Scarlet fever).'' Tá sé cúrtha i [[Reilig Mount Jerome]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.mountjerome.ie/|teideal=Mount Jerome Cemetery &amp; Crematorium|work=www.mountjerome.ie|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;, Baile Átha Cliath.

== A Chuid Scríbhinní ==
Thug Dáibhis guth do chultúr bunaidh an 19ú haois ar náisiúntacht nua-aimseartha na hÉireann. Roimhe seo, bhí sé bunaithe ar phoblachtánaigh na 1790í agus ar ghluaiseacht fuascailt Chaitliceach Dónall Ó Conaill [[Dónall Ó Conaill|(''Daniel O'Connell'']]) sna 1820í-30í, rud ba bheag a bhí i bpáirt acu, ach amháin, i gcás neamhspleáchas ón mBreatain. D'éirigh le Dáibhis bonn coitianta agus níos cuimsithí a chruthú don todhchaí. Bhunaigh sé nuachtán [['The Nation'|'&lt;nowiki/&gt;''The Nation''']] le [[Charles Gavan Duffy|C''harles Gavan Duffy'']]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Charles Gavan Duffy|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Charles_Gavan_Duffy&amp;oldid=874758775|journal=Wikipedia|date=2018-12-21|language=en}}&lt;/ref&gt; agus ''[[John Blake Dillon]]''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.askaboutireland.ie/learning-zone/primary-students/looking-at-places/roscommon/roscommon-people/the-dillon-family/john-blake-dillon/|teideal=John Blake Dillon|work=www.askaboutireland.ie|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;'''''.'''''

[['The Nation'|&lt;nowiki/&gt;]]

Mar chuid den obair, scríobh sé roinnt [[balainní]] náisiúna spreagach, a chuir leis '&lt;nowiki/&gt;''an Nation'&lt;nowiki/&gt;'' ar dtús agus ina dhiaidh sin, a athfhoilsigh Spiorad na Náisiún (''Spirit of the Nation)''' Aontaithe, chomh maith le beathaisnéis ar Curran, dlíodóir agus óráidí na hÉireann, réamhspleách d'eagrán dá chuid óráidí, agus stair an [[Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire|Rí Séamas II]] parlaimint 1689. Chomh maith le sin, chruthaigh sé go leor pleananna liteartha, rudaí nach raibh críochnaithe ag a bhás go luath.

Bhí sé ina [[Protastúnach]], ach mhol sé aontacht idir [[Caitlicigh]] agus Protastúnaigh. Ina intinn, cé nach raibh fuil Éireannach i ndaoine, an rud is tábhachtach dó, ná an toilteanas chun a bheith mar chuid de náisiún na hÉireann. Cé go raibh na [[An tSacsain|Sacsain]] agus na [[Danmhargaigh]] a bhaineann le rudaí mhíghnaoi, más rud é go gceadaítear iad féin a bheith Éireannach. Bheadh ​​a sliochtach ina Éireannaigh, go díreach. Bhí Dáibhis den tuairim gurb é an [[Fhéiniúlacht náisiúnta|fhéiniúlacht náisiúnta]] an staid dhaonna nádúrtha, agus labhair sé amach go miscniúil i gcoinne ilnáisiúnacht (''cosmopolitanism).'' In óráid do [[Chumann Stairiúil an Choláiste]] i g[[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Coláiste na Tríonóide]], [[Baile Átha Cliath]], dúirt Dáibhis:

&quot;An tír inár breithe, ár n-oideachais, ár gcuimhní, sinseartha, pearsanta, náisiúnta; tír ár ngrá, ár gcairdeas, ár n-dóchas; ár dtír féin: tá an ilnáisiúnach nádúrtha, bonn - ba mhaith liom a rá go bhfuil sé dodhéanta. Is é chun ghníomhú de réir an domhain don, dóibh siúd atá os a chionn, ní hamháin é. Is é an tírghrá ná daonchairdeas daonna.&quot;

Cialaíonn sé sin, &quot;The country of our birth, our educations, our recollections, ancestral, personal, national; the country of our loves, our friendships, our hopes; our country: the cosmopolite  is unnatural, base - I would fain say, impossible. To act on a world is for those above it, not of it. Patriotism is human philanthropy&quot;, as Béarla.                                                                                                                                                

Tháinig smaointeoireacht na náisiúnachta Éireannach a bhí ann chun cinn, agus tugadh faoi deara go raibh suntasacha na n-náisiúntóirí ina dhiaidh sin, cosúil le [[Pádraig Mac Piarais|Pádraig Mac Piarais]] ''(Patrick Pearse'') cé gur chuir [[Wolfe Tone|''Wolfe Tone'']] an bunthuiscint in iúl gur gá Éire mar náisiún a bheith saor, ba é Davis an duine a chruthaigh an smaoineamh seo ná féiniúlacht na hÉireann a chur chun cinn agus a feabhsú. 

Is é Dáibhis an t-údar a bhaineann leis na hamhráin údárasacha mar ''[[The West's Cailleach'|&lt;nowiki/&gt;'The West's Cailleach']], '[[A Nation Once Again']]'' agus [['In Bodenstown Churchyard'|'&lt;nowiki/&gt;''In Bodenstown Churchyard'&lt;nowiki/&gt;'']]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.lyricsfreak.com/r/rovers+irish/bodenstown+churchyard_20605782.html|teideal=Bodenstown Churchyard lyrics - Rovers Irish original song - full version on Lyrics Freak|work=www.lyricsfreak.com|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;. Chomh maith le sin, scríobh sé an ''[['Lament for Owen Roe O'Neill']]'''.'''''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bartleby.com/250/108.html|teideal=108. Lament for the Death of Eoghan Ruadh O’Neill by Thomas Davis. Colum, Padraic. 1922. Anthology of Irish Verse|work=www.bartleby.com|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;

Tá a chuid filíochta chomh nádúrtha ina charachtar, nach féidir le cuid dá phíosaí a bhaint amach ná aon duine cáiliúil as Éireann. 

''[[The West's Awake|&lt;nowiki/&gt;]]''[['In Bodenstown Churchyard'|&lt;nowiki/&gt;''&lt;nowiki/&gt;'']]

=== Dánta le Dáibhis ===

* My Land
* Nationality 
* Fontenoy
* The Geraldine's
* The Boatman of Kinsale
* Clare's Dragoons
* O'Brien of Ara
* The Dungannon Convention
* The Flowers of Finnae
* The Girl of Dunbwy
* The Green Above The Red
* The Penal Days
* The Right Road
* The Surprise of Cremona
* The Vow of Tipperary
* We Must Not Fail
* The Lost Path
* O'Connell's Statue
* Orange and Green Will Carry The Day
* Our Own Again
* Oh! The Marriage
* My Grave
* Lament For The Death Of Eoghan Ruadh O’Neill
* A Song for The Irish Militia
* The Battle Eve of the Irish Brigade
* The Sack of Baltimore
* The Welcome
* The West's Sleep
* Tipperary
* Blind Mary
* Love and War
* Tone's Grave
* Celts and Saxons&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.poemhunter.com/thomas-osborne-davis/poems/|teideal=Thomas Osborne Davis Poems - Poems of Thomas Osborne Davis - Poem Hunter|work=www.poemhunter.com|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;

== Dáibhis mar Polaiteoir ==
''[[The West's Cailleach'|&lt;nowiki/&gt;]]''[['In Bodenstown Churchyard'|&lt;nowiki/&gt;''&lt;nowiki/&gt;'']]''[[The West's Cailleach'|&lt;nowiki/&gt;]]''[['In Bodenstown Churchyard'|&lt;nowiki/&gt;''&lt;nowiki/&gt;'']]'''''&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;''&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;''&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;''&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;''&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;'''''&lt;nowiki/&gt;''[[The West's Cailleach|&lt;nowiki/&gt;]][[A Nation Once Again|&lt;nowiki/&gt;]]''[[Bodenstown Churchyard|&lt;nowiki/&gt;]]''[[Lament for Owen Roe O'Neill.|&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;]][[The West's Cailleach|&lt;nowiki/&gt;]][[A Nation Once Again|&lt;nowiki/&gt;]]''[[Bodenstown Churchyard|&lt;nowiki/&gt;]]''[[Lament for Owen Roe O'Neill.|&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;]]''

=== Na Péindlíthe ===
Sa bhliain 1824, chun deireadh a chur leis na [[Na Péindlíthe|Péindlíthe]], bunaíodh an [[Cumann Caitliceach]]. Ba dhlíthe iad seo a chinntigh nach mbeadh smacht ag na Caitlicigh a chor ar bith, mar shampla, ní bheadh cead ag Caitlicigh scoileanna a reáchtáil agus níos mó ná sin, ní bheadh cead acu an dlí a chleachtadh. Freisin, ní bheadh cead ag Caitliceach a chuid talaimh a fhágáil ag aon mhac amháin. De bharr sin, bheadh air a chuidse a roinnt idir a chuid mhac ar fad. Ba é an aidhm is ginearálta ná, a bhí ag na Péindlíthe ná cosc a chur ar aon chumhlacht a bhí ag na Caitlicigh. 

=== An Cumann Caitliceach ===
Bhíodh craobh den Chumann Caitliceach situe i mbeagnach gach paróiste in Éirinn. Bhíodh cead ag an chumann bailiúchán airgid a bheith aige, taobh amuigh de gach seipéal sa tír Domhnach amháin in aghaidh na míosa. Tugadh air seo ná ''[['Catholic Rent'.]]'' Mar sin, tháinig eagla ar na hÚdaráis agus chuir siad cosc air. 

'''''&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;'''''[[Catholic Rent'|''&lt;nowiki/&gt;'']]

=== An Náisiún (''The Nation)'' ===

Ba  an aidhm maidir leis an nuachtán ná tacaíocht a thabhairt don fheachtas a bhí ar siúl leis an Acht Aontaithe a athghairm. Chomh maith leis sin, bhí siad ag iarraidh ardán a chur ar fail a ligfeadh do dhaoine a gcuid tuairimí fá náisiúnachas cultúrtha a scagadh agus a phlé.

Sa bhliain 1842, Deireadh Fómhair 15, cuireadh an chéad eagrán den nuachtán ''&lt;nowiki/&gt;'Nation''' i gcló. Mhol Dáibhis dántá agus amhrán náisiúnta a chur isteach sa nuachtán go rialta agus d'éirigh thar bharr leis seo. 

Na dánta a scríobh Dáibhis, scríobh sé iad sa dóigh is go musclódh siad spiorad agus intinn an náisiúin. Bhí tionchar nach beag ag Dáibhis agus ag 'An Náisiún' ar an ghlúin ag deireadh an chéid.

=== Ár dTeanga Náisiúnta (''Our National Language)'' ===
Luann Dáibhis an duine a bhfuil cáilíochtaí breise aige, an duine a bhfuil meas ag daoine air, fear as an choiteann agus fear atá in ann labhairt amach go láidir agus go breá. Tá nasc idir an teanga agus daoine, coirp agus an [[aeráid]], leis an stair atá acu. Tráchtann sé ar an dochar a dhéantar nuair a chuirtear teanga eile ina háit. Cailltear an dlúthcheangal idir iad féin agus an timpeallacht, cailltear an stair, déantar na daoine a scarúint óna n-athaireacha a chuaigh rompu agus freisin, scriostar an cumas cainte atá acu. 

De réir Dáibhis, nil sé ag iarraidh ar dhaoine 'mavoureen' a rá ach gur tubaisteach an rud don duine sin nach bhfuil Gaeilge aige. Tá na hargóintí in éadan na Gaeilge rómhall mar níl litríocht nua-aimseartha ann, ach tá freagraí ag Dáibhis ar gach ceann acu seo. Dúirt sé, as Béarla:    

&quot;''The Irish Language should be cherished, taught and esteemed, and that it can be preserved and gradually extended&quot;.''

Bhí sé den tuairim gur chóir an teanga a theagasc, a chothú agus meas a thabhairt di agus gur chóir dúinn an teanga a chaomhnú agus de réir a chéile gur féidir labhairt na teanga a fheabhsú agus a chur chun cinn. Iarann sé ar mhúinteoirí Gaeilge a theagasc sna ceantair ina bhfuil an Ghaeilge á labhairt go fóill, iarann sé ar an uasaicme dea-shampla a thabhairt  agus molann sé nuachtán Gaeilge nó ar a laghad ar bith nuachtán dátheangach chun freastal ar an phobal Gaeilge.   

== An caidrimh idir Dáibhis agus Dónall Ó Conaill ==
''&lt;nowiki/&gt;''[[Catholic Rent'|''&lt;nowiki/&gt;'']][[Catholic Rent'|''&lt;nowiki/&gt;'']][[Catholic Rent'|''&lt;nowiki/&gt;'']]''[[The West's Cailleach|&lt;nowiki/&gt;]][[A Nation Once Again|&lt;nowiki/&gt;]]''[[Bodenstown Churchyard|&lt;nowiki/&gt;]]''[[Lament for Owen Roe O'Neill.|&lt;nowiki/&gt;]][[The West's Cailleach|&lt;nowiki/&gt;]][[A Nation Once Again|&lt;nowiki/&gt;]]''[[Bodenstown Churchyard|&lt;nowiki/&gt;]]

Thug Davis tacaíocht do [[Chumann Aisghairm Uí Chonaill]] ó 1840, ag súil le sean-Pharlaimint na hÉireann a athchruthú. Rinne siad a roinnt le linn díospóireachta ar [[Ollscoil nua na]] [[Banríon|Banríona]], atá molta, nuair a laghdaigh Davis scileanna díospóireachta uachtaracha Uisce chun na deora. Bhí Davis i bhfabhar ollscoile a bheadh ​​ag oideachas go hiomlán do mhic léinn uile na hÉireann; B'fhearr le O'Connell agus leis an ordlathas Caitliceach córas ar leithligh do mhic léinn Caitliceacha in Éirinn a bheadh ​​fós faoi rialú na heaglaise (féach: [[Ollscoil Chaitliceach na hÉireann)|Ollscoil Chaitliceach na hÉireann]]).[[Íomhá:Daniel O'Connell.png|mion|Dónall Ó Conaill|205x205px]]
De ghnáth, thagair O'Connell dá chomhghuaillithe ar bheagán taithí  mar &quot;Eire Óg&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.britannica.com/topic/Young-Ireland|teideal=Young Ireland {{!}} Irish nationalist movement|language=en|work=Encyclopedia Britannica|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt; ar dtús mar théarma dímheasúil, gur tháinig deireadh leis na téarmaí glactha ó na 1870í do na náisiúnaitheoirí a spreag Dáibhís. B'fhearr leis freisin socrú cónaidhme leis an mBreatain sna 1840í agus d'iarr Dáibhis níos mó neamhspleáchais. D'aontaigh an dá cheann gur próiseas de réir a chéile agus neamh-fhoréigneach an bealach is fearr ar aghaidh. In ainneoin a gcuid difríochtaí, bhí trí chéile ag Ó Cónaill ag bás luath Dáibhis.


=== Spléachadh ar Chúrsaí Polaitíochta ===
Chuaigh Dáibhis ar aghaidh chun a bheith ina [[Teachta Dála|Theachta]] [[Parlaimint na hEorpa|Parlaiminte]] i gcontae an [[Contae an Chláir|Chláir]] agus sa bhliain 1828, agus toghadh é. Ba é an chéad Chaitliceach sa Pharlaimint é agus bhí ar na Teachtaí Parlaiminte ag an am mionn a ghlacadh ag [[Séanadh creidimh|séanadh]] an [[Aifrinn]] agus an [[Pápa|Phápa]]. Dhiúltaigh Ó Conaill an mionn a thabhairt agus ghlac an Pharlaimint le h[[Acht na Fuascailte]] a cheadaigh do Chaitlicigh a bheith ina dTeachtaí Parlaiminte agus a chuir deireadh lena lán péindlíthe sa bhliain 1829.

Áfach, bhí obair eile ar siúl aige. Tar éis [[Éirí Amach 1798 in Éirinn|Éirí Amach 1798]] bheartaigh [[Príomh-Aire|Príomh Aire]] [[Sasana|Shasana]][[Sasana|Sasana]], Pitt, ar deireadh a chur le [[Pairlimint na hÉireann]] agus an dá thír a aontú faoi [[Pharlaimint Shasana]]. Ritheadh [[Acht an Aontaithe (The Act of Union)|Acht an Aontaithe (''The Act of Union)'']] i bPairlimint na hÉireann sa bhliain 1800.

Baineadh a Pairlimint féin d'Éirinn agus cuireadh an tír faoi cheannas Pharlaimint Shasana. Shocraigh Ó Conaill, tríocha bliain ina dhiaidh sin, Acht an Aontaithe a athghairm, go síochánta.

Ag an am sin, bhíodh cuid mhór cruinnithe in áiteanna stairiúla ach, sa bhliain 1843, chuir an [[Rialtas na hÉireann|Rialtas]] cosc ar chruinniú a bhí le bheith ann san áit durb ainm [[Cluain Tarbh|'Cluain Tarbh']]. Gheill Ó Conaill agus chaill sé roinnt dá lucht leanúna. De bharr sin, d'imigh sé go dtí [[An Róimh|an Róimh]], áit ina raibh a shláinte ag teip. 

== Oidhreacht ==
[[Íomhá:Dame Street - Thomas Davis.jpg|mion|152x152px|Dealbh Dáibhis - Sráid Dame]]
Ar feadh seachtaine, i Meán Fómhair, 1945, d'eagraigh sraith imeachtaí stáite ar fud na tíre mar gheall ar comóradh céad bliain a bháis. Nochtadh dealbh de Dáibhis, a chruthaigh ''[[Edward Delaney]]'' ar [['College Green'|'&lt;nowiki/&gt;''College Green''']]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dublintown.ie/business/college-green/|teideal=College Green - Dublin 2|language=en|work=DublinTown|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;, Baile Átha Cliath, sa bhliain 1966, agus d'fhreastail [[Uachtarán na hÉireann]], [[Éamon de Valera]]  an ócáid speisialta. 

[['College Green'|&lt;nowiki/&gt;]][['College Green'|&lt;nowiki/&gt;]][['College Green'|&lt;nowiki/&gt;]]

Tá ceann amháin de na meánscoileanna i baile dúchais Dáibhis (Mala), Cólaiste Dáibhis (''[[(Davis College)|Davis College]])''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://daviscollege.ie/|teideal=Davis College|work=daviscollege.ie|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt; ainmnithe ina onóir. Chomh maith le sin, tá go leor clubanna Cumann Lúthchleas Gael ar fud na tíre, ainmnithe ina onóir, ceann amháin, i mBaile Átha Cliath&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://thomasdavisgaa.ie/|teideal=Thomas Davis GAA - Official Website|work=thomasdavisgaa.ie|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt; agus ceanhn eile i gcontae [[Ard Mhacha|Ard Mhaca]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://armaghgaa.net/corrinshego/|teideal=Corrinshego - CLG Ard Mhacha|language=en|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;, san áireamh.

Tá ''&lt;nowiki/&gt;'''Fort Davis' ag [[Cuan Chorcaí|Cuan Corcaí]] ainmnithe ina onóir, freisin. Tá [[Sráid Thomás Dáibhis]], as Sráid Francis, i mBaile Átha Cliath, ainmnithe ina onóir.

''&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;'''''&lt;nowiki/&gt;'''
== Tagairtí ==
{{Reflist}}


{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Daibhis, Tomas}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1814]]
[[Catagóir:Básanna i 1845]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Daoine curtha i Reilig Chnocán Iaróm]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Lucht gnó]]
[[Catagóir:Protastúnaigh Éireannacha]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]</text>
      <sha1>mp753rxmy78xphki7t4oim8urybya7o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>RTÉ Radio 1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17483</id>
    <revision>
      <id>1063097</id>
      <parentid>1040924</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:29:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4609" xml:space="preserve">[[Íomhá:RTE1.gif|thumb|Lógó]]
Is príomhstáisiún raidió ag an gcraoltóir seirbhíse poiblí, [[Raidió Teilifís Éireann]], é '''RTÉ Radio 1''' (nó '''RTÉ Raidió 1''').  Tá sceideal thar a bheith measctha ar Radio 1: siamsa, cúrsaí reatha, oideachas, spórt agus mar sin de, i m[[An Béarla|Béarla]] go príomha ach tá Gaeilge le cloisteáil ó am go ham.[[Íomhá:RTÉ Radio Centre.jpg|mion|RTÉ Raidió 1, [[Domhnach Broc]]]]
Thosaigh an stáisiún ag craoladh ar bhonn rialta ar an [[1 Eanáir (Lá Caille)|1 Eanáir]] [[1926]] mar [[2RN (stáisiún raidió RTÉ)|2RN]], sa bhliain 1932 mar “{{sic|R|adio|hide=y}} Átha Luain” agus mar “{{sic|R|adio|hide=y}} Éireann” in 1937.
{{Main|2RN (stáisiún raidió RTÉ)}}
[[Íomhá:RTÉ Radio microphone.jpg|mion]]

== Stair ==
[[Íomhá:RTÉ Radio Studio - Dundrum Shopping Centre.jpg|mion|Dundrum Shopping Centre, 2008]]
Chuaigh Radio Átha Luain nó &quot;Radio Athlone&quot; ar an aer  i 1932 don chéad uair, ar bhonn sealadach.  Bhí an raidió le fáil ar fud na tíre ar fad.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Raidió Teilifís Éireann|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Raidi%C3%B3_Teilif%C3%ADs_%C3%89ireann&amp;oldid=935018107|journal=Wikipedia|date=2020-01-09|language=en}}&lt;/ref&gt; Bhí an [[Comhdháil Eocairisteach (1932)|Chomhdháil Eocairisteach]] le bheith ar siúl in Éirinn an bhliain sin agus theastaigh poiblíocht mhór ón lucht stiúrtha. 

Thosaigh stáisiún ag craoladh go lánaimseartha ar an 6 Feabhra 1933.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://comhar.ie/iris/78/9/an-gael-agus-an-raidio/|teideal=An Gael agus an raidió|údar=John Walsh|dáta=Meán Fómhair 2018|language=ga|work=Comhar|dátarochtana=2022-02-06}}&lt;/ref&gt; Ba é [[Éamon de Valera]] a thug an t-aitheasc oscailte.  Thug sé ‘Droichead nua Átha Luain’ ar an ‘nGléas Craobhscaoileacháin seo [...] droichead idir na Gaedhil in Éirinn agus Gaedhil na h-imirce’ agus labhair sé – i m[[An Béarla|Béarla]] – ar thábhacht na Gaeilge.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.historyireland.com/the-ireland-that-i-would-have-de-valera-the-creation-of-an-irish-national-image/|teideal=‘The Ireland that I would have’ De Valera &amp; the creation of an Irish national image|údar=Ireland’s gifts to humanity are the central theme of his speech at the opening of the Athlone Broadcasting Station in February 1933. It was Ireland’s first high powered broadcasting station which ‘will enable the world to hear the voice of one of the oldest and, in many respects, one of the greatest of the nations’. Ireland has much to offer the world: ‘Her gifts are the fruit of qualities of mind and heart, developed by centuries of eventful history’. This is the tone of the entire speech. These special qualities are allied to the national mission:|dáta=2013-01-28|work=History Ireland|dátarochtana=2022-02-06}}&lt;/ref&gt;

Athainmníodh  &quot;Radio Athlone&quot; mar &quot;Radio Éireann&quot; sa bhliain 1937.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=RTÉ sna 1930idí|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/681-history-of-rte/683-rte-1930s/289511-rte-1930s/|language=en|author=RTÉ|date=|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;  Ar na gléasanna raidió criostail (a bhí coitianta isteach sna [[1930idí]]), ní chlúdódh an comhartha ach tuairim is 70% den dtír agus ní bheadh an Ghaeltacht san áireamh. Mar sin, fiú dá mbeadh gléasanna raidió acu, d’fhéadfadh sé nach gcloisfeadh go leor de phobal na Gaeltachta gan dua na cláracha as Gaeilge a bhí ann sna blianta luatha.

D'éirigh Raidió Éireann saor ó smacht díreach rialtais sna [[1960idí]].

I 1973, bhog an tseirbhís raidió go hIonad Raidió nua ar champas [[Domhnach Broc|Dhomhnach Broc]] ón [[Ard-Oifig an Phoist|Ard-Oifig an Phois]]&lt;nowiki/&gt;t i mBaile Átha Cliath (áit a raibh sé ó 1928).&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=RTÉ and the globalisation of Irish television|url=http://worldcat.org/oclc/954703891|publisher=Intellect|date=2004|oclc=954703891|author=Corcoran, Farrel.}}&lt;/ref&gt;

Anois, tá líonra cumarsáide náisiúnta ag RTÉ le béim níos mó ar bhailiú agus ar nuachta réigiúnach. 

== Féach freisin ==

* [[2RN (stáisiún raidió RTÉ)|2RN]]
* [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]]

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.rte.ie/radio1/RTÉ RTÉ Radio 1]
*Clarke, Paddy, 1986. ''‘Dublin Calling’: 2RN and the Birth of Irish Radio.'' Dublin: RTÉ.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{RTÉ Raidió 1}}
{{síol}}

[[Catagóir:RTÉ|Raidió 1]]
[[Catagóir:Stáisiúin raidió a thosaigh ag craoladh i 1926]]
[[Catagóir:Stáisiúin raidió Éireannacha]]</text>
      <sha1>qzwlzoox1ztuon1nhqsh0ihlv1poxug</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>The Smiths</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17606</id>
    <revision>
      <id>1063236</id>
      <parentid>1061954</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1662" xml:space="preserve">{{Bosca_Sonraí_banna |
  ainm_an_bhanna= The Smiths |
  íomhá         = [[Íomhá:Morrissey and Marr 2.jpg|250px]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Morrissey agus Johnny Marr&lt;/small&gt; |
  gníomhach     = [[1982]] – [[1987]] |
  tír           = [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] |
  seánra_ceoil  = [[Rac-cheol]] |
  lipéad_ceoil  = [[Rough Trade]], [[Warner Bros.]] |
  baill_reatha  = [[Morrissey]], [[Johnny Marr]], [[Andy Rourke]], [[Mike Joyce]]|
  iar-bhaill    = [[Dale Hibbert]], [[Craig Gannon]]|
  idirlíon      = |
}}
[[File:Smiths rockband collage.jpg|thumb|Morrissey, Johnny Marr, Andy Rourke &amp; Mike Joyce]]

Ba [[Racbhanna|bhanna rac-cheoil]] as [[Manchain]], [[Sasana]] iad '''The Smiths''' idir 1982 agus 1987. Ba é [[Morrissey]] an príomhamhránaí agus sheinn Johnny Marr príomhghiotár sa bhanna. B'iad [[Morrissey]] agus Johnny Marr na príomhchumadóirí chomh maith. Bhris an grúpa suas nuair a d'fhág Marr an banna i 1987. Lean [[Morrissey]] ar aghaidh gan Andy Rourke agus Mike Joyce, ag scríobh agus ag canadh amhrán.

== Dioscliosta ==

=== Albam stíudio ===

*''The Smiths'' (1984)
*''Meat is Murder'' (1985)
*''The Queen is Dead'' (1986)
*''Strangeways, Here We Come'' (1987)

=== Albam beo ===

*''Rank'' (1988)

=== Albam díolaím ===

* ''Hatful of Hollow'' (1984)
* ''The World Won't Listen'' (1987)
* ''Louder Than Bombs'' (1987)

*''Best...I'' (1992)
*''...Best II'' (1992)
*''Singles'' (1995)
*''The Very Best of The Smiths'' (2001)
*''The Sound of The Smiths'' (2008)
*''Complete'' (2011) 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol}}

[[Catagóir:Racghrúpaí Sasanacha]]
[[Catagóir:Grúpaí ceoil bunaithe sa bhliain 1982]]</text>
      <sha1>3vpn6d60l62cwdv2ac458gt4xa3220n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Philips</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17680</id>
    <revision>
      <id>1063103</id>
      <parentid>1032775</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:32:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="289" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is [[comhlacht]] leictreach é '''Philips''' (nó ''Koninklijke Philips Electronics N.V.''). Déanann siad [[Teilifís|teilifiséan]], agus raidió, agus trealamh [[Leictreachas|leictreach]] eile.

{{síol-gnó}}

[[Catagóir:Comhlachtaí leictreonaice]]</text>
      <sha1>8j71la2sh6k2s1d8fn0jvrvn0py6kj6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lily Allen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18328</id>
    <revision>
      <id>1063213</id>
      <parentid>1061760</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27460" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is aisteoir Sasanach í '''Lily Rose Beatrice Cooper''' (née Allen, a rugadh ar 2 Bealtaine 1985) nó '''Lily Allen'''. {{glanadh}}Is iníon í de [[Keith Allen]] agus tairgeoir scannán [[Alison Owen]]. D'fhág Allen scoil nuair a raibh sí 15 chun díriú ar feabhsú a scileanna seinm agus cumadóireachta. I 2005 chuir sí cuid dá taifeadtaí suas go poiblí ar [[MySpace]] agus lean an poiblíocht go a amhrán a bheith craolta ar [[BBC Radio 1]] agus conradh le [[Regal Recordings]].

I 2009 d'fhógair Allen go mbeidh sí ag tógáil briseadh ó gníomhaíochtaí ceolmhar. D'oscail Allen siopa faisin i 2010 lena deirfiúr, Sarah, dar teideal ''Lucy in Disguise'', i 2011 thosaigh sí a lipéad ceoil féin. [[In the Name Of]] is ainm é an lipéad ceoil.

== Saol Luath ==
Rugadh Allen i [[Hammersmith]], Iarthar Londain, iníon [[Keith Allen]] agus tairgeoir scannán [[Alison Owen]]. Tá deirfiúr níos sine aici, Sarah; deartháir níos óige, [[Alfie Allen]], (a raibh mar ábhar a amhrán, &quot;[[Alfie]]&quot;) agus deirfiúr níos óige, Rebecca. Tá cúpla lath-siblíní aici. Is í iníon dé de amhránaí de [[Wild Colonials]], [[Angela McCluskey]]. 

Ag aois trí, bhí Allen ar eipeasóid de ''[[The Comic Strip Presents...]]'', &quot;The Yob&quot;, a chomh-scríobh a athair. Nuair a raibh Allen ceithre bhliain d'aois d'fhág a athair a chlann. I rith a óige bhí chónaí ar Allen lena chlann ar eastát chomhairle. Socraigh siad níos déanaí i buirge i Tuaisceart Londain dar teideal [[Islington]]. Ar feadh tamaillín chónaigh a chlann le fearr grinn [[Harry Enfield]] nuair a raibh a mháthair ag súil amach leis. Bhí amhránaí agus giotáraí an [[Clash]], [[Joe Strummer]], gearr do Allen. Tá cuimhneachán maithe ag Allen den seachtain go leith a chaith siad le chéile ag an [[Féíle Glastonbury]] mar páirt de comhcoiteann rialta dírithe ar Strummer agus a athair. Níor tháinig stair ceolmhar Strummer isteach i fócas Allen go dtí go fuair sé bhás.

Freastal sí ar cúpla de na scoileanna príobháideach is daora san RA , freastal Allen ar 13 scoileanna in iomlán, alma mater sóisearach Prionsa Charles ina measc, [[Hill House School]], [[Millfield]], [[Bedales School]].

== Gairme ==
=== 2002-05: Tús Gairme ===
Nuair a chuaigh a chlann ar saoire go Ibiza, dúirt Allen lena mháthait go raibh sí ag fanacht lena chairde ach d'fhan sí [[Sant Antoni de Portmany]] ina áit. Thuill sí airgead ag obair ag siopa ceirnín 'Plastic Fantastic' agus ag déileáil [[eacstais]]. Bhuail Allen lena chéad banisteoir, [[George Lamb]] i Ibiza. Chuir sí i leith go raibh é seo síos ar a fadhb ól agus í a bheith mar iníon Keith Allen. Sa deireadh d'úsáid sí nascanna a athair chun a lámha a chur le [[London Records]] i 2002. Nuair a d'fhág an feidhmeannach a sínigh Allen, chaill an lipéad ceoil spéis agus d'fhág sí gan a amhránaí ceol tíre, a scríobh a athair den chuid is mó, a scaoileadh. Staidéar sí gairneoireacht ina dhiaidh sin chun bheith mar bláthadóir, ach d'athraigh sí a intinn agus chuaigh sí ar ais go cheol. Thosaigh Allen ag scríobh amhráin, agus taispéan a bainisteoir í do dísreach táirgeadh, Future Cut, i 2004. D'oibrigh siad i stiúideo i íoslach faoi bhfoirgneamh oifige.

I 2005 chur Allen a lámha le [[Regal Records]]; thug siad £25,000 chug albam a tháírgeadh, ach ní raibhh siad in ann a lán tacaíocht a thabhairt dí, de bharr go raibh sí gnóthach le eisiúintí eile mar [[''X&amp;Y'']] ([[Coldplay]]) agus [[''Demon Days'']] ([[Gorillaz]]). Cruthaigh Allen cuntas ar MySpace ansin agus thosaigh sí ag post taispeána a thaifead sí i mí na Samhna 2005. Mheall na taispeána na mílte éisteoirí, scaoileadh 500 eagrán teoranta de 7&quot; singlí vinil de &quot;[[LDN]]&quot;, go tapaidh, ag díoladh agur suas go £40. Táirg Allen dhá téip measctha - ''My First Mixtape'' agus ''My Second Mixtape'' chun a albam a chur chun cinn com maith. De réir mar a cnuasaigh sí na mílte cairde ar MySpace, thóg ''The Observer Music Monthly'' (OMM), iris foilsithe i [[An Observer]], spéis inti i mí Márta 2006. Bhí an lipéad ceoil mall le freagairt a thabhairt ar foilseachán a raibh ag iarradh tuarascáil a dhéanamh uirthi de bharr `nach raibh aithne ag mórán daoine taobh amuigh de roinn ealaíontóirí agus stór an lipéad ceoil ar Allen. Fuair sí a chéad clúdach príomhsrutha i tuairiscigh an iris dhá mhí ina dhiaidh.

=== 2006-08: ''Alright, Still'' agus dianiarrachtaí eile ===
Rinne an lipéad ceoil cinne chun níos mó smacht cruthaitheach a thabhairt di de bharr a rathúlacht agus lig siad dí na amhráin a scríobh sí a úsáid in ionad brú a chur uirthi bheith ag obair le tairgeóirí príomhsruthach. Rinne Allen an chinne obair le na tairgeóirí [[Greg Kurstin]] agus [[Mark Ronson]], críochnaigh sí an albam i dhá seachtain. Scaoileadh a chéad albam ''[[Alright, Still]]'' i mí Iúil 2006. Bhí an chuid is mó de na traiceanna réamhéistaithe ar a leathanach MySpace, na singil &quot;[[Smile]]&quot;, &quot;[[LDN]]&quot;, &quot;Knock Em Out&quot; agus &quot;Alfie&quot; ina measc. Chuirfear &quot;Smile&quot; ar fáil sna Stáit Aontaithe ar [[iTunes]] i mí Meán Fómhar 2006. Roimh Nollaig 2006 bhí an físeán ceoil agur Smile seinnte ar go leor cainéíl ceoil éagsúla chomh maith le beagán seinn ar raidió. D'ainmnigh ''Entertainment Weekly'' '''Smile''' mar cheann de na deich albam is fearr i 2006, fiú nach raibh sé scaoilte sna Stáit Aontaithe. Rinne Allen cúpla fógra chur chun cinn agur ''MTV'' mar go raibh sí ealaíontóir ceoil na míosa, ''Discover and Download'', i mí Eanáir 2007. Scaoileadh an albam sna Stáit Aontaithe ar an 30ú Eanáir 2007, agus fuair sé go 20 ar chairt albam ''Billboard''. I mí Eanáir 2009, díoladh 960,000 cóipeanna den albam sa Ríocht Aontaithe agus 520,000 cóipeanna sna Stáit Aontaithe.

I 2007, chainn sí ar an staitse páirc nua ag an [[Féile Glastonbury]], in ionad [[M.I.A]] a cealaigh a léíriú. I rith an féile cruthaigh sí athbhuaile idir dhá baill den banna cheoil, [[The Specials]], dúirt an giotáraí, [[Lynval Golding]] go cabhraigh é seo go mór le an banna cheoil ach teacht ar ais le chéile arís. Chan sí ar an amhrán a shroich na deich amhrán is fearr, [[Oh My God]], leagan clúdach de na [[Kaiser Chiefs]], le [[Mark Ronson]]. Cabhraigh an singil, &quot;Littlest Things&quot;, ó albam Allen táirgthe ag Ronson leis &quot;Tairgeoir na Bhliana - Neamh Clasaiceach&quot; a bhua ag na [[Grammy Awards]] i 2008. Rinne sí fonnadóireacht taca ar ar cúpla amhráin ar tríú albam na Kaiser Chiefs, [[''Off With Their Heads'']], i 2008. Bhuaigh sí duais agur a cumadóireachta ó BMI i 2008. 

Sínigh Allen conradh aon-sraitheach chun a clár cainte féin a óstáil ar BBC a Trí, dar teideal, [[''Lily Allen and Friends'']] bunaithe ar an feiniméan ghréasáin sóisialta a cabhraigh léi a gairme ceol a lainseáil. Bhí aíonna cosúl le [[Mark Ronson]], [[James Corden]], [[Lauren Laverne]], [[Roisín Murphy]], [[Louis Walsh]], agus [[Danny Dyer]]. Níor ach mheall an chlár 2 faoin gcéad de na lucht-féachana il-chainéal iomlán in ainneoin an feachtas margaíochta ard-phroifíl. De bharr mear-forbairt Allen mar óstóir teilifíse agus an tóir a raibh ar Allen lena sprioclucht féachana d'fhógair BBC a Trí go mbeadh dara sraith den chlár. Tamaill ina dhaidh sin d'fhógair rialtóir BBC, [[Danny Cohen]] nach craolfaidh an dara sraith san Earraigh i 2009 de bharr tiomantais ceoil Lily. Chan Lily ag ceolchoirm i gcabhair ar [[War Child]], gníomhaireacht chosaint leanaí idirnáisiúnta, a cabhraíonn le páistí a raibh tionchar ag cogadh orthu. Tacaithe ag [[Keane]] chan Allen &quot;Smile&quot; agus &quot;[[Everybody's Changing]]&quot;.

=== 2008-11: ''It's Not Me, It's You'' agus séanas ceolmhar ===

Tar éis scaoileadh a chéad albam, bhí a lipéad cheoil, [[EMI]], táthcheanglaithe ag [[Terra Firma]]. D'athraigh sí a comhlacht bainistíochta ó &quot;Empire Artists Management&quot; go &quot;Twenty First Artists&quot; fiú gur choimead sí a príomh-foireann. Chuir a lipéad cheoil brú uirthi, albam a criuthú le cúpla scríobhneoirí agus tairgeóirí ach níor oibrigh sé. Sa deireadh, chuaigh Allen ar ais go [[Greg Kurstin]], a scríobh trí amhráin agur ''Alright, Still''. Tairg Kurstin an albam ag stiúideonna Eagle Rock i Los Angeles. Roimh a chuaigh Allen ar ais go Kus, scríobh Allen na amhráin don albam le Kurstin, a sheinn Kurstin pianó ar. Is athrú é seo go Allen in a scríobh Allen liricí do traiceanna críochnaithe. Dúirt Allen &quot;We decided to try and make bigger sounding, more ethereal songs, real songs ... I wanted to work with one person from start to finish to make it one body of work. I wanted it to feel like it had some sort of integrity. I think I've grown up a bit as a person and I hope it reflects that.&quot; Post sí dhá taispeána nua ar MySpace agus bhí sé ina intinn aici téip measctha a scaoileadh chun taispéant lena lucht leanúna a stíl nua.

Chuir Allen taispeántais ag an [[Féíle Inis Iocht]] ar cheal i 2008, dúirt sí le an tionscnóir féile, John Giddings, go chuir sí an taispeántas ar ceal de bharr go raibh a albam taobh thiar de sceideal. Dúirt Giddings nach raibh an cúis maith go leor agus b'fhéidir go raibh sí ag insint bréag. Rinne Giddings an cinnead gan agairt a dhéanamh uirthi. Bhí pictiúir di ólta agus gan léíne uirthi clúdaithe go mór sa nuacht. Gin a láithreas ag na ''Glamour Awards'' i 2008 cáineadh chomh maith, de bharr go tháinig sí ólta agus gléasta i gúna clúdaithe i figúirí de [[Bambi]] gan cloigeann, agus bhí argóint aici le [[Elton John]] ar stáitse le go leor mallachtaí. Rinne Allen léiriú ag an [[Féíle Galstonbury]] ar an 29ú Meitheamh 2008 le a táirgeoir [[Mark Ronson]]. Tiomnagh Allen, a raibh thar a bheith mhothúchánach, a léiriú de &quot;[[Littlest Things]]&quot; go dtí a shean-mháthair, a fuair bás an óiche roimh ré. Bhí ''[[It's Not Me, It's You]]'' sceidealta ar dtús agur scaoileadh go luath i 2008, ach chur iomrall Allen agus deachrachtaí cruthaitheach moill ar an albam go an bFómhar 2008. I rith an bFómhar i 2008 bhí EMI ag dul faoi ath-struchtúrú. De bharr an timpeallacht seo, rinne cinneadh dáta scaoileadh an albam a bhogadh. Cruthaigh [[Matmi]] clithe ar líne, ''Escape The Fear'' mar páirt de feachtas margaíochta spriocdhírithe ag daoine nach raibh ar an eolas ar Allen nó an albam. Ó scaoileadh, bhí an cluiche ar barr na chairteanna domhanda, tseachtain na Nollag san áireamh - táim ina bhfuil sé an-deachair an barr a shroichint. Roimh an 18ú Feabhra, bhí an cloiche d'imirtha níos mó ná dhá milliún uair. Sheinn sí agus an giotáraí ó [[An Clash]], [[Mick Jones]], amhrán ó An Clash, &quot;[[Straight to Hell]]&quot; ar albam agur don carthanas, [[Heroes]].

Scaoileadh ''It's Not Me, It's You'' i mí Feabhra 2009. Chuaigh sé go uimhir a haon ar dtús sa RA, i gCeanada, agus san Astráíl agus ag uimhir a chúig sna Stáít Aontaithe. Bhí an albam deimhnithe platanam sa Ríocht Aontaithe. Méadaigh tuilleamh EMI faoi thrí tar éis scaoileadh an albam. Bhí an chéad singil ón albam, &quot;[[The Fear]]&quot;, ag uimhir a haon ar feadh ceithre seachtain sa RA tar éis a scaoileadh. Fuair an dara singil ón albam, &quot;[[Not Fair]]&quot; go uimhir a naoi sna chairteanna. Thosaigh sí a [[Camchairt Domhanda It's Not Me, It's You]] i mí Márta, ag camchairt ar feadh na dhá bhliain tar éis go mí Meán Fómhar 2010. Thuill sí an gradam ''Songwriter of the Year'' ag na [[Dámhachtainí Ivor Novello]] i 2010 agur a obair ar an albam le [[Greg Kurstin]]. Chomh maith le seo, bhuaigh sí ''Best Song Musically'' agus ''Most Peformed Work'' le Kurstin agur &quot;The Fear&quot;. Bhí an aitheantas seo thar na bearta agur Allen agus glaoigh sí &quot;gradam fiar&quot; orthu. I mí Deireadh Fómhar 2010, bhuaigh Allen a dara Dámhachtain Amhrán Pop BMI ag an eagraíocht ceadúnú ceol Meirceánach [[Broadcast Music Incorporated]] agur craoladh raidió fairsing sna Stáít Aontaithe de a amhrán &quot;The Fear&quot;. Bhí Allen ainmnithe mar an aghaidh den [[Gailearaí Náisiúnta Portráidí]] mar páirt den feachtas margaíochta an gailearaí. Thóg [[Nadav Kander]] an pictúir le na focail, &quot;Vocalist, Lyricist, Florist&quot;. Cruinnigh Allen agus [[Jamie Hince]], giotáraí do [[na Kills]], £48,350 agur an carthaineacht do páistí &quot;The Hoping Foundation&quot;. Chan an péíre &quot;[[Dream A Little Dream Of Me]]&quot; ag ceant cáirióice. Fostaigh [[Karl Lagerfeld]], dearthóir ceannasaí agur [[Chanel]] Allen go pearsanta agus ghlac sé grianghraf di agur feachtas chun raon só de málaí láimhe, a raibh ré le lainseáil i mí Meán Fómhar 2009.  

I mí Meán Fómhar 2009 dúirt Allen go raibh sí ag smaoineamh faoi gairme i aistéóireacht, nach mbeidh sí ag athnuachan a conradh, agus nach raibh aon plean aici albam eile a dhéanamh. I mí Meán Fómhar 2010 rinne sí cad a mbeidh a léíriú deireanach agur dhá go leith bhliain, ag tabhairt tacaíocht go [[Muse]] ag [[Staidiam Wembley]] i [[Londain]], [[Sasana]]. Bhí sí ar an singil rathúil sa RA, &quot;[[Just Be Good To Green]]&quot; ag [[Professor Green]] i mí Meitheamh 2010. D'oscail Allen agus a deirfúir siopa éadaí dar teideal &quot;Lucy in Disguise&quot; ar an 15ú Meán Fómhar 2010. I mí Samhain, thóg sí caingean dlí i gcoinne [[Associated Newspapers]], an máthairchuideachta de an [[Daily Mail]]&quot; tar éis go foilsigh an &quot;Daily Mail&quot; pictúir de a teach ag lua sárú príobháide agus sárú cóipcheartach. Níor thréig Allen ceoil go hiomlán i rith an tam inar dírigh sí ar thosú a chlann. I mí Eanáir 2011, láinseáil sí a lipéad ceoil féin, [[In The Name Of]], le tacaíocht airgeadais ó [[Sony Music]]. Bhí [[Cults]], dísreach pop torainneach ó [[Nua Eabhrach]] an chéad grúpa sínithe den lipéad. An mí ina dhiaidh thosaigh sí ag scríobh amhráin den leagan ceoldhrama de ''[[Bridget Jone's Diary]]'', a raibh sceidealta le oscailt i taobh thiar Londain i 2012. Chomh maith, i 2011, d'úsáid [[T-Pain]] véarsa ó amhrán Allen &quot;[[Who'd Have Known]]&quot;, mar an curfá den amhrán &quot;5 O'Clock&quot;, a raibh an dara singil ó a albam, ''Revolver''. Scaoileadh an t-amhrán, a chanann [[Wiz Khalifa]] ar chomh maith, i mí Meán Fómhar 2011, agus fuair sé go uimhir a 10 ar an chairt ''[[Billboard Hot 100]]'', ag déanamh é mar chéad singil Allen le bheith sna 10 amhrán is mó sna Stáít Aontaithe.

=== 2012-2016: ''Sheezus'' ===
Ar an 20 Meitheamh 2012, tvúit Allen go raibh sí sa stiúideo ag obair le [[Greg Kurstin]] ar ceoil nua. Níos déanaí, d'athraigh sí a ainm proifisiúnta ó Lily Allen go Lily Rose Cooper agus chan sí ar an trac &quot;[[True Love]]&quot; ar séú albam stiúideo [[Pink]], ''[[The Truth About Love]]'' a scaoileadh i mí Meán Fómhar 2012.

Dúirt Allen i mí Deireadh Fómhar 2012 go raibh sí sa stiúideo , &quot;throwing shit at the wall and seeing if anything sticks... It's great to work at my own pace with no commitments other than to make music.&quot; I mí Feabhra 2013, rinne sí léiriú beo ag seó faisin i bPáras táirgithe ag [[Mark Ronson]], glaoigh sí a &quot;mumback&quot; ar, agus dúirt sí go raibh a albam nua &quot;inspired by her experiences of motherhood&quot;. I mí Lúnasa 2013, d'athraigh sí a ainm profisúinta ar ais go Lily Allen agus tvúit sí le rá go mbeidh ceoil nua ag teacht &quot;go luath&quot;. 

I mí Samhain 2013 taifead Allen clúdaigh de amhrán [[Keane]], [[Somewhere Only We Know]], agur fógra Nollag [[John Lewis]]. Scaolta mar singil íoslódach, shroich sé uimhir a haon sa RA ar an 24ú Samhain. Ar an 12ú Samhain 2013, scaoil Allen an físeán ceol do a singil nua, &quot;[[Hard Out Here]]&quot; ar a suíomh idirlíon oifigiúil. Scaoileadh an singil le íoslódáíl an tseachtain ina dhiaidh agus fuair sé go uimhir a naoi ar na chairteanna singil san RA, ag tabhairt dhá singil ag Allen sa 10 amhrán is rathúil ag an am chéanna. Ar an 13ú Eanáir 2014, craoladh an amhrán, &quot;[[Air Balloon]]&quot;, ar Raidió BBC 1 agus scaoiladh é ar an 2ú Márta 2014, mar an dara singil ó tríú albam Allen, ''[[Sheezus]]''.

Dearbhaigh Allen i agglamh le [[BBC Radio 1]] ar an 19ú Samhain 2013 go mbeidh sí ag déanamh léiriú ag [[Féíle Glastonbury 2014]]. Nocht sí chomh maith go scríobh sí amhrán agur a albam nua spreagtha ón achrann Twitter a bhí aici le [[Azealia Banks]] i Samhradh 2013. 

I mí Nollaig 2013 bhí Allen mar cheann de na sínithe is nua ag [[Warner Bros. Records]] de bharr go gnóthaigh [[Warner Music Group]] [[Parlophone]] ó [[Universal Music Group]] i mí Bealtaine 2013.

I rith agallamh le [[Graham Norton]] ar ''[[The Graham Norton Show]]'' ar an 21ú Feabhra 2014, dearbhaigh Allen gur mbeidh Sheezus mar teideal do a albam nua, ag rá go bhfuil sé &quot;a little nod to [[Kanye West]]&quot;. Tá an albam le bheith scaoilta ar an 5ú Bealtaine 2014.

===2017–anois: ''No Shame''===
Luadh Allen ar phodcraoladh ''News Roast'' go bhfuil sí ag obair ar albam nua, a mbeidh ag plé lena cairdeamh lena páistí, briseadh síos a pósadh, mí-úsáid substaintí, srl. Bhí Allen ag obair le [[Mark Ronson]]. tá sé ina ráfla go mbeidh ''The Fourth Wall'' mar theideal an albam. I mí Bhealtaine 2017, sceith Allen traic amháin ón albam, &quot;Family Man&quot;.

Níos déanaí an bhliain sin, i mí na Nollag sceitheadh amhrán darbh ainm &quot;Trigger Bang&quot; agus déanta le [[Giggs]].&lt;ref&gt;https://consequenceofsound.net/2017/12/lily-allen-returns-with-first-new-single-in-three-years-trigger-bang-feat-giggs-stream/&lt;/ref&gt; D'fhógair Allen ar an 24 Eanáir 2018 go mbeadh ''[[No Shame (albam Lily Allen)|No Shame]]'' mar theideal dá halbam nua agus go mbeadh sé eisithe ag tús an samhradh.&lt;ref&gt;http://www.nme.com/news/music/lily-allen-new-album-no-shame-2018-uk-tour-2227130&lt;/ref&gt;

== Saol Pearsanta ==
Is lucht leanúna géar don pheil í Allen, ag tabhairt tacaíocht do [[Fulham F.C]]. Is lucht leanúna cruicéad í chomh maith agus bhí sí ar [[Test Match Special]]. Thosaigh Allen ag súil amach le an ceoltóir [[Ed Simons]] ó na [[Chemical Brothers]] i Meán Fómhar 2007, agus, i mí Nollag d'fhógair Allen go raibh sí ag Simons ag súil le páiste. D'fhualaing Allen iomrall i mí Eanáir 2008. Tar éis chúig míosa ag súil amach, críochnaigh an muintearas idir Allen agus Simons, begán tar éis a iomrall. Dúirt Allen gur chaith sí trí seachtain i chlinic síciatrach de bharr dúlagar tar éis an iomrall.

I mí Iúil 2009, thosaigh Allen ag súil amach le Sam Cooper, tógálaí agus maisitheoir. Ar an 5ú Lúnasa d'fhógair Allen go raibh sí ag iompar a chéad pásite le Cooper, buachaill a raibh ann, le mí Eanir an dáta dlite. Bhí deachrachtaí aici go luath sa toircheas, &quot;about a week and a half of really heavy bleeding&quot;, a dúirt sí. Déanach i mí Deireadh Fómhar, sé mí isteach san toircheas tolg sí ionfhabhtú víreasach, agus ba chúis é go d'fhulaing sí marbh-bhreith, d'fhógairthe ar an 1ú Samhain. Ar an 6ú Smahain chuaigh Allen isteach san ospidéal, áit a fuair sí cóireáil agur seipticéime. Comhghreamaigh Allen agus Cooper thar saoire na Nollag i mí Nollag 2010, agus iad ar saoire i [[Bali]]. Phós siad ar an 11ú Meitheamh 2011, ag séipéail Naomh Séamas (St. James' Church) i [[Cranham]], [[Gloucestershire]], [[Sasana]]. Dearbhaigh dearthóir gúna bainise Allen go raibh sí ag iompar ar feadh cúpla mí ar a lá bainise. Bhí iníon ag Allen, Ethel Mary, ar an 25ú Samhain 2011. Bhí a dara páiste aici ar an 8ú Eanáir 2013, iníon eile darbh ainm, Marnie Rose.

== Polaitíocht ==
Fiú gurb í tacadóir den [[Labour Party]], bhí creidiúna le cabhair chun spreagdh éírí amach i gcoinne iar-príomh-aire Sasanach, [[Gordon Brown]], nuair a scríobh si go gach Teachta Parlaiminte ag chuir cheist orthu tacaíocht a thabhairt do leasú do bille fuinneamh. Níos déanaí dearbhaigh sí a tacaíocht agur an [[Labour Party]] agus agur ansin agur Príomhaire Gordon Brown go háirithe. 

Tar éis go d'fhógair rialtas na Bhreataine pleananna chun beartas trí stailceanna a chur i bhfeidhm agur sárú cóipcheart comroinnt comhad, tháinig Allen amach le tacaíocht a thabhairt le athchiontaitheoirí a dhícheangal. Ag cruthú blag dar teideal, &quot;''It's Not Alright''&quot; i gcoinne comhroinnt comhad, ina dhiaidh sin tháínig sé amach gur chóip sí téacs go díreach ó agglamh le [[50 Cent]]  ón súiomh gréasán, [[Techdirt]], gan creidiúint. Lean é seo go malartú ar an Gréasán Domhanda, a buaice i líomhaintí i gcoinne Allen ag rá sháraigh sí cóipcheart ealaíontóirí cheoil eile, ag cruthú téip measctha luath ina gairme, agus ag chur iad ar fáil ar a súomh gréasán. Lainseáil grúpa tacadórí de comhroinnt comhad ionsaí diúltú seirbhíse dubáílte [[Operation Payback]] a mhúch láithreán gréasáin Allen agus sprioc siad léirmheastóirí eile.

Ar an 1ú Deireadh Fómhar 2009, scaoil Allen agus roinnt ceolteóirí eile an chéad achainí ceolmhar digiteach ar Domhan dírithe ag brú a chur ar Ceannairí an Domhan a raibh ag freastal ar cruinniú mullaigh athrú aeráíde i [[Cóbanhávan]] i mí Nollaig 2009. Bhí clúdach den amhrán [[Beds Are Burning]] le [[Midnight Oil]] san áireamh sa achainí.

== Conspóidí ==
De bharr a nemahbhalbhas, bhí Allen mar an suibíocht de go leor conspóidí go luath ina gairme. Rinne sí ráítis díspeagúil fao ceoltóirí [[Luke Pritchard]] ó na [[Kooks]], [[Bob Geldof]], [[Amy Winehouse]], [[Kylie Minogue]], agus [[Katy Perry]] agus fuair siad beagán aird ón preas. Dúirt sí níos déanaí go raibh sí ag spiocadh as réaltaí pop eile de bharr easpa muinín, ag rá &quot;I felt like 'Oh God, I'm short, fat, ugly and I hate all these people who flaunt their beauty.'&quot;

Ar an 28ú Meitheamh 2007, ghabhtar Allen i Londain de bharr gur dúrú go rinne sí ionsaí ar grianghrafadóir Kevin Rush agus í ag fágaint club óiche i taobh Thiar Londain. Roimh é seo chur sí in iúl nár mhaith léi an aird ón paparazzí ar a blag ar MySpace. Roimh Feabhra 2009 stop sí ag aitheasc conspóidí ar a blag mar go fuair sí é &quot;boring when people just pick stuff up and write about it. People get hurt, people get upset.&quot; I mí Meán Fómhar 2009 dhún sí a cuntas My Space agus stop sí ag úsáid Ghréasáin Shóisialta go hiomlán i mí Nollag de bharr an drochíde a raibh a fáil aici. I mí Bealtaine 2009, d'fhoilsigh an iris peil Fraincis, ''So Foot'' agglamh bréagach le Allen agus dúrú go raibh sí rá rudaí maslach faoi [[David Beckham]] agus a bean chéile [[Victoria Beckham]] agus [[Ashley Cole]] agus [[Cheryl Cole]]. Bhí chuid den ábhartha athfoilsithe sa tablóideach Bhreataineach, ''[[The Sun]]''. Ghabh na dhá foilseachán leithscéal agus íoc siad damáistí le Allen.

I mí Lúnasa 2012, bhí sé chuirthe i leith go raibh Allen ina ciníochaí tar éis go scríobh sí &quot;I hate it when black cab drivers spend the entire journey on the phone. I WANTED A CHAT !&quot;. D'freagair Allen ag rá go glaotar &quot;black cabs&quot; ar tacsaithe sa Bhreatain agus san Eorap de bharr go bhfuil siad péinteáilte dubh. Bhí daoine ag gearrán go raibh an físeán ceoil agur a singil i mí Samhaiin 2013, &quot;[[Hard Out Here]]&quot; ciníoch de bharr go raibh an chuid is mó de na damhsóirí ann daoine gorma agus bhí sí úsáidte i bhealach &quot;dícheadú&quot;. Dúirt Allen nach raibh eitneachas fachtóir agus í ag fostaigh na damhsóirí, agus go raibh an físeán breathnú aorach bhoga ar oibiachtú de mná  i pap-cheol nua-aimseartha.

== Ealaíne ==
{{listen
| filename    = Lily Allen - LDN.ogg
| title       = &quot;LDN&quot;
| description = An chéad amhrán a scaoileadh mar singil, le tionchar cheol ska.&quot;
| format      = [[Ogg]]
| filename2    = Lily Allen - Smile.ogg
| title2       = Lily Allen &quot;Smile&quot; (2006)
| description2 = Sampla 30 soicind de &quot;Smile&quot; le Lily Allen, le an churfá
| format      = [[Ogg]]
}}

Chonaic amhráin luath Allen í ag chanadh le tuin tiubh Cocnais i gcoinne léiriúcháin reitreo. D'úsáidtear a ceol mar páirt de taispeántas ag [[Leabharlann na Bhreataine]], ag rianú stair de Béarla Cocnais. Bhí gné eile ina amhrán chomh maith, mar an anáil ska ar an dara singil, &quot;LDN&quot;. Bhí sí nótáilte agur a úsáid liobrálacha de focail amh in liricí chomh maith. Deireann Allen go bíonn náire orthu ag éísteacht le traiceanna ó ''Alright, Still'', de bharr go chuireann sé i gcuimhne di go raibh sí &quot;sort of over-excitable teenager who desperately wanted attention&quot; nuair a scríobh sí é. Bhí sí ag iarradh bog ar aghaidh ón fuaim reitreo a raibh go leor ealaíontóirí cheoil ag úsáid ó go thosaigh sí, agus chuaigh Allen i dtreo difrúil ina amhráin agus ina liricí i a dara albam stiúideo, ''[[It's Not Me, It's You]]''. Is é &quot;[[The Fear]]&quot;, an chéad singil ón albam trac leictrea-pop ag shéanadh tomhaltachas. Bhí a treo nua cheol agus a toilteanas chun liricí a scríobh faoi ábhar nach raibh chomh coitianta, moltadh ag léirmheastóirí.

Bhí a amhrán &quot;[[Who'd Have Known]]&quot; sampláladh i singil [[T-Pain]], &quot;[[5 O'Clock]]&quot; de bharr a tuin chainte. Seinn [[Joe Strummer]], chara buan athair Allen, [[Keith Allen]], téipeanna measctha de cheol Brasaíle agus reigé hIamáice agus ska nuair a raibh Allen óg. Dúirt Allen &quot; [I have] always been into very black music&quot; mar ska, reigé, agus ceol hip hap. De bharr nach raibh sí in ann rap, rinne sí chinneadh chun reigé a úsáid mar pointe tagairt agus í ag déanamh ''Alright, Still''. Mescann ceol an albam, ceol ska agus reigé le séíseanna popcheol. Bhí tionchar ag teicnicí tobchumadh snagcheol de [[Blossom Dearie]] agus [[Ella Fitzgerald]] séiseanna Allen. Bhí tionchar ag roinnt seánraí cosúil le snagcheol agus smúrcheol ar na buillí ar an albam.

== Dioscliosta ==
{{Príomhalt|Dioscliosta Lily Allen}}
* ''[[Alright, Still]]'' (2006)
* ''[[It's Not me, It's You]]'' (2009)
* ''[[Sheezus]]'' (2014)
* ''[[No Shame (albam Lily Allen)|No Shame]]'' (2018)

== Camchuairteanna ==
* Still, Alright? (2007)
* It's Not Me, It's You World Tour (2009–10)
* Sheezus Tour (2014)

== Scannánlisota ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+ Liosta de creidmheasanna teilfíse agus scánnán Lily Allen
|-
! Blian
! Teideal
! Ról
! class=&quot;unsortable&quot; | Nótaí
|-
|1998
|''[[The Comic Strip Presents...]]''
|Páiste i fógra
|&quot;The Yob&quot; (Séasúr 4, Epeasóid 4)
|-
|1998
|''[[Elizabeth (scánnán)|Elizabeth]]''
|Bhean i Feitheamh
|
|-
|2007
|''[[Saturday Night Live]]''
|Aoi Ceolmhara (Í Féín)
|&quot;[[Drew Barrymore]]/Lily Allen&quot; (Séasúr 32, Epeasóid 12)
|-
|2008
|''[[Lily Allen and Friends]]''
|Óstach (Í Féín)
|[[Clár Cainte]]
|-
|2009
|''[[Neighbours]]''
|Í Féín
|Aoi Réalta, sobalchlár (Epeasóid amháin)
|-
|2011
|''Lily Allen: From Riches to Rags''
|Í Féin
|Cláir Faisnéise Teilifíse
|}
*

== Tagairtí ==
{{Reflist|30em}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://lilyallenmusic.com lilyallenmusic.com]
* {{Ainm IMDb|2376025}}
* Wilson, Beth. ''Smile: The Story of Lily Allen''. Omnibus Press, 2010. ISBN 978-1-84938-061-4

{{Lily Allen}}

{{Persondata
| AINM            = Allen, Lily
| AINMNEACHA EILE = Allen, Lily Rose Beatrice
| CUR-SÍOS GEARR  = Singer-songwriter
| DÁTA RUGADH     = 1985-5-2
| ÁIT RUGADH      = [[Hammersmith]], London, England
| DÁTA BÁS        =
| ÁIT BÁS         =
}}
{{DEFAULTSORT:Allen, Lily}}
[[Catagóir:Lily Allen| ]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Sasanacha]]</text>
      <sha1>kln8ie4emp0m19r0shk2y70ttpemm62</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063269</id>
      <parentid>1063213</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:39:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27460" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is aisteoir Sasanach í '''Lily Rose Beatrice Cooper''' (née Allen, a rugadh ar 2 Bealtaine 1985) nó '''Lily Allen'''. {{glanadh}}Is iníon í de [[Keith Allen]] agus tairgeoir scannán [[Alison Owen]]. D'fhág Allen scoil nuair a raibh sí 15 chun díriú ar feabhsú a scileanna seinm agus cumadóireachta. I 2005 chuir sí cuid dá taifeadtaí suas go poiblí ar [[MySpace]] agus lean an poiblíocht go a amhrán a bheith craolta ar [[BBC Radio 1]] agus conradh le [[Regal Recordings]].

I 2009 d'fhógair Allen go mbeidh sí ag tógáil briseadh ó gníomhaíochtaí ceolmhar. D'oscail Allen siopa faisin i 2010 lena deirfiúr, Sarah, dar teideal ''Lucy in Disguise'', i 2011 thosaigh sí a lipéad ceoil féin. [[In the Name Of]] is ainm é an lipéad ceoil.

== Saol Luath ==
Rugadh Allen i [[Hammersmith]], Iarthar Londain, iníon [[Keith Allen]] agus tairgeoir scannán [[Alison Owen]]. Tá deirfiúr níos sine aici, Sarah; deartháir níos óige, [[Alfie Allen]], (a raibh mar ábhar a amhrán, &quot;[[Alfie]]&quot;) agus deirfiúr níos óige, Rebecca. Tá cúpla lath-siblíní aici. Is í iníon dé de amhránaí de [[Wild Colonials]], [[Angela McCluskey]]. 

Ag aois trí, bhí Allen ar eipeasóid de ''[[The Comic Strip Presents...]]'', &quot;The Yob&quot;, a chomh-scríobh a athair. Nuair a raibh Allen ceithre bhliain d'aois d'fhág a athair a chlann. I rith a óige bhí chónaí ar Allen lena chlann ar eastát chomhairle. Socraigh siad níos déanaí i buirge i Tuaisceart Londain dar teideal [[Islington]]. Ar feadh tamaillín chónaigh a chlann le fearr grinn [[Harry Enfield]] nuair a raibh a mháthair ag súil amach leis. Bhí amhránaí agus giotáraí an [[Clash]], [[Joe Strummer]], gearr do Allen. Tá cuimhneachán maithe ag Allen den seachtain go leith a chaith siad le chéile ag an [[Féíle Glastonbury]] mar páirt de comhcoiteann rialta dírithe ar Strummer agus a athair. Níor tháinig stair ceolmhar Strummer isteach i fócas Allen go dtí go fuair sé bhás.

Freastal sí ar cúpla de na scoileanna príobháideach is daora san RA , freastal Allen ar 13 scoileanna in iomlán, alma mater sóisearach Prionsa Charles ina measc, [[Hill House School]], [[Millfield]], [[Bedales School]].

== Gairme ==
=== 2002-05: Tús Gairme ===
Nuair a chuaigh a chlann ar saoire go Ibiza, dúirt Allen lena mháthait go raibh sí ag fanacht lena chairde ach d'fhan sí [[Sant Antoni de Portmany]] ina áit. Thuill sí airgead ag obair ag siopa ceirnín 'Plastic Fantastic' agus ag déileáil [[eacstais]]. Bhuail Allen lena chéad banisteoir, [[George Lamb]] i Ibiza. Chuir sí i leith go raibh é seo síos ar a fadhb ól agus í a bheith mar iníon Keith Allen. Sa deireadh d'úsáid sí nascanna a athair chun a lámha a chur le [[London Records]] i 2002. Nuair a d'fhág an feidhmeannach a sínigh Allen, chaill an lipéad ceoil spéis agus d'fhág sí gan a amhránaí ceol tíre, a scríobh a athair den chuid is mó, a scaoileadh. Staidéar sí gairneoireacht ina dhiaidh sin chun bheith mar bláthadóir, ach d'athraigh sí a intinn agus chuaigh sí ar ais go cheol. Thosaigh Allen ag scríobh amhráin, agus taispéan a bainisteoir í do dísreach táirgeadh, Future Cut, i 2004. D'oibrigh siad i stiúideo i íoslach faoi bhfoirgneamh oifige.

I 2005 chur Allen a lámha le [[Regal Records]]; thug siad £25,000 chug albam a tháírgeadh, ach ní raibhh siad in ann a lán tacaíocht a thabhairt dí, de bharr go raibh sí gnóthach le eisiúintí eile mar [[''X&amp;Y'']] ([[Coldplay]]) agus [[''Demon Days'']] ([[Gorillaz]]). Cruthaigh Allen cuntas ar MySpace ansin agus thosaigh sí ag post taispeána a thaifead sí i mí na Samhna 2005. Mheall na taispeána na mílte éisteoirí, scaoileadh 500 eagrán teoranta de 7&quot; singlí vinil de &quot;[[LDN]]&quot;, go tapaidh, ag díoladh agur suas go £40. Táirg Allen dhá téip measctha - ''My First Mixtape'' agus ''My Second Mixtape'' chun a albam a chur chun cinn com maith. De réir mar a cnuasaigh sí na mílte cairde ar MySpace, thóg ''The Observer Music Monthly'' (OMM), iris foilsithe i [[An Observer]], spéis inti i mí Márta 2006. Bhí an lipéad ceoil mall le freagairt a thabhairt ar foilseachán a raibh ag iarradh tuarascáil a dhéanamh uirthi de bharr `nach raibh aithne ag mórán daoine taobh amuigh de roinn ealaíontóirí agus stór an lipéad ceoil ar Allen. Fuair sí a chéad clúdach príomhsrutha i tuairiscigh an iris dhá mhí ina dhiaidh.

=== 2006-08: ''Alright, Still'' agus dianiarrachtaí eile ===
Rinne an lipéad ceoil cinne chun níos mó smacht cruthaitheach a thabhairt di de bharr a rathúlacht agus lig siad dí na amhráin a scríobh sí a úsáid in ionad brú a chur uirthi bheith ag obair le tairgeóirí príomhsruthach. Rinne Allen an chinne obair le na tairgeóirí [[Greg Kurstin]] agus [[Mark Ronson]], críochnaigh sí an albam i dhá seachtain. Scaoileadh a chéad albam ''[[Alright, Still]]'' i mí Iúil 2006. Bhí an chuid is mó de na traiceanna réamhéistaithe ar a leathanach MySpace, na singil &quot;[[Smile]]&quot;, &quot;[[LDN]]&quot;, &quot;Knock Em Out&quot; agus &quot;Alfie&quot; ina measc. Chuirfear &quot;Smile&quot; ar fáil sna Stáit Aontaithe ar [[iTunes]] i mí Meán Fómhar 2006. Roimh Nollaig 2006 bhí an físeán ceoil agur Smile seinnte ar go leor cainéíl ceoil éagsúla chomh maith le beagán seinn ar raidió. D'ainmnigh ''Entertainment Weekly'' '''Smile''' mar cheann de na deich albam is fearr i 2006, fiú nach raibh sé scaoilte sna Stáit Aontaithe. Rinne Allen cúpla fógra chur chun cinn agur ''MTV'' mar go raibh sí ealaíontóir ceoil na míosa, ''Discover and Download'', i mí Eanáir 2007. Scaoileadh an albam sna Stáit Aontaithe ar an 30ú Eanáir 2007, agus fuair sé go 20 ar chairt albam ''Billboard''. I mí Eanáir 2009, díoladh 960,000 cóipeanna den albam sa Ríocht Aontaithe agus 520,000 cóipeanna sna Stáit Aontaithe.

I 2007, chainn sí ar an staitse páirc nua ag an [[Féile Glastonbury]], in ionad [[M.I.A]] a cealaigh a léíriú. I rith an féile cruthaigh sí athbhuaile idir dhá baill den banna cheoil, [[The Specials]], dúirt an giotáraí, [[Lynval Golding]] go cabhraigh é seo go mór le an banna cheoil ach teacht ar ais le chéile arís. Chan sí ar an amhrán a shroich na deich amhrán is fearr, [[Oh My God]], leagan clúdach de na [[Kaiser Chiefs]], le [[Mark Ronson]]. Cabhraigh an singil, &quot;Littlest Things&quot;, ó albam Allen táirgthe ag Ronson leis &quot;Tairgeoir na Bhliana - Neamh Clasaiceach&quot; a bhua ag na [[Grammy Awards]] i 2008. Rinne sí fonnadóireacht taca ar ar cúpla amhráin ar tríú albam na Kaiser Chiefs, [[''Off With Their Heads'']], i 2008. Bhuaigh sí duais agur a cumadóireachta ó BMI i 2008. 

Sínigh Allen conradh aon-sraitheach chun a clár cainte féin a óstáil ar BBC a Trí, dar teideal, [[''Lily Allen and Friends'']] bunaithe ar an feiniméan ghréasáin sóisialta a cabhraigh léi a gairme ceol a lainseáil. Bhí aíonna cosúl le [[Mark Ronson]], [[James Corden]], [[Lauren Laverne]], [[Roisín Murphy]], [[Louis Walsh]], agus [[Danny Dyer]]. Níor ach mheall an chlár 2 faoin gcéad de na lucht-féachana il-chainéal iomlán in ainneoin an feachtas margaíochta ard-phroifíl. De bharr mear-forbairt Allen mar óstóir teilifíse agus an tóir a raibh ar Allen lena sprioclucht féachana d'fhógair BBC a Trí go mbeadh dara sraith den chlár. Tamaill ina dhaidh sin d'fhógair rialtóir BBC, [[Danny Cohen]] nach craolfaidh an dara sraith san Earraigh i 2009 de bharr tiomantais ceoil Lily. Chan Lily ag ceolchoirm i gcabhair ar [[War Child]], gníomhaireacht chosaint leanaí idirnáisiúnta, a cabhraíonn le páistí a raibh tionchar ag cogadh orthu. Tacaithe ag [[Keane]] chan Allen &quot;Smile&quot; agus &quot;[[Everybody's Changing]]&quot;.

=== 2008-11: ''It's Not Me, It's You'' agus séanas ceolmhar ===

Tar éis scaoileadh a chéad albam, bhí a lipéad cheoil, [[EMI]], táthcheanglaithe ag [[Terra Firma]]. D'athraigh sí a comhlacht bainistíochta ó &quot;Empire Artists Management&quot; go &quot;Twenty First Artists&quot; fiú gur choimead sí a príomh-foireann. Chuir a lipéad cheoil brú uirthi, albam a criuthú le cúpla scríobhneoirí agus tairgeóirí ach níor oibrigh sé. Sa deireadh, chuaigh Allen ar ais go [[Greg Kurstin]], a scríobh trí amhráin agur ''Alright, Still''. Tairg Kurstin an albam ag stiúideonna Eagle Rock i Los Angeles. Roimh a chuaigh Allen ar ais go Kus, scríobh Allen na amhráin don albam le Kurstin, a sheinn Kurstin pianó ar. Is athrú é seo go Allen in a scríobh Allen liricí do traiceanna críochnaithe. Dúirt Allen &quot;We decided to try and make bigger sounding, more ethereal songs, real songs ... I wanted to work with one person from start to finish to make it one body of work. I wanted it to feel like it had some sort of integrity. I think I've grown up a bit as a person and I hope it reflects that.&quot; Post sí dhá taispeána nua ar MySpace agus bhí sé ina intinn aici téip measctha a scaoileadh chun taispéant lena lucht leanúna a stíl nua.

Chuir Allen taispeántais ag an [[Féíle Inis Iocht]] ar cheal i 2008, dúirt sí le an tionscnóir féile, John Giddings, go chuir sí an taispeántas ar ceal de bharr go raibh a albam taobh thiar de sceideal. Dúirt Giddings nach raibh an cúis maith go leor agus b'fhéidir go raibh sí ag insint bréag. Rinne Giddings an cinnead gan agairt a dhéanamh uirthi. Bhí pictiúir di ólta agus gan léíne uirthi clúdaithe go mór sa nuacht. Gin a láithreas ag na ''Glamour Awards'' i 2008 cáineadh chomh maith, de bharr go tháinig sí ólta agus gléasta i gúna clúdaithe i figúirí de [[Bambi]] gan cloigeann, agus bhí argóint aici le [[Elton John]] ar stáitse le go leor mallachtaí. Rinne Allen léiriú ag an [[Féíle Galstonbury]] ar an 29ú Meitheamh 2008 le a táirgeoir [[Mark Ronson]]. Tiomnagh Allen, a raibh thar a bheith mhothúchánach, a léiriú de &quot;[[Littlest Things]]&quot; go dtí a shean-mháthair, a fuair bás an óiche roimh ré. Bhí ''[[It's Not Me, It's You]]'' sceidealta ar dtús agur scaoileadh go luath i 2008, ach chur iomrall Allen agus deachrachtaí cruthaitheach moill ar an albam go an bFómhar 2008. I rith an bFómhar i 2008 bhí EMI ag dul faoi ath-struchtúrú. De bharr an timpeallacht seo, rinne cinneadh dáta scaoileadh an albam a bhogadh. Cruthaigh [[Matmi]] clithe ar líne, ''Escape The Fear'' mar páirt de feachtas margaíochta spriocdhírithe ag daoine nach raibh ar an eolas ar Allen nó an albam. Ó scaoileadh, bhí an cluiche ar barr na chairteanna domhanda, tseachtain na Nollag san áireamh - táim ina bhfuil sé an-deachair an barr a shroichint. Roimh an 18ú Feabhra, bhí an cloiche d'imirtha níos mó ná dhá milliún uair. Sheinn sí agus an giotáraí ó [[An Clash]], [[Mick Jones]], amhrán ó An Clash, &quot;[[Straight to Hell]]&quot; ar albam agur don carthanas, [[Heroes]].

Scaoileadh ''It's Not Me, It's You'' i mí Feabhra 2009. Chuaigh sé go uimhir a haon ar dtús sa RA, i gCeanada, agus san Astráíl agus ag uimhir a chúig sna Stáít Aontaithe. Bhí an albam deimhnithe platanam sa Ríocht Aontaithe. Méadaigh tuilleamh EMI faoi thrí tar éis scaoileadh an albam. Bhí an chéad singil ón albam, &quot;[[The Fear]]&quot;, ag uimhir a haon ar feadh ceithre seachtain sa RA tar éis a scaoileadh. Fuair an dara singil ón albam, &quot;[[Not Fair]]&quot; go uimhir a naoi sna chairteanna. Thosaigh sí a [[Camchairt Domhanda It's Not Me, It's You]] i mí Márta, ag camchairt ar feadh na dhá bhliain tar éis go mí Meán Fómhar 2010. Thuill sí an gradam ''Songwriter of the Year'' ag na [[Dámhachtainí Ivor Novello]] i 2010 agur a obair ar an albam le [[Greg Kurstin]]. Chomh maith le seo, bhuaigh sí ''Best Song Musically'' agus ''Most Peformed Work'' le Kurstin agur &quot;The Fear&quot;. Bhí an aitheantas seo thar na bearta agur Allen agus glaoigh sí &quot;gradam fiar&quot; orthu. I mí Deireadh Fómhar 2010, bhuaigh Allen a dara Dámhachtain Amhrán Pop BMI ag an eagraíocht ceadúnú ceol Meirceánach [[Broadcast Music Incorporated]] agur craoladh raidió fairsing sna Stáít Aontaithe de a amhrán &quot;The Fear&quot;. Bhí Allen ainmnithe mar an aghaidh den [[Gailearaí Náisiúnta Portráidí]] mar páirt den feachtas margaíochta an gailearaí. Thóg [[Nadav Kander]] an pictiúr le na focail, &quot;Vocalist, Lyricist, Florist&quot;. Cruinnigh Allen agus [[Jamie Hince]], giotáraí do [[na Kills]], £48,350 agur an carthaineacht do páistí &quot;The Hoping Foundation&quot;. Chan an péíre &quot;[[Dream A Little Dream Of Me]]&quot; ag ceant cáirióice. Fostaigh [[Karl Lagerfeld]], dearthóir ceannasaí agur [[Chanel]] Allen go pearsanta agus ghlac sé grianghraf di agur feachtas chun raon só de málaí láimhe, a raibh ré le lainseáil i mí Meán Fómhar 2009.  

I mí Meán Fómhar 2009 dúirt Allen go raibh sí ag smaoineamh faoi gairme i aistéóireacht, nach mbeidh sí ag athnuachan a conradh, agus nach raibh aon plean aici albam eile a dhéanamh. I mí Meán Fómhar 2010 rinne sí cad a mbeidh a léíriú deireanach agur dhá go leith bhliain, ag tabhairt tacaíocht go [[Muse]] ag [[Staidiam Wembley]] i [[Londain]], [[Sasana]]. Bhí sí ar an singil rathúil sa RA, &quot;[[Just Be Good To Green]]&quot; ag [[Professor Green]] i mí Meitheamh 2010. D'oscail Allen agus a deirfúir siopa éadaí dar teideal &quot;Lucy in Disguise&quot; ar an 15ú Meán Fómhar 2010. I mí Samhain, thóg sí caingean dlí i gcoinne [[Associated Newspapers]], an máthairchuideachta de an [[Daily Mail]]&quot; tar éis go foilsigh an &quot;Daily Mail&quot; pictiúr de a teach ag lua sárú príobháide agus sárú cóipcheartach. Níor thréig Allen ceoil go hiomlán i rith an tam inar dírigh sí ar thosú a chlann. I mí Eanáir 2011, láinseáil sí a lipéad ceoil féin, [[In The Name Of]], le tacaíocht airgeadais ó [[Sony Music]]. Bhí [[Cults]], dísreach pop torainneach ó [[Nua Eabhrach]] an chéad grúpa sínithe den lipéad. An mí ina dhiaidh thosaigh sí ag scríobh amhráin den leagan ceoldhrama de ''[[Bridget Jone's Diary]]'', a raibh sceidealta le oscailt i taobh thiar Londain i 2012. Chomh maith, i 2011, d'úsáid [[T-Pain]] véarsa ó amhrán Allen &quot;[[Who'd Have Known]]&quot;, mar an curfá den amhrán &quot;5 O'Clock&quot;, a raibh an dara singil ó a albam, ''Revolver''. Scaoileadh an t-amhrán, a chanann [[Wiz Khalifa]] ar chomh maith, i mí Meán Fómhar 2011, agus fuair sé go uimhir a 10 ar an chairt ''[[Billboard Hot 100]]'', ag déanamh é mar chéad singil Allen le bheith sna 10 amhrán is mó sna Stáít Aontaithe.

=== 2012-2016: ''Sheezus'' ===
Ar an 20 Meitheamh 2012, tvúit Allen go raibh sí sa stiúideo ag obair le [[Greg Kurstin]] ar ceoil nua. Níos déanaí, d'athraigh sí a ainm proifisiúnta ó Lily Allen go Lily Rose Cooper agus chan sí ar an trac &quot;[[True Love]]&quot; ar séú albam stiúideo [[Pink]], ''[[The Truth About Love]]'' a scaoileadh i mí Meán Fómhar 2012.

Dúirt Allen i mí Deireadh Fómhar 2012 go raibh sí sa stiúideo , &quot;throwing shit at the wall and seeing if anything sticks... It's great to work at my own pace with no commitments other than to make music.&quot; I mí Feabhra 2013, rinne sí léiriú beo ag seó faisin i bPáras táirgithe ag [[Mark Ronson]], glaoigh sí a &quot;mumback&quot; ar, agus dúirt sí go raibh a albam nua &quot;inspired by her experiences of motherhood&quot;. I mí Lúnasa 2013, d'athraigh sí a ainm profisúinta ar ais go Lily Allen agus tvúit sí le rá go mbeidh ceoil nua ag teacht &quot;go luath&quot;. 

I mí Samhain 2013 taifead Allen clúdaigh de amhrán [[Keane]], [[Somewhere Only We Know]], agur fógra Nollag [[John Lewis]]. Scaolta mar singil íoslódach, shroich sé uimhir a haon sa RA ar an 24ú Samhain. Ar an 12ú Samhain 2013, scaoil Allen an físeán ceol do a singil nua, &quot;[[Hard Out Here]]&quot; ar a suíomh idirlíon oifigiúil. Scaoileadh an singil le íoslódáíl an tseachtain ina dhiaidh agus fuair sé go uimhir a naoi ar na chairteanna singil san RA, ag tabhairt dhá singil ag Allen sa 10 amhrán is rathúil ag an am chéanna. Ar an 13ú Eanáir 2014, craoladh an amhrán, &quot;[[Air Balloon]]&quot;, ar Raidió BBC 1 agus scaoiladh é ar an 2ú Márta 2014, mar an dara singil ó tríú albam Allen, ''[[Sheezus]]''.

Dearbhaigh Allen i agglamh le [[BBC Radio 1]] ar an 19ú Samhain 2013 go mbeidh sí ag déanamh léiriú ag [[Féíle Glastonbury 2014]]. Nocht sí chomh maith go scríobh sí amhrán agur a albam nua spreagtha ón achrann Twitter a bhí aici le [[Azealia Banks]] i Samhradh 2013. 

I mí Nollaig 2013 bhí Allen mar cheann de na sínithe is nua ag [[Warner Bros. Records]] de bharr go gnóthaigh [[Warner Music Group]] [[Parlophone]] ó [[Universal Music Group]] i mí Bealtaine 2013.

I rith agallamh le [[Graham Norton]] ar ''[[The Graham Norton Show]]'' ar an 21ú Feabhra 2014, dearbhaigh Allen gur mbeidh Sheezus mar teideal do a albam nua, ag rá go bhfuil sé &quot;a little nod to [[Kanye West]]&quot;. Tá an albam le bheith scaoilta ar an 5ú Bealtaine 2014.

===2017–anois: ''No Shame''===
Luadh Allen ar phodcraoladh ''News Roast'' go bhfuil sí ag obair ar albam nua, a mbeidh ag plé lena cairdeamh lena páistí, briseadh síos a pósadh, mí-úsáid substaintí, srl. Bhí Allen ag obair le [[Mark Ronson]]. tá sé ina ráfla go mbeidh ''The Fourth Wall'' mar theideal an albam. I mí Bhealtaine 2017, sceith Allen traic amháin ón albam, &quot;Family Man&quot;.

Níos déanaí an bhliain sin, i mí na Nollag sceitheadh amhrán darbh ainm &quot;Trigger Bang&quot; agus déanta le [[Giggs]].&lt;ref&gt;https://consequenceofsound.net/2017/12/lily-allen-returns-with-first-new-single-in-three-years-trigger-bang-feat-giggs-stream/&lt;/ref&gt; D'fhógair Allen ar an 24 Eanáir 2018 go mbeadh ''[[No Shame (albam Lily Allen)|No Shame]]'' mar theideal dá halbam nua agus go mbeadh sé eisithe ag tús an samhradh.&lt;ref&gt;http://www.nme.com/news/music/lily-allen-new-album-no-shame-2018-uk-tour-2227130&lt;/ref&gt;

== Saol Pearsanta ==
Is lucht leanúna géar don pheil í Allen, ag tabhairt tacaíocht do [[Fulham F.C]]. Is lucht leanúna cruicéad í chomh maith agus bhí sí ar [[Test Match Special]]. Thosaigh Allen ag súil amach le an ceoltóir [[Ed Simons]] ó na [[Chemical Brothers]] i Meán Fómhar 2007, agus, i mí Nollag d'fhógair Allen go raibh sí ag Simons ag súil le páiste. D'fhualaing Allen iomrall i mí Eanáir 2008. Tar éis chúig míosa ag súil amach, críochnaigh an muintearas idir Allen agus Simons, begán tar éis a iomrall. Dúirt Allen gur chaith sí trí seachtain i chlinic síciatrach de bharr dúlagar tar éis an iomrall.

I mí Iúil 2009, thosaigh Allen ag súil amach le Sam Cooper, tógálaí agus maisitheoir. Ar an 5ú Lúnasa d'fhógair Allen go raibh sí ag iompar a chéad pásite le Cooper, buachaill a raibh ann, le mí Eanir an dáta dlite. Bhí deachrachtaí aici go luath sa toircheas, &quot;about a week and a half of really heavy bleeding&quot;, a dúirt sí. Déanach i mí Deireadh Fómhar, sé mí isteach san toircheas tolg sí ionfhabhtú víreasach, agus ba chúis é go d'fhulaing sí marbh-bhreith, d'fhógairthe ar an 1ú Samhain. Ar an 6ú Smahain chuaigh Allen isteach san ospidéal, áit a fuair sí cóireáil agur seipticéime. Comhghreamaigh Allen agus Cooper thar saoire na Nollag i mí Nollag 2010, agus iad ar saoire i [[Bali]]. Phós siad ar an 11ú Meitheamh 2011, ag séipéail Naomh Séamas (St. James' Church) i [[Cranham]], [[Gloucestershire]], [[Sasana]]. Dearbhaigh dearthóir gúna bainise Allen go raibh sí ag iompar ar feadh cúpla mí ar a lá bainise. Bhí iníon ag Allen, Ethel Mary, ar an 25ú Samhain 2011. Bhí a dara páiste aici ar an 8ú Eanáir 2013, iníon eile darbh ainm, Marnie Rose.

== Polaitíocht ==
Fiú gurb í tacadóir den [[Labour Party]], bhí creidiúna le cabhair chun spreagdh éírí amach i gcoinne iar-príomh-aire Sasanach, [[Gordon Brown]], nuair a scríobh si go gach Teachta Parlaiminte ag chuir cheist orthu tacaíocht a thabhairt do leasú do bille fuinneamh. Níos déanaí dearbhaigh sí a tacaíocht agur an [[Labour Party]] agus agur ansin agur Príomhaire Gordon Brown go háirithe. 

Tar éis go d'fhógair rialtas na Bhreataine pleananna chun beartas trí stailceanna a chur i bhfeidhm agur sárú cóipcheart comroinnt comhad, tháinig Allen amach le tacaíocht a thabhairt le athchiontaitheoirí a dhícheangal. Ag cruthú blag dar teideal, &quot;''It's Not Alright''&quot; i gcoinne comhroinnt comhad, ina dhiaidh sin tháínig sé amach gur chóip sí téacs go díreach ó agglamh le [[50 Cent]]  ón súiomh gréasán, [[Techdirt]], gan creidiúint. Lean é seo go malartú ar an Gréasán Domhanda, a buaice i líomhaintí i gcoinne Allen ag rá sháraigh sí cóipcheart ealaíontóirí cheoil eile, ag cruthú téip measctha luath ina gairme, agus ag chur iad ar fáil ar a súomh gréasán. Lainseáil grúpa tacadórí de comhroinnt comhad ionsaí diúltú seirbhíse dubáílte [[Operation Payback]] a mhúch láithreán gréasáin Allen agus sprioc siad léirmheastóirí eile.

Ar an 1ú Deireadh Fómhar 2009, scaoil Allen agus roinnt ceolteóirí eile an chéad achainí ceolmhar digiteach ar Domhan dírithe ag brú a chur ar Ceannairí an Domhan a raibh ag freastal ar cruinniú mullaigh athrú aeráíde i [[Cóbanhávan]] i mí Nollaig 2009. Bhí clúdach den amhrán [[Beds Are Burning]] le [[Midnight Oil]] san áireamh sa achainí.

== Conspóidí ==
De bharr a nemahbhalbhas, bhí Allen mar an suibíocht de go leor conspóidí go luath ina gairme. Rinne sí ráítis díspeagúil fao ceoltóirí [[Luke Pritchard]] ó na [[Kooks]], [[Bob Geldof]], [[Amy Winehouse]], [[Kylie Minogue]], agus [[Katy Perry]] agus fuair siad beagán aird ón preas. Dúirt sí níos déanaí go raibh sí ag spiocadh as réaltaí pop eile de bharr easpa muinín, ag rá &quot;I felt like 'Oh God, I'm short, fat, ugly and I hate all these people who flaunt their beauty.'&quot;

Ar an 28ú Meitheamh 2007, ghabhtar Allen i Londain de bharr gur dúrú go rinne sí ionsaí ar grianghrafadóir Kevin Rush agus í ag fágaint club óiche i taobh Thiar Londain. Roimh é seo chur sí in iúl nár mhaith léi an aird ón paparazzí ar a blag ar MySpace. Roimh Feabhra 2009 stop sí ag aitheasc conspóidí ar a blag mar go fuair sí é &quot;boring when people just pick stuff up and write about it. People get hurt, people get upset.&quot; I mí Meán Fómhar 2009 dhún sí a cuntas My Space agus stop sí ag úsáid Ghréasáin Shóisialta go hiomlán i mí Nollag de bharr an drochíde a raibh a fáil aici. I mí Bealtaine 2009, d'fhoilsigh an iris peil Fraincis, ''So Foot'' agglamh bréagach le Allen agus dúrú go raibh sí rá rudaí maslach faoi [[David Beckham]] agus a bean chéile [[Victoria Beckham]] agus [[Ashley Cole]] agus [[Cheryl Cole]]. Bhí chuid den ábhartha athfoilsithe sa tablóideach Bhreataineach, ''[[The Sun]]''. Ghabh na dhá foilseachán leithscéal agus íoc siad damáistí le Allen.

I mí Lúnasa 2012, bhí sé chuirthe i leith go raibh Allen ina ciníochaí tar éis go scríobh sí &quot;I hate it when black cab drivers spend the entire journey on the phone. I WANTED A CHAT !&quot;. D'freagair Allen ag rá go glaotar &quot;black cabs&quot; ar tacsaithe sa Bhreatain agus san Eorap de bharr go bhfuil siad péinteáilte dubh. Bhí daoine ag gearrán go raibh an físeán ceoil agur a singil i mí Samhaiin 2013, &quot;[[Hard Out Here]]&quot; ciníoch de bharr go raibh an chuid is mó de na damhsóirí ann daoine gorma agus bhí sí úsáidte i bhealach &quot;dícheadú&quot;. Dúirt Allen nach raibh eitneachas fachtóir agus í ag fostaigh na damhsóirí, agus go raibh an físeán breathnú aorach bhoga ar oibiachtú de mná  i pap-cheol nua-aimseartha.

== Ealaíne ==
{{listen
| filename    = Lily Allen - LDN.ogg
| title       = &quot;LDN&quot;
| description = An chéad amhrán a scaoileadh mar singil, le tionchar cheol ska.&quot;
| format      = [[Ogg]]
| filename2    = Lily Allen - Smile.ogg
| title2       = Lily Allen &quot;Smile&quot; (2006)
| description2 = Sampla 30 soicind de &quot;Smile&quot; le Lily Allen, le an churfá
| format      = [[Ogg]]
}}

Chonaic amhráin luath Allen í ag chanadh le tuin tiubh Cocnais i gcoinne léiriúcháin reitreo. D'úsáidtear a ceol mar páirt de taispeántas ag [[Leabharlann na Bhreataine]], ag rianú stair de Béarla Cocnais. Bhí gné eile ina amhrán chomh maith, mar an anáil ska ar an dara singil, &quot;LDN&quot;. Bhí sí nótáilte agur a úsáid liobrálacha de focail amh in liricí chomh maith. Deireann Allen go bíonn náire orthu ag éísteacht le traiceanna ó ''Alright, Still'', de bharr go chuireann sé i gcuimhne di go raibh sí &quot;sort of over-excitable teenager who desperately wanted attention&quot; nuair a scríobh sí é. Bhí sí ag iarradh bog ar aghaidh ón fuaim reitreo a raibh go leor ealaíontóirí cheoil ag úsáid ó go thosaigh sí, agus chuaigh Allen i dtreo difrúil ina amhráin agus ina liricí i a dara albam stiúideo, ''[[It's Not Me, It's You]]''. Is é &quot;[[The Fear]]&quot;, an chéad singil ón albam trac leictrea-pop ag shéanadh tomhaltachas. Bhí a treo nua cheol agus a toilteanas chun liricí a scríobh faoi ábhar nach raibh chomh coitianta, moltadh ag léirmheastóirí.

Bhí a amhrán &quot;[[Who'd Have Known]]&quot; sampláladh i singil [[T-Pain]], &quot;[[5 O'Clock]]&quot; de bharr a tuin chainte. Seinn [[Joe Strummer]], chara buan athair Allen, [[Keith Allen]], téipeanna measctha de cheol Brasaíle agus reigé hIamáice agus ska nuair a raibh Allen óg. Dúirt Allen &quot; [I have] always been into very black music&quot; mar ska, reigé, agus ceol hip hap. De bharr nach raibh sí in ann rap, rinne sí chinneadh chun reigé a úsáid mar pointe tagairt agus í ag déanamh ''Alright, Still''. Mescann ceol an albam, ceol ska agus reigé le séíseanna popcheol. Bhí tionchar ag teicnicí tobchumadh snagcheol de [[Blossom Dearie]] agus [[Ella Fitzgerald]] séiseanna Allen. Bhí tionchar ag roinnt seánraí cosúil le snagcheol agus smúrcheol ar na buillí ar an albam.

== Dioscliosta ==
{{Príomhalt|Dioscliosta Lily Allen}}
* ''[[Alright, Still]]'' (2006)
* ''[[It's Not me, It's You]]'' (2009)
* ''[[Sheezus]]'' (2014)
* ''[[No Shame (albam Lily Allen)|No Shame]]'' (2018)

== Camchuairteanna ==
* Still, Alright? (2007)
* It's Not Me, It's You World Tour (2009–10)
* Sheezus Tour (2014)

== Scannánlisota ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+ Liosta de creidmheasanna teilfíse agus scánnán Lily Allen
|-
! Blian
! Teideal
! Ról
! class=&quot;unsortable&quot; | Nótaí
|-
|1998
|''[[The Comic Strip Presents...]]''
|Páiste i fógra
|&quot;The Yob&quot; (Séasúr 4, Epeasóid 4)
|-
|1998
|''[[Elizabeth (scánnán)|Elizabeth]]''
|Bhean i Feitheamh
|
|-
|2007
|''[[Saturday Night Live]]''
|Aoi Ceolmhara (Í Féín)
|&quot;[[Drew Barrymore]]/Lily Allen&quot; (Séasúr 32, Epeasóid 12)
|-
|2008
|''[[Lily Allen and Friends]]''
|Óstach (Í Féín)
|[[Clár Cainte]]
|-
|2009
|''[[Neighbours]]''
|Í Féín
|Aoi Réalta, sobalchlár (Epeasóid amháin)
|-
|2011
|''Lily Allen: From Riches to Rags''
|Í Féin
|Cláir Faisnéise Teilifíse
|}
*

== Tagairtí ==
{{Reflist|30em}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://lilyallenmusic.com lilyallenmusic.com]
* {{Ainm IMDb|2376025}}
* Wilson, Beth. ''Smile: The Story of Lily Allen''. Omnibus Press, 2010. ISBN 978-1-84938-061-4

{{Lily Allen}}

{{Persondata
| AINM            = Allen, Lily
| AINMNEACHA EILE = Allen, Lily Rose Beatrice
| CUR-SÍOS GEARR  = Singer-songwriter
| DÁTA RUGADH     = 1985-5-2
| ÁIT RUGADH      = [[Hammersmith]], London, England
| DÁTA BÁS        =
| ÁIT BÁS         =
}}
{{DEFAULTSORT:Allen, Lily}}
[[Catagóir:Lily Allen| ]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Sasanacha]]</text>
      <sha1>kxmuo98z1n42hbisiv3lbje0gf009l1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063353</id>
      <parentid>1063269</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:20:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>breactha le botúin, sa mhéid is go mbeadh sé níos éasca tosú as an nua i mo thuairimse; tá an méid seo glanta ar aon nós.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3205" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is aisteoir Sasanach í '''Lily Rose Beatrice Cooper''' (née Allen, a rugadh ar 2 Bealtaine 1985) nó '''Lily Allen'''. Is iníon le [[Keith Allen]] agus léiritheoir scannán [[Alison Owen]] í. D'fhág Allen scoil nuair a bhí sí 15 chun díriú ar fheabhsú a cuid scileanna ceoil agus cumadóireachta. In 2005, chuir sí taifeadtaí dá cuid suas go poiblí ar [[MySpace]] agus mar gheall ar an bpoiblíocht a tháinig as sin, craoladh a hamhráin ar [[BBC Radio 1]] agus fuair sí conradh le [[Regal Recordings]].

In 2009, d'fhógair Allen go mbeadh sí ag tógáil briseadh ó ghníomhaíochtaí ceoil. D'oscail sí siopa faisin in 2010 lena deirfiúr, Sarah, darb ainm ''Lucy in Disguise'', agus in 2011 thosaigh sí a lipéad ceoil féin darb ainm [[In the Name Of]].

== Luathshaol ==
Rugadh Allen i [[Hammersmith]], Iarthar Londan. Tá deirfiúr níos sine aici, Sarah; deartháir níos óige, [[Alfie Allen]], (ábhar a hamhráin ''Alfie'') agus deirfiúr níos óige, Rebecca. Tá cúpla leathshiblíní aici chomh maith. Is iníon bhaistí [[Angela McCluskey]], amhránaí na [[Wild Colonials]], í. 

Ag aois a trí, bhí Allen ar eipeasóid de ''[[The Comic Strip Presents...]]'' a chomhscríobh a hathair. Nuair a raibh Allen ceithre bhliain d'aois, d'fhág a hathair an chlann. I rith a hóige, bhí cónaí ar Allen lena clann ar eastát chomhairle. Shocraigh siad níos déanaí i gceantar i Tuaisceart Londan darb ainm [[Islington]]. Ar feadh tamaillín chónaigh a clann leis an bhfear grinn [[Harry Enfield]] nuair a bhí a máthair ag siúl amach leis. Bhí amhránaí agus giotáraí an [[Clash]], [[Joe Strummer]], cairdiúil le hAllen. Tá cuimhneachán maith ag Allen ar an tseachtain go leith a chaith siad le chéile ag [[Féile Glastonbury]].

== Dioscliosta ==
{{Príomhalt|Dioscliosta Lily Allen}}
* ''[[Alright, Still]]'' (2006)
* ''[[It's Not me, It's You]]'' (2009)
* ''[[Sheezus]]'' (2014)
* ''[[No Shame (albam Lily Allen)|No Shame]]'' (2018)

== Camchuairteanna ==
* Still, Alright? (2007)
* It's Not Me, It's You World Tour (2009–10)
* Sheezus Tour (2014)

== Scannánliosta ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+ Liosta de creidmheasanna teilfíse agus scánnán Lily Allen
|-
! Blian
! Teideal
! Ról
! class=&quot;unsortable&quot; | Nótaí
|-
|1998
|''[[The Comic Strip Presents...]]''
|Páiste i fógra
|&quot;The Yob&quot; (Séasúr 4, Epeasóid 4)
|-
|1998
|''[[Elizabeth (scánnán)|Elizabeth]]''
|Bhean i Feitheamh
|
|-
|2007
|''[[Saturday Night Live]]''
|Aoi Ceolmhara (Í Féín)
|&quot;[[Drew Barrymore]]/Lily Allen&quot; (Séasúr 32, Epeasóid 12)
|-
|2008
|''[[Lily Allen and Friends]]''
|Óstach (Í Féín)
|[[Clár Cainte]]
|-
|2009
|''[[Neighbours]]''
|Í Féín
|Aoi Réalta, sobalchlár (Epeasóid amháin)
|-
|2011
|''Lily Allen: From Riches to Rags''
|Í Féin
|Cláir Faisnéise Teilifíse
|}
*

== Tagairtí ==
{{Reflist|30em}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://lilyallenmusic.com lilyallenmusic.com]
* {{Ainm IMDb|2376025}}
* Wilson, Beth. ''Smile: The Story of Lily Allen''. Omnibus Press, 2010. ISBN 978-1-84938-061-4

{{DEFAULTSORT:Allen, Lily}}
[[Catagóir:Lily Allen| ]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Sasanacha]]</text>
      <sha1>domjopx9jtnfkuiyd9ea316txogp1ye</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Deirdre</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18386</id>
    <revision>
      <id>1063450</id>
      <parentid>1061064</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:44:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Seanscéal */mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7707" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is í '''Deirdre''' ([[Sean-Ghaeilge]] ''Derdriu'') an [[banlaoch tragóideach]] is iomráití sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], agus ar duine is cáiliúla na miotas san lá ata inniu ann.&lt;ref name=MacKillop&gt;{{
cite web |
teideal = A Dictionary of Celtic Mythology |
first = James |
last = MacKillop |
publisher = Oxford University Press |
year = 2004 |
isbn = 9780198609674 |
page = 181 |
url = https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;pg=PA181 |
}}&lt;/ref&gt;  Is é &quot;Deirdre an Bhróin&quot; a bua-ainm.  

[[Íomhá:Deirdrê, A Book of Myths.jpg|thumb|Pictiúr de Dheirdre sa leabhar &quot;A book of myths&quot; (1915) le Helen Stratton.]]

==Seanscéal==
Iníon an scéalaí ríoga ''[[Fedlimid mac Daill]]'' ab ea Deirdre.  Sular saolaíodh í, thug [[Cathbhadh]], príomh[[draoi]] [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], rí na n[[Uladh]], tairngreacht go bhfásfadh sí ina spéirbhean álainn.  Thug sé foláireamh chomh maith ámh, go rachadh ríthe agus taoisigh chun chogaidh ar a son, go mbeadh doirteadh fola dá barr, agus go gcuirfeadh trí laochra is mó na nUladh ar deoraíocht ina teannta.&lt;ref&gt;{{
cite web |
url = http://bardmythologies.com/deirdre-of-the-sorrows/ |
teideal = Deirdre of the Sorrows |
publisher = bardmythologies.com |
language = en-US |
access-date = 2018-04-13
}}&lt;/ref&gt;

Arna cloiste seo, ghríosaigh daoine Fedlimid chun an leanbh a mharú, ach spreagtha ag a háilleachta, shocraigh Conchúr í a choinnigh dó féin.  Chuir sé Deirdre scoite amach ó dhaoine, ar altramas le [[Leabharcham]], saoi agus file.  In ainneoin rabhadh Chathbhaidh, bhí sé ar intinn aige í phósadh agus í in aois.

Lá éigin sa gheimhreadh, chonaic Deirdre fiach ar an sneachta ag ól fhuil ainmhí bbb.  Dúirt sí le Leabharcham go dtitfeadh sí i ngrá le fear leis na dathanna úd: gruaig chomh dubh le fiach, craiceann chuing ban le sneachta, agus leicne chomh dearg le fuil.  Dúirt Leabharcham léi go raibh na tréithe seo ag [[Naoise]], gaiscíoch, sealgaire agus amhránaí  óg flaithiúil i gcúirt Chonchúir.  Le claonpháirt Leabharchaim, bhuail Deirdre le Naoise agus thit siad i ngrá.

D'éalaigh Deirdre agus Naoise, i dteannta lena dheartháir, Ardan agus Ainnle, an triúr mac [[Uisneach|Uisnigh]], ar deoraíocht go hAlbain.  Bhí saol sona acu ann, ag seilg, ag iascaireacht agus ina gcónaí i n-áiteanna aoibhne, amhail is [[Loch Eite]].  De réir roinnt leaganacha den scéal, bhí clann ag Deirdre agus Naoise, mac [[Gaiar]] agus iníon [[Aebgreine]],&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. 2008. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore'', Checkmark Books, lch. 123.&lt;/ref&gt; a cuireadh amach ar [[altramas]] le [[Manannán mac Lir]].&lt;ref&gt;Hitt, J. G. 1908. ''Deirdre and the Sons of Uisneach: A Scoto-Irish Romance of the First Century A.D.'' Marshall Brothers, lch. 46.&lt;/ref&gt;

Chuireann na h[[Ulaidh]] ina luí ar Chonchúr cead a thabhairt don dís filleadh ar [[Éirinn]].  D'aimsigh Conchúr uiríslithe iad, agus sheol sé [[Fergus mac Róich|Fearghas mac Róigh]] dóibh le cuireadh teacht ar ais.  Gheall Fearghas féin coimirce aistir abhaile dóibh, ach ar a slí ar ais go h[[Eamhain Mhacha]], rinne Conchúr cleas air, ag cur iachaill air faoina [[geis|gheis]] cuireadh d'fhéasta a ghlacadh.  Sheol Fearghas Deirdre agus na mac Uisnigh ar aghaidh go hEamhain Mhacha faoi chosaint a mhac. 

A luaithe a thángadar ann, sheol Conchúr Leabharcham chun cúlchoimeád a dhéanamh ar Dheirdre, chun go bhfeice an raibh a cuid áilleacht aici fós.  Um Dheirdre a chosaint, dúirt Leabharcham leis an rí go raibh Deirdre anois sean gránna.  Sheol Conchúr ansin spiaire eile, Gealbann.&lt;ref name=MacKillop /&gt;  D'éirigh leis Deirdre a dhearcadh,   ach chonaic Naoise é, a chaith fear óir fichille leis agus chur amach a shúil.

D'éirigh le Gealbann dul ar ais go Conchobar, agus d'inis sé dó gur chomh hálainn is a bhí ariamh ab ea Deirdre.  D'ordaigh Conchúr dá ghaiscígh teach na [[Craobh Rua|Craoibhe Rua]] ina raibh Deirdre agus na mac Uisnech a ionsú.  Throid Naoise agus a dheartháireacha go cróga, le cabhair roinnt ghaiscígh na Craoibhe, sular agair Conchúr a mionn dílseachta dó, agus chuir sé orthu Deirdre a streachailt lena thaobh.  Mharaigh [[Éogan mac Durthacht|Eoghan mac Durthacht]] Naoise ansin le hurchar sleá, agus maraíodh a dheartháireacha go gairid ina dhiaidh sin.

[[Íomhá:Deirdre lament Millar.jpg|thumb|right|200px| ''Caoineadh Dheirdre'' le J.H.F. Bacon, arna fhoilsiú in ''Celtic Myth and Legend'' le Charles Squire (1905).]]

Bhí uafás ar Fhearghas uafás faoin bhfealladh seo a fhocail, agus chuaigh sé ar deoraíocht go [[Connacht]]a.  Throid sé ina dhiaidh sin in éadan na nUladh ar son [[Ailill mac Máta|Ailealla]] agus [[Méabh|Méabha]] sa ''[[Táin Bó Cúailnge]]'', [[Iliad]] na hÉireann.

I ndiaidh bás Naoise, phós Conchúr Deirdre.  Tar éis bliana angered by Deirdre's continuing coldness toward him, d'fhiafraigh Conchúr di cé acu sa domhan arbh fhuath léi thar aon neach eile, seachas é féin.  D'fhreagair sí &quot;Eoghan mac Durthacht,&quot; marfóir Naoise.  Dúirt Conchúr mar sin go dtabharfadh sé go hEoghan í.  Agus í á thógaint ag Eoghan, chaith Conchobar mallacht léi, ag rá go raibh cuma caorach idir dhá reithe aici.  Le hais seo, chaith Deirdre féin amach as an g[[carbad]], ag briseadh a cloiginn ina smidiríní ar carraig.

==Cultúr an lae inniu==
Tá a lán desna ann bunaithe ar scéal Dheirdre, san áireamh:
* ''Deirdre'' (1902) le [[George William Russell]]
* ''Deirdre'' (1907) le [[William Butler Yeats]]
* ''[[Deirdre of the Sorrows]]'' (1910) le [[John Millington Synge|J. M. Synge]]
* ''[[A Cry from Heaven]]'' (2005) [[Vincent Woods]]
* ''Deirdre of the Sorrows'' (''An Ancient and Noble Tale Retold by John Coulter for Music by Healey Willian'') (1944).

I measc úrscéalta, faightear ''Deirdre'' (1923) le [[James Stephens]], ''The Celts'' (1988) le h[[Elona Malterre]], ''On Raven's Wing'' (1990) le [[Morgan Llywelyn]] agus ''The Swan Maiden'' le [[Jules Watson]].

I measc albam ceoil, tá &quot;A Celtic Tale: The Legend Of Deirdre&quot; le [[Mychael &amp; Jeff Danna]].

Ainmníodh an LÉ Deirdre, long i [[Óglaigh na hÉireann (Fórsaí Cosanta na hÉireann)#Cabhlach|tSeirbhís Chabhlaigh]] na hÉireann ó 1972 go 2001, aisti.

==Féach freisin==
* [[Gráinne]]
* [[Helen na Traí]]
* [[Tristan agus Iseult]]
* [[Corpus of Electronic Texts]]

==Téacsanna==
'''Gaeilge'''
* [http://www.ucc.ie/celt/published/G301020/index.html Longes mac nUislenn] le fáil ar [[Corpus of Electronic Texts|CELT]]
** [http://www.ucc.ie/celt/published/T301020/index.html Longes mac nUislenn], aistriúchán Béarla le [[Dubhghlas de hÍde]]
* [http://www.electricscotland.com/history/literat/lamentof.htm Dàn Chloinn Uisneachain] ar electricscotland.com (le plé agus aistriúchán as Béarla).
* {{cite book |
first = Mairtín |
last = Mac Grianna |
title = Deirdre an Bhróin |
publisher = An tAisaonad |
date = 09/01/2012 |
}} {{ISBN|9781780850443}}
* [http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=33317 Deirdre an Bhróin] le [[Liam Ó Briain]], aistriúcháin Gaeilge ar an dráma le J.M. Synge (féach thíos).

'''Béarla'''
* [http://www.maryjones.us/ctexts/usnech.html The Exile of the Sons of Usnech] ar maryjones.us
* [http://etext.lib.virginia.edu/toc/modeng/public/SynDeir.html ''Deirdre of the Sorrows''] le [[J. M. Synge]]
* [http://www.gutenberg.org/files/22693/22693-h/22693-h.htm#Page_306 &quot;Deirdrê&quot;], athinsint an scéil do leanaí, le Jeanie Lang (1914).
* 'Deirdre', ''Encyclopedia of Ireland'', Gill &amp; Macmillan (2003).

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>m12fjnc5xdwp22h2ef31dxyvb72dkdb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lyon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18605</id>
    <revision>
      <id>1063241</id>
      <parentid>1045575</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:26:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1462" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is cathair í '''Lyon''' i lár-oirthear na [[An Fhrainc|Fraince]]. Is í Lyon an tríú cathair is mó san Fhrainc, tar éis [[Páras|Párais]] agus [[Marseille]]. Is cathair mhór gnó í Lyon, agus í suite idir Páras agus Marseille. Tá cáil ar an gcathair mar phríomhchathair ghastrónómachais na Fraince agus bhí páirt mór ag Lyon i stair thionscal na scannán freisin. Tá an fhoireann sacair [[Olympique Lyonnais]] lonnaithe sa chathair.

Is í Lyon an dara ceantar ceannchathartha is mó san Fhrainc nuair a cuirtear a bruachbhailte agus na cathracha timpeall uirthi san áireamh. Bhí daonra 1,783,400 sa cheantar ceannchathartha sa bhliain [[2007]].

Is lárionad mór tionsclaíoch í Lyon don tionscal peitriceimiceach, don tionscal cógaisíochta agus don tionscal biteicneolaíochta. Tá tionscal mór bogearraí sa chathair freisin, agus é dírithe go mór ar fhíschluichí.

Is ''préfecture'' (príomhchathair) an [[Rhône]] (''département'') í Lyon agus is príomhchathair réigiún [[Rhône-Alpes]] í freisin. Thug [[UNESCO]] aitheantas don chathair mar [[Suíomh Oidhreachta Domhanda|Shuíomh Oidhreachta Domhanda]]. 

Bhíodh cáil ag Lyon i gcónaí mar ''phríomhchathair thionscal an síoda'' agus is lárionad faisin í an chathair fós. Tá ceanncheathrú [[Interpol]] agus [[Euronews]] lonnaithe sa chathair freisin.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Cathracha na Fraince]]</text>
      <sha1>d8btbzn0xri1zyrg6anild34fuw6xz1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Teorainn Roche</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18647</id>
    <revision>
      <id>1063283</id>
      <parentid>757258</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1611" xml:space="preserve">Tugtar '''teorainn Roche''' nó '''ga Roche''' ar an teorainn timpeall na rinne neimhe nach gceadaítear [[satailít]]í i bhfoirm shreabhach taobh istigh di. Is é sin, dá mbeadh deoir mhillteanach leachta ag timpeallú na rinne neimhe taobh istigh de theorainn Roche, thitfeadh sí as a chéile agus na fórsaí taoide á streachailt as a chéile, agus dá mbeadh sí á timpeallú taobh amuigh den teorainn chéanna, choinneodh a h[[imtharraingt]] féin le chéile í. Ar ndóigh, ní leacht a bhíonn i gceist le satailítí na reann neimhe - bíonn na [[gealach]]a comhdhéanta as cloch agus as oighear. Mar sin féin, tá tábhacht phraiticiúil le teorainn Roche mar choincheap. An smionagar a bhíonn ag timpeallú an [[Plainéad|phláinéid]], cuir i gcás, déanfaidh sé fáinne thart ar an bpláinéad taobh istigh de theorainn Roche; ach taobh amuigh den teorainn, tiocfaidh sé le chéile, ionas go gcruthófar satailít nua. Sin é an cineál claonadh a bheidh ann, ar a laghad.

B'é an [[réalteolaí]] Francach [[Édouard Roche]] a d'oibrigh amach an taobh [[matamaitic]]iúil den scéal thiar sa bhliain [[1848]], agus is as a hainmníodh an coincheap.

[[Íomhá:Roche limit (with small mass u).svg|thumb|300px|''d'' = teorainn Roche]]
== Foirmle ==
:&lt;math&gt; d = r \left( 2\;\frac{M}{m} \right)^{\frac{1}{3}} &lt;/math&gt;.

San fhoirmle seo, is ionann:

* d agus teorainn Roche
* r agus ga na satailíte
* M agus mais an phríomhúlaigh (is é an príomhúlach an réad atá an tsatailít a thimpeallú)
* m agus mais na satailíte féin

{{Síol-réalteolaíoch}}

[[Catagóir:Meicnic neamhaí]]</text>
      <sha1>hsi984ouxmg4g5h53yj1dceisc2e7yf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baile Formaid</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18928</id>
    <revision>
      <id>1063218</id>
      <parentid>1060013</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Darren J. Prior</username>
        <id>877</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1802" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
[[File:Cherry Orchard Hospital, Ballyfermot Dublin - geograph.org.uk - 553435.jpg|thumb|280px|Ospidéal Ghort na Silíní]]

Bruachbhaile de chuid [[BÁC|Bhaile Átha Cliath]], [[Poblacht na hÉireann]] é '''Baile Formaid''' ({{lang-en|Ballyfermot}}) atá suite seacht gciliméadar taobh thiar den chathair, taobh theas de [[Páirc an Fhionnuisce|Pháirc an Fhionnuisce]]. Tá teoiranneacha ag an mbaile le [[Séipéal Iosóid]] sa tuaisceart, le [[Baile Bhailcín]] sa deisceart, le h[[Inse Chór]] san oirthear, agus le [[Baile Phámar]] agus [[Cluain Dolcáin]] san iarthar. Tá an baile ag críochantacht le h[[abhainn na Life]] sa tuaisceart agus leis [[an Chanáil Mhór]] sa deisceart. Tá coláiste [[Coláiste Breisoideachais Bhaile Formaid]] agus ospidéal [[Ospidéal Ghort na Silíní]] suite ann.

== Ionadaithe poiblí tofa==


'''[[Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath]]''' ([[2019]]-2024) (5 suíocháin)

'''[[Baile Formaid]]-[[Droimeanach]]'''

* Vincent Jackson ([[Neamhspleách]])
* Daithí de Róiste ([[Fianna Fáil]])
* Hazel de Nortúin ([[Comhghuaillíocht an Phobail roimh Bhrabús |Pobal Seachas Brabús]])
* Sophie Nicoullaud ([[An Comhaontas Glas]])
* Daithí Doolan ([[Sinn Féin]])


'''[[Dáil Éireann]]- An 33ú Dáil ([[2020]]-2025)

[[Baile Átha Cliath Theas-Lár]]'''

* [[Patrick Costello]] ([[An Comhaontas Glas]])
* [[Joan Collins]] ([[Neamhspleáigh ar son an Athraithe]])
* [[Aengus Ó Snodaigh]] ([[Sinn Féin]])
* [[Bríd Smith]] ([[Comhghuaillíocht an Phobail roimh Bhrabús |Pobal Seachas Brabús]])

== Naisc sheachtracha ==
* Comhordanáidí: {{comhor cn|53|20.6|N|6|21.5|W|Thuaidh|Thiar|type:city}}

{{Síol-tír-ie}}
{{Ceantracha i mBaile Átha Cliath}}

[[Catagóir:Bailte i gContae Bhaile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>bxyb4bul8ix0lglvzg5u1cfy5946tnb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tíotán (gealach)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18957</id>
    <revision>
      <id>1063284</id>
      <parentid>1059438</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2456" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Is é '''Tíotán''' an [[Satailít nádúrtha|tsatailít]] is mó atá ag [[Satarn]], agus é ar an dara gealach is mó sa [[grianchóras|ghrianchóras]] ar fad. Is é Tíotán an t-aon ghealach amháin a bhfuil atmaisféar substaintiúil aici, rud a choinnigh a dhromchla ceilte ar na réalteolaithe ar feadh i bhfad. [[Nítrigin]], N&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;, is mó atá san atmaisféar (98.4%). Tá an fuíoll comhdhéanta as an [[meatán]] CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt; agus as hiodracarbóin eile, chomh maith le comhdhúile simplí [[hidrigin]]e, nítrigine agus [[carbón|carbóin]] (cianaigin C&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;N&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;, abair, nó ciainíd hidrigine, HCN). Mar gheall ar dhlúithe an atmaisféir, is é an t-aon rinn néimhe sa ghrianchóras seachas an [[domhan]] ar a bhfuil aibhneacha, lochanna agus mara gníomhacha ar a dhromchla. Tá na gnéithe seo déanta as na hiodracarbóin céanna is atá an atmaisféar.

Tá Tíotán 50% níos mó ná ár n[[An Ghealach|Gealach]] féin ar trastomhas, agus 80% níos troime ná í. Is é [[Ganymede]] an t-aon satailít nádúrtha amháin sa ghrianchóras a sháraíonn méid Tíotán, agus tá [[Mearcair (pláinéad)|Mearcair]] níos lú ná Tíotán, cé go bhfuil sé níos troime. Ba é an réalteolaí Ollannach [[Christiaan Huygens]] a chuir an chéad sonrú riamh i dTíotán, thiar sa bhliain 1655.

== Taiscéalaíocht ==

=== Pioneer agus Voyager ===
Ba é Pioneer 11 an chéad spástaiscéalaí a thug cuairt ar Shatarn sa bhliain 1979. Ghlac an tóireadóir grianghraif den gheallach, ach ní raibh siad d'ardchaighdeán. I dtús na hochtóidí, bhain na tóireadóirí [[Voyager 1]] agus 2 an Satarn amach, agus bhí siad in ann tuilleadh sonraí a fháil faoin gheallach is mó, agus faoin atmaisféar go háirthe. Bhí scamaill na gealaí ró-thiubh ag an am sin le feacáil cad é a bhí fúthu, agus ní dheachaigh aon de na tóireadóirí luatha seo i bhfithis an phláinéid nó Tíotáin féin le bheith in ann fáil amach níos mó.

=== Cassini-Huygens ===
Thimpeallaigh an taiscéalaí úd Cassini an phláinéid ón 1 Iúil 2004 go deireadh a mhisin sa mhí Mheáin Fómhair 2017. Mar chuid den mhisean, scaoileadh an miontóireadóir Huygens ó Cassini, agus seoladh go scamaill Tíotáin é. Ghlac Huygens grianghraif dá thitim agus den áit ar a thuirling sé, agus rinne sé taifead fuaime ó ghaotha an atmaisféir. {{síol}}

[[Catagóir:Gealaí Shatairn]]</text>
      <sha1>37lid7q74z8b85atvxqi69soehrtssz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amharclann an Damer</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19505</id>
    <revision>
      <id>1063056</id>
      <parentid>1061451</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6730" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}

[[Íomhá:Unitarian Church, St Stephens Green, Dublin (2683674018).jpg|mion|An halla]][[Amharclann]] Ghaeilge ab ea '''An Dame'''r a bhí suite sa Halla Damer, ar [[Faiche Stiabhna|Fhaiche Stiabhna]] i m[[Baile Átha Cliath]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.rte.ie/archives/2014/1006/650380-inside-the-damer-theatre-1969/|teideal=Cuairt ar Amharclann an Damer|údar=RTÉ,  clár &quot;Féach&quot;|dáta=|dátarochtana=2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Nótaí Drámaíochta: Saibhreas damer?|url=https://www.jstor.org/stable/20551718|journal=Comhar|date=1964|issn=0010-2369|pages=31–33|volume=23|issue=5|doi=10.2307/20551718|author=L. S. Tuathail}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://siopa.gael-linn.ie/ga/an-damer-stair-amharclainne-le-mair%C3%A9ad-n%C3%AD-chinn%C3%A9ide|teideal=An Damer: Stair Amharclainne le|údar=Mairéad Ní Chinnéide|dáta=2008|language=ga|work=Gael Linn|dátarochtana=2021-10-06}}&lt;/ref&gt;  Ba é [[Gael Linn]] a thionscnaigh Amharclann an Damer agus a stiúir é ó 1955 go dtí 1976.Tháinig complacht proifisiúnta isteach ansin, níor dúnadh an amharclann sa bhliain 1981.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishplayography.com/company.aspx?companyid=30342|teideal=An Damer|údar=irishplayography.com|work=www.irishplayography.com|dátarochtana=2021-10-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Stair dhrámaíocht na Gaeilge: 1900-1970|url=http://catalogue.library.ulster.ac.uk/items/521799|publisher=Cló Iar-Chonnachta|date=1993|location=Indreabhán, Conamara|language=ga|author=Pádraig Ó Siadhail}}&lt;/ref&gt;[[Íomhá:George Feydeau-La Dame.jpg|mion|aisteoirí]]Le linn an ama sin, bhí An Damer ina chuid lárnach de shaol sóisialta phobal na [[An Ghaeilge|Gaeilge]] san ardchathair. Chothaigh sé lucht leanúna dílis don amharclannaíocht Ghaeilge trí mheán An Chlub Drámaíochta. Toisc ionad leanúnach a bheith ar fáil, spreag An Damer borradh sa [[drámaíocht]] amaitéarach. D'fheidhmigh an Damer mar lárionad don drámaíocht amaitéarach agus chothaigh sé na caighdeáin b’airde maidir le gach gné den ealaín. Thar aon rud eile, de bharr an dá eilimint sin a bheith ann, spreagadh [[Scríbhneoir|scríbhneoirí]] chun drámaí nua a scríobh. [[Íomhá:GaelLinn.png|frame|Ba é [[Gael Linn]] a thionscnaigh Amharclann an Damer|clé]]

== Stair ==
[[Íomhá:Flickr - …trialsanderrors - Saint Stephen's Green Park, Dublin, Ireland, ca. 1899.jpg|mion|ar [[Faiche Stiabhna|Fhaiche Stiabhna]] i m[[Baile Átha Cliath]]]]
I leabhar ''An Damer: Stair Amharclainne'' (Gael Linn, 2008) insíonn Máiréad Ní Chinnéide stair an Damer mar thionscadal, na daoine a bhí taobh thiar de agus an tsíor-streachailt airgeadais a bhain lena reáchtáil.  

Ba sa bhliain 1955 bunaíodh Amharclann Gaeilge an Damer faoi chúram Ghael Linn, eagras a bunaíodh i mBealtaine 1953.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://mural.maynoothuniversity.ie/5384/1/Le_Caoimhe_Ni_Bhaoighill_20140905083216.pdf|teideal=STAIR AGUS FORBAIRT NA DRÁMAÍOCHTA GAEILGE|údar=Caoimhe Ní Bhaoighill  / maynoothuniversity.ie|dáta=1989|dátarochtana=2021}}&lt;/ref&gt; Cé nárbh é priomhaidhm an eagrais seo amharclann Gaeilge a bhunú, thuig siad cé chomh tábhachtach is a bhí Amharclann fá choinne drámaí Gaeilge amháin chun an ealáin dhúchasach / seo a chaomhnú sa chathair. Ó comhdhlúthaíodh an Comhar Drámaíochta le [[Amharclann na Mainistreach]] i 1942, bhi léiriú drámai Gaeilge faoi chúram na Mainistreach. 

An aisling a bhí ag Gael Linn ná go mbeadh An Damer ina hamharclann phroifisiúnta. Ina leabhar siúd, déanann Ni Chinnéide cur síos ar na hiarrachtaí a rinneadh agus ar an toradh a bhí orthu.  

Osclaíodh an Damer go hoifigiúil ar an [[14 Samhain]] [[1955]] le léiriú ó Aisteoirí Chéitinn, Baile Atha. Cliath, faoi stiúir Mháirtín Uí Dhíomasaigh.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=1681|teideal=Ó DÍOMSAIGH, Máirtín (1922–1998)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2021-10-07}}&lt;/ref&gt; Bliain is fiche a mhair An Damer faoi choimirce Gael Linn (1955-1976). Tháinig  complacht proifisiúnta isteach sa bhliain 1978, comhfhiontar idir Bord na Gaeilge (nach maireann) agus [[an Chomhairle Ealaíon]]. Ach níor mhair sé ach ar feadh trí bliana (1978-1981). 

Dúnadh an Damer sa bhliain 1981. Meastar gur tháinig ann rómhall don chomplacht gairmiúil agus gurbh é tús na [[1960idí|seascaidí]] an t-am ab fhearr chun tógáil ar an dúshraith a bhí leagtha ag an Damer.

== Daoine ==
Ar na drámadóirí a scríobh don Damer bhí, [[Eoghan Ó Tuairisc]], [[Seán Ó Tuama]], [[Breandán Ó Beacháin]] agus [[Máiréad Ní Ghráda]]. Sa saothar seo, déantar cur síos ar na drámaí ar fad a léiríodh ar stáitse an Damer agus, i gcásanna áirithe, tugtar míreanna as léirmheasanna comhaimseartha.

Bhí sé d’ádh ag an Damer go raibh stiúrthóirí gairmiúla mar Phroinsias Mac Diarmada agus [[Tomás Mac Anna]] ag obair ann. Chothaigh An Damer léiritheoirí óga den scoth, cuid acu a bheadh ag plé go gairmiúil le hobair léirithe nó aisteoireachta m.sh., [[Niall Tóibín]], Noel Ó Briain, Seán Ó Briain, Dónall Farmer, Áine Ní Mhaoldhomhnaigh Uí Dhrisceoil agus Seán Ó Coistealbha. 

Thug An Damer deis don iliomad daoine a gcuid tallann aisteoireachta a thabhairt chun foirfeachta. Ar na daoine a thosaigh san Damer agus a chuaigh le gairm na haisteoireachta bhí Áine Ní Mhuirí, Máire Ní Ghráinne, Breandán Ó Dúill agus Fionnula Flanagan. Ach is cóir a aithint go raibh daoine amaitéaracha a shroich ardchaighdeán aisteoireachta, ach go háirithe Séamas Ó Tuama agus Séamas Páircéir a fuair moladh arís is arís eile as na léirithe ina raibh siad.

== Léigh freisin ==
* ''An Damer: Stair Amharclainne'' le Máiréad Ní Chinnéide ([[Gael Linn]], 2008)&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Dátaí an Chéad Léirithe ==

* 14 Samhain 1955. [https://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=32726 Ríte], le Máiréad Ní Ghráda ;  [https://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=33393 An Caidéal Sa Chlós] le Martin Dempsey (Máirtín Ó DÍOMSAIGH)&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; agus Gearóid Ó Tighearnaigh ;  [https://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=32759 Olc Maith],  le Martin Dempsey. Léirithe ag An Damer i gcomhairle le [[Aisteoirí Chéitinn]].

*1958ː [https://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=32393 Utopia Dé], Tomás Tóibín 

== Féach freisin ==
* [[An Giall]]
* [[Séamus Ó Néill]]
* [[Seán Ó Riada]]
*[[Drámaíocht na Gaeilge|Drámaíocht na Ghaeilge]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Gaeilge]]
[[Catagóir:Amharclanna]]
[[Catagóir:Litríocht na Gaeilge]]
[[Catagóir:Faiche Stiabhna]]</text>
      <sha1>bhdsq7wmx2tzqjqq5lwavizhwhojxje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Boutros Boutros-Ghali</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19524</id>
    <revision>
      <id>1063049</id>
      <parentid>1030364</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="954" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba taidhleoir [[an Éigipt|Éigipteach]] é '''Boutros Boutros-Ghali''' ([[Araibis]]: بطرس بطرس غالي); [[Caireo]], [[14 Samhain]] [[1922]] – Caireo, [[16 Feabhra]] [[2016]]). Bhí sé ina [[Ard-Rúnaí na Náisiún Aontaithe|Ard-Rúnaí ar na Náisiún Aontaithe]] idir [[1992]] agus [[1997]]. Mac le [[Boutros Ghali]] atá ann, [[Príomh-aire na hÉigipte]] ó 1908 go dtí gur fheallmharíodh é sa bhliain 1910.

Cuimhnítear ar théarma Ghali mar Ard-Rúnaí na Náisiún Aontaithe mar cheann conspóideach, ós rud é gur theip ar an eagraíocht dul i ngleic leis an gcinedhíothú i [[Ruanda]], an cogadh cathartha in [[Angóla]] agus na cogaidh san iar-Iúgslaiv. 

Is eisean an t-aon Ard-Rúnaí nár bhain an dara téarma amach.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Boutros-Ghali, Boutros}}
[[Catagóir:Taidhleoirí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1922]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]</text>
      <sha1>a3se0j6bv4mqj5qxzlpbuzmdkkjssp6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Chéad Chathlán Coisithe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19600</id>
    <revision>
      <id>1063043</id>
      <parentid>1046641</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:10:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8008" xml:space="preserve">Bunaíodh '''an Chéad Chathlán Coisithe''' mar aonad Gaeilge de chuid [[Óglaigh na hÉireann (Fórsaí Cosanta na hÉireann)|Óglaigh na hÉireann]] sa bhliain 1924. I Mí Iúil 1924 roinneadh [[Arm na hÉireann|an tArm]] ina naoi mBriogáid agus seacht gcathlán is fiche iontu. Síleadh go raibh tábhacht ar leith leis an gCéad Chathlán chun úsáid na Gaeilge a threisiú.&lt;ref&gt;http://www.coimisineir.ie/downloads/Sceim_Oglaigh_na_hEireann_Dracht_Deiridh.pdf Defence Forces' Sceme 2006-2009.&lt;/ref&gt;.

Bunaíodh An Chéad Chathlán Coisithe i mí an Mheitheamh 1924 nuair a bhí céad cainteoirí cruinnithe i mbeairic Gough i gCampa an Churraigh faoi cheannas Captaen Michael Fogarty agus ainmnithe an “No 1 (Irish-speaking) Battalion.” Ina dhiaidh sin, d’aistrigh an chath go dtí na ''Hibernian Schools'' i bPáirc an Fhoinnuisce. Aoi  ab ea [[Padraic Ó Conaire]] ag an am seo; d’fhoilsigh sé daichead altanna faoin cath sa nuachtán míleata, An t-Óglach &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Aindrias Ó Cathasaigh|date=2010|url=|title=Pádraic Ó Conaire agus An tÓglách|journal=Meitheamh 2010|volume=|issue=Feasta}}&lt;/ref&gt; (bailithe le chéile i mar leabhar i 1941 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://archive.org/details/sgaltatsirsi00couoft/page/3/mode/2up|teideal=Scéalta an tSáirsint Rua|údar=|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;  ) 

I mí Aibreáin 1925, bhog an cath go Baile Átha Luaine agus shroich siad Dún na Rinne Móire i gcathair na Gaillimhe an mhí ina dhiaidh sin. Rinneadh damáiste do cuid de foirgnimh san beairic seo i rith Chogadh na gCarad. Cé nach raibh níos mó dha chéad saighdiúirí san chath ag an am seo, tháinig cuid is mó de hearcach nua as Conamara agus as na hOileáin Árann. Tháinig na cuid eile as ceantar Gaeltachta i Mumhan agus Dún na nGall. Rinneadh riarachán agus traenáil as Gaeilge. Ghlac an cath páirt sa shaol chultúrtha agus shóisialta sa chathair, go háirithe maidir leis [[An Taibhdhearc]] tar éis a bunaíodh í sa bhliain 1928. D’éirigh leis an bhfoireann tarraingt na téide  agus foireann rámhaíocht sa comórtas éagsúla agus bunaíodh an banna píob sa bhliain 1930.  

Nuair a thosaigh An Éigeandáil i 1939, ghlac an cath páirt in iobríochtaí ina dhiaidh an ruathar IRA ar Dún na hArmlainne. I 1940, d’fhág an cath Dún na Rinne Móire agus ghabh siad seilbh ar Teach Dhún Sandail, Teach Pallas i dTíne, Caisleán Loch Cútra, Teach Chill Chobhráin agus Teach Caisleán an Haicéadaigh. Bhí príomhfhreagracht acu as an Aerpháirc Rinn Eanaigh ([[Aerfort na Sionainne]]) a chosaint. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://digital.jmpublishing.ie/i/1111057-may-2019/27?token=null|teideal=An Cosantóir - May 2019|údar=|dáta=|work=digital.jmpublishing.ie|dátarochtana=2020-11-10}}&lt;/ref&gt; 

Nuair a chríochnaigh An Éigeandáil sa bhliain 1945, d’fhill an “No 1 (Irish-speaking) Battalion” (an t-ainmneach oifigiúil fós) go Dún na Rinne Móire. Liostáil an scríbhneoir [[Dónall Mac Amhlaigh]] i 1947, agus scríobh sé an leabhar ''Saol Saighdura'' bunaithe ar a thaithí ag an am seo. Rinne sé cur síos ar ag roinnt a lóistín le hoileánaigh as Inis Toirbirt  í (thréigthe i rith na gcaogaidí ), agus bhí sé ina bhall de meitheal tarrthála nuair cailleadh ochtar eitleoir RAF  i tuairt eitleáin ar Acaill. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Dónall Mac Amhlaigh|date=1962|url=|title=Saol Saighdura|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;  

I mi Iúil 1960, imlonnaíodh ceithre saighdúir is fiche ó Rinne Móire go dtí an Congó ar oibríochtaí síocháinaíochta na Náisiún Aontaithe., mar chuid de Chomplacht C, 32ú Chathlán Coisithe. I rith na seascaidí, lean saighdiúirí ón Chéad Chath ar ag taisteal go dtí an Congó agus an Chipir, ar an dea-uair gan cailleadh duine. Faoi 1970, bhí earcaíocht teoranta don Gaillimh agus na hOileáin Árann; liostáil cainteoirí duchais eile as Mumhan agus Tír Chonaill in aonaid níos mó áitiúil,  Choinnigh titim ar an uimhir caointeoirí líofa le linn na hochtóidí. Dar leis oifigeach amháin: “Bhí buíon earcach agam sa Chéad Chath i 1979 agus rugadh nó tógadh 60% díobh i Sasana.” &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Mac Unfraidh, Gearōid|date=1994|url=|title=Clocha Ceangailte: Lēargas ar UNIFIL sa Liobāin|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;

D'fhiafraigh an tUasal Manning den Aire Cosanta (i n[[Dáil Éireann]] ar 16 Meitheamh 1983) an raibh an Roinn Cosanta chun an [[An Ghaeilge|Ghaeilge]] labhartha a chur chun cinn sna Fórsaí Cosanta. D'fhreagair an tAire Cosanta (An tUas. Cooney) é mar a leanas: 

{{Cquote|''Tá aonad faoi leith san Arm — An Chéad Cathlán, [[Dún Uí Mhaoilíosa]], An Ghaillimh — mar aonad a labhraíonn Gaeilge go coitianta. Déantar gnó agus traenáil an aonaid sin trí Gaeilge de ghnáth agus reachtaítear ranganna Gaeilge don Cathlán chun an teanga d'fheabhsú agus chun na téarmaí míleata a úsáidtear a choimeád suas chun dáta.''}}

Ar 4 Nollaig 1986 d'fhiafraigh An tUasal Molloy den Aire Cosanta ( An tUasal O'Toole) céard é lánlíon an Chéad Chatha, céard a rinneadh ón mbliain 1978 chun an Ghaeilge a chothú ann agus cá mhéad duine a liostáladh ann ó cheantair Ghaeltachta gach bliain. D'fhreagair an tAire Cosanta mar a leanas:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!
!Bunaíocht
!Líon
|-
|Oifigigh               
|25
|23
|-
|Céimeanna eile
|491
|294
|-
|Iomlán
|516
|317
|}

Sholáthair sé an t-eolas a leanas ar earcaigh ó cheantair Ghaeltachta ón mbliain 1978 i leith: 1978—13; 1979—16; 1980—11; 1981—18; 1982—5; 1983—0; 1984—0; 1985—1; 1986—1.&lt;ref&gt;. http://www.oireachtas-debates.gov.ie/D/0370/D.0370.198612040023.html. Parliamentary Debates, Dáil Éireann&lt;/ref&gt;.

Dar le clár faisnéise déanta faoin am seo (&quot;Iris 87&quot;), níorbh fholáir roinnt oiliúint  i mBéarla mar gheall ar gnáithaimh shábháilteachta.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=Sw7xZgbRxvg|teideal=Iris 87|údar=|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;


Nuair a imlonnaíodh cath Éireannach in Liobáin sa bhliain naoi déag seachto hocht, bhí saighduirí ó Rinne Móire san áireamh i Compacht C.  I 1981, fuadaíodh Saighdúir Singil Caoimhin Seoige, cainteoir dúchais as Inis Oírr, mar Palaistínigh gar do Deir Ntar agus nár fhill sé riamh. I 1989 chailleadh Ceannaire Fintan Heneghan le beirt chomrádaithe nuair a phléasc mianach talún faoin a dtrucail gar do Bra’Shit. I mí an Mheitheamh 1999, bhí an Cath ag comóradh cúig bhliain agus seachtó a bhunaithe, nuair a tháinig drochscéal ó Liobáin: maraíodh Saighdúir Singil Billy Kedian mar lámhach moirtéir i mbunáit a sé- a ceathair – a dó  (6-42). D’fhulaing  An Chéad Chath tragóid eile i 2002 nuair a fuair S/S Peadar Ó Flaithearta bás i dTíomór Thoir. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://digital.jmpublishing.ie/i/1111057-may-2019/27?token=null|teideal=An Cosantóir - May 2019|údar=|dáta=|work=digital.jmpublishing.ie|dátarochtana=2020-11-10}}&lt;/ref&gt;


Stádas na teanga sna Fórsaí Cosanta faoi láthair

Níl aon fhianaise ann go bhfuil Gaeilge á húsáid mar ghnáth-theanga in aon chuid de na fórsaí cosanta anois, go fiú sa Chéad Chathlán. De réir Mhír 11 d'Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 (Scéim na Roinne Cosanta 2006-2009), áfach, bhí na Fórsaí ag iarraidh breis Gaeilge a úsáid mar mheán poiblí. Tá scéim nua den chineál céanna i bhfeidhm anois.&lt;ref&gt;http://www.defence.ie/WebSite.nsf/Publication+ID/C7DA8A0A97A86E3A8025740A003ACA75?editDocument&lt;/ref&gt;

Níl de cheangal ar na Fórsaí Gaeilge a úsáid mar theanga oibre lasmuigh den Ghaeltacht. Tá Óglaigh Chúltaca le fáil i g[[Carna]], i [[Maigh Cuilinn]], sa [[An Cheathrú Rua|Cheathrú Rua]] agus sa [[An Daingean|Daingean]], agus de réir na Scéime Teanga caithfidh Óglaigh na hÉireann teanga oibre a dhéanamh den Ghaeilge sna háiteanna sin faoin mbliain 2012.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Arm na hÉireann|Chéad Chathlán Coisithe, An]]</text>
      <sha1>851yv2knaw1kug2ght444xcu19m01jl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tindersticks</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20811</id>
    <revision>
      <id>1063237</id>
      <parentid>1061955</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5738" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{Bosca_Sonraí_banna |
  ainm_an_bhanna = Tindersticks |
  íomhá          = [[Íomhá:Tindersticks -Royal Festival Hall -3 May 2008.jpg|230px]] |
  fotheideal     = &lt;small&gt;Tindersticks ag an Royal Festival Hall i Londain, 3 Meitheamh 2008&lt;/small&gt; |
  gníomhach      = [[1992]] – anois |
  tír            = [[Sasana]] |
  seánra_ceoil   = [[Rac-cheol]], [[Rac malartach]] |
  lipéad_ceoil   = Island, Beggar's Banquet, srl |
  baill_reatha   = Stuart Staples, David Boulter, Neil Fraser |
  iar-bhaill     = Dickon Hinchliffe, Al Macaulay, Mark Colwill |
  idirlíon       = [http://www.tindersticks.co.uk Tindersticks.co.uk]|
}}
Is [[Banna ceoil|banna]] [[Rac-cheol|rac-cheoil]] as [[Nottingham]] i [[Sasana]] é '''Tindersticks'''. Is é sainmharcanna an bhanna ná an fuaim atá acu a bhainneann úsáid as an ceolfhoireann, an snagcheol agus ceol ''soul'', chomh maith le guth domhain [[Stuart A. Staples]]. 

Baineann Tindersticks úsáid as an [[giotár]] leictreach, cosúil le an-chuid grúpaí eile, ach chomh maith le sin, baineann siad úsáid as a lán uirlisí eile cosúil leis an pianó Rhodes, an glockenspiel, an vibraphone, an veidhlín, an trumpa, an trombón, an cláirnéid, an basún agus an orgán Hammond. Tá cáil bainte amach ag an banna sa [[Ríocht Aontaithe]] agus sa Mhór-Roinn, ach ní raibh tionchar láidir acu riamh ar an cuilithe. 

== Baill ==
* Stuart Ashton Staples (14 Samhain 1965) – príomhamhránaí, giotár, melodica 
* Neil Timothy Fraser (22 Samhain 1962) – príomhghiotár, vibraphone 
* David Leonard Boulter (27 Feabhra 1965) - méarchláir, maidhmitheach

== Iar-bhaill ==
* Dickon James Hinchliffe (9 Iúil 1967) – veidhlín, giotár, amhránaí, piano, socruithe téada agus práis (D’éirigh as 2006) 
* Alasdair Robert De Villeneuve Macaulay (2 Lúnasa 1965) – drumaí, maidhmitheach, trumpa (D’éirigh as 2006) 
* Mark Andrew Colwill, (12 Bealtaine 1960) - dordghiotár (D’éirigh as 2006) 

== Stair ==
Bunaíodh an banna i 1991 tar éis Staples, Boulter, Fraser, Macauley agus Hinchliffe bheith i grúpa cheoil eile – na ''Asphalt Ribbons''. D’aistrigh siad an t-ainm go Tindersticks nuair a d’fhionn Stuart A. Staples bosca lasáin Gearmánach ar trá Gréagach. 
Thosaigh siad ag taifeadadh demo i 1992, agus fuaireadar conradh le [[Tippy Toe Records]] a chuir amach an céad singil, &quot;''Patchwork''&quot;, sa bhliain chéanna.

Le albaim uimhreacha a h-aon agus a dó, bhunaigh an banna fuaim ann féin a mholadh go ginearálta ag na criticeoirí. Go háirithe, fuaireadar fáiltiú go leith agus iad ag seinnt beo le téada breise agus, ó am go ham, le ceolfhoireann iomlán (Mar shampla, an albam beo &quot;''Bloomsbury Theatre 12.3.95''&quot;). 

Dhein Staples ceol aonair i 2005 agus ceapadh go raibh deireadh le Tindersticks ach, i 2006, sheinn siad ceolchoirm amháin sa Barbican Centre i [[Londain]]. An uair sin, sheinn siad an dara albam ina h-iomláine.

An bhliain ina dhiaidh sin, tháinig Staples, Boulter agus Fraser le chéile agus chaith siad tréimhse ag scríobh ceol i stiúideo i Limousin san [[An Fhrainc|Fhrainc]]. Tháinig albam eile as an seisiún sin – “The Hungry Saw” – le dáta scaoilte i Aibreán 2008 ag Beggars Banquet.

== Fuaimriain ==
Chomh maith le seacht albaim stiúideo, tá dhá fuaimriain léirithe ag Tindersticks do scannáin dírithe ag an stiúrthóir Francach, Claire Denis – “Nenette et Boni” (1996) agus “Trouble Every Day” (2001 le Vincent Gallo agus Béatrice Dalle). 

== Saothar ==

=== Ceirníní singile ===
* &quot;Patchwork&quot; (Tippy Toe, 1992) 
* &quot;Marbles&quot; (Tippy Toe/Che, 1993) 
* &quot;A Marriage Made in Heaven&quot; (Rough Trade Singles Club, 1993) 
* &quot;Unwired E.P.&quot; (Domino, 1993) 
* &quot;City Sickness&quot; (This Way Up, 1993) 
* &quot;Marbles&quot; (No.6 Records, 1993) 
* &quot;We Have All the Time in the World&quot; (Clawfist Singles Club, 1993) 
* &quot;Live in Berlin&quot; (Tippy Toe/This Way Up, 1993) 
* &quot;Kathleen&quot; (This Way Up, 1994) 
* &quot;No More Affairs&quot; (This Way Up, 1995) 
* &quot;Plus De Liaisons&quot; (This Way Up, 1995) 
* &quot;The Smooth Sounds of Tindersticks&quot; (Sub Pop, 1995) 
* &quot;Travelling Light&quot; (This Way Up, 1995) 
* &quot;Bathtime&quot; (This Way Up, 1997) 
* &quot;Rented Rooms&quot; (This Way Up, 1997) 
* &quot;Can We Start Again&quot; (Island 1999) 
* &quot;What is a Man&quot; (Beggar's Banquet, 2000) 
* &quot;Trouble Every Day (Promo)&quot; (Beggar's Banquet, 2001) 
* &quot;Don't Even Go There E.P.&quot; (Beggar's Banquet, 2003) 
* &quot;Trojan Horse&quot; (Tippy Toe, 2003) 
* &quot;Sometimes it Hurts&quot; (Beggar's Banquet, 2003) 
* &quot;My Oblivion&quot; (Beggar's Banquet, 2003) 

=== Albaim Stiúideo ===
* Tindersticks (“an chéad albam”) (This Way Up, 1993) 
* Tindersticks (“an dara albam”) (This Way Up, 1995) 
* Curtains (This Way Up, 1997) 
* Simple Pleasure (Island, 1999) 
* Can Our Love... (Beggar's Banquet, 2001) 
* Waiting for the Moon (Beggar's Banquet, 2003) 
* The Hungry Saw (Beggar's Banquet, 2008) 

=== Albaim eile ===
* Amsterdam February 94 (This Way Up, 1994) 
* The Bloomsbury Theatre 12.3.95 (This Way Up, 1995) 
* Marks Moods (Polygram, 1997) 
* Donkeys 92-97 (This Way Up/Island, 1998) 
* Live at the Botanique – 9th-12th May, 2001 (Tippy Toe, 2001) 
* Coliseu dos Recreios de Lisboa – October 30th, 2001 (Tippy Toe, 2003) 
* Working for the Man (Island, 2004) 
* BBC Sessions (Island, 2007) 
* Live at Glasgow City Halls 5th October 2008 (Lucky Dog, tour only release, 2008) 

=== Fuaimriain ===
* Nénette et Boni (This Way Up/Island, 1996) 
* Trouble Every Day (Beggar's Banquet, 2001) 

== Tagairtí ==
* Eolas tógtha ón leagan Béarla den Vicipéid.

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.tindersticks.co.uk/ Tindersticks.co.uk - suíomh ghréasáin]

[[Catagóir:Racghrúpaí Sasanacha]]
[[Catagóir:Grúpaí ceoil bunaithe sa bhliain 1992]]</text>
      <sha1>p3wwpyk5uzy3b28gofpfijybqmosf8i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gdańsk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20988</id>
    <revision>
      <id>1063004</id>
      <parentid>1029250</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1127" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is cathair í '''Gdańsk''' ([[Gearmáinis]]: ''Danzig'', [[Laidin]]: ''Gedania, Dantiscum'') sa [[An Pholainn|Pholainn]]. Is í an port farraige príomha aige agus príomhchathair an Chúige Phomaeraigh (''województwo pomorskie''). Go stairiúil is í an chathair is mó sa réigiún [[Caisiúibiach]].

Tá an chathair suite ar dheisceart Bhá Gdańsk (ar an Muir Bhailt), ar bhéal abhainn Motława. Le daonra 458,053 (2006), is í an chathair is mó sa réigiún Pomerania i dtuaisceart na Polainne. Chomh maith leis an tábhacht farraige tá tábhacht tionsclaíoch aige freisin. Go stairiúil bhí sé tábhachtach freisin mar áit thógála bád agus bhí sé mar bhaill den [[An Conradh Hainseatach|Chonradh Hainseatach]].

Bhunú an Ghluaiseacht Dlúthpháirtíoch (an-tábhachtach i léith deireadh an ré cumannach sa tír) san áit faoin gceannaire pholaitiúil Gdańsk, [[Lech Wałęsa]]. Rugadh Príomh-Aire na Polainne, [[Donald Tusk]], ann freisin.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Cathracha sa Pholainn]]
[[Catagóir:An Pholainn]]
[[Catagóir:An Ghearmáin]]</text>
      <sha1>c7u8biwvms6qdqpqs5phz4dckqtzw28</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Schachnovelle (ÚrscéalFichille)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22485</id>
    <revision>
      <id>1063310</id>
      <parentid>1054059</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2741" xml:space="preserve">{{glanadh}}{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}  Is é an t-[[úrscéal]] deireanach agus b'fhéidir an ceann is aitheanta é '''Scachnovelle (Úrscéalfichille)''' a scríobh [[Stefan Zweig]] sular chuir sé [[Lámh ina bhás féin|lámh ina bhás]] féin sa bhliain [[1942]].

== An Scéal ==
Ar long phaisnéire ag seoladh idir [[Nua-Eabhrac]] agus [[Buenos Aires]] éiríonn leis an bpríomhcharactéir, seampín [[ficheall|fichille]] an domhain, atá mar phaisnéir ar an long, a mhealladh isteach i gcluiche fichille ar son airgid. Agus an cluiche ar siúl chuireann Dr B., teithfí ón [[Ostair]], comhairle ar an mbuíonn fear atá ag imirt i gcoinne an seampín agus de bharr a chabhar chríochnaíonn an cluiche cothrom. Bíonn an méid sin iontas ar na bhfearaibh go ndéanann an príomhcharactéir tréaniarracht an teithfí a mhealladh chun cluiche iomlán a imirt i gcoinne an seampín. Agus é ag iarraidh chuir ina luí air gur cheart dó an dúshlán a thabhairt, instear scéal an teithfi dúinn.

Is léir gur chuireadh faoi ghlas é in óstán ag na naitsithe ar feadh achar fada gan aige ach leabhar faoi 150 cluiche fichille clúiteach, a ghoid sé ó saighdiúir Gearmánach lena aigne a choimeád aclaí. Tar éis tamaill bíonn chuile cluiche ar eolas aige agus ansin agus é cráite ag an t-uaigneas éiríonn leis cluichí a imirt idir dubh agus bán ina intinn féin. Is gá dó a intinn a scoilt ina dhá leath go samhlaíoch chun an éacht seo a bhaint amach. Éiríonn leis ach faoi dheireadh chuireann an deighilt cumtha seo isteach air agus chuireadh faoi chúram siciatraí in ospidéal é. Tá an sicitraí thar a bheith tuisceannach agus tar éis biseach a theacht air an ostaireach, scaoileadh saor é. Tugadh foláireamh dó gan a bheith ag plé le fichille arís áfach. Dár ndóigh chuireann an príomhcharactéir ina luí air an cluiche a imirt.

Baineann an teithfí an chéad cluiche agus bíonn iontas ar an seampín agus ar an gcomhluadar. In aghaidh tolla an teithfí shocraíonn siad cluiche eile a imirt chun deis díoltais a thabhairt don seampín. Séard a thiteann amach ná go gcuireann an seampín isteach chomh mór sin ar an teithfí, d'aon turas, le himirt mall go chliseann sláinte intinne an Ostarach agus fágann sé an bord le gealltannas nach n'imreofadh sé fichille arís go deo.

== Miniú an Scéil ==
Deirtear go seasann seampín fichille an domhain do [[Adolf Hitler|Hitler]], duine gan oiliúint gan samhlaíocht ach talainn de shaghas éigeann aige agus go seasann an buíonn eile do na comhghualaithe le talainn, oideachas agus tuisceannt ach gan an cumas acu cuir in aghaidh an bodach míléannta. Faraoir fuair Zweig bás sular chruthú a mhalairt.

[[Catagóir:Úrscéalta]]</text>
      <sha1>3q6w1ahoiyse3czvn3v6r77rmc6o32q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fiacail</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23720</id>
    <revision>
      <id>1063156</id>
      <parentid>942448</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:39:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="901" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}Is iad is '''fiacla''' (uimhir uatha: '''an fhiacail''') ann na struchtúir beaga bána a bhíonn faighte i n[[giall|gialla]] (nó béil) a lán [[veirteabrach]] agus úsáidtear iad le haghaidh bianna a stróiceadh, a scríobadh agus a chogaint.
Úsáideann roinnt ainmhithe, ach go háirithe [[carnabhóir|carnabhóirí]], fiacla chun críche fiaigh nó cosanta.
Bíonn fréamhacha fiacla clúdaithe le [[Drandal|drandail]]. Ní bhíonn fiacla déanta as [[cnámh]], ach as [[fíochán|fíocháin]] nach ionann dlúis agus cruais.

== Tagairtí==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [https://en.wikisource.org/wiki/The_New_Student%27s_Reference_Work/Teeth Achoimre] (''[[Béarla]]'')

{{síol-anat}}

[[Catagóir:Fiacla| ]]
[[Catagóir:Fiaclóireacht]]
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Córas díleáite]]
[[Catagóir:Anatamaíocht]]
[[Catagóir:Béal]]</text>
      <sha1>mfozxle0y0xqe7u58f8kj059dd0j6cw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Faighin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24208</id>
    <revision>
      <id>1063157</id>
      <parentid>1031130</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:40:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1544" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}Is mar chuid dos na baill atáirgthe baineann í '''an fhaighin'''. Is ann a shleamhnaíonn an [[bod]] isteach is amach i rith [[comhriachtain]] agus is tríd an fhaighin a shaolaítear leanaí, mura bhaintear amach as an mbroinn iad trí [[gearradh Caesarach|ghearradh Caesarach]]. Is í an fhaighin an ball is ansa le [[fear|fir]] i gcoirp mná agus bíonn siad i gcónaí bheith ag comhriachtain le mná chun a bhoid a shleamhnú isteach i bhfaighin.

== Ball G ==
Tá an [[Ball G]] le fáil ar taobh tosaigh na faighne, thart ar 5 ceintiméadair isteach ó bhéal na faighne. Is ball faoi leith é an Ball G a thugann a lán sámhas agus sásamh do mhná nuair a dhéantar é a fhaghairt agus a chuimilt. Is féidir le mná [[súnás]] a bheith acu trí an mBall G a fhaghairt.

== Breith Clainne ==
Is ball faoi leith í an fhaighin. Is féidir léi fairsingiú mar is gá. Tá sí soshínte. Is tríd an fhaighin a bhogann leanbh atá ar tí saolú. Ní mór don fhaighin fairsingiú ionas gur féidir leis an leanbh bogadh amach as chorp na máthar. Glaotar ''conair na breithe'' ar an bhfaighin fad is atá leanbh ag saolú.

== Tagairtí==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Vaginas Achoimre agus íomhánna] (''[[Béarla]]'')

{{síol-anat}}

[[Catagóir:Faighin| ]]
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Córas atáirgthe]]
[[Catagóir:Anatamaíocht]]
[[Catagóir:Córas atáirgthe na mban]]
[[Catagóir:Anatamaíocht]]
[[Catagóir:Gnéasorgáin]]</text>
      <sha1>3dnhobo5mzg1z48inaedf7jhxyakw2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Léinte Gorma</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25288</id>
    <revision>
      <id>1063288</id>
      <parentid>1050854</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7076" xml:space="preserve">[[Íomhá:Flag of the Irish Blueshirts.svg|mion|Bratach Léinte Gorma na hÉireann.]]

Eagraíocht pholaitiúil [[Éire]]annach den eite dheis sna [[1930í]] ab ea '''An Garda Náisiúnta''' ''(National Guard)'' nó mar is iondúil '''Na Léinte Gorma ('''nó '''&quot;na Léinteacha Gorma&quot;).''' Ba é ''Cumann Chomrádaithe an Airm (Army Comrades Assocation'' as Béarla) ainm oifigiúil na heagraíochta. Athraíodh an t-ainm níos déanaí go ''An Garda Náisiúnta''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://1lib.fr/book/2050272/f99c80|teideal=Encyclopedia of Irish History and Culture {{!}} Vol 1|údar=James S. Donnelly|dáta=2004|dátarochtana=2021}}&lt;/ref&gt;[[Íomhá:Eoin_O'Duffy.png|mion|Eoin Ó Dubhthaigh, 1922|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Eoin_O'Duffy.png]]

Deirtear ó am go ham gur eagraíocht [[Faisisteachas|fhaisisteach]] nó leath-fhaisisteach ab ea na Léinte Gorma agus pléitear fós an chosúlacht eatarthu agus Léinte Donna [[Hitler]] agus Léinte Dubha [[Mussolini]]. Chaith siad éadaí paraimíleata, d'ardaigh siad an lámh dheis nuair a bhuail siad lena chéile agus bhí siad páirteach i dtroideanna le h[[Óglaigh na hÉireann]]. Ar an taobh eile, ní raibh idé-eolaíocht na bhfaisistithe go forleathan i measc na ngnáth-bhaill - bhí an chuid is mó dóibh siúd in éadan an IRA, in éadan [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] (páirtí an rialtais) agus in aghaidh pholasaithe eacnamaíocha an rialtais. De réir an staraí, R.M. Douglas, is dearcadh móramh na bhfear léinn nach bhfuil sé ceart díriú ar na Léinte Gorma más ag lorg faisistithe Éireannacha ata tú. 
[[Íomhá:Eoin O'Duffy 1934.jpg|mion|Eoin O'Duffy, 1934]]


Úsáidtear an téarma &quot;Léinte Gorma&quot; go minic mar leasainm ar lucht leanúna [[Fine Gael|Fhine Gael]], an páirtí is mó in Éirinn. Fo-ghlacadh na Léinte Gorma isteach sa pháirtí sin sa bhliain [[1933]].
== Stair ==
Bunaíodh an eagraíocht i mí Feabhra [[1932]] ar mhaithe le hiarbhaill Arm an [[Saorstát Éireann|Saorstáit]] agus chun déileáil leis an mbagairt a chonaic siad ag teacht óna gcuid naimhde polaitiúla, an IRA agus Fianna Fáil.

I Márta 1932, ceapadh [[Éamon de Valera]] mar Uachtarán Ard-Chomhairle Shaorstát Éireann. Chuir sé deireadh leis an mbang a bhí ar an IRA agus scaoil sé saor a lán príosúnach poblachtach. Thosaigh an IRA ag cur isteach ar ócáidí a chur [[Cumann na nGaedheal]] (príomhpháirtí an fhreasúra) ar bun. Cheap na Léinte Gorma go raibh saoirse cainte i mbaol agus thosaigh siad ag cosaint imeachtaí Chumann na nGaedheal. Bhí roinnt troideanna idir an IRA agus na Léinte Gorma. Ceapadh Dr Tomás Ó Uiginn, [[Teachta Dála]] de chuid Chumann na nGaedheal, mar cheannaire na heagraíochta i mí Lúnasa 1932.
[[Íomhá:Ned Cronin circa 1932 to 1934.jpg|mion|Ned Cronin circa 1933]]

=== Eoin Ó Dubhthaigh mar Cheannaire ===
Ba cheannaire de chuid an IRA i rith [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] é [[Eoin Ó Dubhthaigh]]. Ba ghinearál é in arm an Saorstáit i rith an [[Cogadh Cathartha na hÉireann|Chogaidh Cathartha]] agus ba choimisinéir [[An Garda Síochána|an Gharda Síochána]] (an fórsa póilíní) é ón mbliain [[1922]] go [[1933]]. Thug De Valera an bóthar dó tar éis dó toghchán Fheabhra 1933 a bhuachan. Tháinig Ó Dubhthaigh i gceannas ar an eagraíocht i mí Iúil 1933. D'athainmnigh sé an eagraíocht go &quot;An Garda Náisiúnta&quot;. D'athraigh sé an eagraíocht, ag baint úsáid as eilimintí ó heagraíochtaí faisisteacha na hEorpa - an chuirtéis Rómhánach, éide oifigiúil agus mór-chruinnithe, mar shampla. Ní raibh cead ballraíochta ach ag Éireannaigh agus ag daoine le tuismitheoirí [[An Chríostaíocht|Críostaí]]. Bhí meas ag Ó Dubhthaigh ar [[Mussolini]] agus ba é corparáideachas príomhpholasaí na Léinte Gorma.
[[Íomhá:O'Duffy Blue Shirt Movement fascist salute.jpg|mion|am éigin 1933 - Lúnasa 1934]]

=== Mairseáil ar Bhaile Átha Cliath ===

Bhí mairseáil i m[[Baile Átha Cliath]] beartaithe ag na Léinte Gorma i mí Lúnasa 1933. An plean a bhí acu ná siúl go [[Reilig Ghlas Naíon]], le sos taobh amuigh den [[Dáil]] le haghaidh óráidí. Ba é aidhm na mairseála ná ómós a thabhairt d'iar-cheannairí na hÉireann, [[Art Ó Gríofa]], [[Micheál Ó Coileáin]] agus [[Caoimhín Ó hUiginn]]. Bhí sé soiléir go raibh an IRA agus grúpaí éagsúla eile den eite chlé réidh chun troda leis na Léinte Gorma má lean an mhairseáil ar aghaidh.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=September 1933: From Cumann na nGaedheal to Fine Gael, a Longford perspective|url=https://www.academia.edu/23375783/September_1933_From_Cumann_na_nGaedheal_to_Fine_Gael_a_Longford_perspective|author=Mel Farrell}}&lt;/ref&gt;

Chuir de Valera cosc ar an mairseáil. Bhí cuimhne air ar mhairseáil [[Mussolini]] ar an Róimh agus bhí eagla air faoi [[coup d'état]]. Blianta fada ina dhiaidh sin dúirt sé nach raibh sé cinnte ag an am an nglacfadh an Arm leis a chuid ordaithe nó an dtacóidís leis na Léinte Gorma (bhí roinnt mhaith iarshaighdiúirí mar bhaill den ghluaiseacht). Ghlac Ó Dubhthaigh leis an mbang agus dúirt sé go gcloífeadh sé leis an dlí i gcónaí. Socraíodh mairseálacha cúigeacha in áit na máirseála a bhí curtha ar ceall. An léamh a thug de Valera as sin ná go raibh na Léinte Gorma ag greannú a bhang agus d'fhógair sé gur eagraíocht mhídhleathach a bhí ann.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.jstor.org/stable/30008709|teideal=Defending Democracy? The Legislative Response to Political Extremism in the Irish Free State, 1922-39|údar=Bill Kissane|dáta=Irish Historical Studies  Vol. 34, No. 134 (Nov., 2004), pp. 156-174 (19 pages)|dátarochtana=2021}}&lt;/ref&gt;

== Fine Gael agus Páirtí Náisiúnta Corparáidíoch ==

Mar fhreagra ar an gcosc a chuir de Valera orthu, tháinig na Léinte Gorma, Cumann na nGaedheal agus an Lár-Phairtí Náisiúnta le chéile chun páirtí nua, Fine Gael, a bhunú, ar [[3 Meán Fómhair]] 1933. Ba é Ó Dubhthaigh an chéad uachtarán agus ceapadh [[Liam Tomás Mac Cosgair]] agus [[Séamus Diolún]] mar leas-uachtaráin. D'aistrigh na Léinte Gorma go &quot;Cumann Óige na hÉireann&quot;, cuid de roinn óige an pháirtí. Ba é aidhm an pháirtí Éire a aontú i stát corparáideach, taobh istigh de Chomhlathas na Breataine. D'fhág Ó Dubhthaigh an páirtí tar éis easaontais le baill eile ach d'fhan an chuid is mó de na Léinte Gorma le Fine Gael.

Chuir Ó Dubhthaigh [[Páirtí Náisiúnta Corparáidíoch]] ar bun agus níos déanaí fós chuaigh sé go dtí an Spáinn le 700 dá lucht leanúna chun troda ar thaobh [[Franco]] i g[[Cogadh Cathartha na Spáinne]].

== Úsáid eile ==

Tugtar ''Léinte Gorma'' go díspeagúil ar [[Fhine Gael]] sa pholaitíocht chomhaimseartha, ag tabhairt le fios go bhfuil rian den fhaisisteachas ag roinnt leo go fóill.

== Féach freisin ==

* [[Faisisteachas]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Polaitíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Faisisteachas]]</text>
      <sha1>mpljzpqrjr58jj9e1cjjkzn4phl2ouh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1474</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25448</id>
    <revision>
      <id>1063245</id>
      <parentid>1047132</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:27:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1194" xml:space="preserve">{{Bliain-nav|1474|1470|15|rom= MCDLXXIV}}

== Eachtraí ==

== Breitheanna ==
* [[1 Márta]] – [[Angela Merici]], naomh Iodálach (b. 1540)
* [[18 Bealtaine]] – [[Isabella d'Este]] (b. 1539)
* [[8 Meán Fómhair]] – [[Ludovico Ariosto]], file Iodálach (b. 1533)
* [[13 Deireadh Fómhair]] – [[Mariotto Albertinelli]], péintéir Iodálach (b. 1515)
* [[Juan Diego]], naomh Caitliceach Meicsiceach (b. 1548)
* [[Giacomo Pacchiarotti]], péintéir Iodálach (b. 1539 nó 1540)
* [[Cuthbert Tunstall]], eaglaiseach Sasanach (b. 1559)
* [[Humphrey Kynaston]], coirpeach Sasanach (b. 1534)
* '''[is dócha]''' [[Perkin Warbeck]] (dáta cóngarach; b. 1499)

== Básanna ==
* [[27 Samhain]] – [[Guillaume Dufay]], cumadóir Pléimeannach (r. 1397)
* [[11 Nollaig]] – [[Anraí IV]] ón [[Castile|gCaistíl]] (r. 1425)
* [[Gomes Eannes de Azurara]], croiniceoir Portaingéalach (r. c. 1410)
* [[William Canynge]], ceannaí Sasanach (r. c. 1399)
* [[James III]] ón [[An Chipir|gCipir]] (r. 1473)
* [[Gendun Drup]], an chead [[Dalai Lama]] (r. 1391)
* '''[is dócha]''' [[Walter Frye]], cumadóir Sasanach
* '''[is dócha]''' [[Jehan de Waurin]], croiniceoir Francach

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>96mj2q44dgmec5c79iqhokll9odgems</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1460</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25454</id>
    <revision>
      <id>1063246</id>
      <parentid>1056046</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:27:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1515" xml:space="preserve">{{Bliain-nav|1460|1460|15|rom= MCDLX}}

== Eachtraí ==

== Breitheanna ==
* [[3 Bealtaine]] – [[Raffaele Riario]], cairdinéal (b. 1521)
* [[29 Meán Fómhair]] – [[Louis II de la Trémoille]], ceannaire míleata (b. 1525)
* '''[is dócha]''' [[Antoine Brumel]], cumadóir Pléimeannach (b. 1515)
* '''[is dócha]''' [[Tristão da Cunha]], taiscéalaí Portaingéalach (b. 1540)
* '''[is dócha]''' [[Vicente Yáñez Pinzón]], taiscéalaí Spáinneach (b. 1523)
* '''[is dócha]''' [[Tilman Riemenschneider]], dealbhóir Gearmánach (b. 1531)
* '''[is dócha]''' [[Arnolt Schlick]], cumadóir Gearmánach
* '''[is dócha]''' [[Charles Somerset]], an 1ad Iarla Worcester (b. 1526)
* '''[is dócha]''' [[Thomas Linacre]], lia [[Sasana]]ch (b. [[1524]])

== Básanna ==
* [[10 Iúil]] — [[Humphrey Stafford]], an 1ad Diúc Buckingham, ceannaire míleata Sasanach (r. 1402)
* [[10 Iúil]] — [[John Talbot]], an Dara Iarla Shrewsbury (r. c. 1413)
* [[3 Lúnasa]] – [[Séamas II, Rí na nAlbanach]] (r. 1430)
* [[20 Meán Fómhair]] – [[Gilles Binchois]], cumadóir Pléimeannach
* [[30 Nollaig]] – [[Richard Plantagenet]], an 3ú Diúc Eabhrac (i gcath) (r. 1411)
* [[31 Nollaig]] — [[Richard Neville]], an 5ú Iarla Salisbury, polaiteoir Sasanach (r. 1400)
* [[31 Nollaig]] — [[Edmund, Iarla Rutland]] (r. 1443)
* [[Francesco II Acciajuoli]], Diúc [[An Aithin|Athens]]
* [[Israel Isserlin]], scoláire Giúdach Gearmánach
* [[Reginald Pecock]], eaglaiseach agus scríbhneoir

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>7p2jw8yo1wl3mxjgymmwnopt7ijo7yq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ailtirí na hAiséirghe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25931</id>
    <revision>
      <id>1063289</id>
      <parentid>1049666</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2872" xml:space="preserve">[[Íomhá:Ailtirí na hAiséirghe Emblem.svg|thumb|120px|[[Cros na gréine]] &quot;e&quot; samhaltán an pháirtí.]]
Páirtí polaitiúil [[Éire]]annach ab ea '''Ailtirí na hAiséirghe'''. Páirtí beag náisiúnach agus [[Faisisteachas|faisisteach]] ab ea é. Bhunaigh [[Gearóid Ó Cuinneagáin]] an páirtí sa bhliain [[1942]]. Bhí an páirtí ag iarraidh stát ollsmachtach [[An Chríostaíocht|Críostaí]] a chruthú. 

Ba iad aidhmeanna an pháirtí ná
* rialtas aon-pháirtí faoi smacht ceannaire cumhachtach
* go mbeadh sé mídhleathach [[An Béarla|Béarla]] a labhairt go poiblí
* idirdhealú i gcoinne na n[[An Giúdachas|Giúdach]]
* arm ollmhór coinscríofa a chruthú 
* athghabháil [[Tuaisceart Éireann|Thuaiscirt Éireann]]
San fhadtéarm bhí Ailtirí na hAiséirghe ag iarraidh go mbeadh Éire faisisteach mar stát &quot;miseanach-idé-eolaíoch&quot; a bheadh ábalta a chuid polasaithe (polaitíocht ollsmachtach agus prionsabail sóisialta Críostaí) a spreagadh timpeall an domhain.

Bhí siad sásta tacú leis na [[Naitsíochas|Naitsithe]] agus an [[An Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda]] ar siúl. &quot;Cumann frith-Ghiúdach&quot; a thugadh orthu. Bunaíodh roinnt mhaith páirtithe den eite dheis sna [[1940idí|1940í]] in Éirinn, Ailtirí na hAiséirghe ina measc, ach níor éirigh le páirtí ar bith dóibh.

Níor bhuaigh an páirtí suíochán [[Dáil Éireann|Dála]] in olltoghcháin [[1943]] nó [[1944]]. Toghadh naonúr iarrthóirí den pháirtí (as 31) i dtoghcháin áitiúla [[1945]]. Fuair an páirtí níos mó ná 11,000 vóta príomhroghanna. Bhí aird an phobail ar an bpairtí mar gheall ar an bpáirt a bhí acu i gciréaibeacha 'Lá V-E' i mBaile Átha Cliath ar [[8 Bealtaine]] 1945.

Thacaigh [[Earnán de Blaghd (Ernest Blythe)|Earnán de Blaghd]], [[Oliver J. Flanagan]], agus James Joseph Walsh leis an bpáirtí. Bhí [[Seán Treacy]] ([[Ceann Comhairle]] na Dála níos déanaí), Brian Cleeve (úrscéalaí), Terence Gray (fealsamh) agus [[Breandán Ó hEithir|Breandán Ó hÉithir]] (craoltóir agus údar) ina mbaill den phaírtí sna 1940í.

Tháinig meath ar Ailtirí na hAiséirghe tar éis scoilte sa pháirtí timpeall deireadh na bliana 1945. Tharla cruinniú deireanach an pháirtí sa bhliain [[1958]] ach foilsíodh nuachtán an pháirtí go dtí na [[1970idí|1970í]].

== Leabhair ==

* R.M. Douglas, ''Architects of the Resurrection: Ailtirí na hAiséirghe and the Fascist 'New Order' in Ireland'' (Manchester University Press, 2007), ISBN 978-0-7190-7998-6.

* A. Ní Lochlainn, 'Ailtirí na hAiséirghe: A Movement of Its Time,' in D. Keogh agus M. O'Driscoll, eag., ''Ireland in World War Two: Diplomacy and Survival'' (Mercier, 2004).

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta a bhunaíodh sa bhliain 1942]]</text>
      <sha1>8sem5tmu9fjetaeian89btm1nfdhzhv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Doctor Who</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25962</id>
    <revision>
      <id>1063037</id>
      <parentid>1062245</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:07:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21782" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{Bosca_Sonraí_Clár_teilifíse |
  ainm_cláir = Doctor Who |
  íomhá = TARDIS2.jpg |
  fotheideal = An ''TARDIS'' |
  seánra = [[Ficsean eolaíochta]] |
  am_reatha = 25 nóiméad (1963–84, 1986–89), 45 nóiméad (1985, 2005–inniu) |
  dearthóir = Sydney Newman, C. E. Webber, Donald Wilson |
  foireann =  |
  tír = [[An Ríocht Aontaithe]] |
  teanga = [[Béarla]] |
  craoltóir = [[BBC]] |
  chéad_chraoladh = 23 Samhain 1963 – 6 Nollaig 1969&lt;br&gt;26 Márta 2005 |
  craoladh_deireanach = |
  méid_eipeasóidí = 840 (97 cailte)|
}}
Clár teilifíse [[An Bhreatain|Briotanach]], [[ficsean eolaíochta]] is ea '''''Doctor Who''''' . Léiríonn an clár na eachtraí i saol an Tiarna Ama ([[Time Lord]]), eachtrannach a fheictear mar gnáth-duine, a thaistealaíonn in am, darbh ainm an Dochtúir ([[The Doctor]]). Taisclaíonn sé an fitneamh ins an [[TARDIS]], spás-long mothaitheach a thaistealaíonn in am. Breathnaíonn an imeachtar mar Bhosca Póilíní Briotanach ([[Police Box]]) gorm, radharc coitianta sa Bhreatain i 1963, nuair a craoladh an clár don chéad uair. Le comharbas de compánaigh, téann an Dochtúir i gcoinne go leor naimhde éagsúla ag obair chun sibhialtachtaí a shábháil, cabhrú le gnáth-daoine agus ceartú éagóracha.

Fuair an clár aitheantas ó léirmheastóirí agus an pobal mar cheann de na cláir Bhriotanacha is fearr, bhuaigh sé BAFTA agus an tSraith Drámaíochta is Fearr i 2006 agus cúig bhua i ndiaidh a chéile (2005-2010) ag na [[National Television Awards]] i rith tionachta [[Russell T Davies]] mar léiritheoir feidhmiúcháin. I 2011 bhí [[Matt Smith]] an céad aisteoir le bheith ainmnithe le haghaidh BAFTA agus Aisteoir is Fearr. I 2013 onórach na [[Peabody Awards]] Doctor Who le Peabody Institiúdach agur &quot;evolving with technology and the time like nothing else in the known television universe&quot;. Tá an clár é féin liostaithe sa [[Guiness World Records]] mar an clár ficsean eolaíochta atá ag reáchtáil is faide ar Domhan agus an clár ficsean eolaíochta is rathúil riamh-bunaithe ar na rátálacha craoladh foriomlán, díolacháin DVD agus leabhair, trácht iTunes agus don comhchraoladh is mó riamh agur dráma teilifíse agur an eipeasóid speisialta do an 50ú comóradh i Samhain 2013. I rith a rith bunaidh, bhí sé aitheanta agur a scéalta samhlaíoch, a éifeachtaí speisialta bhuiséád-íseal cruthaitheachta agus úsáid ceannróideach de ceol leictreonach (a tháirgeadh an [[BBC Radiophonic Workshop]] ar dtús. 

Is páirt suntasach de cultúir pobal na Breataine agus in áiteanna eile is clár cultas tóir é. Bhí tionchar aige ar glúine de gairmthe teilifíse Briotanach a fás suas ag breathnú ar an chlár. Rith an clár ar dtús ó 1963 go 1989. Tar éis iarracht nár éirigh chun táirgeadh rialta a athbheochan i 1996 le &quot;[[backdoor pilot]]&quot; i foirm scannán teilifíse, bhí an clár athsheolta i 2005 ag Russell T Davies a rith an clár agus a bhí mar ceann-scríobhneoir agus na céad cúig bliain don athbheochan, tháirgtear inmhéanach ag BBC na Breataine Bige i gCardiff. Bhí an chéad sraith sa 21ú aois tháirgtear ag BBC, le [[Christopher Eccleston]] mar an niú ionchollú den Dochtúir. Cuir an [[Canadian Broadcasting Corporation]] airgead forbairt isteach i sraith a dó agus trí, a bhí mar chomh-tháirgeoir. Rinne Doctor Who seachthairbhe i cúpla meáin, mar shampla [[Torchwood]](2006) agus [[The Sarah Jane Adventures]](2007)-na dhá cíonn déanta ag Russell T Davies, [[K-9]](2009), an ceithre-pairt sraith VHS [[P.R.O.B.E.]](1994), agus an clár píolótach amháin [[K-9 and Company]](1981). Bhí go leor spoofanna agus tagairtí cultúrtha i meáin eile. 

Tá haon-déag aisteoir tar éis bheith i ról an Dochtúir. Tá an trasdul idir aisteoirí scríobtha isteach i plota an clár mar athghiniúna ([[regeneration]]),páirt de próiseas saol na Tiarna Ama ina thógann an Dochtúir corp nua, agus go pointe áirithe pearsantacht nua, a tharlaíonn nuair atá an Dochtúir gortaithe agus ar tí bás. Cé go bhfuil gach léiriú beagán difriúil, agus uaireanta buail na ionchollaithe éagsúla lena chéile, tá siad i gceist a bheith an carachtair chéanna. Is ea Matt Smith an aisteoir ata mar an Dochtúir anois, a thóg an ról tar éis [[David Tennant]] ar an 1ú Eanáir 2010. Ar an 1ú Meitheamh 2013 d'fhógair sé go mbeidh Matt Smith ag fágáil an chlár agus go mbeidh sé ag athghiniúint sa Clár Speisialta Nollag 2013, The Time Of The Doctor. Is é Peter Capaldi an dochtúir faoi láthair.

== Stair ==
Bhí Doctor Who craolta ar dtús ar teilifís BBC ag 17:16:20 MAG ar 23ú Samhain 1963, tar éis díospóireachtaí agus pleananna a bhí ar bun agur bliain. Bhí Ceannasaí Drámaíocht, Ceanadach [[Sydney Newman]] freagrach den chuid is mó as an chlár a bheartú, bhí an chéad formáid-doiciméad scríobtha ag Newman le Ceannasaí an Roinn Clónna, [[Donald Wilson]] agus scríbhneoir foirne [[C.E Webber]]. Chuir scríbhneoir [[Anthony Coburn]], eagarthóir scéil [[David Whitaker]], agus bun-léiritheoir [[Verity Lambert]] go mór leis an bheartú freisin. Bhí an chlár beartaithe i dtosach agus lucht féachana teaghlaigh mar chlár oideachais ag úsáid taistil ama chun smaointe eolaíocha agus am cáiliúla a iniúchadh. Ar an 31ú Iúil 1963 bhí [[Terry Nation]] coimisiúnaithe ó Whitaker chun scéal faoin teideal ''The Mutants''. Nuair a scríobhadh é ar dtús bhí na [[Daleks]] agus na Thals íospartaigh de buama neodrón eachtrannach ach níos déanaí ban Nation na eachtrannaí agus rinne sé na Daleks na fóbartaigh. Nuair a chuirtear an cló i láthair do Newman agus Wilson bhí sé diúltaithe láithreach mar ní raibh cead ag an chlár aon &quot;ollphéist le súile feithidí&quot;. Bhí an céad sraithchlár déanta agus creid an BBC gor raibh ar aon céad sraithchlár eile a bheith ina rath ach bhí ''The Mutants'' an t-aon cló a bhí ré agus ní raibh aon rogha ag an BBC ach é a úsáid. De réir Verity Lambert &quot;Ní raibh mórán rogha againn-ní raibh ach an sraithchlár Dalek againn le dul... Bhí píosa ghéarchéim muiníne againn mar bhí Donald [Wilson] go hiomlán i gcoinne é a dhéanamh. Má raibh aon rud eile againn ré le dul, déanfaidh muid é sin&quot;. Bhí cló Nation an dara sraithchlár ''Doctor Who''-&quot;The Daleks&quot; (The Mutants). Tabhair an sraithchlár na eachtrannach eapainmneach a chuaigh ar aghaidh chun bheith na ollphéist is mó a bhfuil gean orthu, agus bhí sé freagrach as an céad borradh marsantachta ag an BBC.

Tháirgeadh an roinn sraithchlár don roinn drámaíochta ag an BBC an chlár ar feadh 26 sraith, craolta ar BBC1. Bhí tháirgeadh an cláir cuartha ar fionraí i 1989 ó [[Jonathan Powell]], rialtóir BBC1, tar éis titim sa figiúirí féachana, laghdú ar an dearcadh poiblí an clár agus sliotán tarchuir níos lú feicéalach. Cé (mar a dúirt chomh-réalt na sraithe [[Sophie Aldred]] sa faisnéise ''More Than 30 Years in The TARDIS'') go raibh sé cealaithe go héifeachtach, ní go foirmiúil, le an cinneadh gan é a áth-choimisiúnú an pleanáilte 27ú sraith agus craoladh i 1990, dhearbhaigh an BBC arís is arís go mbeadh an tsraith ag teacht ar ais. 

Cé go stop táirgeadh inmheánach, bhí an BBC ag iarradh comhlacht léiriúcháin neamhspleách a fháil chun an chláir a áth-lainseáíl. Chuaigh [[Phillip Segal]], easaoránach Briotanach a d'obair agur roinn teilifíse [[Columbia Pictures]] sa Stáit Aontaithe, chuig an BBC chomh luath leis 1989, nuair a raibh an 26ú sraith fós a bheith tháirgeadh faoi fiontar den sórt sin. Faoi dheireadh tháinig idirbheartaithe Segal go scannán teilifíse, craolta ar an líonra Fox i 1996 mar chomh-tháirgeadh idir Fox, Universal Pictures, an BBC agus BBC Worldwide. Cé go raibh an scannán rathúil sa Ríocht Aontaithe (le 9.1 milliún lucht féachana), bhí sé níos lú sa Stáit Aontaithe agus níor tháinig sé go sraith.

Rinne meán ceadúnaithe mar úrscéalta agus drámaí fuaime scéalta nua, ach mar clár teilifíse d'fhan Doctor Who díomhaoin go dtí 2003. I Meán Fómhair den bliain sin, d'fhógair Teilifíse BBC táirgeadh inmheánach de sraith nua tar éis roinnt blianta de iarrachtaí ó BBC Domhanda chun tacaíocht a fháil agus leagan scannán. Is scríbhneoir Russell T Davies agus Ceannasaí Drámaíochta BBC Cymru na Bhreataine Bige [[Julie Gardner]] na táirgeoirí feidhmiúcháin den tsraith nua. Tá sé tar éis a bheith díolta go a lán tíortha ar fud an Domhain. 

Ar deireadh tháinig Doctor Who ar ais leis an eipeasóid [[Rose]] ar BBC 1 ar an 26u Márta 2005. Tá seacht sraith eile tar éis a bheith craolta ó 2006-2008 agus 2010-anois, agus Sraithchlár Speisialta Lá Nollaig gach bliain ó 2005. Ní raibh sraith iomlán taifeadta i 2009 de bharr tiomantas aisteoir David Tennant go [[Hamlet]], cé go raibh ceithre clár speisialta le David Tennant déanta. Ins an tEarrach 2010 thóg [[Steven Moffat]] an jab mar Cheann-Scríbhneoir agus tairgeoir feidhmiúcháin.

Tá an leagan 2005 leanúint díreach ón 1963-1989 sraith, mar a bhfuil an 1996 scannán teilifíse. Seo difriúil ó ath-láinseáil sraitheanna eile a raibh ceachtar ath-shamlaíonn nó ath-bhútáil (mar shampla [[Battlestar Galactica]] agus [[Bionic Woman]] nó sraith ag tógáil áit cruinne céanna leis an foinse príomha ach i tréimhse ama difriúil le charachtair difriúla (mar shampla, [[Star Trek: The Next Generation]]) 

=== Comhfhios Poiblí ===
Tá sé mí-thuairisciú go raibh an tarchur don chéad eipeasóid moille agus deich nóiméad de bharr go raibh an nuacht leathnaithe don feallmharú don Uachtarán na Stát Aontaithe [[John F. Kennedy]] an lá roimhe, ach i ndáiríre chuaigh sé amach ochtó soicind déanach. Mar go raibh sé creidte go raibh an clúdach nuachta do na imeachtaí don feallmharú agus sraith de lándorchaithe leictreachas trasna an tír tar éis cuar isteach ar na lucht féachana, craol an BBC arís é ar an 30ú Samhain 1963, díreach raibh chuaigh an dara eipeasóid amach.

Roimh fhada bhí an clár mar institiúd náisiúnta sa Ríocht Aontaithe, le go leor leantóirí sa poiblí ginearálta. Diarr ar go leor aisteorí cáiliúla a bheith sa chlár nó bhí ról cuartha ar fáil dóibh mar réalt aoi i scéaltaí éagsúla.

Le móréileamh tháinig conspóid faoi oiriúnacht an clár do pháistí. Rinne feachtasóir móráltacht Mary Whitehouse gearán don BBC go rialta sna 1970í faoi cad a chonaic sí mar ábhar scanrúil nó góirí; ach tháinig níos mó tóir ar an clár - go háirithe le paistí. Dúirt John Nathan Turner, léirtheoir an clár sna 1980í go raibh sé ag tnúth le tuairimí Whitehouse, mar d'ardaigh tóir an clár, go tapa tar éis a rinne sí iad. 

I rith dara sraith [[Jon Pertwee]] mar an Dochtúir, sa sraitheach ''Terror of the Autons'' i 1971, rinne íomhánna de bábóg plaisteach dúnmhairiúl, cromchinn ag marú íospartaigh míamhrastach agus póilíní bán-feiceáil. Eachtraí suntasach eile sa deichniúr sin ná inchinn díchollaithe ag titim chuig an talamh i ''The Brain of Morbius'' agus an Dochtúir samhalta le bheith báite ó Seansailéir Goth i ''The Deadly Assassin'' (na dhá scéal i 1976)

Taispeán suirbhé taighde lucht féachana déanta i 1972 go raibh ''Doctor Who'', ag a sainmhíniú féin de &quot;aon eachtra gur féidir díobhála, gortaithe nó bás go fhisiciúil agus/nó síceolaíoch, go daoine, ainmhí nó maoin, cibé intinniúil nó tionóisceach&quot; an clár is foréigneach de gach clár dramaíocht a tháirgtear an chorparáide ag an am. Taispeán an tuarascáil céanna go cheap 3% den lucht féachana go raibh an clár an mí-oriúnach agur féachaint chlainne. Ag freagairt na torthaí sa ''The Times'' nuachtán, cothabháíl iriseoir Philip Howard &quot;chun foréigean ''Doctor Who'' a chuir i comparáid, gineadh ag each-gáire as droch-aisling, leis an foréigean níos réadúla de clár teilifíse eile, áit ina mbíonn aisteoirí a feiceann mar dhaoine ag cur fola péint a feiceann mar foil, sin mar a chur ''Monopoly'' i gcomparáíd leis an margadh maoine Londain: is fantaisíocht iad na dhá cíonn ach tá ceann amháin le bheith tóghta dáiríre. 

Tá íomhá an TARDIS nasctha go daingean leis an clár sa comhfhios poiblí. I 1996 chuir an BBC iarratas isteach agur trádmharc chun úsáid an dearadh don bosca póilíneachta gorm i marsantachta bainte le ''Doctor Who''. I 1998 réad an Údurás Póilíneachta Chathrach i gcoinne an éíleamh trádmharc; ach i 2002 rialaigh, Oifigh na bPaitinní i bhfabhar an BBC.

Meallann achomharc leathan an clár lucht leanúna de paistí agus clainne chomh maith le feananna ficsean eolaíochta.

Tá an athbheochan den chláir sa 21ú aois tar éis fás isteach i lárnach de sceideal Sathairn BBC a hAon. Tar éis gur tháínig sé ar ais, bíonn sé i gcónaí ag fáil rátaí ard, i líon na lucht féachana agus sa Inéáscs Léarthuiscint. I 2007 scríobh Caitlin Moran, athbhreithnitheoir don {{''Radio Times''}} go raibh ''Doctor Who'' &quot;riachtanach chun bheith mar Briotanach&quot;. Dúirt stiúrthóir {{Steven Spielberg}} go &quot;mbeidh an domhan áit níos boichte gan ''Doctor Who''&quot;.

Ar an 4ú Lúnasa, bhí clár beo craolta ar BBC One dar teideal ''Doctor Who Live: The Next Doctor ''inar d;fhógair an BBC cén aisteoir a mbeidh mar an dara dochtúir dhéag, bhí an clár craolta sa S.A.M agus san Astráíl ag an am céanna.

== Eipeasóidí ==
Rith ''Doctor Who'' ar feadh 26 séasúir ar BBC a hAon ar dtús, ó 23 Samhain 1963 go 6 Nollag 1989. I rith an céad smután, foirm gach eipeasóid seachtainiúil píosa do scéál - de gnáth ó ceithre go sé páirt sa blianta luath agus ó trí go ceithre sna blianta ina dhiaidh sin - eischeachtaí suntasacha ná &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;''The Daleks Master Plan''&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;, a craoladh i dhá eipeasóid déag (móide eipeasóid amháin greadóg &lt;nowiki&gt;{{Mission To The Unknown}}&lt;/nowiki&gt;, gan aon don príomh foireann aisteoirí); beagnach seasúir iomlán de sraitheach seacht-eipeasóid (seasúir 7): an sraitheach 10-eipeasóid &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;''The War Games&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt; ''agus &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{The Trial of A Timelord}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; a rith ar feadh 14 eipeasóid (cé go roinneadh é i trí cóid táírgeadh agus ceithre deighleog inste) i rith sesúir 23. Ó am go chéile bhí cúpla sraithscéalta ceangailte go scaoilte trí scéal-líne, mar shampla séisúir 8 a raibh tiomnaithe go Tiarna Ama bradach darbh ainm an Máistir (The Master), The Key To Time i séasúir 16, an turas tríd E-Space agus an téama de éantrópachta i séasúir 18 agus an triológ faoi an Caomhnóir Dubha (The Balck Guardian) i séasúir 20.

Bhí sé beartaithe go mbeidh Doctor Who mar chláir oideachais agus agur teaghlaigh luath óiche Dé Sathairn. Ar dtús d'athraigh sé idir scéalta bunaithe san am atá caite, a raibh i gceist eolas stairúil a mhúna do na lucht féachana níos óige. agus scéalta bunaithe sa todchaí nó sa cianspás chun eolas eolaíochta a mhúna dóibh. Bhí é seo le feiceáil sa chéad compánach a raibh ag an Dochtúir, bhí cean dóibh mar múinteoir staire agus ceann dóibh mar múinteoir eolaíocht.

Mar sin féin, bhí tionchar an-mhór ag scéaltaí ficsean eolaíochta agus gabh siad ceannas ar an clár, agus fuair na tairgeorí ré le na &quot;stairiúilanna&quot; (historicasl) mar nír mhaith leo iad, tar éis The Highlanders i 1967. Fiú gur choimead an clár ag úiseád súiomhanna stairúil, d'úsáid iad go ginearálta mar cúllra agur scéal ficsean eolaíochta, le eisceacht amháin, Black Orchid, suite i Sasana sa 1920idí. 

Bhí na scéalta luath briste suas i sraithscéalta, leis an scéal de sraith amháin ag sreabhadh isteach i sraith eile, agus a teideal féin ag gach eipesóid, cé go raibh siad mar scéal féin le a cóid tairgthe féin. Tar éis, The Gunfighters i 1966, áfach, bhí teideal ag gach sraitheach, le na páirteanna aonaireach ag faidh uimhreach eipeasóid.

Bhí Robert Holmes mar an scríbhneoir is bisiúil, cé go raibh Douglas Adams an scríobhneóir is iomráiteach taobh amuigh de Doctor Who é féin, de bharr an tóir a fuair The Hitchikers Guide to the Galaxy.

D'athraigh bhformáid sraitheach agur an athbheochan i 2005, le gach sraith déanta suas de 13 eipeasóid 45 nóiméad (60 nóiméad le fógraí, ar cainéal tráhtála thar lear) de gnáth, agus eipeasóíd síneadh craoladh ar lá Nollag. Tá gach sraith déanta suas de roinnt scéalta aonaireach  agus il-páirteach, nasctha le scéal stua scaoilte a bhartaíonn sa eipeasóid deireanach de gach sraith. Cosúil le an ré claisaiceach luath, bhí a teideal féin ag gach eipeasóid, aonaireach nó il-pháirteach. O am go ham, rithfeadh eipeasóid den gnáth-sraith an am-reáchtáil 45 nóiméad go háirithe Journey's End i 2008 agus The Eleventh Hour i 2010, a ritheann ar feadh níos mó na uair.

Craoladh níos mó na 800 ar an teilifís ó 1963 ar aghaidh, ag athrú idir eipeasóidí 25 nóiméad (an formáid is coitianta), eipeasóidí 45 nóiméad (agur [[Resurrection of the Daleks]] sa tsraith i 1984, sraith amháin i 1985, agus an athbheochan), dhá léirúcháin fad scannán ([[The Five Doctors]] i 1983 agus an scannán teilifíse i 1996 ([[Doctor Who: The Movie]])), ocht eipeasóidí speisialta Nollag (60 nóiméad den chuid is mó, 72 nóiméad do cheann amháin), agus ceithre speisialta breise ag athrú ó 60 go 75 nóiméad i 2009, 2010 agus 2013. Tairgítear ceithre mion-eipeasóidí, ag rith agur thar ar 8 nóiméad an cheann agur na achcomharcí [[Children in Need]] i 1993, 2005 agus 2007, agus rinneadar mion-eipeasóid eile agur eagrán Doctor Who de [[The Proms]] i 2008. Rinneadar an eipeasóid 2-páirteach i 1993 dar teideal [[Dimensions in Time]] i comhoibriú le foireann aisteoireacht den sobal chlár [[Eastenders]] agus rinne siad taifead go páirteach ar seit [[Eastenders]]. Tairgítear mion-eipeasóid dhá páirteach agur [[Comic Relief]] i 2011 chomh maith. Ag tosú le an eipeasóid speisialta [[Planet of the Dead]] i 2009 rinneadar taifead ar an chlár i 1080i agur teilifís ardghéire, agus craoladh é ag an am chéanna ar BBC One agus [[[BBC HD]].

Chun ceiliúradh a dhéanamh ar an 50ú comóradh den chlár, craoladh eipeasóid speisialta [[3T]], [[The Day of the Doctor]] i 2013. I mí Márta 2013 d'fhógair an BBC go mbeidh Tennant agus Piper ag teacht ar ais agus go mbeidh scaoileadh teoranta cineamatach ag an eipeasóid ar fud an Domhan.

=== Eipeasóidí Cailte ===
{{Main|Eipeasóidí Caillte de Doctor Who}}

Idir timpeall 1964 agus 1973, scriosadh, nó glanadh, méideanna móra de sean-ábhar stórálta i leabharlanna téip físeán agus scannán éagsúla. Bhí go leor sean-eipeasóidí de ''Doctor Who'' ina measc, go háirithe scéalta ó na chéad dhá dochtúir; [[William Hartnell]] agus [[Patrick Troughton]]. Ina iomlán, níor choimeadtar 97 de na 253 eipeasóidí déanta sna chéad sé bhlian den chlár i cartlanna an BBC (go hárithe seasúir 3, 4 &amp; 5, ó a bhfuil 79 eipeasóidí cailte). I 1972 bhí beagnach gach eipeasóid ag an BBC, i 1978 churtear stop le glanadh agus scriosadh sean-téipeanna.

Níl aon de na eipeasóidí ó na 1960idí ar a téipeanna físeadh bunaidh, ach aistriú cúpla dóibh go scannán agur eagarthóireacht roimh tarchur agus tá siad ann sa bfoirm ina chraoladh iad. 

Thugtar cúpla eipeasóidí ar ais don BBC ó cartlanna tíortha eile a cheannaigh priontaí agur craoladh, nó ó daoine aonaireach príobháideach a fuarthas trí modhanna éagsúla. Fuair an BBC taifeadtaí luath fhístéip i dath déanta as-aer ag lucht leanúna, chomh maith le sleachta taifeadta ón scáileán teilifís ar pictiúr-scannán 8 mm agus faiscíní a raibh taispeánta ar cláranna eile. Tá leagan fuaime de na eipeasóidí cailte ann ó lucht féachana a rinne taifeadta téíp den clár. Tá faiscíní gearr de gach scéal ach amháin [[Marco Polo]], &quot;[[Mission To The Unknown]]&quot; agus [[The Massacre of St Bartholomew's Eve]] ann chomh maith. 

Chomh maith leo seo, tá pictiúirí as-scáileán déanta ag grianghrafadóir [[John Cura]], a raibh fostaithe ag pearsanra tairgiú éagsúla chun chuid mhaith dá cláir i rith na 1950idí agus 1960idí a doiciméadaigh, ''Doctor Who'' ina measc. Bhí iad seo úsáidte i atógáil lucht leanúna de na sraithscéalta. Tugann an BBC cead do na lucht leanúna na athchruthaithe seo, chomh fada is nach bhfuil aon brabús á dhéanamh agus tá siad tugtha amach ar cóipeanna íseal-caighdeán VHS.

==Carachtair==
===An Dochtúir===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Aisteoir !! Samhail !! Blianta
|-
| [[William Hartnell]] || [[Céad Dochtúir]] || 1963–1966
|-
| [[Patrick Troughton]] || [[Dara Dochtúir]] || 1966–1969
|-
| [[Jon Pertwee]] || [[Tríú Dochtúir]] || 1970–1974
|-
| [[Tom Baker]] || [[Ceathrú Dochtúir]] || 1974–1981
|-
| [[Peter Davison]] || [[Cúigiú Dochtúir]] || 1982–1984
|-
| [[Colin Baker]] || [[Séú Dochtúir]] || 1984–1986
|-
| [[Sylvester McCoy]] || [[Seachtú Dochtúir]] || 1987–1989
|-
| [[Paul McGann]] || [[Ochtú Dochtúir]] || 1996
|-
| [[Christopher Eccleston]] || [[Naoú Dochtúir]] || 2005
|-
| [[David Tennant]] || [[Deichiú Dochtúir]] || 2005–2010
|-
| [[Matt Smith (actor)|Matt Smith]] || [[Aonú Dochtúir Déag]] || 2010–2013
|-
| [[Peter Capaldi]] || [[Dara Dochtúir Déag]] || 2014–2017
|-
| [[Jodie Whittaker]] || [[Tríú Dochtúir Déag]] || 2017–
|}

[[Catagóir:Cláir ficsean eolaíochta]]
[[Catagóir:Doctor Who]]
[[Catagóir:Sraitheanna teilifíse a thosaigh i 1963]]
[[Catagóir:Cláir BBC]]
[[Catagóir:Cláir Teilifíse na Breataine]]</text>
      <sha1>o4dwsra7uf3lw50egl8z28pyc6pqgav</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sirius</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26345</id>
    <revision>
      <id>1063077</id>
      <parentid>1019168</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:20:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2437" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}'''Sirius''' nó ''Sotis'' nó ''Réalt an Mhadaidh'': an [[Réalta|réalt]] is gile ar an spéir, agus í suite i réaltbhuíon an [[An Madra Mór|Mhadaidh Mhóir]]. Tá Sirius cóngarach go maith dúinn - ocht [[solasbhliain]] go leith - agus siúd is go bhfuil sí níos gile agus níos mó ná an Ghrian, ní fathachréalt í ar aon nós. Gnáthréalt de chuid an phríomhsheichimh atá inti, go bunúsach.
Mar sin féin, tá rún nó dúthomhas ag baint le Sirius: tá cuid mhaith foinsí stairiúla ó réalteolaithe na seanBhabalóine go dtí na [[An Mheánaois|Meánaoiseanna]] ar aon fhocal gur réalt dhearg a bhí i Sirius lena lá féin. Ní réalt dhearg atá i Sirius mar is aithin dúinn inniu í, ach réalt bhán. Fuarthas amach ins an naoú haois déag go bhfuil leathbhádóir ag Sirius - an abhacréalt bhán ar a dtugtar Sirius B inniu. Ós abhacréalt bhán atá inti, is seanréalt í a bhí ina fathachréalt dhearg roimhe seo, agus nuair a bhí, is follasach go raibh sí in ann léaró bán Sirius (nó Sirius A) a bháthadh lena loinnir dhearg. Ní féidir linn an t-athrú tobann ó réalt dhearg go réalt bhán a mhíniú mar sin féin, nó ní bhíonn na fathachréaltaí dearga ag caochló go habhacréaltaí bána taobh istigh de mhíle bliain - bíonn na hathruithe ins an spéir ag teacht i gcrann i bhfad níos maille ná sin.

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.alcyone.de/SIT/bsc/ Yale Bright Star Catalog]
* [http://homepage.ntlworld.com/robin.gatter/data/CMa.htm an Madra Mór ar shuíomh Robin Gatter]
* [http://www.ianridpath.com/startales/canismajor.htm ''Star Tales'' de chuid Ian Ridpath]
* [http://www.coldwater.k12.mi.us/lms/planetarium/myth/canismajor.html an Madra Mór agus miotaseolaíocht an Domhain]
* [http://www.dibonsmith.com/cma_con.htm an Madra Mór ar shuíomh Richard Dibon-Smith]
* [http://www.astronomical.org/portal/modules/wfsection/article.php?articleid=14 Peoria Astronomical Society: an Madra Mór]
* [http://www.allthesky.com/constellations/canismajor/ The Deep Photographic Guide to the Constellations: an Madra Mór]

[[Catagóir:Sirius (réalta)]]
[[Catagóir:Déréaltaí]]
[[Catagóir:Réalteolaíocht]]
[[Catagóir:An Madra Mór]]
[[Catagóir:Réaltaí sa réaltbhuíon An Madra Mór]]
[[Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]
[[Catagóir:Réaltaí is gile sa spéir]]
[[Catagóir:Madraí sa mhiotaseolaíocht]]</text>
      <sha1>jjzr988ojor8wnfz00jbqasf8ccxkw0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Blaosc</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26494</id>
    <revision>
      <id>1063169</id>
      <parentid>702363</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:45:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="248" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
[[Íomhá:Human skull front simplified (bones).svg|250px|thumb|Blaosc daonna]]
Is struchtúr [[cnámh]]ach é '''blaosc''', aimsithe sa cheann a lán [[ainmhí|ainmhithe]]. 

{{síol}}

[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>2lrptdac7bdp2j1qiqvibanph1us2i6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cnámh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26495</id>
    <revision>
      <id>1063183</id>
      <parentid>656717</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:01:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="218" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is [[orgáin]] dochta iad na '''cnámha''' a chruthaíonn ionchnámharlach na [[veirteabrach]].
 
{{síol}}

[[Catagóir:Córas inchríneach]]
[[Catagóir:Córas cnámhra-mhatánach]]</text>
      <sha1>ab3ei8b8zzi3b0ncbgn76yl6rjjoyxi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Méar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26819</id>
    <revision>
      <id>1063175</id>
      <parentid>923499</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:49:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="328" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is éard atá i gceist le '''méar''' ná ceann de chúig bhall ar bharr na [[lámh|láimhe]] nó na [[cos|coise]] daonna.  Uaireanta tarraingíonn an focal do ghéag [[portán|portáin]] nó [[gliomach|gliomaigh]] freisin.

{{DEFAULTSORT:Mear}}
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Lámh]]</text>
      <sha1>6zwflhfe97uao3sny522ixugpzy4rdp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063337</id>
      <parentid>1063175</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:04:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>{{síol-anat}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="344" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is éard atá i gceist le '''méar''' ná ceann de chúig bhall ar bharr na [[lámh|láimhe]] nó na [[cos|coise]] daonna.  Uaireanta tarraingíonn an focal do ghéag [[portán|portáin]] nó [[gliomach|gliomaigh]] freisin.

{{síol-anat}}

{{DEFAULTSORT:Mear}}
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Lámh]]</text>
      <sha1>d92znvu4tg2ebppkon0nyadqw0x7ghu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Drandal</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26881</id>
    <revision>
      <id>1063160</id>
      <parentid>942719</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:42:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="589" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is an achar feoil timpeall [[na fréamhacha|fréamh]] [[fiacail]] é '''drandal'''.


==Féach freisin==
* [[Cúlú drandail]]

== Tagairtí==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [https://en.wikisource.org/wiki/The_New_Student%27s_Reference_Work/Teeth Achoimre] (''[[Béarla]]'')

{{síol-anat}}

[[Catagóir:Fiacla| ]]
[[Catagóir:Fiaclóireacht]]
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Córas díleáite]]
[[Catagóir:Anatamaíocht]]
[[Catagóir:Gingibhe]]
[[Catagóir:Drandal| ]]
[[Catagóir:Pearódóntaic]]
[[Catagóir:Leigheas pearódóntach]]</text>
      <sha1>bd7d9lc5sdix7d6oev1t7n8zw61cv38</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Abdóman</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27262</id>
    <revision>
      <id>1063171</id>
      <parentid>717096</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:46:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="370" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Tugtar '''abdóman''' nó '''bolg''' ar an gcuid den chorp idir an [[cliabhrach|tóracs]] agus an [[peilbheas]]. 

Anatamaíocht an abdómain:
* [[Ae]]
* [[Máilín domlais]]
* [[Aipindic]]
* [[Liathán]]
* [[Goile|Bolg]]
* [[Drólann]]
* [[Stéig bheag]]
* [[Lamhnán]]

{{síol}}

[[Catagóir:Abdóman| ]]
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>1hbe0taeybkaq10settjxblkhgfqa60</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Giall</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27402</id>
    <revision>
      <id>1063154</id>
      <parentid>680297</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:38:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="477" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
An [[Cnámh|chnámh]] uachtarach is an chnámh íochtarach atá timpeall ar an mbéal agus a choinníonn na fiacla. Bíonn an chnámh uachtarach, an mhascaill, greamaithe go docht leis an aghaidh, agus gluaiseann an chnámh íochtarach, an mandabal, ina coinne. Gluaiseann na gialla i gcoinne a chéile le linn cogaint is meilt bia. Gluaiseann an mandabal le linn urlabhra freisin.
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>flqy5iw5ruq9wxwb82yftcyj885mst4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Glúin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27426</id>
    <revision>
      <id>1063152</id>
      <parentid>760209</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:37:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="381" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is éard atá i gceist leis an n'''glúin''' ná an t-[[alt]] idir an ceathrú agus an [[Cos|chos]] uachtair. Deirtear ''glùn'' nó ''glùin'' i n[[Gaeilge na hAlban]].

&lt;gallery&gt;
 Image:Knie ct.gif|[[MRI]] den ghlúin
 Image:Knie mr.jpg|MRI den ghlúin
 Image:Knie-roentgen-r-seite.jpg|X-ghath
&lt;/gallery&gt;

{{síol}}

[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>q8x7h328vsrbtl0jt4rsikco167yvbw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mala (corp an duine)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27469</id>
    <revision>
      <id>1063174</id>
      <parentid>657105</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:48:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="293" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is éard is '''mala''' ann ná stiall [[gruaig|ghruaige]] ar an iomaire ós cionn na [[súile]] daonna. Úsáidtear an téarma '''mala braoi''' freisin. An focal céanna ''mala'' a úsáidtear i n[[Gaeilge na hAlban]].

{{síol}}

[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>8w56sf31yfb8ld37btiocjlkst96kle</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Páirtí na bhFeirmeoirí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27502</id>
    <revision>
      <id>1063290</id>
      <parentid>1050101</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4177" xml:space="preserve">Páirtí polaitiúil [[Éire]]annach ab ea '''Páirtí na bhFeirmeoirí''' ''(The Farmers' Party nó The Farmers' Union as Béarla)'' a bhí ar an bhfód i [[Saorstát Éireann]] idir [[1922]] agus [[1932]]. Bhí an páirtí dírithe go hiomlán ar leasa phobal na harúlachta agus níor rinneadh iarracht an páirtí a fhorbairt taobh amuigh den tuath.

Bhain an páirtí seacht suíochán [[Dáil Eireann|Dála]] amach sa chéad olltoghchán den stát nua sa bhliain 1922 agus árdaíodh a mhéad suíochán go cúig déag in olltoghchán [[1923]]. Bhí an chuid is mó de na suíocháin i gceantracha saibhre, rud a chiallaíonn gurb iad na feirmeoirí móra is mó a thacaigh leis an bpáirtí.

Thacaigh an páirtí le rialtas [[Cumann na nGaedheal|Chumann na nGaedheal]] i rith na [[1920í]]. Ba iad na [[Teachta Dála|teachtaí]] a bhí i bhfabhar na saorthrádála a bhí níos fabhraí don rialtas. Duine dóibh siúd ab ea [[Denis Gorey]] a mhol go gcomhcheanglaíodh an dá pháirtí lena chéile. Bhí na teachtaí a thacaigh le caomhnaitheacht i bhfabhar leanúint ar aghaidh mar pháirtí neamhspleách agus ó [[1926]] amach, bhí siad i bhfabhar comhoibriú le [[Fianna Fáil]]. Rinne an deighilt idir lucht na saorthrádála agus lucht na caomhnaitheachta dochar don pháirtí agus sa deireadh bhí vótaí an pháirtí roinnte idir na páirtithe móra. Bhí an bua ag lucht neamhspleáchais sa pháirtí agus chuaigh Denis Gorey isteach i gCumann na nGaedheal.

Thit líon teachtaí an pháirtí ó 15 go 6 i rith na bliana [[1927]] mar gheall ar teipeanna i dtoghcháin agus daoine ag tabhairt cúl leis an bpáirtí. Lean sé ag ar aghaidh ag tacú le rialtas Chumann na nGaedheal, go háirithe sa vóta mí-mhuiníne a tharla díreach roimh olltoghchán Mheán Fómhair 1927. Tugadh post sóisear rialtais do [[Michael Heffernan]], ceannaire an pháirtí, tar éis an olltoghcháin chun tacaíocht an pháirtí a dhaingniú. Chuaigh Heffernan isteach i gCumann na nGaedheal roimh an chéad olltoghchán eile.

Is beag an méad teachtaí a bhí fágtha ag an bpáirtí ag tús na [[1930í]] agus bhí an cuma ar an scéal nach n-éireodh go maith leo mar pháirtí neamhspleách. Bhí na feirmeoirí móra tar éis dul isteach i gCumann na nGaedheal agus bhí na feirmeoirí beaga ag tacú le Fianna Fáil níos mó ná Páirtí na bhFeirmeoirí. Tar éis olltoghchán [[1932]] ní raibh ach dream beag fágtha nach raibh sásta cloí le Cumann na nGaedheal nó le Fianna Fáil. Chomhcheangail an dream seo an páirtí leis an [[Lár-Pháirtí Náisiúnta]] agus chuaigh siad san iomaíocht in olltoghchán [[1933]] ar son an pháirtí nua.

Bunaíodh páirtí arúlachta nua, [[Clann na Talmhan]], sa bhliain [[1938]].

==Olltoghcháin==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Toghchán
!Suíocháin
!±
!Vótaí chéad Rogha
!VCR %
!Áit
!Ceannaire
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, 1922]]
| align=center| {{Composition bar|7|128|hex={{Farmers' Party (Ireland)/meta/color}}}}
| align=center|{{increase}} 7
| 48,718 || 7.8 || 4ú
| [[Denis Gorey]]
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, 1923]]
| align=center| {{Composition bar|15|153|hex={{Farmers' Party (Ireland)/meta/color}}}}
| align=center|{{increase}} 8
| 127,184 || 12.1 || 3ú
| Denis Gorey
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, Meitheamh 1927]]
| align=center| {{Composition bar|11|153|hex={{Farmers' Party (Ireland)/meta/color}}}}
| align=center|{{decrease}} 4
| 101,955 || 8.9 || 4ú
| [[Michael Heffernan]]
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, Meán Fómhair 1927]]
| align=center| {{Composition bar|6|153|hex={{Farmers' Party (Ireland)/meta/color}}}}
| align=center|{{decrease}} 5
| 74,626 || 6.4 || 4ú
| Michael Heffernan
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, 1932]]
| align=center| {{Composition bar|3|153|hex={{Farmers' Party (Ireland)/meta/color}}}}
| align=center|{{decrease}} 3
| 22,899 || 1.8 || 4ú
| Michael Heffernan
|}

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Polaitíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta a bhunaíodh sa bhliain 1922]]</text>
      <sha1>l7ynmrjkdl4c34xx20bdz5s43emca8i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lár-Pháirtí Náisiúnta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27516</id>
    <revision>
      <id>1063291</id>
      <parentid>1060947</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2741" xml:space="preserve">Páirtí polaitiúil gearrshaolach [[Éire]]annach ab ea an '''Lár-Pháirtí Náisiúnta''' ''(An National Centre Party as Béarla)'' a bhí ar an bhfód idir [[1932]] agus [[1933]]. Úsáideadh an t-ainm '''Léag Náisiúnta na bhFeirmeoirí agus na nÍocóirí Rátái''' ''(National Farmers' and Ratepayers' League)'' ar dtús. Bunaíodh an páirtí i mí na Nollag 1932. Thacaigh roinnt mhaith [[Teachta Dála|Teachtaí Dála]] leis an bpáirtí nua, ceathrar ó [[Páirtí na bhFeirmeoirí|Pháirtí na bhFeirmeoirí]] agus 13 Theachta Dála neamhspleách ina measc. Ba é [[Frank MacDermot]], TD ó [[Ros Comáin]], ceannaire an pháirtí nua, agus [[Séamus Diolún]], TD ó [[Dún na nGall|Dhún na nGall]] agus mac [[Seán Diolún|Sheáin Diolún]] go mór chun cinn.

Bhí an páirtí i bhfabhar
* Banc Ceannais a bhunú
* díbholsciú tar éis gearradh siar ar rátaí pá
* an chaomhnaitheacht
* deireadh leis an gcogadh trádála Angla-Éireannach
* deireadh a chur le rátaí ar thalamh curaíochta
Bhí an páirtí go mór in éadan [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]], cé go raibh cosúlachtaí idir polasaithe an dá pháirtí.

Toghadh 11 Theachta Dála de chuid an pháirtí in olltoghchán Eanáir [[1933]]. Bhíodh gníomhaithe de chuid Fhianna Fáil (go minic le cabhair ó bhaill den [[IRA]]) ag cur isteach ar chruinnithe an pháirtí roimh an olltoghcháin. Ba iad na heachtraí seo, agus ionsaithe ar chruinnithe páirtithe eile, príomh-chúis bunú na [[Léinte Gorma]]. An aidhm a bhí ag na Léinte Gorma ná cruinnithe páirtithe coimeádaigh a chosaint. Cé gur sheas an Lár-Pháirtí Náisiúnta le [[Cumann na nGaedheal]] in éadan Fhianna Fáil, dhiúltaigh Frank MacDermot do chomhcheangal idir an dá pháirtí. Ach nuaír a chuir an rialtas cosc ar na Léinte Gorma i Lúnasa 1933, tháinig Cumann na nGaedheal, an Lár-Pháirtí Náisiúnta agus na Léinte Gorma le chéile chun páirtí nua, [[Fine Gael]], a bhunú. Ceapadh MacDermot mar Leas-Uachtarán an pháirtí nua, ach níor réitigh sé ró-mhaith le polasaithe an pháirtí nua agus tar éis tamaill d'éirigh sé as chun bheith ina Theachta neamhspleách.

==Olltoghcháin==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Toghchán
!Dáil
!Vótaí chéad Rogha
!Vóta %
!Áit
!Suíocháin
!Ceannaire
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, 1933|1933]]
| align=center|[[An 8ú Dáil|8ú]]
| 126,909 || 9.2 || 3ú
| align=center| {{Composition bar|11|153|hex={{Lár-Pháirtí Náisiúnta/meta/color}}}}
| [[Frank MacDermot]]
|}

== Tagairtí ==
{{Reflist}}


[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Polaitíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta a bhunaíodh sa bhliain 1932]]</text>
      <sha1>hta09eerf5dmtn1g9908t51qd4tz34r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leiceann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27649</id>
    <revision>
      <id>1063172</id>
      <parentid>665543</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:47:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="528" xml:space="preserve">[[Íomhá:Joue de turbot.jpg|200px|right|thumb|Leicne éisc]]
{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
'''Leicne''' (i [[Laidin]], ''buccae'') a thugtar ar an gcuid den [[aghaidh]] faoi na [[súil]]e agus idir an [[cluas|chluas]] agus an t[[srón]].

== Frásaí ==
* Leiceann cnoic [taobh cnoic]
* Bain an chluas ón leiceann díom má tharlaíonn a leithéid [ní tharlóidh sé riamh]
* Bhí luisne ar a leicne
* Leicne fada / plucacha
* D'fhéach sé i ndiaidh a leicinn orm
* Cló leicinn


{{síol}}

[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>65hnppmv74ajpnhv13vgx63o1sm5lcs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063333</id>
      <parentid>1063172</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:03:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>++</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="561" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}

'''Leicne''' (i [[Laidin]], ''buccae'') a thugtar ar an gcuid den [[aghaidh]] faoi na [[súil]]e agus idir an [[cluas|chluas]] agus an t[[srón]].

[[Íomhá:Joue de turbot.jpg|200px|mion|clé|Leicne éisc]]

== Frásaí ==
* Leiceann cnoic [taobh cnoic]
* Bain an chluas ón leiceann díom má tharlaíonn a leithéid [ní tharlóidh sé riamh]
* Bhí luisne ar a leicne
* Leicne fada / plucacha
* D'fhéach sé i ndiaidh a leicinn orm
* Cló leicinn

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol-anat}}

[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>dxw2evfg2b0wfq1lwmzh6735tx3bqfs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Teannán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27971</id>
    <revision>
      <id>1063180</id>
      <parentid>894867</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:51:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="187" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is éard is '''teannán''' ann ná corda solúbtha ach neamhleaisteach as [[fíochán]] snáithíneach láidir. 

{{síol}}

[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>sng29alu3kcs6a9x7njphj9aki388ob</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oileán Dairbhre</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28299</id>
    <revision>
      <id>1063166</id>
      <parentid>1012222</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:44:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3248" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Oileán i g[[Contae Chiarraí]], in [[Éire|Éirinn]], is ea '''Oileán Dairbhre''' nó '''Valentia Island''' (nó cuan Bhéil Inse&lt;ref&gt;'Bealinche' agus 'Ballentia' i mBéarla, roimh Valentia&lt;/ref&gt;).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/22439.aspx|teideal=Dairbhre/Valencia Island|language=ga-IE|work=logainm.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt; Bhí 665 duine ina gcónaí ann in 2010 an bhliain ar fad. Tá Dairbhre suite amach ó Leithinis [[Uíbh Ráthach]], ciliméadair amháin ó [[Cathair Saidhbhín|Chathair Saidhbhín]], ar inbhear abhainn Feartha. 

=== Stair ===
Bádh gaileon beag, an ''Trinidad'' ar an [[12 Meán Fómhair]] amach ó Dhairbhre is cosúil (féach ar [[Armáid na Spáinne in Éirinn]]).
Leagadh an chéad chábla cumarsáide trasatlantach idir an Eoraip agus Meiriceá Thuaidh ar an oileán i 1866. 
Chiallaigh sin go rabhthas ábalta teachtaireacht a sheoladh  3,000 cilimeadar trasna an Atlantaigh i gcúpla nóiméad, teachtaireacht a thógadh cúpla seachtain roimhe sin. Cuireadh deireadh leis an tseirbhís i 1966.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Athchóiriú ar stáisiún cábla Dhairbhre|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2016/0705/800243-athchoiriu-ar-staisiun/|date=2016-07-05|language=en}}&lt;/ref&gt; 

Tá feachtas ar bun aitheantas a fháil do Stáisiún Cábla Dhairbhre mar Ionad Oidhreachta de chuid na Náisiún Aontaithe.

=== Réadlann Dhairbhre ===
Is cuid de [[Met Éireann]], Seirbhís Meitéareolaíochta na hÉireann, í Réadlann Dhairbhre.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.met.ie/ga/science/valentia|teideal=Réadlann Dhairbhre - Met Éireann - Seirbhís Náisiúnta Meitéareolaíochta na hÉireann|work=www.met.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;
Téann gaol an oileáin le [[meitéareolaíocht]] siar chomh fada leis an mbliain 1860, nuair a rinne an tAimiréal FitzRoy, a bhí i gceannas an Choiste Mheitéareolaíochta (na Breataine) de chuid an Bhoird Trádála, socruithe go seolfaí breathnadóireachtaí meitéareolaíochta rialta, trí mheán [[Teileagrafaíocht|teileagraif]], ó 15 stáisiún ar talamh sa Bhreatain agus in Éirinn. 
Roghnaíodh Dairbhre le bheith ar cheann de na stáisiúin sin mar go raibh nasc teileagrafach ag an oileán le [[Londain]] chun seirbhísiú a dhéanamh ar an gcábla trasatlantach. Aithníodh láithreach bonn an tábhacht a bhain le Dairbhre mar shuíomh le breathnadóireachtaí meitéareolaíochta a dhéanamh, agus é suite i gconair na gcóras aimsire ag teacht isteach ón Atlantach. 
[[Íomhá:View over Valentia Harbour - geograph.org.uk - 580363.jpg|clé|mion|Réadlann Dhairbhre]]
Sa bhliain 1865 bheartaigh rialtas na Breataine réadlanna a bhunú ina raibh ionstraimí féintomhaiste, ag seacht suíomh, Dairbhre san áireamh. 
Déanann an Réadlann inniu tomhais mheitéareolaíochta aimsire dhromchla agus aeir íochtaraigh, chomh maith le raon gníomhaíochtaí eolaíochta eile – ina measc monatóireacht [[Ózón|ózóin]], [[Maighnéadas|geomaighnéadaigh]], seismeolaíocht, [[radaíocht]] na gréine agus monatóireacht ar an g[[comhshaol]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}


[[Catagóir:Oileáin Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Oileáin na hÉireann]]</text>
      <sha1>tqsu1d7hz9q33z9d3pbfva4tga2i0nz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Matán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28416</id>
    <revision>
      <id>1063184</id>
      <parentid>760271</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:01:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1150" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}[[Íomhá:Muscle posterior labeled.png|thumb|200px|Na matáin ar gcúl.]]Is éard is '''matán''' ann (ón Laidin ''musculus'') ná [[fíochán crapthach]] ainmhithe a d'éirigh ón tús ó [[ciseal méisideirmeach|chiseal méisideirmeach]] ghaschealla suthacha. Bíonn filiméid chrapthacha sna matánchealla a bhogann thart ar a chéile agus a athraíonn méid na gceall. Tá siad aicmithe mar [[matán cnámharlaigh|mhatáin cnámharlacha]] , [[matán cairdiach|cairdiacha]], agus [[matán mín|míne]] . Is í an fheidhm atá acu ná [[fórsa]] a tháirgeadh agus [[gluaisne]] a chur ar bun. Is féidir le matáin an orgánach féin nó na h[[orgáin inmheánacha]] a bhogadh. Tarlaíonn crapadh sna matáin cairdiacha agus míne gan [[smaoineamh comhfhiosach]] agus bíonn an cur chuige seo riachtanach don bheatha. Mar shampla, crapann an croí agus iompraíonn bia ó bhéal go goile trí imfháscadh (gníomhaíocht mhatánach). Úsáidtear crapadh deonach na matán cnámharlacha chun an corp a bhogadh agus is féidir iad a rialú go mion.

[[Catagóir:Córas cnámhra-mhatánach]]
[[Catagóir:Fíocháin]]</text>
      <sha1>pb0f4xmmxvgophvdrzr8lwchjthbiwb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vitoria-Gasteiz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28462</id>
    <revision>
      <id>1063247</id>
      <parentid>983033</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:27:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2845" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is príomhchathair [[Comhphobail fhéinrialaitheacha na Spáinne|comhphobal féinrialaitheach]] [[Tír na mBascach]]  í '''Vitoria-Gasteiz'''. Tá 235,661 ina gcónaí ann agus í mar phríomhchathathair an chúige [[Araba]] i dtuaisceart na [[An Spáinn|Spáinne]]. Is í Gasteiz an t-ainm [[Bascais]], agus Vitoria as [[Spáinnis]]. Tá an bardas ar an mbardas is mó i dtír na mBascach le achar 276.81 cm agus daonra 242,082.

Cuirtear an chathair seo go minic i liosta de 5 chathair is fearr sa Spáinn le bheith ina chónaí ann. Tá an sean-bhaile caomhnaithe go maith le sráideanna meánaoiseacha agus cearnóga deasa. Tá dhá ardeaglais aici agus bíonn go leor féile ann.

Tiomnaigh [[Beethoven]] a ''Opus 91'', &quot;Cath Vitoria&quot; nó &quot;Bua Wellington&quot; don chath cáiliúil óna [[Napoléon Bonaparte|cogaidh Napoléon]]. I rith cath Vitoria, bhris airm Spáinneach, Portaingéalach agus Sasanach agus an Ginearál Marquess Wellington na Francaigh. Uair na cinniúna ab ea é an cath i g[[Cogadh na Saoirse (An Spáinn)|Cogadh Saoirse na Spáinne]].

== Stair ==
Sa bhliain [[581]] bhunaigh rí Viseagotach Liuvigild cathair ''Victoriacum''. Sa bhliain 1813, le linn Chogadh na Leithinse, bhí bua ag [[Arthur Wellesley, an chéad Diúc Wellington|Diúc Wellington]] i gcoinne na [[An Fhrainc|bhFrancach]] i gCath Victoria. Tá séadchomhartha lonnaithe i bpríomhchearnóg na cathrach, ''Monumento a la Independencia'', mar chomóradh ar an gcath. 

Ar [[20 Bealtaine]], [[1980]], thiontaigh Parlaimint na mBascach ar Vitoria mar phríomhchathair réigiún féinrialaitheach Thír na mBascach.

== Eacnamaíocht agus déimeagrafaic ==
Tá eacnamaíocht ilghnéitheach i Vitoria-Gasteiz, agus tá go leor comhlachtaí déantúsaíochta le oibríochtaí ann, ina measc [[Mercedes-Benz]], [[Michelin]], [[Gamesa]] agus [[Naipes Heraclio Fournier|Heraclio Fournier]], an ceann deireanach lena cheanncheathrú sa chathair. Sa bhliain 2009 rangaíodh an chathair sa dara háit ó thaobh chaighdeán maireachtála de i measc chathracha na Spáinne, agus sa chéad áit maidir le ceantair glasa agus áiteanna cultúracha in aghaidh an duine.

Tá seirbhís aerfoirt lonnaithe gar don chathair in [[Aerfort Vitoria]]. Faoi láthair níl ach aon aerlíne amháin ann le seirbhísí rialta, [[Iberia]], á riaradh ag Air Nostrum le eitiltí go [[Maidrid]] agus [[Barcelona]].

Cuireadh deireadh le seirbhís [[Ryanair]] go [[Stansted]], [[Londain]] agus [[Baile Átha Cliath]] i nDeireadh Fómhair 2007.

Tá seirbhísí ag an aerlíne feidhmiúcháin NordJet ó Vitoria-Gasteiz.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Cathracha-na-Spáinne}}
{{Síol-tír-es}}
&lt;!---Idirvicí---&gt;

[[Catagóir:Tír na mBascach]]
[[Catagóir:Príomhchathracha na Spáinne]]
[[Catagóir:Cathracha agus Bailte i dTír na mBascach]]</text>
      <sha1>cft4vw4cla4i66u2o18zhcyh02e6b1s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Easna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28550</id>
    <revision>
      <id>1063159</id>
      <parentid>904559</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:41:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="216" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is sraith [[Cnámh|cnáimh]] cuartha sa [[Corp an duine|chorp]] í '''easna'''. Cosnaíonn siad an [[croí]] agus na [[Scamhóg|scamhóga]]. 

{{síol}}

[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>2g8jycotgbbeh4udk712985jrfi82v2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28594</id>
    <revision>
      <id>1063451</id>
      <parentid>1060845</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:45:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* An Tóraíocht */mac mhíc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10956" xml:space="preserve">Scéal [[Fiannaíocht]]a de chuid [[miotaseolaíocht na nGael]] é '''Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne'''.  Sa scéal, meallann Gráinne Diarmaid Uí Dhuibhne trí gheasa a chur air imeacht léi.  Téann [[Fionn Mac Cumhaill]] sa tóir orthu toisc go raibh Gráinne len é féin a phósadh ag tús an scéil. 

Cé go bhfuil an téacs caomhnaithe den ''Tóraíocht'' as Nua-Ghaeilge, agus dátaithe faoin 17ú haois, tá tagairt don scéal sa lámhscríbhinn den 12ú haoise, an [[Leabhar Laighneach]], agus tá roinnt abháir ann a théann siar go dtí an 10ú haois.&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;&gt;MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', ll. 410–411.&lt;/ref&gt;  [[Nessa Ní Shéaghdha]] a bhí mar eagarthóir ar an leagan is mó a léitear sa lá atá inniu ann.

==An Tóraíocht==
Bhí roinnt ban chéile ag Fionn Mac Cumhaill thar na blianta.  Tar éis bás a mhná chéile ''[[Maigneis]]'', d'fhiafraigh a mhac [[Oisín]] de an bpósfadh sé arís.  Mhol [[Diorruing]] go mbeadh [[Gráinne]], iníon [[Cormac mac Airt|Chormac mhic Airt]], Ard-Rí na hÉireann, an bhean is fearr dó.

Cheap Gráinne go mbeadh a geallta nó  Oisín, mac Fhionn, nó a gharmhac, [[Oscar mac Oisín|Oscar]] a gharmhac, agus ní sean-Fhionn féin.  Distressed a fháil amach gur shách sean é a fiancé gurbh fheidir leis bheith ina seanathair, shocraigh sí éalú le gaiscíoch óg na bhFiann, Diarmaid (de réir an bhéaloidis, ba é an ball grá ar a éadan a rinneadh meallacach é&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;).

Chuir Gráinne druga codlata i ngan fhios i bhfíon gach aoi seachas Oisín, Oscar, Diarmuid, [[Caílte mac Rónáin|Caoilte]] agus ''Diorruing''.  Labhair sí le hOisín, a dhiúltaigh í, agus ansin Diarmaid, a dúirt chomh maith nár mhiste leis, óir ba chara agus cheannaire é Fionn leis.  Chuir Gráinne [[geis]] ar Dhiarmaid go leana sé í.  D'fhág Diarmaid an pálas, ach brón air, toisc go raibh a fhios aige go mbéarfadh Fionn é as ucht a fheallta.  Agus Fionn ina dhúiseacht, chuir sé ''[[Clan Ó Namhnan]]'' amach chun an leannán éalaithe a aimsiú.  

Chuaigh Diarmaid agus Gráinne trasna [[Áth Luain|Átha Luain]], agus i bhfolach sa Choill Dhá Phuball, áit a thóg Diarmaid claí le seacht ndoras ann, ag tabhairt air treonna éagsúla isteach sa choill.  Dúirt Fionn le lucht leanúna Diarmaid a ghabháil.  Thugadar cách deis dosna leannáin dul tríd, agus níor lig Diarmaid dóibh a n-onóir a náiriú.  Ba mhian le hAonghas, a athair altrama agus a chosantóir, cabhrú leis, ach d'éiligh Diarmaid go rachadh sé ar a thoil féin.  Thóg Aonghas  Gráinne leis, faoi choim a dhíchealtair go dtí an Choill Dhá Shaileach, fad ar thug Diarmaid léim shleá thar an gclaí agus ar imigh leis isteach sa choill

I leaganacha ó Éirinn agus Albain tá sraithe éagsúla iontu, ina théann Diarmaid agus Gráinne ar eachtraí go háiteanna de chuile shórt.  De ghnáth, dhiúltaíonn Diarmaid ar dtús luí le Gráinne de bharr measa ar Fhionn.  I leagan amháin, griogann sí gurbh níos dána na é an t-uisce a bhí tar éis a cos a fhliuchadh.  Tá a leithéid de phriocadh i leaganacha áirithe den scéal, ''Tristan agus Iosóid''.  

Tháinig ar Ghráinne nuathorrach cíocras caor caorthainn a bhí ag fás sa choill ''Dubhros'', faoi chosaint an fhathaigh aonshúiligh,[[Searbhán]], ar son na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]].  Cé go raibh sé cairdiúil ar dtús leo, dhiúltaigh Searbhán go feargach na caora a ghéilleadh agus b'éigean do Dhiarmaid dul i gcomhrac aonair leis.  Chosain Searbhán é féin in aghaidh gaiscí marfacha Dhiarmada lena chumhachtaí draíochta, ach sa deireadh bhuaigh Diarmaid ag imirt cleith iarrainn an fhathaigh ina éadan féin.

Chuaigh Fionn i dteannta leis na Fianna chuig an gcoill, áit a socraíodh bord [[ficheall|fichille]] dó chun imirt lena mhac, Oisín.  Thug Oscar agus Caoilte cabhair d'Oisín, ach  ní raibh éinne ann lámh in uachtar á fháil ar Fhionn sa chluiche seo seachas Diarmaid.  Bhreathnaigh Diarmaid ar an gcluiche thuas sa chrann, agus dá ainneoin thug sé cabhair d'Oisín, ag caitheamh caor ag na fir fichille.  Chaill Fionn trí chluiche as a chéile, agus thuig sé go raibh Diarmaid i bhfolach sa chrann.  D'ordaigh a ghaiscígh a chéile comhraic a mharú, ach mharaigh Diarmaid seachtar acu darbh ainm Garbh.  Thug Oscar le fios go rachadh sé i ngleic lena cuid feirge éinne a dhéanfadh dochar do Dhiarmaid, agus thionlaic sé an lánúin slán sábháilte tríd an gcoill.

Chuaigh Fionn go dtí an Tír Tairngire, agus d'iarr sé ar a sheanbhuime [[Bodhmall]] um Diarmaid a mharú.  Bhí Diarmaid i mbun seilge sa choill in aice leis an [[An Bhóinn|An mBóinn]], agus d'eitil Bodhmall ar phóicín locha agus chaith sí gathanna nimhe arbh fhéidir a sciath agus cathéide a pholladh.  D'fhulaing Diarmaid áit a bhuail na gathanna é, ach mharaigh sé Bodhmall lena Gha Dearg.

Thug Fionn pardún do Dhiarmaid tar éis d'Aonghus labhairt amach ar mhaithe leis na leannáin.  Mhair Diarmaid agus Gráinne i síocháin ag Céis Chorainn&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1418922.aspx Céis Chorainn] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae Shligigh]] ar feadh roinnt blianta, ag tógáil cúigear páistí, ceathrar mac agus iníon amháin.  Thóg Diarmaid [[Ráth Gráinne]] ann.  B'fhada an lá é, ámh, ó thug siad cuairt a thabhairt ar athair Ghráinne, Cormac Mac Airt, nó iar-comrádaí Dhiarmada.  Chuir Gráinne ina luí ar Diarmaid cuireadh chun coirme a thabhairt dá gcairde, Fionn agus the Fianna san áireamh.

Thug Fionn cuireadh do Dhiarmaid dul ag seilg toirc ar [[Binn Ghulbain|Bhinn Ghulbain]].  Ghlac Diarmaid leis, in ainneoin tuair go maródh torc é.  Níor thóg sé leis ach Beagalltach agus Ga Buí, ní a ghaiscí is fearr.  Sháigh olltorc é agus Diarmuid i mbun a mharú.  Bhí a chumas ag Fionn go leigheasadh an té a d'ólfadh uisce as a láimh, ach faoi dhó, lig sé tríd a mhéara é.  Á bhagairt ag a mhac Oisín agus a gharmhac Oscar, cuireadh é chun uisce a fháil don tríú huair, ach bhí sé ró-mall.  Bhí Diarmaid tar éis bás d'fháil.  

Níl na leaganacha ar son intinn maidir le gníomhartha Ghráinne i ndiaidh bás Dhiarmada.  I roinnt dóibh, thug Aonghas corp Dhiarmada abhaile leis go Brú na Bóinne, áit a chuirfeadh sé athbhrí ann pé am gur mhian leis labhairt leis an laoch.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Heaney |
first = Marie |
url = https://books.google.com/books?id=d5LC423kbSQC |
title = Over Nine Waves: A Book of Irish Legends |
publisher = Faber &amp; Faber |
year = 1995 |
page = 211
}}&lt;/ref&gt;  I roinnt dóibh, chuir Gráinne a clann faoi mhionn bád a n-athair a chúitiú; i roinnt eile,  rinne sí brón go dtí go bhfuair sí féin bás.  I roinnt eile fós, rinne sí suíocháin le Fionn, agus idir é agus a clann; nó fiú chomh fada agus Fionn sa deireadh a phósadh.
&lt;/i&gt;

==Cosúlachtaí agus tionchar==
Tá ''Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne'' suntasach i gcomhair a chósúlachtaí le scéalta eile le tríantáin ghrá iontu i litríocht Ghaelach agus Eorpach, mar shampla le scéal [[Deirdre|Dheirdre]] i ''[[Longes mac nUislenn]]'' na [[Rúraíocht]]a.  Maraon le Gráinne, tá Deirdre geallta le seanfhear, rí na n[[Uladh]], [[Conchúr Mac Neasa]], ach éalaíonn sí lena leannán níos óige [[Naoise]], a maraítear tar éis tóraíocht fhada.  B'fhéidir é, áfach, go raibh éagsúlachtaí áirithe ann i leaganacha níos luaite den ''Tóraíocht''; mar shampla, cuireann tagairtí na meánaoise le fios gur phós Gráinne Fionn agus married Fionn agus fuair sí colscaradh uaidh, seachas éalú ag an mbainis.&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;&lt;ref name= &quot;Reader&quot;&gt;{{
cite book |
url = https://books.google.com/books?id=unYEAAAAMAAJ&amp;dq=naoise+diarmuid&amp;source=gbs_navlinks_s |
title = The Reader: An Illustrated Monthly Magazine |
volume = 4 |
publisher = Bobbs-Merill Co |
year = 1904 |
page =314 |
isbn = 1-27872158-4
}}&lt;/ref&gt;

I scéal eile, ''Scéla Cano meic Gartnáin'', tugann bean chéile óg drugaí do chách ina theaglach seachas a ''desired''.  Maraon leis an ''Tóraíocht'', sa deireadh d'áitigh sí ar an laoch drogallach bheith ina leannán, le torthaí tubaisteacha.&lt;ref&gt;MacKillop, ''Dictionary of Irish Mythology'', lch. 74.&lt;/ref&gt;

Tá sé mollta ag scoláirí éagsúla, go suntasach [[Gertrude Schoepperle]], go raibh tionchar i leith ag an ''Tóraíocht'' ar an seanscéal [[Tristan agus Iosóid]].&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Schoepperle, ''Tristan and Iseult''.&lt;/ref&gt;  Forbraíodh an scéal sa Fhrainc i rith na 12ú haoise, ach is sa Bhreatain atá sé suite.  Titeann an laoch, [[Tristan]], i ngrá leis an mbanphrionsa [[Isóid]] á tionlacan chun a uncail [[Mark of Cornwall]] a phósadh.  Tosaíonn siad a gcaidreamh taobh thiar droim Mharcais, ach after they are discovered, their adventures become more like the Irish story, ina measc sraith ina fhanann na leannáin i gcró folaigh rúnda san fhorais.

In [[Éirinn]], tá go leor leachtanna [[neoiliteach]]a cloiche le díonta cothroma ann (amhail is [[carn|cairn]], [[Tuamaí ursanach|dolmain]]í agus [[tuama dingeach áiléir|tuamaí dingeacha áiléir]]) a bhfuil an t-ainm áitiúil &quot;Leaba Dhiarmada agus Ghráinne&quot; acu, áiteanna a chreidtear gur láthair oíche na beirte teifí iad.

==Cultúr na ndaoine==
Shuigh an scríbhneoir agus stiúrthóir Éireannach Paul Mercier an scéal i gcoireachta Baile Átha Cliath faoi choim, ina leagan de 2002.  Eisíodh scannán darb ainm ''Pursuit''&lt;ref&gt;''[https://www.imdb.com/title/tt4971424/ Pursuit]'' ar imdb&lt;/ref&gt; i 2015, bunaithe ar an script chéanna agus stiúrtha ag Mercier.

Sa scannán 2010 ''[[Leap Year (scannán 2010)|Leap Year]]'',&lt;ref&gt;''[https://www.imdb.com/title/tt1216492/ Leap Year]'' ar imdb&lt;/ref&gt; insíonn an carachtar Declan leagan den scéal d'Anna.

==Féach freisin==
* ''[[Diarmuid and Grania]]'', dráma as prós fileata le [[George Moore]] agus [[William Butler Yeats|W. B. Yeats]], bunaithe ar an aistriúchán le [[Lady Gregory]], agus ceol teagmhasach le h[[Edward Elgar]]
* ''[[Dancing on Dangerous Ground]]'', seó rince bunaithe ar an scéal.

==Foinsí==
* MacKillop, James (1998). ''Dictionary of Celtic Mythology''. Oxford. {{ISBN|0-19-860967-1}}.
* [[Gertrude Schoepperle|Schoepperle, Gertrude]] (1913). ''Tristan and Iseult: A Study of the Sources of the Romance.''  Londain: David Nutt. ASIN B000IB6WS0.

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Tóruigheacht_Dhiarmada_agus_Ghráinne Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne] ar CODECS
* [http://iso.ucc.ie/Toruigheacht-grainne/Toruigheacht-grainne-index.html Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne] ar ''Irish Sagas Online''
* ''[http://www.timelessmyths.com/celtic/ossian.html#Pursuit A detailed summary of &quot;The Pursuit of Diarmait and Gráinne&quot;]'' ar timelessmyths.com

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Toraiocht Dhiarmada agus Grainne}}
{{An Fhiannaíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Fiannaíochta]]</text>
      <sha1>2mwbxwwtj5ng7rv5ejrot2nl94gjq04</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063452</id>
      <parentid>1063451</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:46:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10956" xml:space="preserve">Scéal [[Fiannaíocht]]a de chuid [[miotaseolaíocht na nGael]] é '''Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne'''.  Sa scéal, meallann Gráinne Diarmaid Uí Dhuibhne trí gheasa a chur air imeacht léi.  Téann [[Fionn mac Cumhaill]] sa tóir orthu toisc go raibh Gráinne len é féin a phósadh ag tús an scéil. 

Cé go bhfuil an téacs caomhnaithe den ''Tóraíocht'' as Nua-Ghaeilge, agus dátaithe faoin 17ú haois, tá tagairt don scéal sa lámhscríbhinn den 12ú haoise, an [[Leabhar Laighneach]], agus tá roinnt abháir ann a théann siar go dtí an 10ú haois.&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;&gt;MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', ll. 410–411.&lt;/ref&gt;  [[Nessa Ní Shéaghdha]] a bhí mar eagarthóir ar an leagan is mó a léitear sa lá atá inniu ann.

==An Tóraíocht==
Bhí roinnt ban chéile ag Fionn Mac Cumhaill thar na blianta.  Tar éis bás a mhná chéile ''[[Maigneis]]'', d'fhiafraigh a mhac [[Oisín]] de an bpósfadh sé arís.  Mhol [[Diorruing]] go mbeadh [[Gráinne]], iníon [[Cormac mac Airt|Chormac mhic Airt]], Ard-Rí na hÉireann, an bhean is fearr dó.

Cheap Gráinne go mbeadh a geallta nó  Oisín, mac Fhionn, nó a gharmhac, [[Oscar mac Oisín|Oscar]] a gharmhac, agus ní sean-Fhionn féin.  Distressed a fháil amach gur shách sean é a fiancé gurbh fheidir leis bheith ina seanathair, shocraigh sí éalú le gaiscíoch óg na bhFiann, Diarmaid (de réir an bhéaloidis, ba é an ball grá ar a éadan a rinneadh meallacach é&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;).

Chuir Gráinne druga codlata i ngan fhios i bhfíon gach aoi seachas Oisín, Oscar, Diarmuid, [[Caílte mac Rónáin|Caoilte]] agus ''Diorruing''.  Labhair sí le hOisín, a dhiúltaigh í, agus ansin Diarmaid, a dúirt chomh maith nár mhiste leis, óir ba chara agus cheannaire é Fionn leis.  Chuir Gráinne [[geis]] ar Dhiarmaid go leana sé í.  D'fhág Diarmaid an pálas, ach brón air, toisc go raibh a fhios aige go mbéarfadh Fionn é as ucht a fheallta.  Agus Fionn ina dhúiseacht, chuir sé ''[[Clan Ó Namhnan]]'' amach chun an leannán éalaithe a aimsiú.  

Chuaigh Diarmaid agus Gráinne trasna [[Áth Luain|Átha Luain]], agus i bhfolach sa Choill Dhá Phuball, áit a thóg Diarmaid claí le seacht ndoras ann, ag tabhairt air treonna éagsúla isteach sa choill.  Dúirt Fionn le lucht leanúna Diarmaid a ghabháil.  Thugadar cách deis dosna leannáin dul tríd, agus níor lig Diarmaid dóibh a n-onóir a náiriú.  Ba mhian le hAonghas, a athair altrama agus a chosantóir, cabhrú leis, ach d'éiligh Diarmaid go rachadh sé ar a thoil féin.  Thóg Aonghas  Gráinne leis, faoi choim a dhíchealtair go dtí an Choill Dhá Shaileach, fad ar thug Diarmaid léim shleá thar an gclaí agus ar imigh leis isteach sa choill

I leaganacha ó Éirinn agus Albain tá sraithe éagsúla iontu, ina théann Diarmaid agus Gráinne ar eachtraí go háiteanna de chuile shórt.  De ghnáth, dhiúltaíonn Diarmaid ar dtús luí le Gráinne de bharr measa ar Fhionn.  I leagan amháin, griogann sí gurbh níos dána na é an t-uisce a bhí tar éis a cos a fhliuchadh.  Tá a leithéid de phriocadh i leaganacha áirithe den scéal, ''Tristan agus Iosóid''.  

Tháinig ar Ghráinne nuathorrach cíocras caor caorthainn a bhí ag fás sa choill ''Dubhros'', faoi chosaint an fhathaigh aonshúiligh,[[Searbhán]], ar son na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]].  Cé go raibh sé cairdiúil ar dtús leo, dhiúltaigh Searbhán go feargach na caora a ghéilleadh agus b'éigean do Dhiarmaid dul i gcomhrac aonair leis.  Chosain Searbhán é féin in aghaidh gaiscí marfacha Dhiarmada lena chumhachtaí draíochta, ach sa deireadh bhuaigh Diarmaid ag imirt cleith iarrainn an fhathaigh ina éadan féin.

Chuaigh Fionn i dteannta leis na Fianna chuig an gcoill, áit a socraíodh bord [[ficheall|fichille]] dó chun imirt lena mhac, Oisín.  Thug Oscar agus Caoilte cabhair d'Oisín, ach  ní raibh éinne ann lámh in uachtar á fháil ar Fhionn sa chluiche seo seachas Diarmaid.  Bhreathnaigh Diarmaid ar an gcluiche thuas sa chrann, agus dá ainneoin thug sé cabhair d'Oisín, ag caitheamh caor ag na fir fichille.  Chaill Fionn trí chluiche as a chéile, agus thuig sé go raibh Diarmaid i bhfolach sa chrann.  D'ordaigh a ghaiscígh a chéile comhraic a mharú, ach mharaigh Diarmaid seachtar acu darbh ainm Garbh.  Thug Oscar le fios go rachadh sé i ngleic lena cuid feirge éinne a dhéanfadh dochar do Dhiarmaid, agus thionlaic sé an lánúin slán sábháilte tríd an gcoill.

Chuaigh Fionn go dtí an Tír Tairngire, agus d'iarr sé ar a sheanbhuime [[Bodhmall]] um Diarmaid a mharú.  Bhí Diarmaid i mbun seilge sa choill in aice leis an [[An Bhóinn|An mBóinn]], agus d'eitil Bodhmall ar phóicín locha agus chaith sí gathanna nimhe arbh fhéidir a sciath agus cathéide a pholladh.  D'fhulaing Diarmaid áit a bhuail na gathanna é, ach mharaigh sé Bodhmall lena Gha Dearg.

Thug Fionn pardún do Dhiarmaid tar éis d'Aonghus labhairt amach ar mhaithe leis na leannáin.  Mhair Diarmaid agus Gráinne i síocháin ag Céis Chorainn&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1418922.aspx Céis Chorainn] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae Shligigh]] ar feadh roinnt blianta, ag tógáil cúigear páistí, ceathrar mac agus iníon amháin.  Thóg Diarmaid [[Ráth Gráinne]] ann.  B'fhada an lá é, ámh, ó thug siad cuairt a thabhairt ar athair Ghráinne, Cormac Mac Airt, nó iar-comrádaí Dhiarmada.  Chuir Gráinne ina luí ar Diarmaid cuireadh chun coirme a thabhairt dá gcairde, Fionn agus the Fianna san áireamh.

Thug Fionn cuireadh do Dhiarmaid dul ag seilg toirc ar [[Binn Ghulbain|Bhinn Ghulbain]].  Ghlac Diarmaid leis, in ainneoin tuair go maródh torc é.  Níor thóg sé leis ach Beagalltach agus Ga Buí, ní a ghaiscí is fearr.  Sháigh olltorc é agus Diarmuid i mbun a mharú.  Bhí a chumas ag Fionn go leigheasadh an té a d'ólfadh uisce as a láimh, ach faoi dhó, lig sé tríd a mhéara é.  Á bhagairt ag a mhac Oisín agus a gharmhac Oscar, cuireadh é chun uisce a fháil don tríú huair, ach bhí sé ró-mall.  Bhí Diarmaid tar éis bás d'fháil.  

Níl na leaganacha ar son intinn maidir le gníomhartha Ghráinne i ndiaidh bás Dhiarmada.  I roinnt dóibh, thug Aonghas corp Dhiarmada abhaile leis go Brú na Bóinne, áit a chuirfeadh sé athbhrí ann pé am gur mhian leis labhairt leis an laoch.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Heaney |
first = Marie |
url = https://books.google.com/books?id=d5LC423kbSQC |
title = Over Nine Waves: A Book of Irish Legends |
publisher = Faber &amp; Faber |
year = 1995 |
page = 211
}}&lt;/ref&gt;  I roinnt dóibh, chuir Gráinne a clann faoi mhionn bád a n-athair a chúitiú; i roinnt eile,  rinne sí brón go dtí go bhfuair sí féin bás.  I roinnt eile fós, rinne sí suíocháin le Fionn, agus idir é agus a clann; nó fiú chomh fada agus Fionn sa deireadh a phósadh.
&lt;/i&gt;

==Cosúlachtaí agus tionchar==
Tá ''Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne'' suntasach i gcomhair a chósúlachtaí le scéalta eile le tríantáin ghrá iontu i litríocht Ghaelach agus Eorpach, mar shampla le scéal [[Deirdre|Dheirdre]] i ''[[Longes mac nUislenn]]'' na [[Rúraíocht]]a.  Maraon le Gráinne, tá Deirdre geallta le seanfhear, rí na n[[Uladh]], [[Conchúr Mac Neasa]], ach éalaíonn sí lena leannán níos óige [[Naoise]], a maraítear tar éis tóraíocht fhada.  B'fhéidir é, áfach, go raibh éagsúlachtaí áirithe ann i leaganacha níos luaite den ''Tóraíocht''; mar shampla, cuireann tagairtí na meánaoise le fios gur phós Gráinne Fionn agus married Fionn agus fuair sí colscaradh uaidh, seachas éalú ag an mbainis.&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;&lt;ref name= &quot;Reader&quot;&gt;{{
cite book |
url = https://books.google.com/books?id=unYEAAAAMAAJ&amp;dq=naoise+diarmuid&amp;source=gbs_navlinks_s |
title = The Reader: An Illustrated Monthly Magazine |
volume = 4 |
publisher = Bobbs-Merill Co |
year = 1904 |
page =314 |
isbn = 1-27872158-4
}}&lt;/ref&gt;

I scéal eile, ''Scéla Cano meic Gartnáin'', tugann bean chéile óg drugaí do chách ina theaglach seachas a ''desired''.  Maraon leis an ''Tóraíocht'', sa deireadh d'áitigh sí ar an laoch drogallach bheith ina leannán, le torthaí tubaisteacha.&lt;ref&gt;MacKillop, ''Dictionary of Irish Mythology'', lch. 74.&lt;/ref&gt;

Tá sé mollta ag scoláirí éagsúla, go suntasach [[Gertrude Schoepperle]], go raibh tionchar i leith ag an ''Tóraíocht'' ar an seanscéal [[Tristan agus Iosóid]].&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Schoepperle, ''Tristan and Iseult''.&lt;/ref&gt;  Forbraíodh an scéal sa Fhrainc i rith na 12ú haoise, ach is sa Bhreatain atá sé suite.  Titeann an laoch, [[Tristan]], i ngrá leis an mbanphrionsa [[Isóid]] á tionlacan chun a uncail [[Mark of Cornwall]] a phósadh.  Tosaíonn siad a gcaidreamh taobh thiar droim Mharcais, ach after they are discovered, their adventures become more like the Irish story, ina measc sraith ina fhanann na leannáin i gcró folaigh rúnda san fhorais.

In [[Éirinn]], tá go leor leachtanna [[neoiliteach]]a cloiche le díonta cothroma ann (amhail is [[carn|cairn]], [[Tuamaí ursanach|dolmain]]í agus [[tuama dingeach áiléir|tuamaí dingeacha áiléir]]) a bhfuil an t-ainm áitiúil &quot;Leaba Dhiarmada agus Ghráinne&quot; acu, áiteanna a chreidtear gur láthair oíche na beirte teifí iad.

==Cultúr na ndaoine==
Shuigh an scríbhneoir agus stiúrthóir Éireannach Paul Mercier an scéal i gcoireachta Baile Átha Cliath faoi choim, ina leagan de 2002.  Eisíodh scannán darb ainm ''Pursuit''&lt;ref&gt;''[https://www.imdb.com/title/tt4971424/ Pursuit]'' ar imdb&lt;/ref&gt; i 2015, bunaithe ar an script chéanna agus stiúrtha ag Mercier.

Sa scannán 2010 ''[[Leap Year (scannán 2010)|Leap Year]]'',&lt;ref&gt;''[https://www.imdb.com/title/tt1216492/ Leap Year]'' ar imdb&lt;/ref&gt; insíonn an carachtar Declan leagan den scéal d'Anna.

==Féach freisin==
* ''[[Diarmuid and Grania]]'', dráma as prós fileata le [[George Moore]] agus [[William Butler Yeats|W. B. Yeats]], bunaithe ar an aistriúchán le [[Lady Gregory]], agus ceol teagmhasach le h[[Edward Elgar]]
* ''[[Dancing on Dangerous Ground]]'', seó rince bunaithe ar an scéal.

==Foinsí==
* MacKillop, James (1998). ''Dictionary of Celtic Mythology''. Oxford. {{ISBN|0-19-860967-1}}.
* [[Gertrude Schoepperle|Schoepperle, Gertrude]] (1913). ''Tristan and Iseult: A Study of the Sources of the Romance.''  Londain: David Nutt. ASIN B000IB6WS0.

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Tóruigheacht_Dhiarmada_agus_Ghráinne Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne] ar CODECS
* [http://iso.ucc.ie/Toruigheacht-grainne/Toruigheacht-grainne-index.html Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne] ar ''Irish Sagas Online''
* ''[http://www.timelessmyths.com/celtic/ossian.html#Pursuit A detailed summary of &quot;The Pursuit of Diarmait and Gráinne&quot;]'' ar timelessmyths.com

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Toraiocht Dhiarmada agus Grainne}}
{{An Fhiannaíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Fiannaíochta]]</text>
      <sha1>30pilvv5aud5gjtocbzrr1vjk2clu72</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063453</id>
      <parentid>1063452</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:48:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Cosúlachtaí agus tionchar */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10956" xml:space="preserve">Scéal [[Fiannaíocht]]a de chuid [[miotaseolaíocht na nGael]] é '''Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne'''.  Sa scéal, meallann Gráinne Diarmaid Uí Dhuibhne trí gheasa a chur air imeacht léi.  Téann [[Fionn mac Cumhaill]] sa tóir orthu toisc go raibh Gráinne len é féin a phósadh ag tús an scéil. 

Cé go bhfuil an téacs caomhnaithe den ''Tóraíocht'' as Nua-Ghaeilge, agus dátaithe faoin 17ú haois, tá tagairt don scéal sa lámhscríbhinn den 12ú haoise, an [[Leabhar Laighneach]], agus tá roinnt abháir ann a théann siar go dtí an 10ú haois.&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;&gt;MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', ll. 410–411.&lt;/ref&gt;  [[Nessa Ní Shéaghdha]] a bhí mar eagarthóir ar an leagan is mó a léitear sa lá atá inniu ann.

==An Tóraíocht==
Bhí roinnt ban chéile ag Fionn Mac Cumhaill thar na blianta.  Tar éis bás a mhná chéile ''[[Maigneis]]'', d'fhiafraigh a mhac [[Oisín]] de an bpósfadh sé arís.  Mhol [[Diorruing]] go mbeadh [[Gráinne]], iníon [[Cormac mac Airt|Chormac mhic Airt]], Ard-Rí na hÉireann, an bhean is fearr dó.

Cheap Gráinne go mbeadh a geallta nó  Oisín, mac Fhionn, nó a gharmhac, [[Oscar mac Oisín|Oscar]] a gharmhac, agus ní sean-Fhionn féin.  Distressed a fháil amach gur shách sean é a fiancé gurbh fheidir leis bheith ina seanathair, shocraigh sí éalú le gaiscíoch óg na bhFiann, Diarmaid (de réir an bhéaloidis, ba é an ball grá ar a éadan a rinneadh meallacach é&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;).

Chuir Gráinne druga codlata i ngan fhios i bhfíon gach aoi seachas Oisín, Oscar, Diarmuid, [[Caílte mac Rónáin|Caoilte]] agus ''Diorruing''.  Labhair sí le hOisín, a dhiúltaigh í, agus ansin Diarmaid, a dúirt chomh maith nár mhiste leis, óir ba chara agus cheannaire é Fionn leis.  Chuir Gráinne [[geis]] ar Dhiarmaid go leana sé í.  D'fhág Diarmaid an pálas, ach brón air, toisc go raibh a fhios aige go mbéarfadh Fionn é as ucht a fheallta.  Agus Fionn ina dhúiseacht, chuir sé ''[[Clan Ó Namhnan]]'' amach chun an leannán éalaithe a aimsiú.  

Chuaigh Diarmaid agus Gráinne trasna [[Áth Luain|Átha Luain]], agus i bhfolach sa Choill Dhá Phuball, áit a thóg Diarmaid claí le seacht ndoras ann, ag tabhairt air treonna éagsúla isteach sa choill.  Dúirt Fionn le lucht leanúna Diarmaid a ghabháil.  Thugadar cách deis dosna leannáin dul tríd, agus níor lig Diarmaid dóibh a n-onóir a náiriú.  Ba mhian le hAonghas, a athair altrama agus a chosantóir, cabhrú leis, ach d'éiligh Diarmaid go rachadh sé ar a thoil féin.  Thóg Aonghas  Gráinne leis, faoi choim a dhíchealtair go dtí an Choill Dhá Shaileach, fad ar thug Diarmaid léim shleá thar an gclaí agus ar imigh leis isteach sa choill

I leaganacha ó Éirinn agus Albain tá sraithe éagsúla iontu, ina théann Diarmaid agus Gráinne ar eachtraí go háiteanna de chuile shórt.  De ghnáth, dhiúltaíonn Diarmaid ar dtús luí le Gráinne de bharr measa ar Fhionn.  I leagan amháin, griogann sí gurbh níos dána na é an t-uisce a bhí tar éis a cos a fhliuchadh.  Tá a leithéid de phriocadh i leaganacha áirithe den scéal, ''Tristan agus Iosóid''.  

Tháinig ar Ghráinne nuathorrach cíocras caor caorthainn a bhí ag fás sa choill ''Dubhros'', faoi chosaint an fhathaigh aonshúiligh,[[Searbhán]], ar son na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]].  Cé go raibh sé cairdiúil ar dtús leo, dhiúltaigh Searbhán go feargach na caora a ghéilleadh agus b'éigean do Dhiarmaid dul i gcomhrac aonair leis.  Chosain Searbhán é féin in aghaidh gaiscí marfacha Dhiarmada lena chumhachtaí draíochta, ach sa deireadh bhuaigh Diarmaid ag imirt cleith iarrainn an fhathaigh ina éadan féin.

Chuaigh Fionn i dteannta leis na Fianna chuig an gcoill, áit a socraíodh bord [[ficheall|fichille]] dó chun imirt lena mhac, Oisín.  Thug Oscar agus Caoilte cabhair d'Oisín, ach  ní raibh éinne ann lámh in uachtar á fháil ar Fhionn sa chluiche seo seachas Diarmaid.  Bhreathnaigh Diarmaid ar an gcluiche thuas sa chrann, agus dá ainneoin thug sé cabhair d'Oisín, ag caitheamh caor ag na fir fichille.  Chaill Fionn trí chluiche as a chéile, agus thuig sé go raibh Diarmaid i bhfolach sa chrann.  D'ordaigh a ghaiscígh a chéile comhraic a mharú, ach mharaigh Diarmaid seachtar acu darbh ainm Garbh.  Thug Oscar le fios go rachadh sé i ngleic lena cuid feirge éinne a dhéanfadh dochar do Dhiarmaid, agus thionlaic sé an lánúin slán sábháilte tríd an gcoill.

Chuaigh Fionn go dtí an Tír Tairngire, agus d'iarr sé ar a sheanbhuime [[Bodhmall]] um Diarmaid a mharú.  Bhí Diarmaid i mbun seilge sa choill in aice leis an [[An Bhóinn|An mBóinn]], agus d'eitil Bodhmall ar phóicín locha agus chaith sí gathanna nimhe arbh fhéidir a sciath agus cathéide a pholladh.  D'fhulaing Diarmaid áit a bhuail na gathanna é, ach mharaigh sé Bodhmall lena Gha Dearg.

Thug Fionn pardún do Dhiarmaid tar éis d'Aonghus labhairt amach ar mhaithe leis na leannáin.  Mhair Diarmaid agus Gráinne i síocháin ag Céis Chorainn&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1418922.aspx Céis Chorainn] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae Shligigh]] ar feadh roinnt blianta, ag tógáil cúigear páistí, ceathrar mac agus iníon amháin.  Thóg Diarmaid [[Ráth Gráinne]] ann.  B'fhada an lá é, ámh, ó thug siad cuairt a thabhairt ar athair Ghráinne, Cormac Mac Airt, nó iar-comrádaí Dhiarmada.  Chuir Gráinne ina luí ar Diarmaid cuireadh chun coirme a thabhairt dá gcairde, Fionn agus the Fianna san áireamh.

Thug Fionn cuireadh do Dhiarmaid dul ag seilg toirc ar [[Binn Ghulbain|Bhinn Ghulbain]].  Ghlac Diarmaid leis, in ainneoin tuair go maródh torc é.  Níor thóg sé leis ach Beagalltach agus Ga Buí, ní a ghaiscí is fearr.  Sháigh olltorc é agus Diarmuid i mbun a mharú.  Bhí a chumas ag Fionn go leigheasadh an té a d'ólfadh uisce as a láimh, ach faoi dhó, lig sé tríd a mhéara é.  Á bhagairt ag a mhac Oisín agus a gharmhac Oscar, cuireadh é chun uisce a fháil don tríú huair, ach bhí sé ró-mall.  Bhí Diarmaid tar éis bás d'fháil.  

Níl na leaganacha ar son intinn maidir le gníomhartha Ghráinne i ndiaidh bás Dhiarmada.  I roinnt dóibh, thug Aonghas corp Dhiarmada abhaile leis go Brú na Bóinne, áit a chuirfeadh sé athbhrí ann pé am gur mhian leis labhairt leis an laoch.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Heaney |
first = Marie |
url = https://books.google.com/books?id=d5LC423kbSQC |
title = Over Nine Waves: A Book of Irish Legends |
publisher = Faber &amp; Faber |
year = 1995 |
page = 211
}}&lt;/ref&gt;  I roinnt dóibh, chuir Gráinne a clann faoi mhionn bád a n-athair a chúitiú; i roinnt eile,  rinne sí brón go dtí go bhfuair sí féin bás.  I roinnt eile fós, rinne sí suíocháin le Fionn, agus idir é agus a clann; nó fiú chomh fada agus Fionn sa deireadh a phósadh.
&lt;/i&gt;

==Cosúlachtaí agus tionchar==
Tá ''Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne'' suntasach i gcomhair a chósúlachtaí le scéalta eile le tríantáin ghrá iontu i litríocht Ghaelach agus Eorpach, mar shampla le scéal [[Deirdre|Dheirdre]] i ''[[Longes mac nUislenn]]'' na [[Rúraíocht]]a.  Maraon le Gráinne, tá Deirdre geallta le seanfhear, rí na n[[Uladh]], [[Conchúr mac Neasa]], ach éalaíonn sí lena leannán níos óige [[Naoise]], a maraítear tar éis tóraíocht fhada.  B'fhéidir é, áfach, go raibh éagsúlachtaí áirithe ann i leaganacha níos luaite den ''Tóraíocht''; mar shampla, cuireann tagairtí na meánaoise le fios gur phós Gráinne Fionn agus married Fionn agus fuair sí colscaradh uaidh, seachas éalú ag an mbainis.&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;&lt;ref name= &quot;Reader&quot;&gt;{{
cite book |
url = https://books.google.com/books?id=unYEAAAAMAAJ&amp;dq=naoise+diarmuid&amp;source=gbs_navlinks_s |
title = The Reader: An Illustrated Monthly Magazine |
volume = 4 |
publisher = Bobbs-Merill Co |
year = 1904 |
page =314 |
isbn = 1-27872158-4
}}&lt;/ref&gt;

I scéal eile, ''Scéla Cano meic Gartnáin'', tugann bean chéile óg drugaí do chách ina theaglach seachas a ''desired''.  Maraon leis an ''Tóraíocht'', sa deireadh d'áitigh sí ar an laoch drogallach bheith ina leannán, le torthaí tubaisteacha.&lt;ref&gt;MacKillop, ''Dictionary of Irish Mythology'', lch. 74.&lt;/ref&gt;

Tá sé mollta ag scoláirí éagsúla, go suntasach [[Gertrude Schoepperle]], go raibh tionchar i leith ag an ''Tóraíocht'' ar an seanscéal [[Tristan agus Iosóid]].&lt;ref name=&quot;MacKillop&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Schoepperle, ''Tristan and Iseult''.&lt;/ref&gt;  Forbraíodh an scéal sa Fhrainc i rith na 12ú haoise, ach is sa Bhreatain atá sé suite.  Titeann an laoch, [[Tristan]], i ngrá leis an mbanphrionsa [[Isóid]] á tionlacan chun a uncail [[Mark of Cornwall]] a phósadh.  Tosaíonn siad a gcaidreamh taobh thiar droim Mharcais, ach after they are discovered, their adventures become more like the Irish story, ina measc sraith ina fhanann na leannáin i gcró folaigh rúnda san fhorais.

In [[Éirinn]], tá go leor leachtanna [[neoiliteach]]a cloiche le díonta cothroma ann (amhail is [[carn|cairn]], [[Tuamaí ursanach|dolmain]]í agus [[tuama dingeach áiléir|tuamaí dingeacha áiléir]]) a bhfuil an t-ainm áitiúil &quot;Leaba Dhiarmada agus Ghráinne&quot; acu, áiteanna a chreidtear gur láthair oíche na beirte teifí iad.

==Cultúr na ndaoine==
Shuigh an scríbhneoir agus stiúrthóir Éireannach Paul Mercier an scéal i gcoireachta Baile Átha Cliath faoi choim, ina leagan de 2002.  Eisíodh scannán darb ainm ''Pursuit''&lt;ref&gt;''[https://www.imdb.com/title/tt4971424/ Pursuit]'' ar imdb&lt;/ref&gt; i 2015, bunaithe ar an script chéanna agus stiúrtha ag Mercier.

Sa scannán 2010 ''[[Leap Year (scannán 2010)|Leap Year]]'',&lt;ref&gt;''[https://www.imdb.com/title/tt1216492/ Leap Year]'' ar imdb&lt;/ref&gt; insíonn an carachtar Declan leagan den scéal d'Anna.

==Féach freisin==
* ''[[Diarmuid and Grania]]'', dráma as prós fileata le [[George Moore]] agus [[William Butler Yeats|W. B. Yeats]], bunaithe ar an aistriúchán le [[Lady Gregory]], agus ceol teagmhasach le h[[Edward Elgar]]
* ''[[Dancing on Dangerous Ground]]'', seó rince bunaithe ar an scéal.

==Foinsí==
* MacKillop, James (1998). ''Dictionary of Celtic Mythology''. Oxford. {{ISBN|0-19-860967-1}}.
* [[Gertrude Schoepperle|Schoepperle, Gertrude]] (1913). ''Tristan and Iseult: A Study of the Sources of the Romance.''  Londain: David Nutt. ASIN B000IB6WS0.

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Tóruigheacht_Dhiarmada_agus_Ghráinne Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne] ar CODECS
* [http://iso.ucc.ie/Toruigheacht-grainne/Toruigheacht-grainne-index.html Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne] ar ''Irish Sagas Online''
* ''[http://www.timelessmyths.com/celtic/ossian.html#Pursuit A detailed summary of &quot;The Pursuit of Diarmait and Gráinne&quot;]'' ar timelessmyths.com

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Toraiocht Dhiarmada agus Grainne}}
{{An Fhiannaíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Fiannaíochta]]</text>
      <sha1>oac2avbcvkft7bukv61guvym31qw44d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conall Cearnach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29889</id>
    <revision>
      <id>1063454</id>
      <parentid>1061053</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:50:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Léigear Éadair */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12779" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is laoch na n[[Ulaidh|Uladh]] é '''Conall Cearnach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Conall Cernach''') sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael|miotaseolaíocht na hÉireann]]. Tá sé ráite go raibh sé de nós aige codladh le ceann Chonnachtaigh faoina ghlúin i gcónaí.

==Sanasaíocht==
Ciallaíonn ‘cearnach’ buaiteach nó caithréimeach, ach focal doiléir atá ann agus déanann roinnt téacsanna streachailt lena mhíniú. Faightear i measc na mbríonna malairte: “cearnach&quot; (le gnáthchiall an lae inniu, .i. “cearnógach”), “borrach”, agus “an té ag a bhfuil mias nó cearn (“árthach i riocht druma”)”.&lt;ref&gt;''Dictionary of the Irish Language'', Compact Edition, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], 1990, lch. 109&lt;/ref&gt;

==Breith Chonaill==
Ba é [[Amergin mac Eccit]]
a athair agus [[Fionnchaomh]] a mháthair. Ní raibh leanbh ar bith ag a thuismitheoirí go dtí gur thug Fionnchaomh cuairt ar dhraoi a thug chomhairle di deoch a ól ó thobar áirithe. D’ól sí as an [[tobar]] seo, ag slogadh cruimhe maille leis an uisce agus toirchíodh í dá bharr. Chosain [[Cet mac Mágach]], deartháir Fhionnchaomha, a dheirfiúr go dtí gur saolaíodh mac di, Conall.

Tháinig na [[draoi]]the leis an leanbh a ionadú ina gcreideamh agus thairngríodar go maródh sé breis agus leath d’fhir [[Connachta|Chonnacht]] agus go mbeadh ceann Chonnachtaigh ar a chrios i gcónaí. Thug Cet an páiste agus chuir sé faoina sháil é, ag déanamh iarrachta chun a mhuineál a bhriseadh, ach níor éirigh leis. Ní dhearna sé ach dochar don bhráid agus bhí muineál cam air ina dhiaidh sin. Bhí géarchoimhlint idir Conall agus Cet as sin amach.

==Tréithe fisiciúla==
Sa scéal ''Toghaill Bhrú Da Derga'', déantar cur síos ar Chonall mar a leanas (Sean Ghaeilge):
&lt;blockquote&gt;
At-chonnarc fer n-and i n-imdae cumdachdae as caíme di laechaib Hérenn. Brat cas corcra immi. Gilithir snechta indala grúadh dó, breicdeirgithir sían a ngrúad n-aile. Is glaisidir buga indala súil dó, duibithir druimne duíl in tsúil aile. Méit clíab búana a
ndosbili find forórda fil fair. Benaid braine a dá imdae. Is caisithir reithi copad. Cía dofortae míach do chnoib dergfuíscib for a mullach ní foíchred cnoí díb for lár. Claideb
órduirn ina láim. Scíath cróderg ro brecad do semandaib findruine iter eclanda oir. Sleg fota thredruimneach, reimithir cuing n-imechtair a crand fil indti. Samailte 7rl.&lt;ref&gt;Knott 1936, 29&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;
&lt;blockquote&gt;
&quot;Chonaic mé fear ann in árasán ornáideach, ab ea an laochr ab fhinne de chuid na hÉireann. Brat corcairdhearg aige. Chomh bán le sneachta a bhí ceann dá ghrua, bricídhearg mar an lus mór an ghrua eile. Ceann dá shúile chomh gorm le hiasaint, chomh dubh le chiaróg an tsúil eile. Méid chléibh-bhainte a bhile dosach fionn, an-fhionn. Buaileann sé imeall a dhá chromán. Tá sé chomh clúmhach le reithe tomach. Cé gur doirteadh sac de chnónna dearga thar bharr a chinn, ní thitfeadh cnó ar bith go talamh. Claíomh órddhoirn ina láimh. Sciath cródhearg, dromchla breac le seamanna fionnmhiotail (cóimhiotail tincopper) idir plátaí óir. Sleá fada, trídhroimneach, chomh tiubh le chuing seachtrach (de seisreach an mhuilteora) an crann atá air. Cosúil le 7rl.&quot;&lt;ref&gt;Leagan aistrithe go Gaeilge ag [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]], 2018&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;&lt;!--
&lt;blockquote&gt;&quot;I saw a man there in an ornamented dining compartment, who was the fairest of the warriors of Ireland. A fleecy crimson cloak about him. As white as the snow one of the cheeks on him, as freckled-red as the foxglove the other cheek. One of his two eyes is as blue as a hyacinth, as black as a beetle’s back the other eye. The measure of a reaping basket his bushy tree (of) fair, very blond (hair) that is on him. It strikes the edge of his two hips. It is as fleecy as a tufted ram. Though a sack of bountiful (?) red nuts were poured out over the top of his head, not a nut of them would fall to the ground. A goldhilted sword in his hand. A blood-red shield, dotted with rivets of white metal (tincopper alloy) between plates of gold. A long, three-ridged spear, as thick as an outer yoke (of a miller’s team?) the shaft that is on it.&quot;&lt;ref&gt;http://userpage.fu-berlin.de/~alvismal/2heimdal.pdf&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;&lt;br /&gt;
(''Leagan aistrithe go Béarla ag ''[[Eleanor Knott]])--&gt;

==Scéal Muc Mhic Dathó==
{{main|Scéal Muc Mhic Dathó}}

Bhí fleadh tráth ag tigh [[Mac Dá Thó|Mhac Dá Thó]], agus chuaigh laochra  [[Connacht]] agus Uladh in iomaíocht le haghaidh na [[curadhmhír]]e. Mhaíogh Cet as a bhearta gaisce, ina measc choilleadh [[Celtchar|Chealtair]] lena gha.  Bhí Cet ar tí an mhír a spóladh, nuair a tháinig Conall ar an bhfód. Sháraigh sé Cet lena ghaiscí.  Dhiúltaigh Cet go raibh sé buailte, ach d'éiligh go sáródh a dheartháir, [[Anlúan]], Conall lena ghaiscsí, dá mba rud é go raibh sé i láthair.  Mar fhreagairt, chaith Conall chuige ceann úrbhainte Anlúain.&lt;ref&gt;[[Kershaw Chadwick]] (eag. &amp; aistr.), [http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ &quot;The Story of Mac Dathó's Pig&quot;], ''An Early Irish Reader'', Cambridge University Press, 1927&lt;/ref&gt;

==Fleadh Bhricreann==
{{main|Fleadh Bhricreann}}

Chuaigh Conall in iomaíocht, bhíodh gur le rath níos lú, ag fleadh eagraithe ag an scabhaire [[Bricre]]. Chuaigh Bricre ceann ar cheann go Conall, [[Laoghaire Buach]] agus [[Cú Chulainn]], agus gheall sé dóibh an churadhmhír. Thosaigh achrann eatarthu, agus bhí ar [[Conchúr Mac Neasa|Chonchúr]], [[Fergus mac Róich|Fhergus]] agus [[Sencha|Shencha]] teacht eatarthu chun iad a scaradh óna chéile. Idir an dá linn, chuaigh Bricre ceann ar cheann go mná chéile na laochra, [[Lendabair]], [[Fedelm]], agus [[Eimhear]], agus gheall sé dóibh  áit na tosaíochta ag an bhfleadh. Arís bhí achrainn ann, agus d'iarr na hUlaidh ar [[Ailill mac Máta|Ailill]], ar [[Méabh|Mhéabh]], agus ar [[Cú Raoi|Cú Raoi]] breith a thabhairt. I ngach aon triail, bhí an lámh in uachtar ag Cú Chulainn, ach ní ghlacfadh Conall ná Laoghaire leis an toradh. 

I ndeireadh na dála, tháinig fathach míofar fir go [[Eamhain Mhacha]] ag iompar tua ollmhóire. Thug sé dúshlán dóibh triúr: a cheann a bhaint de, ach go gcéadaí dó teacht ar ais agus a gcinn a bhaint díobh. Ghlac Laoghaire an dúshlán, bhain cheann an fhathaigh de, ach phioc suas an fathach a cheann agus amach leis. Tháinig sé ar ais an lá dár gcionn ach bhí Laoghaire cladhaire as láthair. Ghlac Conall an dúshlán ansin, ach theip air fosta an conradh a shásamh. Sa deireadh, d'éirigh le Cú Chulainn sa choimhlint, agus d'fhógair Cú Raoi (mar b'eisean an fathach) go mbeadh an churadhmhír ag Cú Chulainn trí shaol na saoil.&lt;ref&gt;[[Tom Peete Cross]] &amp; [[Clark Harris Slover]] (eag.), [http://web.ncf.ca/dc920/bricriu.html &quot;Bricriu's Feast&quot;], ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936, lch. 254-280&lt;/ref&gt;

==Táin Bó Fraoich==
{{main|Táin Bó Fraoich}}

Chuidigh Conall laoch na gConnacht, [[Fraoch]] a theaghlach   agus a cuid bólachta a fháil ar ais tar éis iad a fuadadh agus a goideadh. Chuaigh siad ar a dtóir trí [[Alba]], ó dheas tríd [[An Bhreatain|An mBreatain]], trasna na [[Muir nIocht|Mara nIocht]], trí [[Lombardy]] go dtí na  h[[Sliabh Alpa|Alpa]]. Bhuail siad le banaoire Gaelach, a d'inis díobh go raibh bólacht agus teaghlach Fraoich ann faoi smacht foghlaithe a bhí i réim sa tír úd, agus a mhol díobh fiafraí den bhanaoire bó. Thug sise rabhadh díobh go raibh bean chéile Fraoich i ndún faoi chosain nathar, ach gheall sí go bhfágfadh an doras ar oscailt. Agus an dúin faoi ionsaí acu, léim an nathair isteach i gcrios Chonaill, ach ní dhearnadh dochar ar bith dó. Shaoraigh siad teaghlach Fraoich, thóg an bhólacht agus taisce go léir a raibh ann, agus d'fhill ar ais go hÉirinn.&lt;ref&gt;A. H. Leahy (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/fraech.html &quot;The Cattle Raid of Fraech&quot;], ''Heroic Romances of Ireland'' vol. II, David Nutt, 1906.&lt;/ref&gt;

==Léigear Éadair==
{{main|Léigear Éadair}}

Chuaigh Conall i gcomhrac aonair le rí Laighean, [[Meas Geagra]] tar éis catha spreagadh ag [[Athirne]], file agus scabhaire na nUladh. Bhí lámh amháin caillte ag Mes i dtroid eile, dá bharr  Conall fought him with one hand tucked into his belt. Bhuaigh sé agus thóg ceann a coimhlinteoir mar chorn. Díríodh a mhuineál nuair a chuir sé an ceann ar a ghualainn. Níorbh fhéidir le carbadóir Chonaill an ceann a iompair, mar sin ghearr sé an inchinn amach agus chaomhnaigh é le h[[aol beo]].&lt;ref&gt;[[Whitley Stokes]], &quot;The Siege of Howth&quot;, ''Revue Celtique'' 8, 1871, ll. 47-63&lt;/ref&gt;  Ghoid Cet an inchinn chailcithe chun [[Conchúr mac Neasa]] a mharú.&lt;ref&gt;[[Kuno Meyer]] (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar3.html &quot;The Death of Conchobar&quot;], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906&lt;/ref&gt;

==Anbhás Chú Chulainn==
{{main|Anbhás Chú Chulainn}}

Ghlac Conall agus Cú Chulainn mionn eatarthu, cibé acu a mbásfaí ar dtús, go mbainfeadh an té eile díoltas amach roimh titim na hoíche. Agus Cú Chulainn maraithe ag [[Lughaidh Mac Cú Raoi]] agus [[Erc mac Cairpri]], chuaigh Conall ar a dtóir. Maraon le Mes G., bhí lámh caillte ag Lughaidh, agus throid Conall leis le lámh amháin ina chrios, ach an babhta seo bhuaigh sé ach le cabhair a chapaill, a thóg greim as cliathán Lughaí. Agus an bheirt acu básaithe aige, thóg sé a gcinn ar ais go [[Teamhair]]. Nuair a chonaic a dheirfiúr [[Achall]] ceann Erce, d'éag sí de bhrón.&lt;ref&gt;Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover (eag.), [http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html &quot;The Death of Cu Chulainn&quot;], ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936, ll. 333-340&lt;/ref&gt;

==Báire na fola le Cet==
Rinne Cet ruathar ar Uladh Ulster tráth. Mharaigh sé seachtar is fiche agus thóg a gcinn. Chuaigh Conall ar a thóir, á leanúint trí sneachta an gheimhridh. D'aimsigh sé é, ach bhí drogall air dhún i ngleic leis, go dtí gur cháin a carbadóir é ar chúis easpa misnigh. Bhuail siad le chéile ag áth, agus bhásaigh Conall Cet i gcomhrac fíochmhar, agus Conall féin gar don bhás dá bharr.

D'aimsigh [[Bélchú]] é, a thóg abhaile go Connachta é agus ''tended'' a ghonta. Bhí sé ar intinn aige dul i gcomhrac leis agus Conall i mbarr a shláinte. Ach ba thrua le Bélchú as a iompar fiúntach agus d'iarr ar a thriúr mac Conall a mharú ina leaba bhreoiteachta. Tharla gur chuala Conall é agus chuir sé iallach ar Bhélchú a áit a ghlacadh. Le teacht an triúr, mharaigh siad a n-athair i leaba Chonaill. Mharaigh Conall an triúr acu ansin agus d'imigh abhaile leis na ceithre cheann.&lt;ref&gt;Kuno Meyer (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/cet.html &quot;The Death of Cet mac Mágach&quot;], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906&lt;/ref&gt;

==A sheanaois==
Tar éis bás Chonchúir agus a mhac [[Cormac Cond Longas]], tairgeadh ríogacht na nUladh do Chonall, ach dhiúltaigh sé í, ádh moladh ina áit a mhic altrama, mac óg Chonchúir, [[Cúscraid]], a rinneadh ina rí.&lt;ref&gt;R.I. Best, &quot;The Battle of Airtech&quot;, ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 8, 1916, ll. 170-190&lt;/ref&gt;

Agus é ag meathadh, tháinig an lobhra air. D'fhan sé le hAilill and Méabh, a raibh na hacmhainní acu chun sásamh a thabhairt dá a ghoile craosach.

Bhí Ailill ag luí le bean eile taobh thiar de dhroim Mhéabh, agus dá bharr ghríosaigh Méabh Conall, chun Ailill a mharú. Bhí sé breá toilteanach é seo a dhéanamh, toisc gur mharaigh Ailill [[Fergus mac Róich]]. Maraíodh Ailill ar [[Lá Bealtaine]], Dé Máirt.&lt;ref&gt;''Flannacán mac Cellaig rí Breg hoc carmen. His poem on the death of some Irish heroes'', le Kathleen Mulchrone, in &quot;Journal of Celtic Studies&quot;, Vol I (1949-50), ll. 80-93, stanza 12.&lt;/ref&gt; D'éalaigh Conall, ach chuaigh fir Chonnacht ar a thóir ach mharaigh é ag áth áirithe ar an Luan dar gcionn, 7ú Bealtaine.&lt;ref&gt;Kuno Meyer (eag. &amp; aistr.), &quot;The Cherishing of Conall Cernach and the Deaths of Ailill and of Conall Cernach&quot;, ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 1, 1897, ll. 102-111&lt;/ref&gt; De réir agus béaloideas agus seánlámhscríbhinní, bhí an t-áth seo ag [[Béal Átha Conaill]], [[Contae an Chabháin]].&lt;ref&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, lch. 87&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;[https://www.academia.edu/13072981/The_Death_Of_Conall_Cernach_At_Ballyconnell_County_Cavan The Death of Conall Cernach at Ballyconnell, Co. Cavan]&quot;, le Tom Smith, in ''Breifne Journal'', 2012&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
{{síol}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>ssdowjf8wnuap9mudi9q0w47y19syxs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063462</id>
      <parentid>1063454</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:30:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12779" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is laoch na n[[Ulaidh|Uladh]] é '''Conall Cearnach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Conall Cernach''') sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael|miotaseolaíocht na hÉireann]]. Tá sé ráite go raibh sé de nós aige codladh le ceann Chonnachtaigh faoina ghlúin i gcónaí.

==Sanasaíocht==
Ciallaíonn ‘cearnach’ buaiteach nó caithréimeach, ach focal doiléir atá ann agus déanann roinnt téacsanna streachailt lena mhíniú. Faightear i measc na mbríonna malairte: “cearnach&quot; (le gnáthchiall an lae inniu, .i. “cearnógach”), “borrach”, agus “an té ag a bhfuil mias nó cearn (“árthach i riocht druma”)”.&lt;ref&gt;''Dictionary of the Irish Language'', Compact Edition, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], 1990, lch. 109&lt;/ref&gt;

==Breith Chonaill==
Ba é [[Amergin mac Eccit]]
a athair agus [[Fionnchaomh]] a mháthair. Ní raibh leanbh ar bith ag a thuismitheoirí go dtí gur thug Fionnchaomh cuairt ar dhraoi a thug chomhairle di deoch a ól ó thobar áirithe. D’ól sí as an [[tobar]] seo, ag slogadh cruimhe maille leis an uisce agus toirchíodh í dá bharr. Chosain [[Cet mac Mágach]], deartháir Fhionnchaomha, a dheirfiúr go dtí gur saolaíodh mac di, Conall.

Tháinig na [[draoi]]the leis an leanbh a ionadú ina gcreideamh agus thairngríodar go maródh sé breis agus leath d’fhir [[Connachta|Chonnacht]] agus go mbeadh ceann Chonnachtaigh ar a chrios i gcónaí. Thug Cet an páiste agus chuir sé faoina sháil é, ag déanamh iarrachta chun a mhuineál a bhriseadh, ach níor éirigh leis. Ní dhearna sé ach dochar don bhráid agus bhí muineál cam air ina dhiaidh sin. Bhí géarchoimhlint idir Conall agus Cet as sin amach.

==Tréithe fisiciúla==
Sa scéal ''Toghaill Bhrú Da Derga'', déantar cur síos ar Chonall mar a leanas (Sean Ghaeilge):
&lt;blockquote&gt;
At-chonnarc fer n-and i n-imdae cumdachdae as caíme di laechaib Hérenn. Brat cas corcra immi. Gilithir snechta indala grúadh dó, breicdeirgithir sían a ngrúad n-aile. Is glaisidir buga indala súil dó, duibithir druimne duíl in tsúil aile. Méit clíab búana a
ndosbili find forórda fil fair. Benaid braine a dá imdae. Is caisithir reithi copad. Cía dofortae míach do chnoib dergfuíscib for a mullach ní foíchred cnoí díb for lár. Claideb
órduirn ina láim. Scíath cróderg ro brecad do semandaib findruine iter eclanda oir. Sleg fota thredruimneach, reimithir cuing n-imechtair a crand fil indti. Samailte 7rl.&lt;ref&gt;Knott 1936, 29&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;
&lt;blockquote&gt;
&quot;Chonaic mé fear ann in árasán ornáideach, ab ea an laochr ab fhinne de chuid na hÉireann. Brat corcairdhearg aige. Chomh bán le sneachta a bhí ceann dá ghrua, bricídhearg mar an lus mór an ghrua eile. Ceann dá shúile chomh gorm le hiasaint, chomh dubh le chiaróg an tsúil eile. Méid chléibh-bhainte a bhile dosach fionn, an-fhionn. Buaileann sé imeall a dhá chromán. Tá sé chomh clúmhach le reithe tomach. Cé gur doirteadh sac de chnónna dearga thar bharr a chinn, ní thitfeadh cnó ar bith go talamh. Claíomh órddhoirn ina láimh. Sciath cródhearg, dromchla breac le seamanna fionnmhiotail (cóimhiotail tincopper) idir plátaí óir. Sleá fada, trídhroimneach, chomh tiubh le chuing seachtrach (de seisreach an mhuilteora) an crann atá air. Cosúil le 7rl.&quot;&lt;ref&gt;Leagan aistrithe go Gaeilge ag [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]], 2018&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;&lt;!--
&lt;blockquote&gt;&quot;I saw a man there in an ornamented dining compartment, who was the fairest of the warriors of Ireland. A fleecy crimson cloak about him. As white as the snow one of the cheeks on him, as freckled-red as the foxglove the other cheek. One of his two eyes is as blue as a hyacinth, as black as a beetle’s back the other eye. The measure of a reaping basket his bushy tree (of) fair, very blond (hair) that is on him. It strikes the edge of his two hips. It is as fleecy as a tufted ram. Though a sack of bountiful (?) red nuts were poured out over the top of his head, not a nut of them would fall to the ground. A goldhilted sword in his hand. A blood-red shield, dotted with rivets of white metal (tincopper alloy) between plates of gold. A long, three-ridged spear, as thick as an outer yoke (of a miller’s team?) the shaft that is on it.&quot;&lt;ref&gt;http://userpage.fu-berlin.de/~alvismal/2heimdal.pdf&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;&lt;br /&gt;
(''Leagan aistrithe go Béarla ag ''[[Eleanor Knott]])--&gt;

==Scéal Muc Mhic Dathó==
{{main|Scéal Muc Mhic Dathó}}

Bhí fleadh tráth ag tigh [[Mac Dá Thó|Mhac Dá Thó]], agus chuaigh laochra  [[Connacht]] agus Uladh in iomaíocht le haghaidh na [[curadhmhír]]e. Mhaíogh Cet as a bhearta gaisce, ina measc choilleadh [[Celtchar|Chealtair]] lena gha.  Bhí Cet ar tí an mhír a spóladh, nuair a tháinig Conall ar an bhfód. Sháraigh sé Cet lena ghaiscí.  Dhiúltaigh Cet go raibh sé buailte, ach d'éiligh go sáródh a dheartháir, [[Anlúan]], Conall lena ghaiscsí, dá mba rud é go raibh sé i láthair.  Mar fhreagairt, chaith Conall chuige ceann úrbhainte Anlúain.&lt;ref&gt;[[Kershaw Chadwick]] (eag. &amp; aistr.), [http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ &quot;The Story of Mac Dathó's Pig&quot;], ''An Early Irish Reader'', Cambridge University Press, 1927&lt;/ref&gt;

==Fleadh Bhricreann==
{{main|Fleadh Bhricreann}}

Chuaigh Conall in iomaíocht, bhíodh gur le rath níos lú, ag fleadh eagraithe ag an scabhaire [[Bricre]]. Chuaigh Bricre ceann ar cheann go Conall, [[Laoghaire Buach]] agus [[Cú Chulainn]], agus gheall sé dóibh an churadhmhír. Thosaigh achrann eatarthu, agus bhí ar [[Conchúr mac Neasa|Chonchúr]], [[Fergus mac Róich|Fhergus]] agus [[Sencha|Shencha]] teacht eatarthu chun iad a scaradh óna chéile. Idir an dá linn, chuaigh Bricre ceann ar cheann go mná chéile na laochra, [[Lendabair]], [[Fedelm]], agus [[Eimhear]], agus gheall sé dóibh  áit na tosaíochta ag an bhfleadh. Arís bhí achrainn ann, agus d'iarr na hUlaidh ar [[Ailill mac Máta|Ailill]], ar [[Méabh|Mhéabh]], agus ar [[Cú Raoi|Cú Raoi]] breith a thabhairt. I ngach aon triail, bhí an lámh in uachtar ag Cú Chulainn, ach ní ghlacfadh Conall ná Laoghaire leis an toradh. 

I ndeireadh na dála, tháinig fathach míofar fir go [[Eamhain Mhacha]] ag iompar tua ollmhóire. Thug sé dúshlán dóibh triúr: a cheann a bhaint de, ach go gcéadaí dó teacht ar ais agus a gcinn a bhaint díobh. Ghlac Laoghaire an dúshlán, bhain cheann an fhathaigh de, ach phioc suas an fathach a cheann agus amach leis. Tháinig sé ar ais an lá dár gcionn ach bhí Laoghaire cladhaire as láthair. Ghlac Conall an dúshlán ansin, ach theip air fosta an conradh a shásamh. Sa deireadh, d'éirigh le Cú Chulainn sa choimhlint, agus d'fhógair Cú Raoi (mar b'eisean an fathach) go mbeadh an churadhmhír ag Cú Chulainn trí shaol na saoil.&lt;ref&gt;[[Tom Peete Cross]] &amp; [[Clark Harris Slover]] (eag.), [http://web.ncf.ca/dc920/bricriu.html &quot;Bricriu's Feast&quot;], ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936, lch. 254-280&lt;/ref&gt;

==Táin Bó Fraoich==
{{main|Táin Bó Fraoich}}

Chuidigh Conall laoch na gConnacht, [[Fraoch]] a theaghlach   agus a cuid bólachta a fháil ar ais tar éis iad a fuadadh agus a goideadh. Chuaigh siad ar a dtóir trí [[Alba]], ó dheas tríd [[An Bhreatain|An mBreatain]], trasna na [[Muir nIocht|Mara nIocht]], trí [[Lombardy]] go dtí na  h[[Sliabh Alpa|Alpa]]. Bhuail siad le banaoire Gaelach, a d'inis díobh go raibh bólacht agus teaghlach Fraoich ann faoi smacht foghlaithe a bhí i réim sa tír úd, agus a mhol díobh fiafraí den bhanaoire bó. Thug sise rabhadh díobh go raibh bean chéile Fraoich i ndún faoi chosain nathar, ach gheall sí go bhfágfadh an doras ar oscailt. Agus an dúin faoi ionsaí acu, léim an nathair isteach i gcrios Chonaill, ach ní dhearnadh dochar ar bith dó. Shaoraigh siad teaghlach Fraoich, thóg an bhólacht agus taisce go léir a raibh ann, agus d'fhill ar ais go hÉirinn.&lt;ref&gt;A. H. Leahy (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/fraech.html &quot;The Cattle Raid of Fraech&quot;], ''Heroic Romances of Ireland'' vol. II, David Nutt, 1906.&lt;/ref&gt;

==Léigear Éadair==
{{main|Léigear Éadair}}

Chuaigh Conall i gcomhrac aonair le rí Laighean, [[Meas Geagra]] tar éis catha spreagadh ag [[Athirne]], file agus scabhaire na nUladh. Bhí lámh amháin caillte ag Mes i dtroid eile, dá bharr  Conall fought him with one hand tucked into his belt. Bhuaigh sé agus thóg ceann a coimhlinteoir mar chorn. Díríodh a mhuineál nuair a chuir sé an ceann ar a ghualainn. Níorbh fhéidir le carbadóir Chonaill an ceann a iompair, mar sin ghearr sé an inchinn amach agus chaomhnaigh é le h[[aol beo]].&lt;ref&gt;[[Whitley Stokes]], &quot;The Siege of Howth&quot;, ''Revue Celtique'' 8, 1871, ll. 47-63&lt;/ref&gt;  Ghoid Cet an inchinn chailcithe chun [[Conchúr mac Neasa]] a mharú.&lt;ref&gt;[[Kuno Meyer]] (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar3.html &quot;The Death of Conchobar&quot;], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906&lt;/ref&gt;

==Anbhás Chú Chulainn==
{{main|Anbhás Chú Chulainn}}

Ghlac Conall agus Cú Chulainn mionn eatarthu, cibé acu a mbásfaí ar dtús, go mbainfeadh an té eile díoltas amach roimh titim na hoíche. Agus Cú Chulainn maraithe ag [[Lughaidh Mac Cú Raoi]] agus [[Erc mac Cairpri]], chuaigh Conall ar a dtóir. Maraon le Mes G., bhí lámh caillte ag Lughaidh, agus throid Conall leis le lámh amháin ina chrios, ach an babhta seo bhuaigh sé ach le cabhair a chapaill, a thóg greim as cliathán Lughaí. Agus an bheirt acu básaithe aige, thóg sé a gcinn ar ais go [[Teamhair]]. Nuair a chonaic a dheirfiúr [[Achall]] ceann Erce, d'éag sí de bhrón.&lt;ref&gt;Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover (eag.), [http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html &quot;The Death of Cu Chulainn&quot;], ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936, ll. 333-340&lt;/ref&gt;

==Báire na fola le Cet==
Rinne Cet ruathar ar Uladh Ulster tráth. Mharaigh sé seachtar is fiche agus thóg a gcinn. Chuaigh Conall ar a thóir, á leanúint trí sneachta an gheimhridh. D'aimsigh sé é, ach bhí drogall air dhún i ngleic leis, go dtí gur cháin a carbadóir é ar chúis easpa misnigh. Bhuail siad le chéile ag áth, agus bhásaigh Conall Cet i gcomhrac fíochmhar, agus Conall féin gar don bhás dá bharr.

D'aimsigh [[Bélchú]] é, a thóg abhaile go Connachta é agus ''tended'' a ghonta. Bhí sé ar intinn aige dul i gcomhrac leis agus Conall i mbarr a shláinte. Ach ba thrua le Bélchú as a iompar fiúntach agus d'iarr ar a thriúr mac Conall a mharú ina leaba bhreoiteachta. Tharla gur chuala Conall é agus chuir sé iallach ar Bhélchú a áit a ghlacadh. Le teacht an triúr, mharaigh siad a n-athair i leaba Chonaill. Mharaigh Conall an triúr acu ansin agus d'imigh abhaile leis na ceithre cheann.&lt;ref&gt;Kuno Meyer (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/cet.html &quot;The Death of Cet mac Mágach&quot;], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906&lt;/ref&gt;

==A sheanaois==
Tar éis bás Chonchúir agus a mhac [[Cormac Cond Longas]], tairgeadh ríogacht na nUladh do Chonall, ach dhiúltaigh sé í, ádh moladh ina áit a mhic altrama, mac óg Chonchúir, [[Cúscraid]], a rinneadh ina rí.&lt;ref&gt;R.I. Best, &quot;The Battle of Airtech&quot;, ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 8, 1916, ll. 170-190&lt;/ref&gt;

Agus é ag meathadh, tháinig an lobhra air. D'fhan sé le hAilill and Méabh, a raibh na hacmhainní acu chun sásamh a thabhairt dá a ghoile craosach.

Bhí Ailill ag luí le bean eile taobh thiar de dhroim Mhéabh, agus dá bharr ghríosaigh Méabh Conall, chun Ailill a mharú. Bhí sé breá toilteanach é seo a dhéanamh, toisc gur mharaigh Ailill [[Fergus mac Róich]]. Maraíodh Ailill ar [[Lá Bealtaine]], Dé Máirt.&lt;ref&gt;''Flannacán mac Cellaig rí Breg hoc carmen. His poem on the death of some Irish heroes'', le Kathleen Mulchrone, in &quot;Journal of Celtic Studies&quot;, Vol I (1949-50), ll. 80-93, stanza 12.&lt;/ref&gt; D'éalaigh Conall, ach chuaigh fir Chonnacht ar a thóir ach mharaigh é ag áth áirithe ar an Luan dar gcionn, 7ú Bealtaine.&lt;ref&gt;Kuno Meyer (eag. &amp; aistr.), &quot;The Cherishing of Conall Cernach and the Deaths of Ailill and of Conall Cernach&quot;, ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 1, 1897, ll. 102-111&lt;/ref&gt; De réir agus béaloideas agus seánlámhscríbhinní, bhí an t-áth seo ag [[Béal Átha Conaill]], [[Contae an Chabháin]].&lt;ref&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, lch. 87&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;[https://www.academia.edu/13072981/The_Death_Of_Conall_Cernach_At_Ballyconnell_County_Cavan The Death of Conall Cernach at Ballyconnell, Co. Cavan]&quot;, le Tom Smith, in ''Breifne Journal'', 2012&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
{{síol}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>bg1yse27kjoe1bxgqhsvoku44mffg7x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gearmáin na Naitsithe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30150</id>
    <revision>
      <id>1063231</id>
      <parentid>1054490</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:25:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56128" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Ó 1933 go 1945, bhí [[an Ghearmáin]] faoi smacht Pháirtí Náisiúnta Sóisialach Lucht Oibre na Gearmáine, agus '''Gearmáin na Naitsithe''' a thugtar ar an tréimhse seo i stair na tíre.

Tugtar '''An Tríú Reich''' (Drittes Reich i n[[Gearmáinis]]) ar stát na Naitsithe toisc gur tháinig sé i gcomharbas ar [[Impireacht Naofa Rómhánach]] na [[Meánaois]]e agus Impireacht na Gearmáine 1871–1918. '''''Deutsches Reich''''' ([[Reich Gearmánach]]) an t-ainm a bhí air ó 1933 go 1943, agus ansin baisteadh an t-ainm '''''Großdeutsches Reich''''' air.

== An Naitsíochas ==
[[Íomhá:Nazi Swastika.svg|thumb|deas|200px|An Svaistíce - Príomhshiombail an Naitsíochais]]

Is é an ''Naitsíochas'' ([[Gearmáinis]]: ''Nationalsozialismus'' - tá an leagan ''Nazismus'' ann chomh maith, ach ní chluintear chomh minic céanna é) an t-ainm a thugtar ar idé-eolaíocht na ''Naitsithe'' (Gearmáinis: ''Nazis''), arbh iad baill agus lucht leanúna ''Pháirtí Náisiúnta Sóisialach Lucht Oibre na Gearmáine'' (''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei'', NSDAP) iad. Gluaiseacht [[Ciníochas|chiníoch]], [[frith-Ghiúdachas|fhrith-Ghiúdach]] ab ea na Naitsithe, agus [[Adolf Hitler]] ina cheannaire diansmachtúil orthu. Bhí na Naitsithe i réim sa [[An Ghearmáin|Ghearmáin]] sna blianta [[1933]]-[[1945]], agus ba iadsan a chuir tús leis an [[Dara Cogadh Domhanda]]. Faoi thionchar na Naitsithe, tháinig rialtais soip ar an bhfód i dtíortha eile a raibh cuma an Naitsíochais orthu, cosúil le rialtas [[Vidkun Quisling]] san Iorua. I mblianta an Naitsíochais, bhí Hitler ina [[Deachtóireacht|dheachtóir]] ar an nGearmáin, agus é ag cur polasaithe coiriúla i gcrích le cabhrú na Naitsithe.

Tar éis an Dara Cogadh Domhanda, bíonn grúpaí beaga nua-Naitsithe ag iarraidh smaointeachas na Naitsithe a athbheochan. Uaireanta, baineann siad úsáid as siombailí na Naitsithe freisin. Is í an svaistíce (Gearmáinis: ''das Hakenkreuz'') an tsiombaile is tábhachtaí de chuid na Naitsithe, ach tá sé coiscthe ag na húdaráis sa Ghearmáin, san Ostair agus san Eilvéis an svaistíce agus comharthaíocht Naitsíoch eile a choinneáil le feiceáil go poiblí.

Tháinig coincheap an tSóisialachais Náisiúnta ar an bhfód mar theideal ar chuspóirí Pháirtí Lucht Oibre na Gearmáine (''Deutsche Arbeiterpartei'', DAP), a tharraing an t-ainm nua úd NSDAP, nó Páirtí Sóisialach Náisiúnta Lucht Oibre na Gearmáine air féin sa bhliain 1920. Roimhe sin féin, i Mí Bhealtaine 1918, fuair Páirtí Gearmánach an Lucht Oibre san Ostair ainm nua den chineál chéanna - ''Deutsche Nationalsozialistische Arbeiterpartei'' - Páirtí Sóisialach Náisiúnta Gearmánach an Lucht Oibre.

Bhí an dá pháirtí dírithe ar an &quot;sóisialachas náisiúnta&quot; a chur in áit an tsóisialachais idirnáisiúnta a bhí á chur chun cinn ag na Daonlathaigh Shóisialta. Sna páirtithe seo, bhí an corrsmaoineamh frithchaipitleach á mheascadh tríd an náisiúnachas ciníoch. Mar sin, bhí siad in ann vótaí a mhealladh ó na meánaicmí agus ón lucht oibre san am céanna. Maidir leis na Sóisialaigh Náisiúnta sa Ghearmáin, thug siad &quot;gluaiseacht&quot; orthu féin seachas &quot;páirtí&quot;, lena leas a bhaint as chomh tuirseach a bhí cuid de mhuintir na tíre den pholaitíocht mar rud.

Inniu, is gnách coincheap an tSóisialachais Náisiúnta a ionannú go hiomlán le saoldearcadh ollsmachtúil ciníoch [[Adolf Hitler|Hitler]] agus lucht a leanúna. Ní mór cuimhne a choinneáil air, áfach, gur bhain Hitler a chiall féin as an dá choincheap idir [[Náisiúnachas]] agus [[Sóisialachas|Shóisialachas]]. Is éard a bhí i gceist leis an Náisiúnachas, dar leis, ná umhlaíocht agus urraim an duine don Náisiún, agus is éard a bhí i gceist leis an Sóisialachas ná an fhreagracht a ghlac an Náisiún as an duine. Is é an tuiscint a bhí ag na Sóisialaithe i gciall cheart an fhocail ar a n-idé-eolaíocht féin ná go gcaithfí na meáin táirgíochta a shóisialú (a chomharshealbhú), ach dhiúltaigh Hitler riamh dá leithéid de Shóisialachas.

Thairis sin, theastaigh ó Hitler a idé-eolaíocht féin a dhealú ón bh[[Faisisteachas]], a bhí tagtha ar an bhfód san Iodáil faoi chomandracht [[Benito Mussolini]]. San [[APSS|Aontas Shóivéadach]], áfach, ba ghnách Faisisteachas a thabhairt ar an dá idé-eolaíocht seo ón mbliain 1925 ar aghaidh, agus i ndiaidh an [[Dara Cogadh Domhanda]], d'éirigh an úsáid seo coitianta i dtíortha Oirthear na hEorpa, a bhí ina satailítí polaitiúla ag an Aontas Sóivéadach. San Iarthar féin ba leasc leis an lucht léinn [[Karl Marx|Marxach]] úsáid a bhaint as an téarma &quot;Sóisialachas Náisiúnta&quot; le tagairt don Naitsíochas, ó b'ionann sin dar leo agus aitheantas a thabhairt don chiallú gur sórt Sóisialachais é an Naitsíochas. Is é an tuiscint a bhí ag na Marxaigh gur cineál aicmeachas buirgéiseach a bhí i gceist leis an bhFaisisteachas.

Tuiscint eile atá i gceist le teoiric an ollsmachtachais, a bhí an-choitianta i measc na staraithe a raibh dearcadh neamh-Shóisialach nó fiú frith-Shóisialach acu. Chuir siadsan an Naitsíochas agus an Stailíneachas ar aon leibhéal le chéile mar chórais ollsmachtacha, agus iad ag díriú ar chosúlachtaí an dá chóras ina gcuid taighde. Bhí an scoil seo breá sásta úsáid a bhaint as na hainmneacha &quot;Sóisialachas Náisiúnta&quot; agus &quot;Naitsíochas&quot;.

== Stair na Gearmáine faoi smacht Hitler ==
[[Íomhá:Liebermann_portret_van_Paul_von_Hindenburg.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Liebermann_portret_van_Paul_von_Hindenburg.jpg|mion|[[Paul von Hindenburg]]]]

=== An Dóigh ar Bhain Ceannaire na Naitsithe amach an tSeansailéireacht ===
Níor bhain [[Adolf Hitler]] amach saoránacht na Gearmáine ach i Mí Feabhra 1932, ach nuair a bhí sé ina Ghearmánach go hoifigiúil, bhí cead iarrthóireachta aige i dtoghcháin Uachtaránachta na bliana céanna. Ba é an seanmharascal cogaidh [[Paul von Hindenburg]] a ghnóthaigh an báire sin, ach bhí Hitler go tiubh sna sálaí aige, agus b'éigean athvótáil a chóiriú, toisc nach bhfuair aon duine de na hiarrthóirí a dhóthain vótaí sa chéad bhabhta. I Mí na Samhna, 1932, chuaigh na Gearmánaigh chuig an mbosca ballóide in athuair, áfach, agus olltoghchán nua ar siúl. An uair sin, b'iad na Naitsithe an páirtí ba mhó sa Pharlaimint, agus ar an 30ú lá de Mhí Eanáir 1933, cheap an tUachtarán Hindenburg Adolf Hitler mar Sheansailéir.

Na coimeádaigh agus na míleataigh timpeall ar Hindenburg, bhí siad ag áitiú ar an Uachtarán rialtas náisiúnaíoch a cheapadh agus Hitler a chur ina cheannas. Bhí tacaíocht ag teacht do Hitler i gcónaí ó na gróintíní tionsclaíochta agus ó na baincéirí, nó bhí siad den bharúil gurbh eisean an sciath chosanta ab fhearr ar na Cumannaigh. Thairis sin, má bhí Hitler ag gealladh atharmáil na tíre, b'ionann sin agus an tionsclaíocht a chur ag táirgiú treallamh cogaidh don Stát, agus ar ndóigh, ba díol spéise é sin do na gróintíní. Bhí claontachtaí áirithe taobh istigh den NSDAP féin chun frithchaipitleachais, ach má bhí, bhí éirithe le Hitler iad a choinneáil faoi smacht, rud a thaitin go mór le lucht an rachmais, ní nárbh ionadh. 
[[Íomhá:Verboten_Zeitung_1933.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Verboten_Zeitung_1933.jpg|clé|mion|267x267px|comhghuaillíocht scaoilte de pháirtithe an fhreasúra ag an am]]
B'fhearr le Hitler, ar ndóigh, an milleán a fhágáil ar na Giúdaigh, seachas ar na rachmasóirí. In óráid a thug sé do Chlub Tionsclaíochta Düsseldorf sa bhliain 1932, mhol Hitler na scothaicmí caipitleacha, agus é ag rá nach dtiocfadh rath ná bláth ar eacnamaíocht na Gearmáine choíche, dá mbeadh &quot;duine as gach beirt den tuairim gurb ionann rachmas agus gadaíocht&quot; - tagairt a bhí anseo do na Daonlathaigh Shóisialta agus do na Cumannaigh. Na coimeádaigh náisiúnaíocha, arís, chinntigh Hitler a dtacaíocht siúd dó féin nuair a ghlac sé le Franz von Papen mar Leas-Sheansailéir. Bheadh cead ag Papen bheith i láthair agus an Seansailéir ag dul i bhfianaise an Uachtaráin. Shíl von Papen féin go mbeadh sé in ann &quot;srianta a choinneáil le Hitler&quot; ar an dóigh seo. Bhí dóchas ag na míleataigh go dtreiseodh Hitler leis na fórsaí armtha agus go gcuirfeadh sé Conradh Versailles ar ceal. Maidir leis na coimeádaigh náisiúnaíocha, bhí siadsan ag dréim le tuilleadh cobhsaíochta i saol polaitiúil na tíre agus le cultúr polaitiúil nua a bheadh níos cairdiúla i leith na monarcachta.
[[Íomhá:Reichstag_queimando.svg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Reichstag_queimando.svg|mion|27 Feabhra 1933]]

=== Tine Reichstag agus na dlíthe éigeandála ===
Ar an [[27 Feabhra]] [[1933]], chuaigh áras an Reichstag—is é sin, áras na Parlaiminte—trí [[Tine|thine]]. Ní raibh moill ar bith ar Hitler an locht a fháil ar na [[Cumannachas|Cumannaigh]]. Achtaíodh na [[dlí]]&lt;nowiki/&gt;the éigeandála ar an [[23 Márta]] [[1933]]. Tugadh an Forógra um Chosaint Phobal agus Stát na Gearmáine air seo (Ermächtigungsgesetz nó Enabling Act).&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Enabling act|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Enabling_act&amp;oldid=945205789|journal=Wikipedia|date=2020-03-12|language=en}}&lt;/ref&gt;

Léigh

* [[Tine Reichstag (1933)]]

=== Tús na Deachtóireachta ===
Chuaigh Hitler i dtuilleamaí a chuid lucht leanúna sna póilíní agus sna fórsaí slándála leis na Cumannaigh agus le cuid de na Sóisialaigh Dhaonlathacha a eisiamh as an bParlaimint, le go bhféadfadh sé tromlach dhá dtrian a chinntiú dó féin agus dá chuid dlíthe speisialta. Bhí na páirtithe neamh-Shóisialacha sásta a vótaí a chaitheamh i bhfách leis na dlíthe speisialta a bhronn cumhachtaí neamhghnácha ar Hitler (''Ermächtigungsgesetze'' nó dlíthe cumhachtaithe a thugtaí orthu as Gearmáinis).

Nuair a chuaigh na dlíthe seo um chumhachtaí speisialta do Hitler i bhfeidhm (ar an [[23 Márta]] [[1933]]), tháinig deireadh le daonlathas Phoblacht Weimar, agus thosaigh ré na deachtóireachta, nó ré an Tríú ''Reich''. Ar an [[14 Iúil]] [[1933]], bhí gach páirtí polaitiúil sa tír coiscthe seachas na Naitsithe.

Má thug gróintíní na heacnamaíochta agus na tionsclaíochta tacaíocht do Hitler go saorthoilteanach roimhe seo, b'éigean dóibh, anois, tuilleadh den earra chéanna a thál air ina n-ainneoin féin. Ar an chéad lá de Mhí an Mheithimh sa bhliain 1933, tugadh isteach an t-''Adolf-Hitler-Spende'', is é sin, an &quot;bronntanas&quot; ar Hitler. Chaithfeadh gach gnóthas nó comhlacht &quot;bronntanais&quot; den chineál seo a thabhairt do pháirtí na Naitsithe feasta, agus iad áirithe i gcoibhneas líon an lucht oibre a bhí ag gach gnólacht agus an oiread tuarastail a d'íoctaí leo. Idir seo agus an bhliain [[1945]], bhailigh páirtí na Naitsithe seacht gcéad milliún ''Reichsmark'' ar an dóigh seo, agus bhí saol an mhadra bháin ag na Naitsithe ar an ailp seo, gan aon agó.

Ba é Ernst Röhm an t-aon duine amháin a bhí in aon neasacht do bheith ábalta ollchumhacht Hitler a cheistiú faoin am seo. Ní raibh aon duine eile ag tabhairt ''Du'' in áit an cheiliúir fhoirmiúil úd ''Sie'' ar Hitler, agus thairis sin, d'fhéadfá a rá go raibh Hitler faoi chomaoin ag Röhm, a chuidigh go mór leis nuair nach raibh sé i mbéal an phobail go fóill. Bhí go leor daoine sa Pháirtí a bhí ag iompairc le Röhm faoi ghnaoi Hitler, cosúil le [[Heinrich Himmler]], Hermann Göring agus Reinhard Heydrich, agus iad uile ag tabhairt le fios don deachtóir nach raibh Röhm iontaofa. Ar an [[30 Meitheamh]] [[1934]], &quot;[[Oíche na Scian Mór]]&quot;, phurgaigh Hitler a pháirtí. Maraíodh Röhm agus ceannairí eile an SA, chomh maith le sraith de ghinearáil agus daoine eile nach raibh ag taitneamh le Hitler ar chúis éigin. Cuid acu, bhí siad dáiríribh ag cur in aghaidh Hitler, ach ní raibh sa chuid eile ach Naitsithe dílse nó náisiúnaithe coimeádacha a fuair Hitler riachtanach a chur chun báis ar eagla na heagla. Mar shampla, maraíodh an Ginearál [[Kurt von Schleicher]] agus a bhean chéile, toisc go raibh von Schleicher féin ina Sheansailéir tráth, roimh lá Hitler.

I ndiaidh bhás [[Paul von Hindenburg|Hindenburg]] ar an dara lá de Mhí Lúnasa sa bhliain 1934, chuir Hitler ar na fórsaí armtha mionnaí dílseachta a mhóidiú dó féin, agus ón lá sin amach, bhí sé ina Cheannaire agus ina Sheansailéir araon - is é sin, ''Führer und Reichskanzler''.
 
I Mí Eanáir 1938, cuireadh [[Werner von Blomberg]], arbh é an tAire Cogaidh é, agus an Ginearál-Choirnéal [[Werner von Fritsch]], Ard-Cheannasaí an Chos-Slua, as oifig. Ba é an SS a tharraing callán orthu. Maidir le Blomberg, cuireadh bean óg, [[Erna Gruhn]], in aithne dó a bhí ina hiar-striapach agus ina hiar-chuspa d'irisí pornagrafaíochta. Thit Blomberg i ngrá leis an gcailín, cé gur fear cnagaosta a bhí ann cheana féin, agus phós sé í. Ar dtús, ní raibh Hitler ná Göring míshásta ar aon nós ná slí le scéal grá an Ghinearáil, cé go bhfuil a mhuintir-sean ar an daoraí faoin bpósadh. A mhalairt ar fad, thug Hitler agus Göring in iúl do Bhlomberg gur dea-shiombail d'aontas nua na Gearmáine a bheadh ann dá bpósfadh ginearál de phór uasal cailín simplí cosúil le hErna. Níor tháinig fíor-scéal Erna chun solais ach i ndiaidh na bainise, agus ansin, bhí port Bhlomberg seinnte mar mhíleatach proifisiúnta. Maidir le Fritsch, arís, cuireadh ina leith go raibh sé ina homaighnéasach. Mar sin, d'éirigh le Hitler ceannasaithe an Airm a náiriú agus a chur as oifig, agus ina dhiaidh sin, bhí sé féin i gceannas na bhfórsaí armtha chomh maith leis an stát sibhialta.

=== An Ciníochas mar Pholasaí ===

Spreagadh tábhachtach do pholasaithe Hitler ab ea an frith-Ghiúdachas a bhí meáite ar na Giúdaigh a mharú scun scan, chomh maith le leagan radacach den [[Darwineachas sóisialta]]. Ón chéad lá ar tháinig sé os comhair an tsaoil mhóir go dtí lá a bháis, ba nós le Hitler na Giúdaigh agus na &quot;ciníocha ar bheagán fiúntais&quot; a ionsaí ina chuid óráidíochta. Ciníocha ar bheagán fiúntais ab ea na [[Giofóga]], na [[An Pholainn|Polannaigh]] agus na [[An Rúis|Rúisigh]], mar shampla. Maidir leis an Darwineachas sóisialta, tháinig sé chun solais ina chuid cainteanna faoi dhaoine a raibh galar, máchail nó easláinte orthu, agus é ag rá gur &quot;beatha neamhfhiúntach&quot; (''lebensunwertes Leben'') a bhí i gceist leo. Is é an dearcadh a bhí ag Hitler ar stair an chine dhaonna nach raibh ann go bunúsach ach síorchath ina raibh na dea-chiníocha agus an bheatha fhiúntach ag díothú na ndroch-chiníocha agus na beatha neamhfhiúntaí. Mar shampla, dúirt sé ag Ard-Fheis a pháirtí i [[Nürnberg]] sa bhliain 1929: &quot;Dá saolófaí milliún leanbh don Ghearmáin in aghaidh na bliana, agus 700,000-800,000 duine den chuid is laige á ndíothú san am céanna, is féidir gur méadú ar ár bhfórsaí a bheadh ann.&quot;

=== Géarleanúint na nGiúdach ===


Ar dtús, tháinig frith-Ghiúdachas Hitler agus na Naitsithe chun solais sa dóigh a ndéantaí leatrom oscailte ar na Giúdaigh, agus a gcuid cearta sibhialta á mbaint díobh. Le linn an Dara Cogadh Domhanda, chuaigh an polasaí sin chun géaradais nuair a tosaíodh ar na Giúdaigh a mharú ina sluaite - an t[[Uileloscadh]], mar a thugtar air. Bhí sé tugtha le fios ag Hitler ina leabhar ''Mein Kampf'' gur theastaigh uaidh na Giúdaigh go léir a chur de dhroim an tsaoil, mar &quot;fhuascailt dheiridh&quot; ar an &quot;gceist Ghiúdach&quot;. Áirítear go raibh timpeall ar shé mhilliún Giúdach ar feadh na hEorpa thíos leis an bhfeachtas ollscriosta seo.

Go gairid i ndiaidh do Hitler teacht i gcumhacht, tosaíodh ag imirt leatroim ar na Giúdaigh go fairsing. I Mí Aibreáin na bliana 1933, d'eagraigh an rialtas nua baghcat trí lá ar na siopaí Giúdacha. Is é an t-ábhar a luaigh siad leis an mbaghcat ná go raibh &quot;na Giúdaigh sa choigríoch ag scaipeadh scéalta uafáis&quot; faoin nGearmáin. Sna sálaí ag an mbaghcat, reachtaíodh dlíthe agus achtanna nua le tuilleadh srianta a chur le cearta daonna na nGiúdach agus le saoránaigh den dara grád a dhéanamh díobh. Mar shampla, na Giúdaigh a bhí ina státseirbhísigh, chaill siad a gcuid post i ndiaidh dlí nua, agus cuireadh isteach ar na Giúdaigh a raibh jabanna de chineál eile acu freisin. Ní raibh cead ag na dochtúirí Giúdacha, mar shampla, ach othair Ghiúdacha a leigheas, agus ní fhéadfadh na dlíodóirí Giúdacha freastal ach ar chliaint Ghiúdacha.

Sa bhliain 1935, reachtaíodh &quot;[[Dlíthe Nürnberg]]&quot; a bhain na cearta sibhialta de na Giúdaigh go deifnídeach. Thar aon rud eile, toirmisceadh ar na Giúdaigh daoine neamh-Ghiúdacha a phósadh nó comhriachtain ghnéis a bheith acu leo. Chabhródh an stát agus an páirtí le gnóthadóirí neamh-Ghiúdacha gnóthais Ghiúdacha a shealbhú. Na Giúdaigh a bheadh le dul ar imirce, chaithfeadh siad cáin ard a íoc, i gcruth is nach mbeadh pingin rua acu agus iad ag cromadh ar an saol nua thar lear. Roimh an Uileloscadh féin, b'í [[Oíche na Gloine Briste]] (''Reichskristallnacht'') ón naoú go dtí an deichiú lá de Mhí na Samhna 1938 buaicphointe na géarleanúna. Rinneadh ionsaithe ar na Giúdaigh, ar a gcuid gnóthas, sionagóg agus fothuithe eile de réir mar a d'eagraigh Joseph Goebbels, an tAire Bolscaireachta, iad, agus é ag fógairt san am céanna gurbh í &quot;fearg spontáineach an phobail&quot; ba chúis leis na hionsaithe.

I ndiaidh don Dara Cogadh Domhanda pléascadh amach, ní ghabhfadh Hitler leor le gnáth-ghéarleanúint na nGiúdach a thuilleadh - theastaigh uaidh iad a mharú agus a dhíothú go fisiciúil. Ní raibh cead eisimirce ag na Giúdaigh a thuilleadh, agus de réir mar a bhí trúpaí na Gearmáine ag forghabháil tíortha eile, bhí géarleanúint na nGiúdach ag dul i bhfairsinge. Ón chéad lá de Mhí Mheán Fómhair 1941 i leith, chaithfeadh na Giúdaigh go léir, a bhí ní ba sine ná sé bliana d'aois, an réalta bhuí a fhuáil dá gcuid éadai ionas go mbeadh sí le feiceáil go héasca. Cuireadh srianta éagsúla le saol na nGiúdach. Ní raibh cead acu dul ar bhord na mbusanna, ná gluaisteán, raidió nó fiú madra nó cat a bheith acu. De réir a chéile, chaithfidís a seantithe agus a seanárasáin a thréigean le haghaidh a thabhairt ar na geiteonna agus na campaí géibhinn. Sa bhliain 1942, tógadh na chéad champaí díothúcháin sa Pholainn, a bhí forghafa ag na díormaí Gearmánacha: [[Auschwitz]]-[[Birkenau]] agus [[Majdanek]]. Sna campaí díothúcháin, bhí na daoine á marú mar a bheadh tionsclaíocht ann, is é sin, b'éigean dóibh dul isteach i seomraí gáis inar tachtadh iad le hidriginchiainíd (&quot;[[aigéad hidricianach]]&quot;, &quot;Zyklon B&quot;). Níorbh iad na Giúdaigh amháin a bhí á marú iontu, ach Polannaigh Chaitliceacha - intleachtóirí ach go háirithe, nó níor theastaigh ó Hitler aos léinn dá gcuid féin a fhágáil ag na náisiúin Shlavacha - agus Giofóga, ach go háirithe.

Iad siúd atá ag iarraidh an tUileloscadh a shéanadh, tá siad ag áitiú nach féidir Hitler a chiontú san Uileloscadh, ós rud é nár thángthas trasna ar aon doiciméad oifigiúil ina mbeadh Hitler féin ag ordú go ndíothófaí na Giúdaigh, doiciméad a bheadh sínithe ag an deachtóir. Ón taobh eile de, tá sé soiléir go hiomlán go raibh an cinedhíothú ag freagairt dá mhianta pearsanta. Luaigh sé cinedhíothú na nGiúdach ina leabhar ''Mein Kampf'', ag tabhairt le fios gur shíl sé gur cuidiú le cás na Gearmáine sa Chéad Chogadh Domhanda a bheadh ann dá gcuirfí na Giúdaigh chun báis san am sin, agus in óráid a thug sé don Pharlaimint (''Reichstag'') ar an 30ú lá de Mhí Eanáir 1939, bhagair sé go gcuirfeadh sé &quot;cine na nGiúdach san Eoraip de dhroim an tsaoil&quot; dá mbeadh cogadh ann. De réir mar ba chuimhin le Heinrich Himmler, d'ordaigh Hitler go pearsanta in Earrach na bliana 1941, agus é dóchasach i gcónaí go mbeadh an lá ag an nGearmáin, go marófaí na Giúdaigh go léir. Dúirt Himmler lena shuathaire pearsanta, [[Felix Kersten]], san am céanna, roimh an ionsaí ar an Aontas Sóivéadach, nár mhór &quot;na Giúdaigh, gach aon duine acu, a dhíothú roimh dheireadh an chogaidh. Sin é an rud atá ag teastáil ón bh''Führer''.&quot; Sa bhliain 1943, nuair a bhí breithlá an deachtóra á cheiliúradh, thug Himmler óráid do cheannairí an SS agus iad cruinnithe i bPosen ([[Poznań]] sa Pholainn), agus é ag trácht go hoscailte ar an Uileloscadh agus ar an dóigh a gcuirfí i gcrích é. Is éadócha go ndéanfadh sé a leithéid gan faomhadh soiléir a fháil roimh ré ón bh''Führer''.

Thairis sin, tá tuairiscí ann ó dhaoine a bhí i bhfianaise Hitler nuair a bhí sé ag tagairt do mhionsonraí an Uilelosctha. Dúirt a ghiolla [[Heinz Linge]] agus a aidiúnach [[Otto Günsche]] go gairid i ndiaidh an chogaidh go raibh spéis mhór aige sna seomraí gáis agus sa dóigh a n-oibrítí iad. Chuireadh Himmler mionsamhlacha agus gormchlónna de na campaí báis faoina bhráid, agus d'ordaigh Hitler &quot;iomlán an scóid&quot; a ligean leis na dearthóirí.

=== Scéim na hEotanáise ===

Más deacair féin milleán Hitler san Uileloscadh a dhearbhú, níl aon amhras ann go raibh sé ciontach go pearsanta i gcoir mhór eile de chuid na Naitsithe. I Mí Dheireadh Fómhair sa bhliain 1939, shínigh sé an t-ordú le &quot;[[scéim T4]]&quot;, mar a thugtar uirthi, a chur i gcrích. Mar sin, chuir sé ar chumas na ndaoine a bhí i mbun na scéime daoine a mharú a bhí easlán ó thaobh an choirp nó na hintinne de, nó &quot;daoine nárbh fhiú a fhágáil ina mbeo&quot; (''lebensunwertes Leben''), mar a deirtí i mbéarlagair na hidé-eolaíochta. &quot;[[Eotanáis]]&quot; nó bás faoisimh a thugtaí ar an dúnmharfóireacht seo go hoifigiúil.

Ba le [[Philipp Bouhler]], a bhí i gceannas ar oifig phearsanta Hitler i bpáirtí na Naitsithe (''Führerkanzlei''), a thit sé scéim na heotanáise a thabhairt i gcrann. D'iompaigh sé tithe téarnaimh agus banaltrais ina dtithe báis. Sa Ghearmáin féin, maraíodh beagnach 190 000 duine a raibh máchail éigin orthu - [[titimeas]], mar shampla. Tachtadh cuid acu le gás cosúil leis na cimí sna campaí géibhinn, cuid eile tugadh nimh de chineál eile dóibh, bhí dornán ann a lámhachadh scun scan, agus fágadh dream eile fós gan bia go dtí go bhfuair siad bás le hocras. Is deacair a fháil amach, cé mhéid a básaíodh ar an dóigh seo sa chuid den Eoraip a bhí forghafa ag na trúpaí Gearmánacha.

Fuair eaglaisigh sa Ghearmáin amach faoi scéim na heotanáise agus cháin siad í go poiblí - is fiú [[Clemens August von Galen]], easpag Caitliceach [[Münster]], a ainmniú mar dhuine acu - agus b'éigean don [[SS]] tuilleadh rúndachta a chleachtadh leis an scéim a leanúint. I ndeireadh an chogaidh, bhí duine as gach beirt de na heasláin sna tithe banaltrais agus téarnaimh curtha chun báis. Ócáid oiliúna ab ea scéim na heotanáise do thascfhórsaí an SS le haghaidh an ródaigh a bhítí a ullmhú do na Giúdaigh.

=== An Téisclim Chogaidh ===

Cosúil le polaiteoirí daonlathacha Phoblacht Weimar féin, bhí Hitler ag iarraidh conradh síochána Versailles a athbhreithniú nó a chur ar ceal. Murab ionann agus iad siúd, áfach, ní raibh sé sásta le canálacha na taidhleoireachta amhán, - chuir sé an cogadh san áireamh chomh maith.

Ní raibh an cogadh ar an gclár oibre go fóill, nó bhí na cumhachtaí Eorpacha eile sásta a lán a ghéilleadh do Hilter. Mar shampla, shínigh an Bhreatain Mhór an Conradh Angla-Ghearmánach um Chúrsaí Cabhlaigh leis an nGearmáin, agus shocraigh an Pholainn conradh neamhionsaithe leis na Gearmánaigh sa bhliain 1934. Sa bhliain chéanna, d'ardaigh an Ghearmáin an buiséad cogaidh thar na srianta a cuireadh leis i gconradh síochána na bliana 1919, agus dhá bhliain ina dhiaidh sin, chuaigh Hitler chun diúnais ar an gconradh síochána arís, nuair a ghabh fórsaí na Gearmáine na tailte dí-mhíleataithe taobh thiar den Réin. Go dtí sin, ní raibh cead isteach ag an arm Gearmánach sa chuid sin den tír. Cé go raibh an Ghearmáin ag sárú an chonartha glan oscartha leis an gcineál seo gníomhartha, níor tharraing na cumhachtaí eile aon challán.

Níor ghabh Hitler leor le hathbhreithniú Chonradh Versailles amháin, nó bhí sé inbharúla go raibh, fiú, teorainneacha na Gearmáine ''roimh'' an Chéad Chogadh Domhanda róchúng don náisiún. Cé go raibh sé ag cur béime ar an tsíocháin ina chuid óráidíochta, bhí sé ag ullmhú cogaidh cheana féin.

Nuair a fuair an sean-Uachtarán Hindenburg bás sa bhliain 1934, chuir Hitler in iúl dá chuid ginearál go raibh sé meáite an Ghearmáin a dhéanamh inniúil chun cogaidh sula mbeadh cúig bliana thart. Leis an gcuspóir seo a bhaint amach, chuir sé an coinscríobh i bhfeidhm arís sa bhliain 1935, agus an bhliain a bhí chugainn d'fhógair sé plean ceithre mblian chun treisiú leis na fórsaí armtha. Bhí athbheochan eacnamúil na Gearmáine ón mbliain 1933 ar aghaidh go mór mór i dtuilleamaí scéimeanna stáit le hobair a sholáthar, scéimeanna a bhí bunaithe ar an tseirbhís éigeantach oibre (''[[Arbeitsdienst]]'') agus ar an téisclim chogaidh.

Bhí meáiteacht Hitler i gcúrsaí an pholasaí eachtraigh le haithint ó Mhí Dheireadh Fómhair na bliana 1933 amach, nuair a d'éirigh an Ghearmáin as na comhchainteanna dí-armála leis an mBreatain Mhór agus leis an bhFrainc. San am céanna, d'fhág an Ghearmáin slán ag Conradh na Náisiún chomh maith. Sa bhliain 1934, dhúnmharaigh na Naitsithe áitiúla Seansailéir na hOstaire [[Engelbert Dollfuss]], agus tacaíocht acu ó Hitler, nó bhí siad ag iarraidh teacht i gcumhacht san Ostair agus an tír a nascadh leis an nGearmáin, [[Anschluss|scéim]] nár éirigh léi go fóill san am sin. Cosúil leis sin, bhí Hitler ag tacú le [[Francisco Franco|Franco]] i gCogadh Cathartha na Spáinne ón mbliain 1936 ar aghaidh. Cuidiú tábhachtach ab ea é le Franco na heitleáin Ghearmánacha - &quot;Léigiún na gCondar&quot; - a chuir Hitler go dtí an Spáinn, ach is dócha gurbh é an cleachtadh cogaidh dá chuid eitleoirí ba mhó a bhí ag teastáil ón deachtóir Gearmánach. Ar an gcúigiú lá de Mhí na Samhna 1937, chuir Hitler na ginearáil in eolas a chuid pleananna cogaidh. Dúirt sé go hoscailte &quot;gurbh é an cogadh an t-aon fhreagra ar cheist na Gearmáine&quot;, agus é ag tabhairt le tuiscint go gcaithfí an chéad seans eile a thapú leis an tSeicslóvaic agus an Ostair a ghabháil.

I Mí na Márta 1938, d'éirigh le Hitler an Ostair a iompú ina cúige Gearmánach, &quot;Ostmark&quot; (&quot;Na Críocha Thoir&quot;) mar a baisteadh uirthi. I Mí Dheireadh Fómhair, d'éiligh sé go dtabharfadh an tSeicslóvaic na tailte in aice leis an teorainn - ''Sudeten'' - don Ghearmáin, ós rud é gur Gearmáinis ba mhó a bhí á labhairt ag muintir na gcríoch seo. Ós rud é go raibh conradh comhghuaillíochta ag an tSeicslóvaic leis an bhFrainc agus le Sasana, bhí cogadh ag bagairt san am sin féin. Bhí Mussolini inbharúla nach raibh an Iodáil ullamh don chogadh go fóill, agus chuaigh seisean ag déanamh idirghabhála. Dá thoradh sin, tháinig Príomh-Airí na Breataine Móire agus na Fraince, [[Neville Chamberlain]] agus [[Édouard Daladier]], go München le haghaidh comhchainteanna le Hitler. Ní raibh siadsan den tuairim, ach an oiread, go mbeadh a dtíortha in ann ag an gcogadh, agus mar sin, bhí siad géilliúil d'éilimh Hitler. Mar sin, d'fhág siad cead aige na críocha ag an teorainn a ghabháil. Cé gur chuir Hitler urra le slándáil na Seicshlovaice, ní raibh sé mall ag briseadh a ghealltanais. I Mí na Márta 1939, chuir sé deireadh leis an tSeicslóvaic mar thír neamhspleách. Chuidigh sé leis na náisiúnaithe Slóvacacha a leath féin den tír a iompú ina &quot;stát neamhspleách&quot; faoi choimirce na Gearmáine - le fírinne, ní raibh an stát seo neamhspleách ar an nGearmáin ar aon nós. An chuid eile den tSeicslóvaic, hiompaíodh ina &quot;coimirceas&quot; í, is é sin, níor fágadh oiread is cuma an neamhspleáchais uirthi.

Nuair a bhí an tSeicslóvaic curtha de dhroim an tsaoil, dúirt Hitler in óráid a thug sé don ''Reichstag'' go raibh a dóthain tailte ag an nGearmáin anois. Mar sin féin, cúpla mí ina dhiaidh sin, thosaigh sé ag éileamh go gcuirfí Danzig leis an nGearmáin - san am sin, bhí an chathair seo ina Saor-Chathair a raibh stádas an stáit neamhspleách aici. I Mí Lúnasa 1939, shínigh sé conradh - [[Conradh Ribbentrop agus Molotov|Conradh]] [[Joachim von Ribbentrop|Ribbentrop]] agus [[Vyacheslav Molotov|Molotov]] - leis an Aontas Sóivéadach inar socraíodh go mbeadh iarthar na Polainn ag titim leis an nGearmáin dá gcuirfí &quot;cuma nua ar na tíortha&quot; in Oirthear na hEorpa. Nuair a chuaigh sé ag éileamh a chuid féin den Pholainn, phléasc an Dara Cogadh Domhanda amach. Ar an gcogadh seo a bhí sé meáite ón lá ar tháinig sé i gcumhacht sa Ghearmáin. An dóigh ar iompair sé é féin ón gcruinniú mullaigh i München ar aghaidh, áfach, chuaigh sé i gcion ar lucht rialtais na Fraince agus na Breataine Móire nárbh fhéidir muinín a bheith agat as Hitler. Dá dtabharfá dó an rud a bhí ag teastáil uaidh, ní bheadh sé i bhfad ag éileamh tuilleadh.

=== Hitler agus an Dara Cogadh Domhanda ===
[[Íomhá:Benito Mussolini and Adolf Hitler.jpg|thumb|200px|Hitler le [[Benito Mussolini]].]]
I mbreis ar dhíothú na nGiúdach, ní raibh ach aon chuspóir amháin eile ag Hitler, agus é luaite aige i Mein Kampf cheana féin, is é sin, cumhacht dhomhanda a dhéanamh den Ghearmáin. Ós rud é nach mbeadh ceachtar den dá chuid ar fáil gan an lámh láidir, bhí an cogadh ar na bacáin ó thús a dheachtóireachta. Ní raibh sé ag iarraidh na teorainneacha ó na laethanta roimh an Chéad Chogadh Domhanda a chur i bhfeidhm arís, nó bhí rud ba mhó ná sin uaidh, mar atá, Oirthear na hEorpa a choilíniú mar &quot;spás maireachtála&quot; (''Lebensraum'') don Ghearmáin. Ba é an tAontas Sóivéadach ba mhó a bheadh thíos leis na scéimeanna seo. Bhí sé ábalta an cuspóir seo a chur i bhfocail mar &quot;chath in aghaidh an Bhoilséiveachais&quot;, rud a chabhraigh leis tacaíocht a mhealladh ó pholaiteoirí Iartharacha a raibh eagla orthu roimh an gCumannachas. 

Níor thuig ceannairí Shasana agus na Fraince ach i ndiaidh ghabháltas Hitler ar an tSeicslóvaic nach raibh an cogadh in aghaidh na Gearmáine inseachanta. Thosaigh siad ag caitheamh tuilleadh airgid le téisclim chogaidh, agus iad ag iarraidh comhoibriú éigin a chur ar bun leis an Aontas Sóivéadach, ó shíl siad gurbh é an comhghuaillí nádúrtha é i gcoinne Hitler. Ní raibh cuidiú ag teacht ó Stailín, áfach. Bhí Stailín agus a Aire Gnóthaí Eachtracha, Vyacheslav Molotov, barúlach go raibh cabhair an Aontais Shóivéadaigh ag teastáil ó Shasana agus ón bhFrainc níos géire ná a mhalairt. Bhí Stailín den tuairim, fosta, go mbeadh cogadh fada tuirsiúil le cur san Iarthar, cosúil le cogadh na dtrinsí le linn an Chéad Chogadh Domhanda, agus go bhféadfadh sé a ladar a chur i gcúrsaí na hEorpa nuair a bheadh na cumhachtaí eile i ndeireadh a bpéice. Thairis sin, bhí am de dhíth air leis an [[An tArm Dearg|Arm Dearg]] a atheagrú, ó bhí sé ina phraiseach i ndiaidh na bpurguithe, agus cuid mhór de na ginearáil curtha chun báis le paranóia Stailín a shásamh.

==== An Conradh leis an Aontas Sóivéadach ====
[[Íomhá:MolotovRibbentropStalin.jpg|clé|150px|thumb|Molotov ag síniú an socrú neamhionsaithe idir na Naitsithe agus na Rúisigh i [[Moscó]] ar an [[23 Lúnasa]] [[1939]], le [[Joachim von Ribbentrop]] agus [[Stailín]] taobh thiar de.]]
Bhí a lán le gnóthú ag Stailín agus ag Hitler ar an gcomhoibriú sealadach, agus ar ndóigh, cé go raibh an chuma ag teacht ar an scéal nach mbeadh cogadh eatarthu inseachanta, theastaigh uaidh é a chur ar fionraí a fhad agus ab fhéidir. Bhí Hitler ag iarraidh cogadh an dá chathéadan a sheachaint agus an Fhrainc is Sasana a chloí sula dtabharfadh sé aghaidh ar an Rúis. Mar sin féin, tháinig sé aniar aduaidh ar an saol mór ar fad nuair a shínigh Joachim von Ribbentrop, Aire Gnóthaí Eachtracha na Gearmáine, conradh neamhionsaitheach leis na Sóivéadaigh ar an 23ú lá de Mhí Lúnasa sa bhliain 1939. Bhí sé leagtha amach in iatán rúnda an chonartha seo go ndéanfadh an Ghearmáin agus an tAontas Sóivéadach deighilt ar Oirthear na hEorpa eatarthu dá dtarlódh &quot;atheagrú na dtailte is na dteorainneacha&quot; ansin. Anois, agus é ina mhuinín nár bhaol dó ionradh Sóivéadach ar bith, bhí deis ag Hitler cogadh a chur ar an bPolainn, ar an bhFrainc agus ar an Ríocht Aontaithe.

Nuair a bhí an conradh sínithe, ba léir do chách go raibh an cogadh ag teacht. Go gairid ina dhiaidh sin, thosaigh Hitler ag éileamh ar an bPolainn go dtabharfadh sí uaithi na tailte a dtugtaí &quot;Bealach na Polainne&quot; orthu. Is amhlaidh go raibh Oirthear na Prúise, an cúige ab fhaide thoir den Ghearmáin, scartha ón gcuid eile den tír ag an &quot;mbealach&quot; seo ó shíocháin Versailles i leith. Theastaigh uaidh freisin Saorchathair Danzig - an cathairstát neamhspleách - a chur leis an nGearmáin. De réir mar a hordaíodh dóibh, bhí nuachtáin na Gearmáine ag foilsiú scéalta uafáis faoi na hionsaithe agus na dúnmharuithe ar na Gearmánaigh áitiúla sa Pholainn agus ag éileamh ar Hitler teacht chun fortachta dóibh.

==== An Cogadh ag Tosú: An tIonradh ar an bPolainn ====

San oíche idir an lá deireanach de Mhí Lúnasa agus an chéad lá de Mhí Mheán Fómhair, 1939, stáitsigh an SS &quot;ionsaí na bPolannach&quot; ar an stáisiún raidió i nGleiwitz (inniu: Gliwice) in aice le teorainn na Polainne. Bhí na hionsaitheoirí ag caitheamh sainéide Arm na Polainne, ach Gearmánaigh ab ea iad ar fad. Fir de chuid an SS a bhí iontu, ach thairis sin, bhí dornán fear ann ar thug na fir ón SS &quot;cannaí stáin&quot; orthu: cimí ó champa géibhinn ab ea iad ar gealladh dóibh go bhfaighfidís a saoirse ar ais dá nglacfaidís páirt sa stáitsiú seo. Bhí siad ag caitheamh sainéidí Polannacha freisin. Nuair a bhí an eachtra thart, áfach, maraíodh ar an toirt iad agus fágadh ina luí in aice leis an stáisiún raidió mar &quot;chruthúnas&quot; gurbh é Arm na Polainne a rinne an obair. Ar an chéad lá de Mhí Mheán Fómhair, d'fhógair Hitler go raibh na Gearmánaigh faoi ionsaí ag na Polannaigh agus go raibh na saighdiúirí Gearmánacha ag cosaint a dtíre dúchais anois. Ag 4.45 a chlog réamhnóna, thrasnaigh fronta leathan de dhíormaí Gearmánacha teorainn na Polainne, agus bhí an Dara Cogadh Domhanda tosaithe.

Chuir na Polannaigh go fíochmhar in aghaidh an ionsaitheora, ach ar an 17ú lá de Mhí Meán Fómhair, mhairseáil na díormaí Rúiseacha isteach anoir, agus bhí port na Polannaigh seinnte. Mar a bhí socraithe roimh ré i gConradh Ribbentrop agus Molotov, dheighil Hitler agus Stailín an Pholainn eatarthu. Go gairid ina dhiaidh sin, [[Cogadh an Gheimhridh|d'ionsaigh na Rúisigh an Fhionlainn]], a bhí fágtha acu sa Chonradh. Níor éirigh leis na díormaí Rúiseacha an Fhionlainn a chur faoi chois, áfach, agus is é an tátal a bhain Hitler as an scéal ná nach mbeadh mórán maithe i Stailín mar chéile comhraic. 

==== Cath na Breataine ====

Sa bhliain 1940, chuaigh arm Hitler ó bhua go bua. D'éirigh leis an nGearmáin sraith fhada de thíortha a chur faoi chois in Iarthar na hEorpa: an Danmhairg, an Iorua, an Bheilg, an Ollainn, Lucsamburg, agus an Fhrainc. Níor thóg sé mórán ama ar Arm na Gearmáine na tíortha seo a chloí agus a fhorghabháil. 

Sa Ríocht Aontaithe, tháinig Winston Churchill in áit Neville Chamberlain faoi seo, agus é i bhfad ní ba déine i leith na Gearmáine ná a réamhtheachtaí. Bhí Churchill ag éileamh polasaí neamhghéilliúil in aghaidh Hitler ón mbliain 1933 i leith. Maidir le Hitler féin, bhí dearcadh sách cairdiúil aige ar Shasana ar dtús, nó bhí sé ag adhradh choilíneachas na Breataine Móire, agus é den bharúil gur chóir dó comhoibriú léi. Is é an tairiscint a thug Hitler do na Sasanaigh ná an domhan a dheighilt eatarthu: d'fhágfadh sé cead a gcinn agus a gcos acu ina nImpireacht féin, dá bhféadfadh sé an Eoraip a choinneáil aige féin. Cé nach raibh róchuma ar chás na Breataine Móire, dhiúltaigh Churchill glan oscartha d'aon chomhréiteach le Hitler.

I bhfómhar na bliana 1940, rinne aerfhórsa na Gearmáine, an [[Luftwaffe]], iarracht forlámhas spéire na Breataine Móire a bhaint de na Sasanaigh. D'éirigh ina chogadh dearg idir na Gearmánaigh agus na Sasanaigh, ach sa deireadh thiar, b'iad na Sasanaigh a ghnóthaigh an cath seo - Cath na Breataine. Ba é sin an chéad uair a briseadh aon mhórchath ar an nGearmáin sa chogadh. An plean a bhí ag Hitler trúpaí Gearmánacha a chur i dtír i ndeisceart Shasana, is é sin, &quot;Oibríocht Seelöwe&quot;, b'éigean dó é a chur i leataobh. Ina áit sin, ghlac Hitler leis nár bhaol dó Sasana i láthair na huaire, agus chrom sé ar fhíor-chuspóir a chogaidh, is é sin, an t-ionradh soir.

==== Ag Dul Soir ====

Ar dtús, tháinig díormaí na Gearmáine chun fortachta do [[Benito Mussolini|Mussolini]] a bhí díreach ag iarraidh an Ghréig a chur faoi chois, rud nach raibh ag éirí lena chuid fórsaí. Theastaigh ó Hitler na tíortha Balcánacha go léir a fhorghabháil le taobh theas an chathéadain in aghaidh an Aontais Shóivéadaigh a choinneáil faoi smacht. Thosaigh an t-ionsaí ar an Aontas Sóivéadach - &quot;Oibríocht Barbarossa&quot; ar an 22ú lá de Mhí Iúil, 1941. Rinne bolscaireacht na Naitsithe idéalú ar an ionradh seo mar &quot;chath an Iarthair in aghaidh dhorchadas na hÁise agus an Oirthir&quot;. Cuireadh béim ar leith ar chomh barbartha is a bhí na Rúisigh agus ar ról na &quot;mBoilséiveach Giúdach&quot; i bhforbairt an chórais Chumannaigh. Tugadh le fios, fosta, go raibh Hitler leis na Sóivéadaigh a shaoradh ó bhráca an Bhoilséiveachais, ach tríd is tríd, cogadh díothúcháin a bhí ann, an chuid is mó. Cé go raibh fórsaí armtha na Gearmáine ag comhoibriú in áiteanna le náisiúnaithe frith-Rúiseacha a raibh ag teastáil uathu a dteanga agus a gcultúr a chur chun cinn i ndiaidh dóibh saoirse a fháil ó chuingir an Aontais Shóivéadaigh, is é an plean a bhí ag Hitler na náisiúntachtaí seo a chur i ndaoirse agus an tsibhialtacht, an léamh agus an scríbhneoireacht féin a bhaint díobh sa deireadh thiar thall. Ar ndóigh, bhí Hitler meáite ar na Giúdaigh san Aontas Sóivéadach a mharú scun scan. 

Ar dtús, d'éirigh le Hitler go gleoite, ach i Mí na Nollag 1941, chuaigh an fórsa ionraidh in abar nuair a bhí sé ag druidim isteach le Moscó. Faoin am céanna, d'ionsaigh an tSeapáin, comhghuaillí na Gearmáine sa Chian-Oirthear, bunáit chabhlaigh na Stát Aontaithe i Haváí, Pearl Harbor, gan súil gan choinne, agus tarraingíodh na Meiriceánaigh isteach sa chogadh. Le teann dlúthpháirtíochta leis an gcomhghuaillí, d'fhógair Hitler cogadh do na Stáit Aontaithe ar an 11ú lá de Mhí na Nollag. Ar an 19ú lá de Mhí na Nollag, ghlac sé chuige féin ardcheannasaíocht na bhfórsaí armtha. D'éirigh leis an Wehrmacht cromadh ar ais ar an ionsaí sa bhliain 1942, ach ansin, i dtús na bliana 1943, briseadh an cath ar na Gearmánaigh i Stalingrad. Ba é sin an díomua ba mhó a d'éirigh don Wehrmacht go nuige sin, agus b'ansin a casadh taoide an chogaidh in aghaidh Hitler. Ba é Hitler féin ba chiontaí sa díomua seo, nó choisc sé ar na fórsaí cúlú ó Stalingrad. Mar sin, níor tharraing siad siar in am, agus an chuid acu nach bhfuair bás sa teagmháil, ghéill siad iad féin do na Rúisigh agus cimíodh iad.

==== An Cogadh ag Teip ar Hitler ====

Sa bhliain chéanna, d'éirigh le heitleáin na gComhghuaillithe forlámhas spéire na Gearmáine a bhaint d'aerfhórsa Hitler, an ''[[Luftwaffe]]''. Ansin, thosaigh na Sasanaigh ag buamáil chathracha na tíre ón aer, agus chuaigh eirleach agus ródach millteanach orthu. Is féidir cuid den mhilleán a chur ar Hitler, áfach, nó in áit aerárthaí éadroma trodaíochta a thógáil, bhí tionsclaíocht eitleán na Gearmáine ag táirgeadh buamadóirí troma nach raibh aon mhaith iontu leis na cathracha a chosaint.

Ar an 6ú lá de Mhí an Mheithimh sa bhliain 1944, chuaigh fórsaí armtha na gComhghuaillithe i dtír sa Normandie in iarthar na Fraince. Bhí an Ghearmáin idir dhá chathéadan anois. Cé go raibh sé tuigthe ag Hitler chomh luath leis an mbliain 1943 go raibh an cogadh teipthe air, níor éirigh sé as. Mhair Arm na Gearmáine ag troid beag beann ar an drocháit ina raibh sé, agus Hitler ag áitiú ar na saighdiúirí gur náire shaolta a bheadh ann géilleadh don namhaid. Ní dhearna sé, áfach, ach líon na dtaismeach agus fulaingt na ndaoine a uasmhéidiú.

Sa deireadh thiar, chinn an deachtóir lámh a chur ina bhás féin. Bhí saighdiúirí na gcomhghuaillithe Iartharacha tagtha a fhad leis an abhainn úd Elbe, agus na Rúisigh istigh i mBeirlín cheana féin. Lena chuid idéanna a chur i gcrích, bhí Hitler tar éis cogadh a chur inar cailleadh timpeall is caoga cúig mhilliún duine, fiche milliún acu san Aontas Sóivéadach. Fágadh na milliúin eile ar leathchos, ar leathlámh, ar leathshúil nó faoi léan ar dhóigh éigin eile, agus tuilleadh fós ina mbaintreacha, ina ndilleachtaí nó ina bhfánaithe nach bhféadfadh filleadh ar fhód a ndúchais choíche arís. Scoilteadh an Ghearmáin féin ina dhá leath, baineadh cuid mhór tailte di a bronnadh ar an bPolainn nó a cuireadh leis an Aontas Sóivéadach, agus ba é an tAontas sin a choinnigh leath oirthir na hEorpa faoi dhiansmacht go deireadh na n-ochtóidí.

==== Bás Hitler ====

Ní raibh coimpléasc capaill ag Hitler riamh, agus ag druidim chun deiridh don chogadh ní raibh sláinte an deachtóra ach ag dul chun donais. Creidtear inniu go raibh [[galar Parkinson]] air, agus é ag éirí [[Néaltrú|néaltraithe]] chomh maith. Mar sin féin, bhí sé in ann geasa agus draíocht a chur ar na daoine ina thimpeall i gcónaí. Ar an 19ú lá de Mhárta 1945, d'eisigh sé an t-ordú ar a dtugtar an ''Nerobefehl'' go coitianta, nó &quot;ordú Nero&quot; - ordú atá ainmnithe as [[Nero]], Impire na Róimhe, faoina ndeirtear gur chuir sé an Róimh trí thine d'aon ogham. Is é an rud a d'ordaigh Hitler dá chuid trúpaí ná infreastruchtúr na Gearmáine a dhíothú de réir mar a bhí siad ag cúlú. Níor aithin sé ach an dá rogha: an bua nó an léirscrios. Ba leis na Rúisigh an todhchaí, dar le Hitler, agus ní fhéadfadh na Gearmánaigh, anois, ach stáitse na staire domhanda a fhágáil ina ndiaidh agus imeacht de dhroim an tsaoil go hiomlán. Ní raibh Albert Speer, Aire na Téisclime Cogaidh, in inmhe an t-ordú seo a scaipeadh i measc na dtrúpaí a thuilleadh, ós rud é go raibh na línte cumarsáide briste faoin am seo.

Ar an 22ú lá de Mhí Aibreáin, chlis a chuid néaróga ar Hitler, nuair a bhí sé ag cardáil an tsuímh mhíleata lena fhoireann thíos sa bhuncar. Bhí sé tar éis ordú a thabhairt do Felix Steiner, ginearál de chuid an SS, teacht chun fortachta do Bheirlín lena chuid tancanna. Bhí Steiner inbharúla go raibh na cúrsaí chomh dona is nach bhféadfadh sé a leithéid a dhéanamh, agus dhiúltaigh sé glan amach an t-ordú a chomhlíonadh. Bhí Hitler suite siúráilte anois go raibh sé ligthe síos ag an SS féin, agus nach mbeadh a dhath le déanamh ach féinmharú. Cé gur áitigh Martin Bormann, Wilhelm Keitel agus Hermann Göring air Beirlín a thréigean agus an fód deireanach a sheasamh in áit éigin eile, d'fhan Hitler san áit a raibh sé. Thug sé cead do dhaoine dá fhoireann éalú ón bpríomhchathair, agus d'fhág sé faoina ''aide de camp'', Julius Schaub, a chuid doiciméad a loscadh.

[[Íomhá:Stars &amp; Stripes &amp; Hitler Dead2.jpg|thumb|150px|Clúdach an nuachtáin ''Stars &amp; Stripes'', 2 Bealtaine 1945]]

I rith an chéad chúpla lá eile, ba é an t-ábhar ba mhó a bhí i mbéal na ndaoine i mbuncar an deachtóra ná cá raibh na Rúisigh faoi láthair agus conas a d'fhéadfá féinmharú a dhéanamh gan an iomarca a fhulaingt sula mbeidís anuas ort. Thug Hitler piollaí ciainíde do na daoine ina thimpeall lena chur ar a gcumas slán a fhágáil ag an saol seo go sciobtha. Ar an 29ú lá de Mhí Aibreáin 1945, dheachtaigh Hitler a thiomna polaitiúil agus shínigh sé uacht phearsanta. Ansin, phós sé a sheanleannán Eva Braun. An lá arna mhárach, bhain an bheirt acu greim as na piollaí ciainíde, ach scaoil Hitler piléar ina chloigeann sular thosaigh an nimh ag oibriú. 

Mar a bhí ordaithe ag Hitler roimhe sin, d'fhéach Martin Bormann in éineacht le Heinz Linge (giolla pearsanta Hitler), Otto Günsche (fear de chuid an SS a bhí ina shearbhónta míleata do Hitler), agus roinnt daoine eile de lucht freastail Hitler chuige gur cuireadh na corpáin trí thine agus gur hadhlacadh na hiarsmaí. Tháinig na saighdiúirí Sóivéadacha trasna ar na hiarsmaí ina dhiaidh sin, áfach, agus haithníodh ar na fiacla gurbh iad Hitler agus Eva Braun iad. Níor nocht na Sóivéadaigh an t-eolas seo ach i ndiaidh dheireadh an Chogaidh Fhuair, áfach. Is éard a tharla do chré na lánúine sin ná gur hadhlacadh in athuair í in aice le garastún Sóivéadach i Magdeburg. Sa bhliain 1970, áfach, chinntigh Yuri Andropov, ceannasaí na rúnseirbhíse úd [[KGB]], gur dódh na hiarsmaí arís eile agus gur caitheadh san abhainn iad.

== Cultas an ''Fhührer'' i Stát an ''Fhührer'' ==

Ó thús na fichiú haoise bhí sé de chlaontacht i stáit na hEorpa go léir dul le polaitíocht údarásúil fhrithdhaonlathach. Chuaigh an sruth seo i méadaíocht i ndiaidh an Chéad Chogadh Domhanda, ó bhain an cogadh agus an bochtanas a lean é mealladh as a lán daoine. Sa Ghearmáin, bhí cineál réamh-mhúnla do chultas an cheannasaí údarásúil ann: cultas an Impire. I ndiaidh an chogaidh, níor chreid aon duine san Impire a thuilleadh, ach nuair a d'imigh cultas an Impire, d'fhág sé bearna i gcroíthe a lán daoine sa Ghearmáin, agus iad ag dréim le ceannasaí láidir nua. Tháinig deachtóirí ceannasacha i gcumhacht sa Spáinn ([[Franco]]), san Iodáil ([[Mussolini]]) agus san Aontas Sóivéadach ([[Stailín]]).

Thosaigh cultas an cheannasaí sa Ghearmáin sách luath, fiú i bhfad sular shealbhaigh na Naitsithe an chumhacht. Nuair a thit an tóin as ceannairc an bheoirhalla i [[München]] sa bhliain 1923, is é an tátal a bhain Hitler as an iomlán ná go gcaithfeadh sé féin dul i gceannas ar an bpáirtí agus ar an nGearmáin féin gan aon údarás eile a cheadú, ó ba é sin a chinniúint. Le fírinne ní raibh cosmhuintir an pháirtí ag súil lena mhalairt uaidh. Mar sin, b'ionann cultas an cheannasaí agus comhdhlúthú an pháirtí: de réir mar a thug na baill urraim agus dílseacht do Hitler, dúnadh na ranganna agus rinneadh dearmad de na deighiltí agus de na difríochtaí idé-eolaíocha. Na héasclínte a bhí ag scoilt an pháirtí roimhe sin, ní raibh siad tábhachtach a thuilleadh. Nuair a tháinig na Naitsithe i seilbh an stáit sa bhliain 1933, níor theastaigh uathu deachtóireacht mhíleata a dhéanamh de, ach stát ceannasach. Mar sin, d'fhéach siad chuige nach mbeadh cumhacht ar bith ag aon duine eile seachas ag Hitler: nuair a fuair an tUachtarán Hindenburg bás sa bhliain 1934, níor toghadh uachtarán nua don stát, agus sa bhliain 1938, d'éirigh na hairí rialtais as a gcuid cruinnithe, ó bhí iomlán na cumhachta ag Hitler agus ag a fhoireann pé scéal é.

Is eol dúinn gur mhair an tAontas Sóivéadach beo breis is tríocha bliain i ndiaidh bhás Stailín, nuair a bhásaigh an Tríú ''Reich'' agus Adolf Hitler féin go comhuaineach. Is é is cúis leis seo ná go raibh difríochtaí prionsabálta in eagrú praiticiúil an dá dheachtóireacht. Nó bhí Hitler ag cur a ladair i ngach cineál cúrsaí, agus é ag eisiúint a chuid orduithe agus achtanna féin faoi seo is siúd. Mar sin, ní raibh an maorlathas in ann oibriú as a stuaim féin i ndiaidh a bháis. Bhí gach duine ag fanacht le horduithe oifigiúla ó Hitler, agus nuair nach raibh Hitler ann a thuilleadh, ní raibh an córas in ann maireachtáil ní ba mhó. Bhí an caidreamh neamhoifigiúil le Hitler ní ba tábhachtaí ná slabhra oifigiúil foirmeálta an cheannais. San Aontas Sóivéadach, bhí gach duine tábhachtach tar éis scolaíocht idé-eolaíoch [[Cumannachas|Chumannach]] a fháil, agus muinín áirithe acu astu féin go raibh siad in ann cinneadh ar an rud ceart as a stuaim féin. Sin é an rud a choinnigh an tAontas Sóivéadach ag imeacht ar feadh i bhfad i ndiaidh bhás Stailín.

== Leabharliosta ==
* [[William Sheridan Allen]]. ''The Nazi Seizure of Power : the Experience Of A Single German Town, 1922–1945'' by New York ; Toronto: F. Watts, 1984. ISBN 0-531-09935-0.
* [[Gisela Bock]] &quot;Racism and Sexism in Nazi Germany: Motherhood, Compulsory Sterilization, and the State&quot; from ''When Biology Became Destiny: Women in Weimar and Nazi Germany'' edited by Renate Bridenthal, Atina Grossmann, and Marion Kaplan, New York: Monthly Review Press, 1984.
* [[Karl Dietrich Bracher]]. ''The German Dictatorship; The Origins, Structure, and Effects of National Socialism''; New York, Praeger 1970.
* Michael Burleigh. ''The Third Reich: A New History'', 2002. ISBN 0-8090-9326-X. Standard scholarly history, 1918–1945.
* [[Martin Broszat]]. ''German National Socialism, 1919–1945'' translated from the German by Kurt Rosenbaum and Inge Pauli Boehm, Santa Barbara, Calif.: Clio Press, 1966.
* [[Martin Broszat]]. ''The Hitler State: The Foundation and Development Of The Internal Structure Of The Third Reich''. Translated by John W. Hiden. London: Longman, 1981. ISBN 0-582-49200-9.
* [[Richard J. Evans]]. ''The Coming of the Third Reich''. ISBN 0-14-100975-6, standard scholarly history to 1933
* [[Richard J. Evans]]. ''The Third Reich in Power'' 2005 ISBN 1-59420-074-2, scholarly history
* [[Paul Garson]]. ''Album of the Damned: Snapshots from the Third Reich'' 2008 ISBN 978-0-89733-576-8, Academy Chicago Publishers
* [[Richard Grunberger]]. ''A Social History of the Third Reich'' 1974 ISBN 0-14-013675-4.
* [[Klaus Hildebrand]]. ''The Third Reich'' London: G. Allen &amp; Unwin, 1984 ISBN 0-04-943033-5.
* [[Andreas Hillgruber]] ''Germany and the two World Wars'', Cambridge, Mass. : Harvard University Press, 1981 ISBN 0-674-35321-8.
* [[Heinz Höhne]]. ''The Order of the Death's Head: The Story of Hitler's SS.'' Translated by Richard Barry. London: Penguin Books, 1971.
* [[David Irving]]. ''Hitler's War''. London: Focal Point Publications. ISBN 1-872197-10-8.
* [[Adam Tooze]]. ''The Wages of Destruction: The Making and the Breaking of the Nazi Economy''. New York: Viking, 2006. ISBN 978-0-670-03826-8.
* [[Ian Kershaw]]. ''The Nazi Dictatorship: Problems and Perspectives of Interpretation'', 4th ed. London: Arnold, 2000. ISBN 0-340-76028-1
* [[Claudia Koonz]]. ''Mothers In The Fatherland: Women, the Family, and Nazi Politics''. New York: St. Martin's Press, 1987. ISBN 0-312-54933-4.
* [[Claudia Koonz]]. ''The Nazi Conscience''. Cambridge, Mass.: The Belknap Press of Harvard University Press, 2003.
* [[Guido Knopp]]. ''Hitler's Henchmen''. 1998. Sutton Publishing, 2005. ISBN 0-7509-3781-5.
* Christian Leitz, ed. ''The Third Reich: The Essential Readings''. Oxford, UK: Blackwell Publishers, 1999. ISBN 0-631-20700-7.
* [[Richard Overy]] &amp; [[Timothy Mason]] &quot;Debate: Germany, “Domestic Crisis” and War in 1939&quot; pages 200–240 from ''Past and Present'', Number 122, February 1989.
* Frank McDonough, Hitler and the Rise of The Nazi Party, Pearson Longman, 2003.
* [[Eric Michaud]], ''The Cult of Art in Nazi Germany'', translated by Janet Lloyd, Stanford: Stanford University Press, 2004. ISBN 0-8047-4327-4.
* [[Hans Mommsen]]. ''From Weimar to Auschwitz'' Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1991. ISBN 0-691-03198-3.
* [[Roger Moorhouse]]. ''Killing Hitler''. London: Jonathan Cape, 2006. ISBN 0-224-07121-1.
* [[Detlev Peukert]]. ''Inside Nazi Germany: Conformity, Opposition and Racism in Everyday Life''. London: Batsford, 1987. ISBN 0-7134-5217-X.
* Anthony Read. ''The Devils Disciples''. W. W. Norton &amp; Co., 2003. ISBN 0-393-04800-4.
* [[Hans Rothfels]]. ''The German Opposition to Hitler: An Assessment'' Longwood Pr Ltd: London 1948, 1961, 1963, 1970 ISBN 0-85496-119-4.
* [[William L. Shirer]]. ''[[The Rise and Fall of the Third Reich]]''. ISBN 0-671-72868-7
* [[David Schoenbaum]] ''Hitler’s Social Revolution; Class and Status in Nazi Germany, 1933-1939'', Garden City, N.Y. Doubleday, 1966.
* ''The Nazi Elite'' edited by Ronald Smelser and [[Rainer Zitelmann]], translated by Mary Fischer, New York : New York University Press, 1993, ISBN 0-8147-7950-6.
* [[Henry Ashby Turner]]. ''German Big Business and the Rise of Hitler''. New York: Oxford University Press, 1985. ISBN 0-19-503492-9.
* [[Alfred Sohn-Rethel]]. ''Economy and Class Structure of German Fascism''. London, CSE Bks, 1978. ISBN 0-906336-00-7
* Sir [[John Wheeler-Bennett]]. ''The Nemesis of Power: The German Army in Politics 1918–1945'', Palgrave Macmillan: London: 1953, 1964, 2005 ISBN 1-4039-1812-0.
* Christian Zenter and Friedemann Bedurftig. ''The [[Encyclopedia of the Third Reich]]''. Munich: Sudwest Verlag GmbH &amp; co. KG.
* [[Martin Broszat]]: ''Der Staat Hitlers. Grundlegung und Entwicklung seiner inneren Verfassung.'' dtv, Reihe Weltgeschichte des 20. Jahrhunderts (1. Auflage 1969), 12. Auflage, München 1989, ISBN 3-423-04009-2.
* [[Ian Kershaw]]: ''Hitlers Macht. Das Profil der NS-Herrschaft.'' München 1992.
* Ian Kershaw: ''Der NS-Staat – Geschichtsinterpretationen und Kontroversen im Überblick''. Rowohlt, Reinbek 1999, ISBN 3-499-60796-4.
* [[Norbert Frei]]: ''Der Führerstaat. Nationalsozialistische Herrschaft 1933 bis 1945'', 6. Auflage, München 2001, ISBN 3-423-30785-4.
* [[Klaus Hildebrand]]: ''Das Dritte Reich.'' Oldenbourg, 6. Auflage 2003, ISBN 3-486-49096-6.
* [[Richard J. Evans]]: ''Das Dritte Reich – Aufstieg.'' (Band 1 der dreibändig geplanten Geschichte des Dritten Reichs), München 2004, ISBN 3-421-05652-8.
* [[Ursula Wolf]]: [http://books.google.de/books?id=d0W1phP8rKsC&amp;pg=PA147 ''Litteris Et Patriae: Das Janusgesicht der Historie''], Franz Steiner Verlag, 1996, 516 Seiten, ISBN 3-515-06875-9, ISBN 978-3-515-06875-8.
* Michael H. Kater: [http://books.google.de/books?id=VoCHA6npCHkC&amp;pg=PA176 ''Das „Ahnenerbe“ der SS 1935–1945: Ein Beitrag zur Kulturpolitik des Dritten Reiches''], Oldenbourg Wissenschaftsverlag, 2006, 529 Seiten, ISBN 3-486-57950-9, ISBN 978-3-486-57950-5.

== Scannán ==
* Michael Kloft: ''„12 Jahre, 3 Monate, 9 Tage“ – Die Jahreschronik des Dritten Reichs'', [[Spiegel TV]], Dokumentation/Reportage, 210 Min., Deutschland 2006

== Naisc ==
{{commons|Third Reich}}
* [http://www.bpb.de/themen/3X63VA,0,0,NSStaat.html Dossier über den NS-Staat] – [[Bundeszentrale für politische Bildung]]
* [http://www.bundesarchiv.de/foxpublic/ Das Bundesarchiv]
* [http://www.ns-archiv.de/sitemap.php NS-Archiv, digitalisierte Dokumente zum Nationalsozialismus]
* [http://www.documentarchiv.de/ns.html Dokumentarchiv: Sammlung der in der NS-Zeit erlassenen Rechtsnormen]
* [http://www.axishistory.com/index.php?id=31 The Third Reich]
* [http://www.thirdreichruins.com/index.htm Third Reich in Ruins (Photos)]
* [http://www.dhm.de/lemo/html/nazi/index.html ]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gearmáin na Naitsithe| ]]
[[Catagóir:Impireachtaí]]
[[Catagóir:An Ghearmáin]]
[[Catagóir:An Dara Cogadh Domhanda]]</text>
      <sha1>onzcl3cddkbi7k0h07q18hqgxunizs2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>The Wire</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30222</id>
    <revision>
      <id>1063297</id>
      <parentid>1053197</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:44:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36088" xml:space="preserve">{{Bosca_Sonraí_Clár_teilifíse 
|ainm_cláir          = The Wire 
|íomhá               = The_Wire.jpg 
|fotheideal          =  
|seánra              = Dráma; Coiriúl 
|am_reatha           = 55-60 nóiméad
|léiritheoir         = [[David Simon]] 
|foireann            = 
|tír                 = [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]] 
|teanga              = [[Béarla]] 
|craoltóir           = [[HBO]] 
|chéad_chraoladh     = 2 Meitheamh 2002 
|craoladh_deireanach = 9 Márta 2008
|méid_séasúr         = 5
|méid_eipeasóidí     = 60
|}}
Is sraith theilifíse í '''''The Wire''''' ó na [[Stáit Aontaithe]] a leanann caraictéírí éagsúla sa chathair [[Baltimore, Maryland|Baltimore]], go háraithe na póilíní agus lucht drugaí na cathrach. Thosaigh The Wire ar [[2 Meitheamh]] [[2002]] agus cuireadh stop leis  ar [[9 Márta]] [[2008]] (an cúigiú séasúr; 60 eipeasóid san iomláin).  Bhí an tsraith á thaispeáint ar HBO i Meiriceá, agus ar [[TG4]] in Éirinn. Bhí David Simon go mór páirteach i gcruthú, scríobh agus léiríú na sraithe. Ní raibh an tsraith rathúil ag an am.

Tugann an clár léiriú réalaíoch ar saol urbach agus ag déanamh staidéar domhain ar théamaí sochpholaitiúla. Diríonn gach séasúr ar gné difriúil de chathair Baltimore. Sa chéad séasúr, trádál neamhdleathach drúgaí, ansin, an phort, rialtas na cathrach agus fadhbanna maorlathas, scoil agus na paistí, nuachtán. Deireann Simon cé go bhfuil an tsraith chuirthea ós ár gcomhair mar dráma coiriúl, tá an clár i ndáiríre cur síos fíor ar an gcathair Mhéiriceánach.&lt;ref&gt;David Simon. (2005). &quot;The Target&quot;. DVD. HBO.&lt;/ref&gt;

== Léiriú ==
Tá sé ráite ag Simon go raibh fonn air drámaíocht póilíneachta a chruthú bunaithe ar na taithí a chomhpháirtí scríbhneoireachta Ed Burns , iar-bhleachtaire dúnbhásaithe agus múinteoir scoile a d'oibrigh le Simon ar thionscadal níos luaithe a thugadh ''The Corner'' (2000) air. Is minic a chuireadh an Roinn Póilíneachta Baltimore bac ar Burns agus é ag obair ar imscrúduithe fada ar dhéileálaithe drugaí foréigneacha a úsáideann teicneolaíocht faireachais. Chonaic Simon cosúlachtaí lena fhadhbanna de chuid féin mar thuairisceoir póilíní don nuachtán ''The Baltimore Sun''. 

Roghnaigh Simon an seó a shuí i mBaltimore mar gheall ar an eolas a bhí aige ar an gcathair. Nuair a bhí sé ina scríbhneoir agus ina léiritheoir don chlár NBC ''Homicide: Life on the Street'', bunaithe ar a leabhar ''Homicide: A Year on the Killing Streets'' (1991), atá suite i Baltimore, bhí Simon i gcoimhlint le feidhmeannaigh líonra NBC a bhí míshásta le éadóchas an tseó. Chun na haighnis seo a sheachaint, roghnaigh Simon ''The Wire'' a thabhairt go HBO, mar gheall ar a gcaidreamh oibre maith ón sraith ''The Corner''. Bhí amhras ar HBO ar dtús faoi dhráma póilíneachta ach aontaigh sé eagrán píolótach a léiriú.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Wire : truth be told|url=http://worldcat.org/oclc/771427726|publisher=Canongate|date=2010|oclc=771427726|author=Alvarez, Rafael|journal=|volume=|issue=|pages=18–19, 35–39}}&lt;/ref&gt; Labhair Simon le méara Baltimore, ag insint dó gur theastaigh uaidh léargas gruama a thabhairt ar ghnéithe áirithe den chathair. Cuireadh fáilte roimhe obair ann arís. Dúirt sé go raibh súil aige go n-athródh an seó roinnt tuairimí lucht féachana ach nach raibh sé dóchasach go mbeadh tionchar aige ar na saincheisteanna a phléitear sa sraith.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20070313022650/http://dir.salon.com/story/ent/tv/int/2002/06/29/simon/index.html|teideal=&quot;What drugs have not destroyed, the war on them has&quot; - Salon|dáta=2007-03-13|work=web.archive.org|dátarochtana=2019-10-25}}&lt;/ref&gt;

== Téamaí ==
'''Tráchtaireacht sóisialta'''

Chuir Simon síos ar an dara séasúr mar “machnamh ar bhás na hoibre agus ar bhrath an lucht oibre Meiriceánach ... tá sé ina argóint d'aon ghnó nach gcuireann caipitleachas neamhrialaithe agus nualiobrálachas ionad an bheartais shóisialta; tá sé i gceist go ndéanfadh an caipitleachas freastal ar an líon beag daoine ar chostas an iliomad daoine.&quot;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20110523100804/http://blogs.guardian.co.uk/theguide/archives/tv_and_radio/2005/01/totally_wired.html|teideal=The Guide: Totally Wired|dáta=2011-05-23|work=web.archive.org|dátarochtana=2019-10-27}}&lt;/ref&gt; Dúirt sé freisin go ndéanann an tríú séasúr &quot;machnamh ar leasú agus leasaitheoirí, agus cibé an bhfuil aon seans go bhfuil próisis pholaitiúla, atá calctha go fada, in ann na fórsaí atá i gcoinne daoine aonair a mhaolú.&quot; Is allagóire é an tríú séasúr freisin a dhéannan comparáid soiléire idir Cogadh na hIaráice agus an cosc ar dhrugaí, a bhfuil teipthe air i dtuairim Simon agus a tháinig chun bheith ina chogadh in aghaidh fho-aicme Mheiriceá.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Is é Major Colvin a léirigh é seo, agus é ag cur in iúl do Carver go bhfuil cogadh déanta de phóilíneacht agus dá bhrí sin ní éireoidh leis a chuid aidhmeanna.

De réir an scríbhneoir Ed Burns, a bhí ag obair mar mhúinteoir scoile tar éis dó dul ar scor ó fhórsa póilíneachta Baltimore go gairid sula ndeachaigh sé ag obair le Simon, is é oideachais an téama  don cheathrú séasúr. Seachas díriú ar an gcóras scoile amháin, féachann an séasúr ar scoileanna mar chuid éadaingean den phobal a bhfuil fadhbanna taobh amuigh dá teorainneacha leo. Deir Burns go dtagann oideachas ó go leor foinsí seachas scoileanna agus gur féidir oideachas a thabhairt do leanaí ar bhealaí eile, lena n-áirítear teagmháil leis na mangairí drugaí a bhfuil siad ag obair dóibh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20081101004431/http://www.hbo.com/thewire/interviews/ed_burns.shtml|teideal=HBO: The Wire: Interview: Ed Burns|dáta=2008-11-01|work=web.archive.org|dátarochtana=2019-10-31}}&lt;/ref&gt; Measann Burns agus Simon an téama mar dheis chun iniúchadh a dhéanamh ar an gcaoi a éiríonn daoine mar na carachtair choiriúla an tseó, agus leis an argóint a léiriú nach gcúitítear obair chrua i gcónaí mar is cóir.

'''Mífheidhmiú institiúideach'''

D'aithin Simon na heagraíochtaí a cuirtear i láthair sa seó — Roinn Póilíneachta Baltimore, Halla na Cathrach, an córas oideachais, eagraíocht gáinneála drugaí Barksdale, an nuachtán Sun Baltimore, agus ceardchumann na stíbheadóirí — mar institiúidí inchomparáide. Tá siad mífheidhmiúil go léir ar bhealach éigin, agus is iondúil go ndéannann siad feall ar na carachtair a nglacann siad leo ina saol. Tá tuairim curtha in iúl ag ceann de na bleachtaireachta — “Shit rolls downhill” - a dhéanann cur síos ar an dóigh a ndéanfaidh daoine, go háirithe pearsana i sraitheanna níos airde de chuid na Roinn Póilíneachta, iarracht a n-íochtaráin a úsáid mar cheap milleáin le haghaidh aon mhór-scannail. Chuir Simon síos ar an seó mar &quot;chiniciúil faoi institiúidí&quot; cé go raibh cur chuige daonnúil aige i leith a charachtair.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://reason.com/2004/10/01/david-simon-says-2/|teideal=David Simon Says|dáta=2004-10-01|language=en-US|work=Reason.com|dátarochtana=2019-10-26}}&lt;/ref&gt; Téama lárnach a forbraíodh ar fud an tseó is ea an coimhlint idir mianta aonair agus géilleadh do spriocanna an ghrúpa.

'''Faireachais'''

Is cuid lárnach den tseó é faireachas leictreonach agus gaireas cúléisteachta á úsáid ag na póilíní — sin an chúis a bhfuil an teideal ''The Wire'' air. Chuir Salon.com síos ar an teideal mar mheafar do thaithí an lucht féachana: cuireann gaireas cúléisteachta rochtain ar domhan rúnda ar fáil do na póilíní, díreach mar a dhéanann an seó don lucht féachana.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20061119003527/http://dir.salon.com/story/ent/feature/2004/10/01/the_wire/index.html?pn=4|teideal=Everything you were afraid to ask about &quot;The Wire&quot; - Salon|dáta=2006-11-19|work=web.archive.org|dátarochtana=2019-10-27}}&lt;/ref&gt; Phléigh Simon úsáid radhairc de físfhaireachas, nó radhairc is cosúil a tógadh ón trealamh féin, chun béim a chur ar mhéid faireachais sa saol comhaimseartha agus an gá ag na carachtair leis an fhaisnéis seo a scagadh tríd.&lt;ref&gt;David Simon (2005). &quot;The Target&quot; commentary track (DVD). HBO&lt;/ref&gt;

== Achoimre ==

==== '''Séasúr 1''' ====
[[Íomhá:Baltimore neighborhoods map.png|mion|Baltimore agus a cheantair.]]
Tugann an chéad séasúr dhá mhórghrúpa carachtair isteach: Roinn Póilíneachta Baltimore agus an eagraíocht gáinneála drugaí Barksdale. Leanann an séasúr imscrúdú na bpóilíní ar an dara grúpa ar feadh a 13 eipeasóid. Cuirtear tús leis an imscrúdú nuair a bhuaileann an Bleachtaire Jimmy McNulty go príobháideach leis an mBreitheamh Daniel Phelan tar éis an t-éigiontú D'Angelo Barksdale as dúnmharú nuair a athraíonn príomhfhinné a scéal. Insíonn McNulty do Phelan gur dócha go gcur baill d'impireacht gáinneála a reáchtáil uncail D'Angelo, Avon Barksdale, imeagla ar an t-fhinné tar éis dó roinnt aghaidheanna a aithint sa triail, go háirithe an leascheannasaí, Stringer Bell. Insíonn sé freisin do Phelan nach bhfuil aon duine ag déanamh imscrúdú ar ghníomhaíocht choiriúil Barksdale, lena n-áirítear cuid mhór de mangaireacht drugaí na cathrach agus roinnt dúnmharuithe gan réiteach. Is éard a dhéanann Phelan faoin thuairisc McNulty ná gearán a dhéanamh le figiúirí sinsearacha na Roinn Póilíneachta, agus náire a chur orthu sa dóigh is go gcruthaíonn siad buíon atá dírithe ar Barksdale a imscrúdú. 

Ach, mar gheall ar mhífheidhm na roinne, níl ach síneadh é an t-imscrúdú chun an breitheamh a shuaimhniú. Leannan achrann idir-rannach den fiosrúchán iomlán idir na hoifigigh níos spreagtha sa ghrúpa agus iadsan atá os a gcionn, agus is minic a bhíonn cur isteach  ar an dara grúpa ag bagairt ar an imscrúdú. Bíonn ceannasaí na na mbleachtairí, Cedric Daniels, ina idirghabhálaí idir an dá ghrúpa atá i gcoinne a chéile. Idir an dá linn, déantar iniúchadh ar drong eagraithe agus aireach Barksdale trí charachtair ag leibhéil éagsúla laistigh de. Cuireann buíon robálaithe faoi cheannas Omar Little olc ar an eagraíocht go leanúnach, agus tá roinnt básanna mar thoradh ar an t-achrann. Ar feadh an ama, bíonn coinsias D'Angelo ag cur as dó faoina shaol coiriúlachta agus na daoine a bhíonn tionchar orthu mar gheall air. 

Is beag rath a bhí ag na póilíní le gabhálacha ar leibhéal na sráide nó le spiairí a fháil seachas Bubbles, andúileach aithnidiúil ó thaobh thiar na cathrach. Faoi dheireadh téann an t-imscrúdú treo an fhaireachais leictreonaigh, le gairis cúléisteachta agus clónna glaoirí chun na bearta slándála a dhéanann eagraíocht Barksdale a insíothlú. Tugann sé seo an imscrúdú chuig réimsí a raibh súil ag na hoifigigh ceannais iad a sheachaint, síntiúis polaitiúla san áireamh. Nuair a ghabhann na póilíní comhghleacaí de chuid Avon Barksdale agus nuair a thairgeann sé comhoibriú, ordaíonn na hoifigigh an bhuíon trap a dhéanamh chun críoch a chur leis an cás. Gortaítear an Bleachtaire Kima Greggs go dona san oibríocht, rud a spreagann freagra ródhíograiseach ón gcuid eile den roinn. Músclaíonn sé seo amhras san eagraíocht Barksdale go bhfuil siad faoi imscrúdú. 

Déanann a chairde Bodie agus Poot dúnmharú ar Wallace, ar  ordú Stringer Bell, tar éis dó a shocrúchán &quot;slán&quot; a fhágáil le gaolta agus filleadh ar Bhaltimore. Gabhtar D'Angelo Barksdale i ndeireadh na dála ag iompar cileagram de hearóin neamh-mhaolaithe, agus nuair a fhoghlaimíonn sé faoin dúnmharú Wallace, tá sé réidh le iompú in aghaidh a uncail agus Stringer. Mar sin féin, cuireann máthair D'Angelo ina luí air an déileáil a chealú agus na cúisimh a ghlacadh leis ar mhaith lena theaghlach. Éiríonn leis an bhuíon Avon a ghabháil ar mhionchúis agus faigheann siad ar cheann dá shaighdiúirí, Wee-Bey, an chuid is mó de na dúnmharuithe a admháil, cuid acu nach ndearna sé. Éalaíonn Stringer Bell ionchúiseamh agus fágtar é ag rith an impireacht Barksdale. Maidir leis na bleachtairí, is iad na torthaí dian orthu ón olc a chur ar na hoifigigh os a gcionn; tá Daniels faghta ar lár nuair atá ardú céime á thabhairt agus aistrítear McNulty ón dúnbhású go dtí na gardaí cósta. 

==== '''Séasúr 2''' ====
Mar aon lena scrúdú leanúnach ar fhadhb na ndrugaí agus an tionchar a bhíonn aige ar na bochtáin uirbeacha, scrúdaíonn an dara séasúr drochdhóigh i measc oibrithe bóna ghoirm mar atá léirithe ag stíbheadóirí i gcalafort na cathrach, nuair a tharraingítear cuid acu i smuigléireacht drugaí agus contrabhanna eile sna coimeádáin loingseoireachta a théann tríd a gcalafort. I bhfo-phlota séasúir, leanann eagraíocht Barksdale a ngáinneáil ar dhrugaí in ainneoin príosúnachta Avon, le Stringer Bell ag glacadh le níos mó cumhacht.  

Tá cloch sa mhuinchille ag McNulty dá iar-cheannasaithe as é a athshannadh chuig an gardaí cósta. Nuair a fhaightear trí bhean óg déag anaithnide marbh i gcoimeádán ag na duganna, déanann McNulty iarracht mhór chun na dúnmharuithe a chur laistigh de dhlínse a iar-cheannasaí. Idir an dá linn, téann An Maor Stan Valchek chun achrann le Frank Sobotka, cheannaire Polannach-Mheiriceánach den &quot;International Brotherhood of Stevedores&quot;, ceardchumann ficseanach na ndugairí, faoi síntiúis iomaíocha dá sean-eaglais chomharsanachta. Éilíonn Valchek buíon chun Sobotka a fhiosrú. Cuirtear agallamh ar Cedric Daniels mar bhí sé molta ag ag Prez, cliamhain an Maor Valchek, agus mar gheall ar a chuid oibre ar chás Barksdale freisin. Roghnaítear é le bheith i gceannas ar an bhuíon atá ceaptha chun Sobotka a fhiosrú; nuair a chuirtear an t-imscrúdú i gcrích tugtar a bhfocal do Daniels go haistreoidh sé suas go n-aonad speisialta le pearsanra a roghnóidh sé.   

Tá saol na n-oibrithe bóna ghoirm ag éirí níos crua agus tá an obair gann. Mar cheannaire ceardchumainn, tá Sobotka tar éis glacadh leis féin chun athbheochan a dhéanamh ar an gcalafort trí stocaireacht a dhéanamh ar pholaiteoirí chun tacú le tionscnaimh feabhsúcháin bonneagair a bhfuil géarghá leo. Gan na cistí a theastaíonn le haghaidh an chineáil tionchair seo, tá baint ag Sobotka le buíon smuigleála. Chomh maith leis seo, tá a mhac agus a nia dulta i muinín na coiriúlachta freisin, mar is beag deiseanna eile atá acu airgead a thuilleamh. Is léir do bhuíon ag fiosrú Sobotka go mbaineann na mná marbha lena n-imscrúdú, mar go raibh siad i gcoimeádán a bhí le smuigleáil tríd an gcalafort. Baineann siad úsáid arís as gaireas cúléisteachta chun an drong coireachta a insíothlú agus déanann siad go mall a mbealach suas an slabhra i dtreo 'An Gréagach', an fear mistéireach i gceannas na heagraíochta. Ach tarraingíonn Valchek an FBI isteach san imscrúdú, mar tá sé míshásta gur bhog an aird ón Sobotka. Tá brathadóir ag 'An Gréagach' taobh istigh den FBI agus tosaíonn sé deireadh a chur lena chuid ceangail le Baltimore nuair a fhoghlaimíonn sé faoin imscrúdú.   

Nuair a éiríonn argóint foréigneach faoi earraí goidte, cúisítear mac fiáin Sobotka, Ziggy, i ndúnmharú íochtarán an Ghréagaigh. Gabhtar Sobotka féin as smuigleáil; aontaíonn sé a bheith ag obair leis na póilíní chun cabhrú lena mhac, agus atá sé aitheanta aige gur mhíchearta a chuid ghníomhartha. Tá an scéal curtha in iúl don Gréagach trína bhrathadóir laistigh den FBI agus dúnmharaíonn siad Sobotka. Le cás na dúnbhásuithe trí bhean déag réitithe, críochnaíonn an t-imscrúdú, ach tá an fear a rinne é marbh cheana féin. Gabhtar roinnt smuigléirí drugaí agus figiúirí meánleibhéil atá ceangailte leis An Gréagach, ach éalaíonn sé féin agus a leascheannasaí neamhchúisithe agus neamhaitheanta. Tá An Maor Valchek sásta gur gabhadh Sobotka; measann na hoifigigh ceannais gur éirigh go maith leis an gcás, ach feictear mar theip ag baill na buíne é.     

Téann an eagraíocht Barksdale ar aghaidh lena cuid gnó faoi Stringer agus caitheann Avon agus D'Angelo Barksdale seal i bpríosún. Socraíonn D'Angelo naisc a ghearradh lena theaghlach nuair a eagraíonn a uncail bás roinnt príosúnach agus cuireann sé an milleán ar gharda éillitheach chun a phianbhreith a ísliú. Faoi dheireadh, ordaíonn Stringer D'Angelo a chur chun báis, agus an dúnmharú a eagrú le feiceáil mar fhéinmharú. Níl a fhios ag Avon faoin chealg Stringer agus caoineann sé a nia.     

Tá Stringer ag streachailt chomh maith, deighilte ón soláthraithe Avon i Nua-Eabhrac agus é fágtha le drochtháirgí drugaí, agus íad ag éirí níos measa. Téann sé arís laistiar d'Avon, ag tabhairt leath de chríoch is ansa le Avon do iomaitheoir darb ainm Proposition Joe mar mhalairt ar sciar dá sholáthar. Faoi mar a tharlaíonn, tagann an soláthar seo ón Gréagach. Síleann Avon, gan a bheith ar an eolas faoin socrú, go bhfuil Joe agus mangairí eile ag bogadh isteach ina chríoch toisc nach bhfuil go leor fir crua ag an eagraíocht Barksdale. Baineann sé úsáid as a naisc Nua-Eabhrac chun feallmharfóir baolach a fhostú darb ainm Brother Mouzone. Chun fáil réidh le Mouzone, buaileann Stringer bob ar a shean-namhaid Omar, ag cur ina luí ar go bhfuil freagrach ag Mouzone as dúnmharú agus céasadh a leannán ina n-achrann sa chéad séasúr. Ag iarraidh díoltas a bhaint amach, scaoileann Omar Mouzone ach, nuair a thuigeann sé go d'inis Stringer bréag dó, glaonn sé 911. Tagann Mouzone chuige féin ón lámhach agus imíonn sé ó Bhaltimore, agus tá Stringer (le aontú Avon anois) in ann leanúint dá shocrú le Proposition Joe.     

==== '''Séasúr 3''' ====
Téann an fócas ar ais chuig an eagraíocht Barksdale sa tríú séasúr. Leathann an scóip chun an saol polaitiúil na cathrach a chur san áireamh. Tugtar fo-phlota nua isteach chun iniúchadh a dhéanamh ar na hiarmhairtí dearfacha a d'fhéadfadh a bheith le drugaí neamhdhleathacha a dhéanamh &quot;dleathach&quot; (agus de bharr seo gníomhaíochtaí neamhdhleathacha eile, ar nós striapachas) laistigh de theorainneacha teoranta cúpla bloc cathrach neamháitrithe, ar a dtugtar &quot;Hamsterdam&quot;. Cosúil le [[Amstardam]], is iad na buntáistí atá curtha i gcás ná laghdú ar choireacht sráide ar fud na cathrach agus for-rochtain mhéadaithe ar sheirbhísí sláinte agus sóisialta do dhaoine leochaileacha.     

Fágann scartáil na túir árasán a bhí mar phríomhchríoch eagraíochta Barksdale a gcuid déileálaithe ar ais ar shráideanna Baltimore. Leanann Stringer Bell lena athchóiriú ar an eagraíocht trí chomhoibriú le barúin drugaí eile, ag roinnt críoch, táirgí drugaí agus brabúis lena chéile. Diúltaíonn go grod Marlo Stanfield, ceannaire drong nua atá ag fás, togra comhoibrithe ó Stringer Bell. I gcoinne chomhairle Stringer, socraíonn Avon críoch Marlo a thógáil le fórsa agus téann an dá bhuíon i gcogadh fearainn nimhneach le maruithe iomadúla. Leanann Omar Little leis an eagraíocht Barksdale a robáil nuair is féidir. Ag comhoibriú lena bhuachaill nua Dante agus beirt bhan, is fadhb thromchúiseach arís é. Mar gheall ar an bhforéigean a bhaineann leis na heachtraí seo, is rogha soiléir imscrúdaithe é na dronganna drugaí don aonad Cedric Daniels.     

Tosaíonn an Comhairleoir Tommy Carcetti é féin a ullmhú féin le haghaidh feachtas toghchánaíochta méarachta. Déanann sé ionramháil ar comhghleacaí chun seasamh i gcoinne an mhéara chun an vóta Mheiriceánach Afracach a scoilt, faigheann sé bainisteoir feachtais cumasach agus tosaíonn sé ag déanamh ceannlínte dó féin. Ag teacht go deireadh a ghairm mar phóilín, tá Major Howard &quot;Bunny&quot; Colvin ón Western District ag iarracht fíorathrú a dhéanamh ar na comharsanachtaí trioblóideacha a raibh sé freagrach astu le fada. Gan eolas ag ceannas lárnach, bunaíonn Colvin ceantair ina ndéanfadh póilíní monatóireacht, gan pionós a chur, ar thrádáil na ndrugaí. Cuireann na póilíní crua ar fhoréigean sna ceantair seo agus ar gháinneáil ar dhrugaí in áiteanna eile sa chathair freisin. Le seachtainí fada, oibríonn turgnamh Colvin agus laghdaítear an choireacht ina cheantar féin. Faigheann ceannairí Colvin, na meáin agus polaiteoirí amach faoin socrú sa deireadh agus cuirtear deireadh leis an turgnamh &quot;Hamsterdam&quot;. Agus na boic mhóra spréachta, cuirtear iallach ar Colvin céim síos a ghlacadh agus scor ón Roinn Póilíní ar phinsean níos ísle. Úsáideann Tommy Carcetti an scannal chun óráid mhór a dhéanamh ag cruinniú seachtainiúil de chomhairle cathrach.      

I snáithe scéil eile, scaoiltear Dennis &quot;Cutty&quot; Wise, a bhí ina fhear crua na mangairí drugaí uair amháin, ó théarma príosúnachta ceithre bliana déag le teagmháil na heagraíochta Barksdale. Ar dtús déanann Cutty iarracht cúl a thabhairt leis an saol na coiriúlachta, go pointe áirithe chun a chaidreamh le hiar-leannán a athbhunú. Oibríonn sé mar saothraí ar feadh tamaill, ach tá deachrachtaí aige dul in oiriúint don saol mar fhear saor. Baineann sé triail as a seanshaol, ag dul ag obair do Avon. Nuair a aithníonn sé nach bhfuil de chroí aige dunmharú níos mó, éiríonn sé as an drong Barksdale. Níos déanaí, úsáideann sé maoiniú ó Avon chun trealamh nua a cheannach dá ghiomnáisiam dornálaíochta.            

Foghlaimíonn an tAonad fiosrúcháin Daniels go bhfuil Stringer ag ceannach eastát réadach agus á fhorbairt chun a bhrionglóid a bheith ina fhear gnó dlisteanach a bhaint amach. Ar eagla go scriosfaidh an cogadh fearainn fuilteach le Marlo gach rud a d’oibrigh criú Barksdale i dtreo, tugann Stringer faisnéis do Major Colvin faoin taisce arm Avon. Filleann Brother Mouzone ar ais go mBaltimore agus aimsíonn sé Omar chun dul i bpáirt le chéile. Deir Mouzone le Avon go gcaithfear éiric a bhaint amach ar a lámhach. Nuair a cuimhníonn Avon ar an gcaoi ar thug Stringer neamhaird ar a ordú gan iarracht a dhéanamh Mouzone a dhúnmharú, agus ar buile faoin dúnmharú D’Angelo  a d’admhaigh Stringer leis (gan trácht ar an dochar atá Mouzone in ann a dhéanamh dá cháil lasmuigh de Baltimore) cuireann Avon in iúl do Mouzone faoi chuairt Stringer ar a láithreán tógála an lá dár gcionn. Sáinníonn Mouzone agus Omar Stringer agus scaoileann siad marbh é.            

Insíonn Colvin do McNulty faoin cró folaigh Avon agus déanann an mhionbhuíon ruathar air, leis an bhfaisnéis a fuarthas ó dhíol gutháin indiúscartha a bhfuil gaireas cúléisteachta curtha orthu cheana féin don chriú Barksdale. Gabhadh Avon agus an chuid is mó dá íochtaráin. Tá deireadh leis an impireacht coiriúla Barksdale agus bogann criú óg Marlo isteach ina gcríoch. Leanann trádáil na ndrugaí in Iarthar Baltimore.             

==== Séasúr 4 ====
Díríonn an ceathrú séasúr ar an gcóras scoile agus ar an rás le haghaidh an mhéaracht. Scrúdaíonn sé an drong Marlo Stanfield níos grinne, atá tagtha chun smacht ar fhormhór na gáinneála i mBaltimore Thiar, agus is iad na príomhcharachtair sa fho-phlota scoile ná Dukie, Randy, Michael, agus Namond, ceathrar buachaillí as West Baltimore ag dul isteach san 'eighth grade' (dara bliain i meánscoil in Éirinn). Tá post nua ag Prez mar mhúinteoir matamaitice sa scoil chéanna. Tá Marlo fuarfhuilteach ag úsáid dúnmharaithe agus imeaglú chun cúiteamh a dhéanamh ar a dhrugaí de dhroch-chaighdeán agus neamhinniúlacht i gcúrsaí gnó. Folaíonn a íochtaráin Chris Partlow agus Snoop na híospartaigh iomadúla i foirgnimh tréigthe nach mbeidh na coirp le aimsiú go héasca. Cuireann an mhistéir faoi conas a chuaigh an oiread sin coirpigh aitheanta ar iarraidh mearbhall ar an t-aonad atá ag fiosrú Marlo agus an t-aonad dúnbhásaithe a raibh an dualgas leagtha air na dúnmharuithe (mar a glactar) a réiteach. Cuireann Marlo iallach ar Bodie teacht agus obair dó. 

Is póilín patróil anois é McNulty agus tá sé ina chónaí le Beadie Russell. Diúltaíonn sé go béasach tairiscintí poist ó Daniels atá anois i gceannas ar an &quot;Western District&quot;. Fiosraíonn na bleachtairí Kima Greggs agus Lester Freamon, mar chuid den aonad &quot;major crimes&quot; seo, síntiúis pholaitiúla Avon Barksdale agus seirbheálann siad subpoenas do roinnt príomhfhigiúirí. Dúnann an Coimisinéir Ervin Burrell a gcuid oibre ar iarratas ón Méara Clarence Royce, agus tar éis iad a chur faoi mhaoirseacht níos déine laistigh dá n-aonad, iarrann Greggs agus Freamon araon ar aistriú go dtí an rannán dúnbhásaithe. 

Idir an dá linn, tá an toghchán tosaigh méarachta ag dul isteach sa seachtainí deireanacha. Ar dtús tá cuma dochloíte ar Royce agus is cosúil go bhfuil farasbarr dosháraithe aige ar na dúshlánóirí Tommy Carcetti agus Tony Gray, le ciste feachtais mór agus ráitis tacaíochta ó pearsana móra. Titeann an feachtas Royce as a chéile, de réir mar a théann a scéiméireachta pholaitiúla féin ina choinne agus tosaíonn Carcetti ag tarraingt aird an phobail ar fhadhb coireachta na cathrach. Buann Carcetti an toghchán tosaigh. 

Téann Howard &quot;Bunny&quot; Colvin le grúpa taighde ag iarraidh staidéar a dhéanamh ar choirpigh fhéideartha sa todhchaí i measc na daltaí meánscoile. Leanann Dennis &quot;Cutty&quot; Wise ag obair le buachaillí ina seomra aclaíochta dornálaíochta, agus glacann sé le post sa scoil ag bailiú múitseálaithe. Tá cúpla rath ag Prez lena mhic léinn, ach tosaíonn cuid acu dul amú. Mar dhalta trioblóideach, baintear Namond as an rang agus cuirtear sa ghrúpa taighde é, áit a bhforbraíonn sé gean agus meas ar Colvin de réir a chéile. Nochtann Randy, i mbomaite éadóchais, eolas faoi dhúnmharú don leas-phríomhoide, rud a fhágann gur cheistíonn na póilíní é. Nuair a thógann Bubbles Sherrod, déagóir gan dídean, faoina sciathán, teipeann air ina chuid iarrachtaí an buachaill a spreagadh le filleadh ar scoil. 

Déanann Proposition Joe iarracht aighneas idir Omar Little agus Marlo a chothú chun áitiú ar Marlo dul i bpáirt leis an comharchumann. Robálann Omar Marlo agus, dá réir sin, cuireann Marlo cluain ar na póilíní ionas go ngabhtar Omar as dúnmharú. Eagraíonn sé iarrachtaí chun é a dhúnmharú i bpríosún ach éiríonn le Omar an cúiseamh a sheachaint le cabhair ó Bunk. Faigheann Omar amach gur leag Marlo an milleán air, agus goideann sé an lastas drugaí iomlán an chomharchumainn mar dhíoltas. Tá Marlo ar buile le Joe as ligean don lastas a ghoid agus éilíonn sé sásamh. Mar thoradh air sin, bunaíonn Joe cruinniú idir é agus Spiros Vondas, a mhaolaíonn hábhair imní Marlo. Tar éis dó leid a fháil maidir le nasc Joe leis na Gréagaigh, tosaíonn Marlo ag imscrúdú orthu chun níos mó a fhoghlaim faoina ról i drugaí a smuigleáil i mBaltimore. 

Tagann Freamon ar na coirp a chuir Chris agus Snoop i bhfolach. Tugann Bodie fianaise i gcoinne Marlo agus a chriú do McNulty, ach scaoiltear marbh é ag O-Dog, ball de chriú Marlo. Faigheann Sherrod bás tar éis dó vial nimh de hearóin a smúradh a d’ullmhaigh Bubbles, i ngan fhios dó, dá chráiteoir. Tugann Bubbles é féin ar láimh do na póilíní agus déanann sé iarracht é féin a chrochadh, ach maireann sé agus tugtar chuig clinic díthocsainiúcháin é. Anois tá Michael tar éis dulta isteach leis na marraitheoirí ag obair do Marlo agus tá sé i gceannas ar chúinne sráide, le Dukie ag fágáil an scoil chun obair ann. Cuirtear tine as teach Randy as a chomhoibriú leis na póilíní, rud a fhágann go bhfuil a mháthair altrama comhbhách san ospidéal agus é a sheoladh ar ais chuig ionad cónaithe. Tógann Colvin isteach Namond, a aithníonn an mhaith atá ann. Athaontaítear an t-aonad mórchoireanna ó shéasúir níos luaithe den chuid is mó, agus atosaíonn siad a n-imscrúdú ar Marlo Stanfield. 

==== Séasúr 5 ====
Díríonn an cúigiú séasúr ar na meáin agus tomhaltas meán. Léirítear leagan ficseanúil an nuachtáin [[:en:The_Baltimore_Sun|The Baltimore Sun]], agus tagann gnéithe den phlota ó imeachtaí a bhí sna ceannlínte (scannal Jayson Blair agus The New York Times, mar shampla) agus daoine a bhí ag obair ag an nuachtán. Pléann an séasúr, dar le David Simon, leis “na scéalta a insítear agus na cinn nach n-insítear, agus cén fáth go bhfanann rudaí mar atá siad.”&lt;ref&gt;Jacob Weisberg (September 13, 2006). &quot;[https://slate.com/news-and-politics/2006/09/the-wire-the-best-tv-show-ever-broadcast-on-american-television.html The Wire on Fire: Analyzing the best show on television]&quot;. Slate. p. 1.&lt;/ref&gt; Scrúdaítear ceisteanna cosúil leis an tóraíocht ar bhrabús, an laghdú ar líon na dtuairisceoirí, agus deireadh na n-uaillmhianta don iriseoireacht ardchaighdeáin, in éineacht le téama an easpa dídine.

Cúig mhí dhéag tar éis an cheathrú séasúr, caithfidh an t-aonad atá ag fiosrú Marlo Stanfield dúnadh mar gheall ar ciorruithe a rinne Méara Carcetti i mbuiséad na bpóilíní chun an t-easnamh oideachais a cheartú. Faigheann Daniels mionbhuíon chun díriú ar ionchúiseamh an tSeanadóra Clay Davis mar gheall ar éilliú. Filleann McNulty ar an aonad dúnmharaithe agus socraíonn sé acmhainní a atreorú ar ais chuig an Roinn Póilíní trí fhianaise a fhalsú chun a thabhairt le tuiscint go bhfuil dúnmharfóir srathach ag dúnmharú fir gan dídean.

Tá ciorruithe buiséid roimh an Baltimore Sun freisin agus bíonn an seomra nuachta ag streachailt an chathair a chlúdach ar bhealach sásúil, ag fágáil ar lár go leor scéalta tábhachtacha. Leanann an Coimisinéir Burrell staitisticí coireachta a fhalsú agus tugann Carcetti bata agus bóthar dó, agus é ag ullmhú Daniels a chur chun cinn mar a chomharba.

Trí dhúnmharú Butchie, meallann Marlo Stanfield a namhaid Omar Little ar ais go mBaltimore agus é tar éis dul ar scor. Múineann Proposition Joe do Stanfield conas airgead a sciúradh agus imscrúdú a sheachaint. Chomh luath agus nach bhfuil Joe úsáideach dó a thuilleadh, dúnmharaíonn Stanfield Joe le cabhair ó nia Joe, Cheese Wagstaff,  agus forghabhann sé a áit mar theagmhálaí  idir na Gréagaigh agus an Comharchumann. Leanann Michael Lee ag obair  mar fear crua do Stanfield, ag soláthar tí dá chara Dukie agus a dheartháir níos óige Bug.

Filleann Omar ar Baltimore ag lorg díoltais, ag díriú ar dhrong Stanfield, ag goid airgid agus ag scriosadh drugaí agus ag marú baill na heagraíochta chun iarracht iallach a chur ar Stanfield teacht amach ar na sráideanna. Dúnmharaítear Omar sa deireadh ag Kenard, mangaire óg Stanfield, go randamach, gan orduithe ó Stanfield.

Maíonn tuairisceoir Baltimore Sun, Scott Templeton, go ndearna an dúnmharfóir srathach a bhí cumtha ag McNulty teagmháil leis. Tá amhras ar eagarthóir Gus Haynes , ach tá Templeton mór le ceannasaithe an nuachtáin. Seanann McNulty le héileamh Templeton d’fhonn scéal an dúnmharfóra a neartaigh. Tógann an scéal móiminteam agus cuireann Carcetti a chasadh féin air, agus aird á bogadh go easpa dídine mar phríomhcheist ina fheachtas atá ar tí gobharnóir.

Tá Bubbles ag teacht chuige féin, ina chónaí in íoslach a dheirfiúr, agus é tar éis na drugaí a tabhairt suas. Déanann sé cairdeas le tuairisceoir Sun, Mike Fletcher, a scríobhann próifíl Bubbles sa deireadh. Tá Bunk bréan den scéim dúnmharfóra srathach agus iarrann sé Lester Freamon a chur ina luí ar McNulty stop a chur leis. Ina áit sin, cabhraíonn Freamon le McNulty an chealgaireacht a bhuanú agus úsáideann sé acmhainní atá curtha in áirithe don chás chun gaireas cúléisteachta mídhleathach a mhaoiniú ar Stanfield. Atosaíonn Bunk ag obair ar na dúnmharuithe sna foirgnimh tréigthe, agus mar thoradh air sin faigheann sé barántas dúnmharaithe ar Phartlow as dúnmharú leasathair Michael.

Bailíonn Freamon agus Leander Sydnor go leor fianaise chun Stanfield agus an chuid is mó dá leifteanaint shinsearacha a ghabháil, agus líon mór drugaí. Tá amhras ar Stanfield gur bhrathadóir é Michael, agus ordaíonn sé go ndúnmharófaí é. Tuigeann Michael go ndéanann siad iarracht é a mhealladh isteach i ngaiste agus maraíonn sé Snoop ina áit. Leis an eagraíocht Stanfield go dlúth sna sála air, fágann sé Bug le aintín agus tosaíonn sé ar ghairm mar robálaí nó &quot;stick-up man&quot; cosúil le Omar. Agus a ghréasán tacaíochta imithe, tá Dukie ina chónaí le andúiligh drugaí.

Insíonn McNulty do Kima Greggs faoina bhréaga chun bac a chur uirthi a cuid ama a chur amú ar an gcás. Insíonn Greggs do Daniels, a thugann an nuacht seo chuig Carcetti, in éineacht le Rhonda Pearlman, a ordaíonn go gcuirfí ceilt ar an scéal mar gheall ar thábhacht na ceiste dá fheachtas. Faightear Davis neamhchiontach, ach úsáideann Freamon bagairt ionchúiseamh feidearálach chun dúmhál a dhéanamh air le eolas a fháil. Nochtann Davis go bhfuil duine ag obair do Maurice Levy sa teach cúirte óna gceannaíonn sé go mídhleathach cóipeanna de dhíotálacha séalaithe. Deir Herc le Levy gur dócha go raibh cás Stanfield bunaithe ar gaireas cúléisteachta mídhleathach, rud a chuirfeadh an cás iomlán i gcontúirt. Tar éis do Levy é seo a léiriú do Pearlman, úsáideann sí spiaireacht Levy chun dúmhál a dhéanamh chun socrú a dhéanamh ar mhargadh pléadála dá cosantóirí. Cinntíonn Levy go scaoiltear Stanfield ar an gcoinníoll go dtéann sé ar scor go buan, agus go nglacann a chuid íochtaráin le pianbhreitheanna fada. Díolann Stanfield an nasc leis na Gréagaigh ar ais don chomharchumann agus tá pleananna aige a bheith ina fhear gnó, cé gur cosúil nach bhfuil sé in ann nó toilteanach fanacht amach ó na cúinní sráide.

De réir mar a thosaíonn iarracht an scannal a cheilt, déantar dunmarú aithrise, ach aimsiónn McNulty an duine a rinne é agus gabhann sé go tapa é. Deir Pearlman le McNulty agus Freamon nach féidir cead a thabhairt dóibh obair imscrúdaithe a dhéanamh a thuilleadh agus tugann sí foláireamh faoi chúiseamh coiriúil má chuireann an scannal ar fáil go poiblí. Roghnaíonn siad dul ar scor.  Déanann Haynes iarracht Templeton a nochtadh ach déanann na heagarthóirí bainistíochta neamhaird ar an gcumadóireacht agus tugann siad céim síos do duine ar bith atá criticiúil dá scoththuairisceoir. Cuireann Carcetti brú ar Daniels staitisticí coireachta a fhalsú chun cabhrú lena fheachtas. Diúltaíonn Daniels agus ansin éiríonn sé as a phost go ciúin le nach sceithfí a chomhad FBI.

I montáiste deireanach, féachann McNulty ar an gcathair, bainnean Freamon taitneamh as a thréimhse scoir, buann Templeton duais Pulitzer; ceaptar Carcetti mar ghobharnóir, tugtar céim síos do Haynes agus cuirtear Fletcher ina áit mar eagarthóir, ceapann Campbell Valchek mar choimisinéir na bpólíní, ceapann Carcetti Rawls mar cheannfort ar phóilíní Stáit Maryland; leanann Dukie ag úsáid hearóin agus Michael ag robáil mangairí drugaí, deantar breitheamh de Pearlman agus Daniels de aturnae; tá cead ag Bubbles teach aníos staighre agus baineann sé taitneamh as dinnéar teaghlaigh, caitheann Chris a sheal i bpríosún le Wee-Bey, leanann trádáil na ndrugaí ar aghaidh agus téann muintir Baltimore ar aghaidh lena saol.

== Tagairtí ==

{{Reflist}}

[[Catagóir:Baltimore, Maryland]]
[[Catagóir:Sraitheanna teilifíse a thosaigh i 2002]]
[[Catagóir:Sraitheanna teilifíse a chríochnaigh i 2008]]</text>
      <sha1>7eryv7iexvvotsuthdrnulofa69oysp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ordóg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30600</id>
    <revision>
      <id>1063153</id>
      <parentid>677099</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:37:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="183" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is ball den [[corp an duine|chorp]] í an '''ordóg''' atá suite ag deireadh an [[lámh|láimhe]].

[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Lámh]]</text>
      <sha1>niqz8zwa9mp9cwkj5pclzx4qjiytdlq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tractatus Logico-Philosophicus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30966</id>
    <revision>
      <id>1063311</id>
      <parentid>1061226</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10408" xml:space="preserve">[[Íomhá:Tractatus title page 1922 Harcourt.png|thumb|Tractatus Logico-Philosophicus (1922)]]
Is é an '''''Tractatus Logico-Philosophicus''''' an t-aon saothar [[fealsúnacht|fealsúnach]] amháin a d'fhoilsigh [[Ludwig Wittgenstein]], fealsamh [[An Ostair|Ostarach]], lena linn. Bhí sé de chuspóir aige a rá cén bhaint a bhí ag an teanga agus ag an réaltacht lena chéile agus céard í teorainn na heolaíochta.&lt;ref&gt;TLP 4.113&lt;/ref&gt; Aithnítear an leabhar mar cheann de na saothair fhealsúnacha is tábhachtaí den fhichiú haois. 

Scríobh Wittgenstein an ''Tractatus'' agus é ian chime cogaidh sa [[Chéad Chogadh Domhanda]]. Foilsíodh é i n[[Gearmáinis]] sa bhliain 1921 mar ''Logisch-Philosophische Abhandlung''. Ar phosaitívigh loighiciúla Chiorcal Vín, leithéidí [[Rudolf Carnap]] agus [[Friedrich Waismann]], is mó a chuaigh sé i bhfeidhm. 

Tá iomrá le stíl ghonta an leabhair. Ar éigean atá argóintí ann: ina n-áit tá ráitis atá in ainm is a bheith follasach iontu féin.
Rinne Wittgenstein a lán de smaointe an ''Tractatus'' a bhréagnú i saothair eile ina dhiaidh sin, go háirithe in ''Fiosrú Fealsúnach''. 

== Na príomhthéiseanna ==
Tá seacht bpríomhthairiscintí sa leabhar:

''Die Welt ist alles, was der Fall ist''.
:Is éard atá sa saol gach rud atá amhlaidh.
 
''Was der Fall ist, die Tatsache, ist das Bestehen von Sachverhalten''.
:Is éard atá amhlaidh (ina fhíric) fíricí a bheith ann.

''Das logische Bild der Tatsachen ist der Gedanke''.
:Is í samhlaoid loighiciúil na bhfíricí an smaoineamh. 

''Der Gedanke ist der sinnvolle Satz''.
:Is é an smaoineamh an abairt a bhfuil brí léi.

''Der Satz ist eine Wahrheitsfunktion der Elementarsätze''.
:Feidhm fírinne de na buntairiscintí is ea an tairiscint. 

''Die allgemeine Form der Wahrheitsfunktion ist: &lt;math&gt;[\bar p,\bar\xi, N(\bar\xi)]&lt;/math&gt;. Dies ist die allgemeine Form des Satzes''.
:Tá foirm ghinearálta na feidhme fírinne mar a leanas: &lt;math&gt;[\bar p,\bar\xi, N(\bar\xi)]&lt;/math&gt;. Seo í foirm ghinearálta na habairte. 

''Wovon man nicht sprechen kann, darüber muß man schweigen''.
:An rud nach féidir leat labhairt air is cóir duit gan é a lua.

== Tairiscintí ==
Agus é ag scríobh chun Bertrand Russell sa bhliain 1919, deir Wittgenstein (i dtaca leis an ''Tractatus Logico-Philosophicus'') nach iad na tairiscintí loighiciúla bun agus barr an scéil. Is éard is mó atá le cur i suim na rudaí is féidir a chur in iúl le tairiscintí, i.e. le focail (arb ionann iad agus rudaí is féidir a smaoineamh) agus na rudaí nach féidir a chur in iúl trí thairiscintí ach go gcaithfear a thaispeáint - príomhfhadhb na fealsúnachta. Is cosúil an méid sin lena ndeir sé sa Réamhrá: rud ar bith is féidir a rá is féidir é a rá go soiléir, agus pé rud nach féidir a rá caithfear gan é a lua ar chor ar bith.

Deir Wittgenstein gur rudaí misticiúla a leithéidí siúd. Is iad gnáthábhar na fealsúnachta iad, ós leis na heolaíochtaí nádúrtha a bhaineann an méid is féidir a chur in iúl le focail.

:4.1 Léiríonn na tairiscintí go bhfuil scéalta ann nó nach bhfuil ann.

:4.11 Is í iomláine na bhfíorthairiscintí iomláine na heolaíochta nádúrtha (nó corpas na n-eolaíochtaí nádúrtha).

:4.111 Ní bhaineann an fhealsúnacht leis na heolaíochtaí nádúrtha. (Caithfear go gciallaíonn an focal 'fealsúnacht' rud atá os cionn na n-eolaíochtaí nádúrtha nó thíos fúthu, seachas ina dteannta.)

Deir Wittgenstein, agus é ag déanamh tagairt don obair a rinne Frege agus Russell i gcúrsaí loighiciúlachta (rud ar cuid den fhealsúnacht é): 

:4.121 Ní féidir le tairiscintí an fhoirm loighiciúil a léiriú, ó tá sí fite fuaite iontu. An rud a shamhlaítear sna focail, ní féidir leis na focail é a léiriú. An rud a chuireann é féin in iúl trí na focail, ní féidir linn é a léiriú de réir na bhfocal. Nochtann tairiscintí foirm loighiciúil na réaltachta.

:5.132 Má leanann p q, tig liom a bhaint de thátal as go bhfuil q ann, agus q a bhaint as p. Ní féidir nádúr an infeiris a thuiscint ach de réir an dá thairiscint. Níl de bhunús leis an infeireas ach amháin na tairiscintí féin. Níl ciall le &quot;dlíthe an infeiris&quot; mar atá siad le fáil i saothar Frege agus Russell, dlíthe atá in ainm is údarás a chur le hinfeiris, ach nach bhfuil gá leo.

== Ciorcal Vín ==
Shíl [[Ciorcal Vín]], tríd is tríd, nach raibh ciall ach le habairtí a d'fhéadfaí a fhíorú go heimpíreach, agus dá bhrí sin chaith siad an gnáthdhioscúrsa meitifisiceach agus eiticiúil i dtraipisí. B'in í an bharúil a bhí ag an bhfealsamh Rudolf Carnap, mar shampla. Shíl sé gurb éard a bhí le tuiscint as saothar Wittgenstein gur obair meitealoighiciúil í an fhealsúnacht agus í le déanamh ar son na heipistéimeolaíochta eolaíche. Chum sé tionscadal comhréire loighiciúla agus é de chuspóir aige athchruthú foirmeálta réasúnaithe eolaíche a sholáthar d'fhealsúna chun go dtabharfaí léargás ar an difríocht idir bréagcheisteanna (a bhaineann le cúrsaí teanga) agus fíorcheisteanna eolaíocha (a bhaineann leis an saol ó taobh na teoirice de). Dá n-aithneofaí gur roghnú teanga a bhí i gceist i gconspóid b'fhéidir í a réiteach go praiticiúil.

Is dócha nach ionann tuairimí Heidegger agus bundearcadh Wittgenstein. Bhí bá aige siúd, mar shampla, le dearcadh Heidegger, ach lochtaigh Carnap saothar Heidegger go dian agus d'aithin gur mhór idir é féin agus Wittgenstein i gcúrsaí fealsúnachta. 
Deir Carnap go raibh cosúlacht idir dearcadh Wittgenstein i leith daoine agus dearcadh ealaíontóra nó fáidh. Ba dhóigh leat go dtagadh léirstean chuige mar a thiocfadh foilsiú diaga, agus nach gcuirfeadh sé suas le haon dianscrúdú.

== Rudaí abhus agus rudaí thall ==

Ní raibh d'aidhm ag Wittgenstein sa ''Tractatus'' meitealoighic a dhéanamh den fhealsúnacht (is dócha gur shíl sé gur chóir anailís teanga eolaí a fhágáil faoi na heolaigh féin) ach ábhar fealsúnach a dhéanamh de gach rud atá taobh amuigh den eolaíocht agus, dá bhrí sin, taobh amuigh den teanga. Scríobh sé go raibh bunús eiticiúil leis an leabhar, agus go raibh an leabhar roinnte ina dhá chuid: an ceann a bhí ann agus an ceann a bhí gan scríobh. Ba í an dara ceann úd an chuid ba thábhachtaí. 

Deir 6.51 gur rud tarchéimnitheach í an [[eitic]]. Ní féidir í a scrúdú leis an teanga, ós saghas aeistéitice í agus nach féidir í a chur in iúl. Thosaigh sé ag caint ar an [[toil]], ar an saol eile agus ar Dhia, agus deir nach féidir trácht orthu gan drochúsáid a bhaint as an loighic. Ní bhaineann teanga na loighce ach leis an saol, agus níl ciall le haon díospóireacht faoi rudaí &quot;misteacha,&quot; faoi rudaí atá lasmuigh de shaol na suibiachta [[meitifisic]]iúla. Is féidir a thuiscint as seo nach féidir an eitic, an mheitisic agus réimsí eile de chuid na fealsúnachta a phlé. Ní bhíonn brí lena leithéid d'iarracht, ná leis an iarracht a thugann seisean ar an teanga féin a mhíniú. Tugann sé le fios go gcaithfear an fhealsúnacht féin a chaitheamh i dtraipisí faoi dheireadh, mar nach mbaineann modhanna na loighce le pé rud atá lastall den saol. 

Is le hadamhachas loighciúil an leabhair is mó atá iomrá, b'fhéidir: 

:Ní sa saol ach fíricí neamhspleácha adamhacha - cúrsaí áirithe atá ann - agus as iad seo a dhéantar fíricí níos toirtiúla.

:Is éard atá sa teanga tairiscintí adamhacha agus ansin cinn níos mó a fhreagraíonn do na fíricí úd toisc go mbíonn an &quot;fhoirm loighciúil&quot; chéanna acu. 

:Déanann an machnamh na fíricí a &quot;shamhlú&quot; tríd an teanga. 

De réir na teoirice seo, aon blúire teanga nach bhfreagraíonn d'fhíric (i.e. nach tairiscint é) caithfear é a rangú mar ráiméis. Ach , mar a deir Wittgenstein, tá an Tractatus féin déanta de bhréagthairiscintí:

:6.54 Déanann mo chuid tairiscintí soiléiriú ar an dóigh seo: an duine a thuigeann mé aithníonn sé i ndeireadh na dála gur ráiméis iad tar éis do iad a úsáid - mar chéimeanna - chun dul suas tharstu. (Caithfidh sé, mar a déarfá, an dréimire a chaitheamh uaidh tar éis dó é a chur suas de.) Ní mór dó na tairiscintí a tharchéimniú agus ansin feicfidh sé an saol mar is ceart. 
Cuireann sé béim arís ar an bpointe is tábhachtaí; 

:7 An rud nach féidir linn labhairt air caithfimid gan guth ar bith a thabhairt air. 

B'fhéidir gur íoróin atá sa mhéid sin, nó bréagnú a rinneadh d'aonghnó chun léargas a thabhairt.

== Eagráin ==
* C. K. Ogden (1922), agus é cóirithe le cabhair ó G. E. Moore, F. P. Ramsey agus Wittgenstein. Routledge &amp; Kegan Paul, eagrán dátheangach i nGearmáinis agus i mBéarla: cló 1981: ISBN 0-415-05186-X, athchló Dover reprint 1999
* David Pears agus Brian McGuinness (1961), Routledge, clúdach crua: ISBN 0-7100-3004-5, clúdach bog 1974: ISBN 0-415-02825-6, clúdach crua 2001: ISBN 0-415-25562-7, clúdach bog 2001: ISBN 0-415-25408-6

== Naisc sheachtracha ==
;Leaganacha Béarla ar líne 
* [http://people.umass.edu/klement/tlp/ Umass.edu], (Gearmáinis agus aistriúcháin Ogden agus Pears &amp; McGuinness)
* [http://www.kfs.org/~jonathan/witt/tlph.html KFS.org] (Ogden) 
* [http://www.gutenberg.org/etext/5740 Gutenberg.org] (Pears &amp; McGuinness) 
* [http://filepedia.org/node/15 Filepedia.org] (Téacs iomlán: PDF) 
* [http://philosurfical.open.ac.uk/ Philosurfical.open.ac.uk] Uirlis bogearra taighde chun cuidiú le daoine staidéar a dhéanamh ar an ''Tractatus''. Gearmáinis agus an dá leagan Béarla. 
* [http://philosurfical.open.ac.uk/tractatus/tabs.html Leagan den ''Tractatus Logico-Philosophicus''] (bunaithe ar eagrán Project Gutenberg)
* [http://www.archive.org/details/tractatus_ge_librivox Closleabhar] (Ogden)
;Leaganacha Gearmáinise ar líne 
* [http://www.geocities.jp/red_mad_hatter/Tractatus/jonathan/D.html Geocities.jp] 
* [http://www.tractatus.hochholzer.info Hochholzer.info] 
* [http://tractatus.net.tiddlyspot.com/ Tractatus.Net] 
* [http://www.kfs.org/~jonathan/witt/tlph.html KFS.org] (Cuid d’aistriúchán Ogden) 
* [http://philosurfical.open.ac.uk/ Philosurfical]

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Tractatus Logico-Philosophicus| ]]
[[Catagóir:Fealsúnacht]]
[[Catagóir:Leabhair]]
[[Catagóir:Ludwig Wittgenstein]]</text>
      <sha1>kd5ictrypyr2j8ag7fyz52l6qwh3c1s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Táin Bó Cúailnge</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31335</id>
    <revision>
      <id>1063463</id>
      <parentid>1033964</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:31:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2153" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}

Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht]]a é '''Táin Bó Cúailnge''', nó '''An Táin'''. Scríobhadh na [[Scéal|scéalt]]&lt;nowiki/&gt;a ón [[6ú haois]] ar aghaidh. Baineann na scéalta le himeachtaí i g[[Cúige Uladh]] nuair a bhí [[Conchúr mac Neasa]] ina rí, agus cogadh curtha orthu ag Banríon Chonnacht [[Méabh]]. Déanann sise agus a fear [[Ailill mac Máta]] ionradh ar Ulaidh agus iad sa tóir ar an nDonn Cúailnge - graí-tarbh thar a bheith torthúil - ach éiríonn an laoch óg [[Cú Chulainn]] ina n-éadan.

[[Íomhá:Donn Cuailnge.jpg|clé|mion|177x177px|[[Donn Cuailnge]], An Ráth Corr&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1373918|teideal=An Ráth Corr/Rathcor|language=ga|work=Logainm.ie|dátarochtana=2019-04-22}}&lt;/ref&gt;]]
Scríobhadh na scéalta sa [[sean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]]. Is iad na scéalta ''Táin Bó Cuailgne'' agus ''Oidheadh Chlainne Uisnigh'' na scéalta is tábhachtaí den Rúraíocht. Aicmítear de ghnáth mar eipic é, cé go bhfuil sé scríobtha mar phrós in áit [[Filíocht|filíochta]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://gript.ie/irelands-greatest-story-the-tain/|teideal=Ireland’s greatest story, An Táin|údar=Gript Column|dáta=2021-08-01|language=en-GB|work=Gript|dátarochtana=2021-08-08}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.anphoblacht.com/contents/10560|teideal=Rúraíocht {{!}} An Phoblacht|work=www.anphoblacht.com|dátarochtana=2021-08-08}}&lt;/ref&gt;

== Naisc sheachtracha ==
* CODECS
** [https://www.vanhamel.nl/codecs/T%C3%A1in_b%C3%B3_C%C3%BAailnge Táin bó Cúailgne]
** [https://www.vanhamel.nl/codecs/T%C3%A1in_b%C3%B3_C%C3%BAailnge_II Táin bó Cúailgne, recension II]
* [https://iso.ucc.ie/Tain-cualnge/Tain-cualnge-index.html Táin Bó Cúalnge] ar ''Irish Sagas Online''
* [[Corpus of Electronic Texts|CELT]]
** [https://celt.ucc.ie//published/G301012/ Táin Bó Cúailnge Recension I]
** [https://celt.ucc.ie/published/G301035/index.html Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Tain Bo Cuailnge}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]

{{síol}}</text>
      <sha1>qwehpppehaez8hr6e0fun4zzfe7543t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eamhain Mhacha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31342</id>
    <revision>
      <id>1063455</id>
      <parentid>1020626</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:52:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1997" xml:space="preserve">[[Íomhá:Navan Fort, County Armagh - geograph.org.uk - 43871.jpg|mion|Eamhain Mhacha]]
Séadchomhartha ársa Éireannach é '''Eamhain Mhacha''', nó '''Eṁaın Ṁacha''' mar a dtugadh air sa t[[Sean-Ghaeilge]], atá suite i g[[Contae Ard Mhacha]] an lae inniu. Suíomh lárnach i sean-stair an oileáin agus [[miotaseolaíocht na nGael]] atá ann, agus é ar cheann de na bunáiteanna ba mhó le rá i laethanta réamh-Chríostaí na tíre. 

Cé go dtugtar &quot;dúnfort&quot; ar Eamhain Mhacha, meastar inniu gur shuíomh págánach deasghnách a bhí ann.

Príomhchathair [[Uladh]] ab ea é, agus luaitear go minic é sa [[Rúraíocht]]. Creideadh go raibh sé bunaithe ag an mbandia Macha sa chúigiú nó seachtó aois roimh Chríost, agus go raibh sé mar shuíomh ríoga [[Conchúr mac Neasa]] i scéalta na Rúraíochta. Deirtear go raibh trí theach aige ag Conchúr in Eamhain Mhacha, mar atá:
* an Chraobh Rua, áras an rí
* an Chraobh Dhearg, áit inar bailíodh duaiseanna cogaidh
* an Taisce Bhreac, áit inar stóráladh airm na laochra
[[Íomhá:Navan.jpg|thumb|Radharc eile]]

Tá baint ag Eamhain Mhacha le cuid de na daoine is cáiliúla i miotaseolaíocht na hÉireann, mar shampla:
* an file [[Amergin mac Eccit|Amergin]]
* an sárlaoch [[Cú Chulainn]]
* [[Eimhear|Eimear]], bean álainn agus ceanndána Chú Chulainn
* [[Conall Cernach]], deartháir altrama agus dlúthchara Chú Chulainn
* [[Lóegaire]], laoch eile
* [[Conchúr Mac Neasa|Conchúr mac Nessa]], rí Uladh
* [[Cathbhadh|Cathbad]], an príomhdraoi
* [[Fergus mac Róich]], sárlaoch agus rí eile
* [[Deirdre]], an bhean is áille in Éirinn agus a fhear cróga Naoise
* [[Leabharcham]], an bhean chríonna

Tréigeadh Eamhain Mhacha sa bhliain [[331]] AD nuair a dódh chun talamh é, de réir [[Annála na gCeithre Máistrí]].

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Iarannaois]]
[[Catagóir:Suíomhanna ríoga Éireann]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Contae Ard Mhacha]]</text>
      <sha1>b26tg5285hpnyy6yhitd07tkvkomeic</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063456</id>
      <parentid>1063455</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:53:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1978" xml:space="preserve">[[Íomhá:Navan Fort, County Armagh - geograph.org.uk - 43871.jpg|mion|Eamhain Mhacha]]
Séadchomhartha ársa Éireannach é '''Eamhain Mhacha''', nó '''Eṁaın Ṁacha''' mar a dtugadh air sa t[[Sean-Ghaeilge]], atá suite i g[[Contae Ard Mhacha]] an lae inniu. Suíomh lárnach i sean-stair an oileáin agus [[miotaseolaíocht na nGael]] atá ann, agus é ar cheann de na bunáiteanna ba mhó le rá i laethanta réamh-Chríostaí na tíre. 

Cé go dtugtar &quot;dúnfort&quot; ar Eamhain Mhacha, meastar inniu gur shuíomh págánach deasghnách a bhí ann.

Príomhchathair [[Uladh]] ab ea é, agus luaitear go minic é sa [[Rúraíocht]]. Creideadh go raibh sé bunaithe ag an mbandia Macha sa chúigiú nó seachtó aois roimh Chríost, agus go raibh sé mar shuíomh ríoga [[Conchúr mac Neasa]] i scéalta na Rúraíochta. Deirtear go raibh trí theach aige ag Conchúr in Eamhain Mhacha, mar atá:
* an Chraobh Rua, áras an rí
* an Chraobh Dhearg, áit inar bailíodh duaiseanna cogaidh
* an Taisce Bhreac, áit inar stóráladh airm na laochra
[[Íomhá:Navan.jpg|thumb|Radharc eile]]

Tá baint ag Eamhain Mhacha le cuid de na daoine is cáiliúla i miotaseolaíocht na hÉireann, mar shampla:
* an file [[Amergin mac Eccit|Amergin]]
* an sárlaoch [[Cú Chulainn]]
* [[Eimhear|Eimear]], bean álainn agus ceanndána Chú Chulainn
* [[Conall Cernach]], deartháir altrama agus dlúthchara Chú Chulainn
* [[Lóegaire]], laoch eile
* [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh
* [[Cathbhadh|Cathbad]], an príomhdraoi
* [[Fergus mac Róich]], sárlaoch agus rí eile
* [[Deirdre]], an bhean is áille in Éirinn agus a fhear cróga Naoise
* [[Leabharcham]], an bhean chríonna

Tréigeadh Eamhain Mhacha sa bhliain [[331]] AD nuair a dódh chun talamh é, de réir [[Annála na gCeithre Máistrí]].

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Iarannaois]]
[[Catagóir:Suíomhanna ríoga Éireann]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Contae Ard Mhacha]]</text>
      <sha1>6ni6r76yvkvq5a8tdvkfb0s1gjj3920</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Méabh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31374</id>
    <revision>
      <id>1063457</id>
      <parentid>983899</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:54:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="989" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Íomhá:Sligo medb.jpg|deas|200px|thumb|Meascán Méabha ar Chnoc na Ré, [[Contae Shligigh]]]]
Banríon [[Connacht|Chonnacht]] sa [[Rúraíocht]] is ea '''Méabh''' ([[sean-Ghaeilge]]: '''Medb''', [[meán-Ghaeilge]]: '''Meḋḃ''', '''Meaḋḃ''' nó '''Meadhbh''' sa luath-Ghaeilge nua-aimseartha, '''Méibh''' leagan eile sa Nua-Ghaeilge). Sna scéalta is mó cáil, tá Banríon Méabh pósta le h[[Ailill mac Máta]] agus tá a cúirt ríoga suite i [[Ráth Cruachan]], [[Contae Ros Comáin]] an lae inniu. Tá fír chéile eile aici sna scéalta, ríthe Chonnacht eile an chuid is mó dóibh. An namhaid is mó atá aici ná a hiar-fhear chéile agus rí Uladh [[Conchúr mac Neasa]] agus briseann an ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' amach eatarthu nuair a dhéanann Méabh iarracht an tarbh is fearr in Ulaidh a ghoid.

{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Meabh}}
[[Catagóir:Bandéithe na nGael]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Cúige Chonnacht]]</text>
      <sha1>jbr0vs5tkvltxtkb8ghlzur65jk9wk1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ailill mac Máta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31393</id>
    <revision>
      <id>1063464</id>
      <parentid>1061058</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:33:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1725" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Rí [[Cúige Chonnacht|Chonnacht]] agus fear chéile na [[Méabh|Banríona Méabh]] sa [[Rúraíocht]] is ea '''Ailill mac Máta''', atá bunaithe i gCruachan (Ráth Cruachan, [[Contae Ros Comáin]] sa lá atá inniu ann). Is eisean atá i gceannas ar fhórsaí Chonnacht nuair a ionsaíonn siad Ulaidh sa laochscéal [[Táin Bó Cúailnge]].

Insítear sna scéalta go bhfuil ainm a mháthar aige, Máta Muirisc, iníon Mhága de chuid na bhFir Ol nÉcmacht, ceann de treibheanna na ríochta. Tá a athair [[Rus Ruad]] ina Rí [[Cúige Laighean|Laighean]], agus i measc na mic eile atá aige ná Cairbre Nia Fer, Rí [[Teamhair|Theamhair na Rí]], Find Fili, a ghlacann áit a athar mar rí Laighean agus Cathbad, príomh-draoi Rí Uladh [[Conchúr mac Neasa]], dar le foinsí áirithe. Deirtear sa Táin gur roghnaigh Méabh mar fhear chéile é ós rud é gurb eisean an duine amháin astu gan cruálacht, éad nó faitíos.

Saolaíodh seachtar mac ag Rí Ailill agus Banríon Méabh, agus Maine tugtha ar gach duine dóibh. Baisteadh ainmneacha eile orthu ar dtús, ach athainmníodh iad nuair nuair a d'iarr Méabh ar dhraoi éigean cé acu a mharódh Conchúr Mac Neasa, agus ní bhfuair sí mar fhreagra ach &quot;Maine&quot;:
* tugadh Maine Athramail (&quot;cosúil lena athair&quot;) ar Fedlimid
* tugadh Maine Máthramail (&quot;cosúil lena mháthair&quot;) ar Cairbre 
* tugadh Maine Andoe (an duine tapaidh&quot;) ar Eochaid
* tugadh Maine Taí (&quot;taoi&quot;) ar Fergus 
* tugadh Maine Mórgor (&quot;an dualgais mhóir&quot;) ar Cet
* tugadh Maine Mílscothach (&quot;caint mhil&quot;) ar Sin 
* tugadh Maine Móepirt (&quot;thar chur síos&quot;) ar Dáire

{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>exmykzpt0f132ncn15777jztvghl7mr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cré na Cille</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31790</id>
    <revision>
      <id>1063118</id>
      <parentid>1061755</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:15:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12817" xml:space="preserve">{{Teideal iodálach}}
{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}
Úrscéal [[Gaeilge]] leis an scríbhneoir [[Éireannach]] [[Máirtín Ó Cadhain]] é '''''Cré na Cille''''' (nó '''''Cré na Cille: aithris i ndeich n-eadarlúid''''' uaireanta). Foilsíodh an t-úrscéal mír de réir a chéile sa nuachtán [[Scéala Éireann]] idir [[15 Feabhra]] agus [[17 Meán Fómhair]] na bliana [[1949]] agus foilsíodh i bhfoirm leabhair ag [[Sáirséal agus Dill]] sa bhliain cheanna é. Tá an t-úrscéal lonnaithe i reilig i g[[Conamara]]. Caitríona Pháidín an príomhcharachtar ann, í díreach tar éis báis, is caitheann sí a cuid ama ag comhrá le muintir na reilige. De réir mar a bhásaíonn tuilleadh daoine, tógtar scéalta faoin saol beo thuas síos go muintir na reilige is tagann sé chun solais gurb é an chloch is mó ar pháidrín Chaitríona Pháidín an ceann is fearr a fháil ar a deirfiúr Neil. Tugann an t-úrscéal spléachadh ar ghné mhíthaitneamhach de shaol na tuaithe in [[Éirinn]], gné na cúlchainte is an bhéadáin. Sa chaint dhíreach is mó atá téacs an leabhair. Tá an leabhar roinnte ina dheich n-eadarlúid. Bíonn ''Stoc na Cille'' ag caint idir gach eadarlúid. 

Tá de cháil ag an leabhar a bheith casta, agus áitítear scaití nár thuig muintir Chonamara é.&lt;ref&gt; Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brain Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt; Tá an téis sin bréagnaithe ag Ó Béarra (Ó Béarra, Feargal, “Gaeilge Uí Chadhain”, in: Ní Annracháin, Máire [eagarthóir], ''Saothar Mháirtín Uí Chadhain'', Léachtaí Cholm Cille 37, Má Nuad: [[An Sagart]], 2007. 103–130). Bronnadh [[Duais an Oireachtais]] ar an úrscéal sa bhliain [[1947]] agus roghnaigh [[UNESCO]] go n-aistreofaí an leabhar go mórtheangacha eile na hEorpa, maraon le sárshaothair eile a scríobhadh i dteangacha neamhfhorleathana. Aithníodh beagnach láithreach gur mórleabhar de chuid na Gaeilge a bhí ann. Cé gur bhuaigh sé duais [[Oireachtas na Gaeilge|Oireachtais]], dhiúltaigh [[An Gúm]] glacadh leis mura mbainfí míreanna áirithe as. Nuair nach raibh An Gúm sásta déileáil leis, ghlac comhlacht Uí Éigeartaigh, [[Sáirséal agus Dill]], leis agus d’fhoilsigh é ar an [[10 Márta]] [[1950]].

== Plota an Leabhair ==

De réir leathanaigh thosaigh an leabhair tá an leabhar lonnaithe mar seo a leanas; ''Am, De shíor'' agus ''Láthair, An Chill''.

== Na hEadarlúidí ==

* Eadarlúid I: An Chré Dhubh
* Eadarlúid II: An Chré á Srathrú
* Eadarlúid III: An Chré á Slámadh
* Eadarlúid IV: An Chré á Meilt
* Eadarlúid V: An Chré á Cnáimhleasú
* Eadarlúid VI: An Chré á Suaitheadh
* Eadarlúid VII: An Chré á Cumadh
* Eadarlúid VIII: An Chré á Cruaghoradh
* Eadarlúid IX: An Chré á Líomhadh
* Eadarlúid X: An Chré Gheal

== Inspioráid don Leabhar ==

Cuireadh i leith an Chadhanaigh gur thug [[Dostoevsky]] inspioráid don scéal, ach mhaígh sé féin, in [[Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca]], go raibh an leabhar bunaithe ar ráiteas a chuala sé nuair a bhí uaigh á tochailt do sheanfhondúir de chuid an [[An Cnocán Glas|Chnocáin Ghlais]] i ngeimhreadh na bliana [[1944]] nó [[1945]].

' ''Chart muid dhá uaigh ach níorbh iad na cónraí cearta a fuair muid iontu. Cuireadh fios ar mhapa na n-uaigheannaí ach bhí an mapa cosúil le gasúr ag déanamh suimeannaí leis an tlú i luaith an teallaigh. Bhí sé siar sa lá agus ba ghearr go mbeadh an tsochraide ar fáil. Dúirt muid go gcartfadh muid uaigh eile agus gurb shin é an méid. Ag dul abhaile dhúinn dúirt duine de mo chomharsanaí: 'an bhfuil a fhios agaibh cár fhága muid téaltaithe sa deire í, anuas', adúirt se, 'ach ar dhuine a dtiúrfa mise Micil Rua air'. 'Ó', adúirt ceann eile, 'ó bhó go deo nach ann a bheas an &quot;grammar&quot;.'' '

Labhair sé san óráid chéanna ar roinnt leabhar eile a luaitear a bheith cosúil le Cré na Cille, scéal ag [[Fyodor Dostoevsky]] dar teideal ''Babok'' a bhfuil cosúlachtaí idir é agus Cré na Cille, agus Spoon River Anthology le [[Edgar Lee Masters]].

''Más fíor rudaí áirid adúradh fúm is mar seo a d'fhan siad i ngan fhios i m'intinn. Dúradh faoi Chré na Cille gur scéal le Dostoevski a mheabhraigh dhom í. Níl mé cinnte ar léigh mé scéal sin Dostoevski ná gearrscéal ar bith leis roimh Chré na Cille a scríobh. Léigh mé an ceann áirid sin, nuair a cuireadh an rud seo i mo leith. Is beag cosúlacht dháiríre atá ag Cré na Cille le scéal an Rúisigh, an oiread céanna b'fhéidir is atá ag téama an ghrá, an grá tur féin, ó úrscéal go húrscéal den méid úrscéalta a bhfuil an grá iontu. Chloisinn mo chomharsanaí ag caint: an bhfuil a fhios agaibh anois céard déarfas Willy Beag thiar sa reilig nuair a chuirfeas siad fód ar Mhaidhc thiar len a ais?' Nó: `go sábhála Dia sinn má tá féith bheo ar bith i gCite Fhada thiar san uaigh gheobha an cailín seo siar an teanga'. Chonaic mé an rud a mheabharaigh na cainteannaí seo ar fad dhom as an nua. Tá roinnt reiligeachaí i gCois Fharraige agus thiocfadh dhó tarlú i gcuid acu. San am ar ligeadh as an gcampa géibhinn mé bhí mé sa mbaile an geimhre sin. Fuair bean chomharsan liom bás amach ar ghearrógaí dubha na Nollag. Bhí díle bháistí ann agus breac-shneachta thríthí, sa gcaoi {{sic|nárbh bh|féidir|hide=y}} an uaigh a dhéanamh go dtí an lá a raibh sí dhá cur. Chua cúigear nó seisear againn dhá déanamh le deifriú léi. Chart muid dhá uaigh ach níorbh iad na conraí cearta a fuair muid iontu. Cuireadh fios ar mhapa na n-uaigheannaí ach bhí an mapa cosúil le gasúr ag déanamh sui- meannaí leis an tlú i luaith an teallaigh. Bhí sé siar sa lá agus ba ghearr go mbeadh an tsochraide ar fáil. Dúirt muid go gcartfadh muid uaigh eile agus gurb shin é an méid. Ag dul abhaile dhúinn dúirt duine de mo chomharsanaí: `an bhfuil a fhios agaibh cár fhága muid teáltaithe sa deire í, anuas', adúirt sé ar dhuine a dtiúrfa mise Micil Rua air. `Ó'. adúirt ceann eile, `ó bhó go deo nach ann a bheas an ‘grammar&quot;.' Má tá i ndán's go raibh scéal Dostoevski cuisnithe in áit eicínt i m'intinn, b'fhéidir gur mhúscail rudaí mar sin chun beatha é. Dúradh rudaí eile a bhí gan tóin gan cheann. San am ar tháinig Cré na Cille amach an chéad uair agus aríst le goirid dúradh gurb as an Spoon River Anthology a fuair mé í. Ní fhaca mé an Spoon River Anthology í áirím í a léamh. De bharr an rud sin a bheith athphléite i gComhar le goirid tuigim anois go bhfuil tuambaí sa duanaire sin agus tuairiscí faoi shaol na ndaoine atá fúthu sin scríofa ar na tuambaí. Dúradh freisin gurb ag aithris ar bheirt Mheireacánach eile a bhí mé, John Dos Passos agus Thomas Woulfe. Níor léigh mé smid le ceachtar acu ariamh.''

Ceapann roinnt go mb'fhéidir gur a thréimhse sa champa géibhinn ar an gCurrach a thug bunsmaoineamh don leabhar Cré na Cille dó; na príosúnaigh nua ag breith scéalta isteach sa champa faoina raibh ag tarlú taobh amuigh. &lt;ref&gt;Ó hÉallaithe, Donnacha, 'Máirtín Ó Cadhain i nGéibheann (1940 - 1944)', Gaelscéal, 7 Deireadh Fómhair, 2011.&lt;/ref&gt;

==Forbairt an Leabhair==
Dar le roinnt feictear tús an úrscéil in ''An Marbh agus an Beo'' a foilsíodh in [[Aiséirighe]] timpeall na bliana [[1940]], an chéad saothar cruthaitheach a foilsíodh leis an gCadhnach tar éis dó blianta an ghéibhinn a chur de. Tuairim is 2,000 focal atá ann. Dar leis an Dr Mícheál Briody tá tús an scéil fabhtach agus tá codanna d'abairtí ar lár. Micil Pheadair Mac Confhaola fear inste an scéil agus tá macallaí de Chré na Cille le haithint ar an scéal sa chaoi is go bhfuil cur síos ar dhaoine nua-adhlactha ann.

== Leaganacha Bunaithe ar an Leabhar ==
Rinneadh dhá dhráma raidió ([[RnaG]] agus [[RTÉ]]), dráma ardáin, agus scannán lánfhada bunaithe ar an leabhar. ''Cré na Cille'' is ainm dóibh ar fad.

== Léirmheastóireacht ==
Deir [[Alan Titley]] in ''An tÚrsceal Gaeilge'' ([[1991]]): ‘Úrscéal gan síol gan sliocht is ea Cré na Cille mar is é an focal deireanach é mar gheall ar chomhthionól cúng na tuaithe agus flosc deireanach chaint na ndaoine sa chiall a thuigtí leis sin ó thús na hathbheochana i leith.’ 

Is é suíomh an úrscéil ná go gcloistear gutha na marbh ag labhairt ón uaigh, agus iad ag caitheamh anuas ar a chéile agus ag déanamh a mionghearáin díreach chomh suarach le daoine beo. Áitíonn roinnt leirmheastóirí go gcuireann an leabhar réadúlacht dhraíochtúil na scríbhneoirí móra ó [[Meiriceá Theas|Mheiriceá Theas]] i gcuimhne. Tá greann íorónta ann, dar leo, agus an scríbhneoir ag léiriú an-tuiscint do na difríochtaí stádais idir aicmí éagsúla na sochaí a bhí i bhfeidhm nuair a d'fhás seisean aníos. Go háirithe, is gnách a rá gurbh é an t-úrscéal seo a mhúin do na daoine sa [[Galltacht|Ghalltacht]] go raibh aicmeachas i sochaí na Gaeltachta chomh maith leis an gcuid eile d'Éirinn.

&quot;Mórán chuile fhocal dá bhfuil ó Bhearna na Gaillimhe go Carna pacáilte i mbéil ochtair nó naonúir.&quot; [[Ar Aghaidh]]

&quot;Gach aon duine a bhfuil dúil aige sa Ghaeilge bheo, bhríomhar, urranta a scríobhann Máirtín Ó Cadhain, gheobhaidh sé a sheacht sa scéal seo.&quot; [[Irish Independent]]

== Meas ar an gCadhnach i ngeall ar an leabhar ==

Bhí clú ar Mháirtín mar gheall ar a chnuasach gearrscéalta [[An Braon Broghach]], [[1948]] agus chinntigh an t-úrscéal seo aitheantas forleathan dó. ''&lt;nowiki/&gt;'There goes Cré na Cille''' a dúradh faoi agus é ag siúl timpeall ar Bhaile Átha Cliath.

== Carachtair ==

* Caitríona Pháidín ''Úradhlactha.''
* Pádraig Chaitríona ''A hAonmhac.''
* Iníon Nóra Sheáinín ''Bean Phádraig Chaitríona. In aontíos le Caitríona.''
* Máirín ''Girseach le Pádraig Chaitríona agus Iníon Nóra Sheáinín.''
* Nóra Sheáinín ''Máthair bhean Phádraig Chaitríona.''
* Baba Pháidín ''Deirfiúr do Chaitríona agus do Neil. I Meiriceá di. Súil le huacht uaithi. ''
* Neil Pháidín ''Deifiúr Chaitríona agus Bhaba''
* Jeaic na Scolóige ''Fear Neil''
* Peadar Neil ''Mac le Neil agus Jeaic''
* Meaig Bhriain Mhóir ''Bean Pheadar Neil ''
* Brian Óg ''Mac le Peadar Neil agus Meaig Bhriain Mhóir. Ag dul ina shagart. ''
* Brian Mór ''Athair Mheaig.''
* Tomás Taobh Istigh ''Gaol do Chaitríona agus do Neil. An bheirt ag iomaíocht''
* Muraed Phroinsiais ''Comharsa bhéal dorais agus uchtchara do Chaitríona riamh.''
* Comharsa agus Lucht Aitheantais Eile.

== Ealaíon ==

[[Charles Lamb]] RHA a rinne na léaráidí de na carachtair don bhunleabhar mar atá thíos.

* Caitríona Pháidín 
* Tomás Taobh Istigh
* An Máistir Mór
* Deirfiúr an tSagairt
* Brian Mór
* Neil Pháidín

== Eagráin ==

* An Chéad Chló [[1949]]
* An Dara hEagrán [[1996]]
* An Tríú hEagrán [[2007]], an Dr. [[Cathal Ó hÁinle]] a chuir in eagar.

== Aistriúcháin ==

* ''Kirkegårdsjord: gjenfortellinger i ti mellomspill '' (''Cré na Cille''), aistriúchán [[An Ioruais|Ioruaise]] le [[Jan Erik Rekdal]], [[1995]].
* ''Churchyard Clay'' (''Cré na Cille''), aistriúchán [[Béarla]] le Joan Trodden Keeffe, U.M.I. Dissertation Information Service, [[SAM]] [[1988]].
* ''Cré na Cille/Churchyard Clay'' (1949) – an extract, aistriúchán go [[Béarla]] de chuid [[Eibhlín Ní Allúrain]] agus [[Maitín Ó Néill]], in: [[Krino]] 11 (Samhradh na bliana [[1991]]), S. 13–25.
* Chuir [[Alan Titley]] aistriúchán amach faoin teideal ''The Dirty Dust''. Aistriúchán scaoilte go maith atá ann agus Titley ag féachtaint chuige beocht theanga Uí Chadhain a chur in iúl trí Bhéarla saibhir dhomhan an lae inniu a tharraint chuige féin.
* Seoladh aistriúchán iomlán Béarla ar an 8ú Aibreáin 2016, [[Tim Robinson]] agus [[Liam Mac Con Iomaire]] a d'aistrigh. ''Graveyard Clay'' is teideal dó agus is aistriúchán é a fhanann dílis go maith don bhunleabhar.
* Táthar ag súil go mbeidh leaganacha i dtrí cinn de theangacha eile i gcló roimh tús na bliana 2017 - [[Ollainnis]], [[Seicis]], agus [[Gearmáinis]]&lt;ref&gt;http://tuairisc.ie/la-mor-do-cre-na-cille-agus-dha-leagan-nua-le-seoladh-inniu/&lt;/ref&gt;.
* Aistríodh é go dtí na teangacha seo freisin: An Ioruais, An Danmhairgis, An Ghearmáinis, An Turcais, An Ísiltíris, An Iodáilis, an Ungáiris agus An tSeicis ina measc.

== Naisc Sheachtracha ==

* [http://www.gaelport.com/nuacht?NewsItemID=5317 Alt faoin scannán]
* [https://www.rte.ie/drama/radio/plays/classic/2012/0329/647023-genres-classic-crenacille/ Dráma Raidió RTÉ]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{refbegin}}

[[Catagóir:Úrscéalta le Máirtín Ó Cadhain]]
[[Catagóir:Úrscéalta Gaeilge]]
[[Catagóir:Aistriúcháin]]</text>
      <sha1>meomjl3qm96marklf8lo7wh1vjt57w5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>LeBron James</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34638</id>
    <revision>
      <id>1063214</id>
      <parentid>994094</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="954" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is imreoir [[Cispheil|cispheile]] Meiriceánach é '''LeBron Raymone James''', a rugadh ar an [[30 Nollaig]] [[1984]] in [[Akron]], [[Ohio]], 6'8&quot; (2.03 m) ar airde agus 250 punt (113 kg) ann. Imríonn sé a chuid cispheile proifisiúnta do na Los Angeles Lakers. &quot;King James&quot; agus &quot;LBJ&quot; na leasainmneacha atá air. Ón mbliain 2009, an chéad bhliain a roghnaíodh é mar ''Imreoir Is Fearr (MVP)'' de chuid an [[NBA]], áirítear James mar an t-imreoir is fearr sa spórt. Ar an meánscoil in Ohio dó, baisteadh &quot;Mr.Basketball&quot; air. Sa bhliain 2003, cuireadh é ag imirt leis na Cleveland Cavaliers. Sa tréimhse 2010–2014 d'imir sé don Miami Heat, ach d'fhógair sé i mí Iúil, 2014 go mbeadh sé filleadh go Cleveland, agus i mí Iúil, 2018 thosaigh sé ag imirt do na Los Angeles Lakers. 

{{DEFAULTSORT:James, LeBron}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1984]]
[[Catagóir:Imreoirí cispheile]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>arl1d8vsfofz6iilqghdq6931yqoalz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Powys Fadog</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35051</id>
    <revision>
      <id>1063242</id>
      <parentid>1032143</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:26:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1620" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

An chuid thuaisceartach den Prionsacht [[Ríocht Powys|Powys]] ab ea '''Powys Fadog''' (nó '''Powys Íochtarach'''), a briseadh ina dhá leath tar éis bhás [[Madog ap Maredudd]] as Powys sa bhliain [[1160]]. Dheighileadh é an stát de réir dlí na Breataine Bige, le nia Madog ([[Owain Cyfeiliog]]) mar tiarna an deiscirt ([[Powys Wenwynwyn]]), agus mac Madog ([[Gruffydd Maelor I]]) mar tiarna an tuaiscirt.

== Prionsaí Powys Fadog agus Tiarnaí Glyn Dyfrdwy ==
* 1160–1191: [[Gruffydd Maelor]]
* 1191–1236: [[Madog ap Gruffydd Maelor]]
* 1236–1269: [[Gruffydd II ap Madog]], Tiarna [[Dinas Bran]].
* 1269–1277: [[Madog II ap Gruffydd]], Tiarna Dinas Bran.
* 1277–1289: [[Gruffydd Fychan I]] ap Gruffydd.
* 1289–1304: [[Madog Crypl]], Tiarna [[Glyndyfrdwy]] agus Tiarna [[Cynllaith]] Owain.
* 1304–c.1343: [[Gruffydd Rhuddalt]], Tiarna Glyndyfrdwy agus Tiarna Cynllaith Owain.
* c.1343–1369: [[Gruffydd Fychan II]], Tiarna Glyndyfrdwy agus Tiarna Cynllaith Owain.
* 1369–c.1416: [[Owain ap Gruffudd]] (nó ‘Owain Glyndŵr’ níos coitianta), Tiarna Glyndyfrdwy agus Tiarna Cynllaith Owain.
Ghríosaigh Owain ap Gruffydd na Breatnaigh chun éirí amach in aghaidh choróin Shasana sa bhliain 1400. D’éiligh sé go raibh sé Prionsa na Breataine Bige. Tar éis bhás Owain, bhí mac amháin beo fós ar a laghad, ach níl a fhios ag éinne cad a tharla dóibh. 
* 1416–?: [[Maredudd ab Owain Glyndŵr]]

[[Íomhá:Dinas Bran in the fog.JPG|thumb|clé|[[Dinas Bran]], príomhchathair Powys Fadog]]

{{síol}}

[[Catagóir:Stair na Breataine Bige]]</text>
      <sha1>qqtmtjz3drjieawik9mxw6mv7sviyi3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caisleán Dinas Brân</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35053</id>
    <revision>
      <id>1063243</id>
      <parentid>1050219</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:26:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="496" xml:space="preserve">[[Íomhá:Dinas Bran in the fog.JPG|thumb|deas|[[Dinas Bran]], príomhchathair Powys Fadog]] 
Caisleán de chuid na [[Meánaoiseanna]] is ea '''Caisleán Dinas Brân''' ([[Breatnais]]: '''Castell Dinas Brân'''), ina sheasamh ar chnoc os comhair bhaile [[Llangollen]], [[Denbighshire]], [[An Bhreatain Bheag]]. Suíomh [[dún]] [[an Iarannaois]] is ea é chomh maith. Sna Meánaoiseanna, bhí sé ina phríomhchathair phrionsacht [[Powys Fadog]].

{{síol}}

[[Catagóir:Stair na Breataine Bige]]</text>
      <sha1>kytl4yhycfcjaa8p5wfqxxsfa0etrrn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Réadóireacht stairiúil Mharsa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35091</id>
    <revision>
      <id>1063263</id>
      <parentid>1062573</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:31:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2153" xml:space="preserve">Tá stair fhada ag baint le réadóireacht Mharsa. Is fada an lá ó thosaigh na daoine ag caint agus ag scríobh faoi thuras a thabhairt ar Mhars, go háirithe nuair a tháinig an tuiscint acu nach ponc solais amháin a bhí ann, ach corpán damhna. Nuair a húsáideadh teileascóp den chéad uair tugadh gnéithe tíreolaíocha faoi deara a bhí cosúil le gréasán de chanálacha, agus dá bharr sin is iomaí alt agus scéal a cumadh faoi shibhialtachtaí aduaine agus faoi chogaí idir na plainéid, agus rinneadh go leor scannán ficsean eolaíochta bunaithe ar na scéalta sin. De réir a chéile, áfach, agus na teileascóip agus an teicneolaíocht eile bhreathnóireachta ag dul i bhfeabhas, tuigeadh nach raibh i gceist leis na canálacha ach iomrall súl. Ní fheicfeá iad ar aon mhapa comhaimseartha de Mhars. Ón taobh eile de, is léir go bhfuil tírdhreacha millteanacha ar Mhars nach dtiocfá ar a leithéid ar dhroim an Domhain, ar nós na gcainneon móra ar a dtugtar [[Valles Marineris]]. Tá an sliabh is airde sa Ghrianchóras suite ar Mhars freisin, mar atá, [[Olympus Mons]], agus é leathmhíle de chiliméadair ar trastomhas agus seacht gciliméadar fichead ar airde.

Táthar ag súil le fada an lá go dtabharfaidh daoine cuairt ar an bpláinéad seo, a bhíonn níos cóngaraí don Domhan de ghnáth ná pláinéad ar bith eile i gCóras na Gréine, roimh lár na haoise seo, sula dtéitear ar aghaidh go ceann ar bith eile. Chuir údarás Spáis Mheiriceá, NASA, spáslong (spástaiscéalaí gan daoine) go Mars sa bhliain 1965 (Mariner 4) a rinne an-mhapáil ar Mhars. Ina dhiaidh sin, thuirling dhá spástaiscéalaí de shraith Viking air sa bhliain 1976, rud a chuir go mór leis an eolas a bhí ag na daoine faoin bpláinéad, nó b'ansin a chonaic an cine daonna an chéad radharcra ó dhromchla Mharsa. Cuireadh spáslonga gan daoine go Mars ó Mheiriceá agus ón Eoraip sa bhliain 2004 agus is mó an fhianaise atá ann anois go bhfuil roinnt uisce faoin talamh sa phláinéad. Cé go bhfuil Mars i bhfad níos lú ná an Domhan tá an oiread céanna talún ann mar nach bhfuil aigéan ar bith ar a dhromchla.</text>
      <sha1>hf9pvii3535hcrx8x612efpdbns6nnv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Txillardegi</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35726</id>
    <revision>
      <id>1063062</id>
      <parentid>989385</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:13:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7319" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}[[Teangeolaíocht|Teangeolaí]], [[polaiteoir]], agus [[scríbhneoir]] [[Tír na mBascach|Bascach]] ab ea '''José Luis Álvarez Enparantza''' ([[27 Meán Fómhair]] [[1929]] – [[14 Eanáir]] [[2012]]), nó '''Txillardegi''', mar ab fhearr aithne air. Bhí tionchar mór aige ar [[náisiúnachas]] agus ar chultúr na mBascach sa dara leath den [[20ú haois]].
[[Íomhá:Txillardegi azalpena.png|clé|mion]]
== Saol ==
[[Íomhá:Txillardegi, UEUren omenaldian.png|mion|1999|clé]]
Saolaíodh Txillardegi i Donostia, cúige Gipuzkoa, Ach níor fhoghlaim sé an [[An Bhascais|Bhascais]] go dtí go raibh 17 mbliana déag d'aois slánaithe aige. 

Rinne ''Álvarez Enparantza'' (nó ''Emparanza'', mar a chuirtí Spáinnis ar shloinneadh a mháthar ar uairibh) staidéar ar an [[innealtóireacht]] i m[[Bilbao]], agus ar an [[teangeolaíocht]] i b[[Páras]]. 

Sa bhliain 1957, rinneadh &quot;ball comhfhreagrais&quot; den ''Euskaltzaindia'' (Academia de la Lengua Vasca, Acadamh na Bascaise) de. Cuireadh tús le caighdeánú na Bascaise ag an am sin  agus bhí ról an-tábhachtach ag Txillardegi san obair sin. Ghlac an tAcadamh le formhór a chuid mholtaí maidir leis an ortagrafaíocht agus leis an morfeolaíocht do chaighdeán na Bascaise. 

Sa bhliain 1993, rinneadh ball de Choimisiún na Foghraíochta de chuid an Acadaimh de. Moladh dhá uair é mar bhall iomlán d'''Euskaltzaindia'', ach diúltaíodh dó ar chúiseanna polaitiúla. Nuair a bhí sé le moladh don tríú huair, dhiúltaigh sé féin don mholadh.

Bhí an fhealsúnacht a bhí aige bunaithe ar na pointí seo leanas: 
* má tá mionteangacha le maireachtaint sa saol nua-aimseartha, caithfidh siad a bheith ábalta deighleáil leis an [[eolaíocht]] agus leis an [[teicneolaíocht]]; 
* gur cuid ríthábhachtach den obair chun an teanga a nua-aimsearú is ea caighdeán a fhorbairt don teanga;
* gur féidir aon ábhar a phlé as aon teanga i slí a thuigfí, ach &quot;am, iarracht, agus intleacht&quot; a chur chuige;
* agus gurb é an phríomh-ghné, i measc gnéithe eile, a fhágfadh gur Bascach é aon duine ar leith (nó an tír féin) ná cumas sa Bhascais.

=== Scríbhneoireacht ===
Scríbhneoir aitheanta ab ea é chomh maith, agus d'úsáideadh sé na hainmneacha cleite ''Larresoro'', ''Igara'' agus ''Usako''. Is mó leabhar dá chuid atá foilsithe, don chuid is mó faoin mBascais agus faoi ghramadach na teangan. Tá [[Úrscéal|úrscéalta]] agus aistí polaitiúla scríte chomh maith aige. Deirtear i leith a shaothair ''Leturiaren egunkari ezkutua'' (1957) gurb é an chéad úrscéal nua-aimseartha a scríobhadh as Bascais, agus is líne shoiléir é a dheineann dhá leath de litríocht na Bascaise. 

I measc na nithe eile a scríobh sé tá na húrscéalta ''Haizeaz bestaldetik'' (1979) agus ''Putzu'' (1999); na haistí clúiteacha ''Huntaz eta hartaz'' (1965), ''Hizkuntza eta pentsakera'' (1972) agus ''Euskal Herria helburu'' (1994), agus na leabhair acadúla ''Euskal fonologia'' (1980), ''Euskal azentuaz'' (1984) agus ''Elebidun gizartearen azterketa matematikoa'' (1984).[[Íomhá:Txillardegi 2011n.jpg|clé|mion|Txillardegi sa bhliain 2011]]Sa bhliain 1968 bhuaigh sé duais ''Txomin Agirre'' as an úrscéal ''Elsa Scheelen''. Bhuaigh sé duais ''Andima'' i gCaracas sa bhliain 1969 chomh maith, as leabhair ar mhúineadh na matamaitice. Bhuaigh sé an ''Silver Lauburu'' as an leabhar ''Euskal Gramatika'' i mBilbao sa bhliain 1980.

Sna [[1970idí]], bhí Txillardegi ar dhuine de chomhbhunaitheoirí Euskal Herrian Euskaraz, gluaiseacht na Bascaise. Sa bhliain 1982 thosnaigh sé ag léachtóireacht i nOllscoil Thír na mBascach; rinneadh ollamh emeritus de chuid na hOllscoile sin de ina dhiaidh sin.

I mbunachar ''Inguma'', comhphobal eolaíoch agus intleachtúil na mBascach, tá tagairtí d'oiread le 122 earraí ([[Nuachtán|nuachtáin]], [[Leabhar|leabhair]], léachtaí, srl) a chruthaigh Txillardegi.[[Íomhá:Literaktum 2013 LTKM kartela (8738101402).jpg|clé|mion|Literaktum 2013 LTKM kartela]]
=== Gníomartha polaitiúla ===
Ball de Pháirtí Náisiúnach nam Bascach (PNV) ab ea é nuair a bhí sé óg; bhí sé go gníomhach ar son chosaint agus staidéar na Bascaise mar bhunús féiniúlacht na mBascach.

Tháinig díomá air leis an [[PNV]], agus ina dhiaidh sin, bhí sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[ETA]] sa bhliain 1959, mar aon le grúpa de náisiúnaithe óga, agus bhí sé le haithint mar cheann bhrainse chultúrtha na gluaiseachta. Sa bhliain 1961 theith sé ar a choimeád agus mhair sé i bPáras agus sa Bhruiséil; d'fhill sé sa bhliain 1967. 

Sa bhliain 1976, i bpáirt le Iñaki Aldekoa, bhunaigh sé páirtí polaitiúil, Euskal Sozialista Biltzarrea (ESB: Congreso de Socialistas Vascos, Chomhdháil Shóisialacha na mBascach).
Ghlac Txillardegi páirt i mbunú [[Herri Batasuna]] sa bhliain 1977, agus toghadh ina sheanadóir é i gcomhghuaillíocht abertzale sa chéad toghchán.

Ó tháinig sé ar an tuiscint nach raibh éifeacht chóir leis an gcoimhlint armtha, bhí sé gníomhach tamall i nAralar, agus ina dhiaidh sin chuir sé faid idir é féin agus an choimhlint armtha nuair a ghlac an pháirtí páirt i ngníomh páirtíochta leo siúd a fhulaing an foréigean ó ETA, ócáid a eagraigh rialtas Thír na mBascach. 
[[Íomhá:Txillardegi sorkuntza.JPG|mion|Txillardegi sorkuntza]]
Sheasamh sé i dtoghcháin na gcathrach mar chuid den chomhghuaillíocht Ezker Batua Berdeak (Izquiera Unida - Verdes, An Eite Chlé Aontaithe - na Glasaigh). Sa toghchán ginearálta sa bhliain 2008, d'fhógair sé go mbeadh sé ina iarrthóir don Seanad don pháirtí Eusko Abertzale Ekintza (Acción Nacionalista Vasca, Gníomh Náisiúnach na mBascach) do cheantar Guipúzcoa.

== Leabhair ==
* Aizpuru, Alaitz 2012: &quot;Existentzialismoaren hastapenak Euskal Herrian: ''Leturiaren egunkari ezkutua''&quot; in Alaitz Aizpuru(koord.), ''Euskal Herriko pentsamenduaren gida'', Bilbo, UEU. ISBN 978-84-8438-435-9
* [[Joxe Azurmendi|Azurmendi, Joxe]] 1999: [http://www.jakingunea.com/show/33fe4d3cebe104844a97437aad93f38925b2022e Txillardegiren saioa: hastapenen bila], ''Jakin'', 114: 17-45.
* Azurmendi, Joxe 2000: &quot;Kierkeggard-en &lt;&lt;egunkari ezkutua&gt;&gt;&quot; in Txipi Ormaetxea (arg.), ''Txillardegi lagun giroan'', Bilbo: UEU ISBN 84-8438-007-6
* ''Hegats. Literatur aldizkaria''. 49. ISSN 1130-2445
* Olaziregi, Mari Jose 2012. ''Basque Literary History'', Reno, Center for Basque Studies/University of Nevada ISBN 978-1-935709-19-0
*Sudupe, Pako 2011: ''50eko hamarkadako euskal literatura I: hizkuntza eta ideologia'', Donostia, Utriusque Vasconiae. ISBN 978-84-938329-4-0
* Sudupe, Pako 2011: ''50eko hamarkadako euskal literatura II: kazetaritza eta siakera'', Donostia, Utriusque Vasconiae. ISBN 978-84-938329-5-7
* Sudupe, Pako 2012: &quot;Ideologia eztabaidak 50eko hamarkadan&quot; in Alaitz Aizpuru (koord.), ''Euskal Herriko pentsamenduaren gida'', Bilbo, [[UEU]]. ISBN 978-84-8438-435-9
* Sudupe, Pako 2016: ''Txillardegiren borroka abertzalea'', Donostia: Elkar ISBN 978-84-9027-544-3
* Torrealdai, Joan Mari 2014: Batasunaren bidea urratzen. Txillardegiren eragintza praktikoa, ''Jakin'', 204:11-96.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Tír na mBascach]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1929]]
[[Catagóir:Básanna in 2012]]
[[Catagóir:Daoine Spáinneacha]]</text>
      <sha1>t9vu6fkhskl73b5ut02jehflnzh4hxn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ravenna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35931</id>
    <revision>
      <id>1063279</id>
      <parentid>1061839</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:40:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="802" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is í '''Ravenna''' (Romagnol: Ravêna) píomhchathair cúige Ravenna in [[Emilia-Romagna]] san [[Iodáil]] agus í mar an dara comune is mó sa tír ó thaobh achar de le 652.89 cm2. Bhí Ravenna mar phríomhchathair ar Impireacht na Róimhe Thiar ón mbliain 402 go deireadh na hImpreachta sa bhliain [[476]]. Níos déanaí bhí sí mar phríomhchathair ag na hOstrógotaigh. I ndiaidh ionrú na Francaigh sa bhliain [[751]] bhí sí mar suíochán Ríocht na Lombairde.
Cé gur cathair intíre í Ravenna, tá bealach chuig [[Muir Aidriad]] aici trí Chanáil Candiano. Tá ocht [[Suíomh Oidhreachta Domhanda|suíomh UNESCO]] ann chomh maith.


{{Síol-tír-it}}
{{Cathracha na hIodáile}}

[[Catagóir:Cathracha na hIodáile]]
[[Catagóir:Emilia-Romagna]]</text>
      <sha1>sqlvwb5touwia4pmblnum1btr43avjk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Na Sceirí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36980</id>
    <revision>
      <id>1063030</id>
      <parentid>1062124</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:59:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11759" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

== Na Scéirí ==
Tá na scéirí suite ar an gcosta i bhfhine gall i dtuisceart conate  Bhaile áth cliath.  Tá Na Scéirí sa bharúntacht Baile an ridire thior.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/en/127107|teideal=Na Sceirí/Skerries|language=en|work=Logainm.ie|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Is baile uirbeach agus comaitéir é Na Scéirí Tá 10,043 in Á gcónaí sa bhaile seo de bharr an daonáireamh is déanaí i 2016.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://citypopulation.de/en/ireland/towns/fingal/0854__skerries/|teideal=Skerries (Fingal, All Towns, Ireland) - Population Statistics, Charts, Map, Location, Weather and Web Information|work=citypopulation.de|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;
----

== Stair ==
Téann stair Na Scéirí ar ais go fada. Tá an chéad tagairt don bhaile atá ar fáil sa ‘''annals of Inisfallen Saint Mochta.'' Sa fhoinse seo, léirtear an nasc idir Naomh Pádraig agus Na scéirí. Ar cheann dé na hoileáin atá suite ar imeall an chosta, Bhunaigh Naomh Pádraig mainistir ar an oileán. Ní hé seo an nasc amháin idir Na Scéiri agus Naomh Pádraig. Nuair a bhóg Naomh Pádraig go dtí an cheantar. Bhí gabhar mar chomhluadar do. Rinne Naomh Pádraig iarracht na daoine aitiúla a iompaigh go Críostaíocht toisc go raibh na daoine in Á gcónaí i bhur Págánach. Nuair bhí Naomh Pádraig ag triail na daoine a thionaigh chun na Críostaíochta, Ghoid an pobal an gabhar agus d’ith siad é. Nuair a chuaigh Naomh Pádraig ar aís go dtí an oileán thuig Pádraig faoi dheara go raibh an gabhar imithe. D’fhill sé ar aís go dtí an baile. Deirtear go léim sé ón oileán. Nuair a chuir Naomh Pádraig ceisteanna ar dhaoine faoi ghabhar, tharla rud aisteach. Rinne an phobal áitiúil iarrachtaí bréaga a rá do Phádraig ach ní raibh siad in ann ach a bheith ag éagoineadh agus torann ghabhar a thabhairt ar aís do Phádarig. Nuair a bhí siad reidh le hadmhaigh go goid agus d’ith siad an gabhar, tháinig an caint ar aís chucu.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.skerrieshomepage.com/skerries-and-st-patrick/|teideal=Skerries and St.Patrick|language=en-US|work=VisitSkerries.com and Skerries Homepage - Official Site for Skerries, Dublin, Ireland|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

Sa bhliain 1145 bhí sionad ar oileán Naomh Pádraig. Bhí ceannarí réligúnach ag iarraidh teacht ar réiteach chun todhchaí deoise na hÉireann a shocrú. Tháning easpaig na hÉireann le chéile ar an Oileán. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.goodreads.com/book/show/38250011-early-medieval-ireland-431-1169|teideal=Early Medieval Ireland 431-1169|work=www.goodreads.com|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

Réabhlóid na hÉireann.

Ghlac Na Scéirí ról beag i réabhlóid na hÉireann. Le linn an éirí amach na casca, Tháinig dhá chéad saighdiuriú na Breataine ón ‘North Staffordshire regiment ’ i dtír Na Scéirí agus cuirtear an baile faoi chuirfiú.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/localnotes/rising-recalled-from-skerries-perspective-29660118.html|teideal=Rising recalled from Skerries perspective|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Le linn an cogadh na Saoirse, bhí dhá eachtraí suntasach. I 1919, fuair Vol. Terrence Sherlock bás. Bhí sé in a bhall de óglaigh na hÉireann.  Ar an Oíche an 27ú lá de mhí mheán fomhair, thogadh Sherlock amach ón a theach agus cailleadh é de bharr a sháite.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/skerries-hero-terry-sherlock-remembered-some-99-years-later-38637943.html|teideal=Skerries hero Terry Sherlock remembered some 99 years later|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;  Fuair T[[homas Hand]] bás sa sceirí ar an 5ú la de mhí Nollaig 1920. Thimpeallaigh na Dúbhchronach a theach agus rinne siad dúnmharú ar Thomas. I dhá mhíle is a cúig d’fhoilsigh plaic chuimhneacháin do.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/news/skerries-honour-for-irish-volunteer-thomas-hand-27770270.html|teideal=Skerries honour for Irish volunteer Thomas Hand|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; I rith an Chogadh na gCarad, maríodh [[Énrí Ó Beóláin|Harry Boland]] sa ‘ Skerries Grand Hotel’. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/news/harry-boland-wounded-in-skerries-hotel-27785580.html|teideal=Harry Boland wounded in Skerries hotel|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;Duine cáiliúil ab é agus tionchar iontach láidre i gcoadh na saoirse agus i gcogadh na gCarad.
----

== Oiléain Na Scéirí ==
Sá lá atá inniu ann tá trí oiléain suite as an gcosta. ‘Shenick Island, Colt Island agus St. Patrick’s Island. Tá teachsolas ann chomh maith. Nuair atá an taoide amach is féidir le héinne súil amach go dtí shenick Island. 

== Tionscal ==
Go trádisúin, bhí Na Scéirí mar shraidbhaile iascaireachta. Níl sé chomh láidre sa lá atá inniu mar a bhí sé ach fós tá an oidhreacht fós ann. Tá baid i gcónaí le feiceáil san cuan. 

== Muilleann Gaoithe ==


Tá dhá muileann Gaoithe sa sceirí. An chéad muileann Gaoithe a thogadh i 1525 agus an dára muileann agus an ceann is mó a thogadh i 1725. Bhain na muilte gaoithe úsáid as cumhacht na gaoithe agus cumhacht na huisce chun cruithneacht, coirce agus eorna a mhaslú.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://curiousireland.ie/the-great-windmill-skerries/|teideal=The Skerries Windmills, Skerries, County Dublin 1525 &amp; 1750|údar=emmet|language=en-US|work=Curious Ireland|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Níl na muilte ag feidhmiú inniu ach meallean sé a lán tuarasóirí don áit. 

== Martello Towers ==
Martello Towers

Tá dhá Martello towers lonnaithe sa scéirí. Thógadh iad mar chosaint in aghaidh Napoleon agus na fraince i gcas go mbeadh ionsaithe ag teacht. Níor tháinig ionradh ón bhfrainach. Tá ceann amháin suite ar oiléan Naomh Pádraig agus an ceann eile suite ar Red Island ‘Oileán dhearg’. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://oldskerries.ie/the-martello-towers/|teideal=The Martello Towers {{!}} Skerries Historical Society|language=en-GB|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Aiseanna ==


Is baile turasóireacht é Na Scéirí. In aice leis an piara, ta neart bialainne, teach tábhairne, caiféanna, síopaí agus siopa uachtar reoite. Tá dhá tránna sa scéirí. ''The north beach'' An trá thuaidh agus The South beach An trá theas.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.visitdublin.com/see-do/details/skerries-south-beach|teideal=Skerries Beaches|údar=|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;

== Scoileanna ==
Tá ceithre búnscoileanna ar fáil do phasistí sa Scéirí. Réalt na mara, Scoil Naomh Pádraig, Holmpatrick N.S agus Educate Together.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://skerriesnews.ie/directory/|teideal=Business Directory|language=en-US|work=Skerries News|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Tá meánscoil amháin sa Scéirí. ''Skerries community college.'' Cólaiste phobal Na Scéirí. Bhunaigh an scoil i 1982,  is scoil mheasctha é. Tá thart ar 1000 dáltaí ag freastáil ar chólasite phobal Na Scéirí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://skerriesnews.ie/directory/|teideal=Business Directory|language=en-US|work=Skerries News|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Religúin ==


Tá trí eaglaisí sa Scéirí. Tá eaglais chaitliceach, eaglais Photastúnach agus eaglais mhitidisteach. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tripadvisor.ie/Attractions-g551518-Activities-c47-t175-Skerries_County_Dublin.html|teideal=Skerries Churches &amp; Cathedrals - Tripadvisor|language=en-IE|work=www.tripadvisor.ie|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Spórt ==
Spórt

Tá a lán aiseanna spoirt agus clubbanna spóirt lonnaithe sa Scéirí. Na clubanna a bhfuil tóir air na, an club CLG cláirseacha na Scéirí, Skerries Harps&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.skerriesharps.ie/home|teideal=Skerries Harps|work=www.skerriesharps.ie|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;  an cumann rugbaí ''Skerries RFC''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.skerriesrfc.ie/|teideal=Home|language=en-US|work=Skerries RFC|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; agus an cumann sacair ''Skerries Town''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://skerriestownfc.ie/skerries-town-football-club|teideal=Skerries Town Football Club|dáta=2015-01-21|language=en|work=Skerries Town FC|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Tá Cumann hoca Na Scéirí, cumann seoltóireacht Na Scéirí, an cumann lúthchleas Na Scéirí, agus an cumann gleacaíochta Na Scéirí. Tá trí ionad aclaíochta ar fáil chomh maith. Ar an 5ú lá de mhí Dheireadh fómhair i dhá mhíle is a naoi déag, osclaíodh páirc scátálta sa bhaile. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.fingal.ie/news/new-skate-parks-balbriggan-and-skerries-officially-open|teideal=New Skate Parks in Balbriggan and Skerries Officially Open|language=en|work=Fingal County Council|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Ceol ==
Tá beirt daoine cailúil atá as Na Scéirí atá mór le rá i gcúrsaí ceol. Rugadh Grian chattan sa Scéirí. Is é Grian an príomhamhranaí sa bhanna ceoil ‘''Fontaines DC’''. D’iondaigh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.irishnews.com/arts/2020/07/31/news/fontaines-dc-s-grian-chatten-it-s-hard-not-to-be-led-by-the-mass-adulation-2019548/|teideal=Fontaines DC's Grian Chatten: It's hard not to be led by the mass adulation|dáta=2020-07-31|language=en|work=The Irish News|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Ryan O’ Shaughnassey Éireann sa European Song contest i 2018. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/music/ryan-o-shaughnessy-holds-it-together-amid-eurovision-madness-1.3493703|teideal=Ryan O’Shaughnessy holds it Together amid Eurovision madness|údar=Karen Fricker|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Gradaim ==
I dhá mhíle is a sé déag, bhuaigh Na Scéirí an comórtas tidy towns. Fuair Na Scéirí an bua amach sa cátagóír  ''large town'' don chéad uair riamh. Bhuann Na Scéirí corn agus duais de bhreis deich míle Euro. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/tidy-towns-skerries-wins-competition-for-the-first-time-1.2805709|teideal=Tidy Towns: Skerries wins competition for the first time|údar=Ronan McGreevy|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; I dhá mhíle is a cúig déag, bhí Na Scéirí líosaithe mar cheann de na cathracha is fearr san Eoraip. Bhí Na Scéirí sa líosta cheanna le Prág, An Roimh agus Vín. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.eatingeurope.com/blog/europe-most-beautiful-cities/|teideal=10 of Europe's Most Beautiful Cities|dáta=2015-04-08|language=en-GB|work=Eating Europe|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Daoine cáiliúla ==
Daoine cáiliúla.

Tá roinnt réaltaí spóirt as Na Scéirí. Idir an Peil, rugbaí agus an saccar.  Ach is é Bryan Cullen an duine sport is rathúil. Bhí sé mar chaptaen foireann peile Bhaile áth cliath nauir a bhuaigh Áth cliath an craobh  sínsir  peile na hÉireann i dhá mhíle is haon déag.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2011 All-Ireland Senior Football Championship|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2011_All-Ireland_Senior_Football_Championship&amp;oldid=992727695|journal=Wikipedia|date=2020-12-06|language=en}}&lt;/ref&gt; Thug an foireann cuairt ar cláirseacha Na Scéirí leis an Sam Maguire an lá in a dhiaidh sin. 

{{Ceantracha i mBaile Átha Cliath}}
{{Síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Sceiri, Na}}

[[Catagóir:Bailte i gContae Bhaile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Bruachbhailte Bhaile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>nzrrov4d2lqfz3eb4m0djnop4r1jef1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063033</id>
      <parentid>1063030</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:59:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11758" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

== Na Scéirí ==
Tá na scéirí suite ar an gcosta i bhfhine gall i dtuisceart conate  Bhaile áth cliath.  Tá Na Scéirí sa bharúntacht Baile an ridire thior.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/en/127107|teideal=Na Sceirí/Skerries|language=en|work=Logainm.ie|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Is baile uirbeach agus comaitéir é Na Scéirí Tá 10,043 in Á gcónaí sa bhaile seo de bharr an daonáireamh is déanaí i 2016.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://citypopulation.de/en/ireland/towns/fingal/0854__skerries/|teideal=Skerries (Fingal, All Towns, Ireland) - Population Statistics, Charts, Map, Location, Weather and Web Information|work=citypopulation.de|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;
----

== Stair ==
Téann stair Na Scéirí ar ais go fada. Tá an chéad tagairt don bhaile atá ar fáil sa ‘''annals of Inisfallen Saint Mochta.'' Sa fhoinse seo, léirtear an nasc idir Naomh Pádraig agus Na scéirí. Ar cheann dé na hoileáin atá suite ar imeall an chosta, Bhunaigh Naomh Pádraig mainistir ar an oileán. Ní hé seo an nasc amháin idir Na Scéiri agus Naomh Pádraig. Nuair a bhóg Naomh Pádraig go dtí an cheantar. Bhí gabhar mar chomhluadar do. Rinne Naomh Pádraig iarracht na daoine aitiúla a iompaigh go Críostaíocht toisc go raibh na daoine in Á gcónaí i bhur Págánach. Nuair bhí Naomh Pádraig ag triail na daoine a thionaigh chun na Críostaíochta, Ghoid an pobal an gabhar agus d’ith siad é. Nuair a chuaigh Naomh Pádraig ar aís go dtí an oileán thuig Pádraig faoi dheara go raibh an gabhar imithe. D’fhill sé ar aís go dtí an baile. Deirtear go léim sé ón oileán. Nuair a chuir Naomh Pádraig ceisteanna ar dhaoine faoi ghabhar, tharla rud aisteach. Rinne an phobal áitiúil iarrachtaí bréaga a rá do Phádraig ach ní raibh siad in ann ach a bheith ag éagoineadh agus torann ghabhar a thabhairt ar aís do Phádarig. Nuair a bhí siad reidh le hadmhaigh go goid agus d’ith siad an gabhar, tháinig an caint ar aís chucu.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.skerrieshomepage.com/skerries-and-st-patrick/|teideal=Skerries and St.Patrick|language=en-US|work=VisitSkerries.com and Skerries Homepage - Official Site for Skerries, Dublin, Ireland|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

Sa bhliain 1145 bhí sionad ar oileán Naomh Pádraig. Bhí ceannarí réligúnach ag iarraidh teacht ar réiteach chun todhchaí deoise na hÉireann a shocrú. Tháning easpaig na hÉireann le chéile ar an Oileán. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.goodreads.com/book/show/38250011-early-medieval-ireland-431-1169|teideal=Early Medieval Ireland 431-1169|work=www.goodreads.com|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

Réabhlóid na hÉireann.

Ghlac Na Scéirí ról beag i réabhlóid na hÉireann. Le linn an éirí amach na casca, Tháinig dhá chéad saighdiuriú na Breataine ón ‘North Staffordshire regiment ’ i dtír Na Scéirí agus cuirtear an baile faoi chuirfiú.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/localnotes/rising-recalled-from-skerries-perspective-29660118.html|teideal=Rising recalled from Skerries perspective|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Le linn an cogadh na Saoirse, bhí dhá eachtraí suntasach. I 1919, fuair Vol. Terrence Sherlock bás. Bhí sé in a bhall de óglaigh na hÉireann.  Ar an Oíche an 27ú lá de mhí mheán fomhair, thogadh Sherlock amach ón a theach agus cailleadh é de bharr a sháite.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/skerries-hero-terry-sherlock-remembered-some-99-years-later-38637943.html|teideal=Skerries hero Terry Sherlock remembered some 99 years later|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;  Fuair T[[homas Hand]] bás sa sceirí ar an 5ú la de mhí Nollaig 1920. Thimpeallaigh na Dúbhchronach a theach agus rinne siad dúnmharú ar Thomas. I dhá mhíle is a cúig d’fhoilsigh plaic chuimhneacháin do.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/news/skerries-honour-for-irish-volunteer-thomas-hand-27770270.html|teideal=Skerries honour for Irish volunteer Thomas Hand|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; I rith an Chogadh na gCarad, maríodh [[Énrí Ó Beóláin|Harry Boland]] sa ‘ Skerries Grand Hotel’. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/news/harry-boland-wounded-in-skerries-hotel-27785580.html|teideal=Harry Boland wounded in Skerries hotel|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;Duine cáiliúil ab é agus tionchar iontach láidre i gcoadh na saoirse agus i gcogadh na gCarad.
----

== Oiléain Na Scéirí ==
Sá lá atá inniu ann tá trí oiléain suite as an gcosta. ‘Shenick Island, Colt Island agus St. Patrick’s Island. Tá teachsolas ann chomh maith. Nuair atá an taoide amach is féidir le héinne súil amach go dtí shenick Island. 

== Tionscal ==
Go trádisúin, bhí Na Scéirí mar shraidbhaile iascaireachta. Níl sé chomh láidre sa lá atá inniu mar a bhí sé ach fós tá an oidhreacht fós ann. Tá baid i gcónaí le feiceáil san cuan. 

== Muilleann Gaoithe ==


Tá dhá muileann Gaoithe sa sceirí. An chéad muileann Gaoithe a thogadh i 1525 agus an dára muileann agus an ceann is mó a thogadh i 1725. Bhain na muilte gaoithe úsáid as cumhacht na gaoithe agus cumhacht na huisce chun cruithneacht, coirce agus eorna a mhaslú.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://curiousireland.ie/the-great-windmill-skerries/|teideal=The Skerries Windmills, Skerries, County Dublin 1525 &amp; 1750|údar=emmet|language=en-US|work=Curious Ireland|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Níl na muilte ag feidhmiú inniu ach meallean sé a lán tuarasóirí don áit. 

== Martello Towers ==
Martello Towers

Tá dhá Martello towers lonnaithe sa scéirí. Thógadh iad mar chosaint in aghaidh Napoleon agus na fraince i gcas go mbeadh ionsaithe ag teacht. Níor tháinig ionradh ón bhfrainach. Tá ceann amháin suite ar oiléan Naomh Pádraig agus an ceann eile suite ar Red Island ‘Oileán dhearg’. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://oldskerries.ie/the-martello-towers/|teideal=The Martello Towers {{!}} Skerries Historical Society|language=en-GB|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Aiseanna ==


Is baile turasóireacht é Na Scéirí. In aice leis an piara, ta neart bialainne, teach tábhairne, caiféanna, siopaí agus siopa uachtar reoite. Tá dhá tránna sa scéirí. ''The north beach'' An trá thuaidh agus The South beach An trá theas.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.visitdublin.com/see-do/details/skerries-south-beach|teideal=Skerries Beaches|údar=|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;

== Scoileanna ==
Tá ceithre búnscoileanna ar fáil do phasistí sa Scéirí. Réalt na mara, Scoil Naomh Pádraig, Holmpatrick N.S agus Educate Together.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://skerriesnews.ie/directory/|teideal=Business Directory|language=en-US|work=Skerries News|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Tá meánscoil amháin sa Scéirí. ''Skerries community college.'' Cólaiste phobal Na Scéirí. Bhunaigh an scoil i 1982,  is scoil mheasctha é. Tá thart ar 1000 dáltaí ag freastáil ar chólasite phobal Na Scéirí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://skerriesnews.ie/directory/|teideal=Business Directory|language=en-US|work=Skerries News|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Religúin ==


Tá trí eaglaisí sa Scéirí. Tá eaglais chaitliceach, eaglais Photastúnach agus eaglais mhitidisteach. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tripadvisor.ie/Attractions-g551518-Activities-c47-t175-Skerries_County_Dublin.html|teideal=Skerries Churches &amp; Cathedrals - Tripadvisor|language=en-IE|work=www.tripadvisor.ie|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Spórt ==
Spórt

Tá a lán aiseanna spoirt agus clubbanna spóirt lonnaithe sa Scéirí. Na clubanna a bhfuil tóir air na, an club CLG cláirseacha na Scéirí, Skerries Harps&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.skerriesharps.ie/home|teideal=Skerries Harps|work=www.skerriesharps.ie|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;  an cumann rugbaí ''Skerries RFC''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.skerriesrfc.ie/|teideal=Home|language=en-US|work=Skerries RFC|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; agus an cumann sacair ''Skerries Town''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://skerriestownfc.ie/skerries-town-football-club|teideal=Skerries Town Football Club|dáta=2015-01-21|language=en|work=Skerries Town FC|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Tá Cumann hoca Na Scéirí, cumann seoltóireacht Na Scéirí, an cumann lúthchleas Na Scéirí, agus an cumann gleacaíochta Na Scéirí. Tá trí ionad aclaíochta ar fáil chomh maith. Ar an 5ú lá de mhí Dheireadh fómhair i dhá mhíle is a naoi déag, osclaíodh páirc scátálta sa bhaile. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.fingal.ie/news/new-skate-parks-balbriggan-and-skerries-officially-open|teideal=New Skate Parks in Balbriggan and Skerries Officially Open|language=en|work=Fingal County Council|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Ceol ==
Tá beirt daoine cailúil atá as Na Scéirí atá mór le rá i gcúrsaí ceol. Rugadh Grian chattan sa Scéirí. Is é Grian an príomhamhranaí sa bhanna ceoil ‘''Fontaines DC’''. D’iondaigh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.irishnews.com/arts/2020/07/31/news/fontaines-dc-s-grian-chatten-it-s-hard-not-to-be-led-by-the-mass-adulation-2019548/|teideal=Fontaines DC's Grian Chatten: It's hard not to be led by the mass adulation|dáta=2020-07-31|language=en|work=The Irish News|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; Ryan O’ Shaughnassey Éireann sa European Song contest i 2018. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/music/ryan-o-shaughnessy-holds-it-together-amid-eurovision-madness-1.3493703|teideal=Ryan O’Shaughnessy holds it Together amid Eurovision madness|údar=Karen Fricker|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Gradaim ==
I dhá mhíle is a sé déag, bhuaigh Na Scéirí an comórtas tidy towns. Fuair Na Scéirí an bua amach sa cátagóír  ''large town'' don chéad uair riamh. Bhuann Na Scéirí corn agus duais de bhreis deich míle Euro. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/tidy-towns-skerries-wins-competition-for-the-first-time-1.2805709|teideal=Tidy Towns: Skerries wins competition for the first time|údar=Ronan McGreevy|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt; I dhá mhíle is a cúig déag, bhí Na Scéirí líosaithe mar cheann de na cathracha is fearr san Eoraip. Bhí Na Scéirí sa líosta cheanna le Prág, An Roimh agus Vín. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.eatingeurope.com/blog/europe-most-beautiful-cities/|teideal=10 of Europe's Most Beautiful Cities|dáta=2015-04-08|language=en-GB|work=Eating Europe|dátarochtana=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;

== Daoine cáiliúla ==
Daoine cáiliúla.

Tá roinnt réaltaí spóirt as Na Scéirí. Idir an Peil, rugbaí agus an saccar.  Ach is é Bryan Cullen an duine sport is rathúil. Bhí sé mar chaptaen foireann peile Bhaile áth cliath nauir a bhuaigh Áth cliath an craobh  sínsir  peile na hÉireann i dhá mhíle is haon déag.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2011 All-Ireland Senior Football Championship|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2011_All-Ireland_Senior_Football_Championship&amp;oldid=992727695|journal=Wikipedia|date=2020-12-06|language=en}}&lt;/ref&gt; Thug an foireann cuairt ar cláirseacha Na Scéirí leis an Sam Maguire an lá in a dhiaidh sin. 

{{Ceantracha i mBaile Átha Cliath}}
{{Síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Sceiri, Na}}

[[Catagóir:Bailte i gContae Bhaile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Bruachbhailte Bhaile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>8r1agt8e3c6fe0a98303vcuvcmxmo1g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lugdunum</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37053</id>
    <revision>
      <id>1063063</id>
      <parentid>1059393</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:13:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9020" xml:space="preserve">Ba chathair thábhachtach [[Rómhánach]] i nGall na [[An Fhrainc|Fraince]] é '''Lugdunum''' nó ''Colonia Copia Claudia Augusta Lugdunum'' ('''''Dún Lugh''''' i n[[Gaeilge]] nó an chathair nua-aimseartha '''[[Lyon]]'''). Bhunaigh Lucius Munatius Plancus í sa bhliain 43 RC. Ba phríomhchathair na cúige rómhánaí ''[[Gallia Lugdunensis]]'' (a chiallaíonn &quot;Gall Dhún Lugh&quot;). Bhí an chathair ríthábhachtach in iarthar na hImpireachta Rómhánaí ar feadh 300 bliain i ndiaidh a bunaithe. Rugadh an dá impire ''Cláidias'' agus ''Caracalla'' i nDún Lugh.
Bhí an bhunchathair Rómhánach lonnaithe ó thiar na Róine agus na Sóine, ar arda an tSean-Fhóraim (''Forum Vetus'' sa [[Laidin]], ''Fourvière'' i bh[[Fraincis]]). Faoi am chéadta dheiridh na hImpireachta, bhí an chuid is mó den daonra lonnaithe i nGleann na Sóine agus ag bun Fourvière.

== Ainm ==
Bunaíodh an cathair Rómhánach faoin ainm ''Colonia Copia Felix Munatia'', áfach d'fhás an úsáid den ainm 'Lugdunum' (Dún Lugh) agus ar uairibh 'Lugudunum' ag deireadh an chéad aois iar-Chríost.
Is laidineacht den logainm gallach 'Lugodunon' é sanasaíocht 'Lugdunum'. B'é an Gaillis an teanga ceannasach den réigiún a chlaoigh na Rómhánaigh. Ciallaíonn ''dunon'' ''dún'' nó ''Dúnfort'' i nGaeilge, agus síltear go thagann ''Lug'' ó ainm an dia Cheilteach ''[[Lugh]]'' (ainm a chiallaíonn ''Dún Lugh'' i nGaeilge). Deirtear freisin gur ón bhfocail gaillise ''lugus'' (''caróg'') é an fréamh Lug, nó freisin gurb focail gallach do 'sholas' (gaolmhar le ''lux'' Laidineach). Le linn na Mheánaoise, d'athraigh ''Lugdunum'' go ''Lyon'' trí athrú fuaime nádúrtha.

== Lonnaíochtaí Réamh-Rómhánacha agus an Ceantar roimh bhunú an Chathair ==
Tá fianaise ann de lonnaíochtaí gallacha sa cheantar roimh gur bhunaíodh an chathair Rómhánach, agus d'áitreamh cónaithe réamh-Ghallach ag síneadh chomh fada siar leis an gClochaois. Molann fianaise seandálaíochta go raibh trádáil idir Dún Lugh agus cathracha [[Campania|Campánacha]] san Iodáil- trádáil cheirmeach agus d'fhíon- agus úsáid d'fhearastú i stíl Iodálach i dtithe Dún Lugh roimh choncas na Rómhánaigh. Bhí an Gall cloíte ag na Romhánaigh faoi cheannas [[Iúil Caesar|Iúil Caesair]] idir 58 agus 53 [[Anno Domini|IC]]. Is an phríomh-fhoinse d'eolas faoin nGall réamh-Rómhánach é a chur síos, De Bello Gallico, áfach níl tagairt ar leith de Dhún Lugh.

== Búnús na Cathrach Romhánaigh ==
I 44 RC, deich bhliain i ndiaidh ghabháil an Ghaill, feallmharaíodh Caesar agus phléasc cogadh cathrach Rómhánach amach. Dar leis an staraí Dio Cassius, i 43 RC, d'ordaigh Seanad na Róimhe do Mhunatius Plancus agus do Lepidus, gobharnóirí an Ghaill lárnaí agus an Ghaill Trasalpach, cathair a bhunú do ghrúpa theifeach Romhánacha a bhí díbeartha ó Vienne (baile timpeall 30&amp;nbsp;km ó dheas ó Dhún Lugh) a bhí campáilte ag cumair na Róine agus na Sóine. Deir Dio Cassius gur slí é seo chun cosc a chur le aontú Marcais Antaine agus a nairm a chur níos doimhne i gcoimhlint. Molann fianaise eipeagrafach gurb é Munatius Plancus príomh-bhunaitheoir Dhún Lugh.

Is dóigh gur raibh daonra de chúple mhíle i nDún Lugh ag am a bunús. Bhí na saoránaigh sannta ó thaobh riaracháin de don threabh Gailéarach. Bhí na chéad fhoirgnimh Romhánacha lonnaithe ar na harda Fourvière agus thar na haibhne Sóine. B'é Uiscerian na Geire, críochnaithe sa 1ú Chéad IC, cean de cheithre uiserian ag cur uisce ar fáil don chathair.

Laistigh de 50 bhliain d'fhás Dún Lugh i méid agus tábhachtach, ag éirí chun bheith mar lárionad riaracháin den Ghall agus den Ghearmáin Rómhánach. Faoi am dheiridh réimis [[Ágastas|Ágastais]], rinbne Strabó cur síos ar ''Lugdunum'' mar acomhal ceithre phríomhbhóthair: an bealach do Narbonensis (Cúige na Narbóinne), don Mhasáil (''Massilia'' i Laidin, ''Marseilles'' i bhFrainis inniu) is don [[Iodáil] ó dheas, an bealach d'Abhainn na Réine is don Ghearmáin ó thuaidh, an bealach don Aigéan (an [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]]) ó thiarthuaidh agus an bealach don Acatáin ó thiar.

Rinne fogasacht na teorann leis an nGearmáin Lugdunum ina chathair tábhachtah go straitéiseach ar feadh cheithre chéad, mar áit do thuilleadh forleathnú Rómhánach sa Ghearmáin, agus freisin mar b'í an t-aon chathair agus lárionad riaracháin sna cúige Gallacha. Ba chroí thrádála agus airgeadais na cúigí ó thiarthuaidh í freisin. 

== Aird na hImpirí ==
Ina haois deireanach, bhí Dún Lugh mar ní airde nó cúirte na himpirí nó na clainne impiriúl. B'iad ''Aigripe'', ''Drusas'', ''Tibir'', agus ''Gearmánacas'' (a rugadh i nDún Lugh é féin) cúpla de na ginearáil gobharnóire a bhí ar fiannas i Lugdunum. Thug Ágastas cúirt ar Dhún Lugh trí uair idir 16 RC agus 8 IC. Chóinigh Drusas i nDún Lugh idir 13 agys 9 RC. I 10 RC, rugadh a mhac Cláidias (an timpire todhcaíoch). Stad Tibir i Lugdunum idir 4 agus 5 RC, ar a bhealach don Réin, agus arís i 21 IC, ag déanamh feachtais i gcoinne na hAindéis (treabh gallach ó hArnamara/ón Armóirce). Chuidigh Cláidias agus Néaró le fás agus tábhacht na cathrach.

Rugadh Cláidias i nDún Lugh i 10 RC agus chóinigh sé ann ar a laghad ar feadh dhá bhliain. Mar impire, d'fhill sé ar Lugdunum i 43 IC ar a shlí chun an Bhreatain a chloígh, agus stad sé arís ann tar éis a gconclúid buach i 47. Aimsíodh scairdeán uisce ag tabhairt ómós dá bhua. Lean sé ar aghaidh chun suim tacaíochta a fhorbairt don bhaile, ag ligint do suntasaigh an bhaile incháilithe chun bheith ar fiannas i Seanad na Róimh, mar atá curtha síos thuas.

Le linn réamas Chládias, tógadh droichead trasna na Róine, ag cur le tábhacht straitéiseach na cathrach. Bhíodh doimhneacht na habhann agus an gleann seascainn máguaird mar bhacainn taistil agus teagmhála don oirthear roimh é seo. Ghiorraigh an bealach nua, ar a ghlaodh ''compendium'', an aistear idir Dún Lugh agus Vienne ó theas, agus rinne sé níos dírí na bóithre idir Lugdunum, an Iodáil agus an nGearmáin. Faoi deireadh a réimis, b'é ainm oifigiúil na cathrach ná ''Colonia Copia Claudia Augusta Lugudunenisium'' (sin 'Raidhse Chóillíneacht Chláidias Ágastais Dhún Lugh' i Laidin) a ghiorradh síos go dtí ''CCC AVG LVG''.

In ainneoin an easpa chúirte impiriúla le linn an chéad aois eile, bhí rath ar Dhún Lugh, suas go dtí Septimius Severus agus Cath Dhún Lugh i 197 IC.

== Cath Dhún Lugh ==
Tháinig deireadh leis an Dara haois le coimhlint eile do chomharbas impiriúl. Maraíodh an timpire Peirteanacs i 193, agus thriáil ceathrúir ghinearál nua an suíochán ríoga a fháil. D’fhorbair beirt chéile comhraic- Clóidias Ailbíneas agus Septimius Severus (Seiptimias Sevéireas)- comhaontas poilitiúil ar dtús. B’iad-lagáid na Breataine é Ailbíneas, a bhí i gceannas ar léigiúin sa Bhreatain agus sa Ghall. Bhí Severus i gceannas ar na léigiúin panónacha. Dhaingnigh Sevéireas a chumhacht sa Róimh, agus bhris sé a chomhaontu le Ailbíneas. D’aontaigh Seanas na Róimhe leis, agus d’fhógraigh siad gur naimhead phoiblí a bhí in Ailbíneas.
Bhí Clóidias tar éis a airm a bhunú garr do Dhún Lugh go luath i 195. Rinne sé plean ann chun Severus a fhreagairt (go mílíteach). Fuair sé tacaíocht ó Lucius Novius Rugus, gobharnóir Hispania Tarraconensis (an cúige &quot;Spáinn Tharracó&quot;). Thóg Severus a airm ón Iodáil don Ghearmáin i leith dheiridh 196. Throid na hair mar dtús i dTinurtium (&quot;Tionáirtiam&quot; nó &quot;Tournus&quot;), timpeall 60&amp;nbsp;km suas na Sóine ó Dhún Lugh. Chúiligh Ailbíneas lena fhórsaí siar ansin do Lugdunum.
Ar 19ú Feabhra 197 d’ionsaigh Severus Clóidias arís in iarthuaisceart na cathrach. Bhí airm Ailbíneas cloíte i gCath folach Dhún Lugh. Deir Dio Cassius go raibh 300,000 fear ag troid. Chuir Ailbíneas lámh ina bhás féin i dteach in aice na Róine; seoladh a cheann don Róimh mar rábhadh dá thacadóirí. Céasadh éinne i nDún Lugh a thug tacaíocht d’Ailbíneas ina dhiaidh. Fágadh an cathair ‘ina fothraigh’ tar éis na troda.

== Meath Dhún Lugh ==
Is léir ó fhianaise stairiúil agus seandálaíoch nár théarnaigh Dún Lugh ón cath riamh. Rinneadh athrú ar chúige na Róimhe ag deireadh na 3ú haois, ag cur Dún Lugh mar phríomhchathair de cheantar i bhfad níos lú. Ní raibh Dún Lugh mar lárionad riaracháin an Ghaill ina dhiaidh sin. Cé gur lean an cathair ar aghaidh, bhí gluaiseacht mór dhaonra ón gcathair.
Le titim na himpireachta thiar sa 5ú haois, bhí Dún Lugh mar phríomhchathair den Ríocht Burgúnach.

== Foinsí agus Tagairtí ==
* [[Dio Cassius]]. ''Histories.'' XLVI, 50.
* André Pelletier. ''Histoire de Lyon: de la capitale les Gaules à la métropole européene''. Editions Lyonnaises d'Art et d'Histoire. Lyon: 2004. ISBN 2-84147-150-0
* Seneca. ''Apocolocyntosis.'' VII
{{reflist}}

[[Catagóir:Impireacht na Róimhe|*]]</text>
      <sha1>jmxt7vzx3igp5m85k51ava135yol3vb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sliabh Macedon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37391</id>
    <revision>
      <id>1063322</id>
      <parentid>1047792</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:49:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4920" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí - Bailte|
|ainm           = Sliabh Macedon
|íomhá          = Mount Macedon.jpg
|méid_íomhá     = 240px
|teideal_íomhá  = Baile Shliabh Macedon ó Shliabh Towrong
|forleagan      = Australia Victoria Macedon Ranges Shire location map.svg
|sfx_cóor       = left:90px; top:136px
|méid_léarscáil = 240px
|coord          = {{comhor cn|37|24|S|144|35|E|Theas|Thoir|type:city}}
|tír            = {{bratach|Australia|An Astráil}}
|ceantar_teideal= Stát
|ceantar        = [[Victoria (An Astráil)|Victoria]]
|teidil_na_gceannairí     = 
|ainmneacha_na_gceannairí = 
|achar          = 
|daonra         = 1,321 (2011)&lt;ref&gt;[http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/SSC20943?opendocument&amp;navpos=220 &quot;Daonáireamh 2011 'QuickStats' –  Mount Macedon&quot;], Australian Bureau of Statistics (30 Deireadh Fómhair, 2012). '''(Béarla)'''&lt;/ref&gt;
|dlús_daonra    =
|cód_poist      = 3441
|staitistic_eile_teideal = Crios ama
|staitistic_eile= AEST (UTC+10)&lt;br /&gt;AEDT (UTC+11)
|líonláithreán  = 
}}
Baile beag atá suite 64 km siar ó thuaidh [[Melbourne]], príomhchathair [[Victoria]] na [[An Astráil|hAstráile]] is ea '''Sliabh Macedon'''. Tá sé lonnaithe ar thaobh sléibhe a bhfuil an t-ainm céanna air. '''Geboor''' (nó '''Geburrh''') a thugadh na [[Wurundjeri]] (daoine [[Bundúchasaigh na hAstráile|Bundúchasacha]]) air. Tá sé 1,001 méadar (3,284 troigh) os cionn leibhéal na mara. De réir dhaonáireamh na bliana 2006, bhí 1,694 duine ina gcónaí i Sliabh Macedon. Tá clú agus cáil ar an mbaile de thoradh na ngairdíní agus na dtithe móra ón naoú haois déag atá suite sa bhaile, sainlimistéar atá ar na cinn is tábhachtaí san Astráil. 

Uasaicme na príomhchathrach a bhunaigh an baile mar ionad samhraidh, tar éis ruathar óir i lár na naoú haoise déag,. Osclaíodh Oifig an Phoist ar 18 Iúil 1870, agus thugtaí ‘Upper Macedon’ air go dtí 1879, agus ‘Macedon Upper’ go dtí 1936. Osclaíodh Oifig an Phoist ann sa bhliain 1843 agus ‘Mount Macedon’ uirthi, ach athbhaisteadh í mar &quot;[[Kyneton]]&quot;. 
  
Chonaic [[Hamilton Hume]] agus [[William Hovell]] an sliabh le linn a dturais go dtí [[Port Philip]] ó [[New South Wales]]. Bhaist siad ‘Sliabh Wentworth’ air. Thug an an Maor [[Thomas Mitchell]], taiscéalaí a dhreap an sliabh sa bhliain 1836 ainm nua air. Tugadh an t-ainm sin air as [[Pilib, rí na Macadóine|Philib, rí na Macadóine]], toisc go bhfuil Port Philip le feiceáil ó bharr an tsléibhe. 

Go ginearálta bíonn an aeráid níos fuaire ná mar a bhíonn in Melbourne, cé go bhfuil an chathair sin an-ghar do Shliabh Macedon. I gcomparáid leis an gcathair agus na machairí ina thimpeall, bíonn sé níos fliche chomh maith. Cuireann sé sneachta go rialta ar mhullach an tsléibhe, ach ní mhaireann an sneachta i bhfad.

== Crois Chuimhneacháin ==
[[Íomhá:AdrianLodders-MtMacedonCross-CC AttShareAalike.jpg|mion|clé|An Chrois Chuimhneacháin ar Shliabh Macedon.]] 
Tá an Chrois Chuimhneacháin ar cheann de na nithe is mó is díol spéise do thurasóirí sa cheantar agus í ina seasamh gar do mhullach an tsléibhe. Thóg William Cameron í sa bhliain 1935 mar chuimhneachán ar a mhac féin agus ar gach duine eile a cailleadh i rith an [[Chéad Chogadh Domhanda]]. Tá radharc iontach maith ó mhullach an tSléibhe ar Melbourne, ar [[Sliabhraon Dandenong|Shliabhraon Dandenong]] agus ar na [[You Yangs]], atá cóngarach do [[Geelong]].

== Cruit an Chamaill ==
Tá mullach tábhachtach eile i gceantar an tSléibhe, ‘[[Cruit an Chamaill]]’ (‘The Camel’s Hump’ i mBéarla), atá 1,011 méadar (3,317 troigh) os cionn leibhéal na mara. Tá an-suim ag dreapadóirí sa mhullach seo de thoradh na carraige bolcánaí atá ann agus an áit a bheith chomh cóngarach sin do Melbourne.

== Gairdíní Príobháideacha ==
[[Íomhá:Hascombepathway.jpg|mion|Raon an Ghairdín go dtí an Bothán ag Hascombe, Sliabh Macedon]] 
Gairdín mór is ea ’’Hascombe’’ ar leis an gcomhlacht [[Linfox]] é. Bíonn lá oscailte ann gach bliain, agus bronntar an t-airgead go léir ar chúiseanna carthanachta.

Tá an gairdín ‘Alton’ suite trasna an Bhóthair Alton, os comhair Hascombe. Taifeadadh míreanna scannáin ann ('[[Macbeth]]' san áireamh), mar gheall ar an chuma stairiúil atá ar an teach agus ar an áit ina thimpeall.

== Spórt ==
Déanann galfairí de chuid Chumann Galf Sliabh Macedon ar Bhóthar Sliabh Macedon imirt ar an gcúrsa. 

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.visitvictoria.com/Regions/Daylesford-and-the-Macedon-Ranges/Destinations/Mount-Macedon.aspx Mount Macedon] – Suíomh oifigiúil turasóireachta '''(Béarla)'''
* [http://artabase.net/gallery/27-the-gallery-mt-macedon The Gallery Mount Macedon Artabase page] '''(Béarla)'''

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Bailte i Sír Macedon Ranges}}

[[Catagóir:Bailte i Victoria]]</text>
      <sha1>nl8hisk8jtsphiwoyino7h7x0knmawa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ard-mhúsaem na hÍsiltíre</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37491</id>
    <revision>
      <id>1063323</id>
      <parentid>1057081</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:49:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="917" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}

Is é '''Ard-mhúsaem na hÍsiltíre''' (nó &quot;'''Rijksmuseum'''&quot; in [[Ollainnis]]) an príomhmhúsaem san [[An Ísiltír|Ísiltír]]. Tá sé suíte idir an Stadhouderskade agus [[Plás an Mhúsaeim]] i gcomharsanacht in [[Amstardam]]a Theas. Tá ealaín agus stair na hÍsiltíre ar taispeáint sna hallaí, thart ar 200 acu. Tá roinnt mhaith pictiúir ó [[Ré Órga na hÍsiltíre]] agus bailiúcháin mór d'ealaín na hÁise. Chomh maith leis sin tá posta an báid HMS Royal Charles ar taispeáint agus an pláta Hartog agus níos mó ná 1 milliún nithe, saothair ealáine na n-ealainteoirí Ollanaigh ón 17ú haois. Baineann sé le le Stáit na hÍsiltíre agus tá sé ar an liosta UNESCO d'oidhreacht na cruinne.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol-nl}}

{{DEFAULTSORT:Ard-mhusaem na hIsiltire}}
[[Catagóir:An Ísiltír]]
[[Catagóir:Músaeim]]
[[Catagóir:Amstardam]]</text>
      <sha1>17au7vv6606o0o0p8amxfqgaiy7yhwr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gordon Elliott</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37931</id>
    <revision>
      <id>1063215</id>
      <parentid>1049343</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1479" xml:space="preserve">{{glanadh}}Is traenálaí capall Éireannach é '''Gordon Elliott''' a rugadh sa bhliain 1978.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.equine-world.co.uk/Aintree-Grand-National-2012/grand-national-news-read.asp?id=1372&amp;title=Aintree%20Grand%20National%20Prize%20Money%20Continues%20to%20Grow%20For%202008#.UF49SI2PXSg |teideal=Aintree Grand National News: Aintree Grand National Prize Money Continues to Grow For 2008 |foilsitheoir=Equine-world.co.uk |accessdate=2012-09-22}}&lt;/ref&gt; Tá sé lonnaithe i ngraí i dTeach Coillean Traí, i [[Maigh Dearmhaí]], [[Contae na Mí]], áit a cheannaigh sé sa bhliain [[2011]]. 

== A shaol ==
Rugadh i g[[Cnoc an Línsigh]], Contae na Mí é agus tar éis fhágaint na scoile dó, chaith sé tamall maith ag marcaíocht go proifisiúnta le rath nach beag, sular luí sé isteach le traenáil capall lánaimseartha. Bhí bua ollmhór aige san 'Grand National' in [[Aintree]] le Silver Birch sa bhliain 2007. B'é an buaiteoir ab óige riamh é ag aois fiche naoi mbliana dó. Ba leis Brian Walsh an capall agus b'é Robbie Power an marcaigh.
Tá saol ghairmiúl Elliot imithe ó neart go neart ó shin. Bhain sé an 'Aintree Grand National'  don tarna uair ar an [[14 Aibreán]] [[2018]] leis an gcapall Tiger Roll le Davy Russell sa diallait agus ba é [[Michael O'Leary]] an úinéar.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Elliott, Gordon}}
[[Catagóir:Daoine as Contae na Mí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1978]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>navg1n88g68z0u1gol7qsqqm4vrs4ma</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tír Amhlaidh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39070</id>
    <revision>
      <id>1063010</id>
      <parentid>1014974</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1446" xml:space="preserve">{{glanadh}}
[[Íomhá:Baronies of Mayo.jpg|deas|thumb|Tír Amhlaidh]]
Barúntacht in iarthar [[Contae Mhaigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]] in [[Poblacht na hÉireann|Éirinn]] is ea '''Tír Amhlaidh''' ([[Béarla]]: ''Tirawley''). Is é [[Béal an Átha]] an príomhbhaile sa cheantar.

== Príomhbhailte ==

* [[Béal an Átha]]
* [[Crois Mhaoilíona]]

== Sráidbhailte ==

* [[Baile an Chaisil]], [[Béal Deirg]], [[Baile an Léana]], [[Baile na Mainistreach]], [[An Bheartrach]], [[Béal Átha an Bhrúnaigh]], [[Béal Leice, Contae Mhaigh Eo|Béal Leice]], [[Bun an Mhíle]]
* [[Cill Ala]], [[An Chraobhach]], [[Cill Chuimín]], [[Caisleáin Leacan]], [[Cnoc na Feirme]], [[An Caisleán Riabhach, Contae Mhaigh Eo|An Caisleán Riabhach]], [[Cionn Con]], [[Cluanach Mór]], [[An Chraobhaigh]]
* [[Leacain]]
* [[Maith Gamhna]]
* [[Ráth Leacáin]], [[Ráithín]], [[Ráth Bhrannaibh]]
* [[Sráid na Réicí]]

==Tíreolaíocht==

* [[Abhainn na Muaidhe]], [[Baile Phámar, Contae Mhaigh Eo|Baile Phámar]], [[Abhainn Eidhneach]]
* [[Binn Bhuí Ghaobhráin]], [[An Bhinn Mhór]]
* [[Cuan Bhéal Deirg]], [[Ceann Dhún Pádraig]], [[Cuan Chill Ala]], [[Caisleán na Ropaí]], [[Achaidh Chéide]]
* [[An Daoil, Contae Mhaigh Eo|An Daoil]]
* [[An Gleann Mór]]
* [[Loch Con]], [[Loch Cuilinn]], [[Loch an Leathbhaile]]
* [[Néifinn]]

[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Gaeltacht Chontae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Barúntachtaí Chontae Mhaigh Eo]]</text>
      <sha1>7745wdrasv9dptb60j4lwouo0cymsfs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wa-Tor</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39938</id>
    <revision>
      <id>1063264</id>
      <parentid>1039056</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:31:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1364" xml:space="preserve">{{glanadh-mar|Ranna, tagairtí, srl}}
Is uathoibreán ceallach é '''Wa-Tor''' a cheap Alexander Keewatin Dewdney. Cuireadh é i láthair in eagrán Nollag [[1984]] don ''Scientific American''.
[[Íomhá:Image of a Torus.png|thumb|An phláinéid de Wa-Tor]]

Déanann an t-alt &quot;''Computer Recreations: Sharks and fish wage an ecological war on the toroidal planet Wa-Tor''&quot;, cur síos ar an éiceachóras mar uathoibreán ceallach. Is pláinéad é Wa-Tor atá clúdaithe go hiomlán in uisce áit nach bhfuil ach dhá speiceas ina gcónaí i gcothromaíocht íogair. Tá an pláinéad toróideach i.e má bhogann rud beo síos faoi bhun an domhain feictear é arís ag an imeall uachtarach. Sa tslí chéanna má bhogann siad amach ar dheis feictear iad arís ar an imeall ar chlé. Glaotar &quot;siorcanna&quot; ar an gcéad speiceas mar gheall ar a gcosúlacht idir iad féin agus an speiceas comhainmneach ar domhan. Glaotar &quot;éisc&quot; ar an dara speiceas. Is speiceas creachóireach iad na siorcanna agus itheann siad na héisc. Cónaíonn, bogann agus síolraíonn na siorcanna agus na héisc i Wa-Tor de réir rialacha áirithe. Imíonn am thart i gcéimeanna scoite. Glaonn Dewdney &quot;chronons&quot; ar na céimeanna seo.

== Tagairtí ==
* Dewdney (1984) &quot;''Sharks and fish Wage an ecological War on the toroidal planet Wa-Tor''&quot;, ''Scientific American'' December pg I4—22.</text>
      <sha1>jyh6rnfl7xxnu49ko6ovrpdbjglxr4j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cuasán pleorach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41736</id>
    <revision>
      <id>1063161</id>
      <parentid>943128</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:42:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="566" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}Is scannán é an '''cuasán pleorach''', atá timpeall ar na [[scamhóg]]a agus faoi na h[[easna]]cha. Sa chás go dtagann [[athlasadh]] air tugtar [[pliúraisí]] air sin, agus is ionfabhtuithe is comónta a bhíonn mar chúis leis.


== Tagairtí==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [http://biology.kenyon.edu/heithausp/cat-tutorial/organs/thorcav2.htm Íomhá disoctha]

{{síol-anat}}

[[Catagóir:Scamhóga]]
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Córas riospráide]]
[[Catagóir:Anatamaíocht]]
[[Catagóir:Tóracs]]</text>
      <sha1>noc2crumgxydhjrug6izj4cl0hp2ax6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gaileanga</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42131</id>
    <revision>
      <id>1063011</id>
      <parentid>1062728</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1051" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}[[Íomhá:Gallen, Barony, Co Mayo Cropped.jpg|deas|thumb|Barúntacht Ghaileang]]
Barúntacht in iarthar [[Contae Mhaigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]] in [[Poblacht na hÉireann|Éirinn]] is ea '''Gaileanga''' ([[Béarla]]: ''Gallen'').

== Príomhbhailte Ghaileang ==

* [[Béal Easa]], [[Béal Átha Bhearaigh]], [[Béal Átha na Muice]]

== Sráidbhailte Ghaileang ==

* [[Ard na Ria]], [[Áth Tí an Mheasaigh]]
* [[Bothóla]], [[Baile na hEaglaise]]
* [[An Caladh, Contae Mhaigh Eo|An Caladh]], [[Cill Liadáin]], [[Na Críocha Dubha Thuaidh]], [[Cill na nGarbhán]], [[Cill Dachomóg]], [[Cill Chon Duibh]] 
* [[Droim Riabhach]], [[Drongánach Thoir]]
* [[An Goirtín, Contae Mhaigh Eo|An Goirtín]]
* [[Muine Chonalláin]]
* [[An tSráid]]
* [[An Trian Láir]]

== Tíreolaíocht ==

* [[Abhainn Ghleann Rí]], [[Abhainn na Muaidhe]], [[Abhainn an Phollaigh]]
* [[An Ghleoir]], [[An Ghaoistin]]

==Féach freisin==
* ''[[Gailenga]]''

[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Barúntachtaí Chontae Mhaigh Eo]]</text>
      <sha1>j3ai52eowlyc954bgtbd47nkowerz1j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coistealaigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42132</id>
    <revision>
      <id>1063012</id>
      <parentid>1062729</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="887" xml:space="preserve">[[Íomhá:Barony of Costello, Co Mayo.jpg|deas|thumb|Coistealaigh]]
Barúntacht in oirthear [[Contae Mhaigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]] in [[Poblacht na hÉireann|Éirinn]] is ea '''Coistealaigh''' ([[Béarla]]: ''Costello'').

== Bailte Choistealach ==

* [[Baile Chathail]], [[Béal Átha hAmhnais]]
* [[Cnoc Mhuire]], [[Cill Cheallaigh]], [[Coillte Mách]]

== Sráidbhailte Choistealach ==

* [[Achadh Mór, Contae Mhaigh Eo|Achadh Mór]]
* [[Béal Átha na gCoistealach]], [[Béacán]]
* [[Caisleán an Dumha]], [[Coill na Cleithe]], [[An Choill Gharbh]]
* [[Manainn, Contae Mhaigh Eo|Manainn]]
* [[An Tuar Mór]], [[Tamhnaigh an Fheá Íochtarach]]
* [[Urlár, Contae Mhaigh Eo|Urlár]]

== Tíreolaíocht ==

* [[Aerfort Iarthar Éireann Chnoc Mhuire]], [[Abhainn na Loinge]]
* [[Séipéal Naomh Pádraig]]

[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Barúntachtaí Chontae Mhaigh Eo]]</text>
      <sha1>44ws93fpujj1qoo48wdkbnm1e6b3e9n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Clann Mhuiris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42133</id>
    <revision>
      <id>1063013</id>
      <parentid>1014971</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="522" xml:space="preserve">[[Íomhá:Baronies of Mayo.jpg|deas|thumb|Clann Mhuiris]]
Barúntacht in iarthar [[Contae Mhaigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]] in [[Poblacht na hÉireann|Éirinn]] is ea '''Clann Mhuiris''' ([[Béarla]]: ''Clanmorris'').

== Príomhbhailte ==

* [[Balla]], [[Baile an Daighin]]
* [[Clár Chlainne Mhuiris]]
* [[Maigh Eo]]

== Sráidbhailte ==

* [[Na Brí]]
* [[Crois Bhaoithín]], [[Cill Cholmáin]], [[Cill Mhiáin]]
* [[Maolla]]
* [[Teach Chaoin]]

[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Barúntachtaí Chontae Mhaigh Eo]]</text>
      <sha1>5mk0v7f1fa81dklpt3csqb9ssh5ufnp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ceara</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42134</id>
    <revision>
      <id>1063014</id>
      <parentid>1062730</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:53:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="815" xml:space="preserve">[[Íomhá:Baronies of Mayo.jpg|deas|thumb|Suíomh Cheara i g[[Contae Mhaigh Eo]]]]
Barúntacht in iarthar [[Contae Mhaigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]] in [[Poblacht na hÉireann|Éirinn]] is ea '''Ceara''' ([[Béarla]]: ''Carra'').

== Príomhbhailte ==

* [[Caisleán an Bharraigh]]
* [[Tuar Mhic Éadaigh]]

== Sráidbhailte ==

* [[Béal Trá]], [[Béal Átha hÉin]], [[Béal an Átha Fada]], [[Baile na Cora]], [[Baile Thomáis]]
* [[Coill Tairseacháin]]
* [[Doire Shoic]], [[Doire Creamha]]
* [[Maigh Nulla]]
* [[Pártraí]]
* [[Turlach, Ceara|Turlach]], [[An Tuairín, Contae Mhaigh Eo|An Tuairín]]

== Tíreolaíocht ==

* [[An Chruach Mhaol]], [[An Chlaoideach]]
* [[Loch Ceara]], [[Loch Measca]], [[Loch Cuilinn]]
* [[Moore Hall]]

[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Barúntachtaí Chontae Mhaigh Eo]]</text>
      <sha1>hb68p9qm5vmam2ryyqcrnmgbzohvs2a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43139</id>
    <revision>
      <id>1063437</id>
      <parentid>673180</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:02:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>chchaco!</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2091" xml:space="preserve">Catagóir d’institiúidí ardoideachais in Éirinn is ea an '''Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas''' ([[Béarla]]: ''National Institute for Higher Education''), chun oideachas teicniúil ardleibhéil a sholáthar os cionn chaighdeán na gColáistí Teicniúla Réigiúnacha a bhí ann ag an am. Aithníodh nach raibh freastal maith ar an oideachas teicniúil in Éirinn go dtí gur tháinig na hinstitiúidí seo ar an bhfód.

An plean a bhí ann ná díriú ar oideachas ag leibhéal céime. Bunaíodh an chéad institiúid i [[Luimneach]], áit a raibh éileamh ar ollscoil le fada; go deimhin, moladh “Ollscoil Luimnigh” ''inter alia'' ag deireadh na 1960idí i dTuarascáil Lichfield. Ar dtús, bhí an institiúid i mBaile Átha Cliath le bheith ar campas aontaithe le haghaidh scoile a dtabharfaí [[Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath]] air ina dhiaidh sin, ach, ina ionad sin, bunaíodh institiúid nua mar a rinne i Luimneach.

{| class=&quot;wikitable&quot; align=&quot;center&quot;
|-
! Iar-Institiúid
! Ollscoil
! Fógartha
! Oscailte
! Stádas Ollscoile
|-
| Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas, Luimneach
| [[Ollscoil Luimnigh]]
| 1969
| 1972
| 1989
|-
| Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas, Baile Átha Cliath
| [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]]
| 1971
| 1980
| 1989
|}

Sna 1970idí bhíothas ag súil go mbeadh na hinstitiúidí ina g''coláistí aitheanta'' de chuid Ollscoil na hÉireann, agus le himeacht ama ardaíodh an stádas seo go stádas ''comhcholáiste''. Ar dtús tharla sé seo ar feadh tamaill ghairid (1976-1977), ach bhronn Comhairle Náisiúnta na gCáilíochtaí Oideachais na céimeanna go léir tar éis 1977, agus lean sé seo go dtí gur baineadh stádas ollscoile amach.

Bhí na hinstitiúidí ina n-ollscoileanna ''de facto'' a bhí sna hinstitiúidí ón tús, ach ardaíodh go leibhéal ollscoile iad go hoifiúil sa bhliain 1989 tar éis don Ghrúpa Staidéir Idirnáisiúnta ar Oideachas Teicneolaíochta a mholtaí a chur faoi bhráid Rialtas na hÉireann.

{{DEFAULTSORT:Foras Naisiunta um Ard-Oideachas}}
[[Catagóir:Contae Luimnigh]]</text>
      <sha1>79znrs9e153fovn4j84cvs0tz6mxyam</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063438</id>
      <parentid>1063437</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:04:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2065" xml:space="preserve">Catagóir d’institiúidí ardoideachais in Éirinn is ea an '''Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas''' ([[Béarla]]: ''National Institute for Higher Education''), chun oideachas teicniúil ardleibhéil a sholáthar os cionn chaighdeán na gColáistí Teicniúla Réigiúnacha a bhí ann ag an am. Aithníodh nach raibh freastal maith ar an oideachas teicniúil in Éirinn go dtí gur tháinig na hinstitiúidí seo ar an bhfód.

An plean a bhí ann ná díriú ar oideachas ag leibhéal céime. Bunaíodh an chéad institiúid i [[Luimneach]], áit a raibh éileamh ar ollscoil le fada; go deimhin, moladh “Ollscoil Luimnigh” ''inter alia'' ag deireadh na 1960idí i dTuarascáil Lichfield. Ar dtús, bhí an institiúid i mBaile Átha Cliath le bheith ar campas aontaithe le haghaidh scoile a dtabharfaí [[Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath]] air ina dhiaidh sin, ach, ina ionad sin, bunaíodh institiúid nua mar a rinne i Luimneach.

{| class=&quot;wikitable&quot; align=&quot;center&quot;
|-
! Iar-Institiúid
! Ollscoil
! Fógartha
! Oscailte
! Stádas Ollscoile
|-
| Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas, Luimneach
| [[Ollscoil Luimnigh]]
| 1969
| 1972
| 1989
|-
| Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas, Baile Átha Cliath
| [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]]
| 1971
| 1980
| 1989
|}

Sna 1970idí bhíothas ag súil go mbeadh na hinstitiúidí ina g''coláistí aitheanta'' de chuid Ollscoil na hÉireann, agus le himeacht ama ardaíodh an stádas seo go stádas ''comhcholáiste''. Ar dtús tharla sé seo ar feadh tamaill ghairid (1976-1977), ach bhronn Comhairle Náisiúnta na gCáilíochtaí Oideachais na céimeanna go léir tar éis 1977, agus lean sé seo go dtí gur baineadh stádas ollscoile amach.

Bhí na hinstitiúidí ina n-ollscoileanna ''de facto'' ón tús, ach ardaíodh go leibhéal ollscoile iad go hoifiúil sa bhliain 1989 tar éis don Ghrúpa Staidéir Idirnáisiúnta ar Oideachas Teicneolaíochta a mholtaí a chur faoi bhráid Rialtas na hÉireann.

{{DEFAULTSORT:Foras Naisiunta um Ard-Oideachas}}
[[Catagóir:Contae Luimnigh]]</text>
      <sha1>ot212r7bkw2ypmdjs51fj130853tpff</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063439</id>
      <parentid>1063438</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:04:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2067" xml:space="preserve">Catagóir d’institiúidí ardoideachais in Éirinn is ea an '''Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas''' ([[Béarla]]: ''National Institute for Higher Education''), chun oideachas teicniúil ardleibhéil a sholáthar os cionn chaighdeán na gColáistí Teicniúla Réigiúnacha a bhí ann ag an am. Aithníodh nach raibh freastal maith ar an oideachas teicniúil in Éirinn go dtí gur tháinig na hinstitiúidí seo ar an bhfód.

An plean a bhí ann ná díriú ar oideachas ag leibhéal céime. Bunaíodh an chéad institiúid i [[Luimneach]], áit a raibh éileamh ar ollscoil le fada; go deimhin, moladh “Ollscoil Luimnigh” ''inter alia'' ag deireadh na 1960idí i dTuarascáil Lichfield. Ar dtús, bhí an institiúid i mBaile Átha Cliath le bheith ar campas aontaithe le haghaidh scoile a dtabharfaí [[Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath]] air ina dhiaidh sin, ach, ina ionad sin, bunaíodh institiúid nua mar a rinne i Luimneach.

{| class=&quot;wikitable&quot; align=&quot;center&quot;
|-
! Iar-Institiúid
! Ollscoil
! Fógartha
! Oscailte
! Stádas Ollscoile
|-
| Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas, Luimneach
| [[Ollscoil Luimnigh]]
| 1969
| 1972
| 1989
|-
| Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas, Baile Átha Cliath
| [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]]
| 1971
| 1980
| 1989
|}

Sna 1970idí bhíothas ag súil go mbeadh na hinstitiúidí ina g''coláistí aitheanta'' de chuid Ollscoil na hÉireann, agus le himeacht ama ardaíodh an stádas seo go stádas ''comhcholáiste''. Ar dtús tharla sé seo ar feadh tamaill ghairid (1976-1977), ach bhronn Comhairle Náisiúnta na gCáilíochtaí Oideachais na céimeanna go léir tar éis 1977, agus lean sé seo go dtí gur baineadh stádas ollscoile amach.

Bhí na hinstitiúidí ina n-ollscoileanna ''de facto'' ón tús, ach ardaíodh go leibhéal ollscoile iad go hoifigiúil sa bhliain 1989 tar éis don Ghrúpa Staidéir Idirnáisiúnta ar Oideachas Teicneolaíochta a mholtaí a chur faoi bhráid Rialtas na hÉireann.

{{DEFAULTSORT:Foras Naisiunta um Ard-Oideachas}}
[[Catagóir:Contae Luimnigh]]</text>
      <sha1>4pa0kgy6zb9py35447xrmisps2bqsjk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063440</id>
      <parentid>1063439</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:05:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2072" xml:space="preserve">Catagóir d’institiúidí ardoideachais in Éirinn is ea an '''Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas''' ([[Béarla]]: ''National Institute for Higher Education''), chun oideachas teicniúil ardleibhéil a sholáthar os cionn chaighdeán na gColáistí Teicniúla Réigiúnacha a bhí ann ag an am. Aithníodh nach raibh freastal maith ar an oideachas teicniúil in Éirinn go dtí gur tháinig na hinstitiúidí seo ar an bhfód.

An plean a bhí ann ná díriú ar oideachas ag leibhéal céime. Bunaíodh an chéad institiúid i [[Luimneach]], áit a raibh éileamh ar ollscoil le fada; go deimhin, moladh “Ollscoil Luimnigh” ''inter alia'' ag deireadh na 1960idí i dTuarascáil Lichfield. Ar dtús, bhí an institiúid i mBaile Átha Cliath le bheith ar campas aontaithe le haghaidh scoile a dtabharfaí [[Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath]] air ina dhiaidh sin, ach, ina ionad sin, bunaíodh institiúid nua mar a rinne i Luimneach.

{| class=&quot;wikitable&quot; align=&quot;center&quot;
|-
! Iar-Institiúid
! Ollscoil
! Fógartha
! Oscailte
! Stádas Ollscoile
|-
| Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas, Luimneach
| [[Ollscoil Luimnigh]]
| 1969
| 1972
| 1989
|-
| Foras Náisiúnta um Ard-Oideachas, Baile Átha Cliath
| [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]]
| 1971
| 1980
| 1989
|}

Sna 1970idí bhíothas ag súil go mbeadh na hinstitiúidí ina g''coláistí aitheanta'' de chuid Ollscoil na hÉireann, agus le himeacht ama ardaíodh an stádas seo go stádas ''comhcholáiste''. Ar dtús tharla sé seo ar feadh tamaill ghairid (1976-1977), ach bhronn Comhairle Náisiúnta na gCáilíochtaí Oideachais na céimeanna go léir tar éis 1977, agus lean sé seo go dtí gur baineadh stádas ollscoile amach.

Bhí na hinstitiúidí ina n-ollscoileanna ''de facto'' ón tús, ach ardaíodh go leibhéal ollscoile iad go hoifigiúil sa bhliain 1989 tar éis don Ghrúpa Staidéir Idirnáisiúnta ar Oideachas Teicneolaíochta a mholtaí a chur faoi bhráid Rialtas na hÉireann.

{{DEFAULTSORT:Foras Naisiunta um Ard-Oideachas}}
[[Catagóir:Oideachas in Éirinn]]</text>
      <sha1>5orqm3842gddip4xofld4156tyttgd0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>New Bedford, Massachusetts</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44132</id>
    <revision>
      <id>1063248</id>
      <parentid>1045717</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:27:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3052" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí - Cathracha|
|ainm           = New Bedford 
|íomhá          = New Bedford, Massachusetts-view from harbor.jpeg
|méid_íomhá     = 240px
|teideal_íomhá  = 
|léarscáil      = New Bedford ma highlight.png
|méid_léarscáil = 200px
|coord          = {{comhor cn|41|38|N|70|56|W|Thuaidh|Thiar|type:city}}
|tír            = {{bratach|the United States|SAM}}
|ceantar_teideal= [[Liosta stáit SAM de réir dhaonra|Stát]]
|ceantar        = [[Massachusetts]]
|achar          = 62.5 km²
|daonra         = 95,115 (2010)
|dlús_daonra    = 1,835.4
|staitistic_eile_teideal = Crios ama
|staitistic_eile= CST/CDT (UTC-5/-4)
|líonláithreán  =  www.newbedford-ma.gov 
}}
Is cathair de chuid stát [[Massachusetts]], [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]], í '''New Bedford'''. De réir an daonáirimh sa bhliain 2010, tá 95,115 duine ina gcónaí sa chathair. Tá New Bedford suite i g[[Contae Bristol, Massachusetts|Contae Bristol]]. Tá [[Jonathan F. Mitchell]] ina mhéara.

==Stair==
Indiaigh den phobal Whampanoag a bhí ina chónaí nuair a tháinig na chéad Eorpaigh go dtí an áit ina bhfuil New Bedford inniu. Chuir siad fúthu sa bhliain 1640 i ndiaidh dóibhsean agus do na hIndiaigh conradh a shíniú. Níl sé soiléir ar thuig an dá dhrong téarmaí an chonraidh ar an bhealach céanna. Ní bhíodh úinéireacht talaimh mar nós ag na Whampanoag agus b'fhéidir nach raibh i gceist leosan ach úsáid an talaimh a ghéilleadh ar feadh tréimhse. D'fhan na hEorpaigh, pé ar bith scéal é, agus bhain Bedford Village stádas amach mar bhaile mór sa bhliain 1787 faoin ainm New Bedford.

Sasanaigh, Albanaigh, agus Breatnaigh a lonnaigh i New Bedford ar dtús. D'éirigh an baile tábhachtach dóibh siúd a bhí páirteach i seilg na [[Míol mór|míolta móra]]. Chuaigh roinnt mhaith [[Éire]]annach a chónaí ann ag tosnú go luath san 19ú haois; ansin chuaigh na Portaingéiligh agus frainciseoirí ó Cheanada, a bparóiste Caitliceach féin ag gach dream acu. D'fhás pobal gorm agus pobal beag Giúdach ann freisin. Inniu tá an pobal Portaingéalach is mó sna Stáit Aontaithe san limistéir ina bhfuil New Bedford agus na bailte máguaird.
 
[[Íomhá:PurchaseStreetNewBedfordMA.jpg|mion|Sráid Purchase i New Bedford. Carta phoist, t. 1906]]

== Comhchathracha ==
* [[Íomhá:Flag of Alaska.svg |22px]] [[Barrow]], [[Alasca]]
* [[Íomhá:Flag of Madeira.svg |22px]] [[Funchal]], [[Madeira]]
* [[Íomhá:Flag of the Azores.svg |22px]] [[Horta]], [[Oileáin Azores|Azores]]
* [[Íomhá:Flag of Cape Verde.svg|22px]] [[Mindelo]], [[Rinn Verde]]
* [[Íomhá:Flag of Japan.svg|22px]] [[Tosashimizu]], [[An tSeapáin]]
* [[Íomhá:Flag of Portugal.svg|22px]] [[Figueira da Foz]], [[An Phortaingéil]] 


== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.newbedford-ma.gov/ www.newbedford-ma.gov] - Suíomh idirlín oifigiúil.


{{Massachusetts}}
{{stumpa}}

[[Catagóir:Massachusetts]]
[[Catagóir:Cathracha in Massachusetts]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra sna Stáit Mheiriceá]]
[[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]]</text>
      <sha1>bcts2a67wtfxgc4783enx0d18qkw2ky</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063255</id>
      <parentid>1063248</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:28:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3053" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí - Cathracha|
|ainm           = New Bedford 
|íomhá          = New Bedford, Massachusetts-view from harbor.jpeg
|méid_íomhá     = 240px
|teideal_íomhá  = 
|léarscáil      = New Bedford ma highlight.png
|méid_léarscáil = 200px
|coord          = {{comhor cn|41|38|N|70|56|W|Thuaidh|Thiar|type:city}}
|tír            = {{bratach|the United States|SAM}}
|ceantar_teideal= [[Liosta stáit SAM de réir dhaonra|Stát]]
|ceantar        = [[Massachusetts]]
|achar          = 62.5 km²
|daonra         = 95,115 (2010)
|dlús_daonra    = 1,835.4
|staitistic_eile_teideal = Crios ama
|staitistic_eile= CST/CDT (UTC-5/-4)
|líonláithreán  =  www.newbedford-ma.gov 
}}
Is cathair de chuid stát [[Massachusetts]], [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]], í '''New Bedford'''. De réir an daonáirimh sa bhliain 2010, tá 95,115 duine ina gcónaí sa chathair. Tá New Bedford suite i g[[Contae Bristol, Massachusetts|Contae Bristol]]. Tá [[Jonathan F. Mitchell]] ina mhéara.

==Stair==
Indiaigh den phobal Whampanoag a bhí ina chónaí nuair a tháinig na chéad Eorpaigh go dtí an áit ina bhfuil New Bedford inniu. Chuir siad fúthu sa bhliain 1640 i ndiaidh dóibhsean agus do na hIndiaigh conradh a shíniú. Níl sé soiléir ar thuig an dá dhrong téarmaí an chonraidh ar an bhealach céanna. Ní bhíodh úinéireacht talaimh mar nós ag na Whampanoag agus b'fhéidir nach raibh i gceist leosan ach úsáid an talaimh a ghéilleadh ar feadh tréimhse. D'fhan na hEorpaigh, pé ar bith scéal é, agus bhain Bedford Village stádas amach mar bhaile mór sa bhliain 1787 faoin ainm New Bedford.

Sasanaigh, Albanaigh, agus Breatnaigh a lonnaigh i New Bedford ar dtús. D'éirigh an baile tábhachtach dóibh siúd a bhí páirteach i seilg na [[Míol mór|míolta móra]]. Chuaigh roinnt mhaith [[Éire]]annach a chónaí ann ag tosnú go luath san 19ú haois; ansin chuaigh na Portaingéalaigh agus frainciseoirí ó Cheanada, a bparóiste Caitliceach féin ag gach dream acu. D'fhás pobal gorm agus pobal beag Giúdach ann freisin. Inniu tá an pobal Portaingéalach is mó sna Stáit Aontaithe san limistéir ina bhfuil New Bedford agus na bailte máguaird.
 
[[Íomhá:PurchaseStreetNewBedfordMA.jpg|mion|Sráid Purchase i New Bedford. Carta phoist, t. 1906]]

== Comhchathracha ==
* [[Íomhá:Flag of Alaska.svg |22px]] [[Barrow]], [[Alasca]]
* [[Íomhá:Flag of Madeira.svg |22px]] [[Funchal]], [[Madeira]]
* [[Íomhá:Flag of the Azores.svg |22px]] [[Horta]], [[Oileáin Azores|Azores]]
* [[Íomhá:Flag of Cape Verde.svg|22px]] [[Mindelo]], [[Rinn Verde]]
* [[Íomhá:Flag of Japan.svg|22px]] [[Tosashimizu]], [[An tSeapáin]]
* [[Íomhá:Flag of Portugal.svg|22px]] [[Figueira da Foz]], [[An Phortaingéil]] 


== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.newbedford-ma.gov/ www.newbedford-ma.gov] - Suíomh idirlín oifigiúil.


{{Massachusetts}}
{{stumpa}}

[[Catagóir:Massachusetts]]
[[Catagóir:Cathracha in Massachusetts]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra sna Stáit Mheiriceá]]
[[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]]</text>
      <sha1>jekak11ahn3sko74ewjpfvsxy9azu73</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ráth Fhearna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44390</id>
    <revision>
      <id>1063005</id>
      <parentid>1061740</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10734" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is sráidbhaile beag é Ráth Fhearna. Tá Rath Fhearna i g[[Contae na hIarmhí]] deich mhéile ó [[An Muileann gCearr|Mhuilleann gCearr]]. Tá Ráth Fhearna suite ar an bóther R156. Tá Ráth Áirne 60-70 cillméadar&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.ie/maps/dir/Raharney,+County+Westmeath/Dublin/@53.4398572,-6.9680882,10z/data=!3m1!4b1!4m13!4m12!1m5!1m1!1s0x485d8d52f8a61685:0xa00c7a997322030!2m2!1d-7.0960894!2d53.5241052!1m5!1m1!1s0x48670e80ea27ac2f:0xa00c7a9973171a0!2m2!1d-6.2603097!2d53.3498053?hl=en|teideal=Raharney to Dublin|language=en|work=Raharney to Dublin|dátarochtana=2020-11-27}}&lt;/ref&gt; ó m[[Baile Átha Cliath|Baile Átha Cliath.]]

== Daonra ==
I 2016, de réir an daonáirimh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://census.cso.ie/sapmap2016/Results.aspx?Geog_Type=ST2016&amp;Geog_Code=D9A76B36-E27C-4510-97AA-9255BBA0218E|teideal=Census Results 2016|údar=|dáta=|work=|dátarochtana=2020-11-27}}&lt;/ref&gt;, tá 221 daoine ina gcónaí i Ráth Fhearna. 

An daonra i 1991, bhí 254 ina gcónaí i Ráth Fhearna.De réir an daonáirimh, tá an aoisghrúpa tromlaigh idir 18-64 bliana.Tá 110 fír agus 111 mná ina gcónaí i Ráth Fhearna.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.citypopulation.de/en/ireland/towns/westmeath/0790__raharney/|teideal=Raharney (Westmeath, All Towns, Ireland) - Population Statistics, Charts, Map, Location, Weather and Web Information|work=www.citypopulation.de|dátarochtana=2020-11-27}}&lt;/ref&gt; 

== Stair ==
Tá brí stairiúil leis an ainm Ráth Fhearna. 

Tá ráth stairiúil suite ar imeall Ráth Fhearna agus is as sin a thagann ainm an bhaile&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/51982|teideal=Ráth Fhearna/Raharney|language=ga|work=Logainm.ie|dátarochtana=2020-11-27}}&lt;/ref&gt;. 
[[Íomhá:IMG Raharney5701c.jpg|mion|250x250px|Séipéal Naomh Brigid Ráth Fhearna ''(Raharney Church)'']]
Séard is brí le Ráth Fhearna ná rath a bhí ann fadó le [[Fearn|fearnóg]] mhór ag fás in aice leis.

Tógadh Maguire Brother as Baile Átha Buí an scoil i 1960.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Bunaíodh an Club Cumman [[Iomáint|Iomanaíocht]] Ráth Fhearna sa bhliain 1904.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.raharneygaa.ie/contentPage/108025/1904-1973|teideal=Raharney Hurling Club|work=www.raharneygaa.ie|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

Bunaíodh an Club Cumman Camógaíocht Ráth Fhearna sa bhliain 1978. 

Tá Raharney lán le traidisiún iománaíochta agus camógaíochta.

=== Séipeal Naomh Bríd ===
Tá séipéal Raharney mar chuid de pharóiste [[Cill Liúcainne]]. 

Tógadh séipéal Naomh Bríd i Ráth Fhearna i 1834. 

Thóg Fr. John Curran PP an séipéal i mí an Mhárta an bhliain sin. 

Rinne Fr. Eugene O'Rourke PP é a athchóiriú ansin i 1860.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.parishofkillucan.ie/St-Brigid%27s-Church-Raharney.php|teideal=killucanparish|work=www.parishofkillucan.ie|dátarochtana=2020-12-03}}&lt;/ref&gt;

== Tíreolaíocht ==
Is é N 60025 53028 an tagairt eangaí na hÉireann. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://irish.gridreferencefinder.com/|teideal=Irish Grid Reference Finder|work=irish.gridreferencefinder.com|dátarochtana=2020-11-27}}&lt;/ref&gt;

Tá droichead álainn ag sráidbhaile Ráth Fhearna thar Abhainn Deel.  

Is fo-abhainn den Bhóinn í Abhainn Deel. 

Níl Ráth Fhearna suite ach 3 cillméadar ó theorainn [[Contae na Mí]]. 

Tá [[portach]] ó theorainn na Mí agus san [[Contae na hIarmhí|Iar Mhí]] idir Ráth Fhearna agus [[Baile Íomhair|Baile Iomhair]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.ie/maps/place/R156,+Co.+Westmeath/@53.5364995,-7.0246873,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x485df34a207b7013:0x9b654b5f7c0a4b46!8m2!3d53.5363885!4d-7.0225064?hl=en|teideal=R156|language=en|work=R156|dátarochtana=2020-12-03}}&lt;/ref&gt;

Tá sean [[reilig]] nach bhfuil in úsáid, ar bharr cnoic bheag ar lúb na h[[Abhainn|abhann]] agus í ag fágáil an tsráidbhaile&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://blog.autograndad.com/5577717/1/raharney.html|teideal=ⓘ Encyclopedia - Raharney - towns and villages in county westmeath. Raharn|language=en|work=Blog|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;.

I 2019, Bhí Raharney ar an leibhéal is airde go háitiúil i mBailte Slachtmhara san Iarmhí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.westmeathexaminer.ie/2019/09/30/raharney-highest-locally-in-tidy-towns/|teideal=Raharney highest locally in Tidy Towns|language=en-US|work=Westmeath Examiner|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

== [[Tionscal|Tionscail]] ==
Is é Shay Murtagh Precast an chuideachta suaitheanta de Ghrúpa Shay Murtagh. Tá sé suite i Ráth Fhearna. 

Tá sé i d[[tionscal]] na [[Tógálacht|tógála]]

Déanann Shay Murtagh Precast speisialtóireacht i ndéantúsaíocht coincréite réamhtheilgthe saincheaptha do mhargaí bonneagair, bóthair, iarnróid, fóntais, cónaithe agus tráchtála.

Cruthaíonn sé na céadta post don phobal áitiúil.

== Taisteal ==
Tá Ráth Fhearna suite ar an bóthar R156.

Tá Cill Liúcainne, Baile Íomhair agus Dealbhna an sráidbhaile in aice leis Ráth Fhearna.

Soláthraíonn bealach 115C Bus Éireann nasc comaitéireachta le Baile Átha Cliath trí Baile Íomhair, Ráth Fhearna, Cnoc an Línsigh agus Maigh Nuad go dtí an Muilleann gCearr le turas amháin ar maidin agus turas tráthnóna ar ais ó Luan go hAoine go huile.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.buseireann.ie/inner.php?id=406&amp;form-view-timetables-from=&amp;form-view-timetables-to=&amp;form-view-timetables-route=115&amp;form-view-timetables-submit=1|teideal=View Timetables - Bus Éireann - View Ireland Bus and Coach Timetables &amp; Buy Tickets|work=www.buseireann.ie|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

Tá cuideachta bus áitiúil ann darb ainm 'Deelside Coaches' a thugann daltaí chuig meánscoileanna áitiúla as Ráth Fhearna.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.missedcallireland.com/Business/965070/Deelside-Coach---Minibus-Hire-WESTMEATH|teideal=Deelside Coach &amp; Minibus Hire - WESTMEATH - MissedCallIreland.com|work=www.missedcallireland.com|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

== Oideachas ==
[[Íomhá:IMG Raharney5704c.jpg|mion|Ráth Fhearna, Co na hÍar Mhí.]]
Tá bunscoile beag i Ráth Fhearna. Scoil Mhuire is ainm di.  Tógadh Maguire Brothers Scoil Mhuire as Athboy i 1960.

Ní raibh teas lárnach acu sa Scoil Mhuire. 

Bhí [[Bord na Móna]] sa cheantar agus mar sin chuir siad móin ar fáil don scoil. 

Lasadh siad tinte sa sorn i ngach seomra ranga. Bhí thart ar 100 daltaí sa scoil i 1961.

Ar an lá atá inniu, tá thart ar 120 daltaí, 5 muinteoirí agus 2múinteoirí oideachais speisialta.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.raharneyns.ie/pages/about-us.php|teideal=Raharney N.S. - About Us|work=www.raharneyns.ie|dátarochtana=2020-12-03}}&lt;/ref&gt;

== Spóirt ==

=== [[Galf]] ===
Tá cúrsa galf i Ráth Fhearna.

Thóg Shay Murtagh Precast cúrsa gailf 9 bpoll ar chuid dá gcairéal ídithe d’fhonn cuidiú leis an [[timpeallacht]]. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.shaymurtagh.ie/about-precast-concrete-solutions/sustainable-future/golf-course/|teideal=9 Hole Golf Course by Shay Murtagh Precast|language=en-GB|work=Shay Murtagh Precast|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

=== [[Camógaíocht]] ===
Tá club camógaíochta rathúil ann i Ráth Fhearna. Bunaíodh é i 1978. 

Tá traidisiún fada bródúil as camógaíocht ag club [[Camógaíocht|camógaíochta]] Raharney san Iar Mhí. 

Ó shin bhuaigh siad 11 teideal contae sinsearacha breise i 2007, 2008, 2009, 2010,&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.hoganstand.com/county/westmeath/article/index/150645|teideal=Raharney camogs make it four-in-a-row - HoganStand|work=www.hoganstand.com|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt; 2013, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, agus 2020.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.westmeathindependent.ie/2020/09/13/connaughton-we-cherish-county-finals-in-raharney/|teideal=Connaughton: ‘We cherish county finals in Raharney’|language=en-US|work=Westmeath Independent|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

I 2019, Bhuaigh Ráth Fhearna a gcéad teideal ar an chluiche Ceannais [[Cúige Laighean|Laighean]] agus bhuaigh an chéad cheann fiú san Iarmhí. 

Shroich siad cluiche ceannais na h[[Éire|Éireann]] ansin ach chaill siad i gcoinne Clann Maurice as Ciarraí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://munster.gaa.ie/event/2019-aib-all-ireland-junior-club-camogie-championship-final-clanmaurice-kerry-v-raharney-westmeath/|teideal=2019 AIB All-Ireland Junior Club Camogie Championship Final - Clanmaurice (Kerry) 1-10 Raharney (Westmeath) 2-7|dáta=2019-11-13|language=en|work=Munster GAA|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

Fuair tríur imreoirí (Laura Doherty, Fiona Leavy agus Pamela Greville) as Rath Fhearna gradam réalta ag ardú as cuimse as an cumann camogíochta sa bhliain 2019.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.hoganstand.com/Article/Index/305049|teideal=Camogie: Lake County dominates Soaring Stars as Greville takes intermediate award - HoganStand|work=www.hoganstand.com|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

=== [[Iománaíocht|Íomanaíocht]] ===
Is club de chuid [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] é CLG Ráth Fhearna. Bunaíodh é i 1904.

Bhuaigh club iomanaíocht Ráth Fhearna 13 teideal contae sinsearacha sa bhliain 1913, 1914, 1919, 1967, 1973, 1984, 1992, 1994, 2006, 2008, 2010, 2014&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/sport/gaelic-games/hurling/favourites-raharney-reclaim-westmeath-hurling-crown-30676643.html|teideal=Favourites Raharney Reclaim Westmeath Hurling Crown|údar=|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;, 2016&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.hoganstand.com/article/index/262366|teideal=Westmeath SHC final: Raharney's second-half comeback stuns holders - HoganStand|work=www.hoganstand.com|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;.

=== [[Sacar]] ===
Tá Club [[Sacar]] i Ráth Fhearna. 'Raharney United' is ainm di.

Bhunaíodh é i 1994.Tá páirc nua uile-aimsire tógtha acu le déanaí (2020). &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.westmeathexaminer.ie/2020/06/05/raharney-united-break-ground-on-new-astroturf-pitch/|teideal=Raharney United break ground on new astroturf pitch|language=en-US|work=Westmeath Examiner|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

== Daoine Cáiliúil ==
Is banna indie rock Éireannach iad an Academic, a bunaíodh i gContae na h[[Contae na hIarmhí|Iarmhí]] in 2013. 

Is éard atá sa bhanna Craig Fitzgerald, Dean Gavin, agus na deartháireacha Matthew agus Stephen Murtagh. 

Tá Mattew agus Stephen Murtagh as Ráth Fhearna.

In 2018. bhí siad ar an ngearrliosta do na gradaim ceoil rogha.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.choicemusicprize.ie/2018-shortlist/|teideal=2018 Shortlist – Choice Music Prize|language=en-GB|dátarochtana=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;

== Taigartí ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>67cepwghsywqjwg0ckvuokh69878dxq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aithint carachtar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44550</id>
    <revision>
      <id>1063117</id>
      <parentid>717303</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:13:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="798" xml:space="preserve">Is éard atá i gceist le h'''Aithint carachtar''' nó '''Aithint Optúil Carachtar''' ná téacs clóscríofa, lámhscríofa nó clóite a thiontú go leictreonach nó go meicniúil ina théacs meaisín-ionchódaithe.

Is [[teicneolaíocht]] atá ann a bhaineann le cumas córas ríomhairí patrúin ar leith a aithint. Uaireanta, tugtar aithint patrún uirthi. Nuair is é an cumas carachtair chlóbhuailte a léamh ó ghnáthábhair chlóbhuailte é, tugtar aithint optúil carachtar (OCR) uirthi. Teicneolaíocht eile atá an-choitianta is ea aithint carachtar dúigh mhaighnéadaigh (MICR) a úsáidtear ar fud [[An Domhan|an Domhain]] chun sonraí cosúil le [[uimhir|huimhreacha]] cuntas bainc is sraithuimhreacha ar sheiceanna a léamh go huathoibríoch. 


{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>2nwcnuh7dbc9t2tpk05lbji3jopsatm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bolcánacht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45319</id>
    <revision>
      <id>1063285</id>
      <parentid>679971</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="996" xml:space="preserve">[[Íomhá:Plate tectonics map.gif|300px|mionsamhail|deas|Teicteonaic phlátaí an Domhain]]
Tiomáineann an teas a ghintear taobh istigh de [[Pláinéad|phláinéad]] nó gealach próisis a athchumann [[dromchla]] rinn na spéire an t-am ar fad. Is cruthú í an bholcánacht go bhfuil a leithéid ar siúl, brúchtadh [[gás]] te, deannaigh is carraigeacha trí scoilteanna i screamh sheachtrach rinn na spéire. Go ginearálta is amhlaidh a tharlaíonn [[comhiompar]] ábhair the go dtí an dromchla. [[Meath radaighníomhach]] is cúis leis an nginiúint teasa seo i gcroílár an phláinéid go bunúsach. Faightear bolcánacht ar [[An Domhan|Domhan]], ar [[Tríotón|Thríotón]], gealach de chuid [[Neiptiún (pláinéad)|Neiptiúin]], agus ar Io, gealach de chuid [[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatair]]. Measann réalteolaithe go bhfuil a leithéid ar siúl ar [[Véineas (pláinéad)|Véineas]] freisin.

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

[[Catagóir:Bolcánacht| ]]
[[Catagóir:Geolaíocht]]</text>
      <sha1>ienoent1mgk9cjg8o8t0o0gkuu4m9zc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Karl Ferdinand Braun</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45397</id>
    <revision>
      <id>1063384</id>
      <parentid>1035906</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:51:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="707" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Fisiceoir]] a rugadh i bh[[Fulda]] [[An Ghearmáin|na Gearmáine]] ab ea '''Karl Ferdinand Braun''' ([[6 Meitheamh]] [[1850]] - [[20 Aibreán]] [[1918]]). Thóg sé an chéad [[Feadán ga-chatóideach|fheadán ga-chatóideach]] (feadán Braun) i [[1897]]. 

Roinn sé [[Duais Nobel na Fisice]] i [[1909]] le [[Guglielmo Marconi|Marconi]] as a shaothar a bhí bunúsach don [[raidió]].

== Féach freisin ==

* [[Guglielmo Marconi]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Braun, Karl F}}
[[Catagóir:Fisiceoirí Gearmánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1850]]
[[Catagóir:Básanna i 1918]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Dhuais Nobel na Fisice]]</text>
      <sha1>91nrr6ridzomse0z0f5kejamk5m4lt1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Anjli Mohindra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45589</id>
    <revision>
      <id>1063377</id>
      <parentid>972930</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:27:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>glanadh</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7930" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[file:Anjli Mohindra in 2013.jpg|260px]]}}
Is aisteoir [[Sasana|Sasanach]] í '''Anjli Mohindra''' as Bridgford Thiar, Nottingham ó dhúchas. Is fearr aithne uirthi mar ''Rani Chandra'' in ''The Sarah Jane Adventures''. Bhog a teaghlach chuig [[an Ghearmáin]] agus í naoi mbliana d'aois, ach bhog sí ar ais chuig an teach céanna agus í dhá bhliain déag d'aois.

== Beathaisnéis ==
D'fhreastail Mohindra ar Bhunscoil Jesse Gray, ar Scoil Bridgford Thiar, agus ar an gCeardlann Teilifíse Shóisearach in Nottingham. Ghlac Mohindra páirt ''Rani Chandra'' sa chlár CBBC ''The Sarah Jane Adventures''. Bhí ról beag aici in eipeasóid den chlár do dhéagóirí ''The Inbetweeners'', agus ról níos lú fós mar Sophie Martin sa dara heipeasóid déag de ''Law and Order: UK''. Tá sí le feiceáil freisin in ''Beaver Falls'' mar Saima.

== Teilifíse ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size: 95%;&quot; border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; background: #f9f9f9; 
|- align=&quot;center&quot;
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Bliain
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Teideal
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Ról
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Líonra
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Nótaí
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;center&gt;2006&lt;/center&gt;
| ''[[Doctors (soap opera)|Doctors]]'' &lt;ref name=&quot; Doctors Goodbye Mrs Chips (2006)'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0766717/|teideal=Doctors Goodbye Mrs Chips (2006)|accessdate=12-12-2009}}&lt;/ref&gt;|| Gemma Fox || &lt;center&gt;[[BBC One]]&lt;/center&gt; || Sraith 7, Eipeasóid 125: &quot;Goodbye Mrs Chips&quot;
|-
| ''[[Coronation Street]]'' &lt;ref name=&quot; Coronation Street (2006)'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0763373/fullcredits#cast|teideal=Coronation Street (2006)|accessdate=12-12-2009}}&lt;/ref&gt;|| Shareen|| &lt;center&gt;[[ITV1]]&lt;/center&gt; || Sraith 1, Eipeasóid 6225
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;center&gt;2008&lt;/center&gt;
| ''[[The Sarah Jane Adventures]]''&lt;ref name=&quot;The Sarah Jane Adventures series two'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2008/09_september/09/sarahjane2.shtml|teideal=The Sarah Jane Adventures series two|accessdate=11-12-2009}}&lt;/ref&gt; || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[CBBC Channel|CBBC]]&lt;/center&gt; || Bhí sí i gach eipeasóid de Sraith 2 ach &quot;The Last Sontaran&quot;.
|-
| ''[[Blue Peter]]'' &lt;ref name=&quot; Blue Peter Episode dated 7 October 2008'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1307110/|teideal=Blue Peter Episode dated 7 October 2008|accessdate=12-12-2009}}&lt;/ref&gt;|| [[Herself]] ||&lt;center&gt;[[BBC One]]&lt;/center&gt;|| Rinneadh Scannánú ag Ionad Teilifíse BBC
|-
| ''[[TMi|TMI]]'' &lt;ref name=&quot; TMI Dáta an Eipeasóid 25 October 2008'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1320043/|teideal=TMI Episode dated 25 October 2008|accessdate=12-12-2009}}&lt;/ref&gt;|| [[Herself]] || &lt;center&gt;[[BBC Two]]&lt;/center&gt; || Rinneadh scannánú ar ag Ionad Teilifíe BBC 
|-
| ''[[The Inbetweeners]]'' || Chara Charlotte || &lt;center&gt;[[E4 (channel)|E4]]&lt;/center&gt; || Draith 1 Eipeasóid 4: &quot;[[Girlfriend (The Inbetweeners)|Girlfriend]]&quot; 
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;center&gt;2009&lt;/center&gt;
| '' [[The Sarah Jane Adventures]] ''&lt;ref name=&quot;Special Sarah Jane Adventure'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/doctorwho/s4/news/latest/090213_news_02|teideal=Special Sarah Jane Adventure)|accessdate=12-12-2009|archiveurl=http://web.archive.org/web/20090216140548/http://www.bbc.co.uk/doctorwho/s4/news/latest/090213_news_02|archivedate=2009-02-16}}&lt;/ref&gt;  || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] ||&lt;center&gt;[[BBC One]]&lt;/center&gt; || [[Comic Relief]] Speisialta
|-
| ''[[The Sarah Jane Adventures]]'' &lt;ref name=&quot;Sarah Jane Smith is back'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/doctorwho/s4/features/bulletins/bulletin_091015_01|teideal=Sarah Jane Smith is back)|accessdate=11-12-2009| archiveurl= http://web.archive.org/web/20091018104443/http://www.bbc.co.uk/doctorwho/s4/features/bulletins/bulletin_091015_01| archivedate= 18 October 2009 &lt;!--DASHBot--&gt;| deadurl= no}}&lt;/ref&gt; || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[BBC One]] and  [[BBC HD]] &lt;/center&gt; || Tá sí i gach eipeasóid de Sraith 3.
|-
| '' [[Law and Order UK]] ''  || Sophie Martin ||&lt;center&gt;[[ITV1]]&lt;/center&gt; || Sraith 1, Eipeasóid 12: &quot;Love and Loss&quot; 
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;center&gt;2010&lt;/center&gt;
| '' [[Holby City]] ''&lt;ref name=&quot;Holby City 2010'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1610115/fullcredits#cast|teideal=Holby City |accessdate=10-01-2010}}&lt;/ref&gt;  || Mindy Kapoor ||&lt;center&gt;[[BBC One]]&lt;/center&gt; || Series 12, Episode 23 &quot;[[List of Holby City episodes#Series 12: 2009.E2.80.932010|The Butterfly Effect: Part Two]]&quot;
|-
| ''[[Sam &amp; Mark's TMi Friday]]'' &lt;ref name=&quot; TMI Dáta and Eipeasóid 8 October 2010'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b00v7v9v|teideal=TMI Episode dated 8 October 2010 |accessdate=30-12-2010}}&lt;/ref&gt;|| [[Herself]] || &lt;center&gt;[[CBBC]]&lt;/center&gt; || Rinneadh scannánú ag Ionad Teilifíse BBC
|-
| ''[[The Sarah Jane Adventures]]'' &lt;ref name=&quot;Sarah Jane Smith is back'&quot;/&gt; || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[CBBC]] and  [[BBC HD]] &lt;/center&gt; || Tá sí i gach eipeasóid de Sraith 4
|-
| ''[[Sarah Jane's Alien Files]]'' &lt;ref name=&quot;Sarah Jane Alien Files Episode '&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b00vj416|teideal=The Sarah Jane Adventures )|accessdate=18-11-2010| archiveurl= http://web.archive.org/web/20101029142452/http://www.bbc.co.uk/programmes/b00vj416| archivedate= 29 October 2010 &lt;!--DASHBot--&gt;| deadurl= no}}&lt;/ref&gt; || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[CBBC]]  &lt;/center&gt; || Tá sí i eipeasóid 2
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;center&gt;2011&lt;/center&gt;
| ''[[Doctor Who Confidential#My Sarah Jane: A Tribute to Elisabeth Sladen|My Sarah Jane: A Tribute to Elisabeth Sladen]] '' &lt;ref name=&quot;My Sarah Jane: A Tribute to Elisabeth Sladen(2011)'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b0112hzr|teideal=My Sarah Jane: A Tribute to Elisabeth Sladen(2011)|accessdate=28-06-2011}}&lt;/ref&gt;|| Herself || &lt;center&gt;[[CBBC Channel|CBBC]] &lt;/center&gt; || Uncredited.
|-
| ''[[Beaver Falls (TV series)|Beaver Falls]] '' &lt;ref name=&quot;Beaver Falls (2011)Episode 1'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1942185/fullcredits#cast/|teideal=Beaver Falls (TV series 2011– )Episode #1.1 (#1.1) |accessdate=08-10-2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Beaver Falls (2011)Episode 4'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1966727/fullcredits#cast|teideal=Beaver Falls (TV series 2011– )Episode #1.4 (#1.4) |accessdate=08-10-2011}}&lt;/ref&gt;|| Saima || &lt;center&gt;[[E4 (channel)|E4]] &lt;/center&gt; || Series 1, Eipeasóid 1 &amp; 4
|-
| ''[[The Sarah Jane Adventures]]'' &lt;ref name=&quot;The Sarah Jane Adventures: introduction'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2011/09_september/27/sj.shtml |teideal=Final series of The Sarah Jane Adventures starts on CBBC|accessdate=8-10-2011}}&lt;/ref&gt;  || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[CBBC]] and  [[BBC HD]] &lt;/center&gt; || Tá sí i gach eipeasóid de Sraith 5
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;center&gt;2012&lt;/center&gt;
| ''[[Casualty (TV series)|Casualty]] '' &lt;ref name=&quot;Casualty (2012)'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b006m8wd|teideal=Casualty(2012)|accessdate=19-05-2012}}&lt;/ref&gt;|| Meera Hussein || &lt;center&gt;[[BBC1]] and [[BBC HD]] &lt;/center&gt; || Sraith 26, Eipeasóid 36: &quot;Teenage Dreams&quot;
|-
| ''[[The Black Scholes Conspiracy]]''
| Dee
| 
| Scannán Teilifíse
|-
| &lt;center&gt;2013&lt;/center&gt;
| ''[[Some Girls (TV series)|Some Girls]]''
| Aliya
| &lt;center&gt;[[BBC Three]]&lt;/center&gt;
| Sraith 2
|}

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc Sheachtracha ==
* [http://www.imdb.com/name/nm2165929/ IMDB.com - Anjli Mohindra]
* [http://unitedagents.co.uk/anjli-mohindra Anjli Mohindra Profile at United Agents ]

{{DEFAULTSORT:Mohindra, Anjli}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1994]]
[[Catagóir:Aisteoirí Sasanacha]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>4mcnhcfl07csxfs7lycpidy5h0k5vds</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063379</id>
      <parentid>1063377</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:32:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Teilifíse */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7963" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[file:Anjli Mohindra in 2013.jpg|260px]]}}
Is aisteoir [[Sasana|Sasanach]] í '''Anjli Mohindra''' as Bridgford Thiar, Nottingham ó dhúchas. Is fearr aithne uirthi mar ''Rani Chandra'' in ''The Sarah Jane Adventures''. Bhog a teaghlach chuig [[an Ghearmáin]] agus í naoi mbliana d'aois, ach bhog sí ar ais chuig an teach céanna agus í dhá bhliain déag d'aois.

== Beathaisnéis ==
D'fhreastail Mohindra ar Bhunscoil Jesse Gray, ar Scoil Bridgford Thiar, agus ar an gCeardlann Teilifíse Shóisearach in Nottingham. Ghlac Mohindra páirt ''Rani Chandra'' sa chlár CBBC ''The Sarah Jane Adventures''. Bhí ról beag aici in eipeasóid den chlár do dhéagóirí ''The Inbetweeners'', agus ról níos lú fós mar Sophie Martin sa dara heipeasóid déag de ''Law and Order: UK''. Tá sí le feiceáil freisin in ''Beaver Falls'' mar Saima.

== Teilifíse ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size: 95%;&quot; border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; background: #f9f9f9; 
|- align=&quot;center&quot;
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Bliain
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Teideal
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Ról
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Líonra
! style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Nótaí
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;center&gt;2006&lt;/center&gt;
| ''[[Doctors (soap opera)|Doctors]]'' &lt;ref name=&quot; Doctors Goodbye Mrs Chips (2006)'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0766717/|teideal=Doctors Goodbye Mrs Chips (2006)|accessdate=12-12-2009}}&lt;/ref&gt;|| Gemma Fox || &lt;center&gt;[[BBC One]]&lt;/center&gt; || Sraith 7, Eipeasóid 125: &quot;Goodbye Mrs Chips&quot;
|-
| ''[[Coronation Street]]'' &lt;ref name=&quot; Coronation Street (2006)'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0763373/fullcredits#cast|teideal=Coronation Street (2006)|accessdate=12-12-2009}}&lt;/ref&gt;|| Shareen|| &lt;center&gt;[[ITV1]]&lt;/center&gt; || Sraith 1, Eipeasóid 6225
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;center&gt;2008&lt;/center&gt;
| ''[[The Sarah Jane Adventures]]''&lt;ref name=&quot;The Sarah Jane Adventures series two'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2008/09_september/09/sarahjane2.shtml|teideal=The Sarah Jane Adventures series two|accessdate=11-12-2009}}&lt;/ref&gt; || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[CBBC Channel|CBBC]]&lt;/center&gt; || Bhí sí i ngach eipeasóid de Shraith 2 seachas &quot;The Last Sontaran&quot;.
|-
| ''[[Blue Peter]]'' &lt;ref name=&quot; Blue Peter Episode dated 7 October 2008'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1307110/|teideal=Blue Peter Episode dated 7 October 2008|accessdate=12-12-2009}}&lt;/ref&gt;|| Í féin ||&lt;center&gt;[[BBC One]]&lt;/center&gt;|| Rinneadh scannánú ag Ionad Teilifíse BBC
|-
| ''[[TMi|TMI]]'' &lt;ref name=&quot; TMI Dáta an Eipeasóid 25 October 2008'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1320043/|teideal=TMI Episode dated 25 October 2008|accessdate=12-12-2009}}&lt;/ref&gt;|| Í féin || &lt;center&gt;[[BBC Two]]&lt;/center&gt; || Rinneadh scannánú ag Ionad Teilifíse BBC 
|-
| ''[[The Inbetweeners]]'' || Chara Charlotte || &lt;center&gt;[[E4 (channel)|E4]]&lt;/center&gt; || Sraith 1, Eipeasóid 4: &quot;[[Girlfriend (The Inbetweeners)|Girlfriend]]&quot; 
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;center&gt;2009&lt;/center&gt;
| '' [[The Sarah Jane Adventures]] ''&lt;ref name=&quot;Special Sarah Jane Adventure'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/doctorwho/s4/news/latest/090213_news_02|teideal=Special Sarah Jane Adventure)|accessdate=12-12-2009|archiveurl=http://web.archive.org/web/20090216140548/http://www.bbc.co.uk/doctorwho/s4/news/latest/090213_news_02|archivedate=2009-02-16}}&lt;/ref&gt;  || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] ||&lt;center&gt;[[BBC One]]&lt;/center&gt; || [[Comic Relief]] Speisialta
|-
| ''[[The Sarah Jane Adventures]]'' &lt;ref name=&quot;Sarah Jane Smith is back'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/doctorwho/s4/features/bulletins/bulletin_091015_01|teideal=Sarah Jane Smith is back)|accessdate=11-12-2009| archiveurl= http://web.archive.org/web/20091018104443/http://www.bbc.co.uk/doctorwho/s4/features/bulletins/bulletin_091015_01| archivedate= 18 October 2009 &lt;!--DASHBot--&gt;| deadurl= no}}&lt;/ref&gt; || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[BBC One]] agus [[BBC HD]] &lt;/center&gt; || Tá sí i ngach eipeasóid de Shraith 3.
|-
| '' [[Law and Order UK]] ''  || Sophie Martin ||&lt;center&gt;[[ITV1]]&lt;/center&gt; || Sraith 1, Eipeasóid 12: &quot;Love and Loss&quot; 
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | &lt;center&gt;2010&lt;/center&gt;
| '' [[Holby City]] ''&lt;ref name=&quot;Holby City 2010'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1610115/fullcredits#cast|teideal=Holby City |accessdate=10-01-2010}}&lt;/ref&gt;  || Mindy Kapoor ||&lt;center&gt;[[BBC One]]&lt;/center&gt; || Sraith 12, Eipeasóid 23 &quot;[[List of Holby City episodes#Series 12: 2009.E2.80.932010|The Butterfly Effect: Part Two]]&quot;
|-
| ''[[Sam &amp; Mark's TMi Friday]]'' &lt;ref name=&quot; TMI Dáta and Eipeasóid 8 October 2010'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b00v7v9v|teideal=TMI Episode dated 8 October 2010 |accessdate=30-12-2010}}&lt;/ref&gt;|| Í féin || &lt;center&gt;[[CBBC]]&lt;/center&gt; || Rinneadh scannánú ag Ionad Teilifíse BBC
|-
| ''[[The Sarah Jane Adventures]]'' &lt;ref name=&quot;Sarah Jane Smith is back'&quot;/&gt; || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[CBBC]] agus [[BBC HD]] &lt;/center&gt; || Tá sí i ngach eipeasóid de Shraith 4
|-
| ''[[Sarah Jane's Alien Files]]'' &lt;ref name=&quot;Sarah Jane Alien Files Episode '&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b00vj416|teideal=The Sarah Jane Adventures )|accessdate=18-11-2010| archiveurl= http://web.archive.org/web/20101029142452/http://www.bbc.co.uk/programmes/b00vj416| archivedate= 29 October 2010 &lt;!--DASHBot--&gt;| deadurl= no}}&lt;/ref&gt; || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[CBBC]]  &lt;/center&gt; || Tá sí in eipeasóid 2
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | &lt;center&gt;2011&lt;/center&gt;
| ''[[Doctor Who Confidential#My Sarah Jane: A Tribute to Elisabeth Sladen|My Sarah Jane: A Tribute to Elisabeth Sladen]] '' &lt;ref name=&quot;My Sarah Jane: A Tribute to Elisabeth Sladen(2011)'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b0112hzr|teideal=My Sarah Jane: A Tribute to Elisabeth Sladen(2011)|accessdate=28-06-2011}}&lt;/ref&gt;|| Í féin || &lt;center&gt;[[CBBC Channel|CBBC]] &lt;/center&gt; || nach luaitear sna creidiúintí
|-
| ''[[Beaver Falls (TV series)|Beaver Falls]] '' &lt;ref name=&quot;Beaver Falls (2011)Episode 1'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1942185/fullcredits#cast/|teideal=Beaver Falls (TV series 2011– )Episode #1.1 (#1.1) |accessdate=08-10-2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Beaver Falls (2011)Episode 4'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt1966727/fullcredits#cast|teideal=Beaver Falls (TV series 2011– )Episode #1.4 (#1.4) |accessdate=08-10-2011}}&lt;/ref&gt;|| Saima || &lt;center&gt;[[E4 (channel)|E4]] &lt;/center&gt; || Sraith 1, Eipeasóidí 1 agus 4
|-
| ''[[The Sarah Jane Adventures]]'' &lt;ref name=&quot;The Sarah Jane Adventures: introduction'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2011/09_september/27/sj.shtml |teideal=Final series of The Sarah Jane Adventures starts on CBBC|accessdate=8-10-2011}}&lt;/ref&gt;  || [[Rani Chandra (The Sarah Jane Adventures)|Rani Chandra]] || &lt;center&gt;[[CBBC]] agus [[BBC HD]] &lt;/center&gt; || Tá sí i ngach eipeasóid de Shraith 5
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | &lt;center&gt;2012&lt;/center&gt;
| ''[[Casualty (TV series)|Casualty]] '' &lt;ref name=&quot;Casualty (2012)'&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b006m8wd|teideal=Casualty(2012)|accessdate=19-05-2012}}&lt;/ref&gt;|| Meera Hussein || &lt;center&gt;[[BBC1]] agus [[BBC HD]] &lt;/center&gt; || Sraith 26, Eipeasóid 36: &quot;Teenage Dreams&quot;
|-
| ''[[The Black Scholes Conspiracy]]''
| Dee
| 
| Scannán Teilifíse
|-
| &lt;center&gt;2013&lt;/center&gt;
| ''[[Some Girls (TV series)|Some Girls]]''
| Aliya
| &lt;center&gt;[[BBC Three]]&lt;/center&gt;
| Sraith 2
|}

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc Sheachtracha ==
* [http://www.imdb.com/name/nm2165929/ IMDB.com - Anjli Mohindra]
* [http://unitedagents.co.uk/anjli-mohindra Anjli Mohindra Profile at United Agents ]

{{DEFAULTSORT:Mohindra, Anjli}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1994]]
[[Catagóir:Aisteoirí Sasanacha]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>bxmji7c2b06k2yez6kndx3fb22oshpr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cogaíocht trinsí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46234</id>
    <revision>
      <id>1063044</id>
      <parentid>801532</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:10:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1171" xml:space="preserve">[[Íomhá:Periscope_rifle_Gallipoli_1915.jpg|deas|250px|thumb|Cogaíocht trinsí]]
Cogaíocht ó chlaiseanna caola ina seasann na saighdiúirí, ar foscadh cuid mhaith ó scaoileadh na namhad. Úsáideadh í den chéad uair i [[Cogadh na Crimé|gcogadh na Crimé]] ([[1853]]-[[1856]]), agus ar scála i bhfad níos mó sa chéad chogadh domhanda. Thochail na [[Gearmánaigh]] trinsí tar éis cath an Marne i [[1914]], ag cur tús le patrún cogaíochta ar fhronta an iarthair. Tochlaíodh na mílte [[ciliméadar]] de thrinsí ar an dá thaobh os comhair a chéile, le córais chasta cumarsáide is sreang dhealgach cosanta. Shín na trinsí ón Muir Thuaidh go dtí [[an Eilvéis]], agus chruthaigh siad leamhsháinn fhuilteach. Tugadh airm nua isteach chun an leamhsháinn a bhriseadh, ina measc gránáidí láimhe, [[gás]] nimhe, moirtéir trinsí, agus baráistí [[airtléire]]. Mar sin féin, níorbh fhéidir brú ar aghaidh thar na trínsí go raibh tancanna feabhsaithe ar fáil i [[1918]], tar éis an tanc a bheith ceaptha i [[1915]]. Faoi seo, agus airm níos cumasaí ar fáil, tá an modh cogaíochta seo imithe i léig. 

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>kprrsjkwrw8oe1eb47j2pzty7dpri40</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coilleadh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46252</id>
    <revision>
      <id>1063163</id>
      <parentid>939664</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:43:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="924" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Baint na [[Faireog|bhfaireog]] [[gnéas]]&lt;nowiki/&gt;ach ([[Uirí|na huiríocha]] nó [[Ubhagán|na hubhagáin]]) trí obráid [[máinlia]]&lt;nowiki/&gt;chta.  

* Nuair a dhéantar i b[[Leanbh|páistí]] é, ní fhorbraíonn na hairíonna tánaisteacha gnéasacha.
* Nuair a dhéantar do [[Duine|dhuine fásta]] é, ní bhíonn na hathruithe fisiciúla chomh suntasach sin, ach bíonn sé aimrid.

Ní hionann is coilleadh máinliachta, i gcoilleadh [[míochaine]] tugtar [[Druga|drugaí]] do dhuine a chuireann bac ar ghnáthiarmhairtí na ngnéashormón fireann nó baineann. Déantar a leithéid mar chuid den chóireáil ar fhoirmeacha ar leith [[ailse]]. 
[[Íomhá:Castration horse.jpg|clé|mion|http://www.horsevet.co.uk]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}} 

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
[[Catagóir:Gnéasorgáin]]
[[Catagóir:Gnéas]]
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Tréidliacht]]</text>
      <sha1>7l4vrnd9tbrv1wuszdtoi5j20bd23y3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dealrachán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46835</id>
    <revision>
      <id>1063147</id>
      <parentid>810221</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:09:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="339" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
[[Cnámh]] chuartha, a luíonn beagnach go cothrománach ag bun an mhuiníl idir cnámh an uchta (an [[steirneam]]) is an [[slinneán]]. Cuid den chrios brollaigh. Feidhmíonn sé mar [[Teannóg|theannóg]], ag cur bac ar an [[Gualainn|ngualainn]] titim isteach is síos.

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>qmrl7fz6cuk1fej0bgbnvh049xpmlmw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fideog</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48233</id>
    <revision>
      <id>1063531</id>
      <parentid>685946</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:43:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="482" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Uirlis Cheoil}}

Fliúit shimplí ardairde a séidtear go díreach isteach ina ceann. Déanta as adhmad, le 6 mhéarpholl. Le blianta cuirtear gléasa miotalacha uirthi, agus béalóg eabhair nó plaisteach. An-choitianta ón [[16ú haois|16ú]]-[[18ú haois|18ú céad]], ach d'imigh as feidhm den chuid is mó sa [[19ú haois|19ú céad]]. Is cineál di an [[Feadóg stáin|fheadóg stáin]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Fréamh an Eolais}}
{{síolta ceol}}</text>
      <sha1>g7z8gvqeg3k3dvm6iwim7u24ngz0boe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fiobúl</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48250</id>
    <revision>
      <id>1063155</id>
      <parentid>1035628</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:38:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="668" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}[[Cnámh]] chaol fhada sa cholpa a altann leis an gcos, trí [[Alt (anatamaíocht)|alt]] an rúitín, agus an tibe. Tá ceann, muineál, fearsaid is ceann íochtarach leathnaithe aici. Meastar nach bhfuil aon fheidhm aici maidir le [[meáchan]] a iompar, ach tugann sí ceangal d'an-chuid matán den cholpa. Má bhrúitear nó má bhristear muineál an fhiobail, is féidir go ndéanfar damáiste do néaróga, an néaróg pheireonach chomónta go háirithe, agus go dtarlóidh titim coise mar thoradh. 

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Fiobul}}
[[Catagóir:Anatamaíocht]]
[[Catagóir:Corp an duine]]
[[Catagóir:Cos]]</text>
      <sha1>t5fkg2dqy8rdbaqi8ae0tl4ne4vo76w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grote Reber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51150</id>
    <revision>
      <id>1063104</id>
      <parentid>1034614</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:32:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="786" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Réalteolaí]] [[raidió]] a rugadh i Wheaton, [[Illinois]] ab ea '''Grote Reber''' ([[22 Nollaig]] [[1911]] - [[20 Nollaig]] [[2002]]). Agus é ina oibritheoir amaitéarach raidió, chuir sé spéis i dtuairiscí ar an gcomhartha statach cosmach, is thóg mias parabólach ina chlós cúil i [[1937]], an chéad [[radaiteileascóp]]. I [[1944]], mar an gcéad réalteolaí raidió, d'fhoilsigh sé [[léarscáil]] raidió na spéire den chéad uair. Bhog sé don Tasmáin i [[1954]] agus thóg eagar [[Aeróg (leictreonaic)|aeróg]] ansin timpeall 1 km ar trastomhas.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Reber, Grote}}
[[Catagóir:Réalteolaithe]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1911]]
[[Catagóir:Básanna in 2002]]</text>
      <sha1>p3r9vwmd03hfkddkbofiwuvq1o8vxt9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rosta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51297</id>
    <revision>
      <id>1063177</id>
      <parentid>923417</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:50:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1040" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Caol na láimhe idir an rí is an lámh. Ar thaobh na rí de tá cinn íochtaracha an ulna is an gha a altann lena chéile agus, ar an taobh eile den rosta, le 4 [[Cnámh|chnámh]] charpach na láimhe. Déanann dhá líne cnámh carpach áirse a chumann cuid den tollán carpach a iompraíonn beagnach gach struchtúr a théann isteach sa lámh (na teannáin fhleisceacha fhada do na méara is an néaróg mheánach). Má tharlaíonn [[athlasadh]] taobh istigh den tollán, is féidir go gcuirfidh sé sin brú ar an néaróg mheánach, rud a lagóidh cuid de na matáin san ordóg is cuid de mhothú na méar ([[siondróm an tolláin charpaigh]]). Is féidir go dtarlóidh siomptóim chosúla do bhean go déanach le linn toirchis de bharr coinneáil uisce, rud a atann na truaillí gar do na teannáin is a chuireann brú ar an néaróg mheánach. Nuair a imíonn an t-athlasadh nó an t-at, tránn na siomtóim freisin.

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Rosta}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>2mr3h1rpnx34dll9g5cr646mzd2wndb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Slinneán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51735</id>
    <revision>
      <id>1063148</id>
      <parentid>877650</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:09:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="826" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
[[Cnámh]] thriantánach ar dhá thaobh na [[Colainn|colainne]] os cionn taobh uachtarach an droma idir an dara is an 7ú easna. Leis an [[dealrachán]], foirmíonn sé an crios [[cnámh]]&lt;nowiki/&gt;ach. Ceangailte leis an [[Creatlach|gcreatlach]] áiseach ag pointe amháin, agus go hindíreach tríd an dealrachán.  

Taobh istigh de leaba [[matán]] a cheanglaíonn leis an tóracs, an [[colún veirteabrach]], is an ghéag uachtarach é.  

Braitheann a ionad ar bhalla an chliabhraigh ar ghníomhíochtaí is idirghníomhaíochtaí na matán éagsúil atá ceangailte leis.  

Gluaiseann sé in éineacht le [[Alt (anatamaíocht)|halt]] na [[gualainn]]&lt;nowiki/&gt;e chun raon iomlán gluaiste na géige úachtaraí a mhéadú. 

== Tagairtí ==
{{Reflist}} 

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>e96rcpi1h5m94x0mfu51cbanvv3f9y1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063345</id>
      <parentid>1063148</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:09:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>{{síol-anat}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="831" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
[[Cnámh]] thriantánach ar dhá thaobh na [[Colainn|colainne]] os cionn taobh uachtarach an droma idir an dara is an 7ú easna. Leis an [[dealrachán]], foirmíonn sé an crios [[cnámh]]&lt;nowiki/&gt;ach. Ceangailte leis an [[Creatlach|gcreatlach]] áiseach ag pointe amháin, agus go hindíreach tríd an dealrachán.  

Taobh istigh de leaba [[matán]] a cheanglaíonn leis an tóracs, an [[colún veirteabrach]], is an ghéag uachtarach é.  

Braitheann a ionad ar bhalla an chliabhraigh ar ghníomhíochtaí is idirghníomhaíochtaí na matán éagsúil atá ceangailte leis.  

Gluaiseann sé in éineacht le [[Alt (anatamaíocht)|halt]] na [[gualainn]]&lt;nowiki/&gt;e chun raon iomlán gluaiste na géige úachtaraí a mhéadú. 

== Tagairtí ==
{{Reflist}} 

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol-anat}}</text>
      <sha1>at0qnu079z5869sa9h3t4371kqocqx2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vorarlberg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>55274</id>
    <revision>
      <id>1063312</id>
      <parentid>980094</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1241" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is stát de chuid na [[An Ostair|hOstaire]] é '''Vorarlberg''' atá suite in iarthar na tíre. Tugtar air an 'Ländle' ('Stáitín'), mar gheall ar a mhéid bheag, agus é ar an dara stát is lú de réir achair san Ostair, i ndiaidh [[Vín|Víne]]. Is í [[Bregenz]] a phríomhchathair, cé nach ach an tríú cathair is mó sa tír í í, le daonra de 29,500 duine; tá Dornbirn (48,000) agus Feldkirch (33,000) araon níos mó.

Is é Vorarlberg an stát is iartharaí sa tír freisin; ní chríochnaíonn sé ach amháin le haon stát Ostarach eile amháin ([[Tyrol]]), fad is go gcríochníonn sé leis [[an Eilvéis]], leis [[An Ghearmáin|an nGearmáin]] agus le [[Lichtinstéin|Líchtinstéin]] ar a thaobhanna eile.
[[Íomhá:FraxernVlbg1.JPG|mion|Fraxern, Vorarlberg]]
Is é Vorarlberg an t-aon stát amháin san Ostair nach bhfuil a chanúint ina cuid den Ostair-Bhaváiris; seachas sin, canúint de chuid na hAlamainise atá inti. Mar sin, tá sé páirteach i réigiún cultúrtha le hEilvéis na Gearmáinise, leis an tSváib agus leis an [[An Alsáis|Alsáis]], réigiúin eile ina labhraítear na canúintí seo go stairiúil. 

{{Stáit agus réigiúin an Ostair}}
{{síol-tír-at}}</text>
      <sha1>thj67drgbcqlrn6baok7ojfw2zz1mn7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Casey Kasem</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57019</id>
    <revision>
      <id>1063105</id>
      <parentid>979019</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:32:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2240" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba [[aisteoir]] [[Meiriceá]]nach é '''Kemal Amin''' &quot;'''Casey'''&quot; '''Kasem''' a rugadh ar an [[27 Aibreán]] [[1932]] in [[Detroit]], [[Michigan]]. Fuair sé bás ar 15 Meitheamh 2014. Staraí ceoil, fuirseoir, amhránaí agus pearsa raidió a bhí ann freisin. Grósaeirí a thuismitheoirí agus é ag fás aníos. D'fhreastail sé ar Ollscoil Wayne State.

Nuair a bhí air a sheirbhís míleata a chur isteach in Arm na Stát Aontaithe sna luath-1950idí, d'oibrigh Kasem mar láithreoir ar Armed Services Radio sa [[An Chóiré|Chóiré]]. D'oibrigh sé do roinnt stáisiúin raidió i Michigan, California, agus áiteanna eile. Aithnítear é mar gheall ar an nguthú a rinne sé ar pháirt Shaggy sa tsraith ''[[Scooby-Doo!]]''. Sa bhliain 2009, d'éirigh sé as an chuid is mó den obair sin mar gheall ar an [[néaltrú coirpíní Lewy]] (tinneas atá cosúil le [[galar Parkinson]]) a bheith ag éirí go trom air.&lt;ref&gt;Kasem, Julie; Kasem, Kerri; Martin, Troy (2014-05-13). CNN Tonight. Interview with Bill Weir. CNN.&lt;/ref&gt;  Ról guthaithe amháin sa bhliain 2010 an obair dheireanach leis, agus é ag déanamh guth athar Shaggy ar an tsraith theilifíse ''Scooby-Doo! Mystery Incorporated''. Chuir cúirt é faoi chúram iníne leis, Kerri Kasem&lt;ref&gt; ainm=CNS051214&gt;{{cite news | url =http://www.dailynews.com/general-news/20140512/casey-kasems-daughter-named-temporary-conservator-for-father | teideal= Casey Kasem’s daughter named temporary conservator for father | first= Bill | last = Hetherman | agency = [[City News Service]] | newspaper = [[Los Angeles Daily News]] | date= May 12, 2014 | accessdate= 2014-05-12 | archivedate= 12 Bealtaine 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140512210404/http://www.dailynews.com/general-news/20140512/casey-kasems-daughter-named-temporary-conservator-for-father | deadurl=no}}&lt;/ref&gt;. Is de shliocht [[An Liobáin|Liobánach]] é agus is de chúlra Drúsach a mhuintir. Bhíodh sé gníomhúil in eagraíochtaí Liobánacha agus Arabacha sna Stáit Aontaithe.

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Kasem, Casey}}
[[Catagóir:Aisteoirí Sasanacha]]
[[Catagóir:Básanna in 2014|Kasem, Casey]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1932]]</text>
      <sha1>fii0jbq7ykz2py7jl4b58k43d8w6hir</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liosta eipeasóidí Mrs. Brown's Boys</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57531</id>
    <revision>
      <id>1063015</id>
      <parentid>916944</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:55:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>téarmaíocht</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12634" xml:space="preserve">Is sraith teilifíse é [[Mrs. Brown's Boys]]. Tá 32 eipeasóid de chuid ''Mrs. Brown's Boys'' tagtha ar an saol faoi láthair.

Scríobh [[Brendan O'Carroll]] gach eipeasóid.

==Sraitheanna==

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:60%;&quot;
|+Sraitheanna
|-
!colspan=2|Sraith
!Eipeasóid
!Céad chraoladh
!Craoladh deireanach
|-
| style=&quot;background:#ffe135;&quot;|
|[[#Sraith 1 (2011)|Sraith 1]]
|6 
|1 Eanáir 2011
|5 Feabhra 2011
|-
| style=&quot;background:#4fa8ff;&quot;|
|[[#Sraith 2 (2011–12)|Sraith 2]]
|6
|31 Nollaig 2011
|4 Feabhra 2012
|-
| style=&quot;background:#FF5CB4;&quot;|
|[[#Sraith 3 (2012–13)|Sraith 3]]
|6
|29 Nollaig 2012
|2 Feabhra 2013&lt;ref name=&quot;tvnow1&quot;&gt;{{lua idirlín|url=http://www.tvnow.ie/detail.asp?id=146949975|teideal=Mrs Brown's Boys Season 3 Episode 8 of 8|foilsitheoir=[[TV Now]]|dátarochtana=30 Eanáir 2013}}&lt;/ref&gt;
|}

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:60%;&quot;
|+Cláir Speisialta
|-
!colspan=2|Sraith
!Eipeasóid
!Céad chraoladh
!Craoladh deireanach
|-
| style=&quot;background:#4FCE84;&quot;|
|[[#Speisialta (2011)|Speisialta (2011)]]
|1
|colspan=&quot;2&quot;| 25 Nollaig 2011
|-
| style=&quot;background:#FF615F;&quot;|
|[[#Cláir Speisialta (2012)|Cláir Speisialta (2012)]]
|2
|24 Nollaig 2012
|25 Nollaig 2012
|-
| style=&quot;background:#B30024;&quot;|
| [[#Cláir Speisialta (2013)|Cláir Speisialta (2013)]]
|2
|25 Nollaig 2013
|30 Nollaig 2013
|-
| style=&quot;background:#FFA100 ;&quot;|
| [[#Cláir Speisialta (2014–15)|Cláir Speisialta (2014–15)]]
|2
|25 Nollaig 2014
|31 Nollaig 2014
|-
| style=&quot;background:#0000FF;&quot;|
| [[#Cláir Speisialta (2015–16)|Cláir Speisialta (2015–16)]]
|2
|25 Nollaig 2015
|31 Nollaig 2015
|-
| style=&quot;background:#0B610B;&quot;|
| [[#Speisialta beo (2016)|Speisialta beo (2016)]]
|1
|colspan=&quot;2&quot;| 23 Iúil 2016
|-
| style=&quot;background:#8800C3;&quot;|
| [[#Cláir Speisialta (2016–17)|Cláir Speisialta (2016–17)]]
|2
|25 Nollaig 2016
|31 Nollaig 2016
|-
| style=&quot;background:#b2b7ee;&quot;|
| [[#Cláir Speisialta (2017–18)|Cláir Speisialta (2017–18)]]
|2
|25 Nollaig 2017
|31 Nollaig 2017
|-
| style=&quot;background:#FF52AF;&quot;|
| [[#Cláir Speisialta (2018–19)|Cláir Speisialta (2018–19)]]
|2
|25 Nollaig 2018
|31 Nollaig 2018
|}

==Eipeasóid==
===Sraith 1 (2011)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#ffe135;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#ffe135;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#ffe135;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#ffe135;&quot; | Dáta craolta Éire
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#ffe135;&quot; | Dáta craolta An Ríocht Aontaithe
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#ffe135;&quot; | RA Lucht féachana&lt;br&gt;(Milliúin)
|- align=&quot;center&quot;
| 0 || 0 || align=&quot;left&quot;|&quot;Dermot's Dilemma&quot; || ''Ní Craoladh'' || ''Ní Craoladh'' || ''Ní Craoladh''
|- align=&quot;center&quot;
| 1 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;The Mammy&quot; || 1 Eanáir 2011 || 21 Feabhra 2011 || 2.64&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.digitalspy.co.uk/tv/news/a305183/bbc-comedy-mrs-browns-boys-grabs-26m.html |teideal=BBC comedy 'Mrs Brown's Boys' grabs 2.6m |first=Andrew |last=Laughlin |dáta=22 Feabhra 2011}}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
| 2 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Secret&quot; || 8 Eanáir 2011 || 28 Feabhra 2011 || 2.63&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.digitalspy.co.uk/tv/news/a306600/will-youngs-bedlam-slumps-to-189k.html |teideal=Will Young's 'Bedlam' slumps to 189k |first=Paul |last=Millar |dáta=1 Márta 2011}}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
| 3 || 3 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Merchandise&quot; || 15 Eanáir 2011 || 7 Márta 2011 || 2.68&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.digitalspy.co.uk/tv/news/a307718/law--order-uk-locks-up-55m.html |teideal='Law &amp; Order: UK' locks up 5.5m |first=Andrew |last=Laughlin |dáta=8 Márta 2011}}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
| 4 || 4 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy Rides Again&quot; || 22 Eanáir 2011 || 14 Márta 2011 || 2.99&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.digitalspy.co.uk/tv/news/a309047/waking-the-dead-trounces-law--order.html |teideal='Waking The Dead' trounces 'Law &amp; Order' |first=Andrew |last=Laughlin |dáta=15 Márta 2011}}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
| 5 || 5 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy of the Groom&quot; || 29 Eanáir 2011 || 21 Márta 2011 || 2.96&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.digitalspy.co.uk/tv/news/a310359/waking-the-dead-sneaks-past-6m.html |teideal='Waking The Dead' sneaks past 6m |first=Andrew |last=Laughlin |dáta=22 Márta 2011}}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
| 6 || 6 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Miracle&quot; || 5 Feabhra 2011 || 28 Márta 2011 || 4.10
|}

===Speisialta (2011)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4FCE84;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4FCE84;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4FCE84;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4FCE84;&quot; | Dáta craolta Éire
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4FCE84;&quot; | Dáta craolta An Ríocht Aontaithe
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4FCE84;&quot; | RA Lucht féachana&lt;br&gt;(Milliúin)
|- align=&quot;center&quot;
| 7 || - || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Ass&quot; || 25 Nollaig 2011 || 26 Nollaig 2011 || 6.24
|}

===Sraith 2 (2011–12)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4fa8ff;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4fa8ff;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4fa8ff;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4fa8ff;&quot; | Dáta craolta Éire
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4fa8ff;&quot; | Dáta craolta An Ríocht Aontaithe
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#4fa8ff;&quot; | RA Lucht féachana&lt;br&gt;(Milliúin)
|- align=&quot;center&quot;
| 8 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy Pulls It Off&quot; || 31 Nollaig 2011 || 2 Eanáir 2012 || 6.60
|- align=&quot;center&quot;
| 9 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Coming&quot; || 7 Eanáir 2012 || 9 Eanáir 2012 || 6.29
|- align=&quot;center&quot;
| 10 || 3 || align=&quot;left&quot;|&quot;iMammy (Batteries Not Included)&quot; || 14 Eanáir 2012 || 16 Eanáir 2012 || 6.37
|- align=&quot;center&quot;
| 11 || 4 || align=&quot;left&quot;|&quot;SuperMammy&quot; || 21 Eanáir 2012 || 23 Eanáir 2012 || 7.05
|- align=&quot;center&quot;
| 12 || 5 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Going&quot; || 28 Eanáir 2012 || 30 Eanáir 2012 || 7.25
|- align=&quot;center&quot;
| 13 || 6 || align=&quot;left&quot;|&quot;New Mammy&quot; || colspan=2|4 Feabhra 2012 || 8.31
|}

===Cláir Speisialta (2012)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF615F;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF615F;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF615F;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF615F;&quot; | Dáta craolta Éire
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF615F;&quot; | Dáta craolta An Ríocht Aontaithe
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF615F;&quot; | RA Lucht féachana&lt;br&gt;(Milliúin)
|- align=&quot;center&quot;
| 14 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy Christmas&quot; || colspan=2|24 December 2012 || 11.68
|- align=&quot;center&quot;
| 15 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;The Virgin Mammy&quot; || 25 December 2012 || 26 December 2012 || 10.72
|}

===Sraith 3 (2012–13)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FFA100;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FFA100;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FFA100;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FFA100;&quot; | Dáta craolta Éire
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FFA100;&quot; | Dáta craolta An Ríocht Aontaithe
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FFA100;&quot; | Lucht féachana RA&lt;br&gt;(Milliúin)
|- align=&quot;center&quot;
| 16 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Spell&quot; || 29 Nollaig 2012 || 1 Eanáir 2013 || 9.78
|- align=&quot;center&quot;
| 17 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Inflation&quot; || 5 Eanáir 2013 || 7 Eanáir 2013 || 9.20
|- align=&quot;center&quot;
| 18 || 3 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Break&quot; || 12 Eanáir 2013 || 14 Eanáir 2013 || 9.66
|- align=&quot;center&quot;
| 19 || 4 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Valentine&quot; || 19 Eanáir 2013 || 21 Eanáir 2013 || 9.26
|- align=&quot;center&quot;
| 20 || 5 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy?&quot; || 26 Eanáir 2013 || 28 Eanáir 2013 || 9.46
|- align=&quot;center&quot;
| 21 || 6 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy Swings!&quot; || 2 Feabhra 2013 || 4 Feabhra 2013 || 9.10
|}

===Cláir Speisialta (2013)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- style=&quot;color:white&quot; align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B30024;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B30024;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B30024;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B30024;&quot; | Dáta craolta Éire
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B30024;&quot; | Dáta craolta An Ríocht Aontaithe
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B30024;&quot; | Lucht féachana
|- align=&quot;center&quot;
| 22 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Buckin' Mammy&quot; || colspan=2|25 Nollaig 2013 || Éire: 832,000&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rte.ie/ten/news/2013/1227/494943-christmas-tv-ratings/|teideal=RTÉ tops the Christmas TV ratings - RTÉ Ten|obair=[[RTÉ.ie]]|dátarochtana=27 Nollaig 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;RA: 11.52m
|- align=&quot;center&quot;
| 23 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;Who's a Pretty Mammy?&quot; || 29 Nollaig 2013 || 30 Nollaig 2013 || RA: 11.27m
|}

===Cláir Speisialta (2014)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF69B4;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF69B4;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF69B4;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF69B4;&quot; | Dáta craolta Éire
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF69B4;&quot; | Dáta craolta An Ríocht Aontaithe
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF69B4;&quot; | Lucht féachana
|- align=&quot;center&quot;
| 24 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Tickled Pink&quot; || colspan=2|25 Nollaig 2014 || Éire: 703,100&lt;br&gt;RA: 9.85m
|- align=&quot;center&quot;
| 25 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Gamble&quot; || 31 Nollaig 2014 || 1 Eanáir 2015 || RA: 9.67m
|}

===Cláir Speisialta (2015–16)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- style=&quot;color:white&quot; align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0000FF;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0000FF;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0000FF;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0000FF;&quot; | Dáta craolta
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0000FF;&quot; | Lucht féachana RA
|- align=&quot;center&quot;
| 26 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Christmas Punch&quot; || 25 Nollaig 2015 || 9.49
|- align=&quot;center&quot;
| 27 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Widow's Memories&quot; || 31 Nollaig 2015 || 7.92
|}

===Speisialta beo (2016)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- style=&quot;color:white&quot; align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0B610B;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0B610B;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0B610B;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0B610B;&quot; | Dáta craolta
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#0B610B;&quot; | Lucht féachana RA
|- align=&quot;center&quot;
| 28 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy Sutra&quot; || 23 Iúil 2016 || 9.09
|}

===Cláir Speisialta (2016–17)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- style=&quot;color:white&quot; align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#8800C3;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#8800C3;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#8800C3;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#8800C3;&quot; | Dáta craolta
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#8800C3;&quot; | Lucht féachana RA
|- align=&quot;center&quot;
| 29 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Forest&quot; || 25 Nollaig 2016 || 9.16
|- align=&quot;center&quot;
| 30 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;Chez Mammy&quot; || 31 Nollaig 2016 (Éire)&lt;br&gt;1 Eanáir 2017 (RA) || 9.04
|}

===Cláir Speisialta (2017–18)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#b2b7ee;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#b2b7ee;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#b2b7ee;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#b2b7ee;&quot; | Dáta craolta
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#b2b7ee;&quot; | Lucht féachana RA
|- align=&quot;center&quot;
| 31 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Mummy&quot; || 25 Nollaig 2017 || 9.04
|- align=&quot;center&quot;
| 32 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;CSI: Mammy&quot; || 31 Nollaig 2017 (Éire)&lt;br&gt;1 Eanáir 2018 (RA) || 7.45
|}

===Cláir Speisialta (2018–19)===
{|class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot; style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF52AF;&quot; | Uimh
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF52AF;&quot; | #
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF52AF;&quot; | Teideal
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF52AF;&quot; | Dáta craolta
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#FF52AF;&quot; | Lucht féachana RA
|- align=&quot;center&quot;
| 32 || 1 || align=&quot;left&quot;|&quot;Exotic Mammy&quot; || 25 Nollaig 2018 || 9.29
|- align=&quot;center&quot;
| 33 || 2 || align=&quot;left&quot;|&quot;Mammy's Motel&quot; || 31 Nollaig 2018 (Éire)&lt;br&gt;1 Eanáir 2019 (RA) || 7.71
|}

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Mrs. Brown's Boys]]
[[Catagóir:Liosta eipeasóidí]]</text>
      <sha1>n86knjr8krjx03e0zn4d7v8gd4ziq3m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jõgevamaa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58207</id>
    <revision>
      <id>1063300</id>
      <parentid>739125</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:45:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="277" xml:space="preserve">[[Íomhá:Jogeva in Estonia.svg|mion|Jõgevamaa]]
Is contae in [[An Eastóin|Eastóin]] é '''Jõgevamaa''' atá suite in oirthear na tíre. Bhí 31,376 duine ina gcónaí i Jõgevamaa i 2011.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Contaetha na hEastóine}}

[[Catagóir:An Eastóin]]</text>
      <sha1>qob9a2p50i1077tjis8dbnmrglzpiws</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tartumaa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58214</id>
    <revision>
      <id>1063301</id>
      <parentid>739133</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="271" xml:space="preserve">[[Íomhá:Tartu in Estonia.svg|mion|Tartumaa]]
Is contae in [[An Eastóin|Eastóin]] é '''Tartumaa''' atá suite in oirthear na tíre. Bhí 150,139 duine ina gcónaí i Tartumaa i 2013.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Contaetha na hEastóine}}

[[Catagóir:An Eastóin]]</text>
      <sha1>orloufbyuzoxz0xmc4vp3tp92au9l4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Na Toronto Raptors</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58256</id>
    <revision>
      <id>1063216</id>
      <parentid>932159</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="261" xml:space="preserve">{{Glanadh}}

Is iad na '''Toronto Raptors''' foireann cispheile proifisiúnta san [[NBA]] i Meiriceá,suite i [[Toronto]], [[Ceanada]]. Is iadsan an t-aon fhoireann amháin as Ceanada atá ag imirt san NBA. Imríonn siad a gcluichí féin san Air Canada Centre.</text>
      <sha1>tb6x9asnhw03gg3ahyuuoznay8g0zxg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tamil Nadu</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62044</id>
    <revision>
      <id>1063244</id>
      <parentid>960626</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:26:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="221" xml:space="preserve">Stát de chuid na h[[India]] is ea '''Tamil Nadu''' ([[Tamailis]]: ˈt̪amiɻ ˈn̪aːɽɯ). Is í [[Chennai]] príomhchathair agus cathair is mó an stáit.

{{síol}}
{{Stáit na hIndia}}

[[Catagóir:Stáit na hIndia]]</text>
      <sha1>gnd5p0m2gstt4lat7mz4by43krd8bhh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dinosaur (scannán)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64153</id>
    <revision>
      <id>1063057</id>
      <parentid>899397</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2819" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí Scannáin
|ainm          = Dinosaur
|íomhá         = 
|stiúrthóir    = Ralph Zondag &lt;/br&gt; Eric Leighton
|léiritheoir   = Pam Marsden
|scríbhneoir   = 
|aisteoirí     = [[D.B. Sweeney]]&lt;br&gt;[[Julianna Margulies]]&lt;br&gt;[[Samuel E. Wright]]&lt;br&gt;[[Joan Plowright]]&lt;br&gt;[[Della Reese]]&lt;br&gt;[[Max Casella]]&lt;br&gt;[[Ossie Davis]]&lt;br&gt;[[Alfre Woodard]]
|ceol          = James Newton Howard
|dáileadh      = Buena Vista Pictures
|eisiúint      = 19 Bealtaine 2000
|fad_reatha    = 82 nóiméad
|buiséad       = $127.5 milliún
|ioncaim       = $349.8 milliún
|idirlíon      = 
}}
Scannán ríomhbheochana [[SAM|Meiriceánach]] is ea '''''Dinosaur''''' a rinneadh sa bhliain 2000.

== Plota ==
{{Reflist}}Tosaíonn an scannán seo le Parasaurolophus óg ag spraoi i suíomh neide. Téann sé i rosán in aice láimhe isteach. Ansin a thagann sé ar Carnotaurus ag seilg an tréad, agus téann an creachadóir mór sa tóir air chuig na neadacha. Scanraithe roimh an gCarnotaurus, tosaíonn an tréad ag imeacht i dtáinrith, ag iarracht a theith ón gcreachadóir. Fágann máthair Iguanodon a h-ubha agus ritheann sí amuigh ón mbaol; brúisceann an t-arracht an nead ach a haon roimh a mharaíonn sé Pachyrhinosaurus rómhall agus ró-sine a h-éalaigh. Goidtear an t-ubh atá beo ar fóill ag ubhghadaí, cé a thógann é amuigh. Scaiptear an t-ubh ón ainmhí go h-ainmhí, go dtí atá sé tógtha ag Geosternbergia agus tugtha chuig oileán beag. Tagann leanbh Iguanodon as an ubh, agus tá sé ainmnithe Aladar faona léamair ansin. Uchtaíonn Plíó é mar a mac, cé go déan a h-athair, Yar, gearán faoin altram.

Oíche amháin, ceiliúrann na léamair féile cúplála. I ngníomh timpisteach ciotrúntachta, déanann Suiní (dreatháir níos-óige ná Plíó) faillí ina iarraidh pósta. Freisin aonarach mar a níl sé léamar mar iad, tuigeann Aladar an cás goilliúnach ar Suiní. Sa spéir na h-oíche, feiceann na hoileánaigh dreigí go leor ag tit. Tagann go tobann an dhreige níos-mó sa stair na léamar, agus titeann sí de thuairt leis an bhfarraige. Cruthaítear tonn tuile nuair a buaileann an dhreige an fharraige, agus réabann an tonn turrainge an oileán. Teitheann an clann beag ar an ndroim Aladar go dtí aillte an chósta; léimeann sé sa muir isteach. Ní thagann léamar eile amháin slán as an scrios oileáin, agus caoineann an clann a mbasanna roimh a théann siad ar thóir brú. 

== Naisc sheachtracha ==
*[http://www.movies.disney.com/dinosaur Leathanach faoin scannán ag Disney: Dáta rochtana: 6 M.F. 2015]
*[http://www.imdb.com/title/tt0130623/ ''Dinosaur' ag IMDB. Dáta rochtana: 6 M.F. 2015] 

{{Príomhscannáin Disney}}

[[Catagóir:Scannáin 2000]]
[[Catagóir:Scannáin beochana 2000]]
[[Catagóir:Scannáin Béarla]]
[[Catagóir:Scannáin Disney]]</text>
      <sha1>o6fpskod6mx1tnfhhq8jioqqbrh2x1j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063075</id>
      <parentid>1063057</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:18:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2283" xml:space="preserve">{{teideal iodálach}}
{{WD Bosca Sonraí Scannáin}}
Scannán ríomhbheochana [[SAM|Meiriceánach]] is ea '''''Dinosaur''''' a rinneadh sa bhliain 2000.

== Plota ==
{{Reflist}}Tosaíonn an scannán seo le Parasaurolophus óg ag spraoi i suíomh neide. Téann sé i rosán in aice láimhe isteach. Ansin a thagann sé ar Carnotaurus ag seilg an tréad, agus téann an creachadóir mór sa tóir air chuig na neadacha. Scanraithe roimh an gCarnotaurus, tosaíonn an tréad ag imeacht i dtáinrith, ag iarracht a theith ón gcreachadóir. Fágann máthair Iguanodon a h-ubha agus ritheann sí amuigh ón mbaol; brúisceann an t-arracht an nead ach a haon roimh a mharaíonn sé Pachyrhinosaurus rómhall agus ró-sine a h-éalaigh. Goidtear an t-ubh atá beo ar fóill ag ubhghadaí, cé a thógann é amuigh. Scaiptear an t-ubh ón ainmhí go h-ainmhí, go dtí atá sé tógtha ag Geosternbergia agus tugtha chuig oileán beag. Tagann leanbh Iguanodon as an ubh, agus tá sé ainmnithe Aladar faona léamair ansin. Uchtaíonn Plíó é mar a mac, cé go déan a h-athair, Yar, gearán faoin altram.

Oíche amháin, ceiliúrann na léamair féile cúplála. I ngníomh timpisteach ciotrúntachta, déanann Suiní (dreatháir níos-óige ná Plíó) faillí ina iarraidh pósta. Freisin aonarach mar a níl sé léamar mar iad, tuigeann Aladar an cás goilliúnach ar Suiní. Sa spéir na h-oíche, feiceann na hoileánaigh dreigí go leor ag tit. Tagann go tobann an dhreige níos-mó sa stair na léamar, agus titeann sí de thuairt leis an bhfarraige. Cruthaítear tonn tuile nuair a buaileann an dhreige an fharraige, agus réabann an tonn turrainge an oileán. Teitheann an clann beag ar an ndroim Aladar go dtí aillte an chósta; léimeann sé sa muir isteach. Ní thagann léamar eile amháin slán as an scrios oileáin, agus caoineann an clann a mbasanna roimh a théann siad ar thóir brú. 

== Naisc sheachtracha ==
*[http://www.movies.disney.com/dinosaur Leathanach faoin scannán ag Disney: Dáta rochtana: 6 M.F. 2015]
*[http://www.imdb.com/title/tt0130623/ ''Dinosaur' ag IMDB. Dáta rochtana: 6 M.F. 2015] 

{{Príomhscannáin Disney}}

[[Catagóir:Scannáin 2000]]
[[Catagóir:Scannáin beochana 2000]]
[[Catagóir:Scannáin Béarla]]
[[Catagóir:Scannáin Disney]]</text>
      <sha1>t9dhifbzjg0568b4j8w6xjdaestvq5a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Pictiúr Dorian Gray</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64202</id>
    <revision>
      <id>1063270</id>
      <parentid>1061109</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:39:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1293" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}Is úrscéal Gotach é '''An Pictiúr Dorian Gray''' (The Picture of Dorian Gray as Béarla) den [[Oscar Wilde]]. Scríobh sé an leabhair sna blianta 1889 go dtí 1891. Foilsíodh den chéad uair é sa bhliain 1890 san iris, &quot;Lippincott's Monthly Magazine,&quot; i Sasana.

==An Plota==
Is é Dorian an príomhcharachtar sa scéal. Fearr óg áilainn ab ea é. Phéinteáil a chara, Basil Hallward, é. Bhí Dorian agus Lord Henry Wotton ag comhrá nuair a bhí Basil ag péinteáil, agus duairt Lord Henry go bhfuil an óige an rud is tábhactaí sa saor. Dhéanann Dorian achainí go mbeidh sé óg go deo agus fuair sé a achainí. Thosaigh Dorian ag caitheamh opium agus ag déanamh rudaí eile mífholláin. Fuair an pictiúr an damáiste.
Thit Dorian i ngrá le Sybil Vane, aisteoir san amharclann, ach chuir sí a lámh ina bhás féin. Cheap Dorian go bhí James Vane, deartháir Sybil, ag seilg é féin. Scaoil chara Dorian James Vane bás de thimpiste nuair a bhí sé amach ag seilg ainmhithe. Cúpla bliain níos déanaí féach Dorian ar an pictiúr uafásach d'é féin agus rinne sé dúnmharú ar Basil le scian.&lt;ref&gt;http://www.turksheadreview.com/library/notes-doriangray.html&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Úrscéalta fantaisíochta]]</text>
      <sha1>ayaxfjthnkguu9clgq6v0pcg8dwvmlh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Siobhán Ní Shúilleabháin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>65654</id>
    <revision>
      <id>1063089</id>
      <parentid>1052499</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:23:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2583" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Drámadóir, úrscéalaí agus gearrscéalaí nótáilte i nGaeilge ba ea '''Siobhán Ní Shúilleabháin''' (31 Lúnasa 1928 – 21 Bealtaine 2013).  

In Imileá, Baile an Fheirtéaraigh, Corca Dhuibhne, a rugadh í. Feirmeoirí ba ea a muintir agus ba í Siobhán an dara duine ab óige de sheisear clainne. D’fhreastail sí ar [[Coláiste Íde|Choláiste Íde]] sa Daingean, [[Contae Chiarraí]], agus ar an gcoláiste oiliúna i nDún Carúin, [[Baile Átha Cliath]].

Ó 1948 go 1952 bhí sí ag múineadh i mBaile Átha Cliath, agus chaith trí bliana ansin ag obair ar an fhoclóir Béarla-Gaeilge faoi stiúir [[Tomás de Bhaldraithe|Thomáis de Bhaldraithe]]. I 1955 phós sí P.L. (Leo) Henry agus chónaigh siad i mBaile Átha Cliath go dtí 1960. I mBéal Feirste a bhí siad idir 1960 agus 1965 agus i gConamara ó 1965 go 1966. Ina dhiaidh sin chónaigh siad i n[[Gaillimh]]. Bhí seisear clainne acu.

Léiríodh trí dhráma dá cuid ar Theilifís Éireann agus ocht ndráma ar Raidió Éireann. Scríobh sí ocht ndráma do chumainn amaitéaracha i gCamas, Conamara agus bhuaigh sí Duais Drámaíochta Irish Life in 1974. Ghnóthaigh sí duaiseanna Oireachtais do dhrámaí teilifíse, raidió agus stáitse, d’úrscéal, do ghearrscéal agus do leabhar do dhéagóirí. Bronnadh duaiseanna uirthi do ghearrscéalta a foilsíodh in ''Comhar'' agus in ''An tUltach'', agus Duais Sheachtain na Scríbhneoirí i Lios Tuathail.

== Saothar ==

Leabhair do dhéagóirí: ''Triúr againn'' (1955); ''Cúrsaí Randolf'' (1957); ''Dúinne an samhradh '' (1957); ''Mé féin agus Síle'' (1978); ''Mise mé féin'' (1987); ''Eoghan'' (1992); ''Máirtín'' (1995); ''Rósanna sa gháirdín'' (1994). 

Saothair do dhaoine fásta: ''Cití'' (1975), dráma; ''Ospidéal'' (1980), úrscéal; ''Í siúd'' (1999), cnuasach gearrscéalta; ''Cnuasach trá'' (2000), filíocht; ''Píosa pósadh, prátaí rósta'' (2001), úrscéal; ''Marach an phóg san'' (2002), úrscéal; ''Ar nós na bhfáinleog'' (2004), úrscéal.

Ba thréith shuntasach dá saothar dearcadh na mban a bheith chun tosaigh.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
* NÍ SHÚILLEABHÁIN, Siobhán (1928–2013), AINM.ie: http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=3068
* Mhac an tSaoi, M. (2000), 'A Splendid Flowering of that Hard School,' ''Poetry Ireland Review''  67, 93-95.
* Ní Chinnéide, M. (1999), 'Rún na mBan,' ''Comhar'' 59:8, 24-25.

{{DEFAULTSORT:Shúilleabháin, Siobhán Ní}}
[[Catagóir:Básanna in 2013]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1928]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]]</text>
      <sha1>arenq4htadsyrhmyfeg8jmwmtt9zg9c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Marie-Louise O'Donnell</title>
    <ns>0</ns>
    <id>66016</id>
    <revision>
      <id>1063090</id>
      <parentid>1021133</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:23:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="675" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Seanadóir]] Éireannach í '''Marie-Louise O'Donnell''', a rugadh ar 5 Meán Fómhair 1952 i g[[Caisleán an Bharraigh]], [[Contae Mhaigh Eo]]. Bhí sí ina léachtóir ar chumarsáid in [[DCU]]. Tharraing aird an phobail uirthi féin den chéad uair agus í ina tuairisceoir ar RTÉ Raidió 1 i samhradh na bliana 2010. D'ainmnigh an Taoiseach [[Enda Kenny]] í don Seanad.

{{Baill den 24ú Seanad}}
{{Baill den 25ú Seanad}}

{{DEFAULTSORT:ODonnell, Marie-Louise}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1952]]
[[Catagóir:Baill den 24ú Seanad]]
[[Catagóir:Baill den 25ú Seanad]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>872bs5qygwfl2a5fnw5nxzz2skwcppf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Spás</title>
    <ns>0</ns>
    <id>67217</id>
    <revision>
      <id>1063286</id>
      <parentid>804370</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="389" xml:space="preserve">[[Íomhá:3D_coordinate_system.svg|deas|200px|thumb|Spás]]
Is éard is '''Spás''' ann ná an réigiún gan cuimse mórthimpeall ag a bhfuil suíomh agus treo ag rudaí. Go ginireálta glaotar spás ar an réigiún amach romhainn nuair a fhágtar atmaisféar an phláinéid, áit a bhfuil gan aer. 

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Spas}}
[[Catagóir:Toipeolaíocht]]
[[Catagóir:Geoiméadracht]]</text>
      <sha1>r8xzbg9ay177cjjnx0hswpntgjckg9u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Colombo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>68336</id>
    <revision>
      <id>1063256</id>
      <parentid>990460</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:28:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1572" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is é '''Colombo''' an chathair is mó i [[Srí Lanca]], tír oileánda san [[Áise Theas]]. Tá Colombo lámh le [[Sri Jayawardenepura Kotte]], príomhchathair oifigiúil na tíre, agus áirítear é mar fobhaile de Cholombo. Is é Colombo lár trádálach, airgeadais agus cultúrtha Shrí Lanca. Tá calafort tábhachtach ann. Sa bhliain 2005 bhí 752,993 duine ina gcónaí sa chathair féin agus 5.6 milliún i mórcheantar na cathrach.

==Stair==
Mar gheall ar an gcalafort breá nádúrtha, d'fhás lonnaíocht ann fada siar. Bhí eolas ag na trádálaithe agus daoine eile ar Cholombo 2,000 bliain ó shin, ón [[An Róimh|Róimh]] go dtí an t[[An tSín|Sín]]. Bhí Colombo ina phríomhchathair ag na tíortha coilíneacha ag tosnú sna 1700idí faoi na [[An Phortaingéil|Portaingéalaigh]], a raibh cuid de chósta thiar an oileáin faoina smacht. Choimeád na h[[An Ísiltír|Ollannaigh]] an phríomhchathair in Colombo nuair a ghlac siad seilbh ar choilíneacht na bPortaingéalach. Rinne na [[An Ríocht Aontaithe|Briotanaigh]] an rud céanna nuair a chuir siad an tír faoina smacht sa bhliain 1815. Mhair an stádas mar phríomhchathair faoin rialtas neamhspleách go dtí an bhliain 1982.
[[Íomhá:Colombo Municipal Council.JPG|mion|Halla Chomhairle Chathrach Cholombo]]
[[Íomhá:InsideSeema.jpg|mion|Teampall Gangarama i gceantar uirbeach Cholombo]]

==Naisc sheachtracha==
*[http://www.colombo.mc.gov.lk/ Suíomh Chomhairle Chathrach Cholombo. arna rochtain ar 23 L. 2016]

{{síol}}

[[Catagóir:Srí Lanca]]</text>
      <sha1>ow3ntg26twp99nychzfa4lvm8605tsn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ionghabháil Texas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69416</id>
    <revision>
      <id>1063292</id>
      <parentid>822390</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:42:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2333" xml:space="preserve">[[Íomhá:Wpdms_republic_of_texas.svg|deas|mion|Teorainneacha Texas tar éis na hionghabhála sa bhliain 1845]]
Is éard is '''Ionghabháil Texas''' ann ná corprú Phoblacht Texas i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] sa bhliain 1845, agus glacadh isteach í mar an 28ú stáit ar 29 Nollaig, 1845.

D'fhógair Poblacht Texas a neamhspleáchas ó Phoblacht Mheicsiceo ar an 2 Márta, 1836. Ag an am sin bhí an chuid is mó de dhaonra Texas ar son  ionghabháil na Poblachta ag na Stáit Aontaithe.&lt;ref&gt;Malone, 1960, p. 545: &quot;.&lt;/ref&gt; Bhí ceannaireacht an dá pháirtí polaitíochta  mór , an páirtí Daonlathach agus na Fuigeanna, ina gcoinne, mar gur mheas siad go raibh a lán daorsheilbhe ann sa réigiún, rud a chuirfeadh isteach ar aeráid so-ghalaithe pholaitiúil na linne sin, agus conspóidí sa Chomhdháil faoi ar son - agus frith-sclábhaíocht  ag dul ar aghaidh .&lt;ref&gt;Wilentz, 2008, p. 558: &quot;...&amp;nbsp;the heightening of sectional tensions in Congress made it imperative that [the Whigs] find some compromise ground in the 1844 election&amp;nbsp;... the same intersectional logic held true for the Democrats&amp;nbsp;...&quot; and p. 560: 'Texas annexation had long been a taboo subject for Whigs and Democrats alike.&quot;&lt;/ref&gt; Ina theannta sin, ba mhian leo cogadh le Meicsiceo a sheachaint, rialtas a dhiúltaigh aitheantas a thabhairt do fhlaitheas a cúige ceannairceach sa tuaisceart.&lt;ref&gt;Freehling, 1991, p. 355: &quot;Immediately before annexation, both major parties remained frozen in their decade-long position that Texas was not worth a foreign war or sectional combat.&quot;&lt;/ref&gt; Agus eacnamaíoch an Chúige ag laghdú sna luath 1840í, d'eagraigh Uachtarán Phoblacht Texas, Sam Houston, cainteanna le Meicsiceo chun iniúchadh a dhéanamh ar an bhféidearthacht aitheantas oifigiúil a fháil maidir le neamhspleáchas a bhaint amach, le Rialtas na Breataine Móire ag déanamh idirghabháil eatarthu.&lt;ref&gt;Freehling, 1991, p. 369: &quot;Sam Houston&amp;nbsp;... the Texas president apparently swerved from seeking an apparently unattainable annexation [to the US]&quot; and &quot;would negotiate independence from Mexico. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Wilentz, 2009, p. 566: &quot;President Sam Houston truly was interested in the British option [to negotiate a peace with Mexico] and was pursuing it vigorously and openly.&quot;&lt;/ref&gt;

== Nótaí ==
{{reflist|30em}}</text>
      <sha1>53yuya942e6p7czpx10nd12ppyy2dc0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cléithín</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69555</id>
    <revision>
      <id>1063165</id>
      <parentid>823258</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:43:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="329" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is roinn loingeánach suite ag bun íochtarach na [[steirneam]], nach gceangailte lena [[Easna|easnacha]] ar bith, agus cnámhaíonn de réir a chéile le linn an ré aosach é '''cléithín'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Cléithin}}
[[Catagóir:Córas cnámharlaigh]]
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>b6r0nhokburdkuhx251ukl1ivri63ul</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Claudius</title>
    <ns>0</ns>
    <id>70841</id>
    <revision>
      <id>1063433</id>
      <parentid>830136</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T00:06:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="313" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Impireacht Rómhánach|Impire Rómhánach]] ab ea '''Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus''' nó '''Claudius''' ([[1 Lúnasa]], [[10 RC]] - [[13 Deireadh Fómhair]], [[54]]).

[[Catagóir:Impirí Rómhánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 10 RC]]
[[Catagóir:Básanna i 54]]</text>
      <sha1>kmodlthppj2mvk256kaswt6t303zzyi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caoilfhionn Nic Pháidín</title>
    <ns>0</ns>
    <id>72209</id>
    <revision>
      <id>1063035</id>
      <parentid>1060887</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:05:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3404" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is údar agus scoláire í an '''Dr. Caoilfhionn Nic Pháidín''' a d'oibrigh in [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]] in Éirinn. Bhí sí ina ball de Choimisiún na Gaeltachta idir 2000 agus 2002. 

Tá M.A. agus Ph.D bainte amach aici ó UCD. D'oibrigh sí mar eagarthóir agus taighdeoir sa [[an Gúm|Ghúm]], i g[[Comhar]], sa [[An Roinn Oideachais agus Scileanna|Roinn Oideachais]], san [[Irish Times]] agus in [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]. Bhí sí ina stiúrthóir in Fiontar &amp; Scoil na Gaeilge in DCU idir 1996 agus 2006 agus mar léachthóir sinsearach ann go dtí 2015. Ón mbliain 1985 is í comhairleoir na Gaeilge don [[Oxford English Dictionary]] í. Is iad na hábhair thaighde atá aici ná forbairt na Gaeltachta in Éirinn, forbairt chomhaimseartha na Gaeilge agus na meán cló san fhichiú haois. Is eagarthóir í den tsraith mhonagraf ''Lúb ar Phár''. 

Sa bhliain 1995 bhunaigh sí [[Cois Life]], comhlacht foilsitheoireachta Gaeilge a phléann le saothair acadúla agus litríochta, i gcomhar le [[Seán Ó Cearnaigh]]. Is í comhstiúrthóir an chomhlachta í faoi láthair. Faigheann Cois Life cúnamh ón gComhairle Ealaíon, agus ó Chlár na Leabhar Gaeilge, Foras na Gaeilge.

== Leabharliosta ==
* Caoilfhionn Nic Pháidín (2004) &quot;Lessons from Gaelic-Medium Higher Education in Scotland&quot;. In Caoilfhionn Nic Pháidín agus Donla uí Bhraonáin. Ollscolaíocht Ghaeilge: Dúshláin agus Léargais - Páipéir Chomhdhála / University Education in Irish: Challenges and Perspectives, Fiontar, Dublin City University, 2004. lgh 43–51.
* Caoilfhionn Nic Pháidín (2004). ''Foclóir Fiontar/Dictionary of Terminology''. Gaeilge-Béarla/English-Irish. Fiontar, DCU. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speisialta:BookSources/1-872327-42-7|1-872327-42-7]].
* Caoilfhionn Nic Pháidín (1999). ''Dinnseanchas na mBlascaodaí''. Cois Life. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speisialta:BookSources/1-901176-13-4|1-901176-13-4]].
* Caoilfhionn Nic Pháidín (1998). ''Fáinne an Lae agus an Athbheochan (1898–1900)''. Cois Life. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speisialta:BookSources/1-901176-09-6|1-901176-09-6]].
* Caoilfhionn Nic Pháidín (1996). ''Cnuasach Focal ó Uíbh Rathach''. Royal Irish Academy. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speisialta:BookSources/0-901714-57-7|0-901714-57-7]].
* Caoilfhionn Nic Pháidín (eag.) (1992). ''An Chaint sa tSráidbhaile''. Comhar. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speisialta:BookSources/0-9518056-0-6|0-9518056-0-6]].

Mar eagarthóir:
* Caoilfhionn Nic Pháidín (eag.) (2016) ''Séanna''. Cois Life. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speisialta:BookSources/978-1-907494-64-2|978-1-907494-64-2]].
* Caoilfhionn Nic Pháidín, Seán Ó Cearnaigh (eag.) (2008) ''A New View of the Irish Language''. Cois Life. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speisialta:BookSources/978-1-901176-82-7|978-1-901176-82-7]].
* Caoilfhionn Nic Phaidín (eag.) (1996) ''Séanna''. Cois Life. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speisialta%3ABookSources/9781901176056|9781901176056]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Pháidín, Caoilfhionn Nic}}
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]]</text>
      <sha1>4roowb04xjlrpswowwt1qi9v6u9o8nv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lacha earrfhada</title>
    <ns>0</ns>
    <id>78996</id>
    <revision>
      <id>1063208</id>
      <parentid>964066</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:14:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1386" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí Tacsanomaíochta
| dath = pink
| ainm = Lacha earrfhada
| status = 
| íomhá = Long-tailed-duck.jpg
| foscríbhinn_na_híomhá = Fireann
| image_width = 250px
| ríocht = [[ainmhí|Animalia]]
| fíleam = [[cordach|Chordata]] 
| classis = [[éan|Aves]]
| ordo = [[Anseriformes]]
| fine = [[Anatidae]]
| géineas = ''[[Clangula]]''
| speiceas = '''''C. hyemalis'''''
| déthéarmach = ''Clangula hyemalis''
| tagairt_don_dhéthéarmach = ([[Linnaeus]], 1758) 
}}
[[Íomhá:Clangula-hyemalis-011.jpg|mion|clé|Baineann]]
[[Íomhá:Long-tailed Duck (Clangula hyemalis).jpg|mion|clé|Lacha earrfhada agus í ar eitilt]]
[[File:Clangula hyemalis MHNT.ZOO.2010.11.19.4.jpg|thumb| ''Clangula hyemalis'']]

Is [[éan]] í an '''lacha earrfhada''' (''Clangula hyemalis''). Is ball d'fhine na nAnatidae í agus an t-aon bhall den [[Géineas|ghéineas]] ''Clangula''. 

Tá an lacha earrfhada dúchasach sna réigiúin thuaidh in [[Alasca]], i g[[Ceanada]], san [[an Eoraip|Eoraip]] agus sa [[An Rúis|Rúis]]. Bíonn a gnáthóga goir i locháin agus riascanna sna [[Tundra|tundraí]] agus freisin feadh chóstaí na farraige agus na locha móra sna sléibhte. Tógann an lacha a nead ar an talamh in aice uisce. Tógann siad na neadacha as ábhar plandaí le clúmh mar líonáil. Éan imirceach atá inti. 


{{síol ainmhí}}

{{DEFAULTSORT:Lacha earrfhada}}
[[Catagóir:Éin]]</text>
      <sha1>ofm71qlopjal7frkhsymmu7nvbeyrtw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alpheratz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79926</id>
    <revision>
      <id>1063078</id>
      <parentid>944325</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:20:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2018" xml:space="preserve">{{Réaltbhosca tosú |
  ainm= Alpheratz }}
{{Réaltbhosca íomhá |
  íomhá=[[Íomhá:Alpheratz.gif|250px]] |
  foscríbhinn= Alpha Andromedae }}
{{Réaltbhosca breathnú |
  aga= J2000.0 |
  réaltbhuíon= [[Andraiméide (réaltbhuíon)|Andraiméide]] (''Andromeda'') |
  dronairde= 00u 08n 23.26s |
  diallas= +29° 05' 25.55'' |
  méid dhealraitheach= 2.06 }}
{{Réaltbhosca aicme |
  aicme= B8IVpMnHg |
  u-b= −0.46 |
  b-v= −0.11 |
  athraitheach= }}
{{Réaltbhosca réaltmhéadracht |
  treoluas_gathach= −10.6 ± 0.3 km/s |
  dualghluaisne_dronairde= 135.68 |
  dualghluaisne_diallas= −162.95 |
  saobhdhiallas= 33.62 ± 0.35 |
  earráid_saobhdhiallas= 0.57 |
  fonóta_saobhdhiallas= |
  fad_solasbhliain= 97 ± 1 |
  fad_parsoic= 29.7 ± 0.3 |
  dearbhmhéid= −2.77 }}
{{Réaltbhosca tréith |
  foinse= |
  mais= 3.8 ± 0.2 |
  ga=  |
  imtharraingt= 3.75 |
  lonrachas= 3,150 (bólaiméadrach) |
  teocht= 15,000 | 
  miotal= |
  rothlú= 250 km/s |
  aois= 37.3 × 10&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt; }}
{{Réaltbhosca catalóg |
  ainmneacha= '''α Andromedae''', Alfa Andromedae, [[Catalóg Harvard Athchóirithe|HR]] 15, [[Catalóg Henry Draper|HD]] 358, [[Réaltchatalóg Réadlann Réaltfhisiciúil Smithsonian|SAO]] 73765, FK5 1, [[Catalóg Hipparcos|HIP]] 617, 壁宿二. }}
{{Réaltbhosca tagairt |
  Simbad=HD+10144 }}
{{Réaltbhosca deireadh}}
Is í '''Alpheratz''' (α Andromedae, Alfa Andromedae, Alpha And) an [[réalta]] is gile ar [[réaltbhuíon]] na [[Andraiméide (réaltbhuíon)|Andraiméide]], agus is í an réalta is gile atá déanta de [[mearcair]]-[[mangainéis]] freisin. Is í [[déréalta]] i ndáiríre.

==Stair téarmaíochta==

==Airíonna==

==Breathnóireacht==

==Féach freisin==
* [[Alpheratz i bhficsean]]

==Tagairtí==
{{reflist}}

==Naisc sheachtracha==


{{Síol-réalta}}

[[Catagóir:Alpheratz]]
[[Catagóir:Réaltaí sa réaltbhuíon Andraiméide]]
[[Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]
[[Catagóir:Réaltaí is gile sa spéir]]
[[Catagóir:Déréaltaí]]</text>
      <sha1>moeeuwi16e6zo22ry585v2pitaglcw4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Sirius (réalta)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>79930</id>
    <revision>
      <id>1063079</id>
      <parentid>868821</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:20:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="180" xml:space="preserve">

[[Catagóir: An Madra Mór]]
[[Catagóir: Réaltaí sa réaltbhuíon An Madra Mór]]
[[Catagóir: Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]
[[Catagóir: Réaltaí is gile sa spéir]]</text>
      <sha1>t4jn4ena8p2wpz0dxi5e1wiauw95akv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Réaltaí sa réaltbhuíon An Madra Mór</title>
    <ns>14</ns>
    <id>79931</id>
    <revision>
      <id>1063080</id>
      <parentid>868813</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:20:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="123" xml:space="preserve">
[[Catagóir: An Madra Mór]]
[[Catagóir: Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]
[[Catagóir: Réaltaí is gile sa spéir]]</text>
      <sha1>ssdfygpe4keirex9sre04xi8fizl1vc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta</title>
    <ns>14</ns>
    <id>79932</id>
    <revision>
      <id>1063082</id>
      <parentid>868814</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:22:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Catagóir:Réaltaí is gile i réalbhuíonta]] go [[Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]: mílitriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="118" xml:space="preserve">[[Catagóir: Réalteolaíocht]]
[[Catagóir: Réaltaí sa réaltbhuíonta]]
[[Catagóir: Réaltaí is gile sa spéir]]</text>
      <sha1>38xa67f8ftyth2vrgw2pw7pp6l8m6s2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alfa Antliae</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79942</id>
    <revision>
      <id>1063081</id>
      <parentid>944318</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:20:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1975" xml:space="preserve">{{Réaltbhosca tosú |
  ainm= Alfa Antliae (níl ainmfhocal dílis aici)  }}
{{Réaltbhosca íomhá |
  íomhá=[[Íomhá:Antlia_constellation_map.svg|250px]] |
  foscríbhinn= Suíomh Alpha Antliae (ag an '''α''') }}
{{Réaltbhosca breathnú |
  aga= J2000.0 |
  réaltbhuíon= [[An tAerchaidéal]] (''Air pump'') |
  dronairde= 10u 27n 09.10037s |
  diallas= −31° 04′ 03.9961″ |
  méid dhealraitheach= 4.22 go 4.29 }}
{{Réaltbhosca aicme |
  aicme= K4 III |
  u-b= +1.63 |
  b-v= +1.45 |
  athraitheach= amhrasta }}
{{Réaltbhosca réaltmhéadracht |
  treoluas_gathach= 12.2 ± 2 km/s |
  dualghluaisne_dronairde= –81.61 ± 0,32 |
  dualghluaisne_diallas= +10.53 ± 0,50 |
  saobhdhiallas= 8.91 ± 0.49 |
  earráid_saobhdhiallas=  |
  fonóta_saobhdhiallas= |
  fad_solasbhliain= 370 ± 20 |
  fad_parsoic= 112 ± 6 |
  dearbhmhéid= − 0.97 }}
{{Réaltbhosca tréith |
  foinse= |
  mais= 2.2 |
  ga= 53 |
  imtharraingt= 1.77 |
  lonrachas= 555 (bólaiméadrach) |
  teocht= 3990 | 
  miotal= -0.39 |
  rothlú=  |
  aois=  }}
{{Réaltbhosca catalóg |
  ainmneacha= '''α Antliae''', Alfa Antliae, [[Catalóg Harvard Athchóirithe|HR]] 4104, [[Catalóg Henry Draper|HD]] 90610, [[Réaltchatalóg Réadlann Réaltfhisiciúil Smithsonian|SAO]] 201405, FK5 392, [[Catalóg Hipparcos|HIP]] 51172. }}
{{Réaltbhosca tagairt |
  Simbad=HD+90610 }}
{{Réaltbhosca deireadh}}
Is í '''Alfa Antliae''' (α Ant, Alpha Ant) an [[réalta]] is gile sa [[réaltbhuíon]] [[An tAerchaidéal]], ach níl ach [[méid dhealraitheach]] ([[Béarla]]: ''apparent magnitude'') ó 4.22 go 4.29 aici. Is í [[fathachréalta]] [[Aicme speictreach|cinéal-K]].

==Stair téarmaíochta==

==Airíonna==

==Breathnóireacht==

==Féach freisin==

==Tagairtí==
{{reflist}}

==Naisc sheachtracha==

{{Síol-réalta}}

[[Catagóir:Alfa Antliae]]
[[Catagóir:Réaltaí sa réaltbhuíon An tAerchaidéal]]
[[Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]
[[Catagóir:Fathachréaltaí]]</text>
      <sha1>g9m09zc8fhqpjd95mkknkh666dd60lj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Réamhstair na hÉireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80450</id>
    <revision>
      <id>1063017</id>
      <parentid>1062623</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:56:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20267" xml:space="preserve">[[Íomhá:Carrowmore Sligo Ireland.jpg|mion|An Chearthrú Mhór, Contae Sligigh]]
Tá eolas againn ar '''réamhstair na hÉireann''' mar gheall ar fhianaise [[Seandálaíocht|sheandálaíochta]] agus fianaise ghéinitigh. Tá datá de thimpeall 12,500 bliain ó shin curtha ar an bhfianaise is sine atá againn de dhaoine ag maireachtáil in [[Éirinn]].&lt;ref&gt;http://irisharchaeology.ie/2016/03/new-discovery-pushes-back-date-of-human-existence-in-ireland-by-2500-years/ (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Tagann réamhstair na hÉireann chun deiridh le tús an taifid stairiúil, timpeall 400 [[Anno Domini|AD]]. Clúdaíonn an tréimhse seo an[[An tSean-Chlochaois|tSean-Chlochaois]], [[Méisiliteach|Lár na Clochaoise]],[[ An Nua-Chlochaois]], an [[Cré-umhaois|Aois Chré-umha]] agus an I[[Iarannaois|arannaois]]. Cuireadh tús leis an taifead stairiúil i roinnt mhaith den Eoraip le hionraí na[[Impireacht na Róimhe| Rómhánach]] sna críocha siúd; ós rud é nach ndearna na Rómhánaigh riamh Éire a ghabháil, is é teacht na [[Críostaíocht|Críostaíochta]], a tharla beagáinín níos déanaí, an imeacht lena gcuirtear tús leis an taifead stairiúil inti.
== An tSean Chlochaois ==

Le linn an [[Oighriú Ceathartha|Oighriúcháin]] is déireanaí a tharla sa Phléisticéineach, chlúdaigh [[oighearchlúideacha]] a bhí breis is 3000m ar tiús tírdhreach na hÉireann, rinne siad carraigeacha agus cnámhacha a phúdrú, agus dhíothaigh aon fhianaise go raibh lonnaíochtaí daonna ann le linn na [[tréimhse te Glenavian|tréimhse te darbh ainm an Glenavian]] (fuarthas iarsmaí daonna le dáta roimh an [[oighriú]] deireanach i bhfíordheisceart na Breataine, áit nár chlúdaigh na hoighearchlúideacha í).

Le linn an Uasmhéid Oighrithe Dheireannaigh (timpeall 26,000-19,000 bliain ó shin),&lt;ref&gt;{{cite journal|bibcode=2009Sci...325..710C|title=The Last Glacial Maximum|journal=Science|volume=325|pages=710–714|year=2009|authors=Clark, Peter U.; Dyke, Arthur S.; Shakun, Jeremy D.; Carlson, Anders E.; Clark, Jorie; Wohlfarth, Barbara; Mitrovica, Jerry X.; Hostetler, Steven W.; McCabe, A. Marshall|doi=10.1126/science.1172873|pmid=19661421}} (i mBearla)&lt;/ref&gt;ba thalamh Artach garbh nó [[tundra]] a bhí ann in Éirinn. Ar dtús, síleadh gur chlúdaigh an Olloighriú Lár Tíre dhá thrian den oileán le hoighear.&lt;ref&gt;{{cite book|author1=Stephens, Nicholas|author2=Herries Davies, G. L.|title=Ireland: The geomorphology of the British Isles|publisher=Methuen|location=London|year=1978|pages=|isbn=0-416-84640-8|oclc=|doi=|accessdate=}} (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Sna 50 bliain anuas, léiriodh fianaise go raibh sé seo bréagach agus le déanaí, tugann foilseacháin (Greenwood agus Clark, 2009) le tuiscint go bhfacthas oighear ar chósta theas na hÉireann. Sa chéad chuid den [[Sealad Holaicéineach]], ní'' ''raibh an aeráid oiriúnach d'fhormhór plandaí agus ainmhí'' ''na hEorpa. Ní dócha conas a mhair na daoine, cé go bhfuil a fhios againn go raibh siad ag iascaireacht.[[Íomhá:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-ice_age.gif|clé|mion|Léarscáil na hÉireann le linn an aois oighear seo caite.]]
Le linn na tréimhse idir 17,500 agus 12,000 bliain ó shin, bhí [[Fiagaithe/cnuasaitheoirí|bhfiagaithe/cnuasaitheoirí]] in ann gluaiseacht go limistéir Thuaisceart na hEorpa mar gheall gur Bølling-Allerød, tréimhse níos teo, a bheith ann. Tugann fianaise ghéiniteach le tuiscint gur thosaigh an ghluaiseacht seo in iardheisceart na hEorpa agus tugann iarsmaí [[Sliogiasc|fána]] le fios go raibh díseart san [[Leithinis na hIbéire|Ibéir]] a shroich deisceart na [[An Fhrainc|Fraince]]. Ar dtús, mheall speicis dála réinfhianna agus [[Áracs]] daoine go dtí an tuaisceart san am roimh an Aois Bóireach. Chónaigh daoine i roinnt suíomh i bhfad ó thuaidh sa[[An tSualainn| tSualainn]] níos luaithe ná 10,000 bliain ó shin. Tugann sé seo le fios go mb'fhéidir gur lean daoine an [[soc oighearshrutha]] agus iad ag seilg.

Tháinig daoine leis na fachtóirí agus athruithe éiceolaíochta seo go dtí na criosanna gan oighear is faide ó thuaidh san Eoraip ag tús an tSealaid Holaicéineach agus chlúdaigh sé seo réigiúin gar d'Éirinn.

Bhí droichead talún idir an [[An Bhreatain|Bhreatain Mhór]] agus Éire, ach ba ghearr a mhair an ceangal sa tréimhse the agus mar gheall ar sin, ní dheachaigh ach cúpla fasra nó fana talún go Éirinn&lt;ref name=&quot;drowning&quot;&gt;Edwards, Robin &amp; al. &quot;[http://www.tara.tcd.ie/bitstream/2262/40560/1/Edwards%26Brooks_INJ08_TARA.pdf The Island of Ireland: Drowning the Myth of an Irish Land-bridge?]&quot; Accessed 15 Feabhra 2013. (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Deirtear go mb'fhéidir go raibh an droichead imithe roimh 14,000 RCh, am atá roimh an tréimhse fuar is déanaí, an [[Dryas níos Óige]]. Bhí an Bhreatain Mhór agus mór-roinn na hEorpa ceangailte mar gheall ar leibhéal na farraige a bheith níos ísle. Mhair an droichead talún seo ar feadh níos faide ná an droichead talún idir an Bhreatain agus Éire. Is dócha, d'fhan sé seo go dtí an bhliain 5600 RCh.&lt;ref name=&quot;Cunliffe56&quot;&gt;Cunliffe, 2012, lch. 56. (i mBéarla)&lt;/ref&gt;

Ar thaobh thoir [[Muir Éireann|Mhuir Éireann]], aimsíodh suíomh ó 11,000 RCh a léirigh gur ith na daoine sa cheantar cothú muirí le [[Sliogiasc|sliogéisc]] san áireamh. Seans gur choilínigh na daoine seo Éire tar éis dóibh dul trasna an droichead talún, a bhí gan oighir ag an bpointe seo, a cheangal oirdhesiceart na hÉireann le [[Corn na Breataine]]. Bhí an droichead talún seo ann go dtí thart ar 14,000 RCh.&lt;ref&gt;K. Lambeck, P. Johnston, C. Smither, K. Fleming and Y. Yokoyama,  Teideal = Late Pleistocene and Holocene sea-level change, Annual Report of the Research School of Earth Sciences, ANU College of Physical &amp; Mathematical Sciences, Canberra, 1995. (i mBearla)&lt;/ref&gt; Is féidir nach bhfuair na daoine seo aon achmhainní seachas sliogéisc agus [[Dearcán|dearcáin]] agus mar sin seans nár chónaigh na daoine an réigiún go leanúnach. Léiríonn cnámh béir, a fuarthas in Uaimh Alice agus Gwendoline, [[Contae an Chláir]] sa bhliain 1903,  go raibh daoine in Éirinn sa bhliain 10,500 RCh, áfach. Feictear marcanna ó uirlisí cloiche ar an gcnámh, agus tá radacarbón aige dátaithe 12,500 bliain ó shin.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-35863186|last=BBC|teideal=Earliest evidence of humans in Ireland|date=21 March 2016|accessdate=27 April 2016}} (i mBéarla)&lt;/ref&gt;

Leis an oighearchúlú sa tuaisceart, d'ardaigh leibhéil na farraige agus cruthaíodh farraige intíre, áit a bhfuil Muir Éireann ann faoi láthair; chuir an t-eisreabhadh fionnuisce agus an t-ardú i leibhéal na farraige idir Muir Éireann agus an [[Muir Cheilteach|Mhuir Cheilteach]] cosc ar iontráil na flóra agus fána ón Eoraip tríd an Bhreatain. Níor tháinig nathracha (agus an chuid is mó de na reiptílí eile) go hÉirinn go deo.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2008/03/080313-snakes-ireland_2.html|last=Owen|first=James|teideal=Snakeless in Ireland: Blame the Ice Age, Not St. Patrick|date=13 March 2008|website=National Geographic|accessdate=27 April 2016}} ( i mBéarla)&lt;/ref&gt;

Le filleadh na gcoinníollacha seacha le linn an Dryas níos Óige, a tharla in Éirinn idir 10,900 RCh agus 9700 RCh, bhí Éire fágtha bánaithe. Le linn an Dryas Níos Óige, lean leibhéal na farraige ag ardú, agus níor fhill aon droichead talún gan oighear idir an Bhreatain Mhór agus Éire riamh.&lt;ref&gt;{{cite journal|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0277379110003513|last1=Tanabe|first1=Susumu|last2=Nekanishi|first2=Toshimichi|last3=Yasui|first3=Satoshi|title=Relative sea-level change in and around the Younger Dryas inferred from late Quaternary incised valley fills along the Japan sea|journal=Quaternary Science Reviews|volume=29|issue=27–28|pages=3956–3971|date=14 Deireadh Fómhair 2010|accessdate=28 Aibreán 2016|doi=10.1016/j.quascirev.2010.09.018}} (i mBéarla)&lt;/ref&gt;

== Lár na Clochaoise (An tréimhse Mhéisiliteach) (8000-4000 RCh) ==
[[Íomhá:Hunter_gatherer's_camp_at_Irish_National_Heritage_Park_-_geograph.org.uk_-_1252699.jpg|mion|250x250px|Athchruthú botháin agus canú fiagaí cnuasaitheoir – Páirc Náisiúnta Oidhreachta na hÉireann.]]
Tháinig an [[oighearaois]] deireanach in Éirinn chun críche thart ar 10-12 míle bliain ó shin. Fuarthas an fhianaise is luaithe de lonnaíochtaí an duine tar éis an oighearchúlú le dáta a théann siar go dtí thart ar 8000 RCh.&lt;ref name=&quot;lithicsireland.ie&quot;&gt;[http://www.lithicsireland.ie/mlitt_mesolithic_west_ireland_chap_3.html Driscoll, K. The Early Prehistory in the West of Ireland: Investigations into the Social Archaeology of the Mesolithic, West of the Shannon, Ireland (2006).] (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Aimsíodh fianaise d'[[Fiagaithe/cnuasaitheoirí|fhiagaí-cnuasaitheoir]] [[Méisiliteach]] ar fud an oileáin. Is iad na tochaltáin luath-Mhéisiliteach is tábhachtaí ná an suíomh lonnaíochta ag [[Mount Sandel]] i [[Contae Dhoire|gContae Dhoire]] (Cúil Raithin); an créamadh ag [[Hermitage, Contae Luimnigh|Hermitage]], [[Contae Luimnigh]] ar bhruach [[An tSionainn|Abhainn na Sionainne]]; agus an suíomh ag [[Portach na Buaraí|Loch na Buaraí]] i gContae Uíbh Fháilí. Chomh maith leis na suíomhanna seo, aimsíodh scaipeadh[[Croí liteach| liteach]] luath-Mhéisiliteach ar fud an oileáin, ó thuaidh i [[Contae Dhún na nGall|gContae Dhún na nGall]] agus ó theas i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]]. Cé go raibh leibhéil na farraige fós níos ísle ná mar atá siad sa lá atá inniu ann, bhí Éire ina oileán cheana féin ag an am ar tháinig na chéad lonnaitheoirí (tar éis 8000 RC). Chuaigh siad trasna na mara ó mhór-roinn na hEorpa ar bháid. Ba lonnaíochtaí cois cósta iad an chuid is mó de na suíomhanna Mhéisiliteach in Éirinn. Bhí na chéad áitritheoirí an oileáin ina maraithe a bhraith  ar an bhfarraige.

Rinne staidéar [[ADN]] a chlúdaigh na chéad daoine in Éirinn amach go ndeachaigh daoine  go Éirinn ar muir agus ar tír suas an chósta ó thuaisceart  na Spáinne agus deiceart na Fraince thart ar 9,000 bliain ó shin.&lt;ref&gt;[http://www.rte.ie/tv/bloodoftheirish/productionnotes.pdf Blood of the Irish.] (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Ceistíodh é seo ó shin.

Bhí aiste bia ilchineálach ag na fiagaíthe-cnuasaitheoirí Mhéisiliteach le bia mara, éin, forc fiáin agus cnónna coill. Níl aon fhianaise  ar bith ann go riabh [[fia]] ann i Lár na Clochaoise in Éirinn agus tá sé dealraitheach go tugadh an chéad [[fia rua]] isteach ar na céimeanna luath den Nua-Chlochaois.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;http://www.ucd.ie/news/2012/04APR12/180412-Kerry-red-deer-ancestry-traced-to-population-introduced-to-Ireland-by-ancient-peoples-over-5000-years-ago.html (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Chuaigh an daonra daonna ag seilg le sleánna, [[Saighead|saigheada]] agus harpúin le lanna beaga clocha beag ar a dtugtar micrilití orthu ag an rinn agus cuirtear [[Cnó|cnónna]], [[Toradh|torthaí]] agus sméara lena n-aiste bia. Chónaigh siad i foscadán séasúrach, a rinneadh as [[Craiceann|craicne ainmhithe]] a cuireadh thar frámaí adhmaid. Bhí teallaigh lasmuigh acu chun a mbia a chócaráil. Le linn Lár na Clochaoise,níor shroich daonra na hÉireann níos mó ná cúpla míle riamh.

== An Nua-Chlochaois (4000-2500 RCh) ==
[[Íomhá:First_Irish_farmers_hut,_Irish_National_Heritage_Park_-_geograph.org.uk_-_1252729.jpg|clé|mion|250x250px|Athchruthú botháin an luath feirmeoir Éireannach  – Páirc Náisiúnta Oidhreachta na hÉireann.]]Tháinig mórán ceantair isteach an Nua-Chlochaois le [[Saothróg|saothróga]] gránaigh, ainmhithe tréadach (daimh nó ba ceansaithe, caoirigh, gabhair), ceirdphotaireacht, [[Sníomh|sníomhachán]], cultúir tithe agus adhlactha, a tháinig ag an am céanna.Thosaigh an próiseas seo i lár na hEorpa mar LBK (Cultúr Potaireachta Línigh) timpeall 6000 RCh. Laistigh de céadta bliain, feictear an cultúr seo i dtuaisceart na Fraince. Is cosúil gur fhréamhaí Potaireacht Cardial é cultúr [[La Hoguette]], cultúr Neoilteach eile a schroich iarthuaisceart na Fraince. Thóg cultúr La Hoguette caoirigh agus gabhair. Ag an bhliain 5100 RCh, tá fianaise fheirmeoireacht déiríocht ann i dtuaiceart Shasana agus feictear ba comhaimseartha Shasana a tháinig ó &quot;T1 Taurids&quot; a ceansaíodh sa réigiún Aeigéach tar éis an [[Sealad Holaicéineach]]. Tháinig na hainmhithe seo ó ba LBK. Timpeall 4300 RCh, tháinig ba go tuaisceart Éireann ag deireadh Lár na Clochaoise. Tugadh an fia rua isteach ón mBreatain ag an am seo freisin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

&lt;gallery caption=&quot;Na Tuamaí Meigiliteacha&quot; style=&quot;center;&quot; perrow=&quot;2&quot;&gt;
Íomhá:Creevykeel2.jpg|Cairn Cúirte
Íomhá:Knowth02.jpg|[[Cnobha]], tuama pasáiste suite i m[[Brú na Bóinne]]
Íomhá:Pollnabrone.jpg|[[Poll na mBrón]], tuama ursanach, [[An Bhoireann]]
Íomhá:Glantane East Wedge Tomb.jpg|[[An Gleanntán Thoir]], tuama dingeach, [[Contae Chorcaí]]
&lt;/gallery&gt;

Timpeall 4500 RCh, tháinig pacáiste Neoliteach le saothróga gránaigh, cultúr títhe ( cosúil cad a bhí ag na h[[Albanaigh]] sa tréimhse céanna) agus séadchomharthaí cloiche go hÉirinn. Iomportáladh caoirigh, gabhair, eallaí agus gránaigh ó iardheisceart mór roinn na hEorpa go hÉirinn agus tbhí méadú suntasach tagtha ar an daonra.  Deirtear gurbhna chéad chéad cruthúnais soiléir riamh a tugadh d'fheirmeoireacht in Éire nó sa Bhreatain Mhór ná scian breochlach, cnáimh eallaí agus fiacail caorach a fuarthas ag [[Cuan an Chaoil]] i g[[Corca Dhuibhne]].&lt;ref&gt;{{cite web|teideal=Prehistoric Genocide in Ireland?|url=https://www.ucl.ac.uk/mace-lab/genetic-ancestry/guff_documents/Genocide_in_Ireland.pdf|website=Ireland's DNA|accessdate=27 June 2015}} (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Ag [[Achaidh Chéide]] i g[[contae Mhaigh Eo]], caomhnaíodh an-córas páirceanna Neoliteach (an ceann is sine ar domhan) faoin mbrat [[Móin|móna]]. Saothraíodh cruithneacht agus [[eorna]] ag Achaidh Chéide i bpáirceanna beaga a bhí scartha óna chéile le ballaí cloiche leis na céadta bliain idir 3500 agus 3000 RCh. Tugadh pótaireacht isteach ag an am céanna. Fuarthas earraí cré a raibh béal-leathan orthu agus a bhí cruinnthónach i g[[Cúige Uladh]]&lt;nowiki/&gt; agus i [[Luimneach]].

Is é an tréith Neoiliteach is suntasaí ná nocht tobann agus méadú na séadchomharthaí [[Meigilit|Meigiliteacha]]. Is dócha gur tógadh na séadchomarthaí is mó ar mhaithe leis an greideamh. Den chuid is mó, aimsíodh iarsmaí daonna sna láithreáin tochailte. De ghnáth, bhí siad créamtha. Chomh maith, fuarthas earraí uaighe mar [[Potaireacht|cheirdphotaireacht]], reann saighde, coirníní, siogairlíní agus tuanna. Anois, tá breis is 1,200 tuama meigiliteach ann ar fud na tíre. Roinntear ina gceithre ghrúpa leathan iad:
* [[Cairn Cúirte]] – Clós iontrála an tréith is mó atá acu. Faightear iad i dtuaisceart an oileáin amháin. Go sonrach, tá go leor cairn cúirte ann i dTuaisceart [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]] (i [[Fálach|bhFálach]], i g[[Cill Chomáin]] agus in [[Iorras]])
* [[Tuama pasáiste]] – In uimhreacha, níl an iomarca suíomhanna mar seo ann, ach ó thaobh méid agus tábhacht, tá siad níos iontaí ná gach saghas eile. Faightear iad sa tuaisceart agus oirthear na tíre. Tá na suíomhanna is iontaí suite sna ceithre reilig Neoiliteach na [[An Bhóinn|Bóinne]], i [[Loch Craobh]], sa [[An Cheathrú Mhór|Cheathrú Mhór]], agus sa Cheathrú Caol. Is é [[Sí an Bhrú]], [[Suíomh Oidhreachta Domhanda]] an suíomh is cáiliúla. Tá sí ina suíomh is sine agus ailínithe go réalteolaíoch ar fud an domhain. Tógadh é thart go dtí an bhliain 3200 RCh. Ag [[Grianstad an gheimhridh]],  tagann gathanna na gréine atá ag éirí trí bosca-soilse os cionn an tslí isteach agus soilsíonn siad an seomra adhlactha i lár an tséadchomhartha. Chomh maith, tá leac le léarscáil na gealaí is sine sa domhan snoite air ag [[Cnobha]], suíomh eile atá suite i mBrú na Bóinne. 
* [[Tuama ursanach]] – Cuirtear dolmain san áireamh freisin. Coinníonn trí nó níos mó charraig ingearach liag mhullaigh. faightear an cuid is mó acu i láithreán in iardheisceart an oileáinagus i láithreán sa tuaisceart. 
* [[Tuama dingeach]] – An tuama is mó agus is forleithne.Tá siad cómónta go hairithe san iarthar agus san oirdheisceart.
Creideann roinnt go raibh na ceithre ghrúpa séadchomarthaí seo ceangailte le ceithre rabharta coilíneach ionraidh a bhí difriúil. Ach, seans nár tháinig fás an daonra a bhí ag teastáil ó coilínigh, seans gur fhás an daonra toisc go dtugadh [[talmhaíocht]] isteach.

Léirigh roinnt réigiún in Éirinn patrún [[Tréadaíocht|tréadaíochta]] a thugann le tuiscint gur lean roinnt daoine Neoiliteach ag bogadh ó áit go háit.Tugann sé seo le fios go raibh an tréadaíocht níos coitianta ná gníomhachtaí arúlachta i go leor réigiún nó go raibh roinnt an lucht oibre idir gnéithe tréadaíochta agus arúlachta sa Nua-Chlochaois.

Nuair ba threise an Nua-Chlochaois, bhí daonra an oileán de breis is 100,000 duine, nó chomh ard mar 200,000 duine. Ach, tá an chosulacht ar an scéal gur tharla tubaiste eacnamaíochta timpeall 2500 RCh agus tháinig laghdú ar líon na daoine ar feadh tamaillín.

==  An Chré-Umhaois agus an Choparaois (2500-500 RCh)  ==
[[Íomhá:BronzeAgeNorthDown (2).JPG|mion|Déantáin na Cré-Umhaoise]]
Thosaigh miotalóireacht in Éirinn le teacht Cultúr Bíocar. Thugtar an t-ainm seo air mar bhí cruth bíocra-clog inbhéartaithe ar an bpotaireacht.&lt;ref&gt;Michael Herity and George Eogan, ''Ireland in Prehistory'' (1996), p.114; M.J. O'Kelly, Bronze-age Ireland, in ''A New History of Ireland, vol 1: Prehistoric and early Ireland'', edited by Dáibhí Ó Cróinín (Royal Irish Academy 2005). (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Bhí siad seo an-dhifriúil ón bpotáireacht Neoliteach. Faightear samplaí an photáireacht seo in Oileán Rosa i g[[Contae Chiarraí|Contae Ciarraí]] agus ceanglaítear an mianadóireacht copair ann leis. Tá easontas ann faoin am a tháinig na [[Na Ceiltigh|Ceiltigh]] go hÉirinn. Measann roinnt daoine go bhfuil ceangal ag na Ceiltigh leis an gCultúr Bíocar ach is í an phríomhthuairim ná gur tháinig siad ag tús an Iarrannaois.&lt;ref&gt;J.X.W.P. Corcoram, &quot;The origin of the Celts&quot;, in Nora Chadwick, ''The Celts'' (1970); David W. Anthony, ''[[The Horse, the Wheel and Language|The Horse, the Wheel and Language: How Bronze-Age riders from the Eurasian steppes shaped the modern world]]'' (2007). (i mBéarla)&lt;/ref&gt;

Thosaigh an [[Cré-umhaois|Chré-umhaois]] nuair a cóimhiotalaíodh [[copar]] le [[stán]] agus rinneadh déantáin cré-umha. Tharla sé seo timpeall 2000 RCh nuair a rinneadh roinnt tuanna comhréidhe an Bhaile Bhig. Thosaigh an tréimhse roimhe seo, an Choparaois timpeall 2500 RCh.

Rinneadh airm agus uirlisí as cré-umha. Aimsíodh claimhte, tuanna, miodóga, halbaird, meanaí, uirlisí óil agus trumpaí corn ag láithreáin Cré-umha. Tá na trumpaí corn an-speisialta mar bhí ar na céardaí Éireannach úsáid a bhaint as an [[Próiseas céarach caillte]]. 

Tharla mianadóireacht copair in oirthuaisceart na hÉireann agus iomportaladh stán ó [[Corn na Breataine|Chorn na Breataine]] chun cré-umha a dhéanamh. Aimsíodh na mianaigh copair is sine in Oileán Rosa sna Lochanna Chill Airne i g[[Contae Chiarraí]]. Meastar go raibh mianadóireacht agus miotalóireacht ann ó 2400 RCh go 1800RCh. 

== An Iarannaois (500 RCh – 400 AD) ==
Cuirtear tús leis an Iarannaois in Éirinn timpeall 500 RCh agus críochnaíodh é le teacht na Críostaíochta in Éirinn timpeall 400 AD. Deirtear gur críochnaíodh réamhstair na hÉireann ag an bpointe seo mar tugtar taifid scríofa isteach den chead uair in Éirinn. Sa tréimhse seo, creidtear gur shroich na [[Na Ceiltigh|Ceiltigh]] (cainteoirí Próta-Cheilteacha) agus mar sin cainteoirí [[Na teangacha Ind-Eorpacha|Ind-Eorpacha]] Éire.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Stair na hÉireann|reamhstair na hÉireann]]</text>
      <sha1>3dzkzpsh89wu5zixevtmtbyemp44nqt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063023</id>
      <parentid>1063017</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:57:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20267" xml:space="preserve">[[Íomhá:Carrowmore Sligo Ireland.jpg|mion|An Chearthrú Mhór, Contae Sligigh]]
Tá eolas againn ar '''réamhstair na hÉireann''' mar gheall ar fhianaise [[Seandálaíocht|sheandálaíochta]] agus fianaise ghéinitigh. Tá datá de thimpeall 12,500 bliain ó shin curtha ar an bhfianaise is sine atá againn de dhaoine ag maireachtáil in [[Éirinn]].&lt;ref&gt;http://irisharchaeology.ie/2016/03/new-discovery-pushes-back-date-of-human-existence-in-ireland-by-2500-years/ (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Tagann réamhstair na hÉireann chun deiridh le tús an taifid stairiúil, timpeall 400 [[Anno Domini|AD]]. Clúdaíonn an tréimhse seo an[[An tSean-Chlochaois|tSean-Chlochaois]], [[Méisiliteach|Lár na Clochaoise]],[[ An Nua-Chlochaois]], an [[Cré-umhaois|Aois Chré-umha]] agus an I[[Iarannaois|arannaois]]. Cuireadh tús leis an taifead stairiúil i roinnt mhaith den Eoraip le hionraí na[[Impireacht na Róimhe| Rómhánach]] sna críocha siúd; ós rud é nach ndearna na Rómhánaigh riamh Éire a ghabháil, is é teacht na [[Críostaíocht|Críostaíochta]], a tharla beagáinín níos déanaí, an imeacht lena gcuirtear tús leis an taifead stairiúil inti.
== An tSean Chlochaois ==

Le linn an [[Oighriú Ceathartha|Oighriúcháin]] is déireanaí a tharla sa Phléisticéineach, chlúdaigh [[oighearchlúideacha]] a bhí breis is 3000m ar tiús tírdhreach na hÉireann, rinne siad carraigeacha agus cnámhacha a phúdrú, agus dhíothaigh aon fhianaise go raibh lonnaíochtaí daonna ann le linn na [[tréimhse te Glenavian|tréimhse te darbh ainm an Glenavian]] (fuarthas iarsmaí daonna le dáta roimh an [[oighriú]] deireanach i bhfíordheisceart na Breataine, áit nár chlúdaigh na hoighearchlúideacha í).

Le linn an Uasmhéid Oighrithe Dheireannaigh (timpeall 26,000-19,000 bliain ó shin),&lt;ref&gt;{{cite journal|bibcode=2009Sci...325..710C|title=The Last Glacial Maximum|journal=Science|volume=325|pages=710–714|year=2009|authors=Clark, Peter U.; Dyke, Arthur S.; Shakun, Jeremy D.; Carlson, Anders E.; Clark, Jorie; Wohlfarth, Barbara; Mitrovica, Jerry X.; Hostetler, Steven W.; McCabe, A. Marshall|doi=10.1126/science.1172873|pmid=19661421}} (i mBearla)&lt;/ref&gt;ba thalamh Artach garbh nó [[tundra]] a bhí ann in Éirinn. Ar dtús, síleadh gur chlúdaigh an Olloighriú Lár Tíre dhá thrian den oileán le hoighear.&lt;ref&gt;{{cite book|author1=Stephens, Nicholas|author2=Herries Davies, G. L.|title=Ireland: The geomorphology of the British Isles|publisher=Methuen|location=London|year=1978|pages=|isbn=0-416-84640-8|oclc=|doi=|accessdate=}} (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Sna 50 bliain anuas, léiriodh fianaise go raibh sé seo bréagach agus le déanaí, tugann foilseacháin (Greenwood agus Clark, 2009) le tuiscint go bhfacthas oighear ar chósta theas na hÉireann. Sa chéad chuid den [[Sealad Holaicéineach]], ní'' ''raibh an aeráid oiriúnach d'fhormhór plandaí agus ainmhí'' ''na hEorpa. Ní dócha conas a mhair na daoine, cé go bhfuil a fhios againn go raibh siad ag iascaireacht.[[Íomhá:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-ice_age.gif|clé|mion|Léarscáil na hÉireann le linn an aois oighear seo caite.]]
Le linn na tréimhse idir 17,500 agus 12,000 bliain ó shin, bhí [[Fiagaithe/cnuasaitheoirí|bhfiagaithe/cnuasaitheoirí]] in ann gluaiseacht go limistéir Thuaisceart na hEorpa mar gheall gur Bølling-Allerød, tréimhse níos teo, a bheith ann. Tugann fianaise ghéiniteach le tuiscint gur thosaigh an ghluaiseacht seo in iardheisceart na hEorpa agus tugann iarsmaí [[Sliogiasc|fána]] le fios go raibh díseart san [[Leithinis na hIbéire|Ibéir]] a shroich deisceart na [[An Fhrainc|Fraince]]. Ar dtús, mheall speicis dála réinfhianna agus [[Áracs]] daoine go dtí an tuaisceart san am roimh an Aois Bóireach. Chónaigh daoine i roinnt suíomh i bhfad ó thuaidh sa[[An tSualainn| tSualainn]] níos luaithe ná 10,000 bliain ó shin. Tugann sé seo le fios go mb'fhéidir gur lean daoine an [[soc oighearshrutha]] agus iad ag seilg.

Tháinig daoine leis na fachtóirí agus athruithe éiceolaíochta seo go dtí na criosanna gan oighear is faide ó thuaidh san Eoraip ag tús an tSealaid Holaicéineach agus chlúdaigh sé seo réigiúin gar d'Éirinn.

Bhí droichead talún idir an [[An Bhreatain|Bhreatain Mhór]] agus Éire, ach ba ghearr a mhair an ceangal sa tréimhse the agus mar gheall ar sin, ní dheachaigh ach cúpla fasra nó fana talún go Éirinn&lt;ref name=&quot;drowning&quot;&gt;Edwards, Robin &amp; al. &quot;[http://www.tara.tcd.ie/bitstream/2262/40560/1/Edwards%26Brooks_INJ08_TARA.pdf The Island of Ireland: Drowning the Myth of an Irish Land-bridge?]&quot; Accessed 15 Feabhra 2013. (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Deirtear go mb'fhéidir go raibh an droichead imithe roimh 14,000 RCh, am atá roimh an tréimhse fuar is déanaí, an [[Dryas níos Óige]]. Bhí an Bhreatain Mhór agus mór-roinn na hEorpa ceangailte mar gheall ar leibhéal na farraige a bheith níos ísle. Mhair an droichead talún seo ar feadh níos faide ná an droichead talún idir an Bhreatain agus Éire. Is dócha, d'fhan sé seo go dtí an bhliain 5600 RCh.&lt;ref name=&quot;Cunliffe56&quot;&gt;Cunliffe, 2012, lch. 56. (i mBéarla)&lt;/ref&gt;

Ar thaobh thoir [[Muir Éireann|Mhuir Éireann]], aimsíodh suíomh ó 11,000 RCh a léirigh gur ith na daoine sa cheantar cothú muirí le [[Sliogiasc|sliogéisc]] san áireamh. Seans gur choilínigh na daoine seo Éire tar éis dóibh dul trasna an droichead talún, a bhí gan oighir ag an bpointe seo, a cheangal oirdhesiceart na hÉireann le [[Corn na Breataine]]. Bhí an droichead talún seo ann go dtí thart ar 14,000 RCh.&lt;ref&gt;K. Lambeck, P. Johnston, C. Smither, K. Fleming and Y. Yokoyama,  Teideal = Late Pleistocene and Holocene sea-level change, Annual Report of the Research School of Earth Sciences, ANU College of Physical &amp; Mathematical Sciences, Canberra, 1995. (i mBearla)&lt;/ref&gt; Is féidir nach bhfuair na daoine seo aon achmhainní seachas sliogéisc agus [[Dearcán|dearcáin]] agus mar sin seans nár chónaigh na daoine an réigiún go leanúnach. Léiríonn cnámh béir, a fuarthas in Uaimh Alice agus Gwendoline, [[Contae an Chláir]] sa bhliain 1903,  go raibh daoine in Éirinn sa bhliain 10,500 RCh, áfach. Feictear marcanna ó uirlisí cloiche ar an gcnámh, agus tá radacarbón aige dátaithe 12,500 bliain ó shin.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-35863186|last=BBC|teideal=Earliest evidence of humans in Ireland|date=21 March 2016|accessdate=27 April 2016}} (i mBéarla)&lt;/ref&gt;

Leis an oighearchúlú sa tuaisceart, d'ardaigh leibhéil na farraige agus cruthaíodh farraige intíre, áit a bhfuil Muir Éireann ann faoi láthair; chuir an t-eisreabhadh fionnuisce agus an t-ardú i leibhéal na farraige idir Muir Éireann agus an [[Muir Cheilteach|Mhuir Cheilteach]] cosc ar iontráil na flóra agus fána ón Eoraip tríd an Bhreatain. Níor tháinig nathracha (agus an chuid is mó de na reiptílí eile) go hÉirinn go deo.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2008/03/080313-snakes-ireland_2.html|last=Owen|first=James|teideal=Snakeless in Ireland: Blame the Ice Age, Not St. Patrick|date=13 March 2008|website=National Geographic|accessdate=27 April 2016}} ( i mBéarla)&lt;/ref&gt;

Le filleadh na gcoinníollacha seacha le linn an Dryas níos Óige, a tharla in Éirinn idir 10,900 RCh agus 9700 RCh, bhí Éire fágtha bánaithe. Le linn an Dryas Níos Óige, lean leibhéal na farraige ag ardú, agus níor fhill aon droichead talún gan oighear idir an Bhreatain Mhór agus Éire riamh.&lt;ref&gt;{{cite journal|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0277379110003513|last1=Tanabe|first1=Susumu|last2=Nekanishi|first2=Toshimichi|last3=Yasui|first3=Satoshi|title=Relative sea-level change in and around the Younger Dryas inferred from late Quaternary incised valley fills along the Japan sea|journal=Quaternary Science Reviews|volume=29|issue=27–28|pages=3956–3971|date=14 Deireadh Fómhair 2010|accessdate=28 Aibreán 2016|doi=10.1016/j.quascirev.2010.09.018}} (i mBéarla)&lt;/ref&gt;

== Lár na Clochaoise (An tréimhse Mhéisiliteach) (8000-4000 RCh) ==
[[Íomhá:Hunter_gatherer's_camp_at_Irish_National_Heritage_Park_-_geograph.org.uk_-_1252699.jpg|mion|250x250px|Athchruthú botháin agus canú fiagaí cnuasaitheoir – Páirc Náisiúnta Oidhreachta na hÉireann.]]
Tháinig an [[oighearaois]] deireanach in Éirinn chun críche thart ar 10-12 míle bliain ó shin. Fuarthas an fhianaise is luaithe de lonnaíochtaí an duine tar éis an oighearchúlú le dáta a théann siar go dtí thart ar 8000 RCh.&lt;ref name=&quot;lithicsireland.ie&quot;&gt;[http://www.lithicsireland.ie/mlitt_mesolithic_west_ireland_chap_3.html Driscoll, K. The Early Prehistory in the West of Ireland: Investigations into the Social Archaeology of the Mesolithic, West of the Shannon, Ireland (2006).] (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Aimsíodh fianaise d'[[Fiagaithe/cnuasaitheoirí|fhiagaí-cnuasaitheoir]] [[Méisiliteach]] ar fud an oileáin. Is iad na tochaltáin luath-Mhéisiliteach is tábhachtaí ná an suíomh lonnaíochta ag [[Mount Sandel]] i [[Contae Dhoire|gContae Dhoire]] (Cúil Raithin); an créamadh ag [[Hermitage, Contae Luimnigh|Hermitage]], [[Contae Luimnigh]] ar bhruach [[An tSionainn|Abhainn na Sionainne]]; agus an suíomh ag [[Portach na Buaraí|Loch na Buaraí]] i gContae Uíbh Fháilí. Chomh maith leis na suíomhanna seo, aimsíodh scaipeadh[[Croí liteach| liteach]] luath-Mhéisiliteach ar fud an oileáin, ó thuaidh i [[Contae Dhún na nGall|gContae Dhún na nGall]] agus ó theas i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]]. Cé go raibh leibhéil na farraige fós níos ísle ná mar atá siad sa lá atá inniu ann, bhí Éire ina oileán cheana féin ag an am ar tháinig na chéad lonnaitheoirí (tar éis 8000 RC). Chuaigh siad trasna na mara ó mhór-roinn na hEorpa ar bháid. Ba lonnaíochtaí cois cósta iad an chuid is mó de na suíomhanna Mhéisiliteach in Éirinn. Bhí na chéad áitritheoirí an oileáin ina maraithe a bhraith  ar an bhfarraige.

Rinne staidéar [[ADN]] a chlúdaigh na chéad daoine in Éirinn amach go ndeachaigh daoine  go Éirinn ar muir agus ar tír suas an chósta ó thuaisceart  na Spáinne agus deiceart na Fraince thart ar 9,000 bliain ó shin.&lt;ref&gt;[http://www.rte.ie/tv/bloodoftheirish/productionnotes.pdf Blood of the Irish.] (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Ceistíodh é seo ó shin.

Bhí aiste bia ilchineálach ag na fiagaíthe-cnuasaitheoirí Mhéisiliteach le bia mara, éin, forc fiáin agus cnónna coill. Níl aon fhianaise  ar bith ann go raibh [[fia]] ann i Lár na Clochaoise in Éirinn agus tá sé dealraitheach go tugadh an chéad [[fia rua]] isteach ar na céimeanna luath den Nua-Chlochaois.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;http://www.ucd.ie/news/2012/04APR12/180412-Kerry-red-deer-ancestry-traced-to-population-introduced-to-Ireland-by-ancient-peoples-over-5000-years-ago.html (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Chuaigh an daonra daonna ag seilg le sleánna, [[Saighead|saigheada]] agus harpúin le lanna beaga clocha beag ar a dtugtar micrilití orthu ag an rinn agus cuirtear [[Cnó|cnónna]], [[Toradh|torthaí]] agus sméara lena n-aiste bia. Chónaigh siad i foscadán séasúrach, a rinneadh as [[Craiceann|craicne ainmhithe]] a cuireadh thar frámaí adhmaid. Bhí teallaigh lasmuigh acu chun a mbia a chócaráil. Le linn Lár na Clochaoise,níor shroich daonra na hÉireann níos mó ná cúpla míle riamh.

== An Nua-Chlochaois (4000-2500 RCh) ==
[[Íomhá:First_Irish_farmers_hut,_Irish_National_Heritage_Park_-_geograph.org.uk_-_1252729.jpg|clé|mion|250x250px|Athchruthú botháin an luath feirmeoir Éireannach  – Páirc Náisiúnta Oidhreachta na hÉireann.]]Tháinig mórán ceantair isteach an Nua-Chlochaois le [[Saothróg|saothróga]] gránaigh, ainmhithe tréadach (daimh nó ba ceansaithe, caoirigh, gabhair), ceirdphotaireacht, [[Sníomh|sníomhachán]], cultúir tithe agus adhlactha, a tháinig ag an am céanna.Thosaigh an próiseas seo i lár na hEorpa mar LBK (Cultúr Potaireachta Línigh) timpeall 6000 RCh. Laistigh de céadta bliain, feictear an cultúr seo i dtuaisceart na Fraince. Is cosúil gur fhréamhaí Potaireacht Cardial é cultúr [[La Hoguette]], cultúr Neoilteach eile a schroich iarthuaisceart na Fraince. Thóg cultúr La Hoguette caoirigh agus gabhair. Ag an bhliain 5100 RCh, tá fianaise fheirmeoireacht déiríocht ann i dtuaiceart Shasana agus feictear ba comhaimseartha Shasana a tháinig ó &quot;T1 Taurids&quot; a ceansaíodh sa réigiún Aeigéach tar éis an [[Sealad Holaicéineach]]. Tháinig na hainmhithe seo ó ba LBK. Timpeall 4300 RCh, tháinig ba go tuaisceart Éireann ag deireadh Lár na Clochaoise. Tugadh an fia rua isteach ón mBreatain ag an am seo freisin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

&lt;gallery caption=&quot;Na Tuamaí Meigiliteacha&quot; style=&quot;center;&quot; perrow=&quot;2&quot;&gt;
Íomhá:Creevykeel2.jpg|Cairn Cúirte
Íomhá:Knowth02.jpg|[[Cnobha]], tuama pasáiste suite i m[[Brú na Bóinne]]
Íomhá:Pollnabrone.jpg|[[Poll na mBrón]], tuama ursanach, [[An Bhoireann]]
Íomhá:Glantane East Wedge Tomb.jpg|[[An Gleanntán Thoir]], tuama dingeach, [[Contae Chorcaí]]
&lt;/gallery&gt;

Timpeall 4500 RCh, tháinig pacáiste Neoliteach le saothróga gránaigh, cultúr títhe ( cosúil cad a bhí ag na h[[Albanaigh]] sa tréimhse céanna) agus séadchomharthaí cloiche go hÉirinn. Iomportáladh caoirigh, gabhair, eallaí agus gránaigh ó iardheisceart mór roinn na hEorpa go hÉirinn agus tbhí méadú suntasach tagtha ar an daonra.  Deirtear gurbhna chéad chéad cruthúnais soiléir riamh a tugadh d'fheirmeoireacht in Éire nó sa Bhreatain Mhór ná scian breochlach, cnáimh eallaí agus fiacail caorach a fuarthas ag [[Cuan an Chaoil]] i g[[Corca Dhuibhne]].&lt;ref&gt;{{cite web|teideal=Prehistoric Genocide in Ireland?|url=https://www.ucl.ac.uk/mace-lab/genetic-ancestry/guff_documents/Genocide_in_Ireland.pdf|website=Ireland's DNA|accessdate=27 June 2015}} (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Ag [[Achaidh Chéide]] i g[[contae Mhaigh Eo]], caomhnaíodh an-córas páirceanna Neoliteach (an ceann is sine ar domhan) faoin mbrat [[Móin|móna]]. Saothraíodh cruithneacht agus [[eorna]] ag Achaidh Chéide i bpáirceanna beaga a bhí scartha óna chéile le ballaí cloiche leis na céadta bliain idir 3500 agus 3000 RCh. Tugadh pótaireacht isteach ag an am céanna. Fuarthas earraí cré a raibh béal-leathan orthu agus a bhí cruinnthónach i g[[Cúige Uladh]]&lt;nowiki/&gt; agus i [[Luimneach]].

Is é an tréith Neoiliteach is suntasaí ná nocht tobann agus méadú na séadchomharthaí [[Meigilit|Meigiliteacha]]. Is dócha gur tógadh na séadchomarthaí is mó ar mhaithe leis an greideamh. Den chuid is mó, aimsíodh iarsmaí daonna sna láithreáin tochailte. De ghnáth, bhí siad créamtha. Chomh maith, fuarthas earraí uaighe mar [[Potaireacht|cheirdphotaireacht]], reann saighde, coirníní, siogairlíní agus tuanna. Anois, tá breis is 1,200 tuama meigiliteach ann ar fud na tíre. Roinntear ina gceithre ghrúpa leathan iad:
* [[Cairn Cúirte]] – Clós iontrála an tréith is mó atá acu. Faightear iad i dtuaisceart an oileáin amháin. Go sonrach, tá go leor cairn cúirte ann i dTuaisceart [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]] (i [[Fálach|bhFálach]], i g[[Cill Chomáin]] agus in [[Iorras]])
* [[Tuama pasáiste]] – In uimhreacha, níl an iomarca suíomhanna mar seo ann, ach ó thaobh méid agus tábhacht, tá siad níos iontaí ná gach saghas eile. Faightear iad sa tuaisceart agus oirthear na tíre. Tá na suíomhanna is iontaí suite sna ceithre reilig Neoiliteach na [[An Bhóinn|Bóinne]], i [[Loch Craobh]], sa [[An Cheathrú Mhór|Cheathrú Mhór]], agus sa Cheathrú Caol. Is é [[Sí an Bhrú]], [[Suíomh Oidhreachta Domhanda]] an suíomh is cáiliúla. Tá sí ina suíomh is sine agus ailínithe go réalteolaíoch ar fud an domhain. Tógadh é thart go dtí an bhliain 3200 RCh. Ag [[Grianstad an gheimhridh]],  tagann gathanna na gréine atá ag éirí trí bosca-soilse os cionn an tslí isteach agus soilsíonn siad an seomra adhlactha i lár an tséadchomhartha. Chomh maith, tá leac le léarscáil na gealaí is sine sa domhan snoite air ag [[Cnobha]], suíomh eile atá suite i mBrú na Bóinne. 
* [[Tuama ursanach]] – Cuirtear dolmain san áireamh freisin. Coinníonn trí nó níos mó charraig ingearach liag mhullaigh. faightear an cuid is mó acu i láithreán in iardheisceart an oileáinagus i láithreán sa tuaisceart. 
* [[Tuama dingeach]] – An tuama is mó agus is forleithne.Tá siad cómónta go hairithe san iarthar agus san oirdheisceart.
Creideann roinnt go raibh na ceithre ghrúpa séadchomarthaí seo ceangailte le ceithre rabharta coilíneach ionraidh a bhí difriúil. Ach, seans nár tháinig fás an daonra a bhí ag teastáil ó coilínigh, seans gur fhás an daonra toisc go dtugadh [[talmhaíocht]] isteach.

Léirigh roinnt réigiún in Éirinn patrún [[Tréadaíocht|tréadaíochta]] a thugann le tuiscint gur lean roinnt daoine Neoiliteach ag bogadh ó áit go háit.Tugann sé seo le fios go raibh an tréadaíocht níos coitianta ná gníomhachtaí arúlachta i go leor réigiún nó go raibh roinnt an lucht oibre idir gnéithe tréadaíochta agus arúlachta sa Nua-Chlochaois.

Nuair ba threise an Nua-Chlochaois, bhí daonra an oileán de breis is 100,000 duine, nó chomh ard mar 200,000 duine. Ach, tá an chosulacht ar an scéal gur tharla tubaiste eacnamaíochta timpeall 2500 RCh agus tháinig laghdú ar líon na daoine ar feadh tamaillín.

==  An Chré-Umhaois agus an Choparaois (2500-500 RCh)  ==
[[Íomhá:BronzeAgeNorthDown (2).JPG|mion|Déantáin na Cré-Umhaoise]]
Thosaigh miotalóireacht in Éirinn le teacht Cultúr Bíocar. Thugtar an t-ainm seo air mar bhí cruth bíocra-clog inbhéartaithe ar an bpotaireacht.&lt;ref&gt;Michael Herity and George Eogan, ''Ireland in Prehistory'' (1996), p.114; M.J. O'Kelly, Bronze-age Ireland, in ''A New History of Ireland, vol 1: Prehistoric and early Ireland'', edited by Dáibhí Ó Cróinín (Royal Irish Academy 2005). (i mBéarla)&lt;/ref&gt; Bhí siad seo an-dhifriúil ón bpotáireacht Neoliteach. Faightear samplaí an photáireacht seo in Oileán Rosa i g[[Contae Chiarraí|Contae Ciarraí]] agus ceanglaítear an mianadóireacht copair ann leis. Tá easontas ann faoin am a tháinig na [[Na Ceiltigh|Ceiltigh]] go hÉirinn. Measann roinnt daoine go bhfuil ceangal ag na Ceiltigh leis an gCultúr Bíocar ach is í an phríomhthuairim ná gur tháinig siad ag tús an Iarrannaois.&lt;ref&gt;J.X.W.P. Corcoram, &quot;The origin of the Celts&quot;, in Nora Chadwick, ''The Celts'' (1970); David W. Anthony, ''[[The Horse, the Wheel and Language|The Horse, the Wheel and Language: How Bronze-Age riders from the Eurasian steppes shaped the modern world]]'' (2007). (i mBéarla)&lt;/ref&gt;

Thosaigh an [[Cré-umhaois|Chré-umhaois]] nuair a cóimhiotalaíodh [[copar]] le [[stán]] agus rinneadh déantáin cré-umha. Tharla sé seo timpeall 2000 RCh nuair a rinneadh roinnt tuanna comhréidhe an Bhaile Bhig. Thosaigh an tréimhse roimhe seo, an Choparaois timpeall 2500 RCh.

Rinneadh airm agus uirlisí as cré-umha. Aimsíodh claimhte, tuanna, miodóga, halbaird, meanaí, uirlisí óil agus trumpaí corn ag láithreáin Cré-umha. Tá na trumpaí corn an-speisialta mar bhí ar na céardaí Éireannach úsáid a bhaint as an [[Próiseas céarach caillte]]. 

Tharla mianadóireacht copair in oirthuaisceart na hÉireann agus iomportaladh stán ó [[Corn na Breataine|Chorn na Breataine]] chun cré-umha a dhéanamh. Aimsíodh na mianaigh copair is sine in Oileán Rosa sna Lochanna Chill Airne i g[[Contae Chiarraí]]. Meastar go raibh mianadóireacht agus miotalóireacht ann ó 2400 RCh go 1800RCh. 

== An Iarannaois (500 RCh – 400 AD) ==
Cuirtear tús leis an Iarannaois in Éirinn timpeall 500 RCh agus críochnaíodh é le teacht na Críostaíochta in Éirinn timpeall 400 AD. Deirtear gur críochnaíodh réamhstair na hÉireann ag an bpointe seo mar tugtar taifid scríofa isteach den chead uair in Éirinn. Sa tréimhse seo, creidtear gur shroich na [[Na Ceiltigh|Ceiltigh]] (cainteoirí Próta-Cheilteacha) agus mar sin cainteoirí [[Na teangacha Ind-Eorpacha|Ind-Eorpacha]] Éire.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Stair na hÉireann|reamhstair na hÉireann]]</text>
      <sha1>juft0zz8a8zwlzmeu6d6vq2maijcajc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ronnie O'Sullivan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81070</id>
    <revision>
      <id>1063217</id>
      <parentid>1052977</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20718" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Imreoir snúcair gáirmiúil is ea '''Ronald Antonio O'Sullivan''', a rugadh ar an 5 Nollaig 1975. Is é an t-imreoir is fearr ar domhan é dar lena lán agus tríd an stair freisin.{{fact}} 

== Saol Pearsanta ==

[[Íomhá:Ronnie O’Sullivan at Snooker German Masters (Martin Rulsch) 2014-01-30 06.jpg|mion|clé]]

Rugadh Ronald Antonio O'Sullivan ar an gcúigiú lá de mhí na Nollag sa bhliain 1975 in Wordsley i [[Sasana]]. Tógadh é in [[Essex]] agus bhí sé tréitheach ar an snúcar nuair a bhí sé ag fás aníos. Cheannaigh a athair bord snúcair nuair a bhí Ronnie óg agus thosaigh sé ag cleachtadh. I rith a shaol féin d'fhulaing sé le cúpla deacraíochtaí mar atá an galar dubh agus fadhbanna [[Drugaí dearthóra|drugaí]] tríd a gairm féin.

Thosaigh sé ag imirt snúcair nuair a bhí sé an óige ar fad. Bhí sé an páiste éachtach sa pobal snúcar. Mar shampla nuair a bhí sé 10 mbliana d'aois scóráil sé 100 pointe agus tar éis é seo fuair sé an scór barr nuair a bhí sé 15 bliana d'aois. Thosaigh sé an gairm proifisiúnta go gearr ina dhiaidh sin.

Thosaigh sé an gairm snúcar proifisiúnta sa bhliain 1992. Bhuaigh sé an chead 38 cluichí go gairid. Go tobann stopann a rath mar mharaigh a athair duine sa bhliain 1992 freisin. Chuaigh sé go dtí príosún le haghaidh 18 mbliana ó dúnmharú, bhí sé ciontach.  

Scríobh sé dhá dírbheathaisnéis agus chomh mhaith leis seo scaoil sé úrscéal coireachta &quot;[https://www.panmacmillan.com/authors/ronnie-o-sullivan/framed/9781509876402 Framed]&quot; freisin.

Tá triúr paistí aige freisin, Taylor Ann, Lily agus Ronnie Jr. D'fhógair sé go raibh sé scaradh le do gírseach Jo Langley sa bhliain 2008. Tar éis é seo bhí sé geallta le ban-aisteoir [[Laila Rouass]] sa bhliain 2013.

== Réim Profisiúnta  ==

Bhuaigh sé 38 cluichí go gairid sa chéad séasúr próifisiúnta. Bhris sé an churiarracht a bhí ag [[Stephen Hendry]]. Bhuaigh Ronnie O'Sullivan an chéad  &quot;[[Nescafe Extra Challenge]]&quot; i m[[Bancác|Bangcác]] sa bhliain 1993. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.worldsnooker.com/players/ronnie-osullivan/|teideal=Ronnie O'Sullivan|language=en-US|work=World Snooker|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.eurosport.com/snooker/on-this-week-nugget-147_sto2179445/story.shtml|teideal=On This Week: Nugget 147|dáta=2010-01-11|work=Eurosport|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt; De bharr seo cháiligh sé le Craobhchomórtas Snúcar an Domhain agus bhí sé an óg ar fad tríd an turnaimint freisin. Sa bhliain 1993 agus 1994 bhuaigh sé an chéad &quot;[[Craobh Ríocht Aontaithe]]&quot;. Bhuaigh sé an cluiche ceannais seachas Stephen Hendry 10-6. Bhí sé seacht mbliana déag d'aois sna linne sin freisin. Ar dtús an séasúr 1993/1994 bhí sé uimhir 57 sa [http://www.worldsnooker.com/rankings/ rangú snúcar an domhain]. Ag an deireadh bhí sé uimhir 4 ar an mbord. &lt;ref&gt;{{Cite news|teideal=Ronnie the record breaker|url=http://news.bbc.co.uk/sportacademy/hi/sa/special_events/snooker/newsid_2952000/2952125.stm|dáta=2003-04-16|dátarochtana=2019-03-26|language=en-GB}}&lt;/ref&gt;Is duine an spéisúil é Ronnie O'Sullivan.  

Sa bhliain 1997 fuair sé an 147 is tapúla i gCraobhcomórtas Snúcar Domhanda sa chéad bhabhta seachas Mick Price fuair sé an scór i 5 nóimead 20 soicind.&lt;ref name=&quot;147Break&quot; /&gt;     

Bhuaigh sé a chéad Chraobhcomórtas Domhanda sa bhliain 2001 in aghaidh [[John Higgins]] 18-14. I rith an séasúr seo bhuaigh Ronnie gach 6 craobh. Bhí an t-ádh go han-mhaith leis tríd an séasúr sa bhliain 2001 mar d'imir sé go hiontach agus bhuaigh sé a chéad Craobhchomórtas Domhanda agus chomh mhaith leis an craobh Ríocht Aontaithe freisin. Chuaigh sé ó neart go neart go tapaidh agus thosaigh sé ag forbairt freisin. Bhí imreoir tréitheach é.   

Bhuaigh sé an [[Craobh Oscailte na hEorpa]] sa bhliain 2003 i gcoinne [[Stephen Hendry]]. D'imir sé an-deas ar fad agus fuair sé an trí briste is airde sa comórtas seo freisin, 139, 140 agus 142. Sa bhliain seo freisin bhuaigh sé an craobh [[Máistrí Éireannacha]], bhí sé buaiteach in aghaidh John Higgins 10-9, bhí an cluiche ceannais an siamsaíocht ar fad agus chomh mhaith leis sin bhuaigh sé dhá imeachtaí a rangú i ndiaidh a chéile. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://ronnieo147.com/about/ronnies-career-milestones/|teideal=Milestones and records|dáta=2015-08-12|language=en|work=Ronnie O'Sullivan|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt;

Bhliain mhaith é 2003 do Ronnie O'Sullivan mar bhuaigh sé dhá imeachtaí a rangú ach chaill sé an chéad babhta san &quot;Embassy&quot; i gcoinne [[Marco Fu]], chomh mhaith leis seo d'éirigh sé an chéad daoine chun dhá 147 a fháil ag an &quot;[[Crucible]]&quot; agus bhí sé an chéad daoine chun 147 a fháil ach ag an am céanna chaill sé an cluiche. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://ronnieo147.com/about/ronnies-career-milestones/|teideal=Milestones and records|dáta=2015-08-12|language=en|work=Ronnie O'Sullivan|dátarochtana=2019-03-27}}&lt;/ref&gt;

Thuill Ronnie O'Sullivan níos mó airgid agus fuair sé níos mó céad briste tríd na séasúr 2003/2004 agus 2004/2005 i gcomparáid le haon duine eile.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://cuetracker.net/seasons/2003-2004|teideal=CueTracker - Season 2003-2004 - Professional - Snooker Results &amp; Statistics Database|údar=Ron Florax|language=en|work=cuetracker.net|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt; I Samhain 2004 bhuaigh sé gach rud imeachtaí rangú nuair a bhuaigh sé an [[Totesport Grand Prix]] sa [[Preston Guild Hall]]. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2004 Grand Prix (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2004_Grand_Prix_(snooker)&amp;oldid=857098822|journal=Wikipedia|date=2018-08-29|language=en}}&lt;/ref&gt;Bhí sé buaiteach i ngach comórtas rangú ar an feillire turnaimint ach ceann amháin. I rith an Maistrí Éireannacha 2005 d'éirigh sé an dara imreoir chun ceithre céad, céad pointí a fháil cosúil le Stephen Hendry. Sa bhliain 2007 ba é Ronnie O'Sullivan an chéad imreoir ar éirigh leis chun cluiche a bhuaigh le cúig céad pointí san áireamh an briste uasmhéid 147 freisin. Sa bhliain chéanna bhí sé buaiteach in aghaidh Mark Selby sa cluiche leathcheannais i craobhcomórtas Ríocht Aontaithe. Bhuaigh sé 9-8 agus fuair sé 147 sa fráma deireanach. Tríd gach gné is imreoir an spéisiúil é. Ag an deireadh an séasúr 2007/2008 d'éirigh sé an chéad imreoir chun faigh ar ais go dtí uimhir a haon sa rangú domhanda don tríú huair.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=List of world number one snooker players|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_world_number_one_snooker_players&amp;oldid=890475548|journal=Wikipedia|date=2019-04-01|language=en}}&lt;/ref&gt; 

Bhuaigh sé Craobhchomórtas Domhanda sa bhliain 2013 agus 2014 as a chéile.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=List of world snooker champions|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_world_snooker_champions&amp;oldid=885153414|journal=Wikipedia|date=2019-02-26|language=en}}&lt;/ref&gt; Is gaisce iontach é go háirithe mar i rith an séasúr seo bhuaigh sé gach cluiche snúcar ach amháin is imreoir an leithleach é. I hEanáir 2009 briseadh 100 pointe a scóráil níos mó 41 sa [[Craobhchomórtas na Máistrí Ríocht Aontaithe]]. Fuair sé an churiarracht nua... 49, 100 pointe a scóráil sa Craobhchomórtas na Máistrí.        

I [[Meán Fómhair|Mhean Fómhair]] sa bhliain 2009 fuair sé 147 arís don deich n-uaire bhris sé an churiarracht seo freisin, sna linne sin bhí Ronnie ag dul ó neart go neart. Ba é Ronnie O'Sullivan an chéad imreoir a bhuaigh comórtas gairmiúil an n-aoú am nuair a bhuaigh sé an [[Premier League Snúcar]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Premier League Snooker|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Premier_League_Snooker&amp;oldid=888998566|journal=Wikipedia|date=2019-03-22|language=en}}&lt;/ref&gt; amach roimh Stephen Hendry mar bhuaigh sé an máistrí Éireannacha n-ocht am. Sa bhliain tar éis 2011 bhauigh sé an comórtas Premier League arís le haghaidh an deichiú am.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Premier League Snooker|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Premier_League_Snooker&amp;oldid=888998566|journal=Wikipedia|date=2019-03-22|language=en}}&lt;/ref&gt;        

I rith an Craobhchomórtas na Máistrí sa bhliain 2014 bhí sé buaiteach i gcoinne [[Ricky Walden]] sa cluiche ceathrú ceannais. Bhuaigh sé an cluiche seo 6-0 i 58 nóimead agus fuair sé 556 pointí gan freagairt. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ronnie O'Sullivan vs Ricky Walden - 2014 Masters {BBC 1080p HD}|url=https://www.youtube.com/watch?v=34fwoKa9jBo|date=2014-12-27|author=Rocket Ronnie}}&lt;/ref&gt; Cosúil le séasúr 2014 bhris sé go mór curiarracht agus tríd na máistrí 2015 fuair sé a 775 céad pointí. Bhris sé gach curiarracht i rith na blianta ar dtús an bhliain 2016 fuair sé a 800, céad pointí sa Sraith na gCurradh.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ronnie O'Sullivan compiles 800th Century|url=https://www.youtube.com/watch?v=hQ_7XyDO-zs|date=2016-01-06|author=World Snooker Official}}&lt;/ref&gt; Tar éis é seo sa mhí Eanáir bhuaigh sé 62 cluichí sa mháistrí san iomlán. Roimh sin bhí Jimmy White buaiteach le 61 buaite.         

[[Íomhá:Ronnie O'Sullivan with World Championship Trophy 2013.jpg|mion|clé]]

Bhliain mhaith a bhí ann 2016 le Ronnie O’Sullivan. Bhuaigh sé 28 comórtas rangú san iomlán nuair a bhí sé rathúil sa [http://www.worldsnooker.com/tickets/2019-manbetx-welsh-open/ Craobh Oscailte na Breataine Bige].        
Ar an deichú lá de mhí na Nollaig 2017 bhuaigh sé an craobh “Ríocht Aontaithe” sé huaire san iomlán cosúil le Steve Davis roimhe sin.Tar éis é seo bhuaigh sé 18 craobhcomórtas mór san iomlán.         

Feicimid a lán rathúil le tamall anuas a bhainneann le Ronnie O’Sullivan. I rith an séasúr seo chaite (tríd an bhliain 2018) mar a dtús. Bhuaigh sé na máistrí Shanghai. Ba é an chéad imreoir ar éirigh leis chun comórtas a bhuaigh trí huaire go leor. Chomh mhaith le seo. Bhuaigh sé £10 milliún san iomlán trí na blianta i duais airgead. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ronnie O'Sullivan|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ronnie_O%27Sullivan&amp;oldid=890285417|journal=Wikipedia|date=2019-03-31|language=en}}&lt;/ref&gt;         

Cúpla seachtain ó shin ar an deichú lá de mhí Márta 2019 ba é Ronnie O’Sullivan ar éirigh leis briseadh céad pointe a scóráil níos mó ná 1000 uair.  Tar éis é seo bhuaigh Ronnie O'Sullivan an comórtas rangú &quot;[[Tour Championship 2019]]&quot; agus thóg sé an spota uimhir a haon ar fud an domhain arís. Bhí sé buaiteach in aghaidh Neil Robertson 13-11. Bhuaigh sé 36 comórtas rangú san iomlán inniu agus roinneann sé an curiarracht le Stephen Hendry freisin. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://snookerhq.com/2019/03/25/world-no1-ronnie-osullivan-wins-2019-tour-championship/|teideal=World No.1 Ronnie O'Sullivan Wins 2019 Tour Championship|údar=David Caulfield|dáta=2019-03-25|language=en-GB|work=SnookerHQ|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt; 

== Ócaid Spesialta Tríd a Ghairm ==

===== 147 is tapúla i gcoinne Mick Price =====

* Sa bhliain 1997 fuair Ronnie O'Sullivan an scóir bairr sa chéad babhta i rith an Craobhchomórtas an Domhain in aghaidh Mick Price. Bhris sé an churiarracht go héasca mar fuair sé an scór i 5 nóiméad 20 soicind agus is é sin an churiarracht inniu freisin. &lt;ref name=&quot;147Break&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/sport/av/snooker/26768654|teideal= Archive: Ronnie O'Sullivan's fastest 147 in history|work=www.bbc.com|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt;

===== Cluiche i gcoinne Ricky Walden. =====

* D'imir sé sa comórtas i gCraobh na Máistrí sa bhliain 2014 i gcoinne Ricky Walden agus bhuaigh sé an cluiche 6-0 chomh mhaith leis seo scóráil sé 556 pointí gan freagairt. Bhris sé an churiarracht eile arís. Scóráil Ricky Walden 39 pointí sa chéad fráma ach tar éis é seo d'fhéach sé ar Ronnie ag imirt go han-mhaith nuair a scóráil sé briseadh de 79, 88, 72, 134, 77 agus 56. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dailystar.co.uk/sport/other-sports/361081/Snooker-Ronnie-O-Sullivan-wipes-the-floor-with-Ricky-Walden|teideal=Snooker: Ronnie O'Sullivan wipes the floor with Ricky Walden|údar=Hector Nunns|dáta=2014-01-18|language=en|work=Dailystar.co.uk|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt;

===== 1000ú céad pointe =====

* Ar na mallaibh bhris sé an churiarracht eile i rith an [[Craobhchomórtas na hImreoireacha]] cúpla seachtain ó shin in aghaidh [[Neil Robertson]] ar an 10ú lá de mhí Márta 2019. Fuair Ronnie dhá, 100 pointí i rith an cluiche seo freisin agus sa deireadh fráma scóráil shroich sé an 1000ú 100 pointí san iomlán le an scór 141 agus bhuaigh sé an comórtas freisin. De bharr seo tá sé an imreoir is fearr an domhain inniu. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.sportinglife.com/snooker/news/osullivan-wins-with-1000th-century/159551|teideal=Ronnie O'Sullivan registers 1000th century in final frame of 10-4 win|language=en-us|work=www.sportinglife.com|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt;

== 147 (Scóir Bairr) ==

Scóráil Ronnie &quot;The Rocket&quot; O'Sullivan briseadh 147 an taipeadh, is é an churiarracht inniu freisin. Fuair sé an scór bairr i 5 nóimead 20 soicind sa chéad babhta i rith na Craobhchomórtas Snúcar an Domhain sa bhliain 1997 i gcoinne [[Mick Price]]. Thóg sé 8.8 soicind tríd is tríd le gach buille. Bhuaigh sé £147'000 airgead buaite.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ronnie O'Sullivan fastest 147 in history vs Mick Price at  the 1997 World Championships|url=https://www.youtube.com/watch?v=x3hv9cCx5xg|date=2010-11-30|author=SnookerAndPoolTips}}&lt;/ref&gt; Faraor chaill sé an dara cluiche sa comórtas seo ach ar an lámh eile sa bhliain 2001 bhuaigh sé a chéad Craobhchomórtas an Domhain. Tar éis é seo bhuaigh sé gach comórtas srathach i rith an gairm proifisiúnta.&lt;ref name=&quot;147Break&quot; /&gt;

===== Liosta den scóireanna bairr: =====

[[Íomhá:Ronnie O’Sullivan at German Masters Snooker Final (DerHexer) 2012-02-05 6.ogv|mion|clé]]

Fuair Ronnie &quot;The Rocket&quot; O'Sullivan an scór bairr (147 pointí) i ngach comórtas seo.  

1997: Craobhchomórtas an Domhain

1999: Craobh Oscailte na Breataine Bige agus Grand Prix.  

2000: Craobh Oscailte Albanach 

2001: Corn LG 

2003: Craobhchomórtas an Domhain

2007: Corn Tuaisceart na hÉireann agus Craobh Ríocht Aontaithe

2008: Craobhchomórtas an Domhain

2010: Craobh Oscailte an Domhain

2011: Clasaiceach Paul Hunter

2014: Craobh Ríocht Aontaithe 

2018: Craobh Oscailte Sínis

2018: Craobh Oscailte Snúcar na Breataine &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.worldsnooker.com/wpbsa/official-147s/|teideal=Official 147s|language=en-US|work=World Snooker|dátarochtana=2019-03-30}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;

== Duaiseanna ==

Ar an iomlán bhuaigh sé 36 imeachtaí rangú is é an churiarracht cosúil le Stephen Hendry.  Sa bhliain 1992 thosaigh sé an gairm proifisiúnta agus tríd na blianta bhuaigh sé 

* Craobhchomórtas Snúcar an Domhain 5 huaire
* Craobhchomórtas na Máistrí 7 n-uaire
* Craobhchomórtas Ríocht Aontaithe 7 n-uaire. 

Sna linne seo tá sé an imreoir snúcar is fearr an domhan arís mar a bhuaigh sé an &quot;Craobhchomórtas Tour Coral&quot; ar an 24 lá de mhí Márta. Tá sé an ceithre am go bhfuil sé an t-imreoir is fearr an domhain.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://snookerhq.com/2019/03/25/world-no1-ronnie-osullivan-wins-2019-tour-championship/|teideal=World No.1 Ronnie O'Sullivan Wins 2019 Tour Championship|údar=David Caulfield|dáta=2019-03-25|language=en-GB|work=SnookerHQ|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt; 

===== Liosta na buaite  =====

[[Íomhá:Jimmy White, Ronnie O’Sullivan and Neal Foulds at Snooker German Masters (DerHexer) 2015-02-08 05.jpg|mion|clé|2015]]

* Craobhchomórtas Ríocht Aontaithe: 1993, 1997, 2001, 2007, 2014, 2017, 2018.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.snookerdatabase.co.uk/TournamentDetails.aspx?TournKey=2|teideal=UK Championship Roll Of Honour|work=www.snookerdatabase.co.uk|dátarochtana=2019-03-30}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar na Breataine: 1994, 2003. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=British Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=British_Open_(snooker)&amp;oldid=889015530|journal=Wikipedia|date=2019-03-22|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Claisaiceach na hÁise: 1996. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=1996 Asian Classic|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1996_Asian_Classic&amp;oldid=828264640|journal=Wikipedia|date=2018-03-01|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar Gearmanach: 1996. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=German Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=German_Masters&amp;oldid=881655936|journal=Wikipedia|date=2019-02-03|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar Albanach: 1998, 2000.  &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=1998 Scottish Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1998_Scottish_Open_(snooker)&amp;oldid=874541027|journal=Wikipedia|date=2018-12-19|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2000 Scottish Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2000_Scottish_Open_(snooker)&amp;oldid=874540924|journal=Wikipedia|date=2018-12-19|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar Sínis: 1999, 2000. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=1999 China Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1999_China_Open_(snooker)&amp;oldid=844342839|journal=Wikipedia|date=2018-06-04|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2000 China Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2000_China_Open_(snooker)&amp;oldid=834187706|journal=Wikipedia|date=2018-04-04|language=en}}&lt;/ref&gt;
*Craobhchomórtas Snúcar an Domhain: 2001, 2004, 2008, 2012, 2013, 2014. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.express.co.uk/sport/othersport/956424/World-Snooker-Championship-winners-champions-Mark-Williams-John-Higgins|teideal=World Snooker Championship winners: Full list of champions including Higgins and Williams|údar=Jack Wilson|dáta=2018-05-07|language=en|work=Express.co.uk|dátarochtana=2019-03-30}}&lt;/ref&gt;           
* Craobh Oscailte Snúcar na hEorpa: 2003 &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=European Masters (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=European_Masters_(snooker)&amp;oldid=883361610|journal=Wikipedia|date=2019-02-14|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh na Máistrí Éireannacha: 2003, 2005. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Irish Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Irish_Masters&amp;oldid=879384063|journal=Wikipedia|date=2019-01-20|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar na Breataine Bige: 2004, 2005, 2014, 2016. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Welsh Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Welsh_Open_(snooker)&amp;oldid=883838409|journal=Wikipedia|date=2019-02-17|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Corn Tuaisceart na hÉireann: 2008. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2008 Northern Ireland Trophy|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2008_Northern_Ireland_Trophy&amp;oldid=885838848|journal=Wikipedia|date=2019-03-02|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh na Máistrí Shanghai: 2009, 2017. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2009 Shanghai Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2009_Shanghai_Masters&amp;oldid=875311434|journal=Wikipedia|date=2018-12-25|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2017 Shanghai Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2017_Shanghai_Masters&amp;oldid=860175335|journal=Wikipedia|date=2018-09-18|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh na Máistrí Gearmanach: 2012 &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2012 German Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2012_German_Masters&amp;oldid=875310952|journal=Wikipedia|date=2018-12-25|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh na hImreoireacha: 2018, 2019. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Players Championship (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Players_Championship_(snooker)&amp;oldid=887141254|journal=Wikipedia|date=2019-03-10|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Grand Prix Snúcar an Domhain: 2018 &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2018 World Grand Prix|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2018_World_Grand_Prix&amp;oldid=889693232|journal=Wikipedia|date=2019-03-27|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobhchomórtas &quot;Tour Coral&quot;: 2019.  &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2019 Tour Championship|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2019_Tour_Championship&amp;oldid=890116100|journal=Wikipedia|date=2019-03-30|language=en}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist|2}}

{{DEFAULTSORT:O'Sullivan, Ronnie}}
[[Catagóir:Snúcar]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1975]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>tv2wohmziyf4da1ceh0dfa3gft6y38j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063316</id>
      <parentid>1063217</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:48:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20721" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Imreoir snúcair gáirmiúil is ea '''Ronald Antonio O'Sullivan''', a rugadh ar an 5 Nollaig 1975. Is é an t-imreoir is fearr ar domhan é dar lena lán agus tríd an stair freisin.{{fact}} 

== Saol Pearsanta ==

[[Íomhá:Ronnie O’Sullivan at Snooker German Masters (Martin Rulsch) 2014-01-30 06.jpg|mion|clé]]

Rugadh Ronald Antonio O'Sullivan ar an gcúigiú lá de mhí na Nollag sa bhliain 1975 in Wordsley i [[Sasana]]. Tógadh é in [[Essex]] agus bhí sé tréitheach ar an snúcar nuair a bhí sé ag fás aníos. Cheannaigh a athair bord snúcair nuair a bhí Ronnie óg agus thosaigh sé ag cleachtadh. I rith a shaol féin d'fhulaing sé le cúpla deacraíochtaí mar atá an galar dubh agus fadhbanna [[Drugaí dearthóra|drugaí]] tríd a gairm féin.

Thosaigh sé ag imirt snúcair nuair a bhí sé an óige ar fad. Bhí sé an páiste éachtach sa pobal snúcar. Mar shampla nuair a bhí sé 10 mbliana d'aois scóráil sé 100 pointe agus tar éis é seo fuair sé an scór barr nuair a bhí sé 15 bliana d'aois. Thosaigh sé an gairm proifisiúnta go gearr ina dhiaidh sin.

Thosaigh sé an gairm snúcar proifisiúnta sa bhliain 1992. Bhuaigh sé an chead 38 cluichí go gairid. Go tobann stopann a rath mar mharaigh a athair duine sa bhliain 1992 freisin. Chuaigh sé go dtí príosún le haghaidh 18 mbliana ó dúnmharú, bhí sé ciontach.  

Scríobh sé dhá dírbheathaisnéis agus chomh mhaith leis seo scaoil sé úrscéal coireachta &quot;[https://www.panmacmillan.com/authors/ronnie-o-sullivan/framed/9781509876402 Framed]&quot; freisin.

Tá triúr paistí aige freisin, Taylor Ann, Lily agus Ronnie Jr. D'fhógair sé go raibh sé scaradh le do gírseach Jo Langley sa bhliain 2008. Tar éis é seo bhí sé geallta le ban-aisteoir [[Laila Rouass]] sa bhliain 2013.

== Réim Profisiúnta  ==

Bhuaigh sé 38 cluichí go gairid sa chéad séasúr próifisiúnta. Bhris sé an churiarracht a bhí ag [[Stephen Hendry]]. Bhuaigh Ronnie O'Sullivan an chéad  &quot;[[Nescafe Extra Challenge]]&quot; i m[[Bancác|Bangcác]] sa bhliain 1993. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.worldsnooker.com/players/ronnie-osullivan/|teideal=Ronnie O'Sullivan|language=en-US|work=World Snooker|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.eurosport.com/snooker/on-this-week-nugget-147_sto2179445/story.shtml|teideal=On This Week: Nugget 147|dáta=2010-01-11|work=Eurosport|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt; De bharr seo cháiligh sé le Craobhchomórtas Snúcar an Domhain agus bhí sé an óg ar fad tríd an turnaimint freisin. Sa bhliain 1993 agus 1994 bhuaigh sé an chéad &quot;[[Craobh Ríocht Aontaithe]]&quot;. Bhuaigh sé an cluiche ceannais seachas Stephen Hendry 10-6. Bhí sé seacht mbliana déag d'aois sna linne sin freisin. Ar dtús an séasúr 1993/1994 bhí sé uimhir 57 sa [http://www.worldsnooker.com/rankings/ rangú snúcar an domhain]. Ag an deireadh bhí sé uimhir 4 ar an mbord. &lt;ref&gt;{{Cite news|teideal=Ronnie the record breaker|url=http://news.bbc.co.uk/sportacademy/hi/sa/special_events/snooker/newsid_2952000/2952125.stm|dáta=2003-04-16|dátarochtana=2019-03-26|language=en-GB}}&lt;/ref&gt;Is duine an spéisúil é Ronnie O'Sullivan.  

Sa bhliain 1997 fuair sé an 147 is tapúla i gCraobhcomórtas Snúcar Domhanda sa chéad bhabhta seachas Mick Price fuair sé an scór i 5 nóiméad 20 soicind.&lt;ref name=&quot;147Break&quot; /&gt;     

Bhuaigh sé a chéad Chraobhcomórtas Domhanda sa bhliain 2001 in aghaidh [[John Higgins]] 18-14. I rith an séasúr seo bhuaigh Ronnie gach 6 craobh. Bhí an t-ádh go han-mhaith leis tríd an séasúr sa bhliain 2001 mar d'imir sé go hiontach agus bhuaigh sé a chéad Craobhchomórtas Domhanda agus chomh mhaith leis an craobh Ríocht Aontaithe freisin. Chuaigh sé ó neart go neart go tapaidh agus thosaigh sé ag forbairt freisin. Bhí imreoir tréitheach é.   

Bhuaigh sé an [[Craobh Oscailte na hEorpa]] sa bhliain 2003 i gcoinne [[Stephen Hendry]]. D'imir sé an-deas ar fad agus fuair sé an trí briste is airde sa comórtas seo freisin, 139, 140 agus 142. Sa bhliain seo freisin bhuaigh sé an craobh [[Máistrí Éireannacha]], bhí sé buaiteach in aghaidh John Higgins 10-9, bhí an cluiche ceannais an siamsaíocht ar fad agus chomh mhaith leis sin bhuaigh sé dhá imeachtaí a rangú i ndiaidh a chéile. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://ronnieo147.com/about/ronnies-career-milestones/|teideal=Milestones and records|dáta=2015-08-12|language=en|work=Ronnie O'Sullivan|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt;

Bhliain mhaith é 2003 do Ronnie O'Sullivan mar bhuaigh sé dhá imeachtaí a rangú ach chaill sé an chéad babhta san &quot;Embassy&quot; i gcoinne [[Marco Fu]], chomh mhaith leis seo d'éirigh sé an chéad daoine chun dhá 147 a fháil ag an &quot;[[Crucible]]&quot; agus bhí sé an chéad daoine chun 147 a fháil ach ag an am céanna chaill sé an cluiche. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://ronnieo147.com/about/ronnies-career-milestones/|teideal=Milestones and records|dáta=2015-08-12|language=en|work=Ronnie O'Sullivan|dátarochtana=2019-03-27}}&lt;/ref&gt;

Thuill Ronnie O'Sullivan níos mó airgid agus fuair sé níos mó céad briste tríd na séasúr 2003/2004 agus 2004/2005 i gcomparáid le haon duine eile.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://cuetracker.net/seasons/2003-2004|teideal=CueTracker - Season 2003-2004 - Professional - Snooker Results &amp; Statistics Database|údar=Ron Florax|language=en|work=cuetracker.net|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt; I Samhain 2004 bhuaigh sé gach rud imeachtaí rangú nuair a bhuaigh sé an [[Totesport Grand Prix]] sa [[Preston Guild Hall]]. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2004 Grand Prix (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2004_Grand_Prix_(snooker)&amp;oldid=857098822|journal=Wikipedia|date=2018-08-29|language=en}}&lt;/ref&gt;Bhí sé buaiteach i ngach comórtas rangú ar an feillire turnaimint ach ceann amháin. I rith an Maistrí Éireannacha 2005 d'éirigh sé an dara imreoir chun ceithre céad, céad pointí a fháil cosúil le Stephen Hendry. Sa bhliain 2007 ba é Ronnie O'Sullivan an chéad imreoir ar éirigh leis chun cluiche a bhuaigh le cúig céad pointí san áireamh an briste uasmhéid 147 freisin. Sa bhliain chéanna bhí sé buaiteach in aghaidh Mark Selby sa cluiche leathcheannais i craobhcomórtas Ríocht Aontaithe. Bhuaigh sé 9-8 agus fuair sé 147 sa fráma deireanach. Tríd gach gné is imreoir an spéisiúil é. Ag an deireadh an séasúr 2007/2008 d'éirigh sé an chéad imreoir chun faigh ar ais go dtí uimhir a haon sa rangú domhanda don tríú huair.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=List of world number one snooker players|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_world_number_one_snooker_players&amp;oldid=890475548|journal=Wikipedia|date=2019-04-01|language=en}}&lt;/ref&gt; 

Bhuaigh sé Craobhchomórtas Domhanda sa bhliain 2013 agus 2014 as a chéile.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=List of world snooker champions|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_world_snooker_champions&amp;oldid=885153414|journal=Wikipedia|date=2019-02-26|language=en}}&lt;/ref&gt; Is gaisce iontach é go háirithe mar i rith an séasúr seo bhuaigh sé gach cluiche snúcar ach amháin is imreoir an leithleach é. I hEanáir 2009 briseadh 100 pointe a scóráil níos mó 41 sa [[Craobhchomórtas na Máistrí Ríocht Aontaithe]]. Fuair sé an churiarracht nua... 49, 100 pointe a scóráil sa Craobhchomórtas na Máistrí.        

I [[Meán Fómhair|Mhean Fómhair]] sa bhliain 2009 fuair sé 147 arís don deich n-uaire bhris sé an churiarracht seo freisin, sna linne sin bhí Ronnie ag dul ó neart go neart. Ba é Ronnie O'Sullivan an chéad imreoir a bhuaigh comórtas gairmiúil an n-aoú am nuair a bhuaigh sé an [[Premier League Snúcar]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Premier League Snooker|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Premier_League_Snooker&amp;oldid=888998566|journal=Wikipedia|date=2019-03-22|language=en}}&lt;/ref&gt; amach roimh Stephen Hendry mar bhuaigh sé an máistrí Éireannacha n-ocht am. Sa bhliain tar éis 2011 bhauigh sé an comórtas Premier League arís le haghaidh an deichiú am.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Premier League Snooker|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Premier_League_Snooker&amp;oldid=888998566|journal=Wikipedia|date=2019-03-22|language=en}}&lt;/ref&gt;        

I rith an Craobhchomórtas na Máistrí sa bhliain 2014 bhí sé buaiteach i gcoinne [[Ricky Walden]] sa cluiche ceathrú ceannais. Bhuaigh sé an cluiche seo 6-0 i 58 nóiméad agus fuair sé 556 pointí gan freagairt. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ronnie O'Sullivan vs Ricky Walden - 2014 Masters {BBC 1080p HD}|url=https://www.youtube.com/watch?v=34fwoKa9jBo|date=2014-12-27|author=Rocket Ronnie}}&lt;/ref&gt; Cosúil le séasúr 2014 bhris sé go mór curiarracht agus tríd na máistrí 2015 fuair sé a 775 céad pointí. Bhris sé gach curiarracht i rith na blianta ar dtús an bhliain 2016 fuair sé a 800, céad pointí sa Sraith na gCurradh.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ronnie O'Sullivan compiles 800th Century|url=https://www.youtube.com/watch?v=hQ_7XyDO-zs|date=2016-01-06|author=World Snooker Official}}&lt;/ref&gt; Tar éis é seo sa mhí Eanáir bhuaigh sé 62 cluichí sa mháistrí san iomlán. Roimh sin bhí Jimmy White buaiteach le 61 buaite.         

[[Íomhá:Ronnie O'Sullivan with World Championship Trophy 2013.jpg|mion|clé]]

Bhliain mhaith a bhí ann 2016 le Ronnie O’Sullivan. Bhuaigh sé 28 comórtas rangú san iomlán nuair a bhí sé rathúil sa [http://www.worldsnooker.com/tickets/2019-manbetx-welsh-open/ Craobh Oscailte na Breataine Bige].        
Ar an deichú lá de mhí na Nollaig 2017 bhuaigh sé an craobh “Ríocht Aontaithe” sé huaire san iomlán cosúil le Steve Davis roimhe sin.Tar éis é seo bhuaigh sé 18 craobhcomórtas mór san iomlán.         

Feicimid a lán rathúil le tamall anuas a bhainneann le Ronnie O’Sullivan. I rith an séasúr seo chaite (tríd an bhliain 2018) mar a dtús. Bhuaigh sé na máistrí Shanghai. Ba é an chéad imreoir ar éirigh leis chun comórtas a bhuaigh trí huaire go leor. Chomh mhaith le seo. Bhuaigh sé £10 milliún san iomlán trí na blianta i duais airgead. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ronnie O'Sullivan|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ronnie_O%27Sullivan&amp;oldid=890285417|journal=Wikipedia|date=2019-03-31|language=en}}&lt;/ref&gt;         

Cúpla seachtain ó shin ar an deichú lá de mhí Márta 2019 ba é Ronnie O’Sullivan ar éirigh leis briseadh céad pointe a scóráil níos mó ná 1000 uair.  Tar éis é seo bhuaigh Ronnie O'Sullivan an comórtas rangú &quot;[[Tour Championship 2019]]&quot; agus thóg sé an spota uimhir a haon ar fud an domhain arís. Bhí sé buaiteach in aghaidh Neil Robertson 13-11. Bhuaigh sé 36 comórtas rangú san iomlán inniu agus roinneann sé an curiarracht le Stephen Hendry freisin. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://snookerhq.com/2019/03/25/world-no1-ronnie-osullivan-wins-2019-tour-championship/|teideal=World No.1 Ronnie O'Sullivan Wins 2019 Tour Championship|údar=David Caulfield|dáta=2019-03-25|language=en-GB|work=SnookerHQ|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt; 

== Ócaid Spesialta Tríd a Ghairm ==

===== 147 is tapúla i gcoinne Mick Price =====

* Sa bhliain 1997 fuair Ronnie O'Sullivan an scóir bairr sa chéad babhta i rith an Craobhchomórtas an Domhain in aghaidh Mick Price. Bhris sé an churiarracht go héasca mar fuair sé an scór i 5 nóiméad 20 soicind agus is é sin an churiarracht inniu freisin. &lt;ref name=&quot;147Break&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/sport/av/snooker/26768654|teideal= Archive: Ronnie O'Sullivan's fastest 147 in history|work=www.bbc.com|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt;

===== Cluiche i gcoinne Ricky Walden. =====

* D'imir sé sa comórtas i gCraobh na Máistrí sa bhliain 2014 i gcoinne Ricky Walden agus bhuaigh sé an cluiche 6-0 chomh mhaith leis seo scóráil sé 556 pointí gan freagairt. Bhris sé an churiarracht eile arís. Scóráil Ricky Walden 39 pointí sa chéad fráma ach tar éis é seo d'fhéach sé ar Ronnie ag imirt go han-mhaith nuair a scóráil sé briseadh de 79, 88, 72, 134, 77 agus 56. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dailystar.co.uk/sport/other-sports/361081/Snooker-Ronnie-O-Sullivan-wipes-the-floor-with-Ricky-Walden|teideal=Snooker: Ronnie O'Sullivan wipes the floor with Ricky Walden|údar=Hector Nunns|dáta=2014-01-18|language=en|work=Dailystar.co.uk|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt;

===== 1000ú céad pointe =====

* Ar na mallaibh bhris sé an churiarracht eile i rith an [[Craobhchomórtas na hImreoireacha]] cúpla seachtain ó shin in aghaidh [[Neil Robertson]] ar an 10ú lá de mhí Márta 2019. Fuair Ronnie dhá, 100 pointí i rith an cluiche seo freisin agus sa deireadh fráma scóráil shroich sé an 1000ú 100 pointí san iomlán le an scór 141 agus bhuaigh sé an comórtas freisin. De bharr seo tá sé an imreoir is fearr an domhain inniu. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.sportinglife.com/snooker/news/osullivan-wins-with-1000th-century/159551|teideal=Ronnie O'Sullivan registers 1000th century in final frame of 10-4 win|language=en-us|work=www.sportinglife.com|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt;

== 147 (Scóir Bairr) ==

Scóráil Ronnie &quot;The Rocket&quot; O'Sullivan briseadh 147 an taipeadh, is é an churiarracht inniu freisin. Fuair sé an scór bairr i 5 nóiméad 20 soicind sa chéad babhta i rith na Craobhchomórtas Snúcar an Domhain sa bhliain 1997 i gcoinne [[Mick Price]]. Thóg sé 8.8 soicind tríd is tríd le gach buille. Bhuaigh sé £147'000 airgead buaite.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ronnie O'Sullivan fastest 147 in history vs Mick Price at  the 1997 World Championships|url=https://www.youtube.com/watch?v=x3hv9cCx5xg|date=2010-11-30|author=SnookerAndPoolTips}}&lt;/ref&gt; Faraor chaill sé an dara cluiche sa comórtas seo ach ar an lámh eile sa bhliain 2001 bhuaigh sé a chéad Craobhchomórtas an Domhain. Tar éis é seo bhuaigh sé gach comórtas srathach i rith an gairm proifisiúnta.&lt;ref name=&quot;147Break&quot; /&gt;

===== Liosta den scóireanna bairr: =====

[[Íomhá:Ronnie O’Sullivan at German Masters Snooker Final (DerHexer) 2012-02-05 6.ogv|mion|clé]]

Fuair Ronnie &quot;The Rocket&quot; O'Sullivan an scór bairr (147 pointí) i ngach comórtas seo.  

1997: Craobhchomórtas an Domhain

1999: Craobh Oscailte na Breataine Bige agus Grand Prix.  

2000: Craobh Oscailte Albanach 

2001: Corn LG 

2003: Craobhchomórtas an Domhain

2007: Corn Tuaisceart na hÉireann agus Craobh Ríocht Aontaithe

2008: Craobhchomórtas an Domhain

2010: Craobh Oscailte an Domhain

2011: Clasaiceach Paul Hunter

2014: Craobh Ríocht Aontaithe 

2018: Craobh Oscailte Sínis

2018: Craobh Oscailte Snúcar na Breataine &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.worldsnooker.com/wpbsa/official-147s/|teideal=Official 147s|language=en-US|work=World Snooker|dátarochtana=2019-03-30}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;

== Duaiseanna ==

Ar an iomlán bhuaigh sé 36 imeachtaí rangú is é an churiarracht cosúil le Stephen Hendry.  Sa bhliain 1992 thosaigh sé an gairm proifisiúnta agus tríd na blianta bhuaigh sé 

* Craobhchomórtas Snúcar an Domhain 5 huaire
* Craobhchomórtas na Máistrí 7 n-uaire
* Craobhchomórtas Ríocht Aontaithe 7 n-uaire. 

Sna linne seo tá sé an imreoir snúcar is fearr an domhan arís mar a bhuaigh sé an &quot;Craobhchomórtas Tour Coral&quot; ar an 24 lá de mhí Márta. Tá sé an ceithre am go bhfuil sé an t-imreoir is fearr an domhain.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://snookerhq.com/2019/03/25/world-no1-ronnie-osullivan-wins-2019-tour-championship/|teideal=World No.1 Ronnie O'Sullivan Wins 2019 Tour Championship|údar=David Caulfield|dáta=2019-03-25|language=en-GB|work=SnookerHQ|dátarochtana=2019-04-01}}&lt;/ref&gt; 

===== Liosta na buaite  =====

[[Íomhá:Jimmy White, Ronnie O’Sullivan and Neal Foulds at Snooker German Masters (DerHexer) 2015-02-08 05.jpg|mion|clé|2015]]

* Craobhchomórtas Ríocht Aontaithe: 1993, 1997, 2001, 2007, 2014, 2017, 2018.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.snookerdatabase.co.uk/TournamentDetails.aspx?TournKey=2|teideal=UK Championship Roll Of Honour|work=www.snookerdatabase.co.uk|dátarochtana=2019-03-30}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar na Breataine: 1994, 2003. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=British Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=British_Open_(snooker)&amp;oldid=889015530|journal=Wikipedia|date=2019-03-22|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Claisaiceach na hÁise: 1996. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=1996 Asian Classic|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1996_Asian_Classic&amp;oldid=828264640|journal=Wikipedia|date=2018-03-01|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar Gearmanach: 1996. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=German Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=German_Masters&amp;oldid=881655936|journal=Wikipedia|date=2019-02-03|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar Albanach: 1998, 2000.  &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=1998 Scottish Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1998_Scottish_Open_(snooker)&amp;oldid=874541027|journal=Wikipedia|date=2018-12-19|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2000 Scottish Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2000_Scottish_Open_(snooker)&amp;oldid=874540924|journal=Wikipedia|date=2018-12-19|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar Sínis: 1999, 2000. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=1999 China Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1999_China_Open_(snooker)&amp;oldid=844342839|journal=Wikipedia|date=2018-06-04|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2000 China Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2000_China_Open_(snooker)&amp;oldid=834187706|journal=Wikipedia|date=2018-04-04|language=en}}&lt;/ref&gt;
*Craobhchomórtas Snúcar an Domhain: 2001, 2004, 2008, 2012, 2013, 2014. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.express.co.uk/sport/othersport/956424/World-Snooker-Championship-winners-champions-Mark-Williams-John-Higgins|teideal=World Snooker Championship winners: Full list of champions including Higgins and Williams|údar=Jack Wilson|dáta=2018-05-07|language=en|work=Express.co.uk|dátarochtana=2019-03-30}}&lt;/ref&gt;           
* Craobh Oscailte Snúcar na hEorpa: 2003 &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=European Masters (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=European_Masters_(snooker)&amp;oldid=883361610|journal=Wikipedia|date=2019-02-14|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh na Máistrí Éireannacha: 2003, 2005. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Irish Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Irish_Masters&amp;oldid=879384063|journal=Wikipedia|date=2019-01-20|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh Oscailte Snúcar na Breataine Bige: 2004, 2005, 2014, 2016. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Welsh Open (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Welsh_Open_(snooker)&amp;oldid=883838409|journal=Wikipedia|date=2019-02-17|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Corn Tuaisceart na hÉireann: 2008. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2008 Northern Ireland Trophy|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2008_Northern_Ireland_Trophy&amp;oldid=885838848|journal=Wikipedia|date=2019-03-02|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh na Máistrí Shanghai: 2009, 2017. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2009 Shanghai Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2009_Shanghai_Masters&amp;oldid=875311434|journal=Wikipedia|date=2018-12-25|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2017 Shanghai Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2017_Shanghai_Masters&amp;oldid=860175335|journal=Wikipedia|date=2018-09-18|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh na Máistrí Gearmanach: 2012 &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2012 German Masters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2012_German_Masters&amp;oldid=875310952|journal=Wikipedia|date=2018-12-25|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobh na hImreoireacha: 2018, 2019. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Players Championship (snooker)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Players_Championship_(snooker)&amp;oldid=887141254|journal=Wikipedia|date=2019-03-10|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Grand Prix Snúcar an Domhain: 2018 &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2018 World Grand Prix|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2018_World_Grand_Prix&amp;oldid=889693232|journal=Wikipedia|date=2019-03-27|language=en}}&lt;/ref&gt;
* Craobhchomórtas &quot;Tour Coral&quot;: 2019.  &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2019 Tour Championship|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2019_Tour_Championship&amp;oldid=890116100|journal=Wikipedia|date=2019-03-30|language=en}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist|2}}

{{DEFAULTSORT:O'Sullivan, Ronnie}}
[[Catagóir:Snúcar]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1975]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>7kuqau7t8yaa23i92gfnu9bp4khw00a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aidan Gillen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82198</id>
    <revision>
      <id>1063038</id>
      <parentid>1046668</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:07:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8340" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Aisteoir [[Éire]]annach is ea '''Aidan Gillen''' (a rugadh mar '''Aidan Murphy''' ar 24 Aibreán 1968).

Tá iomrá aige mar gheall ar a rólanna mar Petyr &quot;Littlefinger&quot; Baelish sa tsraith [[HBO]] sraith ''[[Game of Thrones]]'' (2011– 17), mar Tommy Carcetti sa tsraith HBO ''[[The Wire]]'' (2004– 08), mar Stuart Alan Jones sa tsraith [[Channel 4]] ''[[Queer as Folk]]'' (1999-2000), mar John Boy sa chláir [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] ''[[Love/Hate]]'' (2010–11) agus  mar CIA gníomhaire Bill Wilson in ''[[The Dark Knight Rises]]'' (2012). Chomh maith le sin, óstáil sé ''Other Voices ó'' shéasúr 10 go séasúr 13.

Tá trí Irish Film &amp; Television Awards buaite aige &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rte.ie/ten/2012/0212/iftas2012.html|publisher=RTÉ|accessdate=15 Lúnasa 2012|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429103636/http://www.rte.ie/ten/2012/0212/iftas2012.html|archivedate=29 Aibreán 2012|df=dmy|teideal=IFTA winners 2012 announced}} {{En}}&lt;/ref&gt; agus ainmníodh é do ''British Academy Television Award'', do ''British Independent Film Award'', agus do ''Ghradam Tony''.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://winteriscoming.net/2016/02/02/current-aidan-gillen-and-future-richard-e-grant-game-of-thrones-actors-discuss-their-careers/|first=David|last=Harris|work=Winter is Coming|date=2 Feabhra 2016|accessdate=6 Aibreán 2016|teideal=Current (Aidan Gillen) and future (Richard E. Grant) Game of Thrones Actors discuss their careers}}{{En}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Gillen i n[[Droim Conrach]], [[Baile Átha Cliath]]. Bhí sé oilte ag [[Scoil Naomh Uinsionn|St. Vincent ' s C. B. S.]] i n[[Glas Naíon]]. Thosaigh sé a gairme ag gníomhú di mar dhéagóir le bhaile átha Cliath Amharclann Óige, ag imirt Nick Bun in ''Aisling A Midsummer Night'' ag an Project Arts Centre sular aistrigh go Londain.&lt;ref&gt;{{cite news|author=Mark Lawson|teideal='I don't mind nasty roles'|url=http://arts.guardian.co.uk/theatre/drama/story/0,,2182469,00.html|work=The Guardian|date=2 October 2007|accessdate=3 August 2013}} {{En}}&lt;/ref&gt;

== Gairme ==
Ghlac Gillen páirt mar Stuart Alan Jones sa tsraith teilifíse úrnua [[Channel 4]] ''Queer as Folk'' agus ina clár leantach''.'' Dá phairt sa tsraith, ainmníodh Gillen don Aisteoir is Fearr sa [[British Academy Television Awards]]. Ainmníodh é do Ghradam Tony dá ról a tugadh ardmholadh dó sa dráma Broadway [[Harold Pinter]] ''The Caretaker.''&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://broadwayworld.com/tonyawardspersoninfo.php?nomname=Aidan%2520Gillen|publisher=Broadwayworld|accessdate=15 Lúnasa 2012|teideal=Aiden Gillen Tony Award}}{{En}}&lt;/ref&gt; Chomh maith, fuair sé ainmniúchán do ghradam amharclannaíochta [[The Irish Times|Irish Times]] mar gheall ar an léiriú a rinne sé ar ''Teach'' i léiriúchán [[Amharclann an Gheata]] 2007 ''American Buffalo'' le David Mamet.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rte.ie/ten/2008/0114/irishtheatreawards.html|publisher=RTÉ|accessdate=15 Lúnasa 2012|teideal=Theatre Awards Shortlist Announced}}{{En}}&lt;/ref&gt;

Sa bhliain 2004, bhain Gillen dea-chail amach as a ról in ''The Caretaker'', roghnaíodh é do phairt ''Tommy Carcetti'' sa tsraith HBO ''[[The Wire]]'', páirt a bhain sé ''Irish Film &amp; Television Awar''d amach as. Sa bhliain 2008, moladh é mar &quot;Laoch cultach Éireannach&quot; sa ''Sunday Tribune''. Sa bhliain 2009, Bhí páirt aige sa scannán ''12 Babhtaí'' agus sa drama teilifíse [[BBC Two|BBC2]] ''Freefall.'' Bhí sé ina chomhréalta mar Phil Hendrick sa dráma Briotánach ''Thorne''.

Sa bhliain 2011, thosaigh Gillen thosaigh sé ag aisteoireacht sa tsraith HBO ''Game of Thrones'' mar Petyr &quot;Littlefinger&quot; Baelish. Sa bhliain sin, fuair sé a dara ainmniúchan ''Irish Film &amp; Television Award''.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://aidangillen.livejournal.com/93324.html|archive-url=https://archive.is/20121203164814/http://aidangillen.livejournal.com/93324.html|dead-url=yes|archive-date=3 Nollag 2012|publisher=Live Journal|accessdate=15 Lúnasa 2012|teideal=Aidan Gillen – Nominated for TWO IFTA awards}}{{En}}&lt;/ref&gt; Bhí páirt aige sa tsraith ó shéasúr a haon go séasúr a seacht nuair a fhaigheann a charachtar bás.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Dresdale|first=Andrea|date=12 April 2015|teideal='Game of Thrones' Premiere: What to Expect from Season 5|url=http://abcnews.go.com/Entertainment/game-thrones-premiere-expect-season/story?id=30228111|newspaper=ABC News|publisher=Go.com|access-date=24 April 2015}} {{En}}&lt;/ref&gt; Bhí an phríomhphairt aige sa choirscéinséir Briotanach ''Blitz'' mar dúnmharfóir srathach Barry Weiss agus sa scannán uafáis ''Wake Wood''. Ba cheannasaí coireacht ''John Boy'' é Gillen sa tsaith Éireannach ''[[Love/Hate]].''&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rte.ie/ten/2011/1212/lovehate.html|publisher=RTÉ|accessdate=16 Lúnasa 2012|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120525042032/http://www.rte.ie/ten/2011/1212/lovehate.html|archivedate=25 Bealtaine 2012|df=dmy|teideal=Third series of Love/Hate in development}}{{En}}&lt;/ref&gt; 

Sa bhliain 2012, bhí páirt beag ag Gillen sa scannán [[The Dark Knight Rises]] mar gníomhaire CIA Bill Wilson&lt;ref&gt;{{cite book|last=Cox|first=Greg|date=24 Iúil 2012|location=London|publisher=Titan Books|isbn=978-1-78116-106-7|author-link=Greg Cox (writer)|title=The Dark Knight Rises: The Official Novelization}}&lt;/ref&gt;, a chéad ról i scannán Hollywood.&lt;ref name=&quot;independent&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/lost-soul-aidan-gillen-is-taking-on-an-existential-crisis-in-the-spiky-mister-john-8812098.html|publisher=''[[The Independent]]''|last=Mottram|first=James|date=14 Meán Fomhair 2013|accessdate=8 Feabhra2017|teideal=Lost soul: Aidan Gillen is taking on an existential crisis in the spiky Mister John}}{{En}}&lt;/ref&gt; Dúirt Gillen gur bhain sé taitneamh as an rol ach gur fearr leis an phriomhról i scannain beaga ná páirt beag i mórscannáin.  Sa bhliain chéanna, bhí an phriomhphairt aige sa dráma spiaire ''Shadow Dancer'', agus fógraíodh é mar óstach nua an seó ceoil ''Other Voices''.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rte.ie/ten/2011/1108/othervoices.html|publisher=RTÉ|accessdate=16 Lúnasa2012|teideal=Gillen is new Other Voices host}}{{En}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.universityobserver.ie/2012/02/22/i-did-warn-you-not-to-trust-me/|publisher=UniversityObserver|accessdate=21 Lúnasa2012|teideal=I did warn you not to trust me…}}{{En}}&lt;/ref&gt;

Ghalc Gillen páirt sa tsraith cúig chuid BBC ''Mayday'' sa bhliain 2013, agus sa scannán grinn Éireannach ''Cavalry'' sa bhliain dar gcionn.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.digitalspy.ie/tv/news/a378796/game-of-thrones-aidan-gillen-in-bbc-thriller-mayday.html|publisher=Digital Spy|accessdate=21 Lúnasa 2012|teideal=Aidan Gillen in BBC thriller Mayday}}{{En}}&lt;/ref&gt; Roinn sé ainmniúchán ''Screen Actors Guild Award'' le foireann aisteoirí ''Game of Thrones do Taispeántas Den Scoth a Rinne Ensemble i Sraith Drámaíochta''. 

== Saol pearsanta ==
Phós Gillen le Olivia O'Flanagan sa bhliain 2001. Bhí beirt leanaí acu, agus bhí cónaí orthu i n[[An Daingean|Daingean uí Chúis]]. Scar siad sa bhliain 2014.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.herald.ie/entertainment/tv-radio/hot-off-the-wire-2238716.html|teideal=Hot off the Wire|publisher=Herald|accessdate=16 Lúnasa 2012}}{{en}}&lt;/ref&gt; Sa bhliain 2009, nuair a bhuaigh Gillen ''Irish Film and Television Award,'' thiomnaigh se an gradam dá bhean cheile is a leanaí. Dúirt Gillen gur spreag siad é.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ifta.ie/winners/iftawinners2009.html|teideal=Winners of the 6th Annual Irish Film and Television Awards|publisher=Irish Film and Television Academy|accessdate=16 Lúnasa 2012}}{{en}}&lt;/ref&gt; Anois, tá Gillen ag dul amach leis an amhranaí Camille O' Sullivan.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2017/may/06/aidan-gillen-interview-game-of-thrones | teideal=Aidan Gillen: ‘My best kiss? Up against a caravan in County Sligo as a teenager’ |publisher=The Guardian | date=6 Bealtaine 2017 | first=Rosanna |last=Greenstreet}}{{en}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist|30em}}

{{DEFAULTSORT:Gillen, Aidan}}
[[Catagóir:Aisteoirí Éireannacha]] 
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1968]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>hmwjpeqduojakeakhlvwoa0rewrkxv7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Inglot Cosmetics</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83248</id>
    <revision>
      <id>1063031</id>
      <parentid>1062437</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:59:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12319" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is comhlacht smideadh é [[Inglot Cosmetics]] (Cosmaidí Inglot). Bunaíodh an comhlacht Inglot Cosmetics Limited i [[1983]] le [[Wojciech Inglot]],&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Bhain sé céim amach sa cheimic agus ansin thosaigh sé ag déanú cosmaidí. Scaoil sé an chéad táirge, [[vearnais ingne]] i [[1987]].&lt;ref&gt;https://www.beautylish.com/a/vxnpv/history-of-inglot-cosmetics&lt;/ref&gt; Tá borradh mór faoin gcomhlacht anois. Tá [[470]] siopaí cosmaidi sa [[53]] tír, thar [[6]] ilchríoch ar fud an domhain. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;https://inglot.ie/about-us-worldwide INGLOT IS WORLDWIDE&lt;/ref&gt;

== Inglot Cosmetics na hÉireann ==
Is í [[Geraldine Swarbrigg]] an duine a chur Inglot in aithne don phobal na h[[Éireann]] sa bhliain [[2009]], i lar an culú eacnamaíochta.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Roimh sin, thug sí [[Vero Moda]], [[Jack &amp; Jones]], Exit agus Aldo chuig Éireann freisin.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;https://www.image.ie/business/meet-the-2017-lifetime-achievement-winner-at-the-businesswoman-of-the-year-awards-103623&lt;/ref&gt; Is iad Geraldine agus Tommy, an leanúin posta an comh-scairshealbhóir don chomhlacht in [[Éirinn]]. Is gnó teaghlaigh atá acu agus oibríonn a páiste Jane agus Peter leis freisin agus is iad an bainisteoir ginearálta agus an stiúrthóir bainistíochta don chomhlacht faoi seach. Rinne Jane caidreamh poiblí agus bainistíocht imeachtaí in ollscoile agus rinne Peter cuntasaíocht agus gnó sa choláiste. &lt;ref&gt;https://bizplus.ie/inglot-cosmetics-booked-e200k-profit-2016/&lt;/ref&gt; Tá an ceannoifig ar Inglot suite i [[Muileann gCearr]] in [[Éirinn]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;https://inglot.ie/about-us-ireland LEADING MAKEUP, BEAUTY AND COSMETICS BRAND IN IRELAND&lt;/ref&gt;

Tá [[16]] siopa ar fud na tíre anois agus tá siopa amháin i g[[Caisleáin Nua]] i [[Sasana]] freisin. D’oscail sé i nDeireadh Fómhair [[2017]] i [[Cearnóg Eldon]]. Bhí lucht leanúna acu i [[Sasana]] go dtí sin. Is é [[Baile Ghleann na Life]] an céad siopa a oscailte in [[Éirinn]]. D'oscail sé i [[2009]].  Tá [[seacht]] siopaí i m[[Baile Átha Cliath|Baile Átha Cliath]], dhá siopa i g[[Corcaigh]], agus ceann amháin i [[Luimneach]], i n[[Dún Dealgan]], i m[[Béal Feirste|Beal Feirste]], i b[[Port Láirge]], i  m[[Baile Átha Luain|Baile Átha Luain]] agus  i n[[Doire]]. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/storelocator/&lt;/ref&gt; D'oscail sé Inglot i bPortLáirge agus Doire i 2017. Tá suíomh idirlíon rathúil in úsáid freisin ar [[www.inglot.ie]]. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Tá an síomh an-easca a húsáid agus tá sé leagta amach go mhaith. Le beagnach [[5,000]] siopaí suite ar fud an domhain, is léir go bhfuil Inglot Cosmaidí ceann de chomhlachtaí cosmaidí is mór atá ann, agus freisin bhuaigh ceann de siopaí, Inglot i n[[Dún Droma]] gradam den siopa is fearr den chúpla bhliain trasna an comhlacht. Tá athchóiriú galánta déanta ar cúpla siopaí atá suite ann, san áireamh an siopa Inglot i [[Jervis]]. 

Cuireann Inglot treise ar dathanna geal agus tá an-ghnaoi ag na daoine orthu. Is é an spriocghrúpaí ná daoine idir [[18]] go [[25]] bliana daois go hiondúil.
[[Íomhá:Katie Inglot make up look.jpg|mion]]
An rud is suimiúil faoin smideadh Inglot mar tá sé i mionlach de comhlachtaí go bhfuil sé cruálacht saor i gcompáráid le gcomhlachtaí eile a bhíonn ar an margadh, ní déantar tástálácha ar ainmhí. &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;  Ach, déanannn MAC, Benefit, Maybelline agus comhlachtaí móra eile tástálácha ar ainmhí. &lt;ref&gt;https://www.petalatino.com/en/blog/beauty-brands-you-thought-were-cruelty-free/ 12 BEAUTY BRANDS THAT YOU THOUGHT WERE CRUELTY-FREE (BUT AREN’T)&lt;/ref&gt; I líne leis sin, sa [[2017]] thóg sé isteach an eco pallet, is é páirteach den chóras saoirse atá acu.

== An córas saoirse ==
Is páirt den córas seo an cuid is mó den na táirgí atá agaibh in Inglot. Ceadaítear táirgí difriúla a mheascadh lena chéile go oireann an duine. Tá pailéidí, scáthú súla, púdar aghaidhe, folaitheora, púdar malaí, luisneach púdair agus béaldatha ann. Tá réimse pailéidí ann de gach uile chineál.  Is léir go bhfuil siad idéalach mar tú ag taisteal nó rud mar sin mar tá tú ábalta na tairgí is coitianta atá agat a chuir le chéile sa pailéid céanna.

== Táirgí ==
Don aghaidh agus corp tá prímeálaigh, bonnsmidead, folaitheoir, púdar, luisneach agus sprae na haghaidhe ann. Tá scáthú súile don pailéad saoirse, glóthach mhalaí, dathlíocha, línitheoir súile, mascára agus fabhraí le fáil don súile. Tá béaldathanna, béaldathanna don pailéad saoirse, béalpionsail agus snas béil ann. Tá go leor oiriúintí le fáil ar líne agus sna síopaí freisin. Tá bailiúchán iontach de scuab smideadh ann, an 38SS, an 4SS, 31T, 10s, 15BJF agus 6SS ina measc. Tá 'Blackout' agus 'All that Glitters' bosca bronntanas ann agus is léir go bhfuil an-tóir air timpeall Nollaig agus Lá na Máithreacha nó laethanta mar sin de.

Is é an bonnsmidead HD é a bhfuil an-éileamh air. Is léir go bhfuil 17 himreacha ann agus €33 an praghas miondíola atá air. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/makeup/face-body/foundation/hd-perfect-cover-up-foundation.html&lt;/ref&gt; Tá AMC línitheoir súile uimhir 77 ann freisin agus an táirge is clúiteach sa Inglot ná an táirge, Duraline.

Tá sé béaldathanna sról nua curtha amach acu le déanaí don phobail na hÉireann. 

Tá go leor bailiúcháin ag Inglot agus tá siad le fáil ar líne agus sna síopaí. Mar shampla, tá Matte It Be, What a Spice, Ms Butterfly, Agnieszka Radwanska, Rise agus Shine, The Star In You, Febulous, Glow Out, Italian Kiss agus an Signature Palette ann. Bhí an Signature Palette ar an gclár teilifís [[Ireland AM]] agus cuir os comhair an phobail i 2017.

== Cúrsaí ==
Tá go leor cúrsaí le fáil do dhuine chun feabhas a chur ar na scilleanna atá acu. Tá cúrsa ‘Inglot Eyes’, ‘Introduction to Artistry’, ‘Social Media Diva’, ‘Teenage Bootcamp’ agus ‘Inglot’s Pro Course’ le fáil. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/courses COURSES&lt;/ref&gt; Tá fiche faoin gcéad ráta lascaine le fáil don na rannpháirtí i rith an cúrsa. Tá phragasanna ag dúl ón €99 go €500.Tá siad ag súil cúpla huaire i rith na bliana sa síopaí éagsúla.

Déanann siad nuamhaisithe freisin agus is €35 é an praghas. Tá búntáiste amháin ann, tá an praghas infhuascailte agus faigheann tú smideadh ar áis. Tá dearbhán bronntanais le fáil freisin. Tá ceathaí le fáil ar feadh tríocha nóiméad agus huair amháin ar €15 agus €30 faoi seac.&lt;ref&gt;https://inglot.ie/gift-vouchers.html&lt;/ref&gt;

Tá réimse leathan smideoir ann in Inglot. Mar shampla tá smideoir ginéaralta ann, speisialtóir meán sóisialta, speisialtóir táirge, smideoir sinsir, traenálaí ar an láthair, bainisteoir don siopa agus smideoir an fhoireann PRO. Faigheann an smideoir ginéaralta €9.50 san uair.

Cúpla bhliain ó shin, bhí cead agat obair le Inglot má bhíonn smideoir féinoilte tú, ach aníos is riachtanas gur bhain tú deimhniú cáilíochta amach. Bhí gníomhach ar líne agus cuir do thalann os comhair den phobail. Déanfar CV tréan freisin agus cuir sé go careers@inglotireland.com&lt;ref&gt;https://inglot.ie/become-inglot-mua&lt;/ref&gt;. Dá mbeadh iarratas maith agat agus má bhíonn fóluntas ann bheidh agallamh agat. Dá mbeadh an scil, pearsanta agus díograis agat bheidh seans maith leis.

== Foireann PRO ==

Gach bhliain, tá fhoireann PRO ann ón siopa éagsúla agus déanann siad an seó bóthair atá ag Inglot agus bíonn taispeántas smideadh ann. Bíonn na dticéadí €15 agus bhain tú teastas ann. Bíonn an craic ann agus sa bhliain 2018 bíonn cúig seóanna ann i [[Droichead Átha]], [[Loch Garman]], [[An Cabhán]], [[Ceatharlach]] agus i [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]]. Bhí [[Aimée Conroy]], [[Lorna Ryan]], [[Orla Crossan]], [[Niamh Cleary]] agus [[Keilidh Cashell]] ar an fhoireann PRO 2017 agus tá Lorna, Niamh agus Aimée fós ann agus tá [[Jade Ward]], [[Katie Moran]] agus [[Jake Meehan]] ann aníos freisin. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/meet-our-pro-team&lt;/ref&gt; Déanann an fhoireann PRO an seó bóthaire, scannán a dhéanamh de laethanach Inglot ar líne agus tá siad ann chun Inglot a chur cinn tríd na meáin shoisialta. Tá fabhraí nua eisithe acu tiomanta don an PRO team 2018 agus tá siad ainmnithe tar éis iad. €14 an praghas miondíola atá air. 

D’obair [[Keilidh Cashell]] le Inglot. Is smideoir í agus tionchar an mór ar gcailíní agus buachaillí  fud na tíre agus nuiar a bhí sí ag obair in Inglot, rinne sí scáthú súile féin le Inglot, níl sé ar fáil aníos mar tá sé díolta amach. Tá na uimhireacha 63, 308, 325, 74, 311 ann agus tá siad le fáil le scáthú súile don pailéad saoirse astu féin.

Tá máistir-ranganna acu i rith na bliana freisin agus tá tú ábalta foghlaim ón an smideoirí san siopa sin. Cuid den am, tá costas ann chun dul ach tá cúpla máistir-ranganna saor in aisce.

Gach deardaoin, cruthaigh smideoir amháin cuma smideadh agus úsáídeann siad #inglottrendthursday ar an idirlíon agus athchruthaigh daoine é agus beidh seans acu duais a fháil ón Inglot. Leis sin, tá ‘táirge don seachtain’ acu agus tá siad cuir ar taispeáint sna síopaí go léir.

An bhliain seo, tá an chéad seó duais ag Inglot. Bhí sé ar siúl ar an 25 lá de Mhí Márta san óstán Radisson Blu , Golden Lane i m[[Baile Átha Cliath]]. Bhí deich n-earnáilí ann agus socrú an phobail leis na buaiteoirí: &lt;ref&gt;https://inglot.ie/awards&lt;/ref&gt;
# Inglot smideoir (níos mó ná bliain amháin): [[Caoimhe Kelly]]
# Duine nua ag Inglot: [[Aron Whelan]]
# Inglot ball de fhoireann PRO: [[Niamh Cleary]]
# Inglot speisialtóir táirge: [[Chloe Creighton]]
# Inglot traenálaí ar an láthair: [[Lydia Everett]]
# Inglot speisialtóir meán sóisialta: [[Jake Meehan]]
# Inglot siopa den bhliain: [[Baile Ghleann na Life]]
# Smideoir gan iomrá den bhliain:[[Emma C Makeup]]
# Ag teacht den réalta smideoir: [[Keilidh Cashell]]
# Andúileach Inglot den bhliain: [[Leah Kelly]]

== Eolas eile ==
Is é DPD an comhlacht seachadta a oibríonn le Inglot

Scríobhann Jane colún áilleacht seachtainiúil ar Dublin Live freisin. &lt;ref&gt;https://www.dublinlive.ie/all-about/inglot&lt;/ref&gt;

Bhí an glanfhiúchas i 2016 timpeall €700,000. &lt;ref&gt;https://bizplus.ie/inglot-cosmetics-booked-e200k-profit-2016/&lt;/ref&gt;

Bhí 119 duine ag obair le Inglot i 2016 agus anois tá níos mó ná 300 daoine ag obair leis in Éirinn&lt;ref&gt;https://www.independent.ie/business/small-business/inside-the-inglot-ireland-family-as-their-awardwinning-makeup-firm-hits-the-uk-36302094.html&lt;/ref&gt;, is léir go bhfuil siad ag fás agus ag fairsingiú.

Tá seachadadh in aisce atá acu ar líne má chaithfeá tú níos mó ná €60. 

== Gradam ==
* ''Retail Excellence Awards - Best Digital Campaign Category''  2016 don Foireann PRO don seó bhothair atá acu agus sa bhliain 2017 don An Signature Collection. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
* Gradam ''Stellar Magazine Beauty Hero 2018''  - AMC gel liner #77&lt;ref&gt;https://www.instagram.com/p/BfOMFGWAyAM/?hl=en&amp;taken-by=janeinglot&lt;/ref&gt;.
* ''Gradam IMAGE'' ''Beauty 2018'' - Inglot signature collection, tairge súla is fearr
* Geraldine Swarbrigg - gradam saol gaisce ag Image mná gnó den bhliain&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; 
* Ainmním Jane Swarbrigg don gradam ''Image'' mná óg gnó den bhliain&lt;ref&gt;https://www.image.ie/business/shortlist-announced-for-image-businesswoman-of-the-year-awards-2017-100531&lt;/ref&gt; 
* ''&lt;nowiki/&gt;Goss.ie Awards 2017'' - Bhuaigh Jane 'Girl Boss''&lt;nowiki/&gt;''' den bhliain&lt;ref&gt;http://goss.ie/the-gossies-2017/winners-gossies-2017-sponsored-unislim-96849&lt;/ref&gt;  
* ''Shemazing awards 2017'' &lt;ref&gt;https://www.shemazing.net/shemazing-awards-2017/&lt;/ref&gt; - Bhuaigh Jane '&lt;nowiki/&gt;''Trai&lt;nowiki/&gt;lblazer''' den bhliain. 
''&lt;nowiki/&gt;''
== Na Meáin Soisialta ==
Suíomh idirlíon [https://inglot.ie/ www.inglot.ie]

[https://www.youtube.com/user/inglotireland Youtube] Inglot Ireland - 12,998 rannpháirtithe

Instagram inglotireland 181,000

[https://www.facebook.com/Inglot-Make-Up-Ireland-153416228012372/ Facebook] Inglot Make Up Ireland 147,436

Snapchat inglotireland

Twitter inglotireland 10,800

(Faighte ar 22/03/2018)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol-gnó}}</text>
      <sha1>12y7kaqol3g2myan19eoc6r1roens66</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063034</id>
      <parentid>1063031</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:59:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12315" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is comhlacht smideadh é [[Inglot Cosmetics]] (Cosmaidí Inglot). Bunaíodh an comhlacht Inglot Cosmetics Limited i [[1983]] le [[Wojciech Inglot]],&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Bhain sé céim amach sa cheimic agus ansin thosaigh sé ag déanú cosmaidí. Scaoil sé an chéad táirge, [[vearnais ingne]] i [[1987]].&lt;ref&gt;https://www.beautylish.com/a/vxnpv/history-of-inglot-cosmetics&lt;/ref&gt; Tá borradh mór faoin gcomhlacht anois. Tá [[470]] siopaí cosmaidi sa [[53]] tír, thar [[6]] ilchríoch ar fud an domhain. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;https://inglot.ie/about-us-worldwide INGLOT IS WORLDWIDE&lt;/ref&gt;

== Inglot Cosmetics na hÉireann ==
Is í [[Geraldine Swarbrigg]] an duine a chur Inglot in aithne don phobal na h[[Éireann]] sa bhliain [[2009]], i lar an culú eacnamaíochta.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Roimh sin, thug sí [[Vero Moda]], [[Jack &amp; Jones]], Exit agus Aldo chuig Éireann freisin.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;https://www.image.ie/business/meet-the-2017-lifetime-achievement-winner-at-the-businesswoman-of-the-year-awards-103623&lt;/ref&gt; Is iad Geraldine agus Tommy, an leanúin posta an comh-scairshealbhóir don chomhlacht in [[Éirinn]]. Is gnó teaghlaigh atá acu agus oibríonn a páiste Jane agus Peter leis freisin agus is iad an bainisteoir ginearálta agus an stiúrthóir bainistíochta don chomhlacht faoi seach. Rinne Jane caidreamh poiblí agus bainistíocht imeachtaí in ollscoile agus rinne Peter cuntasaíocht agus gnó sa choláiste. &lt;ref&gt;https://bizplus.ie/inglot-cosmetics-booked-e200k-profit-2016/&lt;/ref&gt; Tá an ceannoifig ar Inglot suite i [[Muileann gCearr]] in [[Éirinn]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;https://inglot.ie/about-us-ireland LEADING MAKEUP, BEAUTY AND COSMETICS BRAND IN IRELAND&lt;/ref&gt;

Tá [[16]] siopa ar fud na tíre anois agus tá siopa amháin i g[[Caisleáin Nua]] i [[Sasana]] freisin. D’oscail sé i nDeireadh Fómhair [[2017]] i [[Cearnóg Eldon]]. Bhí lucht leanúna acu i [[Sasana]] go dtí sin. Is é [[Baile Ghleann na Life]] an céad siopa a oscailte in [[Éirinn]]. D'oscail sé i [[2009]].  Tá [[seacht]] siopaí i m[[Baile Átha Cliath|Baile Átha Cliath]], dhá siopa i g[[Corcaigh]], agus ceann amháin i [[Luimneach]], i n[[Dún Dealgan]], i m[[Béal Feirste|Beal Feirste]], i b[[Port Láirge]], i  m[[Baile Átha Luain|Baile Átha Luain]] agus  i n[[Doire]]. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/storelocator/&lt;/ref&gt; D'oscail sé Inglot i bPortLáirge agus Doire i 2017. Tá suíomh idirlíon rathúil in úsáid freisin ar [[www.inglot.ie]]. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Tá an síomh an-easca a húsáid agus tá sé leagta amach go mhaith. Le beagnach [[5,000]] siopaí suite ar fud an domhain, is léir go bhfuil Inglot Cosmaidí ceann de chomhlachtaí cosmaidí is mór atá ann, agus freisin bhuaigh ceann de siopaí, Inglot i n[[Dún Droma]] gradam den siopa is fearr den chúpla bhliain trasna an comhlacht. Tá athchóiriú galánta déanta ar cúpla siopaí atá suite ann, san áireamh an siopa Inglot i [[Jervis]]. 

Cuireann Inglot treise ar dathanna geal agus tá an-ghnaoi ag na daoine orthu. Is é an spriocghrúpaí ná daoine idir [[18]] go [[25]] bliana daois go hiondúil.
[[Íomhá:Katie Inglot make up look.jpg|mion]]
An rud is suimiúil faoin smideadh Inglot mar tá sé i mionlach de comhlachtaí go bhfuil sé cruálacht saor i gcompáráid le gcomhlachtaí eile a bhíonn ar an margadh, ní déantar tástálácha ar ainmhí. &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;  Ach, déanannn MAC, Benefit, Maybelline agus comhlachtaí móra eile tástálácha ar ainmhí. &lt;ref&gt;https://www.petalatino.com/en/blog/beauty-brands-you-thought-were-cruelty-free/ 12 BEAUTY BRANDS THAT YOU THOUGHT WERE CRUELTY-FREE (BUT AREN’T)&lt;/ref&gt; I líne leis sin, sa [[2017]] thóg sé isteach an eco pallet, is é páirteach den chóras saoirse atá acu.

== An córas saoirse ==
Is páirt den córas seo an cuid is mó den na táirgí atá agaibh in Inglot. Ceadaítear táirgí difriúla a mheascadh lena chéile go oireann an duine. Tá pailéidí, scáthú súla, púdar aghaidhe, folaitheora, púdar malaí, luisneach púdair agus béaldatha ann. Tá réimse pailéidí ann de gach uile chineál.  Is léir go bhfuil siad idéalach mar tú ag taisteal nó rud mar sin mar tá tú ábalta na tairgí is coitianta atá agat a chuir le chéile sa pailéid céanna.

== Táirgí ==
Don aghaidh agus corp tá prímeálaigh, bonnsmidead, folaitheoir, púdar, luisneach agus sprae na haghaidhe ann. Tá scáthú súile don pailéad saoirse, glóthach mhalaí, dathlíocha, línitheoir súile, mascára agus fabhraí le fáil don súile. Tá béaldathanna, béaldathanna don pailéad saoirse, béalpionsail agus snas béil ann. Tá go leor oiriúintí le fáil ar líne agus sna siopaí freisin. Tá bailiúchán iontach de scuab smideadh ann, an 38SS, an 4SS, 31T, 10s, 15BJF agus 6SS ina measc. Tá 'Blackout' agus 'All that Glitters' bosca bronntanas ann agus is léir go bhfuil an-tóir air timpeall Nollaig agus Lá na Máithreacha nó laethanta mar sin de.

Is é an bonnsmidead HD é a bhfuil an-éileamh air. Is léir go bhfuil 17 himreacha ann agus €33 an praghas miondíola atá air. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/makeup/face-body/foundation/hd-perfect-cover-up-foundation.html&lt;/ref&gt; Tá AMC línitheoir súile uimhir 77 ann freisin agus an táirge is clúiteach sa Inglot ná an táirge, Duraline.

Tá sé béaldathanna sról nua curtha amach acu le déanaí don phobail na hÉireann. 

Tá go leor bailiúcháin ag Inglot agus tá siad le fáil ar líne agus sna siopaí. Mar shampla, tá Matte It Be, What a Spice, Ms Butterfly, Agnieszka Radwanska, Rise agus Shine, The Star In You, Febulous, Glow Out, Italian Kiss agus an Signature Palette ann. Bhí an Signature Palette ar an gclár teilifís [[Ireland AM]] agus cuir os comhair an phobail i 2017.

== Cúrsaí ==
Tá go leor cúrsaí le fáil do dhuine chun feabhas a chur ar na scilleanna atá acu. Tá cúrsa ‘Inglot Eyes’, ‘Introduction to Artistry’, ‘Social Media Diva’, ‘Teenage Bootcamp’ agus ‘Inglot’s Pro Course’ le fáil. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/courses COURSES&lt;/ref&gt; Tá fiche faoin gcéad ráta lascaine le fáil don na rannpháirtí i rith an cúrsa. Tá phragasanna ag dúl ón €99 go €500.Tá siad ag súil cúpla huaire i rith na bliana sa siopaí éagsúla.

Déanann siad nuamhaisithe freisin agus is €35 é an praghas. Tá búntáiste amháin ann, tá an praghas infhuascailte agus faigheann tú smideadh ar áis. Tá dearbhán bronntanais le fáil freisin. Tá ceathaí le fáil ar feadh tríocha nóiméad agus huair amháin ar €15 agus €30 faoi seac.&lt;ref&gt;https://inglot.ie/gift-vouchers.html&lt;/ref&gt;

Tá réimse leathan smideoir ann in Inglot. Mar shampla tá smideoir ginéaralta ann, speisialtóir meán sóisialta, speisialtóir táirge, smideoir sinsir, traenálaí ar an láthair, bainisteoir don siopa agus smideoir an fhoireann PRO. Faigheann an smideoir ginéaralta €9.50 san uair.

Cúpla bhliain ó shin, bhí cead agat obair le Inglot má bhíonn smideoir féinoilte tú, ach aníos is riachtanas gur bhain tú deimhniú cáilíochta amach. Bhí gníomhach ar líne agus cuir do thalann os comhair den phobail. Déanfar CV tréan freisin agus cuir sé go careers@inglotireland.com&lt;ref&gt;https://inglot.ie/become-inglot-mua&lt;/ref&gt;. Dá mbeadh iarratas maith agat agus má bhíonn fóluntas ann bheidh agallamh agat. Dá mbeadh an scil, pearsanta agus díograis agat bheidh seans maith leis.

== Foireann PRO ==

Gach bhliain, tá fhoireann PRO ann ón siopa éagsúla agus déanann siad an seó bóthair atá ag Inglot agus bíonn taispeántas smideadh ann. Bíonn na dticéadí €15 agus bhain tú teastas ann. Bíonn an craic ann agus sa bhliain 2018 bíonn cúig seóanna ann i [[Droichead Átha]], [[Loch Garman]], [[An Cabhán]], [[Ceatharlach]] agus i [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]]. Bhí [[Aimée Conroy]], [[Lorna Ryan]], [[Orla Crossan]], [[Niamh Cleary]] agus [[Keilidh Cashell]] ar an fhoireann PRO 2017 agus tá Lorna, Niamh agus Aimée fós ann agus tá [[Jade Ward]], [[Katie Moran]] agus [[Jake Meehan]] ann aníos freisin. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/meet-our-pro-team&lt;/ref&gt; Déanann an fhoireann PRO an seó bóthaire, scannán a dhéanamh de laethanach Inglot ar líne agus tá siad ann chun Inglot a chur cinn tríd na meáin shoisialta. Tá fabhraí nua eisithe acu tiomanta don an PRO team 2018 agus tá siad ainmnithe tar éis iad. €14 an praghas miondíola atá air. 

D’obair [[Keilidh Cashell]] le Inglot. Is smideoir í agus tionchar an mór ar gcailíní agus buachaillí  fud na tíre agus nuiar a bhí sí ag obair in Inglot, rinne sí scáthú súile féin le Inglot, níl sé ar fáil aníos mar tá sé díolta amach. Tá na uimhireacha 63, 308, 325, 74, 311 ann agus tá siad le fáil le scáthú súile don pailéad saoirse astu féin.

Tá máistir-ranganna acu i rith na bliana freisin agus tá tú ábalta foghlaim ón an smideoirí san siopa sin. Cuid den am, tá costas ann chun dul ach tá cúpla máistir-ranganna saor in aisce.

Gach deardaoin, cruthaigh smideoir amháin cuma smideadh agus úsáídeann siad #inglottrendthursday ar an idirlíon agus athchruthaigh daoine é agus beidh seans acu duais a fháil ón Inglot. Leis sin, tá ‘táirge don seachtain’ acu agus tá siad cuir ar taispeáint sna siopaí go léir.

An bhliain seo, tá an chéad seó duais ag Inglot. Bhí sé ar siúl ar an 25 lá de Mhí Márta san óstán Radisson Blu , Golden Lane i m[[Baile Átha Cliath]]. Bhí deich n-earnáilí ann agus socrú an phobail leis na buaiteoirí: &lt;ref&gt;https://inglot.ie/awards&lt;/ref&gt;
# Inglot smideoir (níos mó ná bliain amháin): [[Caoimhe Kelly]]
# Duine nua ag Inglot: [[Aron Whelan]]
# Inglot ball de fhoireann PRO: [[Niamh Cleary]]
# Inglot speisialtóir táirge: [[Chloe Creighton]]
# Inglot traenálaí ar an láthair: [[Lydia Everett]]
# Inglot speisialtóir meán sóisialta: [[Jake Meehan]]
# Inglot siopa den bhliain: [[Baile Ghleann na Life]]
# Smideoir gan iomrá den bhliain:[[Emma C Makeup]]
# Ag teacht den réalta smideoir: [[Keilidh Cashell]]
# Andúileach Inglot den bhliain: [[Leah Kelly]]

== Eolas eile ==
Is é DPD an comhlacht seachadta a oibríonn le Inglot

Scríobhann Jane colún áilleacht seachtainiúil ar Dublin Live freisin. &lt;ref&gt;https://www.dublinlive.ie/all-about/inglot&lt;/ref&gt;

Bhí an glanfhiúchas i 2016 timpeall €700,000. &lt;ref&gt;https://bizplus.ie/inglot-cosmetics-booked-e200k-profit-2016/&lt;/ref&gt;

Bhí 119 duine ag obair le Inglot i 2016 agus anois tá níos mó ná 300 daoine ag obair leis in Éirinn&lt;ref&gt;https://www.independent.ie/business/small-business/inside-the-inglot-ireland-family-as-their-awardwinning-makeup-firm-hits-the-uk-36302094.html&lt;/ref&gt;, is léir go bhfuil siad ag fás agus ag fairsingiú.

Tá seachadadh in aisce atá acu ar líne má chaithfeá tú níos mó ná €60. 

== Gradam ==
* ''Retail Excellence Awards - Best Digital Campaign Category''  2016 don Foireann PRO don seó bhothair atá acu agus sa bhliain 2017 don An Signature Collection. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
* Gradam ''Stellar Magazine Beauty Hero 2018''  - AMC gel liner #77&lt;ref&gt;https://www.instagram.com/p/BfOMFGWAyAM/?hl=en&amp;taken-by=janeinglot&lt;/ref&gt;.
* ''Gradam IMAGE'' ''Beauty 2018'' - Inglot signature collection, tairge súla is fearr
* Geraldine Swarbrigg - gradam saol gaisce ag Image mná gnó den bhliain&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; 
* Ainmním Jane Swarbrigg don gradam ''Image'' mná óg gnó den bhliain&lt;ref&gt;https://www.image.ie/business/shortlist-announced-for-image-businesswoman-of-the-year-awards-2017-100531&lt;/ref&gt; 
* ''&lt;nowiki/&gt;Goss.ie Awards 2017'' - Bhuaigh Jane 'Girl Boss''&lt;nowiki/&gt;''' den bhliain&lt;ref&gt;http://goss.ie/the-gossies-2017/winners-gossies-2017-sponsored-unislim-96849&lt;/ref&gt;  
* ''Shemazing awards 2017'' &lt;ref&gt;https://www.shemazing.net/shemazing-awards-2017/&lt;/ref&gt; - Bhuaigh Jane '&lt;nowiki/&gt;''Trai&lt;nowiki/&gt;lblazer''' den bhliain. 
''&lt;nowiki/&gt;''
== Na Meáin Soisialta ==
Suíomh idirlíon [https://inglot.ie/ www.inglot.ie]

[https://www.youtube.com/user/inglotireland Youtube] Inglot Ireland - 12,998 rannpháirtithe

Instagram inglotireland 181,000

[https://www.facebook.com/Inglot-Make-Up-Ireland-153416228012372/ Facebook] Inglot Make Up Ireland 147,436

Snapchat inglotireland

Twitter inglotireland 10,800

(Faighte ar 22/03/2018)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol-gnó}}</text>
      <sha1>28p0vxp4zevkm13rpkfodxwjp3j9iny</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063325</id>
      <parentid>1063034</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:56:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12326" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Is comhlacht smideadh é [[Inglot Cosmetics]] (Cosmaidí Inglot). Bunaíodh an comhlacht Inglot Cosmetics Limited i [[1983]] le [[Wojciech Inglot]],&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Bhain sé céim amach sa cheimic agus ansin thosaigh sé ag déanú cosmaidí. Scaoil sé an chéad táirge, [[vearnais ingne]] i [[1987]].&lt;ref&gt;https://www.beautylish.com/a/vxnpv/history-of-inglot-cosmetics&lt;/ref&gt; Tá borradh mór faoin gcomhlacht anois. Tá [[470]] siopaí cosmaidi sa [[53]] tír, thar [[6]] ilchríoch ar fud an domhain. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;https://inglot.ie/about-us-worldwide INGLOT IS WORLDWIDE&lt;/ref&gt;

== Inglot Cosmetics na hÉireann ==
Is í [[Geraldine Swarbrigg]] an duine a chur Inglot in aithne don phobal na h[[Éireann]] sa bhliain [[2009]], i lar an culú eacnamaíochta.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Roimh sin, thug sí [[Vero Moda]], [[Jack &amp; Jones]], Exit agus Aldo chuig Éireann freisin.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;https://www.image.ie/business/meet-the-2017-lifetime-achievement-winner-at-the-businesswoman-of-the-year-awards-103623&lt;/ref&gt; Is iad Geraldine agus Tommy, an leanúin posta an comh-scairshealbhóir don chomhlacht in [[Éirinn]]. Is gnó teaghlaigh atá acu agus oibríonn a páiste Jane agus Peter leis freisin agus is iad an bainisteoir ginearálta agus an stiúrthóir bainistíochta don chomhlacht faoi seach. Rinne Jane caidreamh poiblí agus bainistíocht imeachtaí in ollscoile agus rinne Peter cuntasaíocht agus gnó sa choláiste. &lt;ref&gt;https://bizplus.ie/inglot-cosmetics-booked-e200k-profit-2016/&lt;/ref&gt; Tá an ceannoifig ar Inglot suite i [[Muileann gCearr]] in [[Éirinn]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;https://inglot.ie/about-us-ireland LEADING MAKEUP, BEAUTY AND COSMETICS BRAND IN IRELAND&lt;/ref&gt;

Tá [[16]] siopa ar fud na tíre anois agus tá siopa amháin i g[[Caisleáin Nua]] i [[Sasana]] freisin. D’oscail sé i nDeireadh Fómhair [[2017]] i [[Cearnóg Eldon]]. Bhí lucht leanúna acu i [[Sasana]] go dtí sin. Is é [[Baile Ghleann na Life]] an céad siopa a oscailte in [[Éirinn]]. D'oscail sé i [[2009]].  Tá [[seacht]] siopaí i m[[Baile Átha Cliath|Baile Átha Cliath]], dhá siopa i g[[Corcaigh]], agus ceann amháin i [[Luimneach]], i n[[Dún Dealgan]], i m[[Béal Feirste|Beal Feirste]], i b[[Port Láirge]], i  m[[Baile Átha Luain|Baile Átha Luain]] agus  i n[[Doire]]. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/storelocator/&lt;/ref&gt; D'oscail sé Inglot i bPortLáirge agus Doire i 2017. Tá suíomh idirlíon rathúil in úsáid freisin ar [[www.inglot.ie]]. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Tá an síomh an-easca a húsáid agus tá sé leagta amach go mhaith. Le beagnach [[5,000]] siopaí suite ar fud an domhain, is léir go bhfuil Inglot Cosmaidí ceann de chomhlachtaí cosmaidí is mór atá ann, agus freisin bhuaigh ceann de siopaí, Inglot i n[[Dún Droma]] gradam den siopa is fearr den chúpla bhliain trasna an comhlacht. Tá athchóiriú galánta déanta ar cúpla siopaí atá suite ann, san áireamh an siopa Inglot i [[Jervis]]. 

Cuireann Inglot treise ar dathanna geal agus tá an-ghnaoi ag na daoine orthu. Is é an spriocghrúpaí ná daoine idir [[18]] go [[25]] bliana daois go hiondúil.
[[Íomhá:Katie Inglot make up look.jpg|mion]]
An rud is suimiúil faoin smideadh Inglot mar tá sé i mionlach de comhlachtaí go bhfuil sé cruálacht saor i gcompáráid le gcomhlachtaí eile a bhíonn ar an margadh, ní déantar tástálácha ar ainmhí. &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;  Ach, déanannn MAC, Benefit, Maybelline agus comhlachtaí móra eile tástálácha ar ainmhí. &lt;ref&gt;https://www.petalatino.com/en/blog/beauty-brands-you-thought-were-cruelty-free/ 12 BEAUTY BRANDS THAT YOU THOUGHT WERE CRUELTY-FREE (BUT AREN’T)&lt;/ref&gt; I líne leis sin, sa [[2017]] thóg sé isteach an eco pallet, is é páirteach den chóras saoirse atá acu.

== An córas saoirse ==
Is páirt den córas seo an cuid is mó den na táirgí atá agaibh in Inglot. Ceadaítear táirgí difriúla a mheascadh lena chéile go oireann an duine. Tá pailéidí, scáthú súla, púdar aghaidhe, folaitheora, púdar malaí, luisneach púdair agus béaldatha ann. Tá réimse pailéidí ann de gach uile chineál.  Is léir go bhfuil siad idéalach mar tú ag taisteal nó rud mar sin mar tá tú ábalta na tairgí is coitianta atá agat a chuir le chéile sa pailéid céanna.

== Táirgí ==
Don aghaidh agus corp tá prímeálaigh, bonnsmidead, folaitheoir, púdar, luisneach agus sprae na haghaidhe ann. Tá scáthú súile don pailéad saoirse, glóthach mhalaí, dathlíocha, línitheoir súile, mascára agus fabhraí le fáil don súile. Tá béaldathanna, béaldathanna don pailéad saoirse, béalpionsail agus snas béil ann. Tá go leor oiriúintí le fáil ar líne agus sna siopaí freisin. Tá bailiúchán iontach de scuab smideadh ann, an 38SS, an 4SS, 31T, 10s, 15BJF agus 6SS ina measc. Tá 'Blackout' agus 'All that Glitters' bosca bronntanas ann agus is léir go bhfuil an-tóir air timpeall Nollaig agus Lá na Máithreacha nó laethanta mar sin de.

Is é an bonnsmidead HD é a bhfuil an-éileamh air. Is léir go bhfuil 17 himreacha ann agus €33 an praghas miondíola atá air. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/makeup/face-body/foundation/hd-perfect-cover-up-foundation.html&lt;/ref&gt; Tá AMC línitheoir súile uimhir 77 ann freisin agus an táirge is clúiteach sa Inglot ná an táirge, Duraline.

Tá sé béaldathanna sról nua curtha amach acu le déanaí don phobail na hÉireann. 

Tá go leor bailiúcháin ag Inglot agus tá siad le fáil ar líne agus sna siopaí. Mar shampla, tá Matte It Be, What a Spice, Ms Butterfly, Agnieszka Radwanska, Rise agus Shine, The Star In You, Febulous, Glow Out, Italian Kiss agus an Signature Palette ann. Bhí an Signature Palette ar an gclár teilifís [[Ireland AM]] agus cuir os comhair an phobail i 2017.

== Cúrsaí ==
Tá go leor cúrsaí le fáil do dhuine chun feabhas a chur ar na scilleanna atá acu. Tá cúrsa ‘Inglot Eyes’, ‘Introduction to Artistry’, ‘Social Media Diva’, ‘Teenage Bootcamp’ agus ‘Inglot’s Pro Course’ le fáil. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/courses COURSES&lt;/ref&gt; Tá fiche faoin gcéad ráta lascaine le fáil don na rannpháirtí i rith an cúrsa. Tá phragasanna ag dúl ón €99 go €500.Tá siad ag súil cúpla huaire i rith na bliana sa siopaí éagsúla.

Déanann siad nuamhaisithe freisin agus is €35 é an praghas. Tá búntáiste amháin ann, tá an praghas infhuascailte agus faigheann tú smideadh ar áis. Tá dearbhán bronntanais le fáil freisin. Tá ceathaí le fáil ar feadh tríocha nóiméad agus huair amháin ar €15 agus €30 faoi seac.&lt;ref&gt;https://inglot.ie/gift-vouchers.html&lt;/ref&gt;

Tá réimse leathan smideoir ann in Inglot. Mar shampla tá smideoir ginéaralta ann, speisialtóir meán sóisialta, speisialtóir táirge, smideoir sinsir, traenálaí ar an láthair, bainisteoir don siopa agus smideoir an fhoireann PRO. Faigheann an smideoir ginéaralta €9.50 san uair.

Cúpla bhliain ó shin, bhí cead agat obair le Inglot má bhíonn smideoir féinoilte tú, ach aníos is riachtanas gur bhain tú deimhniú cáilíochta amach. Bhí gníomhach ar líne agus cuir do thalann os comhair den phobail. Déanfar CV tréan freisin agus cuir sé go careers@inglotireland.com&lt;ref&gt;https://inglot.ie/become-inglot-mua&lt;/ref&gt;. Dá mbeadh iarratas maith agat agus má bhíonn fóluntas ann bheidh agallamh agat. Dá mbeadh an scil, pearsanta agus díograis agat bheidh seans maith leis.

== Foireann PRO ==

Gach bhliain, tá fhoireann PRO ann ón siopa éagsúla agus déanann siad an seó bóthair atá ag Inglot agus bíonn taispeántas smideadh ann. Bíonn na dticéadí €15 agus bhain tú teastas ann. Bíonn an craic ann agus sa bhliain 2018 bíonn cúig seóanna ann i [[Droichead Átha]], [[Loch Garman]], [[An Cabhán]], [[Ceatharlach]] agus i [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]]. Bhí [[Aimée Conroy]], [[Lorna Ryan]], [[Orla Crossan]], [[Niamh Cleary]] agus [[Keilidh Cashell]] ar an fhoireann PRO 2017 agus tá Lorna, Niamh agus Aimée fós ann agus tá [[Jade Ward]], [[Katie Moran]] agus [[Jake Meehan]] ann aníos freisin. &lt;ref&gt;https://inglot.ie/meet-our-pro-team&lt;/ref&gt; Déanann an fhoireann PRO an seó bóthaire, scannán a dhéanamh de laethanach Inglot ar líne agus tá siad ann chun Inglot a chur cinn tríd na meáin shoisialta. Tá fabhraí nua eisithe acu tiomanta don an PRO team 2018 agus tá siad ainmnithe tar éis iad. €14 an praghas miondíola atá air. 

D’obair [[Keilidh Cashell]] le Inglot. Is smideoir í agus tionchar an mór ar gcailíní agus buachaillí  fud na tíre agus nuiar a bhí sí ag obair in Inglot, rinne sí scáthú súile féin le Inglot, níl sé ar fáil aníos mar tá sé díolta amach. Tá na uimhireacha 63, 308, 325, 74, 311 ann agus tá siad le fáil le scáthú súile don pailéad saoirse astu féin.

Tá máistir-ranganna acu i rith na bliana freisin agus tá tú ábalta foghlaim ón an smideoirí san siopa sin. Cuid den am, tá costas ann chun dul ach tá cúpla máistir-ranganna saor in aisce.

Gach deardaoin, cruthaigh smideoir amháin cuma smideadh agus úsáídeann siad #inglottrendthursday ar an idirlíon agus athchruthaigh daoine é agus beidh seans acu duais a fháil ón Inglot. Leis sin, tá ‘táirge don seachtain’ acu agus tá siad cuir ar taispeáint sna siopaí go léir.

An bhliain seo, tá an chéad seó duais ag Inglot. Bhí sé ar siúl ar an 25 lá de Mhí Márta san óstán Radisson Blu , Golden Lane i m[[Baile Átha Cliath]]. Bhí deich n-earnáilí ann agus socrú an phobail leis na buaiteoirí: &lt;ref&gt;https://inglot.ie/awards&lt;/ref&gt;
# Inglot smideoir (níos mó ná bliain amháin): [[Caoimhe Kelly]]
# Duine nua ag Inglot: [[Aron Whelan]]
# Inglot ball de fhoireann PRO: [[Niamh Cleary]]
# Inglot speisialtóir táirge: [[Chloe Creighton]]
# Inglot traenálaí ar an láthair: [[Lydia Everett]]
# Inglot speisialtóir meán sóisialta: [[Jake Meehan]]
# Inglot siopa den bhliain: [[Baile Ghleann na Life]]
# Smideoir gan iomrá den bhliain:[[Emma C Makeup]]
# Ag teacht den réalta smideoir: [[Keilidh Cashell]]
# Andúileach Inglot den bhliain: [[Leah Kelly]]

== Eolas eile ==
Is é DPD an comhlacht seachadta a oibríonn le Inglot

Scríobhann Jane colún áilleacht seachtainiúil ar Dublin Live freisin. &lt;ref&gt;https://www.dublinlive.ie/all-about/inglot&lt;/ref&gt;

Bhí an glanfhiúchas i 2016 timpeall €700,000. &lt;ref&gt;https://bizplus.ie/inglot-cosmetics-booked-e200k-profit-2016/&lt;/ref&gt;

Bhí 119 duine ag obair le Inglot i 2016 agus anois tá níos mó ná 300 daoine ag obair leis in Éirinn&lt;ref&gt;https://www.independent.ie/business/small-business/inside-the-inglot-ireland-family-as-their-awardwinning-makeup-firm-hits-the-uk-36302094.html&lt;/ref&gt;, is léir go bhfuil siad ag fás agus ag fairsingiú.

Tá seachadadh in aisce atá acu ar líne má chaithfeá tú níos mó ná €60. 

== Gradam ==
* ''Retail Excellence Awards - Best Digital Campaign Category''  2016 don Foireann PRO don seó bhothair atá acu agus sa bhliain 2017 don An Signature Collection. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
* Gradam ''Stellar Magazine Beauty Hero 2018''  - AMC gel liner #77&lt;ref&gt;https://www.instagram.com/p/BfOMFGWAyAM/?hl=en&amp;taken-by=janeinglot&lt;/ref&gt;.
* ''Gradam IMAGE'' ''Beauty 2018'' - Inglot signature collection, tairge súla is fearr
* Geraldine Swarbrigg - gradam saol gaisce ag Image mná gnó den bhliain&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; 
* Ainmním Jane Swarbrigg don gradam ''Image'' mná óg gnó den bhliain&lt;ref&gt;https://www.image.ie/business/shortlist-announced-for-image-businesswoman-of-the-year-awards-2017-100531&lt;/ref&gt; 
* ''&lt;nowiki/&gt;Goss.ie Awards 2017'' - Bhuaigh Jane 'Girl Boss''&lt;nowiki/&gt;''' den bhliain&lt;ref&gt;http://goss.ie/the-gossies-2017/winners-gossies-2017-sponsored-unislim-96849&lt;/ref&gt;  
* ''Shemazing awards 2017'' &lt;ref&gt;https://www.shemazing.net/shemazing-awards-2017/&lt;/ref&gt; - Bhuaigh Jane '&lt;nowiki/&gt;''Trai&lt;nowiki/&gt;lblazer''' den bhliain. 
''&lt;nowiki/&gt;''
== Na Meáin Soisialta ==
Suíomh idirlíon [https://inglot.ie/ www.inglot.ie]

[https://www.youtube.com/user/inglotireland Youtube] Inglot Ireland - 12,998 rannpháirtithe

Instagram inglotireland 181,000

[https://www.facebook.com/Inglot-Make-Up-Ireland-153416228012372/ Facebook] Inglot Make Up Ireland 147,436

Snapchat inglotireland

Twitter inglotireland 10,800

(Faighte ar 22/03/2018)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol-gnó}}</text>
      <sha1>d9mexp8tlg3gvhwrjxnv2oh1a3hw2nz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Naomh Abbáin Maigh Árnaí CLG</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83416</id>
    <revision>
      <id>1063317</id>
      <parentid>1052440</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:48:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14483" xml:space="preserve">{{glanadh}}
Tá club '''Naomh Abbáin Maigh Árnaí''' ar cheann de na [[49]] clubanna atá i [[Loch Garman]]. &lt;ref&gt;http://www.wexfordgaa.ie/clubs/&lt;/ref&gt; Is club cáiliúil é [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] agus tá stair agus rathúlacht ag baint leis. Tá trí pharóiste sa chlub, [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]], [[An Bábhun Nua|Babhún Nua]] agus [[Ráithín]]. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;McDonald, J. (2014). ''From Distant Past to Ever Present''. 1st ed.&lt;/ref&gt; Tá sé suite timpeall fiche nóiméad taobh amuigh de bhaile [[Loch Garman]]. 

Is iad na clubanna atá mórthimpeall air ná [[Teach Munna]], [[Cloch Bán]], [[Baile Uí Cheog]], [[Baile Chúisín]], [[Cluain Caoin]] agus [[Ráth na gCosarán]]. Glacann an club páirt sna comórtais san iománaíocht, sa pheil Ghaelach agus i bpeil Ghaelach na mban. Tá feidhmeanna sóisialta ag an gclub, mar shampla eagraíonn siad cistí coigiltis agus rannpháirtíocht sa chomórtas “Scór” do phobal an cheantair.

== Stair ==
Tá go leor fianaise ann go raibh an [[iománaíocht]] agus an [[Peil Ghaelach|pheil Ghaelach]] á n-imirt san am atá caite i [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] – [[An Bábhun Nua|Babhún Nua]], fiú roimh an mbliain a bunaíodh an club go hoifigiúil. Mar shampla, scríobhadh in alt nuachtáin in 1887 go raibh fír óga as an gceantar timpeall ar [[Charraig Uí Bhroin]] ag traenáil san iománaíocht agus lena thuilleadh cleachtadh go mbeidís chomh maith leis na himreoirí is fearr a bhí ann sa cheantar sna blianta roimhe sin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Nuair a bhítear ag beartú stair an [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthcleas Gael]] i [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]], [[An Bábhun Nua|Babhún Nua]] agus [[An Ráithín, Contae Loch Garman|Ráithín]] a scríobh, caithfidh tagairt a dhéanamh do na bailte fearainn - [[Carraig Bhrain]], [[Cúirt Héil]], [[Seanchúirte]], [[Baile Chleamac]], [[Rathain Dubh]] agus [[Dún Eamhna]] mar bhí foirne éagsúla i ngach áit díobh seo roimh an am ar tháinig siad le chéile chun club amháin a chur ar bun.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Ghlac siad páirt sa chéad chraobh iománaíochta sa chontae, dar leis na tuarascálacha is luaithe faoi chluiche in aghaidh [[Buaile Mhaodhóg|Buaile Mhaodóg]]. Ba fhoireann iomaíoch iad ina ndathanna bunaidh - glas agus bán.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Sa bhliain 1888 bhí [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] ranpháirteach ina gcéad craobhcómortas peile sa chontae, ag imirt i gcoinne cúpla foirne  ar nós h[[Maol gConáin]]. Sna blianta ina dhiaidh sin, d’imir siad i bhfad níos mó cluichí, agus a gcluiche cáiliúil i gcoinne foireann darbh ainm Na Gorma agus Bána as baile [[Loch Garman]]. Ba iad na Gorma agus Bána an fhoireann is fearr sa chontae ag an am sin. Le linn an chluiche, chaith an moltóir stop leis an gcluiche chun na himreoirí a áireamh. D’áirigh an moltóir 21 imreoirí ag imirt leis na Gorma agus Bána agus ba é sin méid ceart na n-imreoirí ag an am sin. Nuair a d’áirigh sé na himreoirí ag imirt le Maigh Árnaí thug sé faoi deara go raibh 22 imreoirí acu agus níor thosaigh sé an cluiche arís go dtí gur ghlac siad imreoir den pháirc. Bhuaigh na Gorma agus Bána an cluiche agus ba é an scór deireanach sa chluiche sin ná 0-08 go 0-00.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Shroich [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] a chéad cluiche ceannais iománaíochta sa chontae sa bhliain [[1916]]. Mar thoradh ar Éirí amach na Cásca i [[1916]], níor imir siad an cluiche go dtí an cúigiú lá de Lúnasa [[1917]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Imríodh é in [[Inis Córthaidh|Inis Córtaidh]]. Chaill [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] in aghaidh [[Baile Uí Mhurúin]] agus ba é 4-0 go 0-2 an scór deireanach. Ba iad [[Jim Mcgrath]] agus [[Tom Foley]] na himreoirí is fearr ag [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] ag an lá sin.  &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Sa bhliain [[1969]], bhuail ionadaithe ó na paróistí [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]], [[An Bábhun Nua|Babhún Nua]] agus [[An Ráithín, Contae Loch Garman|Ráithín]] le chéile ar chúpla ócáid agus tar éis go leor conspóide, sa deireadh d’aontaigh siad teacht le chéile chun imirt faoin mbratach céanna leis an ainm “Naomh Abbáin [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]]”.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;http://www.adamstowngaa.ie/GAA/80/History-of-our-Club&lt;/ref&gt; 

Ar an aistear, mhalgamaigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] le paróistí taobh amuigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]], [[An Bábhun Nua|Babhún Nua]] agus [[An Ráithín, Contae Loch Garman|Ráithín]]. Sa bhliain [[1913]] mhalgamaigh siad le [[Cluain Caoin]] mar bhí na huimhreacha ró íseal.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Le déanaí, bhí foirne coiste na n-óg i [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] ag tógáil páirt i cónascthaí, mar shampla i [[2015]] mhalgamaigh an fhoireann mionúir i [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] leis an bhfoireann mionúir i [[Ráth na gCosarán]].   

== Rath ==

=== An aois órga ===
Thosaigh an aois órga sa bhliain [[1923]] agus chríochnaigh sí sa bhliain [[1942]]. Tá aithne ar an tréimhse seo mar an aois órga sa chlub toisc gur bhuaigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] [[11]] cluichí ceannais iománaíochta sa chontae lena linn. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Chun tús a chur ar an n-aistear i dtreo  [[11]] cluichí ceannais iománaíochta sa chontae a bhuachaint, chaith Maigh Árnaí cluiche ceannais na sóisear a bhuachaint agus bhuaigh siad é sa bhliain [[1925]] in aghaidh [[Muine Moling]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

Bhuaigh an club an chéad chluiche ceannais iománaíochta sa chontae sa bhliain [[1926]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí rath ar an gclub ina gcéad bhliain agus iad imirt i gcraobh an chontae san iomanaíocht ar an leibhéal sinsearach. D’imir na buachaillí nua sa ghrád sinsearach i gcoinne [[Droichead an Chaisleáin|Dhroichead an Chaisleáin]]. Bhuaigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] an lásin agus an scór a bhí ann ag deireadh an chluiche ná 8-2 go 4-0.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Bhuaigh siad a dara trófaí sa bhliain [[1927]]. Arís, bhí siad ag imirt in aghaidh a seaniomaitheoirí, [[Droichead an Chaisleáin]]. Ba é 5-1 go dtí 2-6 an scór ag deireadh an chluiche. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Níor bhuaigh Maigh Árnaí a dtríú cluiche ceannais go dtí 1931.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhain Maigh Árnaí an bua amach  in aghaidh [[Droichead an Chaisleáin|Dhroichead an Chaisleáin]] arís i gcluiche ceannais a mhaireann fós i gcuimhne na ndaoine sa cheantar. Bhuaigh siad le ceithre phoínte. Tháinig scóir [[Maigh Arnaí|Mhaigh Árnaí]] ó [[Tomás ó Foghladh]], [[Tomás de Butléir]], [[Leo Tector]], [[Séamus Mac Donnchadha]], [[Ben Nugent]] agus [[Tom Furlong]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  

Bhí rath orthu arís sna blianta [[1932]] agus [[1933]]. D’inis an phreas áitiúil dúinn gurbbh é ceann de na ceanncluichí is fearr cluiche ceannais an tséasúir [[1932]] nuair a d’imir [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] i gcoinne [[Naomh Fiontán]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; D’fhreastail timpeall [[4000]] daoine ar an gcluiche i bpáirc [[Loch Garman]] ar an lá grianmhar sin an chéad seachtain i Bealtaine [[1933]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhuail [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] [[Naomh Fiontán]] le cúig phointí.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí [[Tomás ó Foghladh]] agus [[Ben Nugent]] ina réaltaí d’fhoireann [[Maigh Arnaí|Mhaigh Árnaí]], áfách, bhain gortú mór do [[Nugent]] agus cuireadh imreoir eile ina ionad.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Ciallaíonn an bua i séasúr [[1933]] gur bhain [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] an bua trí bliana as a chéile. D’imir siad a sean-iomaitheoirí, [[Droichead an Chaisleáin]], nó na “Sally Beachers”. Bhuaigh siad ar bhealach compordach agus ba é an scór sa deireadh ná 4-4 go 1-1.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Ba é [[Tom Furlong]] an t-imreoir is fearr ar an lá sin, scóráil sé dhá chúl agus bhí lámh aige i gcúl eile.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  

Sna blianta [[1935]], [[1936]] agus [[1937]] ghnóthaigh Maigh Árnaí trí bhua sna cluichí ceannais san iománaíocht sinsear i ndiaidh a chéile arís. D’imir siad in aghaidh [[Naomh Fiontán]] i [[1935]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí an iománaíocht tapa agus corraitheach sa chluiche agus ba chúis dhíonmhar é an cluiche ach fuair [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] an bua.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí an cluiche ceannais i [[1936]] in aghaidh [[Naomh Fiontán]] arís. Chríochaigh an cluiche ar comhscór.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; D’éirigh le [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] san athimirt. Chuaigh siad san iomaíocht i gcoinne [[Naomh Fiontán]] i [[1937]] arís.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí an t-ádh ar Mhaigh Árnaí arís le [[Ben Nugent]] ag imirt i stíl dochreidte arís. Bhuaigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] an lá sin agus iad i bhfad chun tosaigh.  Bhauigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] Naomh Abbáin CLG an trí as a chéile arís sna blianta [[1940]], [[1941]] agus [[1942]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí siad ag imirt in aghaidh Fearna sa cluiche ceannais seo. Bhí an t-ádh ar [[Maigh Arnaí|Mhaigh Árnaí]] an cluiche sin a bhuachaint. Ba chluiche an-fisiciúil é agus bhuaigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] mar thóg siad a seansanna scórála.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Sna cluichí ceannais i [[1941]]&lt;nowiki/&gt;agus [[1942]] tháinig [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] amach mar an fhoireann is fearr arís. D’imir sé Fearna sa chluiche ceannais i [[1941]]. Bhí [[Maigh Arnaí|Maigh Árna]]í róláidir dá freasúra agus chríochnaigh an cluiche le scór 5-2 go 1-2. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

I [[1942]] bhí [[Ráth an Iúir|Rath an Iúir]] ina bhfreasúra. Ba iad an fhoireann a bhí ag teacht chun tosaigh  sna blianta sin le imreoirí mar [[Nicky Rackard]], ceann de na himreoirí is fearr a mhair riamh. Mar a tharla, áfach,  ní raibh [[Ráth an Iúir]] ábalta stop a chur le [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] agus iad ar an slí chuig a dtríú trí as a chéile. Bhuaigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] agus iad [[11]] phointí chun tosaigh.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhailigh cúl báire [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]], [[Dick Eustace]], a  haonú bhonn contae déag.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  

=== Na blianta is déanaí ===
Sa bhliain [[1995]] bhuaigh [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] ceanncluiche peile sa chontae ar an leibhéal sóisearach agus bhuaigh siad an teideal peile idirmheánach sa bhliain ina dhiaidh sin. Rinne an club an rud céanna sna blianta [[2010]] agus [[2011]] ach b’shin san  iománaíocht. &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Níl aon dabht go bhfuil fonn mór sa chlub chun níos mó rath a ghnóthú agus beidh  siad ag súil go dóchasach leis na teidil idirmheánacha sa  pheil Ghaelach agus san iomanaíocht a bhuachaint.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== Forbairt sa todhchaí ==
Ainneoin go bhfuil rath go leor orthu ón am a cuireadh an club ar bun, tá Naomh Abbáin [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] ar cheann de na haonaid club [[Cumann Lúthchleas Gael|CLG]] sa chontae nach bhfuil a n-áiseannna féin acu. Tá pleananna ann chun áiseanna nua a forbairt ó cheannaigh an club talamh in aice leis an ionad pobail agus is ar an talamh seo atá sé beartaithe  ag an club lárionad spóirt den scoth a fhorbairt ina mbeidh páirc imeartha lánmhéide, tuilsoilse, balla iománaíochta, dromchla cleachtach oiriúnach do gach aimsir, páirc imeartha bhréagach agus clubtheach nua ina mbeidh seomraí gléasta.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;https://www.independent.ie/regionals/newrossstandard/news/st-abbans-launch-monster-gaa-draw-35119358.html&lt;/ref&gt; Chun é sin ar fad a dhéanamh, fuair Naomh Abbáin  [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] [[Cumann Lúthchleas Gael|CLG]] deontas mór suntasach ó [[Páirc an Chrócaigh|Pháirc an Chrócaigh]]. Bhailigh an club airgead trína chistí airgid féin. Chuir an club crannchur mór le chéile agus bhailigh siad €140 000 ón raifil.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Fuair an club go leor airgid óna n-eachtra “An Rós amhainseach” freisin. Sa chiste airgid seo, gléasann buachaillí suas mar chailíní agus déanann siad píosaí páirtí chomh maith le bheith ag canadh amhráin nó ag damhsa. Faigheann an club go leor airgid ón gclub lotto. Tá súil ag  baill an chlub go gcabhróidh an fhorbairt seo le cur leis an spéis atá ag daoine óga ón gceantar áiseanna i gcumann lúthcleas gael a mhéadú agus chun níos mó rath a gnóthú.

== Scór ==
Is comórtas [[Cumann Lúthchleas Gael|CLG]] é “Scór” a chuireadh na dathanna agus an iomaíocht atá ag baint le cluichí gaelacha le chéile leis an eilimint shóisialta agus leis an spraoi.&lt;ref&gt;http://www.gaa.ie/news/scor/&lt;/ref&gt;

Bhí suim mhór i gcomórtas “Scór” i gclub [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] sna hochtaidí agus sa bhliain  sin cuireadh coiste ar a raibh an t[[Athair Patrick Cummins]], [[Donal O’Neill]], [[Seamus Bradley]], [[Joe Cooper]], [[Paddy Whitty]] agus [[Jimmy Mcdonald]] chun an taobh “Scór” den chlub a eagrú.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Rinne go leor daoine as [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]] ionadaíocht don chlub i gcomórtais scór sinsir agus scór na n-óg thar na blianta agus ghlac siad páirt sna hocht gcatagóirí dhifriúila, damhsa céilí, amhránaíocht aonair,grúpa balaidh, scéalaíocht, léiriú stáitse, ceoil ionstraime, rince seit agus tráth na gceist.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Ba í ceann de na daoine is éiremiúla as Maigh Árnaí ná Lorna Halpin a  bhuaigh ceanncluiche Laighean sa  scéalaíocht.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí go leor rath ar Naomh Abbáin [[Maigh Arnaí|Maigh Árnaí]]  sa chomórtas ar leibhéal an chontae agus i [[Laighean]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Tá cúpla teideal i gcraobh [[Cúige Laighean|Laighean]] faoi na beilteanna ag [[Bill Murray]], [[Ray Furlong]], [[Dolly Roche]] agus [[Ann Moore]] mar thoradh ar a léiriú stáiste dochreidte agus d’ionadaigh [[Joe Cooper]] a club agus a chontae ar eachtraí “scór” ar cúpla ócáid agus é ag cánadh an amhrán “The Ballyshannon Lane”.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Tá an fuinneamh seo fós beo sa chlub.  

== Imreoirí suntasacha ==
[[Michael Furlong]] – Is peileadóir do Loch Garman é. 

[[Kevin Doyle]] -        Is sean-imreoir sacair gairmiúil é 

[[James Breen]] -       Is sean-imreoir iománaíochta agus peile do Loch Garman é 

[[Eric Bradley]]-         Is sean-pheileadóir do Loch Garman é. 

[[Jason Lawlor]]-        Is sean-imreoir iománaíochta agus peile do Loch Garman é.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

[[John Cooper]] -     Is sean-pheileadóir do Loch Garman é. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

[[Pat Barden]] -        Is iarpheileadóir do Loch Garman é. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;

[[Catagóir:Clubanna CLG i gContae Loch Garman]]</text>
      <sha1>ekug7fb1q4e6f3yaqdy4ivuaii48qv3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úsáideoir:Darren J. Prior</title>
    <ns>2</ns>
    <id>84220</id>
    <revision>
      <id>1063202</id>
      <parentid>1061390</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:58:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Darren J. Prior</username>
        <id>877</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ailt tosaithe agam */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3617" xml:space="preserve">[[File:Campo ultra profundo 3d.gif|thumb|right|300px|]]

[[File:25crossings-decorative-knot.svg|thumb|right|300px]]

[[File:Castleknock train station bilingual sign (2022).jpg|thumb|right|300px]]

[[File:Castleknock Bilingual Irish English sign (2022).jpg|thumb|right|300px|]]

[[File:Bilingual GA EN sign at Mullingar Train Station (2022).jpg|thumb|right|300px]]

[[File:Castlerea Train Station Sign.jpg|thumb|right|300px|]]


Táim i mo chónaí i mBaile Lotrail i [[Caisleán Cnucha | gCaisleán Cnucha]], [[Baile Átha Cliath]], [[Éire]] agus i mo chónaí i gCaisleán Cnucha i gcoitinne le mbreis is 30 bliain anuas anois. Chaith mé tamaill i mo chónaí sa [[An Muileann gCearr|Mhuileann gCearr]], [[Droim Conrach]] agus i [[Wolverhampton]] freisin. Tá Ard-Dioplóma [[BTEC]] agus [[Baitsiléir Ealaíon | BA]] san Iriseoireacht agam. Táim bainteach le dhá stáisiún raidió pobail ([[Near FM]] &amp; [[Raidió na Life]]) agus oibrím san Earnáil Pobail, Dheonach agus Forbartha i gcoitinne. Cé go bhfuil mé i mo chónaí i mBaile Átha Cliath cludaíonn mé ábhair náisiúnta agus idirnáisiúnta freisin agus déanaim agallaimh raidió le daoine a bhíonn ina gcónaí timpeall na hÉireann agus uaireanta le daoine ina gcónaí i dtíortha eile freisin.


== Ailt tosaithe agam ==


* '''''Daoine - scríbhneoirí spioradáltachta'''''&lt;br/&gt;

* [[Michelle Paisley Reed]] - [[Esther Hicks]] -  [[Gary Zukav]] - [[Neale Donald Walsch]]  -  [[Eckhart Tolle]]  -  [[M. Scott Peck]] - [[Anthony de Mello]]  - [[John O'Donohue]]  - [[Paddy McMahon]] (9)

* '''''Na meáin'''''&lt;br/&gt;

* [[Soundcloud]] - [[Near FM]] - [[Phoenix 92.5FM]] - [[CRAOL]]  - [[Sarah Carey]] - [[Oireachtas TV]]  -  [[Údarás Craolacháin na hÉireann / An BAI]] (7)

* '''''Ceantair chónaithe'''''&lt;br/&gt;

* [[Loiste an Labhrais|Lóiste an Labhrais]] - [[Baile an Chairpintéaraigh]] (2)

* '''''An Ghaeilge'''''&lt;br/&gt;

* [[An Foras Pátrúnachta]] - [[Gaeloideachas]] - [[CONCOS]] - [[An Chomhairle um Oideachas Gaeltachta &amp; Gaelscolaíochta]] - [[Comhairle na Gaelscolaíochta]] - [[Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003]] - [[Acht na Gaeltachta 2012]] - [[Bailte Seirbhíse Gaeltachta]] - [[Líonraí Gaeilge]] - [[Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030]] - [[Gael-Taca]] - [[Liosta de na heagraíochtaí i nGluaiseacht na Gaeilge]] (12)

* '''''Oideachais'''''
* [[Baitsiléir Ealaíon | Baitsiléir Ealaíon / BA]] - [[Coláiste Íde, Coláiste Breisoideachais]] - [[Coláiste Dhúlaigh, Coláiste Breisoideachais]] - [[Coláiste Breisoideachais Bhaile Formaid]] -  [[QQI]] -  [[Ollscoil Wolverhampton]] - [[BTEC]] (7)

* '''''Forbairt idirnáisiúnta'''''

* [[Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe]] - [[Cúnamh Éireann]] - [[Dóchas]] - (3)

* '''''Cosaint'''''

* [[Dún Mhic Aoidh]] (1)

* '''''Spóirt'''''

* [[Club CLG Naomh Caoimhín Chaisleán Riabhach]] - [[CLG Naomh Lomáin]] - [[CLG Chaisleán Cnucha]] -  [[Castleknock Celtic]] - [[Cumann Haca Oighir na hÉireann]] (5)

* '''''Sláinte'''''

* [[Ospidéal Uí Chonghaile]] - [[Ospidéal Beaumont]] - [[Ospidéal Ghort na Silíní]] - [[Ospidéal San Séamas]] - [[Ospidéal Réigiúnach an Mhuilinn Chearr]] (5)

* '''''Stair'''''

* [[Risteárd Mac Aoidh]] - [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Na hEalaíona Maisiúla agus Stair]] (2)

* '''''Eile'''''

* [[Áras an Mhuilinn]] (1)

* '''''San iomláin'''''

*    ('''54''')

== Leaganacha eile de Wikimedia a oibrím air freisin ==

*[[Wikipedia]] [[:EN: User: Darren J. Prior| User: Darren J. Prior]]
*[[Cómhaoin Wikimedia]] [[Commons: User: Darren J. Prior| User: Darren J. Prior]]

[[en:en:User:Darren J. Prior]]</text>
      <sha1>ae851ijt9b8ox18t1p87izjxb2oxltd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Richardson, Texas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>84249</id>
    <revision>
      <id>1063302</id>
      <parentid>893286</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="346" xml:space="preserve">Cathair in oirthear [[Texas]] is ea '''Richardson'''. Sa bhliain [[2010]] fuarthas 99,223 duine ina gcónaí in Richardson.

{{Texas}}
{{síol-tír-us}}

[[Catagóir:Texas]]
[[Catagóir:Cathracha in Texas]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra in Texas]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra sna Stáit Mheiriceá]]
[[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]]</text>
      <sha1>qj4rm8248bicqar9zzp0ig14s8d9sdl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lakewood Township, New Jersey</title>
    <ns>0</ns>
    <id>84294</id>
    <revision>
      <id>1063303</id>
      <parentid>893335</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="460" xml:space="preserve">[[Íomhá:Lake Shenandoah gangway.jpg|mion|250px|Lakewood Township]]
Bailecheantar in oirthear [[New Jersey]] is ea '''Lakewood Township'''. Sa bhliain [[2010]] fuarthas 92,843 duine ina gcónaí in Lakewood Township.

{{New Jersey}}
{{síol-tír-us}}

[[Catagóir:New Jersey]]
[[Catagóir:Cathracha in New Jersey]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra in New Jersey]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra sna Stáit Mheiriceá]]
[[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]]</text>
      <sha1>rilgzt95pn3t9a0ex6f1bbb7w3vjetr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Davenport, Iowa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>84296</id>
    <revision>
      <id>1063305</id>
      <parentid>893337</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="400" xml:space="preserve">[[Íomhá:Davenport, Iowa Montage.jpg|mion|250px|Davenport]]
Cathair in oirthear [[Iowa]] is ea '''Davenport'''. Sa bhliain [[2010]] fuarthas 99,685 duine ina gcónaí in Davenport.

{{Iowa}}
{{síol-tír-us}}

[[Catagóir:Iowa]]
[[Catagóir:Cathracha in Iowa]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra in Iowa]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra sna Stáit Mheiriceá]]
[[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]]</text>
      <sha1>8plw6spxrx0dyazpwpttmy2v197romh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Allen, Texas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>84302</id>
    <revision>
      <id>1063306</id>
      <parentid>1024044</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">Cathair in oirthear [[Texas]] is ea '''Allen'''. Sa bhliain [[2010]] fuarthas 84,246 duine ina gcónaí in Allen.

{{Texas}}
{{síol-tír-us}}

[[Catagóir:Texas]]
[[Catagóir:Cathracha in Texas]]
[[Catagóir:Lárionaid daonra in Texas]]</text>
      <sha1>5vp7pvi8y8zwcvb31h5duijmxk0pcls</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Supersonic (amhrán Oasis)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>84685</id>
    <revision>
      <id>1063329</id>
      <parentid>1057532</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:59:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="806" xml:space="preserve">{{teideal iodálach}}
Is amhrán de chuid an racbhanna Shasanaigh [[Oasis]] é '''''Supersonic''''', a eisíodh mar a gcéad singil ar 11 Aibreán 1994. Bhí sé ar a gcéad albam stiúideo ''[[Definitely Maybe]]'' sa bhliain chéanna. Shroich an singil uimhir 31 ar na cairteacha singil sa Ríocht Aontaithe, uimhir 22 ar na cairteacha indie sa Ríocht Aontaithe, agus uimhir 11 ar chairt Billboard Modern Rock sna Stáit Aontaithe.

Scríobh an príomhghiotáraí [[Noel Gallagher]] ''Supersonic'' agus taifeadadh é ag an Pink Museum Studio i [[Learpholl]], [[Sasana]] i mí na Nollag 1993. Ba é an banna a léirigh an t-amhrán i gcomhar leis an léiritheoir proifisiúnta Mark Coyle, gan aon léiriú nó athmheascadh breise. Rinneadh dhá fhíseán ceoil don amhrán freisin.

[[Catagóir:Amhráin]]</text>
      <sha1>e4ayxfi5whavmgxagr6fgdtp7akly7j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Smig</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85058</id>
    <revision>
      <id>1063179</id>
      <parentid>896959</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:51:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="277" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is an cuid an [[aghaidh]] a ghobadh amach, thíos an [[béal]], cumtha lena rinn an [[Giall|ghiall íochtar]] í '''smig'''. ''Smig'' a thugtar air i n[[Gaeilge na hAlban]] freisin.


{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Smig}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>rvivqowqtstopoyvn1p9i2sfx1dcvab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dawn French</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85391</id>
    <revision>
      <id>1063530</id>
      <parentid>915285</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:41:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="304" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ban-aisteoir Breathnach is í '''Dawn Roma French''' Rugadh í ar an 11 Deireadh Fómhair 1957.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:French, Dawn}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1957]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Breatnacha]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>0lmlb2haqedxd8lfznfyj30l2ybxfhb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Naoise</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85498</id>
    <revision>
      <id>1063417</id>
      <parentid>1061063</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:57:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Loingeas agus Oidheadh */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11442" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], nia [[Conchúr Mac Neasa|Conchúir mhic Neasa]] rí na [[Uladh]], agus leannán [[Deirdre|Dheirdre]] ab ea '''Naoise''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Naisi''', '''Noíse''' nó '''Noisiu''') mac [[Uisneach|Uisnigh]].  Tá sé luaite go háirithe sna scéalta ''[[Longes Mac n-Uislenn|Loingeas mhic Uisleann]]'' agus/ nó ''[[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]''.

Sa scéal úd, is leannán Naoise í [[Deirdre|Dheirdre]], bean fhíorálainn a raibh dúil ag Conchúr inti&lt;!--&quot;desired by&quot;?--&gt;. De bharr san, ba ghá do na leannáin, i dteannta le beirt dheartháireacha Naoise, dul ar deoraíocht go hAlbain.

I ndeireadh na dála, chuir Conchúr ina luí orthu filleadh abhaile.  Tharla roinnt míthapa as a chéile dóibh ar an slí, san áireamh [[geis]] curtha ar a gcosantóir [[Fergus mac Róich|Fhearghas mac Róich]], athair Dheirdre.  Thugadar an chluas bhodhar do thuartha Dheirdre a tháinig faoin tairngreacht, agus i dteannta le feillbheart Chonchúir, 
d'iompaigh an scéal chun tubaiste.

Is é buaicphointe an scéil ná cath ag tigh na [[Craobh Dhearg|Craoibhe Deirge]] i n[[Eamhain Mhacha]].  Básaíodh mic Uisnigh, ina measc Naoise agus a dheartháireacha Ainle agus Ardán, le buille amháin ó [[Máine Lámhdhearg|Mháine Lámhdhearg]], mac rí na hIorua (nó le h[[Éogan mac Durthacht]], ag brath ar fhoinse).

De bharr na n-eachtraí seo, bhí sé ina achrann dearg idir Ulaidh agus Connachta, cuireadh Conchúr agus a chlann as oidhreacht theideal Rí Uladh, agus scriosadh Eamhain Mhacha.

==Loingeas agus Oidheadh==
Faightear scéal Naoise agus Deirdre mar réamhscéal don ''[[Táin Bó Cúailnge]]'', sa chuid ar a dtugtar scaití mar theideal ''Loingeas mac Uisnigh'' nó ''Oidheadh Chlainne Uisnigh''.    Tá an achoimre seo a leanas bunaithe ar [[Whitley Stokes]] agus O'Flanagan.&lt;ref&gt;Hull, 1898&lt;/ref&gt;

===Deoraíocht===
Nuair a rugadh [[Deirdre]], thug [[Cathbhadh]], [[draoi]], a hainm di, agus thuar sé go mbeadh sí ina cúis achrainn.  Lena cluin sin, mharódh na tiarnaí i láthair í, ach chuir an rí [[Conchobar mac Nessa|Conchúr]] cosc orthu.  Shocraigh sé go dtógfadh í ina haonar le [[Leabharcham]] mar bhuime, agus go bpósfadh sé í agus í in aois.  D'fhás sí ina cailín álainn.

Lá sneachta éigin, chonaic sé lao a bhí maraithe ag a hathair altrama, ar a thuirling fiach dubh chun fuil an ainmhí a ól.  Dúirt sí gur bhreá léi a leithéid d'fhear - gruaig dubh, leicne dearga agus craiceann chuig ban le sneachta aige.  Dúirt Leabharcham léi go raibh i ndáiríre a leithéid, Naoise mac [[Uisneach|Uisnigh]] mhic ''[[Conaill Cláiringnig]]'' mhic ''[[Ruadhraí Mhóir]]''.  D'iarr sí go labhraí sí leis faoi rún, agus  bhuail Naoise léi.  D'fhógair sí a grá dó, agus d'iarr sí go n-éalóidís le chéile.  Thoiligh Naoise, cé go raibh sé mall á dhéanamh, le tréan eagla roimh Chonchúr.

Chuaigh Naoise agus Deirdre go hAlbain, i dteannta lena bheirt dheartháireacha ''[[Ainle]]'' agus ''[[Ardán]]'', agus céad gaiscíoch is caoga.  Chuaigh sé i mbun seirbhíse íoctha le rí na hAlban.  Chuala an rí faoi áilleacht Dheirdre, agus bhí dúil aige inti.  Tar éis a lán cathanna in aghaidh an rí, d'fhág Naoise agus a chlann an mhórthír go hoileán san fharraige.

Bhí Conchúr ag fleadh lá lena mhuintir, agus d'fhiafraigh sé díobh an raibh aon rud de dhíth orthu.  Thug siad mar fhreagra nach raibh, ach amháin caill a ngaol Naoise, Ainle, agus Ardán de bharr Dheirdre.  Lena chluin seo, bheartaigh Conchúr ar toscaire síochána a chur chuig Naoise.  Bhí geis ar Naoise ámh gan filleadh go hÉirinn ach le [[Cú Chulainn]], [[Conall Cearnach]], nó [[Fergus mac Róich]].  Roghnaigh Conchúr Fearghas chun é a athfháil.

Chuaigh Fearghas go dtí [[Loch Eite]] san Albain, agus d'aimsigh sé botháin seilge Naoise agus a dheartháireacha, ach duine ná deoraí nó fhaca sé ann.  Chuaigh Fearghas go dtí an cuan agus ghlaoigh sé amach.  Dúirt Naoise gur chuala sé guth Gaelach, agus d'inis Deirdre de bhréag gur ghuth Albach a chuala sí.  Scairt Fearghas amach arís, agus arís.  An tríú huair, bhí Naoise cinnte gurbh Fhearghas a bhí ann, agus d' iar sé ar Ardán dul buaileadh leis. 

D'admhaigh Deirdre gur cheilt sí an fhírinne de bharr fís a raibh aici an oíche roimhe sin, inar tháinig trí éan ó [[Eamhain Mhacha]] le mil ina ngoba, ach a d'fhill le fuil.  Thuig sí dá bharr gur tháinig an teachtaire le geallúint bréige síochána.  In ainneoin sin, thug siad fáilte ó chroí roimh Fhearghas, a thug an cuireadh dóibh filleadh go hUlaidh.  D'inis na deoraithe gur bhraith a mbaile uatha, ach  fós níor mhian le Deirdre dul.  Geall Fearghas go gcosnódh sé iad, agus thoiligh Naoise filleadh abhaile.

===Anbhás===
Ar a shlí abhaile, tháinig siad go dún [[Borrach|Bhorraigh]] mhic ''Annte''.  Thug Borrach fáilte rompu, agus thug sé cuireadh fleidhe dóibh (mar a threoraigh Conchúr dó a dhéanamh), agus chuir sé Fearghas faoi [[geis|gheis]] gan imeacht sula raibh deireadh léi.  Shocraigh Fearghas, corraithe ar dtús, fanacht ag an fleadh arts a bheirt mhac a chur amach leis na mic Uisnigh ar ais chuig [[Eamhain Mhacha]].

D'fhág na deoraithe dún Bhorraigh.  Thug Deirdre comhairle do Naoise fanacht ar Inis Chuilinn,&lt;ref group=&quot;n&quot;&gt;I roinnt lámhscríbhinní, is [[Reachlainn]] é seo, fonóta in Hull, 1898, lch. 33&lt;/ref&gt; ach labhair mic Fhearghasa, [[Iollann Fionn]] agus [[Buinne Rua]], ina coinne.  Chuaigh siad ansin go dtí Fionnchairn na Foraire ar Sliabh Fuaid, ach thit Deirdre siar, agus thit a codladh uirthi.  Chad Naoise art ais, agus tháinig sé chuici ag mhúscailt tar éis taibhrimh.  Dúirt sí le Naoise go bhfaca sí i bhfís é féin, Iollann gan a cheann, agus Buinne as láthair.  Chuaigh an buíon ansin go hArd na Saileach.&lt;ref group=&quot;n&quot;&gt;''Ard na Saileach'', Ard Macha anois, fonóta in Hull, 1898, lch. 35&lt;/ref&gt;  Bhí fís eile ag Deirdre, inar chonnaic sí néal fola thar chinn Naoise, Ainle agus Ardáin.  Thug sí comhairle dóibh go dté siad go [[Dún Dealgan]] agus fanacht ann go dtaga Fearghas leo, nó Cú Chulainn a iarraidh mar thionlacan, ach ní raibh imní ar na deartháireacha.

Chuaigh siad go hEamhain Mhacha díreach.  Thuar Deirdre conas a mbeadh a fhios acu am mbeadh naimhdeas ag Conchúr leo.  Dá dtugfadh sé cuireadh dóibh ina a theach isteach, bheidís slán, ach dá dtugfadh cuireadh dóibh i dtigh na [[Craobh Rua|Craoibhe Rua]] isteach, gan Conchúr ina dteannta, bheadh olc rompu.

I nEamhain Mhacha, chnag siad ar dhoras Conchúir, ach chur sé go dtí teach na Craoibhe Rua iad.  Mhol Deirdre go bhfága siad, ach rachadh na fir ar eagla go measfaí faiteach iad.  Chuaigh i dteach na Craoibhe Rua isteach, agus cuireadh ar an mbord dóibh go leor bia agus dí.  D'ith agus d'ól a muintir agus d'éirigh súgach, ach ní íosfadh mic Uisnigh.  D'iarr Naoise clár fichille Chonchúir (an  ''Cennchaem'', ceann caomh).  Le linn an chluiche, d'fhiafraigh Conchúr ar chomh hálainn ab ea Deirdre agus a bhí, agus fosta chuir sé buime Dheirdre, Lebharcham chun fiosrú.  Tháinig sise ar ais chuige agus dúirt gur shean ghránna ab ea Deirdre anois.

Chuir Conchúr faoi dhó teachtairí amach chun cuma Dheirdre a fhiosrú, ach insíodh dó an t-eolas céanna.  Labhair sé le [[Tréandorn]] ansin, &quot;an bhfuil a fhios agat,&quot; ar sé &quot;cé a mharaigh m' athair agus triúr deartháireacha?&quot;  D'fhreagair Tréandorn gur Naoise a bhí an té a mharaigh.  Chuir Conchúr amach é chun tuairisc a thabhairt ar chuma Dheirdre.  Chonacthas é agus é ag cúlchoimeád trí fhuinneog an tí, agus chaith Naoise fear fichille leis gur chaill sé súil.  D'fhill sé ar Chonchúr agus d'inis sé do ''&quot; Tá an bhean is áille ar dhomhan ann, agus bheadh Naoise ina rí an domhain dá bhfanfadh sí leis.&quot;  Bhí Conchúr ar buille ansin agus d'ordaigh sé ionsaí ar thigh na Craoibhe Rua.

I rith an chatha, mharaigh Buinne roinnt mhaith de ghaiscígh Chonchúir, agus d'fhiafraigh Conchúr a phraghas de.  Mealladh é le talamh agus thréig sé a chomrádaithe.  Tháinig Iollann ansin chun chomhraic, agus mharaigh seisean roinnt mhaith de ghaiscígh Chonchúir.  Murab ionann is a dheartháir, ní nglacfadh seisean breab.  D'iarr Conchúr ar a mhac féin, [[Fiacha]] troid leis.  Thug Conchúr a airm féin d'Fiacha, ach in ainneoin sin, chloígh Iollann é.

Bhúir sciath Chonchúir agus an té á beartú in anacair.  Chuala [[Conall Cearnach]] mac ''[[Amergin mac Eccit|Amergin]]'' í agus tháinig sé.  Thóg sé a sleá ''Cúlghlas'' leis agus throid sé Iollann.  Éag-ghonta, dúirt Iollann lena chéile chomhraic gurbh ag cosaint Naoise a bhí sé.  Lena chluin sin, bhí brón ar Chonall, agus mharaigh sé Fiacha in éiric.  Glaoigh Iollann ar Naoise teacht chun comhraic, agus d'éag sé.

Chosain Ardán teach na Craoibhe Rua ar an gcéad oíche, Ainle an oíche dar gcionn, agus Naoise ar an tríú hoíche.  D'éalaigh siad ansin de léimt thar bhallaí Eamhna, Deirdre ceilte ina measc.  D'ordaigh Conchúr a dhraoi Cathbhadh draíocht a chur ar na héalaithe, ag rá nach ndéanfadh olc orthu.  Mhúscail Cathbhadh tuile uisce chun an t-éalú a chosc.  D'iarr Conchúr ansin go marófaí Naoise, ach ní dhéanfadh duine dosna hUlaidh é.  Ach bhí [[Maine Lámhdhearg]] as an Iorua,&lt;ref group=&quot;n&quot;&gt;I bhfoinsí eile, [[Éogan mac Durthacht]], fonóta in Hull, 1898, lch. 44&lt;/ref&gt; a mharaigh Naoise a athair agus a dheartháireacha, díocasach a cheann a bhaint de.

Dúirt Ardán, an té is óige, go mbásaí sé ar dtús, ach thairg Ainle é féin.  Thug Naoise do Mhaine a chlaíomh ar leith, ar thug [[Manannán mac Lir]] dó, agus mharaigh Maine an triúr acu le buille amháin.  Phóg Deirdre a fear chéile marbh, d'ól a chuid fola, agus chaoin sí le fada.  Chaith sí féin in uaigh Naoise isteach agus fuair sí bás.&lt;ref group=&quot;n&quot;&gt;I bhfoinsí eile, ...&lt;/ref&gt;

Chuir Cathbhadh mallacht ar Eamhain Mhacha de bharr an oilc a tharla an lá úd, agus dúirt nach mbeadh an áit ag Conchúr nó a sliocht arís choíche.  An lá dar gcionn, tháinig Fearghas agus chonaic an anachain, agus chuaigh le [[Cormac Cond Longas]] agus [[Dubthach Dóeltenga]] i mbun comhraic in éadan Chonchúir, scrios Eamhain Mhacha agus mharaigh mná Conchúir.  D'iarr Fearghas cabhair ó [[Ailill mac Máta|Ailill]] agus [[Méabh]] na gConnacht.  Rinneadh ruathar ar nó milleadh cuid mhaith na nUladh, agus lean cogaíocht le roinnt blianta.

==Cultúr an lae inniu==
Tá Naoise le fáil i roinnt léirithe éagsúla den scéal Dheirdre agus mhic Uisnigh, san áireamh ''Deirdre'' (1907] le [[W.B. Yeats]].  Le haghaidh tuilleadh tagairtí, féach  [[Deirdre#Cultúr an lae inniu|Deirdre]].

==Foinsí==
* Lámhscríbhinní
** Leabhar Laighneach
** Leabhar Buí Leacáin
** Gleann Masáin 
** Egerton 1782
* CODECS
** [https://www.vanhamel.nl/codecs/Longes_mac_nUislenn Longes mac nUislenn], ID 681
** [https://www.vanhamel.nl/codecs/Oidheadh_chloinne_hUisneach Oidheadh chloinne hUisneach], ID 2845
* CELT, [http://research.ucc.ie/celt/document/G301020B Loinges Mac n-Uislenn and-so], Leabhar Laighneach, G301020B
* ISOS, [https://www.isos.dias.ie/master.html?https://www.isos.dias.ie/libraries/TCD/TCD_MS_1339/irish/index.html LS 1339], 253 b

==Tagairtí==
{{reflist|group=n}}
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>hil9atec84mzla67msmkofd6vkx21s7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063465</id>
      <parentid>1063417</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:35:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11442" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], nia [[Conchúr mac Neasa|Conchúir mhic Neasa]] rí na [[Uladh]], agus leannán [[Deirdre|Dheirdre]] ab ea '''Naoise''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Naisi''', '''Noíse''' nó '''Noisiu''') mac [[Uisneach|Uisnigh]].  Tá sé luaite go háirithe sna scéalta ''[[Longes Mac n-Uislenn|Loingeas mhic Uisleann]]'' agus/ nó ''[[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]''.

Sa scéal úd, is leannán Naoise í [[Deirdre|Dheirdre]], bean fhíorálainn a raibh dúil ag Conchúr inti&lt;!--&quot;desired by&quot;?--&gt;. De bharr san, ba ghá do na leannáin, i dteannta le beirt dheartháireacha Naoise, dul ar deoraíocht go hAlbain.

I ndeireadh na dála, chuir Conchúr ina luí orthu filleadh abhaile.  Tharla roinnt míthapa as a chéile dóibh ar an slí, san áireamh [[geis]] curtha ar a gcosantóir [[Fergus mac Róich|Fhearghas mac Róich]], athair Dheirdre.  Thugadar an chluas bhodhar do thuartha Dheirdre a tháinig faoin tairngreacht, agus i dteannta le feillbheart Chonchúir, 
d'iompaigh an scéal chun tubaiste.

Is é buaicphointe an scéil ná cath ag tigh na [[Craobh Dhearg|Craoibhe Deirge]] i n[[Eamhain Mhacha]].  Básaíodh mic Uisnigh, ina measc Naoise agus a dheartháireacha Ainle agus Ardán, le buille amháin ó [[Máine Lámhdhearg|Mháine Lámhdhearg]], mac rí na hIorua (nó le h[[Éogan mac Durthacht]], ag brath ar fhoinse).

De bharr na n-eachtraí seo, bhí sé ina achrann dearg idir Ulaidh agus Connachta, cuireadh Conchúr agus a chlann as oidhreacht theideal Rí Uladh, agus scriosadh Eamhain Mhacha.

==Loingeas agus Oidheadh==
Faightear scéal Naoise agus Deirdre mar réamhscéal don ''[[Táin Bó Cúailnge]]'', sa chuid ar a dtugtar scaití mar theideal ''Loingeas mac Uisnigh'' nó ''Oidheadh Chlainne Uisnigh''.    Tá an achoimre seo a leanas bunaithe ar [[Whitley Stokes]] agus O'Flanagan.&lt;ref&gt;Hull, 1898&lt;/ref&gt;

===Deoraíocht===
Nuair a rugadh [[Deirdre]], thug [[Cathbhadh]], [[draoi]], a hainm di, agus thuar sé go mbeadh sí ina cúis achrainn.  Lena cluin sin, mharódh na tiarnaí i láthair í, ach chuir an rí [[Conchobar mac Nessa|Conchúr]] cosc orthu.  Shocraigh sé go dtógfadh í ina haonar le [[Leabharcham]] mar bhuime, agus go bpósfadh sé í agus í in aois.  D'fhás sí ina cailín álainn.

Lá sneachta éigin, chonaic sé lao a bhí maraithe ag a hathair altrama, ar a thuirling fiach dubh chun fuil an ainmhí a ól.  Dúirt sí gur bhreá léi a leithéid d'fhear - gruaig dubh, leicne dearga agus craiceann chuig ban le sneachta aige.  Dúirt Leabharcham léi go raibh i ndáiríre a leithéid, Naoise mac [[Uisneach|Uisnigh]] mhic ''[[Conaill Cláiringnig]]'' mhic ''[[Ruadhraí Mhóir]]''.  D'iarr sí go labhraí sí leis faoi rún, agus  bhuail Naoise léi.  D'fhógair sí a grá dó, agus d'iarr sí go n-éalóidís le chéile.  Thoiligh Naoise, cé go raibh sé mall á dhéanamh, le tréan eagla roimh Chonchúr.

Chuaigh Naoise agus Deirdre go hAlbain, i dteannta lena bheirt dheartháireacha ''[[Ainle]]'' agus ''[[Ardán]]'', agus céad gaiscíoch is caoga.  Chuaigh sé i mbun seirbhíse íoctha le rí na hAlban.  Chuala an rí faoi áilleacht Dheirdre, agus bhí dúil aige inti.  Tar éis a lán cathanna in aghaidh an rí, d'fhág Naoise agus a chlann an mhórthír go hoileán san fharraige.

Bhí Conchúr ag fleadh lá lena mhuintir, agus d'fhiafraigh sé díobh an raibh aon rud de dhíth orthu.  Thug siad mar fhreagra nach raibh, ach amháin caill a ngaol Naoise, Ainle, agus Ardán de bharr Dheirdre.  Lena chluin seo, bheartaigh Conchúr ar toscaire síochána a chur chuig Naoise.  Bhí geis ar Naoise ámh gan filleadh go hÉirinn ach le [[Cú Chulainn]], [[Conall Cearnach]], nó [[Fergus mac Róich]].  Roghnaigh Conchúr Fearghas chun é a athfháil.

Chuaigh Fearghas go dtí [[Loch Eite]] san Albain, agus d'aimsigh sé botháin seilge Naoise agus a dheartháireacha, ach duine ná deoraí nó fhaca sé ann.  Chuaigh Fearghas go dtí an cuan agus ghlaoigh sé amach.  Dúirt Naoise gur chuala sé guth Gaelach, agus d'inis Deirdre de bhréag gur ghuth Albach a chuala sí.  Scairt Fearghas amach arís, agus arís.  An tríú huair, bhí Naoise cinnte gurbh Fhearghas a bhí ann, agus d' iar sé ar Ardán dul buaileadh leis. 

D'admhaigh Deirdre gur cheilt sí an fhírinne de bharr fís a raibh aici an oíche roimhe sin, inar tháinig trí éan ó [[Eamhain Mhacha]] le mil ina ngoba, ach a d'fhill le fuil.  Thuig sí dá bharr gur tháinig an teachtaire le geallúint bréige síochána.  In ainneoin sin, thug siad fáilte ó chroí roimh Fhearghas, a thug an cuireadh dóibh filleadh go hUlaidh.  D'inis na deoraithe gur bhraith a mbaile uatha, ach  fós níor mhian le Deirdre dul.  Geall Fearghas go gcosnódh sé iad, agus thoiligh Naoise filleadh abhaile.

===Anbhás===
Ar a shlí abhaile, tháinig siad go dún [[Borrach|Bhorraigh]] mhic ''Annte''.  Thug Borrach fáilte rompu, agus thug sé cuireadh fleidhe dóibh (mar a threoraigh Conchúr dó a dhéanamh), agus chuir sé Fearghas faoi [[geis|gheis]] gan imeacht sula raibh deireadh léi.  Shocraigh Fearghas, corraithe ar dtús, fanacht ag an fleadh arts a bheirt mhac a chur amach leis na mic Uisnigh ar ais chuig [[Eamhain Mhacha]].

D'fhág na deoraithe dún Bhorraigh.  Thug Deirdre comhairle do Naoise fanacht ar Inis Chuilinn,&lt;ref group=&quot;n&quot;&gt;I roinnt lámhscríbhinní, is [[Reachlainn]] é seo, fonóta in Hull, 1898, lch. 33&lt;/ref&gt; ach labhair mic Fhearghasa, [[Iollann Fionn]] agus [[Buinne Rua]], ina coinne.  Chuaigh siad ansin go dtí Fionnchairn na Foraire ar Sliabh Fuaid, ach thit Deirdre siar, agus thit a codladh uirthi.  Chad Naoise art ais, agus tháinig sé chuici ag mhúscailt tar éis taibhrimh.  Dúirt sí le Naoise go bhfaca sí i bhfís é féin, Iollann gan a cheann, agus Buinne as láthair.  Chuaigh an buíon ansin go hArd na Saileach.&lt;ref group=&quot;n&quot;&gt;''Ard na Saileach'', Ard Macha anois, fonóta in Hull, 1898, lch. 35&lt;/ref&gt;  Bhí fís eile ag Deirdre, inar chonnaic sí néal fola thar chinn Naoise, Ainle agus Ardáin.  Thug sí comhairle dóibh go dté siad go [[Dún Dealgan]] agus fanacht ann go dtaga Fearghas leo, nó Cú Chulainn a iarraidh mar thionlacan, ach ní raibh imní ar na deartháireacha.

Chuaigh siad go hEamhain Mhacha díreach.  Thuar Deirdre conas a mbeadh a fhios acu am mbeadh naimhdeas ag Conchúr leo.  Dá dtugfadh sé cuireadh dóibh ina a theach isteach, bheidís slán, ach dá dtugfadh cuireadh dóibh i dtigh na [[Craobh Rua|Craoibhe Rua]] isteach, gan Conchúr ina dteannta, bheadh olc rompu.

I nEamhain Mhacha, chnag siad ar dhoras Conchúir, ach chur sé go dtí teach na Craoibhe Rua iad.  Mhol Deirdre go bhfága siad, ach rachadh na fir ar eagla go measfaí faiteach iad.  Chuaigh i dteach na Craoibhe Rua isteach, agus cuireadh ar an mbord dóibh go leor bia agus dí.  D'ith agus d'ól a muintir agus d'éirigh súgach, ach ní íosfadh mic Uisnigh.  D'iarr Naoise clár fichille Chonchúir (an  ''Cennchaem'', ceann caomh).  Le linn an chluiche, d'fhiafraigh Conchúr ar chomh hálainn ab ea Deirdre agus a bhí, agus fosta chuir sé buime Dheirdre, Lebharcham chun fiosrú.  Tháinig sise ar ais chuige agus dúirt gur shean ghránna ab ea Deirdre anois.

Chuir Conchúr faoi dhó teachtairí amach chun cuma Dheirdre a fhiosrú, ach insíodh dó an t-eolas céanna.  Labhair sé le [[Tréandorn]] ansin, &quot;an bhfuil a fhios agat,&quot; ar sé &quot;cé a mharaigh m' athair agus triúr deartháireacha?&quot;  D'fhreagair Tréandorn gur Naoise a bhí an té a mharaigh.  Chuir Conchúr amach é chun tuairisc a thabhairt ar chuma Dheirdre.  Chonacthas é agus é ag cúlchoimeád trí fhuinneog an tí, agus chaith Naoise fear fichille leis gur chaill sé súil.  D'fhill sé ar Chonchúr agus d'inis sé do ''&quot; Tá an bhean is áille ar dhomhan ann, agus bheadh Naoise ina rí an domhain dá bhfanfadh sí leis.&quot;  Bhí Conchúr ar buille ansin agus d'ordaigh sé ionsaí ar thigh na Craoibhe Rua.

I rith an chatha, mharaigh Buinne roinnt mhaith de ghaiscígh Chonchúir, agus d'fhiafraigh Conchúr a phraghas de.  Mealladh é le talamh agus thréig sé a chomrádaithe.  Tháinig Iollann ansin chun chomhraic, agus mharaigh seisean roinnt mhaith de ghaiscígh Chonchúir.  Murab ionann is a dheartháir, ní nglacfadh seisean breab.  D'iarr Conchúr ar a mhac féin, [[Fiacha]] troid leis.  Thug Conchúr a airm féin d'Fiacha, ach in ainneoin sin, chloígh Iollann é.

Bhúir sciath Chonchúir agus an té á beartú in anacair.  Chuala [[Conall Cearnach]] mac ''[[Amergin mac Eccit|Amergin]]'' í agus tháinig sé.  Thóg sé a sleá ''Cúlghlas'' leis agus throid sé Iollann.  Éag-ghonta, dúirt Iollann lena chéile chomhraic gurbh ag cosaint Naoise a bhí sé.  Lena chluin sin, bhí brón ar Chonall, agus mharaigh sé Fiacha in éiric.  Glaoigh Iollann ar Naoise teacht chun comhraic, agus d'éag sé.

Chosain Ardán teach na Craoibhe Rua ar an gcéad oíche, Ainle an oíche dar gcionn, agus Naoise ar an tríú hoíche.  D'éalaigh siad ansin de léimt thar bhallaí Eamhna, Deirdre ceilte ina measc.  D'ordaigh Conchúr a dhraoi Cathbhadh draíocht a chur ar na héalaithe, ag rá nach ndéanfadh olc orthu.  Mhúscail Cathbhadh tuile uisce chun an t-éalú a chosc.  D'iarr Conchúr ansin go marófaí Naoise, ach ní dhéanfadh duine dosna hUlaidh é.  Ach bhí [[Maine Lámhdhearg]] as an Iorua,&lt;ref group=&quot;n&quot;&gt;I bhfoinsí eile, [[Éogan mac Durthacht]], fonóta in Hull, 1898, lch. 44&lt;/ref&gt; a mharaigh Naoise a athair agus a dheartháireacha, díocasach a cheann a bhaint de.

Dúirt Ardán, an té is óige, go mbásaí sé ar dtús, ach thairg Ainle é féin.  Thug Naoise do Mhaine a chlaíomh ar leith, ar thug [[Manannán mac Lir]] dó, agus mharaigh Maine an triúr acu le buille amháin.  Phóg Deirdre a fear chéile marbh, d'ól a chuid fola, agus chaoin sí le fada.  Chaith sí féin in uaigh Naoise isteach agus fuair sí bás.&lt;ref group=&quot;n&quot;&gt;I bhfoinsí eile, ...&lt;/ref&gt;

Chuir Cathbhadh mallacht ar Eamhain Mhacha de bharr an oilc a tharla an lá úd, agus dúirt nach mbeadh an áit ag Conchúr nó a sliocht arís choíche.  An lá dar gcionn, tháinig Fearghas agus chonaic an anachain, agus chuaigh le [[Cormac Cond Longas]] agus [[Dubthach Dóeltenga]] i mbun comhraic in éadan Chonchúir, scrios Eamhain Mhacha agus mharaigh mná Conchúir.  D'iarr Fearghas cabhair ó [[Ailill mac Máta|Ailill]] agus [[Méabh]] na gConnacht.  Rinneadh ruathar ar nó milleadh cuid mhaith na nUladh, agus lean cogaíocht le roinnt blianta.

==Cultúr an lae inniu==
Tá Naoise le fáil i roinnt léirithe éagsúla den scéal Dheirdre agus mhic Uisnigh, san áireamh ''Deirdre'' (1907] le [[W.B. Yeats]].  Le haghaidh tuilleadh tagairtí, féach  [[Deirdre#Cultúr an lae inniu|Deirdre]].

==Foinsí==
* Lámhscríbhinní
** Leabhar Laighneach
** Leabhar Buí Leacáin
** Gleann Masáin 
** Egerton 1782
* CODECS
** [https://www.vanhamel.nl/codecs/Longes_mac_nUislenn Longes mac nUislenn], ID 681
** [https://www.vanhamel.nl/codecs/Oidheadh_chloinne_hUisneach Oidheadh chloinne hUisneach], ID 2845
* CELT, [http://research.ucc.ie/celt/document/G301020B Loinges Mac n-Uislenn and-so], Leabhar Laighneach, G301020B
* ISOS, [https://www.isos.dias.ie/master.html?https://www.isos.dias.ie/libraries/TCD/TCD_MS_1339/irish/index.html LS 1339], 253 b

==Tagairtí==
{{reflist|group=n}}
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>nti7tg08vcfi1pbi751sa6yqa2egdnz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé úsáideora:Marcas.oduinn</title>
    <ns>3</ns>
    <id>85500</id>
    <revision>
      <id>1062996</id>
      <parentid>1062982</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:20:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Messe ocus HusseyBot */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20351" xml:space="preserve">==Fáilte==
Dia dhuit, a Mharcas.oduinn! Tá fáilte romhat chuig an Vicipéid! GRMA as do chuid iarrachtaí anseo ar Vicipéid agus tá súil againn go mbeidh níos mó uait le teacht! Tá súil againn go mbainfidh tú taitneamh agus spórt as do chuid ama anseo! Tá sé éasca ailt nua a chruthú,agus tá bosca gainimh ag barr an leathanaigh seo le cuidiú leat é sin a dhéanamh. Thig leat dul go dtí an Halla Baile chun caint leis na Vicipéideoirí eile (más mian leat é sin a dhéanamh), nó dul go dtí an Lárionad Comhphobail chun breathnú ar na heachtraí Vicipéide is déanaí. Tá breis eolais fóintigh in ár reamhrá, freisin.
 
Más é do thoil é, sínigh do chuid theachtaireachtaí ar leathanaigh phlé le ceithre thilde a chlóscríobh; ciallaíonn sé sin go hionsáfar d'ainm úsáideora agus an dáta go huathoibríoch. Má tá cabhair ag teastail uait, féach ar [[Vicipéid:Cabhair]], nó cuir ceist ormsa nó ar na heagarthóirí eile ar ár leathanaigh phlé. Beir bua!   [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 17:23, 6 Meán Fómhair 2018 (UTC)

==Naoise==
Beidh orm d'alt faoi Naoi a scriosadh, ar an drochuair. Tá alt ann cheana faoin ábhar: [[Naoi (fáidh)]]. Go raibh maith agat as do chuid oibre, áfach. Chuir mé an t-eolas nua a bhí agat ar leathanach phlé an ailt ionas nach mbeidh sé caillte. [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 17:23, 6 Meán Fómhair 2018 (UTC)

+Ach ní hionann [[Naoi (fáidh)]]  an tSean-Tiomna (Noah) agus [https://en.wikipedia.org/wiki/Naoise Naoise] na [[Rúraíocht|Rúraíochta]], an ea, cinnte, dáiríre píre? 
[[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas.oduinn]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 20:03, 6 Meán Fómhair 2018 (UTC)

:Aha! Tá an ceart agat! Bhí a laghad sin san alt nár thuig mé é sin! GRMA as sin a dhéanamh soiléir. Cuir leis an alt agus fáilte. [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 21:44, 6 Meán Fómhair 2018 (UTC)

:: ...agus fáilte romhat, leis. Táim ag súil go mór le halt nó dhó a chuir isteach. Tá a lán déanta agam [https://en.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn anseo] is [https://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn ansiúd], ach bíonn sé an-chiúin thall. Cé mhéad duine atá gníomhach anseo? [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas.oduinn]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 07:13, 7 Meán Fómhair 2018 (UTC)

:::Tá sé ciúin anseo ar na mallaibh. An Sathairn seo caite ní raibh ach 6 athrú curtha i gcrích ar an Vicipéid! De ghnáth, bíonn athruithe nó &quot;iarrachtaí&quot; déanta anseo ag 60 go 70 úsáideoir sa mhí, ach ní hionann sin agus 60-70 duine dearfacha difriúla a bhfuil Gaeilge réasúnta maith acu. Má dhéanaim dearmad logáil isteach, ceapann an córas seo ag Wikimedia go ndearna beirt athruithe ar ailt. Tagann beirt nó triúr loitiméirí chugainn, go mór mhór sa bhliain scoile. Déanann úsáideoirí gan Ghaeilge chugainn. Cuidíonn siad an chuid is mó den am - Tá cuid díobh sách tábhachtach (daoine ón Small Wikis Team, mar shampla). Tá b'fhéidir seisear atá ag obair anseo go rialta faoi láthair: Mise, Dmd3music, Dowlinme, Chaco, Eiriugena, Eomurchadh srl. Cupla scríbhneoir maithe a thagann isteach go rialta gach mí nó dhó ná Panu Höglund agus Colin Ryan. Deir Jimmy Wales go mbíonn cúigear eagarthóirí rialta ag teastáil chun Vicipéid a choinneáil beo i dteanga. Tá sé sin againn uaireanta, ach cinnte go bhfuil a lán cúnaimh ag teastáil uainn go fóill. Go raibh maith agat as an obair a dhéanann tú féin.  [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 05:01, 13 Meán Fómhair 2018 (UTC)

:::: 1) Go han-mhaith... Ní fheicim [[Úsáideoir:Eiriugena|Eiriugena]], [[Úsáideoir:Eomurchadh|Eomurchadh]] nó [[Úsáideoir:Panu|Panu]] (Gaeilgeoir den scoth é siúd... agus é Fionlannach!). 2) Ní thuigim &quot;Má dhéanaim dearmad logáil isteach, ceapann an córas seo ag Wikimedia go ndearna beirt athruithe ar ailt&quot;. 3) ag tnúth le bheith ag scríobh anseo, agus béim agam ar An Rúraíocht.

==Cén litriú, Sean nó Nua? &quot;Mac&quot; nó &quot;mac&quot;?==
'''OarS''' (''obair ar siúl''): tuilleadh nótaí le teacht!

Is léir dom go bhfuil neamh-chomhsheasmhacht ann i litirú na n-ainmneacha sa [[Teimpléad:An Rúraíocht]], m.s.
* Sean- nó Nua-Ghaeilge
** Tá nualitriú ann do &quot;Conchúr, Méabh, Lú, srl.&quot;
** Tá seanlitriú ann do&quot;Ferdiad, Lóegaire Búadach, Fergus mac Róich, ''srl.''
** Conchobar nó Conchúr; Medb nó Meadhbh nó Méabh; Emer nó Eimear nó Éimhear; ''srl''. 
* '''m'''ac (Sean?) nó '''M'''ac (Nua?)
** Tá [[Fergus mac Róich|F'''erg'''us '''m'''ac Róich]] athdhírithe go [[Fearghus Mac Róich|F'''eargh'''us '''M'''ac Róich]] 
** Níl [[Conchobar mac Nessa]] athdhírithe go [[Conchúr Mac Neasa|Conchúr '''M'''ac Neasa]]
* Tá ''Fergus mac R'''oí'''ch'' luaite sa Teimpléad (''ói'' nó '' oí''?)

Feicim ar '''en'''.wikipedia.org (m.s. [https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Irish_mythology_(Ulster) Irish mythology (Ulster)] template) go bhfuil gach ainm luaite as SeanGhaeilge.

[[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas.oduinn]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 08:59, 12 Meán Fómhair 2018 (UTC)

==Sualdamh Mac Róich==
Chuir mé beagán leis an alt sin [[Sualdamh Mac Róich]] agus chuir mé nasc ann. Bhí sé ró-lom mar a bhí sé. GRMA as do chuid oibre!  [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 15:55, 18 Meán Fómhair 2018 (UTC)

:GRMAsa, a SheoMac. Tá cúpla leathanach ann atá ró-lom, nach bhfuil an ach ainm,  m.s. [[Deichtine]]. Tá an téacs ó en.wikipedia.org curtha ann agam ámh, &quot;commented out&quot;, agus tá sé ar intinn agam iad a aistriú de réir a chéile, abairt nó dhó gach lá ar an Luas abhaile! [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 16:30, 18 Meán Fómhair 2018 (UTC)

::An-mhaith ar fad!  [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 19:44, 18 Meán Fómhair 2018 (UTC)

== Béarla ==

Hi. Please don't create any more articles in English. If it is not your intention to &quot;go back&quot; and translate the ones you have already created, then I will delete them. If it is your intention to continue to create articles in English, with the expectation that someone else will translate them, then that is of zero value to the project. And, rather, is detrimental to it. GRMA. [[Úsáideoir:Guliolopez|Guliolopez]] ([[Plé úsáideora:Guliolopez|plé]]) 01:51, 31 Márta 2019 (UTC)
:Hi there, you have no need to worry. The answer is that I fully intend to translate the pages I have copied from en.wiki, and sometimes from de.wiki. If you look at my user page, you will see a record of my work over the past year. With reference for example to [[:Teimpléad:An Rúraíocht]] (which it would seem was created from en.wiki by [[Úsáideoir:Antóin]] in 2010), I would say that it was about 90% red links when I started;  now, I have only 12... no wait, 11... I'm working on [[Boand]] this very minute... to go on that one. My modus operandi is to create the page, do some basic initial translation and categorisation, and put the foreign language in italics. From past experience, I find that if I put things in a sand box for translation, then that's where they'll stay, unpublished. Under my [[Úsáideoir:Marcas.oduinn#Tionscadal]], &quot;céim 2, cuir le roinnt leathnach&quot;, I'm keeping track of the pages I'm working on at present. You'll see that the focus there is on the early settlers, [[Cessair]], [[Partholón]] etc. I hope all this will allay any and all of your concerns.  [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 07:19, 31 Márta 2019 (UTC)

== Composer ==

How should I write &quot;composer&quot; in Irish? Also, on [[The Fox and the Hound]], I said that Ted Berman, Richard Rich, and Art Stevens was the director, but how do I change it to say that Ted Berman, Richard Rich, and Art Stevens ''were'' the director''s''? I am working on writing more information about each Disney movie, but I can't write everything. IS there anything that can be added to these pages that you can manage? Thank you in advance. [[Speisialta:Contributions/2602:306:83A9:3D00:1809:163E:3D70:969A|2602:306:83A9:3D00:1809:163E:3D70:969A]] 17:10, 23 Iúil 2019 (UTC)

:Bail ó dhia ar an obair, lean ort. [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 19:06, 23 Iúil 2019 (UTC)

== Moladh ==

Maith thú leis na hailt uile ar ár seanlitríocht - coinnigh ort leo le do thoil! [[Úsáideoir:Eomurchadha|Eomurchadha]] ([[Plé úsáideora:Eomurchadha|plé]]) 17:54, 31 Iúil 2019 (UTC)
: go raibh maith agat. Coinneoidh orm! [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 20:49, 31 Iúil 2019 (UTC)

== Tlachtga ==
Tá alt beag eile ann faoi &quot;[[Tlachta]]&quot;. Scriosfaidh mé é agus, ar ndóigh, coimeádfaidh muid an ceann nua agatsa.  [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 19:37, 31 Iúil 2019 (UTC)
:Bhí mé ar tí an leathnach nua (seanainm)  a athseoladh chuig an nua (ainm Nua Ghaeilge), tar éis dom an téacs nua a aistriú, ar ndóigh. [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 20:45, 31 Iúil 2019 (UTC)
::Sin déanta agam. [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 18:23, 2 Lúnasa 2019 (UTC)

== Niall 7 Níall ==

A Mharcais, a chara,

Maith dom an fhreagra dhéanach seo!

Táim an-ghnóthach le déanaí agus níl seans go deo agam féachaint ar an ábhar. Ach tá a fhios agam conas an dá rud a chur le chéile ... ar bhealach.
Is féidir athreorú a shocrú ionas ón sean-shuíomh. 

is féidir féachaint chuige... nó féachfaidh mé féin chuige an deireadh seachtaine b'fhéidir.

ádh mór,

E

== Moladh! ==
A Mharcais a chara, bail ó Dhia ar an obair atá idir lámha agat ar sheanlitríocht agus stair na nGael. Maith thú! Thug mé faoi deara gur scríobh tú alt nua [[Adhamhnán]], ach tá ceann eile ann cheana leis an teideal [[Naomh Adhamhnán]]. Ar mhiste leat d'ábhar a chumasc isteach sa alt eile sin, agus athdhíriú a dhéanamh?
[[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 17:22, 13 Márta 2020 (UTC)

:Agus ardmholadh go deo duitse, ag ucht do chuid oibre ar son na Gaeilge an lae inniu. Feicim go bhfuil tú ag nascadh leathach le Wikidata. Déanfaidh mé mar a deir tú, na leathanaigh úd a chumasc, agus sa deireadh 'Adhamhnán' a athsheoladh. [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 21:57, 14 Márta 2020 (UTC)

::Sin déanta.[[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 23:46, 19 Márta 2020 (UTC)

== Daoine ==

Pléigí, lbdt! ciarraí, cine, cineál, clann, corca, dál, dream, duine/daoine, fine, muintir, pobal, teaghlach

[[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 09:13, 6 Bealtaine 2020 (UTC)

== Universal Code of Conduct ==

Hi Marcas.oduinn

I was asked by Wikimedia Foundation to promote this call for participation on the planned Universal Code of Conduct.

Best regards --[[Úsáideoir:Holder|Holder]] ([[Plé úsáideora:Holder|plé]]) 04:29, 14 Lúnasa 2020 (UTC)

''At times, our contributor communities and projects have suffered from a lack of guidelines that can help us together create an environment where free knowledge can be shared safely without fear. 

''There has been talk about the need for a global set of conduct rules in different communities over time. Recently, Wikimedia Foundation Board of Trustees announced a Community Culture Statement, asking for new standards to address harassment and promote inclusivity across projects. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/May_2020_-_Board_of_Trustees_on_Healthy_Community_Culture,_Inclusivity,_and_Safe_Spaces]

''The universal code of conduct will be a binding minimum set of standards across all Wikimedia projects, and will apply to all of us, staff and volunteers alike, all around the globe.. It is of great importance that we all participate in expressing our opinions and thoughts about UCoC and its values. We should think about what we want it to cover or include and what it shouldn’t include, and how it may create difficulties or help our groups.  
 
''This is the time to talk about it. Before starting drafting the code of conduct, we would like to hear from you and to solicit the opinions and feedback of your colleagues.

''In order for your voice to be heard, we encourage and invite you to read more about the universal code of conduct (UCoC) [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct] and then write down your opinions or feedback on the discussion page [https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Universal_Code_of_Conduct]. To reduce language barriers during the process, you are welcomed to translate the universal code of conduct english main page into your respective local language [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Universal+Code+of+Conduct&amp;language=en&amp;action=page&amp;filter=]. You and your community may choose to provide your opinions/feedback using your local languages.

== We sent you an e-mail ==

Hello {{PAGENAME}},

Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled &quot;The Community Insights survey is coming!&quot;. If you have questions, email surveys@wikimedia.org. 

You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]].

[[Úsáideoir:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Plé úsáideora:MediaWiki message delivery|plé]]) 18:50, 25 Meán Fómhair 2020 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&amp;oldid=20479295 --&gt;

== Hello, 20th anniversary of the Catalan Wikipedia ==

Hello,
Sorry to write in English, I can't speak, nor read nor write your language, unfortunately.

I write you this message because we'll be celebrating our Catalan Viquipèdia 20th birthday soon and I would really appreciate having at least one user of your wikipedia saying a few words in your language in a short video, filmed horizontally, congratulating the Catalan Wikipedia. I hope we will have many of your people so your language can be known in Catalonia. The time would be around 15 seconds and you are free to say what you want (if the background can be something beautiful of your country (building, monument) it would be just great..) though you would have to finish in Catalan saying &quot;Bon aniversari&quot; and/or &quot;per molts anys&quot;. I really hope you will participate! The video has to be sent to viquipedia@wikimedia.cat if possible before February 28th.
I hope to hear from you soon! Take real care and have a great week! Claudi/[[Úsáideoir:Capsot|Capsot]] ([[Plé úsáideora:Capsot|plé]]) 22:04, 25 Feabhra 2021 (UTC)

== Wikilink le séimhiú ==
In ionad
: gar do &lt;nowiki&gt;[[Cnoc Uisnigh|Chnoc Uisnigh]]&lt;/nowiki&gt; &amp;rarr; gar do [[Cnoc Uisnigh|Chnoc Uisnigh]]
arbh fhéidir
: gar do &lt;nowiki&gt;[[h:Cnoc Uisnigh]]&lt;/nowiki&gt;
nó a leithéid?

[[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 06:37, 16 Meitheamh 2022 (UTC)

:Chruthaigh mé [[Teimpléad:H|teimpléad simplí]] agus sílim go n-oibreoidh sé go díreach mar a d'iarr tú thuas, ach le “|” in áit “:”, m.sh. ''gar do &lt;nowiki&gt;[[h|Cnoc Uisnigh]]&lt;/nowiki&gt;'' [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 12:46, 16 Meitheamh 2022 (UTC)
::Mar sin, gar do &lt;nowiki&gt;{{h|Cnoc Uisnigh}}&lt;/nowiki&gt; (lúibíní 'catacha') &amp;rarr; gar do {{h|Cnoc Uisnigh}}.  Ní oibríonn sé le lúibíní cearnógacha. [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 17:37, 16 Meitheamh 2022 (UTC)
:::Oops, gabh mo leithscéal, ceart agat! [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 18:31, 16 Meitheamh 2022 (UTC)
:::: Tá an teimpléad úsáidte agam cheana. Fathach fir! [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 18:44, 16 Meitheamh 2022 (UTC)

== Íomhá nach bhfeictear ==
Cén fáth nach féidir an íomhá a leanas a fheiceáil ar gawiki cé gur féidir ar [[en:McInerney]]?
[[Íomhá:McInerney Irish coat of arms.png|mion|Armas Mhic an Airchinnigh]] - {{Síniú in easnamh|Marcas.oduinn}}

* Mar níl sé cóipeálta chuig an [[Cómhaoin Wikimedia]]. Is féidir liom é sin a dhéanamh i gcúpla soic anois - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 18:31, 23 Meitheamh 2022 (UTC)
:* Agus {{Déanta}} :) - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 18:41, 23 Meitheamh 2022 (UTC)
::*GRMA [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 18:49, 23 Meitheamh 2022 (UTC)

== D'obair anseo ==

Maith an fear! Tá sár-obair ag déanamh agat ar ailt chomh tábhatach le sin! Ar fheabhas! - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 18:33, 23 Meitheamh 2022 (UTC)
: GRMA (arís) [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 18:50, 23 Meitheamh 2022 (UTC)

== 'Location map many' ==
Ba mhaith liom an teimpléad seo a úsáid, le feiceáil ar [[en:Bruiden]]:
:[[en:Template:Location map many]]
Feicim go bhfuil ar a laghad spleáchas amháin ann sa teimpléad:
:[[en:Module:Location map/data/Island of Ireland]]
Sula dtumaim isteach, arbh fhéidir le héinne cabhrú liom é seo a chóipeáil go gawiki? [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 16:54, 30 Meitheamh 2022 (UTC)
* {{Déanta}} :)

Seo dhuit;

{{Location map many |Island of Ireland
|relief=1
|float      = right
| width    = 350
| lat1_deg = 53.545410  
| lon1_deg = -6.177956
| label1   =B. Forgaill Manaich
| lat2_deg = 53.708061
| lon2_deg = -6.633382
| label2   =B. Dá Derga
| lat3_deg =  54.168600  
| lon3_deg =  -8.045783
| label3   = B. Mic Cecht Dá Réo (approx. location)
| lat4_deg = 53.458977 
| lon4_deg = -7.771521
| label4   =B. Dá Choca
| lat5_deg = 52.469353 
| lon5_deg = -6.908936
| label5   = B. Da Thó
| lat6_deg = 54.262002 
| lon6_deg = -5.845051
| label6   = B. Bricriu Nemthenga
|background1 = white
|background2 = white
|background3 = white
|background6 = white
|background4 = white
|background5 = white
|caption=Location of the known ''bruidne'' on a map of [[Ireland]]
|position1 = top
|position2 = left
|position3 = bottom
|position4 = bottom
|position5 = right}}

-- [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 10:34, 1 Iúil 2022 (UTC)
::GRMA, mar is gnách [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 14:23, 1 Iúil 2022 (UTC)

== Messe ocus HusseyBot ==
Fathach fir, [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]].
* Mo bhotúin, tríd is tríd: lastigh, tradisiúin, dearanaí
* Mo roghanna: i nÉirinn, i ndá (leath)
* Idir dhá chomhairle: i n-iarthar / in iarthar, srl.
* Moltaí le plé
** Xxx ab ea é → Xxx ba ea é.
*** Rinne mé iarracht cloí le ceartúcháin neamhchonspóideacha! Scriosfaidh mé &quot;i nÉirinn&quot; agus &quot;i ndá&quot; ón chlár — is Gaeilge go hiomlán intuigthe inghlactha iad. Maidir le &quot;ab/ba ea&quot;, sin ceist chonspóideach! Déarfainnse &quot;ab ea&quot;, agus creidim gurb é sin an leagan a moladh sna leabhair ghramadaí traidisiúnta, cé go dtuigim go bhfuil &quot;ba ea&quot; molta ag lucht an fhoclóra nua Béarla-Gaeilge. Cad é do thuairimse? [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 12:20, 20 Iúil 2022 (UTC)</text>
      <sha1>f3a0y44vvppmt7c96ine8wvdhxuklpl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cathbhadh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85503</id>
    <revision>
      <id>1063468</id>
      <parentid>1061051</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:40:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3376" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba [[draoi|phríomhdhraoi]] agus fáidheadhóir é '''Cathbhadh''' (nó '''Cafadh''', [[Sean-Ghaeilge]] '''Cathbad''') i gcúirt [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir Rí]] sa [[An Rúraíocht|Rúraíocht]].

==Breith Chonchúir==
Tá dhá leagan sna foinsí ar bhreith Chonchúir, agus Cathbhadh ann araon mar chuid de.

Sa chéad leagan, is athair Chonchúir é. Fiafraíonn [[Neasa]], iníon [[Eochaid Sálbuide]] (rí Uladh ag an am céanna), den draoi    céard a mheasann sé mar dhea-thuar an lá úd. Freagraíonn Cathbad, &quot;rí a ghineadh ar bhanríon&quot;. Toisc nach raibh fear ar bith eile i láthair, meallann Neasa Cathbhadh chun na leapa agus gineann sí mac.&lt;ref&gt;{{cite book|author-link=Thomas Kinsella|last=Kinsella |first=Thomas|title=The Táin|publisher= Oxford University Press|date= 1969|page= 3}}&lt;/ref&gt;

Sa dara leagan,&lt;ref name=&quot;stokes&quot;&gt;{{cite journal|editor-link=Whitley Stokes (scholar)|editor-first=Stokes |editor-last=Whitley |url= http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html |title=Tidings of Conchobar son of Ness|journal=[[Ériu (iriseán)|Ériu]]|volume= 2|date= 1908}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;meyer&quot;&gt;{{cite journal|author= [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (1883-1885)|title=Anecdota from the Stowe MS |number= 992|journal=[[Revue Celtique]]|volume= 6 |pages=171–186}}&lt;/ref&gt; is taoiseach cheithearn [[fianna|fhianna]] é Cathbhadh, agus díríonn sé ionsaí ar theach athair altrama Neasa, agus maraítear cách ann. 

Níl ar a chumas ar Eochaid tada a dhéanamh toisc níltear in ann an chóir a leagan ar Chathbhadh. Is ar an gcaoi sin a bhunaíonn Ness a ceithearn fhianna féin chun teacht suas leis. Lá amháin, ámh, agus sí imithe ina haonar chun folcadh, tagann Cathbhadh chuici agus éilíonn sé í mar bhean chéile. Ní raibh an dara rogha aici ach aontú. 

I leagan éigin eile, áfach, ní hé Cathbhadh athair mac Neasa, ach a leannán, an t-[[Ard-Rí na hÉireann|ard-rí]], [[Fachtna Fáthach]]. 

Agus Neasa agus Cathbhadh ag taisteal chun cuairt a thabhairt ar Fhachtna, ar bhruach na habhann úd chuaigh Neasa i dtinneas linbh. Rinne Cathbhadh tairngreacht go mbeadh breithlá a linbh ar chomh lá le hÍosa Chríost,[5] márbh fhéidir léi fanacht go dtí an lá dár gcionn. Shuigh sí ar chloch ar bhruach na habhann, agus ar an lá ina dhiaidh, rugadh Conchúr dí. Thit an leanbh i ndiaidh a mhullaigh isteach san abhainn, ach d'ardaigh Cathbhadh amach é. D'ainmníodh an leanbh as an abhainn.&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Stokes |first=Whitley|author-link=Whitley Stokes (scholar)|title=Tidings of Conchobar mac Nessa|journal=[[Ériu (iriseán)|Ériu]] |volume= 4|date= 1910|pages= 18–38}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author= [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]|title=Anecdota from the Stowe MS. No 992|work=[[Revue Celtique]]|volume= 6|date= 1884|pages= 178–182}}&lt;/ref&gt;

==Fáidh==
Bhí an draoi i láthair ag breith [[Deirdre]] agus thuar sé a cinniúint, ach níor thug Conchúr aird dó.&lt;ref&gt;[http://www.sacred-texts.com/neu/hroi/hroiv1.htm ''Heroic Romances of Ireland'']&lt;/ref&gt; 

Tráth éigin eile, chuala [[Cú Chulainn]] óg ag dul thairis Cathbad ag tuar go mbeadh clú agus cáil shioraí, ag saol gearr, ag éinne a thógadh airm an lá úd. Rith sé ar an dtoirt go Conchúr agus d'iarr sé air go raibh sé ina shaighdiúir.

==Nótaí==
&lt;references /&gt;


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An_Rúraíocht]]</text>
      <sha1>ivrv9o9nwhuawhulgrkjx48g5375uhn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eimhear</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85528</id>
    <revision>
      <id>1063469</id>
      <parentid>1054276</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:41:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tochmharc Eimhire */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5763" xml:space="preserve">[[File:Cuchulainn rebuked by Emer Millar.jpg|thumb|right|240px|''Emer rebuking [[Cú Chulainn]]''. (Tarraingeoireacht 1905 le [[H. R. Millar]].)]]

Sa [[Rúraíocht]], ba í '''Eimhear'''&lt;ref&gt;leaganacha eile: Éimhear, Eimear, Éimear&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Emer'''), iníon [[Forghall Monach|Fhorgall Mhanaigh]] agus bean chéile an laoich, [[Cú Chulainn]].

Dúradh go raibh sé bhua na banúlachta ag Eimhear: áilleacht, guth binn, deafhocail, ciall, cumas obair shnáthaide, agus geanmnaíocht.

==Sna Scéalta==
===''Tochmharc Eimhire''===
{{main|Tochmharc Eimhire}}

Cé gur chuardaigh na h[[Ulaidh]] dóigh is andóigh ar fud na h[[Éire|Éireann]] do bhean chéile a dhiongbháil dó, ní bheadh ag Cú Chulainn ach Eimhear. Tugann sé cuairt uirthi ag tigh Fhorgaill i [[Lusca]], Co. Bhaile Átha Cliath, agus déanann sé suirí léi (''tochmharc''), agus tomhais agus caint fhoghlamtha á roinnt eatarthu. Ghlacfadh Eimhear mar fhear chéile é Cú Chulainn, ach é féin a chruthú lena chuid gníomhartha.

Tá Forgall i gcoinne an chleamhnais, áfach. Tagann sé go hUlaidh faoi bhréagriocht, agus molann sé go rachadh Cú Chulainn go hAlbain go n-oilfí in airm é leis an mbanlaoch cáiliúil [[Scáthach]], ag súil go gcloífeadh an sceimhle é agus go marófaí é. Gabhann Cú Chulainn an dúshlán, agus foghlaimíonn sé gach gur féidir sna cumais chogaidh. Agus é ann, luíonn sé le h[[Aoife]], céile comhraic Scáthaí, agus éiríonn sí torrach.

Idir an dá linn, tairgeann Forgall Eimhear go [[Lughaidh mac Nóis]], rí na [[Mumha|Mumhan]]. Nuair a chloiseann sé go bhfuil sí i ngrá le Cú Chulainn, diúltaíonn Lugaid an cleamhnas.

Tagann Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta, ach diúltaíonn Forgall é, Eimhear a phósadh. Déanann Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, maraíonn sé ceathrar is fiche, fuadaíonn sé Eimhear agus goideann sé taisce Fhorgaill. Titeann Forgall féin chun a bháis ó na rampair. Déanann  comrádaí Fhorgaill, [[Scenn Menn]], iarracht éalú an leannáin a chosc, ach maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair ag cliath éigin. Agus a laochas léirithe,  glacann Eimhear faoi dheireadh é a phósadh.

Bhí cearta an chéad oíche ag [[Conchúr mac Neasa]], rí na nUladh. Bhí imní air roimh fhreagairt Chú Chulainn, ach chaillfeadh sé a cheannas, muna bhfeidhmeoidh. Tagtar air réiteach: luífidh Conchúr le hEimhear ar oíche a pósta, ach luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.

===''Aonéad Eimhire''===
{{main|Searg Chú Chulainn}}

Cé go raibh a lán leannán ag Cú Chulainn, d'fhuailing Eimhear a h''aonéad'' agus é faoi gheis i ngrá le [[Fand]], bean chéile  [[Manannán Mac Lir|Mhanannán Mac Lir]], mar a insítear sa scéal ''[[Searg Chú Chulainn]]''. 

I dtosach báire, tá sé ar intinn aici a hiomaitheoir a mharú, ach nuair a fheiceann sí mórghrá Fhand le Cú Chulainn, socraíonn sí é a ghéilleann dí. Agus an mhóraigeantacht seo feicthe ag Fand, socraíonn sise, corraithe, dul ar ais chuig a fear chéile. Croitheann Manannán a fhailling idir Cú Chulainn agus Fand, chun nach mbuailfidh le chéile iad choíche. Ólann Cú Chulainn agus Eimhear deoch dhraíochta chun dearmad a dhéanamh ar an eachtra.

===''Anbhás Aonmhic Aoife''===
{{main|Anbhás Aonmhic Aoife}}
Nuair a thagann mac Aoife, [[Connla]] go hÉirinn ag lorg a athar, aithníonn Eimhear cé atá ann agus déanann sí iarracht cur ina luí ar Chú Chulainn gan é a mharú, ach saothar in aisce a bhí ann.

==I gcultúr na ndaoine==

===Litríocht===
Is í Eimhear mar phearsa dá dhráma  ''The Only Jealousy of Emer'' le [[William Butler Yeats]].  Is cuid dá shraith cáiliúil Chú Chulainn, an ceann seo cóirithe ón seanscéal den ainm cheana i mbailiúchán &quot;''Cuchulain of Muirthemne''&quot; (1902) le [[Lady Gregory]]. Scríobhadh é le mórthionchar drámaíocht [[Noh]] na Seapáine.   Cuireadh &quot;''Jealousy''&quot; ar an ardán don chéad uair in Amsterdam in 1922, dírithe ag [[Albert van Dalsum]], agus mascanna cruthaithe ag an ndealbhóir [[Hildo Krop]]. Níor cuireadh in Éirinn é go dtí Mí na Bealtaine 1926, leis an &quot;Dublin Drama League&quot; ag [[Amharclann na Mainistreach]].

Tá Eimhear luaite sa dán le Yeats', &quot;''The Secret Rose''&quot;: 
 &quot;... and him
 Who met Fand walking among flaming dew
 By a grey shore where the wind never blew,
 And lost the world and Emer for a kiss&quot;

San úrscéal ''[[Angela's Ashes]]'' le [[Frank McCourt]], deirtear gur &quot;The Greatest Pisser&quot; í Eimhear, sa chaoi gur chuir sí cluain ar Chú Chulainn.  Tá sí luaite chomh maith mar chuid den tsamhlaíocht, bunaithe ar an ''Táin'', i &quot;''The Withering Branch''&quot; le [[Máirtín Ó Cadhain]].

I Mí na Samhna 1943, d'fhoilsigh an file Albanach [[Somhairle MacGill-Eain]] a chéad bailiúchán dánta, darb ainm ''Dàin do Eimhir agus Dàin Eile''.  Is i measc na leabhar is tábhachtaí é, scríofa as Gaeilge na hAlban san 20ú haois.

Is í Eimhear príomhphearsa an úrscéil 2018 le [[David Duchovny]], ''Miss Subways'',  spreagtha ag an miotas.

===Tagairtí eile===
Tá an [[LÉ Emer (P21)]], iarlong an t[[Seirbhís Chabhlaigh na hÉireann]], ainmnithe aisti.

==Tagairtí==

===Príomhfhoinsí===
* [[Tochmharc Eimhire|Tochmarc Emire I]]
* Tochmarc Emire II
* [[Searg Chú Chulainn|Serglige Con Culainn]]

==Naisc sheachtracha==
*[http://www.ucc.ie/celt/published/G301021/index.html Tochmarc Emire la Coinculaind] le fáil ag [[Corpus of Electronic Texts|CELT]]
*[http://www.ucc.ie/celt/published/T301021/index.html The Wooing of Emer] (Béarla)
*[http://www.cornellpress.cornell.edu/cup_detail.taf?ti_id=4191 The Only Jealousy of Emer] (Dráma), Cornell University Press

==Nótaí==
&lt;references /&gt;

{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>8okg3v75p7mejg3od67xpi4spptbkxv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063474</id>
      <parentid>1063469</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:48:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5762" xml:space="preserve">[[File:Cuchulainn rebuked by Emer Millar.jpg|thumb|right|240px|''Emer rebuking [[Cú Chulainn]]''. (Tarraingeoireacht 1905 le [[H. R. Millar]].)]]

Sa [[Rúraíocht]], ba í '''Eimhear'''&lt;ref&gt;leaganacha eile: Éimhear, Eimear, Éimear&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Emer'''), iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Mhanaigh]] agus bean chéile an laoich, [[Cú Chulainn]].

Dúradh go raibh sé bhua na banúlachta ag Eimhear: áilleacht, guth binn, deafhocail, ciall, cumas obair shnáthaide, agus geanmnaíocht.

==Sna Scéalta==
===''Tochmharc Eimhire''===
{{main|Tochmharc Eimhire}}

Cé gur chuardaigh na h[[Ulaidh]] dóigh is andóigh ar fud na h[[Éire|Éireann]] do bhean chéile a dhiongbháil dó, ní bheadh ag Cú Chulainn ach Eimhear. Tugann sé cuairt uirthi ag tigh Fhorgaill i [[Lusca]], Co. Bhaile Átha Cliath, agus déanann sé suirí léi (''tochmharc''), agus tomhais agus caint fhoghlamtha á roinnt eatarthu. Ghlacfadh Eimhear mar fhear chéile é Cú Chulainn, ach é féin a chruthú lena chuid gníomhartha.

Tá Forgall i gcoinne an chleamhnais, áfach. Tagann sé go hUlaidh faoi bhréagriocht, agus molann sé go rachadh Cú Chulainn go hAlbain go n-oilfí in airm é leis an mbanlaoch cáiliúil [[Scáthach]], ag súil go gcloífeadh an sceimhle é agus go marófaí é. Gabhann Cú Chulainn an dúshlán, agus foghlaimíonn sé gach gur féidir sna cumais chogaidh. Agus é ann, luíonn sé le h[[Aoife]], céile comhraic Scáthaí, agus éiríonn sí torrach.

Idir an dá linn, tairgeann Forgall Eimhear go [[Lughaidh mac Nóis]], rí na [[Mumha|Mumhan]]. Nuair a chloiseann sé go bhfuil sí i ngrá le Cú Chulainn, diúltaíonn Lugaid an cleamhnas.

Tagann Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta, ach diúltaíonn Forgall é, Eimhear a phósadh. Déanann Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, maraíonn sé ceathrar is fiche, fuadaíonn sé Eimhear agus goideann sé taisce Fhorgaill. Titeann Forgall féin chun a bháis ó na rampair. Déanann  comrádaí Fhorgaill, [[Scenn Menn]], iarracht éalú an leannáin a chosc, ach maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair ag cliath éigin. Agus a laochas léirithe,  glacann Eimhear faoi dheireadh é a phósadh.

Bhí cearta an chéad oíche ag [[Conchúr mac Neasa]], rí na nUladh. Bhí imní air roimh fhreagairt Chú Chulainn, ach chaillfeadh sé a cheannas, muna bhfeidhmeoidh. Tagtar air réiteach: luífidh Conchúr le hEimhear ar oíche a pósta, ach luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.

===''Aonéad Eimhire''===
{{main|Searg Chú Chulainn}}

Cé go raibh a lán leannán ag Cú Chulainn, d'fhuailing Eimhear a h''aonéad'' agus é faoi gheis i ngrá le [[Fand]], bean chéile  [[Manannán Mac Lir|Mhanannán Mac Lir]], mar a insítear sa scéal ''[[Searg Chú Chulainn]]''. 

I dtosach báire, tá sé ar intinn aici a hiomaitheoir a mharú, ach nuair a fheiceann sí mórghrá Fhand le Cú Chulainn, socraíonn sí é a ghéilleann dí. Agus an mhóraigeantacht seo feicthe ag Fand, socraíonn sise, corraithe, dul ar ais chuig a fear chéile. Croitheann Manannán a fhailling idir Cú Chulainn agus Fand, chun nach mbuailfidh le chéile iad choíche. Ólann Cú Chulainn agus Eimhear deoch dhraíochta chun dearmad a dhéanamh ar an eachtra.

===''Anbhás Aonmhic Aoife''===
{{main|Anbhás Aonmhic Aoife}}
Nuair a thagann mac Aoife, [[Connla]] go hÉirinn ag lorg a athar, aithníonn Eimhear cé atá ann agus déanann sí iarracht cur ina luí ar Chú Chulainn gan é a mharú, ach saothar in aisce a bhí ann.

==I gcultúr na ndaoine==

===Litríocht===
Is í Eimhear mar phearsa dá dhráma  ''The Only Jealousy of Emer'' le [[William Butler Yeats]].  Is cuid dá shraith cáiliúil Chú Chulainn, an ceann seo cóirithe ón seanscéal den ainm cheana i mbailiúchán &quot;''Cuchulain of Muirthemne''&quot; (1902) le [[Lady Gregory]]. Scríobhadh é le mórthionchar drámaíocht [[Noh]] na Seapáine.   Cuireadh &quot;''Jealousy''&quot; ar an ardán don chéad uair in Amsterdam in 1922, dírithe ag [[Albert van Dalsum]], agus mascanna cruthaithe ag an ndealbhóir [[Hildo Krop]]. Níor cuireadh in Éirinn é go dtí Mí na Bealtaine 1926, leis an &quot;Dublin Drama League&quot; ag [[Amharclann na Mainistreach]].

Tá Eimhear luaite sa dán le Yeats', &quot;''The Secret Rose''&quot;: 
 &quot;... and him
 Who met Fand walking among flaming dew
 By a grey shore where the wind never blew,
 And lost the world and Emer for a kiss&quot;

San úrscéal ''[[Angela's Ashes]]'' le [[Frank McCourt]], deirtear gur &quot;The Greatest Pisser&quot; í Eimhear, sa chaoi gur chuir sí cluain ar Chú Chulainn.  Tá sí luaite chomh maith mar chuid den tsamhlaíocht, bunaithe ar an ''Táin'', i &quot;''The Withering Branch''&quot; le [[Máirtín Ó Cadhain]].

I Mí na Samhna 1943, d'fhoilsigh an file Albanach [[Somhairle MacGill-Eain]] a chéad bailiúchán dánta, darb ainm ''Dàin do Eimhir agus Dàin Eile''.  Is i measc na leabhar is tábhachtaí é, scríofa as Gaeilge na hAlban san 20ú haois.

Is í Eimhear príomhphearsa an úrscéil 2018 le [[David Duchovny]], ''Miss Subways'',  spreagtha ag an miotas.

===Tagairtí eile===
Tá an [[LÉ Emer (P21)]], iarlong an t[[Seirbhís Chabhlaigh na hÉireann]], ainmnithe aisti.

==Tagairtí==

===Príomhfhoinsí===
* [[Tochmharc Eimhire|Tochmarc Emire I]]
* Tochmarc Emire II
* [[Searg Chú Chulainn|Serglige Con Culainn]]

==Naisc sheachtracha==
*[http://www.ucc.ie/celt/published/G301021/index.html Tochmarc Emire la Coinculaind] le fáil ag [[Corpus of Electronic Texts|CELT]]
*[http://www.ucc.ie/celt/published/T301021/index.html The Wooing of Emer] (Béarla)
*[http://www.cornellpress.cornell.edu/cup_detail.taf?ti_id=4191 The Only Jealousy of Emer] (Dráma), Cornell University Press

==Nótaí==
&lt;references /&gt;

{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>rh0czmlgr1ku02m7piobhz3z5hhvzsl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>The Field (scannán)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85532</id>
    <revision>
      <id>1063271</id>
      <parentid>1062161</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:39:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14010" xml:space="preserve">
{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}
Rinne an scannán sa bhliain 1990 I gConamara, Co. Gaillimh. Tá an scannán seo scríofa agus stiúrtha ag Jim Sheridan le [[Richard Harris]], [[John Hurt]], [[Sean Bean]], [[Brenda Fricker]] agus Tom Berenger pairteach in san scannán mar aistoirí. Tagann an scannán seo ón drama a scríobh [[John B. Keane]] i 1965. Bhí leabhair scríofa faoin drama chomh maith agus úsáideann siad é ar feadh an Ardteist. Thosaigh siad an scannán I 1930 I Ciarraí ach bhí an méid is mó den scannán dírithe in san Gaillimh. 

==Plota==
&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Field (film)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Field_(film)&amp;oldid=1002232185|journal=Wikipedia|date=2021-01-23|language=en}}&lt;/ref&gt;Is feirmeoir é Bull McCabe agus chuireann sé asal marbh i loch a bhfuil in aice láimhe. Ní raibh an asal seo, asal Bull McCabe. Tagann sé ar áis go dtí Bull McCabe go raibh sé a mhac Tadhg a mharaigh an asal. Dúirt Tadhg go raibh an asal ar dtalamh na McCabes agus go raibh sé ag chuir isteach ar. Bhí an úinéir den asal an míshásta faoin bás agus dúirt se le Bull McCabe go chosnódh an bás seo ‘airgead fola’. 

Is scannán an difriúil é ‘The Field’. Tá sé bunaithe ar saol Bull McCabe agus an talamh a bhfuil aige agus a bhí sé ag tabhairt aire do ar feadh blianta. Baineann an talamh go dtí baintreach agus ar tar éis a fear céile a bheith marbh ar feadh 10 mbliana chuireann sí an talamh suas ar an mhargadh le díol go dtí an poiblí gan é a tabhairt díreach go dtí na McCabes. Tar éis é seo a cloisteáil bíonn buile ar Bull McCabe. Nuair a faigheann sé amach go bhfuil duine Meiriceánach ag iarraidh an talamh, déanann Bull McCabe gach uile rud a bhfuil sé in ann a dhéanamh gan an talamh a thabhairt go dtí Peter, an Meiriceánach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.boxofficemojo.com/release/rl1548977665/weekend/|teideal=The Field|work=Box Office Mojo|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;

Gan eolais ar bith ag Bull McCabe, bhí a mhac Tadhg ag tabhairt am uafásach don baintreach agus shíl sí go raibh an athar taobh thiar de. Cheap sí go raibh sé ag tabhairt an am uafásach dí chun an talamh a díol go dtí an chlann. Nuair a chuala Bull Mccabe go raibh an talamh ag dul suas ar an margadh ar díol, téann sé síos go dtí an teach tábhairne ag rá nach raibh aon duine chun tairiscint a dhéanamh ar mar ba é a talamh agus bhí sé chun é a cheannach. 

Bíonn amhras leanúnach ag Bull McCabe faoi cumas Tadhg a bheith in ann aire a thabhairt don réimse nuair a bhfuil am Bull suas. Fuair a mac níos sine (Seamie) bás nuair a bhí sé 13, thóg sé a shaol féin. Cuireann McCabe an milleán ar féin faoi bás Seamie, tosc gur dúirt sé leis nach bhféadfadh an réimse tacú ach le teaghlach amháin agus go mbeadh ar Tadhg dul ar imirce nuair a bhfuil sé níos sine. Ní bíonn McCabe agus a bean chéile ag caint anois agus níor caint siad ón 18 mbliana a bhfuil tar éis imiithe thart ó bhás Seamie. 

Tagann Peadar go dtí an sráidbhaile, áit ina bhfuil sinsearach aige. Tá plean aige chun gléasra nua agus bóithre nua a thógáil in san ceantar agus lárnach chun an plean sin a chur I gcrích. Ag an margadh, cuireann Peadar tairiscint de 80 punt ar an réimse, 30 punt níos mó ná an méid airgead a bhfuil ag Bull. Tá an baintreach ag feachaint ar an troid faoin réimse agus de réir sin, deireann sí leis an beirt acu go mbeadh margadh nua amarach leis an praghas ag tosú ag 100 punt. 
Bhí a fhios ag Bull nach raibh sé in ann níos mó airgead a tabhairt go dtí an baintreach ná Peadar. De réir seo, d’imigh Bull McCabe síos chun caint le Peadar faoin réimse. Faigheann Bull McCabe amach faoi na rudaí a raibh Tadhg ag déanamh go dtí an baintreach, go díreach faigheann sé réidh leis ón gcruinniú. Tar éis le Tadhg an cruinniú a fhágáil thosaíonn Bull McCabe ag insint faoi an grá a bhfuil aige don réimse. Tá go leor rudaí a tharla ar an réimse a fanann leis, mar shampla bás a mháthair a tharla nuair a bhí sí ag iarraidh sábháil roinnt bannaí féir. 

Ach níl Peadar sasta a phleananna a thabhairt suas. Togann Bull McCabe agus Tadhg sean amháin eile chun caint le Peter in aice leis an eas a cheannaigh sé, oíche roimh an dara margadh. Bíonn troid mór ag Tadhg agus Peter faoin réimse agus nuair nach féidir le Tadhg an bhuachaint a fháil, déanann McCabe idirghabháil agus buaileann sé an bheirt acu. Chuireann sé Peter chun bás agus de bharr é seo bíonn briseadh síos meabhrach aige.  Tosnaíonn sé ag smaoineamh faoi a mhac Seamie. 
Go tobann ritheann Tadhg as go dtí an cailín a bhfuil sé i ngrá le. Is taistealaí í. Deireann sé léi gur mharaigh sé Peadar. Níl Bull McCabe in ann é féin a thabhairt go dtí an dara margadh, ach téann a chara Bird O’Donnell dó agus faigheann sé an réimse ar feadh 101 punt, gan freasúra. 

Tar éis é seo go léir, feiceann buachaill an t-asal marbh sa loch. Tugtar craein isteach chun é a aisghabháil. Ag an am céanna tagann Tadhg abhaile chun an scéal a insint dó, go raibh sé ag ag imeacht le hiníon an taistealaí agus níor theastaigh an réimse uaidh riamh. Tagann an sagart chun ceisteanna a chur ar Bull faoi chorp Pheadair. De réir a mhac a bheith imithe thar lear agus chorp Peadar faighte, téann McCabe as a mheabhair agus seolann sé a eallach I dtreo na haille. Cuireann Bird O’Donnell eolais chuig Tadhg go bhfuil a athair tar éis dul as a meabhair. Tagann Tadhg ar ais chun stop a chuir leis ach chuireann an tread eallach é thar imeall na haille agus faigheann sé bás. Níos measa fós le brón, déanann McCabe iarracht na dtonnta a thiomáint ar ais óna mhac a bhfuil marbh. Tá máthair Tadhg agus iníon an taistealaí ag suí ar bharr na haille ag caoineadh.

==Aisteoirí==
* [[Richard Harris]] mar ‘Bull’ McCabe
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0001321/bio|teideal=Richard Harris|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Ricard Harris ar an gcéad lá de mí Deireadh Fómhair i Luimneach. Teaghlach feirmeoireachta ab ea a theaghlach agus bhí ocht deartháireacha agus deirfiúracha aige. D'fhreastail sé ar Coláiste an Chorráin, scoil jesuit, agus d'imir sé rugbaí go leibhéal ard. Nuair a gortaíodh é féin agus ní raibh sé in ann imirt arís, thit sé i ngrá leis an aisteoireacht. Fuair sé bás ar an 25 Deireadh Fómhair 2002 i Londain, bhí sé 72 bliana d'aois. 
* Tom Berenger mar Peadar – An Meiriceánach ‘Yank’
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0000297/bio|teideal=Tom Berenger|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Tom Berenger i Chicago, Meiriceá ar an 31 Bealtaine 1949. ainmní Oscar agus buaiteoir Ghradam Golden Globe agus Gradam Emmy, ardaíodh é i dteaghlach Caitliceach de shliocht na hÉireann. D’fhreastail Tom ar Ollscoil Missouri chun staidéar a dhéanamh ar iriseoireacht. 
* [[Sean Bean]] mar Tadhg McCabe
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0000293/bio|teideal=Sean Bean|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Bhí Sean Bean mar chuid den raidió, amharclann, teilifís agus scannáin ó na ochtóidí. D’oibrigh sé dá athair sular shocraigh sé a bheith ina aisteoir. Tá sé ina chónaí i Londain anois lena chlann, tá trí iníonacha aige Lorna, Molly agus Evie. Chomh maith leis sin tá grá ollmhór aige ar feadh an foireann sacar Sheffield United FC, an áit ina rugadh é.
* Frances Tomelty mar Baintreach
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0866626/bio|teideal=Frances Tomelty|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Frances Tomelty ar an 6 Deireadh Fómhair 1948 i mBéal Feirste, i dTuaisceart na Éireann. Bhí sí pósta le Sting agus bhí dhá pháiste acu.
* [[Brenda Fricker]] mar Maggie McCabe
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0002084/bio|teideal=Brenda Fricker|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Is aisteoir as Baile Átha Cliath í Brenda Fricker. Fuair sí taithí iontach nuair a raibh sí ag an Amharclann Náisiúnta, an Royal Shakespeare Company, agus an Court Theatre Company sa Bhreatain Mhór. 
* [[John Hurt]] mar ‘The Bird’ O’Donnell
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0000457/bio|teideal=John Hurt|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Juhn Hurt ar an 25 Eanáir 1940, i Shirebrook, Sasanna. Ba é stráidbhaile mianadóireacht guail Shirebrook. Thosaigh John le ealaín ar scoil sular aistrigh sé a ghrá chuig aisteoireachta. Fuair John bás trí lá ina dhiaidh a 77 breathlá ar an 25 Eanáir 2017 de bharr ailse. 
* Ruth McCabe mar Thinker Woman
* Joan Sheehy mar an dara Thinker Woman
* Jenny Conroy mar Katie – Thinker Girl
* Jer O’Leary mar Athair an Thinker Girl
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0641596/bio|teideal=Jer O'Leary|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Jer O'Leary in Éirinn. Bhí sé posadh le Eithne O'Brien agus bhí triúr páistí acu. Fuair sé bás ar an 26 Nollaig 2018. 
* Sean McGinley mar Athair Chris Doran 
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0569336/bio|teideal=Sean McGinley|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Sean McGinley i 1956 i Gaoth Dobhair, Dún na nGall. Is aisteoir agus scríbhneoir é. Tá sé pósta le Marie Mullen ó 1990 agus ta dhá pháistí acu. 
* Malachy McCourt mar Sáirsint
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0566663/|teideal=Malachy McCourt|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Malachy McCourt ar an 20 Meán Fómhair 1931 i Brooklyn, Nua-Eabhrac ach tógadh é i Luimneach. Theip sé ar gach uile ábhar ar scoil seachas Béarla. D'fhill sé ar Meiriceá i 1952 agus thosaigh sé ag obair láithreach. Tar éis tamall thosaigh sé ag aisteoireacht agus fuair se post sa raidió. Bhí a thaispeántas an 'tumultous' agus dúirt daoine go raibh náire ar mhuintir na hÉireann faoi. 
* Frank McDonald agus [[Brendan Gleeson]] mar Quarrymen
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0322407/bio|teideal=Brendan Gleeson|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Brendan Gleeson i mBaile Átha Cliath 1955. Bhí gra mór aige ar feadh an staidéir in san seomra ranga agus taobh amuigh den seomra ranga chomh maith. Tar éis scoil, glac sé páirt i 'Dublin Shakespere Festival' agus tar éis a bheith páirteach ansin, dúirt an stiúrthóir leis dul chuig Londain go dtí na scoileanna drámaíochta. 
* Agus bhí Tommy Walsh ann mar aisteoir breise

==An Dráma== 
&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Field (play)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Field_(play)&amp;oldid=988197826|journal=Wikipedia|date=2020-11-11|language=en}}&lt;/ref&gt;Taispeánadh an dráma don chéad uair i 1965 san Olympia Theatre i mBaile Átha Cliath. D'imir Ray McAnaly mar Bull McCabe in san dráma agus Eamon Keane mar 'The Bird' O'Donnell. D’fhoilsigh Mercier Press an dráma don chéad uair i 1966. Cúpla bliain ina dhiaidh sin i 1987 bhí athrucáin beaga déanta chuig an scéal-líne. 

&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/irish-news/the-murder-that-inspired-keanes-the-field-37914918.html|teideal=The murder that inspired Keane's 'The Field'|language=en|work=independent|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Bhí an dráma bunaithe faoi Moss Moore, feirmeoir i Co. Ciarraí. Bhí tríd beag faoi fál teorann le Dan Foley. Ba é comharsa and cara Moss é Dan ach de réir an tríd beag seo bhí siad ag dul chuig ná cúirte. Nuair a maraíodh Moore roimh an triail bhí Foley amhras uimhir a haon. Bhí go leor faoin dúnmharú seo in san mbaile mar is annamh a bhí dúnmharuithe ann. 

Bhí corp Moss Moore ar iarraidh ar feadh 10 lá sula bhfuarthas é. Fuarthas é in aice le sruthchúrsa beag i lár na háite. D’éirigh Foley as an dúnmharú agus fós go dtí an lá seo níl a fhios ag aon duine cé a rinne é.

==Athbhreithnithe==
Bhí go leor athbhreithnithe déanta faoin scannán seo. Tá go leor dóibh iontach maith ach ag an am céanna tá cúpla dóibh go dona. Tá dhá shampla thíos, céann amháin dóibh go maith agus an céanna eile go dona.

===Rotten Tomatoes===
Thug Rotten tomatoes 43% don scannán seo ó athbhreithnithe de 14 daoine. Chun an fhírinne a rá athbhreithnithe mícothrom I mo thuairim féin ach sin mar a tá ar rotten tomatoes. Tugann daoine éagsúla a smaointe faoin scannán agus de bhar ná smaointe go léir sin faigheann an scannán athbhreithniú. 
Thug Chuck Rudolph ó Matinee Magazine scór 2/5 don scannán I 2002. Dúirt sé go raibh loiceadh ag Jim Sheridan leis an scannán agus go raibh ionad ar nach raibh Richard Harris in ann cloím an scéal. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Field (1990)|url=https://www.rottentomatoes.com/m/1034131-field|language=en}}&lt;/ref&gt;

===IMDb===
Bhí ná athbhreithnithe ar IMDb an difriúil o Rotten Tomatoes. Tá 55 athbhreithniú ar an suíomh seo agus go leor dóibh dearfach ach ag an am céanna tá roinnt diúltach ann chomh maith. 
Scríobh raymond_chandler faoi cé chomh iontach is a raibh Richard Harris in san scannán agus thug sé scór 9/10 go dtí an scannán. An chéad line in san athbhreithniú dúirt Chandler ‘dá mbeadh suim agat san aisteoireacht, féach ar an scannán seo. Bá é taispeántas Richard Harris in san scannán seo chomh maith is a fhaigheann sé.’ &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Field (1990) - IMDb|url=http://www.imdb.com/title/tt0099566/reviews}}&lt;/ref&gt;

==Damhachtainí==
Fuair Richard Harris ainmniúcháin ó Academy Award agus Golden Globe ar feadh a taispeántais in san scannán. 

I 1996, thug An Post aitheantas go dtí an scannán nuair a chuir siad pictiúr ón scannán ar an 32p stampa leis na aisteorí Harris, Bean agus Hurt air. 

Thuill an scannán £1,168,613 ón Ríocht Aontaithe féin. Níl aon eolais faoin méid airgead a fuair siad ó Éirinn agus gach tír eile.

==Tagairtí==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>d66xixnqzpqnllt7uiogw32gxnpffa3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063298</id>
      <parentid>1063271</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:44:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14011" xml:space="preserve">
{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}
Rinne an scannán sa bhliain 1990 I gConamara, Co. Gaillimh. Tá an scannán seo scríofa agus stiúrtha ag Jim Sheridan le [[Richard Harris]], [[John Hurt]], [[Sean Bean]], [[Brenda Fricker]] agus Tom Berenger páirteach in san scannán mar aistoirí. Tagann an scannán seo ón drama a scríobh [[John B. Keane]] i 1965. Bhí leabhair scríofa faoin drama chomh maith agus úsáideann siad é ar feadh an Ardteist. Thosaigh siad an scannán I 1930 I Ciarraí ach bhí an méid is mó den scannán dírithe in san Gaillimh. 

==Plota==
&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Field (film)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Field_(film)&amp;oldid=1002232185|journal=Wikipedia|date=2021-01-23|language=en}}&lt;/ref&gt;Is feirmeoir é Bull McCabe agus chuireann sé asal marbh i loch a bhfuil in aice láimhe. Ní raibh an asal seo, asal Bull McCabe. Tagann sé ar áis go dtí Bull McCabe go raibh sé a mhac Tadhg a mharaigh an asal. Dúirt Tadhg go raibh an asal ar dtalamh na McCabes agus go raibh sé ag chuir isteach ar. Bhí an úinéir den asal an míshásta faoin bás agus dúirt se le Bull McCabe go chosnódh an bás seo ‘airgead fola’. 

Is scannán an difriúil é ‘The Field’. Tá sé bunaithe ar saol Bull McCabe agus an talamh a bhfuil aige agus a bhí sé ag tabhairt aire do ar feadh blianta. Baineann an talamh go dtí baintreach agus ar tar éis a fear céile a bheith marbh ar feadh 10 mbliana chuireann sí an talamh suas ar an mhargadh le díol go dtí an poiblí gan é a tabhairt díreach go dtí na McCabes. Tar éis é seo a cloisteáil bíonn buile ar Bull McCabe. Nuair a faigheann sé amach go bhfuil duine Meiriceánach ag iarraidh an talamh, déanann Bull McCabe gach uile rud a bhfuil sé in ann a dhéanamh gan an talamh a thabhairt go dtí Peter, an Meiriceánach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.boxofficemojo.com/release/rl1548977665/weekend/|teideal=The Field|work=Box Office Mojo|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;

Gan eolais ar bith ag Bull McCabe, bhí a mhac Tadhg ag tabhairt am uafásach don baintreach agus shíl sí go raibh an athar taobh thiar de. Cheap sí go raibh sé ag tabhairt an am uafásach dí chun an talamh a díol go dtí an chlann. Nuair a chuala Bull Mccabe go raibh an talamh ag dul suas ar an margadh ar díol, téann sé síos go dtí an teach tábhairne ag rá nach raibh aon duine chun tairiscint a dhéanamh ar mar ba é a talamh agus bhí sé chun é a cheannach. 

Bíonn amhras leanúnach ag Bull McCabe faoi cumas Tadhg a bheith in ann aire a thabhairt don réimse nuair a bhfuil am Bull suas. Fuair a mac níos sine (Seamie) bás nuair a bhí sé 13, thóg sé a shaol féin. Cuireann McCabe an milleán ar féin faoi bás Seamie, tosc gur dúirt sé leis nach bhféadfadh an réimse tacú ach le teaghlach amháin agus go mbeadh ar Tadhg dul ar imirce nuair a bhfuil sé níos sine. Ní bíonn McCabe agus a bean chéile ag caint anois agus níor caint siad ón 18 mbliana a bhfuil tar éis imiithe thart ó bhás Seamie. 

Tagann Peadar go dtí an sráidbhaile, áit ina bhfuil sinsearach aige. Tá plean aige chun gléasra nua agus bóithre nua a thógáil in san ceantar agus lárnach chun an plean sin a chur I gcrích. Ag an margadh, cuireann Peadar tairiscint de 80 punt ar an réimse, 30 punt níos mó ná an méid airgead a bhfuil ag Bull. Tá an baintreach ag feachaint ar an troid faoin réimse agus de réir sin, deireann sí leis an beirt acu go mbeadh margadh nua amarach leis an praghas ag tosú ag 100 punt. 
Bhí a fhios ag Bull nach raibh sé in ann níos mó airgead a tabhairt go dtí an baintreach ná Peadar. De réir seo, d’imigh Bull McCabe síos chun caint le Peadar faoin réimse. Faigheann Bull McCabe amach faoi na rudaí a raibh Tadhg ag déanamh go dtí an baintreach, go díreach faigheann sé réidh leis ón gcruinniú. Tar éis le Tadhg an cruinniú a fhágáil thosaíonn Bull McCabe ag insint faoi an grá a bhfuil aige don réimse. Tá go leor rudaí a tharla ar an réimse a fanann leis, mar shampla bás a mháthair a tharla nuair a bhí sí ag iarraidh sábháil roinnt bannaí féir. 

Ach níl Peadar sasta a phleananna a thabhairt suas. Togann Bull McCabe agus Tadhg sean amháin eile chun caint le Peter in aice leis an eas a cheannaigh sé, oíche roimh an dara margadh. Bíonn troid mór ag Tadhg agus Peter faoin réimse agus nuair nach féidir le Tadhg an bhuachaint a fháil, déanann McCabe idirghabháil agus buaileann sé an bheirt acu. Chuireann sé Peter chun bás agus de bharr é seo bíonn briseadh síos meabhrach aige.  Tosnaíonn sé ag smaoineamh faoi a mhac Seamie. 
Go tobann ritheann Tadhg as go dtí an cailín a bhfuil sé i ngrá le. Is taistealaí í. Deireann sé léi gur mharaigh sé Peadar. Níl Bull McCabe in ann é féin a thabhairt go dtí an dara margadh, ach téann a chara Bird O’Donnell dó agus faigheann sé an réimse ar feadh 101 punt, gan freasúra. 

Tar éis é seo go léir, feiceann buachaill an t-asal marbh sa loch. Tugtar craein isteach chun é a aisghabháil. Ag an am céanna tagann Tadhg abhaile chun an scéal a insint dó, go raibh sé ag ag imeacht le hiníon an taistealaí agus níor theastaigh an réimse uaidh riamh. Tagann an sagart chun ceisteanna a chur ar Bull faoi chorp Pheadair. De réir a mhac a bheith imithe thar lear agus chorp Peadar faighte, téann McCabe as a mheabhair agus seolann sé a eallach I dtreo na haille. Cuireann Bird O’Donnell eolais chuig Tadhg go bhfuil a athair tar éis dul as a meabhair. Tagann Tadhg ar ais chun stop a chuir leis ach chuireann an tread eallach é thar imeall na haille agus faigheann sé bás. Níos measa fós le brón, déanann McCabe iarracht na dtonnta a thiomáint ar ais óna mhac a bhfuil marbh. Tá máthair Tadhg agus iníon an taistealaí ag suí ar bharr na haille ag caoineadh.

==Aisteoirí==
* [[Richard Harris]] mar ‘Bull’ McCabe
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0001321/bio|teideal=Richard Harris|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Ricard Harris ar an gcéad lá de mí Deireadh Fómhair i Luimneach. Teaghlach feirmeoireachta ab ea a theaghlach agus bhí ocht deartháireacha agus deirfiúracha aige. D'fhreastail sé ar Coláiste an Chorráin, scoil jesuit, agus d'imir sé rugbaí go leibhéal ard. Nuair a gortaíodh é féin agus ní raibh sé in ann imirt arís, thit sé i ngrá leis an aisteoireacht. Fuair sé bás ar an 25 Deireadh Fómhair 2002 i Londain, bhí sé 72 bliana d'aois. 
* Tom Berenger mar Peadar – An Meiriceánach ‘Yank’
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0000297/bio|teideal=Tom Berenger|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Tom Berenger i Chicago, Meiriceá ar an 31 Bealtaine 1949. ainmní Oscar agus buaiteoir Ghradam Golden Globe agus Gradam Emmy, ardaíodh é i dteaghlach Caitliceach de shliocht na hÉireann. D’fhreastail Tom ar Ollscoil Missouri chun staidéar a dhéanamh ar iriseoireacht. 
* [[Sean Bean]] mar Tadhg McCabe
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0000293/bio|teideal=Sean Bean|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Bhí Sean Bean mar chuid den raidió, amharclann, teilifís agus scannáin ó na ochtóidí. D’oibrigh sé dá athair sular shocraigh sé a bheith ina aisteoir. Tá sé ina chónaí i Londain anois lena chlann, tá trí iníonacha aige Lorna, Molly agus Evie. Chomh maith leis sin tá grá ollmhór aige ar feadh an foireann sacar Sheffield United FC, an áit ina rugadh é.
* Frances Tomelty mar Baintreach
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0866626/bio|teideal=Frances Tomelty|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Frances Tomelty ar an 6 Deireadh Fómhair 1948 i mBéal Feirste, i dTuaisceart na Éireann. Bhí sí pósta le Sting agus bhí dhá pháiste acu.
* [[Brenda Fricker]] mar Maggie McCabe
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0002084/bio|teideal=Brenda Fricker|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Is aisteoir as Baile Átha Cliath í Brenda Fricker. Fuair sí taithí iontach nuair a raibh sí ag an Amharclann Náisiúnta, an Royal Shakespeare Company, agus an Court Theatre Company sa Bhreatain Mhór. 
* [[John Hurt]] mar ‘The Bird’ O’Donnell
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0000457/bio|teideal=John Hurt|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Juhn Hurt ar an 25 Eanáir 1940, i Shirebrook, Sasanna. Ba é stráidbhaile mianadóireacht guail Shirebrook. Thosaigh John le ealaín ar scoil sular aistrigh sé a ghrá chuig aisteoireachta. Fuair John bás trí lá ina dhiaidh a 77 breathlá ar an 25 Eanáir 2017 de bharr ailse. 
* Ruth McCabe mar Thinker Woman
* Joan Sheehy mar an dara Thinker Woman
* Jenny Conroy mar Katie – Thinker Girl
* Jer O’Leary mar Athair an Thinker Girl
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0641596/bio|teideal=Jer O'Leary|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Jer O'Leary in Éirinn. Bhí sé posadh le Eithne O'Brien agus bhí triúr páistí acu. Fuair sé bás ar an 26 Nollaig 2018. 
* Sean McGinley mar Athair Chris Doran 
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0569336/bio|teideal=Sean McGinley|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Sean McGinley i 1956 i Gaoth Dobhair, Dún na nGall. Is aisteoir agus scríbhneoir é. Tá sé pósta le Marie Mullen ó 1990 agus ta dhá pháistí acu. 
* Malachy McCourt mar Sáirsint
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0566663/|teideal=Malachy McCourt|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Malachy McCourt ar an 20 Meán Fómhair 1931 i Brooklyn, Nua-Eabhrac ach tógadh é i Luimneach. Theip sé ar gach uile ábhar ar scoil seachas Béarla. D'fhill sé ar Meiriceá i 1952 agus thosaigh sé ag obair láithreach. Tar éis tamall thosaigh sé ag aisteoireacht agus fuair se post sa raidió. Bhí a thaispeántas an 'tumultous' agus dúirt daoine go raibh náire ar mhuintir na hÉireann faoi. 
* Frank McDonald agus [[Brendan Gleeson]] mar Quarrymen
  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.imdb.com/name/nm0322407/bio|teideal=Brendan Gleeson|work=IMDb|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Rugadh Brendan Gleeson i mBaile Átha Cliath 1955. Bhí gra mór aige ar feadh an staidéir in san seomra ranga agus taobh amuigh den seomra ranga chomh maith. Tar éis scoil, glac sé páirt i 'Dublin Shakespere Festival' agus tar éis a bheith páirteach ansin, dúirt an stiúrthóir leis dul chuig Londain go dtí na scoileanna drámaíochta. 
* Agus bhí Tommy Walsh ann mar aisteoir breise

==An Dráma== 
&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Field (play)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Field_(play)&amp;oldid=988197826|journal=Wikipedia|date=2020-11-11|language=en}}&lt;/ref&gt;Taispeánadh an dráma don chéad uair i 1965 san Olympia Theatre i mBaile Átha Cliath. D'imir Ray McAnaly mar Bull McCabe in san dráma agus Eamon Keane mar 'The Bird' O'Donnell. D’fhoilsigh Mercier Press an dráma don chéad uair i 1966. Cúpla bliain ina dhiaidh sin i 1987 bhí athrucáin beaga déanta chuig an scéal-líne. 

&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/irish-news/the-murder-that-inspired-keanes-the-field-37914918.html|teideal=The murder that inspired Keane's 'The Field'|language=en|work=independent|dátarochtana=2021-02-15}}&lt;/ref&gt;Bhí an dráma bunaithe faoi Moss Moore, feirmeoir i Co. Ciarraí. Bhí tríd beag faoi fál teorann le Dan Foley. Ba é comharsa and cara Moss é Dan ach de réir an tríd beag seo bhí siad ag dul chuig ná cúirte. Nuair a maraíodh Moore roimh an triail bhí Foley amhras uimhir a haon. Bhí go leor faoin dúnmharú seo in san mbaile mar is annamh a bhí dúnmharuithe ann. 

Bhí corp Moss Moore ar iarraidh ar feadh 10 lá sula bhfuarthas é. Fuarthas é in aice le sruthchúrsa beag i lár na háite. D’éirigh Foley as an dúnmharú agus fós go dtí an lá seo níl a fhios ag aon duine cé a rinne é.

==Athbhreithnithe==
Bhí go leor athbhreithnithe déanta faoin scannán seo. Tá go leor dóibh iontach maith ach ag an am céanna tá cúpla dóibh go dona. Tá dhá shampla thíos, céann amháin dóibh go maith agus an céanna eile go dona.

===Rotten Tomatoes===
Thug Rotten tomatoes 43% don scannán seo ó athbhreithnithe de 14 daoine. Chun an fhírinne a rá athbhreithnithe mícothrom I mo thuairim féin ach sin mar a tá ar rotten tomatoes. Tugann daoine éagsúla a smaointe faoin scannán agus de bhar ná smaointe go léir sin faigheann an scannán athbhreithniú. 
Thug Chuck Rudolph ó Matinee Magazine scór 2/5 don scannán I 2002. Dúirt sé go raibh loiceadh ag Jim Sheridan leis an scannán agus go raibh ionad ar nach raibh Richard Harris in ann cloím an scéal. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Field (1990)|url=https://www.rottentomatoes.com/m/1034131-field|language=en}}&lt;/ref&gt;

===IMDb===
Bhí ná athbhreithnithe ar IMDb an difriúil o Rotten Tomatoes. Tá 55 athbhreithniú ar an suíomh seo agus go leor dóibh dearfach ach ag an am céanna tá roinnt diúltach ann chomh maith. 
Scríobh raymond_chandler faoi cé chomh iontach is a raibh Richard Harris in san scannán agus thug sé scór 9/10 go dtí an scannán. An chéad line in san athbhreithniú dúirt Chandler ‘dá mbeadh suim agat san aisteoireacht, féach ar an scannán seo. Bá é taispeántas Richard Harris in san scannán seo chomh maith is a fhaigheann sé.’ &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Field (1990) - IMDb|url=http://www.imdb.com/title/tt0099566/reviews}}&lt;/ref&gt;

==Damhachtainí==
Fuair Richard Harris ainmniúcháin ó Academy Award agus Golden Globe ar feadh a taispeántais in san scannán. 

I 1996, thug An Post aitheantas go dtí an scannán nuair a chuir siad pictiúr ón scannán ar an 32p stampa leis na aisteorí Harris, Bean agus Hurt air. 

Thuill an scannán £1,168,613 ón Ríocht Aontaithe féin. Níl aon eolais faoin méid airgead a fuair siad ó Éirinn agus gach tír eile.

==Tagairtí==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>lpbj65bq4dowjmjqwlntsyxwobom2cz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Féidhlimidh Mac Daill</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85548</id>
    <revision>
      <id>1063470</id>
      <parentid>1061066</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:43:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="443" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[An Rúraíocht|Rúraíocht]], b'athair [[Deirdre|Dheirdre]] é '''Feidhlimidh Mac Daill''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Feidlimid mac Daill''').

Ba bhard é i gcúirt an rí, [[Conchúr mac Neasa]].  Ar lá breithe Dheirdre, rinne príomhdhraoi an rí, [[Cathbhadh]], a thuismeá cinniúnach fúithi.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Feidhlimidh Mac Daill}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>2m8hpvcrwuk51iwzdw0tcbi7zwj5555</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tochmharc Eimhire</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85551</id>
    <revision>
      <id>1063471</id>
      <parentid>1061292</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:43:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11058" xml:space="preserve">Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann.

Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag  iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]].

I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní.

==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne==
Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].&lt;ref name=Toner&gt;Toner, &quot;The Transmission of ''Tochmarc Emire''&quot;.&lt;/ref&gt; 

Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.&lt;ref&gt;Meyer, &quot;The oldest version of ''Tochmarc Emire''&quot;.&lt;/ref&gt; 

Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é.

# Athleagan níos luaite:
#* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh.
# Athleagain níos déanaí:
#* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh.
#* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán.
#* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán.
#* [[23 N 10]] (''olim'' Betham 145): p 21-24 &amp; 113–124 &amp; 11–12 &amp; 25–26 &amp; 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Royal Irish Academy|RIA]]). Iomlán.
#* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: p 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. 
#* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire.
# Foinsí eile
#* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''.

==Achoimre==
Agus é óg, bhí Cú Chulainn chomh hálainn sin go raibh imní ar fhir na hUladh, gan bean aige féin, go ngoidfeadh sé a mná chéile agus go n-éigneodh a n-iníonacha.  Cuardaíonn siad dóigh is andóigh ar fud na hÉireann chun bean oiriúnach a fháil dó, ach ní bheadh aige ach [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]].  Tá Forgall i gcoinne an chleamhnais, ámh.  Molann sé gur gá Cú Chulainn dul i mbun teagasc arm leis an mbanlaoch cáiliúil [[Scáthach]] na h[[Alba|Alban]], ag súil go maródh é i rith na déine.  Glacann Cú Chulainn an dúshlán.  Idir an dá linn, tairgeann Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chloiseann seisean go bhfuil sí i ngrá le Cú Chulainn, diúltaíonn sé a lámh.

Oileann Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh, ina measc an [[Ga Boilg]], sleá colgach millteanach a chaitear leis an gcos, agus gur gá go gearrtar as an té gur buaileadh.  Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a théann ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. 

Le linn a chuairte ann, caithfidh Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla.  Tá aithne ag Scáthach ar laochas Aoife, agus buaileann imní í faoi shaol Chú Chulainn dá bharr.  Tugann sí deoch chodlata dó chun é a chosaint. Tá Chú Chulainn chomh tréan sin, ámh, go ndúisíonn sé tar éis uair a chloig.  Téann sé i mbun troide, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair.  Tá siad beirt ar aon chumas, ach mearaíonn Cú Chulainn í, ag glaoch go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léi ar dhomhan) tar éis titim  thar aill.  Fuaraíonn sé í, ach ar faobhar an chlaímh, impíonn sí go ndéana trócaire uirthi.  Socraíonn sé gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go n-éirí sí as an gcogaíocht le Scáthach, agus go mbeire sí mac ar a shon.

Agus Aoife torrach, tagann Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta, ach diúltaíonn Forgall fós é Eimhear a phósadh. Déanann Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, maraíonn sé ceathrar is fiche fear, fuadaíonn sé Eimhear agus goideann sé taisce Fhorgaill.  Titeann Forgall féin chun a bháis ó na rampair.  Déanann [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach maraíonn Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair.  Agus a laochas léirithe, glacann Eimhear faoi dheireadh é a phósadh.

Tá ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr Mac Neasa]], rí na nUladh. Tá imní air roimh fhreagairt Chú Chulainn, ach chaillfeadh sé a cheannas, muna bhfeidhmeoidh.  Tagtar air réiteach: luífidh Conchúr le hEimhear ar oíche a pósta, ach luífidh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.&lt;ref&gt;[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39&lt;/ref&gt;

==Scéalta gaolmhara==
{{main|Anbhás Aonmhic Aoife}}

Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 39–45&lt;/ref&gt;

{{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}}

I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhal. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann.

Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.&lt;ref&gt;[[Carl Marstrander]] (eag. &amp; aistr.), &quot;The Deaths of Lugaid and Derbforgaill&quot;, ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18&lt;/ref&gt;

{{main|Táin Bó Cúailnge}}

Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 129, 168f.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==

===''Tochmarc Emire'': editions and translations===
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). &quot;The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512.
* Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512.
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). &quot;Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT]
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. 
* Thurneysen, Rudolf (ed.). &quot;''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT]
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), &quot;Wooing of Emer&quot;, ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307.
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive]
* [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff.
*Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). &quot;La courtise d'Emer, Version A.&quot; ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French)
* d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French)
* Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian)

==Foinsí tánaisteacha==
* {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}}

==Thuilleadh le léamh==
* Baudiš, J. &quot;On Tochmarc Emere.&quot; ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]].
* Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980.
* Findon, Joanne. &quot;Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''.&quot; ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst &amp; Boston, 2003, ll. 47–61.
* Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997.
* Findon, Joanne. &quot;A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife.&quot; ''Ulidia'', ll. 139-48.
* Ó Concheanainn, T. &quot;Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre.&quot; ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94.
* O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2.
* Oskamp, H.P.A. &quot;Notes on the history of Lebor na hUidre.&quot; ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7.
* Sayers, William. &quot;Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54.
* Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. &quot;Zu ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524.
* Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>btgpqzhvfjrgjwafhaa3u72bstzhay0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063472</id>
      <parentid>1063471</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:45:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11076" xml:space="preserve">Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann.

Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag  iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]].

I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní.

==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne==
Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].&lt;ref name=Toner&gt;Toner, &quot;The Transmission of ''Tochmarc Emire''&quot;.&lt;/ref&gt; 

Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.&lt;ref&gt;Meyer, &quot;The oldest version of ''Tochmarc Emire''&quot;.&lt;/ref&gt; 

Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é.

# Athleagan níos luaite:
#* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh.
# Athleagain níos déanaí:
#* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh.
#* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán.
#* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán.
#* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 &amp; 113–124 &amp; 11–12 &amp; 25–26 &amp; 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán.
#* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. 
#* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire.
# Foinsí eile
#* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''.

==Achoimre==
Agus é óg, bhí Cú Chulainn chomh hálainn sin go raibh imní ar fhir na hUladh, gan bean aige féin, go ngoidfeadh sé a mná chéile agus go n-éigneodh a n-iníonacha.  Cuardaíonn siad dóigh is andóigh ar fud na hÉireann chun bean oiriúnach a fháil dó, ach ní bheadh aige ach [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]].  Tá Forgall i gcoinne an chleamhnais, ámh.  Molann sé gur gá Cú Chulainn dul i mbun teagasc arm leis an mbanlaoch cáiliúil [[Scáthach]] na h[[Alba|Alban]], ag súil go maródh é i rith na déine.  Glacann Cú Chulainn an dúshlán.  Idir an dá linn, tairgeann Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chloiseann seisean go bhfuil sí i ngrá le Cú Chulainn, diúltaíonn sé a lámh.

Oileann Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh, ina measc an [[Ga Boilg]], sleá colgach millteanach a chaitear leis an gcos, agus gur gá go gearrtar as an té gur buaileadh.  Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a théann ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. 

Le linn a chuairte ann, caithfidh Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla.  Tá aithne ag Scáthach ar laochas Aoife, agus buaileann imní í faoi shaol Chú Chulainn dá bharr.  Tugann sí deoch chodlata dó chun é a chosaint. Tá Chú Chulainn chomh tréan sin, ámh, go ndúisíonn sé tar éis uair a chloig.  Téann sé i mbun troide, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair.  Tá siad beirt ar aon chumas, ach mearaíonn Cú Chulainn í, ag glaoch go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léi ar dhomhan) tar éis titim  thar aill.  Fuaraíonn sé í, ach ar faobhar an chlaímh, impíonn sí go ndéana trócaire uirthi.  Socraíonn sé gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go n-éirí sí as an gcogaíocht le Scáthach, agus go mbeire sí mac ar a shon.

Agus Aoife torrach, tagann Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta, ach diúltaíonn Forgall fós é Eimhear a phósadh. Déanann Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, maraíonn sé ceathrar is fiche fear, fuadaíonn sé Eimhear agus goideann sé taisce Fhorgaill.  Titeann Forgall féin chun a bháis ó na rampair.  Déanann [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach maraíonn Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair.  Agus a laochas léirithe, glacann Eimhear faoi dheireadh é a phósadh.

Tá ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr Mac Neasa]], rí na nUladh. Tá imní air roimh fhreagairt Chú Chulainn, ach chaillfeadh sé a cheannas, muna bhfeidhmeoidh.  Tagtar air réiteach: luífidh Conchúr le hEimhear ar oíche a pósta, ach luífidh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.&lt;ref&gt;[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39&lt;/ref&gt;

==Scéalta gaolmhara==
{{main|Anbhás Aonmhic Aoife}}

Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 39–45&lt;/ref&gt;

{{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}}

I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhal. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann.

Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.&lt;ref&gt;[[Carl Marstrander]] (eag. &amp; aistr.), &quot;The Deaths of Lugaid and Derbforgaill&quot;, ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18&lt;/ref&gt;

{{main|Táin Bó Cúailnge}}

Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 129, 168f.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==

===''Tochmarc Emire'': editions and translations===
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). &quot;The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512.
* Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512.
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). &quot;Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT]
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. 
* Thurneysen, Rudolf (ed.). &quot;''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT]
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), &quot;Wooing of Emer&quot;, ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307.
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive]
* [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff.
*Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). &quot;La courtise d'Emer, Version A.&quot; ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French)
* d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French)
* Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian)

==Foinsí tánaisteacha==
* {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}}

==Thuilleadh le léamh==
* Baudiš, J. &quot;On Tochmarc Emere.&quot; ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]].
* Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980.
* Findon, Joanne. &quot;Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''.&quot; ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst &amp; Boston, 2003, ll. 47–61.
* Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997.
* Findon, Joanne. &quot;A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife.&quot; ''Ulidia'', ll. 139-48.
* Ó Concheanainn, T. &quot;Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre.&quot; ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94.
* O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2.
* Oskamp, H.P.A. &quot;Notes on the history of Lebor na hUidre.&quot; ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7.
* Sayers, William. &quot;Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54.
* Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. &quot;Zu ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524.
* Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>gsxjs95b39ksnlk8puiube8e6sozygd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063473</id>
      <parentid>1063472</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:47:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimre */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11076" xml:space="preserve">Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann.

Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag  iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]].

I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní.

==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne==
Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].&lt;ref name=Toner&gt;Toner, &quot;The Transmission of ''Tochmarc Emire''&quot;.&lt;/ref&gt; 

Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.&lt;ref&gt;Meyer, &quot;The oldest version of ''Tochmarc Emire''&quot;.&lt;/ref&gt; 

Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é.

# Athleagan níos luaite:
#* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh.
# Athleagain níos déanaí:
#* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh.
#* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán.
#* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán.
#* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 &amp; 113–124 &amp; 11–12 &amp; 25–26 &amp; 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán.
#* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. 
#* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire.
# Foinsí eile
#* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''.

==Achoimre==
Agus é óg, bhí Cú Chulainn chomh hálainn sin go raibh imní ar fhir na hUladh, gan bean aige féin, go ngoidfeadh sé a mná chéile agus go n-éigneodh a n-iníonacha.  Cuardaíonn siad dóigh is andóigh ar fud na hÉireann chun bean oiriúnach a fháil dó, ach ní bheadh aige ach [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]].  Tá Forgall i gcoinne an chleamhnais, ámh.  Molann sé gur gá Cú Chulainn dul i mbun teagasc arm leis an mbanlaoch cáiliúil [[Scáthach]] na h[[Alba|Alban]], ag súil go maródh é i rith na déine.  Glacann Cú Chulainn an dúshlán.  Idir an dá linn, tairgeann Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chloiseann seisean go bhfuil sí i ngrá le Cú Chulainn, diúltaíonn sé a lámh.

Oileann Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá colgach millteanach a chaitear leis an gcos, agus gur gá go gearrtar as an té gur buaileadh.  Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a théann ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. 

Le linn a chuairte ann, caithfidh Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla.  Tá aithne ag Scáthach ar laochas Aoife, agus buaileann imní í faoi shaol Chú Chulainn dá bharr.  Tugann sí deoch chodlata dó chun é a chosaint. Tá Chú Chulainn chomh tréan sin, ámh, go ndúisíonn sé tar éis uair a chloig.  Téann sé i mbun troide, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair.  Tá siad beirt ar aon chumas, ach mearaíonn Cú Chulainn í, ag glaoch go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léi ar dhomhan) tar éis titim  thar aill.  Fuaraíonn sé í, ach ar faobhar an chlaímh, impíonn sí go ndéana trócaire uirthi.  Socraíonn sé gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go n-éirí sí as an gcogaíocht le Scáthach, agus go mbeire sí mac ar a shon.

Agus Aoife torrach, tagann Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta, ach diúltaíonn Forgall fós é Eimhear a phósadh. Déanann Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, maraíonn sé ceathrar is fiche fear, fuadaíonn sé Eimhear agus goideann sé taisce Fhorgaill.  Titeann Forgall féin chun a bháis ó na rampair.  Déanann [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach maraíonn Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair.  Agus a laochas léirithe, glacann Eimhear faoi dheireadh é a phósadh.

Tá ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí na nUladh. Tá imní air roimh fhreagairt Chú Chulainn, ach chaillfeadh sé a cheannas, muna bhfeidhmeoidh.  Tagtar air réiteach: luífidh Conchúr le hEimhear ar oíche a pósta, ach luífidh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.&lt;ref&gt;[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39&lt;/ref&gt;

==Scéalta gaolmhara==
{{main|Anbhás Aonmhic Aoife}}

Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 39–45&lt;/ref&gt;

{{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}}

I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhal. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann.

Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.&lt;ref&gt;[[Carl Marstrander]] (eag. &amp; aistr.), &quot;The Deaths of Lugaid and Derbforgaill&quot;, ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18&lt;/ref&gt;

{{main|Táin Bó Cúailnge}}

Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 129, 168f.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==

===''Tochmarc Emire'': editions and translations===
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). &quot;The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512.
* Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512.
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). &quot;Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT]
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. 
* Thurneysen, Rudolf (ed.). &quot;''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT]
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), &quot;Wooing of Emer&quot;, ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307.
* [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive]
* [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff.
*Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). &quot;La courtise d'Emer, Version A.&quot; ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French)
* d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French)
* Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian)

==Foinsí tánaisteacha==
* {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}}

==Thuilleadh le léamh==
* Baudiš, J. &quot;On Tochmarc Emere.&quot; ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]].
* Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980.
* Findon, Joanne. &quot;Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''.&quot; ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst &amp; Boston, 2003, ll. 47–61.
* Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997.
* Findon, Joanne. &quot;A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife.&quot; ''Ulidia'', ll. 139-48.
* Ó Concheanainn, T. &quot;Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre.&quot; ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94.
* O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2.
* Oskamp, H.P.A. &quot;Notes on the history of Lebor na hUidre.&quot; ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7.
* Sayers, William. &quot;Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54.
* Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. &quot;Zu ''Tochmarc Emire''.&quot; ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524.
* Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>py6babt9ubqla83vue13x83n2lzluxz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neasa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85554</id>
    <revision>
      <id>1063475</id>
      <parentid>1061047</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:50:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4393" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], ba bhanfhlaith Uladh í '''Neasa''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Ness''') agus máthair [[Conchúr mac Neasa]]. Ba é [[Eochaidh Sálbhuí]], rí Uladh, a hathair.

==Neasa agus Cathbhadh==
Tógadh Neasa le beirt aithreacha altrama déag.&lt;ref name=&quot;stokes&quot; /&gt; Ar dtús, glaodh  ''Assa'' (&quot;séimh, mín&quot;) uirthi,
mar ba chúis áthais é, í a altramú.

Ba thaoiseach cheithearn fhianna é [[Cathbhadh]], príomhdhraoi an Rí Uladh, agus dhírigh sé ionsaí ar theach athair altrama Neasa, agus maraíodh cách ann.  Ní raibh ar a chumas ar Eochaid tada a dhéanamh toisc nach rabhthas in ann an chóir a leagan ar Chathbhadh. Is ar an gcaoi sin a bhunaigh Ness a ceithearn fhianna féin chun teacht suas leis. De bharr sin, tugadh an leasainm ''Ní&amp;#8209;hassa'', nó  Ness / Neasa, dí.

==Giniúint Chonchúir==
De réir leagan amháin den scéal, d'fhiafraigh Neasa de Chathbhadh céard a bhí ann an lá úd mar dhea-thuar.  Thug seisean mar fhreagra gur lá maith é chun rí a ghineadh.  Ós rud é nach raibh fear ar bith eile i láthair, mheall sí Cathbhadh chun na leapa, agus gineadh Conchúr.&lt;ref&gt;Thomas Kinsella, ''The Táin'', 1969, lch. 3&lt;/ref&gt;

I leaganacha eile,&lt;ref name=&quot;stokes&quot;&gt;[[Whitley Stokes]] (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar2.html &quot;Tidings of Conchobar son of Ness&quot;]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;meyer&quot;&gt;''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 2, 1908; [[Kuno Meyer]], &quot;Anecdota from the Stowe MS No 992&quot;, ''[[Revue Celtique]]'' 6, 1883-1885, ll. 171–186&lt;/ref&gt; agus Neasa imithe ina haonar chun folcadh, tháinig Cathbhadh chuici agus d'éiligh sé í mar bhean chéile.  Ní raibh an dara rogha aici ach toiliú.

I leagan eile, áfach, níorbh é Cathbhadh athair mac Neasa, ach a leannán, an t-[[Ard-Rí na hÉireann|ard-rí]], [[Fachtna Fáthach]].

Tá scéal eile ann: oíche amháin agus tart ar Chathbhadh, thug Neasa deoch ón abhainn dó.  Chonaic sé dhá phéist ar snámh ann, ámh, mar sin chuir sé ar Neasa í a ól.  Cé go séantar é go sainiúil sa scéal gurbh é seo a rinneadh torrach dí, is minic é sna seanscéalta go gintear daoine tábhachtacha nuair a ólann a máithreacha ainmhí beag i ndeoch éigin.

==Breith Chonchúir==
Thug Eochaid don lánúin roinnt tailte i g[[Críoch Rois]],&lt;ref&gt;cuid de chontaethe an [[Contae Lú|Lú]], an [[Muineachán|Mhuineacháin]] agus na [[An Mhí|Mí]] an lae inniu&lt;/ref&gt; in aice leis an abhainn Chonchúr.

Agus Neasa agus Cathbhadh ag taisteal chun cuairt a thabhairt ar Fhachtna, ar bhruach na habhann úd chuaigh Neasa i dtinneas linbh. Rinne Cathbhadh tairngreacht go mbeadh breithlá a linbh ar chomh lá le hÍosa Chríost,&lt;ref&gt;''a christian era interpolation, surely''&lt;/ref&gt; márbh fhéidir léi fanacht go dtí an lá dár gcionn. Shuigh sí ar chloch ar bhruach na habhann, agus ar an lá ina dhiaidh, rugadh Conchúr dí. Thit an leanbh i ndiaidh a mhullaigh isteach san abhainn, ach d'ardaigh Cathbhadh amach é. D'ainmníodh an leanbh as an abhainn. 

Rinne Cathbhadh tairngreacht faoi chlú agus cháil a mbeadh in ann do Chonchúr sa todhchaí.  Rinne sé trácht ar mar &quot;mo mhac agus mo gharmhac (ua)&quot;, a thabhairt le fios gurbh athair Neasa é Cathbhadh, agus gur rugadh Conchúr de chiorrú coil eatarthu.

==Pósadh Neasa le Fearghus==
Agus Conchúr seacht mbliana d'aois, bhí [[Fergus mac Róich]] ina rí Uladh, agus thit sé i ngrá le Neasa. 

Thoiligh sí é a phósadh ar choinníoll amháin – go dtugadh sé suas a choróin do Conchúr ar feadh bliana, ionas go mbeadh a mhic ina mic rí. Chuaigh Fearghus i gcomhairle lena hiarlaí, agus dúirt siad leis nach mbeadh ach ainm rí ar an mbuachaill, mar sin d'aontaigh sé. 

Agus a mháthair á chomhairliú, ámh, d'éirigh le Conchúr na hUlaidh a thabhairt ar a thaobh, ag riar is ag roinnt maoine, bótháinte, agus deontas. Ag deireadh na bliana, choisc na hUlaidh Fearghus ar theacht ar ais, agus choinnigh Conchúr an ríogacht.&lt;ref name=&quot;stokes&quot; /&gt;

==Clann Neasa==
De réir roinnt traidisiúnta, máthair [[Cormac Cond Longas|Chormac Conn Longais]] ab ea Neasa de chiorrú coil le Conchúr, ach de réir eile, mac Chlothru, bhean chéile Chonchúir, ab ea Cormac.&lt;ref&gt;Joseph O'Neill, &quot;Cath Boinde&quot;, ''Ériu'' 2, 1905, ll. 173–185&lt;/ref&gt;  Ba mháthair í Neasa freisin de dheirfiúreacha Chonchúir, [[Deichtine]] agus [[Findchóem]].

==Nótaí==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>jinmsarbp8mjcqauv7ngve7x88spiuq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sualdamh Mac Róich</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85555</id>
    <redirect title="Súaltam mac Róich" />
    <revision>
      <id>1063526</id>
      <parentid>1061070</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:30:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3366" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Image:Sualtam.jpg|thumb|200px|Leanann cloigeann Shualdaimh ag screadaíl foláirimh. Léarscáil le [[Stephen Reid (ealaíontóir)|Stephen Reid]], as ''Myths and Legends of the Celtic Race'',  (T. W. Rolleston, 1911)]]

Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Sualdamh mac Róich''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Súaltam&lt;ref&gt;leaganacha eile: '''Súaltaim''', Súaldam, Súaldaim, Súaltach&lt;/ref&gt; mac Róich''') athair saolta [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Ba í [[Deichtine]], deifiúr [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], a bhean chéile, agus [[Fergus mac Róich]] a dheartháir.

==Tuismíocht Chú Chulainn==
Is doiléir é tuismíocht Chú Chulainn, nó Séadanda mar a ainmníodh é ag a bhreith.  

I leagan amháin, bhí Deichtine ina máthair altrama do mhac [[Lú]], ach d'éirigh an leanbh tinn agus d'éag sé.  D'éirigh sí torrach ansin le Lú, a dúirt léi an t-ainm Séadanda a thabhairt don leanbh.  Bhí sí geallta le pósadh do Sualdamh, ámh, agus chur sí deireadh leis an toircheas. Phós sí Sualdamh and rug sí leanbh leis, agus Séadanda an t-ainm a thug sí dó.&lt;ref&gt;A. G. Van Hamel (ed), ''Compert Con Culainn and Other Stories'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1978, ll. 3-8&lt;/ref&gt; 

I leagan eile, d'imigh Deichtine gan tásc gan tuairisc ó [[Eamhain Mhacha]].  Threoraigh ealta draíochta éan na hUaisle Uladh go tigh éigin, áit a chuir Lú fáilte romhaibh.  D'inis sé dóibh go raibh a bhean chéile ar tí leanbh a shaolú.  Fuair na hUlaidh amach gurbh í Deichtine an bhean agus Séadanda a mac.&lt;ref&gt;[[Tom Peete Cross]] &amp; Clark Harris Slover (eds), ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936 (athchlóite ag Barnes &amp; Noble, 1996), ll. 134-136&lt;/ref&gt; Tógadh é le Sualdamh agus Deichtine ina mbaile ar [[Mhachaire Mhuirtheimhne]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1402169.aspx Muirtheimhne] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae Lú]].&lt;ref&gt;[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Dolmen/Oxford University Press, 1969, lch. 76&lt;/ref&gt;

==Táin Bó Cúailnge==
Agus Cú Chulainn 17 mbliana d'aois, thosaigh banríon Chonnacht [[Méabh]] ionsaí ar Ulaidh, an ''[[Táin Bó Cúailnge]]''.

Bhí Cú Chulainn and Sualdamh ag faire na teorann ag [[Crosa Caoil]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/1414645?s=Crosa%20Caoil Crosa Caoil] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae na Mí]].  Agus Cú Chulainn ag déanamh a dhíchil moill a chur ar ionsaí an airm, chuaigh Sualdam chun Conchúr a fhógairt.  De bharr fáthanna gan mhíniú, bhain sé míonna ar leith chun teacht in Emhain Mhacha.  Réab sé isteach agus scairt sé go raibh fir á marú, mná á bhfuadach agus bólacht á gcreachadh, agus gurbh ar [[Ailill mac Máta]], Rí Chonnacht, an chúis.  Tugadh neamhaird dó, áfach, toisc gur theip ar chomhghnás a leanúínt - níor ceadaíodh d'éinne labhairt roimh an rí, agus níor ceadaíodh don rí labhairt roimh a thrúir draoithe - agus bhí Conchúr agus a dhraoithe d'aon guth go gcuire chun báis é.  Rith Sualdamh amach, ach thit sé i gcoinne fhleasc faobhraithe a scéithe, agus dícheannaigh sé é féin.  Iompraíodh an cheann ar a sciath isteach, ag scairteadh fós a scéal.  I ndeireadh na dála, spreagadh Conchúr chun gnímh agus chruinnigh sé a arm chun catha.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 68-70, 218-219&lt;/ref&gt;

==Nótaí==
&lt;references /&gt;


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>mfnfdyh15ggusrqpmbvlsgsychce0rx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063535</id>
      <parentid>1063526</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:48:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Ag malartú: → Súaltam mac Róich</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Súaltam mac Róich]]</text>
      <sha1>d97ka5d2wclgc9jsjv41kp8ebajcgo6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Deichtine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85556</id>
    <revision>
      <id>1063476</id>
      <parentid>1061045</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:51:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2378" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], ba í '''Deichtine''' nó '''Deichtire'''
deirfiúr [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] agus máthair [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. [[Sualdamh mac Róich]] ba ea a fear chéile, ach b'fhéidir gurbh é fíorathair Chú Chulainn ná [[Lugh]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]].

==Leagan 1==
Sa leagan seo, is carbadóir Chonchúir í. 

Nuair a tháinig ealta éan anuas ar [[Eamhain Mhacha]] tráth agus d'ith an féar, shocraigh fir na n[[Uladh]] iad a sheilg.  Le titim na hoíche, agus é ag cur sneachta, d'aimsigh siad teach chun foscadh, Chuir fear óg agus a bhean chéile, agus í dtinneas clainne, fáilte romhaibh le bia agus deoch. Thug sise mac wife an saol, mar an gcéanna le láir lasmuigh a thug dhá shearrach. Ag éirí arís ar mhaidin, d'aithnigh na hUlaidh  [[Brú na Bóinne]] an áit. Bhí an teach agus na tuistí imithe, ach d'fhanadh an leanbh agus na searraigh siar. Thóg Deichtine took buachaill mar mhac altrama, ach, a bhaile arís ag Eamhaim, ach bhuaileadh tinn é d'éag sé.

Níos faide anonn, agus Deichtine ag ól dí, léim péist bheag isteach ina béal. Thit a chodladh uirthi, agus thaispeáin [[Lugh]] é féin di chun a insint léi go raibh a theachsa é an oíche úd, agus go raibh sí ag iompar a pháiste. Bhí na hUlaidh ag labhairt i gcogar gur mhac Chonchúir a bhí ann, ach mar sin féin, gheall seisean Deichtine le [[Sualdamh Mac Róich]]. Ar oíche a bainise, agus náire uirthi bheith torrach ar son fir eile, bhasc sí an leanbh ina broinn agus rinneadh maighdean di arís. Ansin chuaigh sí a chodladh lena fear chéile, d'éirigh sí torrach, agus thug sí mac ar an saol, Cú Chulainn.

==Leagan 2==
I leagan eile, d'imigh Deichtine gan tásc ó Eamhain Mhacha, agus ba í an bhean chéile a bhí i dtinneas clainne, agus a thug Cú Chullainn ar an saol.

==Teaghlach Dheichtine==
Ba í [[Maga]] nic Aengus Óg máthair Deichtine, agus ba é [[Cathbhadh]] Draoi a hathair. Is í Finchoem í deirfiúr.

&lt;!-- bog to Finnchaom: mother of Conall the Victorius, and the mother of Naoise and his brothers. Conall was a bitter enemy of his maternal uncles, Anluan and Cet mac Maga. Cet protected the pregnant Finchoem until she gave birth even though it was prophesized that Conall would be his slayer.--&gt;


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>qzip76gg1bf2037wsu3iqzqbwykvh5t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063527</id>
      <parentid>1063476</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:31:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2398" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], ba í '''Deichtine''' nó '''Deichtire'''
deirfiúr [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] agus máthair [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. [[Súaltam mac Róich|Sualdamh mac Róigh]] ba ea a fear chéile, ach b'fhéidir gurbh é fíorathair Chú Chulainn ná [[Lugh]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]].

==Leagan 1==
Sa leagan seo, is carbadóir Chonchúir í. 

Nuair a tháinig ealta éan anuas ar [[Eamhain Mhacha]] tráth agus d'ith an féar, shocraigh fir na n[[Uladh]] iad a sheilg.  Le titim na hoíche, agus é ag cur sneachta, d'aimsigh siad teach chun foscadh, Chuir fear óg agus a bhean chéile, agus í dtinneas clainne, fáilte romhaibh le bia agus deoch. Thug sise mac wife an saol, mar an gcéanna le láir lasmuigh a thug dhá shearrach. Ag éirí arís ar mhaidin, d'aithnigh na hUlaidh  [[Brú na Bóinne]] an áit. Bhí an teach agus na tuistí imithe, ach d'fhanadh an leanbh agus na searraigh siar. Thóg Deichtine took buachaill mar mhac altrama, ach, a bhaile arís ag Eamhaim, ach bhuaileadh tinn é d'éag sé.

Níos faide anonn, agus Deichtine ag ól dí, léim péist bheag isteach ina béal. Thit a chodladh uirthi, agus thaispeáin [[Lugh]] é féin di chun a insint léi go raibh a theachsa é an oíche úd, agus go raibh sí ag iompar a pháiste. Bhí na hUlaidh ag labhairt i gcogar gur mhac Chonchúir a bhí ann, ach mar sin féin, gheall seisean Deichtine le [[Sualdamh Mac Róich]]. Ar oíche a bainise, agus náire uirthi bheith torrach ar son fir eile, bhasc sí an leanbh ina broinn agus rinneadh maighdean di arís. Ansin chuaigh sí a chodladh lena fear chéile, d'éirigh sí torrach, agus thug sí mac ar an saol, Cú Chulainn.

==Leagan 2==
I leagan eile, d'imigh Deichtine gan tásc ó Eamhain Mhacha, agus ba í an bhean chéile a bhí i dtinneas clainne, agus a thug Cú Chullainn ar an saol.

==Teaghlach Dheichtine==
Ba í [[Maga]] nic Aengus Óg máthair Deichtine, agus ba é [[Cathbhadh]] Draoi a hathair. Is í Finchoem í deirfiúr.

&lt;!-- bog to Finnchaom: mother of Conall the Victorius, and the mother of Naoise and his brothers. Conall was a bitter enemy of his maternal uncles, Anluan and Cet mac Maga. Cet protected the pregnant Finchoem until she gave birth even though it was prophesized that Conall would be his slayer.--&gt;


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>1ylrvhfpkdw4dnciqdtt8wz53s5mwaa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063537</id>
      <parentid>1063527</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:53:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Leagan 1 */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2418" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], ba í '''Deichtine''' nó '''Deichtire'''
deirfiúr [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] agus máthair [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. [[Súaltam mac Róich|Sualdamh mac Róigh]] ba ea a fear chéile, ach b'fhéidir gurbh é fíorathair Chú Chulainn ná [[Lugh]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]].

==Leagan 1==
Sa leagan seo, is carbadóir Chonchúir í. 

Nuair a tháinig ealta éan anuas ar [[Eamhain Mhacha]] tráth agus d'ith an féar, shocraigh fir na n[[Uladh]] iad a sheilg.  Le titim na hoíche, agus é ag cur sneachta, d'aimsigh siad teach chun foscadh, Chuir fear óg agus a bhean chéile, agus í dtinneas clainne, fáilte romhaibh le bia agus deoch. Thug sise mac wife an saol, mar an gcéanna le láir lasmuigh a thug dhá shearrach. Ag éirí arís ar mhaidin, d'aithnigh na hUlaidh  [[Brú na Bóinne]] an áit. Bhí an teach agus na tuistí imithe, ach d'fhanadh an leanbh agus na searraigh siar. Thóg Deichtine took buachaill mar mhac altrama, ach, a bhaile arís ag Eamhaim, ach bhuaileadh tinn é d'éag sé.

Níos faide anonn, agus Deichtine ag ól dí, léim péist bheag isteach ina béal. Thit a chodladh uirthi, agus thaispeáin [[Lugh]] é féin di chun a insint léi go raibh a theachsa é an oíche úd, agus go raibh sí ag iompar a pháiste. Bhí na hUlaidh ag labhairt i gcogar gur mhac Chonchúir a bhí ann, ach mar sin féin, gheall seisean Deichtine le [[Súaltam mac Róich|Sualdamh mac Róich]]. Ar oíche a bainise, agus náire uirthi bheith torrach ar son fir eile, bhasc sí an leanbh ina broinn agus rinneadh maighdean di arís. Ansin chuaigh sí a chodladh lena fear chéile, d'éirigh sí torrach, agus thug sí mac ar an saol, Cú Chulainn.

==Leagan 2==
I leagan eile, d'imigh Deichtine gan tásc ó Eamhain Mhacha, agus ba í an bhean chéile a bhí i dtinneas clainne, agus a thug Cú Chullainn ar an saol.

==Teaghlach Dheichtine==
Ba í [[Maga]] nic Aengus Óg máthair Deichtine, agus ba é [[Cathbhadh]] Draoi a hathair. Is í Finchoem í deirfiúr.

&lt;!-- bog to Finnchaom: mother of Conall the Victorius, and the mother of Naoise and his brothers. Conall was a bitter enemy of his maternal uncles, Anluan and Cet mac Maga. Cet protected the pregnant Finchoem until she gave birth even though it was prophesized that Conall would be his slayer.--&gt;


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>hjx22zw0cckjx2bfxzud0avi1n9djmo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Súaltam mac Róich</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85567</id>
    <revision>
      <id>1063534</id>
      <parentid>900249</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:46:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Ag malartú: Súaltam mac Róich← Sualdamh Mac Róich</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3366" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Image:Sualtam.jpg|thumb|200px|Leanann cloigeann Shualdaimh ag screadaíl foláirimh. Léarscáil le [[Stephen Reid (ealaíontóir)|Stephen Reid]], as ''Myths and Legends of the Celtic Race'',  (T. W. Rolleston, 1911)]]

Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Sualdamh mac Róich''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Súaltam&lt;ref&gt;leaganacha eile: '''Súaltaim''', Súaldam, Súaldaim, Súaltach&lt;/ref&gt; mac Róich''') athair saolta [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Ba í [[Deichtine]], deifiúr [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], a bhean chéile, agus [[Fergus mac Róich]] a dheartháir.

==Tuismíocht Chú Chulainn==
Is doiléir é tuismíocht Chú Chulainn, nó Séadanda mar a ainmníodh é ag a bhreith.  

I leagan amháin, bhí Deichtine ina máthair altrama do mhac [[Lú]], ach d'éirigh an leanbh tinn agus d'éag sé.  D'éirigh sí torrach ansin le Lú, a dúirt léi an t-ainm Séadanda a thabhairt don leanbh.  Bhí sí geallta le pósadh do Sualdamh, ámh, agus chur sí deireadh leis an toircheas. Phós sí Sualdamh and rug sí leanbh leis, agus Séadanda an t-ainm a thug sí dó.&lt;ref&gt;A. G. Van Hamel (ed), ''Compert Con Culainn and Other Stories'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1978, ll. 3-8&lt;/ref&gt; 

I leagan eile, d'imigh Deichtine gan tásc gan tuairisc ó [[Eamhain Mhacha]].  Threoraigh ealta draíochta éan na hUaisle Uladh go tigh éigin, áit a chuir Lú fáilte romhaibh.  D'inis sé dóibh go raibh a bhean chéile ar tí leanbh a shaolú.  Fuair na hUlaidh amach gurbh í Deichtine an bhean agus Séadanda a mac.&lt;ref&gt;[[Tom Peete Cross]] &amp; Clark Harris Slover (eds), ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936 (athchlóite ag Barnes &amp; Noble, 1996), ll. 134-136&lt;/ref&gt; Tógadh é le Sualdamh agus Deichtine ina mbaile ar [[Mhachaire Mhuirtheimhne]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1402169.aspx Muirtheimhne] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae Lú]].&lt;ref&gt;[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Dolmen/Oxford University Press, 1969, lch. 76&lt;/ref&gt;

==Táin Bó Cúailnge==
Agus Cú Chulainn 17 mbliana d'aois, thosaigh banríon Chonnacht [[Méabh]] ionsaí ar Ulaidh, an ''[[Táin Bó Cúailnge]]''.

Bhí Cú Chulainn and Sualdamh ag faire na teorann ag [[Crosa Caoil]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/1414645?s=Crosa%20Caoil Crosa Caoil] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae na Mí]].  Agus Cú Chulainn ag déanamh a dhíchil moill a chur ar ionsaí an airm, chuaigh Sualdam chun Conchúr a fhógairt.  De bharr fáthanna gan mhíniú, bhain sé míonna ar leith chun teacht in Emhain Mhacha.  Réab sé isteach agus scairt sé go raibh fir á marú, mná á bhfuadach agus bólacht á gcreachadh, agus gurbh ar [[Ailill mac Máta]], Rí Chonnacht, an chúis.  Tugadh neamhaird dó, áfach, toisc gur theip ar chomhghnás a leanúínt - níor ceadaíodh d'éinne labhairt roimh an rí, agus níor ceadaíodh don rí labhairt roimh a thrúir draoithe - agus bhí Conchúr agus a dhraoithe d'aon guth go gcuire chun báis é.  Rith Sualdamh amach, ach thit sé i gcoinne fhleasc faobhraithe a scéithe, agus dícheannaigh sé é féin.  Iompraíodh an cheann ar a sciath isteach, ag scairteadh fós a scéal.  I ndeireadh na dála, spreagadh Conchúr chun gnímh agus chruinnigh sé a arm chun catha.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 68-70, 218-219&lt;/ref&gt;

==Nótaí==
&lt;references /&gt;


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>mfnfdyh15ggusrqpmbvlsgsychce0rx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063538</id>
      <parentid>1063534</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:55:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tagairtí */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3366" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Image:Sualtam.jpg|thumb|200px|Leanann cloigeann Shualdaimh ag screadaíl foláirimh. Léarscáil le [[Stephen Reid (ealaíontóir)|Stephen Reid]], as ''Myths and Legends of the Celtic Race'',  (T. W. Rolleston, 1911)]]

Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Sualdamh mac Róich''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Súaltam&lt;ref&gt;leaganacha eile: '''Súaltaim''', Súaldam, Súaldaim, Súaltach&lt;/ref&gt; mac Róich''') athair saolta [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Ba í [[Deichtine]], deifiúr [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], a bhean chéile, agus [[Fergus mac Róich]] a dheartháir.

==Tuismíocht Chú Chulainn==
Is doiléir é tuismíocht Chú Chulainn, nó Séadanda mar a ainmníodh é ag a bhreith.  

I leagan amháin, bhí Deichtine ina máthair altrama do mhac [[Lú]], ach d'éirigh an leanbh tinn agus d'éag sé.  D'éirigh sí torrach ansin le Lú, a dúirt léi an t-ainm Séadanda a thabhairt don leanbh.  Bhí sí geallta le pósadh do Sualdamh, ámh, agus chur sí deireadh leis an toircheas. Phós sí Sualdamh and rug sí leanbh leis, agus Séadanda an t-ainm a thug sí dó.&lt;ref&gt;A. G. Van Hamel (ed), ''Compert Con Culainn and Other Stories'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1978, ll. 3-8&lt;/ref&gt; 

I leagan eile, d'imigh Deichtine gan tásc gan tuairisc ó [[Eamhain Mhacha]].  Threoraigh ealta draíochta éan na hUaisle Uladh go tigh éigin, áit a chuir Lú fáilte romhaibh.  D'inis sé dóibh go raibh a bhean chéile ar tí leanbh a shaolú.  Fuair na hUlaidh amach gurbh í Deichtine an bhean agus Séadanda a mac.&lt;ref&gt;[[Tom Peete Cross]] &amp; Clark Harris Slover (eds), ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936 (athchlóite ag Barnes &amp; Noble, 1996), ll. 134-136&lt;/ref&gt; Tógadh é le Sualdamh agus Deichtine ina mbaile ar [[Mhachaire Mhuirtheimhne]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1402169.aspx Muirtheimhne] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae Lú]].&lt;ref&gt;[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Dolmen/Oxford University Press, 1969, lch. 76&lt;/ref&gt;

==Táin Bó Cúailnge==
Agus Cú Chulainn 17 mbliana d'aois, thosaigh banríon Chonnacht [[Méabh]] ionsaí ar Ulaidh, an ''[[Táin Bó Cúailnge]]''.

Bhí Cú Chulainn and Sualdamh ag faire na teorann ag [[Crosa Caoil]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/1414645?s=Crosa%20Caoil Crosa Caoil] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae na Mí]].  Agus Cú Chulainn ag déanamh a dhíchil moill a chur ar ionsaí an airm, chuaigh Sualdam chun Conchúr a fhógairt.  De bharr fáthanna gan mhíniú, bhain sé míonna ar leith chun teacht in Emhain Mhacha.  Réab sé isteach agus scairt sé go raibh fir á marú, mná á bhfuadach agus bólacht á gcreachadh, agus gurbh ar [[Ailill mac Máta]], Rí Chonnacht, an chúis.  Tugadh neamhaird dó, áfach, toisc gur theip ar chomhghnás a leanúínt - níor ceadaíodh d'éinne labhairt roimh an rí, agus níor ceadaíodh don rí labhairt roimh a thrúir draoithe - agus bhí Conchúr agus a dhraoithe d'aon guth go gcuire chun báis é.  Rith Sualdamh amach, ach thit sé i gcoinne fhleasc faobhraithe a scéithe, agus dícheannaigh sé é féin.  Iompraíodh an cheann ar a sciath isteach, ag scairteadh fós a scéal.  I ndeireadh na dála, spreagadh Conchúr chun gnímh agus chruinnigh sé a arm chun catha.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 68-70, 218-219&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>tj1yl4pvltcglmt0i1fbekx4sw6ifdp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063541</id>
      <parentid>1063538</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:57:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tuismíocht Chú Chulainn */Aistriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3378" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Image:Sualtam.jpg|thumb|200px|Leanann cloigeann Shualdaimh ag screadaíl foláirimh. Léarscáil le [[Stephen Reid (ealaíontóir)|Stephen Reid]], as ''Myths and Legends of the Celtic Race'',  (T. W. Rolleston, 1911)]]

Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Sualdamh mac Róich''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Súaltam&lt;ref&gt;leaganacha eile: '''Súaltaim''', Súaldam, Súaldaim, Súaltach&lt;/ref&gt; mac Róich''') athair saolta [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Ba í [[Deichtine]], deifiúr [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], a bhean chéile, agus [[Fergus mac Róich]] a dheartháir.

==Tuismíocht Chú Chulainn==
Is doiléir é tuismíocht Chú Chulainn, nó Séadanda mar a ainmníodh é ag a bhreith.  

I leagan amháin, bhí Deichtine ina máthair altrama do mhac [[Lú]], ach d'éirigh an leanbh tinn agus d'éag sé.  D'éirigh sí torrach ansin le Lú, a dúirt léi an t-ainm Séadanda a thabhairt don leanbh.  Bhí sí geallta le pósadh do Sualdamh, ámh, agus chur sí deireadh leis an toircheas. Phós sí Sualdamh and rug sí leanbh leis, agus Séadanda an t-ainm a thug sí dó.&lt;ref&gt;A. G. Van Hamel (eag.), ''Compert Con Culainn and Other Stories'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1978, ll. 3-8&lt;/ref&gt; 

I leagan eile, d'imigh Deichtine gan tásc gan tuairisc ó [[Eamhain Mhacha]].  Threoraigh ealta draíochta éan na hUaisle Uladh go tigh éigin, áit a chuir Lú fáilte romhaibh.  D'inis sé dóibh go raibh a bhean chéile ar tí leanbh a shaolú.  Fuair na hUlaidh amach gurbh í Deichtine an bhean agus Séadanda a mac.&lt;ref&gt;[[Tom Peete Cross]] &amp; Clark Harris Slover (eag.), ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936 (athchlóite ag Barnes &amp; Noble, 1996), ll. 134-136&lt;/ref&gt; Tógadh é le Sualdamh agus Deichtine ina mbaile ar [[Mhachaire Mhuirtheimhne]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1402169.aspx Muirtheimhne] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae Lú]].&lt;ref&gt;[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Dolmen/Oxford University Press, 1969, lch. 76&lt;/ref&gt;

==Táin Bó Cúailnge==
Agus Cú Chulainn 17 mbliana d'aois, thosaigh banríon Chonnacht [[Méabh]] ionsaí ar Ulaidh, an ''[[Táin Bó Cúailnge]]''.

Bhí Cú Chulainn and Sualdamh ag faire na teorann ag [[Crosa Caoil]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/1414645?s=Crosa%20Caoil Crosa Caoil] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; i g[[Contae na Mí]].  Agus Cú Chulainn ag déanamh a dhíchil moill a chur ar ionsaí an airm, chuaigh Sualdam chun Conchúr a fhógairt.  De bharr fáthanna gan mhíniú, bhain sé míonna ar leith chun teacht in Emhain Mhacha.  Réab sé isteach agus scairt sé go raibh fir á marú, mná á bhfuadach agus bólacht á gcreachadh, agus gurbh ar [[Ailill mac Máta]], Rí Chonnacht, an chúis.  Tugadh neamhaird dó, áfach, toisc gur theip ar chomhghnás a leanúínt - níor ceadaíodh d'éinne labhairt roimh an rí, agus níor ceadaíodh don rí labhairt roimh a thrúir draoithe - agus bhí Conchúr agus a dhraoithe d'aon guth go gcuire chun báis é.  Rith Sualdamh amach, ach thit sé i gcoinne fhleasc faobhraithe a scéithe, agus dícheannaigh sé é féin.  Iompraíodh an cheann ar a sciath isteach, ag scairteadh fós a scéal.  I ndeireadh na dála, spreagadh Conchúr chun gnímh agus chruinnigh sé a arm chun catha.&lt;ref&gt;Kinsella 1969, ll. 68-70, 218-219&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>ox76a9wrsliboxd4choaw99fhfh84yf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fachtna Fáthach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85572</id>
    <revision>
      <id>1063477</id>
      <parentid>1061048</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:52:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2143" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

De réir finscéil, Ard-Rí seanscéalach na hÉireann ba ea '''Fachtna Fáthach''' mac Cais mac [[Rudraige mac Sithrigi|Rudhraighe]].  Tháinig sé i réim agus an t-iarardrí, [[Dui Dallta Dedad]], cloíte aige, ag  cath [[Ard Brestine]].  De réir roinnt scéalta, ba é leannán [[Neasa]], iníon [[Eochaidh Sálbhuí]], rí na  n[[Uladh]], agus athair a mic, [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh na [[Rúraíocht|Rúraíochta]].&lt;ref&gt;[[Kuno Meyer]], &quot;Anecdota from the Stowe MS. No. 992&quot;, ''[[Revue Celtique]]'' 6, 1884, ll. 173-186&lt;/ref&gt;

Tar éis 16 nó 25 bliana a réime, agus é ar chuairt go hUladh, d'ionsaigh [[Eochaidh Feidhil]], rí [[Connacht|Chonnacht]], in éadan [[Teamhair|Teamhrach]]. Le tacaíocht na nUlaidh, chuir Fachtna cath air ag Leitir Ruadh,  [[Corann]], Connacht. I rith na catha, tháinig Eochaidh timpeall ar Fhachtna, bhain a cheann de agus and rinneadh ardrí de.&lt;ref&gt;Margaret C. Dobs (eag. &amp; aistr.), &quot;La Bataille de Leitir Ruibhe&quot;, ''Revue Celtique'' 39, 1922, ll. 1-32&lt;/ref&gt;''

==Achar ama==
I bhfoinsí ar leith, faightear cróineolaíochtaí ar leith dá réim:

* ''[[Lebor Gabála Érenn]]'': [[Cogadh Cathartha Románach]] idir [[Julius Caesar]] agus [[Pompey]] (49 BC), agus réimeas [[Cleopatra]] (51 – 30 BC)&lt;ref&gt;R. A. Stewart MacAlister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn, Cuid V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 296-299&lt;/ref&gt;
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' le [[Seathrún Céitinn]]: 110 – 94 BC&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text041.html Foras Feasa ar Éireann] 1.31&lt;/ref&gt; 
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': 159 – 143 BC&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text023.html M5041-5057]&lt;/ref&gt;

==Tagairtí ==
&lt;references /&gt;

{{s-start}}
{{succession box |
roimh=[[Dui Dallta Dedad]]|
teideal=[[Ard-Rí na hÉireann]]|
tar éis=[[Eochaidh Feidhil]]|
bliain=[[Lebor Gabála Érenn|LGE]] 1d aois RC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn|FFE]] 110-94 RC&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 158-143 RC
}}
{{s-end}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]</text>
      <sha1>0vjqrclxw919g9wkj36mwn8jv5oqmkg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eochaidh Feidhil</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85573</id>
    <revision>
      <id>1063478</id>
      <parentid>1054986</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:52:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Clann */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5462" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}De réir na seanscéalta, ba ardrí na hÉireann é '''Eochaidh Feidhil''' nó '''Feidhleach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Eochaid Feidlech''') mac Fionn.&lt;ref&gt;mac Fionnlogh, mac Rogen Ruad, mac Essamain Emna, mac Blathnachta, mac Labraid Lorc, mac [[Enna Aignech]]&lt;/ref&gt; Tá clú air mar athair [[Méabh|Mhéabha]], banríon finscéalach [[Connacht|Chonnacht]].

==Teacht i réim==
De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', tháinig sé i réim agus an t-iarardrí, [[Fachtna Fáthach]], cloíte aige sa [[Cath Leitreach Rua|Chath Leitreach Rua]], ag [[Corran]], [[Contae Shligigh]] an lae seo.&lt;ref name=&quot;LGE&quot;&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, l. 299&lt;/ref&gt; Fad is a bhí Fachtna ar chuairt go h[[Ulaidh]], thóg Eochaidh (rí Chonnacht ag an am) arm, chuir sé ríthe na gcuigí chun báis agus choinnigh sé gialla ó Theamhair. Nuair a chuala Fachtna an scéal ag [[Eamhain Mhacha]], thóg seisean arm fir na hUladh agus chuaigh sé i gcath.&lt;ref name=&quot;cb&quot;&gt;Joseph O'Neill (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucd.ie/tlh/text/jon.eriu.2.001.t.text.html &quot;''Cath Boinde''&quot;], ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 2, 1905, ll. 173-185&lt;/ref&gt; Chloígh Eochaidh é áfach, agus bhain a cheann de. Maraíodh [[Eochaid Sálbuide]], rí Uladh, sa chath chéanna. Chuaigh [[Fergus mac Róich]] ar tosach cúlú arm na nUladh, agus chuaigh Eochaidh go Teamhair lena harmsa.&lt;ref&gt;Margaret C. Dobs (eag. &amp; aistr.), &quot;''La Bataille de Leitir Ruibhe''&quot;, ''[[Revue Celtique]]'' 39, 1922, ll. 1-32&lt;/ref&gt;

==Clann==
De réir lámhcríbhinní Meán-Ghaeilge éagsúla, bhí clann mór ag Eochaidh. Ba í [[Cloithfinn]] a bhean chéile,&lt;ref&gt;Margaret C. Dobs (eag. &amp; aistr.), &quot;''Cath Cumair''&quot;, ''Revue Celtique'' 43, 1926, ll. 277-342&lt;/ref&gt; agus bhí séisiúr iníonacha acu (Derbriu, Eile, [[Mugain]], Eithne, [[Clothru]] agus [[Méabh]]), agus ceathrar mac (na trí [[Findemna]] Bres, Nár agus Lotha, agus Conall Anglondach). 

Ba leannán [[Aengus]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]] í Derbriu. Rinne a máthair chéile, Garbdalb, seisear fear ina muca, agus a gcoir ná cnónna a garráin a ithe. Chosnaigh Derbriu iad ar feadh bliana go dtí gur mharaigh Méabh iad.&lt;ref&gt;Edward Gwynn (eag. &amp; aistr.), ''An [[Dinnseanchas]]'' Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1906, Vol 3, [http://www.ucc.ie/celt/online/T106500C/text070.html Dán 70: Duma Selga], ll. 387-395&lt;/ref&gt; 

Nuair a ceapadh [[Conchúr mac Neasa]] ina rí Uladh, thug Eochaidh ceathrear dá iníonacha - Mugain, Eithne, Clothru and Meabh - dó in marriage, in compensation for the death of his supposed father, [[Fachtna Fáthach]]. 
* De réir seanscéal amháin, thug Clothru a mhac is sine, [[Cormac Cond Longas]], ar an saol, cé gur mhac colach Chonchúir é leis a mháthair féin, [[Neasa]], de réir scéalta eile. 
* Bhí mac ag Eithne leis, [[Furbaide|Furbhaí]], ach saolaíodh é trí [[gearradh Caesarach|ghearradh Caesarach]] iarbháis, os rud é gur bháigh Méabh í. 
* Thug Méabh mac darbh ainm [[Amalgad]] ar an saol. 

Le himeacht aimsire, thréig Méabh Conchúr, agus chuir Eochaidh i réim í mar  bhanríon Chonnacht. 

Tréimshe ina dhiaidh sin, ghair Eochaidh tionóil ag Teamhair, agus bhí Conchúr and Méabh beirt ann. Ar an maidin dar gcionn, lean Conchúr Méabh síos go dtí [[abhainn na Bóinne]], agus d'éignigh sé ann í. Chuaigh Eochaidh i gcath i gcoinne Conchúir, ach cloíodh é.&lt;ref name=&quot;cb&quot; /&gt;

Rinne na trí ''findemna'' iarracht a n-athair a dhíbirt ag [[Cath  Dhroim Cria]]. Bhí imní ar a ndeirfiúr Clothru go mbásfaí iad gan sliocht, de bharr sin, mheall sí an triúr acu, agus gineadh ardrí na todhchaí, [[Lugaid Riab nDerg]]. Sa chath go deimhin maraíodh iad. Agus a gcinn scoite feicthe aige, d'forógraigh Conchúr nár thaga mac i ndiaidh a athair san Ard Ríogacht na hÉireann.&lt;ref&gt;Gwynn, ''The Metrical Dindshenchas'' Vol 4, [http://www.ucc.ie/celt/online/T106500D/text013.html Druimm Criaich Dán 13: Druimm Criach], ll. 43-57&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Vernam Hull, (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html &quot;''Aided Meidbe'': The Violent Death of Medb&quot;]; ''[[Speculum (journal)|Speculum]]'' v.13 eag. 1, Ean 1938, ll. 52-61; O'Neill, &quot;''Cath Boinde''&quot;; Dobs, &quot;''Cath Cumair''&quot;&lt;/ref&gt;

==Achar ama==
Bhí Eochaidh i réim ar feadh dhá bhliain déag. D'éag sé le hadhairt ag Teamhair, agus tháinig a dheartháir [[Eochaidh Aireamh]] i gcoróin ina dhiaidh. 

I bhfoinsí ar leith, faightear cróineolaíochtaí ar leith dá réim: 

* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': deachtóireacht [[Julius Caesar]], 48 – 44 BC&lt;ref name=&quot;LGE&quot; /&gt; 
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': 94 – 82 BC&lt;ref&gt;[[Seathrún Céitinn]], ''Foras Feasa ar Éireann'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text041.html 1.31]&lt;/ref&gt;
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': 143 – 131 BC.&lt;ref&gt;''Annála na gCeithre Máistrí'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text023.html M5057-5069]&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
&lt;references /&gt;

{{s-start}}
{{succession box |
roimh=[[Fachtna Fáthach]]|
teideal=[[Ard-Rí na hÉireann]]|
tar éis=[[Eochaidh Aireamh]]|
bliain=[[Lebor Gabála Érenn|LGE]] 48-44 RC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn|FFE]] 94–82 RC&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 143–131 RC
}}
{{s-end}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>ik8npdwcq1eyt3l4l48ywfarp9th182</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Scáthach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85581</id>
    <revision>
      <id>1063479</id>
      <parentid>1061094</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:55:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sna scéalta */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4205" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa Rúraíocht, ba bhanlaoch agus teagascóir na n-ealaíon comhraic í
'''Scáthach'''. Bhí [[Cú Chulainn]] ceann dá daltaí. Deirtear go raibh an Alba a háit dúchais, go háirithe [[Oileán Scáthaí]],&lt;ref&gt;''Isle of Skye''&lt;/ref&gt; agus cónaí uirthi ann i n[[Dún Scáith]].  Tugadh &quot;An Scáth&quot; mar leasainm uirthi. De réir athleagan&lt;!--gram?--&gt; amháin, ba í [[Aoife]] a deirfiúr agus céile comhraic, iad beirt na hiníonacha Árd-Greimne, as ''Lethra'' (sa Bhriotáin).

==Sna scéalta==
Feictear Scáthach go háirithe agus í ag teagasc Chú Chulainn Óg&lt;!--gram.--&gt; sa scéal ''[[Tochmharc Eimhire]]'', seanscéal ón ré roimh an móreipic ''[[Táin Bó Cúailnge]]''. Maireann an scéal in dhá athleagan: leagan gearr scríofa go formhór as Sean-Ghaeilge, agus leagan leathnaithe as Meán-Ghaeilge. 

Sa dá athleagan, tá de dhualgas ar Chú Chulainn líon tascanna a dhéanamh, sula measfar gur fiú dó   a ghrá geal [[Eimhear]], iníon thaoisigh [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósadh. Cuirtear é go ''Alpae'' (Alba is léir anseo&lt;ref&gt;&quot;na hAlpa&quot; sa bhrí litriúil, cf DIL, svv &quot;Alpae&quot; agus &quot;Albu&quot;.&lt;/ref&gt;) i dteannta le [[Lóegaire Búadach|Lóegaire]], [[Conchúr mac Neasa|Conchúr]] agus (sa leagan níos deireanaí, freisin) [[Conall Cernach]]. Faigheann sé oiliúint mhíleata ón ngaiscíoch [[Domhnall]],&lt;ref&gt;titeann a iníon hideous i ngrá leis an laoch, agus geallann sí díoltas agus í diúltaithe&lt;/ref&gt; a chuireann é in am trátha chuig Scáthach le haghaidh tuilleadh oiliúna.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=Robert|editor-last=Welch|title=The Concise Oxford Companion to Irish Literature|chapter=Tochmarc Emire (Recension I), lines 16–36|publisher=[[Clarendon Press]]|location=Oxford, England|date=2000|ISBN=978-0198661580}}&lt;/ref&gt;

Téann Cú Chulainn agus a chomrádaí [[Ferdia]] go [[Dún Scáith]].  Múineann Scáthach gaiscí arm dóibh, agus tugann a [[Ga Bolga]] dó Chú Chulainn. Imíonn seisean i mbradaíl le hiníon Scáthaí, [[Uathach]], ach trí thimpist briseann a méara. Screadann sí agus glaonn a leannán [[Cochar Croibhe]] isteach. In ainneoin agóidí Uathaigh, tugann sé cuireadh chun comhraic do Chú Chulainn, ach cloíonn Cú Chulainn go héasca é. Chun chúiteamh a dhéanamh, glacann Cú Chulainn le cúramaí Chochair, agus éiríonn sé ina leannán Uathaigh. Sa deireadh, geallann Scáthach a hiníon dó, gan an ''bride price''.

Tá céile comhraic ag Scáthach, bangaisce darb ainm Aoife. Nuair a  bhagraíonn sí críocha Scáthaí, cloíonn Cú Chulainn í. Agus í ar fhaobhar a chlaímh, socraíonn Cú Chulainn a beo a ligint léi, ach go luíonn sí leis agus mac a bheireann do. Fágann sé Aoife agus í ag iompar a mhic, [[Connla]].&lt;ref&gt;{{cite book|first=T.W.|last=Rolleston|title=Celtic Myths and Legends|publisher=Gresham|location=Londain, Sasana|date=1986|isbn=0-946495-84-X|page=192}}&lt;/ref&gt;

==I gcultúr na ndaoine==
Is carachtar í Scáthach in ''[[American Horror Story: Roanoke]]'', an 6ú séasúr den tsaincheadúnas teilifíse ''[[American Horror Story]]''.  [[Lady Gaga]], amhránaí, a rinne a páirt.&lt;ref&gt;[https://io9.gizmodo.com/lady-gagas-freaky-roanoke-character-has-some-deep-ameri-1787938590 Lady Gaga's Freaky Roanoke Character Has Some Deep American Horror Story Roots], October 18, 2016&lt;/ref&gt; Tá sí ann mar phearsa chomh maith sa sraith leabhar ''[[The Secrets of the Immortal Nicholas Flamel]]'' leis an scríbhneoir Éireannach [[Michael Scott]].

==Féach freisin==
* [[Cuillin]] ar Oileán Scáthaí.

==Foinsí==
* ''Tochmarc Emire'' (Athleagan I), [http://www.ucc.ie/celt/published/G301021A CELT]
* ''Tochmarc Emire'' (Athleagan II), eag. A.G. van Hamel, ''Compert Con Culainn and Other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Baile Átha Cliath, 1933.
* DIL Alpae
* MacKillop, James (1998). ''Dictionary of Celtic Mythology''. Londain: Oxford. {{ISBN|0-19-860967-1}}.

==Naisc sheachtracha==
* ''[http://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/s/scathach.html Dun Sgathaich]'' on Skye, said to stand on the site of ''Dún Scáith''

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Scathach}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>pypku8c28p4s2yhhzqf1osin4w7wioh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tochmharc Éadaoine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85623</id>
    <revision>
      <id>1063480</id>
      <parentid>1053761</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:56:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* TE I */mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9574" xml:space="preserve">[[File:9 They rose up in the air.jpg|thumb|Éadaoin agus Midhir, léarscáil le [[Stephen Reid (artist)|Stephen Reid]] in ''The High Deeds of Finn'' (1910) le [[T. W. Rolleston]]]]

Is seanscéal é '''Tochmharc Éadaoine''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Tochmarc Étaíne''') i [[Miotaseolaíocht na nGael]], ina fhaightear pearsana ón [[Rúraíocht]] agus [[Scéalaíocht na Ríthe]]. Tá sé caomhnaithe i bpáirt sa lámhscríbhinn darb ainm ''[[Leabhar na hUidhre]]'' (c. 1106), agus go hiomlán sa ''[[Leabhar Buí Leacáin]]'' (c. 1401).&lt;ref&gt;Jeffrey Gantz (ed. &amp; trans.), ''Early Irish Myths and Sagas'', Penguin Classics, 1981, pp. 37-59&lt;/ref&gt; Creidtear gur ón 8ú nó 9ú haois í teanga an scéil.&lt;ref&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, pp. 359-361&lt;/ref&gt;

Insítear scéal shaol agus leannáin [[Éadaoin]]e, bean dhaonna álainn na nUladh, agus a caidreamh le h[[Aengus]] and [[Midhir]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]]. 

Ceapann an tOllamh [[Jeffrey Gantz]] go bhfeictear sna scéalta &quot;chiall fileata an dlí&quot; i réim i sochaí na nGael.&lt;ref&gt;Jeffrey Gantz, &quot;Early Irish Myths and Sagas&quot;, Penguin Classics, 1981, lch. 38&lt;/ref&gt;

==Scéal==
Cé nach soiléir í fianaise na lámhscríbhinne, tá an téacs roinnte ina thrí mhír ag na heagarthóirí  Best agus Bergin, ''TE I'' (§§ 1-10), ''TE II'' (§§ 11-14) and ''TE III'' (§§ 14-26).&lt;ref&gt;Best and Bergin, &quot;Tochmarc Étaíne.&quot; 139-40&lt;/ref&gt;

===''TE I''===
# I dtosach báire insítear scéal ghiniúint Aonghasa, agus a thuistí ná [[An Dagda|an Daghda]] agus [[Bóinn]], bean chéile [[Elcmar|Ealcmhair]].  Is é Midhir é athair altrama Aonghasa; agus é fásta, tagann sé i seilbh [[Brú na Bóinne|Bhrú na Bóinne]] ó Elcmar.
# Tugann Midhir cuairt ar Aonghas, ach dalltar é le craobhóg chuilinn, caite ag buachaillí ag imirt in aice leis an mBrú.  Agus é leigheasta ag [[Bóinn]], lia, éilíonn sé cúiteamh ar Aonghas.  Ina measc siúd, éilíonn sé lámh na mná is áille in Éirinn, a bhfuil aithne aige uirthi cheana: Éadaoin, iníon Ailealla, rí Uladh.  Chun í a bhuachaint ar son Mhidhire&lt;!--g. Midreach?--&gt;, caithfidh Aonghas roinnt saothar a dhéanamh, ina measc machairí a ghlanadh agus aibhneacha a atreorú, chomh maith leis a meáchain óir agus airgid a íoc.  Agus iad déanta, pósann Midhir Éadaoin.
# Cuirtear lán a cinn d'éad ar [[Fuamnach|Fhuamnach]], iarbhean chéile Mhidire, agus déanann sí lochán uisce d'Éadaoin.  Agus é ag imeacht ina ghal, tagann cuileog chorcra álainn amach as.  Tá a fhios ag Midhir gurb is Éadaoin í an chuileog, agus téann sí gach áit ina theannta.
# Ach músclaíonn Fuamnach anfa a shéideann ar siúl an chuileog, agus scaipeann sí siar is aniar ar feadh seacht mbliana sula thuirlingíonn sí ar éadaigh Aengus, agus í spíonta.  Déanann Aonghas grianán chriostail di, a iompraíonn sé leis go dtí go dtagann sí chuici féin.
# Músclaíonn Fuamnach anfa eile agus séideann sí Éadaoin ar siúl arís.  Tar éis seacht mbliana eile, thuirlingíonn sí i gcuach óir sa lámh bhean chéile [[Éadar|Éadair]], laoch na nUladh i ré [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]].  Ólann sise ón gcuach, slogann an chuileog, agus éiríonn sí torrach.  Tagann Éadaoin ar an saol arís, 1,012 bliana tar éis a céad lá breithe.  Idir an dá linn, beireann Aonghas ar Fhuamnach agus baineann sé a cloigeann di.

===''TE II''===
Tá bean chéile de dhíth ag  [[Ard-Rí na hÉireann]], [[Eochaid Airem]], toisc nach ngéillfidh ríthe na gCuigí do rí gan banríon. Seolann sé teachtairí at dís na tíre,  ar lorg na mná is áille in Éirinn, agus aimsíonn siad Éadaoin. Titeann sé i ngrá léi agus pósann sé í, ach tá a dheartháir [[Ailill]] splanctha ina diaidh freisin, agus tránn sé de bharr ghrá aontaobhaigh. 

Fágann Eochaid [[Teamhair]] ar chamchuairt na hÉireann. Fanann Éadaoin leis an easlán, Ailill, a insíonn dí cúis a thinnis. Deir sé go leigheasfaí é ach dá ndéarfadh sí an focal; deir sise gur maith léi go raibh sé ar fónamh. Tagann biseach air, ach deir sé go dtiocfadh leigheas air dá n-aontódh sise buaileadh leis ar an gcnoc thuas, um gan an rí a náiriú ina thigh féin. Aontaíonn sí buaileadh leis trí huaire, ach is Midhir i ndáiríre atá ann, agus cuma Ailill air. An tríú huair, insíonn Midhir an fhírinne d'Éadaoin, ach níl aithne aici air. I ndeireadh na dála, géilleann sí dul leis, ar choinníoll go dtugfadh Eochaid cead dí.

===''TE III''===
Níos faide anonn, agus Aillil ar fónamh agus Eochaidh abhaile, tugann Midhir dúshlán ar Eochaidh cluiche [[ficheall|fichille]] a imirt leis. Agus iad ag imirt, buann Eochaidh agus ardaíonn na geallta; mar shampla, caithfidh Midhir an [[Bóthar Chorr Liath]] a thógáil. Sa deireadh, molann Midhir mar gheall póg is barróg ó Éadaoin, agus buann sé an babhta seo. Deir Eochaidh le Midhir teacht ar ais an bhliain ína diaidh, a dhuais a ghlacadh chuige féin.

Idir an dá linn, bailíonn Eochaidh a laochra is cróga chun Teamhrach, ach in ainneoin sin, nochtann Midhir laistigh. Tugann Eochaidh based do Mhidhir barróg a bhreith ar Éadaoin, ach iompaíonn siad beirt ina n-ealaí agus imíonn leo ar eitleog.

Ordaíonn Eochaidh go mbaine gach [[síbhuíon]] in Éirinn, agus i mbun na hoibre ag síbhuíon Mhidhire i m[[Brí Léith]], tagann Midhir i láthair agus geallann sé go dtabharfaidh sé Éadaoin ar ais. Ag an uair atá ceaptha ámh, tugann Midhir leis caoga bean atá aon chuma amháin orthu. Toghann Eochaidh an té a mheasann sé gur Éadaoin í, luíonn sé léi, agus éiríonn sí torrach le hiníon dó.

Níos faide anonn, tagann Midhir arís agus deir sé le hEochaidh gur a iníon féin le hÉadaoin í an té a roghnaigh sé, beirthe ina shíbhuíon. Agus é náirithe, fágann Eochaidh iníon a gcaidrimh colaigh lasmuigh, ach tagann aoire agus a bhean chéile uirthi agus tógann siad í amhail is leo féin í. Pósann an cailín [[Eterscél Mór]], comharba Eochaidh, agus rug sí máthair an ardrí, [[Conaire Mór]]. Sá scéal ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'', [[Mess Búachalla]] is ainm dí, agus is iníon Éadaoine agus [[Eochaidh Feidhil]] í.&lt;ref&gt;Gantz, 1981, ll. 60-106&lt;/ref&gt; 

Ag deireadh an scéil, cuirtear Eochaidh chun báis, agus Sigmall Cael, ua Midhire, ab ea a mharfóir.&lt;ref&gt;Osborn Bergin and R. I. Best, &quot;''Tochmarc Étaíne''&quot;, ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 12, 1938, ll. 137-196 ([http://www.ucc.ie/celt/published/G300012/index.html CELT])&lt;/ref&gt;

==Tionchar==
Tá an oiread sin cosúlachtaí eatarthu ó thaobh mótífe de, is léir go raibh tionchar mór ag an scéal seo ar an [[scéal ridireachta]] ''[[Sir Orfeo]]'' (athinsint an scéil ''[[Orpheus]]'').&lt;ref&gt;Laura A. Hibbard, ''Medieval Romance in England'', ll. 197-8, New York Burt Franklin, 1963&lt;/ref&gt;

==Foinsí lámhscríbhinne==
* TCD MS 1318 (''olim'' H 2.16) ([[Leabhar Buí Leacáin]]), col. 876-877 (macasamhail lch. 175a-b), [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]]. Meáinsliocht. 
* NLI G 4, col. 985-97, [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]]. Mír phárpháipéar a raibh tráth as [[Leabhar Buí Leacáin]]
* [[Egerton 1782]], fo. 106r-108v (London, [[British Library]]). Meáinsliocht, cuid de ''[[Toghail Brú Dá Dearga]]''
* RIA 23 E 25 ([[Leabhar na hUidhre]]) 10636-10707; 10790-10915 (BÁC, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]).
* TCD MS H 3.18(?), ll.&amp;nbsp;605-606 (BÁC, [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]]). Sleachta gluaistithe. &lt;!-- 1337 = H 3.18 &quot;The Dialogue between King Cormac and Fíthel&quot; --&gt;

==Leagain agus aistriúcháin==
* Müller, Edward (eag. agus aistr.). &quot;Two Irish Tales. 2. The History of Aillel and Etain.&quot; ''Revue Celtique'' 3 (1878): 351-60 [Egerton 1782].
* Windisch, Ernst (eag.). &quot;Tochmarc Étáine: 'Das Freien um Etain'.&quot; In ''Irische Texte mit Übersetzungen und Wörterbuch'' 1 (1891). 113-133. Leagain Egerton agus LU.
* Stern, Ludwig Christian (eag. agus aistr.). &quot;Das Märchen von Étáin.&quot; ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 5 (1905): 523-36. LU agus sraithe ó H 3.18.
* Bergin, Osborn and R.I. Best (eag.). &quot;Tochmarc Étaíne.&quot; ''Ériu'' 12 (1934–38): 137-96. Bunaithe ar G4 agus LBL.
* Thurneysen, Rudolf (aistr.). &quot;Etain und Ailill Anguba.&quot; In ''Sagen aus dem alten Irland'', eag. R. Thurneysen. Berlin, 1901. 77ff. Bunaithe ar Athleagan II ó LBL agus LU.
* Leahy, Arthur Herbert (eag. agus aistr.). &quot;Courtship of Etain.&quot; In ''Heroic Romances of Ireland'' 2 vols. Londain, 1905-06. Vol 1: 1-32 (réamhrá agus aistriúchán gluaisithe ó LU agus Egerton), vol 2: 143-61 (aistriúchán ó deireadh LU).
* Dillon, Myles. &quot;Tochmarc Étaíne.&quot; In ''Irish Sagas''. Baile Átha Cliath, 1959. 11-23. Bunaithe ar roinnt foinsí.
* Guyonvarc'h, Christian J. (tr.). &quot;La Courtise d'Étaín.&quot; ''Celticum'' 15 (1966): 283-327. (Fraincis)
* Gantz, Jeffrey (aistr.). &quot;The Wooing of Étaíne.&quot; In ''Early Irish myths and sagas''. Londain, 1981. 39-59. Bunaithe ar roinnt foinsí.
* Tigges, Wim (eag.), ''Tochmarc Étaíne: An Old Irish Narrative''. Leiden/The Hague, 2015. Bunaithe ar Bhergin agus Best. Le réamhrá, 

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Tochmarc_%C3%89ta%C3%ADne Tochmarc Étaíne] AT CODECS
* [https://celt.ucc.ie//published/G300012/index.html Tochmarc Étaíne] ar[[Corpus of Electronic Texts|CELT]]
* [https://iso.ucc.ie/Tochmarc-etaine/Tochmarc-etaine-index.html Tochmarc Étaíne] ar ''Irish Sagas Online''

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>98lsxu8ubdfpxg4ux420ofx79e31yv1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coimpeart Chú Chulainn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85656</id>
    <revision>
      <id>1063418</id>
      <parentid>1052778</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:01:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimrí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7933" xml:space="preserve">Is cuid de seanscéalta na [[Rúraíocht]]a é '''Coimpeart''' (nó '''Giniúint) Chú Chulainn''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Compert Con Culainn'''), faoin nginiúint agus breith an laoich [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]].

==Lámhscríbhinní==
Tá dhá mórleagan ann a tháinig slán. 

Athleagan I: Faightear an foinse is luaite den leagan seo i [[Lebor na hUidre]] (LU) na 12ú haoise. Bhí beirt phriomhscríbhneoirí ann ar dtús ('''A''' agus '''M'''), ach scrios scríbhneoir ina dhiaidh sin ('''H''') an deireadh chun a mhachnaimh féin faoi ré Chú Chulainn a thabhairt. De réir '''H''', bhí an téacs mar chuid den leabhar [[Cín Dromma Snechtai]] na 8ú haoise, atá caillte. Faightear cóipeanna eile den leagan i sé lámhscríbhinn na 15ú agus 16ú aoiseanna, iad go léir bainte le [[Connacht]].&lt;ref&gt;Ó Concheanainn, &quot;The textual tradition,&quot; lch. 441.&lt;/ref&gt;

Athleagan II: Caomhnaítear an leagan seo, in éineacht leis an gcéad cheann, in Egerton 1782 agus D&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;2.&lt;ref&gt;Ó Concheanainn, &quot;The textual tradition,&quot; lch. 442.&lt;/ref&gt; Tá aithne air sa dara cheann dar teideal ''Feis Tige Becfholtaig'' (Feis Theach Bheagfholtaigh).

# [[Cín Dromma Snechtai]] (caillte)
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], [[Lebor na hUidre]] (23 E 25): lch. 128a-b (+H). Deireadh an scéil ar iarraidh.
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], [[23 N 10]]: ll.&amp;nbsp;62–63.
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], D IV 2 (Stowe 992): f 46rb-47vb. An dá leagan.
# Londain, British Library, [[Egerton 1782]]: f 78v-80r. An dá leagan. 
# Londain, British Library, [[Egerton 88]]: f 12vb-13rb. Darb ainm ''Gineamain Chonculainn''.
# Baile Átha Cliath, [[Coláiste na Tríonóide]], MS 1363 (''olim'' H 4.22): IV, ll.&amp;nbsp;46–47.
# Baile Átha Cliath, [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]], (Phillipps) G 7: col. 7-9. 
# Baile Átha Cliath, [[Coláiste na Tríonóide]], MS 1287 (''olim'' H 1.13), lch.&amp;nbsp;342 ff.

==Achoimrí==
Sa leagan is luaite, is í [[Deichtine]], máthair Chú Chulainn, í iníon agus carbadóir [[Conchúr mac Neasa|Conchúir mhic Neasa]], rí Uladh. Téann sí in éineacht leisean agus fir uaisle na nUladh ag seilg éan draíochta. Le titim na hoíche agus é ag cur sneachta, tagann na hUlaidh ar thigh agus cuirtear fáilte romhaibh. Tagann tinneas linbh ar bhean chéile a n-óstaigh, agus cuidíonn Deichtine léi ag breith a mhic. Ag an am gcéanna, tugann láir lasmuigh dhá bhromach ar an saol. 

Ar an maidin dár gcionn, is léir do na hUlaidh go bhfuil siad ag [[Brú na Bóinne]]. Tá an teach agus na tuistí imithe, and tá siad an fós an leanbh agus na bromaigh. Tógann Deichtine an buachaill mar mhac altrama, ach buaileann tinn é agus éagann sé.

Níos faide anonn, nochtann an dia [[Lugh]] dí, agus deir sé léi gurbh é a bhí a n-óstach an oíche úd, agus go bhfuil sí anois ah iompair a pháiste, darb ainm [[Séadanda]]. Is cúis náire é an toircheas; tá fir na hUladh san amhras gurb é Conchúr féin an t-athair. In ainneoin sin, geallann Conchúr le [[Sualdamh Mac Róich]] í. Cuireann sí deireadh leis an toircheas, agus téann sí a chodladh lena fear chéile agus í arís ina maighdean. Gineann sí mac, agus Séadanda an t-ainm a thugann sí dó.&lt;ref&gt;[[A. G. van Hamel]] (eag.), ''Compert Con Culainn and Other Stories'', ll. 3-8.&lt;/ref&gt;  Deirtear gur giniúint faoi thrí é seo, agus an leanbh tofa mar dhuine thar cách.&lt;ref&gt;[[Jean Markale]]. ''The Epics of Celtic Ireland: Ancient Tales of Mystery and Magic'', 2000, lch. 76.&lt;/ref&gt;


Sa leagan níos deireanaí agus níos cáiliúla, is deirfiúr Chonchúir í Deichtine, agus imíonn sí d'[[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na nUladh. Cosúil leis an gcéad leagan, téann fir na nUladh ag seilg, agus ag lorg fosctha i dtigh éigin le titim na hoíche. Is é Lugh an t-óstach, ach sa scéal seo, is í Deichtine féin a bhean chéile, agus tugann sise mac ar an saol, darb ainm Séadanda.&lt;ref&gt;Cross and Slover, ''Ancient Irish''&lt;/ref&gt;

Tá achrainn idir fir na nUladh cé acu a mbeadh ina athair altrama air, go dtí go socraíonn [[Morann]], saoi, go mbeadh a sheal ag cách: Conchúr féin; [[Sencha mac Ailella]], a mhúinfidh gaois agus deis a labhartha dó; [[Blaí Briugu]], saibhir, a chosnóidh agus a sholáthróidh é; [[Fergus mac Róich]], laoch, a múinfidh dó na daoine laga a chosaint; [[Amergin mac Eccit|Amergin]], file, a thabharfaidh oideachas dó; agus a bhean chéile [[Fionnchaomh]], a oidfidh é. Tógtar é i dtigh Amergine agus Fionnchaoimhe ar [[Magh Muirthemne]] i g[[Contae Lú]] an lae inniu, i dteannta lena mac, [[Conall Cernach]].&lt;ref&gt;Kinsella, ''The Táin'', ll. 23-5.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Eagráin agus aistriúcháin===
* [[Hamel, A.G. van]] (eag.). ''Compert Con Culainn and other stories''. MMIS 3. Baile Átha Cliath, 1933 (athchló. 1978). Ll.&amp;nbsp;1–8. Bunaithe ar Lebor na hUidre. Eagrán G301013 le fáil ar [http://www.ucc.ie/celt/published/ CELT].
* Windisch, Ernst (eag. agus aistr.). “Die Geburt Cuchulainn's.” ''Irische Texte mit Wörterbuch ''I. Leipzig 1880. pp.&amp;nbsp;134–45. LU agus Egerton 1782. Errata foilsithe in ''Revue Celtique'' 5: lch.&amp;nbsp;237.
* Thurneysen, Rudolf (eag. agus aistr.). “[VII] ''Compert ConCulainn'' nach der Handschrift von Druim Snechta.” agus “[VIII] ''Compert ConCulaind'' nach D. 4. 2.” In ''Zu irischen Handschriften und Literaturdenkmälern''. Berlin, 1912, ll.&amp;nbsp;31–41 (LU, Egerton 88, 23 N 10 agus H 4.22) agus 41-8. Céad leagan de D IV 2.
* Meyer, Kuno (eag. agus aistr.). “Feis Tige Becfoltaig.” ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 5 (1905): 500-4. Dara leagan de D IV 2.
* Hull, Vernam. “The Version of ''Compert Con Culainn'' in MS. Phillipps G 7.” ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 24 (1954): ll.&amp;nbsp;128–31. Phillipps G 7.
* Nettlau, Max (eag.). ''[[Revue Celtique]]'' 10: 457. H 4.22.
* Hull, Eleanor (aistr.). &quot;The Birth of Cuchulainn.&quot; ''The Cuchullin Saga''. 15-20. Cóirithe ó aistriúchán francach Duvau. PDF le fáil ó [https://books.google.com/books?id=8zRh-BJSDe0C&amp;oe=UTF-8 PDF Google Books], SAM amháin.
* Gantz, Jeffrey (aistr.). &quot;The Birth of Cú Chulaind.&quot; ''Early Irish Myths and Sagas''. 1981 (athchló. 1983), ll.&amp;nbsp;130–2.
* Kinsella, Thomas (aistr.). ''The Táin''. Baile Átha Cliath: Dolmen, 1969.
* Cross, T.P. agus C.H. Slover (eag.). ''Ancient Irish Tales''. New York, 1936, ll&amp;nbsp;134-6.
* Thurneysen, Rudolf (aistr.). “Setantas Geburt.&quot; ''Sagen aus dem alten Irland. ''Berlin, 1901. 6.-6.
* Duvau, Louis (aistr.). &quot;La légende de la conception de Cûchulainn.&quot; ''Revue Celtique'' 9 (1888): 1-13.
* Duvau, Louis (aistr.). ''L'Épopée celtique en Irlande'', ll.&amp;nbsp;22–33 [A].
* Duvau, Louis (aistr.). ''L'Épopée celtique en Irlande'', ll.&amp;nbsp;33–38 [B].
* Guyonvarc'h, Christian-J. (aistr.). &quot;La conception de Cuchulainn.&quot; ''Ogam'' 17 (1965): ll.&amp;nbsp;363–91. Leagan 1 (LU, Egerton 1782) agus Leagan 2 (Egerton 1782, D IV 2). In éineacht le tráchtaireacht le F. Le Roux, ll.&amp;nbsp;393–410.
* Even, Arzel (aistr.). “La conception de Cuchulainn.” ''Ogam ''4 (1952): ll.&amp;nbsp;273–6. Egerton 1782, Leagan 2.
* Even, Arzel (aistr.). “La conception de Cuchulainn, selon le Libur Dromma Snechta.” ''Ogam'' 5 (1953): ll.&amp;nbsp;313–4.
* Ó Concheanainn, Tomás. &quot;The textual tradition of ''Compert Con Culainn''.&quot; ''Celtica'' 21 (1990): 441-55. 
* [http://www.ucc.ie/celt/MS-OMIT MS Omit]

===Tuilleadh le léamh===
* Hollo, Kaarina. “Cú Chulainn and Síd Truim.” ''[[Ériu]]'' 49 (1998): ll.&amp;nbsp;13–22.
* Zimmer, Heinrich. “Keltische Studien V. Über den compilatorischen charakter der irischen sagentexte im sogenannten Lebor na hUidre .i. ''Compert Conculaind''.” ''Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung'' 28 (1887): ll.&amp;nbsp;419–26.

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>qwkzq6npooz8281k9j77xe5wn8961xp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063528</id>
      <parentid>1063418</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:34:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimrí */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7953" xml:space="preserve">Is cuid de seanscéalta na [[Rúraíocht]]a é '''Coimpeart''' (nó '''Giniúint) Chú Chulainn''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Compert Con Culainn'''), faoin nginiúint agus breith an laoich [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]].

==Lámhscríbhinní==
Tá dhá mórleagan ann a tháinig slán. 

Athleagan I: Faightear an foinse is luaite den leagan seo i [[Lebor na hUidre]] (LU) na 12ú haoise. Bhí beirt phriomhscríbhneoirí ann ar dtús ('''A''' agus '''M'''), ach scrios scríbhneoir ina dhiaidh sin ('''H''') an deireadh chun a mhachnaimh féin faoi ré Chú Chulainn a thabhairt. De réir '''H''', bhí an téacs mar chuid den leabhar [[Cín Dromma Snechtai]] na 8ú haoise, atá caillte. Faightear cóipeanna eile den leagan i sé lámhscríbhinn na 15ú agus 16ú aoiseanna, iad go léir bainte le [[Connacht]].&lt;ref&gt;Ó Concheanainn, &quot;The textual tradition,&quot; lch. 441.&lt;/ref&gt;

Athleagan II: Caomhnaítear an leagan seo, in éineacht leis an gcéad cheann, in Egerton 1782 agus D&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;2.&lt;ref&gt;Ó Concheanainn, &quot;The textual tradition,&quot; lch. 442.&lt;/ref&gt; Tá aithne air sa dara cheann dar teideal ''Feis Tige Becfholtaig'' (Feis Theach Bheagfholtaigh).

# [[Cín Dromma Snechtai]] (caillte)
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], [[Lebor na hUidre]] (23 E 25): lch. 128a-b (+H). Deireadh an scéil ar iarraidh.
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], [[23 N 10]]: ll.&amp;nbsp;62–63.
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], D IV 2 (Stowe 992): f 46rb-47vb. An dá leagan.
# Londain, British Library, [[Egerton 1782]]: f 78v-80r. An dá leagan. 
# Londain, British Library, [[Egerton 88]]: f 12vb-13rb. Darb ainm ''Gineamain Chonculainn''.
# Baile Átha Cliath, [[Coláiste na Tríonóide]], MS 1363 (''olim'' H 4.22): IV, ll.&amp;nbsp;46–47.
# Baile Átha Cliath, [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]], (Phillipps) G 7: col. 7-9. 
# Baile Átha Cliath, [[Coláiste na Tríonóide]], MS 1287 (''olim'' H 1.13), lch.&amp;nbsp;342 ff.

==Achoimrí==
Sa leagan is luaite, is í [[Deichtine]], máthair Chú Chulainn, í iníon agus carbadóir [[Conchúr mac Neasa|Conchúir mhic Neasa]], rí Uladh. Téann sí in éineacht leisean agus fir uaisle na nUladh ag seilg éan draíochta. Le titim na hoíche agus é ag cur sneachta, tagann na hUlaidh ar thigh agus cuirtear fáilte romhaibh. Tagann tinneas linbh ar bhean chéile a n-óstaigh, agus cuidíonn Deichtine léi ag breith a mhic. Ag an am gcéanna, tugann láir lasmuigh dhá bhromach ar an saol. 

Ar an maidin dár gcionn, is léir do na hUlaidh go bhfuil siad ag [[Brú na Bóinne]]. Tá an teach agus na tuistí imithe, and tá siad an fós an leanbh agus na bromaigh. Tógann Deichtine an buachaill mar mhac altrama, ach buaileann tinn é agus éagann sé.

Níos faide anonn, nochtann an dia [[Lugh]] dí, agus deir sé léi gurbh é a bhí a n-óstach an oíche úd, agus go bhfuil sí anois ah iompair a pháiste, darb ainm [[Séadanda]]. Is cúis náire é an toircheas; tá fir na hUladh san amhras gurb é Conchúr féin an t-athair. In ainneoin sin, geallann Conchúr le [[Súaltam mac Róich|Sualdamh mac Róigh]] í. Cuireann sí deireadh leis an toircheas, agus téann sí a chodladh lena fear chéile agus í arís ina maighdean. Gineann sí mac, agus Séadanda an t-ainm a thugann sí dó.&lt;ref&gt;[[A. G. van Hamel]] (eag.), ''Compert Con Culainn and Other Stories'', ll. 3-8.&lt;/ref&gt;  Deirtear gur giniúint faoi thrí é seo, agus an leanbh tofa mar dhuine thar cách.&lt;ref&gt;[[Jean Markale]]. ''The Epics of Celtic Ireland: Ancient Tales of Mystery and Magic'', 2000, lch. 76.&lt;/ref&gt;


Sa leagan níos deireanaí agus níos cáiliúla, is deirfiúr Chonchúir í Deichtine, agus imíonn sí d'[[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na nUladh. Cosúil leis an gcéad leagan, téann fir na nUladh ag seilg, agus ag lorg fosctha i dtigh éigin le titim na hoíche. Is é Lugh an t-óstach, ach sa scéal seo, is í Deichtine féin a bhean chéile, agus tugann sise mac ar an saol, darb ainm Séadanda.&lt;ref&gt;Cross and Slover, ''Ancient Irish''&lt;/ref&gt;

Tá achrainn idir fir na nUladh cé acu a mbeadh ina athair altrama air, go dtí go socraíonn [[Morann]], saoi, go mbeadh a sheal ag cách: Conchúr féin; [[Sencha mac Ailella]], a mhúinfidh gaois agus deis a labhartha dó; [[Blaí Briugu]], saibhir, a chosnóidh agus a sholáthróidh é; [[Fergus mac Róich]], laoch, a múinfidh dó na daoine laga a chosaint; [[Amergin mac Eccit|Amergin]], file, a thabharfaidh oideachas dó; agus a bhean chéile [[Fionnchaomh]], a oidfidh é. Tógtar é i dtigh Amergine agus Fionnchaoimhe ar [[Magh Muirthemne]] i g[[Contae Lú]] an lae inniu, i dteannta lena mac, [[Conall Cernach]].&lt;ref&gt;Kinsella, ''The Táin'', ll. 23-5.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Eagráin agus aistriúcháin===
* [[Hamel, A.G. van]] (eag.). ''Compert Con Culainn and other stories''. MMIS 3. Baile Átha Cliath, 1933 (athchló. 1978). Ll.&amp;nbsp;1–8. Bunaithe ar Lebor na hUidre. Eagrán G301013 le fáil ar [http://www.ucc.ie/celt/published/ CELT].
* Windisch, Ernst (eag. agus aistr.). “Die Geburt Cuchulainn's.” ''Irische Texte mit Wörterbuch ''I. Leipzig 1880. pp.&amp;nbsp;134–45. LU agus Egerton 1782. Errata foilsithe in ''Revue Celtique'' 5: lch.&amp;nbsp;237.
* Thurneysen, Rudolf (eag. agus aistr.). “[VII] ''Compert ConCulainn'' nach der Handschrift von Druim Snechta.” agus “[VIII] ''Compert ConCulaind'' nach D. 4. 2.” In ''Zu irischen Handschriften und Literaturdenkmälern''. Berlin, 1912, ll.&amp;nbsp;31–41 (LU, Egerton 88, 23 N 10 agus H 4.22) agus 41-8. Céad leagan de D IV 2.
* Meyer, Kuno (eag. agus aistr.). “Feis Tige Becfoltaig.” ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 5 (1905): 500-4. Dara leagan de D IV 2.
* Hull, Vernam. “The Version of ''Compert Con Culainn'' in MS. Phillipps G 7.” ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 24 (1954): ll.&amp;nbsp;128–31. Phillipps G 7.
* Nettlau, Max (eag.). ''[[Revue Celtique]]'' 10: 457. H 4.22.
* Hull, Eleanor (aistr.). &quot;The Birth of Cuchulainn.&quot; ''The Cuchullin Saga''. 15-20. Cóirithe ó aistriúchán francach Duvau. PDF le fáil ó [https://books.google.com/books?id=8zRh-BJSDe0C&amp;oe=UTF-8 PDF Google Books], SAM amháin.
* Gantz, Jeffrey (aistr.). &quot;The Birth of Cú Chulaind.&quot; ''Early Irish Myths and Sagas''. 1981 (athchló. 1983), ll.&amp;nbsp;130–2.
* Kinsella, Thomas (aistr.). ''The Táin''. Baile Átha Cliath: Dolmen, 1969.
* Cross, T.P. agus C.H. Slover (eag.). ''Ancient Irish Tales''. New York, 1936, ll&amp;nbsp;134-6.
* Thurneysen, Rudolf (aistr.). “Setantas Geburt.&quot; ''Sagen aus dem alten Irland. ''Berlin, 1901. 6.-6.
* Duvau, Louis (aistr.). &quot;La légende de la conception de Cûchulainn.&quot; ''Revue Celtique'' 9 (1888): 1-13.
* Duvau, Louis (aistr.). ''L'Épopée celtique en Irlande'', ll.&amp;nbsp;22–33 [A].
* Duvau, Louis (aistr.). ''L'Épopée celtique en Irlande'', ll.&amp;nbsp;33–38 [B].
* Guyonvarc'h, Christian-J. (aistr.). &quot;La conception de Cuchulainn.&quot; ''Ogam'' 17 (1965): ll.&amp;nbsp;363–91. Leagan 1 (LU, Egerton 1782) agus Leagan 2 (Egerton 1782, D IV 2). In éineacht le tráchtaireacht le F. Le Roux, ll.&amp;nbsp;393–410.
* Even, Arzel (aistr.). “La conception de Cuchulainn.” ''Ogam ''4 (1952): ll.&amp;nbsp;273–6. Egerton 1782, Leagan 2.
* Even, Arzel (aistr.). “La conception de Cuchulainn, selon le Libur Dromma Snechta.” ''Ogam'' 5 (1953): ll.&amp;nbsp;313–4.
* Ó Concheanainn, Tomás. &quot;The textual tradition of ''Compert Con Culainn''.&quot; ''Celtica'' 21 (1990): 441-55. 
* [http://www.ucc.ie/celt/MS-OMIT MS Omit]

===Tuilleadh le léamh===
* Hollo, Kaarina. “Cú Chulainn and Síd Truim.” ''[[Ériu]]'' 49 (1998): ll.&amp;nbsp;13–22.
* Zimmer, Heinrich. “Keltische Studien V. Über den compilatorischen charakter der irischen sagentexte im sogenannten Lebor na hUidre .i. ''Compert Conculaind''.” ''Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung'' 28 (1887): ll.&amp;nbsp;419–26.

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>3c6auij1i9ospumybtwefcxwso7v4gh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063529</id>
      <parentid>1063528</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:34:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Lámhscríbhinní */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7958" xml:space="preserve">Is cuid de seanscéalta na [[Rúraíocht]]a é '''Coimpeart''' (nó '''Giniúint) Chú Chulainn''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Compert Con Culainn'''), faoin nginiúint agus breith an laoich [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]].

==Lámhscríbhinní==
Tá dhá mórleagan ann a tháinig slán. 

Athleagan I: Faightear an foinse is luaite den leagan seo i [[Lebor na hUidre]] (LU) na 12ú haoise. Bhí beirt phriomhscríbhneoirí ann ar dtús ('''A''' agus '''M'''), ach scrios scríbhneoir ina dhiaidh sin ('''H''') an deireadh chun a mhachnaimh féin faoi ré Chú Chulainn a thabhairt. De réir '''H''', bhí an téacs mar chuid den leabhar [[Cín Dromma Snechtai]] na 8ú haoise, atá caillte. Faightear cóipeanna eile den leagan i sé lámhscríbhinn na 15ú agus 16ú aoiseanna, iad go léir bainte le [[Connacht]].&lt;ref&gt;Ó Concheanainn, &quot;The textual tradition,&quot; lch. 441.&lt;/ref&gt;

Athleagan II: Caomhnaítear an leagan seo, in éineacht leis an gcéad cheann, in Egerton 1782 agus D&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;2.&lt;ref&gt;Ó Concheanainn, &quot;The textual tradition,&quot; lch. 442.&lt;/ref&gt; Tá aithne air sa dara cheann dar teideal ''Feis Tige Becfholtaig'' (Feis Theach Bheagfholtaigh).

# [[Cín Dromma Snechtai]] (caillte)
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], [[Lebor na hUidre]] (23 E 25): lch. 128a-b (+H). Deireadh an scéil ar iarraidh.
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], [[ARÉ 23 N 10]]: ll.&amp;nbsp;62–63.
# Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], D IV 2 (Stowe 992): f 46rb-47vb. An dá leagan.
# Londain, British Library, [[Egerton 1782]]: f 78v-80r. An dá leagan. 
# Londain, British Library, [[Egerton 88]]: f 12vb-13rb. Darb ainm ''Gineamain Chonculainn''.
# Baile Átha Cliath, [[Coláiste na Tríonóide]], MS 1363 (''olim'' H 4.22): IV, ll.&amp;nbsp;46–47.
# Baile Átha Cliath, [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]], (Phillipps) G 7: col. 7-9. 
# Baile Átha Cliath, [[Coláiste na Tríonóide]], MS 1287 (''olim'' H 1.13), lch.&amp;nbsp;342 ff.

==Achoimrí==
Sa leagan is luaite, is í [[Deichtine]], máthair Chú Chulainn, í iníon agus carbadóir [[Conchúr mac Neasa|Conchúir mhic Neasa]], rí Uladh. Téann sí in éineacht leisean agus fir uaisle na nUladh ag seilg éan draíochta. Le titim na hoíche agus é ag cur sneachta, tagann na hUlaidh ar thigh agus cuirtear fáilte romhaibh. Tagann tinneas linbh ar bhean chéile a n-óstaigh, agus cuidíonn Deichtine léi ag breith a mhic. Ag an am gcéanna, tugann láir lasmuigh dhá bhromach ar an saol. 

Ar an maidin dár gcionn, is léir do na hUlaidh go bhfuil siad ag [[Brú na Bóinne]]. Tá an teach agus na tuistí imithe, and tá siad an fós an leanbh agus na bromaigh. Tógann Deichtine an buachaill mar mhac altrama, ach buaileann tinn é agus éagann sé.

Níos faide anonn, nochtann an dia [[Lugh]] dí, agus deir sé léi gurbh é a bhí a n-óstach an oíche úd, agus go bhfuil sí anois ah iompair a pháiste, darb ainm [[Séadanda]]. Is cúis náire é an toircheas; tá fir na hUladh san amhras gurb é Conchúr féin an t-athair. In ainneoin sin, geallann Conchúr le [[Súaltam mac Róich|Sualdamh mac Róigh]] í. Cuireann sí deireadh leis an toircheas, agus téann sí a chodladh lena fear chéile agus í arís ina maighdean. Gineann sí mac, agus Séadanda an t-ainm a thugann sí dó.&lt;ref&gt;[[A. G. van Hamel]] (eag.), ''Compert Con Culainn and Other Stories'', ll. 3-8.&lt;/ref&gt;  Deirtear gur giniúint faoi thrí é seo, agus an leanbh tofa mar dhuine thar cách.&lt;ref&gt;[[Jean Markale]]. ''The Epics of Celtic Ireland: Ancient Tales of Mystery and Magic'', 2000, lch. 76.&lt;/ref&gt;


Sa leagan níos deireanaí agus níos cáiliúla, is deirfiúr Chonchúir í Deichtine, agus imíonn sí d'[[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na nUladh. Cosúil leis an gcéad leagan, téann fir na nUladh ag seilg, agus ag lorg fosctha i dtigh éigin le titim na hoíche. Is é Lugh an t-óstach, ach sa scéal seo, is í Deichtine féin a bhean chéile, agus tugann sise mac ar an saol, darb ainm Séadanda.&lt;ref&gt;Cross and Slover, ''Ancient Irish''&lt;/ref&gt;

Tá achrainn idir fir na nUladh cé acu a mbeadh ina athair altrama air, go dtí go socraíonn [[Morann]], saoi, go mbeadh a sheal ag cách: Conchúr féin; [[Sencha mac Ailella]], a mhúinfidh gaois agus deis a labhartha dó; [[Blaí Briugu]], saibhir, a chosnóidh agus a sholáthróidh é; [[Fergus mac Róich]], laoch, a múinfidh dó na daoine laga a chosaint; [[Amergin mac Eccit|Amergin]], file, a thabharfaidh oideachas dó; agus a bhean chéile [[Fionnchaomh]], a oidfidh é. Tógtar é i dtigh Amergine agus Fionnchaoimhe ar [[Magh Muirthemne]] i g[[Contae Lú]] an lae inniu, i dteannta lena mac, [[Conall Cernach]].&lt;ref&gt;Kinsella, ''The Táin'', ll. 23-5.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Eagráin agus aistriúcháin===
* [[Hamel, A.G. van]] (eag.). ''Compert Con Culainn and other stories''. MMIS 3. Baile Átha Cliath, 1933 (athchló. 1978). Ll.&amp;nbsp;1–8. Bunaithe ar Lebor na hUidre. Eagrán G301013 le fáil ar [http://www.ucc.ie/celt/published/ CELT].
* Windisch, Ernst (eag. agus aistr.). “Die Geburt Cuchulainn's.” ''Irische Texte mit Wörterbuch ''I. Leipzig 1880. pp.&amp;nbsp;134–45. LU agus Egerton 1782. Errata foilsithe in ''Revue Celtique'' 5: lch.&amp;nbsp;237.
* Thurneysen, Rudolf (eag. agus aistr.). “[VII] ''Compert ConCulainn'' nach der Handschrift von Druim Snechta.” agus “[VIII] ''Compert ConCulaind'' nach D. 4. 2.” In ''Zu irischen Handschriften und Literaturdenkmälern''. Berlin, 1912, ll.&amp;nbsp;31–41 (LU, Egerton 88, 23 N 10 agus H 4.22) agus 41-8. Céad leagan de D IV 2.
* Meyer, Kuno (eag. agus aistr.). “Feis Tige Becfoltaig.” ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 5 (1905): 500-4. Dara leagan de D IV 2.
* Hull, Vernam. “The Version of ''Compert Con Culainn'' in MS. Phillipps G 7.” ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 24 (1954): ll.&amp;nbsp;128–31. Phillipps G 7.
* Nettlau, Max (eag.). ''[[Revue Celtique]]'' 10: 457. H 4.22.
* Hull, Eleanor (aistr.). &quot;The Birth of Cuchulainn.&quot; ''The Cuchullin Saga''. 15-20. Cóirithe ó aistriúchán francach Duvau. PDF le fáil ó [https://books.google.com/books?id=8zRh-BJSDe0C&amp;oe=UTF-8 PDF Google Books], SAM amháin.
* Gantz, Jeffrey (aistr.). &quot;The Birth of Cú Chulaind.&quot; ''Early Irish Myths and Sagas''. 1981 (athchló. 1983), ll.&amp;nbsp;130–2.
* Kinsella, Thomas (aistr.). ''The Táin''. Baile Átha Cliath: Dolmen, 1969.
* Cross, T.P. agus C.H. Slover (eag.). ''Ancient Irish Tales''. New York, 1936, ll&amp;nbsp;134-6.
* Thurneysen, Rudolf (aistr.). “Setantas Geburt.&quot; ''Sagen aus dem alten Irland. ''Berlin, 1901. 6.-6.
* Duvau, Louis (aistr.). &quot;La légende de la conception de Cûchulainn.&quot; ''Revue Celtique'' 9 (1888): 1-13.
* Duvau, Louis (aistr.). ''L'Épopée celtique en Irlande'', ll.&amp;nbsp;22–33 [A].
* Duvau, Louis (aistr.). ''L'Épopée celtique en Irlande'', ll.&amp;nbsp;33–38 [B].
* Guyonvarc'h, Christian-J. (aistr.). &quot;La conception de Cuchulainn.&quot; ''Ogam'' 17 (1965): ll.&amp;nbsp;363–91. Leagan 1 (LU, Egerton 1782) agus Leagan 2 (Egerton 1782, D IV 2). In éineacht le tráchtaireacht le F. Le Roux, ll.&amp;nbsp;393–410.
* Even, Arzel (aistr.). “La conception de Cuchulainn.” ''Ogam ''4 (1952): ll.&amp;nbsp;273–6. Egerton 1782, Leagan 2.
* Even, Arzel (aistr.). “La conception de Cuchulainn, selon le Libur Dromma Snechta.” ''Ogam'' 5 (1953): ll.&amp;nbsp;313–4.
* Ó Concheanainn, Tomás. &quot;The textual tradition of ''Compert Con Culainn''.&quot; ''Celtica'' 21 (1990): 441-55. 
* [http://www.ucc.ie/celt/MS-OMIT MS Omit]

===Tuilleadh le léamh===
* Hollo, Kaarina. “Cú Chulainn and Síd Truim.” ''[[Ériu]]'' 49 (1998): ll.&amp;nbsp;13–22.
* Zimmer, Heinrich. “Keltische Studien V. Über den compilatorischen charakter der irischen sagentexte im sogenannten Lebor na hUidre .i. ''Compert Conculaind''.” ''Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung'' 28 (1887): ll.&amp;nbsp;419–26.

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>kdyqo7ujgbl5wsb5ehodpscpj8t0084</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amergin mac Eccit</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85766</id>
    <revision>
      <id>1063481</id>
      <parentid>1061055</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:56:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2813" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], gaiscíoch agus file ab ea '''Amergin&lt;ref&gt;Also spelled Amhairgin, Amorgen, Aimhirghin&lt;/ref&gt; mac Eccit''' i gcúirt [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], rí na nUladh. Ba ghabha é a athair, Eccet Sálach. Phós Amhairghin [[Fionnchaomh]], deirfiúr Chonchúir. Ba é [[Conall Cernach]] a mac, agus [[Cú Chulainn]] a mac altrama.

==Comharba Athirne, file==
D'fhás Amhairgin gan labhairt gan ní féin go raibh sé ceithre bliana déag d'aois. Chuir [[Athirne]], príomhfhile na n[[Uladh]], a shearbhónta amach chuig Eccet lá, um tua a iarraidh. 
Tugadh geit as an searbhónta nuair a aithrísigh Amergin dán rúnda seanórtha, agus rith abhaile chun a insint dá mháistir 'séard a chuala sé.

Shocraigh Athirne an buachaill a mharú, ar eagla go dtóga sé a phost, ach chuir Eccet a mhacasamhail as cré ina áit. Tháinig Athirne, agus tharraing sé buille air leis a thua úr. D'imigh leis, agus Amhairghin marbh, dar leis. Chuir na hUlaidh Athirne faoi léigear ina thigh. Mar chúiteamh d'Eccet, b'éigean dó Amhairghin a thógáil mar mhac altrama agus ealaín na filíochta a mhúineadh dó.  In am trátha, tháinig Amhairghin i gcomharbacht ar Athirne mar phríomhfhile na nUladh.&lt;ref&gt;John Carey, “Tales from the Ulster Cycle”, The Celtic Heroic Age (eag. John T Koch &amp; John Carey), 1997, ll. 48-133&lt;/ref&gt;

==Sa ''Táin Bó Cúailnge''==
I rith na ''[[Táin Bó Cúailnge|Tána]]'', chuir Amhairghin moill ar arm na g[[Connacht]] á radadh le hollchlocha ar feadh trí lá is oíche. Chaith [[Cú Roí]], laoch na [[Mumha|Mumhan]], clocha ar ais. Bhuail na clocha le chéile san aer, ag scaipeadh na háite le smidiríní cloch, gur impigh [[Méabh]] go n-éirí siad as. D'aontaigh siad go stopfaidís agus go bhfillfeadh Cú Roí go Mumhain. agus é ach imithe, lean Amhairghin ar aghaidh le caitheamh na gcloch, ag áitiú go raibh a chomhaontú le Cú Roí amháin. I ndeireadh na dála, d'aontaigh sé go stopfadh go dtí uair na catha deireanaí.&lt;ref&gt;Cecile O'Rahilly, ''Táin Bó Cúailnge from the Book of Leinster'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1967, ll. 244-245&lt;/ref&gt; Tá leagan eile den scéal sa chéad athleagan na ''Tána'', ina bhfuil na  comhraiceoirí iad Cú Roí agus [[Munremar mac Gerrcind]].&lt;ref&gt;Cecile O'Rahilly, ''Táin Bó Cúailnge Recension 1'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1976, ll. 169-170&lt;/ref&gt;

==Scéalta eile==
''[[Coimpeart Chú Chulainn]]''...

Mharaigh Amhairghin an t-arracht trícheannach, [[Ellén Trechend]], a ionsaíodh ar Éirinn ón uaimh ag ''[[Rathcroghan|Cruachan]].&lt;ref&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, ll. 13-14&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>8706zio7c8663577ypdgs7hp023bq1t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Éadaoin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85773</id>
    <revision>
      <id>1063482</id>
      <parentid>1061877</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:57:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tochmharc Éadaoine */mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14928" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Sa [[Rúraíocht]], ba í '''Éadaoin''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Étaín''') banlaoch an scéil ''[[Tochmharc Éadaoine]]'', ar cheann de na scéalta is sine agus is saibhre atá ann i [[Miotaseolaíocht na nGael]]. Faightear chomh maith í sa scéal 
Meán-Ghaeilge ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]''. D'aithin [[T. F. O'Rahilly]] í mar bhandia na gréine. 

==Sanasaíocht==
Tá an t-ainm ''Étaín'' fréamhaithe le foirm dhíspeagadh na [[Sean-Ghaeilge]] ''ét'' (éad).&lt;ref&gt;Koch, John T. (eag.), Celtic Culture, ABC-CLIO, 2006, lch. 1675.&lt;/ref&gt;  Tá aithne uirthi scaití faoin mbuafhocal ''Echraide'' (marcach capaill), a thugann le fios go bhfuil sí gaolta le déithe na gcapall, agus pearsana amhail [[Rhiannon]] na mBreatnach agus [[Epona]] na nGallach.&lt;ref name=MacKillop&gt;MacKillop, lch. 195.&lt;/ref&gt;  Sa scéal ''Tochmharc Éadaoine'', tugann [[Midhir]] [[Bé Find]] (Fionnbhean) mar ainm uirthi, ach is amhlaidh go bhfuil an dán ina bhfuil an maíomh seo le fáil sa téacs, níos sine agus gan bhaint leis, a cuireadh leis an scéal níos déanaí.&lt;ref&gt;Mac Cana, lch. 140.&lt;/ref&gt;

==Ginealas==
Sa scéal ''[[Tochmarc Étaíne]]'', ba iníon [[Ailill mac Máta|Ailill]], rí na n[[Uladh]], í Éadaoin. 

I d''[[Toghail Brú Dá Dearga]]'', ámh, ba iníon [[Éadar|Éadair]] í, agus phós sí an t-ardrí, [[Eochaid Feidlech]]. Bhí iníon acu, darbh ainm Éadaoin Óg, a phós [[Cormac]], rí na nUladh.  Rugadh iníon di, [[Meas Buachalla]], ach mac ar bith.  Thréig Cormac Meas Buachalla, ach d'aimsigh tréadaí í agus thóg seisean agus a bhean chéile í.  Agus í fásta, phós sí an t-Ard Rí [[Eterscél Mór]] agus d'éirigh sí ina máthair Chonaire Mhóir.  Sna dréachtaí ginealaigh, deirtear gurbh í bean chéile flaith na nUladh, [[Cormac Cond Longas]].

==''Tochmharc Éadaoine''==
{{main|Tochmharc Éadaoine}}

Nuair a thit [[Midhir]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]] í ngrá le hÉadaoin agus a phós í, d'éirigh éad ar a chéadbhean diúltaithe [[Fuamnach]]  and casts a sraith draíochta uirthi.  Ar dtús, d'athraigh Fuamnach Éadaoin ina riocht linn uisce, ansin ina péist (nó nathair i leaganacha áirithe), agus ansin ina féileacán álainn (nó snáthaid mhór).  Níor aithin Midhir gurbh í Éadaoin an féileacán, ach in ainneoin sin, d'éirigh sí ina a dhlúthchara, agus ní raibh suim aigesean i mnáibh.  Mhúscail Fuamnach ámh gaoth mhór a shéid an féileacán chun siúil agus níor thug sí cead dó tuirlingt ach ar charraigeacha na mara ar feadh seacht mbliana.

Tar éis tamaill, thuirling an féileacán ar éadaí [[Aonghas|Aonghais]].  D'aithin sé gurbh Éadaoin a bhí ann, ach bhí hear i mbun cogaidh le Midhir agus dá bharr níor chuir sé ar ais chuige í.  Rinne sé grianán beag agus fuinneoga an di, agus d'iompair é leis gach áit.  Ach chuala Fuamnach an scéal agus mhúscail gaoth mór eile a shéid Éadaoin uaidh ar feadh seacht mbliana ar leith.  I ndeireadh na dála, i ré [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], thit an féileacán i gloine fíona a bhí á ól ag bean chéile gaiscíoch na nUladh, [[Éadar]].  D'éirigh an bhean torrach agus athrugadh Éadaoin, dhá bhliain déag is míle tar éis a céad breithe.&lt;ref&gt;In ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'' the eternal rebirth of Éadaoin is suggested: &quot;Then the king, even Eochaid Feidlech, dies, leaving one daughter named, like her mother, Éadaoin, and wedded to Cormac, king of Uladh.&quot;&lt;/ref&gt;''

==''Togail Bruidne Dá Derga''==
{{main|Togail Bruidne Dá Derga}}

Agus í fásta, phós Éadaoin [[Ard-Rí na hÉireann]], [[Eochaidh Aireamh]].  Insítear conas a chas siad ar a chéile sa chéad sraith de ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]''.&lt;ref&gt;Le fáil ar ''[http://www.fordham.edu/halsall/source/1100derga.html Medieval Sourcebook]''.&lt;/ref&gt;

Thit deartháir Eochaidhe, [[Ailill Angubae]], i ngrá léi, agus thosaigh sé ag meath dá bharr.  Faoi dheireadh, d'inis sé d'Éadaoin go raibh sé ag fáil bháis ar a son, agus gheall sí go rachadh sí a chodladh leis chun a bheo a shábháil.  Shocraigh siad go mbuailfidís le chéile, ach chuir Midhir i gcodladh draíochta é agus chaill sé an cruinniú.  Bhuail Éadaoin le fear ann ámh, a raibh cuma agus glór Ailille aige, ach níor luigh sí leis, ag aireachtáil nach Ailill féin a bhí sé.  Tharla é seo faoi thrí, agus lig an fear Midhir aithne di   gurbh é.  D'inis sé di scéal a saoil agus í ina bhean chéile, ach dhiúltaigh sé dul leis gan cead óna fear chéile an linn úd.  Tháinig sí chuig Ailill ar ais agus é leigheasaithe.

Chuaigh Midhir ina fhíor-riocht chuig Eochaidh agus mhol sé ficheall a imirt.  D'fhógair sé geall de chaoga chapall, ach chaill sé agus thug na capaill go hEochaidh mar a gealladh.  Thug   Midhir a dhúshlán ar thuilleadh cluiche, ar gheallta níos mó, agus lean sé air ag cailleadh.  Thug a athair altrama rabhadh d'Eochaidh, gur dhuine acmhainne móire é Midhir, agus chuir sé ag obair é ar sraith tascanna, ina measc an clochán thar [[Móin Lámhrí]] a leagadh, a rinne sé go drogallach.
  
Sa deireadh thiar, thug Midhir dúshlán d'Eochaidh, cluiche deireanach fichille a imirt, an geall le rá ag an buaiteoir.  Bhuaigh Midhir an babhta seo, agus  d'éalaigh sé póg is barróg a bhreith ar Éadaoin.  Ghéill  Eochaidh dó, ach dá rachadh Midhir ar ais an mhí dár gcionn.  Tháinig   Midhir ar ais tar éis an ama agus rug barróg ar Éadaoin. Iompraíodh iad ina riocht ealaí agus d'eitil siad leo.

Ar lorg Mhidhire, thosaigh Eochaidh agus a chuid fear ag tochailt ag a sidhe ag Brí Léith.  Tháinig Midhir amach agus dúirt ar le hEochaidh go dtugadh sé a bhean chéile ar ais dó ar an lá dár gcionn.  Ach ag an am úd, tháinig caoga bean amach agus cuma Éadaoine ar chách.  Dúirt seanchailleach le hEochaidh a bhean a roghnú, dá mba fhéidir leis.  Roghnaigh sé ceann dóibh, ach nochtaigh Midhir níos déanaí gurbh iníon Éadaoine a bhí sí, agus Eochaidh féin an t-athair.   Bhí Eochaidh trí na céile toisc gur luigh sé leis an gcailín, a iníon féin, idir an dá linn, agus bhí sise torrach anois.  Rugadh cailín di, agus thréig Eochaidh í, ach d'aimsigh tréadaí í, agus thóg seisean agus a bhean chéile í.

==''Dinnseanchas''==
Tá dha dhán ann sa [[Dinnseanchas]] maidir le hÉadaoin.  Sa dán faoi Ráth Easa, insítear conas ar éirigh le hEochaidh Aireamh, Étaín a fháil ar ais.  Sa dá faoi Ráth Cruachan, luaitear fuadach Éadaoine ag Midhir.

==Áilleacht==
Sa lámhscríbhinn na Meán-Ghaeilge ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'' (Athleagan II), faightear cur síos sách fada, ornáideach fúithi sa sraith inár bhuail sí le h[[Eochaidh Aireamh]] i mBrí Léith.

:''[...] con-accai in mnaí for ur in tobair &amp; cír chuirrél argit co n-ecor de ór acthe oc folcud a l-luing argit &amp; ceithri h-eóin óir furri &amp; gleorgemai beccai di charrmogul chorcrai h-i forfleascuib na luingi.  Brat cas corcra fo loí chaín aicthe. Dúalldai airgdidi ecoirside de ór oibinniu isin bratt.  Léne lebur-chulpatach isí chotutlemon dei sítiu úainide fo derginliud óir impi.  Túagmíla ingantai di ór &amp; airget fora bruindi &amp; a formnaib &amp; a gúallib isind léne di cach leith.  Taitned fria in grían co m-ba forderg dona feraib tuídhleach ind óir frisin n-gréin asin títiu uainidi.  Dá trilis n- órbuidi fora cind.  Fige ceithri n-dúal ceachtar n-dé, &amp; mell for rind cach dúail.  Ba cosmail leó dath ind foiltsin fri barr n-ailestair h-i samrad nó fri dergór íar n-dénam a datha.''&lt;ref&gt;Knott (eag.), ''Togail'', lch. 1.&lt;/ref&gt;

:[...] chonaic Eochaidh bean ag   ''ur'' (bruach) an tobair.  Bhí cíor airgid aici le hornú óir uirthi, agus bhí an bhean á folcadh ó long airgid agus ceithre éan óir uirthi, agus gealsheoid bheaga de charrmhogal corcra ar a fleasc.  Bhí brat corcra de lomra catach álainn aici, dúnta le dealg airgid  d'ór corntha.  Bhí léine fhadchocaill aici de shíoda crua, bláith, uaine, bróidnithe le hór dearg, agus bhí dealga éachtacha   ainmhithe d'ór agus airgead ag a brollach agus ar a guaillí.  Agus an ghrian ag taitneamh uirthi, lonraigh an t-ór fíordhearg i gcoinne an tsíoda uaine.  Bhí dhá thrilseáin órbhuí aici ar a cionn.   Ba thrisleán é gach dual de cheithre coirnín le cruinnmheall ag a bun.  Dúradh gur cosúil le feileastram faoi bhláth sa samhraidh a gruaig, nó ór dearg agus loinnir tagtha ann.&lt;ref&gt;Gantz (aistr.), ll. 61–2 (ar ais go Gaeilge).&lt;/ref&gt;

Sa stíl lúcháireach céanna, díríonn an scéalaí isteach ar áilleacht a coirp:

:''Is and buí oc taithbiuch a fuilt dia folcud &amp; a dá láim tria derc a sedlaig immach.  Batar gilithir sneachta n-oenaichde na dí dóit &amp; batar maethchóiri &amp; batar dergithir sían slébe na dá grúad n-glanáilli.  Batar duibithir druimne daeil na dá malaich.  Batar inand &amp; frais do némannaib a déta ina cind.  Batar glasithir buga na dí súil.  Batar dergithir partaing na beóil.  Batar forarda míne maethgela na dá gúalaind.  Batar gelglana sithfhota na méra.  Batar fota na láma.  Ba gilithir úan tuindi in taeb seng fota tláith mín maeth amal olaind.  Batar teithbláithi sleamongeala na dí slíasait.  Batar cruindbega caladgela na dí glún.  Batar gerrgela indildírgi na dé lurgain.  Batar coirdírgi íaráildi na dá sáil.  Cid ríagail fo-certa forsna traigthib is ing má 'd-chotad égoir n-indib acht ci tórmaisead feóil ná fortche foraib.  Solusruidiud inn éscae ina saeragaid.  Urthócbáil úailli ina mínmailgib.  Ruithen suirghe ceachtar a dá rígrosc.  Tibri ániusa ceachtar a dá grúad, co n-amlud indtibsen do ballaib bithchorcra co n-deirgi fola laíg, &amp; araill eile co solusgili sneachta.  Bocmaerdachd banamail ina glór.  Cém fosud n-inmálla acci.  Tochim ríghnaidi lé.  Ba sí trá as caemeam &amp; as áildeam &amp; as córam ad-connarcadar súili doíne de mnáib domain.  Ba dóig leó bed a sídaib dí.  Ba fria as-breth: cruth cách co h-Étaín.  Caem cách co h-Étaín.''&lt;ref&gt;Knott (eag.), ''Togail'', ll. 1–2.&lt;/ref&gt;

:Bhog sí a cuid gruaige chun í a folcadh, agus tháinig a lámha trí dhéirc a culaith amach. Chomh bán le sneachta aonoíche alt a lámh, agus chomh mín cothrom dearg le lus mór a dá ghrua glanáille.  Chomh dubh le droim cíoróige a dá mhala.  Fras néamhainn le chéile a chuid fiacla.  Bú (butha) glas a súile.  Ba dhearg-phairtiach a beola.  Forard, mín, maothgheal a dá ghuaillí; fíorgheal bharrchaolaithe a méara; fada a lámha.  Chomh bán le cúr na martra a taobh, seang, fada, tláith, mín, chomh maoth le holann.  Ba bhláth,  ''smooth, sleek'', bán a dá sliasaid.  Ba chruinnbheag, caladhgheal a dá ghlúin.  Ba ghearrgheal, díreach a dá lurga.  Ba choirdhíreach, álainn a dá sáil.  Dá gcuirfí riail in aghaidh a cos, is ar éigean a gheofaí locht ar bith, seachas a líonmhaire feola nó craicinn.  Solas luisniúil na gealaí ar a haghaidh uasal.  Arduaisle ina málaí míne.  Ruithne suirí ceachtar dá súile ríoga.  Tibhrí (loigíní) áthais ceachtar dá gruanna, chomh dearg le fuil ghamhna agus solasgheal sneachta gach re ball (spota). Bogmhaorgacht bhanúil ina glór.  Céim fhosadh an-mhánla aici.  Céim ríoga léi.  Ba bhean í trá is caoimhe agus is áille agus is córa a chonacthas ar dhomhan.  Dúradh go raibh de shidhe í.  Díreach fúithi: Cruthúil (dea-chumtha) cách go hÉadaoin. Caomh cách go hÉadaoin.&lt;ref&gt;Gantz (aistr.), ll. 62–3.&lt;/ref&gt;

===Long airgid===
Is amhlaidh go raibh ciall shamhaltach ag an Long Airgid agus ceithre éan óir ina timpeall.  Thug Margaret Dobbs faoi ndeara cosúlacht an trí chorn a thairg Méabh do laochra na nUladh in ''[[Fleadh Bhricreann]]''.  I ngach corn, bhí éan níos luachmhara laistigh: sa chorn cré-umha, bhí éan [[fiondruine]] (cré-umha bán): sa chorn fiondruine, éan óir; agus sa chorn óir, éan  cloch lómhar.  Ina dteannta sin,  dhírigh sí go raibh gaol ann le criadóireacht [[Hallstatt]] agus earraí cré-umha ó Lár na hEorpach, ar a cuireadh éin uisceacha ar chorn nó longa.  D'fhéadfaí go rinneadh seo go sonrach i gcomhthéacs deasghnáth reiligiúnach, nó go ginearálta le haghaidh idéanna reiligiúnacha.  Mhol sí go gcaomhnaíonn an íomhá liteartha &quot;cuimhneacháin adhradh tobair agus na ndeasghnáth  a rinneadh ann le longa diaga maisithe le siombailí draíochta&quot;, is amhlaidh in éadan drochdhraíochta.  Is dóigh gur tháinig a leithéid de nósanna reiligiúnacha agus soithí deasghnátha go hÉirinn idir 600 agus 300 RC, le linn ré inimirce.

I bhfianaise na n-ealaí agus a gcéille diaga i seanlitríocht na nGael, thug Dobbs faoi ndeara freisin baint an scéil le drochdhraíocht [[Fuamnach|Fuamnaí]], agus athrú Éadaoine agus Midhire i riocht ealaí.&lt;ref&gt;Dobbs, &quot;The silver basin.&quot; ll. 202–3.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Príomhfhoinsí===
* TBDD II; aistr. J. Ganz, ''Early Irish Myths and Sagas''. Harmondsworth, 1981, ll. 60–106.
* ''[[Tochmarc Étaíne]]'', eag. E. Ernst, &quot;Tochmarc Étáine: 'Das Freien um Etain'.&quot; In ''Irische Texte mit Übersetzungen und Wörterbuch'' 1 (1891), ll. 113-33.
* &quot;Ráth Esa&quot;, eag. agus aistr. Edward J. Gwyn, ''The Metrical Dindshenchas''. Vol 2. Dublin: DIAS, 1901. [http://www.ucc.ie/celt/published/G106500B/text002.html Edition] and [http://www.ucc.ie/celt/published/T106500B/text001.html aistriúchán] le fáil ar CELT.
* &quot;Ráth Crúachain&quot;, eag. agus aistr. Kershaw Chadwick, ''The Metrical Dindshenchas''. Vol 3. Dublin: DIAS, 1901. 348ff. [http://www.ucc.ie/celt/published/G106500C/text063.html Eagrán] agus [http://www.ucc.ie/celt/published/T106500C/text063.html aistriúchán] le fáil ar CELT.

===Fo-Fhoinsí===
* Charles-Edwards, T. M. &quot;''Tochmarc Étaíne'': A Literal Interpretation.&quot; In ''Ogma: Essays in Celtic Studies in Honour of Próinséas Ní Chatháin'', eag. Michael Richter agus Jean-Michel Picard. Baile Átha Cliath, 2002, ll. 165-81.
* Dobbs, M.E. &quot;The silver basin of Étaín.&quot; ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 24 (1954): ll. 201–3.
* Mac Cana, Proinsias (1989) &quot;Notes on the Combination of Prose and Verse in Early Irish Narrative&quot;. In Tranter, Stephen Norman; agus Tristram, Hildegard L. C., ''Early Irish Literature: Media and Communication'', ll.&amp;nbsp;125–148. Gunter Narr Verlag. {{ISBN|3-87808-391-2}}
* MacKillop, James (1998). ''A Dictionary of Celtic Mythology''. Londain: Oxford. {{ISBN|0-19-860967-1}}.
* Sayers, William. &quot;Early Irish Attitudes toward Hair and Beards, Baldness and Tonsure.&quot; ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 44 (1991): ll. 154–89 :169.

==Naisc sheachtracha==
* ''[http://www.ucc.ie/celt/published/T300012/index.html The Wooing of Étaín]''
* ''[http://www.fordham.edu/halsall/source/1100derga.html The Destruction of Da Derga's Hostel]''

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Eadaoin}}
{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>fdlrue7m2lws37zwejy1uwto522kz1q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bricriu</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85892</id>
    <revision>
      <id>1063483</id>
      <parentid>1054993</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:58:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2943" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Bricriu''' óstach (''brughaidh''), file agus scabhaire.  B'olc sin a scabhaireacht gur dhíbrígh [[Conchúr mac Neasa]] é go dtí a theach féin ag Dún Rudhraí ([[Dún Droma, Contae an Dúin|Dún Droma]], [[Contae an Dúin]] an lae inniu).

==''Fleadh Bhricreann''==
{{main|Fleadh Bhricreann}}

D'eagraigh Bricre fleadh tráth do Chonchúr agus laochra na n[[Uladh]] ag a ghabháltas, ag tógáil seomra bia flaithiúil, sómhar, agus ríchathaoir niamhrach ann, ach dhúíltigh na hUladh dul chuige, agus é droch-chlúiteach.  Bhagair Bricre iad a chuir salach ar a cheile, athair in aghaidh mic, máthair in aghaidh iníne, agus in ndeireadh na dála, bean in aghaidh mná, go dtí go mbuaile a chéile iad lena gcuid cíche go n-éirí a gcuid bainne géar.

Ag an bhfleadh, gheall sé an &quot;[[churadhmhír]]&quot; (nó cuid/roinnt an chosantóra) go [[Cú Chulainn]], ansin go [[Conall Cearnach]], ansin go [[Laoghaire Buach]], agus ghabh na trí laoch ar aghaidh in iomaíocht an onóra. Tugadh dúshláin, le [[Ailill mac Máta|Ailill]] agus [[Méabh]] na g[[Connacht]], nó [[Cú Raoi]] na [[Mumhan]] mar bhreithimh. Bhuaigh  Cú Chulainn gach triail, ach níor ghlac le Conall ná Laoghaire an cinneadh.

Sár i bhfad, thug Cú Raoi, curtha as aithne mar fhathach, dúshlán do na trí laoch, a cheann a bhaint de, ach ansin é a cheadaigh, filleadh ar ais agus a gceann a bhaint díobhse. D'éirigh ach le Cú Chulainn sa triail seo, agus bronnadh an churadhmhír air. 
&lt;!-- bog dtí an scéal: ''Two motifs in this story, the champion's portion and the beheading challenge, are mentioned by the Greek writer [[Posidonius]] as practices of the ancient [[Celts]]. The beheading challenge is also central to the [[Middle English]] [[Arthurian]] poem [[Sir Gawain and the Green Knight]].

'' ''Fled Bricrenn'' is preserved in the near-contemporary [[Lebor na hUidre|Leabhar na h-Uidhri]] (The Book of the Dun Cow) and in four later manuscripts.--&gt;

==Scéalta eile==
Lean Bricre [[Fergus mac Róich]]  ar deoraíocht go Connachta, tar éis chás [[Deirdre|Dheirdre]]. Agus é ina aoi ag [[Ráth Cruachan]], bhí sé ina chúis achrainn idir Fergus agus leannán dá chuid, [[Fliodhas]], agus an ''[[Táin Bó Flidais]]'' mar bhailchríoch. 

San ''[[Eachtra Nearai]]'', bhí Bricre ag magadh Fhearghas agus a chumas canta, á chur i gcomparáid le búir bulláin.  Bhuail Fearghas é le cúig phíosa [[ficheall|fichille]], á loite go trom. 

Ag deireadh an ''[[Táin Bó Cuailgne]]'', fuair Bricriu bás ag Cruachan, tar éis dó dhá tharbh satailt air agus iad ag troid.

''[[Mesca Ulad]]'' ...

==Loch Bricleann==
Creidtear go bhfuil ainm an tsráidbhaile, [[Loch Bricleann]] in aice le [[Droichead na Banna]], [[Contae an Dúin]], fréamhaithe ó ''Loch Bricreann'', áit a rabih sé ina thaoiseach.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>17clxix2vwr0fh42rhs1u0273f84uon</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lughaidh na Riabh Dearg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85908</id>
    <revision>
      <id>1063409</id>
      <parentid>1054277</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:49:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7726" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], ba [[Ard-Rí na hÉireann]] é '''Lughaidh na Riabh Dearg''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Lugaid Riab nDerg'''), mac na dtrí  ''[[findemna]]'' agus a ndeirfiúr [[Clothru]]. Ba í [[Dearbhfhorghaill]] a bhean chéile. &lt;!--Réoderg--&gt;

==Giniúint==
Gineadh Lughaidh de chiorrú coil. Bhí a aithreacha, na trí ''findemna'' Bres, Nár agus Lothar,  i mbun cogaidh i gcoinne a n- athar le haghaidh Ard Ríogacht na hÉireann. Ar an oíche roimh an gCath [[Druimm Criaich]], bhí imní ar a ndeirfiúr [[Cloithre]] go mbásfaidís gan oidhre. Mheall sí iad triúr agus gineadh mac, Lughaidh.&lt;ref name=&quot;cb&quot;&gt;Joseph O'Neill (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucd.ie/tlh/text/jon.eriu.2.001.t.text.html &quot;''Cath Boinde''&quot;], ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 2, 1905, ll. 173–185&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Edward Gwynn (eag. &amp; aistr.), ''The Metrical Dindshenchas'', Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1906, Vol 4, [http://www.ucc.ie/celt/online/T106500D/text013.html Druimm Criaich Poem 13: Druimm Criach], ll. 43–57&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Vernam Hull, (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html &quot;''Aided Meidbe'': The Violent Death of Medb&quot;], ''[[Speculum (journal)|Speculum]]'' lbh. 13, eagrán 1, Ean 1938, ll. 52–61&lt;/ref&gt;

Tá a bhuafhocal bunaithe an dá riabh dhearga thart ar a mhuineál agus a chom, á scaradh i dtrí srath: ós cionn a mhuiníl, bhí sé cosúil le Nár; idir a mhuineál agus a chom, Bres; ón gcom síos, Lothar.&lt;ref&gt;Whitley Stokes (eag. &amp; aistr.), &quot;''Cóir Anmann''&quot;, ''Irische Texte'' sraith 3, lbh. 2, 1897, lch. 22&lt;/ref&gt;

Tá ciorrú coil ann fós i scéal Lughaí: luigh sé féin le Clothru, agus rugadh [[Crimthann Nia Náir]].&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 301-303&lt;/ref&gt;

==Teacht i réim==
De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', tháinig sé i réim tar éis idirríochta cúig bliana i ndiaidh bás Chonaire; sé bliana de réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text024.html M5165-5191]&lt;/ref&gt; Scoiltigh a athair altrama, laoch na nUladh [[Cú Chulainn]], an [[Lia Fáil]] lena chlaíomh, toisc nár bhúir sé faoi Lughaidh. Níor bhúir sé arís choíche, ach amháin faoi [[Conn Cétchathach|Chonn Céadchatach]].&lt;ref&gt;''Lebor Gabála Érenn'' [http://www.maryjones.us/ctexts/lebor4.html#55 §57]&lt;/ref&gt;

==Coinbhleachtaí==
Rinne an draoi Eithne, iníon Eochaí Feidhil, tairngreacht go maródh í le mac a deirféar Clothru. Dá bharr, theith Ethne go Cruachan chun a mhac féin a thógáil chun saoil. Chuaigh Lughaidh ar a tóir, áfach, agus bháigh í. Ghearr sé a mac, [[Furbaide]] Fer-benn ad a broinn. In am trátha, in aois a 17, d'iarr sé díoltas a bhaint ar Lughaidh as bás a mháthar, agus mharaigh sé Clothru. Mharaigh Lughaidh Furbhaidhe dá bharr ar [[Sliabh Uillean|Shliabh Uillean]].&lt;ref&gt;[https://archive.org/stream/revueceltique16pari#page/38/mode/1up]&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh go bhfuil roinnt tréithe an scéil seo ar nós na tairngreachta go mbásfadh [[Lugh]] Lamhfhada, mac Eithne, a sheanathair, [[Balor]] Biordhearcach.

==Pósadh==
Ba í a bhean chéile ná Derbhfhorghaill, iníon rí [[Lochlann|Lochlainne]], a thit i ngrá ó chian le Cú Chulainn. Tháinig sí go hÉirinn ar a lorg, in éineacht lena ''handmaiden'' agus iad beirt i riocht ealaí, nasctha le slabhra óir. Chonaic Cú Chulainn agus Lughaidh iad ag eitilt thar [[Loch Cuan]]. Á ghríosú ag Lughaidh, chaith 
Cú Chulainn cloch thabhaill ina dtreo, a bhuail Derbhfhorghaill go broinn ann, agus thit an bheirt acu ar an trá i riocht ban. Chun a beatha a shábháil, bhí ar Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Mhaígh sí a ghrá dó, ach toisc go raibh a fuil blaiste aige, níorbh fhéidir leis de bharr geise í a phósadh. ''Instead'', ghéill sé í go Lughaidh. Phós siad agus thóg siad clann.

==Anbhásanna Dhearbhfhorghaille agus Lughaí==
{{main|Anbhás Dhearbhfhorghaille}}

I lár an gheimhridh lá, rinne fir na nUladh galláin sneachta. Chuaigh na mná in iomaíocht ar a chéile, chun a fhiosrú cé acu gurbh fhéidir mún is doimhne insna galláin agus dá bharr, cé acu ba mheallacaí. Shroich mún Derbhfhorghaill an talamh, agus ite le héad, d'ionsaigh na mná eile í, ag baint na súl aisti, ag scoitheadh na sróine agus na gcluas di, agus ag bearradh a cuid gruaige. Thug Lughaidh faoi deara an sneachta neamhleáite ar dhíon a tí, agus tuigeadh dó go raibh sí ar tí bás d'fháil. Chuaigh seisean agus Cú Chulainn faoin dheifir isteach, ach fuair sí bás tamall ina dhiaidh. D'éag Lughaidh de bhrón. Mar chúiteamh, leag Cú Chulainn teach na mban go talamh agus iad laistigh, agus mharaigh 150 (trí chaoga) dóibh.&lt;ref&gt;[[Carl Marstrander]] (eag. &amp; aistr.), &quot;The Deaths of Lugaid and Derbforgaill&quot;, ''Ériu'' 5, 1911, ll. 201–218&lt;/ref&gt;

==Roghanna eile==
B'fhéidir é gur mharaigh na ''Trí Rúadchinn Laigen'' iad Lughaidh ''(1)'', a bhí páirteach i mbás Conaire Mór fosta.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]. 1946, lch. 119&lt;/ref&gt;

Mhol [[Lucius Gwynn]] gurbh fhéidir gur meascadh [[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Rí]] níos luaite darbh ainm ''Lugaid Réoderg'' ''(2)'' le mionphearsa eile na [[Rúraíocht]]a.&lt;ref&gt;Trí Rúadchinn Laigen Gwynn, [https://www.jstor.org/pss/30007892 &quot;De Sil Chonairi Móir&quot;], in ''Ériu 6'' (1912): 130–43.&lt;/ref&gt; 
Chreid [[T. F. O'Rahilly]], áfach, nach raibh ann san bhuafhocal ''Riab nDerg'' ná truailliú de ''Réoderg'',&lt;ref&gt;O'Rahilly, lch. 486&lt;/ref&gt; agus nár dhaoine éagsúla iad ''(1=2)''.

Chreid O'Rahilly, thairis sin, gurb é Lughaidh Riabh Dearg ionchollú arís eile den laoch miotasach ''[[Lugaid mac Con]] ''(3, 1=2=3)'', a bhfuil gaol gar aige leis an ndream réamhstairiúil, na h[[Érainn]],&lt;ref&gt;O'Rahilly, ll. 201-2&lt;/ref&gt; dream as deireadh na h[[Iarannaois]]e a raibh i measc ardríthe na hÉireann ba luaite a bhí ann. Ba é Conaire Mór, réamhtheachtaí díreach Lughaí, ar cheann dár sliocht is cáiliúla.

Chuaigh O'Rahilly níos faide anonn: mhol sé gurbh ionann Lughaidh na Riabh Dearg (1) agus Lugaid mac Con Roí ''(4, 1=4)'', raibh buafhocal eile aige ná ''mac Trí Con'', agus gurbh ionann é siúd agus Lughaidh Mac Con ''(1=2=3=4)''.&lt;ref&gt;O'Rahilly, ll. 486–7, 79–80&lt;/ref&gt; &lt;!--bog: The last, usually known simply as Mac Con &quot;Hound's Son&quot;, is an Érainn king matching Conaire Mór in importance in Irish legend. Another is [[Cú Roí mac Dáire]], or simply [[Dáire]],&lt;ref&gt;O'Rahilly, lch. 49&lt;/ref&gt; father of Lugaid mac Con Roí. --&gt;

Tá Lughaidh eile ann, sinsear Mhic Con, [[Lugaid Loígde]] ''(5)''.

==Achar ama==
Bhí sé i réim ar feadh fiche, fiche cúig nó fiche sé bliana, ag brath ar fhóinse.

I bhfoinsí ar leith, faightear cróineolaíochtaí ar leith dá réim:

* ''Leabhar Gabhála na hÉireann'': le h[[Impire na Róimhe]] [[Claudius]], AD 41–54.
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': 33–13 BC&lt;ref&gt;[[Seathrún Céitinn]], ''Foras Feasa ar Éirinn'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text047.html 1.37]&lt;/ref&gt;
* ''[[Annála na gCeithre  Máistrí]]'': 33–9 BC.

==Tagairtí==
{{Reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh=[[Conaire Mór]]|
teideal=[[Ard-Rí na hÉireann]]|
tar éis=[[Conchobar Abradruad]]|
bliain=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGE]] 1ú haois AD&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] 33–13 RC&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 33–9 BC|
}}
{{s-end}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>dxngrmwixazj8lq08so5pekcrpr5w29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eterscél Mór</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85982</id>
    <revision>
      <id>1063484</id>
      <parentid>965991</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:59:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sa Rúraíocht */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2709" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba [[Ard-Rí na hÉireann]] é '''Eidirscéal Mór''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Eterscél Mór'''), mac [[Íar mac Dedad]], sliocht de chlann [[Óengus Tuirmech Temrach]], d'[[Érainn]] na [[Mumhan]]. Tháinig sé i réim i ndiaidh [[Eochaidh Aireamh|Eochaidhe Airimh]]&lt;!--gr gin--&gt;

==Sa ''Rúraíocht''==
{{main|Toghail Brú Dá Dearga}}

Ní raibh clann ar bith ag ''Eidirscéal, ach tairngríodh go mbéarfadh bean de chine anaithnid  mac dó.  D'aimsigh agus phós sé le [[Mess Búachalla]] an áilleacht, iníon [[Éadaoin]]e agus iar-ardrí [[Eochaidh Feidhil]].&lt;ref&gt;nó, i ''d[[Tochmharc Éadaoine]]'', a dheartháir [[Eochaidh Aireamh]] agus a iníon le hÉadaoin; Gantz, 1981, ll. 37-59&lt;/ref&gt; De bharr a giniúna colaí, cuireadh lasmuigh gan clúdach í, ach fuarthas agus tógadh í le tréadaí agus a bhean chéile. Oíche amháin, i dtigh ''Eterscéil'', thug fear neamhaithne cuairt uirthi, ag eitilt tríd an spéirléas i riocht éin, agus ghin sí a mhac, ardrí na todhchaí [[Conaire Mór]], a tógadh mar mhac ''Eterscéil''.&lt;ref&gt;Jeffrey Gantz (aistr.), Early Irish Myths and Sagas, Penguin Classics, 1981, ll. 60-106&lt;/ref&gt;

==Achar Ama==
Bhí ''Eiderscéal'' i réim ar feadh cúig nó sé bliana (ag brath ar fhoinse). Mharaigh [[Nuadha Neacht]] é ag cath ''Aillenn'' agus tháinig i réim ina áit. 

I bhfoinsí ar leith, faightear cróineolaíochtaí ar leith dá réim:

* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': cuirtear ar chomhaois é le h[[Impire Rómhánach]] [[Augustus]] (27 BC – AD 14), breith [[Críost|Chríost]], agus ríthe seanscéalacha na cúigí [[Conchúr Mac Neasa]] (U), [[Cairbre Nia Fer]] (L), [[Cú Raoi]] (M) agus [[Ailill mac Máta]] (C).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 299-301&lt;/ref&gt;
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': 70–64 BC&lt;ref&gt;[[Seathrún Céitinn]], ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text047.html 1.37]&lt;/ref&gt;
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': 116–111 BC.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text023.html M5084]-[http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text024.html 5089]&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{s-start}}
{{succession box |
roimh=[[Eochaidh Aireamh]]|
teideal=[[Ard-Rí na hÉireann]]|
tar éis=[[Nuadu Necht]]|
bliain=[[Lebor Gabála Érenn|LGE]] 1d aois RC&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] 70–64 RC&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 116–111 BC|
}}
{{s-end}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>3ze38q0bio2rws164aql8mrx26vp9dk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063485</id>
      <parentid>1063484</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achar Ama */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2713" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba [[Ard-Rí na hÉireann]] é '''Eidirscéal Mór''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Eterscél Mór'''), mac [[Íar mac Dedad]], sliocht de chlann [[Óengus Tuirmech Temrach]], d'[[Érainn]] na [[Mumhan]]. Tháinig sé i réim i ndiaidh [[Eochaidh Aireamh|Eochaidhe Airimh]]&lt;!--gr gin--&gt;

==Sa ''Rúraíocht''==
{{main|Toghail Brú Dá Dearga}}

Ní raibh clann ar bith ag ''Eidirscéal, ach tairngríodh go mbéarfadh bean de chine anaithnid  mac dó.  D'aimsigh agus phós sé le [[Mess Búachalla]] an áilleacht, iníon [[Éadaoin]]e agus iar-ardrí [[Eochaidh Feidhil]].&lt;ref&gt;nó, i ''d[[Tochmharc Éadaoine]]'', a dheartháir [[Eochaidh Aireamh]] agus a iníon le hÉadaoin; Gantz, 1981, ll. 37-59&lt;/ref&gt; De bharr a giniúna colaí, cuireadh lasmuigh gan clúdach í, ach fuarthas agus tógadh í le tréadaí agus a bhean chéile. Oíche amháin, i dtigh ''Eterscéil'', thug fear neamhaithne cuairt uirthi, ag eitilt tríd an spéirléas i riocht éin, agus ghin sí a mhac, ardrí na todhchaí [[Conaire Mór]], a tógadh mar mhac ''Eterscéil''.&lt;ref&gt;Jeffrey Gantz (aistr.), Early Irish Myths and Sagas, Penguin Classics, 1981, ll. 60-106&lt;/ref&gt;

==Achar Ama==
Bhí ''Eiderscéal'' i réim ar feadh cúig nó sé bliana (ag brath ar fhoinse). Mharaigh [[Nuadha Neacht]] é ag cath ''Aillenn'' agus tháinig i réim ina áit. 

I bhfoinsí ar leith, faightear cróineolaíochtaí ar leith dá réim:

* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': cuirtear ar chomhaois é le h[[Impire Rómhánach]] [[Augustus]] (27 BC – AD 14), breith [[Críost|Chríost]], agus ríthe seanscéalacha na cúigí [[Conchúr mac Neasa]] (U), [[Cairbre Nia Fer]] (L), [[Cú Raoi]] (M) agus [[Ailill mac Máta]] (C).&lt;ref&gt;[[R. A. Stewart Macalister]] (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 299-301&lt;/ref&gt;
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': 70–64 BC&lt;ref&gt;[[Seathrún Céitinn]], ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text047.html 1.37]&lt;/ref&gt;
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': 116–111 BC.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text023.html M5084]-[http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text024.html 5089]&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{s-start}}
{{succession box |
roimh=[[Eochaidh Aireamh]]|
teideal=[[Ard-Rí na hÉireann]]|
tar éis=[[Nuadu Necht]]|
bliain=[[Lebor Gabála Érenn|LGE]] 1d aois RC&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] 70–64 RC&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 116–111 BC|
}}
{{s-end}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>fx2chrm2kau3r5pucedl616qxq13ltb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Táin Bó Flidais</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86094</id>
    <revision>
      <id>1063486</id>
      <parentid>1051776</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:03:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Lámhscríbninn Ghleann Masáin */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23680" xml:space="preserve">[[File:Maev.jpg|thumb|right|Queen Medb, ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', (1911) T.W.Rolleston]]

Is [[scéal]] de chuid na [[Rúraíocht]]a é '''''Táin Bó Fhliodhais''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Táin Bó Flidais'''''), a bhfuil cáil air mar '''''Táin Maigh Eo''''' chomh maith. Is cuid de chnuasach scéalta [[Táin Bó]] é, agus an ceann is cáiliúla ná ''[[Táin Bó Cúailnge]]''. 

Caomhnaítear ''Táin Bó Fliodhais'' in dhá leagan: ceann gearr as ré na [[Sean-Ghaeilge]], níos sine ná ''Cuailgne''; agus leagan níos faide sa lámhscríbhinn [[Gleann Masáin]] na [[15ú haois]]&lt;nowiki/&gt;e, atá caomhnaithe inniu ag an ''Advocates Library'' i n[[Dún Éideann]]. Creidtear gur cóip é de lámhscríbhinn nis luaite ón [[12ú haois]].&lt;ref&gt;Dunford, S. ''Táin Bó Flidhais'' (2008), Baile Átha Cliath.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.jstor.org/pss/30005408 jstor.org].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.westernpeople.ie/news/story/?trs=eykfojmhmh westernpeople.ie Western People]&lt;/ref&gt;  Is í banlaoch an scéil, [[Fliodhas]] a bhfuil sé ainmnithe as.

Insítear i bh''Fliodhais'' scéal chomh casta agus mionsonraithe is an táin níos cáiliúla, ''Cuailgne''.  Faightear ann roinnt mhaith de na pearsanna is tábhachtaí i [[Litríocht na Gaeilge|litríocht na nGael]], amhail [[Méabh]], [[Cú Chulainn]] agus an laoch mealltach, [[Fergus mac Róich]].

==Suíomh stairiúil==
Is sa dara leath den [[Iarannaois]] (AD 50–500) agus  go luath sa Mheánaois atá seanscéalta na hÉireann seo suite, am raibh an tír roinnte ina céadta nó fiú mílte [[tuath]].  Bhí [[rí]]&lt;nowiki/&gt;the i réim sna tuatha, agus céimlathas eatarthu, suas go ceannairí na Cúigí, amhail banríon [[Méabh]], na g[[Connacht]].  Ba iad dream na dtuath de ghnáth muintir an rí, i dteannta le páistí altrama ó thuatha eile, a tógadh le grá mar an gcéanna le clann an rí féin.  Ba iad siúd baill an airm a throid na cathanna críche idir ríthe.  Bhí idir fir agus mná sna hairm, ag troid taobh le taobh.

Bhí [[an Féineachas|Dlíthe na mBreithiúna]] i réim agus thógadh rí ceann rí eile agus é cloíte aige, agus cuireadh ar taispeáint é mar chorn measúil.  Rinneadh rudaí millteanacha do chorp an rí chlóite.

Ag an am seo in Éirinn, le teacht na Críostaíochta, thógtaí eaglaisí beaga, agus roinnt dóibh faoi cheannas aon mhanach amháin (agus thugtaí &quot;Naomh&quot; orthu de ghnáth). Mhair pobail na dtuath agus na Críostaíochta le taobh a chéile trasna na tíre, uaireanta go síochánta, uaireanta gan é.  Go minic, ba léir go raibh sé buntáisteach do ríthe na dtuath bheith ina bpátrún a bpobail reiligiúnaigh áitiúil, óir gur thug sin gradam dóibh.

Is minic a thugadh pobal reiligiúnach áite éigin, ainm a bhunaitheora don bhaile fearainn, m.s. [[Cill Ghallagáin]], nó [[Cill Chomáin]].  Na é seo ré órga ó thaobh lámhscríbhinní dathmhaisithe agus saothair cheardaíochta le fíolagrán óir agus airgid sna mainistreacha.  Is féidir roinnt dóibh, amhail [[Cros Chonga]] nó [[Cailís Ardach]], a fheiceáil i músaeim na hÉireann san lá atá inniu ann.

[[File:Copy of standingstonesmuingerroon6may08 023.JPG|thumb|right|Dún Fhliodhais ag Ráth Muireagáin, ar chlé na gconc Loch na Ceathrún Móire]]

[[File:Rath Morgan.JPG|thumb|right|Dún Ráth Muireagáin in Iorras, Maigh Eo]]

Tá an seanscéal ''Táin Bó Flidhais'' suite in gCúige Chonnacht, in Éirinn na h[[Iarannaois]]e.  Ba ríchathaoir  Mhéabha agus a fir chéile, [[Ailill mac Máta]] é [[Ráth Cruachan]], in aice le [[Tulsc]] i g[[Contae Ros Comáin]],  .

Insítear an scéal faoi tháin bó in aghaidh treibh na n[[Gamanraige|Gamhanradh]] a bhíodh ina gcónaí i g[[Contae Mhaigh Eo]], treibh a raibh ardmheas orthu i g[[Chonnacht]] maraon le gaiscí na [[Craobh Rua|Craoibhe Rua]] na n[[Uladh]]. Is í banlaoch an scéil ná [[Flidais|Fliodhas Fholtchain]], spéirbhean álainn, [[Artemis]] na g[[Na Ceiltigh|Ceilteach]], a bhí pósta le [[Ailill Finn|Oilill Fionn]], rí treibh na nGamhanradh agus mac taoisigh chumhachtaigh darbh ainm Domhnall Dualbhuidhe, agus cónaí air i n[[Gleann Chaisil]] i n[[Iorras]] agus geataí [[An Muirthead|An Mhuirthid]] faoi cheannas aige.  Bhí dhá dhún ag Fliodhas agus Oilill i gcontae Mhaigh Eo, ceann ag Ráth Muireagáin darbh ainm Dún Fhliodhais, lonnaithe ó thaobh dheas de [[Loch na Ceathrún Móire]] i nIorras; agus ceann eile ó thaobh thiar de [[Loch Con]] in aice le [[Néifinn]], darbh ainm Dún Átha Féan.

==Príomhscéal==
Bhí bó bhán finscéalach ag Fliodhais agus Oilill, darbh ainm [[Maol]], a raibh cáil aici as ucht an ollmhéid bainne a thug sí gach lá ag aon chrú amháin chun 300 fear, agus a mná agus a bpáistí, a shásamh.  Bhí acu chomh maith go leor tréada ollmhóra bólachta agus fia.

Bhí ceathrar iníonacha ag Fliodhas agus Oilill, agus deirtear go raibh duine daoibh leannán adhaltrach an laoich, [[Cú Chulainn]].  Bhí clú bainte amach ag Fliodhas féin as ucht a méine craosaí chollaí, agus shantaigh sí laoch na nUladh [[Fearghas Mac Róich]], a bhí ar deoraíocht ag [[Ráth Cruachan]], an ráth ríoga de Mhéabh agus Ailill Mac Máta i g[[Contae Ros Comáin]].

Fear dóighiúil an ea Fearghas agus ar iompú boise thit Méabh i saint lena haoi scaoilte.  Bhreathnaigh Ailill an mhídhílseacht laethúil, agus oíche amháin faoi dhíoltas éadmhar, ghoid sé claíomh draíochta Fhearghasa óna thruaill agus chuir macasamhail adhmaid ina ionad.

==Feall Bhricreann==
Bhíodh i gcónaí ag Cruachan an-chuid aíonna de dháil éagsúla ar chúis amháin nó ar chúis eile.  I dteannta le Fearghas, bhí [[Bricre]] Nimhtheanga mar aoi ann, faoina dúradh go raibh sé &quot;lúcháireach faoi éagóir oiread agus aoir&quot;.&lt;ref&gt;Dunford, Stephen, ''Táin Bó Flidhais: The Mayo Táin'' (2008), Baile Átha Cliath.&lt;/ref&gt;  B'eisean an té a spreag an cath darb ainm in am trátha ''Táin Bó Fliodhais''.

Bhí bó luachmhar Fliodhais, [[Maol]], loctha aici i nDún Fliodhais ag [[Loch na Ceathrún Móire]], [[Ráth Muireagáin]] in [[Iorras]].  Bhíodh sí go minic ina cónaí ann agus a fear chéile ag an ndún ag Loch Conn.  Bhí tréada ollmhóra bólachta acu i ngach áit, rud a chur in iúl gurbh an-tsaibhir a bhí siad, óir gurbh comhartha suntasach é a leithéid i saol eacnamaíochta na tréimhse.

Shocraigh Bricre dul go dtí Dún Fliodhais ag Ráth Muireagáin, agus  é ar intinn aige aighneas a chothú.  Cuireadh fáilte dheabhéasach roimhe, mar ba tuillte dó agus é teachta na banríona.  Rinne Fliodhas an dún dea-chumhraithe agus maisithe le mistletoe drualas agus luibheanna, agus sholáthraigh Fliodhas agus a lucht coimhdeachta, gléasta go péacach, fleá agus féasta dó.

Níos déanaí san oíche, chuaigh cách a chodladh ach amháin Fliodhas agus Bricre.  Chan sé di:
&lt;blockquote&gt;&lt;poem&gt;
From Cruachain, we have come
To Iorras in the west of Elga.
In every Dún we passed, we heard
Of Fliodhais and her cow,
Fliodhais the lady of Oilill,
Dear to me the name of the spouse,
Domhnall Dualbhuidhe's warrior son,
Bounteous the lady who will not forsake me
When we came out of Eamhain
Our quarrel left no slight track
The cause of Fergus whose exploits are many
Brought us in numbers to Cruachain&lt;ref&gt;Dunford, S. ''Táin Bó Flidhais''.&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;&lt;/blockquote&gt;

D'fhiafraigh Fliodhas de Bhricre cur síos a dhéanamh ar Fhearghas Mac Róich di.  Tháinig sé i dtír uirthi, óir gurbh a fhios dó an spéis agus drúis a bhí ag Fliodhas  do Fhearghas, le tamall fada anuas ó bhí Fearghas ina rí na nUladh.  D'inis Bricre na scéalta faoi gnaíúlacht Fhearghasa, ach freisin a rá nach raibh a leithéid d'fhear  ann mar Oilill, fear chéile Fliodhais.

An maidin dar gcionn, chuaigh Bricne feallaire ar ais go Cruachan agus dúirt le Méabh go raibh dún Fhliodhais an ceann ab iontaí a chonaic sé riamh.  Chuala Fearghas é seo agus shantaigh sé, rud a chuir éad ar Mhéabh.&lt;ref&gt;[http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/flidais.html ancienttexts.org (Flidais)].&lt;/ref&gt;

==Drúis Fhearghasa==
Rinne Fearghas cinneadh nach mór do buaileadh le Fliodhas, an bhean iontach seo a raibh cáil aici mar ghaiscíoch collaí maraon leis féin.  Chuala Oilill faoi Fhearghas agus a chuid drúise dá bhean chéile.  Nuair a bhuail siad a chéile, tharla achrann teasaí eatarthu, agus d'iarrann Oilill go neamhbhalbh ar Fhearghas an raibh sé ag teacht chun a bhean a ghoid.  D'admhaigh Fearghas gurbh é seo a raibh ar intinn aige.&lt;ref&gt;Dunford, ''Táin Bó Flidhais'' (2008).&lt;/ref&gt;

==Cathanna==
Tugann siad dúshláin a chéile chun an fhadhb a réiteach.  I dtosach báire, téann siad i gcomhrac aonair, agus ansin tagann a gcomrádaí chun troid.  Ritheann fuil agus maraítear níos mó ná míle fear.  Tarraingíonn Fergus amach a chlaíomh draíochta, ach ní raibh ann ach an mhacasamhail adhmaid a chuir Ailill (fear chéile Mhéabha) ann é, gan draíocht ar bith.  Buann arm Oilill, gabhann na Gamhanraidh Fearghas agus coimeádtar é sna ceallaí i nDún Fhliodhais.  Filleann a armsa atá fágtha ar ais go Ráth Cruachan, cáidheach agus traochta.

Agus fearg uirthi go dté a leannán óg le Fliodhais, cruinníonn Méabh arm dá treibh, dá teaghlach agus lucht tacaíochta.  Imíonn siad leo ar an ruathar foghlach go Iorras, a bhainfeadh clú amach darbh ainm ''Táin Bó Fhliodhais''.

Tagann siad i ngiorracht ó dheas, ag cloí gach treibh ar an slí,  agus conair fhola ina ndiaidh.  Maraítear ámh iníon Mhéabha, Red Cainner, le sleá nuair a sheachain Méabh féin an t-urchar.  Tugann seo an-bhrón agus aiféala di, agus  caoineann sí:
&lt;blockquote&gt;&lt;poem&gt;
Bainigí uaigh ''Cainner'' a maraíodh, ina luí ar an tuama, 
Chaith Fermenn, mac Dara Dearg, urchar an tsleá, a mharaigh í.
''Red Cainner'', iníon Ailille agus Méabha.
Sise atá thíos ag an tuama scátha.
Seoid laochra ''Enian''.
Bean chéile [[Mac Conn|Lughaidhe]] Mhic Conroc.
Le linn seacht lá gairid aoibhnis agus chalmachta.
Tógaigí a gallán thar a leac uaighe.
Bainigí a huaigh&lt;ref&gt;Dunford, S. ''Táin Bó Flidhais'' (2008).&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;&lt;/blockquote&gt;
Tar éis an adhlacaidh, leanann an t-arm ar aghaidh agus sroicheann sé [[Loch na Ceathrún Móire]] agus an dún ag [[Ráth Muireagáin]].

Tá Oilill agus Fliodhas beirt ag feithimh ag an ndún le teacht arm Mhéabha.  Bhí Fearghas Mac Róich gafa mar chime, ceangailte agus curtha ar taispeáint do Mhéabh coipthe grá-ainnis.

Tugann Oilill faoi deara go bhfuil arm Mhéabha ar gach taobh ina thimpeall.  Glaonn sé ar a lucht tacaíochta de chlann Gamhanraidh troid leis in éadan an airm.

==Feall Fhearghasa agus Fhliodhais==
[[File:Maeve&amp;druid.jpg|thumb|right|Méabh agus an Draoi]]

Agus í gléasta go hiontach mín breá ríoga, déanann Méabh mar thairiscint do cheannairí arm Oilille, ríogacht na nGamhanradh agus buancheathrúna ag Ráth Cruachan, má throideann siad ar a son.  Glacann cách leis na na breabanna agus tréigeann siad Oilill.

Tarlaíonn ansin comhraic aonair idir gaiscí Mhéabha agus na nGamhanradh.  In ainneoin a gcailliúintí, buann gaiscí Iorrais an chuid is mó de na comhraic, agus tá Méabh croíbhriste arís eile nuair a fhaigheann triúr páistí altrama dá cuid bás.

Téann Oilill agus a [[Teaghlach|theaghlach]] go léir, ach amháin Fliodhas, suas ar na múir cosanta ag Ráth Muireagáin ag faire ar an scéal thíos, ag fágáil Fearghais agus na b[[príosún]]&lt;nowiki/&gt;ach eile ina n-aonair le Fliodhas.  I rith an ama seo, beartaíonn  Fearghas agus Fliodhas le chéile. ar feillseift ionas go mbeidís le chéile.  Agus Oilill ar ais, caochann Fliodhas le hól é, go dtí go bhfuil sé ar gach bealach ar meisce.  Titeann sé gan aithne dá bharr, agus tugann Fliodhas teachtaireacht d'arm Mhéabha, an dún a ionsú.  Níl Oilill in ann an dún a chosaint agus scaoiltear saor na cimí.

Agus Fearghas saor, socraíonn sé díoltas a bhaint as Oilill ar son  a dhrochíde.  Leanann cath fuilteach, agus tá ar Oilill agus a ghaiscí cúlú taobh thiar de dhún Rátha Muireagáin.  Níl anois ach seachtar is nócha ina arm Gamhanradh.

==Cealg Chiortáin==
Le héirí na gréine, chruinnigh  saighdiúirí na nGamhanradh arís agus shocraigh siad teitheadh leo chuig [[Trá Chiortáin]], ar bhruach thoir de [[Cuan Chnocán na Líne|Chuan Chnocán na Líne]] i g[[Cill Chomáin]].  Gheall taoiseach na háite, [[Ciortán]] as [[Gleann an Ghad]], d'Oilill go mbeadh a long is tapúla fáil réidh aige chun é a thógaint as baol na n-ionsaitheoirí.

Tháinig gaiscí Mhéabha ar Dhún Fhliodhais tréigthe, agus chuaigh siad ar tóir a naimhde siar bruacha up Loch na Ceathrún Móire go dtí An tInbhear, agus chonaic long Chiortáin faoi réir.  Nuair a chonaic Ciortán iad ag teacht, d'ardaigh a chuid seolta agus amach leis as an gcuan, ag fágaint Oilill ar an trá fholamh.  Bhí sé dearmadta ag Oilill go raibh olc fós ag Ciortán dó, agus a bhean chéile meallta aige roinnt ama roimhe sin.  Thóg Oilill ar buille cloch mhór agus caith le hurchar crann tabhaill i dtreo linbh Chiortáin.  Bhuail sé Ciortán tríd a mhuineál leis an oiread sin nirt gur baineadh a cheann de, agus chuaigh an long go tóin poill ag Cnocán na Líne.  Ó shin i leith, tugtar Trá Chiortáin ar an mbá idir Barr na Trá agus An tInbhear.

==Anbhás Oilill==
Rug arm na banríona ar Oilill ag [[Log na Fola]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1399664.aspx Log na Fola] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;, mar a ceiliúradh sa [[rann]] a leanas:
&lt;blockquote&gt;&lt;poem&gt;
May you have wet arses
Munster scum, evil rogues,
Without benefit of sun,
Or bee or flower,
In a lonely hollow,
Without cerements in misery,
May the hordes of hell follow you
Round and round forever and forever&lt;ref&gt;Nolan, Rita, ''Within the Mullet'' (1997) Longfort.&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;&lt;/blockquote&gt;

Tuairiscíodh go bhfuair Oilill bás mar a oireadh dó.  Bhain Fearghas ag buach a cheann de, sháigh ar gha é agus thug ar ais go Ráth Muireagáin le cur le fios d'Fhliodhas gur bhean saor a bhí sí.  Ní raibh tógáil a cinn aici le ciontach ámh nuair a bhreathnaigh sí ar shúile neamhchaochta uilefheasacha Oilill, agus bhí scáth uirthi ar a tharla dá fhear chéile.  Bhris a gol uirthi agus d'éalaigh sí go dtabharfaí abhaile a chorp.  Agus é faighte ar ais agus feicthe ag Fliodhas, gearrtha ó bhonn go baithis agus clúdaithe le fuil, tháinig aithreachas an domhain uirthi agus d'inis sí arís gach gníomh fiúntach aige agus é beo.  

De réir traidisiúin, cuireadh Oilill taobh thuaidh d'Inbhear i dtuaim nach bhfuil ainm uirthi inniu ach 'cnocán'.

==Díoltas Mhéabha==
Bhain arm Mhéabha díoltas as bás cuid dá páistí, ag déanamh slada ar Ráth Muireagáin.  Agus an dún  scriosta, chuaigh an t-arm ar ais go Cruachain.  

''[[Domhnall]], in his fort at Glencastle, was devastated to hear of the death of his son.

==Maol==
Thóg Fearghas leis agus Fliodhas agus a tarbh, Maol, óna Dún agus aon rud luachmhar eile, ina measc a cuid tréada bólachta agus fia. 

Rinne Fearghas iarracht bó Fhliodhais, Maol, a chur chun éirí agus siúl, ach dhiúltaigh sí.  Chreid a chomrádaí go raibh grá croí ar an mbó de dheasca bás a mháistir.  Bhris a fhoighne ar Fhearghas ansin agus thug sé broideadh do Mhaol lena chlaíomh.  Dhiúltaigh sí fós éirí, agus dá bharr bhuail sé go rithimeach í faoi naoi thart ar a droim.  Agus í ag géimneach agus ag búireadh chomh glórach sin, chualathas í agus a céasta ar fud an cheantair, ach dhiúltaigh sí fós éirí.  Tháinig Bricre ansin agus dúirt gurbh fhéidir leis an bhó a chur ina seasamh, má thugadh dó a dhóthain deontas agus tabhartas ar son an ghair sin.  Ghlac Fearghas leis seo agus d'éirigh Maol agus thug na tréid léi amach ó Iorras ar an turas fada i dtreo Chruachan.

==Ionsaí na gCon Faoil==
D'imigh arm Mhéabha leis i dtreo Bharr Rúscaí, ach cuireadh a sáith iontais orthu nuair a d'ionsaigh buíonta beaga na nGamhanradh iad ah léimt amach ó gach cúinne ar an slí.  B'iomaí sin ionsaitheoirí  ann gur éirigh cath dearg arís ar chnoic Ghleann na Muaidhe.  Rinne na Gamhanraidh dochloíte carnán gránna de chinn na ngaiscí.

Tháinig arís ansin Domhnall ó Ghleann Chaisil with am bhfód, le harm nua agus cúnna faoil ina theannta.  Scaoil a láimhseálaithe na cúnna, agus stróic siad arm Mhéabha as a chéile.  Ansin tháinig Fearghas i gcomhrac aonair le Domhnall Duabhuidhe agus mharaigh sé Domhnall lena chlaíomh.

Tar éis bás a sheanathar, d'éirigh Muireadhach (aitheanta mar Mhuireadhach Stadaire) ina cheannaire na nGamhanradh.  Tháinig tuilleadh gaiscí chuige ó Cruach Phádraig chun tacú leis, agus lean siad orthu an t-ionsaí ar arm Mhéabha, go dtí gur tharrtháil sé Fliodhas agus Maol.  

In ainneoin baoil an turais, tháinig Méabh, Ailill agus Fergus traochta i ndeireadh na dála ar ais go Ráth Cruachan.

I leaganacha áirithe, insítear gur phós Muireadhach Fliodhas, eile gur mhair sí a raibh fágtha di i ngan fhios don tsaol.

==Táin Mhaigh Eo==
Tá aithne ar ''Táin Bó Flidhais'' chomh maith mar ''Táin Mhaigh Eo'', agus tá go leor leaganacha áitiúla ann le mionsonraithe difriúla eatarthu.&lt;ref&gt;[http://www.encyclopedia.com/doc/1O70-Flidais.html encyclopedia.com (Flidais)].&lt;/ref&gt;  Tá aithne ar Fhliodhas faoin ainm Muinchinn, agus is é [[Domhnall Dualbhuidhe]] as [[Gleann Chaisil]] leannán Fliodhais in ionad Oillile Fhionn, seachas athair a leannáin.  

[[File:Munhin river, Carrowmore Lake, Erris, County Mayo..jpg|thumb|left|An Mhuinchinn, Iorras, Contae Mhaigh Eo]]

I leagan cáiliúil, gabhadh Dún Domhnall i n[[Gleann Chaisil]] tar éis ionsaí gan fhios.  Ghabh na hionsaitheoirí chomh maith [[Dún Chiortain]] agus [[Dún Chaochain]], ar na príomhchinn tíre i bparóiste [[Cill Chomáin|Chill Chomáin]].  Ag breathnú i gcéin uaithi, choinnigh Muinchinn súil ar cheannaire na n-ionsaitheoirí, Fearghas féin,  agus bhí sí an-tógtha leis.  Dúradh gurbh fhear chomh bhreá sin é Fearghas nárbh fhéidir bean ar bith féachaint air gan é a shantú.   Mar dhia a bhí Fearghas, le taobh  a fir chéile, agus a chorp cathmhillte. 

D'agair Muinchinn sos cogaidh, agus thug Domhnall cuireadh dá namhaid, Fearghas, go Dún Dhomhnaill.  An-leannán ab ea an  slataire óg do Mhuinchinn, agus mar naonúr ban í dó féin.  D'éirigh an drúis eatarthu ó ló go ló.  

Bhí claíomh draíochta ag Domhnall a thug bandraoi dó, a choinnigh sé leis gach áit óir ba é a thug a neart dó.  Oíche éigin, rinne Muinchinn agus Fearghas achainí de dhraíocht ar an mbandraoi.  Thuig sise an teasghrá a bhí acu dá chéile, agus roinn sí rún dóibh conas an claíomh a bhaint de Dhomhnall.  Le sin, croitheadh an gleann de phlimp thoirní agus bhí imní ar Mhuinchinn dá bharr.

Cúpla lá ina dhiaidh, bhí Fearghas ar tí an dún a fhágáil, agus d'ól é féin agus Domhnall go leor dí meisciúla.  Thit a chodladh ar Dhomhnall agus d'fháisc Muinchinn a chlaíomh de le draíocht an bhandraoi.  Thóg Fearghas am claíomh agus d'aon iarracht amháin bhain a cheann de Domhnall.  Ar an maidin dar gcionn, cuireadh brat Fearghasa ar foluain thart Dhún Dhomhnaill.  Bhí Fearghas agus Muinchinn le chéile as sin amach.  

Lá éigin, chuireadh iarratas ar Fhearghas teacht ar ais go Ráth Cruachan.  D'éiligh Muinchinn go rachadh sí leis.  D' imigh siad leo ar each dubh agus é ag stealladh báistí.   Shroich siad abha bheag a thagann leis  joins [[An Abhainn Mhór]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/116506.aspx An Abhainn Mhór] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; le chéile, a ritheann amach ó [[Loch na Ceathrún Móire]] agus tuile ann.  Bhí imní ar Fhearghas go mbeadh Muinchinn chomh mhídhílis dó is a bhí sí lena hiar-fhear chéile, agus dá bharr, ag dul trasna na habhann, thug sé brú di agus thit sí sa tuile.  She flailed wildly ach theip uirthi snámh chun sábháilteachta agus bádh sí.  Tugadh An Muinchinn ar an abhainn as sin amach.&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/114331.aspx An Muinchinn] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;

I ndiaidh an fheallghnímh, lean Fearghas ar aghaidh leis, ach ag Barr Rúscaí (baile fearainn iargúlta ón aice le [[Gleann na Muaidhe]] in oirthear paróiste [[Cill Comáin|Chill Comáin]] i mBarúntacht Iorrais)... ''céard?

==Lámhscríbninn Ghleann Masáin==
Is é an réamhscéal faoi anbhás mic [[Uisneach|Uisnigh]] an rud is suntasaí a chuireann Lámhscríbninn Ghleann Masáin leis an ''Táin'' seo.

Chuir [[Conchúr mac Neasa]] [[Fergus mac Róich|Fearghas mac Róigh]] go hAlbain chun mic Uisnigh, a bhí ann ar deoraíocht, a thabhairt ar ais, go dtuga siad cabhair do Chonchúr 'cúige Uladh a chosaint in éadan cúigí eile na tíre.'  Bhí drochthaibhreamh ag [[Deirdre]], bean chéile [[Naoise]] Mhic Uisnigh, go ndéanfaí feall orthu siúd.  D'éiligh Fearghas nár bhaol dóibh.  Bhí muinín ag Naoise i bhFearghas agus d'fhill mic of Uisnigh go hÉirinn.  Tháinig siad go dún Bhorraigh, ach cuireadh Fearghas faoi [[geis|gheis]] ann.  ‘Tá féasta agam duit, a Fhearghais,’ arsa Borrach, ‘agus is í geis leat gan féasta a fhágaint go gcuire chun críche í.’  ‘Tá col déanta agat, a Bhorraigh,’ arsa Fearghas, ‘an gheis seo a chur fúm, óir gur chuir Conchúr iachall orm, mic Uisnigh a thabhairt go hEamhain ar an lá úd a thiocfaidís ar ais go hÉirinn.’ ‘Chuirim faoi gheis tú,’ arsa Borrach, ‘geis mar a fhulaingíonn fíorlaochra, nár éalaí tú  mura itheann tú an béile.’

B'éigean d'Fhearghas dá bharr fanacht le Borrach, agus mar sin chuir sé a bheirt mhac ar aghaidh go h[[Eamhain Mhacha]] le Naoise agus Deirdre.  Bhí taibhreamh eile ag Deirdre ina chonaic sí a comrádaí, cinn bainte.  Thug sí comhairle dóibh: ‘Téigh go Dún Dealgan áit a bhfuil [[Cú Chulainn]], agus fan ann go dtagann Fearghas, nó téigh go  hEamhain faoi chosaint Chú Chulainn.’ Mura dtéann, tarlóidh feall agus raic oraibh.' Ach tugadh neamhaird arís dá comhairle.

Fuair Naoise rabhadh ó fheighlí a óige, [[Leabharcham]].  ‘Ní maith díobh é, a leanaí dílse,’ ar sí, ‘go bhfuil sise (Deirdre) i dteannta libh a bhraith eisean (Conchúr) go smior agus í bainte de.'', anois agus sibhse faoina réim.  Agus is chun cuairt a thabhairt oraibh a cuireadh mé chugaibh, agus chun a fhiosrú an bhfuil a háilleacht aici fós ag Deirdre. Agus is cúis bhróin dom é 'séard a dhéanfar anocht ag Eamhain, 'sé sin, go dtarlóidh feall agus cealg agus sárú gealltanais oraibh, a chairde dílse.'

Nuair a chuala Conchúr ó ghaisce eile gurbh álainn í Deirdre fós, throid sé in éadan na mac Uisnigh chun í a fháil ar ais.  Chuaigh mic Fhearghasa i mbun comhraic took aghaidh a rí agus ar son onóir a n-athar, a thug geall Naoise agus Deirdre a chosaint.  Maraíodh ámh ''Illann Finn'' mac Fhearghasa.  Thréig Fearghas cúige Uladh agus chuaigh ar deoraíocht go [[Ráth Cruachan]].  As seo amach, leanann an scéal ar aghaidh amhail is na scéalta Gaeilge níos sine, thuas.

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.podcasts.ie/featured-writers/featured-prose-writers/steve-dunford/ Táin Bó Flidhais (audio)], sliocht léite ag údar agus staraí, Stephen Dunford.
* ''[https://www.jstor.org The Glenmasan Manuscript]'', Donald McKinnon, ''Translation of the Táin Bó Flidais from Scots Gaelic into English'', Celtic Review, Imleabhair 1, 2, 3 agus 4, 1904 - 1907.
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T800012/index.html/ Aistriúchán Béarla] den Lámhscríbhinn Gleann Masan.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Tain Bo Flidais }}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>mycxqqr85nqueg2tcyv3mjmhydyilua</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063487</id>
      <parentid>1063486</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:03:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Príomhscéal */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23678" xml:space="preserve">[[File:Maev.jpg|thumb|right|Queen Medb, ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', (1911) T.W.Rolleston]]

Is [[scéal]] de chuid na [[Rúraíocht]]a é '''''Táin Bó Fhliodhais''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Táin Bó Flidais'''''), a bhfuil cáil air mar '''''Táin Maigh Eo''''' chomh maith. Is cuid de chnuasach scéalta [[Táin Bó]] é, agus an ceann is cáiliúla ná ''[[Táin Bó Cúailnge]]''. 

Caomhnaítear ''Táin Bó Fliodhais'' in dhá leagan: ceann gearr as ré na [[Sean-Ghaeilge]], níos sine ná ''Cuailgne''; agus leagan níos faide sa lámhscríbhinn [[Gleann Masáin]] na [[15ú haois]]&lt;nowiki/&gt;e, atá caomhnaithe inniu ag an ''Advocates Library'' i n[[Dún Éideann]]. Creidtear gur cóip é de lámhscríbhinn nis luaite ón [[12ú haois]].&lt;ref&gt;Dunford, S. ''Táin Bó Flidhais'' (2008), Baile Átha Cliath.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.jstor.org/pss/30005408 jstor.org].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.westernpeople.ie/news/story/?trs=eykfojmhmh westernpeople.ie Western People]&lt;/ref&gt;  Is í banlaoch an scéil, [[Fliodhas]] a bhfuil sé ainmnithe as.

Insítear i bh''Fliodhais'' scéal chomh casta agus mionsonraithe is an táin níos cáiliúla, ''Cuailgne''.  Faightear ann roinnt mhaith de na pearsanna is tábhachtaí i [[Litríocht na Gaeilge|litríocht na nGael]], amhail [[Méabh]], [[Cú Chulainn]] agus an laoch mealltach, [[Fergus mac Róich]].

==Suíomh stairiúil==
Is sa dara leath den [[Iarannaois]] (AD 50–500) agus  go luath sa Mheánaois atá seanscéalta na hÉireann seo suite, am raibh an tír roinnte ina céadta nó fiú mílte [[tuath]].  Bhí [[rí]]&lt;nowiki/&gt;the i réim sna tuatha, agus céimlathas eatarthu, suas go ceannairí na Cúigí, amhail banríon [[Méabh]], na g[[Connacht]].  Ba iad dream na dtuath de ghnáth muintir an rí, i dteannta le páistí altrama ó thuatha eile, a tógadh le grá mar an gcéanna le clann an rí féin.  Ba iad siúd baill an airm a throid na cathanna críche idir ríthe.  Bhí idir fir agus mná sna hairm, ag troid taobh le taobh.

Bhí [[an Féineachas|Dlíthe na mBreithiúna]] i réim agus thógadh rí ceann rí eile agus é cloíte aige, agus cuireadh ar taispeáint é mar chorn measúil.  Rinneadh rudaí millteanacha do chorp an rí chlóite.

Ag an am seo in Éirinn, le teacht na Críostaíochta, thógtaí eaglaisí beaga, agus roinnt dóibh faoi cheannas aon mhanach amháin (agus thugtaí &quot;Naomh&quot; orthu de ghnáth). Mhair pobail na dtuath agus na Críostaíochta le taobh a chéile trasna na tíre, uaireanta go síochánta, uaireanta gan é.  Go minic, ba léir go raibh sé buntáisteach do ríthe na dtuath bheith ina bpátrún a bpobail reiligiúnaigh áitiúil, óir gur thug sin gradam dóibh.

Is minic a thugadh pobal reiligiúnach áite éigin, ainm a bhunaitheora don bhaile fearainn, m.s. [[Cill Ghallagáin]], nó [[Cill Chomáin]].  Na é seo ré órga ó thaobh lámhscríbhinní dathmhaisithe agus saothair cheardaíochta le fíolagrán óir agus airgid sna mainistreacha.  Is féidir roinnt dóibh, amhail [[Cros Chonga]] nó [[Cailís Ardach]], a fheiceáil i músaeim na hÉireann san lá atá inniu ann.

[[File:Copy of standingstonesmuingerroon6may08 023.JPG|thumb|right|Dún Fhliodhais ag Ráth Muireagáin, ar chlé na gconc Loch na Ceathrún Móire]]

[[File:Rath Morgan.JPG|thumb|right|Dún Ráth Muireagáin in Iorras, Maigh Eo]]

Tá an seanscéal ''Táin Bó Flidhais'' suite in gCúige Chonnacht, in Éirinn na h[[Iarannaois]]e.  Ba ríchathaoir  Mhéabha agus a fir chéile, [[Ailill mac Máta]] é [[Ráth Cruachan]], in aice le [[Tulsc]] i g[[Contae Ros Comáin]],  .

Insítear an scéal faoi tháin bó in aghaidh treibh na n[[Gamanraige|Gamhanradh]] a bhíodh ina gcónaí i g[[Contae Mhaigh Eo]], treibh a raibh ardmheas orthu i g[[Chonnacht]] maraon le gaiscí na [[Craobh Rua|Craoibhe Rua]] na n[[Uladh]]. Is í banlaoch an scéil ná [[Flidais|Fliodhas Fholtchain]], spéirbhean álainn, [[Artemis]] na g[[Na Ceiltigh|Ceilteach]], a bhí pósta le [[Ailill Finn|Oilill Fionn]], rí treibh na nGamhanradh agus mac taoisigh chumhachtaigh darbh ainm Domhnall Dualbhuidhe, agus cónaí air i n[[Gleann Chaisil]] i n[[Iorras]] agus geataí [[An Muirthead|An Mhuirthid]] faoi cheannas aige.  Bhí dhá dhún ag Fliodhas agus Oilill i gcontae Mhaigh Eo, ceann ag Ráth Muireagáin darbh ainm Dún Fhliodhais, lonnaithe ó thaobh dheas de [[Loch na Ceathrún Móire]] i nIorras; agus ceann eile ó thaobh thiar de [[Loch Con]] in aice le [[Néifinn]], darbh ainm Dún Átha Féan.

==Príomhscéal==
Bhí bó bhán finscéalach ag Fliodhais agus Oilill, darbh ainm [[Maol]], a raibh cáil aici as ucht an ollmhéid bainne a thug sí gach lá ag aon chrú amháin chun 300 fear, agus a mná agus a bpáistí, a shásamh.  Bhí acu chomh maith go leor tréada ollmhóra bólachta agus fia.

Bhí ceathrar iníonacha ag Fliodhas agus Oilill, agus deirtear go raibh duine daoibh leannán adhaltrach an laoich, [[Cú Chulainn]].  Bhí clú bainte amach ag Fliodhas féin as ucht a méine craosaí chollaí, agus shantaigh sí laoch na nUladh [[Fergus mac Róich]], a bhí ar deoraíocht ag [[Ráth Cruachan]], an ráth ríoga de Mhéabh agus Ailill Mac Máta i g[[Contae Ros Comáin]].

Fear dóighiúil an ea Fearghas agus ar iompú boise thit Méabh i saint lena haoi scaoilte.  Bhreathnaigh Ailill an mhídhílseacht laethúil, agus oíche amháin faoi dhíoltas éadmhar, ghoid sé claíomh draíochta Fhearghasa óna thruaill agus chuir macasamhail adhmaid ina ionad.

==Feall Bhricreann==
Bhíodh i gcónaí ag Cruachan an-chuid aíonna de dháil éagsúla ar chúis amháin nó ar chúis eile.  I dteannta le Fearghas, bhí [[Bricre]] Nimhtheanga mar aoi ann, faoina dúradh go raibh sé &quot;lúcháireach faoi éagóir oiread agus aoir&quot;.&lt;ref&gt;Dunford, Stephen, ''Táin Bó Flidhais: The Mayo Táin'' (2008), Baile Átha Cliath.&lt;/ref&gt;  B'eisean an té a spreag an cath darb ainm in am trátha ''Táin Bó Fliodhais''.

Bhí bó luachmhar Fliodhais, [[Maol]], loctha aici i nDún Fliodhais ag [[Loch na Ceathrún Móire]], [[Ráth Muireagáin]] in [[Iorras]].  Bhíodh sí go minic ina cónaí ann agus a fear chéile ag an ndún ag Loch Conn.  Bhí tréada ollmhóra bólachta acu i ngach áit, rud a chur in iúl gurbh an-tsaibhir a bhí siad, óir gurbh comhartha suntasach é a leithéid i saol eacnamaíochta na tréimhse.

Shocraigh Bricre dul go dtí Dún Fliodhais ag Ráth Muireagáin, agus  é ar intinn aige aighneas a chothú.  Cuireadh fáilte dheabhéasach roimhe, mar ba tuillte dó agus é teachta na banríona.  Rinne Fliodhas an dún dea-chumhraithe agus maisithe le mistletoe drualas agus luibheanna, agus sholáthraigh Fliodhas agus a lucht coimhdeachta, gléasta go péacach, fleá agus féasta dó.

Níos déanaí san oíche, chuaigh cách a chodladh ach amháin Fliodhas agus Bricre.  Chan sé di:
&lt;blockquote&gt;&lt;poem&gt;
From Cruachain, we have come
To Iorras in the west of Elga.
In every Dún we passed, we heard
Of Fliodhais and her cow,
Fliodhais the lady of Oilill,
Dear to me the name of the spouse,
Domhnall Dualbhuidhe's warrior son,
Bounteous the lady who will not forsake me
When we came out of Eamhain
Our quarrel left no slight track
The cause of Fergus whose exploits are many
Brought us in numbers to Cruachain&lt;ref&gt;Dunford, S. ''Táin Bó Flidhais''.&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;&lt;/blockquote&gt;

D'fhiafraigh Fliodhas de Bhricre cur síos a dhéanamh ar Fhearghas Mac Róich di.  Tháinig sé i dtír uirthi, óir gurbh a fhios dó an spéis agus drúis a bhí ag Fliodhas  do Fhearghas, le tamall fada anuas ó bhí Fearghas ina rí na nUladh.  D'inis Bricre na scéalta faoi gnaíúlacht Fhearghasa, ach freisin a rá nach raibh a leithéid d'fhear  ann mar Oilill, fear chéile Fliodhais.

An maidin dar gcionn, chuaigh Bricne feallaire ar ais go Cruachan agus dúirt le Méabh go raibh dún Fhliodhais an ceann ab iontaí a chonaic sé riamh.  Chuala Fearghas é seo agus shantaigh sé, rud a chuir éad ar Mhéabh.&lt;ref&gt;[http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/flidais.html ancienttexts.org (Flidais)].&lt;/ref&gt;

==Drúis Fhearghasa==
Rinne Fearghas cinneadh nach mór do buaileadh le Fliodhas, an bhean iontach seo a raibh cáil aici mar ghaiscíoch collaí maraon leis féin.  Chuala Oilill faoi Fhearghas agus a chuid drúise dá bhean chéile.  Nuair a bhuail siad a chéile, tharla achrann teasaí eatarthu, agus d'iarrann Oilill go neamhbhalbh ar Fhearghas an raibh sé ag teacht chun a bhean a ghoid.  D'admhaigh Fearghas gurbh é seo a raibh ar intinn aige.&lt;ref&gt;Dunford, ''Táin Bó Flidhais'' (2008).&lt;/ref&gt;

==Cathanna==
Tugann siad dúshláin a chéile chun an fhadhb a réiteach.  I dtosach báire, téann siad i gcomhrac aonair, agus ansin tagann a gcomrádaí chun troid.  Ritheann fuil agus maraítear níos mó ná míle fear.  Tarraingíonn Fergus amach a chlaíomh draíochta, ach ní raibh ann ach an mhacasamhail adhmaid a chuir Ailill (fear chéile Mhéabha) ann é, gan draíocht ar bith.  Buann arm Oilill, gabhann na Gamhanraidh Fearghas agus coimeádtar é sna ceallaí i nDún Fhliodhais.  Filleann a armsa atá fágtha ar ais go Ráth Cruachan, cáidheach agus traochta.

Agus fearg uirthi go dté a leannán óg le Fliodhais, cruinníonn Méabh arm dá treibh, dá teaghlach agus lucht tacaíochta.  Imíonn siad leo ar an ruathar foghlach go Iorras, a bhainfeadh clú amach darbh ainm ''Táin Bó Fhliodhais''.

Tagann siad i ngiorracht ó dheas, ag cloí gach treibh ar an slí,  agus conair fhola ina ndiaidh.  Maraítear ámh iníon Mhéabha, Red Cainner, le sleá nuair a sheachain Méabh féin an t-urchar.  Tugann seo an-bhrón agus aiféala di, agus  caoineann sí:
&lt;blockquote&gt;&lt;poem&gt;
Bainigí uaigh ''Cainner'' a maraíodh, ina luí ar an tuama, 
Chaith Fermenn, mac Dara Dearg, urchar an tsleá, a mharaigh í.
''Red Cainner'', iníon Ailille agus Méabha.
Sise atá thíos ag an tuama scátha.
Seoid laochra ''Enian''.
Bean chéile [[Mac Conn|Lughaidhe]] Mhic Conroc.
Le linn seacht lá gairid aoibhnis agus chalmachta.
Tógaigí a gallán thar a leac uaighe.
Bainigí a huaigh&lt;ref&gt;Dunford, S. ''Táin Bó Flidhais'' (2008).&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;&lt;/blockquote&gt;
Tar éis an adhlacaidh, leanann an t-arm ar aghaidh agus sroicheann sé [[Loch na Ceathrún Móire]] agus an dún ag [[Ráth Muireagáin]].

Tá Oilill agus Fliodhas beirt ag feithimh ag an ndún le teacht arm Mhéabha.  Bhí Fearghas Mac Róich gafa mar chime, ceangailte agus curtha ar taispeáint do Mhéabh coipthe grá-ainnis.

Tugann Oilill faoi deara go bhfuil arm Mhéabha ar gach taobh ina thimpeall.  Glaonn sé ar a lucht tacaíochta de chlann Gamhanraidh troid leis in éadan an airm.

==Feall Fhearghasa agus Fhliodhais==
[[File:Maeve&amp;druid.jpg|thumb|right|Méabh agus an Draoi]]

Agus í gléasta go hiontach mín breá ríoga, déanann Méabh mar thairiscint do cheannairí arm Oilille, ríogacht na nGamhanradh agus buancheathrúna ag Ráth Cruachan, má throideann siad ar a son.  Glacann cách leis na na breabanna agus tréigeann siad Oilill.

Tarlaíonn ansin comhraic aonair idir gaiscí Mhéabha agus na nGamhanradh.  In ainneoin a gcailliúintí, buann gaiscí Iorrais an chuid is mó de na comhraic, agus tá Méabh croíbhriste arís eile nuair a fhaigheann triúr páistí altrama dá cuid bás.

Téann Oilill agus a [[Teaghlach|theaghlach]] go léir, ach amháin Fliodhas, suas ar na múir cosanta ag Ráth Muireagáin ag faire ar an scéal thíos, ag fágáil Fearghais agus na b[[príosún]]&lt;nowiki/&gt;ach eile ina n-aonair le Fliodhas.  I rith an ama seo, beartaíonn  Fearghas agus Fliodhas le chéile. ar feillseift ionas go mbeidís le chéile.  Agus Oilill ar ais, caochann Fliodhas le hól é, go dtí go bhfuil sé ar gach bealach ar meisce.  Titeann sé gan aithne dá bharr, agus tugann Fliodhas teachtaireacht d'arm Mhéabha, an dún a ionsú.  Níl Oilill in ann an dún a chosaint agus scaoiltear saor na cimí.

Agus Fearghas saor, socraíonn sé díoltas a bhaint as Oilill ar son  a dhrochíde.  Leanann cath fuilteach, agus tá ar Oilill agus a ghaiscí cúlú taobh thiar de dhún Rátha Muireagáin.  Níl anois ach seachtar is nócha ina arm Gamhanradh.

==Cealg Chiortáin==
Le héirí na gréine, chruinnigh  saighdiúirí na nGamhanradh arís agus shocraigh siad teitheadh leo chuig [[Trá Chiortáin]], ar bhruach thoir de [[Cuan Chnocán na Líne|Chuan Chnocán na Líne]] i g[[Cill Chomáin]].  Gheall taoiseach na háite, [[Ciortán]] as [[Gleann an Ghad]], d'Oilill go mbeadh a long is tapúla fáil réidh aige chun é a thógaint as baol na n-ionsaitheoirí.

Tháinig gaiscí Mhéabha ar Dhún Fhliodhais tréigthe, agus chuaigh siad ar tóir a naimhde siar bruacha up Loch na Ceathrún Móire go dtí An tInbhear, agus chonaic long Chiortáin faoi réir.  Nuair a chonaic Ciortán iad ag teacht, d'ardaigh a chuid seolta agus amach leis as an gcuan, ag fágaint Oilill ar an trá fholamh.  Bhí sé dearmadta ag Oilill go raibh olc fós ag Ciortán dó, agus a bhean chéile meallta aige roinnt ama roimhe sin.  Thóg Oilill ar buille cloch mhór agus caith le hurchar crann tabhaill i dtreo linbh Chiortáin.  Bhuail sé Ciortán tríd a mhuineál leis an oiread sin nirt gur baineadh a cheann de, agus chuaigh an long go tóin poill ag Cnocán na Líne.  Ó shin i leith, tugtar Trá Chiortáin ar an mbá idir Barr na Trá agus An tInbhear.

==Anbhás Oilill==
Rug arm na banríona ar Oilill ag [[Log na Fola]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1399664.aspx Log na Fola] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;, mar a ceiliúradh sa [[rann]] a leanas:
&lt;blockquote&gt;&lt;poem&gt;
May you have wet arses
Munster scum, evil rogues,
Without benefit of sun,
Or bee or flower,
In a lonely hollow,
Without cerements in misery,
May the hordes of hell follow you
Round and round forever and forever&lt;ref&gt;Nolan, Rita, ''Within the Mullet'' (1997) Longfort.&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;&lt;/blockquote&gt;

Tuairiscíodh go bhfuair Oilill bás mar a oireadh dó.  Bhain Fearghas ag buach a cheann de, sháigh ar gha é agus thug ar ais go Ráth Muireagáin le cur le fios d'Fhliodhas gur bhean saor a bhí sí.  Ní raibh tógáil a cinn aici le ciontach ámh nuair a bhreathnaigh sí ar shúile neamhchaochta uilefheasacha Oilill, agus bhí scáth uirthi ar a tharla dá fhear chéile.  Bhris a gol uirthi agus d'éalaigh sí go dtabharfaí abhaile a chorp.  Agus é faighte ar ais agus feicthe ag Fliodhas, gearrtha ó bhonn go baithis agus clúdaithe le fuil, tháinig aithreachas an domhain uirthi agus d'inis sí arís gach gníomh fiúntach aige agus é beo.  

De réir traidisiúin, cuireadh Oilill taobh thuaidh d'Inbhear i dtuaim nach bhfuil ainm uirthi inniu ach 'cnocán'.

==Díoltas Mhéabha==
Bhain arm Mhéabha díoltas as bás cuid dá páistí, ag déanamh slada ar Ráth Muireagáin.  Agus an dún  scriosta, chuaigh an t-arm ar ais go Cruachain.  

''[[Domhnall]], in his fort at Glencastle, was devastated to hear of the death of his son.

==Maol==
Thóg Fearghas leis agus Fliodhas agus a tarbh, Maol, óna Dún agus aon rud luachmhar eile, ina measc a cuid tréada bólachta agus fia. 

Rinne Fearghas iarracht bó Fhliodhais, Maol, a chur chun éirí agus siúl, ach dhiúltaigh sí.  Chreid a chomrádaí go raibh grá croí ar an mbó de dheasca bás a mháistir.  Bhris a fhoighne ar Fhearghas ansin agus thug sé broideadh do Mhaol lena chlaíomh.  Dhiúltaigh sí fós éirí, agus dá bharr bhuail sé go rithimeach í faoi naoi thart ar a droim.  Agus í ag géimneach agus ag búireadh chomh glórach sin, chualathas í agus a céasta ar fud an cheantair, ach dhiúltaigh sí fós éirí.  Tháinig Bricre ansin agus dúirt gurbh fhéidir leis an bhó a chur ina seasamh, má thugadh dó a dhóthain deontas agus tabhartas ar son an ghair sin.  Ghlac Fearghas leis seo agus d'éirigh Maol agus thug na tréid léi amach ó Iorras ar an turas fada i dtreo Chruachan.

==Ionsaí na gCon Faoil==
D'imigh arm Mhéabha leis i dtreo Bharr Rúscaí, ach cuireadh a sáith iontais orthu nuair a d'ionsaigh buíonta beaga na nGamhanradh iad ah léimt amach ó gach cúinne ar an slí.  B'iomaí sin ionsaitheoirí  ann gur éirigh cath dearg arís ar chnoic Ghleann na Muaidhe.  Rinne na Gamhanraidh dochloíte carnán gránna de chinn na ngaiscí.

Tháinig arís ansin Domhnall ó Ghleann Chaisil with am bhfód, le harm nua agus cúnna faoil ina theannta.  Scaoil a láimhseálaithe na cúnna, agus stróic siad arm Mhéabha as a chéile.  Ansin tháinig Fearghas i gcomhrac aonair le Domhnall Duabhuidhe agus mharaigh sé Domhnall lena chlaíomh.

Tar éis bás a sheanathar, d'éirigh Muireadhach (aitheanta mar Mhuireadhach Stadaire) ina cheannaire na nGamhanradh.  Tháinig tuilleadh gaiscí chuige ó Cruach Phádraig chun tacú leis, agus lean siad orthu an t-ionsaí ar arm Mhéabha, go dtí gur tharrtháil sé Fliodhas agus Maol.  

In ainneoin baoil an turais, tháinig Méabh, Ailill agus Fergus traochta i ndeireadh na dála ar ais go Ráth Cruachan.

I leaganacha áirithe, insítear gur phós Muireadhach Fliodhas, eile gur mhair sí a raibh fágtha di i ngan fhios don tsaol.

==Táin Mhaigh Eo==
Tá aithne ar ''Táin Bó Flidhais'' chomh maith mar ''Táin Mhaigh Eo'', agus tá go leor leaganacha áitiúla ann le mionsonraithe difriúla eatarthu.&lt;ref&gt;[http://www.encyclopedia.com/doc/1O70-Flidais.html encyclopedia.com (Flidais)].&lt;/ref&gt;  Tá aithne ar Fhliodhas faoin ainm Muinchinn, agus is é [[Domhnall Dualbhuidhe]] as [[Gleann Chaisil]] leannán Fliodhais in ionad Oillile Fhionn, seachas athair a leannáin.  

[[File:Munhin river, Carrowmore Lake, Erris, County Mayo..jpg|thumb|left|An Mhuinchinn, Iorras, Contae Mhaigh Eo]]

I leagan cáiliúil, gabhadh Dún Domhnall i n[[Gleann Chaisil]] tar éis ionsaí gan fhios.  Ghabh na hionsaitheoirí chomh maith [[Dún Chiortain]] agus [[Dún Chaochain]], ar na príomhchinn tíre i bparóiste [[Cill Chomáin|Chill Chomáin]].  Ag breathnú i gcéin uaithi, choinnigh Muinchinn súil ar cheannaire na n-ionsaitheoirí, Fearghas féin,  agus bhí sí an-tógtha leis.  Dúradh gurbh fhear chomh bhreá sin é Fearghas nárbh fhéidir bean ar bith féachaint air gan é a shantú.   Mar dhia a bhí Fearghas, le taobh  a fir chéile, agus a chorp cathmhillte. 

D'agair Muinchinn sos cogaidh, agus thug Domhnall cuireadh dá namhaid, Fearghas, go Dún Dhomhnaill.  An-leannán ab ea an  slataire óg do Mhuinchinn, agus mar naonúr ban í dó féin.  D'éirigh an drúis eatarthu ó ló go ló.  

Bhí claíomh draíochta ag Domhnall a thug bandraoi dó, a choinnigh sé leis gach áit óir ba é a thug a neart dó.  Oíche éigin, rinne Muinchinn agus Fearghas achainí de dhraíocht ar an mbandraoi.  Thuig sise an teasghrá a bhí acu dá chéile, agus roinn sí rún dóibh conas an claíomh a bhaint de Dhomhnall.  Le sin, croitheadh an gleann de phlimp thoirní agus bhí imní ar Mhuinchinn dá bharr.

Cúpla lá ina dhiaidh, bhí Fearghas ar tí an dún a fhágáil, agus d'ól é féin agus Domhnall go leor dí meisciúla.  Thit a chodladh ar Dhomhnall agus d'fháisc Muinchinn a chlaíomh de le draíocht an bhandraoi.  Thóg Fearghas am claíomh agus d'aon iarracht amháin bhain a cheann de Domhnall.  Ar an maidin dar gcionn, cuireadh brat Fearghasa ar foluain thart Dhún Dhomhnaill.  Bhí Fearghas agus Muinchinn le chéile as sin amach.  

Lá éigin, chuireadh iarratas ar Fhearghas teacht ar ais go Ráth Cruachan.  D'éiligh Muinchinn go rachadh sí leis.  D' imigh siad leo ar each dubh agus é ag stealladh báistí.   Shroich siad abha bheag a thagann leis  joins [[An Abhainn Mhór]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/116506.aspx An Abhainn Mhór] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; le chéile, a ritheann amach ó [[Loch na Ceathrún Móire]] agus tuile ann.  Bhí imní ar Fhearghas go mbeadh Muinchinn chomh mhídhílis dó is a bhí sí lena hiar-fhear chéile, agus dá bharr, ag dul trasna na habhann, thug sé brú di agus thit sí sa tuile.  She flailed wildly ach theip uirthi snámh chun sábháilteachta agus bádh sí.  Tugadh An Muinchinn ar an abhainn as sin amach.&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/114331.aspx An Muinchinn] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;

I ndiaidh an fheallghnímh, lean Fearghas ar aghaidh leis, ach ag Barr Rúscaí (baile fearainn iargúlta ón aice le [[Gleann na Muaidhe]] in oirthear paróiste [[Cill Comáin|Chill Comáin]] i mBarúntacht Iorrais)... ''céard?

==Lámhscríbninn Ghleann Masáin==
Is é an réamhscéal faoi anbhás mic [[Uisneach|Uisnigh]] an rud is suntasaí a chuireann Lámhscríbninn Ghleann Masáin leis an ''Táin'' seo.

Chuir [[Conchúr mac Neasa]] [[Fergus mac Róich|Fearghas mac Róigh]] go hAlbain chun mic Uisnigh, a bhí ann ar deoraíocht, a thabhairt ar ais, go dtuga siad cabhair do Chonchúr 'cúige Uladh a chosaint in éadan cúigí eile na tíre.'  Bhí drochthaibhreamh ag [[Deirdre]], bean chéile [[Naoise]] Mhic Uisnigh, go ndéanfaí feall orthu siúd.  D'éiligh Fearghas nár bhaol dóibh.  Bhí muinín ag Naoise i bhFearghas agus d'fhill mic of Uisnigh go hÉirinn.  Tháinig siad go dún Bhorraigh, ach cuireadh Fearghas faoi [[geis|gheis]] ann.  ‘Tá féasta agam duit, a Fhearghais,’ arsa Borrach, ‘agus is í geis leat gan féasta a fhágaint go gcuire chun críche í.’  ‘Tá col déanta agat, a Bhorraigh,’ arsa Fearghas, ‘an gheis seo a chur fúm, óir gur chuir Conchúr iachall orm, mic Uisnigh a thabhairt go hEamhain ar an lá úd a thiocfaidís ar ais go hÉirinn.’ ‘Chuirim faoi gheis tú,’ arsa Borrach, ‘geis mar a fhulaingíonn fíorlaochra, nár éalaí tú  mura itheann tú an béile.’

B'éigean d'Fhearghas dá bharr fanacht le Borrach, agus mar sin chuir sé a bheirt mhac ar aghaidh go h[[Eamhain Mhacha]] le Naoise agus Deirdre.  Bhí taibhreamh eile ag Deirdre ina chonaic sí a comrádaí, cinn bainte.  Thug sí comhairle dóibh: ‘Téigh go Dún Dealgan áit a bhfuil [[Cú Chulainn]], agus fan ann go dtagann Fearghas, nó téigh go  hEamhain faoi chosaint Chú Chulainn.’ Mura dtéann, tarlóidh feall agus raic oraibh.' Ach tugadh neamhaird arís dá comhairle.

Fuair Naoise rabhadh ó fheighlí a óige, [[Leabharcham]].  ‘Ní maith díobh é, a leanaí dílse,’ ar sí, ‘go bhfuil sise (Deirdre) i dteannta libh a bhraith eisean (Conchúr) go smior agus í bainte de.'', anois agus sibhse faoina réim.  Agus is chun cuairt a thabhairt oraibh a cuireadh mé chugaibh, agus chun a fhiosrú an bhfuil a háilleacht aici fós ag Deirdre. Agus is cúis bhróin dom é 'séard a dhéanfar anocht ag Eamhain, 'sé sin, go dtarlóidh feall agus cealg agus sárú gealltanais oraibh, a chairde dílse.'

Nuair a chuala Conchúr ó ghaisce eile gurbh álainn í Deirdre fós, throid sé in éadan na mac Uisnigh chun í a fháil ar ais.  Chuaigh mic Fhearghasa i mbun comhraic took aghaidh a rí agus ar son onóir a n-athar, a thug geall Naoise agus Deirdre a chosaint.  Maraíodh ámh ''Illann Finn'' mac Fhearghasa.  Thréig Fearghas cúige Uladh agus chuaigh ar deoraíocht go [[Ráth Cruachan]].  As seo amach, leanann an scéal ar aghaidh amhail is na scéalta Gaeilge níos sine, thuas.

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.podcasts.ie/featured-writers/featured-prose-writers/steve-dunford/ Táin Bó Flidhais (audio)], sliocht léite ag údar agus staraí, Stephen Dunford.
* ''[https://www.jstor.org The Glenmasan Manuscript]'', Donald McKinnon, ''Translation of the Táin Bó Flidais from Scots Gaelic into English'', Celtic Review, Imleabhair 1, 2, 3 agus 4, 1904 - 1907.
* [http://www.ucc.ie/celt/published/T800012/index.html/ Aistriúchán Béarla] den Lámhscríbhinn Gleann Masan.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Tain Bo Flidais }}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>ehaetrbeyad52ucaewrpn4mplp66ort</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cloithre</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86104</id>
    <revision>
      <id>1063408</id>
      <parentid>1054278</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:49:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2083" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], ba í '''Cloithre''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Clothru''') iníon [[Eochaidh Feidhil]], [[Ard-Rí na hÉireann]], agus deirfiúr [[Méabh|Mhéabha]].  
Bhí imní uirthi go mbásfadh a deartháireacha, na [[findemna]], gan chlann, agus iad ag troid lena n-athair le haghaidh na hard-ríogachta. Mheall sí iad triúr agus ghin [[Lughaidh na Riabh Dearg]].&lt;ref name=&quot;cb&quot;&gt;Joseph O'Neill (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucd.ie/tlh/text/jon.eriu.2.001.t.text.html &quot;''Cath Boinde''&quot;], ''[[Ériu (journal)|Ériu]]'' 2, 1905, ll. 173–185&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Edward Gwynn (eag. &amp; aistr.), ''The Metrical Dindshenchas'', Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1906, Vol 4, [http://www.ucc.ie/celt/online/T106500D/text013.html Druimm Criaich Poem 13: Druimm Criach], ll. 43–57&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Vernam Hull, (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html &quot;''Aided Meidbe'': The Violent Death of Medb&quot;], ''[[Speculum (journal)|Speculum]]'' v.13 eagrán 1, Eanáir 1938, ll. 52–61&lt;/ref&gt;  The next day, according to legend, her brothers were indeed killed, and when Lughaidh was born, he was their heir.&lt;ref&gt;Whitley Stokes (eag. &amp; aistr.), &quot;''Cóir Anmann''&quot;, ''Irische Texte'', sraith 3 vol. 2, 1897, lch. 22&lt;/ref&gt; Lughaidh later also became a Ard-Rí, thus Cloithre [[ciorrú coil]] preserved the line of succession.

Faightear ciorrú coil fós i scéal Chloithre story: deirtear gur luigh sí féin le Lughaidh, agus [[Crimthann Nia Náir]] ginte aici.&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 301-303&lt;/ref&gt; Más fíor, ba mháthair, aint agus sheánmháthair Chrimthainn í.

Sa  [[Dinnseanchas]], deirtear gur deirfiúr [[Méabh|Mhéabha]] agus Eithne &lt;!-- cé acu?--&gt; í Cloithre&lt;ref&gt;[https://archive.org/stream/metricaldindsenc04royauoft/metricaldindsenc04royauoft_djvu.txt Archived] &lt;/ref&gt;

Tá [[Inis Cloithreann]] i g[[Contae an Longfoirt]] ainmnithe aisti.

==Tagairtí==
{{Reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>33otqpw0a5kq8gnauq2d8ul528op3uv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oghma</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86147</id>
    <revision>
      <id>1063018</id>
      <parentid>1054451</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:56:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4648" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba é '''Oghma''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Ogma''') sliocht de chlann [[Tuatha Dé Danann]]. Meastar go minic gurbh é dia [[caint]]e agus [[teanga]]n, chomh maith le [[solabharthacht]]a agus [[foghlaim|foghlama]]. Deirtear gur chum sé an aibítir [[Ogham]], a bhfuil ainmnithe as.&lt;ref name=&quot;mackillop&quot;&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, lch. 310&lt;/ref&gt;

[[File:Ogma-Lawrie-Highsmith.jpeg|230px|mion|[[Lee Lawrie]], dealbh cré-umha d'Oghma (1939). Library of Congress.]]

==Sinsearacht agus clann==
Ba é [[Elatha]] a athair agus [[Eithne]] a mháthair a deirtear de ghnáth,&lt;ref&gt;Fraser 1915, §49; Stokes 1891, lch. 77&lt;/ref&gt; [[Éadaoin]] scaití.&lt;ref&gt;Stokes 1891, lch. 69&lt;/ref&gt;. Sa chlann leis, bhí [[Daghdha]], Fiacha, Delbáeth, Allód agus [[Bres]]. Ba iad [[Dealbhaodh]]&lt;ref&gt;Macalister 1941, §64&lt;/ref&gt; agus [[Tuireann]] beirt i measc a mhac.&lt;ref&gt;[[Tom Peete Cross]] &amp; Clark Harris Slover (eag.), [http://www.maryjones.us/ctexts/turenn.html &quot;The Fate of the Children of Turenn&quot;], ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Co, 1936, lch. 49&lt;/ref&gt;

Faightear go minic é mar bhall de thré le Daghdha (a lándeartháir) agus [[Lú]] (a leasdeartháir), aitheanta scaití mar na ''trí dé dána'',&lt;ref&gt;Stokes 1891, ll. 81, 83, 109&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;A. H. Leahy (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/etain.html &quot;The Wooing of Étain&quot;] §18, ''Heroic Romances of Ireland'' Volume II, 1902&lt;/ref&gt; cé go dtugtar an t-ainm sin go dreamanna eile i bhfoinsí áirithe.

==Gaol le Ogmios==
Is amhlaidh go bhfuil gaol ann idir é agus dia na n[[Gallach]], [[Ogmios]].

Tá sé molta ag scoláirí  miotaseolaíocht na nGael gur iarsma é Oghma de dhia ársa ceilteach. Cuirtear é le taobh Ogmios (a chuirtear le taobh [[Heracles]]) de dheasca a chalmacht catha agus a chumadh Oghaim. Cuireann J. A. MacCulloch buafhocal Oghma, ''grianaineach'', i gcomparáid le cur síos [[Lucian]] den &quot;aghaidh aoibhiúil&quot; Ogmios, agus molann gur laoch na dTuath Dé de bharr &quot;an tseannóis um croíthe na laochra roimh cath a tharraingt le hóráidí solabhartha&quot;,&lt;ref&gt;J. A. MacCulloch, ''The religion of the ancient Celts''. New York: Dover Publications, 1911, Ch. V. {{ISBN|0-486-42765-X}}&lt;/ref&gt; cé nach bhfuil a leithéid soiléir sna téacsanna. Séanann scoláirí  mar [[Rudolf Thurneysen]] agus [[Anton van Hamel]] nasc ar bith idir Oghma agus Ogmios.&lt;ref name=&quot;mackillop&quot; /&gt;

==Cath Mhaighe Tuireadh==
Throid Oghma sa chéad chath [[Cath Maighe Tuireadh|Mhaighe Tuireadh]], nuair a chuir na Tuatha Dé na [[Fir Bholg]] faoi chois agus chloígh Éire.&lt;ref&gt;J. Fraser (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/1maghtured.html &quot;The First Battle of Moytura&quot;], ''[[Ériu (journal)|Ériu]]'' 8, ll. 1-63, 1915&lt;/ref&gt; 

Agus an leath-Fhomhórach [[Bres]] i réim, cuireadh na Tuatha Dé faoi chois. B'éigean d'Oghma adhmad tine a iompair, ach ba é an t-aonar a chalmacht a chruthú os comhair an rí. Cuireadh Bres dá choróin, agus cuireadh an ''full line'' na dTuath Dé ar ais faoi [[Nuada]] Airgeadlámh, agus ba é Oghma a churadh. Nuair a tháinig Lugh ar an bhfód agus bhagairt a chumhacht, thug Oghma dúshlán dó, ag ardú a leac mhór (nárbh fholáir de ghnáth ochtó damh chun í a bhogadh) agus chaith le teannadh í as [[Teamhair]]. Thug Lugh a fhreagra, ag caitheamh an leac ar ais. 

Nuadu handed command of the Battle of Mag Tuired to Lugh, agus d'éirigh Oghma ina churadh Lugh. Gheal sé go  sé rí na bhFormhóraigh, Indech, agus trian den arm a chloí. I rith na catha, d'aimsigh sé [[Orna]], claíomh rí na bhFormhóraigh [[Tethra]], a d'insíodh faoi gníomhartha déánta agus é lom. I rith na catha, thia Oghma agus Inneach i gcomhrac aonair. Tá roinnt éiginnteachta sna téacsanna, ámh; in ''Cath Maighe Tuireadh'', tar éis an chatha, chuaigh Oghma, Lugh agus Daghdha triúr sa tóir ar na Fomhóraigh, chun cláirseach [[Uaitne]], cruitire an Daghdha, a fháil ar ais.&lt;ref&gt;R. A. S. Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: Book of the Taking of Ireland'' [http://www.maryjones.us/ctexts/lebor4.html Part 4], Irish Texts Society, 1941&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Whitley Stokes (scholar)|Whitley Stokes]] (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucc.ie/celt/published/T300011/index.html &quot;The Second Battle of Moytura&quot;], [[Revue Celtique]] 12, ll. 52-130, 306-308, 1891&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Vernam Hull (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/cairpre.html &quot;Cairpre mac Edaine's Satire Upon Bres mac Eladain&quot;] ''Zeitschrift für Celtische Philologie'' 18, 1930&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist|2}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]</text>
      <sha1>aznrhmgph8gbl0uyp8u1xxmjfpyagdq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cead Mac Mágach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86243</id>
    <revision>
      <id>1063421</id>
      <parentid>1045544</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:09:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Conchúr mac Neasa */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2025" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]], ba laoch na g[[Connacht]] é '''Cead Mac Mágach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cet mac Mágach'''). Bhí dianchoimhlint ann idir é agus laoch na n[[Uladh]], [[Conall Cearnach]].

De réir seanscéalta éagsúla, deirtear gur dheartháir mháthair Chonaill é, agus dá bharr a uncail.

==Mac Dá Thó==
{{main|Scéla Mucce Meic Dathó}}

Ag fleadh eagraithe ag Mac Dá Thó, ríbhrú [[Laighin|Laighean]], bhí laochra Connacht agus Uladh ag déanamh gaiscí chun an [[curadhmhír|churadhmhír]] a bhuaigh. Chuir Cead cách ina thost, ag cur i gcuimhne dóibh gur chloígh sé iad go léir i gcomhrac aonair. Bhí Cead ar tí a mhír a ghlacadh nuair a tháinig Conall Cernach ar an bhfód. Chuir gaiscí  Chonaill Cead féin ina thost. Ghéill Cead, ach mhaígh go gcloífeadh Anluan, a deartháir, Conall, ach go raibh sé ann. Chaith Conall mar fhreagra ceann úrbhainte Anluain isteach ina ucht.

==Conchúr mac Neasa==
Bhí Cead na chúís bháis de rí na nUladh, [[Conchúr mac Neasa]].  Ghoid sé inchinn chailcithe [[Mes Gegra|Mhes Gegra]], rí Laighean (a bhí tógtha ag Conall Cearnach mar chorn catha), agus chaith lena [[thabhall]], á leabú go domhain i gcionn Chonchúr.  Níorbh fhéidir le dochtúírí Chonchúir í a thógaint amach gan é a mharú, mar sin d'fhuaigh siad an chneá isteach, agus dúírt leis go mairfeadh sé fad is gur lig sé a scíth.  Seacht mbliana síochána ina dhiaidh, chuala Conchúr scéala bás Chríost, bhuail taom feirge é, phléasc an inchinn as a chionn, agus fuair sé bás.

==Anbhás Chet==
Lá geimhridh éigin, agus mharaigh sé seachtar is fiche, ag baint a gceann.  Chuaigh Conall Cearnach ar a thóir, ag leanúint a rian tríd an tsneachta.  D'aimsigh sé é, ach bhí drogall air é a throid, go dtí gur cháin a charabadóir é de bharr a easpa misnigh.  Bhuail siad ag áth, agus mharaigh Conall Cead i gcomhrac aonair fiachmhar, agus Conall féin i mbaol báis.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>31t9gfl7x4cvi7vpvquwm448heeif25</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063445</id>
      <parentid>1063421</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:44:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Mac Dá Thó */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2026" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]], ba laoch na g[[Connacht]] é '''Cead Mac Mágach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cet mac Mágach'''). Bhí dianchoimhlint ann idir é agus laoch na n[[Uladh]], [[Conall Cearnach]].

De réir seanscéalta éagsúla, deirtear gur dheartháir mháthair Chonaill é, agus dá bharr a uncail.

==Mac Dá Thó==
{{main|Scéla Mucce Meic Dathó}}

Ag fleadh eagraithe ag Mac Dá Thó, ríbhrú [[Laighin|Laighean]], bhí laochra Connacht agus Uladh ag déanamh gaiscí chun an [[curadhmhír|churadhmhír]] a bhuachan. Chuir Cead cách ina thost, ag cur i gcuimhne dóibh gur chloígh sé iad go léir i gcomhrac aonair. Bhí Cead ar tí a mhír a ghlacadh nuair a tháinig Conall Cernach ar an bhfód. Chuir gaiscí Chonaill Cead féin ina thost. Ghéill Cead, ach mhaígh go gcloífeadh Anluan, a dheartháir, Conall, ach go raibh sé ann. Chaith Conall mar fhreagra ceann úrbhainte Anluain isteach ina ucht.

==Conchúr mac Neasa==
Bhí Cead na chúís bháis de rí na nUladh, [[Conchúr mac Neasa]].  Ghoid sé inchinn chailcithe [[Mes Gegra|Mhes Gegra]], rí Laighean (a bhí tógtha ag Conall Cearnach mar chorn catha), agus chaith lena [[thabhall]], á leabú go domhain i gcionn Chonchúr.  Níorbh fhéidir le dochtúírí Chonchúir í a thógaint amach gan é a mharú, mar sin d'fhuaigh siad an chneá isteach, agus dúírt leis go mairfeadh sé fad is gur lig sé a scíth.  Seacht mbliana síochána ina dhiaidh, chuala Conchúr scéala bás Chríost, bhuail taom feirge é, phléasc an inchinn as a chionn, agus fuair sé bás.

==Anbhás Chet==
Lá geimhridh éigin, agus mharaigh sé seachtar is fiche, ag baint a gceann.  Chuaigh Conall Cearnach ar a thóir, ag leanúint a rian tríd an tsneachta.  D'aimsigh sé é, ach bhí drogall air é a throid, go dtí gur cháin a charabadóir é de bharr a easpa misnigh.  Bhuail siad ag áth, agus mharaigh Conall Cead i gcomhrac aonair fiachmhar, agus Conall féin i mbaol báis.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>jzai49p40pbge5gaqknkjmb8tjq527g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Béalchú</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86257</id>
    <revision>
      <id>1063443</id>
      <parentid>1021671</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:38:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2130" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]], ba laoch na g[[Connachta|Connacht]] é '''Béalchú''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Bélchú'''), as [[Bréifne]].

{{main|Argain Belcon Breifne}}

Tháinig Bélchú ar laoch na n[[Uladh]] [[Conall Cearnach]] gar don bháis tar éis a bháire na fola le [[Cet mac Mágach]]. Thóg sé abhaile leis agus leigheas a ghonta. Bhí sé ar intinn aige dul i gcomhrac leis, agus Conall i mbarr a shláinte. Ach ba thrua le Bélchú as a iompar fiúntach, agus d'iarr ar a thriúr mac Conall a mharú ina leaba bhreoiteachta. Tharla gur chuala Conall é agus chuir sé iallach ar Bhélchú a áit a ghlacadh. Le teacht an triúr, mharaigh siad a n-athair i leaba Chonaill. Mharaigh Conall an triúr acu ansin agus d'imigh abhaile leis na ceithre cheann.&lt;ref&gt;{{cite book|
chapter=The Death of Cet Mac Mágach|
author=[[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (eag. agus aistr.)|
title=The Death-Tales of the Ulster Heroes|
series=Todd Lecture Series 14| year=1906|
url=http://www.maryjones.us/ctexts/cet.html|
accessdate=2009-05-06}}&lt;/ref&gt;

Luaitear Bélchú sa [[Lámhscríbhinn Ghleann Masain]].&lt;ref&gt;{{
cite web |
teideal = The Glenmasan Manuscript |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G800012.html |
accessdate = 9 Deireadh Fómhair 2013
}}&lt;/ref&gt;, ina bhfuil ainm a scéil ná ''Argain Belcon Breifne'' nó ''Togail Bruidne Bélchon Bréifne''. Deirtear go bhfuil suíomh na coimhlinte, [[Béal Cú]], ar theorainn [[Contae an Chabháin|Chontae an Chabháin]] agus [[Contae Fhear Manach|Contae Fhear Manach]], ainmnithe as,&lt;ref&gt;{{cite journal|
last=Butler|
first=Isaac|
editor-last=Cooper|
editor-first=Austin|
title=A Journey to Lough Derg|
journal=[[Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland]]|
series=5|
volume=II|
pages=13–24|
year=1892
}}&lt;/ref&gt; cé go bhfuil sanasaíochtaí eile ann.&lt;ref&gt;{{cite book|
last=MacNeill|
first=Máire|
title=The festival of Lughnasa: a study of the survival of the Celtic festival of the beginning of harvest|
publisher=[[Oxford University Press]]|
location=London| year=1962}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Bealchu}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>limshdhlwz79g6cq3ok6cxkdih7qb74</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mesca Ulad</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86262</id>
    <revision>
      <id>1063488</id>
      <parentid>1050906</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:04:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimre */mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4569" xml:space="preserve">Is scéal na [[Rúraíocht]]a é '''''Meisce na nUladh''''' ([[Sean-Ghaeilge]] 
'''''Mesca Ulad'''''). Caomhnaítear é i lámhscríbhinní na 12ú haoise, [[Leabhar na hUidhre]] agus an [[Leabhar Laighneach]]. Feictear an teideal ''Mesca Ulad'' ach amháin i leagan an Leabhair Laighnigh.

==Achoimre==
D'áitigh [[Cú Chulainn]] agus [[Fionntán]], mic altrama
[[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], air féin tríú cuid de Chúige Uladh a thabhairt dóibh mar ríogacht.   Bliain níos déanaí, ámh, thug Conchúr orthu beirt an ríogacht iomlán a thabhairt ar ais dó le haghaidh bliana eile.  Ag deireadh na tréimhse seo, shocraigh siad beirt ar a seal féin fleá mhór a eagrú ar son Chonchúir.  Toisc gur mhothaigh Conchúr faoi chomaoin acu beirt, shocraigh seisean dul chun fleá ar dtús go Fionntán agus níos déanaí san oíche go Cú Chulainn.  

Agus cách ar meisce, chuaigh siad ar charabad ó thigh Fhionntáin go tigh Chú Chulainns Burg, ach chuaigh siad amú i ndorchadas na hoíche.  De mhí-ádh, tháinig siad ar thigh a namhad [[Cú Raoi]], a chuir go bréagach fáilte rompu.   Thug sé isteach iad i dtigh iarainn agus le hadhmad ar na ballaí, a chuir sé faoi ghlas le slabhraí.  Cuireadh ansin an teach trí thine, ach le cabhair ó  Chú Chulainn, bhris na hUlaidh na slabhraí, d'éalaigh siad as an tigh agus scrios siad bhaile Chú Raoi, [[Teamhair Luachra]].

==Lámhscríbhinní==
* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 19a-20b ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]]&lt;ref&gt;[https://www.tcd.ie/library/ Leabharlann CnT]&lt;/ref&gt;). Leagan Sean-Ghaeilge. Céad chuid ar iarraidh. 
* [[Leabhar Laighneach]] (LL): p 261b-268b ([[Acadamh Ríoga na hÉireann]]). Leagan Meán-Ghaeilge. Dara chuid at iarraidh. 
* [[Leabhar Buí Leacáin]] (LBL), nó G4: col. 959-972 ([[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]]). 
* Ed. XL nó Adv. 72.1.40: ll. 49-68 (National Library of Scotland, Dún Éideann)

==Eagráin agus aistriúcháin==
* Hennessy, William M. (eag. agus aistr.). ''Mesca Ulad: or, the Intoxication of the Ultonians''. Todd Lecture Series 1. Baile Átha Cliath, 1889.  Bunaithe ar LU agus LL.   Athchlótar an t-aistriúcháin  i: Eleanor Hull (eag.), ''The Cuchullin Saga in Irish literature.'' Londain, 1898; agus i ''Ancient Irish tales'', eag. T.P. Cross agus C.H. Slover. New York, 1936, ll. 215-38. 
* Watson, J. Carmichael (eag.). ''Mesca Ulad''.  Mediaeval and Modern Irish Series 13.  Baile Átha Cliath, 1941 (athchló. 1983). Bunaithe ar LU agus LL, le leaganacha ó from LBL agus Ed. XL. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301040 Eagrán] le fáil ar CELT].
* Mac Gearailt, Uaitéar (eag.). &quot;The Edinburgh Text of ''Mesca Ulad''.&quot; ''Ériu'' 37 (1986), ll. 133-80.  Bunaithe ar Ed. XL. 
* Watson, J. Carmichael (aistr.). &quot;''Mesca Ulad''&quot;. ''[http://www.abdn.ac.uk/celtic/sgs.hti Scottish Gaelic Studies]'' 5 (1938), ll. 1-34 (bunaithe ar LL, LU). (Béarla)
* Koch, John T. (aistr.).  I ''The Celtic Heroic Age'', eag. John T. Koch agus John Carey. 3ú eag. Andover, 2000, ll. 106-27.  Aistriúchán sealadach bunaithe ar an eagrán le Watson.
* Gantz, Jeffrey (aistr.). &quot;The Intoxication of the Ulaid.&quot; In: ''Early Irish Myths and Sagas''. Harmondsworth, 1981, ll. 188-217. (Béarla)
* Guyonvarc'h, C.-J. (aistr.). &quot;L'ivresse des Ulates.&quot; ''Ogam'' 12 (1960), ll. 487-506; 13 (1961), ll. 343-60 [''Celticum'' 2 (1962), ll. 1-38 freisin] (Fraincis).

== Foinsí ==
* Carey, John. &quot;Vernacular Irish Learning: Three Notes.&quot; ''Éigse'' 24 (1990): 37-44.
* [[Áine de Paor|de Paor, Áine]]. &quot;The common authorship of some Book of Leinster texts [III. Mesca Ulad].&quot; ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 9 (1923): ll. 118-46.
* Ó Concheanainn, Tomás. &quot;The manuscript tradition of ''Mesca Ulad''.&quot; ''Celtica'' 19 (1987): ll. 13-30.
* [[William Sayers|Sayers, William]]. &quot;Three charioteering gifts in ''Táin Bó Cúailnge'' and ''Mesca Ulad'': ''immorchor deland, foscul díriuch, léim dar boilg''.&quot; ''Ériu'' 32 (1981): ll. 163-7.
* Sayers, William. &quot;Portraits of the Ulster Hero Conall Cernach: A Case for Waardenburg's Syndrome?&quot; ''Emania'' 20 (2006): ll. 75-80.
* [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]]. ''Zu irischen Handschriften und Litteraturdenkmälern. Zweite Serie.'' Abhandlungen der königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen 14.3. Berlin, 1913. Féach u. 17 do ''Mesca Ulad''.
* Watson, J. Carmichael. &quot;''Mesca Ulad'': the redactor's contribution to the later version.&quot; ''Ériu'' 13 (1940): ll. 95-112.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>9638z1v39vrisq7eoqq6femp0dkdtyv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Scéal Muc Mhic Dhathó</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86263</id>
    <revision>
      <id>1063489</id>
      <parentid>1053261</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:05:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29984" xml:space="preserve">Is scéal sa [[Rúraíocht]] é '''''Scéal Muc Mhic Dhathó''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Scéla Muicce Meicc Da Thó'''''), scríofa go formhór as prós agus sága laochais.  Is amhlaidh gur cumadh an scéal mar a chaomhnaítear inniu é le húdar Laighneach c. AD 800, fós le fáil i sé lámhscríbhinn ar a laghad, scríofa idir na 12ú agus 18ú haoiseanna.

Insítear scéal an achrainn idir na [[Connachta]], le h[[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]] i gceannas, agus na h[[Ulaidh]], le [[Conchúr mac Neasa]], agus iad ag iarraidh seilbh a fháil ar chú na Laighean, Ailbhe.  Sa deireadh, réitigh rí na Laighean, Mac Da Thó, an t-aighneas ag fleadh eagraithe aige ag a bhrú. I rith na fleidhe, ámh, bhí an [[curadhmhír|churadhmhír]] agus cé an té a raibh sí tuilte aige, mar chúis achrann eile.

I measc phríomhábhar an scéil, tá an choimhlint idir na cúigí Uladh agus Connacht; féastaíocht chomhroinnte; agus an comórtas gaisciúil faoin churadhmhír. Taispeánann na heilimintí seo cosúlachtí le traidisiúin na nGallach agus traidisiúin na gCeilteach go léir.  Cé, de réir cosúlachta, gur scéal tipiciúil de chuid na Rúraíochta é ar go leor slite, déanann an scéal scigaithris chomh maith trí aoir shofaisticiúil.

Is cosúil go raibh an-tóir ar an scéal sa Mheánaoise agus ina diaidh, agus faightear é mar ábhar i roinnt dánta neamhspleácha.  Tá a macasamhail seo d'fhigiúir lárnach na muice ar fáil ins an torc mór allta i litríocht na Breatnaise agus ''Ceist na Breataine'', go háirithe ''Twrch Trwyth'' (''Torc Allta''), sa scéal Breatnaise de chuid an 11ú haois ''Culhwch ac Olwenar'' (''Culhwch agus Olwenar'').

==Foinsí agus cumadóireacht==
[[File:Book of Leinster, folio 53.jpg|thumb|''A page from the [[Book of Leinster]].]]

Lámhscríbhinní:
# [[Leabhar Laighneach]] ([[Coláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath)
# [[H. 3.18]] (CnT, BÁC)
# [[Harley 5280]] ([[British Library]])
# [[MS Rawlinson B 512]] ([[Bodleian Library]])
# MS. XXXVI ([[National Library of Scotland]])
# [[H. 6.8]] (CnT, BÁC)


Tá sé lámhscríbhinn ann ar a laghad ina gcaomhnaítear an scéal.&lt;ref name=&quot;Chadwick81&quot;&gt;Chadwick, lch. 81&lt;/ref&gt; Faightear an leagan is luaite agus is fearr i dtrí téacs, in ord aoise: Leabhar Laighneach, c. AD 1160; H 3.18, céad leath den 16ú haois; Harley 5280, c. AD 1700.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni-ii&quot;&gt;Thurneysen, ll. i–ii&lt;/ref&gt; 

Sa Leabhar Laighneach, is é teideal an scéil ná ''Incipit Scēl Mucci M''(''ei'')''c Dathó'';&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;/&gt; in H.3.18 agus Harley 5280, ''Scēla muici M''(''ei'')''c Dathó''.

Níl aon bhaint ag na téacsanna seo le chéile, ach creidtear go bhfraomhaítear iad ó fhoinse comhchoiteann, lámhscríbhinn na 11ú nó 12ú haoise atá ar iarraidh, é féin bunaithe ar leagan a théann siar go dtí c. AD 800.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniv&quot;&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;

Molann láthair an scéil, go háirithe eolas ar [[Contae Chill Dara|Chontae Chill Dara]], gurbh as Cúige Laighean an t-údar, ach is amhlaidh go raibh eolas aige faoi iardheisceart na tíre.&lt;ref name=&quot;Thurneysenv&quot;&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;

Caomhnaítear an ceathrú leagan san [[MS Rawlinson B 512]] den 15ú haois, le fáil anois sa [[Bodleian Library]], nach bhfuil chomh beacht nó coimeádach leis na trí réamhluaite.  Sa leagan seo, is é teideal an scéil ná ''Scaradh Ulad ocus Connacht im choin M(ei)c Dá-Thó ocus immá muic''.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;  Faightear forbairtí agus athruithe eile i ngach aon mhír nach mór.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;&gt;Thurneysen, lch. ii&lt;/ref&gt;  B'fhéidir go bhfuil an eagraíócht seo as an 11ú nó 12ú haois.  Scríobhadh an téacs ag an scríbhneoir céanna a scríobh ''[[Baile in Scáil]]'', a thóg sé as leabhar den 11ú haois, ''Leabhar Dub-Da-Leithe''.  Molann [[Kuno Meyer]] dá bharr go bhfuil an leagan i Rawlinson B 512 fraomhaithe ón bhfoinse chéanna.

Ó thaobh na teangan de, is cosúil le Harley 5280 é téacs an Rawlinson B 512, go háirithe ag an tús.  Tá  nuálaíocht ann mar an gcéanna leis an Leabhar Laighneach, a léiríonn go raibh níos mó ná lámhscríbhinn amháin ar fáil ag an eagathóir.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniii&quot;&gt;Thurneysen, lch. iii&lt;/ref&gt;  I gcás amháin ar a laghad, tá an teanga níos gaire don bhuntéacs ná lámhscríbhinn eile a mhaireann.  Tá idirshliocht ann maidir le [[Cú Raoi]] a chur le fios gur as [[Mumha]] an leagan seo.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;/&gt;  In ainneoin roinnt míthuiscint an scéil ag an scríobhaí athbhreithnitheach, is níos ''smoother'' é an stíl liteartha ná an leagan níos luaithe, rud atá cabhrach, de réir [[Rudolf Thurneysen]], chun an scéal iomlán a thuiscint.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii-iii&quot;&gt;Thurneysen, ll. ii–iii&lt;/ref&gt;

Is iad MS. XXXVI i [[National Library of Scotland]] agus ''H 6.8'' i gCnT, scríofa 1690–1691 agus c. 1777 respectively, and lámhscríbhinní dearanacha ina chaomhnaítear an scéal,  Faightear iontu nualeagan den scéal, scríofa is amhlaidh san 15ú no 16ú haois.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Tá difríochtaí eatarthú i roinnt bealaí, agus tá drochlitriú iontu.  Tugann [[William J. Watson]] faoi ndeara go bhfuil bunaithe ar an leagan le fáil i Rawlinson B 512, ach ní ar an lámhscríbhinn féin.  Tá na hathruithe sna nualeaganacha seo chomh suntasach sin, nach bhfuil luach iontú chun an bunscéal a athchruthú.

==Achoimre==
Pearsa: 
* Mac Dá Thó, rí Laighean
* [[Cet mac Mágach]]
* [[Conall Cernach]]
* [[Conchúr Mac Neasa]]
* ''Fer Loga'', carbadóir [[Ailill mac Máta|Ailille Mhic Mháta]]


Bhí cú darbh ainm Ailbe ag rí cáiliúil na [[Laighean]], Mac Dá Thó.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;&gt;Gantz, lch. 180&lt;/ref&gt;  Chosnaíodh Ailbe an cúige go léir agus scaip a chlú agus a cháil ar fud oileán na [[Éire|hÉireann]].  Chuir [[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]], rí agus banríon na g[[Connacht]], teachtairí chuig Mac Da Thó, ag éileamh an cú dóibh féin, mar an gcéanna agus ag an am céanna le [[Conchúr Mac Neasa]], rí na n[[Uladh]].  Thairg teachtairí na gConnacht mar éarlais 160 bó bhainne, carabad agus dhá chapall den scoth na gConnacht, agus an cíos céanna geallta an bhliain dár gcion.&lt;ref name=&quot;Gantz181&quot;&gt;Gantz, lch. 181&lt;/ref&gt;  Thairg teachtairí na nUladh dá réir sin do Mhac Dá Thó &quot;seodra agus bólacht agus araile ón tuaisceart&quot; agus comhaontas de bharr an chairdis mhóir a bheadh eatarthu mar thoradh sin.

Bhí Mac Dá Thó trí na céile de bharr seo, ionas nár ith sé agus nár ól sé agus nár chodladh sé ar feadh trí lá.  Thug a bhean chéile comhairle dó, ámh, go dtabharfadh sé an cú chucu dís agus go ligfí dóibh troid ar a shon.  Bhí Mac Da Thó an-tógtha leis an smaoineamh seo, agus thug sé gach toscaireacht ar leaththaobh, agus chuir sé in iúl dóibh dís go mbronnadh sé an cú dóibh tar éis an-chuid machnaimh a dhéanamh.&lt;ref name=&quot;Gantz182&quot;&gt;Gantz, lch. 182&lt;/ref&gt;  I ngan fhios dóibh, d'aontaigh an dá thoscaireacht go dtiocfadh a ndream ar an lá céanna go féasta i gcúige Laighean, chun  Ailbe a ghlacadh go hoifigiúil.

Chuir Mac DaThó an féasta ar bhun ina bhrú féin, ar chean de na brúnna is cáiliúla sa tír.  Bhí seacht mbealach isteach ag an mbrú, seacht gcoire lán de mhairteoil agus muiceoil saillte, agus seacht tinteán; agus caoga céim idir gach doras.  Tháinig na  Ulaidh agus na Connachta ag an am céanna chun an cú a bhailiú.  Lig Mac Dathó air go neamhurchóideach go raibh fadhb follasach ann, ach thug cuireadh ámh isteach do cách chun féasta.  Bhí an brú mór lán de theannas, agus naimhde ina suí os comhair a chéile.

Sheol Mac Dathó a mhuc chun maraithe, muc a cothaíodh ag 60 loilíoch ar feadh seacht mbliana, agus anois 40 damh leagtha thairis.  Tharraing an mhuc aird na nUladh agus na gConnacht, a gcaithfidís a shocrú conas í a roinnt, agus cérbh é a raibh an [[curadhmhír]] tuillte aige.  Shocraigh siad go gcuireadh na gaiscí dúshlán ar a chéile, ag maíomh as a n-éachtaí catha.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 182–183&lt;/ref&gt;   Faoi dheireadh, d'éirigh gaiscíoch na gConnacht [[Cet mac Mágach]] an lámh in uachtar á bhaint lena cuid maímh.  Thóg sé a scian ina láimh, shuigh síos agus dúirt:

&quot;Aimsigh dom i measc fir na hÉireann an té atá inchurtha liom ó thaobh éachtaí de – muna aimsítear, gearrfaidh mé an mhuc pig.&quot;  Labhair [[Laoghaire Buach]] ansin: &quot;Níl sé ceart ná cóir go ngearrfadh Cead before mhuc os ár  gcoinne.&quot;  D'fhreagair Cead, &quot;Fan bomaite, a Laoghaoire, go labhraí mé leat.  Is é de nós agaibhse Ulaidh, airm a bhaint agus na Connachta a bagairt.  Tháinig tú chuig an teorainn agus bhuail mé leat; thréig tú do chapaill agus carbadóir, agus d'éalaigh tú agus mo gha tharat.  An é sin do mholadh chun an mhuc a bhaint?&quot; Shuigh Laoghaire síos.&lt;ref name=&quot;Gantz183&quot;&gt;Gantz, lch. 183&lt;/ref&gt;

Insítear sraith mar an gcéanna ansin: éilíonn Cead dúshlán, seasann gaiscígh na nUladh, glaonn na hUlaidh eile a ainm, agus tosaíonn Cead á náiriú, ag insint ceann dá éachtaí ina n-éadan.
* chuir sé náire ar Aonghas mac Láimhe Gabhuí, ag insint conas a bhain sé i mbun catha lámha a athar&lt;ref&gt;Gantz, ll. 183–184&lt;/ref&gt;
* chuir sé náire ar Eoghan mac ''Durthacht'', rí ''Fermag'', ag insint conas ar bhain sé a súil amach i mbun tána&lt;ref name=&quot;Gantz184&quot;&gt;Gantz, lch. 184&lt;/ref&gt;
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhuinremur mac Gerrgend'' conas ar bhain sé mar éiric ceann a mhic   ach sé lá roimhe sin
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhend mac Salchad'', conas ar scoith sé cos a athar
* chuir sé i gcuimhne do [[Cealtchar|Chealtchar]] mac of ''Uthecar'', conas ar choill sé é lena gha&lt;ref&gt;Gantz, ll. 184–185&lt;/ref&gt; 
* agus chuir sé náire fiú ar mhac Conchúir, ''Cúscraid Mend Machae'', ag insint conas a pholl sé a mhuineál le ga i rith a chéad éacht airm, agus mar a thréig sé dá bharr tríú cuid dá lucht coimhdeachta as cúlú go cladhartha.&lt;ref name=&quot;Gantz185&quot;&gt;Gantz, lch. 185&lt;/ref&gt;

I ngach cás, b'éigean don ghaiscíoch cloíte suí arís le náire.

Díreach agus Cead ar tí a bhua thar bhuíon gaiscí na nUladh a cheiliúradh, tháinig laoch na  nUladh [[Conall Cernach]] isteach sa bhrú, agus léim isteach i lár an tseomra, agus fuair sé gártha fáilte an na hUlaidh.  Bheannaigh Cead agus Conall a chéile le rannta ársa óráidíochta, agus géilleann Cead gur ghaiscíoch níos fearr é Conall ná é.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 185-186&lt;/ref&gt;  Deir Cead chomh maith ámh go gcloíodh a dheartháir Anluan Conall.  

'Is é ár ndrochrath é,' ar sé 'nach bhfuil sé sa tigh.' 'Ach tá,' arsa Conall, agus thóg ceann Anluain amach as a sparán, agus chaith i dtreo brollach Ceada, go '' so that a mouthful of blood spattered over the lips.&lt;ref name=&quot;Gantz186&quot;&gt;Gantz, lch. 186&lt;/ref&gt;

[[File:Navan.jpg|thumb|''[[Eamhain Mhacha]], ceannáras na nUladh, arbh éigean mná na nUladh canadh do charabadóir na gConnacht, ''Fer Loga'']]

Agus náire air, d'fhág Cead an mhuc do Chonall, a ghlac chuige féin an bholgmhír mar ba cheart dó, eire do naonúr, ag fágaint ach na crúibíní dosna na Connachta.  Míshásta lena roinn gann, d'éirigh na Connachta amach in éadan na nUladh, agus tharla babhta trom ólacháin  sa bhrú agus chuaigh amach ar an gclós.&lt;ref name=&quot;Gantz186-187&quot;&gt;Gantz, ll. 186–187&lt;/ref&gt;  I measc seo,  bhain Fearghas crann darach ó fhréamh.&lt;ref name=&quot;Gantz187&quot;&gt;Gantz, lch. 187&lt;/ref&gt;  Lig Mac Dathó an cú Ailbe ama h chun go bhfeice cé acu a roghnódh sé.  Thogh Ailbe na hUlaidh, agus bhí seo lasair sa bharrach ag greadadh na gConnacht.  Bhain ''Fer Loga'', carbadóir Ailille, a cheann den mhadra féin ag [[Maigh nAilbhe]].

Agus na sluaite ag réabadh siar trasna na [[Contae na Mí|Mí]], chuaigh ''Fer Loga'' í bhfolach san fhraoch, agus léim isteach i gcarabad Conchúir ag dul thar bhráid, agus rug greim ar chionn an rí ón gcúl.  Gheall Conchúr dó cibé fuascailt dár mhian leis; d'iarr ''Fer Loga'' go dtóga sé go h[[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na nUladh, go gcana mná na nUladh agus a deirfiúracha mealltacha dó d'aon ghuth gach tráthnóna, &quot;&amp;nbsp;'Sé mo laoch é, ''Fer Loga''.&quot;

Bliain ina dhiaidh sin ag deireadh an scéil, chuaigh ''Fer Loga'' ag marcaíocht siar go h[[Áth Luain]] le dhá chapall de chuid Conchúir agus srianta óir dóibh dís.

==Dinnseanchas==
Sa mhír dheireanach den scéal, faightear deashampla de [[Dinnseanchas|Dhinnseanchas]], nó béaloideas [[ainmeolaíocht]]a, &quot;''a touch of antiquarianism dear to the ancient Irish''&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick87&quot;&gt;Chadwick, lch. 87&lt;/ref&gt; Deirtear gurb é ''Mag nAilbi'' (Magh Ailbhe) an áit a scoilt Fer Loga ceann Ailbe ar   chrann fearsaide a carabaid, ar bhruacha [[An Bhearú|na Bearú]]. &lt;!--idir [[Contae Laoise]], [[Contae Cheatharlach]] agus [[Contae Chill Dara]].--&gt;&lt;ref name=&quot;Thurneysen66&quot;&gt;Thurneysen, lch. 66&lt;/ref&gt;

==Léirmheastóireacht==
===Stíl scéalaíochta===
De réir an scoláire cheiltigh [[Nora Chadwick]], &quot;insítear an scéal le cumhacht scéalaíochta den scoth&quot;: chuirfeadh a ghreann agus a ghontacht ságaí is fearr na hÍoslainne i gcuimhne.&lt;ref name=&quot;Chadwick88&quot;&gt;Chadwick, lch. 88&lt;/ref&gt;  Tá a dhialóg go suntasach ardoilte, le &quot;deisbhéalaí chaolchúiseach&quot;, agus le &quot;fíorachomaireacht&quot; ina rogha focal.  &quot;'Sna focail ráite ag Mac Dathó lena chuairteoirí, tugann sé le tuiscint ach le cúpla focal gonta, snáithe a smaointe agus a ghliceas, agus é i gceist aige ná a fhíorsheift a cheilt óna chuairteoirí, ach í a moladh dúinne.&quot;

In ainneoin na bhfoirmeacha liteartha le fáil sna téacsanna a mhaireann, is saothar den bhéaloideas é an scéal.  Is sainthréith éden scéal ná &quot;easpa ghlan machnaimh&quot;; &quot;ní chuirtear focal ar bith amú, ní fhorbraíonn abairt ar bith&quot;.  Insítear go tapaidh scéal na n-eachtraí, leis an aidhm aird an éisteora a ghríosú, seachas smaoineamh an léitheora a spreagadh.  Baineann an scéalaí úsáid as dúil an iontais, forbairtí tapúla agus teannas drámata.  Téann sé i bhfeidhm orainn le ''crescendo'' gasta go buaicphointe iontach agus geit&quot;; mar shampla nuair a ghéilleann Cead go drogallach do Chonall Cearnach, ach ansin cuireann Conall náire air, gan coinne agus go tobann, os comhair slua gaiscí na hÉireann, agus ceann Anluai teilgthe aige &quot;in éadan bhrollach a chéile comhraic lena leithéid de neart gur phléasc steall fola amach trí bheola Cheada&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick88-89&quot;&gt;Chadwick, ll. 88–89&lt;/ref&gt;

Feictear do Chadwick gur scéal é seo a mheallann na fir seachas mná, i gcodarsnacht leis an scéal &quot;galánta agus dea-scríofa [[Tochmharc Éadaoine]] faoi eachtraí osnádúrtha Eochaidhe agus Éadaoine leis an dia [[Midhir]]&quot;; le &quot;háilleacht fileata scéal [[Deirdre|Dheirdre]] agus na mac Uisnigh&quot;; maraon le scéalta luachmhara déanacha [[An Fhiannaíocht|na Fiannaíochta]], &quot;scéalta faoin saol amuigh faoin aer, faoi sheilg agus ghrá, agus faoi dhraíocht agus ghaisce i sochaí níos simplí agus is lú an eagraíocht ann ná an ceann le feiceáil ag fleadh Mhic Dathó.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;&gt;Chadwick, lch. 89&lt;/ref&gt;  Léiríonn an bhearna idir na scéalta seo &quot;an réimse ábhair ar leith a raibh faoi mháistreacht na scéalaithe luath-ghaelacha&quot;.  Mar fhocal scor, deir Chadwick:

&quot;Is saothar ealaíne ardchaighdeánach as féin é an sága próis ''Mac Da Thó''.  Gan blúirín rómánsúlachta, gan tairngreacht draíochta nó osnádúir, gan ábhair ársa nach mór, coimeádann sé ár n-aird lena scéalaíocht tapaidh gan teip, le hanonn is anall tapa na dialóige, agus lena mhórchumas drámaíochta.  Níor léiríodh riamh nós Aois Ghaelach na Laochra le leagan chomh spéisiúil sin...&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;/&gt;

===Téama ársa===
[[File:The Image of Irelande - plate03.jpg|thumb|''Ba chuid thábhachtach é an fleadh sa tsochaí Ghaelach, fós suas go [[Na Túdair|concas na Túdar]], an ré inar scríobhadh an leagan H 5280]]

Deirtear gurb é ''Scéal Muc Mhic Dhathó'' &quot;thar barr ó thaobh inste de, i measc na luathságaí Gaelacha&quot;, agus &quot;cur síos ar sheansaol laochais na hÉireann agus a meon cogúil&quot; á phlé aige.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80–81&lt;/ref&gt;

Is é mar bhuntéama an scéil ná an [[curadhmhír|churadhmhír]], agus an ceart a raibh ag an laoch is cróga ag fleadh éigin í seo a éileamh ón gcoire lárnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Chun a cheart don churadhmhír a dhearbhú, b'éigean d'éilitheoir ar dtús a éachtaí laochais a maíomh astu, agus ansin náire a chur ar a chéile comhraic, ag cur deiridh lena n-agóidí agus a bhfrithéilimh.  Muna raibh buaiteoir follasach ann, rachadh an cheist chun eadrána, mar shampla scéal mar a chéile na [[Rúraíocht]]a, ''[[Fleadh Bhricreann]]''.  Molann Chadwick go bhféadfadh go dhéantar scigaithris ar an eadráin nuair a scaoileann Mac Dathó an cú Ailbe, chun go bhfeice cén cúige gurbh fhearr leis.

Áitíonn Chadwick go bhfuil téama an scéil – an fleadh – an ceann is ársa dearfa thar aon nós Gaelach eile.  Tugann eitneagrafaithe clasaiceach de nós [[Posidonius]], go háirithe [[Athenaeus]] na 2a haoise, cur síos ar na fleadha Gallacha a bhí an-chosúil lena ngaolta na n-oileán.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 82–83&lt;/ref&gt;  Aer an gcuma chéanna, déanann eitneagrafaí na céad aoise [[Diodorus Siculus]] cur síos mionsonraithe conas a bhronnadh na Gallaigh &quot;na míreanna is fearr feola ar fhir chéimiúla&quot;, agus conas, mar thoradh achrainn, a tháinig dúshláin astu, ina thugann siad faoi ag móradh crógacht a sinsear agus ag maíomh as a ngaiscí féin; agus ag an am gcéanna, ag déanamh ceap magaidh agus a bheag as a gcéile comhraic,  agus ag iarraidh lena gcuid cainte  misneach a gcroíthe a ghoid&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;&gt;Chadwick, lch. 83&lt;/ref&gt;

Is é téama tánaisteach chomórtas na curadhmhíre ná an iomaíocht idir cúigí ríoga na gConnacht agus na nUladh, réitithe i gcomórtas na beirte laochra, Cead Mac Mágach and Conall Cearnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;/&gt;  Claontar scéal na hiomaíochta le dearcadh Laighneach an údair.&lt;ref name=&quot;Chadwick80&quot;&gt;Chadwick, lch. 80&lt;/ref&gt;  Déanann sé ceap magaidh den dá chúige le gliceas Mhic Dhathó, Rí na Laighean. Go háirithe, is fearr leis an údar na Connachta ó thaobh polaitíochta de agus bíonn sé doicheallach leis na hUlaidh go dtí críoch an scéil.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80, 84, 88&lt;/ref&gt;  Maíonn Mac Dathó do chách ann nach bhfuil do na Laighin ach mionrud é an bia go léir curtha ar fáil ag an fleadh.&lt;ref name=&quot;Thurneysen26&quot;&gt;Thurneysen, lch. 26&lt;/ref&gt;  D'fhéadfaí a shocrú gurb é spreagadh an scéil ná éileamh na Laighean, idir na hUlaidh agus na Connachta a chloí.&lt;ref name=&quot;Chadwick84&quot;&gt;Chadwick, lch. 84&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh, ámh, nach bhfuil na hábhair polaitiúla i ndáiríre tábhachtach don údar agus é ag scríobh.  Níl sa téama dó ach dóigh fóirsteanach chun scéal maith a insint.

Is suntasach é nach bhfuil trácht ar Chú Chulainn ar chor ar bith sa scéal seo, cé go mbuaileamar le slua mór laochra ón mbuíon chéanna mar a fhaightear sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ar a laghad deichniúr is fiche.&lt;ref name=&quot;Chadwick83-84&quot;&gt;Chadwick, ll. 83–84&lt;/ref&gt;  Molann Chadwick go gcuireann seo ársaíocht an scéil le fios dúinn, níos sine fós ná forbairt scéal Chú Chulainn sa Rúraíocht.  Is sean agus doiléir iad cuid de na rannta ann, ach is amhlaidh gur scríobhadh níos deireanaí roinnt ábhair scigaithrise.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;

===Ábhair aoracha ===
Cé gurb amhlaidh é gur scéal clasaiceach na [[Rúraíocht]]a é ''Scéal Mhuc Mhic Dhathó'' ó thaobh téama agus scéalaíochta de,  tá roinnt eilimintí neamhghnácha le fáil ann a thugann le fios go bhfuil gné aorach ann, ag déanamh scigaithrise ar sheánra laochais na Rúraíochta.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;  Is léir go bhfuil bunús miotasach ag an mhuc eapaimneach, ach is amhlaidh gurb aorach é a méid áibhéalach.  Agus cé sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' go dtéann na hUlaidh agus na Connachta i mbun cogaidh ar son an tarbh is luachmhaire na hÉireann, sa scéal seo, níl ach cú i gceist.

Le linn &quot;sainsraithe de ghreann coimrithe&quot;, geallann Mac Dathó an cú don dá bhuíon, agus ansin cuireann cuma bréige ar nuair a thagann siad ar an lá céanna.&lt;ref name=&quot;Chadwick85&quot;&gt;Chadwick, lch. 85&lt;/ref&gt;  I rith comórtas an ghaisce, ní amháin go gcuirtear a sáith náire ar laochra na nUladh, ach i dteannta sin cuma amaideach.  Baintear úsáid asc greannmhar as áibhéil nuair a chaitheann Conall ceann Anluain ag a chéile comhraic, Cead.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;  Tugann Thurneysen faoi ndeara go dtugtar  &quot;an-bhabhta dí&quot; (''so-imól''), ar chomh-mharú na n-aíonna sa lámhscríbhinn Harley 5280, &quot;greann sách garbh&quot; a athraíodh nó a fágadh ar lár i lámhscríbhinní níos déanaí, is amhlaidh toisc nár thuig na cóipeálaithe é.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. 29&lt;/ref&gt;  Tugann Gantz faoi ndeara go bhfuil éileamh ''Fer Loga'', go gcanfadh mná mealltacha na nUladh 'Is mó mhuirnín é Fer Loga' dó gach oíche, chomh bharrúil sin nach féidir leis bheith ann de thaisme.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 180–181&lt;/ref&gt;  De réir Chadwick, is ea an scéal &quot;saobhadh iomráiteach an tSaoil Ársa le té a thug urraim do agus a bhí ag gáire faoina nósanna&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;

Níl cruinn ceart a rá gur scigaithris é an scéal; ina ionad sin, is amhlaidh &quot;gur chruthaigh saoi liteartha nós laochais ar ár son, trí phriosma ré nis deireanaí.  Tugann sé tuiscint aibí, íoróin dhian, agus áibhéil éadrom chun tairbhe ina chuid scríbhneoireachta.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;&gt;Chadwick, ll. 92–93&lt;/ref&gt;

==Tradisiúin ghaolmhara==
Is léir go raibh an-aithne ar an scéal i measc luchta liteartha.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 90&lt;/ref&gt;  Luadh an scéal i ndán de chuid ''[[Flannacán Mac Cellaich|Flannagáin Mhic Ceallaigh]]'' sa [[Leabhar Buí Leacáin]].  Deirtear gur mharaigh na Lochlannaigh Flannagán in 896.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;  I measc liosta na bpríomhscéalta (iad a insíodh na filí di na ríthe) ón 10ú haois, tá tagairt eile do scéal darb ainm ''Orguin&lt;ref&gt;[http://dil.ie/34005 Orgun] ar eDIL; ár, eirleach.&lt;/ref&gt; Mic Da Thó''.  Luaitear Brú Mhic Dhathó i dteannta roinnt eile i ndán faoi ''bruidhne'' ndá hÉireann ársa.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 90–91&lt;/ref&gt;  Is léir gur sean nós é, cumtha roimh an cóip is sine atá caomhnaithe againn, am [[Leabhar Laighneach]].

Bhí clú agus cáil ag an scéal níos deireanaí, agus ceapadh roinnt dánta neamhspleácha agus é mar ábhair; ach is amhlaidh nach bhfuil ceann ar bhith acu bunaithe ar an téacs atá fós ann, rud a chuireann le fios gur spreag leaganacha eile den scéal é.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 91&lt;/ref&gt;  Tá dán amháin ann mar chuid den Leabhar Laighneach, de Harley 5280 agus de H.3.18.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;  Taispeánann an t-údar a chuid eolais faoi ainmneacha laochra Gaelacha i gcoitinne, ina measc carachtair ó scéalta eile.  Tá dara dán ann a leanann an chéad cheann i Harley 5280, agus caomhnaítear é i dtrí lámhscríbhinn eile: an [[Leabhar Mór Leacáin]], [[Laud 610]] sa [[Bodelian Library]] agus sa [[Lámhscríbhinní Stowe]].

[[File:Culhwch.jpg|thumb|I mbunleagan an scéil, d'fhéadfadh gurbh an príomhcharachtar é muc Mic Dathó, a chuireann le fios macasamhlacha le seilg an [[torc allta|toirc allta]] sna [[seanscéalta Artúrach]].]]

Sa dá dhán seo, ní hé an cú Ailbe an laoch, ach an mhuc, mar a chuireann teideal an scéil le fios go bunúsach.  Leis an rogha neamhghnách de mhuc mar príomhcharachtar, ceanglaítear an scéal le traidisiúin níos leithne Ceilteacha, agus móitíf [[torc allta|thorc allta]] móitíf na [[seanscéalta Artúraigh]] san áireamh.  Mar shampla, is cúis anró é an torc allta [[Twrch Trwyth]] d'fhir chúirt Artúir i scéal den 11ú haois ''[[Culhwch agus Olwen]]''; agus tá cosúlachtaí ann ó thaobh sonraí tíreolaíocha a thurais agus na Connachta á chloí ag Ailbe le turas Twrch Trwyth féin.  Go deimhin, tugann Thurneysen faoi ndeara go scríobhann an file ''torc'' agus ''muc'' go hinmhalartaithe agus é ag trácht ar mhuc Mhic Dathó.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. 30, 55, 62&lt;/ref&gt;

Sna dánta seo, luaitear sonraí breise den scéal, ina measc, bean chéile Mhic Dhathó, ''[[Maine Athrai]]'', a dhá mhac, agus a gharmhac [[Léana]].  De réir na leaganacha seo, aimsíonn Léana an mhuc don chéad uair ar t[[Sliabh Bladhma]], agus déanann chúram dó go dtí go bhfuil seacht n-orlaí saille ar a chaincín.  Tá an mhuc ag teastáil ó ''Mhaine Athrai'' d'fhleadh a fear chéile, ach diúltaíonn Léana.  Maraítear é agus an mhuc ag tochailt cré, á chlúdach beo ina chodladh.  Sa leagan seo den scéal, a thugann le fios cé mhéad a fágadh ar lár sa tsága, tugann muicí Mhic Dhathó ''[[Follscaide]]'' an mhuc leis chuig fleadh a mháistir.

''Sna lámhscríbhinní Laud 610 agus Stowe, caomhnaítear an dán ag moladh mhuc Mhic Dhatho mar aguisín den Dinnseanchas faoi [[Magh Léana|Mhagh Léana]], Contae Uíbh Failí.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. v, 66&lt;/ref&gt;  Ní bheifí ag súil lena mhalairt mar mhíniú ar an logainm i sanasaíochtaí na meánaoise.  Le fírinne, níl sa bhrí le ''magh léana'' ach &quot;machaire/má cluana&quot;.  Ar an mbealach céanna, tá sanasaíocht dúchais ach bhíodh amhrasach i sága eile, sách níos deireanaí ná an bunscéal, a mholann gurb ionann an t-ainm Mac Da Thó agus ''Mac Dá Túa''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/41136 Tóe] ar eDIL.&lt;/ref&gt;, &quot;mac na beirte tostaí&quot;, toisc gur bodhar balbh a thuistí. Cé go bhfuil sé bréagach sa chuid is fearr de, ghlac roinnt filí agus eagarthóirí leis an míniú seo, amhail scríobhaithe na lámhscríbhinne ''Rawlinson B 512'' (a scríobhann ''Dá'' (le ''a'' fada), agus a dhéanann uaim le ''Thó'' agus ''t''.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;

==Leabharliosta==
===Príomhfhoinsí===
''Leabharliosta le Thurneysen ll. i-ii''
* [[Leabhar Laighneach]], [[Coláiste na Tríonóide]] (CnT), Baile Átha Cliath (BÁC):
** [[Ernst Windisch|Windisch, Ernst]]. Irische Texte I 93 sqq.
** Facsimile den [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], ll.&amp;nbsp;111 sqq.
** {{cite book|
title=An Early Irish Reader|
author=[[Nora Chadwick|Chadwick, Nora]]|
publisher=Cambridge|
year=1927|
series=|
volume=|
id=
}}
* H.3.18, CnT, BÁC:
** Scarre, Annie M. ''Anecdota from Irish manuscripts'' 5, 8 sqq.
* Harley MS. 5280, fol. 40r-42r (sean leathanú; fol. 50, 52, 53r, nua leathanú); British Library
* [[Rawlinson B. 512]], fol. 105 v 2–108 r 2; Bodleian Library, Oxford.
** {{cite book|
title=Hibernica Minora|
editor=[[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]|
pages=51 sqq|
publisher=|
date=|
series=|
volume=|
id=
}}
* MS. XXXVI, fol. 86r-91v; National Library of Scotland:
** [[William J. Watson|Watson, William J]].  ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 17. 213 sqq.
* H.6.8, ll.&amp;nbsp;37–50; CnT, BÁC.

===Tráchtaireachta===
* {{cite book|
title=Irish Sagas|
editor=[[Myles Dillon|Dillon, Myles]]|
chapter=Scéla Muicce Meicc Da Thó|
author=Chadwick, Nora|
publisher=Irish Stationery Office|
year=1959|
series=Radio Éireann Thomas Davis Lectures|
volume=|
id=
}}
* {{cite book|
title=Early Irish myths and sagas|
author=Gantz, Jeffrey|
publisher=Penguin Classics|
year=1981|
isbn=978-0140443974
}}
* {{cite book|
title=Scéla mucce Meic Dathó|
editor=[[Rudolf Thurneysen|
Thurneysen, Rudolf]]|
publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]|
year=1935|
edition=1975|
series=Mediaeval and Modern Irish Series|
volume=VI|
id=
}}

===Tuilleadh le léamh===
* {{Cite journal|
first=Caoimhín|
last=Breatnach|
title=The Early Modern Version of ''Scéla Mucce Meic Da Thó'' — Tempus, Locus, Persona et Causa Scribendijournal=[[Ériu (iriseán)|Ériu]]|
volume=41|
year=1990|
pages=37–60
}}
* {{Cite journal|
first=Cornelius G.|
last=Buttimer|
title=''Scéla Mucce Meic Dathó'': A Reappraisal|
journal=Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium|
volume=2|
year=1982|
pages=61–73
}}
* {{Cite journal|
first=James W.|
last=Gleasure|
title=The Rawlinson B512 Version of ''Scéla Mucce Meic Dathó'' Revisited|
journal=Scottish Gaelic Studies |
volume=17|
year=1996|
pages=143–5
}}
* {{cite book|
title=The Celtic Heroic Age: Literary Sources for Ancient Celtic Europe and Early Ireland and Wales|
editor1=Koch, John T|
editor2=Carey, John|
publisher=Celtic Studies Publications|
year=2003|
isbn=978-1891271090
}}
English translation.
* {{Cite journal|
first=Kim R.|
last=McCone|
title=''Scéla Muicce Meic Dá Thó'' |
journal=Léachtaí Cholm Cille|
volume=14|
year=1983|
pages=5–38
}}
* {{Cite journal|
first=Erich|
last=Poppe|
title=''Scéla Muicce Meic Da Thó'' Revisited|
journal=Studia Celtica Japonica|
volume=9|
year=1997|
pages=1–9
}}
* {{Cite journal|
last=Sayers|
first=William|
title=Severed Heads Under Conall's Knee (''Scéla Mucce Meic Dathó'')|
journal=The Mankind Quarterly|
volume=34.4|
year=1994|
pages=369–78
}}
* {{Cite journal |first=William |last=Sayers |title=Serial Defamation in Two Medieval Tales: The Icelandic ''Ólkofra Tháttr'' and the Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Oral Tradition|
volume=6.1|
year=1991|
pages=35–57
}}
* {{Cite journal|
first=William|
last=Sayers|
title=Conall's Welcome to Cét in the Old Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Florilegium|
volume=4|
year=1982|
pages=100–8
}}

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Sc%c3%a9la_mucce_Meic_Da_Th%c3%b3 Scéla mucce Meic Da Thó] ar CODECS
* [https://iso.ucc.ie/Scel-datho/Scel-datho-index.html Scéla Mucce Meic Da Thó] ar ''Irish Sagas Online''
* [http://www.ucc.ie/celt/published/G301016/ Scéla Mucce Meic Dathó], ar [[Corpus of Electronic Texts]]
* [http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig], téacs Sean-Ghaeilge le haistriúchán Béarla, ó ''An Early Irish Reader''.

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>5yxqx2kv0az27zdezn85n00jf2fr5jw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063490</id>
      <parentid>1063489</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:06:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí agus cumadóireacht */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29978" xml:space="preserve">Is scéal sa [[Rúraíocht]] é '''''Scéal Muc Mhic Dhathó''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Scéla Muicce Meicc Da Thó'''''), scríofa go formhór as prós agus sága laochais.  Is amhlaidh gur cumadh an scéal mar a chaomhnaítear inniu é le húdar Laighneach c. AD 800, fós le fáil i sé lámhscríbhinn ar a laghad, scríofa idir na 12ú agus 18ú haoiseanna.

Insítear scéal an achrainn idir na [[Connachta]], le h[[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]] i gceannas, agus na h[[Ulaidh]], le [[Conchúr mac Neasa]], agus iad ag iarraidh seilbh a fháil ar chú na Laighean, Ailbhe.  Sa deireadh, réitigh rí na Laighean, Mac Da Thó, an t-aighneas ag fleadh eagraithe aige ag a bhrú. I rith na fleidhe, ámh, bhí an [[curadhmhír|churadhmhír]] agus cé an té a raibh sí tuilte aige, mar chúis achrann eile.

I measc phríomhábhar an scéil, tá an choimhlint idir na cúigí Uladh agus Connacht; féastaíocht chomhroinnte; agus an comórtas gaisciúil faoin churadhmhír. Taispeánann na heilimintí seo cosúlachtí le traidisiúin na nGallach agus traidisiúin na gCeilteach go léir.  Cé, de réir cosúlachta, gur scéal tipiciúil de chuid na Rúraíochta é ar go leor slite, déanann an scéal scigaithris chomh maith trí aoir shofaisticiúil.

Is cosúil go raibh an-tóir ar an scéal sa Mheánaoise agus ina diaidh, agus faightear é mar ábhar i roinnt dánta neamhspleácha.  Tá a macasamhail seo d'fhigiúir lárnach na muice ar fáil ins an torc mór allta i litríocht na Breatnaise agus ''Ceist na Breataine'', go háirithe ''Twrch Trwyth'' (''Torc Allta''), sa scéal Breatnaise de chuid an 11ú haois ''Culhwch ac Olwenar'' (''Culhwch agus Olwenar'').

==Foinsí agus cumadóireacht==
[[File:Book of Leinster, folio 53.jpg|thumb|''A page from the [[Book of Leinster]].]]

Lámhscríbhinní:
# [[Leabhar Laighneach]] ([[Coláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath)
# [[H. 3.18]] (CnT, BÁC)
# [[Harley 5280]] ([[British Library]])
# [[Rawlinson B 512]] ([[Bodleian Library]])
# MS. XXXVI ([[National Library of Scotland]])
# [[H. 6.8]] (CnT, BÁC)


Tá sé lámhscríbhinn ann ar a laghad ina gcaomhnaítear an scéal.&lt;ref name=&quot;Chadwick81&quot;&gt;Chadwick, lch. 81&lt;/ref&gt; Faightear an leagan is luaite agus is fearr i dtrí téacs, in ord aoise: Leabhar Laighneach, c. AD 1160; H 3.18, céad leath den 16ú haois; Harley 5280, c. AD 1700.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni-ii&quot;&gt;Thurneysen, ll. i–ii&lt;/ref&gt; 

Sa Leabhar Laighneach, is é teideal an scéil ná ''Incipit Scēl Mucci M''(''ei'')''c Dathó'';&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;/&gt; in H.3.18 agus Harley 5280, ''Scēla muici M''(''ei'')''c Dathó''.

Níl aon bhaint ag na téacsanna seo le chéile, ach creidtear go bhfraomhaítear iad ó fhoinse comhchoiteann, lámhscríbhinn na 11ú nó 12ú haoise atá ar iarraidh, é féin bunaithe ar leagan a théann siar go dtí c. AD 800.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniv&quot;&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;

Molann láthair an scéil, go háirithe eolas ar [[Contae Chill Dara|Chontae Chill Dara]], gurbh as Cúige Laighean an t-údar, ach is amhlaidh go raibh eolas aige faoi iardheisceart na tíre.&lt;ref name=&quot;Thurneysenv&quot;&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;

Caomhnaítear an ceathrú leagan san [[Rawlinson B 512]] den 15ú haois, le fáil anois sa [[Bodleian Library]], nach bhfuil chomh beacht nó coimeádach leis na trí réamhluaite.  Sa leagan seo, is é teideal an scéil ná ''Scaradh Ulad ocus Connacht im choin M(ei)c Dá-Thó ocus immá muic''.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;  Faightear forbairtí agus athruithe eile i ngach aon mhír nach mór.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;&gt;Thurneysen, lch. ii&lt;/ref&gt;  B'fhéidir go bhfuil an eagraíócht seo as an 11ú nó 12ú haois.  Scríobhadh an téacs ag an scríbhneoir céanna a scríobh ''[[Baile in Scáil]]'', a thóg sé as leabhar den 11ú haois, ''Leabhar Dub-Da-Leithe''.  Molann [[Kuno Meyer]] dá bharr go bhfuil an leagan i Rawlinson B 512 fraomhaithe ón bhfoinse chéanna.

Ó thaobh na teangan de, is cosúil le Harley 5280 é téacs an Rawlinson B 512, go háirithe ag an tús.  Tá  nuálaíocht ann mar an gcéanna leis an Leabhar Laighneach, a léiríonn go raibh níos mó ná lámhscríbhinn amháin ar fáil ag an eagathóir.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniii&quot;&gt;Thurneysen, lch. iii&lt;/ref&gt;  I gcás amháin ar a laghad, tá an teanga níos gaire don bhuntéacs ná lámhscríbhinn eile a mhaireann.  Tá idirshliocht ann maidir le [[Cú Raoi]] a chur le fios gur as [[Mumha]] an leagan seo.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;/&gt;  In ainneoin roinnt míthuiscint an scéil ag an scríobhaí athbhreithnitheach, is níos ''smoother'' é an stíl liteartha ná an leagan níos luaithe, rud atá cabhrach, de réir [[Rudolf Thurneysen]], chun an scéal iomlán a thuiscint.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii-iii&quot;&gt;Thurneysen, ll. ii–iii&lt;/ref&gt;

Is iad MS. XXXVI i [[National Library of Scotland]] agus ''H 6.8'' i gCnT, scríofa 1690–1691 agus c. 1777 respectively, and lámhscríbhinní dearanacha ina chaomhnaítear an scéal,  Faightear iontu nualeagan den scéal, scríofa is amhlaidh san 15ú no 16ú haois.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Tá difríochtaí eatarthú i roinnt bealaí, agus tá drochlitriú iontu.  Tugann [[William J. Watson]] faoi ndeara go bhfuil bunaithe ar an leagan le fáil i Rawlinson B 512, ach ní ar an lámhscríbhinn féin.  Tá na hathruithe sna nualeaganacha seo chomh suntasach sin, nach bhfuil luach iontú chun an bunscéal a athchruthú.

==Achoimre==
Pearsa: 
* Mac Dá Thó, rí Laighean
* [[Cet mac Mágach]]
* [[Conall Cernach]]
* [[Conchúr Mac Neasa]]
* ''Fer Loga'', carbadóir [[Ailill mac Máta|Ailille Mhic Mháta]]


Bhí cú darbh ainm Ailbe ag rí cáiliúil na [[Laighean]], Mac Dá Thó.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;&gt;Gantz, lch. 180&lt;/ref&gt;  Chosnaíodh Ailbe an cúige go léir agus scaip a chlú agus a cháil ar fud oileán na [[Éire|hÉireann]].  Chuir [[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]], rí agus banríon na g[[Connacht]], teachtairí chuig Mac Da Thó, ag éileamh an cú dóibh féin, mar an gcéanna agus ag an am céanna le [[Conchúr Mac Neasa]], rí na n[[Uladh]].  Thairg teachtairí na gConnacht mar éarlais 160 bó bhainne, carabad agus dhá chapall den scoth na gConnacht, agus an cíos céanna geallta an bhliain dár gcion.&lt;ref name=&quot;Gantz181&quot;&gt;Gantz, lch. 181&lt;/ref&gt;  Thairg teachtairí na nUladh dá réir sin do Mhac Dá Thó &quot;seodra agus bólacht agus araile ón tuaisceart&quot; agus comhaontas de bharr an chairdis mhóir a bheadh eatarthu mar thoradh sin.

Bhí Mac Dá Thó trí na céile de bharr seo, ionas nár ith sé agus nár ól sé agus nár chodladh sé ar feadh trí lá.  Thug a bhean chéile comhairle dó, ámh, go dtabharfadh sé an cú chucu dís agus go ligfí dóibh troid ar a shon.  Bhí Mac Da Thó an-tógtha leis an smaoineamh seo, agus thug sé gach toscaireacht ar leaththaobh, agus chuir sé in iúl dóibh dís go mbronnadh sé an cú dóibh tar éis an-chuid machnaimh a dhéanamh.&lt;ref name=&quot;Gantz182&quot;&gt;Gantz, lch. 182&lt;/ref&gt;  I ngan fhios dóibh, d'aontaigh an dá thoscaireacht go dtiocfadh a ndream ar an lá céanna go féasta i gcúige Laighean, chun  Ailbe a ghlacadh go hoifigiúil.

Chuir Mac DaThó an féasta ar bhun ina bhrú féin, ar chean de na brúnna is cáiliúla sa tír.  Bhí seacht mbealach isteach ag an mbrú, seacht gcoire lán de mhairteoil agus muiceoil saillte, agus seacht tinteán; agus caoga céim idir gach doras.  Tháinig na  Ulaidh agus na Connachta ag an am céanna chun an cú a bhailiú.  Lig Mac Dathó air go neamhurchóideach go raibh fadhb follasach ann, ach thug cuireadh ámh isteach do cách chun féasta.  Bhí an brú mór lán de theannas, agus naimhde ina suí os comhair a chéile.

Sheol Mac Dathó a mhuc chun maraithe, muc a cothaíodh ag 60 loilíoch ar feadh seacht mbliana, agus anois 40 damh leagtha thairis.  Tharraing an mhuc aird na nUladh agus na gConnacht, a gcaithfidís a shocrú conas í a roinnt, agus cérbh é a raibh an [[curadhmhír]] tuillte aige.  Shocraigh siad go gcuireadh na gaiscí dúshlán ar a chéile, ag maíomh as a n-éachtaí catha.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 182–183&lt;/ref&gt;   Faoi dheireadh, d'éirigh gaiscíoch na gConnacht [[Cet mac Mágach]] an lámh in uachtar á bhaint lena cuid maímh.  Thóg sé a scian ina láimh, shuigh síos agus dúirt:

&quot;Aimsigh dom i measc fir na hÉireann an té atá inchurtha liom ó thaobh éachtaí de – muna aimsítear, gearrfaidh mé an mhuc pig.&quot;  Labhair [[Laoghaire Buach]] ansin: &quot;Níl sé ceart ná cóir go ngearrfadh Cead before mhuc os ár  gcoinne.&quot;  D'fhreagair Cead, &quot;Fan bomaite, a Laoghaoire, go labhraí mé leat.  Is é de nós agaibhse Ulaidh, airm a bhaint agus na Connachta a bagairt.  Tháinig tú chuig an teorainn agus bhuail mé leat; thréig tú do chapaill agus carbadóir, agus d'éalaigh tú agus mo gha tharat.  An é sin do mholadh chun an mhuc a bhaint?&quot; Shuigh Laoghaire síos.&lt;ref name=&quot;Gantz183&quot;&gt;Gantz, lch. 183&lt;/ref&gt;

Insítear sraith mar an gcéanna ansin: éilíonn Cead dúshlán, seasann gaiscígh na nUladh, glaonn na hUlaidh eile a ainm, agus tosaíonn Cead á náiriú, ag insint ceann dá éachtaí ina n-éadan.
* chuir sé náire ar Aonghas mac Láimhe Gabhuí, ag insint conas a bhain sé i mbun catha lámha a athar&lt;ref&gt;Gantz, ll. 183–184&lt;/ref&gt;
* chuir sé náire ar Eoghan mac ''Durthacht'', rí ''Fermag'', ag insint conas ar bhain sé a súil amach i mbun tána&lt;ref name=&quot;Gantz184&quot;&gt;Gantz, lch. 184&lt;/ref&gt;
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhuinremur mac Gerrgend'' conas ar bhain sé mar éiric ceann a mhic   ach sé lá roimhe sin
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhend mac Salchad'', conas ar scoith sé cos a athar
* chuir sé i gcuimhne do [[Cealtchar|Chealtchar]] mac of ''Uthecar'', conas ar choill sé é lena gha&lt;ref&gt;Gantz, ll. 184–185&lt;/ref&gt; 
* agus chuir sé náire fiú ar mhac Conchúir, ''Cúscraid Mend Machae'', ag insint conas a pholl sé a mhuineál le ga i rith a chéad éacht airm, agus mar a thréig sé dá bharr tríú cuid dá lucht coimhdeachta as cúlú go cladhartha.&lt;ref name=&quot;Gantz185&quot;&gt;Gantz, lch. 185&lt;/ref&gt;

I ngach cás, b'éigean don ghaiscíoch cloíte suí arís le náire.

Díreach agus Cead ar tí a bhua thar bhuíon gaiscí na nUladh a cheiliúradh, tháinig laoch na  nUladh [[Conall Cernach]] isteach sa bhrú, agus léim isteach i lár an tseomra, agus fuair sé gártha fáilte an na hUlaidh.  Bheannaigh Cead agus Conall a chéile le rannta ársa óráidíochta, agus géilleann Cead gur ghaiscíoch níos fearr é Conall ná é.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 185-186&lt;/ref&gt;  Deir Cead chomh maith ámh go gcloíodh a dheartháir Anluan Conall.  

'Is é ár ndrochrath é,' ar sé 'nach bhfuil sé sa tigh.' 'Ach tá,' arsa Conall, agus thóg ceann Anluain amach as a sparán, agus chaith i dtreo brollach Ceada, go '' so that a mouthful of blood spattered over the lips.&lt;ref name=&quot;Gantz186&quot;&gt;Gantz, lch. 186&lt;/ref&gt;

[[File:Navan.jpg|thumb|''[[Eamhain Mhacha]], ceannáras na nUladh, arbh éigean mná na nUladh canadh do charabadóir na gConnacht, ''Fer Loga'']]

Agus náire air, d'fhág Cead an mhuc do Chonall, a ghlac chuige féin an bholgmhír mar ba cheart dó, eire do naonúr, ag fágaint ach na crúibíní dosna na Connachta.  Míshásta lena roinn gann, d'éirigh na Connachta amach in éadan na nUladh, agus tharla babhta trom ólacháin  sa bhrú agus chuaigh amach ar an gclós.&lt;ref name=&quot;Gantz186-187&quot;&gt;Gantz, ll. 186–187&lt;/ref&gt;  I measc seo,  bhain Fearghas crann darach ó fhréamh.&lt;ref name=&quot;Gantz187&quot;&gt;Gantz, lch. 187&lt;/ref&gt;  Lig Mac Dathó an cú Ailbe ama h chun go bhfeice cé acu a roghnódh sé.  Thogh Ailbe na hUlaidh, agus bhí seo lasair sa bharrach ag greadadh na gConnacht.  Bhain ''Fer Loga'', carbadóir Ailille, a cheann den mhadra féin ag [[Maigh nAilbhe]].

Agus na sluaite ag réabadh siar trasna na [[Contae na Mí|Mí]], chuaigh ''Fer Loga'' í bhfolach san fhraoch, agus léim isteach i gcarabad Conchúir ag dul thar bhráid, agus rug greim ar chionn an rí ón gcúl.  Gheall Conchúr dó cibé fuascailt dár mhian leis; d'iarr ''Fer Loga'' go dtóga sé go h[[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na nUladh, go gcana mná na nUladh agus a deirfiúracha mealltacha dó d'aon ghuth gach tráthnóna, &quot;&amp;nbsp;'Sé mo laoch é, ''Fer Loga''.&quot;

Bliain ina dhiaidh sin ag deireadh an scéil, chuaigh ''Fer Loga'' ag marcaíocht siar go h[[Áth Luain]] le dhá chapall de chuid Conchúir agus srianta óir dóibh dís.

==Dinnseanchas==
Sa mhír dheireanach den scéal, faightear deashampla de [[Dinnseanchas|Dhinnseanchas]], nó béaloideas [[ainmeolaíocht]]a, &quot;''a touch of antiquarianism dear to the ancient Irish''&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick87&quot;&gt;Chadwick, lch. 87&lt;/ref&gt; Deirtear gurb é ''Mag nAilbi'' (Magh Ailbhe) an áit a scoilt Fer Loga ceann Ailbe ar   chrann fearsaide a carabaid, ar bhruacha [[An Bhearú|na Bearú]]. &lt;!--idir [[Contae Laoise]], [[Contae Cheatharlach]] agus [[Contae Chill Dara]].--&gt;&lt;ref name=&quot;Thurneysen66&quot;&gt;Thurneysen, lch. 66&lt;/ref&gt;

==Léirmheastóireacht==
===Stíl scéalaíochta===
De réir an scoláire cheiltigh [[Nora Chadwick]], &quot;insítear an scéal le cumhacht scéalaíochta den scoth&quot;: chuirfeadh a ghreann agus a ghontacht ságaí is fearr na hÍoslainne i gcuimhne.&lt;ref name=&quot;Chadwick88&quot;&gt;Chadwick, lch. 88&lt;/ref&gt;  Tá a dhialóg go suntasach ardoilte, le &quot;deisbhéalaí chaolchúiseach&quot;, agus le &quot;fíorachomaireacht&quot; ina rogha focal.  &quot;'Sna focail ráite ag Mac Dathó lena chuairteoirí, tugann sé le tuiscint ach le cúpla focal gonta, snáithe a smaointe agus a ghliceas, agus é i gceist aige ná a fhíorsheift a cheilt óna chuairteoirí, ach í a moladh dúinne.&quot;

In ainneoin na bhfoirmeacha liteartha le fáil sna téacsanna a mhaireann, is saothar den bhéaloideas é an scéal.  Is sainthréith éden scéal ná &quot;easpa ghlan machnaimh&quot;; &quot;ní chuirtear focal ar bith amú, ní fhorbraíonn abairt ar bith&quot;.  Insítear go tapaidh scéal na n-eachtraí, leis an aidhm aird an éisteora a ghríosú, seachas smaoineamh an léitheora a spreagadh.  Baineann an scéalaí úsáid as dúil an iontais, forbairtí tapúla agus teannas drámata.  Téann sé i bhfeidhm orainn le ''crescendo'' gasta go buaicphointe iontach agus geit&quot;; mar shampla nuair a ghéilleann Cead go drogallach do Chonall Cearnach, ach ansin cuireann Conall náire air, gan coinne agus go tobann, os comhair slua gaiscí na hÉireann, agus ceann Anluai teilgthe aige &quot;in éadan bhrollach a chéile comhraic lena leithéid de neart gur phléasc steall fola amach trí bheola Cheada&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick88-89&quot;&gt;Chadwick, ll. 88–89&lt;/ref&gt;

Feictear do Chadwick gur scéal é seo a mheallann na fir seachas mná, i gcodarsnacht leis an scéal &quot;galánta agus dea-scríofa [[Tochmharc Éadaoine]] faoi eachtraí osnádúrtha Eochaidhe agus Éadaoine leis an dia [[Midhir]]&quot;; le &quot;háilleacht fileata scéal [[Deirdre|Dheirdre]] agus na mac Uisnigh&quot;; maraon le scéalta luachmhara déanacha [[An Fhiannaíocht|na Fiannaíochta]], &quot;scéalta faoin saol amuigh faoin aer, faoi sheilg agus ghrá, agus faoi dhraíocht agus ghaisce i sochaí níos simplí agus is lú an eagraíocht ann ná an ceann le feiceáil ag fleadh Mhic Dathó.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;&gt;Chadwick, lch. 89&lt;/ref&gt;  Léiríonn an bhearna idir na scéalta seo &quot;an réimse ábhair ar leith a raibh faoi mháistreacht na scéalaithe luath-ghaelacha&quot;.  Mar fhocal scor, deir Chadwick:

&quot;Is saothar ealaíne ardchaighdeánach as féin é an sága próis ''Mac Da Thó''.  Gan blúirín rómánsúlachta, gan tairngreacht draíochta nó osnádúir, gan ábhair ársa nach mór, coimeádann sé ár n-aird lena scéalaíocht tapaidh gan teip, le hanonn is anall tapa na dialóige, agus lena mhórchumas drámaíochta.  Níor léiríodh riamh nós Aois Ghaelach na Laochra le leagan chomh spéisiúil sin...&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;/&gt;

===Téama ársa===
[[File:The Image of Irelande - plate03.jpg|thumb|''Ba chuid thábhachtach é an fleadh sa tsochaí Ghaelach, fós suas go [[Na Túdair|concas na Túdar]], an ré inar scríobhadh an leagan H 5280]]

Deirtear gurb é ''Scéal Muc Mhic Dhathó'' &quot;thar barr ó thaobh inste de, i measc na luathságaí Gaelacha&quot;, agus &quot;cur síos ar sheansaol laochais na hÉireann agus a meon cogúil&quot; á phlé aige.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80–81&lt;/ref&gt;

Is é mar bhuntéama an scéil ná an [[curadhmhír|churadhmhír]], agus an ceart a raibh ag an laoch is cróga ag fleadh éigin í seo a éileamh ón gcoire lárnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Chun a cheart don churadhmhír a dhearbhú, b'éigean d'éilitheoir ar dtús a éachtaí laochais a maíomh astu, agus ansin náire a chur ar a chéile comhraic, ag cur deiridh lena n-agóidí agus a bhfrithéilimh.  Muna raibh buaiteoir follasach ann, rachadh an cheist chun eadrána, mar shampla scéal mar a chéile na [[Rúraíocht]]a, ''[[Fleadh Bhricreann]]''.  Molann Chadwick go bhféadfadh go dhéantar scigaithris ar an eadráin nuair a scaoileann Mac Dathó an cú Ailbe, chun go bhfeice cén cúige gurbh fhearr leis.

Áitíonn Chadwick go bhfuil téama an scéil – an fleadh – an ceann is ársa dearfa thar aon nós Gaelach eile.  Tugann eitneagrafaithe clasaiceach de nós [[Posidonius]], go háirithe [[Athenaeus]] na 2a haoise, cur síos ar na fleadha Gallacha a bhí an-chosúil lena ngaolta na n-oileán.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 82–83&lt;/ref&gt;  Aer an gcuma chéanna, déanann eitneagrafaí na céad aoise [[Diodorus Siculus]] cur síos mionsonraithe conas a bhronnadh na Gallaigh &quot;na míreanna is fearr feola ar fhir chéimiúla&quot;, agus conas, mar thoradh achrainn, a tháinig dúshláin astu, ina thugann siad faoi ag móradh crógacht a sinsear agus ag maíomh as a ngaiscí féin; agus ag an am gcéanna, ag déanamh ceap magaidh agus a bheag as a gcéile comhraic,  agus ag iarraidh lena gcuid cainte  misneach a gcroíthe a ghoid&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;&gt;Chadwick, lch. 83&lt;/ref&gt;

Is é téama tánaisteach chomórtas na curadhmhíre ná an iomaíocht idir cúigí ríoga na gConnacht agus na nUladh, réitithe i gcomórtas na beirte laochra, Cead Mac Mágach and Conall Cearnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;/&gt;  Claontar scéal na hiomaíochta le dearcadh Laighneach an údair.&lt;ref name=&quot;Chadwick80&quot;&gt;Chadwick, lch. 80&lt;/ref&gt;  Déanann sé ceap magaidh den dá chúige le gliceas Mhic Dhathó, Rí na Laighean. Go háirithe, is fearr leis an údar na Connachta ó thaobh polaitíochta de agus bíonn sé doicheallach leis na hUlaidh go dtí críoch an scéil.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80, 84, 88&lt;/ref&gt;  Maíonn Mac Dathó do chách ann nach bhfuil do na Laighin ach mionrud é an bia go léir curtha ar fáil ag an fleadh.&lt;ref name=&quot;Thurneysen26&quot;&gt;Thurneysen, lch. 26&lt;/ref&gt;  D'fhéadfaí a shocrú gurb é spreagadh an scéil ná éileamh na Laighean, idir na hUlaidh agus na Connachta a chloí.&lt;ref name=&quot;Chadwick84&quot;&gt;Chadwick, lch. 84&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh, ámh, nach bhfuil na hábhair polaitiúla i ndáiríre tábhachtach don údar agus é ag scríobh.  Níl sa téama dó ach dóigh fóirsteanach chun scéal maith a insint.

Is suntasach é nach bhfuil trácht ar Chú Chulainn ar chor ar bith sa scéal seo, cé go mbuaileamar le slua mór laochra ón mbuíon chéanna mar a fhaightear sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ar a laghad deichniúr is fiche.&lt;ref name=&quot;Chadwick83-84&quot;&gt;Chadwick, ll. 83–84&lt;/ref&gt;  Molann Chadwick go gcuireann seo ársaíocht an scéil le fios dúinn, níos sine fós ná forbairt scéal Chú Chulainn sa Rúraíocht.  Is sean agus doiléir iad cuid de na rannta ann, ach is amhlaidh gur scríobhadh níos deireanaí roinnt ábhair scigaithrise.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;

===Ábhair aoracha ===
Cé gurb amhlaidh é gur scéal clasaiceach na [[Rúraíocht]]a é ''Scéal Mhuc Mhic Dhathó'' ó thaobh téama agus scéalaíochta de,  tá roinnt eilimintí neamhghnácha le fáil ann a thugann le fios go bhfuil gné aorach ann, ag déanamh scigaithrise ar sheánra laochais na Rúraíochta.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;  Is léir go bhfuil bunús miotasach ag an mhuc eapaimneach, ach is amhlaidh gurb aorach é a méid áibhéalach.  Agus cé sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' go dtéann na hUlaidh agus na Connachta i mbun cogaidh ar son an tarbh is luachmhaire na hÉireann, sa scéal seo, níl ach cú i gceist.

Le linn &quot;sainsraithe de ghreann coimrithe&quot;, geallann Mac Dathó an cú don dá bhuíon, agus ansin cuireann cuma bréige ar nuair a thagann siad ar an lá céanna.&lt;ref name=&quot;Chadwick85&quot;&gt;Chadwick, lch. 85&lt;/ref&gt;  I rith comórtas an ghaisce, ní amháin go gcuirtear a sáith náire ar laochra na nUladh, ach i dteannta sin cuma amaideach.  Baintear úsáid asc greannmhar as áibhéil nuair a chaitheann Conall ceann Anluain ag a chéile comhraic, Cead.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;  Tugann Thurneysen faoi ndeara go dtugtar  &quot;an-bhabhta dí&quot; (''so-imól''), ar chomh-mharú na n-aíonna sa lámhscríbhinn Harley 5280, &quot;greann sách garbh&quot; a athraíodh nó a fágadh ar lár i lámhscríbhinní níos déanaí, is amhlaidh toisc nár thuig na cóipeálaithe é.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. 29&lt;/ref&gt;  Tugann Gantz faoi ndeara go bhfuil éileamh ''Fer Loga'', go gcanfadh mná mealltacha na nUladh 'Is mó mhuirnín é Fer Loga' dó gach oíche, chomh bharrúil sin nach féidir leis bheith ann de thaisme.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 180–181&lt;/ref&gt;  De réir Chadwick, is ea an scéal &quot;saobhadh iomráiteach an tSaoil Ársa le té a thug urraim do agus a bhí ag gáire faoina nósanna&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;

Níl cruinn ceart a rá gur scigaithris é an scéal; ina ionad sin, is amhlaidh &quot;gur chruthaigh saoi liteartha nós laochais ar ár son, trí phriosma ré nis deireanaí.  Tugann sé tuiscint aibí, íoróin dhian, agus áibhéil éadrom chun tairbhe ina chuid scríbhneoireachta.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;&gt;Chadwick, ll. 92–93&lt;/ref&gt;

==Tradisiúin ghaolmhara==
Is léir go raibh an-aithne ar an scéal i measc luchta liteartha.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 90&lt;/ref&gt;  Luadh an scéal i ndán de chuid ''[[Flannacán Mac Cellaich|Flannagáin Mhic Ceallaigh]]'' sa [[Leabhar Buí Leacáin]].  Deirtear gur mharaigh na Lochlannaigh Flannagán in 896.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;  I measc liosta na bpríomhscéalta (iad a insíodh na filí di na ríthe) ón 10ú haois, tá tagairt eile do scéal darb ainm ''Orguin&lt;ref&gt;[http://dil.ie/34005 Orgun] ar eDIL; ár, eirleach.&lt;/ref&gt; Mic Da Thó''.  Luaitear Brú Mhic Dhathó i dteannta roinnt eile i ndán faoi ''bruidhne'' ndá hÉireann ársa.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 90–91&lt;/ref&gt;  Is léir gur sean nós é, cumtha roimh an cóip is sine atá caomhnaithe againn, am [[Leabhar Laighneach]].

Bhí clú agus cáil ag an scéal níos deireanaí, agus ceapadh roinnt dánta neamhspleácha agus é mar ábhair; ach is amhlaidh nach bhfuil ceann ar bhith acu bunaithe ar an téacs atá fós ann, rud a chuireann le fios gur spreag leaganacha eile den scéal é.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 91&lt;/ref&gt;  Tá dán amháin ann mar chuid den Leabhar Laighneach, de Harley 5280 agus de H.3.18.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;  Taispeánann an t-údar a chuid eolais faoi ainmneacha laochra Gaelacha i gcoitinne, ina measc carachtair ó scéalta eile.  Tá dara dán ann a leanann an chéad cheann i Harley 5280, agus caomhnaítear é i dtrí lámhscríbhinn eile: an [[Leabhar Mór Leacáin]], [[Laud 610]] sa [[Bodelian Library]] agus sa [[Lámhscríbhinní Stowe]].

[[File:Culhwch.jpg|thumb|I mbunleagan an scéil, d'fhéadfadh gurbh an príomhcharachtar é muc Mic Dathó, a chuireann le fios macasamhlacha le seilg an [[torc allta|toirc allta]] sna [[seanscéalta Artúrach]].]]

Sa dá dhán seo, ní hé an cú Ailbe an laoch, ach an mhuc, mar a chuireann teideal an scéil le fios go bunúsach.  Leis an rogha neamhghnách de mhuc mar príomhcharachtar, ceanglaítear an scéal le traidisiúin níos leithne Ceilteacha, agus móitíf [[torc allta|thorc allta]] móitíf na [[seanscéalta Artúraigh]] san áireamh.  Mar shampla, is cúis anró é an torc allta [[Twrch Trwyth]] d'fhir chúirt Artúir i scéal den 11ú haois ''[[Culhwch agus Olwen]]''; agus tá cosúlachtaí ann ó thaobh sonraí tíreolaíocha a thurais agus na Connachta á chloí ag Ailbe le turas Twrch Trwyth féin.  Go deimhin, tugann Thurneysen faoi ndeara go scríobhann an file ''torc'' agus ''muc'' go hinmhalartaithe agus é ag trácht ar mhuc Mhic Dathó.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. 30, 55, 62&lt;/ref&gt;

Sna dánta seo, luaitear sonraí breise den scéal, ina measc, bean chéile Mhic Dhathó, ''[[Maine Athrai]]'', a dhá mhac, agus a gharmhac [[Léana]].  De réir na leaganacha seo, aimsíonn Léana an mhuc don chéad uair ar t[[Sliabh Bladhma]], agus déanann chúram dó go dtí go bhfuil seacht n-orlaí saille ar a chaincín.  Tá an mhuc ag teastáil ó ''Mhaine Athrai'' d'fhleadh a fear chéile, ach diúltaíonn Léana.  Maraítear é agus an mhuc ag tochailt cré, á chlúdach beo ina chodladh.  Sa leagan seo den scéal, a thugann le fios cé mhéad a fágadh ar lár sa tsága, tugann muicí Mhic Dhathó ''[[Follscaide]]'' an mhuc leis chuig fleadh a mháistir.

''Sna lámhscríbhinní Laud 610 agus Stowe, caomhnaítear an dán ag moladh mhuc Mhic Dhatho mar aguisín den Dinnseanchas faoi [[Magh Léana|Mhagh Léana]], Contae Uíbh Failí.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. v, 66&lt;/ref&gt;  Ní bheifí ag súil lena mhalairt mar mhíniú ar an logainm i sanasaíochtaí na meánaoise.  Le fírinne, níl sa bhrí le ''magh léana'' ach &quot;machaire/má cluana&quot;.  Ar an mbealach céanna, tá sanasaíocht dúchais ach bhíodh amhrasach i sága eile, sách níos deireanaí ná an bunscéal, a mholann gurb ionann an t-ainm Mac Da Thó agus ''Mac Dá Túa''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/41136 Tóe] ar eDIL.&lt;/ref&gt;, &quot;mac na beirte tostaí&quot;, toisc gur bodhar balbh a thuistí. Cé go bhfuil sé bréagach sa chuid is fearr de, ghlac roinnt filí agus eagarthóirí leis an míniú seo, amhail scríobhaithe na lámhscríbhinne ''Rawlinson B 512'' (a scríobhann ''Dá'' (le ''a'' fada), agus a dhéanann uaim le ''Thó'' agus ''t''.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;

==Leabharliosta==
===Príomhfhoinsí===
''Leabharliosta le Thurneysen ll. i-ii''
* [[Leabhar Laighneach]], [[Coláiste na Tríonóide]] (CnT), Baile Átha Cliath (BÁC):
** [[Ernst Windisch|Windisch, Ernst]]. Irische Texte I 93 sqq.
** Facsimile den [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], ll.&amp;nbsp;111 sqq.
** {{cite book|
title=An Early Irish Reader|
author=[[Nora Chadwick|Chadwick, Nora]]|
publisher=Cambridge|
year=1927|
series=|
volume=|
id=
}}
* H.3.18, CnT, BÁC:
** Scarre, Annie M. ''Anecdota from Irish manuscripts'' 5, 8 sqq.
* Harley MS. 5280, fol. 40r-42r (sean leathanú; fol. 50, 52, 53r, nua leathanú); British Library
* [[Rawlinson B. 512]], fol. 105 v 2–108 r 2; Bodleian Library, Oxford.
** {{cite book|
title=Hibernica Minora|
editor=[[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]|
pages=51 sqq|
publisher=|
date=|
series=|
volume=|
id=
}}
* MS. XXXVI, fol. 86r-91v; National Library of Scotland:
** [[William J. Watson|Watson, William J]].  ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 17. 213 sqq.
* H.6.8, ll.&amp;nbsp;37–50; CnT, BÁC.

===Tráchtaireachta===
* {{cite book|
title=Irish Sagas|
editor=[[Myles Dillon|Dillon, Myles]]|
chapter=Scéla Muicce Meicc Da Thó|
author=Chadwick, Nora|
publisher=Irish Stationery Office|
year=1959|
series=Radio Éireann Thomas Davis Lectures|
volume=|
id=
}}
* {{cite book|
title=Early Irish myths and sagas|
author=Gantz, Jeffrey|
publisher=Penguin Classics|
year=1981|
isbn=978-0140443974
}}
* {{cite book|
title=Scéla mucce Meic Dathó|
editor=[[Rudolf Thurneysen|
Thurneysen, Rudolf]]|
publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]|
year=1935|
edition=1975|
series=Mediaeval and Modern Irish Series|
volume=VI|
id=
}}

===Tuilleadh le léamh===
* {{Cite journal|
first=Caoimhín|
last=Breatnach|
title=The Early Modern Version of ''Scéla Mucce Meic Da Thó'' — Tempus, Locus, Persona et Causa Scribendijournal=[[Ériu (iriseán)|Ériu]]|
volume=41|
year=1990|
pages=37–60
}}
* {{Cite journal|
first=Cornelius G.|
last=Buttimer|
title=''Scéla Mucce Meic Dathó'': A Reappraisal|
journal=Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium|
volume=2|
year=1982|
pages=61–73
}}
* {{Cite journal|
first=James W.|
last=Gleasure|
title=The Rawlinson B512 Version of ''Scéla Mucce Meic Dathó'' Revisited|
journal=Scottish Gaelic Studies |
volume=17|
year=1996|
pages=143–5
}}
* {{cite book|
title=The Celtic Heroic Age: Literary Sources for Ancient Celtic Europe and Early Ireland and Wales|
editor1=Koch, John T|
editor2=Carey, John|
publisher=Celtic Studies Publications|
year=2003|
isbn=978-1891271090
}}
English translation.
* {{Cite journal|
first=Kim R.|
last=McCone|
title=''Scéla Muicce Meic Dá Thó'' |
journal=Léachtaí Cholm Cille|
volume=14|
year=1983|
pages=5–38
}}
* {{Cite journal|
first=Erich|
last=Poppe|
title=''Scéla Muicce Meic Da Thó'' Revisited|
journal=Studia Celtica Japonica|
volume=9|
year=1997|
pages=1–9
}}
* {{Cite journal|
last=Sayers|
first=William|
title=Severed Heads Under Conall's Knee (''Scéla Mucce Meic Dathó'')|
journal=The Mankind Quarterly|
volume=34.4|
year=1994|
pages=369–78
}}
* {{Cite journal |first=William |last=Sayers |title=Serial Defamation in Two Medieval Tales: The Icelandic ''Ólkofra Tháttr'' and the Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Oral Tradition|
volume=6.1|
year=1991|
pages=35–57
}}
* {{Cite journal|
first=William|
last=Sayers|
title=Conall's Welcome to Cét in the Old Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Florilegium|
volume=4|
year=1982|
pages=100–8
}}

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Sc%c3%a9la_mucce_Meic_Da_Th%c3%b3 Scéla mucce Meic Da Thó] ar CODECS
* [https://iso.ucc.ie/Scel-datho/Scel-datho-index.html Scéla Mucce Meic Da Thó] ar ''Irish Sagas Online''
* [http://www.ucc.ie/celt/published/G301016/ Scéla Mucce Meic Dathó], ar [[Corpus of Electronic Texts]]
* [http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig], téacs Sean-Ghaeilge le haistriúchán Béarla, ó ''An Early Irish Reader''.

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>ch1ky75z7e16252ub36w1o71p6xmnv1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063491</id>
      <parentid>1063490</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:06:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimre */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29978" xml:space="preserve">Is scéal sa [[Rúraíocht]] é '''''Scéal Muc Mhic Dhathó''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Scéla Muicce Meicc Da Thó'''''), scríofa go formhór as prós agus sága laochais.  Is amhlaidh gur cumadh an scéal mar a chaomhnaítear inniu é le húdar Laighneach c. AD 800, fós le fáil i sé lámhscríbhinn ar a laghad, scríofa idir na 12ú agus 18ú haoiseanna.

Insítear scéal an achrainn idir na [[Connachta]], le h[[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]] i gceannas, agus na h[[Ulaidh]], le [[Conchúr mac Neasa]], agus iad ag iarraidh seilbh a fháil ar chú na Laighean, Ailbhe.  Sa deireadh, réitigh rí na Laighean, Mac Da Thó, an t-aighneas ag fleadh eagraithe aige ag a bhrú. I rith na fleidhe, ámh, bhí an [[curadhmhír|churadhmhír]] agus cé an té a raibh sí tuilte aige, mar chúis achrann eile.

I measc phríomhábhar an scéil, tá an choimhlint idir na cúigí Uladh agus Connacht; féastaíocht chomhroinnte; agus an comórtas gaisciúil faoin churadhmhír. Taispeánann na heilimintí seo cosúlachtí le traidisiúin na nGallach agus traidisiúin na gCeilteach go léir.  Cé, de réir cosúlachta, gur scéal tipiciúil de chuid na Rúraíochta é ar go leor slite, déanann an scéal scigaithris chomh maith trí aoir shofaisticiúil.

Is cosúil go raibh an-tóir ar an scéal sa Mheánaoise agus ina diaidh, agus faightear é mar ábhar i roinnt dánta neamhspleácha.  Tá a macasamhail seo d'fhigiúir lárnach na muice ar fáil ins an torc mór allta i litríocht na Breatnaise agus ''Ceist na Breataine'', go háirithe ''Twrch Trwyth'' (''Torc Allta''), sa scéal Breatnaise de chuid an 11ú haois ''Culhwch ac Olwenar'' (''Culhwch agus Olwenar'').

==Foinsí agus cumadóireacht==
[[File:Book of Leinster, folio 53.jpg|thumb|''A page from the [[Book of Leinster]].]]

Lámhscríbhinní:
# [[Leabhar Laighneach]] ([[Coláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath)
# [[H. 3.18]] (CnT, BÁC)
# [[Harley 5280]] ([[British Library]])
# [[Rawlinson B 512]] ([[Bodleian Library]])
# MS. XXXVI ([[National Library of Scotland]])
# [[H. 6.8]] (CnT, BÁC)


Tá sé lámhscríbhinn ann ar a laghad ina gcaomhnaítear an scéal.&lt;ref name=&quot;Chadwick81&quot;&gt;Chadwick, lch. 81&lt;/ref&gt; Faightear an leagan is luaite agus is fearr i dtrí téacs, in ord aoise: Leabhar Laighneach, c. AD 1160; H 3.18, céad leath den 16ú haois; Harley 5280, c. AD 1700.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni-ii&quot;&gt;Thurneysen, ll. i–ii&lt;/ref&gt; 

Sa Leabhar Laighneach, is é teideal an scéil ná ''Incipit Scēl Mucci M''(''ei'')''c Dathó'';&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;/&gt; in H.3.18 agus Harley 5280, ''Scēla muici M''(''ei'')''c Dathó''.

Níl aon bhaint ag na téacsanna seo le chéile, ach creidtear go bhfraomhaítear iad ó fhoinse comhchoiteann, lámhscríbhinn na 11ú nó 12ú haoise atá ar iarraidh, é féin bunaithe ar leagan a théann siar go dtí c. AD 800.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniv&quot;&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;

Molann láthair an scéil, go háirithe eolas ar [[Contae Chill Dara|Chontae Chill Dara]], gurbh as Cúige Laighean an t-údar, ach is amhlaidh go raibh eolas aige faoi iardheisceart na tíre.&lt;ref name=&quot;Thurneysenv&quot;&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;

Caomhnaítear an ceathrú leagan san [[Rawlinson B 512]] den 15ú haois, le fáil anois sa [[Bodleian Library]], nach bhfuil chomh beacht nó coimeádach leis na trí réamhluaite.  Sa leagan seo, is é teideal an scéil ná ''Scaradh Ulad ocus Connacht im choin M(ei)c Dá-Thó ocus immá muic''.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;  Faightear forbairtí agus athruithe eile i ngach aon mhír nach mór.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;&gt;Thurneysen, lch. ii&lt;/ref&gt;  B'fhéidir go bhfuil an eagraíócht seo as an 11ú nó 12ú haois.  Scríobhadh an téacs ag an scríbhneoir céanna a scríobh ''[[Baile in Scáil]]'', a thóg sé as leabhar den 11ú haois, ''Leabhar Dub-Da-Leithe''.  Molann [[Kuno Meyer]] dá bharr go bhfuil an leagan i Rawlinson B 512 fraomhaithe ón bhfoinse chéanna.

Ó thaobh na teangan de, is cosúil le Harley 5280 é téacs an Rawlinson B 512, go háirithe ag an tús.  Tá  nuálaíocht ann mar an gcéanna leis an Leabhar Laighneach, a léiríonn go raibh níos mó ná lámhscríbhinn amháin ar fáil ag an eagathóir.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniii&quot;&gt;Thurneysen, lch. iii&lt;/ref&gt;  I gcás amháin ar a laghad, tá an teanga níos gaire don bhuntéacs ná lámhscríbhinn eile a mhaireann.  Tá idirshliocht ann maidir le [[Cú Raoi]] a chur le fios gur as [[Mumha]] an leagan seo.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;/&gt;  In ainneoin roinnt míthuiscint an scéil ag an scríobhaí athbhreithnitheach, is níos ''smoother'' é an stíl liteartha ná an leagan níos luaithe, rud atá cabhrach, de réir [[Rudolf Thurneysen]], chun an scéal iomlán a thuiscint.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii-iii&quot;&gt;Thurneysen, ll. ii–iii&lt;/ref&gt;

Is iad MS. XXXVI i [[National Library of Scotland]] agus ''H 6.8'' i gCnT, scríofa 1690–1691 agus c. 1777 respectively, and lámhscríbhinní dearanacha ina chaomhnaítear an scéal,  Faightear iontu nualeagan den scéal, scríofa is amhlaidh san 15ú no 16ú haois.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Tá difríochtaí eatarthú i roinnt bealaí, agus tá drochlitriú iontu.  Tugann [[William J. Watson]] faoi ndeara go bhfuil bunaithe ar an leagan le fáil i Rawlinson B 512, ach ní ar an lámhscríbhinn féin.  Tá na hathruithe sna nualeaganacha seo chomh suntasach sin, nach bhfuil luach iontú chun an bunscéal a athchruthú.

==Achoimre==
Pearsa: 
* Mac Dá Thó, rí Laighean
* [[Cet mac Mágach]]
* [[Conall Cernach]]
* [[Conchúr mac Neasa]]
* ''Fer Loga'', carbadóir [[Ailill mac Máta|Ailille Mhic Mháta]]


Bhí cú darbh ainm Ailbe ag rí cáiliúil na [[Laighean]], Mac Dá Thó.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;&gt;Gantz, lch. 180&lt;/ref&gt;  Chosnaíodh Ailbe an cúige go léir agus scaip a chlú agus a cháil ar fud oileán na [[Éire|hÉireann]].  Chuir [[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]], rí agus banríon na g[[Connacht]], teachtairí chuig Mac Da Thó, ag éileamh an cú dóibh féin, mar an gcéanna agus ag an am céanna le [[Conchúr Mac Neasa]], rí na n[[Uladh]].  Thairg teachtairí na gConnacht mar éarlais 160 bó bhainne, carabad agus dhá chapall den scoth na gConnacht, agus an cíos céanna geallta an bhliain dár gcion.&lt;ref name=&quot;Gantz181&quot;&gt;Gantz, lch. 181&lt;/ref&gt;  Thairg teachtairí na nUladh dá réir sin do Mhac Dá Thó &quot;seodra agus bólacht agus araile ón tuaisceart&quot; agus comhaontas de bharr an chairdis mhóir a bheadh eatarthu mar thoradh sin.

Bhí Mac Dá Thó trí na céile de bharr seo, ionas nár ith sé agus nár ól sé agus nár chodladh sé ar feadh trí lá.  Thug a bhean chéile comhairle dó, ámh, go dtabharfadh sé an cú chucu dís agus go ligfí dóibh troid ar a shon.  Bhí Mac Da Thó an-tógtha leis an smaoineamh seo, agus thug sé gach toscaireacht ar leaththaobh, agus chuir sé in iúl dóibh dís go mbronnadh sé an cú dóibh tar éis an-chuid machnaimh a dhéanamh.&lt;ref name=&quot;Gantz182&quot;&gt;Gantz, lch. 182&lt;/ref&gt;  I ngan fhios dóibh, d'aontaigh an dá thoscaireacht go dtiocfadh a ndream ar an lá céanna go féasta i gcúige Laighean, chun  Ailbe a ghlacadh go hoifigiúil.

Chuir Mac DaThó an féasta ar bhun ina bhrú féin, ar chean de na brúnna is cáiliúla sa tír.  Bhí seacht mbealach isteach ag an mbrú, seacht gcoire lán de mhairteoil agus muiceoil saillte, agus seacht tinteán; agus caoga céim idir gach doras.  Tháinig na  Ulaidh agus na Connachta ag an am céanna chun an cú a bhailiú.  Lig Mac Dathó air go neamhurchóideach go raibh fadhb follasach ann, ach thug cuireadh ámh isteach do cách chun féasta.  Bhí an brú mór lán de theannas, agus naimhde ina suí os comhair a chéile.

Sheol Mac Dathó a mhuc chun maraithe, muc a cothaíodh ag 60 loilíoch ar feadh seacht mbliana, agus anois 40 damh leagtha thairis.  Tharraing an mhuc aird na nUladh agus na gConnacht, a gcaithfidís a shocrú conas í a roinnt, agus cérbh é a raibh an [[curadhmhír]] tuillte aige.  Shocraigh siad go gcuireadh na gaiscí dúshlán ar a chéile, ag maíomh as a n-éachtaí catha.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 182–183&lt;/ref&gt;   Faoi dheireadh, d'éirigh gaiscíoch na gConnacht [[Cet mac Mágach]] an lámh in uachtar á bhaint lena cuid maímh.  Thóg sé a scian ina láimh, shuigh síos agus dúirt:

&quot;Aimsigh dom i measc fir na hÉireann an té atá inchurtha liom ó thaobh éachtaí de – muna aimsítear, gearrfaidh mé an mhuc pig.&quot;  Labhair [[Laoghaire Buach]] ansin: &quot;Níl sé ceart ná cóir go ngearrfadh Cead before mhuc os ár  gcoinne.&quot;  D'fhreagair Cead, &quot;Fan bomaite, a Laoghaoire, go labhraí mé leat.  Is é de nós agaibhse Ulaidh, airm a bhaint agus na Connachta a bagairt.  Tháinig tú chuig an teorainn agus bhuail mé leat; thréig tú do chapaill agus carbadóir, agus d'éalaigh tú agus mo gha tharat.  An é sin do mholadh chun an mhuc a bhaint?&quot; Shuigh Laoghaire síos.&lt;ref name=&quot;Gantz183&quot;&gt;Gantz, lch. 183&lt;/ref&gt;

Insítear sraith mar an gcéanna ansin: éilíonn Cead dúshlán, seasann gaiscígh na nUladh, glaonn na hUlaidh eile a ainm, agus tosaíonn Cead á náiriú, ag insint ceann dá éachtaí ina n-éadan.
* chuir sé náire ar Aonghas mac Láimhe Gabhuí, ag insint conas a bhain sé i mbun catha lámha a athar&lt;ref&gt;Gantz, ll. 183–184&lt;/ref&gt;
* chuir sé náire ar Eoghan mac ''Durthacht'', rí ''Fermag'', ag insint conas ar bhain sé a súil amach i mbun tána&lt;ref name=&quot;Gantz184&quot;&gt;Gantz, lch. 184&lt;/ref&gt;
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhuinremur mac Gerrgend'' conas ar bhain sé mar éiric ceann a mhic   ach sé lá roimhe sin
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhend mac Salchad'', conas ar scoith sé cos a athar
* chuir sé i gcuimhne do [[Cealtchar|Chealtchar]] mac of ''Uthecar'', conas ar choill sé é lena gha&lt;ref&gt;Gantz, ll. 184–185&lt;/ref&gt; 
* agus chuir sé náire fiú ar mhac Conchúir, ''Cúscraid Mend Machae'', ag insint conas a pholl sé a mhuineál le ga i rith a chéad éacht airm, agus mar a thréig sé dá bharr tríú cuid dá lucht coimhdeachta as cúlú go cladhartha.&lt;ref name=&quot;Gantz185&quot;&gt;Gantz, lch. 185&lt;/ref&gt;

I ngach cás, b'éigean don ghaiscíoch cloíte suí arís le náire.

Díreach agus Cead ar tí a bhua thar bhuíon gaiscí na nUladh a cheiliúradh, tháinig laoch na  nUladh [[Conall Cernach]] isteach sa bhrú, agus léim isteach i lár an tseomra, agus fuair sé gártha fáilte an na hUlaidh.  Bheannaigh Cead agus Conall a chéile le rannta ársa óráidíochta, agus géilleann Cead gur ghaiscíoch níos fearr é Conall ná é.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 185-186&lt;/ref&gt;  Deir Cead chomh maith ámh go gcloíodh a dheartháir Anluan Conall.  

'Is é ár ndrochrath é,' ar sé 'nach bhfuil sé sa tigh.' 'Ach tá,' arsa Conall, agus thóg ceann Anluain amach as a sparán, agus chaith i dtreo brollach Ceada, go '' so that a mouthful of blood spattered over the lips.&lt;ref name=&quot;Gantz186&quot;&gt;Gantz, lch. 186&lt;/ref&gt;

[[File:Navan.jpg|thumb|''[[Eamhain Mhacha]], ceannáras na nUladh, arbh éigean mná na nUladh canadh do charabadóir na gConnacht, ''Fer Loga'']]

Agus náire air, d'fhág Cead an mhuc do Chonall, a ghlac chuige féin an bholgmhír mar ba cheart dó, eire do naonúr, ag fágaint ach na crúibíní dosna na Connachta.  Míshásta lena roinn gann, d'éirigh na Connachta amach in éadan na nUladh, agus tharla babhta trom ólacháin  sa bhrú agus chuaigh amach ar an gclós.&lt;ref name=&quot;Gantz186-187&quot;&gt;Gantz, ll. 186–187&lt;/ref&gt;  I measc seo,  bhain Fearghas crann darach ó fhréamh.&lt;ref name=&quot;Gantz187&quot;&gt;Gantz, lch. 187&lt;/ref&gt;  Lig Mac Dathó an cú Ailbe ama h chun go bhfeice cé acu a roghnódh sé.  Thogh Ailbe na hUlaidh, agus bhí seo lasair sa bharrach ag greadadh na gConnacht.  Bhain ''Fer Loga'', carbadóir Ailille, a cheann den mhadra féin ag [[Maigh nAilbhe]].

Agus na sluaite ag réabadh siar trasna na [[Contae na Mí|Mí]], chuaigh ''Fer Loga'' í bhfolach san fhraoch, agus léim isteach i gcarabad Conchúir ag dul thar bhráid, agus rug greim ar chionn an rí ón gcúl.  Gheall Conchúr dó cibé fuascailt dár mhian leis; d'iarr ''Fer Loga'' go dtóga sé go h[[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na nUladh, go gcana mná na nUladh agus a deirfiúracha mealltacha dó d'aon ghuth gach tráthnóna, &quot;&amp;nbsp;'Sé mo laoch é, ''Fer Loga''.&quot;

Bliain ina dhiaidh sin ag deireadh an scéil, chuaigh ''Fer Loga'' ag marcaíocht siar go h[[Áth Luain]] le dhá chapall de chuid Conchúir agus srianta óir dóibh dís.

==Dinnseanchas==
Sa mhír dheireanach den scéal, faightear deashampla de [[Dinnseanchas|Dhinnseanchas]], nó béaloideas [[ainmeolaíocht]]a, &quot;''a touch of antiquarianism dear to the ancient Irish''&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick87&quot;&gt;Chadwick, lch. 87&lt;/ref&gt; Deirtear gurb é ''Mag nAilbi'' (Magh Ailbhe) an áit a scoilt Fer Loga ceann Ailbe ar   chrann fearsaide a carabaid, ar bhruacha [[An Bhearú|na Bearú]]. &lt;!--idir [[Contae Laoise]], [[Contae Cheatharlach]] agus [[Contae Chill Dara]].--&gt;&lt;ref name=&quot;Thurneysen66&quot;&gt;Thurneysen, lch. 66&lt;/ref&gt;

==Léirmheastóireacht==
===Stíl scéalaíochta===
De réir an scoláire cheiltigh [[Nora Chadwick]], &quot;insítear an scéal le cumhacht scéalaíochta den scoth&quot;: chuirfeadh a ghreann agus a ghontacht ságaí is fearr na hÍoslainne i gcuimhne.&lt;ref name=&quot;Chadwick88&quot;&gt;Chadwick, lch. 88&lt;/ref&gt;  Tá a dhialóg go suntasach ardoilte, le &quot;deisbhéalaí chaolchúiseach&quot;, agus le &quot;fíorachomaireacht&quot; ina rogha focal.  &quot;'Sna focail ráite ag Mac Dathó lena chuairteoirí, tugann sé le tuiscint ach le cúpla focal gonta, snáithe a smaointe agus a ghliceas, agus é i gceist aige ná a fhíorsheift a cheilt óna chuairteoirí, ach í a moladh dúinne.&quot;

In ainneoin na bhfoirmeacha liteartha le fáil sna téacsanna a mhaireann, is saothar den bhéaloideas é an scéal.  Is sainthréith éden scéal ná &quot;easpa ghlan machnaimh&quot;; &quot;ní chuirtear focal ar bith amú, ní fhorbraíonn abairt ar bith&quot;.  Insítear go tapaidh scéal na n-eachtraí, leis an aidhm aird an éisteora a ghríosú, seachas smaoineamh an léitheora a spreagadh.  Baineann an scéalaí úsáid as dúil an iontais, forbairtí tapúla agus teannas drámata.  Téann sé i bhfeidhm orainn le ''crescendo'' gasta go buaicphointe iontach agus geit&quot;; mar shampla nuair a ghéilleann Cead go drogallach do Chonall Cearnach, ach ansin cuireann Conall náire air, gan coinne agus go tobann, os comhair slua gaiscí na hÉireann, agus ceann Anluai teilgthe aige &quot;in éadan bhrollach a chéile comhraic lena leithéid de neart gur phléasc steall fola amach trí bheola Cheada&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick88-89&quot;&gt;Chadwick, ll. 88–89&lt;/ref&gt;

Feictear do Chadwick gur scéal é seo a mheallann na fir seachas mná, i gcodarsnacht leis an scéal &quot;galánta agus dea-scríofa [[Tochmharc Éadaoine]] faoi eachtraí osnádúrtha Eochaidhe agus Éadaoine leis an dia [[Midhir]]&quot;; le &quot;háilleacht fileata scéal [[Deirdre|Dheirdre]] agus na mac Uisnigh&quot;; maraon le scéalta luachmhara déanacha [[An Fhiannaíocht|na Fiannaíochta]], &quot;scéalta faoin saol amuigh faoin aer, faoi sheilg agus ghrá, agus faoi dhraíocht agus ghaisce i sochaí níos simplí agus is lú an eagraíocht ann ná an ceann le feiceáil ag fleadh Mhic Dathó.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;&gt;Chadwick, lch. 89&lt;/ref&gt;  Léiríonn an bhearna idir na scéalta seo &quot;an réimse ábhair ar leith a raibh faoi mháistreacht na scéalaithe luath-ghaelacha&quot;.  Mar fhocal scor, deir Chadwick:

&quot;Is saothar ealaíne ardchaighdeánach as féin é an sága próis ''Mac Da Thó''.  Gan blúirín rómánsúlachta, gan tairngreacht draíochta nó osnádúir, gan ábhair ársa nach mór, coimeádann sé ár n-aird lena scéalaíocht tapaidh gan teip, le hanonn is anall tapa na dialóige, agus lena mhórchumas drámaíochta.  Níor léiríodh riamh nós Aois Ghaelach na Laochra le leagan chomh spéisiúil sin...&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;/&gt;

===Téama ársa===
[[File:The Image of Irelande - plate03.jpg|thumb|''Ba chuid thábhachtach é an fleadh sa tsochaí Ghaelach, fós suas go [[Na Túdair|concas na Túdar]], an ré inar scríobhadh an leagan H 5280]]

Deirtear gurb é ''Scéal Muc Mhic Dhathó'' &quot;thar barr ó thaobh inste de, i measc na luathságaí Gaelacha&quot;, agus &quot;cur síos ar sheansaol laochais na hÉireann agus a meon cogúil&quot; á phlé aige.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80–81&lt;/ref&gt;

Is é mar bhuntéama an scéil ná an [[curadhmhír|churadhmhír]], agus an ceart a raibh ag an laoch is cróga ag fleadh éigin í seo a éileamh ón gcoire lárnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Chun a cheart don churadhmhír a dhearbhú, b'éigean d'éilitheoir ar dtús a éachtaí laochais a maíomh astu, agus ansin náire a chur ar a chéile comhraic, ag cur deiridh lena n-agóidí agus a bhfrithéilimh.  Muna raibh buaiteoir follasach ann, rachadh an cheist chun eadrána, mar shampla scéal mar a chéile na [[Rúraíocht]]a, ''[[Fleadh Bhricreann]]''.  Molann Chadwick go bhféadfadh go dhéantar scigaithris ar an eadráin nuair a scaoileann Mac Dathó an cú Ailbe, chun go bhfeice cén cúige gurbh fhearr leis.

Áitíonn Chadwick go bhfuil téama an scéil – an fleadh – an ceann is ársa dearfa thar aon nós Gaelach eile.  Tugann eitneagrafaithe clasaiceach de nós [[Posidonius]], go háirithe [[Athenaeus]] na 2a haoise, cur síos ar na fleadha Gallacha a bhí an-chosúil lena ngaolta na n-oileán.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 82–83&lt;/ref&gt;  Aer an gcuma chéanna, déanann eitneagrafaí na céad aoise [[Diodorus Siculus]] cur síos mionsonraithe conas a bhronnadh na Gallaigh &quot;na míreanna is fearr feola ar fhir chéimiúla&quot;, agus conas, mar thoradh achrainn, a tháinig dúshláin astu, ina thugann siad faoi ag móradh crógacht a sinsear agus ag maíomh as a ngaiscí féin; agus ag an am gcéanna, ag déanamh ceap magaidh agus a bheag as a gcéile comhraic,  agus ag iarraidh lena gcuid cainte  misneach a gcroíthe a ghoid&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;&gt;Chadwick, lch. 83&lt;/ref&gt;

Is é téama tánaisteach chomórtas na curadhmhíre ná an iomaíocht idir cúigí ríoga na gConnacht agus na nUladh, réitithe i gcomórtas na beirte laochra, Cead Mac Mágach and Conall Cearnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;/&gt;  Claontar scéal na hiomaíochta le dearcadh Laighneach an údair.&lt;ref name=&quot;Chadwick80&quot;&gt;Chadwick, lch. 80&lt;/ref&gt;  Déanann sé ceap magaidh den dá chúige le gliceas Mhic Dhathó, Rí na Laighean. Go háirithe, is fearr leis an údar na Connachta ó thaobh polaitíochta de agus bíonn sé doicheallach leis na hUlaidh go dtí críoch an scéil.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80, 84, 88&lt;/ref&gt;  Maíonn Mac Dathó do chách ann nach bhfuil do na Laighin ach mionrud é an bia go léir curtha ar fáil ag an fleadh.&lt;ref name=&quot;Thurneysen26&quot;&gt;Thurneysen, lch. 26&lt;/ref&gt;  D'fhéadfaí a shocrú gurb é spreagadh an scéil ná éileamh na Laighean, idir na hUlaidh agus na Connachta a chloí.&lt;ref name=&quot;Chadwick84&quot;&gt;Chadwick, lch. 84&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh, ámh, nach bhfuil na hábhair polaitiúla i ndáiríre tábhachtach don údar agus é ag scríobh.  Níl sa téama dó ach dóigh fóirsteanach chun scéal maith a insint.

Is suntasach é nach bhfuil trácht ar Chú Chulainn ar chor ar bith sa scéal seo, cé go mbuaileamar le slua mór laochra ón mbuíon chéanna mar a fhaightear sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ar a laghad deichniúr is fiche.&lt;ref name=&quot;Chadwick83-84&quot;&gt;Chadwick, ll. 83–84&lt;/ref&gt;  Molann Chadwick go gcuireann seo ársaíocht an scéil le fios dúinn, níos sine fós ná forbairt scéal Chú Chulainn sa Rúraíocht.  Is sean agus doiléir iad cuid de na rannta ann, ach is amhlaidh gur scríobhadh níos deireanaí roinnt ábhair scigaithrise.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;

===Ábhair aoracha ===
Cé gurb amhlaidh é gur scéal clasaiceach na [[Rúraíocht]]a é ''Scéal Mhuc Mhic Dhathó'' ó thaobh téama agus scéalaíochta de,  tá roinnt eilimintí neamhghnácha le fáil ann a thugann le fios go bhfuil gné aorach ann, ag déanamh scigaithrise ar sheánra laochais na Rúraíochta.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;  Is léir go bhfuil bunús miotasach ag an mhuc eapaimneach, ach is amhlaidh gurb aorach é a méid áibhéalach.  Agus cé sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' go dtéann na hUlaidh agus na Connachta i mbun cogaidh ar son an tarbh is luachmhaire na hÉireann, sa scéal seo, níl ach cú i gceist.

Le linn &quot;sainsraithe de ghreann coimrithe&quot;, geallann Mac Dathó an cú don dá bhuíon, agus ansin cuireann cuma bréige ar nuair a thagann siad ar an lá céanna.&lt;ref name=&quot;Chadwick85&quot;&gt;Chadwick, lch. 85&lt;/ref&gt;  I rith comórtas an ghaisce, ní amháin go gcuirtear a sáith náire ar laochra na nUladh, ach i dteannta sin cuma amaideach.  Baintear úsáid asc greannmhar as áibhéil nuair a chaitheann Conall ceann Anluain ag a chéile comhraic, Cead.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;  Tugann Thurneysen faoi ndeara go dtugtar  &quot;an-bhabhta dí&quot; (''so-imól''), ar chomh-mharú na n-aíonna sa lámhscríbhinn Harley 5280, &quot;greann sách garbh&quot; a athraíodh nó a fágadh ar lár i lámhscríbhinní níos déanaí, is amhlaidh toisc nár thuig na cóipeálaithe é.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. 29&lt;/ref&gt;  Tugann Gantz faoi ndeara go bhfuil éileamh ''Fer Loga'', go gcanfadh mná mealltacha na nUladh 'Is mó mhuirnín é Fer Loga' dó gach oíche, chomh bharrúil sin nach féidir leis bheith ann de thaisme.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 180–181&lt;/ref&gt;  De réir Chadwick, is ea an scéal &quot;saobhadh iomráiteach an tSaoil Ársa le té a thug urraim do agus a bhí ag gáire faoina nósanna&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;

Níl cruinn ceart a rá gur scigaithris é an scéal; ina ionad sin, is amhlaidh &quot;gur chruthaigh saoi liteartha nós laochais ar ár son, trí phriosma ré nis deireanaí.  Tugann sé tuiscint aibí, íoróin dhian, agus áibhéil éadrom chun tairbhe ina chuid scríbhneoireachta.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;&gt;Chadwick, ll. 92–93&lt;/ref&gt;

==Tradisiúin ghaolmhara==
Is léir go raibh an-aithne ar an scéal i measc luchta liteartha.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 90&lt;/ref&gt;  Luadh an scéal i ndán de chuid ''[[Flannacán Mac Cellaich|Flannagáin Mhic Ceallaigh]]'' sa [[Leabhar Buí Leacáin]].  Deirtear gur mharaigh na Lochlannaigh Flannagán in 896.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;  I measc liosta na bpríomhscéalta (iad a insíodh na filí di na ríthe) ón 10ú haois, tá tagairt eile do scéal darb ainm ''Orguin&lt;ref&gt;[http://dil.ie/34005 Orgun] ar eDIL; ár, eirleach.&lt;/ref&gt; Mic Da Thó''.  Luaitear Brú Mhic Dhathó i dteannta roinnt eile i ndán faoi ''bruidhne'' ndá hÉireann ársa.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 90–91&lt;/ref&gt;  Is léir gur sean nós é, cumtha roimh an cóip is sine atá caomhnaithe againn, am [[Leabhar Laighneach]].

Bhí clú agus cáil ag an scéal níos deireanaí, agus ceapadh roinnt dánta neamhspleácha agus é mar ábhair; ach is amhlaidh nach bhfuil ceann ar bhith acu bunaithe ar an téacs atá fós ann, rud a chuireann le fios gur spreag leaganacha eile den scéal é.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 91&lt;/ref&gt;  Tá dán amháin ann mar chuid den Leabhar Laighneach, de Harley 5280 agus de H.3.18.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;  Taispeánann an t-údar a chuid eolais faoi ainmneacha laochra Gaelacha i gcoitinne, ina measc carachtair ó scéalta eile.  Tá dara dán ann a leanann an chéad cheann i Harley 5280, agus caomhnaítear é i dtrí lámhscríbhinn eile: an [[Leabhar Mór Leacáin]], [[Laud 610]] sa [[Bodelian Library]] agus sa [[Lámhscríbhinní Stowe]].

[[File:Culhwch.jpg|thumb|I mbunleagan an scéil, d'fhéadfadh gurbh an príomhcharachtar é muc Mic Dathó, a chuireann le fios macasamhlacha le seilg an [[torc allta|toirc allta]] sna [[seanscéalta Artúrach]].]]

Sa dá dhán seo, ní hé an cú Ailbe an laoch, ach an mhuc, mar a chuireann teideal an scéil le fios go bunúsach.  Leis an rogha neamhghnách de mhuc mar príomhcharachtar, ceanglaítear an scéal le traidisiúin níos leithne Ceilteacha, agus móitíf [[torc allta|thorc allta]] móitíf na [[seanscéalta Artúraigh]] san áireamh.  Mar shampla, is cúis anró é an torc allta [[Twrch Trwyth]] d'fhir chúirt Artúir i scéal den 11ú haois ''[[Culhwch agus Olwen]]''; agus tá cosúlachtaí ann ó thaobh sonraí tíreolaíocha a thurais agus na Connachta á chloí ag Ailbe le turas Twrch Trwyth féin.  Go deimhin, tugann Thurneysen faoi ndeara go scríobhann an file ''torc'' agus ''muc'' go hinmhalartaithe agus é ag trácht ar mhuc Mhic Dathó.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. 30, 55, 62&lt;/ref&gt;

Sna dánta seo, luaitear sonraí breise den scéal, ina measc, bean chéile Mhic Dhathó, ''[[Maine Athrai]]'', a dhá mhac, agus a gharmhac [[Léana]].  De réir na leaganacha seo, aimsíonn Léana an mhuc don chéad uair ar t[[Sliabh Bladhma]], agus déanann chúram dó go dtí go bhfuil seacht n-orlaí saille ar a chaincín.  Tá an mhuc ag teastáil ó ''Mhaine Athrai'' d'fhleadh a fear chéile, ach diúltaíonn Léana.  Maraítear é agus an mhuc ag tochailt cré, á chlúdach beo ina chodladh.  Sa leagan seo den scéal, a thugann le fios cé mhéad a fágadh ar lár sa tsága, tugann muicí Mhic Dhathó ''[[Follscaide]]'' an mhuc leis chuig fleadh a mháistir.

''Sna lámhscríbhinní Laud 610 agus Stowe, caomhnaítear an dán ag moladh mhuc Mhic Dhatho mar aguisín den Dinnseanchas faoi [[Magh Léana|Mhagh Léana]], Contae Uíbh Failí.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. v, 66&lt;/ref&gt;  Ní bheifí ag súil lena mhalairt mar mhíniú ar an logainm i sanasaíochtaí na meánaoise.  Le fírinne, níl sa bhrí le ''magh léana'' ach &quot;machaire/má cluana&quot;.  Ar an mbealach céanna, tá sanasaíocht dúchais ach bhíodh amhrasach i sága eile, sách níos deireanaí ná an bunscéal, a mholann gurb ionann an t-ainm Mac Da Thó agus ''Mac Dá Túa''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/41136 Tóe] ar eDIL.&lt;/ref&gt;, &quot;mac na beirte tostaí&quot;, toisc gur bodhar balbh a thuistí. Cé go bhfuil sé bréagach sa chuid is fearr de, ghlac roinnt filí agus eagarthóirí leis an míniú seo, amhail scríobhaithe na lámhscríbhinne ''Rawlinson B 512'' (a scríobhann ''Dá'' (le ''a'' fada), agus a dhéanann uaim le ''Thó'' agus ''t''.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;

==Leabharliosta==
===Príomhfhoinsí===
''Leabharliosta le Thurneysen ll. i-ii''
* [[Leabhar Laighneach]], [[Coláiste na Tríonóide]] (CnT), Baile Átha Cliath (BÁC):
** [[Ernst Windisch|Windisch, Ernst]]. Irische Texte I 93 sqq.
** Facsimile den [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], ll.&amp;nbsp;111 sqq.
** {{cite book|
title=An Early Irish Reader|
author=[[Nora Chadwick|Chadwick, Nora]]|
publisher=Cambridge|
year=1927|
series=|
volume=|
id=
}}
* H.3.18, CnT, BÁC:
** Scarre, Annie M. ''Anecdota from Irish manuscripts'' 5, 8 sqq.
* Harley MS. 5280, fol. 40r-42r (sean leathanú; fol. 50, 52, 53r, nua leathanú); British Library
* [[Rawlinson B. 512]], fol. 105 v 2–108 r 2; Bodleian Library, Oxford.
** {{cite book|
title=Hibernica Minora|
editor=[[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]|
pages=51 sqq|
publisher=|
date=|
series=|
volume=|
id=
}}
* MS. XXXVI, fol. 86r-91v; National Library of Scotland:
** [[William J. Watson|Watson, William J]].  ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 17. 213 sqq.
* H.6.8, ll.&amp;nbsp;37–50; CnT, BÁC.

===Tráchtaireachta===
* {{cite book|
title=Irish Sagas|
editor=[[Myles Dillon|Dillon, Myles]]|
chapter=Scéla Muicce Meicc Da Thó|
author=Chadwick, Nora|
publisher=Irish Stationery Office|
year=1959|
series=Radio Éireann Thomas Davis Lectures|
volume=|
id=
}}
* {{cite book|
title=Early Irish myths and sagas|
author=Gantz, Jeffrey|
publisher=Penguin Classics|
year=1981|
isbn=978-0140443974
}}
* {{cite book|
title=Scéla mucce Meic Dathó|
editor=[[Rudolf Thurneysen|
Thurneysen, Rudolf]]|
publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]|
year=1935|
edition=1975|
series=Mediaeval and Modern Irish Series|
volume=VI|
id=
}}

===Tuilleadh le léamh===
* {{Cite journal|
first=Caoimhín|
last=Breatnach|
title=The Early Modern Version of ''Scéla Mucce Meic Da Thó'' — Tempus, Locus, Persona et Causa Scribendijournal=[[Ériu (iriseán)|Ériu]]|
volume=41|
year=1990|
pages=37–60
}}
* {{Cite journal|
first=Cornelius G.|
last=Buttimer|
title=''Scéla Mucce Meic Dathó'': A Reappraisal|
journal=Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium|
volume=2|
year=1982|
pages=61–73
}}
* {{Cite journal|
first=James W.|
last=Gleasure|
title=The Rawlinson B512 Version of ''Scéla Mucce Meic Dathó'' Revisited|
journal=Scottish Gaelic Studies |
volume=17|
year=1996|
pages=143–5
}}
* {{cite book|
title=The Celtic Heroic Age: Literary Sources for Ancient Celtic Europe and Early Ireland and Wales|
editor1=Koch, John T|
editor2=Carey, John|
publisher=Celtic Studies Publications|
year=2003|
isbn=978-1891271090
}}
English translation.
* {{Cite journal|
first=Kim R.|
last=McCone|
title=''Scéla Muicce Meic Dá Thó'' |
journal=Léachtaí Cholm Cille|
volume=14|
year=1983|
pages=5–38
}}
* {{Cite journal|
first=Erich|
last=Poppe|
title=''Scéla Muicce Meic Da Thó'' Revisited|
journal=Studia Celtica Japonica|
volume=9|
year=1997|
pages=1–9
}}
* {{Cite journal|
last=Sayers|
first=William|
title=Severed Heads Under Conall's Knee (''Scéla Mucce Meic Dathó'')|
journal=The Mankind Quarterly|
volume=34.4|
year=1994|
pages=369–78
}}
* {{Cite journal |first=William |last=Sayers |title=Serial Defamation in Two Medieval Tales: The Icelandic ''Ólkofra Tháttr'' and the Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Oral Tradition|
volume=6.1|
year=1991|
pages=35–57
}}
* {{Cite journal|
first=William|
last=Sayers|
title=Conall's Welcome to Cét in the Old Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Florilegium|
volume=4|
year=1982|
pages=100–8
}}

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Sc%c3%a9la_mucce_Meic_Da_Th%c3%b3 Scéla mucce Meic Da Thó] ar CODECS
* [https://iso.ucc.ie/Scel-datho/Scel-datho-index.html Scéla Mucce Meic Da Thó] ar ''Irish Sagas Online''
* [http://www.ucc.ie/celt/published/G301016/ Scéla Mucce Meic Dathó], ar [[Corpus of Electronic Texts]]
* [http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig], téacs Sean-Ghaeilge le haistriúchán Béarla, ó ''An Early Irish Reader''.

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>nrrxp698w48pqj7oof6fsratg8yi61e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063492</id>
      <parentid>1063491</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:07:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimre */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29978" xml:space="preserve">Is scéal sa [[Rúraíocht]] é '''''Scéal Muc Mhic Dhathó''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Scéla Muicce Meicc Da Thó'''''), scríofa go formhór as prós agus sága laochais.  Is amhlaidh gur cumadh an scéal mar a chaomhnaítear inniu é le húdar Laighneach c. AD 800, fós le fáil i sé lámhscríbhinn ar a laghad, scríofa idir na 12ú agus 18ú haoiseanna.

Insítear scéal an achrainn idir na [[Connachta]], le h[[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]] i gceannas, agus na h[[Ulaidh]], le [[Conchúr mac Neasa]], agus iad ag iarraidh seilbh a fháil ar chú na Laighean, Ailbhe.  Sa deireadh, réitigh rí na Laighean, Mac Da Thó, an t-aighneas ag fleadh eagraithe aige ag a bhrú. I rith na fleidhe, ámh, bhí an [[curadhmhír|churadhmhír]] agus cé an té a raibh sí tuilte aige, mar chúis achrann eile.

I measc phríomhábhar an scéil, tá an choimhlint idir na cúigí Uladh agus Connacht; féastaíocht chomhroinnte; agus an comórtas gaisciúil faoin churadhmhír. Taispeánann na heilimintí seo cosúlachtí le traidisiúin na nGallach agus traidisiúin na gCeilteach go léir.  Cé, de réir cosúlachta, gur scéal tipiciúil de chuid na Rúraíochta é ar go leor slite, déanann an scéal scigaithris chomh maith trí aoir shofaisticiúil.

Is cosúil go raibh an-tóir ar an scéal sa Mheánaoise agus ina diaidh, agus faightear é mar ábhar i roinnt dánta neamhspleácha.  Tá a macasamhail seo d'fhigiúir lárnach na muice ar fáil ins an torc mór allta i litríocht na Breatnaise agus ''Ceist na Breataine'', go háirithe ''Twrch Trwyth'' (''Torc Allta''), sa scéal Breatnaise de chuid an 11ú haois ''Culhwch ac Olwenar'' (''Culhwch agus Olwenar'').

==Foinsí agus cumadóireacht==
[[File:Book of Leinster, folio 53.jpg|thumb|''A page from the [[Book of Leinster]].]]

Lámhscríbhinní:
# [[Leabhar Laighneach]] ([[Coláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath)
# [[H. 3.18]] (CnT, BÁC)
# [[Harley 5280]] ([[British Library]])
# [[Rawlinson B 512]] ([[Bodleian Library]])
# MS. XXXVI ([[National Library of Scotland]])
# [[H. 6.8]] (CnT, BÁC)


Tá sé lámhscríbhinn ann ar a laghad ina gcaomhnaítear an scéal.&lt;ref name=&quot;Chadwick81&quot;&gt;Chadwick, lch. 81&lt;/ref&gt; Faightear an leagan is luaite agus is fearr i dtrí téacs, in ord aoise: Leabhar Laighneach, c. AD 1160; H 3.18, céad leath den 16ú haois; Harley 5280, c. AD 1700.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni-ii&quot;&gt;Thurneysen, ll. i–ii&lt;/ref&gt; 

Sa Leabhar Laighneach, is é teideal an scéil ná ''Incipit Scēl Mucci M''(''ei'')''c Dathó'';&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;/&gt; in H.3.18 agus Harley 5280, ''Scēla muici M''(''ei'')''c Dathó''.

Níl aon bhaint ag na téacsanna seo le chéile, ach creidtear go bhfraomhaítear iad ó fhoinse comhchoiteann, lámhscríbhinn na 11ú nó 12ú haoise atá ar iarraidh, é féin bunaithe ar leagan a théann siar go dtí c. AD 800.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniv&quot;&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;

Molann láthair an scéil, go háirithe eolas ar [[Contae Chill Dara|Chontae Chill Dara]], gurbh as Cúige Laighean an t-údar, ach is amhlaidh go raibh eolas aige faoi iardheisceart na tíre.&lt;ref name=&quot;Thurneysenv&quot;&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;

Caomhnaítear an ceathrú leagan san [[Rawlinson B 512]] den 15ú haois, le fáil anois sa [[Bodleian Library]], nach bhfuil chomh beacht nó coimeádach leis na trí réamhluaite.  Sa leagan seo, is é teideal an scéil ná ''Scaradh Ulad ocus Connacht im choin M(ei)c Dá-Thó ocus immá muic''.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;  Faightear forbairtí agus athruithe eile i ngach aon mhír nach mór.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;&gt;Thurneysen, lch. ii&lt;/ref&gt;  B'fhéidir go bhfuil an eagraíócht seo as an 11ú nó 12ú haois.  Scríobhadh an téacs ag an scríbhneoir céanna a scríobh ''[[Baile in Scáil]]'', a thóg sé as leabhar den 11ú haois, ''Leabhar Dub-Da-Leithe''.  Molann [[Kuno Meyer]] dá bharr go bhfuil an leagan i Rawlinson B 512 fraomhaithe ón bhfoinse chéanna.

Ó thaobh na teangan de, is cosúil le Harley 5280 é téacs an Rawlinson B 512, go háirithe ag an tús.  Tá  nuálaíocht ann mar an gcéanna leis an Leabhar Laighneach, a léiríonn go raibh níos mó ná lámhscríbhinn amháin ar fáil ag an eagathóir.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniii&quot;&gt;Thurneysen, lch. iii&lt;/ref&gt;  I gcás amháin ar a laghad, tá an teanga níos gaire don bhuntéacs ná lámhscríbhinn eile a mhaireann.  Tá idirshliocht ann maidir le [[Cú Raoi]] a chur le fios gur as [[Mumha]] an leagan seo.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;/&gt;  In ainneoin roinnt míthuiscint an scéil ag an scríobhaí athbhreithnitheach, is níos ''smoother'' é an stíl liteartha ná an leagan níos luaithe, rud atá cabhrach, de réir [[Rudolf Thurneysen]], chun an scéal iomlán a thuiscint.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii-iii&quot;&gt;Thurneysen, ll. ii–iii&lt;/ref&gt;

Is iad MS. XXXVI i [[National Library of Scotland]] agus ''H 6.8'' i gCnT, scríofa 1690–1691 agus c. 1777 respectively, and lámhscríbhinní dearanacha ina chaomhnaítear an scéal,  Faightear iontu nualeagan den scéal, scríofa is amhlaidh san 15ú no 16ú haois.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Tá difríochtaí eatarthú i roinnt bealaí, agus tá drochlitriú iontu.  Tugann [[William J. Watson]] faoi ndeara go bhfuil bunaithe ar an leagan le fáil i Rawlinson B 512, ach ní ar an lámhscríbhinn féin.  Tá na hathruithe sna nualeaganacha seo chomh suntasach sin, nach bhfuil luach iontú chun an bunscéal a athchruthú.

==Achoimre==
Pearsa: 
* Mac Dá Thó, rí Laighean
* [[Cet mac Mágach]]
* [[Conall Cernach]]
* [[Conchúr mac Neasa]]
* ''Fer Loga'', carbadóir [[Ailill mac Máta|Ailille Mhic Mháta]]


Bhí cú darbh ainm Ailbe ag rí cáiliúil na [[Laighean]], Mac Dá Thó.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;&gt;Gantz, lch. 180&lt;/ref&gt;  Chosnaíodh Ailbe an cúige go léir agus scaip a chlú agus a cháil ar fud oileán na [[Éire|hÉireann]].  Chuir [[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]], rí agus banríon na g[[Connacht]], teachtairí chuig Mac Da Thó, ag éileamh an cú dóibh féin, mar an gcéanna agus ag an am céanna le [[Conchúr mac Neasa]], rí na n[[Uladh]].  Thairg teachtairí na gConnacht mar éarlais 160 bó bhainne, carabad agus dhá chapall den scoth na gConnacht, agus an cíos céanna geallta an bhliain dár gcion.&lt;ref name=&quot;Gantz181&quot;&gt;Gantz, lch. 181&lt;/ref&gt;  Thairg teachtairí na nUladh dá réir sin do Mhac Dá Thó &quot;seodra agus bólacht agus araile ón tuaisceart&quot; agus comhaontas de bharr an chairdis mhóir a bheadh eatarthu mar thoradh sin.

Bhí Mac Dá Thó trí na céile de bharr seo, ionas nár ith sé agus nár ól sé agus nár chodladh sé ar feadh trí lá.  Thug a bhean chéile comhairle dó, ámh, go dtabharfadh sé an cú chucu dís agus go ligfí dóibh troid ar a shon.  Bhí Mac Da Thó an-tógtha leis an smaoineamh seo, agus thug sé gach toscaireacht ar leaththaobh, agus chuir sé in iúl dóibh dís go mbronnadh sé an cú dóibh tar éis an-chuid machnaimh a dhéanamh.&lt;ref name=&quot;Gantz182&quot;&gt;Gantz, lch. 182&lt;/ref&gt;  I ngan fhios dóibh, d'aontaigh an dá thoscaireacht go dtiocfadh a ndream ar an lá céanna go féasta i gcúige Laighean, chun  Ailbe a ghlacadh go hoifigiúil.

Chuir Mac DaThó an féasta ar bhun ina bhrú féin, ar chean de na brúnna is cáiliúla sa tír.  Bhí seacht mbealach isteach ag an mbrú, seacht gcoire lán de mhairteoil agus muiceoil saillte, agus seacht tinteán; agus caoga céim idir gach doras.  Tháinig na  Ulaidh agus na Connachta ag an am céanna chun an cú a bhailiú.  Lig Mac Dathó air go neamhurchóideach go raibh fadhb follasach ann, ach thug cuireadh ámh isteach do cách chun féasta.  Bhí an brú mór lán de theannas, agus naimhde ina suí os comhair a chéile.

Sheol Mac Dathó a mhuc chun maraithe, muc a cothaíodh ag 60 loilíoch ar feadh seacht mbliana, agus anois 40 damh leagtha thairis.  Tharraing an mhuc aird na nUladh agus na gConnacht, a gcaithfidís a shocrú conas í a roinnt, agus cérbh é a raibh an [[curadhmhír]] tuillte aige.  Shocraigh siad go gcuireadh na gaiscí dúshlán ar a chéile, ag maíomh as a n-éachtaí catha.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 182–183&lt;/ref&gt;   Faoi dheireadh, d'éirigh gaiscíoch na gConnacht [[Cet mac Mágach]] an lámh in uachtar á bhaint lena cuid maímh.  Thóg sé a scian ina láimh, shuigh síos agus dúirt:

&quot;Aimsigh dom i measc fir na hÉireann an té atá inchurtha liom ó thaobh éachtaí de – muna aimsítear, gearrfaidh mé an mhuc pig.&quot;  Labhair [[Laoghaire Buach]] ansin: &quot;Níl sé ceart ná cóir go ngearrfadh Cead before mhuc os ár  gcoinne.&quot;  D'fhreagair Cead, &quot;Fan bomaite, a Laoghaoire, go labhraí mé leat.  Is é de nós agaibhse Ulaidh, airm a bhaint agus na Connachta a bagairt.  Tháinig tú chuig an teorainn agus bhuail mé leat; thréig tú do chapaill agus carbadóir, agus d'éalaigh tú agus mo gha tharat.  An é sin do mholadh chun an mhuc a bhaint?&quot; Shuigh Laoghaire síos.&lt;ref name=&quot;Gantz183&quot;&gt;Gantz, lch. 183&lt;/ref&gt;

Insítear sraith mar an gcéanna ansin: éilíonn Cead dúshlán, seasann gaiscígh na nUladh, glaonn na hUlaidh eile a ainm, agus tosaíonn Cead á náiriú, ag insint ceann dá éachtaí ina n-éadan.
* chuir sé náire ar Aonghas mac Láimhe Gabhuí, ag insint conas a bhain sé i mbun catha lámha a athar&lt;ref&gt;Gantz, ll. 183–184&lt;/ref&gt;
* chuir sé náire ar Eoghan mac ''Durthacht'', rí ''Fermag'', ag insint conas ar bhain sé a súil amach i mbun tána&lt;ref name=&quot;Gantz184&quot;&gt;Gantz, lch. 184&lt;/ref&gt;
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhuinremur mac Gerrgend'' conas ar bhain sé mar éiric ceann a mhic   ach sé lá roimhe sin
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhend mac Salchad'', conas ar scoith sé cos a athar
* chuir sé i gcuimhne do [[Cealtchar|Chealtchar]] mac of ''Uthecar'', conas ar choill sé é lena gha&lt;ref&gt;Gantz, ll. 184–185&lt;/ref&gt; 
* agus chuir sé náire fiú ar mhac Conchúir, ''Cúscraid Mend Machae'', ag insint conas a pholl sé a mhuineál le ga i rith a chéad éacht airm, agus mar a thréig sé dá bharr tríú cuid dá lucht coimhdeachta as cúlú go cladhartha.&lt;ref name=&quot;Gantz185&quot;&gt;Gantz, lch. 185&lt;/ref&gt;

I ngach cás, b'éigean don ghaiscíoch cloíte suí arís le náire.

Díreach agus Cead ar tí a bhua thar bhuíon gaiscí na nUladh a cheiliúradh, tháinig laoch na  nUladh [[Conall Cernach]] isteach sa bhrú, agus léim isteach i lár an tseomra, agus fuair sé gártha fáilte an na hUlaidh.  Bheannaigh Cead agus Conall a chéile le rannta ársa óráidíochta, agus géilleann Cead gur ghaiscíoch níos fearr é Conall ná é.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 185-186&lt;/ref&gt;  Deir Cead chomh maith ámh go gcloíodh a dheartháir Anluan Conall.  

'Is é ár ndrochrath é,' ar sé 'nach bhfuil sé sa tigh.' 'Ach tá,' arsa Conall, agus thóg ceann Anluain amach as a sparán, agus chaith i dtreo brollach Ceada, go '' so that a mouthful of blood spattered over the lips.&lt;ref name=&quot;Gantz186&quot;&gt;Gantz, lch. 186&lt;/ref&gt;

[[File:Navan.jpg|thumb|''[[Eamhain Mhacha]], ceannáras na nUladh, arbh éigean mná na nUladh canadh do charabadóir na gConnacht, ''Fer Loga'']]

Agus náire air, d'fhág Cead an mhuc do Chonall, a ghlac chuige féin an bholgmhír mar ba cheart dó, eire do naonúr, ag fágaint ach na crúibíní dosna na Connachta.  Míshásta lena roinn gann, d'éirigh na Connachta amach in éadan na nUladh, agus tharla babhta trom ólacháin  sa bhrú agus chuaigh amach ar an gclós.&lt;ref name=&quot;Gantz186-187&quot;&gt;Gantz, ll. 186–187&lt;/ref&gt;  I measc seo,  bhain Fearghas crann darach ó fhréamh.&lt;ref name=&quot;Gantz187&quot;&gt;Gantz, lch. 187&lt;/ref&gt;  Lig Mac Dathó an cú Ailbe ama h chun go bhfeice cé acu a roghnódh sé.  Thogh Ailbe na hUlaidh, agus bhí seo lasair sa bharrach ag greadadh na gConnacht.  Bhain ''Fer Loga'', carbadóir Ailille, a cheann den mhadra féin ag [[Maigh nAilbhe]].

Agus na sluaite ag réabadh siar trasna na [[Contae na Mí|Mí]], chuaigh ''Fer Loga'' í bhfolach san fhraoch, agus léim isteach i gcarabad Conchúir ag dul thar bhráid, agus rug greim ar chionn an rí ón gcúl.  Gheall Conchúr dó cibé fuascailt dár mhian leis; d'iarr ''Fer Loga'' go dtóga sé go h[[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na nUladh, go gcana mná na nUladh agus a deirfiúracha mealltacha dó d'aon ghuth gach tráthnóna, &quot;&amp;nbsp;'Sé mo laoch é, ''Fer Loga''.&quot;

Bliain ina dhiaidh sin ag deireadh an scéil, chuaigh ''Fer Loga'' ag marcaíocht siar go h[[Áth Luain]] le dhá chapall de chuid Conchúir agus srianta óir dóibh dís.

==Dinnseanchas==
Sa mhír dheireanach den scéal, faightear deashampla de [[Dinnseanchas|Dhinnseanchas]], nó béaloideas [[ainmeolaíocht]]a, &quot;''a touch of antiquarianism dear to the ancient Irish''&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick87&quot;&gt;Chadwick, lch. 87&lt;/ref&gt; Deirtear gurb é ''Mag nAilbi'' (Magh Ailbhe) an áit a scoilt Fer Loga ceann Ailbe ar   chrann fearsaide a carabaid, ar bhruacha [[An Bhearú|na Bearú]]. &lt;!--idir [[Contae Laoise]], [[Contae Cheatharlach]] agus [[Contae Chill Dara]].--&gt;&lt;ref name=&quot;Thurneysen66&quot;&gt;Thurneysen, lch. 66&lt;/ref&gt;

==Léirmheastóireacht==
===Stíl scéalaíochta===
De réir an scoláire cheiltigh [[Nora Chadwick]], &quot;insítear an scéal le cumhacht scéalaíochta den scoth&quot;: chuirfeadh a ghreann agus a ghontacht ságaí is fearr na hÍoslainne i gcuimhne.&lt;ref name=&quot;Chadwick88&quot;&gt;Chadwick, lch. 88&lt;/ref&gt;  Tá a dhialóg go suntasach ardoilte, le &quot;deisbhéalaí chaolchúiseach&quot;, agus le &quot;fíorachomaireacht&quot; ina rogha focal.  &quot;'Sna focail ráite ag Mac Dathó lena chuairteoirí, tugann sé le tuiscint ach le cúpla focal gonta, snáithe a smaointe agus a ghliceas, agus é i gceist aige ná a fhíorsheift a cheilt óna chuairteoirí, ach í a moladh dúinne.&quot;

In ainneoin na bhfoirmeacha liteartha le fáil sna téacsanna a mhaireann, is saothar den bhéaloideas é an scéal.  Is sainthréith éden scéal ná &quot;easpa ghlan machnaimh&quot;; &quot;ní chuirtear focal ar bith amú, ní fhorbraíonn abairt ar bith&quot;.  Insítear go tapaidh scéal na n-eachtraí, leis an aidhm aird an éisteora a ghríosú, seachas smaoineamh an léitheora a spreagadh.  Baineann an scéalaí úsáid as dúil an iontais, forbairtí tapúla agus teannas drámata.  Téann sé i bhfeidhm orainn le ''crescendo'' gasta go buaicphointe iontach agus geit&quot;; mar shampla nuair a ghéilleann Cead go drogallach do Chonall Cearnach, ach ansin cuireann Conall náire air, gan coinne agus go tobann, os comhair slua gaiscí na hÉireann, agus ceann Anluai teilgthe aige &quot;in éadan bhrollach a chéile comhraic lena leithéid de neart gur phléasc steall fola amach trí bheola Cheada&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick88-89&quot;&gt;Chadwick, ll. 88–89&lt;/ref&gt;

Feictear do Chadwick gur scéal é seo a mheallann na fir seachas mná, i gcodarsnacht leis an scéal &quot;galánta agus dea-scríofa [[Tochmharc Éadaoine]] faoi eachtraí osnádúrtha Eochaidhe agus Éadaoine leis an dia [[Midhir]]&quot;; le &quot;háilleacht fileata scéal [[Deirdre|Dheirdre]] agus na mac Uisnigh&quot;; maraon le scéalta luachmhara déanacha [[An Fhiannaíocht|na Fiannaíochta]], &quot;scéalta faoin saol amuigh faoin aer, faoi sheilg agus ghrá, agus faoi dhraíocht agus ghaisce i sochaí níos simplí agus is lú an eagraíocht ann ná an ceann le feiceáil ag fleadh Mhic Dathó.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;&gt;Chadwick, lch. 89&lt;/ref&gt;  Léiríonn an bhearna idir na scéalta seo &quot;an réimse ábhair ar leith a raibh faoi mháistreacht na scéalaithe luath-ghaelacha&quot;.  Mar fhocal scor, deir Chadwick:

&quot;Is saothar ealaíne ardchaighdeánach as féin é an sága próis ''Mac Da Thó''.  Gan blúirín rómánsúlachta, gan tairngreacht draíochta nó osnádúir, gan ábhair ársa nach mór, coimeádann sé ár n-aird lena scéalaíocht tapaidh gan teip, le hanonn is anall tapa na dialóige, agus lena mhórchumas drámaíochta.  Níor léiríodh riamh nós Aois Ghaelach na Laochra le leagan chomh spéisiúil sin...&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;/&gt;

===Téama ársa===
[[File:The Image of Irelande - plate03.jpg|thumb|''Ba chuid thábhachtach é an fleadh sa tsochaí Ghaelach, fós suas go [[Na Túdair|concas na Túdar]], an ré inar scríobhadh an leagan H 5280]]

Deirtear gurb é ''Scéal Muc Mhic Dhathó'' &quot;thar barr ó thaobh inste de, i measc na luathságaí Gaelacha&quot;, agus &quot;cur síos ar sheansaol laochais na hÉireann agus a meon cogúil&quot; á phlé aige.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80–81&lt;/ref&gt;

Is é mar bhuntéama an scéil ná an [[curadhmhír|churadhmhír]], agus an ceart a raibh ag an laoch is cróga ag fleadh éigin í seo a éileamh ón gcoire lárnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Chun a cheart don churadhmhír a dhearbhú, b'éigean d'éilitheoir ar dtús a éachtaí laochais a maíomh astu, agus ansin náire a chur ar a chéile comhraic, ag cur deiridh lena n-agóidí agus a bhfrithéilimh.  Muna raibh buaiteoir follasach ann, rachadh an cheist chun eadrána, mar shampla scéal mar a chéile na [[Rúraíocht]]a, ''[[Fleadh Bhricreann]]''.  Molann Chadwick go bhféadfadh go dhéantar scigaithris ar an eadráin nuair a scaoileann Mac Dathó an cú Ailbe, chun go bhfeice cén cúige gurbh fhearr leis.

Áitíonn Chadwick go bhfuil téama an scéil – an fleadh – an ceann is ársa dearfa thar aon nós Gaelach eile.  Tugann eitneagrafaithe clasaiceach de nós [[Posidonius]], go háirithe [[Athenaeus]] na 2a haoise, cur síos ar na fleadha Gallacha a bhí an-chosúil lena ngaolta na n-oileán.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 82–83&lt;/ref&gt;  Aer an gcuma chéanna, déanann eitneagrafaí na céad aoise [[Diodorus Siculus]] cur síos mionsonraithe conas a bhronnadh na Gallaigh &quot;na míreanna is fearr feola ar fhir chéimiúla&quot;, agus conas, mar thoradh achrainn, a tháinig dúshláin astu, ina thugann siad faoi ag móradh crógacht a sinsear agus ag maíomh as a ngaiscí féin; agus ag an am gcéanna, ag déanamh ceap magaidh agus a bheag as a gcéile comhraic,  agus ag iarraidh lena gcuid cainte  misneach a gcroíthe a ghoid&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;&gt;Chadwick, lch. 83&lt;/ref&gt;

Is é téama tánaisteach chomórtas na curadhmhíre ná an iomaíocht idir cúigí ríoga na gConnacht agus na nUladh, réitithe i gcomórtas na beirte laochra, Cead Mac Mágach and Conall Cearnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;/&gt;  Claontar scéal na hiomaíochta le dearcadh Laighneach an údair.&lt;ref name=&quot;Chadwick80&quot;&gt;Chadwick, lch. 80&lt;/ref&gt;  Déanann sé ceap magaidh den dá chúige le gliceas Mhic Dhathó, Rí na Laighean. Go háirithe, is fearr leis an údar na Connachta ó thaobh polaitíochta de agus bíonn sé doicheallach leis na hUlaidh go dtí críoch an scéil.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80, 84, 88&lt;/ref&gt;  Maíonn Mac Dathó do chách ann nach bhfuil do na Laighin ach mionrud é an bia go léir curtha ar fáil ag an fleadh.&lt;ref name=&quot;Thurneysen26&quot;&gt;Thurneysen, lch. 26&lt;/ref&gt;  D'fhéadfaí a shocrú gurb é spreagadh an scéil ná éileamh na Laighean, idir na hUlaidh agus na Connachta a chloí.&lt;ref name=&quot;Chadwick84&quot;&gt;Chadwick, lch. 84&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh, ámh, nach bhfuil na hábhair polaitiúla i ndáiríre tábhachtach don údar agus é ag scríobh.  Níl sa téama dó ach dóigh fóirsteanach chun scéal maith a insint.

Is suntasach é nach bhfuil trácht ar Chú Chulainn ar chor ar bith sa scéal seo, cé go mbuaileamar le slua mór laochra ón mbuíon chéanna mar a fhaightear sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ar a laghad deichniúr is fiche.&lt;ref name=&quot;Chadwick83-84&quot;&gt;Chadwick, ll. 83–84&lt;/ref&gt;  Molann Chadwick go gcuireann seo ársaíocht an scéil le fios dúinn, níos sine fós ná forbairt scéal Chú Chulainn sa Rúraíocht.  Is sean agus doiléir iad cuid de na rannta ann, ach is amhlaidh gur scríobhadh níos deireanaí roinnt ábhair scigaithrise.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;

===Ábhair aoracha ===
Cé gurb amhlaidh é gur scéal clasaiceach na [[Rúraíocht]]a é ''Scéal Mhuc Mhic Dhathó'' ó thaobh téama agus scéalaíochta de,  tá roinnt eilimintí neamhghnácha le fáil ann a thugann le fios go bhfuil gné aorach ann, ag déanamh scigaithrise ar sheánra laochais na Rúraíochta.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;  Is léir go bhfuil bunús miotasach ag an mhuc eapaimneach, ach is amhlaidh gurb aorach é a méid áibhéalach.  Agus cé sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' go dtéann na hUlaidh agus na Connachta i mbun cogaidh ar son an tarbh is luachmhaire na hÉireann, sa scéal seo, níl ach cú i gceist.

Le linn &quot;sainsraithe de ghreann coimrithe&quot;, geallann Mac Dathó an cú don dá bhuíon, agus ansin cuireann cuma bréige ar nuair a thagann siad ar an lá céanna.&lt;ref name=&quot;Chadwick85&quot;&gt;Chadwick, lch. 85&lt;/ref&gt;  I rith comórtas an ghaisce, ní amháin go gcuirtear a sáith náire ar laochra na nUladh, ach i dteannta sin cuma amaideach.  Baintear úsáid asc greannmhar as áibhéil nuair a chaitheann Conall ceann Anluain ag a chéile comhraic, Cead.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;  Tugann Thurneysen faoi ndeara go dtugtar  &quot;an-bhabhta dí&quot; (''so-imól''), ar chomh-mharú na n-aíonna sa lámhscríbhinn Harley 5280, &quot;greann sách garbh&quot; a athraíodh nó a fágadh ar lár i lámhscríbhinní níos déanaí, is amhlaidh toisc nár thuig na cóipeálaithe é.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. 29&lt;/ref&gt;  Tugann Gantz faoi ndeara go bhfuil éileamh ''Fer Loga'', go gcanfadh mná mealltacha na nUladh 'Is mó mhuirnín é Fer Loga' dó gach oíche, chomh bharrúil sin nach féidir leis bheith ann de thaisme.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 180–181&lt;/ref&gt;  De réir Chadwick, is ea an scéal &quot;saobhadh iomráiteach an tSaoil Ársa le té a thug urraim do agus a bhí ag gáire faoina nósanna&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;

Níl cruinn ceart a rá gur scigaithris é an scéal; ina ionad sin, is amhlaidh &quot;gur chruthaigh saoi liteartha nós laochais ar ár son, trí phriosma ré nis deireanaí.  Tugann sé tuiscint aibí, íoróin dhian, agus áibhéil éadrom chun tairbhe ina chuid scríbhneoireachta.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;&gt;Chadwick, ll. 92–93&lt;/ref&gt;

==Tradisiúin ghaolmhara==
Is léir go raibh an-aithne ar an scéal i measc luchta liteartha.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 90&lt;/ref&gt;  Luadh an scéal i ndán de chuid ''[[Flannacán Mac Cellaich|Flannagáin Mhic Ceallaigh]]'' sa [[Leabhar Buí Leacáin]].  Deirtear gur mharaigh na Lochlannaigh Flannagán in 896.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;  I measc liosta na bpríomhscéalta (iad a insíodh na filí di na ríthe) ón 10ú haois, tá tagairt eile do scéal darb ainm ''Orguin&lt;ref&gt;[http://dil.ie/34005 Orgun] ar eDIL; ár, eirleach.&lt;/ref&gt; Mic Da Thó''.  Luaitear Brú Mhic Dhathó i dteannta roinnt eile i ndán faoi ''bruidhne'' ndá hÉireann ársa.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 90–91&lt;/ref&gt;  Is léir gur sean nós é, cumtha roimh an cóip is sine atá caomhnaithe againn, am [[Leabhar Laighneach]].

Bhí clú agus cáil ag an scéal níos deireanaí, agus ceapadh roinnt dánta neamhspleácha agus é mar ábhair; ach is amhlaidh nach bhfuil ceann ar bhith acu bunaithe ar an téacs atá fós ann, rud a chuireann le fios gur spreag leaganacha eile den scéal é.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 91&lt;/ref&gt;  Tá dán amháin ann mar chuid den Leabhar Laighneach, de Harley 5280 agus de H.3.18.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;  Taispeánann an t-údar a chuid eolais faoi ainmneacha laochra Gaelacha i gcoitinne, ina measc carachtair ó scéalta eile.  Tá dara dán ann a leanann an chéad cheann i Harley 5280, agus caomhnaítear é i dtrí lámhscríbhinn eile: an [[Leabhar Mór Leacáin]], [[Laud 610]] sa [[Bodelian Library]] agus sa [[Lámhscríbhinní Stowe]].

[[File:Culhwch.jpg|thumb|I mbunleagan an scéil, d'fhéadfadh gurbh an príomhcharachtar é muc Mic Dathó, a chuireann le fios macasamhlacha le seilg an [[torc allta|toirc allta]] sna [[seanscéalta Artúrach]].]]

Sa dá dhán seo, ní hé an cú Ailbe an laoch, ach an mhuc, mar a chuireann teideal an scéil le fios go bunúsach.  Leis an rogha neamhghnách de mhuc mar príomhcharachtar, ceanglaítear an scéal le traidisiúin níos leithne Ceilteacha, agus móitíf [[torc allta|thorc allta]] móitíf na [[seanscéalta Artúraigh]] san áireamh.  Mar shampla, is cúis anró é an torc allta [[Twrch Trwyth]] d'fhir chúirt Artúir i scéal den 11ú haois ''[[Culhwch agus Olwen]]''; agus tá cosúlachtaí ann ó thaobh sonraí tíreolaíocha a thurais agus na Connachta á chloí ag Ailbe le turas Twrch Trwyth féin.  Go deimhin, tugann Thurneysen faoi ndeara go scríobhann an file ''torc'' agus ''muc'' go hinmhalartaithe agus é ag trácht ar mhuc Mhic Dathó.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. 30, 55, 62&lt;/ref&gt;

Sna dánta seo, luaitear sonraí breise den scéal, ina measc, bean chéile Mhic Dhathó, ''[[Maine Athrai]]'', a dhá mhac, agus a gharmhac [[Léana]].  De réir na leaganacha seo, aimsíonn Léana an mhuc don chéad uair ar t[[Sliabh Bladhma]], agus déanann chúram dó go dtí go bhfuil seacht n-orlaí saille ar a chaincín.  Tá an mhuc ag teastáil ó ''Mhaine Athrai'' d'fhleadh a fear chéile, ach diúltaíonn Léana.  Maraítear é agus an mhuc ag tochailt cré, á chlúdach beo ina chodladh.  Sa leagan seo den scéal, a thugann le fios cé mhéad a fágadh ar lár sa tsága, tugann muicí Mhic Dhathó ''[[Follscaide]]'' an mhuc leis chuig fleadh a mháistir.

''Sna lámhscríbhinní Laud 610 agus Stowe, caomhnaítear an dán ag moladh mhuc Mhic Dhatho mar aguisín den Dinnseanchas faoi [[Magh Léana|Mhagh Léana]], Contae Uíbh Failí.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. v, 66&lt;/ref&gt;  Ní bheifí ag súil lena mhalairt mar mhíniú ar an logainm i sanasaíochtaí na meánaoise.  Le fírinne, níl sa bhrí le ''magh léana'' ach &quot;machaire/má cluana&quot;.  Ar an mbealach céanna, tá sanasaíocht dúchais ach bhíodh amhrasach i sága eile, sách níos deireanaí ná an bunscéal, a mholann gurb ionann an t-ainm Mac Da Thó agus ''Mac Dá Túa''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/41136 Tóe] ar eDIL.&lt;/ref&gt;, &quot;mac na beirte tostaí&quot;, toisc gur bodhar balbh a thuistí. Cé go bhfuil sé bréagach sa chuid is fearr de, ghlac roinnt filí agus eagarthóirí leis an míniú seo, amhail scríobhaithe na lámhscríbhinne ''Rawlinson B 512'' (a scríobhann ''Dá'' (le ''a'' fada), agus a dhéanann uaim le ''Thó'' agus ''t''.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;

==Leabharliosta==
===Príomhfhoinsí===
''Leabharliosta le Thurneysen ll. i-ii''
* [[Leabhar Laighneach]], [[Coláiste na Tríonóide]] (CnT), Baile Átha Cliath (BÁC):
** [[Ernst Windisch|Windisch, Ernst]]. Irische Texte I 93 sqq.
** Facsimile den [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], ll.&amp;nbsp;111 sqq.
** {{cite book|
title=An Early Irish Reader|
author=[[Nora Chadwick|Chadwick, Nora]]|
publisher=Cambridge|
year=1927|
series=|
volume=|
id=
}}
* H.3.18, CnT, BÁC:
** Scarre, Annie M. ''Anecdota from Irish manuscripts'' 5, 8 sqq.
* Harley MS. 5280, fol. 40r-42r (sean leathanú; fol. 50, 52, 53r, nua leathanú); British Library
* [[Rawlinson B. 512]], fol. 105 v 2–108 r 2; Bodleian Library, Oxford.
** {{cite book|
title=Hibernica Minora|
editor=[[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]|
pages=51 sqq|
publisher=|
date=|
series=|
volume=|
id=
}}
* MS. XXXVI, fol. 86r-91v; National Library of Scotland:
** [[William J. Watson|Watson, William J]].  ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 17. 213 sqq.
* H.6.8, ll.&amp;nbsp;37–50; CnT, BÁC.

===Tráchtaireachta===
* {{cite book|
title=Irish Sagas|
editor=[[Myles Dillon|Dillon, Myles]]|
chapter=Scéla Muicce Meicc Da Thó|
author=Chadwick, Nora|
publisher=Irish Stationery Office|
year=1959|
series=Radio Éireann Thomas Davis Lectures|
volume=|
id=
}}
* {{cite book|
title=Early Irish myths and sagas|
author=Gantz, Jeffrey|
publisher=Penguin Classics|
year=1981|
isbn=978-0140443974
}}
* {{cite book|
title=Scéla mucce Meic Dathó|
editor=[[Rudolf Thurneysen|
Thurneysen, Rudolf]]|
publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]|
year=1935|
edition=1975|
series=Mediaeval and Modern Irish Series|
volume=VI|
id=
}}

===Tuilleadh le léamh===
* {{Cite journal|
first=Caoimhín|
last=Breatnach|
title=The Early Modern Version of ''Scéla Mucce Meic Da Thó'' — Tempus, Locus, Persona et Causa Scribendijournal=[[Ériu (iriseán)|Ériu]]|
volume=41|
year=1990|
pages=37–60
}}
* {{Cite journal|
first=Cornelius G.|
last=Buttimer|
title=''Scéla Mucce Meic Dathó'': A Reappraisal|
journal=Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium|
volume=2|
year=1982|
pages=61–73
}}
* {{Cite journal|
first=James W.|
last=Gleasure|
title=The Rawlinson B512 Version of ''Scéla Mucce Meic Dathó'' Revisited|
journal=Scottish Gaelic Studies |
volume=17|
year=1996|
pages=143–5
}}
* {{cite book|
title=The Celtic Heroic Age: Literary Sources for Ancient Celtic Europe and Early Ireland and Wales|
editor1=Koch, John T|
editor2=Carey, John|
publisher=Celtic Studies Publications|
year=2003|
isbn=978-1891271090
}}
English translation.
* {{Cite journal|
first=Kim R.|
last=McCone|
title=''Scéla Muicce Meic Dá Thó'' |
journal=Léachtaí Cholm Cille|
volume=14|
year=1983|
pages=5–38
}}
* {{Cite journal|
first=Erich|
last=Poppe|
title=''Scéla Muicce Meic Da Thó'' Revisited|
journal=Studia Celtica Japonica|
volume=9|
year=1997|
pages=1–9
}}
* {{Cite journal|
last=Sayers|
first=William|
title=Severed Heads Under Conall's Knee (''Scéla Mucce Meic Dathó'')|
journal=The Mankind Quarterly|
volume=34.4|
year=1994|
pages=369–78
}}
* {{Cite journal |first=William |last=Sayers |title=Serial Defamation in Two Medieval Tales: The Icelandic ''Ólkofra Tháttr'' and the Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Oral Tradition|
volume=6.1|
year=1991|
pages=35–57
}}
* {{Cite journal|
first=William|
last=Sayers|
title=Conall's Welcome to Cét in the Old Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Florilegium|
volume=4|
year=1982|
pages=100–8
}}

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Sc%c3%a9la_mucce_Meic_Da_Th%c3%b3 Scéla mucce Meic Da Thó] ar CODECS
* [https://iso.ucc.ie/Scel-datho/Scel-datho-index.html Scéla Mucce Meic Da Thó] ar ''Irish Sagas Online''
* [http://www.ucc.ie/celt/published/G301016/ Scéla Mucce Meic Dathó], ar [[Corpus of Electronic Texts]]
* [http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig], téacs Sean-Ghaeilge le haistriúchán Béarla, ó ''An Early Irish Reader''.

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>dwebwr5q9dxw5gv5pw6admjmji91hmi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mac Céacht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86464</id>
    <revision>
      <id>1063493</id>
      <parentid>1053049</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:07:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Monodar mac Conrach Cas, darb ainm 'Mac Cécht' (Cath Bóinde) */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5283" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael]], bhí beirt laochra na g[[Connacht]] ann darbh ainm '''Mac Céacht''' ([[ Sean-Ghaeilge]] '''Mac Cécht'''). B'fhéidir gurbh ionann iad na pearsanna, nó b'fhéidir gur comhcheanglaíodh iad, ach ní soiléir é an nasc eatarthu, agus tá aithreacha éagsúla curtha i leith dóibh.

==Mac Cécht mac Snáide Techid (''Togail Bruidne Dá Derga'')==
{{main|Togail Bruidne Dá Derga}}

Tháinig Mac Cécht i láthair ar dtús sa scéal ''Toghail Brú Dhá Dheirg'' mar gharda cosanta [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]], in aice le [[Conall Cearnach]].  De réir an scéil seo, ba mhac Snaide Teichet é.  Bhí Conaire agus a gaiscí ag fanacht tráth cinniúna ag brú Dhá Dheirg, nuair a d'ionsaigh a dheartháireacha altrama é, agus tharla cath.  Rinne Conaire, Mac Cécht agus Conall go leor gníomhartha gaisce, agus mharaigh agus chloígh siad a lán ionsaitheoirí, ach d'éag Conaire lena chneácha.  Ar an tríú lá, d'éag Mac Cécht féin lena chneáchasa ar láthair an chogaidh.

Mhol an t-idirshuiteoir fir '''H''' sa leagan le fáil i [[Leabhar na hUidhre]] críoch éagsúil, ina chuir Mac Cécht Conaire ina uaigh agus ansin a d'fhill go dtí a thír féin, Connacht.  Níl gaol ag Mac Cécht le Connacht in aon leagan eile, agus is léir go raibh '''H''' ag iarraidh é a nascadh le Mac Cécht an scéil thíos.

Insítear scéal Mhic Céacht in ''Toghail'' i ndán an [[Dinnseanchas|Dinnseanchais]] ar ''Ráith Cnámrossa'' ([[Ráth Cnámhrosa]]), ina thugtar ainm a athar i riocht millte mar &quot;Slaite Seched&quot; as Connacht.&lt;ref&gt;''Rennes Dindsenchas'', u. 31.&lt;/ref&gt;  Deirtear ann gurbh é [[Lé Fer Flaith]] mac Conaire a mhac altrama.  Rinne sé iarracht Lé Fer  a tharrtháil agus an brú trí thine.  Fuair an buachaill [[bás faoi thrí]] ag [[Corra Ednecha]], ámh, leacaithe, dóite agus báite le fíor-neart, teocht agus allas Mhic Céachta, iompartha i log a scéithe.&lt;ref&gt;De réir ''Togail Bruidne Dá Derga'', chuir Mac Cécht an buachaill faoina ascaill, ach ní insítear scéal a bháis ach leis an idirshuiteoir '''H''' i leagan [[Leabhar na hUidhre]].&lt;/ref&gt;   Chuir Mac Cécht na cnámha i reilig, i n-áit darbh ainm as sin amach ''cnámh-fras''.  Molann an téacs dhá míniú eile don logainm.

==Monodar mac Conrach Cas, darb ainm 'Mac Cécht' (''Cath Bóinde'')==
Sa scéal na Meán-Ghaeilge ''Cath Bóinde'' – dar teideal ''Ferchuitred Medba'' (Fear-liúntas Mhéabha) freisin – is leasainm é Mac Cécht do Monodar mac Conrach Cas, laoch a raibh cónaí air is amhlaidh i g[[Connacht]] sa 1d aois.  Mharaigh eisean, agus a dheartháir Tindi, Fidig mac Feicc [[Gamanraige]], de thuaisceart na gConnacht ó dhúchas, de bharr a shuirí ar [[Méabh|Mhéabh]], iníon [[Eochaidh Feidhil|Eochaidhe Feidhil]], [[Ard-Rí na hÉireann]].  Deirtear gur chuir Eochaidh Tindi ar deoraíocht go fásaigh Chonnacht de bharr an dúnmharaithe seo.

Tháinig Monodar ar ais í láthair agus é ar deoraíocht i n[[Ulaidh]], ach insítear gur mharaigh sé Tindi i gcomhrac aonair i rith Cath na Bóinne, agus na hUlaidh ionsaithe ag Tindi i dteannta le hEochaidh Feidhil.&lt;ref&gt;agus in éineacht le gaiscí na [[Mumha|Mumhan]] agus Sraibgend MacNiuil, seanathair [[Ailill mac Máta]], fear chéile Mhéabha amach ansin.&lt;/ref&gt;  De dheasca seo, tugadh do Mhonodar an leasainm &quot;Mac Cécht&quot;, 'sé sin, ''mac éachta'', sa bhrí: ''ár, marfach''.  Tá sanasaíocht an ainm le fáil sa ''[[Cóir Anmann]]'', uimhir 158:
:''Maccecht .i. mac dorighne écht n-annsom .i. domharbh sé a dhearbhbhrathair feisin a comhracc .i. Tinne mac Connrach. Rí Connacht tra Tinne intansin &amp; domharbh Monodhar mac Conrach é. Conid iarsin n-echt sin doríne Monodhar tucadh 'Maccecht' fair. Conodhur proprium nomen eius.''
:'' “''Maccecht'', 'sé sin, ''mac'' a rinne ''écht'' , 'sé sin, mharaigh sé a dheartháir féin i gcomhrac, 'sé sin, Tinne mac Connrach.  Ba rí Connacht é Tinne ag an am, agus mharaigh Monodar mac Connrach é.  I dtaobh an dúnmharaithe seo a rinne Monodar, tugadh ''Macc-echt'' dó.  Ba é Conodar ''proprium nomen eius'' (a ainm ceart).

D'éirigh Monodar ina churadh de [[Conchúr mac Neasa|Chonchúr mac Neasa]].

Tháinig Conadar mac Cécht eile ar an bhfód freisin mar laoch agus thaoiseach i n-arm Mhéabha i scéalta na Rúraíochta sa [[Lámhscríbhinn Ghleann Masain]].&lt;ref&gt;D. MacKinnon, &quot;The Glenmasan manuscript.&quot; ''The Celtic Review'' 1 (1904–05): lch. 297; 2 (1905–06): ll. 28–9; 3 (1906–07): ll. 14–5.&lt;/ref&gt;

==Eagráin agus aistriúcháin==
* ''Cath Bóinde'', eag. Joseph O'Neill, &quot;Cath Boinde&quot;, Ériu 2 (1905): ll. 173–85.
* ''Rennes Dindsenchas'', u. 31, eag. agus aistr. [[Whitley Stokes]], &quot;The Prose Tales in the Rennes Dindshenchas.&quot; ''Revue Celtique'' 15 (1894): ll. 277–336. Le fáil ar [http://www.ucd.ie/tlh/text/ws.rc.15.001.text.html Thesaurus Linguae Hibernicae]
* ''Cóir Anmann'', eag. agud aistr. Whitley Stokes, &quot;Cóir Anmann (Fitness of Names).” ''Irische Text mit Wörterbuch''. Dritte Serie, 2 Heft. Leipzig, 1897: ll.&amp;nbsp;288–411. Le fáil ar [http://www.ucc.ie/celt/published/G503002 CELT], agus aistriúchán ar [http://www.maryjones.us/ctexts/fitness_of_names.html Mary Jones].


==Tagairtí==
{{reflist}}


[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>ag2txt6a1e6dcun7mo4en0diqu6sfc9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cealtchar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86466</id>
    <revision>
      <id>1063494</id>
      <parentid>1051580</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:08:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sna scéalta */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3993" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]], is laoch na n[[Uladh]] é '''Cealtchar''' ([[Sean-Ghaeilge]] Celtchar) mac Uitheachair (nó Uithidir).

==Sna scéalta==
{{main|Scéla Mucce Meic Dathó}}

Deirtear gurbh &quot;laoch liath, ard, fíochmhar na nUladh&quot; é Cealtchar.  Chónaigh air i nDún Leathghlaise&lt;ref&gt;[[Cecile O'Rahilly]], ''Táin Bó Cúalnge Recension I'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1976, lch. 126&lt;/ref&gt; (ar a thugtar freisin ''Dún'', nó ''Ráth Chealtchair''&lt;ref&gt;[http://www.geographyinaction.co.uk/Assets/Photo_albums/Four/pages/Quoile.html The Mound of Down] le fáil ar [http://www.geographyinaction.co.uk/ Geography in Action]&lt;/ref&gt;) i n[[Dún Pádraig]], [[Contae an Dúin]].  Ba í Findmór as Dún Sobairche, [[Contae Aontroma]] a bhean chéile.&lt;ref&gt;O'Rahilly 1976, lch. 167.&lt;/ref&gt;  Bheartaigh sé sleá darbh ainm [[Lúin Chealtchair]], a bhfuil saint chun fola chomh láidir, go gcaithfí é a chur i gcoire nimhe chun é a smachtú.&lt;ref&gt;Whitley Stokes (eag. &amp; aistr.) [http://www.fordham.edu/halsall/source/1100derga.html &quot;The Destruction of Da Derga's Hostel&quot;], 1902.&lt;/ref&gt;

Ag fleadh tráth, thug sé dúshlán do [[Cet mac Mágach]] ar son na [[curadhmhír]]e.  D'fhreagair Cet ámh go raibh Cealtchar coillte aige le sleá ag tigh Chealtchair féin.&lt;ref&gt;[http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig], cuid 13.&lt;/ref&gt;

{{main|Táin Bó Cúailnge}}

Agus na hUlaidh dúisithe as a gceas, tharrtháil Cealtchair agus [[Conchúr mac Neasa]] ochtar ban fuadaithe ó ochtar fear de theaghlach [[Ailill mac Máta|Ailille]] agus [[Méabh]]a ag Áth Féinne.&lt;ref&gt;Cecile O'Rahilly (eag. &amp; aistr.) ''Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster'', Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1967, lch. 249&lt;/ref&gt;

{{príomhalt|Aided Cheltchair meic Uthechair}}

Mar chúiteamh as dúnmharú [[Blaí Briugu|Bhlaí Briugu]], a luigh lena bhean chéile, cuireadh iachall ar Chealtchar an ruaig a chur ar thrí bhagairt na nUladh.

Ba é an chéad bhagairt 
''[[Conganchnes mac Dedad]]'', a bhí i mbun díoltas a bhaint ar son dúnmharú a nia [[Cú Raoi]].  Bhí craiceann fadharcánach aige, nárbh fhéidir arm ar bith polladh.  Mhol Cealtchar a iníon Niamh dó chun pósadh, agus dá bharr, fuair sí amach go marófaí ''Conganchnes'' ach d'ingne dearg-the lasta isteach i mboinn a chos.  Thug sí an t-eolas seo dá hathair, a rinne mar ba ghá.

Ba é an dara bagairt ná cú fíochmhar darbh ainm Luch Donn.  D'aimsigh baintreach é ina choileán, agus thóg sí é ina chú ollmhór agus dosmachtaithe.  Mharaigh sé caoirigh na baintrí, ansin a mic, ansin an bhaintreach féin.  Ansin, chuaigh i mbun lonnaíocht a scriosadh gach oíche.  D'aimsigh Cealtchar lomán fearna, tholl amach é go ndeachnaigh a lámh tríd, agus bheirigh sé é le mil, gréisc agus luibheanna, go dtí go raibh sé righin agus solúbtha.  Tháinig sé i ngiorracht an chú leis an lomán thar a láimh, agus ghabh fiacla an chú ann á bhaint.  Bhí Cealtchar in ann ansin a chroí a tharraingt amach tríd a bhéal, á mharú.

Ba é an tríú bagairt ná Dóelchú, madra Chealtchair féin.  D'aimsíodh é mar choileán laistigh uaigh Chonganchnes.  Ní ligeadh sé ach Cealtchar é a láimhseáil, ach lá amháin d'éiligh sé agus as sin amach, bhagraíodh sé ba agus caoirigh na nUladh.  Chuaigh Celtchar ar thóir an mhadra agus ghlaoigh sé air.  Tháinig sé chuige agus leadhb a chosa.  In aghaidh a thola, mharaigh Celtchar é lean shleá.  Agus an sleá á ardú aige, rith braon d'fhuil nimhiúil an mhadra síos agus trí chorp Chealtchair, á mharú.&lt;ref&gt;''Aided Cheltchair meic Uthechair'', eag. agus aistr. le [[Kuno Meyer]], [http://www.maryjones.us/ctexts/celtchar.html &quot;The Death of Celtchar mac Uthechair&quot;], ''The Death Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series. Baile Átha Cliath, 1906: ll. 24-31&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Lúin Chealtchair]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíócht]]</text>
      <sha1>a75vjydag994veeg3siw1zmy2ceytlq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cormac Cond Longas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86622</id>
    <revision>
      <id>1063400</id>
      <parentid>943921</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:15:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="885" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Cormac Cond Longas''' (fosta '''Connlongas''', '''Connloinges''') (flaith ar deoraíocht) an mac is sine de [[Conchúr mac Neasa|Chonchúr mac Neasa]] lena a mháthair féin, [[Neasa]].  Ba é [[Fergus mac Róich|Fearghas Mac Róich]] a athair altrama.

Lean Cormac Fergus ar deoraíocht go [[Connacht]] tar éis eachtra [[Deirdre|Dheirdre]], agus throid ar son [[Ailill mac Máta|Ailealla]] agus [[Méabh|Méabha]] in éadan a athair sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]''.  I rith an chatha, chuir sé cosc ar Fhearghas, Conchúr a mharú.

Nuair a fuair Conchúr bás, d'iarr na h[[Ulaidh]] ar Chormac a athfhilleadh ina rí.  Ar a thuras abhaile, ámh, cuireadh iallach air a [[geis|gheis]] a bhriseadh, agus maraíodh eisean agus a fhir nuair a ionsaíodh an brú faoinar bhain siad.

==Tagairtí==
{{Reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>pbayjhczb729e1tdigl5j1ykjzv3coc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063401</id>
      <parentid>1063400</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:16:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="885" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Cormac Cond Longas''' (fosta '''Connlongas''', '''Connloinges''') (flaith ar deoraíocht) an mac is sine de [[Conchúr mac Neasa|Chonchúr mac Neasa]] lena a mháthair féin, [[Neasa]].  Ba é [[Fergus mac Róich|Fearghas mac Róigh]] a athair altrama.

Lean Cormac Fergus ar deoraíocht go [[Connacht]] tar éis eachtra [[Deirdre|Dheirdre]], agus throid ar son [[Ailill mac Máta|Ailealla]] agus [[Méabh|Méabha]] in éadan a athair sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]''.  I rith an chatha, chuir sé cosc ar Fhearghas, Conchúr a mharú.

Nuair a fuair Conchúr bás, d'iarr na h[[Ulaidh]] ar Chormac a athfhilleadh ina rí.  Ar a thuras abhaile, ámh, cuireadh iallach air a [[geis|gheis]] a bhriseadh, agus maraíodh eisean agus a fhir nuair a ionsaíodh an brú faoinar bhain siad.

==Tagairtí==
{{Reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>4b2khzegj2mr6ihpnagnx63vers9h27</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063407</id>
      <parentid>1063401</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:49:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="912" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Cormac Cond Longas''' (fosta '''Connlongas''', '''Connloinges''') (flaith ar deoraíocht) an mac is sine de [[Conchúr mac Neasa|Chonchúr mac Neasa]] lena a mháthair féin, [[Neasa]].  Ba é [[Fergus mac Róich|Fearghas mac Róigh]] a athair altrama.

Lean Cormac Fergus ar deoraíocht go [[Connacht]] tar éis eachtra [[Deirdre|Dheirdre]], agus throid ar son [[Ailill mac Máta|Ailealla]] agus [[Méabh|Méabha]] in éadan a athair sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]''.  I rith an chatha, chuir sé cosc ar Fhearghas, Conchúr a mharú.

Nuair a fuair Conchúr bás, d'iarr na h[[Ulaidh]] ar Chormac a athfhilleadh ina rí.  Ar a thuras abhaile, ámh, cuireadh iallach air a [[geis|gheis]] a bhriseadh, agus maraíodh eisean agus a fhir nuair a ionsaíodh an brú faoinar bhain siad.

==Tagairtí==
{{Reflist}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>0moaisdbp35h0di7pfum8j3nl5s294e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063442</id>
      <parentid>1063407</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:33:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="909" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]], ba é '''Cormac Cond Longas''' (fosta '''Connlongas''', '''Connloinges''') (flaith ar deoraíocht) an mac is sine de [[Conchúr mac Neasa|Chonchúr mac Neasa]] lena mháthair féin, [[Neasa]].  Ba é [[Fergus mac Róich|Fearghas mac Róigh]] a athair altrama.

Lean Cormac Fergus ar deoraíocht go [[Connacht]] tar éis eachtra [[Deirdre|Dheirdre]], agus throid ar son [[Ailill mac Máta|Ailealla]] agus [[Méabh|Méabha]] in éadan a athar sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]''.  I rith an chatha, chuir sé cosc ar Fhearghas, Conchúr a mharú.

Nuair a fuair Conchúr bás, d'iarr na h[[Ulaidh]] ar Chormac a athfhilleadh ina rí.  Ar a thuras abhaile, ámh, cuireadh iallach air a [[geis|gheis]] a bhriseadh, agus maraíodh eisean agus a fhir nuair a ionsaíodh an brú faoinar bhain siad.

==Tagairtí==
{{Reflist}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>882xtfz74w00jeeqnrq6ni6gr8ij9p0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conganchnes mac Dedad</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86632</id>
    <revision>
      <id>1063458</id>
      <parentid>909757</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:13:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1933" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba laoch é C... Mac Deadha ([[Sean-Ghaeilge]] '''Conganchnes mac Dedad''') (adharc-chraiceann) luaite i seanscéal bhás [[Celtchar|Chealtchair]]; níor mharaigh seisean Cealtchar ámh, ach maraíodh é féin.  Ba mhac [[Dedu mac Sin]] é.

Chuaigh sé go hUlaidh chun díoltas a bhaint as bás a nia, [[Cú Raoi|Cú Roí mac Dáire mac Dedad]]. D'fhág sé léirscrios ina dhiaidh, agus é dochloíte de bharr a chraicinn ghairbh, &quot;mar adharc&quot;, ag cur sleánna agus claimhte dá threo.

D'iarr [[Conchúr Mac Neasa|Conchúr]] ar Chealtchar an ruaig a chur ar Chonganchnes mórchumhachtach, agus ghlac Celtchar leis.  Sheol sé a iníon féin, Níab, chuige, chun a mhuinín a bhaint, agus thairg sé dó &quot;fleadh do chéad gach tráthnóna.&quot;

D'fhiafraigh Níab dá fear chéile nua conas ab fhéidir éa mharú.  D'fhreagair Conganchnes gur gá bioranna dearg-theo a bhuail isteach ina shála agus a sháigh staff ina lorgaí.  D'inis Níab an fhaisnéis dá hathair, agus dúirt leis draíocht chodlata agus arm mór araon a ullmhú.

Leanadh go cruinn na treoracha, tháinig na fir aniar aduaidh ar Chonganchnes agus é faoi thionchar na draíochta codlata.  Buaileadh na bioranna isteach ina sála, díreach go smior a lorgaí, agus fuair Conganchnes bás.  Bhain Cealtchar a cheann de.  Thar a cheann d'éirigh carn, cách a shiúl thart ag leagadh cloiche.

==Saothair==
* [http://homepage.ntlworld.com/patrick.brown/ulstercycle/celtchar.html The Ulster Cycle] ar patrick.brown
* [http://www.maryjones.us/ctexts/celtchar.html Celtic Literature Collective]
* Dobs, Margaret C., [https://archive.org/details/cu31924028055774 Side-lights on the Táin age and other studies]. Dún Dealgan: WM. Tempest. 1917.
* Ettlinger, Ellen; ''The Invulnerable Hero in Celtic Legend''; Man, Vol. 42, Már. - Aibh., 1942, ll.&amp;nbsp;43–45.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>kvrqmo5jo8atoatoomoff8oql6qjrk3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063495</id>
      <parentid>1063458</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:08:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1933" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba laoch é C... Mac Deadha ([[Sean-Ghaeilge]] '''Conganchnes mac Dedad''') (adharc-chraiceann) luaite i seanscéal bhás [[Celtchar|Chealtchair]]; níor mharaigh seisean Cealtchar ámh, ach maraíodh é féin.  Ba mhac [[Dedu mac Sin]] é.

Chuaigh sé go hUlaidh chun díoltas a bhaint as bás a nia, [[Cú Raoi|Cú Roí mac Dáire mac Dedad]]. D'fhág sé léirscrios ina dhiaidh, agus é dochloíte de bharr a chraicinn ghairbh, &quot;mar adharc&quot;, ag cur sleánna agus claimhte dá threo.

D'iarr [[Conchúr mac Neasa|Conchúr]] ar Chealtchar an ruaig a chur ar Chonganchnes mórchumhachtach, agus ghlac Celtchar leis.  Sheol sé a iníon féin, Níab, chuige, chun a mhuinín a bhaint, agus thairg sé dó &quot;fleadh do chéad gach tráthnóna.&quot;

D'fhiafraigh Níab dá fear chéile nua conas ab fhéidir éa mharú.  D'fhreagair Conganchnes gur gá bioranna dearg-theo a bhuail isteach ina shála agus a sháigh staff ina lorgaí.  D'inis Níab an fhaisnéis dá hathair, agus dúirt leis draíocht chodlata agus arm mór araon a ullmhú.

Leanadh go cruinn na treoracha, tháinig na fir aniar aduaidh ar Chonganchnes agus é faoi thionchar na draíochta codlata.  Buaileadh na bioranna isteach ina sála, díreach go smior a lorgaí, agus fuair Conganchnes bás.  Bhain Cealtchar a cheann de.  Thar a cheann d'éirigh carn, cách a shiúl thart ag leagadh cloiche.

==Saothair==
* [http://homepage.ntlworld.com/patrick.brown/ulstercycle/celtchar.html The Ulster Cycle] ar patrick.brown
* [http://www.maryjones.us/ctexts/celtchar.html Celtic Literature Collective]
* Dobs, Margaret C., [https://archive.org/details/cu31924028055774 Side-lights on the Táin age and other studies]. Dún Dealgan: WM. Tempest. 1917.
* Ettlinger, Ellen; ''The Invulnerable Hero in Celtic Legend''; Man, Vol. 42, Már. - Aibh., 1942, ll.&amp;nbsp;43–45.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>0v5xa7xlaqhe4g6uqvzg6s5jni40nzr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lúin Chealtchair</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86634</id>
    <revision>
      <id>1063496</id>
      <parentid>1050909</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:09:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Cúrsaíocht */mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9738" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael]], ba sleá nó ga fada é '''Lúin Celtchair''', arm a bhí le [[Celtchar|Celtchar mac Uthechar]] agus beartaithe ag laochra eile, amhail [[Dubthach]], [[Mac Cécht]] agus [[Fedlimid mac Daill|Fedlimid]].

==Saintréithe==
Tá sainchuntais ar úsáid ar leith agus tionchar millteanach an tsleá le fáil i dtéacsanna na [[Meán-Ghaeilge]] ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'' (Athleagan II) agus ''[[Mesca Ulad]]''.  Sna scéalta araon, úsáidtear seift an fhir faire (&quot;''watchman device''&quot;&lt;ref&gt;O'Connor, R. (2014). Was Classical imitation necessary for the writing of large-scale Irish sagas? Reflections on Táin Bó Cúailnge and the “Watchman Device”. In R. O'Connor (Eag.), Classical Literature and Learning in Medieval Irish Narrative (ll. 165-195). D. S. Brewer.&lt;/ref&gt;) mar a thugtar air, chun cur síos a dhéanamh ar chuma scanrúil an laoich, [[Dubthach|Dubthach Dóeltenga]].

===Togail Bruidne Dá Derga===
{{main|Togail Bruidne Dá Derga}}

Tagann an sleá ar an bhfód agus spiairí [[Ingcél Cáech]] ag tabhairt tuairisce ar an mbuíon mór gaiscí [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]] i mbrú Dhá Dheirg.  D'inis [[Lomnae Drúth]]:
:&quot;Bhí sleá mór ag an bhfear sa lár, le caoga seam tríd, agus eire do thréad damh a chrann.  Bheartaigh sé an sleá go dtí gur eitil spréacha chomh mór le huibheacha uaidh, nach mór, agus bhuail an stoc faoina bhos faoi thrí.  Ós a gcomhair amach, bhí coire mór biadh, mór go leor do mhart, le leacht creathnach dorcha ann, agus thum an fear an sleá isteach sa leacht.  Muna múchfadh an sleá go gasta, bheadh sé ar lasadh thar a chrann.  Mheasfaí go raibh craos tine thuas sa tigh.&quot;

D'aithin an léirmhínitheoir [[Fer Rogain]] gur Dhubhthach (Dóeltenga) é an fear, agus mhínigh sé:
:&quot;Agus an sleá a bhí i láimh Dhubhthaigh, ba é sin Lúin Chealtchair Mac Uitheachair, a fuarthas ag Cath Mag Tuired.  Gach uair a mbíonn fuil naimhde ar tí a rith ón sleá, is gá coire lán nimhe chun é a mhúchadh; sin nó lasfaidh an sleá i ndorn an fhir á iompar, agus pollfaidh sé é nó tiarna teach an rí.  Marófar fear le gach urchar an tsleá, fiú muna mbuailfidh sé é; má chaitear an sleá, maróidh sé naonúr, agus beidh rí nó oidhre ríoga nó taoiseach creachach ina measc.  Mionnaím ar mhionn mo dhaonna, riarfaidh Lúin Chealtchair deochanna an bháis go slua mór anocht.&quot;&lt;ref&gt;''Togail Bruidne Dá Derga'', eag. Knott, ll. 37–8; aistr. Gantz, lch. 97.&lt;/ref&gt;

===Mesca Ulad===
{{main|Mesca Ulad}}

Thug fir fhaire [[Méabh|Mhéabha]] tuairisc mar an gcéanna ina gcur síos ar na gaiscí ag druidim leo:
:&quot;Mórlaoch, a gha go dtí a ghualainn.  Buailte ag a gha-theocht, buaileann sé stoc an mhórgha trasna a bhoise, go bpléascann lánbholg sponc-splancacha tintrithe amach thar a lann agus thar a bharr. Ós a chomhair, tá coire lán d'fhuil dhubh, de leacht millteanach, ullmhaithe i rith na hoíche lena asarlaíocht, le fuil chon agus chat agus draoithe, go dtuma barr an tsleá úd isteach sa leacht nimhiúil, le teacht a shleá-theocht.&quot;

Thug [[Cú Raoi]] le fios do Mhéabh agus a buíon go raibh Dubthach an té a chonaic na fir fhaire, agus an Lúin ar iasacht aige, agus go raibh coire lán d'fhuil dhearg ós a chomhair amach &quot;... nára lasaí a chrann agus nára bhá an fear á iompar sa coire lán d'fhuil nimhiúil; agus is ag tuar cogaidh atá.&quot;&lt;ref&gt;''Mesca Ulad'' § 44, aistr. Koch, ''CHA'', lch. 120.&lt;/ref&gt;  Creidtear gurb é brí na tréithe seo ná: &quot;thuar sleánna íogara ... lena gcreathaí, teacht catha agus áir.&quot;&lt;ref&gt;Hennessy, ''Mesca Ulad. Or, the Intoxication of the Ultonians''. xv.&lt;/ref&gt;

Tugann leagan déanach den tseanscéal ''[[Cath Ruis na Ríg]]'' cur síos níos gonta ar an Lúin, ach cuireann roinnt sonraithe eile san áireamh, ina measc gur ghá ceathrar amhas chun an coire a choinnigh in áit.&lt;ref&gt;''Cath Ruis na Ríg'', eag. agus aistr. Hogan, ll. 78-9.&lt;/ref&gt;

Maraíodh Cealtchar trí thimpiste,  agus cú fiáin básaithe aige.  Leag sé an sleá ina sheasamh agus shil braon fola síos an crann isteach ann, á mharú.&lt;ref&gt;''Aided Cheltchair mac Uthechair'', eag. agus aistr. Meyer, ll. 30–1&lt;/ref&gt;

==Cúrsaíocht==
Sa Rúraíocht, feictear Lúin Chealtchair á chaitheamh ag gaiscí éagsúla na nUladh agus na gConnacht.  Bhain Dubhthach úsáid as (''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'' agus ''[[Mesca Ulad]]''), agus mharaigh [[Fedlimid]] Dubhthach féin leis an shea úd, de réir nóta i ndiaidh  ''[[Togail Bruidne Dá Choca(e)]]''.&lt;ref&gt;Stokes, Whitley, eag. agus aistr. &quot;Da Choca's Hostel [Bruiden Da Chocae]&quot;, [https://books.google.com/books?id=FBIMAAAAIAAJ Revue Celtique 21], Notes, lch. 401.  I measc nótaí le Stokes ar §59, deirtear go dtéann an B-téacs ó fhréamh an A-téacs faoi bhun (TCD MS 1337) ag an bpointe seo, agus go bhfuil nóta ag bun an MS A-téacs (lch. 724?) a insíonn faoi &quot;... dúnmharú Dhubhtaigh le Feidhlimidh leis an sleá cáiliúil darb ainm Lúin Celtchair&quot;.&lt;/ref&gt;

De réir dáin le [[Cináed ua hArtacáin]] (bás 975), mharaigh laoch na gConnacht, [[Mac Céacht]], [[Cúscraid]] Menn Mac [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] le hurchar an tsleá.&lt;ref&gt;Cináed Ua hArtacáin, &quot;Fianna bátar i nEmain&quot;, eag. Stokes, lch. 308 § 16. Deir O'Curry trí dhearmad gurbh é [[Cet mac Mágach]] a mharaigh Cúscraid. O'Curry, ''On the manners and customs of the ancient Irish'', vol. III: lch. 325.&lt;/ref&gt;

Tá sliocht an freisin in [[LCnT, MS 1336]], col. 723&lt;ref&gt;''Mesca Ulad'', eag. Hennessy, réamhrá, lch. xiv.&lt;/ref&gt; a deir gur tháinig an sleá slán go dtí ré [[Cormac mac Airt|Chormac mac Airt]], agus tháinig chuig an ainm Crimall Birnbuadach,&lt;ref&gt;Is amhlaidh gurb ionann sin agus ''gai buafnech'' (sleá nimhiúil), leasainm Aonghasa, caochóir Chormaic, mar a mhol Hennessy ''loc. cit.'', cé go measann T. F. O'Rahilly (EIHM, 65) gurbh ionann é agus [[Loegaire Bern Buadach]]&lt;/ref&gt; á dhéanamh dall, agus dá bharr, neamhinniúil don ríogacht.  Thairis sin, maítear gurbh é an ''ibar alai fhidbaidha'' (iúr cáiliúil na coille), 'sé sin, ainm sleá [[Lú|Lugh mac Eithliu]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]].  Tá an sliocht an mar iarscríbhinn i leagan níos deireanaí (''B group'') de ''[[Tairired na nDéssi]]'', le fáil san MS cheana,&lt;ref&gt;[[LCnT MS 1336]], cols. 720b-723a, denoted variant '''H''' text in Kuno Meyer eag., ''Tucait indarba na nDéssi'', ''Anecdota from Irish Manuscripts'', vol. i. (1907), ll. 15–24.  Tá leagan eile den teideal san ''H''-téacs, ''Cóecad Cormaic i Temraig'' (Caochadh Chormaic i dTeamhair), de réir Arbois de Jubainville, ''Essai d'un catalogue'', lch. 90&lt;/ref&gt;.

[[Image:Lugh spear Millar.jpg|right|thumb|200px|Léaráid le H.R. Millar,  &quot;Lugh's Magic Spear&quot;, 1905.]]

===Ga Assail===
Mholann [[Arthur C. L. Brown]] agus [[R. S. Loomis]], tacadóirí ar son bunúis Ghaelaigh d'fhinscéalta an tSoithigh Naofa, gurbh ionann Lúin Chealtchair agus [[Ga Assail]], sleá [[Lugh]],&lt;ref&gt;Loomis, ''Arthurian tradition'', ll. 379–82&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Brown, &quot;The Bleeding Lance.&quot;&lt;/ref&gt; arm a luaitear i scéalta na Meán-Ghaeilge ar cheann des na Ceithre Thaisce na a dTuath Dé Danann.  Thuigfí go bhfuil nasc eatarthu i ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'', a deir go bhfuarthas an Lúin ag Cath Mag Tuired, ina chloígh na Túatha Dé, faoi cheannas Lugh, na [[Fomhóraigh]].  Ina theannta sin, i scéal níos deireanaí na [[Luath-NuaGhaeilge]] ''[[Oidheadh Chlainne Tuireann]]'', déantar cur síos ar gha Lugh a gcuirfí i gcuimhne Lúin Chealtchair.&lt;ref&gt;Carey, ''Ireland and the Grail'', lch. 169, nóta 6.&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Gáe Bulg]]

==Foinsí==
===Téacsanna===
* [[Cináed Ua Hartacáin]], &quot;Fianna bátar i nEmain&quot;, eag. [[Whitley Stokes]], &quot;On the deaths of some Irish heroes.&quot; ''[[Revue Celtique]]'' 23, (1902), ll. 303–48.
* ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'', eag. [[Eleanor Knott]], ''Togail Bruidne Da Derga''. Baile Átha Cliath, 1936; aistr. [[Jeffrey Gantz]], ''Early Irish Myths and Sagas''. Harmondsworth: Penguin, 1986.
* ''[[Mesca Ulad]]''
** eag. J. Carmichael Watson, ''Mesca Ulad''. Mediaeval and Modern Irish Series 13. Baile Átha Cliath, 1941
** aistr. John T. Koch, in ''The Celtic Heroic Age'', eag. John T. Koch agus John Carey. 3ú eag. Andover, 2000, ll. 106-27
** eag. agus aistr. W M Hennessy. ''Mesca Ulad: or, the Intoxication of the Ultonians''. Todd Lecture Series 1. Baile Átha Cliath, 1889.
* ''[[Aided Cheltchair mac Uthechair]]'', eag. agus aistr. Kuno Meyer, ''The Death Tales of the Ulster Heroes''. Todd Lecture Series. Baile Átha Cliath, 1906. 24–31. [http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/celtchar.html ar líne].
* &quot;The [[Expulsion of the Déisi]]&quot; (TCD MS 1336). Níor eagraíodh fós an sliocht ábhartha, agus níor foilsíodh é san eagrán le Vernam Hul (eag. agus aistr.), &quot;The later version of the Expulsion of the Déssi.&quot; [[ZCP]] 27 (1957–59): ll.&amp;nbsp;14–63.
* ''[[Cath Ruis na Ríg]]'' (Stowe MS E IV 3), eag. agus aistr. Edmund Hogan, ''Cath Ruis na Ríg for Bóinn''. Todd Lecture Series 4. Baile Átha Cliath, 1892.

===Saothair===
* Carey, John. ''Ireland and the Grail''. Aberystwyth, 2007.
* Brown, Arthur Charles Lewis. &quot;The Bleeding Lance.&quot; [[Publications of the Modern Language Association|PMLA]] 25 1910, ll. 1–59.
* Loomis, Roger Sherman. ''Arthurian tradition and Chrétien de Troyes''. New York, 1949.
* [[Eugene O'Curry|O'Curry, Eugene]]. ''On the manners and customs of the ancient Irish''. Vol. 3, Léachtaí vol. 2.  Londain: Williams and Norgate, 1873. Ll.&amp;nbsp;324–7.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Luin Chealtchair}}
[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>gw0c86w81ots82v8yxxeu3q4cfby1xj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rudraige mac Sithrigi</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86644</id>
    <revision>
      <id>1063497</id>
      <parentid>1061068</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:10:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3319" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba [[Ard-Rí na hÉireann]] é '''Rudhraí Mac Sithric''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Rudraige mac Sithrigi''').  Tháinig sé i réim tar éis dó a réamhtheachtaí, [[Crimthann Coscrach]], a mharú.   Bhí sé i gceannas ar feadh tríocha nó seachtó bliana, nuair a fuair sé bás den phlá ag Airgetglenn.  Ba é [[Finnat Már]] mac [[Nia Segamain]] a chomharba.

Is sinsear é de [[Clanna Rudraige|Chlanna Rudhraí]].

==Clann==
Bhí baint ar leith ag Rudhraí le tuisceart na tíre.  Téann ginealach na n[[Uladh]] siar chuige féin.  Insítear i ''Leabhar Gabhála na hÉireann'' gurbh é seanathair laoch na nUladh, [[Conall Cearnach]]. Tugtar na daoine seo a leanas mar shliocht sa leabhar ''Stem of the Irish Nation'' le [[John O'Hart]]:&lt;ref&gt;Le léamh ar [https://www.libraryireland.com/Pedigrees1/index.php Library Ireland]&lt;/ref&gt;

* ''[[Bresal Bó-Díbad]]'', Ard-Rí
* ''[[Congal Cláiringnech]]'', Ard-Rí
* Conrach (athair [[Elim mac Conrach|Elime mhic Conraigh]])
* [[Fachtna Fáthach]] (athair [[Conchúr Mac Neasa|Chonchúir Mhic Neasa]])
* Ros Ruadh (athair [[Fergus mac Róich|Fhearghasa Mhic Róigh]])
* Cionga (sinsear [[Conall Cearnach|Chonaill Chearnaigh]])

==Uaigh==
De réir roinnt traidisiúnta na gClann Rudhraí, tá uaigh Rudhraí le fáil i g[[Cuan Dhún Droma]],&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/120019 Cuan Dhún Droma] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; [[Contae an Dún]].  Faightear ann freisin an ''Tonn Rudhraí'', ar cheann de &quot;Trí Thonn na hÉireann&quot; atá luaite i n[[Annála na gCeithre Máistrí]], agus a bhfuil ainmnithe as, meastar.&lt;ref name=&quot;TonnRudraige&quot;&gt;{{cite book |
title=The &quot;Three Waves&quot; of Ancient Erin|
first=M.|
last=M.|
publisher=All Ireland Review|
volume=Vol. 2, No. 24 (Jun. 29, 1901), ll. 184-185|
year=1901|
url=https://www.jstor.org/stable/20545459
}}&lt;/ref&gt;

==Achar ama==
I bhfoinsí ar leith, faightear cróineolaíochtaí ar leith dá réim

* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': réim le [[Ptolemy VIII Physcon]] (145–116 RC), bás le [[Ptolemy X Alexander I]] (110–88 RC).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. agus aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 291-295&lt;/ref&gt;
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': 184–154 RC,&lt;ref&gt;[[Seathrún Céitinn]], ''Foras Feasa ar Éirinn'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text040.html 1.30]&lt;/ref&gt;
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': 289–219 RC.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text022.html M4911-4981]&lt;/ref&gt;

== Foinsí ==
* {{cite book |
title=A History of the Clanna-Rory, Or Rudricians: Descendants of Roderick the Great, Monarch of Ireland|
last=Cronnelly|
first=Richard Francis|
year=1864|
publisher=Goodwin, Son and Nethercott|
ref=harv
}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.araltas.com/features/ir.html Stem of the Irish Nation, Ir to Feargal] le [[John O'Hart]] 

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh=[[Crimthann Coscrach]]|
teideal=[[Ard-Rí na hÉireann]]|
tar éis=[[Finnat Már]]|
bliain=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGE]] 2a–1d haois RC&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] 184–154 RC&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 289–219 RC|
}}
{{s-end}}


[[Category:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>jlaf4flfs6kmgqcy96qdvpoh8t7udsl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063498</id>
      <parentid>1063497</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:11:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Clann */mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3319" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba [[Ard-Rí na hÉireann]] é '''Rudhraí Mac Sithric''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Rudraige mac Sithrigi''').  Tháinig sé i réim tar éis dó a réamhtheachtaí, [[Crimthann Coscrach]], a mharú.   Bhí sé i gceannas ar feadh tríocha nó seachtó bliana, nuair a fuair sé bás den phlá ag Airgetglenn.  Ba é [[Finnat Már]] mac [[Nia Segamain]] a chomharba.

Is sinsear é de [[Clanna Rudraige|Chlanna Rudhraí]].

==Clann==
Bhí baint ar leith ag Rudhraí le tuisceart na tíre.  Téann ginealach na n[[Uladh]] siar chuige féin.  Insítear i ''Leabhar Gabhála na hÉireann'' gurbh é seanathair laoch na nUladh, [[Conall Cearnach]]. Tugtar na daoine seo a leanas mar shliocht sa leabhar ''Stem of the Irish Nation'' le [[John O'Hart]]:&lt;ref&gt;Le léamh ar [https://www.libraryireland.com/Pedigrees1/index.php Library Ireland]&lt;/ref&gt;

* ''[[Bresal Bó-Díbad]]'', Ard-Rí
* ''[[Congal Cláiringnech]]'', Ard-Rí
* Conrach (athair [[Elim mac Conrach|Elime mhic Conraigh]])
* [[Fachtna Fáthach]] (athair [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]])
* Ros Ruadh (athair [[Fergus mac Róich|Fhearghasa Mhic Róigh]])
* Cionga (sinsear [[Conall Cearnach|Chonaill Chearnaigh]])

==Uaigh==
De réir roinnt traidisiúnta na gClann Rudhraí, tá uaigh Rudhraí le fáil i g[[Cuan Dhún Droma]],&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/120019 Cuan Dhún Droma] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; [[Contae an Dún]].  Faightear ann freisin an ''Tonn Rudhraí'', ar cheann de &quot;Trí Thonn na hÉireann&quot; atá luaite i n[[Annála na gCeithre Máistrí]], agus a bhfuil ainmnithe as, meastar.&lt;ref name=&quot;TonnRudraige&quot;&gt;{{cite book |
title=The &quot;Three Waves&quot; of Ancient Erin|
first=M.|
last=M.|
publisher=All Ireland Review|
volume=Vol. 2, No. 24 (Jun. 29, 1901), ll. 184-185|
year=1901|
url=https://www.jstor.org/stable/20545459
}}&lt;/ref&gt;

==Achar ama==
I bhfoinsí ar leith, faightear cróineolaíochtaí ar leith dá réim

* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': réim le [[Ptolemy VIII Physcon]] (145–116 RC), bás le [[Ptolemy X Alexander I]] (110–88 RC).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. agus aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 291-295&lt;/ref&gt;
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': 184–154 RC,&lt;ref&gt;[[Seathrún Céitinn]], ''Foras Feasa ar Éirinn'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text040.html 1.30]&lt;/ref&gt;
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': 289–219 RC.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text022.html M4911-4981]&lt;/ref&gt;

== Foinsí ==
* {{cite book |
title=A History of the Clanna-Rory, Or Rudricians: Descendants of Roderick the Great, Monarch of Ireland|
last=Cronnelly|
first=Richard Francis|
year=1864|
publisher=Goodwin, Son and Nethercott|
ref=harv
}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.araltas.com/features/ir.html Stem of the Irish Nation, Ir to Feargal] le [[John O'Hart]] 

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh=[[Crimthann Coscrach]]|
teideal=[[Ard-Rí na hÉireann]]|
tar éis=[[Finnat Már]]|
bliain=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGE]] 2a–1d haois RC&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] 184–154 RC&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 289–219 RC|
}}
{{s-end}}


[[Category:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>ea9m1bljhrbjhgy9p3sshyk87gxnkui</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Roibeard Ó Leannáin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87346</id>
    <revision>
      <id>1063066</id>
      <parentid>914031</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:14:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="360" xml:space="preserve">Is [[Iomáint|iománaí]] é '''Roibeard Ó Leannáin''', nó '''Robert Lennon''' mar a thugtar air i m[[Béarla]]. Rugadh é sa bhliain 1993. Is as [[Contae Chill Chainnigh]] é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iománaithe Chill Chainnigh]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chill Chainnigh]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1993]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>61hc1w1nxv09svi99g160i4grqwc6o5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063068</id>
      <parentid>1063066</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:14:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Riobeard Ó Leannáin]] go [[Roibeard Ó Leannáin]]: mílitriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="360" xml:space="preserve">Is [[Iomáint|iománaí]] é '''Roibeard Ó Leannáin''', nó '''Robert Lennon''' mar a thugtar air i m[[Béarla]]. Rugadh é sa bhliain 1993. Is as [[Contae Chill Chainnigh]] é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iománaithe Chill Chainnigh]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chill Chainnigh]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1993]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>61hc1w1nxv09svi99g160i4grqwc6o5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063071</id>
      <parentid>1063068</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:15:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="387" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Iomáint|iománaí]] é '''Roibeard Ó Leannáin''', nó '''Robert Lennon''' mar a thugtar air i m[[Béarla]]. Rugadh é sa bhliain 1993. Is as [[Contae Chill Chainnigh]] é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iománaithe Chill Chainnigh]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chill Chainnigh]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1993]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>84zt359mpcisw9whzsi5zurackyv1we</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Roibeard Ó Floinn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87364</id>
    <revision>
      <id>1063067</id>
      <parentid>914059</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:14:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="346" xml:space="preserve">Is [[Iomáint|iománaí]] é '''Roibeard Ó Floinn''', nó '''Robbie O'Flynn''' mar a thugtar air i m[[Béarla]]. Rugadh sé sa ar an 7 Samhain 1997. Is as [[Contae Chorcaí]] é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iománaithe Chorcaí]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1997]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>kpkpxptd3ffsr99rjdlydmo0j80yubd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063072</id>
      <parentid>1063067</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:16:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="373" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Iomáint|iománaí]] é '''Roibeard Ó Floinn''', nó '''Robbie O'Flynn''' mar a thugtar air i m[[Béarla]]. Rugadh sé sa ar an 7 Samhain 1997. Is as [[Contae Chorcaí]] é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iománaithe Chorcaí]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1997]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>16qnlwlo8uq9m1or8pop6xq58eaydlr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063073</id>
      <parentid>1063072</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:16:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Riobeard Ó Floinn]] go [[Roibeard Ó Floinn]]: mílitriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="373" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Iomáint|iománaí]] é '''Roibeard Ó Floinn''', nó '''Robbie O'Flynn''' mar a thugtar air i m[[Béarla]]. Rugadh sé sa ar an 7 Samhain 1997. Is as [[Contae Chorcaí]] é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iománaithe Chorcaí]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1997]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>16qnlwlo8uq9m1or8pop6xq58eaydlr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leabharcham</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87448</id>
    <revision>
      <id>1063499</id>
      <parentid>933544</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:11:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Deirdre agus Naoise */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3211" xml:space="preserve">[[File:The Story of Deirdre - Illustration 2.jpg|thumb|Deirdre agus a buime, Leabharcham]]

Sa [[Rúraíocht]], ba bhean saoi agus buime Dheirdre í '''Leabharcham''' d'[[Eamhain Mhacha]].

==Deirdre agus Naoise==
Leag [[Conchúr mac Neasa]] uirthi cúram a dhéanamh ar [[Deirdre|Dheirdre]], í a thógáil agus a oiliúint scoite amach ó dhaoine, go dtí go raibh an cailín ina haois é a phósadh.  
Thairngir an draoi [[Cathbhadh]] ag breith Dheirdre: ''&quot; Éireoidh an leanbh ina cailín is áille i measc mná na hÉireann, agus phósfaidh sí rí, ach tiocfaidh bás agus scrios ar chuige Uladh ar a son.&quot;&lt;ref&gt;Ellis 1987, lch. 115.&lt;/ref&gt;

Nuair a tháinig an t-ionú chun Deirdre an rí a phósadh, thug Leabharcham go humhal a iníon altrama ar ais go Conchúr ag [[Eamhain Mhacha]].  Agus í ann, d'fhiafraigh Deirdre den fhile na cúirte, gaiscíoch óg dathúil a aithint, &quot;a chuid gruaige ar nós sciathán an fhiaigh dhuibh, lí fhola ar a leiceann agus a chraiceann chomh bán le sneachta&quot;.&lt;ref&gt;Ellis 1987, lch. 80.&lt;/ref&gt;  Ba é sin [[Naoise]], sealgaire agus amhránaí ag cúirt Chonchúir, agus in éineacht leis agus a bheirt dheartháireacha, d'éalaigh Deirdre go h[[Alba]]in.  

Blianta ina dhiaidh sin, bualadh bob air na leannáin teacht abhaile go hÉirinn.  Chuir Conchúr Leabharcham faoi choinne, chun a fhiosrú arbh í Deirdre fós an bhean is áille na tíre.  Ag iarraidh Deirdre a chosaint, agus an seanrí searbh a chuir in éadan díoltas a bhaint ar Naoise, 
thuairisc Leabharcham go raibh meath tar éis teacht ar a háilleacht.  Sheol an rí spiaire eile, ámh, agus ansin thosaigh cath.  Fuair Naoise agus a bheirt dheartháireacha bás go tragóideach i rith an chogaidh, agus d'fhuadaigh an rí Deirdre, a mharaigh í féin, croíbhriste.

==Sanasaíocht==
Tá a hainm fréamhaithe ó ''[[wikt:leabhar#Irish|leabhar]]'' agus ''[[wikt:cam#Irish|cam]]''.  Mínítear an t-ainm scaití mar &quot;leabhar mímhacánta&quot;, b'fhéidir de bharr an bréag a dúirt sí leis an rí maidir le meath áilleachta Dheirdre.  Faightear an dara focal ámh mar leasainm ag cur síos ar iompar an choirp.&lt;ref&gt;[http://medievalscotland.org/kmo/AnnalsIndex/Feminine/DescriptiveBynames.shtml &quot;Descriptive by-names found in women's names in the Irish annals&quot;], MedievalScotland.org, alt le Kathleen M. O'Brien)&lt;/ref&gt;

==Inniu==
Tá sí ann mar &quot;Lavarcham&quot; sa dráma  1910 le [[John Millington Synge|Synge]], ''[[Deirdre of the Sorrows]]''.  Deir sí líne dheireanach an dráma: ''&quot;Deirdre is dead, and Naisi is dead; and if the oaks and stars could die for sorrow, it's a dark sky and a hard and naked earth we'd have this night in Emain.&quot;''&lt;ref&gt;[http://www.consolatio.com/2006/11/if_the_oaks_and.html Consolatio] Lavarcham's last words&lt;/ref&gt;

==Saothair==
* {{cite book|
last=Ellis |
first=Peter Berresford |
author-link=Peter Berresford Ellis |
title=A Dictionary of Irish Mythology |
publisher=[[Oxford University Press]] |
place=Oxford |
date=1987 |
isbn=978-0-19-282871-2
}}

==Naisc sheachtracha==
*[http://etext.lib.virginia.edu/toc/modeng/public/SynDeir.html ''Deirdre of the Sorrows''] Dráma le [[J. M. Synge]].

==Tagairtí==
{{Reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>7g9rwtm97fahqbvjrbgcho7fst2mdps</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gamanraige</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87846</id>
    <revision>
      <id>1063402</id>
      <parentid>1047836</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:17:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Táin Bó Flidais */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1537" xml:space="preserve">Ba iad na Gamhanraidh ([[Sean-Ghaeilge]] '''Gamanraige''')  príomhshliocht na [[Fir Ol nEchmacht|bhFear Ol nEchmacht]], dream daonna réamhstairiúil a bhí i réim taobh thiar na Sionainne, i nIarthair na hÉireann.

==Fir Dál Eachmacht==
Bhí na ''Gamanraige'' í réim idir [[Abhainn na Gaillimhe]] agus [[An Drobhaois]] agus [[An Duibh]] san oirthuaisceart.  Ba é Ráth Eochaidh, níos deireanaí [[Ráth Cruachan]], a bpríomhchathair.  Is amhlaidh gurbh é seo críocha Dhál Eachmach féin.  Ba é le teacht i réim na g[[Connacht]] a athainmníodh an dúiche go Cúige Chonnacht.

==Táin Bó Flidais==
{{main|Táin Bó Flidais}}

Insítear sa scéal ''Táin Bó Fhliodais'' conas mar thosaigh treibh na g[[Connacht]] ionsaí ar na ''Gamanraige''.  Rinne [[Méabh]], a fear chéile [[Ailill mac Máta]] aoi na n[[Uladh]], [[Fergus mac Róich|Fearghas mac Róigh]] ionsaí ar [[Fliodhas|Fhliodhas]] agus a fear chéile [[Oilill Finn]] i n[[Iorras]], tuaisceart [[Contae Mhaigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]].

==Foinsí==
* [[Foras Feasa ar Éirinn]], [[Seathrún Céitinn]], 1636.
* [[Leabhar Mór nGenealach]], [[Dubhaltach MacFhirbhisigh]], 1649-1666.
* &quot;Ogyia&quot;, [[Ruaidhri O Flaithbheartaigh]], 1684.
* &quot;The History of Mayo&quot;, [[T. H. Knox]], 1908.
* Ruairí Ó hUiginn, ''[https://www.dias.ie/wp-content/uploads/webstore/celt/pubs/celtica/c27/c27-79-94.pdf The Gamhamradh]'' Celtica 27, [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]].

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>bmn4cz1t0ugiglpmanxitzs2rclk906</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Craobh Rua</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87857</id>
    <revision>
      <id>1063500</id>
      <parentid>935553</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:11:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2072" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]], ba iad an '''Chraobh Rua''' agus an '''Chraobh Dhearg''' ([[Sean-Ghaeilge]] ''Cróeb Ruad'' agus ''Cróeb Derg'') dhá theach ríoga den trí cinn a bhí ag rí na n[[Uladh]], [[Conchúr mac Neasa]], ina phríomhchathair, [[Eamhain Mhacha]].  Faightear inniu iad scaití mar ainm d'aicme gaiscíoch, Ridirí na Craoibhe Rua/Deirge.

Ba í an Chraobh Rua ceannáras ríoga an rí.&lt;ref name=&quot;TCN&quot;&gt;Whitley Stokes (eag. &amp; aistr.), &quot;Tidings of Conchobar mac Nessa&quot;, ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 4, 1910, ll. 18-38&lt;/ref&gt;   Caomhnaítear a hainm sa [[baile fearainn|bhaile fearainn]] úd i g[[Contae Ard Mhacha]].  Ba í an ''Craobh Dhearg'' an áit a coinníodh cinn bhainte agus coirn chatha eile.  

Ba é a thriú teach ná an Téide&lt;ref&gt;nó Céide&lt;/ref&gt; Breac (Sean-Ghaeilge ''Téite Brec''), áit a coinníodh airm na laochra.&lt;ref name=&quot;TCN&quot; /&gt;

==San lá inniu==
* Úsáideadh an t-ainm ''Red Branch Knights'' ag grúpa paraimíleata [[dílseoir|dílseora]] as [[Tuaisceart Éireann]] i Mí Mheán Fómhair 1992, chun freagracht a mhaíomh as [[gaireas loiscneach|gairis loiscneacha]] and a [[séidbhuama]] fágtha i mbanc i m[[Baile na Mainistreach]] (ach lonnaithe i m[[Baile Átha Cliath]]).  Seoladh ráitis chuig na meáin, ag bagairt foréigin in éadan éinne le naisc pholitiúla nó eacnamaíocha le [[Poblacht na hÉireann]].  Ní raibh siad ciontach as taismeach ar bith i rith [[na Trioblóidí|na dTrioblóidí]].&lt;ref&gt;[http://cain.ulst.ac.uk/othelem/organ/rorgan.htm Conflict Archive in Northern Ireland]&lt;/ref&gt;

* Tá grúpa ceoil Ceilteach ann as Béal Feirste, darb ainm ''Craobh Rua''.&lt;ref&gt; [https://craobhrua.com/ Celtic Music Group: Craobh Rua]&lt;/ref&gt;

* Úsáideadh an t-ainm ''Knights of the Red Branch'' ag '' Irish Catholic fraternal organization in Philadelphia, Pennsylvania and San Francisco, California in the 19th and early to mid 20th centuries.&lt;ref&gt;Bernard Donahue, Obituary of Francis P. Donahue, ''Philadelphia Inquirer'', Sept. 20, 1911&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{Reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>qjdxzl2adjimdwd5ma488jberieqksa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Oileáin Gréigeach</title>
    <ns>14</ns>
    <id>88146</id>
    <redirect title="Catagóir:Oileáin Ghréagacha" />
    <revision>
      <id>1063363</id>
      <parentid>917914</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:42:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Róbó: Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Catagóir:Oileáin Ghréagacha]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" xml:space="preserve">#athsheoladh [[:Catagóir:Oileáin Ghréagacha]]</text>
      <sha1>2gwh1cn1td9v71yi9v0jogn3gs410bp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Séadna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88781</id>
    <revision>
      <id>1063019</id>
      <parentid>1060872</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:56:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12403" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}

[[Íomhá:Peadar Ua Laoghaire.png|mion]]
Is urscéal é ''Séadna''&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Peadar Ua Laoghaire|date=1904|url=|title=Séadna|journal=|volume=|issue=Cois Life}}&lt;/ref&gt; a scríobh [[Peadar Ua Laoghaire]] sa bhliain [[1891]]. Is é an saothar is fearr aitheanta ag an Athair Peadar Ó Laoghaire é. Bhí sé i gceist aige ábhar léitheoireachta a sholáthar d'fhoghlaimeoirí Gaeilge. Cuireadh i láthair é mar scéal cois tine do thriúr cailíní. Ba é ''Séadna'' an chéad phríomh-shaothar liteartha de chuid na hathbheochana Gaelaí. Cuireadh é amach de réir a chéile san [[Irish Journal]] ó 1894, agus foilsíodh é i bhfoirm leabhair sa bhliain 1904. Baineann an scéal leis an margadh a rinne Séadna, greasaí, leis an bhFear Dubh. Tagann an scéal ó na scéalta a chuala an t-údar nuair a bhí sé níos óige agus tá sé cosúil leis an bhfinscéal Gearmánaise, Faust. Gaeilge Iarthar Chontae Chorcaí atá sa scéal.

== An t-Údar ==
Scríobh Peadar Ua Laoighaire an leabhar ''Séadna''. Ba scríbhneoir agus sagart caitliceach é. Tugtar duine a bhunaitheoir litríochta nua-aimseartha na hÉireann&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Peadar Ua Laoghaire|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Peadar_Ua_Laoghaire&amp;oldid=845707404|journal=Wikipedia|date=2018-06-13|language=en}}&lt;/ref&gt;. Rugadh é i Lios Carragáin, Contae Corcaigh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.com/maps/place/Liscarrigane,+Co.+Cork/data=!4m2!3m1!1s0x4844e1aa2eceb479:0x571cba039eb7215f?ved=2ahUKEwiDvNqstdXgAhUSVBUIHd1jBvUQ8gEwAHoECAAQAQ&amp;hl=en|teideal=Liscarrigane|language=en|work=Liscarrigane|dátarochtana=2019-02-24}}&lt;/ref&gt; ar an 30ú lá de Aibreán 1839. Tugtar an t-ainm ar a theaghlach mar Uí Laoghaire ó Lios Carragáin&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=210|teideal=Ó LAOGHAIRE, Peadar (1839–1920)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2019-02-24}}&lt;/ref&gt;. Fuair sé bás ar 21ú lá de Márta 1920 nuair a bhí sé ochtó bliana d'aois. D'fhás sé suas ag labhairt Gaeilge na Mumhan sa ceantar Gaeltachta i Muscraí. D'fhreatail sé ar Coláiste Phádraig i Máigh Nuaid&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://maynoothcollege.ie/|teideal=Home|údar=ICAN|dáta=2019-02-24|language=en|work=St Patrick’s College, Maynooth|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;. Tháinig sé ina shagart sa bhliain 1867. Bhí sé ina shagart don pharóiste i Caisleáin Ó Liatháin sa bhliain 1891 agus ba é an áit seo ina a raibh sé an scéal níos cáilúila 'Séadna' a scríobh.  Chomh maith leis sin scríobh sé dírbheathaitnéis leis an t-ainm 'Mo sgéal féin' sa bhliain 1915. Ina theannta sin, d'aistrigh sé roinnt scéalta de litríocht Ghaelach na Meánaoise go Gaeilge Nua-Aimsearth mar shampla ''Eisirt,'' 1909 agus ''An Cleasaí,'' 1913 agus d'astrigh sé an scéal faoi Don Quixote ina cháinúint áitiúil. Tugadh aithinteas é as a chuid tacaíocht don ''caint na daoine'' agus fíor-Ghaeilge na ndaoine seachas iarracht le cineálacha Gaeilge níos sine a athbheochan. 
 Samplaí dá chuid oibre&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ricorso.net/rx/az-data/index.htm|teideal=Ricorso: Digital materials for the study and appreciation of Anglo-Irish Literature|work=www.ricorso.net|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;

** Ar nDóithin Araon, 1894
** Mion-chaint: leabhar frása éasca Gaeilge, arna thiomsú do Chonradh na Gaeilge, 1899
** Eólas ar áireamh, táblaí uimhríochta i nGaeilge, 1902
** An Soísgéal as Leabar an aifrinn, 1902
** Sgothbhualadh, sraith altanna i nGaeilge atá ar athchló ó &quot;Leader&quot;, 1904
** Séadna, 1904 
** An Bealach Buidhe, an drámaí, 1906
** Tóruigheacht Dhiarmuda agus Ghráinne, 1906
** Niamh 1907
** Eisirt, 1909
** An sprid: Bas Dalláin: Tadhg Saor, trí drámaí gearr, 1911
** An Cleasaidhe, 1913
** Mo Sgéal Féin, 1915

&lt;br /&gt;

== Charachtar Séadna ==
Is é Séadna an príomhcharachtar don scéal agus Is character simiúil é. Bhí ionadh ag gach duine ar agus bhí siad ag smaoineamh ar an t-am ar fad. Choinnigh sé leis féin agus nach mbeadh fhios ag gach duine faoi. Is caibléir é agus rinne sé bróga nua. Tríd an scéal feicimid gur duine cineálta é agus chabhraigh sé leis na daoine bochta. Deir daoine gur duine amadáin é mar aontaoínn sé leis an déiláil leis an bhFear Dubh agus níor smaoineamh sé faoi dhó chun airgead a fháil. Bhí ionadh ag gach duine air mar níl fhios agaibh cén chaoi go raibh a lán airgead ag Séadna agus ní oibríonn sé ach mar chreasaitheoir. Ní chreid siad an scéal. Is fear mistéireach é Séadna i súil an pobal mar ní raibh fhois faoi a shaol nó faoi na rudaí a rinne sé. Mar shampla tá a lán airgead aige agus theastaigh sé capaill nó mbó a cheannaigh agus bhí gach duine ag smaoineamh faoi seo ach ní insint sé do aon duine. Nuair a bhí sé an tinn ní chreid ton duine nach bhfuiar sé bás. Ní chried aon duine cé chomh tapa agus a ghnóthaigh sé cé gur chóir go bhfuair sé bás. Is mistéireach é an chaoi a bhfuair sé níos fearr chomh tapaidh agus is léir go riabh duine mistéireach é i súil na pobal.

== Achoimre&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.scoilgaeilge.org/lessons/seadna/seadna.htm|teideal=S�adna|work=www.scoilgaeilge.org|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt; ==
[[Íomhá:Seadna.djvu|mion|Lch 1. den leabhar]]
Ar dtús bhuailimid le triúir cailíní, Gobnait, Peig agus Cáit. Thosaigh cailín amháin, Peig ag insint an scéal faoi Séadna, an caibléir. Rith Séadna amach as na rudaí is gá dó chun bróga a dhéanamh agus chuaigh sé amach chun rudaí a cheannaigh. Ar an slí bhuail sé le triúir duine agus bhí siad ag táille air don déirc. Thug sé déirc do na daoine, ag tabhairt deireadh a airgead. Is aingeal í an triúir duine agus chun buíochas a gabháil leis, thug sí trí mianta dó. Úsáideann sé iad go ghile. Nuair a thug sé faoi deara cad a tharla, tháinig an Fear Dubh. Insíonn an Fear Dubh go tabharfaidh a lán airgead do Séadna más chuaigh Séadna leis i dtrí bliana déag agus aontaíonn Séadna leis. Thosaigh na comharsana ag smaoineamh faoi Séadna agus an airgead a bhí sé ag cheannaigh gach rud mar shampla, capaill nó mbó. Níorbh fhada gur bhuail Séadna leis an bhfear mistéireach agus fuair sé amach go riabh a airgead ar iarraidh. Ní riabh sé ró-trína chéile, theastaigh uaidh go téann rudaí ar ais do na ghnáth. Tá Séadna an chabhrach do dhaoine ach duine amháin nar maith leat. Thug Séadna airgead go luath don duine a oibríonn air mar chuala sé go bhfuil siad a dhíshealbhú ón a theach. Thosaigh ráflá faoi Séadna agus é a phósadh. Bhí fearg ar Séadna mar nar theastaigh sé a phósadh. Níor filleadh sé ar ais ar a teach agus d'fhan Micil ann mar tá imní air. Níor fiada gur d'fhill Séadna ar ais. Nuair a chuaigh Micil abhaile ni raibh a mháthair ann. Cheap sé goriabh sí ag iarraidh posadh a shocrú idir Sadhbh agus Séadna. Ach nuair a thosaigh siad ag caint cheap siad go raibh Máire Ghearra an cáilín do Shéadna. Bhí Máire Ghearrra i ngrá le Séadna. Déanann Micil iarracht bainise a shocrú idir Séadna agus Máire. Ach níor theastaigh Séadna Máire a phósadh agus d'inis sé an cúis léi, ar son an tSlánaitheoira. Chuaigh Séadna go dtí suas an cnoc a bheith ina n-aonar ach tháinig an mná agus níl aon bróga aici. Thug sí bronntannas dó agus imíonn sí. Chuir Séadna an chloch ar a mhuinéail. Cúpla lá tar éis sin tá cóir sráide ar siúl. Tháinig Sadhbh go dtí an cóir leis an fear uasal. Agus seo é an fear nach theastaigh Séadna airgead a thabhairt dó. Tá fhios ag Séadna go riabh an 'duine uasal', i ndáríre, an duine camach. Dúirt Diarmaid gur tháinig an duine uasal leis a fhir chun capaill a cheannaigh. Ach rith sé amach as airgead agus fuair sé airgead a fháil ó Sadhbh agus Diarmaid. Nuair a chuaigh Sadhbh agus Diarmaid ar ais go dtí a theacht imíonn fhir na duine uasal. Thug na fhir airgead do Séadna do bróga agus bhí fhios ag Séadna go riabh an airgead bréagach. Bhí an fear ag dul amach os comhair den bpobal mar tincéir. Gabhadh iad agus maróidh trí camach agus fuair cúpla síogaí amach. Theastaigh na camach an locht ar chur ar Séadna. Geallfaidh Séadna freastal ar an rí tar éis beagán níos mó ná bliain - an t-aon uair a d'fhág sé! Níorbh fhada go raibh lá amháin fagtha le Séadna agus íocann sé a chuid oibrithe go luath.Tháinig an Fear Dubh chun Séadna a thógáil leis. Insíonn Séadna dó suí sa chathaoir agus tá sé gafa. Ní rachaidh an t-am in éag chomh fada agus a bheidh sé i bhfostú ann. Deir gach rud a deir an Diabhal mar gheall ar dhroch díobháil, feiceann Séadna go maith an taobh eile é agus faigheann sé an lámh uachtarach. Tar éis tamaill mhotaigh Séadna tinn agus thit sé in a coladh. Nuair a dhúisigh sé, faigheann sé amach go raibh sé ina coladh ar feadh mí amháin. Shíl sé go raibh sé fós ar an gcnoc leis an mbean cosnochta. Tá sé ach craiceann agus cnámha. Níor labhair Séadna an t-am ar fad. Bhí ionadh ag gach duine mar cheap siad nach mbeadh sé mbeo.

== Cineál scéal ==
Is ceann bhunchlocha próis na Nua Gaeilge é ''Séadna''. Is scéal faoi an ghreasaí bróg a dheineann margadh leis an bhFear Dubh. Sa leagan seo nochtaítear léargais bhreise ó bhronn ar líonra carachtar, ar chomhluadar tuaithe agus a meon saolta, ar an anamúlacht agus ar an gcroíúlacht úd i measc mhuintir na hÉireann a bhíonn ceilte i dtráchtais staire agus liteartha. Is scéal béaloideas&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Folklore|teideal=Folklore|údar=|dáta=|dátarochtana=25-02-19}}&lt;/ref&gt; é agus úsáidtear an charachtar Séadna chun saothar a dtugaimid clasaic air agus soláithraoínn sé slat tomhais dúinn chun gnéithe den saol reatha a mheas faoi scáth na gclaochluithe atá tarlaithe idir an dá linn, de thoradh an tsaothair sin féin go minic. Théann scéalta béaloideas síos trí na ghlúin, ag rá go príomhá. I measc cineálacha difriúla faisnéise tá scéalta síoga (nó seanchríocha), scéalta ard, miotais agus finscéalta. Is léir go raibh Séadna scéalta miotais agus scéalta cleas. Léirigh dúinn faoi miotais agus na cleais tríd an charachtar Séadna agus tríd an déileáil ón Fear Dubh. Is soiléir go riabh scéal béaloideas é mar tríd an leabhar bhí cáilín amháin, Peig, ag insint an scéal a chuala sí riabh, do Beirt cailíní, Gobnait agus Cáit. Tríd an scéal bhí na cailíní ag aint faoi rudaí eile mar shampla thosaigh Cáit ag caint faoi a deirfúir agus a linbh nua. Bhí siad ag caint faoi airgead greannmhar freisin agus saincheisteanna morálta. Is mar an aidhm den slí seo chun a thaispeáint gur béaloideas Éireannach. 

== Téama don scéal ==
Tríd an scéal feicimid téama do amadán, téama do mhistéireach, téama do ghrá agus téama do draíocht. Is léir go riabh cúpla téama difriúil ag an scéal béaloideas seo. Ar dtús bhuaileamar leis an príomhcharachtar agus é ag tabhairt airgead don aingeal agus thug sí trí mianta dó. Feicimid téama mistéireacht agus draoícht anseo. Feicimid téamaí mistéireach  agus draíocht arís nuair a bhuail Séadna leis an mná ar an gcnoc. Níl aon bróga a caitheamh léi agus dealraíonn sí as áit ar bith. Thug sí bronntannas dó agus go tobann imíonn sí as a amharc. Is téama do amadán an soiléir sa scéal Séadna. Is amadán é Séadna nuire a bhuail sé leis an Fear Dubh agus aontaíonn sé leis an déileáil chun dul leis tar éis 13 bliana agus thug an Fear Dubh a lán airgead greannmhar dó. Tá an Fear Dubh ag magadh Séadna ach níl a fhios aige. Más cheannaigh Séadna rudaí leis an airgead a tabhairt an Fear Dubh dó, bheadh sé ag teacht agus thógáil sé go díreach. Tá téama grá agus mí-ghrá i láthair sa scéal. Cheap daoine go raibh Séadna ag pósadh duine, Sadhbh nó Máire Ghearra ach níor theastaigh Séadna aon duine a posadh agus dúirt sé bheadh sé níos fearr an bás is measa a mharú ná mar a phós mé. Feicimid grá ag deireadh an scéal nuair a phosadh Cormac agus Sadhbh. Ní riabh aon duine ag súil leis sin. Is léir a rá go raibh na téamaí seo láthair sa sceal Séadna. Gan dabht tá téamaí misté ireacht agus draíocht na téamaí níos ciotianta.

== Taigairtí ==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>e0shiu1k7mu27e74mv5f1iff07qu6c4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063024</id>
      <parentid>1063019</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:57:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12403" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}

[[Íomhá:Peadar Ua Laoghaire.png|mion]]
Is urscéal é ''Séadna''&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Peadar Ua Laoghaire|date=1904|url=|title=Séadna|journal=|volume=|issue=Cois Life}}&lt;/ref&gt; a scríobh [[Peadar Ua Laoghaire]] sa bhliain [[1891]]. Is é an saothar is fearr aitheanta ag an Athair Peadar Ó Laoghaire é. Bhí sé i gceist aige ábhar léitheoireachta a sholáthar d'fhoghlaimeoirí Gaeilge. Cuireadh i láthair é mar scéal cois tine do thriúr cailíní. Ba é ''Séadna'' an chéad phríomh-shaothar liteartha de chuid na hathbheochana Gaelaí. Cuireadh é amach de réir a chéile san [[Irish Journal]] ó 1894, agus foilsíodh é i bhfoirm leabhair sa bhliain 1904. Baineann an scéal leis an margadh a rinne Séadna, greasaí, leis an bhFear Dubh. Tagann an scéal ó na scéalta a chuala an t-údar nuair a bhí sé níos óige agus tá sé cosúil leis an bhfinscéal Gearmánaise, Faust. Gaeilge Iarthar Chontae Chorcaí atá sa scéal.

== An t-Údar ==
Scríobh Peadar Ua Laoighaire an leabhar ''Séadna''. Ba scríbhneoir agus sagart caitliceach é. Tugtar duine a bhunaitheoir litríochta nua-aimseartha na hÉireann&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Peadar Ua Laoghaire|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Peadar_Ua_Laoghaire&amp;oldid=845707404|journal=Wikipedia|date=2018-06-13|language=en}}&lt;/ref&gt;. Rugadh é i Lios Carragáin, Contae Corcaigh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.com/maps/place/Liscarrigane,+Co.+Cork/data=!4m2!3m1!1s0x4844e1aa2eceb479:0x571cba039eb7215f?ved=2ahUKEwiDvNqstdXgAhUSVBUIHd1jBvUQ8gEwAHoECAAQAQ&amp;hl=en|teideal=Liscarrigane|language=en|work=Liscarrigane|dátarochtana=2019-02-24}}&lt;/ref&gt; ar an 30ú lá de Aibreán 1839. Tugtar an t-ainm ar a theaghlach mar Uí Laoghaire ó Lios Carragáin&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=210|teideal=Ó LAOGHAIRE, Peadar (1839–1920)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2019-02-24}}&lt;/ref&gt;. Fuair sé bás ar 21ú lá de Márta 1920 nuair a bhí sé ochtó bliana d'aois. D'fhás sé suas ag labhairt Gaeilge na Mumhan sa ceantar Gaeltachta i Muscraí. D'fhreatail sé ar Coláiste Phádraig i Máigh Nuaid&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://maynoothcollege.ie/|teideal=Home|údar=ICAN|dáta=2019-02-24|language=en|work=St Patrick’s College, Maynooth|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;. Tháinig sé ina shagart sa bhliain 1867. Bhí sé ina shagart don pharóiste i Caisleáin Ó Liatháin sa bhliain 1891 agus ba é an áit seo ina a raibh sé an scéal níos cáilúila 'Séadna' a scríobh.  Chomh maith leis sin scríobh sé dírbheathaitnéis leis an t-ainm 'Mo sgéal féin' sa bhliain 1915. Ina theannta sin, d'aistrigh sé roinnt scéalta de litríocht Ghaelach na Meánaoise go Gaeilge Nua-Aimsearth mar shampla ''Eisirt,'' 1909 agus ''An Cleasaí,'' 1913 agus d'astrigh sé an scéal faoi Don Quixote ina cháinúint áitiúil. Tugadh aithinteas é as a chuid tacaíocht don ''caint na daoine'' agus fíor-Ghaeilge na ndaoine seachas iarracht le cineálacha Gaeilge níos sine a athbheochan. 
 Samplaí dá chuid oibre&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ricorso.net/rx/az-data/index.htm|teideal=Ricorso: Digital materials for the study and appreciation of Anglo-Irish Literature|work=www.ricorso.net|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;

** Ar nDóithin Araon, 1894
** Mion-chaint: leabhar frása éasca Gaeilge, arna thiomsú do Chonradh na Gaeilge, 1899
** Eólas ar áireamh, táblaí uimhríochta i nGaeilge, 1902
** An Soísgéal as Leabar an aifrinn, 1902
** Sgothbhualadh, sraith altanna i nGaeilge atá ar athchló ó &quot;Leader&quot;, 1904
** Séadna, 1904 
** An Bealach Buidhe, an drámaí, 1906
** Tóruigheacht Dhiarmuda agus Ghráinne, 1906
** Niamh 1907
** Eisirt, 1909
** An sprid: Bas Dalláin: Tadhg Saor, trí drámaí gearr, 1911
** An Cleasaidhe, 1913
** Mo Sgéal Féin, 1915

&lt;br /&gt;

== Charachtar Séadna ==
Is é Séadna an príomhcharachtar don scéal agus Is character simiúil é. Bhí ionadh ag gach duine ar agus bhí siad ag smaoineamh ar an t-am ar fad. Choinnigh sé leis féin agus nach mbeadh fhios ag gach duine faoi. Is caibléir é agus rinne sé bróga nua. Tríd an scéal feicimid gur duine cineálta é agus chabhraigh sé leis na daoine bochta. Deir daoine gur duine amadáin é mar aontaoínn sé leis an déiláil leis an bhFear Dubh agus níor smaoineamh sé faoi dhó chun airgead a fháil. Bhí ionadh ag gach duine air mar níl fhios agaibh cén chaoi go raibh a lán airgead ag Séadna agus ní oibríonn sé ach mar chreasaitheoir. Ní chreid siad an scéal. Is fear mistéireach é Séadna i súil an pobal mar ní raibh fhois faoi a shaol nó faoi na rudaí a rinne sé. Mar shampla tá a lán airgead aige agus theastaigh sé capaill nó mbó a cheannaigh agus bhí gach duine ag smaoineamh faoi seo ach ní insint sé do aon duine. Nuair a bhí sé an tinn ní chreid ton duine nach bhfuiar sé bás. Ní chried aon duine cé chomh tapa agus a ghnóthaigh sé cé gur chóir go bhfuair sé bás. Is mistéireach é an chaoi a bhfuair sé níos fearr chomh tapaidh agus is léir go raibh duine mistéireach é i súil na pobal.

== Achoimre&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.scoilgaeilge.org/lessons/seadna/seadna.htm|teideal=S�adna|work=www.scoilgaeilge.org|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt; ==
[[Íomhá:Seadna.djvu|mion|Lch 1. den leabhar]]
Ar dtús bhuailimid le triúir cailíní, Gobnait, Peig agus Cáit. Thosaigh cailín amháin, Peig ag insint an scéal faoi Séadna, an caibléir. Rith Séadna amach as na rudaí is gá dó chun bróga a dhéanamh agus chuaigh sé amach chun rudaí a cheannaigh. Ar an slí bhuail sé le triúir duine agus bhí siad ag táille air don déirc. Thug sé déirc do na daoine, ag tabhairt deireadh a airgead. Is aingeal í an triúir duine agus chun buíochas a gabháil leis, thug sí trí mianta dó. Úsáideann sé iad go ghile. Nuair a thug sé faoi deara cad a tharla, tháinig an Fear Dubh. Insíonn an Fear Dubh go tabharfaidh a lán airgead do Séadna más chuaigh Séadna leis i dtrí bliana déag agus aontaíonn Séadna leis. Thosaigh na comharsana ag smaoineamh faoi Séadna agus an airgead a bhí sé ag cheannaigh gach rud mar shampla, capaill nó mbó. Níorbh fhada gur bhuail Séadna leis an bhfear mistéireach agus fuair sé amach go raibh a airgead ar iarraidh. Ní riabh sé ró-trína chéile, theastaigh uaidh go téann rudaí ar ais do na ghnáth. Tá Séadna an chabhrach do dhaoine ach duine amháin nar maith leat. Thug Séadna airgead go luath don duine a oibríonn air mar chuala sé go bhfuil siad a dhíshealbhú ón a theach. Thosaigh ráflá faoi Séadna agus é a phósadh. Bhí fearg ar Séadna mar nar theastaigh sé a phósadh. Níor filleadh sé ar ais ar a teach agus d'fhan Micil ann mar tá imní air. Níor fiada gur d'fhill Séadna ar ais. Nuair a chuaigh Micil abhaile ni raibh a mháthair ann. Cheap sé goriabh sí ag iarraidh posadh a shocrú idir Sadhbh agus Séadna. Ach nuair a thosaigh siad ag caint cheap siad go raibh Máire Ghearra an cáilín do Shéadna. Bhí Máire Ghearrra i ngrá le Séadna. Déanann Micil iarracht bainise a shocrú idir Séadna agus Máire. Ach níor theastaigh Séadna Máire a phósadh agus d'inis sé an cúis léi, ar son an tSlánaitheoira. Chuaigh Séadna go dtí suas an cnoc a bheith ina n-aonar ach tháinig an mná agus níl aon bróga aici. Thug sí bronntannas dó agus imíonn sí. Chuir Séadna an chloch ar a mhuinéail. Cúpla lá tar éis sin tá cóir sráide ar siúl. Tháinig Sadhbh go dtí an cóir leis an fear uasal. Agus seo é an fear nach theastaigh Séadna airgead a thabhairt dó. Tá fhios ag Séadna go raibh an 'duine uasal', i ndáríre, an duine camach. Dúirt Diarmaid gur tháinig an duine uasal leis a fhir chun capaill a cheannaigh. Ach rith sé amach as airgead agus fuair sé airgead a fháil ó Sadhbh agus Diarmaid. Nuair a chuaigh Sadhbh agus Diarmaid ar ais go dtí a theacht imíonn fhir na duine uasal. Thug na fhir airgead do Séadna do bróga agus bhí fhios ag Séadna go raibh an airgead bréagach. Bhí an fear ag dul amach os comhair den bpobal mar tincéir. Gabhadh iad agus maróidh trí camach agus fuair cúpla síogaí amach. Theastaigh na camach an locht ar chur ar Séadna. Geallfaidh Séadna freastal ar an rí tar éis beagán níos mó ná bliain - an t-aon uair a d'fhág sé! Níorbh fhada go raibh lá amháin fagtha le Séadna agus íocann sé a chuid oibrithe go luath.Tháinig an Fear Dubh chun Séadna a thógáil leis. Insíonn Séadna dó suí sa chathaoir agus tá sé gafa. Ní rachaidh an t-am in éag chomh fada agus a bheidh sé i bhfostú ann. Deir gach rud a deir an Diabhal mar gheall ar dhroch díobháil, feiceann Séadna go maith an taobh eile é agus faigheann sé an lámh uachtarach. Tar éis tamaill mhotaigh Séadna tinn agus thit sé in a coladh. Nuair a dhúisigh sé, faigheann sé amach go raibh sé ina coladh ar feadh mí amháin. Shíl sé go raibh sé fós ar an gcnoc leis an mbean cosnochta. Tá sé ach craiceann agus cnámha. Níor labhair Séadna an t-am ar fad. Bhí ionadh ag gach duine mar cheap siad nach mbeadh sé mbeo.

== Cineál scéal ==
Is ceann bhunchlocha próis na Nua Gaeilge é ''Séadna''. Is scéal faoi an ghreasaí bróg a dheineann margadh leis an bhFear Dubh. Sa leagan seo nochtaítear léargais bhreise ó bhronn ar líonra carachtar, ar chomhluadar tuaithe agus a meon saolta, ar an anamúlacht agus ar an gcroíúlacht úd i measc mhuintir na hÉireann a bhíonn ceilte i dtráchtais staire agus liteartha. Is scéal béaloideas&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Folklore|teideal=Folklore|údar=|dáta=|dátarochtana=25-02-19}}&lt;/ref&gt; é agus úsáidtear an charachtar Séadna chun saothar a dtugaimid clasaic air agus soláithraoínn sé slat tomhais dúinn chun gnéithe den saol reatha a mheas faoi scáth na gclaochluithe atá tarlaithe idir an dá linn, de thoradh an tsaothair sin féin go minic. Théann scéalta béaloideas síos trí na ghlúin, ag rá go príomhá. I measc cineálacha difriúla faisnéise tá scéalta síoga (nó seanchríocha), scéalta ard, miotais agus finscéalta. Is léir go raibh Séadna scéalta miotais agus scéalta cleas. Léirigh dúinn faoi miotais agus na cleais tríd an charachtar Séadna agus tríd an déileáil ón Fear Dubh. Is soiléir go raibh scéal béaloideas é mar tríd an leabhar bhí cáilín amháin, Peig, ag insint an scéal a chuala sí riabh, do Beirt cailíní, Gobnait agus Cáit. Tríd an scéal bhí na cailíní ag aint faoi rudaí eile mar shampla thosaigh Cáit ag caint faoi a deirfúir agus a linbh nua. Bhí siad ag caint faoi airgead greannmhar freisin agus saincheisteanna morálta. Is mar an aidhm den slí seo chun a thaispeáint gur béaloideas Éireannach. 

== Téama don scéal ==
Tríd an scéal feicimid téama do amadán, téama do mhistéireach, téama do ghrá agus téama do draíocht. Is léir go raibh cúpla téama difriúil ag an scéal béaloideas seo. Ar dtús bhuaileamar leis an príomhcharachtar agus é ag tabhairt airgead don aingeal agus thug sí trí mianta dó. Feicimid téama mistéireacht agus draoícht anseo. Feicimid téamaí mistéireach  agus draíocht arís nuair a bhuail Séadna leis an mná ar an gcnoc. Níl aon bróga a caitheamh léi agus dealraíonn sí as áit ar bith. Thug sí bronntannas dó agus go tobann imíonn sí as a amharc. Is téama do amadán an soiléir sa scéal Séadna. Is amadán é Séadna nuire a bhuail sé leis an Fear Dubh agus aontaíonn sé leis an déileáil chun dul leis tar éis 13 bliana agus thug an Fear Dubh a lán airgead greannmhar dó. Tá an Fear Dubh ag magadh Séadna ach níl a fhios aige. Más cheannaigh Séadna rudaí leis an airgead a tabhairt an Fear Dubh dó, bheadh sé ag teacht agus thógáil sé go díreach. Tá téama grá agus mí-ghrá i láthair sa scéal. Cheap daoine go raibh Séadna ag pósadh duine, Sadhbh nó Máire Ghearra ach níor theastaigh Séadna aon duine a posadh agus dúirt sé bheadh sé níos fearr an bás is measa a mharú ná mar a phós mé. Feicimid grá ag deireadh an scéal nuair a phosadh Cormac agus Sadhbh. Ní riabh aon duine ag súil leis sin. Is léir a rá go raibh na téamaí seo láthair sa sceal Séadna. Gan dabht tá téamaí misté ireacht agus draíocht na téamaí níos ciotianta.

== Taigairtí ==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>bbh24khz7e97ogsmpz64nhe18ubf1xy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063027</id>
      <parentid>1063024</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:58:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12403" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}

[[Íomhá:Peadar Ua Laoghaire.png|mion]]
Is urscéal é ''Séadna''&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Peadar Ua Laoghaire|date=1904|url=|title=Séadna|journal=|volume=|issue=Cois Life}}&lt;/ref&gt; a scríobh [[Peadar Ua Laoghaire]] sa bhliain [[1891]]. Is é an saothar is fearr aitheanta ag an Athair Peadar Ó Laoghaire é. Bhí sé i gceist aige ábhar léitheoireachta a sholáthar d'fhoghlaimeoirí Gaeilge. Cuireadh i láthair é mar scéal cois tine do thriúr cailíní. Ba é ''Séadna'' an chéad phríomh-shaothar liteartha de chuid na hathbheochana Gaelaí. Cuireadh é amach de réir a chéile san [[Irish Journal]] ó 1894, agus foilsíodh é i bhfoirm leabhair sa bhliain 1904. Baineann an scéal leis an margadh a rinne Séadna, greasaí, leis an bhFear Dubh. Tagann an scéal ó na scéalta a chuala an t-údar nuair a bhí sé níos óige agus tá sé cosúil leis an bhfinscéal Gearmánaise, Faust. Gaeilge Iarthar Chontae Chorcaí atá sa scéal.

== An t-Údar ==
Scríobh Peadar Ua Laoighaire an leabhar ''Séadna''. Ba scríbhneoir agus sagart caitliceach é. Tugtar duine a bhunaitheoir litríochta nua-aimseartha na hÉireann&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Peadar Ua Laoghaire|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Peadar_Ua_Laoghaire&amp;oldid=845707404|journal=Wikipedia|date=2018-06-13|language=en}}&lt;/ref&gt;. Rugadh é i Lios Carragáin, Contae Corcaigh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.com/maps/place/Liscarrigane,+Co.+Cork/data=!4m2!3m1!1s0x4844e1aa2eceb479:0x571cba039eb7215f?ved=2ahUKEwiDvNqstdXgAhUSVBUIHd1jBvUQ8gEwAHoECAAQAQ&amp;hl=en|teideal=Liscarrigane|language=en|work=Liscarrigane|dátarochtana=2019-02-24}}&lt;/ref&gt; ar an 30ú lá de Aibreán 1839. Tugtar an t-ainm ar a theaghlach mar Uí Laoghaire ó Lios Carragáin&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=210|teideal=Ó LAOGHAIRE, Peadar (1839–1920)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2019-02-24}}&lt;/ref&gt;. Fuair sé bás ar 21ú lá de Márta 1920 nuair a bhí sé ochtó bliana d'aois. D'fhás sé suas ag labhairt Gaeilge na Mumhan sa ceantar Gaeltachta i Muscraí. D'fhreatail sé ar Coláiste Phádraig i Máigh Nuaid&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://maynoothcollege.ie/|teideal=Home|údar=ICAN|dáta=2019-02-24|language=en|work=St Patrick’s College, Maynooth|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;. Tháinig sé ina shagart sa bhliain 1867. Bhí sé ina shagart don pharóiste i Caisleáin Ó Liatháin sa bhliain 1891 agus ba é an áit seo ina a raibh sé an scéal níos cáilúila 'Séadna' a scríobh.  Chomh maith leis sin scríobh sé dírbheathaitnéis leis an t-ainm 'Mo sgéal féin' sa bhliain 1915. Ina theannta sin, d'aistrigh sé roinnt scéalta de litríocht Ghaelach na Meánaoise go Gaeilge Nua-Aimsearth mar shampla ''Eisirt,'' 1909 agus ''An Cleasaí,'' 1913 agus d'astrigh sé an scéal faoi Don Quixote ina cháinúint áitiúil. Tugadh aithinteas é as a chuid tacaíocht don ''caint na daoine'' agus fíor-Ghaeilge na ndaoine seachas iarracht le cineálacha Gaeilge níos sine a athbheochan. 
 Samplaí dá chuid oibre&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ricorso.net/rx/az-data/index.htm|teideal=Ricorso: Digital materials for the study and appreciation of Anglo-Irish Literature|work=www.ricorso.net|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;

** Ar nDóithin Araon, 1894
** Mion-chaint: leabhar frása éasca Gaeilge, arna thiomsú do Chonradh na Gaeilge, 1899
** Eólas ar áireamh, táblaí uimhríochta i nGaeilge, 1902
** An Soísgéal as Leabar an aifrinn, 1902
** Sgothbhualadh, sraith altanna i nGaeilge atá ar athchló ó &quot;Leader&quot;, 1904
** Séadna, 1904 
** An Bealach Buidhe, an drámaí, 1906
** Tóruigheacht Dhiarmuda agus Ghráinne, 1906
** Niamh 1907
** Eisirt, 1909
** An sprid: Bas Dalláin: Tadhg Saor, trí drámaí gearr, 1911
** An Cleasaidhe, 1913
** Mo Sgéal Féin, 1915

&lt;br /&gt;

== Charachtar Séadna ==
Is é Séadna an príomhcharachtar don scéal agus Is character simiúil é. Bhí ionadh ag gach duine ar agus bhí siad ag smaoineamh ar an t-am ar fad. Choinnigh sé leis féin agus nach mbeadh fhios ag gach duine faoi. Is caibléir é agus rinne sé bróga nua. Tríd an scéal feicimid gur duine cineálta é agus chabhraigh sé leis na daoine bochta. Deir daoine gur duine amadáin é mar aontaoínn sé leis an déiláil leis an bhFear Dubh agus níor smaoineamh sé faoi dhó chun airgead a fháil. Bhí ionadh ag gach duine air mar níl fhios agaibh cén chaoi go raibh a lán airgead ag Séadna agus ní oibríonn sé ach mar chreasaitheoir. Ní chreid siad an scéal. Is fear mistéireach é Séadna i súil an pobal mar ní raibh fhois faoi a shaol nó faoi na rudaí a rinne sé. Mar shampla tá a lán airgead aige agus theastaigh sé capaill nó mbó a cheannaigh agus bhí gach duine ag smaoineamh faoi seo ach ní insint sé do aon duine. Nuair a bhí sé an tinn ní chreid ton duine nach bhfuiar sé bás. Ní chried aon duine cé chomh tapa agus a ghnóthaigh sé cé gur chóir go bhfuair sé bás. Is mistéireach é an chaoi a bhfuair sé níos fearr chomh tapaidh agus is léir go raibh duine mistéireach é i súil na pobal.

== Achoimre&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.scoilgaeilge.org/lessons/seadna/seadna.htm|teideal=S�adna|work=www.scoilgaeilge.org|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt; ==
[[Íomhá:Seadna.djvu|mion|Lch 1. den leabhar]]
Ar dtús bhuailimid le triúir cailíní, Gobnait, Peig agus Cáit. Thosaigh cailín amháin, Peig ag insint an scéal faoi Séadna, an caibléir. Rith Séadna amach as na rudaí is gá dó chun bróga a dhéanamh agus chuaigh sé amach chun rudaí a cheannaigh. Ar an slí bhuail sé le triúir duine agus bhí siad ag táille air don déirc. Thug sé déirc do na daoine, ag tabhairt deireadh a airgead. Is aingeal í an triúir duine agus chun buíochas a gabháil leis, thug sí trí mianta dó. Úsáideann sé iad go ghile. Nuair a thug sé faoi deara cad a tharla, tháinig an Fear Dubh. Insíonn an Fear Dubh go tabharfaidh a lán airgead do Séadna más chuaigh Séadna leis i dtrí bliana déag agus aontaíonn Séadna leis. Thosaigh na comharsana ag smaoineamh faoi Séadna agus an airgead a bhí sé ag cheannaigh gach rud mar shampla, capaill nó mbó. Níorbh fhada gur bhuail Séadna leis an bhfear mistéireach agus fuair sé amach go raibh a airgead ar iarraidh. Ní raibh sé ró-trína chéile, theastaigh uaidh go téann rudaí ar ais do na ghnáth. Tá Séadna an chabhrach do dhaoine ach duine amháin nar maith leat. Thug Séadna airgead go luath don duine a oibríonn air mar chuala sé go bhfuil siad a dhíshealbhú ón a theach. Thosaigh ráflá faoi Séadna agus é a phósadh. Bhí fearg ar Séadna mar nar theastaigh sé a phósadh. Níor filleadh sé ar ais ar a teach agus d'fhan Micil ann mar tá imní air. Níor fiada gur d'fhill Séadna ar ais. Nuair a chuaigh Micil abhaile ni raibh a mháthair ann. Cheap sé goriabh sí ag iarraidh posadh a shocrú idir Sadhbh agus Séadna. Ach nuair a thosaigh siad ag caint cheap siad go raibh Máire Ghearra an cáilín do Shéadna. Bhí Máire Ghearrra i ngrá le Séadna. Déanann Micil iarracht bainise a shocrú idir Séadna agus Máire. Ach níor theastaigh Séadna Máire a phósadh agus d'inis sé an cúis léi, ar son an tSlánaitheoira. Chuaigh Séadna go dtí suas an cnoc a bheith ina n-aonar ach tháinig an mná agus níl aon bróga aici. Thug sí bronntannas dó agus imíonn sí. Chuir Séadna an chloch ar a mhuinéail. Cúpla lá tar éis sin tá cóir sráide ar siúl. Tháinig Sadhbh go dtí an cóir leis an fear uasal. Agus seo é an fear nach theastaigh Séadna airgead a thabhairt dó. Tá fhios ag Séadna go raibh an 'duine uasal', i ndáríre, an duine camach. Dúirt Diarmaid gur tháinig an duine uasal leis a fhir chun capaill a cheannaigh. Ach rith sé amach as airgead agus fuair sé airgead a fháil ó Sadhbh agus Diarmaid. Nuair a chuaigh Sadhbh agus Diarmaid ar ais go dtí a theacht imíonn fhir na duine uasal. Thug na fhir airgead do Séadna do bróga agus bhí fhios ag Séadna go raibh an airgead bréagach. Bhí an fear ag dul amach os comhair den bpobal mar tincéir. Gabhadh iad agus maróidh trí camach agus fuair cúpla síogaí amach. Theastaigh na camach an locht ar chur ar Séadna. Geallfaidh Séadna freastal ar an rí tar éis beagán níos mó ná bliain - an t-aon uair a d'fhág sé! Níorbh fhada go raibh lá amháin fagtha le Séadna agus íocann sé a chuid oibrithe go luath.Tháinig an Fear Dubh chun Séadna a thógáil leis. Insíonn Séadna dó suí sa chathaoir agus tá sé gafa. Ní rachaidh an t-am in éag chomh fada agus a bheidh sé i bhfostú ann. Deir gach rud a deir an Diabhal mar gheall ar dhroch díobháil, feiceann Séadna go maith an taobh eile é agus faigheann sé an lámh uachtarach. Tar éis tamaill mhotaigh Séadna tinn agus thit sé in a coladh. Nuair a dhúisigh sé, faigheann sé amach go raibh sé ina coladh ar feadh mí amháin. Shíl sé go raibh sé fós ar an gcnoc leis an mbean cosnochta. Tá sé ach craiceann agus cnámha. Níor labhair Séadna an t-am ar fad. Bhí ionadh ag gach duine mar cheap siad nach mbeadh sé mbeo.

== Cineál scéal ==
Is ceann bhunchlocha próis na Nua Gaeilge é ''Séadna''. Is scéal faoi an ghreasaí bróg a dheineann margadh leis an bhFear Dubh. Sa leagan seo nochtaítear léargais bhreise ó bhronn ar líonra carachtar, ar chomhluadar tuaithe agus a meon saolta, ar an anamúlacht agus ar an gcroíúlacht úd i measc mhuintir na hÉireann a bhíonn ceilte i dtráchtais staire agus liteartha. Is scéal béaloideas&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Folklore|teideal=Folklore|údar=|dáta=|dátarochtana=25-02-19}}&lt;/ref&gt; é agus úsáidtear an charachtar Séadna chun saothar a dtugaimid clasaic air agus soláithraoínn sé slat tomhais dúinn chun gnéithe den saol reatha a mheas faoi scáth na gclaochluithe atá tarlaithe idir an dá linn, de thoradh an tsaothair sin féin go minic. Théann scéalta béaloideas síos trí na ghlúin, ag rá go príomhá. I measc cineálacha difriúla faisnéise tá scéalta síoga (nó seanchríocha), scéalta ard, miotais agus finscéalta. Is léir go raibh Séadna scéalta miotais agus scéalta cleas. Léirigh dúinn faoi miotais agus na cleais tríd an charachtar Séadna agus tríd an déileáil ón Fear Dubh. Is soiléir go raibh scéal béaloideas é mar tríd an leabhar bhí cáilín amháin, Peig, ag insint an scéal a chuala sí riabh, do Beirt cailíní, Gobnait agus Cáit. Tríd an scéal bhí na cailíní ag aint faoi rudaí eile mar shampla thosaigh Cáit ag caint faoi a deirfúir agus a linbh nua. Bhí siad ag caint faoi airgead greannmhar freisin agus saincheisteanna morálta. Is mar an aidhm den slí seo chun a thaispeáint gur béaloideas Éireannach. 

== Téama don scéal ==
Tríd an scéal feicimid téama do amadán, téama do mhistéireach, téama do ghrá agus téama do draíocht. Is léir go raibh cúpla téama difriúil ag an scéal béaloideas seo. Ar dtús bhuaileamar leis an príomhcharachtar agus é ag tabhairt airgead don aingeal agus thug sí trí mianta dó. Feicimid téama mistéireacht agus draoícht anseo. Feicimid téamaí mistéireach  agus draíocht arís nuair a bhuail Séadna leis an mná ar an gcnoc. Níl aon bróga a caitheamh léi agus dealraíonn sí as áit ar bith. Thug sí bronntannas dó agus go tobann imíonn sí as a amharc. Is téama do amadán an soiléir sa scéal Séadna. Is amadán é Séadna nuire a bhuail sé leis an Fear Dubh agus aontaíonn sé leis an déileáil chun dul leis tar éis 13 bliana agus thug an Fear Dubh a lán airgead greannmhar dó. Tá an Fear Dubh ag magadh Séadna ach níl a fhios aige. Más cheannaigh Séadna rudaí leis an airgead a tabhairt an Fear Dubh dó, bheadh sé ag teacht agus thógáil sé go díreach. Tá téama grá agus mí-ghrá i láthair sa scéal. Cheap daoine go raibh Séadna ag pósadh duine, Sadhbh nó Máire Ghearra ach níor theastaigh Séadna aon duine a posadh agus dúirt sé bheadh sé níos fearr an bás is measa a mharú ná mar a phós mé. Feicimid grá ag deireadh an scéal nuair a phosadh Cormac agus Sadhbh. Ní raibh aon duine ag súil leis sin. Is léir a rá go raibh na téamaí seo láthair sa sceal Séadna. Gan dabht tá téamaí misté ireacht agus draíocht na téamaí níos ciotianta.

== Taigairtí ==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>d8hyqp930y0fk8xdm2sa84yabml25a7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Spailpín Fánach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88844</id>
    <revision>
      <id>1063272</id>
      <parentid>1062772</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:39:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18472" xml:space="preserve">Is dán tírghrá [[Gaeilge]] é '''An Spailpín Fánach,''' le file anaithnid. 

{{Quote box
|title= An Spailpín Fánach 
|fontsize=100%
|quote=&lt;poem&gt;
Im spailpín fánach atáim le fada
ag seasamh ar mo shláinte,
ag siúl an drúchta go moch ar maidin
's ag bailiú galair ráithe;
ach glacfad ''fees'' ó rí na ''gcroppies'' 
cleith is píc chun sáite 
's go brách arís ní ghlaofar m'ainm
sa tír seo, an spailpín fánach. 

Ba mhinic mo thriall go Cluain gheal Meala
's as san go Tiobraid Árainn
i gCarraig na Siúire thíos go ghearrainn
cúrsa leathan láidir 
i gCallainn go dlúth 's mo shúiste im ghlaic
ag dul chun tosaigh ceard leo
's nuair théim go Durlas 's é síud bhíonn agam -
'Sin chu'bh an spailpín fánach' 

Go deo deo arís ní raghad go Caiseal
ag dío ná ag reic mo shláinte 
ná ar mhargadh na saoire im shuí cois balla,
im scaoinse ar leataoibh sráide
bodairí na tíre ag tíocht ar a gcapaill
á fhiafraí an bhfuilim hiréalta;
'téanam chun siúl , tá an cúrsa fada'- 
siúd siúl ar an spailpín fánach 
&lt;/poem&gt;}}

== Brí an Teideal ==
Ciallaíonn ‘An Spailpín Fánach’ ,‘The Wandering Farm Labourer’. Bhí an spailpín mar t-oibrí séasúrach in [[Éirinn]] ón [[17ú haois]] go dtí tús an [[20ú haois]]Bhí air cur na mbarraí i rith an [[Earrach|earraigh]], ag baint an fhéir i rith an t-[[Samhradh|samhraidh]] agus ag baint na b[[Práta|prátaí]] agus an arbhair i rith an [[Fómhar|fhómhair]] Bhí saol deacair ag an [[spailpín]] fadó. Bhí ar an [[spailpín]] taistil ó áit go háit ag lorg oibre. Bhí an obair an dian agus fisiceach, fuair sé pá íseal agus ní raibh meas ag na tiarnaí talún don spailpín. De gnáth, bhí an spailpín mar [[feirmeoir]] beag, a bhí eolas aige faoi [[talamh]] agus a bhí go ginerálta bocht le [[teaghlach]]. Bhí sé ag iarradh an t-[[airgead]] chun aire a thabhairt dóibh. Thosaigh na mná ag obair chomh maith san [[19ú haois]], bhí siad ag [[obair]] sna páirceanna ina raibh [[Práta|prata]]í. É sin ráite, róimhe seo, thug siad tacaíocht do na fir agus iad ag taisteal, d’iarr siad ar dhaoine le haghaidh [[bia]] agus [[airgead]] chun an [[teaghlach]] a choinneáil beo agus iad ag fanacht ar na fir chun filleadh abhaile.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Spailpín|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Spailp%C3%ADn&amp;oldid=861550526|journal=Wikipedia|date=2018-09-28|language=en}}&lt;/ref&gt;

== Cúlra an Dáin ==

Ag an am, bhí na [[Sasanaigh]] i gceannas ar Éire. Bhí na plandáilithe &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Plantations of Ireland|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Plantations_of_Ireland&amp;oldid=884722153|journal=Wikipedia|date=2019-02-23|language=en}}&lt;/ref&gt;críochnaithe agus bhí na [[Na Péindlíthe|péindlithe]] i bhfeidhm sa tír seo. Mar thoradh, ní raibh cead ag na caitligh dul go dtí an [[aifreann]] agus ní raibh cead acu vótáil ach an oiread. Bhí na gnáthdaoine faoi bhois an chait ag an [[Uasaicme|uas-aicme]]  Bhí an [[Cumhacht|chumhacht]] go léir ag na tiarnaí talún agus bhí gach duine eile beo bocht. Ina dhiaidh sin, bhí idirdhealú  ar siúl in aghaidh na Caitlicigh. Sa [[17ú haois|seachtú]] agus [[18ú haois|ochtú a]]&lt;nowiki/&gt;ois déag, bhí cúrsaí in Éirinn an-mhíchothrom agus bhí deighilt mór idir an [[uaslathas]] agus na gnáthdaoine. Bhí na ‘croppies’ nó na ceannaircigh  ag troid in aghaidh na [[Sasanaigh]] agus ba mhinic go raibh siad curtha chun báis dá bharr. Bhí an bhochtaineacht agus an foréigean ar fud na háite, Bhí na spailpíní ag bun an [[dréimire]]. Ní raibh aon stadás nó ceartanna acu. Caitheadh anuas orthu agus caitheadh go dona leo. Ní raibh an dara rogha acu ach dul ag taisteal ó áit go háit, ag lorg oibre ar na [[Feirm|feirmeacha]] mhóra. Is [[spailpín]] é an príomhphearsa sa dán seo, agus ní mó ná sásta air lena shaol.
== An File ==
Níl fios againn cé a chum an dán seo. Is cosúil gur scríobhadh é faoi dheireadh an [[18ú haois|18ú hAois]]. San am sin bhí a lán daoine ag scríobh [[Filíocht na Gaeilge|filíocht]] agus bhí a lán daoine ag obair ar [[Feirm|fheirmeacha]]. Ní slí beatha a bhí ann ach bhí sé mar [[Caitheamh aimsire|chaitheamh aimsire]] do baill an chléir, [[Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann|feirmeoirí]], ceardaithe agus máistreoirí scoile. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ireland-information.com/reference/century.html|teideal=Literature in Irish - The Eighteenth and Nineteenth Centuries|work=www.ireland-information.com|dátarochtana=2019-02-23}}&lt;/ref&gt; Is oibrí feirme a bhí san [[File|fhile]] seo,  bhí sé mar sclábhaí feirme, '[[spailpín]]' a bhí sé. Tugann an file léiriú dúinn ar chruatán an tsaoil i measc na cosmhuintire san 18ú aois agus faighmid eolas cuimsitheach ar an dtrémhese a bhí na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éireannaigh]] faoi smacht na nGall.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Stair na hÉireann|url=https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Stair_na_h%C3%89ireann&amp;oldid=897107|journal=Vicipéid|date=2018-07-22|language=ga}}&lt;/ref&gt;

== Príomhsmaointe an Dáin ==
Is seo dán faoi shaol an [[spailpín]] sa seansaol. Bhí saol crua ag an spailpín fadó, bhí siad i gcónaí ag curdach oibre. Ní raibh [[Sláinte in Éirinn|sláinte]] ro-mhaith acu. Bhí an spailpín seo iontach olc leis a shláinte. Mar a deireann sé &quot;Ag seasadh ar mo shláinte, Ag siúl an drúchta go moch ar [[maidin]],‘S ag bailiú galair ráithe,&quot;. Bhí sé ag obair ar fheirmeacha mar [[lámh]] chuideachta do na feirmeoirí. Ní raibh obair ar bith eile aige. Ní raibh dúil aige sa phost seo agus go háirithe sna [[Sasanaigh]] ach an oiread. Níl meas aige ar na Sasanaigh. B’fhearr leis an spailpín troid le píce ná fanacht cois balla ag fanacht ar na feirmeoirí saibhre. &quot; Ach glacfad fees ó rí na gcroppies, cleith is píc chun sáite&quot;. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://gaeilgespc.weebly.com/filiacuteocht.html|teideal=Filíocht|work=Gaeilgespc|dátarochtana=2019-02-23}}&lt;/ref&gt;
== Téamaí an Dáin ==

=== An Fheirm ===
Tá an [[spailpín]] ag cuardach oibre ar an bh[[feirm]] mar níl aon obair aige. Níl [[talamh]] ar bith aige féin. Bíonn sé ag obair sna páirceanna go hiontach luath ar [[maidin]] &quot; ag siúl an [[Drúcht|drúchta]] go moch ar [[maidin]]&quot;. Tá sé ag obair ar an bhfeirm cosúil le [[Sclábhaíocht|sclabhaí]], ní fhaigheann sé mórán airgid. Bíonn sé ag obair go crua ar pá íseal. Níl meas [[madra]] ag  daoine ar an spailpín. Tá ar an spailpín obair séasúrach a dhéanamh  agus mar gheall ar seo faigheann sé galair shéasúir. Cuireann an obair isteach go mór ar a shláinte: &quot; Ag díol na ag reic mo shláinte&quot;.

=== Tírghrá ===
Is téama eile é an tírghrá sa dán seo. Tá [[Éirí Amach 1798 in Éirinn|Éirí Amach 1798]] ar siúl sa dán agus tá an spailpín ar tí earcú sna h[[Éireannaigh Aontaithe]] chun [[Saorstát Éireann|saoirse]] a bhaint amach. Feicimid cruatan an tsaoil, tarcaisne dona feirmeoirí, agus leadrán na hoibre. B’fhearr leis an spailpín troid le píce ná fanacht cois balla ag fanacht ar na feirmeoirí saibhre. &quot;cleith is píc chun sáite&quot;.

=== Taisteal ===
Téann an spailpín ó áit go háit ag cuardach oibre ó '[[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]]' go [[Callainn|'Callainn']]. Cuireann an dáin béim ar an boctananas a bhí ann ag an am, bhí ar [[Muintir na hÉireann|munitir na hÉireann]] dul thart an tír agus i gcásanna dul ar imirce ag cuardach obair chun airgead a fháil. Bhí an taisteal agus an imirce séasúrach laistigh d'Éirinn agus go dtí an [[An Bhreatain|Bhreatain]] mar páirt tábhachtach de saol munitir na hÉireann thar na céadta bliain, go háirithe tar éis an [[An Gorta Mór|Gorta Mór]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irish-genealogy-toolkit.com/emigration-Ireland-19th-century.html|teideal=Emigration from Ireland in the 19th century|work=www.irish-genealogy-toolkit.com|dátarochtana=2019-02-23}}&lt;/ref&gt; Ag deireadh an dáin tá sé le feiceáil nach bhfuil shláinte an spailpín ro-mhaith mar gheall ar an taisteal a bhí le déanamh aige fríd a saol. 
=== Easpa Saoirse ===
Bhí na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éreannaigh]] faoi smacht na n[[Sasanaigh|Gall]]. Ní raibh talamh ar bith acu ag an am agus mar sin bhí orthu obair mar [[Sclábhaíocht|sclabhaí]] do na Sasanaigh. Tá an spailpín mar siombail don easpa saoirse. Sa dán, tá muintir na hÉireann agus an spailpín faoi bhois chait ag na nGall. É sin ráite, tá siad uilig ag lorg athrú ina shaol, Tá siad uilig bréan den stiogma agus an dímheas ó na [[Sasanaigh]]. Teastaíonn ón spailpín agus muintir na hÉireann neamhspleachas a fháil. Tá siad ag súil le [[tír]] saor agus ag iarradh deireadh chur leis an bhfulaingt. -  &quot; Go deo deo arís ní raghad go [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]], Ag díol ná ag reic mo shláinte, Ná ar mharagadh na saoire im shuí cois balla, Im scaoinse ar leataoibh sráide&quot;.

== Na Teicníoochtaí Filíochta ==
Is dán fáthchiallach é an dán seo. Úsáideann an file [[meafar]] sa dán seo ina dhéanann sé/sí comparáid idir an spailpín agus an easpa saoirse a bhí ag muintir na h[[Éireann]] fadó. 

=== Íomhánna ===
Cruathaíonn an fíle íomhanna sanraíoch sa dán. Faigheann muid íomhá bhrónach den spailpín sa dán seo. Tá ar dul ó áit go háit ag lorg oibre agus bíonn sé [[Tinneas|tinn]] go minic fosta. Is [[Sclábhaíocht|sclabhaí]] feirme é an spailpín sa dán seo. Ba shaol crua, garbh a bhí ag an spailpín agus ní raibh meas [[madra]] ag éinne air. Go minic bíonn air éirí go moch ar [[maidin]] aguis oibriú sa drochaimsir. &quot; Ag siúl an [[Drúcht|drúchta]] go moch ar maidin 's ag bailiú gala ráithe&quot;. Bíonn sé ag obair do na [[Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann|feirmeoirí]] móra, agus baineann sé [[féar]] nó [[arbhar]], Bhí cúrsaí in [[Éirinn]] míchothrom agus an-dian. Bhí na [[Sasanaigh]] i g[[cumhacht]] agus chuir siad náire ar an spailpín agus ar na daoine. Bhí a fhios ag an spailpín go raibh sé níos fearr agus níos cliste ná na feirmeoirí. Tá sé go maith ag an obair a dhéanann sé agus tá sé bródúil as féin. “i g[[Callainn]] go dlúth ‘s mo shúiste im ghlaic ag dul chun tosaigh ceard leo”. 

Tá idir fearg agus náire sna híomhánna i véarsaí a trí. Nuair a smaoiníonn sé ar an saol atá aige tá náire an [[An Domhan|domhain]] air. Ceapann an spailpín go bhfuil sé bocht ach níl rogha aige ach dul ag obair do na bodairí seo. “bodairí na tíre ag tíocht ar na g[[Capall|capaill]] á fhiafraí an bhfuilim hireálta”. Tá an spailpín ag gearán sa tríú véarsa fosta. Tá íomhá dearfach le baint leis an véarsa seo. Tá an spailpín i ndeireadh na feide agus ba mhaith leis dul ag troid leis na croppies chun na [[Sasanaigh]] a chaitheamh amach as an [[Tír|tír.]] Tá an spailpín uaillmhianach agus dírithe sna línte seo. “Ní raghad go [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] ag díol na ag réic mo shláinte” / “téanam chun siúil, tá an cúrsa fada”. 

Feicimd frustrachas an fhile sa dán seo mar níl meas ag éinne air, níl sé sásta leis an saol seo. Is fuath leis go bhfuil daoine ag féachaint anuas air mar cheapann sé go bhfuil sé níos fearr ná na bodairí, ‘’s go brách arís ní glaofar m’ainm sa tí seo an spailpín fánach’. Taispeánann sé sin go bhfuil sé frustrach den íomhá atá air mar spailpín toisc nach bhfuil aon dínit aige.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.slideserve.com/sook/an-spailp-n-f-nach|teideal=An Spailpín Fánach|údar=sook|dáta=2014-09-10|language=en|work=SlideServe|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;

Faigheannn muid leargas do híomhánna an-éifeachtach atá ag taispeáint dúinn an saol mar a bhí sé ar ais ansin.

=== Mothúcháin an Dáin ===

==== Fearg ====
Tá fearg ar an spailpín agus é rinn tuirseach den saol. Tá a chroí briste agus tá sé in ísle brí mar gheall ar na [[Sasanaigh]] agus an dímheas. Níl mórán funnimh fágtha aige anois, tá sé ina sheanfhear craite gan mórán airgid. Chaith sé tamall ag imeacht ó áit go háit ag cuardach oibre agus bhí fuath aige ar na Sasanaigh. Thóg na Sasanaigh an fheirm on spailpín fánach. Bhí fearg air go háirithe in éadan na [[Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann|feirmeoirí]] móra a bhí ag amharc anuas air. 

==== Bród ====
Bhí an spailpín bróduil as féin. Bhí sé ag obair go cruaidh ag baint fhéir agus mar sin de. Deireann sé féin go bhfuil sé níos fearr ná aon oibrí eile &quot; mo shúiste im ghlac / ag dul chun tosaigh ceard leo&quot;. Chomh maith le sin bhí an [[spailpín]] an bróduil as a tír. B’fhearr leis an spailpín troid le píce ná fanacht cois balla ag fanacht ar na feirmeoirí saibhre. &quot; Ach glacfad fees ó rí na gcroppies, cleith is píc chun sáite&quot;. Bhí sé ag troid ar son 'Rí na gCroppies' agus ar son saoirse&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Croppy|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Croppy&amp;oldid=880708063|journal=Wikipedia|date=2019-01-28|language=en}}&lt;/ref&gt; nuair a bhí sé níos óige.
==== Brón ====
Cuireann sé brón orainn an spailpín a shamhlú ina sheasamh ar thaobh na sráide ag fanacht ar na [[Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann|feirmeoirí]] móra ag an [[Margadh na Feirme|maragadh]]. Bhí air éirí go luath agus bhí a shláinte i mbaol ón obair feirme. Saol brónach gan dínit a bhí ann. Ar an taobh eile tá brón ann mar gheall ar an easpa saoirse atá ag an spailpín agus múinitr na hÉireann mar bhí na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éireannaigh]] faoi smacht na n[[Sasanaigh|Gall]].

==== Féintrua /Trua ====
Tá féintrua ar an [[spailpín]] mar go bhfuil saol mar seo aige, agus mar go mbíonn sé [[Tinneas|tinn]] go minic. Tá an spailpín brónach agus tuirseach traochta de bheith ag obair mar [[Sclábhaíocht|sclabhaí]] feirme in áiteanna difriúla timpeall na tíre. Lá i ndiaidh lae tá sé ag fulaingt agus ag streachailt. “Ag díol ná ag reic mo shláinte”. Braithim a lán trua fa choinne an spailpín bocht. Bhí na [[Filíocht|fil]]í, a bhí saibhir uair amháin, beo bocht anois agus ní raibh meas [[madra]] ag aon duine orthu. Bíonn daoine ag féachaint anuas air cé go bhfuil sé ina fhear chliste. “Sin chúibh an spailpín fánach”. Tá fhios againn nach bhfuil an spailpín sásta lena shaol agus go bhfuil gruama air.

Tá na mothúcháin sa dán seo iontach éifeachtach mar tá muid ábalta mothú gach focail a scríobhann an file. 

=== Atmaisféar an Dáin ===
Tá atmaisféar brónach agus caite sa dáin. Tá easpa- funnimh ag an spailpín mar tá sé tinn tuirseach den saol. Faigheann muid atmaisféar dorcha ón dán seo, tá an spailpín i ísle brí ag smoaineamh siar ar an saoirse a bhí aige agus ag déanamh [[codarsnacht]] idir é agus an easpa saoirse atá aige anois. Tá é féin agus na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éireannaigh]] ag fulaingt agus faoi brú na nGall.

=== Athrá ===
Bainneann an fíle úsáid as athrá sa dáin - 'An Spailpín Fánach'. Cuireann seo béim ar an [[An Drochshaol|drochshaol]] a bhí ag múintir na hÉireann fadó. Bhí siad bocht , le droch shláinte agus ag fulaingt. Ní ligean an file dúinn dearmard a déanamh ar na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éireannaigh]] fado. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Forgotten Irish|url=https://www.youtube.com/watch?v=N-bw8rVdF9M|date=2016-02-11|author=Animo TV}}&lt;/ref&gt;

=== Logainmneacha ===
Tá a lán áiteanna luaite sa dán seo; [[Callainn|Callan]], [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]], [[Carraig na Siúire]] agus [[Dúrlas Éile|Durlas]]. Cuireann sé seo le hinchreideacht an dáin agus tugann siad údaracht agus cúlra fíor, stairiúil dó.

=== Codarsnacht/Comparáid ===
Idir na gnáthdhaoine agus na ‘bodairí’. Feirmeoirí móra ramhra iad, ach daoine beo bocht iad na spailpíní. Bhí na feirmeoirí ag dul timpeall ar capaill ag lorg oibrí chun an obair crua a dhéanamh ach bhí na spailpíní ag siúl ó áit go háit go moch ar maidin, ag éirí tinn ag díol a gcuid saoirse.

== Friotal ==
Is dán deacair é an dán seo. Tá caighdean ard [[An Ghaeilge|Gaeilge]] léirithe ag an fíle. Eiríonn leis an bhfile saol an spailpín a chur os ár gcomhair go héifeachtach.  

Friotal – láídir chun an saol crua a chur in iúl go soiléir – ar nós ‘ag bailiú galair ráithe’. Focail ealaínte ach lán le neart iad. Cruthaíonn siad pictiúr soiléir dúinn den saol crua a bhí ag an spailpín. Anuas ar sin tá ‘ag siúl an drúchta’ fíor suntasach, ealaínte agus láidir. Tá sé soiléir ón líne seo go raibh air éirí go luath agus bheith I gcónaí ag bogadh ach is líne fileata deas fós é agus cruthaíonn sé pictiúr den tírdhreach álainn go moch ar maidin. 

Cruthaíonn an file an beag dínit atá aige sa chéad líne 'Im spailpín fánach atáim le fada'. Is téarma dímheasú é 'spailpín'. 

Leis an líne  'go deo deo arís ní raghad go [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]]' éiríonn leis an bhfile dóchas an spailpín agus na hÉireannaigh a chur i láthair. Tá siad tinn tuirseach den saol agus an fulaingt, tá siad réidh chun dul ag troid le na [[Sasanaigh]]. 

Baintear úsáid an-éifeachtach as uaim sa dán; “leathan láidir” agus “seasamh ar mo shláinte”. Úsáidtear é chun béim a leagan ar fhocail áirithe. Tá sé suntasach sa líne deireanach “siúd siúl ar an spailpín fánach”. Sa chás seo tuigimid go bhfuil an file chun leanúint ar aghaidh ag obair go dian dícheallach, mar níl an dara suí sa bhuaile aige. Baintear úsáid as rím chomh maith.  

Cuireann uaim agus rím le [[ceol]] na bhfocal agus cuireann sé béim ar theachtaireacht an dáin mar go mbíonn sé níos éasca cuimhneamh ar ráiteas an fhile: &quot; seasamh ar mo shláinte&quot; , &quot;siúd siúl an spailpín fánach&quot;. 

== Dán / Amhrán ==
Is dán agus [[amhrán]] é 'An Spailpín Fanach'. 

Tá leagan chun éisteacht leis an dán anseo &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.tg4.ie/ga/foghlaim/danta/an-spailpin-fanach/an-spailpin-fanach-anaithnid/|teideal=An Spailpín Fánach - Anaithnid|language=ga|work=TG4|dátarochtana=2019-02-24}}&lt;/ref&gt; agus leagan den amhrán anseo.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=AN SPAILPÍN FÁNACH - LIADAN|url=https://www.youtube.com/watch?v=WzMpsFabk_c|date=2010-03-10|author=muisire}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;

[[Catagóir:Filíocht na Gaeilge]]</text>
      <sha1>9uuig6mnodhvkewu0ncioyhn4shjs6u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063313</id>
      <parentid>1063272</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18494" xml:space="preserve">{{teideal iodálach}}
Is dán tírghrá [[Gaeilge]] é '''An Spailpín Fánach,''' le file anaithnid. 

{{Quote box
|title= An Spailpín Fánach 
|fontsize=100%
|quote=&lt;poem&gt;
Im spailpín fánach atáim le fada
ag seasamh ar mo shláinte,
ag siúl an drúchta go moch ar maidin
's ag bailiú galair ráithe;
ach glacfad ''fees'' ó rí na ''gcroppies'' 
cleith is píc chun sáite 
's go brách arís ní ghlaofar m'ainm
sa tír seo, an spailpín fánach. 

Ba mhinic mo thriall go Cluain gheal Meala
's as san go Tiobraid Árainn
i gCarraig na Siúire thíos go ghearrainn
cúrsa leathan láidir 
i gCallainn go dlúth 's mo shúiste im ghlaic
ag dul chun tosaigh ceard leo
's nuair théim go Durlas 's é síud bhíonn agam -
'Sin chu'bh an spailpín fánach' 

Go deo deo arís ní raghad go Caiseal
ag dío ná ag reic mo shláinte 
ná ar mhargadh na saoire im shuí cois balla,
im scaoinse ar leataoibh sráide
bodairí na tíre ag tíocht ar a gcapaill
á fhiafraí an bhfuilim hiréalta;
'téanam chun siúl , tá an cúrsa fada'- 
siúd siúl ar an spailpín fánach 
&lt;/poem&gt;}}

== Brí an Teideal ==
Ciallaíonn ‘An Spailpín Fánach’ ,‘The Wandering Farm Labourer’. Bhí an spailpín mar t-oibrí séasúrach in [[Éirinn]] ón [[17ú haois]] go dtí tús an [[20ú haois]]Bhí air cur na mbarraí i rith an [[Earrach|earraigh]], ag baint an fhéir i rith an t-[[Samhradh|samhraidh]] agus ag baint na b[[Práta|prátaí]] agus an arbhair i rith an [[Fómhar|fhómhair]] Bhí saol deacair ag an [[spailpín]] fadó. Bhí ar an [[spailpín]] taistil ó áit go háit ag lorg oibre. Bhí an obair an dian agus fisiceach, fuair sé pá íseal agus ní raibh meas ag na tiarnaí talún don spailpín. De gnáth, bhí an spailpín mar [[feirmeoir]] beag, a bhí eolas aige faoi [[talamh]] agus a bhí go ginerálta bocht le [[teaghlach]]. Bhí sé ag iarradh an t-[[airgead]] chun aire a thabhairt dóibh. Thosaigh na mná ag obair chomh maith san [[19ú haois]], bhí siad ag [[obair]] sna páirceanna ina raibh [[Práta|prata]]í. É sin ráite, róimhe seo, thug siad tacaíocht do na fir agus iad ag taisteal, d’iarr siad ar dhaoine le haghaidh [[bia]] agus [[airgead]] chun an [[teaghlach]] a choinneáil beo agus iad ag fanacht ar na fir chun filleadh abhaile.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Spailpín|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Spailp%C3%ADn&amp;oldid=861550526|journal=Wikipedia|date=2018-09-28|language=en}}&lt;/ref&gt;

== Cúlra an Dáin ==

Ag an am, bhí na [[Sasanaigh]] i gceannas ar Éire. Bhí na plandáilithe &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Plantations of Ireland|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Plantations_of_Ireland&amp;oldid=884722153|journal=Wikipedia|date=2019-02-23|language=en}}&lt;/ref&gt;críochnaithe agus bhí na [[Na Péindlíthe|péindlithe]] i bhfeidhm sa tír seo. Mar thoradh, ní raibh cead ag na caitligh dul go dtí an [[aifreann]] agus ní raibh cead acu vótáil ach an oiread. Bhí na gnáthdaoine faoi bhois an chait ag an [[Uasaicme|uas-aicme]]  Bhí an [[Cumhacht|chumhacht]] go léir ag na tiarnaí talún agus bhí gach duine eile beo bocht. Ina dhiaidh sin, bhí idirdhealú  ar siúl in aghaidh na Caitlicigh. Sa [[17ú haois|seachtú]] agus [[18ú haois|ochtú a]]&lt;nowiki/&gt;ois déag, bhí cúrsaí in Éirinn an-mhíchothrom agus bhí deighilt mór idir an [[uaslathas]] agus na gnáthdaoine. Bhí na ‘croppies’ nó na ceannaircigh  ag troid in aghaidh na [[Sasanaigh]] agus ba mhinic go raibh siad curtha chun báis dá bharr. Bhí an bhochtaineacht agus an foréigean ar fud na háite, Bhí na spailpíní ag bun an [[dréimire]]. Ní raibh aon stadás nó ceartanna acu. Caitheadh anuas orthu agus caitheadh go dona leo. Ní raibh an dara rogha acu ach dul ag taisteal ó áit go háit, ag lorg oibre ar na [[Feirm|feirmeacha]] mhóra. Is [[spailpín]] é an príomhphearsa sa dán seo, agus ní mó ná sásta air lena shaol.
== An File ==
Níl fios againn cé a chum an dán seo. Is cosúil gur scríobhadh é faoi dheireadh an [[18ú haois|18ú hAois]]. San am sin bhí a lán daoine ag scríobh [[Filíocht na Gaeilge|filíocht]] agus bhí a lán daoine ag obair ar [[Feirm|fheirmeacha]]. Ní slí beatha a bhí ann ach bhí sé mar [[Caitheamh aimsire|chaitheamh aimsire]] do baill an chléir, [[Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann|feirmeoirí]], ceardaithe agus máistreoirí scoile. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ireland-information.com/reference/century.html|teideal=Literature in Irish - The Eighteenth and Nineteenth Centuries|work=www.ireland-information.com|dátarochtana=2019-02-23}}&lt;/ref&gt; Is oibrí feirme a bhí san [[File|fhile]] seo,  bhí sé mar sclábhaí feirme, '[[spailpín]]' a bhí sé. Tugann an file léiriú dúinn ar chruatán an tsaoil i measc na cosmhuintire san 18ú aois agus faighmid eolas cuimsitheach ar an dtrémhese a bhí na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éireannaigh]] faoi smacht na nGall.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Stair na hÉireann|url=https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Stair_na_h%C3%89ireann&amp;oldid=897107|journal=Vicipéid|date=2018-07-22|language=ga}}&lt;/ref&gt;

== Príomhsmaointe an Dáin ==
Is seo dán faoi shaol an [[spailpín]] sa seansaol. Bhí saol crua ag an spailpín fadó, bhí siad i gcónaí ag curdach oibre. Ní raibh [[Sláinte in Éirinn|sláinte]] ro-mhaith acu. Bhí an spailpín seo iontach olc leis a shláinte. Mar a deireann sé &quot;Ag seasadh ar mo shláinte, Ag siúl an drúchta go moch ar [[maidin]],‘S ag bailiú galair ráithe,&quot;. Bhí sé ag obair ar fheirmeacha mar [[lámh]] chuideachta do na feirmeoirí. Ní raibh obair ar bith eile aige. Ní raibh dúil aige sa phost seo agus go háirithe sna [[Sasanaigh]] ach an oiread. Níl meas aige ar na Sasanaigh. B’fhearr leis an spailpín troid le píce ná fanacht cois balla ag fanacht ar na feirmeoirí saibhre. &quot; Ach glacfad fees ó rí na gcroppies, cleith is píc chun sáite&quot;. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://gaeilgespc.weebly.com/filiacuteocht.html|teideal=Filíocht|work=Gaeilgespc|dátarochtana=2019-02-23}}&lt;/ref&gt;
== Téamaí an Dáin ==

=== An Fheirm ===
Tá an [[spailpín]] ag cuardach oibre ar an bh[[feirm]] mar níl aon obair aige. Níl [[talamh]] ar bith aige féin. Bíonn sé ag obair sna páirceanna go hiontach luath ar [[maidin]] &quot; ag siúl an [[Drúcht|drúchta]] go moch ar [[maidin]]&quot;. Tá sé ag obair ar an bhfeirm cosúil le [[Sclábhaíocht|sclabhaí]], ní fhaigheann sé mórán airgid. Bíonn sé ag obair go crua ar pá íseal. Níl meas [[madra]] ag  daoine ar an spailpín. Tá ar an spailpín obair séasúrach a dhéanamh  agus mar gheall ar seo faigheann sé galair shéasúir. Cuireann an obair isteach go mór ar a shláinte: &quot; Ag díol na ag reic mo shláinte&quot;.

=== Tírghrá ===
Is téama eile é an tírghrá sa dán seo. Tá [[Éirí Amach 1798 in Éirinn|Éirí Amach 1798]] ar siúl sa dán agus tá an spailpín ar tí earcú sna h[[Éireannaigh Aontaithe]] chun [[Saorstát Éireann|saoirse]] a bhaint amach. Feicimid cruatan an tsaoil, tarcaisne dona feirmeoirí, agus leadrán na hoibre. B’fhearr leis an spailpín troid le píce ná fanacht cois balla ag fanacht ar na feirmeoirí saibhre. &quot;cleith is píc chun sáite&quot;.

=== Taisteal ===
Téann an spailpín ó áit go háit ag cuardach oibre ó '[[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]]' go [[Callainn|'Callainn']]. Cuireann an dáin béim ar an boctananas a bhí ann ag an am, bhí ar [[Muintir na hÉireann|munitir na hÉireann]] dul thart an tír agus i gcásanna dul ar imirce ag cuardach obair chun airgead a fháil. Bhí an taisteal agus an imirce séasúrach laistigh d'Éirinn agus go dtí an [[An Bhreatain|Bhreatain]] mar páirt tábhachtach de saol munitir na hÉireann thar na céadta bliain, go háirithe tar éis an [[An Gorta Mór|Gorta Mór]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irish-genealogy-toolkit.com/emigration-Ireland-19th-century.html|teideal=Emigration from Ireland in the 19th century|work=www.irish-genealogy-toolkit.com|dátarochtana=2019-02-23}}&lt;/ref&gt; Ag deireadh an dáin tá sé le feiceáil nach bhfuil shláinte an spailpín ro-mhaith mar gheall ar an taisteal a bhí le déanamh aige fríd a saol. 
=== Easpa Saoirse ===
Bhí na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éreannaigh]] faoi smacht na n[[Sasanaigh|Gall]]. Ní raibh talamh ar bith acu ag an am agus mar sin bhí orthu obair mar [[Sclábhaíocht|sclabhaí]] do na Sasanaigh. Tá an spailpín mar siombail don easpa saoirse. Sa dán, tá muintir na hÉireann agus an spailpín faoi bhois chait ag na nGall. É sin ráite, tá siad uilig ag lorg athrú ina shaol, Tá siad uilig bréan den stiogma agus an dímheas ó na [[Sasanaigh]]. Teastaíonn ón spailpín agus muintir na hÉireann neamhspleachas a fháil. Tá siad ag súil le [[tír]] saor agus ag iarradh deireadh chur leis an bhfulaingt. -  &quot; Go deo deo arís ní raghad go [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]], Ag díol ná ag reic mo shláinte, Ná ar mharagadh na saoire im shuí cois balla, Im scaoinse ar leataoibh sráide&quot;.

== Na Teicníoochtaí Filíochta ==
Is dán fáthchiallach é an dán seo. Úsáideann an file [[meafar]] sa dán seo ina dhéanann sé/sí comparáid idir an spailpín agus an easpa saoirse a bhí ag muintir na h[[Éireann]] fadó. 

=== Íomhánna ===
Cruathaíonn an fíle íomhanna sanraíoch sa dán. Faigheann muid íomhá bhrónach den spailpín sa dán seo. Tá ar dul ó áit go háit ag lorg oibre agus bíonn sé [[Tinneas|tinn]] go minic fosta. Is [[Sclábhaíocht|sclabhaí]] feirme é an spailpín sa dán seo. Ba shaol crua, garbh a bhí ag an spailpín agus ní raibh meas [[madra]] ag éinne air. Go minic bíonn air éirí go moch ar [[maidin]] aguis oibriú sa drochaimsir. &quot; Ag siúl an [[Drúcht|drúchta]] go moch ar maidin 's ag bailiú gala ráithe&quot;. Bíonn sé ag obair do na [[Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann|feirmeoirí]] móra, agus baineann sé [[féar]] nó [[arbhar]], Bhí cúrsaí in [[Éirinn]] míchothrom agus an-dian. Bhí na [[Sasanaigh]] i g[[cumhacht]] agus chuir siad náire ar an spailpín agus ar na daoine. Bhí a fhios ag an spailpín go raibh sé níos fearr agus níos cliste ná na feirmeoirí. Tá sé go maith ag an obair a dhéanann sé agus tá sé bródúil as féin. “i g[[Callainn]] go dlúth ‘s mo shúiste im ghlaic ag dul chun tosaigh ceard leo”. 

Tá idir fearg agus náire sna híomhánna i véarsaí a trí. Nuair a smaoiníonn sé ar an saol atá aige tá náire an [[An Domhan|domhain]] air. Ceapann an spailpín go bhfuil sé bocht ach níl rogha aige ach dul ag obair do na bodairí seo. “bodairí na tíre ag tíocht ar na g[[Capall|capaill]] á fhiafraí an bhfuilim hireálta”. Tá an spailpín ag gearán sa tríú véarsa fosta. Tá íomhá dearfach le baint leis an véarsa seo. Tá an spailpín i ndeireadh na feide agus ba mhaith leis dul ag troid leis na croppies chun na [[Sasanaigh]] a chaitheamh amach as an [[Tír|tír.]] Tá an spailpín uaillmhianach agus dírithe sna línte seo. “Ní raghad go [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] ag díol na ag réic mo shláinte” / “téanam chun siúil, tá an cúrsa fada”. 

Feicimd frustrachas an fhile sa dán seo mar níl meas ag éinne air, níl sé sásta leis an saol seo. Is fuath leis go bhfuil daoine ag féachaint anuas air mar cheapann sé go bhfuil sé níos fearr ná na bodairí, ‘’s go brách arís ní glaofar m’ainm sa tí seo an spailpín fánach’. Taispeánann sé sin go bhfuil sé frustrach den íomhá atá air mar spailpín toisc nach bhfuil aon dínit aige.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.slideserve.com/sook/an-spailp-n-f-nach|teideal=An Spailpín Fánach|údar=sook|dáta=2014-09-10|language=en|work=SlideServe|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;

Faigheannn muid leargas do híomhánna an-éifeachtach atá ag taispeáint dúinn an saol mar a bhí sé ar ais ansin.

=== Mothúcháin an Dáin ===

==== Fearg ====
Tá fearg ar an spailpín agus é rinn tuirseach den saol. Tá a chroí briste agus tá sé in ísle brí mar gheall ar na [[Sasanaigh]] agus an dímheas. Níl mórán funnimh fágtha aige anois, tá sé ina sheanfhear craite gan mórán airgid. Chaith sé tamall ag imeacht ó áit go háit ag cuardach oibre agus bhí fuath aige ar na Sasanaigh. Thóg na Sasanaigh an fheirm on spailpín fánach. Bhí fearg air go háirithe in éadan na [[Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann|feirmeoirí]] móra a bhí ag amharc anuas air. 

==== Bród ====
Bhí an spailpín bróduil as féin. Bhí sé ag obair go cruaidh ag baint fhéir agus mar sin de. Deireann sé féin go bhfuil sé níos fearr ná aon oibrí eile &quot; mo shúiste im ghlac / ag dul chun tosaigh ceard leo&quot;. Chomh maith le sin bhí an [[spailpín]] an bróduil as a tír. B’fhearr leis an spailpín troid le píce ná fanacht cois balla ag fanacht ar na feirmeoirí saibhre. &quot; Ach glacfad fees ó rí na gcroppies, cleith is píc chun sáite&quot;. Bhí sé ag troid ar son 'Rí na gCroppies' agus ar son saoirse&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Croppy|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Croppy&amp;oldid=880708063|journal=Wikipedia|date=2019-01-28|language=en}}&lt;/ref&gt; nuair a bhí sé níos óige.
==== Brón ====
Cuireann sé brón orainn an spailpín a shamhlú ina sheasamh ar thaobh na sráide ag fanacht ar na [[Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann|feirmeoirí]] móra ag an [[Margadh na Feirme|maragadh]]. Bhí air éirí go luath agus bhí a shláinte i mbaol ón obair feirme. Saol brónach gan dínit a bhí ann. Ar an taobh eile tá brón ann mar gheall ar an easpa saoirse atá ag an spailpín agus múinitr na hÉireann mar bhí na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éireannaigh]] faoi smacht na n[[Sasanaigh|Gall]].

==== Féintrua /Trua ====
Tá féintrua ar an [[spailpín]] mar go bhfuil saol mar seo aige, agus mar go mbíonn sé [[Tinneas|tinn]] go minic. Tá an spailpín brónach agus tuirseach traochta de bheith ag obair mar [[Sclábhaíocht|sclabhaí]] feirme in áiteanna difriúla timpeall na tíre. Lá i ndiaidh lae tá sé ag fulaingt agus ag streachailt. “Ag díol ná ag reic mo shláinte”. Braithim a lán trua fa choinne an spailpín bocht. Bhí na [[Filíocht|fil]]í, a bhí saibhir uair amháin, beo bocht anois agus ní raibh meas [[madra]] ag aon duine orthu. Bíonn daoine ag féachaint anuas air cé go bhfuil sé ina fhear chliste. “Sin chúibh an spailpín fánach”. Tá fhios againn nach bhfuil an spailpín sásta lena shaol agus go bhfuil gruama air.

Tá na mothúcháin sa dán seo iontach éifeachtach mar tá muid ábalta mothú gach focail a scríobhann an file. 

=== Atmaisféar an Dáin ===
Tá atmaisféar brónach agus caite sa dáin. Tá easpa- funnimh ag an spailpín mar tá sé tinn tuirseach den saol. Faigheann muid atmaisféar dorcha ón dán seo, tá an spailpín i ísle brí ag smoaineamh siar ar an saoirse a bhí aige agus ag déanamh [[codarsnacht]] idir é agus an easpa saoirse atá aige anois. Tá é féin agus na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éireannaigh]] ag fulaingt agus faoi brú na nGall.

=== Athrá ===
Bainneann an fíle úsáid as athrá sa dáin - 'An Spailpín Fánach'. Cuireann seo béim ar an [[An Drochshaol|drochshaol]] a bhí ag múintir na hÉireann fadó. Bhí siad bocht , le droch shláinte agus ag fulaingt. Ní ligean an file dúinn dearmard a déanamh ar na h[[Éireannaigh Aontaithe|Éireannaigh]] fado. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Forgotten Irish|url=https://www.youtube.com/watch?v=N-bw8rVdF9M|date=2016-02-11|author=Animo TV}}&lt;/ref&gt;

=== Logainmneacha ===
Tá a lán áiteanna luaite sa dán seo; [[Callainn|Callan]], [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]], [[Carraig na Siúire]] agus [[Dúrlas Éile|Durlas]]. Cuireann sé seo le hinchreideacht an dáin agus tugann siad údaracht agus cúlra fíor, stairiúil dó.

=== Codarsnacht/Comparáid ===
Idir na gnáthdhaoine agus na ‘bodairí’. Feirmeoirí móra ramhra iad, ach daoine beo bocht iad na spailpíní. Bhí na feirmeoirí ag dul timpeall ar capaill ag lorg oibrí chun an obair crua a dhéanamh ach bhí na spailpíní ag siúl ó áit go háit go moch ar maidin, ag éirí tinn ag díol a gcuid saoirse.

== Friotal ==
Is dán deacair é an dán seo. Tá caighdean ard [[An Ghaeilge|Gaeilge]] léirithe ag an fíle. Eiríonn leis an bhfile saol an spailpín a chur os ár gcomhair go héifeachtach.  

Friotal – láídir chun an saol crua a chur in iúl go soiléir – ar nós ‘ag bailiú galair ráithe’. Focail ealaínte ach lán le neart iad. Cruthaíonn siad pictiúr soiléir dúinn den saol crua a bhí ag an spailpín. Anuas ar sin tá ‘ag siúl an drúchta’ fíor suntasach, ealaínte agus láidir. Tá sé soiléir ón líne seo go raibh air éirí go luath agus bheith I gcónaí ag bogadh ach is líne fileata deas fós é agus cruthaíonn sé pictiúr den tírdhreach álainn go moch ar maidin. 

Cruthaíonn an file an beag dínit atá aige sa chéad líne 'Im spailpín fánach atáim le fada'. Is téarma dímheasú é 'spailpín'. 

Leis an líne  'go deo deo arís ní raghad go [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]]' éiríonn leis an bhfile dóchas an spailpín agus na hÉireannaigh a chur i láthair. Tá siad tinn tuirseach den saol agus an fulaingt, tá siad réidh chun dul ag troid le na [[Sasanaigh]]. 

Baintear úsáid an-éifeachtach as uaim sa dán; “leathan láidir” agus “seasamh ar mo shláinte”. Úsáidtear é chun béim a leagan ar fhocail áirithe. Tá sé suntasach sa líne deireanach “siúd siúl ar an spailpín fánach”. Sa chás seo tuigimid go bhfuil an file chun leanúint ar aghaidh ag obair go dian dícheallach, mar níl an dara suí sa bhuaile aige. Baintear úsáid as rím chomh maith.  

Cuireann uaim agus rím le [[ceol]] na bhfocal agus cuireann sé béim ar theachtaireacht an dáin mar go mbíonn sé níos éasca cuimhneamh ar ráiteas an fhile: &quot; seasamh ar mo shláinte&quot; , &quot;siúd siúl an spailpín fánach&quot;. 

== Dán / Amhrán ==
Is dán agus [[amhrán]] é 'An Spailpín Fanach'. 

Tá leagan chun éisteacht leis an dán anseo &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.tg4.ie/ga/foghlaim/danta/an-spailpin-fanach/an-spailpin-fanach-anaithnid/|teideal=An Spailpín Fánach - Anaithnid|language=ga|work=TG4|dátarochtana=2019-02-24}}&lt;/ref&gt; agus leagan den amhrán anseo.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=AN SPAILPÍN FÁNACH - LIADAN|url=https://www.youtube.com/watch?v=WzMpsFabk_c|date=2010-03-10|author=muisire}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;

[[Catagóir:Filíocht na Gaeilge]]</text>
      <sha1>1zxrqj8rf9a0myi4wnjt5vhypcusfp6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hurlamaboc</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88848</id>
    <revision>
      <id>1063020</id>
      <parentid>1062166</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:56:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10710" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{Bosca Sonraí Leabhar
| name          = Hurlamaboc
| Údar          = [[Éilís Ní Dhuibhne]]
| Tír           = [[Éire]]
| Teanga        = [[Gaeilge]]
| séanra        = Ficsean
| Foilsitheoir  = [[Cois Life]] ([[BÁC]])
| Dáta foilsiú  = 1978
| Cineál meáin  = [[Ficsean]], [[leabhar]]
| Leathanaigh        = 158
| isbn          = 9781908057686 
}}
Is leabhar ficsean é '''Hurlamaboc''', agus is leabhar Gaeilge é freisin, Scríobh [[Éilís Ní Dhuibhne]] an úrscéal seo. Is úrscéal le haghaidh na déagóirí é agus tá an scéal seo ar an curaclam Gaeilge iar-bhunscoile [[Ardteistiméireacht]].  Is scéal faoi daoine óga é ag fás in Éirinn áit nach dhéanann structúir agus deimhneachtaí a dtuismitheoirí ciall, foghlamaíonn siad chun a roghanna féin a dhéanamh is iad ag dul isteach is amach I tsaoil na charactéir eile, déanann siad é seo le neamhspleáchas agus aibíochtam céimseach. Tabhaireann tuiscint luachanna amadach agus leithleasach a dtuismitheoirí féinforbairt agus breithiúnais mhaith chun Éireann níos fearr ná Éireann éadomhain abharaíoch a dtuismitheoirí a cruthú 

== Achoimre an scéal Hurlamaboc ==

===== Leargas faoin gclann: =====
Is scéal iontach agus simplí é Hurlamaboc le hÉilis Ní Dhuibhne. Úsáideann an [[An Roinn Oideachais agus Scileanna|An Roinn Oideachais]] an scéal seo le haghaidh an Ardteistiméireacht. 

Bhí an scéal faoi an chlann agus an céilúradh Lisín agus Pól posta ar feadh fiche bliain. Chomh mhaith le seo bhí scéal faoi na mhic léinn agus páiste eile sa cheantar. Bhí gach rud foirfe i dteach Lisín agus i dá shaol freisin. Bhí sí lánsásta le gach rud. A fear céile Pól a beirt mhic Ruán agus Cuán, an teach agus léi féin. Bhí Cuán trí bliana déag d'aois, agus ocht mbliana déag d'aois é Ruán. Bhí Lisín agus Pól ag ceiliúradh ócaid an mhór mar tá siad pósta le fiche bliain, agus tá siad ag ullmhú cóisire chun ceiliúradh an tionól seo. Bhí an teaghlach ar fad ag dúil leis, sin a dúirt siad cibé. Ní raibh Pól saibhir nuair a bhuail siad le chéile don chéad uair, bhí sé ag obair sa siopa nuair a bhuail sé Lisín. Ansin , bhí sé ag éirí go sármhaith lei agus bhí meas ag gach duine air mar is léachtoir i gcúrsaí gnó é anois agus cheannaigh sé stoc ar an idirlíonn agus tar éis é seo cheannaigh sé tithe agus árasáin freisin. Bhí Lisín agus Pól ina gcónaí ar Ascaill na Fuinnseoige is ceantar rachmasach, galánta é. Bhí gruaig fionn ar na máithreacha eile go léir agus chaith siad smidiú an t-am ar fad. Ceantar foirfe a bhí ann agus bhí saol gach duine foirfe (go mór mór Lisín) freisin. Ansin bhí gach rud réidh aici agus bhí an reoiteoir lán le bia, cheannaigh sí an reoiteoir eile agus tar éis tamaill  bhí dhá reoiteoir lán le bia ann. Bhí péint nua ar na mballaí, snas ar na húrláir agus blathanna sna prócaí. Bhí an teach i gcónaí néata agus álainn ag Lisín, agus bhí  sí féin i gcónaí néata agus álainn freisin. Bhí cuma óg uirthi agus a cuid gruaig fionn ar na mná ar fad an bhóthar, ach bhí Lisín níos néata agus níos faiseanta ná aon duine eile. Ní raibh ach bean amháin le gruaig dhorcha ann agus shíl na mná eile go raibh sí aisteach. Chreid Ruán go mbeadh an cóisir “crap”. Ach dúirt sé lena mháthair go mbeadh sé “cool”, mar bhí sé ag iarraidh í a shásamh. Bhí grá aige dá mháthair, ach chuir sí lagmhisneach air an t-am ar fad. Tháinig comharsa go dtí an doras chun glacadh le cuireadh go dtí an chóisir. Bhí rud éigin faoin fhear a chuir isteach ar Ruán. Bhí sé cairdiúil agus gealgháireach, ach bhí súile géara aige agus é ag stánadh ort i gcónaí. Ní raibh post ag Lisín lasmuigh den teach, mar ní raibh gá ar bith go mbeadh. Ach bhí sí ina ball de chuid mhór clubanna. Bhí sí ag freastal ar ranganna teanga chomh maith. Bean spéisiúil ab ea í a bhí ábalta labhairt ar aon ábhar faoin ghrian. 

===== Leargas faoin déagóirí: =====
Triúr déagóirí ina chónaí sa baile Ráth Chormaic, taobh amugh Dún Laoghaire i mBaile Átha Cliath, Ruán, Emma agus Colm is ainm dóibh. Tá gach duine ag ullmhú ó an Ardteistmeireacht agus tá gach déagóir ag fulaingt faoi do buartha féin, imní teaghlach agus trioblóid féin freisin.

Ruán an mac is sine ó Lisín agus Pól, níl a lán rud mar a chéile le do mháthair fiorfe agus galánta. Caitheann sí gach lá ag foghlaim teangacha agus ag cabhair le clubanna áitiúil, ag freastail grúpa gairdín agus clubanna leabhair freisin. Cúpla bhliain ó shin bhí Ruán ag taisteail ag déanamh stáidear i gcoláiste ealaín. Cé gur thug an máthair Ruán le fios go raibh grá mór aici don ealaín agus do chursaí ealaíne, i gcoitinne bhí sí tar éis brú a chur ar Ruán imeacht ón gconair seo. b'fhearr léi go racadh an mac ba shine aici i dtreo cúrsaí ríomhaireachta agus go mbeadh sé níos sábháilte sa todhcaí ó taobh airgid de. A athair Ruán roimh a bhuel sé Lisín, bhí sé ag obair sa siopa agus níl aon mian aige freisin. Chonaic Lisín potéinseal in Pól. Agus anois is léachtóir gnó ollscoile é agus tá a lán airgead aige freisin i gcomparáid nuair a bhí sé ag obair sa siopa. Cheannaigh sé stóc ar an idirlíon agus tar éis é seo cheannaigh sé go mór tithe agus árasán ar fud na hEoraip is fear meas go maith ab ea é. Tá fhios aige Ruán go bhfuil tacaíonn a athair an tuairimí do bhean chéile le fiche blianta.

Cúpla doras síos an mbóthar tá Emma ina cónaí le dá mháthair Éibhlín is daoine néamhspleach í agus caitheann sí a shaol de réir a chuid rialacha féin. Is máthar difriúil í i gcomparáid le bheain cheile ó Ascaill na Fuinnseoige. Is státseirbhíseach íochta gó mór í Éibhlín agus tá sí ina chónaí le dá h-iníon agus le dá stóchach óg &quot;Greg&quot; ach Emma í féin níl sí &quot;cool&quot; mar is maith léi leabhair go mór. 

Tá Colm ina chónaí sa teach de chuid na comhairle in aice láimhe. Mhac do fear gleoite é, ach is fear alcólach é freisin. Níl an t-atmaisféair go mhaith ar chúla téarmaí. Chaith Colm go mór le h-ám ag obair sa Spar áitiúil. Bain sé taitneamh as an dálaí suaimhneach agus struchtúrtha. Fuair sé airgead ó post seo cosúil le do mháthair, fuair sí airgead mar tugann sí an-aire Jacob, páiste óg ó tithe príobháideach san Ascaill na Fuinnseoige. Sábháil se do chuid airgead gach seachtain mar nuair a chríochnaíonn sé an Ardteist beidh sé ábalta a imeacht. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.coislife.ie/product/hurlamaboc/?lang=en|teideal=Hurlamaboc|language=en-US|work=Cois Life|dátarochtana=2019-02-25}}&lt;/ref&gt;

== Aidhm an Scéal ==

Tugann an scéal seo leargas isteach an saol meán-aicmeach in Éirinn. Feictear gnéithe den saol nuair a bhí an Tíogar Ceilteach ar siúl. Is aoir é an an t-úrscéal nua-aimseartha seo. Tá an saol le muintir Albright i lár an scéal seo. Teaglach atá ina chónaí i mbruachbhaile galánta. Cé go bhfuil an teaglagh rachmasach agus go bhfuil Lisín foirfe, cosúil le na máithreacha eile san Ascaill na Fuinnseoighe. Feicimuid go bhfuil Ruán mí-shona ann féin agus tuigimuid go bhfuil míshuaimhneas ar Ruán. Níl sé ag dúil leis an chóisir ach cé go ndeir sé a mhalairt lena mháthair. Tá sé soiléir go bhfuil an scríbhneoir ag magadh ar luachana na ndaoine méan-aicmeacha. Tá na mná ar an mbóthair cosúil lena chéile. Tá ghruaig fionn, faiseanta , foirfe agus teach neata freisin orthu... Ach máthair amháin, Éibhlín Ní Loingsigh agus ceap siad uilig go bhfuil sí aisteach ar fad. Tá Lisín féin dathúil agus slachtmhar , agus tá a téach foirfe agus néata freisin. Cosúil le muintir (Pól agus mhic Ruán/Cuán) tá gach rud dathúil agus foirfe, níl aon fadhb. Tá sé an aidhm acu a tsaoil foirfe meanachmach a thaispeáin do gach duine. Tá a dtigh ar thaispeáin le gach duine. Mothaíonn siad brú chun an caighdeán is airde a choimead seo hé an chúis a cheapann siad go bhfuil Éibhlín ait mar níl na radharcanna ábharsach céanna aici. Is léir go bhfuil an t-údar ag magadh faoin daoine meán-aicmeah in Éirinn i rith an Tíogar Ceilteach agus faoin brú a bhaineann le saol &quot;galánta&quot; nó &quot;fiorfe&quot; freisin. Feicimuid dhá thaobh dén scéal, ar an lámh amháin an saol na daoine fásta agus ar an lámh eile an saol na déagóirí ag fás  sa timpeallacht seo. 

== Na Carachtair ==
==== Lisín: ====

* Is bean tí foirfe í Lisín. Tá ghruaig fionn uirthi agus tá sí tanaí, dathúil agus gnóthach í freisin. Bíonn sí í gcónaí áláinn agus faiseanta freisin. Cosúil le í féin bíonn an teach i gcónaí álainn agus néata. Níl aon post uirthi ach caitheann sí go mór am tríd an lae ag foghlaim teangacha agus is ball í de gach saghas clubanna agus freastalíonn sí ar a lán ranganna freisin. Is bean nua-aimseartha í.  

===== Pól: =====

* Is fear saibhir léannta cliste é agus tá meas mór ag gach duine air mar is léachtóir gnó é san ollscoil. Níl a lán airgead aige nuair a bhuail sé le Lisín an chéad uair mar bhí sé ag obair sa siopa beag. Ach chonaic Lisín acmhainneacht air, agus freisin thuill sé a lán airgid ag ceannach stóc ar an idirlíon. Anois is duine rathúil é mar múnlaithe Lisín air. 

===== Ruán: =====

* Tá sé ocht mbliana déag d'aois agus is buachaill cliste dathúil é cosúil le do máthair. Gránn sé a mháthair ach ní mhaith leis í faoi láthair mar a tá an cóisir ar siúl. Is léir go bhfuil ní mhaith Ruán an rudaí ábharaíoch cosúil le do máthair agus den máthaireacha eile ar Ascaill na Fuinnseoige. Cuireann sí lagmisneach air ach tugann sí spreagadh, inspiróid agus moladh dó i gcónaí. 

===== Colm: =====

* Is duine cliste agus néamhspleach é Colm. Tá sé i do chónaí sa teach comhairle cúpla nóiméaid go dtí Ascaill na Fuinnseoighe. Is duine dícheallach freisin mar caitheann sé a lán am ag obair sa siopa Spar áitiúil. Is fear alcólach é an athair agus ba mhaith leis Colm ag imeacht tar éis an ardteist. 

===== Emma:  =====

* Is cailín mistéireach í Emma mar tá a máthair (Éibhlín) an bean difrúil ar an tsraid mar níl gruaig fionn uirthi. Ní mhaith Lisín Éibhlín mar tá sí difriúil agus caitheann sí a shaol gan rialacha agus ar a chomhairle féin. Is mhaith léi (Emma) ag léamh agus níl sí &quot;cool&quot; de bharr seo de réir cosúlachta. 

== Liosta den Charactair ==

* Lisín 
* Pól
* Ruán
* Cuán
* Emma
* Colm
* Eibhlín Ní Loingsigh 
* tUasal MacGabhann
* Na Chomharsana

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Leabhair]]</text>
      <sha1>l32vjzjo07alym3k9alwd55hg3y7qox</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88958</id>
    <revision>
      <id>1063173</id>
      <parentid>923414</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:48:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="206" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is cuid an [[cos]] daonna idir an [[Cromán (anatamaíocht)|cromán]] agus an [[glúin|ghlúin]] í '''leis'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Leis}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>7067imzklq0yhqbumr47cokvhf9t90n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063335</id>
      <parentid>1063173</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:04:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>{{síol-anat}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="211" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is cuid an [[cos]] daonna idir an [[Cromán (anatamaíocht)|cromán]] agus an [[glúin|ghlúin]] í '''leis'''.

{{síol-anat}}
{{DEFAULTSORT:Leis}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>nz5yl03ymnrzjcot8uof8rqnr6wmesi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ascaill</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88959</id>
    <revision>
      <id>1063170</id>
      <parentid>923419</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:46:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="157" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is log faoin [[lámh]] ag an [[gualainn]] é '''ascaill'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Ascaill}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>4ua9as122rqx1m9kvlm5vyxwc97eukm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sáil</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88960</id>
    <revision>
      <id>1063178</id>
      <parentid>1024693</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:51:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="408" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is iarthar throigh na [[Cos|coise]] í an t'''sáil'''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.teanglann.ie/en/fb/s%C3%A1il|teideal=An Foclóir Beag: sáil|language=en|work=www.teanglann.ie|dátarochtana=2022-02-13}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* [[:Catagóir:Corp an duine|Corp an duine]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Sail}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>imobmqz1bpvuiy9w2u94pzbf7fnlt03</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063336</id>
      <parentid>1063178</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:04:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>{{síol-anat}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="415" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is iarthar throigh na [[Cos|coise]] í an t'''sáil'''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.teanglann.ie/en/fb/s%C3%A1il|teideal=An Foclóir Beag: sáil|language=en|work=www.teanglann.ie|dátarochtana=2022-02-13}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* [[:Catagóir:Corp an duine|Corp an duine]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{síol-anat}}
{{DEFAULTSORT:Sail}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>hgrmvr8k9w4aa5igy7jz67p6d6hdv1e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Colpa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88961</id>
    <revision>
      <id>1063162</id>
      <parentid>923423</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:42:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="182" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is cuid feolmhar ag cúl an g[[cos]] an duine faoin [[Glúin|ghlúin]] í '''colpa'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Colpa}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>764zan2bbdl2284cvd6qz3d70us4ie1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baic</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88965</id>
    <revision>
      <id>1063167</id>
      <parentid>923486</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:45:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="139" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is cúl [[muineál]] an duine í '''baic'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Baic}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>hhy39ng11afkojhov14ti3pebhbzsnr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063191</id>
      <parentid>1063167</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:15:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>téarma mal.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="181" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Téarma ar chúl an [[muineál|mhuiníl]] í '''baic''' (nó '''cuing''') an mhuiníl.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Baic}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>hk8fc2vl8gp87glehvmigajf0h7zott</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063192</id>
      <parentid>1063191</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:16:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="187" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Téarma ar chúl an [[muineál|mhuiníl]] í '''baic''' (nó '''cuing''') '''an mhuiníl'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Baic}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>p4b06wxyqoltemiruj7aab1t5aobomc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fabhra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88966</id>
    <revision>
      <id>1063158</id>
      <parentid>923524</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:40:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="180" xml:space="preserve">[{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is stiall [[gruaig]] ag fás ar mullach thuas log súile an duine é '''fabhra''' .
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Fabhra}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>69s4g6jn000d2qn615b2h0thmlzlu8l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Uisinn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88967</id>
    <revision>
      <id>1063181</id>
      <parentid>923526</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:52:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="190" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is cuid cothrom an dá taobh idir [[Éadan|clár éadain]] agus an [[cluas]] é '''uisinn''' .
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Uisinn}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>jxwav0iw8marsm2d5tzkzv41m125zdk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Anbhás Chú Chulainn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88993</id>
    <revision>
      <id>1063501</id>
      <parentid>1045388</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:12:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimre */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4617" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], is scéal de chuid na [[Rúraíocht]]a é '''Anbhás Chú Chulainn''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Aided Con Culainn''').  Tá leagan neamhiomlán caomhnaithe sa [[Leabhar Laighneach]], ach tá leaganacha iomlána le fáil i lámhscríbhinní den 17ú go 19ú haoiseanna.

[[Íomhá:Cuchulainn's death, illustration by Stephen Reid 1904.jpg|mion|Bás Chú Chulainns, le Stephen Reid, 1904]]

Sa leaganacha níos luaite, roinntear an scéal ina dhá leath, '''Brislech Mór Maige Muirtheimne''' (Brisleach&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fb/brisleach brisleach] ar teanglann.ie FB&lt;/ref&gt; Mhór Maighe Muirtheimhne) agus '''Dergruathar Chonaill Chernaig''' (Deargruathar Chonaill Chearnaigh).  Insítear iontu conas a maraíodh [[Cú Chulainn]], dochloíte go nuige sin, tar éis dó a [[geis|gheis]], saighte a bhriseadh,&lt;ref&gt;Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch. 830.&lt;/ref&gt; agus conas a bhain a dheartháir altrama, [[Conall Cearnach]], a dhíoltas amach ar na déantóirí coire.

[[Íomhá:Standing stone at Rathiddy - geograph.org.uk - 569217.jpg|mion|[[Cloch an Fhir Mhóir]] ag [[Ráth Aidí]], [[Contae Lú]].  Sa bhéaloideas, áit bhás Chú Chulainn is ea é]]

==Achoimre==
I rith na [[Táin Bó Cuailnge|Tána]], mharaigh Cú Chulainn draoi na g[[Connacht]], [[Calatin]], agus a seachtar mac is fiche.  I ndiaidh a bháis,   thug a bhean chéile seisrín ar an saol, triúr mac agus triúr iníonacha.  Chuir [[Méabh]] díoltasach le 17 bliain amach iad um theagasc draíochta.  Ina dhiaidh na tréimhse seo, chuir sí amach iad le tuilleadh oideachais a fháil le trí bhliain go h[[Albain]], dhá bhliain chuig na [[Sacsanaigh]], agus fosta go dtí [[an Bhablóin]] agus go hIfreann [[Bolcán|Bholcáin]].&lt;ref&gt;Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch.&amp;nbsp;927&amp;nbsp;f.&lt;/ref&gt;  Agus iad ar ais abhaile agus um dhíoltas a bhaint as bás a n-athar, lig siad ar Chú Chulainn go raibh tiarna éigin tar éis ruathar a dhéanamh ar a bhaile Muirtheimhne, go rachadh sé é a chosaint.  In ainneoin rabhaidh na n[[Uladh]], ina measc [[Conchúr mac Neasa]], an bandraoi [[Leabharcham]] agus fós a carbadóir [[Lao|Láeg mac Riangabra]] agus a chapall dílis [[Liath Macha agus Dub Sainglend|Liath Macha]], chuaigh sé ina aonair chun comhraic.

Luigh an triúr iníonacha Chailitine i bhfolach ar an mbealach agus thairg siad feoil rósta chú dó.  Sa chéad chás, níorbh fhéidir leis an laoch Cú Chulainn cuireadh ar bith a dhiúltú, ach i dteannta sin, bhí geis air gan feoil chú a ithe.  Ní raibh aon dul as aige ach an feoil a ghlacadh agus a gheis a bhriseadh.  Agus á gheis briste aige, thit a lámh agus a chos chlé i laige Durch die Annahme des Fleisches wird er an Arm und Bein geschwächt.  Sa chath deireadh in éadan a naimhde (san áireamh [[Erc mac Cairpri]], a raibh fonn air díoltas a bhaint as bás a athar, [[Cairbre Nia Fear]]), cuireadh iachall air de [[glámh dícheann|ghlámh dícheann]], a shleá a thógaint dóibh, lena maraíodh Lao, Liath Macha agus sa deireadh é féin.  Éag-ghonta, cheangail sé féin de gallán um bás d'fháil ina sheasamh.  Chosain a chapall Liath Macha é go bhfuair sé bás, ach ansin sin bhí [[Lugaid mac Con Roí]] in ann a cheann a bhaint de.  In am trátha, bhain a dheartháir altrama, Conall Cearnach, díoltas as a bhás le linn choimhlinte fuiltí.&lt;ref&gt;Ingeborg Clarus: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt,'' lch.&amp;nbsp;176&amp;nbsp;f.&lt;/ref&gt;

==Dealbh san AOP==
I n[[Ard-Oifig an Phoist]], [[Baile Átha Cliath]], tá dealbh cré-umha de Chú Chulainn marbh, cruthaithe ag an dealbhóir [[Oliver Sheppard]], chun mairbh [[Éirí Amach na Cásca]], 1916, a chomóradh.

''[[:en:File:Cuchulain at GPO.jpg|Cú Chulainn san AOP, Baile Átha Cliath]]''

==Foinsí==
* [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
* [[Bernhard Maier (Religionswissenschaftler)|Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (= ''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5.
* [[Ingeborg Clarus]]: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt.'' Walter Verlag, 1991. ppb-Ausgabe: Patmos Verlag, Düsseldorf 2000, ISBN 3-491-69109-5, 2. Auflage.

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html ''The Death of Cu Chulainn''] ar ''Celtic Literature Collective''

==Tagairtí==
{{reflist}}


[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>8w4booifh0lgopgjskv62u937lugiqu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>The Hunger Games (Sraith Leabhar)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89006</id>
    <revision>
      <id>1063039</id>
      <parentid>1062508</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:07:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21021" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}
{{bosca
| image = [[Íomhá:The hunger games.svg|220px|An lógó don sraith]]
| caption = An lógó don sraith
| label1 = Teideal   | data1 = The Hunger Games
| label2 = Údar      | data2 = Suzanne Collins
| label3 = Foilsithe | data3 = Scholastic Press
| label4 = Dáta foilsithe | data4 = 14 Mean Fomhair 2008
| label5 = Teanga    | data5 = Béarla ar dtús
| label6 = Príomhcharachtair | data6 = Katniss Evergreen
| label7 = Leabhar sa sraith | data7 = The Hunger Games, Catching Fire, agus Mockingjay
}}
Scríobh Suzanne Collins an sraith '''The Hunger Games'''.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.suzannecollinsbooks.com/bio.htm|teideal=Biography - Suzanne Collins|work=www.suzannecollinsbooks.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.

== Eolas faoin údar ==
Nuair a bhí sí óg, bhóg Suzanne Collins ó stát go stát eile go minic mar bhí a athair ag obair don ‘Air Force’.Dé réir sin bhí cogadh  mar chuid lárnach ina saol. D’fhreastail sí ar [[ollscoil]] [[Indiana]] agus bhuail sí lena fear chéile. Fuair sí spás i gclár M.F.A i Nua-Eabhrac &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.  

Scríobh Suzanne sraith ‘The Underland Chronicles’ agus fuair an sraith spás ar an ‘Liosta Díoltóirí is Fearr’. Oíche amháin bhí Suzanne ag féachaint ar nuacht faoin g[[Cogadh]] in [[An Afganastáin|Afganastáin]] agus clár réaltacht. Ag an móimint fuair sí an inánalú ón scéal ‘Thesus and the Minotaur’&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.greekmyths-greekmythology.com/myth-of-theseus-and-minotaur/|teideal=The myth of Theseus and the Minotaur|dáta=2009-08-14|language=en-US|work=Greek Myths &amp; Greek Mythology|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Fuair an tír an t- ainm ón leagan Laidíneach ‘Panem et Circenses’. Foilsíodh an chéad leabhar i 2008 agus bhí gach duine ag moladh Suzanne faoin stíl sa leabhar. Fuair sí a lán moladh ón t-údar Stephen King. 

== An athrú ó leabhar go scannán ==
Roimh deireadh 2010 bhí gach leabhar sa sraith amach agus thit gach duine i ngrá leis an scéal. Nuair a bhí siad ag ullmhú don chéad eisiú don leabhar, rinne an foilsitheoir Scholastic Press 200,00 cóip. Sa Stáit Aontaithe Mheiriceá cheannaigh an phobail 4.3 milliún cóip i 2010 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.statista.com/statistics/291353/hunger-games-trilogy-unit-sales/|teideal=The Hunger Games books - unit sales 2013 {{!}} Statistic|language=en|work=Statista|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. I 2011, dhíol sé 9.2 milliún cóip &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://mediaroom.scholastic.com/press-release/scholastic-announces-updated-us-figures-suzanne-collinss-bestselling-hunger-games-tril|teideal=Scholastic Announces Updated U.S. Figures for Suzanne Collins's Bestselling The Hunger Games Trilogy {{!}} Scholastic Media Room|work=mediaroom.scholastic.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Tháinig an tréiléar don chéad scannán amach ar 14 Samhain 2011 agus idir sin agus deireadh na bliana cheannaigh an phobail 7.5 milliún.cóip &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;. Tá tú ábalta an leabhar a cheannach i 26 teanga. I 2013, fuair an sraith sin an chéad ait í dhá liosta ón  gcomhlacht amazon - leagan méaraí agus cló. Thóg siad an chead áit óna leabhair Harry Potter &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://gigaom.com/2012/08/17/hunger-games-beats-harry-potter-to-become-amazons-bestselling-u-s-series/|teideal=Hunger Games beats Harry Potter to become Amazon’s bestselling U.S. series|údar=Laura Owen|dáta=2012-08-17|language=en-US|work=gigaom.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.

== An Chéad Leabhar: The Hunger Games ==
[[Íomhá:Katniss Braid.JPG|mion|Gruaig Katniss]]
Is í Katniss Evergreen an príomhcharactair sa sraith sin. Tá sí sé bliana déag d’aois agus tá sí ag streacailt leis an tsaol. Tá sí ina cónaí i ‘District 12’ lena máthair agus a deirfiúr &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cliffsnotes.com/literature/h/the-hunger-games/book-summary|teideal=Book Summary|work=www.cliffsnotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Sa cheantar tá gach duine beo bocht agus gan aon riachtanas na beatha acu. Gach bliain, mar gheall ar an réibiliúin teip, bhíodh  na ‘Hunger Games’ ar siúl. Bhuail gach duine i lár an bhaile agus phíoc siad cailín óg agus buachaill óg idir dhá bhlian déag d’aois agus ocht mbliana déag d’aois &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.sparknotes.com/lit/the-hunger-games/summary/|teideal=SparkNotes: The Hunger Games: Plot Overview|language=en|work=www.sparknotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Tá an lá sin aitheanta de bharr lá an inneallbhainte. Is é an seachtó ceathrú ‘Hunger Games’. Phioc duine amháin, Effie Trinket na hainmneacha ón mbabhla. Go dtí an am sin cheap an chuid is mó de na leitheoirí go raibh Katniss i dtrioblóid. Phioc Effie ainm ‘Primrose Everdeen’ amach &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;. Is í déirfiúir Katniss í. Tá Katniss trína chéile. Chaill sí a hathair nuair a bhí sí óg. Fuair sé bás i dtimpiste miandóireachta. Níor  tháinig a máthair chuici féin i gceart óna bhás riamh. Thairg Katniss dul ina háit. &lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;  

Bhuail sí le  buachaill darbh ainm Peeta Mellark ón ‘District 12’ agus chuaigh siad go dtí an Capitol &lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Hunger Games|url=http://worldcat.org/oclc/1078146135|oclc=1078146135|author=Collins, Suzanne, author.}}&lt;/ref&gt;. Tá aithne aici ar Peeta Mellark. Lá amháin bhí ocras an domhain ar Katniss agus bhí Peeta ag obair i siopa bácús &lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Peeta_Mellark|teideal=Peeta Mellark|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Chaith sé píosa arán dóite do Katniss. Bhuail Katniss agus Peeta an chéad duine eile ón District 12 a bhuaigh an ‘Hunger Games’. Hamish is ainm dó. Anois, is alcólach é agus tríd an ‘Games’ d’fhoglaim sé stuam &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. Bhuail Katniss le stílealaí faisin, Cinna, agus rinne sé guna dochreidte don chéad searmanas. Tá bladhaire oraiste ar ghúna Katniss agus ar chulaith Peeta &lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/The_Hunger_Games|teideal=The Hunger Games|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Sheas Katniss agus Peeta amach dona daoine eile. Ar an lá dár gcíonn thosaigh Katniss agus Peeta ag traenáil don ócaid. Bhí na paistí eile ón gcathair níos saibhre agus mar sin thosaigh siad ag traenáil nuair a bhí siad óg &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Career_Tribute|teideal=Career Tribute|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Tharla agallamh idir Caesar Flickerman agus gach páiste. Deir Peeta go bhfuil sé splanctha i ngrá leKatniss. De réir sin, chreid a lán daoine go bhfuil an lanúin  mar ‘The Star Crossed Lovers from District 12’. 

Ar an chéad lá den ‘Hunger Games’, D’éirigh Katniss amach ón talamh. Tá gach duine óg ansin agus thosaigh na ‘Hunger Games’ ar an Cornucopia. Tá a lán soláthar ann cosúil le uirlis troda, bia agus cógas. Thosaigh formhór na ndaoine ag troid &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Cornucopia_bloodbath|teideal=Cornucopia bloodbath|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt; ach mhól Haymitch do Katniss dul i bhfolach. Chaith sí an lá ag siulóireacht agus ag an deireadh rinné sí bunchampa. Las duine eile tine in aice láimhe ach tar éis cúpla nóimead tháinig an ‘Career Pack’ agus fuair duine eile bás. Bhí Peeta i gcomhluadar leis na ‘Career Pack’ agus tháinig preab i gcroí Katniss faoi sin. Ar an lá dár gcionn thosaigh Katniss ag lorg uisce ach thit sí ina chnap mar gheall ar an gcorthacht. Ag an deireadh fuair sí uisce ón srúth. Go tobann, i rith na hoíche dhúisigh sí agus thosaigh sí ag rith mar bhí balla tine ag bogadh ina treo. Dóigh sí ar a cós.  

San óiche bhí sí i bhfolach i gcrann mór mar bhí an ‘Career Pack’ thíos. Thug Katniss aird ar Rue ó District 11. Thaispeáin sí nead lán de ‘Tracker Jackers’. Rinne an ‘capitol’ na feithid sin. Ghearr Katniss an craobh agus fuair beirt ón ‘Career Pack’ bás mar gheall  ar na ‘Tracker Jackers’ &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. D’fhag gach duine eile. Rith Katniss ón eachtra ach bhí chuimnigh sí go bhfuil saighead agus bogha ag duine a fuair bás. D’fhíll sí ar ais Bhuail Katniss le Rue arís agus thosaigh siad ag seilg le chéile &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;. Bhuaigh Katniss arís go dtí an Cornucopia agus nuair a d’fhill sí níl Rue san áit chruinnithe. Thosaigh sí ag lorg dí ach nuair a aimsigh sí, bhí slea ina cliabhrach &lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;. Scaoileadh Katniss an buachaill a ghorthaigh Rue agus fuair sé bás. Fuair Rue bás freisin agus chuir Katniss blathanna ar a corp &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Rue|teideal=Rue|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.  

Ar an lá dár gcionn, chuala Katniss fógra go bhfuil beirt daoine ón district ceanna ábalta na cluichí a bhuachan &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. Thosaigh sí ag lorg Peeta. Bhí sé gortaithe agus thug sí é go dtí pluais &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;. Cheap Katniss go bhfuil Peeta ag fáil bháis agus mar sin phóg sí é. Bhí cós Peeta ionfhabhaithe agus chuala siad fógra go bhfuil rud riachtanach cosúil le cógas ar an Cornucopia do Peeta. Chuaigh sí go dtí an Cornucopia agus thosaigh sí ag troid le cailín eile &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. Go tobann, fuair an cailín bás mar gheall ar Thresh, an buachaill ó District 11. Thúg Katniss an cógra do Peeta. Chaith siad cúpla lá sa plhuais mar bhí sé ag stealladh baistí. Nuair a stop an baisteach, thosaigh siad ag lorg bia agus fuair Peeta sméara nímhiuil &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;. Bhí duine amháin fós beo - Cato &lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Cato|teideal=Cato|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.  
[[Íomhá:Sand Sculpture at Weston super Mare of The Hunger Games by Marielle Heessels.jpg|clé|mion]]
Chuaigh Katniss agus Peeta go dtí an Cornucopia mar ní raibh aon foinse uisce eile ann. Ar an loch, thosaigh Cato ag rith doibh ach níor stop siad. Bhí ainmhíthe innealtóireacht ina dhiaidh. Bhí na tríur daoine ar an Cornucopia agus thosaigh Cato ag troid le Peeta, ach thit Cato ón taobh &lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt;. Fuair sé bás. Cheap Katniss gur bhuaigh siad ach dúirt an fógra go aithríonn na rialacha ar ais &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. Thúg Katniss smear nímhiuil do Peeta agus chuir an bheirt iad ina mbéal. Mar gheall ar  sin d’fhogar an Game Master - Seneca Crane &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Seneca_Crane|teideal=Seneca Crane|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;, gur bhuaigh siad. D’fhill siad ar ais go dtí an ionad traenála. Dúirt Hamish le Katniss go bhfuil sí i dtrioblóid mar gheall an ‘Act of Defiance’ &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Haymitch_Abernathy|teideal=Haymitch Abernathy|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Chaill Peeta a chos. Bhí fearg air mar bhí a fhíos aige go bhfuil an cumann breagach. Chuaigh siad ar ais go dtí District 12. 

== An Dara Leabhar – Catching Fire ==
Mar gheall ar an bua bhí níos mó airgead ag Katniss agus Peeta anois &lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cliffsnotes.com/literature/c/catching-fire-book-2-of-the-hunger-games-trilogy/book-summary|teideal=Catching Fire (Book 2 of The Hunger Games Trilogy): Catching Fire: Book 2 of the Hunger Games Book Summary &amp; Study Guide {{!}} CliffsNotes|work=www.cliffsnotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí siad ina gcónaí i dteach mór i district 12. Lá amahin d’fhill Katniss abhaile ón gcoill agus bhí tUachtarán Snow ag fanacht léi &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Coriolanus_Snow|teideal=Coriolanus Snow|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí sé buartha faoin éiri amach sna ‘districts’ mar gheall an comhaontú féinmharaithe. Dúirt an tUachtarán Snow gur cheart dí leanúint ar aghaidh go bhfuil sí fós i ngrá le Peeta nó ghortódh sé Gale, an cairde is mó a bhí aici. Dúirt Katniss go bpósfadh sí Peeta.   

Ag tús an ‘Victory Tour’ bhí comhaontú acu go mbeadh siad ina gcairde. Stop siad i District 11, baile Rue. Thosaigh seanfhear sa phlód ag feadáil agus ag déanamh cuirteis lena méara &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Unidentified_District_11_Citizen|teideal=Unidentified District 11 Citizen|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. D’fhag Katniss agus Peeta an ardan ach chonaic siad foireann slándala ag marú an fear. On eachtra sin bhí fhíos aici go raibh na daoine sna ‘Districts’ dubh doite. Ag deireadh an turas, bhí plean aige go mbeadh Peeta ag ceiliúradh  pósadh ar chlár teilifíse. Ach dúirt an tUachtarán Snow seans nach leor do chuid gealltanas &lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Catching fire|url=http://worldcat.org/oclc/1049821921|oclc=1049821921|author=Collins, Suzanne, author.}}&lt;/ref&gt;. Nuair a shroich sí abhaile tharla éiri amach i District 8.  

Chonaic sí siombail don Mocking Jay &lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Mockingjay_pin|teideal=Mockingjay pin|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt; ar uaireadoir Plutarch Heavensbee, an Game Master nua. Cúpla seachtain tar éis sin chuaigh Katniss go dtí an coill ach bhuail sí le beirt bhan ó District 8. Dúirt siad go bhfuil siad ag dul go dtí District 13. Bhí Katniss trína chéile mar cheap sí go raibh District 13 scríosta. Chonaic sí siombail don Mocking Jay arís ar craicear a fuair sí ón bhean sa choill &lt;ref name=&quot;:10&quot; /&gt;.  

BhÍ Katniss ag feachaint ar clár teilifis faoin ‘The Quarter Quell’. Sa bhliain seo, bhí ‘Hunger Games’ an speisialta mar gheall gur bhliain cuimhneacháin a bhí ann. Dúirt an tUachtarán Snow go raibh an rogha ag na sean buaiteoirí an tam seo &lt;ref name=&quot;:9&quot; /&gt;. Mar gheall sin bhí Katniss ag dul ar ais. Thoiligh Peeta áit a ghlacadh freisin. Bhuail siadl e na daoine eile ag troid cosúil le Finnick Odair &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Finnick_Odair|teideal=Finnick Odair|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;, Johanna Mason &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Johanna_Mason|teideal=Johanna Mason|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;, Wireless &amp; Beetee agus Mags. Bhí agallamh ann arís agus rinne Cinna an gúna. Thosaigh an gúna ag athrú i lár an agallamh, go dtí siombail don Mocking Jay &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;.  

Bhí na cluichí suite ar oileán tróipaiceach. Dúirt Finnick go raibh sé féin agus Katniss mar chomhghuaillí mar bhí siad ag caitheamh an seodra céanna. Rith Katniss, Peeta, Finnick agus Mags ón oibrean néaróg tocsaineach &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;. Ach fuair Mags bás &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Fog|teideal=Fog|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí an t-oileáin leagtha cosúil le clóg, athraíonn an bagairt gach uair. Chuala Katniss scread ó Primrose ach tháinig an fuaim ón Jabberjay &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.sparknotes.com/lit/catching-fire/summary/|teideal=SparkNotes: Catching Fire: Plot Overview|language=en|work=www.sparknotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.  

Bhí plean ag Beetie &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Beetee_Latier|teideal=Beetee Latier|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt; - Bhuail an tintreach an crann mór gach lá. Cheangail Beetie an sreang seoltach ón fharraige go dtí an crann. Nuair a bhuail an tintreach fuair aon duine ar an trá bás. D’fhág an grúpa an trá agus bhóg grúpa eile ann. Chuir Katniss agus Johanna an sreang timpeall an chrann. Ghearr Johanna an sreang, bhuail sí cloigeann Katniss agus ghearr Johanna an ‘Tracker Jacker’ ón lámh &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;. Chuir Katniss an sreang timpeall an saighead, scaoil sían saighead agus thit an réimse fórsa. Dhuisigh sí ar eitlean le Haymitch, Plutarch agus Finnick &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Second_Rebellion|teideal=Second Rebellion|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí Plutarch ina ball de ghrúpa ceannairceach. Bhí a lán ‘districts’ tar éis éirigh amach anois. Thóg an Capitol Peeta agus Johanna &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;. 

== An tríú leabhar – Mockingjay ==
[[Íomhá:San Cristobal Mockingbird.jpg|mion|Íomhá den Mockingjay]]
Sheas Katniss i District 12. Bhí an grúpa ceannairceach ag úsáid Katniss mar fheachtas bolscaireachta &lt;ref name=&quot;:11&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Mockingjay|url=http://worldcat.org/oclc/1063747640|oclc=1063747640|author=Collins, Suzanne, author.}}&lt;/ref&gt;. Is é Alma Coin an tUachtarán i District 13 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Alma_Coin|teideal=Alma Coin|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí a lán arm núicléach ar fail i District 13 agus bhí saol i District 13 an fíontaíoch. Mhothaigh Katniss tráma mar gheall ar an dhá ‘Hunger Games’. Oiche amháin tháinig Peeta ar an teilifis. Bhí sé ag lorg scór de lamhach ach ní aontaíonn Katniss &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cliffsnotes.com/literature/m/mockingjay-book-3-of-the-hunger-games-trilogy/book-summary|teideal=Mockingjay (Book 3 of The Hunger Games Trilogy): Mockingjay: Book 3 of the Hunger Games Book Summary &amp; Study Guide {{!}} CliffsNotes|work=www.cliffsnotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Cheap sí go bhfaigheadh an Capitol níos mo cumhacht ón scór le lamhach.  

Chuaigh Katniss go dtí an ospideal chun cuairt a thabhairt do dhuine gorthaithe. Thosaigh sí ag caint go hinspioráideach. Bhain District 13 úsáid as an bpíosa scannánaíochta sin. Dúirt Katniss ‘fire is catching, if we burn you burn with us’ &lt;ref name=&quot;:11&quot; /&gt;. Chonaic sí Peeta ar an teilifis arís agus dúirt sé go mbeadh an Capitol ag buamáil District 13 go luath.  Chuaigh gach duine i District 13 faoin talamh. Fuair District 13 Peeta agus Johanna ón Capitol ach bhí a d’intinn a mhúnlú &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Mockingjay|teideal=Mockingjay|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Chuaigh Katniss ar an line thosaigh agus bhí sí ag troid os comhair na saighdiurí ón Capitol &lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Squad_451|teideal=Squad 451|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Rinne an grúpa ceannairceach ionsaí ar an Capitol ach d’éalaigh Katniss &lt;ref name=&quot;:11&quot; /&gt;. 

Dhuisigh sí í District 13. Rinné sí traenail bunusach agus bhí sí ábalta troid ar a line thosaigh arís &lt;ref name=&quot;:12&quot; /&gt;. Anois bhí an Capitol cosúil le airéine ón Hunger Games. Fuair an ceannaire bás mar gheall  ar an bhfoinse ón Uachtarán Snow &lt;ref name=&quot;:12&quot; /&gt;. Ba mhaith le Katniss dul go dtí an tUachtarán Snow chun feallmharú a dhéanamh air. Nuair a shríoch sí an teach mór bhí liné lán de phaistí gan dídean timpeall an tí. Go tobann phleasc paraisiút ar na paistí. Rith na doctuirí isteach agus bhí Primrose ina measc. Thit an dara babhta paraisiút agus fuair Primrose bás &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Primrose_Everdeen|teideal=Primrose Everdeen|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.

Dhuisigh Katniss sa Capitol. Bhuaigh an grúpa ceannaireach&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Second_Rebellion|teideal=Second Rebellion|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Thosaigh Katniss ag siuíl timpeall an teach mór agus bhuail sí  leis an Uachtarán Snow faoi gharda. Dúirt sé go raibh an tUachtarán Coin freagarach don foinsí paraisiut ar na paistí. Mharaigh Katniss an tUachtarán Coin &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.hypable.com/mockingjay-why-did-katniss-kill-coin-not-snow/|teideal=Why did Katniss kill Coin and not Snow in Mockingjay?|dáta=2015-12-14|language=en-US|work=Hypable|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. D’fhill Katniss agus Haymitch go dtí District 12. Fuair Gale post i District eile. Chaith Katniss agus Peeta a saol le cheile agus bhí paistí acu. Ní raibh siad ábalta na droch-chuimhní a chur as a gceann.

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;

[[catagóir:Úrscéalta]]</text>
      <sha1>gdfsxk5bbou25umztlgnoye2lrkvgfy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063318</id>
      <parentid>1063039</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:48:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21022" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}
{{bosca
| image = [[Íomhá:The hunger games.svg|220px|An lógó don sraith]]
| caption = An lógó don sraith
| label1 = Teideal   | data1 = The Hunger Games
| label2 = Údar      | data2 = Suzanne Collins
| label3 = Foilsithe | data3 = Scholastic Press
| label4 = Dáta foilsithe | data4 = 14 Mean Fomhair 2008
| label5 = Teanga    | data5 = Béarla ar dtús
| label6 = Príomhcharachtair | data6 = Katniss Evergreen
| label7 = Leabhar sa sraith | data7 = The Hunger Games, Catching Fire, agus Mockingjay
}}
Scríobh Suzanne Collins an sraith '''The Hunger Games'''.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.suzannecollinsbooks.com/bio.htm|teideal=Biography - Suzanne Collins|work=www.suzannecollinsbooks.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.

== Eolas faoin údar ==
Nuair a bhí sí óg, bhóg Suzanne Collins ó stát go stát eile go minic mar bhí a athair ag obair don ‘Air Force’.Dé réir sin bhí cogadh  mar chuid lárnach ina saol. D’fhreastail sí ar [[ollscoil]] [[Indiana]] agus bhuail sí lena fear chéile. Fuair sí spás i gclár M.F.A i Nua-Eabhrac &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.  

Scríobh Suzanne sraith ‘The Underland Chronicles’ agus fuair an sraith spás ar an ‘Liosta Díoltóirí is Fearr’. Oíche amháin bhí Suzanne ag féachaint ar nuacht faoin g[[Cogadh]] in [[An Afganastáin|Afganastáin]] agus clár réaltacht. Ag an móimint fuair sí an inánalú ón scéal ‘Thesus and the Minotaur’&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.greekmyths-greekmythology.com/myth-of-theseus-and-minotaur/|teideal=The myth of Theseus and the Minotaur|dáta=2009-08-14|language=en-US|work=Greek Myths &amp; Greek Mythology|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Fuair an tír an t- ainm ón leagan Laidíneach ‘Panem et Circenses’. Foilsíodh an chéad leabhar i 2008 agus bhí gach duine ag moladh Suzanne faoin stíl sa leabhar. Fuair sí a lán moladh ón t-údar Stephen King. 

== An athrú ó leabhar go scannán ==
Roimh deireadh 2010 bhí gach leabhar sa sraith amach agus thit gach duine i ngrá leis an scéal. Nuair a bhí siad ag ullmhú don chéad eisiú don leabhar, rinne an foilsitheoir Scholastic Press 200,00 cóip. Sa Stáit Aontaithe Mheiriceá cheannaigh an phobail 4.3 milliún cóip i 2010 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.statista.com/statistics/291353/hunger-games-trilogy-unit-sales/|teideal=The Hunger Games books - unit sales 2013 {{!}} Statistic|language=en|work=Statista|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. I 2011, dhíol sé 9.2 milliún cóip &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://mediaroom.scholastic.com/press-release/scholastic-announces-updated-us-figures-suzanne-collinss-bestselling-hunger-games-tril|teideal=Scholastic Announces Updated U.S. Figures for Suzanne Collins's Bestselling The Hunger Games Trilogy {{!}} Scholastic Media Room|work=mediaroom.scholastic.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Tháinig an tréiléar don chéad scannán amach ar 14 Samhain 2011 agus idir sin agus deireadh na bliana cheannaigh an phobail 7.5 milliún.cóip &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;. Tá tú ábalta an leabhar a cheannach i 26 teanga. I 2013, fuair an sraith sin an chéad ait í dhá liosta ón  gcomhlacht amazon - leagan méaraí agus cló. Thóg siad an chead áit óna leabhair Harry Potter &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://gigaom.com/2012/08/17/hunger-games-beats-harry-potter-to-become-amazons-bestselling-u-s-series/|teideal=Hunger Games beats Harry Potter to become Amazon’s bestselling U.S. series|údar=Laura Owen|dáta=2012-08-17|language=en-US|work=gigaom.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.

== An Chéad Leabhar: The Hunger Games ==
[[Íomhá:Katniss Braid.JPG|mion|Gruaig Katniss]]
Is í Katniss Evergreen an príomhcharactair sa sraith sin. Tá sí sé bliana déag d’aois agus tá sí ag streacailt leis an tsaol. Tá sí ina cónaí i ‘District 12’ lena máthair agus a deirfiúr &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cliffsnotes.com/literature/h/the-hunger-games/book-summary|teideal=Book Summary|work=www.cliffsnotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Sa cheantar tá gach duine beo bocht agus gan aon riachtanas na beatha acu. Gach bliain, mar gheall ar an réibiliúin teip, bhíodh  na ‘Hunger Games’ ar siúl. Bhuail gach duine i lár an bhaile agus phíoc siad cailín óg agus buachaill óg idir dhá bhlian déag d’aois agus ocht mbliana déag d’aois &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.sparknotes.com/lit/the-hunger-games/summary/|teideal=SparkNotes: The Hunger Games: Plot Overview|language=en|work=www.sparknotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Tá an lá sin aitheanta de bharr lá an inneallbhainte. Is é an seachtó ceathrú ‘Hunger Games’. Phioc duine amháin, Effie Trinket na hainmneacha ón mbabhla. Go dtí an am sin cheap an chuid is mó de na leitheoirí go raibh Katniss i dtrioblóid. Phioc Effie ainm ‘Primrose Everdeen’ amach &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;. Is í déirfiúir Katniss í. Tá Katniss trína chéile. Chaill sí a hathair nuair a bhí sí óg. Fuair sé bás i dtimpiste miandóireachta. Níor  tháinig a máthair chuici féin i gceart óna bhás riamh. Thairg Katniss dul ina háit. &lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;  

Bhuail sí le  buachaill darbh ainm Peeta Mellark ón ‘District 12’ agus chuaigh siad go dtí an Capitol &lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Hunger Games|url=http://worldcat.org/oclc/1078146135|oclc=1078146135|author=Collins, Suzanne, author.}}&lt;/ref&gt;. Tá aithne aici ar Peeta Mellark. Lá amháin bhí ocras an domhain ar Katniss agus bhí Peeta ag obair i siopa bácús &lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Peeta_Mellark|teideal=Peeta Mellark|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Chaith sé píosa arán dóite do Katniss. Bhuail Katniss agus Peeta an chéad duine eile ón District 12 a bhuaigh an ‘Hunger Games’. Hamish is ainm dó. Anois, is alcólach é agus tríd an ‘Games’ d’fhoglaim sé stuam &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. Bhuail Katniss le stílealaí faisin, Cinna, agus rinne sé guna dochreidte don chéad searmanas. Tá bladhaire oraiste ar ghúna Katniss agus ar chulaith Peeta &lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/The_Hunger_Games|teideal=The Hunger Games|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Sheas Katniss agus Peeta amach dona daoine eile. Ar an lá dár gcíonn thosaigh Katniss agus Peeta ag traenáil don ócaid. Bhí na paistí eile ón gcathair níos saibhre agus mar sin thosaigh siad ag traenáil nuair a bhí siad óg &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Career_Tribute|teideal=Career Tribute|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Tharla agallamh idir Caesar Flickerman agus gach páiste. Deir Peeta go bhfuil sé splanctha i ngrá leKatniss. De réir sin, chreid a lán daoine go bhfuil an lanúin  mar ‘The Star Crossed Lovers from District 12’. 

Ar an chéad lá den ‘Hunger Games’, D’éirigh Katniss amach ón talamh. Tá gach duine óg ansin agus thosaigh na ‘Hunger Games’ ar an Cornucopia. Tá a lán soláthar ann cosúil le uirlis troda, bia agus cógas. Thosaigh formhór na ndaoine ag troid &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Cornucopia_bloodbath|teideal=Cornucopia bloodbath|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt; ach mhól Haymitch do Katniss dul i bhfolach. Chaith sí an lá ag siulóireacht agus ag an deireadh rinné sí bunchampa. Las duine eile tine in aice láimhe ach tar éis cúpla nóiméad tháinig an ‘Career Pack’ agus fuair duine eile bás. Bhí Peeta i gcomhluadar leis na ‘Career Pack’ agus tháinig preab i gcroí Katniss faoi sin. Ar an lá dár gcionn thosaigh Katniss ag lorg uisce ach thit sí ina chnap mar gheall ar an gcorthacht. Ag an deireadh fuair sí uisce ón srúth. Go tobann, i rith na hoíche dhúisigh sí agus thosaigh sí ag rith mar bhí balla tine ag bogadh ina treo. Dóigh sí ar a cós.  

San óiche bhí sí i bhfolach i gcrann mór mar bhí an ‘Career Pack’ thíos. Thug Katniss aird ar Rue ó District 11. Thaispeáin sí nead lán de ‘Tracker Jackers’. Rinne an ‘capitol’ na feithid sin. Ghearr Katniss an craobh agus fuair beirt ón ‘Career Pack’ bás mar gheall  ar na ‘Tracker Jackers’ &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. D’fhag gach duine eile. Rith Katniss ón eachtra ach bhí chuimnigh sí go bhfuil saighead agus bogha ag duine a fuair bás. D’fhíll sí ar ais Bhuail Katniss le Rue arís agus thosaigh siad ag seilg le chéile &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;. Bhuaigh Katniss arís go dtí an Cornucopia agus nuair a d’fhill sí níl Rue san áit chruinnithe. Thosaigh sí ag lorg dí ach nuair a aimsigh sí, bhí slea ina cliabhrach &lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;. Scaoileadh Katniss an buachaill a ghorthaigh Rue agus fuair sé bás. Fuair Rue bás freisin agus chuir Katniss blathanna ar a corp &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Rue|teideal=Rue|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.  

Ar an lá dár gcionn, chuala Katniss fógra go bhfuil beirt daoine ón district ceanna ábalta na cluichí a bhuachan &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. Thosaigh sí ag lorg Peeta. Bhí sé gortaithe agus thug sí é go dtí pluais &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;. Cheap Katniss go bhfuil Peeta ag fáil bháis agus mar sin phóg sí é. Bhí cós Peeta ionfhabhaithe agus chuala siad fógra go bhfuil rud riachtanach cosúil le cógas ar an Cornucopia do Peeta. Chuaigh sí go dtí an Cornucopia agus thosaigh sí ag troid le cailín eile &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. Go tobann, fuair an cailín bás mar gheall ar Thresh, an buachaill ó District 11. Thúg Katniss an cógra do Peeta. Chaith siad cúpla lá sa plhuais mar bhí sé ag stealladh baistí. Nuair a stop an baisteach, thosaigh siad ag lorg bia agus fuair Peeta sméara nímhiuil &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;. Bhí duine amháin fós beo - Cato &lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Cato|teideal=Cato|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.  
[[Íomhá:Sand Sculpture at Weston super Mare of The Hunger Games by Marielle Heessels.jpg|clé|mion]]
Chuaigh Katniss agus Peeta go dtí an Cornucopia mar ní raibh aon foinse uisce eile ann. Ar an loch, thosaigh Cato ag rith doibh ach níor stop siad. Bhí ainmhíthe innealtóireacht ina dhiaidh. Bhí na tríur daoine ar an Cornucopia agus thosaigh Cato ag troid le Peeta, ach thit Cato ón taobh &lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt;. Fuair sé bás. Cheap Katniss gur bhuaigh siad ach dúirt an fógra go aithríonn na rialacha ar ais &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;. Thúg Katniss smear nímhiuil do Peeta agus chuir an bheirt iad ina mbéal. Mar gheall ar  sin d’fhogar an Game Master - Seneca Crane &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Seneca_Crane|teideal=Seneca Crane|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;, gur bhuaigh siad. D’fhill siad ar ais go dtí an ionad traenála. Dúirt Hamish le Katniss go bhfuil sí i dtrioblóid mar gheall an ‘Act of Defiance’ &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Haymitch_Abernathy|teideal=Haymitch Abernathy|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Chaill Peeta a chos. Bhí fearg air mar bhí a fhíos aige go bhfuil an cumann breagach. Chuaigh siad ar ais go dtí District 12. 

== An Dara Leabhar – Catching Fire ==
Mar gheall ar an bua bhí níos mó airgead ag Katniss agus Peeta anois &lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cliffsnotes.com/literature/c/catching-fire-book-2-of-the-hunger-games-trilogy/book-summary|teideal=Catching Fire (Book 2 of The Hunger Games Trilogy): Catching Fire: Book 2 of the Hunger Games Book Summary &amp; Study Guide {{!}} CliffsNotes|work=www.cliffsnotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí siad ina gcónaí i dteach mór i district 12. Lá amahin d’fhill Katniss abhaile ón gcoill agus bhí tUachtarán Snow ag fanacht léi &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Coriolanus_Snow|teideal=Coriolanus Snow|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí sé buartha faoin éiri amach sna ‘districts’ mar gheall an comhaontú féinmharaithe. Dúirt an tUachtarán Snow gur cheart dí leanúint ar aghaidh go bhfuil sí fós i ngrá le Peeta nó ghortódh sé Gale, an cairde is mó a bhí aici. Dúirt Katniss go bpósfadh sí Peeta.   

Ag tús an ‘Victory Tour’ bhí comhaontú acu go mbeadh siad ina gcairde. Stop siad i District 11, baile Rue. Thosaigh seanfhear sa phlód ag feadáil agus ag déanamh cuirteis lena méara &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Unidentified_District_11_Citizen|teideal=Unidentified District 11 Citizen|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. D’fhag Katniss agus Peeta an ardan ach chonaic siad foireann slándala ag marú an fear. On eachtra sin bhí fhíos aici go raibh na daoine sna ‘Districts’ dubh doite. Ag deireadh an turas, bhí plean aige go mbeadh Peeta ag ceiliúradh  pósadh ar chlár teilifíse. Ach dúirt an tUachtarán Snow seans nach leor do chuid gealltanas &lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Catching fire|url=http://worldcat.org/oclc/1049821921|oclc=1049821921|author=Collins, Suzanne, author.}}&lt;/ref&gt;. Nuair a shroich sí abhaile tharla éiri amach i District 8.  

Chonaic sí siombail don Mocking Jay &lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Mockingjay_pin|teideal=Mockingjay pin|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt; ar uaireadoir Plutarch Heavensbee, an Game Master nua. Cúpla seachtain tar éis sin chuaigh Katniss go dtí an coill ach bhuail sí le beirt bhan ó District 8. Dúirt siad go bhfuil siad ag dul go dtí District 13. Bhí Katniss trína chéile mar cheap sí go raibh District 13 scríosta. Chonaic sí siombail don Mocking Jay arís ar craicear a fuair sí ón bhean sa choill &lt;ref name=&quot;:10&quot; /&gt;.  

BhÍ Katniss ag feachaint ar clár teilifis faoin ‘The Quarter Quell’. Sa bhliain seo, bhí ‘Hunger Games’ an speisialta mar gheall gur bhliain cuimhneacháin a bhí ann. Dúirt an tUachtarán Snow go raibh an rogha ag na sean buaiteoirí an tam seo &lt;ref name=&quot;:9&quot; /&gt;. Mar gheall sin bhí Katniss ag dul ar ais. Thoiligh Peeta áit a ghlacadh freisin. Bhuail siadl e na daoine eile ag troid cosúil le Finnick Odair &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Finnick_Odair|teideal=Finnick Odair|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;, Johanna Mason &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Johanna_Mason|teideal=Johanna Mason|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;, Wireless &amp; Beetee agus Mags. Bhí agallamh ann arís agus rinne Cinna an gúna. Thosaigh an gúna ag athrú i lár an agallamh, go dtí siombail don Mocking Jay &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;.  

Bhí na cluichí suite ar oileán tróipaiceach. Dúirt Finnick go raibh sé féin agus Katniss mar chomhghuaillí mar bhí siad ag caitheamh an seodra céanna. Rith Katniss, Peeta, Finnick agus Mags ón oibrean néaróg tocsaineach &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;. Ach fuair Mags bás &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Fog|teideal=Fog|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí an t-oileáin leagtha cosúil le clóg, athraíonn an bagairt gach uair. Chuala Katniss scread ó Primrose ach tháinig an fuaim ón Jabberjay &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.sparknotes.com/lit/catching-fire/summary/|teideal=SparkNotes: Catching Fire: Plot Overview|language=en|work=www.sparknotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.  

Bhí plean ag Beetie &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Beetee_Latier|teideal=Beetee Latier|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt; - Bhuail an tintreach an crann mór gach lá. Cheangail Beetie an sreang seoltach ón fharraige go dtí an crann. Nuair a bhuail an tintreach fuair aon duine ar an trá bás. D’fhág an grúpa an trá agus bhóg grúpa eile ann. Chuir Katniss agus Johanna an sreang timpeall an chrann. Ghearr Johanna an sreang, bhuail sí cloigeann Katniss agus ghearr Johanna an ‘Tracker Jacker’ ón lámh &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;. Chuir Katniss an sreang timpeall an saighead, scaoil sían saighead agus thit an réimse fórsa. Dhuisigh sí ar eitlean le Haymitch, Plutarch agus Finnick &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Second_Rebellion|teideal=Second Rebellion|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí Plutarch ina ball de ghrúpa ceannairceach. Bhí a lán ‘districts’ tar éis éirigh amach anois. Thóg an Capitol Peeta agus Johanna &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;. 

== An tríú leabhar – Mockingjay ==
[[Íomhá:San Cristobal Mockingbird.jpg|mion|Íomhá den Mockingjay]]
Sheas Katniss i District 12. Bhí an grúpa ceannairceach ag úsáid Katniss mar fheachtas bolscaireachta &lt;ref name=&quot;:11&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Mockingjay|url=http://worldcat.org/oclc/1063747640|oclc=1063747640|author=Collins, Suzanne, author.}}&lt;/ref&gt;. Is é Alma Coin an tUachtarán i District 13 &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Alma_Coin|teideal=Alma Coin|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Bhí a lán arm núicléach ar fail i District 13 agus bhí saol i District 13 an fíontaíoch. Mhothaigh Katniss tráma mar gheall ar an dhá ‘Hunger Games’. Oiche amháin tháinig Peeta ar an teilifis. Bhí sé ag lorg scór de lamhach ach ní aontaíonn Katniss &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cliffsnotes.com/literature/m/mockingjay-book-3-of-the-hunger-games-trilogy/book-summary|teideal=Mockingjay (Book 3 of The Hunger Games Trilogy): Mockingjay: Book 3 of the Hunger Games Book Summary &amp; Study Guide {{!}} CliffsNotes|work=www.cliffsnotes.com|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Cheap sí go bhfaigheadh an Capitol níos mo cumhacht ón scór le lamhach.  

Chuaigh Katniss go dtí an ospideal chun cuairt a thabhairt do dhuine gorthaithe. Thosaigh sí ag caint go hinspioráideach. Bhain District 13 úsáid as an bpíosa scannánaíochta sin. Dúirt Katniss ‘fire is catching, if we burn you burn with us’ &lt;ref name=&quot;:11&quot; /&gt;. Chonaic sí Peeta ar an teilifis arís agus dúirt sé go mbeadh an Capitol ag buamáil District 13 go luath.  Chuaigh gach duine i District 13 faoin talamh. Fuair District 13 Peeta agus Johanna ón Capitol ach bhí a d’intinn a mhúnlú &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Mockingjay|teideal=Mockingjay|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Chuaigh Katniss ar an line thosaigh agus bhí sí ag troid os comhair na saighdiurí ón Capitol &lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Squad_451|teideal=Squad 451|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Rinne an grúpa ceannairceach ionsaí ar an Capitol ach d’éalaigh Katniss &lt;ref name=&quot;:11&quot; /&gt;. 

Dhuisigh sí í District 13. Rinné sí traenail bunusach agus bhí sí ábalta troid ar a line thosaigh arís &lt;ref name=&quot;:12&quot; /&gt;. Anois bhí an Capitol cosúil le airéine ón Hunger Games. Fuair an ceannaire bás mar gheall  ar an bhfoinse ón Uachtarán Snow &lt;ref name=&quot;:12&quot; /&gt;. Ba mhaith le Katniss dul go dtí an tUachtarán Snow chun feallmharú a dhéanamh air. Nuair a shríoch sí an teach mór bhí liné lán de phaistí gan dídean timpeall an tí. Go tobann phleasc paraisiút ar na paistí. Rith na doctuirí isteach agus bhí Primrose ina measc. Thit an dara babhta paraisiút agus fuair Primrose bás &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Primrose_Everdeen|teideal=Primrose Everdeen|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;.

Dhuisigh Katniss sa Capitol. Bhuaigh an grúpa ceannaireach&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thehungergames.fandom.com/wiki/Second_Rebellion|teideal=Second Rebellion|language=en|work=The Hunger Games Wiki|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. Thosaigh Katniss ag siuíl timpeall an teach mór agus bhuail sí  leis an Uachtarán Snow faoi gharda. Dúirt sé go raibh an tUachtarán Coin freagarach don foinsí paraisiut ar na paistí. Mharaigh Katniss an tUachtarán Coin &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.hypable.com/mockingjay-why-did-katniss-kill-coin-not-snow/|teideal=Why did Katniss kill Coin and not Snow in Mockingjay?|dáta=2015-12-14|language=en-US|work=Hypable|dátarochtana=2019-03-21}}&lt;/ref&gt;. D’fhill Katniss agus Haymitch go dtí District 12. Fuair Gale post i District eile. Chaith Katniss agus Peeta a saol le cheile agus bhí paistí acu. Ní raibh siad ábalta na droch-chuimhní a chur as a gceann.

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;

[[catagóir:Úrscéalta]]</text>
      <sha1>5tyctre35zhoy2gha37a3oen5tam3zu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Polláire</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89031</id>
    <revision>
      <id>1063176</id>
      <parentid>923897</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:50:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="279" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is ceann de dhá oscailtí sheachtracha an cuas na sróine i veirteabraigh a admhaíonn aer go na [[Scamhóg|scamhóga]] agus bolann chuig an néaróga bholtanacha é '''polláire'

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Pollaire}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>qp8sas1te4hoh5cxxrdw051wse2ll85</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063341</id>
      <parentid>1063176</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:06:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>{{síol-anat}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="284" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is ceann de dhá oscailtí sheachtracha an cuas na sróine i veirteabraigh a admhaíonn aer go na [[Scamhóg|scamhóga]] agus bolann chuig an néaróga bholtanacha é '''polláire'

{{síol-anat}}
{{DEFAULTSORT:Pollaire}}
[[Catagóir:Corp an duine]]</text>
      <sha1>2wbfcwyvz82jtpacxtlvh2ourtgt61q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Parthalán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89041</id>
    <revision>
      <id>1063204</id>
      <parentid>1060836</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:06:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9138" xml:space="preserve">Is pearsa é '''Parthalán''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Partholón''')  i mbréagstair Chriostaí na hÉireann.  Deirtear gur cheannaire é de dhream mór lonnaitheoirí a tháinig go hÉirinn tráth, ach is léir nach bhfuil ann ach seanscéal cumtha le scríbhneoirí Chríostaí.&lt;ref&gt;
{{cite book|
url=http://books.google.com/id=oVaUkHKOyLAC?page=11|
title=Eyewitness to Irish History|
last=Ellis|
first=Peter Berresford|
date=2 Mar 2007|
publisher=John Wiley|
isbn=978-0-470-05312-6|
edition=2 Rev|
page=11|
authorlink=Peter Berresford Ellis}}&lt;/ref&gt;

==Sanasaíocht==
Tá an t-ainm &quot;Parthalán&quot; fréamhaithe ó ainm an bhíobla &quot;Bartholomaeus&quot;.  D'fhéadfadh é chomh maith gur glacadh an t-ainm ó phearsa i mbréagstartha Chríostaí le [[Naomh Iaróm]] agus Naomh [[Isidoro Sevilla]].&lt;ref&gt;[[John Carey|Carey, John]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, lch. 9&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;
{{cite book|
last=Monaghan|
first=Patricia|
title=The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore|
url=http://books.google.com/nd9R6GQBB_0C?page=376|
date=14 Bealtaine 2014|
page=376|
publisher=Infobase Publishing|
isbn=978-1-4381-1037-0}}&lt;/ref&gt;

==Seanscéalta==
Ba cheannaire é Parthalán den dara dream a tháinig go hÉirinn chun í a lonnú agus í neamháitrithe, trí chéad bliain tar éis na [[Díle]].  Creidtear gurbh é ba chúis le gníomhaíochtaí áirithe a thabhairt isteach amhail is feirmeoireacht, cócaireacht, grúdaireacht agus foirgníocht.  Tar éis roinnt blianta, d'éag go léir iad den phlá laistigh d'aon seachtain amháin. 

===''Historia Brittonum''===
Tá an tagairt is luaite do Pharthalán le fáil san ''[[Historia Brittonum]]'', cnuasach scéalta Briotanach den 9ú haois, scríofa as [[Laidin]] agus le [[Nennius]] a luaitear é.  Insítear ann gur tháinig trí dhream lonnaitheoirí éagsúla go hÉirinn, agus gurbh é ''Partholomus'' an chéad a tháinig ón [[Leithinis na hIbéire|Ibéir]] le míle dá mhuintir.  Mhéadaigh líon na ndaoine go ceithre mhíle sular éag siad go léir den phlá laistigh d'aon seachtain amháin.&lt;ref&gt;Giles, J. A. (aistr.), [https://archive.org/stream/sixoldenglishchr00gileuoft#page/388/mode/2up &quot;Nennius' History of the Britons&quot; §13], ''Six Old English Chronicles'', Bohn's Antiquarian Library, 1848&lt;/ref&gt;

===''Leabhar Gabhála na hÉireann'' ===
I ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (bréagstair Chríostaí na hÉireann den 11ú haois), deirtear gur lonnaíodh Éire sé huaire, agus Parthalán agus a mhuintir an dara dream acu.&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie/published/G800011A/index.html Leabhar Laighneach],  [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/text001.html Lebor Gabála] ar CELT. [https://www.tcd.ie/library/manuscripts/collections/medieval-irish.php CnT] MS 1339 (olim H 2.18), ff. 4-6.&lt;/ref&gt;  D'fhéadfadh é gur toghadh uimhir a sé chun teacht le &quot;[[Sé Aois an Domhain]]&quot;.&lt;ref&gt;[[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]] (1949). ''Celtic Gods and Heroes''.  Dover Publications, 2000, lch. 3&lt;/ref&gt;  De réir an ''Leabhar Gabhála'', bhí Éire  neamháitrithe i ndiaidh bás [[Ceasair|Ceasaire]] agus a leantóirí sa [[Díle]].  Insítear gurbh as [[an Ghréig|an nGréig]] é&lt;!--{{sfn|Macallister|1940|p=5}}--&gt; Parthalán mac ''Sera'' mac ''Sru'' de shliocht ''[[Magog]]'' mac ''[[Japheth]]'' mac [[Naoi (fáidh)|Naoi]].  Sheol Parthalán agus a mhuintir go hÉirinn tríd [[an tSicil|an Sicil]] agus an Ibéir.  Tháinig siad i dtír in Éirinn ag [[Inbhear Scéine]] ([[Neidín]] i g[[Contae Chiarraí]]), 300 nó 312 bliain tar éis na Díle.  In éineacht le Parthalán bhí a bhean chéile ''[[Dealgnaid]]'', a dtriúr mac (''Slanga'', ''Rudraige'' agus ''Laiglinne''), mná chruinne na mac (''Nerba'', ''Cichba'' agus ''Cerbnad''), agus míle leantóirí.

Fuair Parthalán agus a mhuintir go léir — cúig mhíle fear agus ceithre mhíle ban — bás den phlá laistigh d'aon seachtain amháin, ar an ''Seanmhagh'' in aice le [[Tamhlacht]] an lae inniu.

===''Foras Feasa ar Érinn''===
De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]] agus é ag scríobh sa 17ú haois ina chnuasach ''[[Foras Feasa ar Éirinn]],'' tháinig muintir Pharthaláin sa bhliain 2061 RC.  Maíonn sé gur mhac ''Sera'', rí [[An Ghréig|na Gréige]], ab ea Parthalán ach gur theith sé a thír dhúchais tar éis dó a athair agus a mháthair a dhúnmharú.  Chaill sé a shúil chlé i rith an ionsaí ar a dtuistí.  Sheol sé lena leantóirí tríd an Sicil agus tar éis turas dhá mhí go leith, tháinig go hÉirinn as an iarthar.

Nuair a tháinig Parthalán, ní raibh in Éirinn ach aon mhagh oscailte, trí loch agus naoi abha.  Ghlan sé agus a mhuintir ceithre mhagh sa bhreis, agus tharla seacht d[[tomhaidhm]] a chruthaigh locha nua.  Luaitear pearsana ainmnithe le tabhairt isteach riar bólachta, treafa, cócaireachta, tithe cónaithe, trádála agus roinnt na tíre i gceithre chuid.

Le linn [[Cath Maighe Iotha|Chath Maighe Iotha]], an chéad chath troidte in Éirinn, chloígh Parthalán na [[Fomhóraigh]] faoi cheannas ''[[Cichol Gricenchos]]''.  Bhí na Fomhóraigh ar an oileán cheana roimh theacht Pharthaláin.&lt;ref&gt;Féach ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]''.&lt;/ref&gt;

Tá dán ann sa Leabhar Gabhála, forbartha ag Céitinn, a insíonn go raibh Parthalán agus a bhean chéile, ''[[Dealgnaid]]'', ina gcónaí ar oileán beag i mbéal [[An Éirne|na hÉirne]].  Agus amach ar turas tráth, mheall ''Dealgnaid''  giolla darbh ainm ''Topa''.  As a aithle sin, d'ól siad roinnt de [[leann]] Pharthaláin, nárbh fhéidir a fháil ach trí fheadán óir.   Thuig Parthalán an caidreamh nuair a d'ól sé féin cuid dá leann agus d'aithin blas bhéil Dhealgnaí agus ''Topa'' ar an bhfeadán.  Mar chúiteamh, mharaigh sé cú Dhealgnaí agus ''Topa''.  Ach dúirt Dealgnaid  neamhaithríoch gurbh ar Pharthalán an locht, toisc gurbh ionann iad a fhágaint ina n-aonair agus mil a fhágaint le bean, bainne le cat, uirlisí géaraithe le ceardaí, nó feoil le leanbh, agus bheith ag súil nach mbainfidís leas as.  Is é sa scéal seo an chéad chur síos idir adhaltranas agus éad in Éirinn.  Inis Samhaoir&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/111400.aspx Inis Samhaoir] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; is ainm don oileán, as ''Saimer'', cú Dhealgnaí.

===''Annála na gCeithre Máistrí''===
In ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', deirtear gur tháinig Parthalán agus a mhuintir in 2520 [[Anno Mundi]] (tar éis cruthú an domhain de réir [[Geineasas]] sa Bhíobla).  Deirtear sa saothar seo gur éag siad den phlá trí chéad bliain tar éis a dteachta, i mí Bealtaine.  Níor tháinig ach fear amháin slán, [[Tuan mac Cairill|Tuan]], mac ''[[Starn]]'', dheartháir Pharthaláin.  Saoi ab ea Tuan, agus gach eolas aige faoi stair na hÉireann, óir gur mhair sé ó ghlúin go glúin i n-ionchollaithe éagsúla.  I ndeireadh na dála, ath-rugadh é mar mhac taoisigh darbh ainm Caireall, sa 6ú haois le linn ré [[Colm Cille|Cholm Cille]].  Ba chuimhin leis gach ar chonaic sé, agus dá bharr caomhnaíodh scéal Pharthaláin.

===Scéalta eile===
Deir téacsanna eile na meánaoise gur tháinig siad go hÉirinn agus [[Abrahám]] seasca bliain d'aois.  

Deir foinsí níos deireanaí go bhfuair Partholón bás tríocha bliain tar éis a theachta go hÉirinn.

Ba shin-seanathair ''[[Nemed|Nemeid]]'' é ''Tait'', deartháir Pharthaláin.

==Foinsí==
* {{cite book|
last=Nennius|
editor-last=Morris|
editor-first=John|
title=British history; and The Welsh annals|
url=
}}
* {{cite book|
last=Macalister|
first=Robert Alexander Stewart|
authorlink=R. A. Stewart Macalister|
title=Lebor gabála Érenn: The book of the taking of Ireland|
url=http://www.maryjones.us/ctexts/leborgabala.html
}}
* {{cite book|
last=Ó Donnabháin|
first=Seán|
authorlink=Seán Ó Donnabháin|
title=Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters|
url=http://www.ucc.ie/celt/published/G100005A/index.html
}}
* {{cite book|
last=Céitinn|
first=Seathrún|
authorlink=Seathrún Céitinn |
editor-first1=D. |
editor-last1=Comyn |
editor-first2=P. S. |
editor-last2=Dineen |
title=Foras Feasa ar Éirinn|
url= http://www.ucc.ie/celt/published/G100054/index.html
}}
* {{cite book|
last=Morris|
first=John|
title=The Age of Arthur: A History of the British Isles from 350 to 650|
url=https://books.google.com/books?id=w-xdPgAACAAJ|
date= 11ú Lúnasa 1998|
publisher=Phoenix|
isbn=978-1-85799-286-1
}}
* {{cite book|
last=MacKillop|
first=James|
authorlink=James MacKillop|
title=A Dictionary of Celtic Mythology|
url=|
date=14ú Eanáir 2017|
publisher=Oxford University Press|
isbn=978-0-19-880484-0
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh=[[Ceasair]] |
teideal=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]]|
tar éis=[[Neimheadh]]|
bliain=[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 2680 RC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn|FFE]] 2061 RC|
}}

{{s-end}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Luath-ionróirí na hÉireann]]</text>
      <sha1>1229kl3sfrn1prsavc52s5xcjz48kej</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neimheadh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89042</id>
    <revision>
      <id>1063198</id>
      <parentid>1053764</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:55:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sanasaíocht */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9829" xml:space="preserve">Is pearsa i [[Miotaseolaíocht na nGael]] é '''Neimheadh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Nemed''' nó  '''Nimeth''').  De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (bailithe san 11ú haois), ba cheannaire é den tríú dream a tháinig mar lonnaitheoirí go hÉirinn – 'sé sin,  i ndiaidh [[Ceasair|mhuintir Cheasrach]] agus [[Parthalán|mhuintir Pharthaláin]].  Deirtear gur tháinig siad 30 bliain tar éis éaga mhuintir Parthaláin.  Is léir gur éag muintir Neimhidh, agus/nó d'fhág siad Éire arís.

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760452906).jpg|thumb|''&quot;Tuan watches Nemed&quot;'', léaráid de [[Tuan mac Cairill|Thuan]] ag breathnú agus muintir Neimhidh ag teacht go hÉirinn, le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'' le T. W. Rolleston, 1911]]

==Sanasaíocht==
As Sean-Ghaeilge, ciallaíonn ''neimed'' &quot;gustalach&quot; nó &quot;naofa&quot;.&lt;ref&gt;''[[Uraicecht Becc]]'' (&quot;Bunleabhar Beag&quot;) (aistr. 1881).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33032 neimed] ar eDIL&lt;/ref&gt;  Feictear an fhréamh [[Prótai-Cheiltis]] ''*nemos'' fós san fhocal Nua-Ghaeilge &quot;neamh&quot;.  Sna seanchreidimh Cheilteacha ar fud na hEorpa, b'áit adhartha é ''[[nemeton]]'' (ina measc teampaill, scrínte agus suíomhanna naofa nádúrtha).&lt;ref name=Koch1350&gt;John T. Koch, 2006. ''Celtic culture: a historical encyclopedia'', Santa Barbara, California; ABC-CLIO lch. 1350.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Green&gt;Miranda Green, 1996. ''The Celtic World''. Abdingdon, Oxfordshire; Routledge, lch. 448.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Dowden134&gt;Ken Dowden, 2000, ''European Paganism: The Realities of Cult from Antiquity to the Middle Ages''. Abdingdon, Oxfordshire; Routledge, lch. 134.&lt;/ref&gt;

Feictear an fhréamh chéanna i logainmneacha ar fud na hEorpa ceiltí, ón [[Spáinn]] agus [[Albain]] go [[Galatia]] (sa [[An Tuirc|Tuirc]] an lae inniu),&lt;ref name=Green/&gt; an treabh darbh ainm ''[[Nemetes]]'' as ceantar lárnach na [[An Réin|Réine]], agus a bhandia ''[[Nemetona]]''.&lt;ref name=Koch1350/&gt;

==Ginealach==
De réir ''Leabhar Gabhála na hÉireann'', tá ginealach ag  Neimheid a théann siar chuig [[Naoi (fáidh)|Naoi]], maraon leis na lonnaitheoirí a tháinig roimhe.  Ba é Nemed mac ''Agnoman'' of [[Scythia]], mac ''Piamp'', mac ''Tait'', mac ''Sera'', mac ''Sru'', mac ''Esru'', mac ''Friamaint'', mac ''Fathochta'', mac ''[[Magog]]'', mac ''[[Japheth]]'', mac Naoi.  De réir seanscéalta eile, ba de shliocht mac Phartaláin é Nemed, darbh ainm ''Agla'' i gceantair oirthearacha.&lt;ref&gt;Kisma Reidling, ''Faery-Faith Traditional Wisdom'', Codex 1, 2004.&lt;/ref&gt;

==Teacht i dtír==
Bhí Éire neamháitithe ó d'éag muintir Parthaláin den phlá.  Sheol Neimhreadh agus a mhuintir amach ón  [[Muir Chaisp|Mhuir Chaisp]] ar cheithre long is daichead, ina measc a bhean chéile [[Macha]], agus a cheathrar mac ''Starn, Iarbonel 'an Fáistineach', Annind'', agus ''Fergus 'Red-Side'''.  Tar éis ceithre bliana go leith ar an mhuir, áfach, níor tháinig slán ach bád Neimhridh.  Fuair Macha bás dhá lá déag tar éis a dteachta, agus cuireadh faoi ag [[Ard Mhacha]] í. 

Tugtar dhá dháta sách éagsúla do theacht mhuintir Neimhidh: 2350 RC de réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', nó 1731 RC i cróineolaíocht [[Seathrún Céitinn|Sheathrúin Chéitinne]].

Ghlan muintir Neimhidh dhá mhagh déag: ''Mag Cera, Mag Eba, Mag Cuile Tolaid'' agus ''Mag Luirg'' i  g[[Connacht]]; ''Mag Seired'' i ''d[[Tethba]]''; ''Mag Tochair'' i d[[Tír Eoghain]]; ''Mag Selmne'' in [[Dál Araide]]; ''Mag Macha'' in [[Airgíalla]]; ''Mag Muirthemne'' in ''[[Brega]]''; ''Mag Bernsa'' i [[Laighin]]; agus ''Leccmag'' agus ''Mag Moda'' i [[Mumhan]].

Thóg siad i dteannta sin dhá dhún ríoga: ''Ráth Chimbaith'' i ''Semne'' agus Ráth Chindeich in ''Uí Nialláin''.  Thochail ''Boc, Roboc, Ruibne'' agus ''Rotan'', ceathrar mac ''Matan Munremar'', an dún Ráth Chindeich laistigh d'aon lá amháin.  Mharaigh Neimheadh iad roimh éirí na gréine an mhaidin dár gcionn.

Sceith ceithre [[tomhaidhm|loch]] as an talamh le linn ré Neimhidh, ina measc [[Loch Ainninn]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1166322.aspx Loch Ainninn] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;, a sceith amach nuair a bhí uaigh Anninne á tochailt.  Is iad na trí loch eile ná: [[Loch gCál]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/2749.aspx Loch gCál] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; in [[Uí Nialláin]], ''[[Loch Ramhar|Loch Munremair]]'' i Luigne, agus [[Loch Dairbhreach]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1166350.aspx Loch Dairbhreach] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; sa [[An Mhí|Mhí]].

==Na Fomhóraigh==
Bhuaigh Neimheadh ceithre chath in éadan na [[Fomhóraigh|bhFomhórach]].&lt;ref name=macculloch&gt;MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74&lt;/ref&gt;  Tharla na cathanna seo ag ''Ros Fraechain'', inar maraíodh ríthe na bhFomhórach ''Sengann'' agus ''Gann'';&lt;ref&gt;Gan bheith measctha le ríthe na bhFear Boilg darb ainmneacha ''[[Gann mac Dela]]'' agus ''[[Sengann mac Dela]]''&lt;/ref&gt;  ag ''Badbgna'' i gConnacht; a ''Cnamros'' i Laighin, inar maraíodh ''Artur'', chéadmhac Neimhidh a rugadh in Éirinn; agus ag ''Murbolg'' i n[[Dál Riata]], inar maraíodh Starn ag an Fomhórach ''[[Conand]]''.  

Naoi mbliana tar éis a theachta, fuair Neimheadh bás den phlá,I dteannta le trí mhíle dá mhuintir.  Trá a uaigh ar an gcnoc ''[[Ard Nemid]]'' ar [[An tOileán Mór|An Oileán Mór]] i g[[Cuan Chorcaí]].  Chuir na Fomhóraigh ''[[Morc]]'' agus ''[[Conand]]'' faoi chois muintir Neimhidh a tháinig slán.  Gach [[Samhain]], b'éigean dóibh dhá thrian dá bpáistí, dá gcuid grán agus dá gcuid bainne a thabhairt do na Fomhóraigh.  Is amhlaidh gurb í an [[cáin|cháin]] seo &quot;breac-chuimhne den íobairt a dhéantaí ag tús an gheimhridh, nuair a bhíodh cumhachtl an dorchadais agus an meatha i dtreis&quot;.&lt;ref&gt;MacCulloch, lch. 80&lt;/ref&gt;

Tar éis tréimhse fada, d'éirigh  Muintir Neimheadh amach in éadan na bhFomhórach agus d'ionsaigh siad áit chónaithe ''Chonand'', a thúr ar oileán Thoraí, le 60,000 gaiscíoch (30,000 ar mhír, 30,000 ar thalamh), agus chloígh siad ''Conand''.  Thosaigh ''Morc'' ionsaí ansin, ach bádh muintir Neimhidh go léir, nach mór, de bharr tonn tuile.  Níor éalaigh ach aon long amháin le tríocha fear.  Chuaigh chuid acu go dtí &quot;tuaisceart an domhain&quot;&lt;!--Tuath Dé Danann--&gt;, cuid eile go  Breatain, sinsir na m[[Briotanach]], agus an chuid eile go dtí deisceart na Gréige&lt;!--Fir Bhoilg--&gt;.  Ní raibh duine ná deoraí at an oileán ansin le haghaidh 200 bliain anuas.

==Historia Brittonum==
Insítear san ''[[Historia Brittonum]]'' — a scríobhadh muis luaite ná an is ''Leabhar Gabhála'' — nach raibh ach trí lonnuithe in Éirinn, agus muintir Neimheidh an dara dream acu.  Deir sé gur tháinig siad ó Iberia agus d'fhan in Éirinn ar feadh tamaill fhada ach againn d'fhill ar ais go hIberia.  Sa ''Leabhar Gabhála'', ardaítear méad na lonnuithe go sé chinn agus muintir Neimheidh an tríú dream acu.  D'fhéadfadh é go ndearna sin chun bheith ar chomhmhéad le ''[[Sex Aetates Mundi]]''.&lt;ref&gt;[[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]] (1949). ''Celtic Gods and Heroes''. Dover Publications, 2000, lch. 3&lt;/ref&gt;

San ''Historia Brittonum'', insítear scéal faoi lonnaitheoirí a bádh agus iad ag iarraidh túr a ionsú ón mhuir.  Sa scéal seo ámh, is iad muintir [[Míl Easpáine|Mhíl Easpáine]] ionsaitheoirí an túir, déanta as gloine.&lt;ref&gt;[[John Carey]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, ll. 5-6&lt;/ref&gt;

==Chomhainm==
Tá lua eile ann i miotaseolaíocht na nGael do phearsa darb ainm ''Nemed'', 'sé sin, ''Nemed mac Nama''.  D'fhéadadh é nó nach gurb é an duine céanna luaite san LGE.  Insítear gur ghaiscíoch-rí mór le rá é an ''Nemed'' seo, a thóg dhá chapall le Sióga de ''Sid Ercmon''.  Nuair a scaoileadh na capaill ón sidhe, scuab sruthán darbh ainm ''Uanob'' nó ''Oin Aub''&lt;ref&gt;''[http://dil.ie/42750 1 úan], ''[http://dil.ie/16 ab]'' ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie/published/G106500D/text110.html Oin Aub] ar CELT&lt;/ref&gt; (&quot;cúr-abha&quot;) iad agus chuir cúr thar an tír ar feadh bliana.  Luaigh [[Cú Chulainn]] an abha mar seo: &quot;Tháinig mé thar chúr dhá chapall Eamhana&quot;.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G106500D/text110.html G106500D Oin Aub] ar CELT (text110 in ionad 109)&lt;/ref&gt;

==Leabharliosta==
* {{lua idirlín |
ainm = Seán |
sloinne = Ó Donnabháin |
teideal = Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, Vol. 1 |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/index.html |
foilsitheoir=CELT
}}
* {{cite web |
ainm = Seathrún |
sloinne = Céitinn |
teideal = The History of Ireland |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/index.html|website=CELT: The Corpus of Electronic Texts |
foilsitheoir = University College Cork |
dátarochtana = 21 March 2016
}}
* {{cite web |
ainm = James |
sloinne = MacKillop |
teideal = Dictionary of Celtic Mythology |
year = 1998 |
url=http://www.oxfordreference.com/abstract/10.1093/acref/9780198609674.001.0001/acref-9780198609674
}}
* {{cite web |
ainm = Vernam |
sloinne = Hull |
teideal = The Invasion of Nemed |
pages = 119–123 |
url = http://www.ucd.ie/tlh/text/vh.mp.33.001.text.html
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{s-bef|roimh=[[Parthalán]]}}
{{s-ttl|teideal=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]]|
bliain=[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 2350 BC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn|FFE]] 1731 BC}}
{{s-aft|tar éis=[[Fir Bholg]]}}
{{s-end}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Luath-ionróirí na hÉireann]]</text>
      <sha1>959qb1aqmsx6ke0fjth5zd54432nkdo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063201</id>
      <parentid>1063198</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:57:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Teacht i dtír */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9842" xml:space="preserve">Is pearsa i [[Miotaseolaíocht na nGael]] é '''Neimheadh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Nemed''' nó  '''Nimeth''').  De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (bailithe san 11ú haois), ba cheannaire é den tríú dream a tháinig mar lonnaitheoirí go hÉirinn – 'sé sin,  i ndiaidh [[Ceasair|mhuintir Cheasrach]] agus [[Parthalán|mhuintir Pharthaláin]].  Deirtear gur tháinig siad 30 bliain tar éis éaga mhuintir Parthaláin.  Is léir gur éag muintir Neimhidh, agus/nó d'fhág siad Éire arís.

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760452906).jpg|thumb|''&quot;Tuan watches Nemed&quot;'', léaráid de [[Tuan mac Cairill|Thuan]] ag breathnú agus muintir Neimhidh ag teacht go hÉirinn, le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'' le T. W. Rolleston, 1911]]

==Sanasaíocht==
As Sean-Ghaeilge, ciallaíonn ''neimed'' &quot;gustalach&quot; nó &quot;naofa&quot;.&lt;ref&gt;''[[Uraicecht Becc]]'' (&quot;Bunleabhar Beag&quot;) (aistr. 1881).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33032 neimed] ar eDIL&lt;/ref&gt;  Feictear an fhréamh [[Prótai-Cheiltis]] ''*nemos'' fós san fhocal Nua-Ghaeilge &quot;neamh&quot;.  Sna seanchreidimh Cheilteacha ar fud na hEorpa, b'áit adhartha é ''[[nemeton]]'' (ina measc teampaill, scrínte agus suíomhanna naofa nádúrtha).&lt;ref name=Koch1350&gt;John T. Koch, 2006. ''Celtic culture: a historical encyclopedia'', Santa Barbara, California; ABC-CLIO lch. 1350.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Green&gt;Miranda Green, 1996. ''The Celtic World''. Abdingdon, Oxfordshire; Routledge, lch. 448.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Dowden134&gt;Ken Dowden, 2000, ''European Paganism: The Realities of Cult from Antiquity to the Middle Ages''. Abdingdon, Oxfordshire; Routledge, lch. 134.&lt;/ref&gt;

Feictear an fhréamh chéanna i logainmneacha ar fud na hEorpa ceiltí, ón [[Spáinn]] agus [[Albain]] go [[Galatia]] (sa [[An Tuirc|Tuirc]] an lae inniu),&lt;ref name=Green/&gt; an treabh darbh ainm ''[[Nemetes]]'' as ceantar lárnach na [[An Réin|Réine]], agus a bhandia ''[[Nemetona]]''.&lt;ref name=Koch1350/&gt;

==Ginealach==
De réir ''Leabhar Gabhála na hÉireann'', tá ginealach ag  Neimheid a théann siar chuig [[Naoi (fáidh)|Naoi]], maraon leis na lonnaitheoirí a tháinig roimhe.  Ba é Nemed mac ''Agnoman'' of [[Scythia]], mac ''Piamp'', mac ''Tait'', mac ''Sera'', mac ''Sru'', mac ''Esru'', mac ''Friamaint'', mac ''Fathochta'', mac ''[[Magog]]'', mac ''[[Japheth]]'', mac Naoi.  De réir seanscéalta eile, ba de shliocht mac Phartaláin é Nemed, darbh ainm ''Agla'' i gceantair oirthearacha.&lt;ref&gt;Kisma Reidling, ''Faery-Faith Traditional Wisdom'', Codex 1, 2004.&lt;/ref&gt;

==Teacht i dtír==
Bhí Éire neamháitithe ó d'éag muintir Parthaláin den phlá.  Sheol Neimhreadh agus a mhuintir amach ón  [[Muir Chaisp|Mhuir Chaisp]] ar cheithre long is daichead, ina measc a bhean chéile [[Macha]], agus a cheathrar mac ''Starn, Iarbonel 'an Fáistineach', Annind'', agus ''Fergus 'Red-Side'''.  Tar éis ceithre bliana go leith ar an mhuir, áfach, níor tháinig slán ach bád Neimhridh.  Fuair Macha bás dhá lá déag tar éis a dteachta, agus cuireadh faoi ag [[Ard Mhacha]] í. 

Tugtar dhá dháta sách éagsúla do theacht mhuintir Neimhidh: 2350 RC de réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', nó 1731 RC i cróineolaíocht [[Seathrún Céitinn|Sheathrúin Chéitinne]].

Ghlan muintir Neimhidh dhá mhagh déag: ''Mag Cera, Mag Eba, Mag Cuile Tolaid'' agus ''Mag Luirg'' i  g[[Connacht]]; ''Mag Seired'' i ''d[[Tethba]]''; ''Mag Tochair'' i d[[Tír Eoghain]]; ''Mag Selmne'' in [[Dál nAraidi|Dál Araide]]; ''Mag Macha'' in [[Airgíalla]]; ''Mag Muirthemne'' in ''[[Brega]]''; ''Mag Bernsa'' i [[Laighin]]; agus ''Leccmag'' agus ''Mag Moda'' i [[Mumhan]].

Thóg siad i dteannta sin dhá dhún ríoga: ''Ráth Chimbaith'' i ''Semne'' agus Ráth Chindeich in ''Uí Nialláin''.  Thochail ''Boc, Roboc, Ruibne'' agus ''Rotan'', ceathrar mac ''Matan Munremar'', an dún Ráth Chindeich laistigh d'aon lá amháin.  Mharaigh Neimheadh iad roimh éirí na gréine an mhaidin dár gcionn.

Sceith ceithre [[tomhaidhm|loch]] as an talamh le linn ré Neimhidh, ina measc [[Loch Ainninn]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1166322.aspx Loch Ainninn] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;, a sceith amach nuair a bhí uaigh Anninne á tochailt.  Is iad na trí loch eile ná: [[Loch gCál]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/2749.aspx Loch gCál] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; in [[Uí Nialláin]], ''[[Loch Ramhar|Loch Munremair]]'' i Luigne, agus [[Loch Dairbhreach]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1166350.aspx Loch Dairbhreach] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; sa [[An Mhí|Mhí]].

==Na Fomhóraigh==
Bhuaigh Neimheadh ceithre chath in éadan na [[Fomhóraigh|bhFomhórach]].&lt;ref name=macculloch&gt;MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74&lt;/ref&gt;  Tharla na cathanna seo ag ''Ros Fraechain'', inar maraíodh ríthe na bhFomhórach ''Sengann'' agus ''Gann'';&lt;ref&gt;Gan bheith measctha le ríthe na bhFear Boilg darb ainmneacha ''[[Gann mac Dela]]'' agus ''[[Sengann mac Dela]]''&lt;/ref&gt;  ag ''Badbgna'' i gConnacht; a ''Cnamros'' i Laighin, inar maraíodh ''Artur'', chéadmhac Neimhidh a rugadh in Éirinn; agus ag ''Murbolg'' i n[[Dál Riata]], inar maraíodh Starn ag an Fomhórach ''[[Conand]]''.  

Naoi mbliana tar éis a theachta, fuair Neimheadh bás den phlá,I dteannta le trí mhíle dá mhuintir.  Trá a uaigh ar an gcnoc ''[[Ard Nemid]]'' ar [[An tOileán Mór|An Oileán Mór]] i g[[Cuan Chorcaí]].  Chuir na Fomhóraigh ''[[Morc]]'' agus ''[[Conand]]'' faoi chois muintir Neimhidh a tháinig slán.  Gach [[Samhain]], b'éigean dóibh dhá thrian dá bpáistí, dá gcuid grán agus dá gcuid bainne a thabhairt do na Fomhóraigh.  Is amhlaidh gurb í an [[cáin|cháin]] seo &quot;breac-chuimhne den íobairt a dhéantaí ag tús an gheimhridh, nuair a bhíodh cumhachtl an dorchadais agus an meatha i dtreis&quot;.&lt;ref&gt;MacCulloch, lch. 80&lt;/ref&gt;

Tar éis tréimhse fada, d'éirigh  Muintir Neimheadh amach in éadan na bhFomhórach agus d'ionsaigh siad áit chónaithe ''Chonand'', a thúr ar oileán Thoraí, le 60,000 gaiscíoch (30,000 ar mhír, 30,000 ar thalamh), agus chloígh siad ''Conand''.  Thosaigh ''Morc'' ionsaí ansin, ach bádh muintir Neimhidh go léir, nach mór, de bharr tonn tuile.  Níor éalaigh ach aon long amháin le tríocha fear.  Chuaigh chuid acu go dtí &quot;tuaisceart an domhain&quot;&lt;!--Tuath Dé Danann--&gt;, cuid eile go  Breatain, sinsir na m[[Briotanach]], agus an chuid eile go dtí deisceart na Gréige&lt;!--Fir Bhoilg--&gt;.  Ní raibh duine ná deoraí at an oileán ansin le haghaidh 200 bliain anuas.

==Historia Brittonum==
Insítear san ''[[Historia Brittonum]]'' — a scríobhadh muis luaite ná an is ''Leabhar Gabhála'' — nach raibh ach trí lonnuithe in Éirinn, agus muintir Neimheidh an dara dream acu.  Deir sé gur tháinig siad ó Iberia agus d'fhan in Éirinn ar feadh tamaill fhada ach againn d'fhill ar ais go hIberia.  Sa ''Leabhar Gabhála'', ardaítear méad na lonnuithe go sé chinn agus muintir Neimheidh an tríú dream acu.  D'fhéadfadh é go ndearna sin chun bheith ar chomhmhéad le ''[[Sex Aetates Mundi]]''.&lt;ref&gt;[[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]] (1949). ''Celtic Gods and Heroes''. Dover Publications, 2000, lch. 3&lt;/ref&gt;

San ''Historia Brittonum'', insítear scéal faoi lonnaitheoirí a bádh agus iad ag iarraidh túr a ionsú ón mhuir.  Sa scéal seo ámh, is iad muintir [[Míl Easpáine|Mhíl Easpáine]] ionsaitheoirí an túir, déanta as gloine.&lt;ref&gt;[[John Carey]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, ll. 5-6&lt;/ref&gt;

==Chomhainm==
Tá lua eile ann i miotaseolaíocht na nGael do phearsa darb ainm ''Nemed'', 'sé sin, ''Nemed mac Nama''.  D'fhéadadh é nó nach gurb é an duine céanna luaite san LGE.  Insítear gur ghaiscíoch-rí mór le rá é an ''Nemed'' seo, a thóg dhá chapall le Sióga de ''Sid Ercmon''.  Nuair a scaoileadh na capaill ón sidhe, scuab sruthán darbh ainm ''Uanob'' nó ''Oin Aub''&lt;ref&gt;''[http://dil.ie/42750 1 úan], ''[http://dil.ie/16 ab]'' ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie/published/G106500D/text110.html Oin Aub] ar CELT&lt;/ref&gt; (&quot;cúr-abha&quot;) iad agus chuir cúr thar an tír ar feadh bliana.  Luaigh [[Cú Chulainn]] an abha mar seo: &quot;Tháinig mé thar chúr dhá chapall Eamhana&quot;.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G106500D/text110.html G106500D Oin Aub] ar CELT (text110 in ionad 109)&lt;/ref&gt;

==Leabharliosta==
* {{lua idirlín |
ainm = Seán |
sloinne = Ó Donnabháin |
teideal = Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, Vol. 1 |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/index.html |
foilsitheoir=CELT
}}
* {{cite web |
ainm = Seathrún |
sloinne = Céitinn |
teideal = The History of Ireland |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/index.html|website=CELT: The Corpus of Electronic Texts |
foilsitheoir = University College Cork |
dátarochtana = 21 March 2016
}}
* {{cite web |
ainm = James |
sloinne = MacKillop |
teideal = Dictionary of Celtic Mythology |
year = 1998 |
url=http://www.oxfordreference.com/abstract/10.1093/acref/9780198609674.001.0001/acref-9780198609674
}}
* {{cite web |
ainm = Vernam |
sloinne = Hull |
teideal = The Invasion of Nemed |
pages = 119–123 |
url = http://www.ucd.ie/tlh/text/vh.mp.33.001.text.html
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{s-bef|roimh=[[Parthalán]]}}
{{s-ttl|teideal=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]]|
bliain=[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 2350 BC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn|FFE]] 1731 BC}}
{{s-aft|tar éis=[[Fir Bholg]]}}
{{s-end}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Luath-ionróirí na hÉireann]]</text>
      <sha1>pijdrlgzma36nj97wv7no7b701x0uk6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063203</id>
      <parentid>1063201</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:01:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Leabharliosta */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9952" xml:space="preserve">Is pearsa i [[Miotaseolaíocht na nGael]] é '''Neimheadh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Nemed''' nó  '''Nimeth''').  De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (bailithe san 11ú haois), ba cheannaire é den tríú dream a tháinig mar lonnaitheoirí go hÉirinn – 'sé sin,  i ndiaidh [[Ceasair|mhuintir Cheasrach]] agus [[Parthalán|mhuintir Pharthaláin]].  Deirtear gur tháinig siad 30 bliain tar éis éaga mhuintir Parthaláin.  Is léir gur éag muintir Neimhidh, agus/nó d'fhág siad Éire arís.

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760452906).jpg|thumb|''&quot;Tuan watches Nemed&quot;'', léaráid de [[Tuan mac Cairill|Thuan]] ag breathnú agus muintir Neimhidh ag teacht go hÉirinn, le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'' le T. W. Rolleston, 1911]]

==Sanasaíocht==
As Sean-Ghaeilge, ciallaíonn ''neimed'' &quot;gustalach&quot; nó &quot;naofa&quot;.&lt;ref&gt;''[[Uraicecht Becc]]'' (&quot;Bunleabhar Beag&quot;) (aistr. 1881).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33032 neimed] ar eDIL&lt;/ref&gt;  Feictear an fhréamh [[Prótai-Cheiltis]] ''*nemos'' fós san fhocal Nua-Ghaeilge &quot;neamh&quot;.  Sna seanchreidimh Cheilteacha ar fud na hEorpa, b'áit adhartha é ''[[nemeton]]'' (ina measc teampaill, scrínte agus suíomhanna naofa nádúrtha).&lt;ref name=Koch1350&gt;John T. Koch, 2006. ''Celtic culture: a historical encyclopedia'', Santa Barbara, California; ABC-CLIO lch. 1350.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Green&gt;Miranda Green, 1996. ''The Celtic World''. Abdingdon, Oxfordshire; Routledge, lch. 448.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Dowden134&gt;Ken Dowden, 2000, ''European Paganism: The Realities of Cult from Antiquity to the Middle Ages''. Abdingdon, Oxfordshire; Routledge, lch. 134.&lt;/ref&gt;

Feictear an fhréamh chéanna i logainmneacha ar fud na hEorpa ceiltí, ón [[Spáinn]] agus [[Albain]] go [[Galatia]] (sa [[An Tuirc|Tuirc]] an lae inniu),&lt;ref name=Green/&gt; an treabh darbh ainm ''[[Nemetes]]'' as ceantar lárnach na [[An Réin|Réine]], agus a bhandia ''[[Nemetona]]''.&lt;ref name=Koch1350/&gt;

==Ginealach==
De réir ''Leabhar Gabhála na hÉireann'', tá ginealach ag  Neimheid a théann siar chuig [[Naoi (fáidh)|Naoi]], maraon leis na lonnaitheoirí a tháinig roimhe.  Ba é Nemed mac ''Agnoman'' of [[Scythia]], mac ''Piamp'', mac ''Tait'', mac ''Sera'', mac ''Sru'', mac ''Esru'', mac ''Friamaint'', mac ''Fathochta'', mac ''[[Magog]]'', mac ''[[Japheth]]'', mac Naoi.  De réir seanscéalta eile, ba de shliocht mac Phartaláin é Nemed, darbh ainm ''Agla'' i gceantair oirthearacha.&lt;ref&gt;Kisma Reidling, ''Faery-Faith Traditional Wisdom'', Codex 1, 2004.&lt;/ref&gt;

==Teacht i dtír==
Bhí Éire neamháitithe ó d'éag muintir Parthaláin den phlá.  Sheol Neimhreadh agus a mhuintir amach ón  [[Muir Chaisp|Mhuir Chaisp]] ar cheithre long is daichead, ina measc a bhean chéile [[Macha]], agus a cheathrar mac ''Starn, Iarbonel 'an Fáistineach', Annind'', agus ''Fergus 'Red-Side'''.  Tar éis ceithre bliana go leith ar an mhuir, áfach, níor tháinig slán ach bád Neimhridh.  Fuair Macha bás dhá lá déag tar éis a dteachta, agus cuireadh faoi ag [[Ard Mhacha]] í. 

Tugtar dhá dháta sách éagsúla do theacht mhuintir Neimhidh: 2350 RC de réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', nó 1731 RC i cróineolaíocht [[Seathrún Céitinn|Sheathrúin Chéitinne]].

Ghlan muintir Neimhidh dhá mhagh déag: ''Mag Cera, Mag Eba, Mag Cuile Tolaid'' agus ''Mag Luirg'' i  g[[Connacht]]; ''Mag Seired'' i ''d[[Tethba]]''; ''Mag Tochair'' i d[[Tír Eoghain]]; ''Mag Selmne'' in [[Dál nAraidi|Dál Araide]]; ''Mag Macha'' in [[Airgíalla]]; ''Mag Muirthemne'' in ''[[Brega]]''; ''Mag Bernsa'' i [[Laighin]]; agus ''Leccmag'' agus ''Mag Moda'' i [[Mumhan]].

Thóg siad i dteannta sin dhá dhún ríoga: ''Ráth Chimbaith'' i ''Semne'' agus Ráth Chindeich in ''Uí Nialláin''.  Thochail ''Boc, Roboc, Ruibne'' agus ''Rotan'', ceathrar mac ''Matan Munremar'', an dún Ráth Chindeich laistigh d'aon lá amháin.  Mharaigh Neimheadh iad roimh éirí na gréine an mhaidin dár gcionn.

Sceith ceithre [[tomhaidhm|loch]] as an talamh le linn ré Neimhidh, ina measc [[Loch Ainninn]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1166322.aspx Loch Ainninn] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;, a sceith amach nuair a bhí uaigh Anninne á tochailt.  Is iad na trí loch eile ná: [[Loch gCál]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/2749.aspx Loch gCál] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; in [[Uí Nialláin]], ''[[Loch Ramhar|Loch Munremair]]'' i Luigne, agus [[Loch Dairbhreach]]&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1166350.aspx Loch Dairbhreach] ar logainm.ie&lt;/ref&gt; sa [[An Mhí|Mhí]].

==Na Fomhóraigh==
Bhuaigh Neimheadh ceithre chath in éadan na [[Fomhóraigh|bhFomhórach]].&lt;ref name=macculloch&gt;MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74&lt;/ref&gt;  Tharla na cathanna seo ag ''Ros Fraechain'', inar maraíodh ríthe na bhFomhórach ''Sengann'' agus ''Gann'';&lt;ref&gt;Gan bheith measctha le ríthe na bhFear Boilg darb ainmneacha ''[[Gann mac Dela]]'' agus ''[[Sengann mac Dela]]''&lt;/ref&gt;  ag ''Badbgna'' i gConnacht; a ''Cnamros'' i Laighin, inar maraíodh ''Artur'', chéadmhac Neimhidh a rugadh in Éirinn; agus ag ''Murbolg'' i n[[Dál Riata]], inar maraíodh Starn ag an Fomhórach ''[[Conand]]''.  

Naoi mbliana tar éis a theachta, fuair Neimheadh bás den phlá,I dteannta le trí mhíle dá mhuintir.  Trá a uaigh ar an gcnoc ''[[Ard Nemid]]'' ar [[An tOileán Mór|An Oileán Mór]] i g[[Cuan Chorcaí]].  Chuir na Fomhóraigh ''[[Morc]]'' agus ''[[Conand]]'' faoi chois muintir Neimhidh a tháinig slán.  Gach [[Samhain]], b'éigean dóibh dhá thrian dá bpáistí, dá gcuid grán agus dá gcuid bainne a thabhairt do na Fomhóraigh.  Is amhlaidh gurb í an [[cáin|cháin]] seo &quot;breac-chuimhne den íobairt a dhéantaí ag tús an gheimhridh, nuair a bhíodh cumhachtl an dorchadais agus an meatha i dtreis&quot;.&lt;ref&gt;MacCulloch, lch. 80&lt;/ref&gt;

Tar éis tréimhse fada, d'éirigh  Muintir Neimheadh amach in éadan na bhFomhórach agus d'ionsaigh siad áit chónaithe ''Chonand'', a thúr ar oileán Thoraí, le 60,000 gaiscíoch (30,000 ar mhír, 30,000 ar thalamh), agus chloígh siad ''Conand''.  Thosaigh ''Morc'' ionsaí ansin, ach bádh muintir Neimhidh go léir, nach mór, de bharr tonn tuile.  Níor éalaigh ach aon long amháin le tríocha fear.  Chuaigh chuid acu go dtí &quot;tuaisceart an domhain&quot;&lt;!--Tuath Dé Danann--&gt;, cuid eile go  Breatain, sinsir na m[[Briotanach]], agus an chuid eile go dtí deisceart na Gréige&lt;!--Fir Bhoilg--&gt;.  Ní raibh duine ná deoraí at an oileán ansin le haghaidh 200 bliain anuas.

==Historia Brittonum==
Insítear san ''[[Historia Brittonum]]'' — a scríobhadh muis luaite ná an is ''Leabhar Gabhála'' — nach raibh ach trí lonnuithe in Éirinn, agus muintir Neimheidh an dara dream acu.  Deir sé gur tháinig siad ó Iberia agus d'fhan in Éirinn ar feadh tamaill fhada ach againn d'fhill ar ais go hIberia.  Sa ''Leabhar Gabhála'', ardaítear méad na lonnuithe go sé chinn agus muintir Neimheidh an tríú dream acu.  D'fhéadfadh é go ndearna sin chun bheith ar chomhmhéad le ''[[Sex Aetates Mundi]]''.&lt;ref&gt;[[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]] (1949). ''Celtic Gods and Heroes''. Dover Publications, 2000, lch. 3&lt;/ref&gt;

San ''Historia Brittonum'', insítear scéal faoi lonnaitheoirí a bádh agus iad ag iarraidh túr a ionsú ón mhuir.  Sa scéal seo ámh, is iad muintir [[Míl Easpáine|Mhíl Easpáine]] ionsaitheoirí an túir, déanta as gloine.&lt;ref&gt;[[John Carey]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, ll. 5-6&lt;/ref&gt;

==Chomhainm==
Tá lua eile ann i miotaseolaíocht na nGael do phearsa darb ainm ''Nemed'', 'sé sin, ''Nemed mac Nama''.  D'fhéadadh é nó nach gurb é an duine céanna luaite san LGE.  Insítear gur ghaiscíoch-rí mór le rá é an ''Nemed'' seo, a thóg dhá chapall le Sióga de ''Sid Ercmon''.  Nuair a scaoileadh na capaill ón sidhe, scuab sruthán darbh ainm ''Uanob'' nó ''Oin Aub''&lt;ref&gt;''[http://dil.ie/42750 1 úan], ''[http://dil.ie/16 ab]'' ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie/published/G106500D/text110.html Oin Aub] ar CELT&lt;/ref&gt; (&quot;cúr-abha&quot;) iad agus chuir cúr thar an tír ar feadh bliana.  Luaigh [[Cú Chulainn]] an abha mar seo: &quot;Tháinig mé thar chúr dhá chapall Eamhana&quot;.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G106500D/text110.html G106500D Oin Aub] ar CELT (text110 in ionad 109)&lt;/ref&gt;

==Leabharliosta==
* {{lua idirlín |
ainm = Seán |
sloinne = Ó Donnabháin |
údarlink = Seán Ó Donnabháin |
teideal = Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, iml. 1 |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G100005A/index.html |
foilsitheoir=CELT
}}
* {{lua idirlín |
ainm = Seathrún |
sloinne = Céitinn |
údarlink = Seathrún Céitinn |
teideal = The History of Ireland |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G100054/index.html |
work=CELT: The Corpus of Electronic Texts |
foilsitheoir = University College Cork |
dátarochtana = 21 Márta 2016
}}
* {{lua idirlín |
ainm = James |
sloinne = MacKillop |
údarlink = James MacKillop |
teideal = Dictionary of Celtic Mythology |
year = 1998 |
url=http://www.oxfordreference.com/abstract/10.1093/acref/9780198609674.001.0001/acref-9780198609674
}}
* {{lua idirlín |
ainm = Vernam |
sloinne = Hull |
teideal = The Invasion of Nemed |
pages = 119–123 |
url = http://www.ucd.ie/tlh/text/vh.mp.33.001.text.html
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{s-bef|roimh=[[Parthalán]]}}
{{s-ttl|teideal=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Lonnaitheoirí miotasacha na hÉireann]]|
bliain=[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 2350 BC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn|FFE]] 1731 BC}}
{{s-aft|tar éis=[[Fir Bholg]]}}
{{s-end}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Luath-ionróirí na hÉireann]]</text>
      <sha1>r5lxupbcpnoacd9zavpspo4g1uq9diw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coláiste Chamuis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89058</id>
    <revision>
      <id>1063036</id>
      <parentid>1062581</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:06:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14768" xml:space="preserve">{{glanadh}}

[[Íomhá:An Tulach- Trá .jpg|mion|An Tulach- Trá]]
[[Íomhá:Gaeltacht 2007.jpg|mion|An Ghaeltacht]]
Is coláiste Gaeltachta [[An Ghaeltacht|(An Ghaeltacht]]) Samhraidh é [[Coláiste Chamuis]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://colaistechamuis.ie/|teideal=Irish College Gaeltacht Summer Courses‎ {{!}} Coláiste Chamuis|language=en-GB|work=Colaiste Chamuis|dátarochtana=2019-03-25}}&lt;/ref&gt; i gContae na Gaillimhe [[Gaillimh|(Gaillimh]]). Bunaíodh an choláiste 46 bliain ó shin agus tá sé fós ag dul ó neart go neart inniu.  Tá trí ionaidí ann; [[An Tulaigh (Cois Fharraige)|An Tulach]], [[Camus]] agus [[Ros a' Mhíl]]. Tá na trí cinn suite timpeall [[Conamara]]. Gach bhliain, bíonn 1700 daltaí ag freastáil ar Choláiste Chamuis ar na 10 gcúrsaí&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://colaistechamuis.ie/summer-courses/|teideal=Gaeltacht Summer Courses {{!}} Improve your Irish results {{!}} Coláiste Chamuis|language=en-GB|work=Colaiste Chamuis|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt; atá ar fáil sna trí ionad. 

== Stair ==
Bhunaigh Gearóid Denvir an choláiste i 1973. Bhí 52 daltaí agus 2 mhúinteoirí ann ag an am. An bhliain tar éis, tháinig 37 de na daltaí seo ar ais. Ní raibh ach cúrsa amháin ar fáil, i mí na Lunasa, in ionad amháin, [[Camus]]. Sa bhliain 1978, thosaigh cúrsa i mí Iúl i gCamus chomh maith. Bunaíodh an dara ionad, An Tulach i 1985 agus an tríú ionad, Ros a’ Mhíl i 1992. Ag an am sin, ba bean chéile Gearóid, Máire ag obair mar bhainisteoir.

== Mana an Choláiste ==
Is é ‘Is Fiú agus is Féidir’ mana an choláiste. Ba mhaith le Gearóid agus Máire Denvir feabhas a fháil ó chuile dhuine ar an gcúrsa agus tá an-bhéim ar an mana seo chun an seacht ndicheall a fhail amach ó gach duine. Léiríonn taighde go mbaineann na scoláirí líofacht shuntasach amach le linn na gcúrsaí de bharr na modhanna teagaisc agus foghlama. Is é lántumadh teanga aidhm Coláiste Chamuis agus ceapfainn go bhfuil sé an tábhachtach ionas go bhfuil an teanga labhartha chomh tábhachtach san Ardteist sa lá atá inniu ann. Tá 50% ar fáil don teanga labhartha idir an scrúdú cainte agus an chluastuiscint.  

== Teach Loistín ==
Tá neart teach lóistín timpeall gach ionad atá ag cur loistín ar fáil do na scoláirí. Is iad teaghlaigh agus tuismitheoirí atá ag tabhairt aire do na scoláirí. Thugann siad leapacha agus bia do na scoláirí. Ar ndóigh, ní bhíonn cailiní agus buachaillí sa teach céanna, mar sin de bíonn teach na cailiní agus teach na buachaillí. Dé gnáth, bíonn trí béile ag na scoláirí gach lá sa teach lóistín; bricfeasta, dinnéar agus suipéar. Bíonn réimse leathan de bia ann lá i ndiaidh lae agus ullmhaíonn an bean an tí do chéadrogha chuile lá. Bíonn na mná tí an-chabhrach agus cinéalta i gcónaí. Bíonn na scoláirí comhfhreagrach don glaineacht agus gastacht an cistín tar éis gach béile. Bíonn rota ann do na soithí chuile lá agus caithfidh beirt daoine iad a glanadh agus an cistín a glanadh. Dé gnáth, bíonn beirt, triúr nó ceathrar daoine ag roinnt seomra le chéile. Bíonn dhá seomra folchta le roinnt eatarthú chomh maith. Caithfidh meas a bheith ag na scoláirí don teach agus don chlann mar de uaireanta bíonn daoine óga, páistí nó seantuismitheoirí ina cónaí ann.   

== Lá sa Choláiste ==
Dúsaíonn na scoláirí ag a hocht a clog gach maidin. Bíonn bricfeasta ann sa teach lóistín. Ag leathuair tar éis a hocht nó ceathrú chun a naoí, suileann na scoláirí go dtí an crosbothar no an bothar chun an bus go dtí an coláiste a fháil. Nuair a sroiceann siad an choláiste, bíonn ranganna ann ó leathuair tar éis a naoi go dtí a haon a chlog agus bíonn dhá sos beag ann chomh maith. Bíonn neart imeachtaí le déanamh i rith an sos; rugbaí, sacar, cisphéil, péil gaelach agus neart rudaí eile ina measc. Ag leathuair tar éis a haon, ar aghaidh lena scoláirí go dtí an teach lóistín le haghaidh dinnéar agus sos beag. Ag leathuair tar éis a trí téann na scoláirí ar ais go dtí an choláiste le haigh imeachtaí cosúil le cluichí, céilithe nó téann siad go dtí an trá nuair a bhíonn an aimsear go deas. Uaireanta bíonn teamaí ag baint leis na céilithe mar shampla; geansaí contae agus gléasta suas. Ag leathuair tar éis a hocht, téann na scoláirí abhaile agus bíonn suipéar acu. Téann siad ina codhladh riomh a haon déag a chlog agus bíonn siad réidh don chéad lá eile sa choláiste. 

== An Ghaeilge ==
Caitheann chuile dhuine Gaeilge a labhairt an t-am ar fad thar na seachtaine i gColáiste Chamuis. Ba choir do gach scoláirí a seacht ndicheall a dhéanamh an Ghaeilge a labhairt ‘is fiú agus is féidir leo’. Is é tumoideachas iomlán aidhm Choláiste Chamuis agus bíonn siad ráthiúil le feabhsú an duine i dtaobh an teanga. Nuair atá an teanga seo timpeall an scoláire an t-am ar fad tagann feabhas ar an Gaeilge atá ag an dalta. Is cuma cén sort Gaeilge atá ag an duine féin, foghlaimíonn siad rudaí nua gach uile lá i dtaobh foclóir nó gramadach. Bíonn na daltaí i gcónaí domhain sa teanga; nuair atá siad sa teach lóistín, sa choláiste, ar an mbóthar, ar an mbus agus gach uile áit eile i gConamara thar na trí seachtaine. Bíonn pionós dáirire dá labhródh siad Béarla. 

== Na hIonaid ==

=== Camus ===
Ba é Camus an chéad ionad a bhí ag Coláiste Chamuis. Tá Camus suite 55 nóiméad ó chathair na Gaillimhe&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.ie/maps/dir/Camus,+County+Galway/Galway/@53.2423399,-8.4913647,9z/data=!3m1!4b1!4m13!4m12!1m5!1m1!1s0x485c5e5c57ddc10b:0x77dbccb3e6525b8c!2m2!1d-8.110117!2d53.1754965!1m5!1m1!1s0x485b93955a2d5bff:0x32b1b440a495281!2m2!1d-9.0567905!2d53.270668?hl=en|teideal=Camus to Galway|language=en|work=Camus to Galway|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt;. Tá halla le seomraí ranga agus seipéal i gcamus. Ar an gcéad cúrsa i gCamus i 1973, bhí 52 daltaí ann.  

=== Tulach ===
Tá Coláiste Chamuis, An Tulach suite i mBaile na hAbhainn i gContae na Gaillimhe, 38 nóiméad ó chathair na Gaillimhe&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.ie/maps/dir/Baile+na+hAbhann,+County+Galway/Galway/@53.2602045,-9.1361082,12z/data=!3m1!4b1!4m13!4m12!1m5!1m1!1s0x485bbc8780bfa7d1:0xa7aeb320b230538e!2m2!1d-9.2225235!2d53.2510212!1m5!1m1!1s0x485b93955a2d5bff:0x32b1b440a495281!2m2!1d-9.0567905!2d53.270668?hl=en|teideal=Ballynahown to Galway|language=en|work=Ballynahown to Galway|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt;. Tá suite díreach trasna den stiúdio TG4. Ba é ‘An Tulach’ an dara ionad a bhunaigh Garóid Denvir mar phairt den Choláiste Chamuis. Bíonn na ranganna ar siúl sa bunscoil beag atá suite ann darbh ainm ‘Scoil Naomh Choilm Chille&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.education.ie/en/find-a-school/School-Detail/?roll=18514H|teideal=School Detail|language=en|work=Department of Education and Skills|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt;’. Bíonn na himeachtaí ar siúl sa halla atá suite in aice leis an scoil. Tá páirc péil agus cúirt chisphéil ann agus bíonn neart imeachtaí ar siúl orthu chomh maith. Tá An Tulach suite in aice leis an trá, mar sin de bíonn neart seansaí eile do na scoláirí ar an dTulach dul go dtí an trá.

=== Ros a Mhíl ===
[[Íomhá:Boats in Ros an Mhil-Rossaveel, Co. Galway (2014).jpg|mion|Ros a Mhíl]]
Tá dhá ionad ann i Ros a Mhíl, suite 45 nóiméad ó chathair na Gaillimhe&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.ie/maps/dir/Ros+a%27+Mh%C3%ADl,+County+Galway/Galway/@53.2873143,-9.3015751,10z/data=!3m1!4b1!4m13!4m12!1m5!1m1!1s0x485bb482117783ab:0xa00c7a997321e90!2m2!1d-9.5476945!2d53.2710388!1m5!1m1!1s0x485b93955a2d5bff:0x32b1b440a495281!2m2!1d-9.0567905!2d53.270668?hl=en|teideal=Rossaveel to Galway|language=en|work=Rossaveel to Galway|dátarochtana=2019-03-26}}&lt;/ref&gt;. Tá an halla agus an teálta ann. Is é an teálta an ionad is nua i gColáiste Chamuis agus an ionad is mó. Tá a lán seomraí ranga san ionad i Ros a Mhíl leis na teicneólaíocht is déanaí agus is fearr i ngach seomra ranga. Ar chúrsa A, níl ach Rós a Mhíl ar fáil do mhic léinn. Bíonn cúrsa ann sa halla agus cúrsa eile sa teálta.
== Spóirt agus Imeachtaí ==

=== Spórt Istigh agus Amuigh ===
Tá páirt lárnach ag spóirt i gColáiste Chamuis gach lá. Bíonn GAA, peil, iománaíocht, liathróid láimhe, cispheil agus neart imeachtaí eile ar siúl taobh amuigh. Cé nach bhfuil an aimsir in Éirinn go breá an t-am ar fad, caith gach duine ar an bhfoireann a bheith réidh don báisteach agus mar sin, bíonn neart imeachtaí le déanamh istigh sa halla chomh maith mar gheall air; Yoga, dodgeball, eitpheil, cispheil agus cúpla imeachtaí eile. Uaireanta bíonn comórtais spóirt ar siúl idir gach teach nó idir gach ionad.  

=== Gníomhaíochtaí Tráthnóna Eile ===
[[Íomhá:Turas ar camus.jpg|mion|Turas]]
Dé gnáth, ní bhíonn suim ag chuile dhuine i gcúrsaí spóirt agus bíonn roinnt imeachtaí eile dóibh um thráthnóna; Yoga, Cóicearacht, Damhsa ar an Sean Nós, Ceol agus Ealaín san áireamh ar siúl dóibh. Bíonn rud le déanamh do gach duine sa choláiste. Bíonn Eachtraí le teamaí ar siúl chomh maith cosúil le Rasaí agus Bainis Choláiste Chamuis.

=== Comórtas Amhrán Nuacumtha agus Ceol ===
Gach bhliain, bíonn Comórtas Amhrán Nuacumtha an-tábhachtach do shaol an choláiste. Bíonn sproí ag gach uile teach, amhrán a scríobh faoi a detach féin agus faoi Choláiste Chamuis, bhain gach scoláire taitneamh as an comórtas seo agus bíonn neart iontrálacha iontacha ann. Tá leathanach ‘You Tube’ ag an coláiste agus gach bhliain, cuireann siad na cinn is fear ar an leathanach agus ar an leathanch Facebook chomh maith. 

Tá ceol an-tábhachtach sa choláiste freisin. Tá amhrán ag an coláiste agus gach oíche, bíonn na scoláirí ag canadh an amhrán seo sular imigh siad ón gcoláiste. Gach cursa, foghlaimíonn na scoláirí neart amhrán Gaeilge; Liza, Conamara, Péigín Litír Mór, Téir Abhaile Riú agus neart amhráin eile. Bíonn seans ag daoine le huirlisí ceol, ceol a seinnt ó am go ham ar an gcúrsa go háirite sa chomórtas amhrán nuacumtha. Freastalaíonn na scoláirí ar aifreann gach seachtain ar an gcúrsa (Mas míonn libh) agus tá páirt lárnach ag an gceol ag an aifreann. 

=== An Dreoilín ===
Is amhrán é ‘An Dreoilín’&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An Dreoilín Lyrics|url=https://www.youtube.com/watch?v=wLdPrxvMbv0|date=2012-06-19|author=Gaeilge Abu}}&lt;/ref&gt; le Seán Monaghan agus ‘The Maimín Cajun Band’ a chur na scoilairí damhsa le. Déanann daltaí an damhsa seo i neart Gaeltachta ar fud na hÉireann. Tá leaganacha difriúla den damhsa i ngach cearn den tír, breathann sé ar an nGaeltacht agus an tradisiúin. Tá leagan amháin ag Coláiste Chamuis agus clóinn gach ionad leis an damhsá céanna.

=== Turas ===
Lá amháin thar na trí seachtaine, bíonn turas ar siúl do na scoláirí go dtí an Spideal, Teach an Phiarsaigh agus ansin go dtí ionad eile. Caitheann na scoláirí dath an ionad féin. Is é dubh dath na Tulaí, is é dearg dath Camus agus is é gorm dath Ros a Mhíl. Bíonn comórtas eitphíl idir na hionaidí agus buaileann gach duine le chéile chun amhráin a canadh agus bíonn céilí mór ann chomh maith. 

== Campa Peile Árdchaighdeáin ==
An bhliain seo (2019) thosaigh siad Campa Peile Árdchaighdeáin i Rós a Mhíl. Is campa peil GAA é a bhí ar siúl thar briseadh tearma na scoile i mí Feabhra do daltaí idir 13 agus 17 bliana d’aois idir chailíní agus bhuachaillí, ag diriú ar oiliúint thaicticiúil agus theicniúil, ar chothú ceart, ar neart agus aclú, ar thearnamh agus ar fholláine agus tá sé go huile is go hiomlán trí mheán na Gaeilge. I mbliana, bhí neart daoine cáiliúla ag déanamh an cúrsa seo cosúil le: 

-Ciarán Kilkenny (Imréoir Baile Átha Cliath)

-Gary Sice (Iar-imréoir Gaillimh)

-Paul Conroy (Imréoir Gaillimh)

-Donal Ó Fátharta (bainisteoir foireann mionaoiseach na Gaillimhe)

-Fiontán Ó Curraoin (Imreoir Gaillimh)

-Kate McDaid (Saineolaí Cothúcháin foireann Long Fort)

-Cian Breathnach (Oiliúnóir forbartha foireann na Gaillimhe)

-Aofaine Walsh (Fistiripeoir foireann na Gaillimhe)

Is é an aidhm atá ag Coláiste Chamuis, áiseanna den chéad scoth a úsáid chun pheil Gaelach a chur a fáil trí mheán na Gaeilge. Cuireadh an clár cóitseála le chéile d’fhonn spreagadh agus dúshlán a thabhairt d’imreoirí ag chuile leibhéal agus díreofar chomh maith ar aireachas agus fhorbairt phearsanta na rannpháirtithe.

== Cursaí eile atá ar fáil ==
Tá neart cúrsaí eile ar fáil ag Choláiste Chamuis mar gheall air; Cúrsaí Ábhar Oidí, Turais Mhéanscoile (Turais 2,3 agus 5 lá) agus Turais Speisialta. 

'''Cursaí Ábhar Oidí'''

Cuireann Coláiste Chamuis cúrsa ar fáil do mhúinteoirí bunscoile. Tá Coláiste Chamuis ag eagrú Cúrsaí Gaeilge ó 1973 agus chuaigh cuid mhór dár scoláirí leis an múinteoireacht bunscoile in imeacht na mblianta ó shin. Tuigeann siad mar sin gurb é an lántumadh teanga sa phobal ina bhfuil an Teanga sin á labhairt, an bealach is fear agus is éifeachtaí le Teanga ar bith a fhoghlaim.

== Rialacha ==
-Is í an Ghealige an teanga labhartha le linn an chúrsa. Níl cead Béarla a labhairt.

-Caithfidh na Scolairí a bheith sa teach lóistín roimh 10 a chlog san oíche agus níl cead an teach lóistín a fhágáil roimh bricféasta. 

-Caithfidh meas a thaspeáint an t-am ar fad.

- Tá cos car alcól, drugaí, tobaic agus toitíní leictreonacha. 

-Tá cosc ar fhóin pocaí agus rudaí leictreonacha

== Cúrsaí 2019 ==
Cúrsa A                                                                               Cúrsa B                                                                        Cúrsa C 

02/6/19-23/06/19                                                           29/6/19-20/7/19                                                            21/7/19-11/8/19

Ros a Mhíl 1 (Teálta)                                                          1. Camus                                                                    1. Camus

Ros a Mhíl (Halla)                                                             2. An Tulach                                                                2. An Tulach 

                                                                                          3. Ros a Mhíl                                                             3. Ros a Mhíl

== Tagairtí ==

[[Catagóir:Coláistí Samhraidh Gaeltachta]]</text>
      <sha1>ezz2unarw5uwu3sn2xfz3bn2xrteeqn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cichol Gricenchos</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89070</id>
    <revision>
      <id>1063205</id>
      <parentid>1060837</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:09:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1323" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba é ceannaire is luaite na bh[[Fomhóraigh|Fomhórach]] é '''Cichol'''.  Is doléir é a bhua-ainm ''Gricenchos'' nó ''Grigenchosach''.  D'aistrigh [[R. A. Stewart Macalister|Macalister]] é le ''&quot;clapperleg&quot;'';&lt;ref name=LGE&gt;[[R. A. Stewart Macalister]] (eag. &amp; aistr.), ''[[Lebor Gabála Érenn]]: The Book of the Taking of Ireland'' Part III, Irish Texts Society, Iml. 39, 1940, ll. 2-15, 72-75, 85&lt;/ref&gt; agus de réir Comyn &quot;cosa seargtha&quot;.&lt;ref&gt;[[Daithí Ó Coimín]] (eag. &amp; aistr.), ''The History of Ireland by [[Seathrún Céitinn]], D.&amp;nbsp;D.'' Iml. 1, Irish Texts Society Iml. 4, 1902, lch. 163&lt;/ref&gt;  D'fhág [[Seán Ó Donnabháin]] gan aistriú é.&lt;ref&gt;[[Seán Ó Donnabháin]] (eag. &amp; aistr.), ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' iml. 1, Hodges, Smith &amp; Co, 1856, lch. 5&lt;/ref&gt;

De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', tháinig ar go hÉirinn i dteannta le 200 fear agus 600 ban, agus mhair siad ar éisc agus éineoil ar feadh bliain 200 go dtí theacht mhuintir [[Parthalán|Pharthaláin]], 311 bliain tar éis na [[Díle]].  Deich mbliana tar éis sin, chloídh Parthalán ''Cichol'' agus na Fomhóraigh i g[[Cath Maighe Iotha]].&lt;ref name=LGE/&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}
[[Catagóir:Fomhóraigh]]
[[Catagóir:Déithe na nGael]]</text>
      <sha1>j60ff8emq7qlcuc2zlf1kculc6wki13</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aengus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89086</id>
    <revision>
      <id>1062995</id>
      <parentid>1045214</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:14:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bás Ealcmhar */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9732" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba shliocht na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]] é '''Aonghas Mac Óg''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Óengus,''' '''Áengus''', '''Aengus'''), agus de réir dealraimh, dia an ghrá, na hóige agus spreagadh na ndán.&lt;ref name=&quot;mythlegendromance&quot;&gt;Ó hÓgáin, Dáithí. ''Myth, Legend &amp; Romance: An encyclopaedia of the Irish folk tradition''. Prentice Hall Press, 1991. pp.38–40&lt;/ref&gt;  De réir an tsean-nóis, bhíodh éin ag eilit thart ar a chionn.


[[Daghdha]] agus [[Bóinn (bandia)|Bóinn]] ab ea tuistí Aonghasa. Ba iad [[Ealcmhar]] nó [[Midhir]] a athair altrama.&lt;ref&gt;''[http://www.maryjones.us/ctexts/etain.html The Wooing of Etain]'' ar maryjones.us&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mythlegendromance&quot;/&gt;&lt;ref name=Fermoy /&gt;  Dúradh go raibh cónaí air i m[[Brú na Bóinne]], air a thóg sé ''[[Curcóg]]''&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1397762.aspx Curcóg]&lt;/ref&gt;, iníon fhionn [[Manannán mac Lir|Mhanannáin mac Lir]], in altramas.&lt;ref name=&quot;mythlegendromance&quot;/&gt;&lt;ref name=Fermoy /&gt;

==Sanasaíocht==
Creidtear go bhfuil an t-ainm fréamhaithe ó fhocal [[Prótai-Cheiltis]] le brí &quot;fíorbhrí/fuinneamh&quot;.&lt;ref name=&quot;mythlegendromance&quot;/&gt;  Deirtear sa Dinnseanchas gur thug Bóinn an t-ainm sin dá mac leis an Daghda óir gurbh é a &quot;haonmhian&quot; é a cumann leis an Daghda.&lt;ref name=&quot;Boand_II&quot;&gt;{{
cite web |
last = Stokes |
first = Whitley |
teideal = The Metrical Dindsenchas: Boand II |
url = https://celt.ucc.ie/published/T106500C.html |
website = Corpus of Electronic Texts |
publisher = Coláiste na hOllscoile, Corcaigh |
accessdate = 3 August 2019
}}&lt;/ref&gt;  Deimhnítear an t-ainm sa ''Life of St Columba'' le [[Adomnán]] mar ''Oinogus(s)ius''.&lt;ref&gt;{{
cite book |
author1 = Adamnan |
editor1-last = Reeves |
editor1-first = William |
title = Life of Saint Columba, Founder of Hy |
date = 1874|
publisher = Edmonston and Douglas |
location = Edinburgh |
page = 123 |
url = https://books.google.com/books?id=8VULAAAAYAAJ&amp;printsec=frontcover |
accessdate = 18 January 2018
}}&lt;/ref&gt;

==Saintréithe==
Déantar cur síos ar Aonghas go héagsúla mar a leanas:
* saineolaí ar ghaiscí&lt;ref name=Fermoy&gt;[http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/fosterage.html &quot;The Fosterage of the House of the Two Pails&quot;] ó [[Leabhar Fhear Maí]]&lt;/ref&gt;
* marcach&lt;ref name=Fermoy /&gt;
* seoltóir&lt;ref name=Fermoy /&gt;
* mac an Daghda&lt;ref name=Fermoy /&gt;
* iliomad gal&lt;ref name=&quot;Tuag&quot;&gt;{{
cite web |
last = Gwynn |
first = Edward |
teideal = The Metrical Dindsenchas: Tuag Inber |
url = https://celt.ucc.ie//published/G106500D/text015.html |
website = Corpus of Electronic Texts |
publisher = University College Cork |
accessdate = 3 August 2019
}}&lt;/ref&gt;
* na gcaor comhraic. (i dteannta le h[[Áed]] agus [[Cermait]])&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie/published/G106500D/text025.html “Ailech III”]&lt;/ref&gt;
* lámhdhearg&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie/published/T106500D.html “Brefne”]&lt;/ref&gt;
* tréan agus dian&lt;ref name=Tuag /&gt;

==Seanscéalta==
===Breith===
Bhí caidreamh ag Daghda leis an mbandia Bóinn, bean chéile [[Neachtan|Neachtain]].  Um a cheilt gur ag súil le páiste a bhí sí, chuir Daghda an ghrian ina stad ar feadh naoi mí, agus de thoradh sin, gineadh, iompraíodh agus rugadh Aonghas laistigh d'aon lá amháin.

===Brú na Bóinne===
Nuair a tháinig Aonghas in aois, bhain sé a bhaile [[Brú na Bóinne]] ón Daghda.

Rugadh Aonghas tar éis dá athair a chuid tailte a roinnt ar a chlann, agus fágadh tada d'Aonghas.  D'iarr Aonghas dá athair arbh fhéidir leis cur faoi i mBrú na Bóinne ar feadh &quot;lae agus oíche&quot;, agus thoiligh an Daghda.  Ní hé &quot;lá amháin&quot; a bhí i gceist ag Aengus, agus dá réir sin, ghlac sé seilbh ar Bhrú na Bóinne go síoraí.

{{main|Tochmharc Éadaoine}}
Tá leagan eile den scéal, de réir dealraimh an bunleagan, le fáil in ''[[Tochmharc Éadaoine]]''.  Is é an Daghda a chabhraíonn a mhac, Aengus, Brú na Bóinne a bhaint d'[[Ealcmhar]] leis an gcleas céanna.  Sa leagan seo, Midhir is ea athair altrama Aonghasa, agus Ealcmhar fear chéile Bhóinne agus cuachán&lt;ref&gt;''[https://www.etymonline.com/word/cuckold cuckold]'' ar etymonline.com&lt;/ref&gt; de bharr an Daghda.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/T300012/index.html The Wooing of Étaíne] CELT: The Corpus of Electronic Texts&lt;/ref&gt;  Is dócha é go léiríonn an scéal seo ''&quot;go séanann an óige an t-aosú - ag an tráth sin den saol, imíonn an t-am go mall agus tá cuma buan ar an mbeocht&quot;.&lt;ref name=&quot;mythlegendromance&quot;/&gt;

{{main|Altram Tige Dá Meadar}}
Faightear a leithéid de scéal i ''[[Altram Tí Dhá Meadar]]''.  Chuir [[Manannán mac Lir]], rí na dTuath Dé, ina luí ar Aonghas ortha a chur ar a athair altrama, Ealcmhar, agus dán á aithris, um an ruaig a chur air as an mBrú go dtí teacht le chéile oghaim agus galláin, neimhe agus domhain, gréine agus gealaí.  Tar éis aithris an dáin, darb ainm &quot;Ádh agus Rath&quot;, dúirt Ealcmhar le hAonghas go dtabharfadh sé an Brú dó ach go n-iarrfadh sé, ach mar thoradh na haithrise agus a ruaigeadh as an mBrú, d'fhulaingeodh é féin agus mhuintir faoi léan agus faoi mhire. Sa leagan seo den scéal, bhí fíor-aiféala ar Aonghas as ruaigeadh Ealcmhair.&lt;ref name=Fermoy /&gt;

===Bás Ealcmhar===
De réir ''Death Tales na [[Tuatha Dé Danann|dTuatha De Danann]]'', mharaigh Aonghas a athair altrama toisc gur mharaigh seisean Midhir.

===Bás file Lugh===
Mharaigh Aonghas chomh maith file [[Lugh|Lugh Lámhfhada]], toisc gur  inis sé bréag faoina dheartháir, [[Cermait]].  Mhaígh an file go raibh caidreamh ann idir Cermait agus ceann de mhná céile Lugh.

===Éadaoin===
{{main|Tochmharc Éadaoine}}

Bhí Aonghas in ann geis faoina cuireadh [[Éadaoin]], bandia na gcapall a mheall sé dá dheartháir, Midhir, a leathbhaint di.  I reacht éadmhar feirge, rinne [[Fúamnach]], bean chéile Mhidhreach, Éadaoin ina cuileog álainn.  Á iompú ina bean san oíche, rinne Aonghas a leagan di go dtí gur tháinig Fúamnach ar an eolas faoi agus chuir sí an ruaig uirthi.  Mharaigh Aonghas a mháthair altrama as ucht a feillbhirt.

===Aisling Aonghasa===
{{main|Aislinge Óenguso}}

Thit Aonghas i ngrá le cailín a chonaic sé in aisling aige.  Ar feadh bliana, chiarraíoch Éire don chailín seo ag a mháthair, Bóinn, i dteannta le bandia bó a chruthaigh a cuid bainne Bealach na Bó Finne, agus ina ndiaidh, a athair, an Daghda.  Sa deireadh, tar éis bliana eile d'aimsigh [[Bodhbh Dearg]], rí na [[Mumhan]], í.&lt;ref name=MJ-Oengus&gt;''[http://www.maryjones.us/ctexts/oengus.html The Dream of Oengus]'' ar maryjones.us&lt;/ref&gt;

Chuaigh Aonghas cuid Loch Bhéal an Dragain agus d'aimsigh sé 150 cailín i ngeimhle i mbeirteanna, a chailín, [[Caer Ibormeith|Coar Iúrmheatha]], ina measc.  Gach dara Samhain, dhéantaí Caor agus na cailíní ina n-ealaí foras feadh na bliana le teacht.  Dúradh le hAengus go mbeadh cead aige Caor a phósadh dá mbeadh sé in ann í a aithint agus í ina riocht eala.  Thiontaigh Aonghas é féin i riocht eala agus d'eitil leo, ag canadh chomh binn gur thit a n-éisteoirí ina gcodladh ar feadh trí lá is oíche.&lt;ref name=MJ-Oengus /&gt;

===Diarmaid Ua Duibhne===
{{Príomhalt|Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne}}

Athair altrama agus cosantóir [[Diarmuid Ua Duibne|Dhiarmaid]] na [[Fianna|bhFiann]] ab ea.  Tharrtháil sé Diarmaid agus [[Gráinne]] agus iasc faoi thóir na bhFiann.  Tar éis bás Dhiarmada, thug Aengus a chorp chuig Brú na Bóinne, agus chuireadh sé athbhrí ann pé am gur mhian leis labhairt leis an laoch.

I seanscéalta eile, bhí sé ar chumas Aonghasa coirp bhriste a leigheasadh agus iad a athbheochan ó mhairbh.

===Gaiscí===
Bhí claíomh ag Aonghas darbh ainm Móralltach, a thug Manannan mac Lir dó.  Thug sé é dá mhac altrama,  Diarmaid, i dteannta le chlaíomh eile darbh ainm Beagalltach, agus dhá shleá ollchumhachtacha, Ga Buí agus Ga Dearg.

===Dinnseanchas===
Sa [[Dinnseanchas]], rinneadh Aonghas ceithre eán dá chuid póg, a lean [[Oghma]] pé áit a chuaigh sé, um mhagadh a dhéanamh faoi gach lá roimh éirí na gréine.  Lean den mhagadh seo go dtí gur imrígh draoi Oghma draíocht ar chrann darbh ainm ''Fid Frosmuine'' lena chuid canta, rud a chuir ar an crann a fhás go hard thar gach eile, agus éin Aonghasa a ghabháil.&lt;ref&gt;{{
cite journal |
last = Stokes |
first = Whitley |
title = Hirarus |
journal = Revue Celtique |
date = 1895 |
volume = 16 |
page = 68 |
url = https://archive.org/stream/revueceltique16pari#page/68/mode/1up |
accessdate = 3 August 2019
}}&lt;/ref&gt;

Insítear scéal eile sa Dinnseanchas, darb ainm [[Tuag Inber]], inar thug Aonghas capall gasta d'Eochaid agus ''Ablend''.  Dúirt sé leo an t-adhastar a bhaint den chapall &quot;suil shiled fúal&quot; agus  cause their deaths.  Rinne siad dearmad, ámh, shil an capall agus rinneadh tobar domhan sa talamh.&lt;ref name=Tuag /&gt;  Is ionann é nach mór an dán poem [[Loch Rí]], seachas ainmneacha na bpearsana,  agus [[Midhir]] in ionad Aonghasa.&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie//published/G106500C/text085.html ''The Metrical Dindsenchas'': Loch Rí, Dán 84]&lt;/ref&gt;

==Téacsanna==
* ''[http://www.ucd.ie/tlh/text/pk.tlh.002.text.html Aislingi Oengusai]'' téacs ó [[Egerton 1782]] le fáil ar [http://www.ucd.ie/tlh Thesaurus Linguae Hibernicae].
* ''[[Aislinge Oenguso]]''
* ''[[Altram Tige Dá Meadar]]''
* ''[[De Gabáil in t-Sída]]''
* ''[[Tochmharc Éadaoine]]''
* ''[[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]''

==Naisc sheachtracha==
* ''A mythological view of Aengus'' ar [http://www.faerie-world.org/tales/aengus.html faerie-world.org], file-dhia an ghrá agus na céille.

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}
[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]
[[Catagóir:Déithe na nGael]]</text>
      <sha1>34bzip4qk61mrrgwaz7zux2a228ce60</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jeffrey Donaldson</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89112</id>
    <revision>
      <id>1063111</id>
      <parentid>1030295</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:54:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5053" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is polaiteoir de chuid Thuaisceart Éireann é '''Jeffrey Mark Donaldson''' (a rugadh ar an [[7 Nollaig]] [[1962]]). Is é ceannaire an [[Páirtí Aontachtach Daonlathach]] é. Luaitear Donaldson le heite mheasartha an pháirtí (an eite lenar bhain [[Arlene Foster]] chomh maith).

== Saol ==
As [[Cill Chaoil]] i g[[contae an Dúin]] é Donaldson. 

Ba chol ceathrar leis, Samuel Donaldson, an chéad phóilín a maraíodh i bpléasc de chuid an IRA le linn na d[[Na Trioblóidí|Trioblóidí]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/jeffrey-donaldson-dearbhaithe-ina-cheannaire-ar-an-dup/|teideal=Jeffrey Donaldson dearbhaithe ina cheannaire ar an DUP|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-06-24}}&lt;/ref&gt; Labhair sé féin cheana faoin tubaiste sin agus dúirt gurbh é an marú sin a spreag é le dul leis an bpolaitíocht.

Sé bliana déag a bhí sé nuair a lean nós a mhuintire agus ghlac ballraíocht san Ord Oráisteach agus ina dhiaidh sin chuaigh sé isteach i [[Reisimint Chosanta Uladh]] (UDR), mar a rinne a athair roimhe.

Bhí Donaldson ina ghníomhaire toghlaigh ag an bhfeisire Enoch Powell ó 1983 go 1985.

=== Polaiteoir ===
Chuaigh Donaldson isteach le [[Páirtí Aontachtach Uladh]] (UUP) agus é ina fhear óg. Ní raibh sé ach 22 bliain d’aois nuair a toghadh é i bhfothoghchán chun an [[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionóil]] in Stormont i 1985, an duine ab óige riamh a fuair suíochán ansin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Dúirt Donaldson go bhfuil seisean beo inniu, a bhuíochas do ghníomhaire (Donald Donaldson b'fhéidir) a thug foláireamh dó faoi ionsaí a bhí beartaithe air.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-bhfuil-aon-bhunus-le-maiomh-na-spiairi-gurbh-iadsan-a-thug-ar-an-ira-eiri-as-an-bhforeigean/|teideal=An bhfuil aon bhunús le maíomh na ‘spiairí’ gurbh iadsan a thug ar an IRA éirí as an bhforéigean?|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=25 Meán Fómhair  2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

I mí Bealtaine 1997, bhí sé tofa don chéad uair mar theachta parlaiminte (Westminister) do [[Gleann an Lagáin (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Gleann an Lagáin]].

Bhí aighneas idir é féin agus ceannaire a pháirtí, [[David Trimble]] faoi [[Comhaontú Aoine an Chéasta|Chomhaontú Aoine an Chéasta]] i 1998 agus shiúil sé amach ó chainteanna na síochána mar nár aontaigh sé gur cheart príosúnaigh phoblachtacha agus aontachtacha a shaoradh sula raibh a dtéarma príosúin déanta acu.

In 2003, d’fhág Donaldson, Arlene Foster agus Norah Beare an UUP agus ghlac sé ballraíocht san [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]] in Eanáir 2004.

Rinne [[Eilís II na Ríochta Aontaithe|Banríon Eilís Shasana]] [[ridire]] de Donaldson in 2016 mar aitheantas ar a chuid oibre i saol na polaitíochta. Bhí sé ina phríomhaoire agus ina urlabhraí ar an gcosaint agus ar chúrsaí gnó ag an DUP in Westminster.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

I mí an Mheithimh 2021, bhí Donaldson ceaptha ina cheannaire ar an [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]]. Ceapadh é gan toghchán mar nach raibh aon iarrthóir eile ann. Tháinig  Donaldson i gcomharbacht ar [[Edwin Poots]] a d'éirigh as mar cheannaire an DUP.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Jeffrey Donaldson ceaptha ina cheannaire ar an DUP|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0622/1230690-jeffrey-donaldson-ceaptha-ina-cheannaire-ar-an-dup/|date=2021-06-22|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;  Bhí rún ag Donaldson éirí as a shuíochán in Westminster le bheith ina cheannaire ar an DUP in Stormont.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
[[Íomhá:Official portrait of Sir Jeffrey M. Donaldson.jpg|clé|mion|2017]]

== Polasaithe agus tuairimí ==

=== Gaeilge ===
In 2019 dúirt Donaldson nach bhfuil rud ar bith i gcoinne na Gaeilge ag an DUP.  Dúirt sé gur choinnigh Preispitéirigh an teanga beo nuair a bhí sí i mbaol báis.
Ach mhaígh Donaldson sa bhliain 2019 go mbeadh veto ag an DUP maidir leis na seirbhísí trí Ghaeilge a chuirfí ar fáil don phobal faoi aon reachtaíocht teanga a thabharfaí isteach mar chuid de mhargadh Stormont.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Breatimeacht ===
Dúirt Donaldson i mí an Mheithimh 2021 gurb é an [[Prótacal Éireann / Thuaisceart Éireann|prótacal faoi Mhuir Éireann]] an bhagairt is mó ag an am do Thuaisceart Éireann.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Donaldson ag cur a ainm chun cinn do cheannaireacht an DUP|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0621/1229553-donaldson-ag-cur-a-ainm-chun-cinn-do-cheannaireacht-an-dup/|date=2021-06-21|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Donaldson, Jeffrey}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1962]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine as Contae an Dúin]]
[[Catagóir:Feisirí de Pharlaimint na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Aontachtacha]]
[[Catagóir:Preispitéirigh]]
[[Catagóir:Protastúnaigh Éireannacha]]
[[Catagóir:Ridirí]]
[[Catagóir:Saighdiúirí Éireannacha]]</text>
      <sha1>s44q34d35uy07f5n9l6ya700uoljeod</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063121</id>
      <parentid>1063111</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:22:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4977" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is polaiteoir de chuid Thuaisceart Éireann é '''Jeffrey Mark Donaldson''' (a rugadh ar an [[7 Nollaig]] [[1962]]). Is é ceannaire an [[Páirtí Aontachtach Daonlathach]] é. Luaitear Donaldson le heite mheasartha an pháirtí (an eite lenar bhain [[Arlene Foster]] chomh maith).

== Saol ==
As [[Cill Chaoil]] i g[[contae an Dúin]] é Donaldson. 

Ba chol ceathrar leis, Samuel Donaldson, an chéad phóilín a maraíodh i bpléasc de chuid an IRA le linn na d[[Na Trioblóidí|Trioblóidí]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/jeffrey-donaldson-dearbhaithe-ina-cheannaire-ar-an-dup/|teideal=Jeffrey Donaldson dearbhaithe ina cheannaire ar an DUP|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-06-24}}&lt;/ref&gt; Labhair sé féin cheana faoin tubaiste sin agus dúirt gurbh é an marú sin a spreag é le dul leis an bpolaitíocht.

Sé bliana déag a bhí sé nuair a lean nós a mhuintire agus ghlac ballraíocht san Ord Oráisteach agus ina dhiaidh sin chuaigh sé isteach i [[Reisimint Chosanta Uladh]] (UDR), mar a rinne a athair roimhe.

Bhí Donaldson ina ghníomhaire toghlaigh ag an bhfeisire Enoch Powell ó 1983 go 1985.

=== Polaiteoir ===
Chuaigh Donaldson isteach le [[Páirtí Aontachtach Uladh]] (UUP) agus é ina fhear óg. Ní raibh sé ach 22 bliain d’aois nuair a toghadh é i bhfothoghchán chun an [[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionóil]] in Stormont i 1985, an duine ab óige riamh a fuair suíochán ansin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Dúirt Donaldson go bhfuil seisean beo inniu, a bhuíochas do ghníomhaire (Donald Donaldson b'fhéidir) a thug foláireamh dó faoi ionsaí a bhí beartaithe air.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-bhfuil-aon-bhunus-le-maiomh-na-spiairi-gurbh-iadsan-a-thug-ar-an-ira-eiri-as-an-bhforeigean/|teideal=An bhfuil aon bhunús le maíomh na ‘spiairí’ gurbh iadsan a thug ar an IRA éirí as an bhforéigean?|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=25 Meán Fómhair  2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

I mí Bealtaine 1997, bhí sé tofa don chéad uair mar theachta parlaiminte (Westminister) do [[Gleann an Lagáin (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Gleann an Lagáin]].

Bhí aighneas idir é féin agus ceannaire a pháirtí, [[David Trimble]] faoi [[Comhaontú Aoine an Chéasta|Chomhaontú Aoine an Chéasta]] i 1998 agus shiúil sé amach ó chainteanna na síochána mar nár aontaigh sé gur cheart príosúnaigh phoblachtacha agus aontachtacha a shaoradh sula raibh a dtéarma príosúin déanta acu.

In 2003, d’fhág Donaldson, Arlene Foster agus Norah Beare an UUP agus ghlac sé ballraíocht san [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]] in Eanáir 2004.

Rinne [[Eilís II na Ríochta Aontaithe|Banríon Eilís Shasana]] [[ridire]] de Donaldson in 2016 mar aitheantas ar a chuid oibre i saol na polaitíochta. Bhí sé ina phríomhaoire agus ina urlabhraí ar an gcosaint agus ar chúrsaí gnó ag an DUP in Westminster.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

I mí an Mheithimh 2021, bhí Donaldson ceaptha ina cheannaire ar an [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]]. Ceapadh é gan toghchán mar nach raibh aon iarrthóir eile ann. Tháinig  Donaldson i gcomharbacht ar [[Edwin Poots]] a d'éirigh as mar cheannaire an DUP.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Jeffrey Donaldson ceaptha ina cheannaire ar an DUP|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0622/1230690-jeffrey-donaldson-ceaptha-ina-cheannaire-ar-an-dup/|date=2021-06-22|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;  Bhí rún ag Donaldson éirí as a shuíochán in Westminster le bheith ina cheannaire ar an DUP in Stormont.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;


== Polasaithe agus tuairimí ==

=== Gaeilge ===
In 2019 dúirt Donaldson nach bhfuil rud ar bith i gcoinne na Gaeilge ag an DUP.  Dúirt sé gur choinnigh Preispitéirigh an teanga beo nuair a bhí sí i mbaol báis.
Ach mhaígh Donaldson sa bhliain 2019 go mbeadh veto ag an DUP maidir leis na seirbhísí trí Ghaeilge a chuirfí ar fáil don phobal faoi aon reachtaíocht teanga a thabharfaí isteach mar chuid de mhargadh Stormont.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Breatimeacht ===
Dúirt Donaldson i mí an Mheithimh 2021 gurb é an [[Prótacal Éireann / Thuaisceart Éireann|prótacal faoi Mhuir Éireann]] an bhagairt is mó ag an am do Thuaisceart Éireann.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Donaldson ag cur a ainm chun cinn do cheannaireacht an DUP|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0621/1229553-donaldson-ag-cur-a-ainm-chun-cinn-do-cheannaireacht-an-dup/|date=2021-06-21|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Donaldson, Jeffrey}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1962]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine as Contae an Dúin]]
[[Catagóir:Feisirí de Pharlaimint na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Aontachtacha]]
[[Catagóir:Preispitéirigh]]
[[Catagóir:Protastúnaigh Éireannacha]]
[[Catagóir:Ridirí]]
[[Catagóir:Saighdiúirí Éireannacha]]</text>
      <sha1>r5sqfh36gk6hroq5awn2fvnjliyw4nh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tim Witherspoon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89201</id>
    <revision>
      <id>1063209</id>
      <parentid>925944</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:14:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="425" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Dornálaíocht|Dornálaí]] [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]], a bhí ina [[Liosta curaidh dornálaíochta trom-mheáchan|churadh domhanda trom-mheáchain]], ab ea '''Tim Witherspoon''' a rugadh ar [[27 Nollaig]], [[1957]] i [[Philadelphia]], [[Pennsylvania]].

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Witherspoon, Tim}}

[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1957]]</text>
      <sha1>g9639oak92aloy7swrf9qu3yy5wpyrs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Goídel Glas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89242</id>
    <revision>
      <id>1063021</id>
      <parentid>1051779</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:56:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8228" xml:space="preserve">De réir miotaseolaíocht Ghaelach agus Albach na meánaoise, ba chruthaitheoir na d[[Teangacha Ceilteacha|teangacha gaelacha]], agus sinsear eapainmneach na n[[Gael]] é '''Gael Glas''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Goídel Glas'''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/26308 Goídel (b)] ar EDIL.&lt;/ref&gt;).  Téann an seanós siar go dtí an 11ú haois agus ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (''LGÉ'').  Tá leagan Albanach ann le [[John of Fordun]] (bás. 1384).

==''Leabhar Gabhála na hÉireann''==
Is cur síos miotasach é an scéal san ''LGÉ'' ar bhunús na nGael, agus iad sliocht de thaoiseach Scitiach [[Fénius Farsaid]], ar cheann den bheirt thaoiseach is seachtó a thóg an [[Túr Bháibil]].  Ba mhac Niul mac ''Fénius'' agus [[Scota]] (iníon Faró na hÉigipte) é Goídel Glas.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Macalister|1939}} §140&lt;/ref&gt;  Creidtear gur chum sé na [[Teangacha Ceilteacha]]) ón dá teanga is seachtó a tháinig ann tar éis an [[mearbhall teangacha]].&lt;ref&gt;{{Harvnb|Macalister|1939}}, Iml. 2, lch. 13 (§107) ''&quot;It is Gaedel Glas who fashioned the Gaelic language out of the seventy-two...&quot;''; Macalister (lch. 5) adds ''&quot;Kg [Keating] ascribes it to a different Gaedel, s. [son of] Ethor, unknown to ''LG''&quot;''&lt;/ref&gt; D'fhulaing a mhuintir, na Gaeil, sraith cora casta ar nós is soiléir Tuatha Dé (Iosraeilítigh) an tSean-Tiomna.  Bhí siad faoi rath san Éigipt i rith ré [[Maois|Mhaois]] ach d'imigh leo le linn an Eacsadas.  Chuaigh siad ar fánaíocht ar fud an domhain ar feadh 440 bliain sular lonnaigh siad san [[An Íbéir|Íbéir]]. Bhunaigh ''[[Breogán]]'' de mhuintir Goídil cathair ann darbh ainm ''Brigantia'', agus thóg sé túr óna bhfuair a mhac ''[[Íth]]'' óna bharr spléachadh ar Éirinn.  D'fhéadfadh gurb ionann  ''Brigantia'' agus [[Bragança]] sa [[Portaingéil|Phortaingéil]], nó b'fhéidir [[A Coruña]] i n[[Galicia]] (darbh ainm ''Brigantium'' ag an am sin),&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt; agus gurb ionann Túr Bhreogháin agus [[Túr Earcail]], a thóg [[An Róimh|na Rómhánaigh]] ag A Coruña.&lt;ref&gt;Harry Mountain, [https://books.google.com/books?id=bsNuTKJ9w4QC ''The Celtic Encyclopaedia'', lch. 380]&lt;/ref&gt;

Tá staróg ann san ''LGE'' a insíonn conas a leigheasadh Goídel Glas mac ''Niul'' ar greim nathrach nimhe,  nuair a ghuí [[Maois]] go díograsach agus leag a mhaide ar chneá an stócaigh .&lt;ref&gt;{{Harvnb|Macalister|1939}}, Imleabhar II, ll. 59–61 (§143–145)&lt;/ref&gt;  Faightear i sroichte idirshuite níos luaite faoi Ghoídel: &quot;glas a lámha agus a chulaith&quot;.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Macalister|1939}}, lch. 93, Dán Uimh. XIII&lt;/ref&gt;  Chuireann leagan [[Micheál Ó Cléirigh|Mhichíl Uí Chléirigh]] den ''LGÉ'' leis an scéal gur fhág greim na nathrach fáinne ghlas ar an ngarsún, agus dá bharr a leasainm Goídel Glas (an dath).&lt;ref&gt;{{Harvnb|O'Cléirigh|Macalister|1916}}, ''LG'', Iml. 1, lch. 197 (&amp;sect;128) '' &quot;Aaron went to Moses after that, and tells him the hearty welcome that Nel, son of Fenius, gave them, ... [Nel had a son, and] a venomous serpent wound itself around him so that death was near him... Moses made vehement and diligent prayer to God, when the boy reached him, and he struck the famous rod on the serpent till he cleft it in two.  The boy was sound at once.  There was a green ring on him in the place where the serpent had coiled about him, from that out to his death, so that thus Glas stuck to him as an extra name.&quot;&lt;/ref&gt;  Deir Céitinn é seo chomh maith, ag lua a rann sanasach, cé go dtugann sé réamhrá maidir le díorthú eile den leasainm, sa bhrí &quot;faoi ghlas&quot;.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Comyn|Dinneen|1902|loc=vol. 2, lch. 19 (Céitinn, §16)}}: '' &quot;Some seanchas state that Moses fastened [his bracelet] with a lock...&quot; srl.; the passage also seems to suggest the nickname has to do with the word ''fleascach'', glossed here as 'bracelet-bearer' denoting an authority figure, even though 'fleasc' normally means a staff or rod.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Eagrán 5-Imleabhar den ''LGE'' le Macalister, 1938–, féach: Iml. 1, lch. xxvii; Iml. 2, ll. 4–5 (léargas), lch. 35 (§119), ll. 59, 61 (§143–145), lch. 123 (ranm XVIII to §144), lch. 134 (nótaí do §119), lch. 157; Iml. 3, lch. 198&lt;/ref&gt;
&lt;!--  The earliest Scottish sources claim Geytholos was a king of Greece, Neolus or Heolaus, while the ''Leabhar Gabhála na hÉireann'' describes him as a [[Scythian]].--&gt;

==John of Fordun==
[[Image:Scota &amp; Gaedel Glas.jpg|thumb|left|''[[Scota]] (ar chlé) le Goídel Glas (ar dheis) faoi sheol ón Éigipt, léirithe i lámhscríbhinn ón 15ú haois den ''Scotichronicon'' le [[Walter Bower]].  Sa leagan seo, is bean agus fear chéile iad Scota agus Goídel Glas (aistrithe go Laidin mar 'Gaythelos').]]

Tá leagan Albanach ann den eachtra Ghoídil Ghlais agus [[Scota]], caomhnaithe ag [[John of Fordun]].  Is amhlaidh nach bhfuil an leagan seo bunaithe ar an gcuntas san ''LGÉ''.  Déanann Fordun teacht ar go leor foinsí, ag iarraidh iad go léir a thiomsú i n-aon stair amháin.

Sa leagan seo, is mac é Gaythelos, mar a ghlaoitear ar Ghoídel Glas, de &quot;rí éigin de thíortha na Gréige,  'sé sin, darb ainm Neolus, nó Heolaus&quot;, a díbríodh go dtí An Éigipt.  Chuaigh sé mar ghiolla i gcúirt an Fharó, agus phós iníon an Fharó, Scota.  Insítear conas a díbríodh Gaythelos ón Éigipt — de bharr éirí amach i ndiaidh bás an Fharó agus a airm sa [[an Mhuir Rua|Mhuir Rua]]; ar tóir Mhaois; ar eagla [[Plánna na hÉigipte]]; nó, tar éis ionraithe Aetópaigh — ach i ndeireadh na dála, cuireadh Gaythelos agus Scota ar deoraíocht i dteannta le huaisle Tréigeadh agus Éigipteach, agus lonnaigh siad san Ibéir tar éis tréimhse fada ag fámaireacht, sa cheantar iarthuaisceart darbh ainm Brigancia (cathair [[A Coruña]], aitheanta ag na Rómhánaigh mar ''Brigantium'').

Dúradh gur bhunaitheoir na cathrach [[Porto]] é Gaythelos.  De réir roinnt sean scríbhneoirí, tháinig sé i dtír sa chuan &quot;Portus Gaythelos&quot; mar a thug sé air, agus a thug a ainm don tír iomlán, [[Portaingéil]].&lt;ref&gt;Joseph Fr. Michaud, Louis Gabriel Michaud [https://books.google.com/books?id=WrIFAAAAQAAJ&amp;pg=PA312&amp;pg=PA312#v=onepage&amp;q&amp;f=false ''Biographie universelle, ancienne et moderne, ou, Histoire par ordre alphabétique de la vie publique et privée de tous les hommes qui se sont fait remarquer par leurs écrits, leurs actions, leurs talents, leurs vertus ou leurs crimes'']: ouvrage entièrement neuf, Imleabhar 54 {{fr}} Michaud, 1832 lch. 312&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
* [[Dauvit Broun|Broun, Dauvit]], ''The Irish Identity of the Kingdom of the Scots in the Twelfth and Thirteenth Centuries.'' Boydell, Woodbridge, 1999. {{ISBN|0-85115-375-5}}
* Ferguson, William, ''The Identity of the Scottish Nation: An historic quest.'' Edinburgh U.P., Dún Éideann, 1998. {{ISBN|0-7486-1071-5}}
* [[Seathrún Céitinn]], ''Foras Feasa ar Éirinn'', §16
* {{cite book| last = Comyn | first = David | last2 = Dinneen | first2 = Patrick Stephen | year = 1902 | title = The history of Ireland | volume = 2 | place = London | publisher = D. Nutt | series = Irish Texts Society | url=https://books.google.com/books?id=kNZfAAAAMAAJ | format = google}} [series: ITS Iml. 4, 8, 9, 15] (eag. &amp; aistr.)
* [[John of Fordun]], ''Chronicle of the Scottish Nation'', eag. [[William Forbes Skene]], aistr. Felix J.H. Skene, 2 iml.  Athchló, Llanerch Press, Lampeter, 1993. {{ISBN|1-897853-05-X}}
* [[James MacKillop|MacKillop, James]], ''The Oxford Dictionary of Celtic Mythology.'' Oxford U.P., Oxford, 1998. {{ISBN|0-19-860967-1}}
* {{cite book| last = Macalister | first = Robert Alexander Stewart, 1870–1950 | year = 1939 | title = Lebor Gabála Érenn: The book of the taking of Ireland | volume = 2 | place = Dublin | publisher = Irish Texts Society by the Educational Co. of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=vS5KAAAAYAAJ | format = snippet}}
* {{cite book| last = O'Cléirigh | first = Micheál | year = 1916 | title = Leabhar Gabhála: The Book of Conquests of Ireland: The Recension of Micheál O'Cléirigh | place = Dublin | publisher = Hodges, Figgis and Company}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}

{{DEFAULTSORT:Goidel Glas}}

[[Catagóir:Scéalta Miotaseolaíochta]]</text>
      <sha1>keyw9eiekksn9k36m82yswfqm26885d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cairpre Nia Fer</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89265</id>
    <revision>
      <id>1063502</id>
      <parentid>1061056</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:13:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Leabhar Gabhála na hÉireann */mav</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4266" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[rí na Teamhrach]] ab ea '''Cairbre Nia Fear''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cairpre Nia Fer''', gaiscíoch&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33151 1 nia] ar eDIL&lt;/ref&gt; fear) mac ''Rus Ruad'' na [[Laighin|Laigean]].&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]. 1946, ll. 11, 138 ff., 143 ff., 168, 177-9, 201, 285&lt;/ref&gt;

==Luathfhoinsí==

===Tírechán===
Tá an tagairt is luaite do Chairbre le fáil sa bheathaisnéis [[Naomh Pádraig]] le [[Tírechán]], téacs as Laidin de chuid na 7ú haoise caomhnaithe sa [[Leabhar Ard Mhacha]].  D'aimsigh Pádraig uaigh ollmhór agus d'éirigh sé an fathach ina luí ann ó mhairbh.  Dúirt an fathach leis gur maraíodh é ag mic [[Lugaid Mac Con|Mhic Chon]] i rith  réimeas Chairbre ''Nia Fer'', céad bliain roimhe sin &amp;ndash; 'sé sin, san 4ú haois.&lt;ref&gt;Ludwig Bieler (eag. agus aistr.), ''The Patrician Texts in the Book of Armagh'', Tírechán 40&lt;/ref&gt;

===Amhra Colm Cille===
Tá tagairt luath eile ann in ''Amra Choluim Chille'' (Amhra [[Colm Cille|Cholm Cille]]) le [[Dallán Forgaill]] de chuid na 7ú haoise.  Sa saothar seo, deirtear gur de shliocht Chairbre í Eithne, máthair an naoimh, agus gur de shliocht [[Cathair Mór|Cathrach Mhóir]] é Cairbre.&lt;ref&gt;J. O'Beirne Crowe (eag. &amp; aistr.), ''The Amra Choluim Chili of Dallán Forgaill'', Baile Átha Cliath, McGlashan &amp; Gill, 1871, ll. 72-75&lt;/ref&gt;

===Leabhar Gabhála na hÉireann===
De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' ón 11ú haois, bhí Cairbre ar marthain le linn réimis Ard-Rí, [[Eterscél Mór]], a chuireann sé ar chomhaois leis an [[Impire Rómhánach]], [[Ágastas]] (27 RC - AD 14) agus breith [[Íosa Críost]].  Deir sé ann go raibh sé ar chomhaois le ríthe na gcúigí, [[Conchúr mac Neasa]] na n[[Uladh]], [[Cú Raoi]] na [[Mumhan]] agus [[Ailill mac Máta]] na g[[Connacht]].&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. agus aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 299-301&lt;/ref&gt;

===An Rúraíocht===
Faightear Cairbre rí Teamhrach ann sa Rúraíocht i dteannta le [[Conchúr Mac Measa]], [[Cú Raoi]] agus [[Ailill mac Máta]], fear chéile [[Méabh|Mhéabh]] na g[[Connacht]].  ''[[Fedelm Noíchrothach]]'' iníon Chonchúir ab ea a bhean chéile, agus bhí mac acu [[Erc mac Cairpri|Earc]], agus iníon acu, [[Achall]].

Chuaigh seisean agus a dheartháir ''Find mac Rossa'', rí ''Ghailión'' na [[Laighin|Laighean]], i gcomhrac in éadan Conchúir agus na nUladh i gCath Ros na Rí.  Mharaigh laoch na nUladh [[Cú Chulainn]] é le ga i gcéin uaidh, agus bhain a cheann de sular thit sé an talamh.  Agus an cath buaite ag na hUlaidh, mhionnaigh Earc Mac Cairbre a dhílseacht do Chonchúr, phós ''[[Finnscoth]]'' iníon Chú Chulainn , agus rinneadh ina rí Teamhrach in ionad a athar.&lt;ref&gt;Edmund Hogan (eag. agus aistr.), ''[[s:The Battle of Ross na Ríg|Cath Ruis na Ríg for Bóinn]]'', Todd Lecture Series, 1892&lt;/ref&gt;  &lt;!--''Erc is later part of the conspiracy to kill Cú Chulainn. After avenging Cú Chulainn, [[Conall Cearnach]] brings Earc head back to Tara, where Achall dies of grief for her brother.&lt;ref&gt;[[Whitley Stokes]] (eag. agus aistr.), &quot;Cuchulainn's death, abridged from the Book of Leinster&quot;, ''Revue Celtique'' 3, 1877, ll. 175-185&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Edward Gwynn (eag. agus aistr.), ''The Metrical Dindshenchas'' Iml. 1: [http://www.ucc.ie/celt/published/T106500A/text006.html &quot;Achall&quot;], Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1902&lt;/ref&gt;--&gt;

===Stair chasta===
Níl na seanfhoinsí ar aon ghuth maidir leis a achar ama.  De réir Tíreacháin, bhí Mac Con na n[[Dáirine]] ar marthain sa ghlúin roimh Chairbre, ach lear mór ghlún  ina dhiaidh déanach sa 2ú haois de réir an ''Leabhar Gabhála''.  De réir ''Amra Choluim Chille'', sinsear Chairbre ab ea Cathair Mór, ach bhí seisean ar mhártain go leor glún ina dhiaidh de réir an LGÉ.&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. agus aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 331, 337&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>djlodrfvqu74fnqwcpva51j3d002t02</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063503</id>
      <parentid>1063502</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:13:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* An Rúraíocht */Typo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4266" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[rí na Teamhrach]] ab ea '''Cairbre Nia Fear''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cairpre Nia Fer''', gaiscíoch&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33151 1 nia] ar eDIL&lt;/ref&gt; fear) mac ''Rus Ruad'' na [[Laighin|Laigean]].&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]. 1946, ll. 11, 138 ff., 143 ff., 168, 177-9, 201, 285&lt;/ref&gt;

==Luathfhoinsí==

===Tírechán===
Tá an tagairt is luaite do Chairbre le fáil sa bheathaisnéis [[Naomh Pádraig]] le [[Tírechán]], téacs as Laidin de chuid na 7ú haoise caomhnaithe sa [[Leabhar Ard Mhacha]].  D'aimsigh Pádraig uaigh ollmhór agus d'éirigh sé an fathach ina luí ann ó mhairbh.  Dúirt an fathach leis gur maraíodh é ag mic [[Lugaid Mac Con|Mhic Chon]] i rith  réimeas Chairbre ''Nia Fer'', céad bliain roimhe sin &amp;ndash; 'sé sin, san 4ú haois.&lt;ref&gt;Ludwig Bieler (eag. agus aistr.), ''The Patrician Texts in the Book of Armagh'', Tírechán 40&lt;/ref&gt;

===Amhra Colm Cille===
Tá tagairt luath eile ann in ''Amra Choluim Chille'' (Amhra [[Colm Cille|Cholm Cille]]) le [[Dallán Forgaill]] de chuid na 7ú haoise.  Sa saothar seo, deirtear gur de shliocht Chairbre í Eithne, máthair an naoimh, agus gur de shliocht [[Cathair Mór|Cathrach Mhóir]] é Cairbre.&lt;ref&gt;J. O'Beirne Crowe (eag. &amp; aistr.), ''The Amra Choluim Chili of Dallán Forgaill'', Baile Átha Cliath, McGlashan &amp; Gill, 1871, ll. 72-75&lt;/ref&gt;

===Leabhar Gabhála na hÉireann===
De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' ón 11ú haois, bhí Cairbre ar marthain le linn réimis Ard-Rí, [[Eterscél Mór]], a chuireann sé ar chomhaois leis an [[Impire Rómhánach]], [[Ágastas]] (27 RC - AD 14) agus breith [[Íosa Críost]].  Deir sé ann go raibh sé ar chomhaois le ríthe na gcúigí, [[Conchúr mac Neasa]] na n[[Uladh]], [[Cú Raoi]] na [[Mumhan]] agus [[Ailill mac Máta]] na g[[Connacht]].&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. agus aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 299-301&lt;/ref&gt;

===An Rúraíocht===
Faightear Cairbre rí Teamhrach ann sa Rúraíocht i dteannta le [[Conchúr mac Neasa]], [[Cú Raoi]] agus [[Ailill mac Máta]], fear chéile [[Méabh|Mhéabh]] na g[[Connacht]].  ''[[Fedelm Noíchrothach]]'' iníon Chonchúir ab ea a bhean chéile, agus bhí mac acu [[Erc mac Cairpri|Earc]], agus iníon acu, [[Achall]].

Chuaigh seisean agus a dheartháir ''Find mac Rossa'', rí ''Ghailión'' na [[Laighin|Laighean]], i gcomhrac in éadan Conchúir agus na nUladh i gCath Ros na Rí.  Mharaigh laoch na nUladh [[Cú Chulainn]] é le ga i gcéin uaidh, agus bhain a cheann de sular thit sé an talamh.  Agus an cath buaite ag na hUlaidh, mhionnaigh Earc Mac Cairbre a dhílseacht do Chonchúr, phós ''[[Finnscoth]]'' iníon Chú Chulainn , agus rinneadh ina rí Teamhrach in ionad a athar.&lt;ref&gt;Edmund Hogan (eag. agus aistr.), ''[[s:The Battle of Ross na Ríg|Cath Ruis na Ríg for Bóinn]]'', Todd Lecture Series, 1892&lt;/ref&gt;  &lt;!--''Erc is later part of the conspiracy to kill Cú Chulainn. After avenging Cú Chulainn, [[Conall Cearnach]] brings Earc head back to Tara, where Achall dies of grief for her brother.&lt;ref&gt;[[Whitley Stokes]] (eag. agus aistr.), &quot;Cuchulainn's death, abridged from the Book of Leinster&quot;, ''Revue Celtique'' 3, 1877, ll. 175-185&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Edward Gwynn (eag. agus aistr.), ''The Metrical Dindshenchas'' Iml. 1: [http://www.ucc.ie/celt/published/T106500A/text006.html &quot;Achall&quot;], Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1902&lt;/ref&gt;--&gt;

===Stair chasta===
Níl na seanfhoinsí ar aon ghuth maidir leis a achar ama.  De réir Tíreacháin, bhí Mac Con na n[[Dáirine]] ar marthain sa ghlúin roimh Chairbre, ach lear mór ghlún  ina dhiaidh déanach sa 2ú haois de réir an ''Leabhar Gabhála''.  De réir ''Amra Choluim Chille'', sinsear Chairbre ab ea Cathair Mór, ach bhí seisean ar mhártain go leor glún ina dhiaidh de réir an LGÉ.&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. agus aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 331, 337&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>dg1wsm4sg7q6et2ekeg7j2ov0u3e12t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fedelm Noíchrothach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89266</id>
    <revision>
      <id>1063504</id>
      <parentid>1061054</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:14:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="936" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

:''Féach freisin [[Fedelm]]''

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], b'iníon [[Conchúr mac Neasa|Conchúir mhic Neasa]] sa [[Rúraíocht]] í '''Feidhelm Naoichruthach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fedelm Noíchrothach'''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/13147 crothach] ar eDIL&lt;/ref&gt;), aitheanta chomh maith mar Feidhelm Naoichroí.&lt;ref&gt;[http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095812984 Fedelm Noíchrothach] ar oxfordreference.com {{en}}&lt;/ref&gt;

Phós sí ''[[Cairpre Nia Fer]]'', rí [[Teamhair|na Teamhrach]], ach bhí caidreamh bradach aici le [[Cú Chulainn]] ag tús an ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', cé gur athraíodh an téacs go garbh chun a chur in iúl gur bhansclábhaí Feidhelm í leannán Chú Chulainn.  D'fhág sí níos déanaí a fear chéile le haghaidh [[Conall Cearnach|Chonaill Chearnaigh]].

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{Síol-ie}}

{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>dy8ofpv9fp21mijv6x94h7cf9g9ng6v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dáire mac Fiachna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89269</id>
    <revision>
      <id>1063505</id>
      <parentid>930649</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:15:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1254" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], tiarna bólachta [[Uladh]] ab ea '''Dáire Mac Fiachna'''.  Ba leis an tarbh [[Donn Cuailnge]], cúis achrainn sa tseanscéal ''[[Táin Bó Cuailnge]]''.

Fuair [[Méabh]] na g[[Connacht]] amach go raibh a fear chéile, [[Ailill mac Máta|Ailill]], níos saibhre ná í féin, ar luach tarbh ghraíre olltorthúil.  Shocraigh sí Donn Cuailnge a bheith ina sheilbh aici chun an cuntas a chothromú.  Sheol sí teachtairí chuig Dáire chun talamh agus taisce a thairiscint dó agus, dá mba ghá, garaíocht ghnéis, dá dtugfadh sé an tarbh di ar iasacht le bliain amháin.  Thoiligh Dáire, ach ansin, chuala sé de thaisme na teachtairí ar meisce ag maíomh go dtógadh Méabh an tarbh le neart, munar thoiligh.  Tharraing Dáire amach as an mbeart, agus thóg Méabh le neart ansin an tarbh.

De réir ginealaigh Gaelacha na meánaoise, is amhlaidh gur ghaol  athartha le [[Conchúr mac Neasa]] é Dáire.

==Foinsí==
* [[Cecile O'Rahilly]] (eag. agus aistr.), ''Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1967, ll.&amp;nbsp;138–141

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Daire Mac Fiachna}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>lbsmsb38ds6v3dikupbuar8r4r7becb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caladbolg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89271</id>
    <revision>
      <id>1063422</id>
      <parentid>1059637</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:13:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1999" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba [[claíomh|chlaíomh]] [[Fergus mac Róich|Fhearghasa mhic Róigh]] é '''''Caladhbholg'''''&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/caladh caladh&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Caladbolg'''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/8030 2 calad Compds] ar eDIL&lt;/ref&gt;), gaolmhar le ''Caledfwlch'' i [[Litríocht na Breataine Bige]], agus [[Excalibur]]&lt;ref&gt;''[https://www.etymonline.com/word/excalibur Excalibur]'' ar etymonline.com&lt;/ref&gt; sa ''[[Matter of Britain]]''.&lt;ref&gt;Tá an t-ainm le fáil san iolra mar fhocal cineálach do &quot;claimhte móra&quot; insan aistriúchán Gaelach de chuid na 10ú haoise ar an scéal Clasaiceach, ''[[Toghail na Traí]]''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Thurneysen, R. &quot;Zur Keltischen Literatur und Grammatik&quot;, Zeitschrift für celtische Philologie, Iml. 12, lch. 281 ff.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;O'Rahilly, T. F., Early Irish history and mythology, [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] , 1957, lch. 68&lt;/ref&gt;   Scríofa scaití ''Caladcholg'' (&quot;claíomh crua&quot;), tá sé nasctha chomh maith le laoch níos aduaine na nUladh [[Fearghas mac Léite]], a mholann cónaidhmiú dhá seanscéal.  Dúradh gur chlaíomh dhá-láimh é  a dhéanadh ciorcal ar nós bogha ceatha agus é á luascadh; go mbíodh an cumhacht aige chun mullaigh na gcnoc a bhaint díobh; agus go ndéanadh ár agus eirleach ar arm iomlán.

==''Táin Bó Cúailnge''==
I rith an ''[[Táin Bó Cúailnge]]'', tháinig [[Ailill mac Máta]] ar an gcaidreamh idir Fhearghas Mac Róigh agus agus a bhean chéile [[Méabh]], agus bhain Caladbolg de marcas chúiteamh.  Thug sé ar ais é ámh tar éis athchruinniú arm na [[Uladh]] ina choinne.  Rinne Fearghas léirscrios ar ghaiscí na nUladh lena chlaíomh, ach d'áitigh [[Conall Cearnach]] é gan [[Conchúr Mac Neasa]] a mharú.  Ina ionad sin, bhuail Fearghas na &quot;Trí Bhuille Mhóra&quot; ar thrí chnoc bheaga, ag scoitheadh a mhullaigh díobh.

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>aksb0r6bkp57gnyxv8h3429f4l415ky</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063423</id>
      <parentid>1063422</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:13:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Táin Bó Cúailnge */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1999" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba [[claíomh|chlaíomh]] [[Fergus mac Róich|Fhearghasa mhic Róigh]] é '''''Caladhbholg'''''&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/caladh caladh&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Caladbolg'''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/8030 2 calad Compds] ar eDIL&lt;/ref&gt;), gaolmhar le ''Caledfwlch'' i [[Litríocht na Breataine Bige]], agus [[Excalibur]]&lt;ref&gt;''[https://www.etymonline.com/word/excalibur Excalibur]'' ar etymonline.com&lt;/ref&gt; sa ''[[Matter of Britain]]''.&lt;ref&gt;Tá an t-ainm le fáil san iolra mar fhocal cineálach do &quot;claimhte móra&quot; insan aistriúchán Gaelach de chuid na 10ú haoise ar an scéal Clasaiceach, ''[[Toghail na Traí]]''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Thurneysen, R. &quot;Zur Keltischen Literatur und Grammatik&quot;, Zeitschrift für celtische Philologie, Iml. 12, lch. 281 ff.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;O'Rahilly, T. F., Early Irish history and mythology, [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] , 1957, lch. 68&lt;/ref&gt;   Scríofa scaití ''Caladcholg'' (&quot;claíomh crua&quot;), tá sé nasctha chomh maith le laoch níos aduaine na nUladh [[Fearghas mac Léite]], a mholann cónaidhmiú dhá seanscéal.  Dúradh gur chlaíomh dhá-láimh é  a dhéanadh ciorcal ar nós bogha ceatha agus é á luascadh; go mbíodh an cumhacht aige chun mullaigh na gcnoc a bhaint díobh; agus go ndéanadh ár agus eirleach ar arm iomlán.

==''Táin Bó Cúailnge''==
I rith an ''[[Táin Bó Cúailnge]]'', tháinig [[Ailill mac Máta]] ar an gcaidreamh idir Fhearghas Mac Róigh agus agus a bhean chéile [[Méabh]], agus bhain Caladbolg de marcas chúiteamh.  Thug sé ar ais é ámh tar éis athchruinniú arm na [[Uladh]] ina choinne.  Rinne Fearghas léirscrios ar ghaiscí na nUladh lena chlaíomh, ach d'áitigh [[Conall Cearnach]] é gan [[Conchúr mac Neasa]] a mharú.  Ina ionad sin, bhuail Fearghas na &quot;Trí Bhuille Mhóra&quot; ar thrí chnoc bheaga, ag scoitheadh a mhullaigh díobh.

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>k4ui2us38ri25528tj8xigwdvmhts6b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fedelm</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89307</id>
    <revision>
      <id>1063424</id>
      <parentid>1052785</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:19:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ces Ulad */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6883" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], fáidh agus [[file]] an ea '''Feidhelm'''&lt;ref&gt;Fidelma as Béarla/Laidin&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fedelm''').  Tá sí ann san eipic mór ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ina thugann sí tairngreacht faoin gcogadh idir [[Méabh|Mhéabh]] agus [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus na h[[Ulaidh]] agus a laoch is cáiliúla, [[Cú Chulainn]].

Tá banfháidh leis an ainm céanna i seanscéal eile ''[[Ces Ulad]]'', ina bhfuil nasc aici le Cú Chulainn.

==Sanasaíocht==
Tá nasc ann idir an ainm Feidhelm agus ról an charachtair sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', óir gur amhlaidh go gciallaíonn sé &quot;banfháidh&quot;, fréamhaithe ón [[Protai-Ceiltis|bProtai-Ceiltis]] ''*wēd- / *wid-'' &quot;aithin, feic&quot;.  Deirtear go bhfuil nasc aici le [[Veleda]], banfháidh luaite ag [[Tacitus]].&lt;ref&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Enright, ''Lady with a Mead-cup''.&lt;/ref&gt;  Feictear an t-ainm anonn is anall; sa ''Táin'' agus téacsanna eile, tá iníon ag [[Conchúr Mac Neasa]] darb ainm ''[[Fedelm Noíchrothach]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Is dócha go bhfuil sé gaolta leis an ainm fireann &quot;Feidhlimidh&quot; ([[Sean-Ghaeilge]] &quot;Fedlimid&quot;).&lt;ref name=Fedelm/&gt;

==''Táin Bó Cuailnge''==
Tá Feidhelm ann sa chéad radharc den ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', mar a caomhnaíodh é san Athleagan I.&lt;ref name=Fedelm&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt; Tá slua mór gaiscí bailithe ag [[Méabh]] agus [[Ailill mac Máta]], banríon agus rí na g[[Connacht]], chun na hUlaidh a ionsaí.  Díreach ar an slí, bhuail siad le Feidhelm, spéirbhean óg fhionn, ag taisteal i gcarabad, armtha, agus ag iompair  sail fhíodóra.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I''] ar CELT&lt;/ref&gt;  Dúirt sí gur bhanfhile na gConnacht í féin, agus mhaígh gur tháinig as [[Alba]], agus go raibh ealaín na tairngreachta foghlaimthe aici, sa mhéid go raibh ''[[imbas forosnai]]''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/27294 1 imbas] ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/23844 for-osna] ar eDIL&lt;/ref&gt; (saineolas lonrach) aici.&lt;ref&gt;Koch, &quot;Imbas forosnai&quot;.&lt;/ref&gt;  Moladh é go raibh Feidhelm san Albain, maraon le Cú Chulainn, faoi theagasc an bhanlaoich agus fáidh, [[Scáthach]].&lt;ref&gt;Bernhardt-House, ''Warriors, words, and wood'', lch. 8.&lt;/ref&gt;

D'fhiafraigh Méabh d'Fheidhelm an todhchaí a thuar, agus dar léi, ár a bhí le teacht.  Níor chreid Méabh é seo, toisc gur cuireadh na hUlaidh le déanaí dá ndromanna ag tinneas aisteach (ceas!) a bhain an neart go hiomlán astu.  Dúirt Feidhelm a tuar arís áfach, agus i gcur síos fileata ar an ár le teacht, luaigh sí Cú Chulainn mar a gcéile comhraic is scáfaire.&lt;ref&gt;{{
cite web |
teideal = Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I'' |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html |
year = 2001 |
work = |
publisher = CELT: The Corpus of Electronic Texts |
accessdate = 24 September 2009
}}&lt;/ref&gt;

==''Ces Ulad''==
Is féidir é gurb ionann Feidhelm na Tána agus an charachtar sa téacs gearr doiligh aitheanta mar ''Feidhelm agus Cú Chulainn'' nó ''[[Noínden Ulad|Ces Ulad]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Tá an téacs caomhnaithe ach amháin sa lámhscríbhinn de chuid na 16ú haoise, [[Harleian MS 5280]].  Tá sé lochtach, agus dá bharr, tá éagsúlachta suntasacha idir na haistriúcháin déanta ag [[Vernam Hull]] agus [[John Carey]].  

Insítear sa scéal gur tháinig Cú Chulainn agus a carbadóir [[Lao]] lá go dtí [[An Bhóinn]] chun ''imbas'' a fhoghlaim (de réir Carey) nó chun &quot;saibhreas&quot; a fháil (Hull).  Bheadh lorg ''imbais'' níos oiriúnaí ar bhruach na habhann seo.&lt;ref name=BH10-11&gt;Bernardt-House,&quot;Warriors, words, and wood&quot;, ll. 10–11.&lt;/ref&gt;  Mar shampla, san ''[[Immacallam in dá Thuarad]]'', deirtear gur &quot;ar bhruach uiscí, nochtaí eolas don té ina fhile&quot;.&lt;ref name=BH10-11 /&gt;

Bhí Feidhelm agus a fear chéile Ealcmhaire ina seasamh ar an mbruach thall, agus thug faoi ndeara na hionróirí agus a gcarabad, líonta le ''[[ficheall]]'' agus ''[[buanbach]]'', agus creach seilge.  Agus bradán breac rugadh ag Cú Chulainn lena gha, chuaigh Ealcmhaire isteach san áth agus chaith sé gallán i dtreo an charabaid, ach scoith Cú Chulainn a ordóga agus a ordóga na coise.   Dúirt Feidhelm ansin a tuar (&quot;Gheall&quot; de réir Hull) go nochtfadh sí í féin go lomnocht os comhair na nUladh agus go n-éireodh ina leannán Chú Chulainn.  Sin a rinne sí bliain agus lá ina dhiaidh.  

Sa deireadh, tugann an scéal le fios gurbh é a nocht os comhair na nUladh ba chúis leis a gceas.&lt;ref&gt;''Cú Chulainn and Fedelm'', eag. Meyer; aistr. Carey.&lt;/ref&gt;  Is sách difriúil é míniú Cheas na nUladh seo ná hé a thugtar i ''[[Noínden Ulad]]'' agus téacsanna gaolmhara.

==''Tochmharc Eimhire''==
Faightear an t-ainm ''Feidhelm'' agus mac le habhainn [[An Bhóinn|na Bóinne]] sa dara athleagan as Meán-Ghaeilge den ''[[Tochmharc Eimhire]]''.  Agus Cú Chulainn ag taisteal ó dheas chun Eimhir a mhealladh, chas sé le &quot;Smior na mná, Feidhelm&quot;, a dúradh gurbh é seo ainm eile d'abhainn na Bóinne.  Ní mínítear sanasaíocht an ainm ámh, agus leanann an seanscéal gan trácht air, ag díriú ina ionad ar bhá an bhandé, [[Bóinn (bandia)|Bóinn]].&lt;ref&gt;''Tochmarc Emire'', Athleagan II.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Príomh-fhoinsí===
* ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' (Athleagan I), eag. [[Cecile O'Rahilly]], ''[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012 Táin Bó Cúailnge Recension I].'' [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], BÁC, 1976. 
* ''Cú Chulainn and Fedelm'' (also ''Ces Ulad''), eag. [[Kuno Meyer]], &quot;Mitteilungen aus irischen Handschriften (Fortsetzung).&quot; [[ZCP]] 8 (1912), lch.&amp;nbsp;120
** aistr. Vernam Hull, &quot;[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html Ces Ulad].&quot; [[ZCP]] 29 (1962–64)
** aistr. John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', eag. [[John T. Koch]] agus [[J. Carey]]. 3ú eag. Andover et al., 2000, ll.&amp;nbsp;67–8.
* ''Tochmarc Emire'', Athleagan II &lt;!--{{Cite Tochmarc Emire II}}--&gt;

===Fo-fhoinsí===
* {{
Cite journal |
last = Bernhardt-House |
first = Phillip A. |
title = Warriors, Words, and Wood: Oral and Literary Wisdom in the Exploits of Irish Mythological Warriors |
journal = Studia Celtica Fennica |
volume = 6 |
year = 2009 |
pages = 5–19
}}
* ''Fedelm'', John Koch, ll. 736–7 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Fedelm | pages=736–7}}--&gt;
* ''Imbas forosnai'', John Koch, lch. 958 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Imbas forosnai |pages=958}}--&gt;

==Tuilleadh le léamh==
* Sayers, William. &quot;Old Irish ''Fert'', 'Tie-pole', ''Fertas'' 'Swingletree', and the Seeress Fedelm.&quot; ''Études Celtiques'' 21 (1984), ll. 171–183.
* Enright, Michael J. ''Lady with a Mead Cup. Ritual, Prophecy and Lordship in the European Warband from La Tène to the Viking Age''. Baile Átha Cliath, 1996.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>38ezqn47i3kdy8jbk5kk4kg15hu630o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063425</id>
      <parentid>1063424</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:21:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sanasaíocht */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6870" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], fáidh agus [[file]] an ea '''Feidhelm'''&lt;ref&gt;Fidelma as Béarla/Laidin&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fedelm''').  Tá sí ann san eipic mór ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ina thugann sí tairngreacht faoin gcogadh idir [[Méabh|Mhéabh]] agus [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus na h[[Ulaidh]] agus a laoch is cáiliúla, [[Cú Chulainn]].

Tá banfháidh leis an ainm céanna i seanscéal eile ''[[Ces Ulad]]'', ina bhfuil nasc aici le Cú Chulainn.

==Sanasaíocht==
Tá nasc ann idir an ainm Feidhelm agus ról an charachtair sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', óir gur amhlaidh go gciallaíonn sé &quot;banfháidh&quot;, fréamhaithe ón b[[Prótai-Cheiltis]] ''*wēd- / *wid-'' &quot;aithin, feic&quot;.  Deirtear go bhfuil nasc aici le [[Veleda]], banfháidh luaite ag [[Tacitus]].&lt;ref&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Enright, ''Lady with a Mead-cup''.&lt;/ref&gt;  Feictear an t-ainm anonn is anall; sa ''Táin'' agus téacsanna eile, tá iníon ag [[Conchúr Mac Neasa]] darb ainm ''[[Fedelm Noíchrothach]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Is dócha go bhfuil sé gaolta leis an ainm fireann &quot;Feidhlimidh&quot; ([[Sean-Ghaeilge]] &quot;Fedlimid&quot;).&lt;ref name=Fedelm/&gt;

==''Táin Bó Cuailnge''==
Tá Feidhelm ann sa chéad radharc den ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', mar a caomhnaíodh é san Athleagan I.&lt;ref name=Fedelm&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt; Tá slua mór gaiscí bailithe ag [[Méabh]] agus [[Ailill mac Máta]], banríon agus rí na g[[Connacht]], chun na hUlaidh a ionsaí.  Díreach ar an slí, bhuail siad le Feidhelm, spéirbhean óg fhionn, ag taisteal i gcarabad, armtha, agus ag iompair  sail fhíodóra.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I''] ar CELT&lt;/ref&gt;  Dúirt sí gur bhanfhile na gConnacht í féin, agus mhaígh gur tháinig as [[Alba]], agus go raibh ealaín na tairngreachta foghlaimthe aici, sa mhéid go raibh ''[[imbas forosnai]]''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/27294 1 imbas] ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/23844 for-osna] ar eDIL&lt;/ref&gt; (saineolas lonrach) aici.&lt;ref&gt;Koch, &quot;Imbas forosnai&quot;.&lt;/ref&gt;  Moladh é go raibh Feidhelm san Albain, maraon le Cú Chulainn, faoi theagasc an bhanlaoich agus fáidh, [[Scáthach]].&lt;ref&gt;Bernhardt-House, ''Warriors, words, and wood'', lch. 8.&lt;/ref&gt;

D'fhiafraigh Méabh d'Fheidhelm an todhchaí a thuar, agus dar léi, ár a bhí le teacht.  Níor chreid Méabh é seo, toisc gur cuireadh na hUlaidh le déanaí dá ndromanna ag tinneas aisteach (ceas!) a bhain an neart go hiomlán astu.  Dúirt Feidhelm a tuar arís áfach, agus i gcur síos fileata ar an ár le teacht, luaigh sí Cú Chulainn mar a gcéile comhraic is scáfaire.&lt;ref&gt;{{
cite web |
teideal = Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I'' |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html |
year = 2001 |
work = |
publisher = CELT: The Corpus of Electronic Texts |
accessdate = 24 September 2009
}}&lt;/ref&gt;

==''Ces Ulad''==
Is féidir é gurb ionann Feidhelm na Tána agus an charachtar sa téacs gearr doiligh aitheanta mar ''Feidhelm agus Cú Chulainn'' nó ''[[Noínden Ulad|Ces Ulad]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Tá an téacs caomhnaithe ach amháin sa lámhscríbhinn de chuid na 16ú haoise, [[Harleian MS 5280]].  Tá sé lochtach, agus dá bharr, tá éagsúlachta suntasacha idir na haistriúcháin déanta ag [[Vernam Hull]] agus [[John Carey]].  

Insítear sa scéal gur tháinig Cú Chulainn agus a carbadóir [[Lao]] lá go dtí [[An Bhóinn]] chun ''imbas'' a fhoghlaim (de réir Carey) nó chun &quot;saibhreas&quot; a fháil (Hull).  Bheadh lorg ''imbais'' níos oiriúnaí ar bhruach na habhann seo.&lt;ref name=BH10-11&gt;Bernardt-House,&quot;Warriors, words, and wood&quot;, ll. 10–11.&lt;/ref&gt;  Mar shampla, san ''[[Immacallam in dá Thuarad]]'', deirtear gur &quot;ar bhruach uiscí, nochtaí eolas don té ina fhile&quot;.&lt;ref name=BH10-11 /&gt;

Bhí Feidhelm agus a fear chéile Ealcmhaire ina seasamh ar an mbruach thall, agus thug faoi ndeara na hionróirí agus a gcarabad, líonta le ''[[ficheall]]'' agus ''[[buanbach]]'', agus creach seilge.  Agus bradán breac rugadh ag Cú Chulainn lena gha, chuaigh Ealcmhaire isteach san áth agus chaith sé gallán i dtreo an charabaid, ach scoith Cú Chulainn a ordóga agus a ordóga na coise.   Dúirt Feidhelm ansin a tuar (&quot;Gheall&quot; de réir Hull) go nochtfadh sí í féin go lomnocht os comhair na nUladh agus go n-éireodh ina leannán Chú Chulainn.  Sin a rinne sí bliain agus lá ina dhiaidh.  

Sa deireadh, tugann an scéal le fios gurbh é a nocht os comhair na nUladh ba chúis leis a gceas.&lt;ref&gt;''Cú Chulainn and Fedelm'', eag. Meyer; aistr. Carey.&lt;/ref&gt;  Is sách difriúil é míniú Cheas na nUladh seo ná hé a thugtar i ''[[Noínden Ulad]]'' agus téacsanna gaolmhara.

==''Tochmharc Eimhire''==
Faightear an t-ainm ''Feidhelm'' agus mac le habhainn [[An Bhóinn|na Bóinne]] sa dara athleagan as Meán-Ghaeilge den ''[[Tochmharc Eimhire]]''.  Agus Cú Chulainn ag taisteal ó dheas chun Eimhir a mhealladh, chas sé le &quot;Smior na mná, Feidhelm&quot;, a dúradh gurbh é seo ainm eile d'abhainn na Bóinne.  Ní mínítear sanasaíocht an ainm ámh, agus leanann an seanscéal gan trácht air, ag díriú ina ionad ar bhá an bhandé, [[Bóinn (bandia)|Bóinn]].&lt;ref&gt;''Tochmarc Emire'', Athleagan II.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Príomh-fhoinsí===
* ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' (Athleagan I), eag. [[Cecile O'Rahilly]], ''[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012 Táin Bó Cúailnge Recension I].'' [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], BÁC, 1976. 
* ''Cú Chulainn and Fedelm'' (also ''Ces Ulad''), eag. [[Kuno Meyer]], &quot;Mitteilungen aus irischen Handschriften (Fortsetzung).&quot; [[ZCP]] 8 (1912), lch.&amp;nbsp;120
** aistr. Vernam Hull, &quot;[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html Ces Ulad].&quot; [[ZCP]] 29 (1962–64)
** aistr. John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', eag. [[John T. Koch]] agus [[J. Carey]]. 3ú eag. Andover et al., 2000, ll.&amp;nbsp;67–8.
* ''Tochmarc Emire'', Athleagan II &lt;!--{{Cite Tochmarc Emire II}}--&gt;

===Fo-fhoinsí===
* {{
Cite journal |
last = Bernhardt-House |
first = Phillip A. |
title = Warriors, Words, and Wood: Oral and Literary Wisdom in the Exploits of Irish Mythological Warriors |
journal = Studia Celtica Fennica |
volume = 6 |
year = 2009 |
pages = 5–19
}}
* ''Fedelm'', John Koch, ll. 736–7 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Fedelm | pages=736–7}}--&gt;
* ''Imbas forosnai'', John Koch, lch. 958 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Imbas forosnai |pages=958}}--&gt;

==Tuilleadh le léamh==
* Sayers, William. &quot;Old Irish ''Fert'', 'Tie-pole', ''Fertas'' 'Swingletree', and the Seeress Fedelm.&quot; ''Études Celtiques'' 21 (1984), ll. 171–183.
* Enright, Michael J. ''Lady with a Mead Cup. Ritual, Prophecy and Lordship in the European Warband from La Tène to the Viking Age''. Baile Átha Cliath, 1996.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>73ull30jkystp53hj3g8x4l66j0s7a5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063426</id>
      <parentid>1063425</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:22:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6884" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], fáidh agus [[file]] ba ea '''Feidhelm'''&lt;ref&gt;Fidelma as Béarla/Laidin&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fedelm''').  Tá sí ann san eipic mór ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ina thugann sí tairngreacht faoin gcogadh idir [[Méabh|Mhéabh]] agus [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus na h[[Ulaidh]] agus a laoch is cáiliúla, [[Cú Chulainn]].

Tá banfháidh leis an ainm céanna i seanscéal eile ''[[Noínden Ulad|Ces Ulad]]'', ina bhfuil nasc aici le Cú Chulainn.

==Sanasaíocht==
Tá nasc ann idir an ainm Feidhelm agus ról an charachtair sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', óir gur amhlaidh go gciallaíonn sé &quot;banfháidh&quot;, fréamhaithe ón b[[Prótai-Cheiltis]] ''*wēd- / *wid-'' &quot;aithin, feic&quot;.  Deirtear go bhfuil nasc aici le [[Veleda]], banfháidh luaite ag [[Tacitus]].&lt;ref&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Enright, ''Lady with a Mead-cup''.&lt;/ref&gt;  Feictear an t-ainm anonn is anall; sa ''Táin'' agus téacsanna eile, tá iníon ag [[Conchúr Mac Neasa]] darb ainm ''[[Fedelm Noíchrothach]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Is dócha go bhfuil sé gaolta leis an ainm fireann &quot;Feidhlimidh&quot; ([[Sean-Ghaeilge]] &quot;Fedlimid&quot;).&lt;ref name=Fedelm/&gt;

==''Táin Bó Cuailnge''==
Tá Feidhelm ann sa chéad radharc den ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', mar a caomhnaíodh é san Athleagan I.&lt;ref name=Fedelm&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt; Tá slua mór gaiscí bailithe ag [[Méabh]] agus [[Ailill mac Máta]], banríon agus rí na g[[Connacht]], chun na hUlaidh a ionsaí.  Díreach ar an slí, bhuail siad le Feidhelm, spéirbhean óg fhionn, ag taisteal i gcarabad, armtha, agus ag iompair  sail fhíodóra.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I''] ar CELT&lt;/ref&gt;  Dúirt sí gur bhanfhile na gConnacht í féin, agus mhaígh gur tháinig as [[Alba]], agus go raibh ealaín na tairngreachta foghlaimthe aici, sa mhéid go raibh ''[[imbas forosnai]]''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/27294 1 imbas] ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/23844 for-osna] ar eDIL&lt;/ref&gt; (saineolas lonrach) aici.&lt;ref&gt;Koch, &quot;Imbas forosnai&quot;.&lt;/ref&gt;  Moladh é go raibh Feidhelm san Albain, maraon le Cú Chulainn, faoi theagasc an bhanlaoich agus fáidh, [[Scáthach]].&lt;ref&gt;Bernhardt-House, ''Warriors, words, and wood'', lch. 8.&lt;/ref&gt;

D'fhiafraigh Méabh d'Fheidhelm an todhchaí a thuar, agus dar léi, ár a bhí le teacht.  Níor chreid Méabh é seo, toisc gur cuireadh na hUlaidh le déanaí dá ndromanna ag tinneas aisteach (ceas!) a bhain an neart go hiomlán astu.  Dúirt Feidhelm a tuar arís áfach, agus i gcur síos fileata ar an ár le teacht, luaigh sí Cú Chulainn mar a gcéile comhraic is scáfaire.&lt;ref&gt;{{
cite web |
teideal = Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I'' |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html |
year = 2001 |
work = |
publisher = CELT: The Corpus of Electronic Texts |
accessdate = 24 September 2009
}}&lt;/ref&gt;

==''Ces Ulad''==
Is féidir é gurb ionann Feidhelm na Tána agus an charachtar sa téacs gearr doiligh aitheanta mar ''Feidhelm agus Cú Chulainn'' nó ''[[Noínden Ulad|Ces Ulad]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Tá an téacs caomhnaithe ach amháin sa lámhscríbhinn de chuid na 16ú haoise, [[Harleian MS 5280]].  Tá sé lochtach, agus dá bharr, tá éagsúlachta suntasacha idir na haistriúcháin déanta ag [[Vernam Hull]] agus [[John Carey]].  

Insítear sa scéal gur tháinig Cú Chulainn agus a carbadóir [[Lao]] lá go dtí [[An Bhóinn]] chun ''imbas'' a fhoghlaim (de réir Carey) nó chun &quot;saibhreas&quot; a fháil (Hull).  Bheadh lorg ''imbais'' níos oiriúnaí ar bhruach na habhann seo.&lt;ref name=BH10-11&gt;Bernardt-House,&quot;Warriors, words, and wood&quot;, ll. 10–11.&lt;/ref&gt;  Mar shampla, san ''[[Immacallam in dá Thuarad]]'', deirtear gur &quot;ar bhruach uiscí, nochtaí eolas don té ina fhile&quot;.&lt;ref name=BH10-11 /&gt;

Bhí Feidhelm agus a fear chéile Ealcmhaire ina seasamh ar an mbruach thall, agus thug faoi ndeara na hionróirí agus a gcarabad, líonta le ''[[ficheall]]'' agus ''[[buanbach]]'', agus creach seilge.  Agus bradán breac rugadh ag Cú Chulainn lena gha, chuaigh Ealcmhaire isteach san áth agus chaith sé gallán i dtreo an charabaid, ach scoith Cú Chulainn a ordóga agus a ordóga na coise.   Dúirt Feidhelm ansin a tuar (&quot;Gheall&quot; de réir Hull) go nochtfadh sí í féin go lomnocht os comhair na nUladh agus go n-éireodh ina leannán Chú Chulainn.  Sin a rinne sí bliain agus lá ina dhiaidh.  

Sa deireadh, tugann an scéal le fios gurbh é a nocht os comhair na nUladh ba chúis leis a gceas.&lt;ref&gt;''Cú Chulainn and Fedelm'', eag. Meyer; aistr. Carey.&lt;/ref&gt;  Is sách difriúil é míniú Cheas na nUladh seo ná hé a thugtar i ''[[Noínden Ulad]]'' agus téacsanna gaolmhara.

==''Tochmharc Eimhire''==
Faightear an t-ainm ''Feidhelm'' agus mac le habhainn [[An Bhóinn|na Bóinne]] sa dara athleagan as Meán-Ghaeilge den ''[[Tochmharc Eimhire]]''.  Agus Cú Chulainn ag taisteal ó dheas chun Eimhir a mhealladh, chas sé le &quot;Smior na mná, Feidhelm&quot;, a dúradh gurbh é seo ainm eile d'abhainn na Bóinne.  Ní mínítear sanasaíocht an ainm ámh, agus leanann an seanscéal gan trácht air, ag díriú ina ionad ar bhá an bhandé, [[Bóinn (bandia)|Bóinn]].&lt;ref&gt;''Tochmarc Emire'', Athleagan II.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Príomh-fhoinsí===
* ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' (Athleagan I), eag. [[Cecile O'Rahilly]], ''[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012 Táin Bó Cúailnge Recension I].'' [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], BÁC, 1976. 
* ''Cú Chulainn and Fedelm'' (also ''Ces Ulad''), eag. [[Kuno Meyer]], &quot;Mitteilungen aus irischen Handschriften (Fortsetzung).&quot; [[ZCP]] 8 (1912), lch.&amp;nbsp;120
** aistr. Vernam Hull, &quot;[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html Ces Ulad].&quot; [[ZCP]] 29 (1962–64)
** aistr. John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', eag. [[John T. Koch]] agus [[J. Carey]]. 3ú eag. Andover et al., 2000, ll.&amp;nbsp;67–8.
* ''Tochmarc Emire'', Athleagan II &lt;!--{{Cite Tochmarc Emire II}}--&gt;

===Fo-fhoinsí===
* {{
Cite journal |
last = Bernhardt-House |
first = Phillip A. |
title = Warriors, Words, and Wood: Oral and Literary Wisdom in the Exploits of Irish Mythological Warriors |
journal = Studia Celtica Fennica |
volume = 6 |
year = 2009 |
pages = 5–19
}}
* ''Fedelm'', John Koch, ll. 736–7 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Fedelm | pages=736–7}}--&gt;
* ''Imbas forosnai'', John Koch, lch. 958 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Imbas forosnai |pages=958}}--&gt;

==Tuilleadh le léamh==
* Sayers, William. &quot;Old Irish ''Fert'', 'Tie-pole', ''Fertas'' 'Swingletree', and the Seeress Fedelm.&quot; ''Études Celtiques'' 21 (1984), ll. 171–183.
* Enright, Michael J. ''Lady with a Mead Cup. Ritual, Prophecy and Lordship in the European Warband from La Tène to the Viking Age''. Baile Átha Cliath, 1996.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>0fcqfwqlbu20k0qn0bami8kbhggl4nd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063427</id>
      <parentid>1063426</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:23:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sanasaíocht */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6884" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], fáidh agus [[file]] ba ea '''Feidhelm'''&lt;ref&gt;Fidelma as Béarla/Laidin&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fedelm''').  Tá sí ann san eipic mór ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ina thugann sí tairngreacht faoin gcogadh idir [[Méabh|Mhéabh]] agus [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus na h[[Ulaidh]] agus a laoch is cáiliúla, [[Cú Chulainn]].

Tá banfháidh leis an ainm céanna i seanscéal eile ''[[Noínden Ulad|Ces Ulad]]'', ina bhfuil nasc aici le Cú Chulainn.

==Sanasaíocht==
Tá nasc ann idir an ainm Feidhelm agus ról an charachtair sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', óir gur amhlaidh go gciallaíonn sé &quot;banfháidh&quot;, fréamhaithe ón b[[Prótai-Cheiltis]] ''*wēd- / *wid-'' &quot;aithin, feic&quot;.  Deirtear go bhfuil nasc aici le [[Veleda]], banfháidh luaite ag [[Tacitus]].&lt;ref&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Enright, ''Lady with a Mead-cup''.&lt;/ref&gt;  Feictear an t-ainm anonn is anall; sa ''Táin'' agus téacsanna eile, tá iníon ag [[Conchúr mac Neasa]] darb ainm ''[[Fedelm Noíchrothach]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Is dócha go bhfuil sé gaolta leis an ainm fireann &quot;Feidhlimidh&quot; ([[Sean-Ghaeilge]] &quot;Fedlimid&quot;).&lt;ref name=Fedelm/&gt;

==''Táin Bó Cuailnge''==
Tá Feidhelm ann sa chéad radharc den ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', mar a caomhnaíodh é san Athleagan I.&lt;ref name=Fedelm&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt; Tá slua mór gaiscí bailithe ag [[Méabh]] agus [[Ailill mac Máta]], banríon agus rí na g[[Connacht]], chun na hUlaidh a ionsaí.  Díreach ar an slí, bhuail siad le Feidhelm, spéirbhean óg fhionn, ag taisteal i gcarabad, armtha, agus ag iompair  sail fhíodóra.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I''] ar CELT&lt;/ref&gt;  Dúirt sí gur bhanfhile na gConnacht í féin, agus mhaígh gur tháinig as [[Alba]], agus go raibh ealaín na tairngreachta foghlaimthe aici, sa mhéid go raibh ''[[imbas forosnai]]''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/27294 1 imbas] ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/23844 for-osna] ar eDIL&lt;/ref&gt; (saineolas lonrach) aici.&lt;ref&gt;Koch, &quot;Imbas forosnai&quot;.&lt;/ref&gt;  Moladh é go raibh Feidhelm san Albain, maraon le Cú Chulainn, faoi theagasc an bhanlaoich agus fáidh, [[Scáthach]].&lt;ref&gt;Bernhardt-House, ''Warriors, words, and wood'', lch. 8.&lt;/ref&gt;

D'fhiafraigh Méabh d'Fheidhelm an todhchaí a thuar, agus dar léi, ár a bhí le teacht.  Níor chreid Méabh é seo, toisc gur cuireadh na hUlaidh le déanaí dá ndromanna ag tinneas aisteach (ceas!) a bhain an neart go hiomlán astu.  Dúirt Feidhelm a tuar arís áfach, agus i gcur síos fileata ar an ár le teacht, luaigh sí Cú Chulainn mar a gcéile comhraic is scáfaire.&lt;ref&gt;{{
cite web |
teideal = Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I'' |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html |
year = 2001 |
work = |
publisher = CELT: The Corpus of Electronic Texts |
accessdate = 24 September 2009
}}&lt;/ref&gt;

==''Ces Ulad''==
Is féidir é gurb ionann Feidhelm na Tána agus an charachtar sa téacs gearr doiligh aitheanta mar ''Feidhelm agus Cú Chulainn'' nó ''[[Noínden Ulad|Ces Ulad]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Tá an téacs caomhnaithe ach amháin sa lámhscríbhinn de chuid na 16ú haoise, [[Harleian MS 5280]].  Tá sé lochtach, agus dá bharr, tá éagsúlachta suntasacha idir na haistriúcháin déanta ag [[Vernam Hull]] agus [[John Carey]].  

Insítear sa scéal gur tháinig Cú Chulainn agus a carbadóir [[Lao]] lá go dtí [[An Bhóinn]] chun ''imbas'' a fhoghlaim (de réir Carey) nó chun &quot;saibhreas&quot; a fháil (Hull).  Bheadh lorg ''imbais'' níos oiriúnaí ar bhruach na habhann seo.&lt;ref name=BH10-11&gt;Bernardt-House,&quot;Warriors, words, and wood&quot;, ll. 10–11.&lt;/ref&gt;  Mar shampla, san ''[[Immacallam in dá Thuarad]]'', deirtear gur &quot;ar bhruach uiscí, nochtaí eolas don té ina fhile&quot;.&lt;ref name=BH10-11 /&gt;

Bhí Feidhelm agus a fear chéile Ealcmhaire ina seasamh ar an mbruach thall, agus thug faoi ndeara na hionróirí agus a gcarabad, líonta le ''[[ficheall]]'' agus ''[[buanbach]]'', agus creach seilge.  Agus bradán breac rugadh ag Cú Chulainn lena gha, chuaigh Ealcmhaire isteach san áth agus chaith sé gallán i dtreo an charabaid, ach scoith Cú Chulainn a ordóga agus a ordóga na coise.   Dúirt Feidhelm ansin a tuar (&quot;Gheall&quot; de réir Hull) go nochtfadh sí í féin go lomnocht os comhair na nUladh agus go n-éireodh ina leannán Chú Chulainn.  Sin a rinne sí bliain agus lá ina dhiaidh.  

Sa deireadh, tugann an scéal le fios gurbh é a nocht os comhair na nUladh ba chúis leis a gceas.&lt;ref&gt;''Cú Chulainn and Fedelm'', eag. Meyer; aistr. Carey.&lt;/ref&gt;  Is sách difriúil é míniú Cheas na nUladh seo ná hé a thugtar i ''[[Noínden Ulad]]'' agus téacsanna gaolmhara.

==''Tochmharc Eimhire''==
Faightear an t-ainm ''Feidhelm'' agus mac le habhainn [[An Bhóinn|na Bóinne]] sa dara athleagan as Meán-Ghaeilge den ''[[Tochmharc Eimhire]]''.  Agus Cú Chulainn ag taisteal ó dheas chun Eimhir a mhealladh, chas sé le &quot;Smior na mná, Feidhelm&quot;, a dúradh gurbh é seo ainm eile d'abhainn na Bóinne.  Ní mínítear sanasaíocht an ainm ámh, agus leanann an seanscéal gan trácht air, ag díriú ina ionad ar bhá an bhandé, [[Bóinn (bandia)|Bóinn]].&lt;ref&gt;''Tochmarc Emire'', Athleagan II.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Príomh-fhoinsí===
* ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' (Athleagan I), eag. [[Cecile O'Rahilly]], ''[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012 Táin Bó Cúailnge Recension I].'' [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], BÁC, 1976. 
* ''Cú Chulainn and Fedelm'' (also ''Ces Ulad''), eag. [[Kuno Meyer]], &quot;Mitteilungen aus irischen Handschriften (Fortsetzung).&quot; [[ZCP]] 8 (1912), lch.&amp;nbsp;120
** aistr. Vernam Hull, &quot;[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html Ces Ulad].&quot; [[ZCP]] 29 (1962–64)
** aistr. John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', eag. [[John T. Koch]] agus [[J. Carey]]. 3ú eag. Andover et al., 2000, ll.&amp;nbsp;67–8.
* ''Tochmarc Emire'', Athleagan II &lt;!--{{Cite Tochmarc Emire II}}--&gt;

===Fo-fhoinsí===
* {{
Cite journal |
last = Bernhardt-House |
first = Phillip A. |
title = Warriors, Words, and Wood: Oral and Literary Wisdom in the Exploits of Irish Mythological Warriors |
journal = Studia Celtica Fennica |
volume = 6 |
year = 2009 |
pages = 5–19
}}
* ''Fedelm'', John Koch, ll. 736–7 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Fedelm | pages=736–7}}--&gt;
* ''Imbas forosnai'', John Koch, lch. 958 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Imbas forosnai |pages=958}}--&gt;

==Tuilleadh le léamh==
* Sayers, William. &quot;Old Irish ''Fert'', 'Tie-pole', ''Fertas'' 'Swingletree', and the Seeress Fedelm.&quot; ''Études Celtiques'' 21 (1984), ll. 171–183.
* Enright, Michael J. ''Lady with a Mead Cup. Ritual, Prophecy and Lordship in the European Warband from La Tène to the Viking Age''. Baile Átha Cliath, 1996.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>0xjsyoyrmy2sdyxd8r9p33wwh01uxxy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063436</id>
      <parentid>1063427</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T00:41:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6912" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], fáidh agus [[file]] ba ea '''Feidhelm'''&lt;ref&gt;Fidelma as Béarla/Laidin&lt;/ref&gt; ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fedelm''').  Tá sí ann san eipic mór ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ina thugann sí tairngreacht faoin gcogadh idir [[Méabh|Mhéabh]] agus [[Ailill mac Máta|Ailill]], agus na h[[Ulaidh]] agus a laoch is cáiliúla, [[Cú Chulainn]].

Tá banfháidh leis an ainm céanna i seanscéal eile ''[[Noínden Ulad|Ces Ulad]]'', ina bhfuil nasc aici le Cú Chulainn.

==Sanasaíocht==
Tá nasc ann idir an ainm Feidhelm agus ról an charachtair sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', óir gur amhlaidh go gciallaíonn sé &quot;banfháidh&quot;, fréamhaithe ón b[[Prótai-Cheiltis]] ''*wēd- / *wid-'' &quot;aithin, feic&quot;.  Deirtear go bhfuil nasc aici le [[Veleda]], banfháidh luaite ag [[Tacitus]].&lt;ref&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Enright, ''Lady with a Mead-cup''.&lt;/ref&gt;  Feictear an t-ainm anonn is anall; sa ''Táin'' agus téacsanna eile, tá iníon ag [[Conchúr mac Neasa]] darb ainm ''[[Fedelm Noíchrothach]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Is dócha go bhfuil sé gaolta leis an ainm fireann &quot;Feidhlimidh&quot; ([[Sean-Ghaeilge]] &quot;Fedlimid&quot;).&lt;ref name=Fedelm/&gt;

==''Táin Bó Cuailnge''==
Tá Feidhelm ann sa chéad radharc den ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', mar a caomhnaíodh é san Athleagan I.&lt;ref name=Fedelm&gt;Koch, &quot;Fedelm.&quot;&lt;/ref&gt; Tá slua mór gaiscí bailithe ag [[Méabh]] agus [[Ailill mac Máta]], banríon agus rí na g[[Connacht]], chun na hUlaidh a ionsaí.  Díreach ar an slí, bhuail siad le Feidhelm, spéirbhean óg fhionn, ag taisteal i gcarabad, armtha, agus ag iompair  sail fhíodóra.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I''] ar CELT&lt;/ref&gt;  Dúirt sí gur bhanfhile na gConnacht í féin, agus mhaígh gur tháinig as [[Alba]], agus go raibh ealaín na tairngreachta foghlaimthe aici, sa mhéid go raibh ''[[imbas forosnai]]''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/27294 1 imbas] ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/23844 for-osna] ar eDIL&lt;/ref&gt; (saineolas lonrach) aici.&lt;ref&gt;Koch, &quot;Imbas forosnai&quot;.&lt;/ref&gt;  Moladh é go raibh Feidhelm san Albain, maraon le Cú Chulainn, faoi theagasc an bhanlaoich agus fáidh, [[Scáthach]].&lt;ref&gt;Bernhardt-House, ''Warriors, words, and wood'', lch. 8.&lt;/ref&gt;

D'fhiafraigh Méabh d'Fheidhelm an todhchaí a thuar, agus dar léi, ár a bhí le teacht.  Níor chreid Méabh é seo, toisc gur cuireadh na hUlaidh le déanaí dá ndromanna ag tinneas aisteach (ceas!) a bhain an neart go hiomlán astu.  Dúirt Feidhelm a tuar arís áfach, agus i gcur síos fileata ar an ár le teacht, luaigh sí Cú Chulainn mar a gcéile comhraic is scáfaire.&lt;ref&gt;{{
cite web |
teideal = Táin Bó Cúalnge ''Athleagan I'' |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G301012/index.html |
year = 2001 |
work = |
publisher = CELT: The Corpus of Electronic Texts |
accessdate = 24 September 2009
}}&lt;/ref&gt;

==''Ces Ulad''==
Is féidir é gurb ionann Feidhelm na Tána agus an charachtar sa téacs gearr doiligh aitheanta mar ''Feidhelm agus Cú Chulainn'' nó ''[[Noínden Ulad|Ces Ulad]]''.&lt;ref name=Fedelm/&gt;  Tá an téacs caomhnaithe ach amháin sa lámhscríbhinn de chuid na 16ú haoise, [[Harleian MS 5280]].  Tá sé lochtach, agus dá bharr, tá éagsúlachta suntasacha idir na haistriúcháin déanta ag [[Vernam Hull]] agus [[John Carey]].  

Insítear sa scéal gur tháinig Cú Chulainn agus a carbadóir [[Lao]] lá go dtí [[An Bhóinn]] chun ''imbas'' a fhoghlaim (de réir Carey) nó chun &quot;saibhreas&quot; a fháil (Hull).  Bheadh lorg ''imbais'' níos oiriúnaí ar bhruach na habhann seo.&lt;ref name=BH10-11&gt;Bernardt-House,&quot;Warriors, words, and wood&quot;, ll. 10–11.&lt;/ref&gt;  Mar shampla, san ''[[Immacallam in dá Thuarad]]'', deirtear gur &quot;ar bhruach uiscí, nochtaí eolas don té ina fhile&quot;.&lt;ref name=BH10-11 /&gt;

Bhí Feidhelm agus a fear chéile Ealcmhaire ina seasamh ar an mbruach thall, agus thug faoi ndeara na hionróirí agus a gcarabad, líonta le ''[[ficheall]]'' agus ''[[buanbach]]'', agus creach seilge.  Agus bradán breac rugadh ag Cú Chulainn lena gha, chuaigh Ealcmhaire isteach san áth agus chaith sé gallán i dtreo an charabaid, ach scoith Cú Chulainn a ordóga agus a ordóga na coise.   Dúirt Feidhelm ansin a tuar (&quot;Gheall&quot; de réir Hull) go nochtfadh sí í féin go lomnocht os comhair na nUladh agus go n-éireodh ina leannán Chú Chulainn.  Sin a rinne sí bliain agus lá ina dhiaidh.  

Sa deireadh, tugann an scéal le fios gurbh é a nocht os comhair na nUladh ba chúis leis a gceas.&lt;ref&gt;''Cú Chulainn and Fedelm'', eag. Meyer; aistr. Carey.&lt;/ref&gt;  Is sách difriúil é míniú Cheas na nUladh seo ná hé a thugtar i ''[[Noínden Ulad]]'' agus téacsanna gaolmhara.

==''Tochmharc Eimhire''==
Faightear an t-ainm ''Feidhelm'' agus mac le habhainn [[An Bhóinn|na Bóinne]] sa dara athleagan as Meán-Ghaeilge den ''[[Tochmharc Eimhire]]''.  Agus Cú Chulainn ag taisteal ó dheas chun Eimhir a mhealladh, chas sé le &quot;Smior na mná, Feidhelm&quot;, a dúradh gurbh é seo ainm eile d'abhainn na Bóinne.  Ní mínítear sanasaíocht an ainm ámh, agus leanann an seanscéal gan trácht air, ag díriú ina ionad ar bhá an bhandé, [[Bóinn (bandia)|Bóinn]].&lt;ref&gt;''Tochmarc Emire'', Athleagan II.&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
===Príomh-fhoinsí===
* ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' (Athleagan I), eag. [[Cecile O'Rahilly]], ''[http://www.ucc.ie/celt/published/G301012 Táin Bó Cúailnge Recension I].'' [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], BÁC, 1976. 
* ''Cú Chulainn and Fedelm'' (also ''Ces Ulad''), eag. [[Kuno Meyer]], &quot;Mitteilungen aus irischen Handschriften (Fortsetzung).&quot; [[ZCP]] 8 (1912), lch.&amp;nbsp;120
** aistr. Vernam Hull, &quot;[http://www.maryjones.us/ctexts/ces.html Ces Ulad].&quot; [[ZCP]] 29 (1962–64)
** aistr. John Carey, ''The Celtic Heroic Age'', eag. [[John T. Koch]] agus [[J. Carey]]. 3ú eag. Andover et al., 2000, ll.&amp;nbsp;67–8.
* ''Tochmarc Emire'', Athleagan II &lt;!--{{Cite Tochmarc Emire II}}--&gt;

===Fo-fhoinsí===
* {{
Cite journal |
last = Bernhardt-House |
first = Phillip A. |
title = Warriors, Words, and Wood: Oral and Literary Wisdom in the Exploits of Irish Mythological Warriors |
journal = Studia Celtica Fennica |
volume = 6 |
year = 2009 |
pages = 5–19
}}
* ''Fedelm'', John Koch, ll. 736–7 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Fedelm | pages=736–7}}--&gt;
* ''Imbas forosnai'', John Koch, lch. 958 &lt;!--{{Cite Celtic Culture |author=Koch, John T. |title=Imbas forosnai |pages=958}}--&gt;

==Tuilleadh le léamh==
* Sayers, William. &quot;Old Irish ''Fert'', 'Tie-pole', ''Fertas'' 'Swingletree', and the Seeress Fedelm.&quot; ''Études Celtiques'' 21 (1984), ll. 171–183.
* Enright, Michael J. ''Lady with a Mead Cup. Ritual, Prophecy and Lordship in the European Warband from La Tène to the Viking Age''. Baile Átha Cliath, 1996.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>9dhghg1k0i7eye4snvtgh7z6lo114e8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fíachu Finnolach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89726</id>
    <revision>
      <id>1063412</id>
      <parentid>936622</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:51:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2299" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], Ard Rí seanscéalach na hÉireann ab ea '''Fiacha Fionnfholaidh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fíachu Finnolach''',&lt;ref&gt;Tá aithne air mar ''Fíachu Findoilches'' chomh maith, ainm [[Fíachu Findoilches|Ard-Rí]] níos luaite.&lt;/ref&gt; mac ''[[Feradach Finnfechtnach]]''.

Tháinig sé i réim tar éis dó an t-iar-ard-rí, ''[[Fíatach Finn]]'', a mharú.  Bhí sé i réim ar feadh cúig déag, seacht déag nó seacht mbliana is fiche ag braith ar fhoinse.  Maraíodh é, i dteannta le saorfhir na hÉireann, i n-éirí amach na n-aitheach&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/aitheach aitheach] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; tuatha.  De réir an ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Leabhar Gabhála]]'' agus na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]], bhí ''[[Elim mac Conrach]]'' i gceannas ar an éirí; de réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], ba é ''[[Cairbre Cinnchait]]''.  D'éiligh a bhean chéile [[Eithne]], iníon rí na [[Alba|hAlban]], agus í torrach ar ais go hAlbain.  Thug sí mac Fhiacha, ''[[Túathal Techtmar]]'', ar an saol ann.  D'fhillfeadh sé i ndeireadh na dála ar ais go hÉirinn chun an coróin a éileamh.

==Achar ama==
* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': [[Impire na Róimhe]] [[Nerva]] (AD 96–98).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 307&lt;/ref&gt;
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': AD 28–55.&lt;ref&gt;''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text048.html 1.38]&lt;/ref&gt;
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': AD 39–56.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text025.html M39] - [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text026.html 56]&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh = ''[[Fíatach Finn]]'' |
teideal = [[Ard Rí na hÉireann]] |
tar éis = LGÉ/ACM ''[[Elim mac Conrach]]''&lt;br&gt;FFE ''[[Cairbre Cinnchait]]'' |
bliain = [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]] 1d aois AD&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] AD 28–55&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] AD 39–56 |
}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Fiachu Finnolach}}
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]</text>
      <sha1>gjgmdeb1cyih17hgklf39fr1qljw2of</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063431</id>
      <parentid>1063412</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:54:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2306" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], Ard Rí seanscéalach na hÉireann ab ea '''Fiacha Fionnfholaidh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fíachu Finnolach''',&lt;ref&gt;Tá aithne air mar ''Fíachu Findoilches'' chomh maith, ainm [[Fíachu Findoilches|Ard-Rí]] níos luaite.&lt;/ref&gt; mac ''[[Feradach Finnfechtnach]]''.

Tháinig sé i réim tar éis dó an t-iar-ard-rí, ''[[Fíatach Finn]]'', a mharú.  Bhí sé i réim ar feadh cúig déag, seacht déag nó seacht mbliana is fiche ag brath ar fhoinse.  Maraíodh é, i dteannta le saorfhir na hÉireann, i n-éirí amach na n-aitheach&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/aitheach aitheach] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; tuatha.  De réir an ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Leabhar Gabhála]]'' agus na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]], bhí ''[[Elim mac Conrach]]'' i gceannas ar an éirí amach; de réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], ba é ''[[Cairbre Cinnchait]]''.  D'éalaigh a bhean chéile [[Eithne]], iníon rí na [[Alba|hAlban]], agus í torrach ar ais go hAlbain.  Thug sí mac Fhiacha, ''[[Túathal Techtmar]]'', ar an saol ann.  D'fhillfeadh sé i ndeireadh na dála ar ais go hÉirinn chun an choróin a éileamh.

==Achar ama==
* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': [[Impire na Róimhe]] [[Nerva]] (AD 96–98).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 307&lt;/ref&gt;
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': AD 28–55.&lt;ref&gt;''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text048.html 1.38]&lt;/ref&gt;
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': AD 39–56.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text025.html M39] - [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text026.html 56]&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh = ''[[Fíatach Finn]]'' |
teideal = [[Ard Rí na hÉireann]] |
tar éis = LGÉ/ACM ''[[Elim mac Conrach]]''&lt;br&gt;FFE ''[[Cairbre Cinnchait]]'' |
bliain = [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]] 1d aois AD&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] AD 28–55&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] AD 39–56 |
}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Fiachu Finnolach}}
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]</text>
      <sha1>mems4qz6z56tozlprfrdsibo4pmjpx1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Feradach Finnfechtnach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89728</id>
    <revision>
      <id>1063411</id>
      <parentid>1045164</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:51:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3972" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], Ard Rí seanscéalach na hÉireann ab ea '''Fearadhach Fionnfeachtnach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Feradach Finnfechtnach''') mac ''[[Crimthann Nia Náir]]''.

Níl na foinsí ar chomh intinn faoi  sraith chomharbas na n-Ard-Ríthe, agus áit Fhearadhacha ann.  De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]''&lt;ref&gt;[[R. A. Stewart Macalister]] (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 305&lt;/ref&gt; agus [[Annála na gCeithre Máistrí]]&lt;ref&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100005A/text025.html M14-36]&lt;/ref&gt; tháinig sé i gcoróin tar éis bás ''[[Cairbre Cinnchait]]''.  Sna hannála, deirtear go raibh a máthair Baine torrach leis nuair a chuir Cairbre a athair as cumhacht, ach más fíor bheadh sé nós lú ná a cúig bliana d'aois ag teacht i gcoróin.  Is amhlaidh gur ath-insint é seo de scéal faoi Ard-Rí níos deireanaí, ''[[Túathal Techtmar]]''.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946, ll. 159-161&lt;/ref&gt;  Deir na hAnnála freisin gur thorthúil í Éire i rith a réimis, i gcodarsnacht leis réimeas gortach an fhorghabhálaí, Cairbre.  Deir [[Seathrún Céitinn]]&lt;ref&gt;[[Seathrún Céitinn]], ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text048.html 1.38]&lt;/ref&gt; gur tháinig Fearadhach i gcomharbacht ar a athair, Crimthann, agus réim ''Cairbre'' ina dhiaidh. 

Insíonn Céitinn gur mhair an breitheamh ''[[Audacht Morainn|Morann mac Máin]]'' le linn réimeas Fhearadhaigh (i ''Leabhar Gabhála'' agus na ''hAnnála'', ba mac ''Cairbre'' agus a bhean chéile ''Mani'' é).  Bhí [[torc]] draíochta le Morann, darbh ainm ''id&lt;ref&gt;[http://dil.ie/27166 1 id (c)] ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/iodh idhe] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; Morainn'', a theannadh thar muineál breithiúna a tugfadh míbhreith go dtí go dtógfadh cóirbhreith, nó finné a thóg bréagfhianaise go dtí go n-inseodh an fhírinne.

Bhí Fearadhach i réim ar feadh fiche bliain de réir an ''Leabhar Gabhála'' agus ''Foras Feasa'', dhá bhianna is fiche de réir na n-Annáil, sula bhfuair sé bás le hadhairt ag Liathdroim (aon ársa ar [[Teamhair|Theamhair]].{{sfn|Keating|1908|pp=237}}{{sfn|Connellan|1846|pp=246,notes}} I ngach foinse, tháinig ''[[Fíatach Finn]]'' i gcomharbacht air.

==Achar ama==
* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': [[Impire na Róimhe]] [[Domitian]] (AD 81–96) agus bás an phápa [[Pápa Clement I|Clement I]] (AD 99).
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': AD 5–25
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': AD 14–36.

==Foinsí==
* {{
cite book |
title = The History Of Ireland |
volume = Iml. III |
year = 1908 |
publisher = The Irish Texts Society |
url = https://archive.org/download/historyireland03keatgoog/historyireland03keatgoog.pdf#page=279 |
last = Céitinn |
first = Seathrún |
}}
* {{
cite book |
authorlink = Owen Connellan |
title = The Annals of Ireland, translated from the original Irish of the four masters |
others = Ó Cléirigh, Mícheál, 1575-1643 |
edition = electronic resource, Free eBook from the Internet Archive |
last1 = Connellan |
first1 = Owen |
editor = Philip MacDermott |
publisher = Baile Átha Cliath: B Geraghty, s. Anglesea street |
year = 1846 |
url = https://archive.org/details/annalsofireland00ocle |
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh = LGÉ/ACM ''[[Cairbre Cinnchait]]''&lt;br&gt;FFÉ ''[[Crimthann Nia Náir]]'' |
teideal = [[Ard Rí na hÉireann]]|
tar éis = ''[[Fíatach Finn]]'' |
bliain = [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]] 1d aois AD&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFÉ]] AD 5–25&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] AD 14–36 |
}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Feradach Finnfechtnach}}
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>dg2onfe3mt4bjd740yxmgh8rqig97i4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Crimthann Nia Náir</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89730</id>
    <revision>
      <id>1063410</id>
      <parentid>1049654</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:51:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2835" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], Ardrí seanscéalach na hÉireann ba ea '''Criomhthann Nia Náir''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Crimthann Nia Náir''') mac ''[[Lugaid Riab nDerg]]''.  Deirtear gur chinn Lugaidh é ar a mháthair féin, [[Cloithre]], iníon [[Eochaidh Feidhil|Eochada Fheidhleach]].&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=U-O0wzFcu2gC&amp;lpg=PA111&amp;ots=85tQNFTkuY&amp;dq=Crimthann%20Nia%20N%C3%A1ir&amp;pg=PA111#v=onepage&amp;q=&amp;f=false A dictionary of Celtic mythology], James MacKillop, lch. 111&lt;/ref&gt;  Dá bharr, ba sheanmháthair agus máthair Criomthainne ab ea Cloithre.  

Insítear i ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' gur chuir sé an t-Ardrí ''[[Conchobar Abradruad]]'' as cumhacht, ach ní deirtear conas ar éirigh sé féin ina Ard-Rí.  San fhoinse seo, tháinig ''[[Cairbre Cinnchait]]'' i gcomharbacht ar Chonchúr.&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 303-305&lt;/ref&gt;

Aontaíonn [[Seathrún Céitinn]]&lt;ref&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100054/text047.html 1.37] - [http://www.ucc.ie/celt/published/H100054/text048.html 1.38]&lt;/ref&gt; agus na [[Annála na gCeithre Máistrí|Ceithre Máistrí]]&lt;ref&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100005A/text024.html M5192] - [http://www.ucc.ie/celt/published/G100005A/text025.html 9]&lt;/ref&gt; gur tháinig Criomthann i gcomharbacht ar Conchúr mar Ard-Rí, agus go raibh sé i réim ar feadh sé bliana déag.  Deirtear go ndeachaigh sé ar turas lena aintín Nár, bansidhe, ar feadh míosa is coicíse, agus gur fhill sé le maoine, ina measc carabad óraithe, clár óir [[ficheall|fichille]], fallaing óir-bhróídnithe, claíomh iontlaise le nathracha óir, [[sciath]] cabhartha le hairgead, [[ga]] agus [[crann tabhaill]] nár theip a dtargaid riamh, agus dhá chú le sleabhra airgid eatarthu.  Ar ball beag tar éis a fhillte, thit sé dá chapall agus d'éag sé ag [[Binn Éadair]].  De réir Ceitinne, tháinig a mhac ''[[Feradach Finnfechtnach]]'' i gcomharbacht air, de réir na gCeithre Máistrí, ba é ''Cairbre Cinnchait'' a rinneadh ina rí.

==Achar ama==
* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': [[Impire na Róimhe]] [[Vespasian]] (AD 69–79).
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': 12 RC – AD 5.
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': 8 RC – AD 9.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh = ''[[Conchobar Abradruad]]'' |
teideal = [[Ard-Rí na hÉireann]] |
tar éis = ''[[Cairbre Cinnchait]]'' nó&lt;br&gt;''[[Feradach Finnfechtnach]]'' |
bliain = [[Foras Feasa ar Éirinn|FFÉ]] 12 RC – AD 5&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 8 RC – AD 9 |
}}
{{s-end}}


[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>dz8kxfl2kfn2pjf4b6b12oauk25smtf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fedlimid Rechtmar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89778</id>
    <revision>
      <id>1063414</id>
      <parentid>952400</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:51:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3566" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], Ard Rí seanscéalach na hÉireann ab ea '''Féilimí Reachtmhar''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fedlimid Rechtmar''' nó '''Rechtaid''' (breitheamh)) mac ''[[Túathal Techtmar]]''.  Ba ía mháthair [[Báine]] iníon [[Scál|Scáil]].

Tháinig sé i réim tar éis dó an t-iar-ard-rí agus marfóir a athar, ''[[Mal mac Rochride]]'', a mharú.&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aist.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 331&lt;/ref&gt;  Deirtear gur chuir sé ar bun i ndlí na hÉireann an prionsabal de cham in aghaidh an chaim, agus dá bharr tháinig feabhas ar iompraíocht na nGael.&lt;ref&gt;''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text050.html 1.40]&lt;/ref&gt;  Fágtar air críochnú an bhóthair thart timpeall na [[Teamhair|Teamhrach]].&lt;ref&gt;Alice Stopford Green, ''Making of Ireland and Its Undoing 1200-1600'', Ayer Publishing, 1975, lch. 42. {{ISBN|0-8369-6720-8}}.&lt;/ref&gt;  Bhí sé i réim ar feadh maoin nó deich mbliana, sula bhfuair sé bás le hadhairt.  Tháinig [[Cathair Mór]] i gcomharbacht air.

==Sliocht==
In am trátha, rachadh mac d'féiríní, [[Conn Cétchathach]], i gcomharbacht ar Chathair.  Luaitear beirt mhac eile, ''Fiacha Suighe'' sinsear na ''n[[Dal Fiachrach Suighe]]'', agus ''Eochaid Finn'', i bhfoinsí na meánaoise.&lt;ref&gt;Reverend P. Power &amp; Eleanor C. Lodge, ''The Life of St. Declan of Ardmore'', Kessinger Publishing, 2004, lch. 8. {{ISBN|1-4191-6980-7}}&lt;/ref&gt;

==Achar ama==
* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': [[Impire na Róimhe]], [[Marcus Aurelius]] (AD 161–180).
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': AD 104–113.
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': AD 110–119.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text026.html M110 - 119]&lt;/ref&gt;

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | | | | | | FFN |y| EIM |FFN=[[Fíachu Finnolach]]|EIM=Eithne Imgel}}
{{familytree | | | | | | | | |!}}
{{familytree | | | | | | | | TTM |y| BAI |TTM=[[Túathal Techtmar]]|BAI=Baine}}
{{familytree | | | | | | | | | | |!}}
{{familytree | | | | | | | | | | FRM |FRM='''Fedlimid Rechtmar'''}}
{{familytree | | | | |,|-|-|-|v|-|^|-|.}}
{{familytree | | | | CCC | | EOF | | FCS |CCC=[[Conn Cétchathach]]|EOF=Eochaid Finn|FCS=Fiachra Suighe}}
{{familytree | | | | |!| | | | | | | |:|}}
{{familytree | | | | |!| | | | | | | DFS |DFS=''[[Dál Fiachrach Suighe]]''}}
{{familytree | | |,|-|^|-|-|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|.}}
{{familytree | | AMC |V| ACH | | MML |y| SAR |V| ALA | | SAD |V| CRC |AMC=[[Art mac Cuinn]]|ACH=Achtan|MML=Macnia mac Lugdach|SAD=Sadb|ALA=[[Ailill Aulom]]|SAR=Saruit|CRC=[[Conaire Cóem]]}}
{{familytree | | | | |:| | | | | | | |!| | | |:| | | | | | | |:}}
{{familytree | | | | |:| | | | | | | LMC | | |:| | | | | | | |:|LMC=[[Lugaid mac Con]]}}
{{familytree | | |F|~|A|~|7| | | | | | | | | |:| | | | | | | |:}}
{{familytree | | UIN | | CON | | | | | | | | EOG | | | | | | DAL |UIN=''[[Uí Néill]]''|CON=''[[Connachta]]''|EOG=''[[Eoghanachta]]''|DAL=''[[Dál Riata]]''}}
{{familytree/end}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh = ''[[Mal mac Rochride]]'' |
teideal = [[Ard-Rí na hÉireann]] |
tar éis = [[Cathair Mór]] |
bliain = [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]] 2a haois AD&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFÉ]] AD 104–113&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] AD 110–119 |
}}
{{s-end}}

[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>mvkvww7ifc9l7ofh9xy010hwuld758w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Túathal Techtmar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89851</id>
    <revision>
      <id>1063413</id>
      <parentid>1061751</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:51:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11600" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], Ard-Rí seanscéalach na hÉireann ab ea '''Tuathal Teachtmhar''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Túathal Techtmar''') mac ''[[Fíachu Finnolach]]''.

Is amhlaidh go gciallaíonn a bhua-ainm reachtmhar, dlisteanach; nó b'fhéidir fréamhaithe ó ''teacht'', le brí &quot;de thuras mór&quot;, &quot;turas ó fhad i gcéin&quot;, nó a leithéid; nó b'fhéidir fréamhaí Gaelach de ''[[Toutatis]]'' na nGallach, .i. ''Teuto-valos'', 'Rialtóir na nDaoine'.&lt;ref&gt;O'Rahilly (1946), lch. 170&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Anne Ross ''Pagan Celtic Britain'', Academy Chicago Publishers (1996), lch. 225.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''[https://www.britannica.com/topic/Teutates Teutates],'' Encyclopædia Britannica. Eanáir 07, 2018.&lt;/ref&gt;

Deirtear gur sinsear clann [[Uí Néill]] agus na g[[Connacht]] é, tríd a gharmhac ''[[Conn Cétchathach]]''.

==Seanscéalta==
Caomhnaíonn dán den 9ú haois le ''[[Máel Muire Othna]]'' an leagan is sine de scéal Tuathail.  Insítear sa dán gur cuireadh a athair, ''Fíachu Finnolach'', as cumhacht i rith éirí amach na n-aitreach, ag ceathrar ríthe na gcúigí, ''[[Elim mac Conrach]]'' na n[[Uladh]], Sanbh (mac [[Cet mac Mágach|Cét mhic Mhágaigh]]) na g[[Connacht]], Foirbre na [[Mumhan]] agus ''Eochaid Ainchenn'' na [[Laighean]], agus ba é ''Elim'' a rinneadh ina Ard-Rí.  IIDirbheart a réime chuir Dia pionóis ar Éirinn as ucht diúltú seo na ríochta dhlisteanaí, agus bhí gorta ar fud na tíre.  Chuaigh Túathal, i dteannta lena bheirt dheartháireacha ''Fiacha Cassán and Findmall'' agus 600 dá ngaiscí, at mhírshiúl ar Theamhraigh, agus chloígh siad ''Elim'' i gcomhrac ag cnoc [[Achall|Aichle]].&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1922.aspx An Scrín, Achall] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;  Bhuaigh sé cathanna in aghaidh na [[Ligmuini]], na [[Gailióin|Gailión]], na [[Fir Bolg|bhFear Boilg]], na [[Fir Domnann|bhFear Domnann]], na n[[Uladh]], na [[Mumhan]], the [[Fir Ol nEchmacht]] agus na n[[Érainn]].  Thug sé uaisle na hÉireann i gceann a chéile ag Teamhraigh dílseachta chur sé orthu dílseacht a mhionnú dó agus dá shliocht.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946, ll. 154–161&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;warner&quot;&gt;R. B. Warner, &quot;Tuathal Techtmar: A Myth or Ancient Literary Evidence for a Roman Invasion?&quot;, ''Emania'' 13, 1995, ll. 23–32&lt;/ref&gt;

I leaganacha níos déanaí den scéal,  ceiltear ról na n-uaisle san éirí amach na n-aiteach.  San ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]''&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 307–321&lt;/ref&gt; faightear scéal Tuathail ar deoraíocht.  Bhí a mháthair [[Eithne Imgel]], iníon rí na h[[Alban]] (ar dtús [[An Bhreatain]] go léir, níos deireanaí Alba amháin), torrach nuair a cuireadh Fíachu ag cumhacht, agus theith sí abhaile air a thóg sí Tuathal ar an saol.  Fiche bliain ina dhiaidh sin, tháinig Tuathal agus a mháthair ar ais go hÉirinn, agus chuaigh le chéile le Fiacha Cassán agus Findmall ar mhórshiúl ar Teamhraigh agus thóg an coróin.

Tá éirí amach mar a leithéid in ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text025.html M9] - [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text026.html 106]&lt;/ref&gt; cúpla glúin nis luaithe, agus ''[[Cairbre Cinnchait]]'' i gceannas in éadan an Ard-Rí ''[[Crimthann Nia Náir]]''.  An uair seo, ba é ''[[Feradach Finnfechtnach]]'' mac Crimthainn an rí le teacht a d'éalaigh agus é fós i mbroinn a mháthar, cé go ndeir na hAnnála gur d'fhill sé abhaile cúig bliana i ndúradh sin chun an coróin a éileamh.  Tá an t-athscéal ann cúpla glúin níos deireanaí, le héirí amach ''Elim'' in éadan Fhiacha, agus le deoraíocht agus filleadh Tuathail.

Chuir [[Seathrún Céitinn]]&lt;ref&gt;''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text048.html 1.38], [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text049.html 39], [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text050.html 40]&lt;/ref&gt; an dá scéal le chéile i gceann amháin.  Dar leis, thug Crimthann an coróin chuig a mhac Feradach, agus ba é Cairbre Cinnchait (de shliocht na [[Fir Bholg|bhFear Bolg]]), ceannaire an éirí amach a chuir Fiacha as cumhacht, á mharú ag fleadh.  Theith Eithne agus í torrach maraon leis na foinsí eile.  Bhí Cairbre i réim ar feadh cúig bliana, d'éag de phlá agus tháinig Elim i gcomharbacht air.  Tar éis fiche bliain agus Elim i réim, cuireadh ina luí ar Thuathal fiche nó chuig bliana is fiche d'aois filleadh ar ais, ag teacht i dtír ag Inbhear Domnainn (Bá Mhullach Íde).  I dteannta le ''Fiacha Cassán agus Findmall'' agus a n-óglaigh, chuaigh sé ar mhórshiúl ar [[Teamhair|Theamhraigh]], áit a fógraíodh mar rí é.  Chuaigh Elim i mbun catha ag cnoc Aichle, ach cloíodh agus maraíodh é.

Throid Túathal cúig chath Chatham fiche in éadan na nUladh, cúig is fiche in éadan na Laighean, cúig is fiche in éadan na gConnacht agus tríocha cúig in éadan na Mumhan.&lt;ref&gt;Tuathal Céad-is-a-deich-chathach?&lt;/ref&gt;  Sa deireadh thiar agus an tír go léir faoi smacht, ghair sé tionól Teamhraigh.  Rith sé reachtaíocht agus d'ionghabh sé críocha ó gach cúige chun cúige lárnach na Midhe as chruthú thart timpeall ar Theamhraigh, mar dúiche an Ard-Rí.  Thóg sé ceithre dhún sa Mhidhe; ''[[Tlachtga]]'', agus a d'íobraíodh na [[draoi]]the ar oíche [[Samhain|Shamhna]], ar thalamh na Mumhan; [[Uisneach]], áit a cheiliúradh féile na [[Bealtaine]], Connachta thalamh na gConnacht; [[Tailte]], áit a cheiliúradh [[Lúnasa]] ar thalamh na nUladh; and Teamhair from, ar thalamh na Laighean.

Chuaigh sé chun cogaidh in éadan na Laighean.  Dhóigh sé [[Dún Ailinne]] agus chuir sé an ''[[bórama]]'' (cáin throm bólachta) i bhfeidhm ar an gcúige.   De réir scéal amháin,  ba é seo toisc gur phós rí na Laighean, ''[[Eochaid Ainchenn]]'', iníon Tuathail, ''Dairine'', ach dúirt sé le Tuathal go bhfuair sí bás, agus dá bharr tugadh a iníon eile ''Fithir'' dó.  Nuair a tháinig Fithir ar an eolas go maireadh Dairine fós, d'éag sí de náire; agus nuair a chonaic Dairine a deirfiúr marbh, d'éag sí de bhrón.

Meastar gur thóg Tuathal nó a bhean chéile ''[[Baine]]'', Ráth Mór, [[dún]] na h[[an Iarannaois|Iarannaoise]] i suíomh créfoirt ag [[Clochar]],&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/63266.aspx Clochar], Tír Eoghain, ar logainm.ie&lt;/ref&gt; [[Contae Thír Eoghain]].

Fuair Tuathal bás i mbun catha ón éadan [[Mal mac Rochride|Mhal mhic Rochraí]], rí na n[[Uladh]], ag ''Mag Line''&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/61483.aspx Moylinny], ''Ainm Gaeilge le deimhniú'' ar logainm.ie&lt;/ref&gt; (gar do [[Latharna]], [[Contae Aontroma]]).  Bhain a mhac, ''[[Fedlimid Rechtmar]]'', díoltas as a bhás in am trátha.

==Achar ama==

===Dátaí===
* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'': deoraíocht le h[[Impire na Róimhe]], [[Domitian]] (AD 81–96); filleadh le [[Hadrian]] (AD 122–138); bás le h[[Antoninus Pius]] (AD 138–161).
* ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'': deoraíocht AD 55; filleadh AD 80; bás AD 100.
* ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'': deoraíocht AD 56; filleadh AD 76; bás AD 106.

===An chéad Goidheal?===
Mhol an scoláire [[T. F. O'Rahilly]] gur sheas Tuathal, maraon le scéalta dá leithéid maidir le &quot;deoraí fillte&quot;, ar son ionraí go hiomlán iasachta a bhunaigh ríshleachta in Éirinn, agus a tugadh bunúis Ghaelacha dóibh chun dlisteanacht bhréagach a thabhairt.  Mhaígh sé gurbh ionann scéal Tuathail, curtha siar go dtí an 1d nó 2a haois RC, agus ionradh [[Gaeil|na nGael]], a lonnaigh fúthu thar na daonra dúchasacha agus a thóg isteach leo an teanga [[Q-Ceilteach]] a d'éireodh ina theanga [[Gaeilge]].  Thug a nginealeolaithe le chéile in aon mhiotaseolaíocht amháin gach uile ríshliocht, Goidealach nó eile, agus a ndéithe sinsireacha, ag dul siar thar míle bliain go [[Míl Espáine]] seanscéalach.&lt;ref&gt;O'Rahilly 1946, ll. 161–170&lt;/ref&gt;

===Rómhánaigh in Éirinn?===
Más fíor gur cruinn iad na dátaí traidisiúnta, tagann teoiric eile chun cinn.  Luann an staraí Rómhánach [[Tacitus]] go chuir gobharnóir na Breataine [[Gnaeus Julius Agricola|Agricola]] (idir AD 78 agus 84) fáilte roimh uasal Gaelach ar deoraíocht, ar intinn aige go mba leithscéal é chun Éire a chloí.&lt;ref&gt;[[Tacitus]], ''[[Agricola (book)|Agricola]]'', [[s:Agricola#24|24]]&lt;/ref&gt;  Níor threascair nó Agricola nó a chomharbaí Éire, ach le déanaí, thángthas ar fhianaise [[seandálaíocht]]a a chaitheann amhras ar an gcreideamh nár leag na Rómhánaigh cos riamh ar an oileán.

Fuarthas déantáin Rómhánacha go háirithe i Laighin, ag dún ar [[Droim Meánach|Dhroim Meánach]] taobh ó thuaidh de [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]], uaigheanna ar [[Reachrainn]] (an dá áit seo gar do theacht i dtír mar dhea Tuathail), agus suíomhanna eile gaolta le Tuathal amhail is Teamhair agus Clochar.&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/1693.aspx Clochar] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;

Ach is cúis conspóid é ámh, an é seo fianaise de trádála, taidhleoireachta nó gníomhaíochta mhíleata.  D'fhéadfadh é gur thug na Rómhánaigh cabhair do Thuathal, nó duine dá leithéid, chun a choróin a athfháil, ar leas comharsa chairdiúla a bheith acu um  buíonta chreiche Gaelacha a chosc.&lt;ref name=&quot;warner&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Vittorio di Martino, ''Roman Ireland'', The Collins Press, 2006&lt;/ref&gt;

Scríobh [[Satires of Juvenal|Juvenal]], file Rómhánach den 2a haois Roman poet a rinne b'fhéidir seirbhís sa Bhreatain faoi Agricola, gur &quot;tógadh airm thar fharraige na hÉireann&quot;.&lt;ref&gt;[[Juvenal]], ''[[Satires of Juvenal|Satires]]'', [[s:Satire 2#149–170|2.159–160]]&lt;/ref&gt;

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | | | | FRD |FRD=[[Feradach Finnfechtnach]]}}
{{familytree | | | | |!}}
{{familytree | | | | FFN |y| EIM |FFN=[[Fíachu Finnolach]]|EIM=Eithne Imgel}}
{{familytree | | | | | | |!}}
{{familytree | | | | | | TTM |y| BAI |TTM='''Túathal Techtmar'''|BAI=Baine}}
{{familytree | | |,|-|-|-|-|-|^|-|v|-|-|-|.}}
{{familytree | | DRN |~| EOC |~| FIT | | FRM |DRN=Dairine|EOC=Eochaid Ainchenn|FIT=Fithir|FRM=[[Fedlimid Rechtmar]]}}
{{familytree | | | | | | | | |,|-|-|-|v|-|^|-|-|.}}
{{familytree | | | | | | | | CCC | | EOF | | | FCS |CCC=[[Conn Cétchathach]]|EOF=Eochaid Finn|FCS=Fiacha Suigde}}
{{familytree | |F|~|~|~|V|~|~|A|V|~|~|~|7| | | |:}}
{{familytree | UIN | | CON | | EOG | | DAL | | DFS |UIN=''[[Uí Néill]]''|CON=''[[Connachta]]''|EOG=''[[*]]''|DAL=''[[*]]''|DFS=''[[Dal Fiachrach Suighe]]''}}
{{familytree/end}}

==Féach freisin==
*[[Hibernia]]
*[[Drumanagh]]

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.blather.net/articles/romans_debarra.html Hibernia Romana: What did the Romans ever do for us?] – an article about the Drumanagh &quot;Roman fort&quot; controversy
* [https://web.archive.org/web/20071009094928/http://marsatqueens.co.uk/seminar-three.html Dr Warner reviews his theories on ‘the Roman invasion of Ireland’]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh = ''[[Elim mac Conrach]]'' |
teideal = [[Ard-Rí na hÉireann]] |
tar éis = ''[[Mal mac Rochride]]'' |
bliain = [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]] 2a haois AD&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFÉ]] AD 80–100&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] AD 76–106 |
}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Tuathal Techtmar}}
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>6hyzcknho94pfvi2k4h19x51qpuaxtk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tonn teasa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90295</id>
    <revision>
      <id>1063182</id>
      <parentid>1060649</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:55:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Chaco</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2355" xml:space="preserve">[[Íomhá:Heat_Waves_from_1901_to_2010.gif|thumb|Tonnta teasa, 1901-2010]]
De réir [[Met Éireann]], tá '''tonn teasa''' ann má tá an [[teocht]] in Éirinn níos airde na 25 C cúig lá as a chéile,&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.buzz.ie/news/heatwaves-impacts-economy-food-health-27507967|teideal=The criteria for hot weather to be classified as a heatwave in Ireland|údar=Eithne Dodd|dáta=2022-07-18|language=en|work=Buzz.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt; nó teochtaí thar an gcoitiantacht amach is amach le linn an t[[Samhradh|samhraidh]]. Níl faoiseamh le fáil ón teas de ghnáth.

Bhí roinnt tonnta teasa troma ar an Eoraip ó 2003 ar aghaidh, cuid díobh ina gcúis le taismigh a fuair bás (fuair timpeall 30,000 bás sa bhliain 2003 san Eoraip).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.britannica.com/event/European-heat-wave-of-2003|teideal=European heat wave of 2003 {{!}} Britannica|language=en|work=www.britannica.com|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt; Is féidir le triomach teacht as na tréimhsí tirime seo, rud a théann i bhfeidhm ar thalmhaíocht agus a chruthaíonn tosca an-tirim a bhféadann a bheith ina gcúis le dóiteáin foraoise.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cogg.ie/an-tathru-aeraide/|teideal=An tAthrú Aeráide {{!}}|údar=COGG|language=ga-IE|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Avoiding the heat - geograph.org.uk - 1875466.jpg|mion|caoirigh ar foscadh ]]

=== Tonnta teasa in Éirinn ===
I mí Iúil 2021, d’eisigh Met Éireann a chéad rabhadh Ardteochta riamh ag comhairliú don phobal a bheith cúramach sa teas&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.yaycork.ie/today-is-expected-to-be-the-hottest-day-of-the-year/|teideal=Today is expected to be the hottest day of the year|údar=Carl Kinsella|dáta=2021-07-21|language=en-GB|work=Yay Cork|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;. Shroich ar a laghad deich stáisiún aimsire ar fud na hÉireann coinníollacha tonnta teasa.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.met.ie/ga/weather-climate-review-2021-2|teideal=Athbhreithniú Aimsire &amp; Aeráide, 2021 - Met Éireann - Seirbhís Náisiúnta Meitéareolaíochta na hÉireann|work=www.met.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt; 

== Féach freisin ==

* [[Tonn teasa san Eoraip, Iúil 2022]]
* [[Téamh domhanda]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Tonn teasa}}
[[Catagóir:Meitéareolaíocht]]</text>
      <sha1>7qwfrzdffr1a3k71u1tacpbmkha7g0e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cúscraid</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90353</id>
    <revision>
      <id>1063415</id>
      <parentid>935791</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:51:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3842" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], mac [[Conchúr Mac Neasa|Chonchúir Mhic Neasa]] ab ea '''Cúscraidh Meann Mhacha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cúscraid Mend&lt;ref&gt;[http://dil.ie/31960 2 menn, mend]&lt;/ref&gt; Macha''').&lt;ref&gt;{{Harvnb|Chadwick|1927}}&lt;/ref&gt;

Ag dul i mbun comhraic don chéad uair, bhí sé i gceannas buíne in aghaidh na g[[Connacht]].  Bhuail laoch na gConnacht, [[Cead Mac Mágach]], leis ag an teorainn.  Ghoin Cead Cúscraid sa scornaigh (nó ar bharr na teanga) le sleá, ag tabhairt a bhac teanga dó.&lt;ref&gt;''Story of Mac Da Thó's Pig'', {{Harvnb|Chadwick|1927}}, ¶14, lch. 13; {{Harvnb|Meyer|1894}}, ¶14, lch. 54 &quot;...le sleá trí do scornaigh...&quot;, srl.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Deir [[Cóir Anmann]] i #278 gur ghoin Cead Meann mac Sálchoilg sa scornaigh, agus in #279 &quot;ghoin Cead Cúscraid trína bhéal, agus ghearr sé barr a theanga, agus bhí meann dá bharr ina dhiaidh.&quot;&lt;/ref&gt;

Ba iad [[Cú Chulainn]], [[Conall Cearnach]] agus Cúscraid na laochra ba mhó a raibh gean orthu i measc na mban.  Dheineadh na mná aithris ar saintréith an laoich ba mhó ba ghrá leo: chamadh mná Conaill a muiníl, chrapadh mná Chú Chulainn súil amháin (mar a [[riastradh]]), bhíodh stad ina gcuid cainte ag mná Chrúscrach.&lt;ref&gt;[[Serglige Con Culainn]], {{Harvnb|Leahy|1905}}, lch. 58, &quot;''each woman who loved Cuscraid Mend, ... stammered in her speech''&quot;&lt;/ref&gt;

Tar éis bás Chonchúir, thogh fir na nUladh a mhac is sine, [[Cormac Cond Longas]] mar chomharba, ach maraíodh é sular tháinig sé i gcoróin.  Thairg é ansin do Chonall Cearnach, a dhiúltaigh é, ag moladh ina ionad a mhic altrama, Cúscraid.&lt;ref&gt;[[Cath Airtigh]]&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
* [[Scéal Muc Mhic Dhathó]]
** {{cite journal |
editor-last = Meyer |
editor-first = Kuno |
year = 1894 |
title = The Story of Mac Dáthó's Pig and Hound |
work = Hibernica Minora |
series = Anecdota Oxoniensa |
place = Oxford |
publisher = Clarendon Press |
pages = 51–64
}} (eag. &amp; aistr.) [[Rawlinson B 512]], f. 105v.-
** {{cite book |
editor-last = Chadwick |
editor-first = Nora Kershaw |
year = 1927 |
title = 'The Scél Mucci Mic Dathó', or 'Story of Mac Dathó's Pig'|
work = Early Irish Reader |
publisher = Cambridge University Press |
pages = 9–24 |
url = http://digital.nls.uk/early-gaelic-book-collections/pageturner.cfm?id=76534879 |
format = NLS
}} (eag. &amp; aistr.), leagan ón Leabhar Laighneach
* [[Serglige Con Culainn]]
** {{cite book |
last = Leahy |
first = A. H. |
year = 1905 |
title = The Sick-bed of Cuchulain |
work = Heroic Romances of Ireland |
pages = 51–85 |
url = https://books.google.com/books?oe=UTF-8&amp;id=KukMrnlphFYC&amp;pg=pa51 |
format = google
}}
* Cath Airtigh
** {{cite journal |
last = Best|
first = Osborn |
year = 1915 |
title = The Battle of Airtech |
journal = Ériu |
volume = 8 |
pages = 170–190
}}: [http://www.ucd.ie/tlh/text/rib.eriu.8.002.text.html Téacs] ag [http://www.ucd.ie/tlh/ Thesaurus Linguae Hibernicae]
* {{cite book |
last = Cross |
first = T. P. (Tom Peete) |
last2 = Slover |
first2 = C. H. (Clark Harris) |
title = Ancient Irish tales |
year = 1936 |
place = New York |
publisher = Henry Holt |
url = https://books.google.com/books?id=5WaxAAAAIAAJ |
format = blúire |
author-link = Tom Peete Cross
}}
* {{cite book |
last = Maier |
first = Bernhard |
others = Cyril Edwards (translator) |
title = Dictionary of Celtic Religion and Culture |
work = Lexikon der keltischen Religion und Kultur |
year = 1997 |
place = Woodbridge, Suff., and Rochester, NY |
publisher = Boydell &amp; Brewer |
url = https://books.google.com/books/about/Dictionary_of_Celtic_religion_and_cultur.html?id=7AvdTqwucfwC |
format = blúire |
author-link = Bernhard Maier |
isbn=9780851156606
}}

==Tagairtí==
{{Reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Cuscraid}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>c44d3gfywh316rjmklyrwrc1w10bmea</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063506</id>
      <parentid>1063415</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:15:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3842" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], mac [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] ba ea '''Cúscraidh Meann Mhacha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cúscraid Mend&lt;ref&gt;[http://dil.ie/31960 2 menn, mend]&lt;/ref&gt; Macha''').&lt;ref&gt;{{Harvnb|Chadwick|1927}}&lt;/ref&gt;

Ag dul i mbun comhraic don chéad uair, bhí sé i gceannas buíne in aghaidh na g[[Connacht]].  Bhuail laoch na gConnacht, [[Cead Mac Mágach]], leis ag an teorainn.  Ghoin Cead Cúscraid sa scornaigh (nó ar bharr na teanga) le sleá, ag tabhairt a bhac teanga dó.&lt;ref&gt;''Story of Mac Da Thó's Pig'', {{Harvnb|Chadwick|1927}}, ¶14, lch. 13; {{Harvnb|Meyer|1894}}, ¶14, lch. 54 &quot;...le sleá trí do scornaigh...&quot;, srl.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Deir [[Cóir Anmann]] i #278 gur ghoin Cead Meann mac Sálchoilg sa scornaigh, agus in #279 &quot;ghoin Cead Cúscraid trína bhéal, agus ghearr sé barr a theanga, agus bhí meann dá bharr ina dhiaidh.&quot;&lt;/ref&gt;

Ba iad [[Cú Chulainn]], [[Conall Cearnach]] agus Cúscraid na laochra ba mhó a raibh gean orthu i measc na mban.  Dheineadh na mná aithris ar saintréith an laoich ba mhó ba ghrá leo: chamadh mná Conaill a muiníl, chrapadh mná Chú Chulainn súil amháin (mar a [[riastradh]]), bhíodh stad ina gcuid cainte ag mná Chrúscrach.&lt;ref&gt;[[Serglige Con Culainn]], {{Harvnb|Leahy|1905}}, lch. 58, &quot;''each woman who loved Cuscraid Mend, ... stammered in her speech''&quot;&lt;/ref&gt;

Tar éis bás Chonchúir, thogh fir na nUladh a mhac is sine, [[Cormac Cond Longas]] mar chomharba, ach maraíodh é sular tháinig sé i gcoróin.  Thairg é ansin do Chonall Cearnach, a dhiúltaigh é, ag moladh ina ionad a mhic altrama, Cúscraid.&lt;ref&gt;[[Cath Airtigh]]&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
* [[Scéal Muc Mhic Dhathó]]
** {{cite journal |
editor-last = Meyer |
editor-first = Kuno |
year = 1894 |
title = The Story of Mac Dáthó's Pig and Hound |
work = Hibernica Minora |
series = Anecdota Oxoniensa |
place = Oxford |
publisher = Clarendon Press |
pages = 51–64
}} (eag. &amp; aistr.) [[Rawlinson B 512]], f. 105v.-
** {{cite book |
editor-last = Chadwick |
editor-first = Nora Kershaw |
year = 1927 |
title = 'The Scél Mucci Mic Dathó', or 'Story of Mac Dathó's Pig'|
work = Early Irish Reader |
publisher = Cambridge University Press |
pages = 9–24 |
url = http://digital.nls.uk/early-gaelic-book-collections/pageturner.cfm?id=76534879 |
format = NLS
}} (eag. &amp; aistr.), leagan ón Leabhar Laighneach
* [[Serglige Con Culainn]]
** {{cite book |
last = Leahy |
first = A. H. |
year = 1905 |
title = The Sick-bed of Cuchulain |
work = Heroic Romances of Ireland |
pages = 51–85 |
url = https://books.google.com/books?oe=UTF-8&amp;id=KukMrnlphFYC&amp;pg=pa51 |
format = google
}}
* Cath Airtigh
** {{cite journal |
last = Best|
first = Osborn |
year = 1915 |
title = The Battle of Airtech |
journal = Ériu |
volume = 8 |
pages = 170–190
}}: [http://www.ucd.ie/tlh/text/rib.eriu.8.002.text.html Téacs] ag [http://www.ucd.ie/tlh/ Thesaurus Linguae Hibernicae]
* {{cite book |
last = Cross |
first = T. P. (Tom Peete) |
last2 = Slover |
first2 = C. H. (Clark Harris) |
title = Ancient Irish tales |
year = 1936 |
place = New York |
publisher = Henry Holt |
url = https://books.google.com/books?id=5WaxAAAAIAAJ |
format = blúire |
author-link = Tom Peete Cross
}}
* {{cite book |
last = Maier |
first = Bernhard |
others = Cyril Edwards (translator) |
title = Dictionary of Celtic Religion and Culture |
work = Lexikon der keltischen Religion und Kultur |
year = 1997 |
place = Woodbridge, Suff., and Rochester, NY |
publisher = Boydell &amp; Brewer |
url = https://books.google.com/books/about/Dictionary_of_Celtic_religion_and_cultur.html?id=7AvdTqwucfwC |
format = blúire |
author-link = Bernhard Maier |
isbn=9780851156606
}}

==Tagairtí==
{{Reflist}}


{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Cuscraid}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>bhr57nvlegrsp3mgun5fp03rl5spq2m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Furbaide Ferbend</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90355</id>
    <revision>
      <id>1063416</id>
      <parentid>945451</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:52:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5226" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[Image:Furbaide.jpg|220px]]}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], mac [[Conchúr Mac Neasa|Chonchúir Mhic Neasa]] agus marfóir [[Méabh|Mhéabha]] ab ea '''Fuarbhaí Fearbheann''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Furbaide Ferbend''').

==Muintir==
[[Conchúr Mac Neasa]], rí na n[[Uladh]] ab ea a athair, agus iníon [[Eochaidh Feidhil|Eochach Feidhligh]], [[Ard-Rí na hÉireann]] a mháthair: sa seanscéal ''[[Cath Boinde]]''&lt;ref name=&quot;CB&quot;&gt;[[Joseph O'Neill]], (eag. &amp; aistr.) [http://www.maryjones.us/ctexts/boyne.html &quot;Cath Boinde&quot;], ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]] iml. 2, 1905, ll. 173-185&lt;/ref&gt; agus dán an [[Dinnseanchas]] &quot;Carn Furbaide&quot;&lt;ref name=&quot;CF&quot;&gt;Edward Gwynn (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucc.ie/celt/online/T106500D/text010.html &quot;Carn Furbaide&quot;], ''The Metrical Dindshenchas'' Iml. 4, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1906&lt;/ref&gt; Eithne ab ea í; sa seanscéal ''[[Anbhás Mhéabha]]'', [[Cloithre]] ab ea í.&lt;ref name=&quot;AM&quot;&gt;Vernam Hull (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html &quot;Aided Meidbe: The Violent Death of Medb&quot;], ''Speculum'' iml. 13, eagrán 1, Ean. 1938, ll. 52-61&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh gur thug  Eochu roinnt dá iníonacha do Chonchúr mar chleamhnas, mar chúiteamh as bás a athair, an t-iar-ard-rí [[Fachtna Fáthach]], a mharaigh Eochu é sa Chath Leitreach Ruadh.&lt;ref name=&quot;CB&quot; /&gt;  Sa dán lena nia [[Lughaidh na Riabh Dearg]], maraíodh máthair Fhuarbhaí ag a deirfiúr, [[Méabh]], iar-bhean chéile Chonchúir agus banríon le-teacht na g[[Connacht]], agus rugadh a mhac i ndiaidh a báis trí ghearradh Caesarach.

==Sanasaíocht==
Sa seanscéal ''[[Cath Boinde]]'', mínítear go bhfuil an t-ainm ''Furbaide'' fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge ''(f)urbad'',&lt;ref&gt;[http://dil.ie/24978 furbad, urbad], ach féach freisin [http://dil.ie/23365 forbba], ar eDIL&lt;/ref&gt; le brí &quot;gearradh&quot; ag lua a bhreith, agus go raibh Diarmaid a cheadainm ar dtús.&lt;ref name=&quot;CB&quot; /&gt;  Insítear sa [[Dinnseanchas]] gur mhín- agus gheal-chraicneach é Fuarbhaí, le dhá adharc aige ag fás ar a chionn, agus dá bharr a bhua-ainm, ''fear beann''.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G106500D/text011.html Carn Furbaidi] ar CELT&lt;/ref&gt;  Deirtear sa ghluais ''[[Cóir Anmann]]'' go raibh trí adharc – dhá airgid, ceann amháin óir – ar a chlogad aige.&lt;ref name=&quot;CA&quot;&gt;Whitley Stokes, [http://www.maryjones.us/ctexts/fitness_of_names.html &quot;Cóir Anmann&quot;], ''Irische Text mit Wörterbuch'', Dritte Serie, 2 Heft, Leipzig: Verlag Von S. Hirzel, 1897, lch. 288-411&lt;/ref&gt;

==''Táin Bó Cuailnge''==
{{príomhalt|Táin Bó Cuailnge}}

Agus é seacht mbliana déag d'aois, chuaigh sé i mbun comhraic le harm Chonchúir army, sa Chath Gáireach agus Iolgáireach ag deireadh na Tána.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;TBC1&quot;&gt;Cecile O'Rahilly, ''Táin Bó Cúailnge Recension 1'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1976, ll. 218, 227-228&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TBC2&quot;&gt;Cecile O'Rahilly (eag. &amp; aistr.), ''Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1967, lch. 248, 261&lt;/ref&gt;

Sa seanscéal ''[[Mesca Ulad]]'', ina deirtear gur mhac altrama [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] é, throid sé in éadan na ''h[[Earnaí]]'', ach chomh hálainn a bhí sé mar fhéad siad é a ghoin.&lt;ref name=&quot;MU&quot;&gt;W. M. Hennessy (eag. &amp; aistr.), ''Mesca Ulad; or, the intoxication of the Ultonians'', Todd Lecture Series, 1889&lt;/ref&gt; 

Tar éis bás Chonchúir, tháinig a mhac [[Cúscraid]] i gcomharbacht air mar rí na nUladh, agus bhronn sé ar a dheartháir Fuarbhaí tailte i dtuaisceart agus i ndeisceart na ''[[Tethbae]]''.&lt;ref&gt;R. I. Best (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucd.ie/tlh/header/rib.eriu.8.001.t.header.html &quot;The Battle of Airtech&quot;], ''Ériu 8'', 1916, ll. 170-190&lt;/ref&gt;

==''Anbhás Mhéabha''==
De réir ''[[Aided Meidbe]]'', bhain sé díoltas as bás a mháthar agus é níos sine. 

Bhí Méabh tar éis tosú ag snámh i linn ar oileán sa tSionainn, [[Inis Cloithrinn]].  Thomhais Furbaide le rópa an fad ón linn go dtí an anbhann, agus bhí sé ag cleachtadh le crann tabhaill go dtí go raibh sé in ann úill a bhuaileadh ar bharr cuaille ón bhfad sin.  An uair eile a chonaic sé Méabh ag snámh, chaith sé an rud ba ghiorra in aice láimhe – giota cáise  – uirthi, agus mharaigh sé í leis.&lt;ref name=&quot;AM&quot; /&gt;

I ndán sa dinnseanchas, deirtear gur mharaigh see máthair Lughaí Riabh Dearg.  Chuaigh Lughaidh ar a tír ach mharaigh sé é mar dhíoltas.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;

==Uaigh==
De réir seanscéil, cuireadh Fuarbhaí Fearbeamn faoi i [[tuama]] ar bharr [[Carn Clainne Aodha]], i dtuaisceart [[Contae an Longfoirt|Longfoirt]], ainmnithe as an dá tuama ar a mhullach.{{sfn|Dobbs|1938|pp=246}}

==Féach freisin==
* [[Méabh]]
* [[Carn Clainne Aodha]]

==Foinsí==
* {{cite journal
| title = The Territory and People of Tethba
| first = Margaret E. 
| last = Dobbs
| journal = The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland
| volume = Seventh Series, Vol. 8, No. 2
| year = 1938
| pages = 241–259
| publisher = Royal Society of Antiquaries of Ireland
| jstor = 25510138
| ref = harv
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>h6zuu9y1fobduin2e288a8qu1yb341h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063507</id>
      <parentid>1063416</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:16:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5228" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[íomhá:Furbaide.jpg|220px]]}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], mac [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] agus marfóir [[Méabh|Mhéabha]] ab ea '''Fuarbhaí Fearbheann''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Furbaide Ferbend''').

==Muintir==
[[Conchúr Mac Neasa]], rí na n[[Uladh]] ab ea a athair, agus iníon [[Eochaidh Feidhil|Eochach Feidhligh]], [[Ard-Rí na hÉireann]] a mháthair: sa seanscéal ''[[Cath Boinde]]''&lt;ref name=&quot;CB&quot;&gt;[[Joseph O'Neill]], (eag. &amp; aistr.) [http://www.maryjones.us/ctexts/boyne.html &quot;Cath Boinde&quot;], ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]] iml. 2, 1905, ll. 173-185&lt;/ref&gt; agus dán an [[Dinnseanchas]] &quot;Carn Furbaide&quot;&lt;ref name=&quot;CF&quot;&gt;Edward Gwynn (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucc.ie/celt/online/T106500D/text010.html &quot;Carn Furbaide&quot;], ''The Metrical Dindshenchas'' Iml. 4, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1906&lt;/ref&gt; Eithne ab ea í; sa seanscéal ''[[Anbhás Mhéabha]]'', [[Cloithre]] ab ea í.&lt;ref name=&quot;AM&quot;&gt;Vernam Hull (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html &quot;Aided Meidbe: The Violent Death of Medb&quot;], ''Speculum'' iml. 13, eagrán 1, Ean. 1938, ll. 52-61&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh gur thug  Eochu roinnt dá iníonacha do Chonchúr mar chleamhnas, mar chúiteamh as bás a athair, an t-iar-ard-rí [[Fachtna Fáthach]], a mharaigh Eochu é sa Chath Leitreach Ruadh.&lt;ref name=&quot;CB&quot; /&gt;  Sa dán lena nia [[Lughaidh na Riabh Dearg]], maraíodh máthair Fhuarbhaí ag a deirfiúr, [[Méabh]], iar-bhean chéile Chonchúir agus banríon le-teacht na g[[Connacht]], agus rugadh a mhac i ndiaidh a báis trí ghearradh Caesarach.

==Sanasaíocht==
Sa seanscéal ''[[Cath Boinde]]'', mínítear go bhfuil an t-ainm ''Furbaide'' fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge ''(f)urbad'',&lt;ref&gt;[http://dil.ie/24978 furbad, urbad], ach féach freisin [http://dil.ie/23365 forbba], ar eDIL&lt;/ref&gt; le brí &quot;gearradh&quot; ag lua a bhreith, agus go raibh Diarmaid a cheadainm ar dtús.&lt;ref name=&quot;CB&quot; /&gt;  Insítear sa [[Dinnseanchas]] gur mhín- agus gheal-chraicneach é Fuarbhaí, le dhá adharc aige ag fás ar a chionn, agus dá bharr a bhua-ainm, ''fear beann''.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G106500D/text011.html Carn Furbaidi] ar CELT&lt;/ref&gt;  Deirtear sa ghluais ''[[Cóir Anmann]]'' go raibh trí adharc – dhá airgid, ceann amháin óir – ar a chlogad aige.&lt;ref name=&quot;CA&quot;&gt;Whitley Stokes, [http://www.maryjones.us/ctexts/fitness_of_names.html &quot;Cóir Anmann&quot;], ''Irische Text mit Wörterbuch'', Dritte Serie, 2 Heft, Leipzig: Verlag Von S. Hirzel, 1897, lch. 288-411&lt;/ref&gt;

==''Táin Bó Cuailnge''==
{{príomhalt|Táin Bó Cuailnge}}

Agus é seacht mbliana déag d'aois, chuaigh sé i mbun comhraic le harm Chonchúir army, sa Chath Gáireach agus Iolgáireach ag deireadh na Tána.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;TBC1&quot;&gt;Cecile O'Rahilly, ''Táin Bó Cúailnge Recension 1'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1976, ll. 218, 227-228&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TBC2&quot;&gt;Cecile O'Rahilly (eag. &amp; aistr.), ''Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1967, lch. 248, 261&lt;/ref&gt;

Sa seanscéal ''[[Mesca Ulad]]'', ina deirtear gur mhac altrama [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] é, throid sé in éadan na ''h[[Earnaí]]'', ach chomh hálainn a bhí sé mar fhéad siad é a ghoin.&lt;ref name=&quot;MU&quot;&gt;W. M. Hennessy (eag. &amp; aistr.), ''Mesca Ulad; or, the intoxication of the Ultonians'', Todd Lecture Series, 1889&lt;/ref&gt; 

Tar éis bás Chonchúir, tháinig a mhac [[Cúscraid]] i gcomharbacht air mar rí na nUladh, agus bhronn sé ar a dheartháir Fuarbhaí tailte i dtuaisceart agus i ndeisceart na ''[[Tethbae]]''.&lt;ref&gt;R. I. Best (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucd.ie/tlh/header/rib.eriu.8.001.t.header.html &quot;The Battle of Airtech&quot;], ''Ériu 8'', 1916, ll. 170-190&lt;/ref&gt;

==''Anbhás Mhéabha''==
De réir ''[[Aided Meidbe]]'', bhain sé díoltas as bás a mháthar agus é níos sine. 

Bhí Méabh tar éis tosú ag snámh i linn ar oileán sa tSionainn, [[Inis Cloithrinn]].  Thomhais Furbaide le rópa an fad ón linn go dtí an anbhann, agus bhí sé ag cleachtadh le crann tabhaill go dtí go raibh sé in ann úill a bhuaileadh ar bharr cuaille ón bhfad sin.  An uair eile a chonaic sé Méabh ag snámh, chaith sé an rud ba ghiorra in aice láimhe – giota cáise  – uirthi, agus mharaigh sé í leis.&lt;ref name=&quot;AM&quot; /&gt;

I ndán sa dinnseanchas, deirtear gur mharaigh see máthair Lughaí Riabh Dearg.  Chuaigh Lughaidh ar a tír ach mharaigh sé é mar dhíoltas.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;

==Uaigh==
De réir seanscéil, cuireadh Fuarbhaí Fearbeamn faoi i [[tuama]] ar bharr [[Carn Clainne Aodha]], i dtuaisceart [[Contae an Longfoirt|Longfoirt]], ainmnithe as an dá tuama ar a mhullach.{{sfn|Dobbs|1938|pp=246}}

==Féach freisin==
* [[Méabh]]
* [[Carn Clainne Aodha]]

==Foinsí==
* {{cite journal
| title = The Territory and People of Tethba
| first = Margaret E. 
| last = Dobbs
| journal = The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland
| volume = Seventh Series, Vol. 8, No. 2
| year = 1938
| pages = 241–259
| publisher = Royal Society of Antiquaries of Ireland
| jstor = 25510138
| ref = harv
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>r1o5pofjvtduvdmpg5nyknm7pwxsihf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063508</id>
      <parentid>1063507</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:16:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Muintir */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5228" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[íomhá:Furbaide.jpg|220px]]}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], mac [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] agus marfóir [[Méabh|Mhéabha]] ab ea '''Fuarbhaí Fearbheann''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Furbaide Ferbend''').

==Muintir==
[[Conchúr mac Neasa]], rí na n[[Uladh]] ba ea a athair, agus iníon [[Eochaidh Feidhil|Eochach Feidhligh]], [[Ard-Rí na hÉireann]] a mháthair: sa seanscéal ''[[Cath Boinde]]''&lt;ref name=&quot;CB&quot;&gt;[[Joseph O'Neill]], (eag. &amp; aistr.) [http://www.maryjones.us/ctexts/boyne.html &quot;Cath Boinde&quot;], ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]] iml. 2, 1905, ll. 173-185&lt;/ref&gt; agus dán an [[Dinnseanchas]] &quot;Carn Furbaide&quot;&lt;ref name=&quot;CF&quot;&gt;Edward Gwynn (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucc.ie/celt/online/T106500D/text010.html &quot;Carn Furbaide&quot;], ''The Metrical Dindshenchas'' Iml. 4, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1906&lt;/ref&gt; Eithne ab ea í; sa seanscéal ''[[Anbhás Mhéabha]]'', [[Cloithre]] ba ea í.&lt;ref name=&quot;AM&quot;&gt;Vernam Hull (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/medb.html &quot;Aided Meidbe: The Violent Death of Medb&quot;], ''Speculum'' iml. 13, eagrán 1, Ean. 1938, ll. 52-61&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh gur thug  Eochu roinnt dá iníonacha do Chonchúr mar chleamhnas, mar chúiteamh as bás a athair, an t-iar-ard-rí [[Fachtna Fáthach]], a mharaigh Eochu é sa Chath Leitreach Ruadh.&lt;ref name=&quot;CB&quot; /&gt;  Sa dán lena nia [[Lughaidh na Riabh Dearg]], maraíodh máthair Fhuarbhaí ag a deirfiúr, [[Méabh]], iar-bhean chéile Chonchúir agus banríon le-teacht na g[[Connacht]], agus rugadh a mhac i ndiaidh a báis trí ghearradh Caesarach.

==Sanasaíocht==
Sa seanscéal ''[[Cath Boinde]]'', mínítear go bhfuil an t-ainm ''Furbaide'' fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge ''(f)urbad'',&lt;ref&gt;[http://dil.ie/24978 furbad, urbad], ach féach freisin [http://dil.ie/23365 forbba], ar eDIL&lt;/ref&gt; le brí &quot;gearradh&quot; ag lua a bhreith, agus go raibh Diarmaid a cheadainm ar dtús.&lt;ref name=&quot;CB&quot; /&gt;  Insítear sa [[Dinnseanchas]] gur mhín- agus gheal-chraicneach é Fuarbhaí, le dhá adharc aige ag fás ar a chionn, agus dá bharr a bhua-ainm, ''fear beann''.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G106500D/text011.html Carn Furbaidi] ar CELT&lt;/ref&gt;  Deirtear sa ghluais ''[[Cóir Anmann]]'' go raibh trí adharc – dhá airgid, ceann amháin óir – ar a chlogad aige.&lt;ref name=&quot;CA&quot;&gt;Whitley Stokes, [http://www.maryjones.us/ctexts/fitness_of_names.html &quot;Cóir Anmann&quot;], ''Irische Text mit Wörterbuch'', Dritte Serie, 2 Heft, Leipzig: Verlag Von S. Hirzel, 1897, lch. 288-411&lt;/ref&gt;

==''Táin Bó Cuailnge''==
{{príomhalt|Táin Bó Cuailnge}}

Agus é seacht mbliana déag d'aois, chuaigh sé i mbun comhraic le harm Chonchúir army, sa Chath Gáireach agus Iolgáireach ag deireadh na Tána.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;TBC1&quot;&gt;Cecile O'Rahilly, ''Táin Bó Cúailnge Recension 1'', Dublin Institute for Advanced Studies, 1976, ll. 218, 227-228&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TBC2&quot;&gt;Cecile O'Rahilly (eag. &amp; aistr.), ''Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1967, lch. 248, 261&lt;/ref&gt;

Sa seanscéal ''[[Mesca Ulad]]'', ina deirtear gur mhac altrama [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] é, throid sé in éadan na ''h[[Earnaí]]'', ach chomh hálainn a bhí sé mar fhéad siad é a ghoin.&lt;ref name=&quot;MU&quot;&gt;W. M. Hennessy (eag. &amp; aistr.), ''Mesca Ulad; or, the intoxication of the Ultonians'', Todd Lecture Series, 1889&lt;/ref&gt; 

Tar éis bás Chonchúir, tháinig a mhac [[Cúscraid]] i gcomharbacht air mar rí na nUladh, agus bhronn sé ar a dheartháir Fuarbhaí tailte i dtuaisceart agus i ndeisceart na ''[[Tethbae]]''.&lt;ref&gt;R. I. Best (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucd.ie/tlh/header/rib.eriu.8.001.t.header.html &quot;The Battle of Airtech&quot;], ''Ériu 8'', 1916, ll. 170-190&lt;/ref&gt;

==''Anbhás Mhéabha''==
De réir ''[[Aided Meidbe]]'', bhain sé díoltas as bás a mháthar agus é níos sine. 

Bhí Méabh tar éis tosú ag snámh i linn ar oileán sa tSionainn, [[Inis Cloithrinn]].  Thomhais Furbaide le rópa an fad ón linn go dtí an anbhann, agus bhí sé ag cleachtadh le crann tabhaill go dtí go raibh sé in ann úill a bhuaileadh ar bharr cuaille ón bhfad sin.  An uair eile a chonaic sé Méabh ag snámh, chaith sé an rud ba ghiorra in aice láimhe – giota cáise  – uirthi, agus mharaigh sé í leis.&lt;ref name=&quot;AM&quot; /&gt;

I ndán sa dinnseanchas, deirtear gur mharaigh see máthair Lughaí Riabh Dearg.  Chuaigh Lughaidh ar a tír ach mharaigh sé é mar dhíoltas.&lt;ref name=&quot;CF&quot; /&gt;

==Uaigh==
De réir seanscéil, cuireadh Fuarbhaí Fearbeamn faoi i [[tuama]] ar bharr [[Carn Clainne Aodha]], i dtuaisceart [[Contae an Longfoirt|Longfoirt]], ainmnithe as an dá tuama ar a mhullach.{{sfn|Dobbs|1938|pp=246}}

==Féach freisin==
* [[Méabh]]
* [[Carn Clainne Aodha]]

==Foinsí==
* {{cite journal
| title = The Territory and People of Tethba
| first = Margaret E. 
| last = Dobbs
| journal = The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland
| volume = Seventh Series, Vol. 8, No. 2
| year = 1938
| pages = 241–259
| publisher = Royal Society of Antiquaries of Ireland
| jstor = 25510138
| ref = harv
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>61qdvn7ivps3dkyqg9yppc0j7bm6ifr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bláthnat</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90356</id>
    <revision>
      <id>1063509</id>
      <parentid>1051782</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:17:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3993" xml:space="preserve">&lt;!--{{Infobox character
| name             = Bláthnat
| series           = Fled Bricrenn
| title            = Princess
| family           = Mend
| spouse           = Cú Roí
| significant_other = Cú Chulainn
}}--&gt;
Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], bean chéile [[Cú Raoi|Chú Raoi]] agus leannán [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] ab ea '''Bláthnaid''' nó '''Bláithín''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Bláthnat''').  Ba é a hathair nó Mend&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Ellis |
first = Peter Berresford |
title = Celtic women: Women in Celtic Society and Literature |
year = 1995 |
publisher = Eerdmans |
location = Grand Rapids, Mich |
isbn = 0802838081 |
page = 48 |
edition = céadchló sa Bhreatain
}}&lt;/ref&gt; as [[Inis Fear Falgha]] (aitheanta mar [[Oileán Mhanann]]), nó [[Iuchna]],&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Carney |
first = James |
title = Studies in Irish literature and history |
year = 1979 |
publisher = Institiúid Ard-Léinn |
location = Baile Átha Cliath |
isbn = 9781855001169 |
page = 60
}}&lt;/ref&gt; nó [[Conchúr mac Neasa]],&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Chadwick |
first = H. Munro Chadwick, Nora K. |
title = The Growth of Literature|
year = 1932–1940 |
publisher = Cambridge University Press |
location = Cambridge |
isbn = 1108016146 |
page = 49 |
url = https://books.google.com/books?id=lA8QOhxzl14C&amp;pg=PA49&amp;dq=blathnat&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=yTedUaCYEIPI9QTN94CwBA&amp;ved=0CE8Q6AEwBjgU#v=onepage&amp;q=blathnat&amp;f=false |
edition = cló digiteach
}}&lt;/ref&gt; nó [[Midhir]], rí [[Brí Léith|Bhrí Léith]], [[Contae na hIarmhí]].

==Caidreamh triúir==
Ionsaíodh a hathair ag gaiscígh den [[Craobh Dhearg|Chraobh Dhearg]] na nUladh, i gceannas Chú Raoi agus Chú Chulainn.  Gabhadh í le linn an ionsaí, i dteannta le roinnt bólachta agus coire draíochta.  Thit sí i ngrá le Cú Chulainn, ach in ainneoin sin, roghnaigh Cú Raoi í mar a chreach chogaidh, agus phós siad a chéile.  Bhí seo ina chúis achrainn idir an mbeirt laochra, a tháinig chun críche nuair a bearradh agus tugadh náire do Chú Chulainn.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Moore |
first = Arthur William |
title = The Folk-lore of the Isle of Man |
year = 1891 |
publisher = Brown &amp; Son |
page = 8 |
url = https://books.google.com/books?id=PW3gAAAAMAAJ&amp;pg=PA8&amp;dq=blathnat&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=cDadUbiVPIjq9AT5hIDADg&amp;ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&amp;q=blathnat&amp;f=false
}}&lt;/ref&gt;

Níos déanaí, rinne sí feall ar a fear chéile, ag sceitheadh dá namhaid go raibh sé abhaile, ag doirteadh bainne isteach san abhainn [[Fionnghlas|Fhionnghlaise]], is amhlaidh ag Dún [[Cathair Con Raoi|Chathair Chon Raoi]], Contae Chiarraí.  Maraíodh Cú Raoi ag Cú Chulainn, agus mar dhíoltas, chaith file Chú Raoi [[Ferchertne]], é féin agus Bláthnaid thar aill.

==Miotaseolaíocht na Breataine Bige==
Moltar go bhfuil fáil idir Bláthnaid, a hainm agus a feall, agus ''[[Blodeuwedd]]'' sa cheathrú craobh den [[Mabinogi]], ''[[Math fab Mathonwy]]''.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Monaghan |
first = Patricia |
title = The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore |
year = 2004 |
publisher = Facts On File |
location = New York |
isbn = 1438110375 |
page = 48|
url = https://books.google.com/books?id=nd9R6GQBB_0C&amp;pg=PA48&amp;dq=blathnat&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=cDadUbiVPIjq9AT5hIDADg&amp;ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&amp;q=blathnat&amp;f=false
}}&lt;/ref&gt;

==''Fled Bricrenn''==
{{main|Fled Bricrenn}}

Bhí Bláthnaid, bean chéile Chú Raoi, i láthair ag Fleadh Bhricreann.  Dúirt sí le triúr laochra ar oíche éagsúla an dún a chosaint, ach ní raibh ach Cú Chulainn in ann arm ionsaitheoirí a chloí.  Thug Cú Raoi dá bharr an [[curadhmhír]] do Chú Chulainn.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Henderson |
first = George |
title = The Feast of Bricriu |
year = 1899 |
publisher = Kessinger Pub. |
location = [Whitefish, Mont.] |
isbn = 141916208X |
url = http://www.yorku.ca/inpar/bricriu_henderson.pdf
}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht }}

{{DEFAULTSORT:Blathnat}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]


{{Europe-myth-stub}}</text>
      <sha1>5hwxgw0tnf8nqbat923n8bq2352pari</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meas Geagra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90357</id>
    <revision>
      <id>1063510</id>
      <parentid>1017937</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:17:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1009" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], rí na [[Laighean]] ab ea '''Meas Geagra''' ('''Mes gegra''', '''Mes Gedra''', srl.).

Mharaigh [[Conall Cearnach]] Meas i gcomhrac aonair, i rith catha spreagadh ag file na nUladh, [[Athirne]].  Bhí lámh caillte ag Meas i dtroid roimhe sin, agus dá bharr throid Conall le lámh amháin curtha isteach ina chrios aige, ach in ainneoin sin, chloígh sé ''Mesgegra'' agus bhain sé a cheann de.  Cuir sé an ceann ar a gualainn, agus dhírigh seo a mhuineál.  Níorbh fhéidir le carbadóir Chonaill an ceann a iompair, mar sin ghearr sé an inchinn amach agus leasaigh é á meascadh le haol beo.

Ghoid [[Cet mac Mágach]] an inchinn chailcithe agus scaoil é le [[Conchúr mac Neasa]], sa deireadh á mharú.&lt;ref&gt;[http://toddmcompton.com/siege.htm ''The Siege of Howth'']&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Cath Éadair]]
* [[Anbhás Chonchúir]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ríthe na Laighean]]</text>
      <sha1>1ynp3bj9ufhinfee3eojjoxdsze3rmt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063511</id>
      <parentid>1063510</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:18:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1009" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], rí na [[Laighean]] ab ea '''Meas Geagra''' ('''Mes Gegra''', '''Mes Gedra''', srl.).

Mharaigh [[Conall Cearnach]] Meas i gcomhrac aonair, i rith catha spreagadh ag file na nUladh, [[Athirne]].  Bhí lámh caillte ag Meas i dtroid roimhe sin, agus dá bharr throid Conall le lámh amháin curtha isteach ina chrios aige, ach in ainneoin sin, chloígh sé ''Mesgegra'' agus bhain sé a cheann de.  Cuir sé an ceann ar a gualainn, agus dhírigh seo a mhuineál.  Níorbh fhéidir le carbadóir Chonaill an ceann a iompair, mar sin ghearr sé an inchinn amach agus leasaigh é á meascadh le haol beo.

Ghoid [[Cet mac Mágach]] an inchinn chailcithe agus scaoil é le [[Conchúr mac Neasa]], sa deireadh á mharú.&lt;ref&gt;[http://toddmcompton.com/siege.htm ''The Siege of Howth'']&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Cath Éadair]]
* [[Anbhás Chonchúir]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]
[[Catagóir:Ríthe na Laighean]]</text>
      <sha1>7zsn7lf0cuop2ebjvdifttr98y64dyl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neara</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90358</id>
    <revision>
      <id>1063419</id>
      <parentid>935909</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:02:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Eachtra Neara */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1010" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], gaiscíoch na g[[Connacht]] ab ea '''Neara''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Nera''').

==''Eachtra Neara''==
{{main|Eachtra Neara}}

Tharla eachtra draíochta Neara ar oíche [[Samhain|Shamhna]].  Le linn fleadh i Ráth Cruachan, thug Ailill a ndúshlán a laochra, 'sé sin, in ainneoin oíche Samhna agus gach olc a bhaineadh léi, maide sailí a cheangail ar chois fhir chrochta, ach ní raibh a mhisneach aige ach Neara.  I rith an eachtra, bhuail sé le bansidhe a thug cabhair dó.  I ndeireadh na dála, thug Neara rabhadh baoil do dhaoine Chruachan agus ansin d'éalaigh sé leis an mbansidhe sular iarr Méabh agus Aillil called ar [[Fergus mac Róich|Fhearghas mac Róigh]] Cnoc Cruachan a scriosadh.

==Foinsí==
* [http://www.manygods.org.uk/articles/essays/samhain_myths.html Samhain Myths]
* [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/cuch/lgc12.htm Cruachan]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
{{DEFAULTSORT:Nera}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>162qtu1cvcuw3cqeopmqc9ia5ctbj52</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063420</id>
      <parentid>1063419</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:03:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Ba ea</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1010" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], gaiscíoch na g[[Connacht]] ba ea '''Neara''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Nera''').

==''Eachtra Neara''==
{{main|Eachtra Neara}}

Tharla eachtra draíochta Neara ar oíche [[Samhain|Shamhna]].  Le linn fleadh i Ráth Cruachan, thug Ailill a ndúshlán a laochra, 'sé sin, in ainneoin oíche Samhna agus gach olc a bhaineadh léi, maide sailí a cheangail ar chois fhir chrochta, ach ní raibh a mhisneach aige ach Neara.  I rith an eachtra, bhuail sé le bansidhe a thug cabhair dó.  I ndeireadh na dála, thug Neara rabhadh baoil do dhaoine Chruachan agus ansin d'éalaigh sé leis an mbansidhe sular iarr Méabh agus Aillil called ar [[Fergus mac Róich|Fhearghas mac Róigh]] Cnoc Cruachan a scriosadh.

==Foinsí==
* [http://www.manygods.org.uk/articles/essays/samhain_myths.html Samhain Myths]
* [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/cuch/lgc12.htm Cruachan]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
{{DEFAULTSORT:Nera}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>l0ydyeuz26sa9mxrzpr0opebdzzuep3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063434</id>
      <parentid>1063420</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T00:29:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1038" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], gaiscíoch na g[[Connacht]] ba ea '''Neara''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Nera''').

==''Eachtra Neara''==
{{main|Eachtra Neara}}

Tharla eachtra draíochta Neara ar oíche [[Samhain|Shamhna]].  Le linn fleadh i Ráth Cruachan, thug Ailill a ndúshlán a laochra, 'sé sin, in ainneoin oíche Samhna agus gach olc a bhaineadh léi, maide sailí a cheangail ar chois fhir chrochta, ach ní raibh a mhisneach aige ach Neara.  I rith an eachtra, bhuail sé le bansidhe a thug cabhair dó.  I ndeireadh na dála, thug Neara rabhadh baoil do dhaoine Chruachan agus ansin d'éalaigh sé leis an mbansidhe sular iarr Méabh agus Aillil called ar [[Fergus mac Róich|Fhearghas mac Róigh]] Cnoc Cruachan a scriosadh.

==Foinsí==
* [http://www.manygods.org.uk/articles/essays/samhain_myths.html Samhain Myths]
* [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/cuch/lgc12.htm Cruachan]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
{{DEFAULTSORT:Nera}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>tvyq3s4tyoull8ttr1futp253viptjv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063435</id>
      <parentid>1063434</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T00:38:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1032" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], gaiscíoch na g[[Connacht]] ba ea '''Neara''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Nera''').

==''Eachtra Neara''==
{{main|Eachtra Neara}}

Tharla eachtra draíochta Neara ar oíche [[Samhain|Shamhna]].  Le linn fleadh i Ráth Cruachan, thug Ailill a ndúshlán a laochra, 'sé sin, in ainneoin oíche Samhna agus gach olc a bhaineadh léi, maide sailí a cheangail ar chois fhir chrochta, ach ní raibh a mhisneach aige ach Neara.  I rith na heachtra, bhuail sé le bansidhe a thug cabhair dó.  I ndeireadh na dála, thug Neara rabhadh baoil do dhaoine Chruachan agus ansin d'éalaigh sé leis an mbansidhe sular iarr Méabh agus Aillil ar [[Fergus mac Róich|Fhearghas mac Róigh]] Cnoc Cruachan a scriosadh.

==Foinsí==
* [http://www.manygods.org.uk/articles/essays/samhain_myths.html Samhain Myths]
* [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/cuch/lgc12.htm Cruachan]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
{{DEFAULTSORT:Nera}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>74y78y0g26734n0lzgfk3dg5h7oclir</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Garb mac Stairn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90398</id>
    <revision>
      <id>1063444</id>
      <parentid>936226</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:41:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3605" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], pearsa i scéalta próis agus duain i ndeireadh na 17ú haoise is ea '''Garbh mac Stairn''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Garb''').  Maíonn gur  [[Lochlannaigh|Lochlannach]] é,&lt;ref&gt;{{Harvnb|Mackillop|1998}}&lt;/ref&gt; nó deirtear gur fathach ón oirthear é.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Maclean|1892}}&lt;/ref&gt;

De réir cuir síos de chuid na nGarbhchríoch, tháinig sé go hÉirinn ag éilimh cánach, ach chloígh [[Cú Chulainn]] é agus bhain a cheann de.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Maclean|1892}}&lt;/ref&gt;  Feictear é mar chéile comhraic i leagan béaloidis den [[Táin Bó Cúailnge]] ó [[Uibhist a Deas]].&lt;ref&gt;{{Harvnb|Carmichael|1873}}&lt;/ref&gt;

I scéal béaloidis eile de chuid na nGarbhchríoch, fathach a raibh cónaí air sa cheantar ab ea Garbh Mac Stairn.  Rinne Cú Chulainn iarracht a tharbh geal a ghoid.  Chuaigh Cú Chulainn faoi bhréagriocht tréadaí isteach sa teach, agus isteach ar na ceithre boinn i leaba bhean choibhche Ghairbh, agus cheap sí gur naíonán a bhí ann.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Campbell|1863}}, Popular Tales, vol. 3, ll. 194-9&lt;/ref&gt;

Deirtear chomh maith gurb ionann Garbh mac Starn agus Suaran mac Starno, rí na Lochlannach, nó an bunús de, sna saothair le [[James Macpherson]] luaite le h[[Oisín]].&lt;ref&gt;''Works of Ossian'', vol. 2 (1765), Hugh Blair, Dissertation, lch. xxxiv, ''&quot;''Duan a Gharibb Mac-Starn'' is another Irish poem in high repute... Garibh Mac-Starn is the same with Ossian's Swaran, the son of Starno. His single combat with, and victory over all... excepting... Cuchullin.&quot;''&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
* {{
Citation |
last = Mackillop |
first = James |
year = 1998 |
title = Dictionary of Celtic Mythology |
place = Oxford |
publisher = Oxford University Press |
ISBN = 0-19-280120-1
}}
* {{
citation |
last = Carmichael |
first = Alexander A. |
title = Toirioc na Taine |
journal = Transactions of the Gaelic Society of Inverness |
volume = 2 |
year = 1873 |
}} Catalogued by [http://www.carmichaelwatson.lib.ed.ac.uk/cwatson/en/catalogueentry/2182 Carmichael Watson Project].  This tale was recited by Eachann Mac-iosaig [or MacIssac], erroneously given as 'MacLeod' in the text, aka &quot;Eachann Mac Ruaraidh&quot;,  a peasant of Ceannlangabhat, Iochdar, UIst a Chinnes Deas (South Uist), who heard it 60 years before from 'Ruary Rua' MacQuien.
* {{
citation |
last = Campbell |
first= John Francis |
title = Popular tales of the West Highlands |
volume = 3 |
year = 1862 |
place = Edinburgh |
publisher = Edmonston and Douglas |
url = https://books.google.com/books?id=k1MJAAAAQAAJ |
format = google
}}, lch.&amp;nbsp;194–199, &quot;LXXV. Guaigean Ladhrach 'S Loirean Spagach&quot; (aistr. Crumple Toes agus Shamble Shanks).  Garb appears not in the primary example but in the appended variant, taken down from Neil Macalister, Port Charlotte, Islay, and written by Mr. Carmichael.
** [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/pt3/pt326.htm Leagan 1890] ar sacred-texts.com
* {{
citation |
last = Maclean |
first = Hector |
year = 1892 |
place = Glasgow |
publisher = A. Sinclair |
title l= Ultonian Hero-ballads Collected in the Highlands and Western Isles of Scotland : from the year 1516, and at successive periods till 1870 |
url = https://archive.org/details/ultonianheroball00maclrich |
format = Internet Archive
}}: &quot;Duan a' Ghairbh Mhic Stairn&quot;, ed., lch.&amp;nbsp;17- &quot;Ballad of the Garve Son of Starn&quot;, tr.,p.&amp;nbsp;91- (&quot;''An Garbh Mac Stairn'' is a fusion of two variants, the one in Mac Nicol's collection and the other in Fletcher's collection, both.. in the Advocates' Library&quot;)

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>k3x8yi6i9a2iqmbj59qi39dstae2n1w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rube Ferns</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90553</id>
    <revision>
      <id>1063265</id>
      <parentid>1058220</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:32:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="502" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Dornálaíocht|Dornálaí]] [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]], a bhí ina [[Liosta curaidh dornálaíochta marcmheáchan|churadh marcmheáchain]], ab ea '''Rube Ferns''', a rugadh '''James Ferns''' ar [[30 Deireadh Fómhair]], [[1873]] i b[[Pittsburg, Kansas]] agus a fuair bás ar an [[11 Meitheamh]], [[1952]]. 
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Ferns, Rube}}

[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1873]]
[[Catagóir:Básanna i 1952]]</text>
      <sha1>p0372qfrhdrs594aotw6flbbysyf9q3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Culann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90631</id>
    <revision>
      <id>1063512</id>
      <parentid>938242</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:18:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1383" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[gabha]] ab ea '''Culann''' a raibh gadhar faire fíochmhar aige chun a theaghlach a chosaint.

Coileán ag cú [[Cealtchar|Chealtchair]], ''Dael'', ab ea cú Chulainn.  Aimsíodh é i mblaosc ''[[Congachnes]]'', i dteannta le dá coileán eile.  Thóg Culann an coileán breac, thóg while Cealtchar an dubh agus [[Mac Dathó]] an liath.&lt;ref&gt;[https://archive.org/stream/revueceltique16pari#page/53/mode/1up Révue Celtique] via archive.org&lt;/ref&gt;

Thug Culann cuireadh do [[Conchúr mac Neasa|Chonchúr mac Neasa]], rí na n[[Uladh]], agus a lucht coimhdeachta go fleá ag a thighse.   Ar an slí, chonaic Conchúr a nia óg Séadanda (Sean-Ghaeilge Sétanta) ag imirt [[iománaíocht]]a, agus was so impressed he gur thug sé cuireadh don bhuachaill go dtí an fleá.  Dúirt Séadanda leis go dtiocfadh sé agus an cluiche thart.

Thosaigh an fleá, agus d'fhiafraigh Culann de Chonchúr an raibh sé ag súil le héinne eile.  Bhí Séadanda dearmadta ag Conchúr, agus dúirt sé nach raibh.  Scaoil  Culann a ghadhar faire.  Nuair a tháinig Séadanda, b'éigean dó an gadhar a mharú dá fhéinchosaint.  Mar chúiteamh, thairg sé é féin ina ionad, go dtí go dtógfaí coileán nua, agus dá bharr tugadh an leasainm ''[[Cú Chulainn]]'' dó.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>rcekqqojpnotguvvfo3mj5krzk6gkqn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sé Aois an Domhain</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90707</id>
    <revision>
      <id>1063006</id>
      <parentid>938848</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="199" xml:space="preserve">B'éard atá i ceist le '''Sé Aois an Domhain''' ná: 

* [[Sex Aetates Mundi]], tréimhsiú stairiúil Críostaí na meánaoise. 
* [[Sex Aetates Mundi (Gaelach)]], croinicí Gaelach na meánaoise.</text>
      <sha1>8s1kj8x4tztlwdzbiivpbrw71wam4fx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Glámh dícheann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90806</id>
    <revision>
      <id>1063513</id>
      <parentid>1045962</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:19:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Miotaseolaíocht */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6283" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], mallacht nó aoir chumhachtach ab ea '''Glámh&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/glámh glámh] ar teanglann.ie FGB, aoir&lt;/ref&gt; dícheann''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Glám dícenn'''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/25963 1 glám I Abstract (a)] ar eDIL&lt;/ref&gt;),  ''anghlod'' as Breatnais.  Deirtear go ndéanfaí dochar anama agus coirp don té a d'inseofaí a leithéid leis.

==Bonn dlí==
I seandlí na hÉireann, slí chun an lámh in uachtar in aghaidh sinsir a ghabháil ab ea an dán drochíde nó mallacht.  Dá mba mícheart de réir dlí an aoir ámh,  d'íocfaí go daor.  Bhraitheadh déine na breithe ar aicme shóisialta an íospartaigh.

==Miotaseolaíocht==
Ba iad [[draoi]]the, [[fáidh|fáithe]] nó [[file|filí]] ba mhó a chruthaíodh an glámh dícheann.  De ghnáth, dhéantaí troscadh roimh insint na mallachta.  Feictear fosta go mbaineadh iompar áirithe coirp leis an nglámh.  I rith [[Cath Maighe Tuireadh]], phreab [[Lugh]] leathchoise timpeall a namhad, chuir a lámh i bhfolach agus chrap a shúil, chun go n-éirí lena mhallacht in éadan na bh[[Fomhóraigh|Fomhórach]].

I réamhscéal an chatha úd, chuir an file ''[[Cridenbél]]'' iachall ar an [[Daghdha]], trí bhagairt aoire, a mhír bhia is fearr a ghéilleadh, ach bhuail [[Áengus]] bob air agus fuair an file bás as ucht a chíocras.

Sa seanscéal ''[[Anbhás Chú Chulainn]]'', ''verstümmelt'' [[Méabh]] clann [[Cailitin|Chailitine]] agus mar chúiteamh lig sí iad mallacht chruinn a caitheamh ar [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]].&lt;ref&gt;Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch.&amp;nbsp;504&amp;nbsp;f., 604, 833.&lt;/ref&gt;

:[...] d'iarr an t-aorthóir ar Chú Chulainn a shleá a chaith chuige, toisc gur thug mic Chailitíne tairngreacht go marófaí rí leis an sleá úd, mura dtabharfaí é le fonn.  &quot;Tabhair dom do shleá“ arsa an t-aorthóir &quot;[...] cuirfidh mé mallacht ort, muna dtugann“

Chaith Cú Chulainn an sleá an maslóir isteach le hurchar chomh tréan sin gur maraíodh é le deireadh na sáfaí.  Mharaigh a naimhde ámh Cú Chulainn agus a charbadóir [[Lao|Loeg mac Riangabra]] leis an shea úd.&lt;ref&gt;Ingeborg Clarus: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt,'' lch.&amp;nbsp;177&amp;nbsp;f.&lt;/ref&gt;

I ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', chuir [[Cairbre mac Eithne]] iachall de ghlámh dícheann ar an rí santach [[Breas]], a réim ar na [[Tuatha Dé Danann]] a shéanadh:

:Gan bhia go beo sa bhabhla, &lt;br /&gt;
:Gan bainne bó le fás an lao, &lt;br /&gt;
:Gan adhbha&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/adhbha adhbha], áras, baile, srl.&lt;/ref&gt; fhir le titim na hoíche,  &lt;br /&gt;
:Gan díol dáimhe ''reisse ropsain'' Breasa&lt;br /&gt;
:Nár fhille a mhaoin chun Breasa

Sa scéal na [[Rúraíocht]]a ''[[Fled Bricrenn|Fleadh Bhricreann]]'', chuir Bricre féin iachall ar a chuairteoirí faoi bhagairt ghláimhe, a tíre a rinne in dhá leath eatarthu, cé gur chomhnaimhde ab ea iad.

Sa Rúraíocht, aorthóir ba mhó a rabhthas eagla roimhe in Éirinn ab ea an file [[Athirne|Athirne Áilgeasach]].  Chuir [[Conchúr mac Neasa]], rí na n[[Uladh]], amach é chuig gach cúige na hÉireann chun aighneas a chothú lena ghláimh.  D'éirigh leis cogadh a thosú idir na [[Laighin]] agus na hUlaidh, inar mharaigh [[Conall Cearnach]] rí na Laighean, [[Mes Gegra]] (féach ''[[Cath Étair]]'').

I scéal eile na Rúraíochta ''[[Longes mac nUislenn]]'', bhain saoi agus buime Dheirdre, [[Leabharcham]], agus [[Deirdre]] féin, feidhm rathúil as an nglámh dícheann.

Tá miotas eile ann ina bhfuil ról tábhachtach ag glámh dícheann - féach mar shampla ''Kelten''.&lt;ref&gt;Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch.&amp;nbsp;943&amp;nbsp;f.&lt;/ref&gt;

==Dearcadh ársa==
Scríobh [[Diodor]] (1 RC) faoin dán drochíde Ceilteach mar a leanas:
:Tá filí fonn acu [na Ceiltigh], a nglaoitear baird orthu.  Mar thionlacan, bíonn uirlisí cosúil le [[lir]] acu, lena gcanaid aintiúin agus aortha.''&lt;ref&gt;Diodoros von Sizilien: ''Universalgeschichte'', 5ú&amp;nbsp;Leabhar, Cuid 31.&lt;/ref&gt;


==Féach freisin==
* [[Geis]]
* [[Féth fíada]]
* [[Imbas forosnai]]
* [[Tarbfeis]]

==Foinsí==
* [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
* [[Ingeborg Clarus]]: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt.'' Walter Verlag 1991, ppb-Ausgabe Patmos Verlag, Düsseldorf, 2000, 2.&amp;nbsp;Auflage, ISBN 3-491-69109-5.
* [[Bernhard Maier (Religionswissenschaftler)|Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (= ''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5.
* Bernhard Maier: ''[[Das Sagenbuch der walisischen Kelten|Das Sagenbuch der walisischen Kelten. Die vier Zweige des Mabinogi]]''. Dtv München, April 1999, ISBN 3-423-12628-0.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Glam dicenn}}
[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]

&lt;!-- Breatnais
In der [[Wales|walisischen]] Erzählung ''[[Pwyll Pendefig Dyfed]]'' („Pwyll, Fürst von Dyfed“), dem „[[Mabinogion|Ersten Zweig des Mabinogi]]“, bedroht König [[Arawn]] von [[Annwn]] seinen Kontrahenten [[Pwyll]] mit ''anghlod'', wenn er ihm nicht Genugtuung für einen  Jagdfrevel gibt:
:''„Und wenn ich mich auch nicht an dir rächen werde: zwischen mir und Gott“, sprach er, „ich werde dir eine Schande bereiten, die hundert Hirsche wert ist.“''&lt;ref&gt;Bernhard Maier: ''Das Sagenbuch der walisischen Kelten.'' S.&amp;nbsp;10, 119, Anm.&amp;nbsp;10,&amp;nbsp;25f.&lt;/ref&gt;

Auch [[Kulhwch]] verschafft sich in der walisischen Sage ''[[Culhwch ac Olwen|Mal y kavas Kulhwch Olwen]]'' („Wie Kulhwch Olwen errungen hat“) durch ''anghlod'' (im ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' ''dwyn dy wyneb'', „Diebstahl der Ehre“; im ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' ''dwyn dy anghlod'', „Diebstahl durch Schmähung/Schande“) gegen den Torhüter von [[König Arthur]] Zutritt zur Burg:&lt;ref&gt;Bernhard Maier: ''Das Sagenbuch der walisischen Kelten.'' S.&amp;nbsp;119, Anm.&amp;nbsp;10,&amp;nbsp;25f.&lt;/ref&gt;
:''[...] Und welche der Frauen am Hof schwanger ist, wird eine Fehlgeburt haben und denjenigen von ihnen, die nicht schwanger sind, wird sich der Schoß schmerzlich verkehren, [...]''--&gt;</text>
      <sha1>dh74ehobh3bif4odkbeqzr3s8pjv6jn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ealbha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90807</id>
    <revision>
      <id>1063428</id>
      <parentid>1061062</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:24:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1058" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], iníon [[Cathbad|Cathbhaidh]] agus [[Neasa]] ab ea '''Ealbha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Elba''', '''Elbha''').  Bhí beirt dheirfiúracha aici, [[Deichtire]] (máthair [[Cú Chulainn|Chon Chulainn]]) agus [[Fionnchaomh]] (máthair [[Conall Cearnach|Chonaill Chearnaigh]]).  Bhí beirt dheartháireacha aici chomh maith.

Bean chéile [[Uisliu]] agus máthair [[Naoise]], Ardáin agus Ainnle ab ea í.  Deirtear scaití gurbh é [[Conchúr mac Neasa]] athair a céad mhic, agus ''[[Ius primae noctis]]'' gairthe aige tar éis a pósta le hUisliu.

==Féach freisin==
* [[Longes mac nUislenn]]

==Foinsí==
* Harry Mountain, [http://books.google.at/books?id=HhEUZs5yibUC&amp;pg=PA581&amp;dq=Elbha&amp;hl=de&amp;ei=dT_3Tav7DoiA-wbxorjqCg&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=1&amp;ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&amp;q=Elbha&amp;f=false ''The Celtic Encyclopedia], Band 3.'' Universal-Publishers, 1998, ISBN 9781581128925, Kapitel&amp;nbsp;9, ll.&amp;nbsp;581&amp;nbsp;ff.

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>7mhu557ebooqhp0z2lefxt84zsmupo6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Macgnímrada Con Culainn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90867</id>
    <revision>
      <id>1063514</id>
      <parentid>1060850</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:19:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimre */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3814" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], réamh scéal don ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' is ea '''Macghníomhartha Chú Chulainn''' ([[Sean-Ghaeilge]]
'''Macgnímrada Con Culainn''').

==Achoimre==
Insíonn cuid de laochra na nUladh, a bhí ar deoraíocht i gcúige Chonnacht (féach fosta ''[[Longes mac nUislenn]]''), scéalta do na Connachta faoi óige an laoich uafásaigh, Cú Chulainn, i bhfoirm ''fálradhairc'' (radharc ón mballa - carachtar ar an stáitse ag insint scéil faoi eile (daoine, rudaí) ar chúl stáitse).

[[Íomhá:Cuslayshound.jpg|mion|Bás cú Chulainn]]

Sa chéad áit, insíonn [[Fergus mac Róich|Fearghas mac Róigh]] gur bhuaigh gan stró an gasúr ''Sétanta'' (ainm óige Chú Chulainn) ach cúig bliana d'aois sa pheil in aghaidh caoga macra&lt;ref&gt;Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch.&amp;nbsp;666.&lt;/ref&gt; ag an ríchathair [[Eamhain Mhacha]].  Insíonn [[Conall Cernach]] conas a bhfuair sé a mharaigh sé cú dochloíte Chulainn, gabha, le hurchar amháin dá cheann tabhaill (féach fosta ''[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]'').  Mar chúiteamh, thairg ''Sétanta'' go gcosnódh sé teach agus teaghlach Chulainn, go dtí go dtógfadh madra eile, agus dá bharr thug an [[draoi]]n [[Cathbhadh]] a leasainm dó.&lt;ref&gt;Ingeborg Clarus: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt,'' ll.&amp;nbsp;122&amp;nbsp;ff.&lt;/ref&gt;  I leagan níos deireanaí, insítear an scéal seo ag [[Cormac Cond Longas]].

Insíonn ''Fiachu mac Fir Febe'' ansin, conas ar tháinig Cú Chulainn, buacach tar éis comhraic, go hEamhain Mhacha le na cinn bhainte de thriúr mac [[Neachtan|Neachtain]], fia beo agus eala fhiáine.
:''[...] agus tháinig sé ann ina riastradh.  Bhí cinn fhuiltigh a naimhde ina charbad leis.''&lt;ref&gt;[[Barry Cunliffe]]: ''Die Kelten und ihre Geschichte,'' 7ú eagrán, Gustav Lübbe Verlag, Bergisch Gladbach 2000, ll.&amp;nbsp;82&amp;nbsp;ff.&lt;/ref&gt;

Lena cois sin, chuaigh Cú Chulainn timpeall na cathrach ar chlé, rud de ghnáth mar chóir.  Ansin d'ordaigh [[Conchúr mac Neasa]] do mhná na cúirte dul lom in éadan na geilte, le cíocha nochta agus le piteanna nochta maraon le [[Síle na gcíoch]].  Suaite, d'fholaigh Cú Chulainn a aghaidh ina lámha.  Le sin, bhí siad in ann an gaiscíoch a ghabháil agus a chur faoi thrí i ndiaidh a chéile i dtobán le huisce fuar isteach, go dtí gur tháinig sé ar ais ar a chiall.&lt;ref&gt;Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch.&amp;nbsp;807.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ingeborg Clarus: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt,'' ll.&amp;nbsp;125&amp;nbsp;ff.&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* ''[[Macgnímartha Finn]]''

==Foinsí==
* [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
* [[Ingeborg Clarus]]: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt.'' Walter Verlag 1991, ppb-Ausgabe Patmos Verlag, Düsseldorf, 2000, 2. Auflage, ISBN 3-491-69109-5.
* [[Bernhard Maier (Religionswissenschaftler)|Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (= ''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5.

==Naisc sheachtracha==
* Cuid [[:en:Cú Chulainn#Childhood| ''Childhood'']] san alt ''Cú Chulainn'' ar Wikipedia  
* {{
cite book |
first = Ann |
last = Dooley |
title = Playing the Hero: Reading the Irish Saga Táin Bó Cúailnge |
publisher = University of Toronto Press |
place = Toronto |
date = 2006 |
isbn = 0-8020-3832-8 |
pages = 105 |
language = en |
Online = {{
  Google Book |
  BuchID = uBnb_TrDhzgC |
  Seite = 105 |
  Hervorhebung = Macgnímrada Con Culainn
}}
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Macgnimrada Con Culainn}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>ttcspnjwnjx2wr5li3gd48equ4bbn7a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bruíon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90869</id>
    <revision>
      <id>1063515</id>
      <parentid>1058683</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:20:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Seandálaíocht */mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3607" xml:space="preserve">Brú nó iostas in Éirinn na seanscéalta ab ea '''Bruíon''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Bruiden'''). Ba é a dílseánach nó [[brughaidh]], a raibh ard-mheas aige de bharr a chuid fáilteachas; nó rí, a thógadh a leithéid i lár a dhún nó ráth ([[an Ghaillis]] ''dũnom'', ''rátis''; [[Breatnais]] ''din'', ''caer'').

{{Location map many |Island of Ireland
|relief    = 1
|float     = right
| width    = 350
| lat1_deg = 53.545410  
| lon1_deg = -6.177956
| label1   = Forgaill Manaich
| lat2_deg = 53.708061
| lon2_deg = -6.633382
| label2   = Dá Derga
| lat3_deg = 54.168600  
| lon3_deg = -8.045783
| label3   = Mic Cecht Dá Réo
| lat4_deg = 53.458977 
| lon4_deg = -7.771521
| label4   = Dá Choca
| lat5_deg = 52.469353 
| lon5_deg = -6.908936
| label5   = Da Thó
| lat6_deg = 54.262002 
| lon6_deg = -5.845051
| label6   = Bricriu Nemthenga
|background1 = white
|background2 = white
|background3 = white
|background4 = white
|background5 = white
|background6 = white
|caption = bruíonta in Éirinn
|position1 = bottom
|position2 = left
|position3 = top
|position4 = left
|position5 = left
|position6 = top
}}

==Seanscéalta==
Sa scéal ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó]]'', deirtear nach raibh ar fud na hÉireann ach sé bhruíon, agus mar bhrughaí iontu [[Toghail Brú Dá Dearga|Da Derga]], [[Forgall Monach]], [[Mac Dathó]], Mac Dá Reo, [[Dá Chóca]] agus ''[[Blaí Briugu]]''.  I scéalta eile ámh, deirtear go raibh tuilleadh dá leithéid, amhail is an brughaidh [[Bricre]] agus a bhruíon in ''[[Fleadh Bhricreann]]''.

Rinne [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen]] cur síos ar dhearadh ciorclach bhruíon ''Da Derga''.  Sa scéal úd bhí na céadta gaiscíoch ann agus go leor biadh agus dí ar fáil.  Bhíodh an tinteán i lár an tseomra, chun cócaireacht agus fosta ina áit suite tiarna nó rí na bruíne, agus ina thimpeall na haíonna de réir aicme.  Bhí an bruíon i lár chrosbhóthair le seacht ndoras aici, agus ach ceann ansin acu dúnta – comhartha d'aíonna an bhrughadh.&lt;ref&gt;Rudolf Thurneysen: ''Die irische Helden- und Königssage bis zum siebzehnten Jahrhundert.'' Halle 1921, lch.&amp;nbsp;634.&lt;/ref&gt;

==Seandálaíocht==
[[Íomhá:Navan Fort Armagh - geograph.org.uk - 1516247.jpg|mion|Atógail den Bhruíon Eamhna Mhacha]]

De réir an seanscéal, is amhlaidh áibhéalta, bhí aghaidh cré-umha agus seod ag bruíon Bhricreann.  Insíonn seandálaíocht scéal eile ámh.  Sa rí-chathair, [[Teamhair]], bhíodh foirgnimh níos lú laistigh desna fálta, ach níor aimsíodh bruíon ar bith ann.  Ní soiléir é an raibh bruíon le fáil sa chréfort ó thuaidh de Ráth na Rí, a nglaoitear inniu 'Halla Fleá' air.  Is ionann an fhianaise i [[Ráth Cruachan]], an rí-chathair seanscéalach de [[Méabh|Mhéabh]] agus [[Ailill mac Máta]] i g[[Connacht]].  Is é ach amháin i n[[Eamhain Mhacha]], rí-chathair [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]], go bhfuil a leithéid de bhruíon le fáil, an ''[[Craobh Rua]]'', ainmnithe as lárphiléar darach leath-méadar ar tiús (de réir [[deindreacroineolaíocht]]a, den bhliain 94&amp;nbsp;RC.), cé gur tuairimeach é seo fós.&lt;ref name=&quot;HB&quot; /&gt;

==Foinsí==
* [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' 2., korrigierte und erweiterte Auflage. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
* [[Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5, lch.&amp;nbsp;58.

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]</text>
      <sha1>aoktk3eo4e82c33mt6j8lrxuule0kuf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úsáideoir:Marcas.oduinn/Clár Dubh</title>
    <ns>2</ns>
    <id>90902</id>
    <revision>
      <id>1063194</id>
      <parentid>1062341</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:27:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="711" xml:space="preserve">__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]


Ag líonadh na mbearnaí
* [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Máine Tethbae]]
# [[Uí Laoghaire]]
#* [[Uí Dhálaigh]]-
# [[Dáithí Ó Coimín]]
# [[Edward Gwynn]]
# [[Gearóid Mac Niocaill]]
# [[Margaret Dobbs]]
# [[Peter Berresford Ellis]]
# [[Marie-Louise Sjoestedt]]

* [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]]
* [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]

{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}


Agus na leathanaigh thuas curtha i gcrích agam, beidh tionscadal nua agam: [[Téamh domhanda]]</text>
      <sha1>c4nfcpbdsehe6dmrfh7bib13hdz8ew9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063382</id>
      <parentid>1063194</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:38:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="749" xml:space="preserve">__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]


Ag líonadh na mbearnaí
* [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Máine Tethbae]]
# [[Uí Laoghaire]]
#* [[Uí Dhálaigh]]-
# [[Dáithí Ó Coimín]]
# [[Edward Gwynn]]
# [[Gearóid Mac Niocaill]]
# [[Margaret Dobbs]]
# [[Peter Berresford Ellis]]
# [[Marie-Louise Sjoestedt]]
# [[Uí Fergusa]]=[[Uí Fhearghasa]]


* [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]]
* [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]

{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}


Agus na leathanaigh thuas curtha i gcrích agam, beidh tionscadal nua agam: [[Téamh domhanda]]</text>
      <sha1>qdh4ukq1e05u6hip4ckxn0ty7ltsy43</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063383</id>
      <parentid>1063382</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:49:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="867" xml:space="preserve">__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]


Ag líonadh na mbearnaí
* [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Máine Tethbae]]
# [[Uí Laoghaire]]
#* [[Uí Dhálaigh]]-
# [[Dáithí Ó Coimín]]
# [[Edward Gwynn]]
# [[Gearóid Mac Niocaill]]
# [[Margaret Dobbs]]
# [[Peter Berresford Ellis]]
# [[Marie-Louise Sjoestedt]]
# [[Uí Fergusa]]=[[Uí Fhearghasa]]
# [[Aedh Ua Conchobair]]=[[Aodh Ó Conchúir]]
# [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair]]=[[Aodh mac Ruairí Ó Conchúir]]


* [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]]
* [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]

{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}


Agus na leathanaigh thuas curtha i gcrích agam, beidh tionscadal nua agam: [[Téamh domhanda]]</text>
      <sha1>obp62yagru2hgbe89gmdrbcgd0gymrh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ferchertne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90935</id>
    <revision>
      <id>1063516</id>
      <parentid>1052461</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:20:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Seanscéalta */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1772" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ainm triúr pearsana is ea '''Fearchearda''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Ferchertne''').&lt;ref&gt;[https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095814678 Ferchertne] ar oxfordreference.com (en)&lt;/ref&gt;  De réir an noid san ainm, ba [[bard|bhaird]] nó [[filid|filí]] iad uile.

==Seanscéalta==
{{príomhalt|Orgain Denna Ríg}}

Sa [[Scéalta Miotaseolaíochta]], bard agus giolla de rí na [[Laighean]], ''[[Labraid Loingsech]]'', ab ea ''Ferchertne'', a ndeachaigh leatsa ar deoraíocht agus tháinig ar ais arís.

{{príomhalt|Immacallam in dá Thuarad}}

Sa [[Rúraíocht]], file agus giolla de rí na n[[Uladh]], [[Conchúr mac Neasa]], ab ea ''Ferchertne mac Cairbre'', a chuaigh iomaíocht i gcoinne [[Neidhe]] um príomh-[[Ollamh Éireann|ollamh]] na nUladh a fháil,  agus bhuaigh seisean an comórtas focal.

{{príomhalt|Mesca Ulad}}

Sa [[Rúraíocht]] arís, bard dílis Chú Raoi ab ea ''Ferchertne''.  Nuair a tháinig sé ar an eolas gur  maraíodh a rí de bharr feillbheart a mhná chéile, [[Bláthnat|Bláthnaid]], le [[Cú Chulainn]], mharaigh sé í á chaitheamh iad beirt le haill, ag breith barróg mharfach uirthi.

==Foinsí==
* [[Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5.

==Naisc sheachtracha==
* Susanna Berndt,  [http://books.google.at/books?id=SjymVVJDSqwC&amp;pg=PA280&amp;dq=Ferchertne&amp;hl=de&amp;ei=LkiDTY_5J4_Fswamz8GRAw&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=6&amp;ved=0CEUQ6AEwBQ#v=onepage&amp;q=Ferchertne&amp;f=false Keltische Daseinsdeutung und die Latènekunst]'', GRIN Verlag, 2008, ll.&amp;nbsp;280&amp;nbsp;ff.

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Rúraíocht]]
[[Catagóir:Scéalta miotaseolaíochta]]</text>
      <sha1>iwnt9w2wbtnc3knfotb379fynr1strt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aided Loegairi Buadaig</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90936</id>
    <revision>
      <id>1063517</id>
      <parentid>1017262</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:21:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimre */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1475" xml:space="preserve">Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], scéal greanntraigéideach is ea '''Anbhás Laoghaire Buaigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Aided Loegairi Buadaig'''). Caomhnaítear é i lámhscríbhinn amháin den 16ú&amp;nbsp;haois.

==Achoimre==
Rinne an [[Filid|file]] ''Aed mac Ainninne'' adhaltranas le [[Mugain]], bean chéile an rí, [[Conchúr mac Neasa]], agus dá bharr daoradh é chun báis.  Ceapadh go mbáfaí i loch é, ach d'éirigh leis ar dtús de dhraíocht iad a thriomú amach.  Níor éirigh ámh ag an loch dheireanach i [[Latharna]], [[Contae Aontroma]], ós comhair theach [[Laoghaire Buach|Laoghaire Buaigh]], gaiscíoch na n[[Uladh]].  Ní ligfeadh Laoghaire choíche go gcuireadh bard chun báis in aice leis a thighse.  Lena chlaíomh in láimh aige, bhris sé a dhoras amach chun an beart a chosc.  Ach bhuail a cheann chomh vvv sin ar an fardoras gur éag sé dá gonta ball beag ina dhiaidh.  In ainneoin a ghonta, mharaigh Laoghaire tríocha 30 gaiscíoch an rí, agus sa ruaille buaille go léir. d'éirigh le hAodh éalú.

==Foinsí==
* [[Bernhard Maier (Religionswissenschaftler)|Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5.

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.maryjones.us/ctexts/loegaire.html The Death of Lóegaire Búadach] in ''Celtic Literature Collective''

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>js4gwby1re2lhfsqggvqc2tl4ux5v3a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cath Éadair</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90959</id>
    <revision>
      <id>1063518</id>
      <parentid>945423</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:21:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Achoimre */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1776" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], scéal de chuid na [[Rúraíocht]]a is ea '''Cath Éadair''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cath Étair''').  Is amhlaidh go dtéann an scéal siar go dtí an 11ú&amp;nbsp;haois, agus caomhnaítear é sa [[Leabhar Laighneach]], agus lámhscríbhinn eile den 16ú&amp;nbsp;haois.

==Achoimre==
Tá clú a chuid sainte ar an [[filid|bhfile]], [[Athirne|Aithirne Áilgheasach]].  Le linn turas timpeall na tíre  ar ordú rí na n[[Uladh]], [[Conchúr mac Neasa]], d'éalaigh sé an oiread sin ar a óstaigh, go raibh gan mhoill cách ina choinne sna cúigí [[Connacht]] agus [[Mumhan]].&lt;ref&gt;Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' ll.&amp;nbsp;943&amp;nbsp;ff.&lt;/ref&gt;  Ach i cúige [[Laighean]], nuair a rinne sé iarracht céad bean chéile is caoga na n-uaisle a fhuadach, chuaigh siad ar a thóir agus chuir siad eisean agus céad gaiscíoch na nUladh faoi léigear i nDún [[Binn Éadair|Bhinn Éadair]] ([[Fine Gall]], [[Baile Átha Cliath]]).

Sa chath a lean, bhain laoch na nUladh, [[Conall Cearnach]], a cheann dá rí na Laighean [[Mes Gegra|Meas Geagra]], agus cloíodh na léigearthórí.  Tógadh inchinn Mheasa Gheagra, Kalk, ar ais go hUlaidh mar chreach chogaidh.  Níos deireanaí, ba chúis bhás Chonchúir mhic Neasa é an inchinn úd (inste sa scéal ''[[Aided Chonchobuir]]'').

==Foinsí==
* [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
* [[Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5.

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Cath Etair}}
[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]</text>
      <sha1>ky0xn7sjpr7ty9z9a2ic6l5gce8bheq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Leabhar Oghaim</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91033</id>
    <revision>
      <id>1063520</id>
      <parentid>1050717</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:24:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17122" xml:space="preserve">Tráchtas Sean-Ghaeilge faoin aibítir [[Ogham|Oghaim]] is ea '''''An Leabhar Oghaim''''' ([[Sean-Ghaeilge]] ''In Lebor Ogaim''), aitheanta fosta mar an Dréacht Oghaim.  Is príomh fhoinse é dosna [[Briatharoghaim]].

[[Íomhá:Book of Ballymote 170r.jpg|mion|200px|[[Leabhar Bhaile an Mhóta]] f. 170r, leaganacha oghaim uimh. 43 (''sluagogam'') go uimh. 77 (''sigla'').]]

Faightear sa Dréacht sraith céad ogham éagsúla nó rúnda.  Cuirtear an [[Younger Futhark]] in iúl fiú mar &quot;Ogham Lochlannach&quot; (Uia. 91, 92).  Is liostaí focal roinnt díobh bunaithe ar an aibítir, agus is amhlaidh gur córais áirimh roinnt eile díobh.  Níl ann ámh sa chuid is mó díobh ach leaganacha éagsúla chun an aibítir oghaim a scríobh.  Scrúdaigh Macalister (1937) agus ag McManus (§7.11, 1991) iad chun léirmheas a thabhairt.

==Lámhscríbhinní==
Caomhnaítear an dréacht sa lámhscríbhinní a leanas:
* [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]], MS 23 P 12), ll. 308–314 (AD 1390)
* [[Coláiste na Tríonóide]], [[MS H.3.18]], ff. 26.1–35.28 (AD 1511)
* [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]], MS G53 1–22 (17ú haois)
* Blúiríní sa [[British Library]], Add. 4783.

Ní fheictear an teideal sna lámhscríbhinní, ach luaitear é in ''[[Auraicept na n-Éces]]'' (f. 2813f) mar ''amal isber in leapar ogaim'', agus dá bharr a ainm.

==Teagasc agus feidhm==
Mar [[Filid|file]] Gaelach, b'éigean duit céad ogham is caoga a fhoghlaim mar chuid dod' theagasc, caoga in aghaidh na bliana le linn na chéad trí bliana ag staidéar (McManus § 7.13, 1991).  

Mhol Macalister go gcuirtí na habaítrí oghaim seo i bhfeidhm mar  chóid chumarsáide rúnda.  De réir McManus ámh, ní léir iad buntáistí na n-aibítrí.  Is dócha gur taisce    fhoclóra leathain ab ea na liostaí, rangaithe go háisiúil, ach níl ann ach líon beag díobh, agus molann sé nach bhfeictear sna cinn eile ach dúspéis na hintinne meánaoisí le habaítrí diamhra.

==Liostaí focal==
Cuimsítear sa dréacht roinnt liosta focal, agus na túslitreacha in ord na haibítre le focal ina dteannta.  Mhol Macalister gur glacadh iad chun caint i gcód, ach de réir McManus, ní raibh iontu ach liostaí aicmithe.  Seo a leanas roinnt samplaí:

{| class=wikitable
|- style=&quot;width: 1000pt&quot;
! width=20% | Enogam&lt;br /&gt;Éanogham
! width=20% | Dathogam&lt;br /&gt;Dathogham
! width=20% | Ogam tirda&lt;br /&gt;Ogham tíre
! width=20% | Danogam&lt;br /&gt;Ogham dána
! width=20% | Ogam Cuidechtach&lt;br /&gt;Ogham Cuideachta

|- style=&quot;vertical-align: top&quot;
|
* ''besan'' piasún
* ''lachu''
* ''faelinn'' faoileán
* ''seg'' seabhac
* ''naescu'' naoscach
* ''hadaig''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/258 3 adaig], ainm shaghas éin, ar eDIL&lt;/ref&gt; fiach oíche
* ''droen'' dreoilín
* ''truith'' druid
* ''c'' (ar iarraidh)
* ''querc'' cearc
* ''mintan'' meantán
* ''géis'' eala
* ''ngéigh'' gé
* ''smólach''
* ''rócnat''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/35403 rocnat] at eDIL&lt;/ref&gt; préachán beag
* ''aidhircleog'' pilibín
* ''odoroscrach''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33495 odor] liathdhonn ar eDIL&lt;/ref&gt; ''ainm éin''
* ''uiseog'' fuiseog
* ''ela''
* ''illait'' ilrín

|
* ''bán''
* ''liath''
* ''flann''
* ''sodath''
* ''necht'' nite/geal
* ''huath'' fuath 
* ''dub''
* ''temen'' dubhliath
* ''crón'' donn
* ''quiar''/ciar
* ''mbracht''
* ''gorm''
* ''nglas''
* ''sorcha''
* ''ruadh''
* ''alad'' alabhreac
* ''odhar''&lt;ref&gt;cf. Leabhar na hUidhre&lt;/ref&gt; donn
* ''usgdha'' róisíneach
* ''erc''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/20224 2 erc], breac, dubhdhearg, ar eDIL&lt;/ref&gt;
* ''irfind'' an-fhionn

|
* ''bíail'' tua
* ''loman'' iall
* ''fidba''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/22005 1 fidba] ar eDIL&lt;/ref&gt; bileog
* ''srathar'' diallait
* ''nasc''
* ''húartan''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/42788 úartan] ar eDIL&lt;/ref&gt; ?
* ''dabach''
* ''tál''&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/tál tál&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt;
* ''carr''
* ''cual''&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/tál cual], beart, ar teanglann.ie FB&lt;/ref&gt;
* ''machad''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/31192 1 macha, machad], bleánlann, ar eDIL&lt;/ref&gt;
* ''gat'' saileánach
* ''ngend'' ding
* ''súst'' súiste
* ''rúsc''
* ''arathar''
* ''ord''
* ''usca''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/43315 usca] ar eDIL&lt;/ref&gt; fraoch? 
* ''eipit''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/19817 eipit] ar eDIL&lt;/ref&gt; corrán
* ''indeoin''

|
* ''bethumnacht'' beatha
* ''luamnacht'' [[luamh]]
* ''filideacht'' [[filíocht]]
* ''sairsi'' saoir(s)e
* ''notaireacht'' nótaire
* ''H-airchetal''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/1707 airchetal] at eDIL&lt;/ref&gt; [[aireachdal]]
* ''druidheacht'' [[draoi]]
* ''tornoracht'' torn
* ''cruitireacht'' [[cruit]]
* ''quislenacht'' cuisle
* ''milaideacht'' míle
* ''gaibneacht'' [[gabha]]
* ''ngibae'' múnlú
* ''sreghuindeacht''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/36836 sédguinecht] ar eDIL&lt;/ref&gt; fia-stalcaireacht
* ''ronnaireacht'' roinn
* ''airigeacht'' aire
* ''ogmóracht'' ogham
* ''umaideacht'' umha
* ''enaireacht'' éan
* ''iascaireacht, nó ibroracht'' iasc, [[iúr]]

|
* ''Bachlaid''&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/5094 1 bachlaid (c)], sagart, ar eDIL&lt;/ref&gt; sagairt
* ''Laichesa'' banalochra
* ''Fianna''
* ''Senada'' seanaid
* ''Noeim'' naoimh
* ''le déananh''
|}

==Liostaí áirimh==
'''Ogam uiscech/Ogham Uisneach''': is dócha gur scéim áirimh atá ann, agus d'fhéadfadh é mar sin go n-úsáidtí é chun maoin a thaifeadadh.

'''Conogam/Ogham Chú''': Tá bonn áirimh ag baint leis an liosta seo.

'''Bo-ogam/Ogham Bó''': Is dócha gur scéim áirimh atá i ceist anseo freisin, chun b'fhéidir seilbh bólachta a thaifeadadh.

{| class=wikitable
|-
! rowspan=2 | Ogham
! colspan=4 | Aicme

|-
! Beith
! hUath
! Muin
! Ailm

|-
| Uisceach
| Sruth
| Cora
| Abha
| Tobar

|-
| Madra
| Faire
| Cú
| Tréadaí
| Measán

|-
| Bó
| Loilíoch&lt;ref&gt;bó bhainne&lt;/ref&gt;
| Gamhnach&lt;ref&gt;bó ag deireadh a tréimshe tháil/lachta, ag tabhairt ach beagán bainne&lt;/ref&gt;
| Samhaisc&lt;ref&gt;bodóg trí bliana&lt;/ref&gt;
| Dairt&lt;ref&gt;bodóg aon bhliain&lt;/ref&gt;
|}

==Aibítrí ilchinéalacha==
Faightear sa dréacht roinnt aibítrí le feidhmeanna éagsúla, mar a leanas:

'''Macogham''': Seo modh chun inscne linbh sa bhroinn a thuar. Tugtar ainm na máthar agus &quot;roinntear é, mura raibh leanbh aici roimhe sin.  Má raibh leanbh aici roimhe sin ámh, tugtar ainm an linbh sin agus roinntear é.   Agus má tá litir sa bhreis, is buachaill atá ann.  Má tá ré-uimhir ann, tugfar iníon ar an saol.&quot;  Is dócha go gciallaíonn é seo go ndéanann ainm le corrlitreacha fáistine ar buachaill, ré-uimhir ar cailín.

'''Cossogam/Foot-ogam''': Déantar cur síos ar slí chun ogham a chomharthú le méara ar an gcois. &quot;Méara na láimhe timpeall chnámh na lorga dosna litreacha agus iad a chur faoi dheis na lorga d'Aicme Bheithe.  Faoi chlé d'Aicme Uatha.  Fiarthrasna na lorga d'Aicme Mhuine.  Trasna d'Aicme Ailme, viz, mear amháin don chara litir na haicme, dhá don dara litir, go mbeadh cuid mhéar san áireamh don aicme ab ea ann.&quot;

'''Sronogam/Srónogham''': Is ionann seo agus cosogham, seachas go n-úsáidtear an tsrón in ionad na coise.  &quot;Méara na láimhe timpeall na sróine viz, ''similiter'' faoi dheis agus chlé, fiarthrasna, trasna.&quot;

'''Basogam/Bosogham''': ''manus aliam percutit lignorum'' as Laidin, .i. ''buaileann bos adhmad ar shlite éagsúla'.  Ní thugtar sonraí ar bith eile.

'''Cend a muine/Ceann I muin''': Is é atá i gceist anseo ná litir a scríobh in ionad ainm na litreach úd at tús focail éigin más féidir, m.s., CLE a scríobh in ionad ''ceirtle''.

'''Cend fo muine/Ceann faoi mhuin''': Is a mhalairt den scéim thuas é seo, ina seasann litir in ionad ainm na litreach ag deireadh focail, m.s. MAELR do ''Maelruis''

==Leaganacha rúnda==
[[Íomhá:All Ogham letters including Forfeda - Übersicht aller Ogham-Zeichen einschließlich Forfeda.jpg|thumb|350px|Tá 25 bunlitir san Ogham]]
Seo a leanas roinnt samplaí suimiúla de leaganacha oghaim rúnda (uimhriú de réir Calder):

===Ui. 1: Áradach Fionn/Dréimire Fhionn===
Tá a heireaball ingreach féin ag gach litir sa leagan seo, rud a spreag an hipitéis gur cumadh Ogham ar dtús mar nodaireacht cheoil.  De réir Sean O’Boyle,&lt;ref&gt;O’Boyle, ‘Ogam: The Poet’s Secret’&lt;/ref&gt; d'fhéadfaí Dréimire&lt;ref&gt;nó [https://www.teanglann.ie/ga/fgb/áradh áradh] Lit. ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; Fhionn a chur i bhfeidhm mar nodaireacht mhéara ar chláirseach. Measann Máire Egan (1983) ámh, de bharr easpa fianaise maidir le seinm na cláirsí traidisiúnta, ní féidir an smaoineamh a chruthú ar dhóigh amháin nó eile.

===Ui. 11: Rúnogham na bhfiann===

[[Íomhá:Runogam.png|mion|260px|center|Rúnogham na bhfiann]]

===Ui. 14: Ogham Bhricreann===
Sa leagan seo, tá eang amháin don litir ''B'', dhá rang don litir ''L'', agus mar sin de go dtí ar deireadh fiche eang don litir ''I''.  Tugtar dán gearr ansin sa scéim sách mhaslach seo.  Níorbh fhéidir le Macalister bun ná barr a fháil air, agus dúirt gur bhlúirín ársa de shaíocht na ndraoithe a bhí ann.  Scrúdaigh Meroney an dán arís agus d'aimsigh sé rabhcán faoin bhfile agus é éagaoineadh a dhrochrogha dí!

{| class=wikitable
|-
! width=50% | Sean-Ghaeilge
! width=50% | Nua-Ghaeilge

|- style=&quot;vertical-align: top&quot;
|
''Uisge slébi ním sása&lt;br /&gt;
''coibche&lt;ref&gt;[fff coibche], spré, tochra, ar eDIL&lt;/ref&gt; gon gére n-gnúsa&lt;br /&gt;
''deoc daim duinn techtas blúsar&lt;ref&gt;[http://dil.ie/6198 blúsar], búir, ar eDIL&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt;
''bes lúsar&lt;ref&gt;[http://dil.ie/31111 lús(aid)], ól; bain só as; ar eDIL&lt;/ref&gt; gen go lúsa&lt;br /&gt;

|
Usice sléibhe ním' shásamh &lt;br /&gt;
Spré a ghoin géar mo ghnúis&lt;br /&gt;
Deoch damh dhoinn a bhúireann &lt;br /&gt;
Go mbaine sé só as, ach ní bhainim &lt;ref&gt;Meroney, Howard. “A Druidic Liturgy in Ogam Bricrend?” Modern Language Notes, iml. 62, ui. 3, 1947, ll. 187–189. JSTOR, www.jstor.org/stable/2910034.&lt;/ref&gt;
|}

Ainmníodh an aibítir seo as an scabhaire [[Bricre]], file rí na nUladh, [[Conchúr Mac Neasa]], mór le rá dá theanga nimhneach agus dá chumas ag cothú achrainn.

===Ui. 17: Ogam adlenfid/Ogham Litiraidhlinne===
Sa leagan seo (aidhleann feánna nó raca litreacha), bíonn scíob in aghaidh na scorlíne amhail is an aicme chuí, le líon oiriúnach stríoc cothromach ag a dheireadh mar is gá don litir.  An-chosúil le hui. 51 é seo, seachas go gcuirtear na stríce ag deireadh na scríbe.

===Ui. 19: Crád Cride Ecis/Crá Croí Eagnaí===
Cuirtear cruth dronuilleogach in aghaidh na scorlíne amhail is an aicme, le líon oiriúnach stríoc ag teacht óna bharr mar is gá don litir.  Is deacair a thuiscint céard é san aibítir seo a bhfuil ina chúis chrá croí níos mó ná cinn eile, ach feictear ar a laghad féith ghrinn i bhfeidhm.

===Ui. 23: Foraicimib 7 Deachaib/Aicmí Breise agus Siollaí===
''Bacht, lact, fect, sect, nect; huath, drong, tect, caect, quiar; maei, gaeth, ngael, strmrect, rect; ai, ong, ur, eng, ing''.  Is liostaí sa bhreis iad seo de shiollaí ba chóir do scoláirí an oghaim a fhoghlaim mar chuid dá dteagasc gramadaí.  Tá roinnt aibítrí den chineál seo sa dréacht.

===Ui. 32: Ogam Dedanach/Ogham Déanach===
Scríobhtar litir deatach d'ainm na litreach, in ionad na litreach féin, .i. 'E' in ionad 'B', 'S' do 'L', 'N' do 'F', 'L' do 'S', 'N' do 'N', srl.  Bhíodh a leithéid d'aibítir beartaithe chun cód rúnda a chruthú.

===Ui. 33: Cend ar Nuaill/Ceann ar Eile===
I ngach aicme, scríobhtar an chéad litir don litir deireanach, agus a mhalairt, m.s. 'N' in ionad 'B', agus 'B' do 'N', srl; agus an dara litir don dara ón deireadh, m.s. 'L' in ionad 'S' agus 'S' dp 'L' srl.&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33338 1 núall] ar eDIL &lt;/ref&gt;  Is breacnuithe ar an bhfonn seo de mhalartú litreacha iad roinnt de na haibítrí.

===Ui. 35: Ogam Buaidir Foranna/ Ogham Buairimh Feirge===
Tóg an chéad litir den chéad Aicme Bheithe (.i. Beith), agus scríobh é faoi aon go cúig do gach litir na haicme.  Ag leanúint ar aghaidh, for Group H, tóg an dara litir den dara Aicme Uatha (.i. Dair), agus scríobh é faoi aon go cúig do gach litir na haicme, srl.  Is amhlaidh go n-eascraíonn  ainm suimiúil na haibítre as deacrachtaí an léitheora ag iarraidh ciall a bhaint as aon rud scríofa leis!&lt;ref&gt;[http://dil.ie/7224 búaidir], buair, cráigh, ar r eDIL&lt;/ref&gt;

===Ui. 40: Brec Mor/Breac Mór===
Bíonn scríob amháin in aghaidh na scorlíne mar is gá don aicme, agus ansin á mhéid eang lúide a haon amháin mar is gá don litir, m.s. tá ag an litir 'F' &amp;#x1683; scríob amháin ar an scórlíne i dteannta le dhá eang.

===Ui. 51: Ogam Dedad/Ogham Deadhadh===
Bíonn scríob amháin in aghaidh na scorlíne mar is gá don aicme, agus a mhéid stríoc cothromach ag rith amach as a raibh dheis mar is gá don litir.  An-chosúil le hui. 17 is ea é, seachas go scríobhtar na stríoca i lár na scríbe.

Ainm eile is ea [[Clanna Dedad]]&lt;ref&gt;[http://dil.ie/14974 Dedad C Nom. (c)] ar eDIL&lt;/ref&gt; dosna na h[[Érainn]], an cine daonna as a n-ainmníodh an tír.

===Ui. 63: Ogam Érimóin/Ogham Éireamhóin===
Bíonn uillinneacha nó cruthanna in aghaidh na scorlíne mar is gá don aicme, ceann ar cheann mar is gá don litir.   Ainmnítear an aibítir seo as [[Éireamhón]] mac Mhíle, céad rí na hÉireann, agus a mheastar gur shinsear na nGael ab ea é.

===Ui. 64: Ogam Snáithi Snímach/ Ogham Snáithe Shníomhaigh===
In ionad stríoc, bíonn cruthanna  'X' ann, ceann ar cheann a haon go cúig mar is gá don litir, mar a chéile leis an ''[[Forfeda|bhforfid]]'', [[Emancholl (ogham)|Eamhancholl]].

===Ui. 66: Nathair fria Fraech/Nathair trí Fhraoch===
Scríobhtar líne chorrach amhail is nathair.

===Ui. 73: Ogam Airenach/Ogham Scéithe===

[[Íomhá:Ogham airenach.png|mion|center|260px|''Ogam airenach'']]

===Ui. 74: Rothogam Roigni Roscadhaig/Rothogham Ranna Roscaidh===
Tá nasc arís anseo le rosc (reitric) agus filíocht.  Tá cuma roth nó sciath adhmaid an ogham seo, leis an litir 'C' cabhartha air.

[[Image:Wheel ogham.png|mion|center|260px|''Rothogam roigni roscadhaig'', Rothogham Roigne Roscadhaigh&quot;]]

===Ui. 75: Fége Find/Fuinneog Fhionn===
Tá bua na nuachta ag an leagan seo, go gcóirítear na litreacha i ndea-sraith fáinní.

Tá an chiall 'maide mullaigh' ag an bhfocal ''fége''&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/21475 féige], géire; nó [http://www.dil.ie/21457 féice, féic], maide mullaigh; ar eDIL&lt;/ref&gt;, a d'úsáidtí chun teach a thacú.  B'fhéidir go bhfuil teach ciorclach na hiarannaoise le spreagadh leis an aibítir seo.

Aimníodh an aibítir as an laoch seanscéalach, [[Fionn mac Cumhaill]].

[[Íomhá:Fege find.png|mion|center|260px|''Fége Find'', Fuinneog Fhoinn]]

===Ui. 76: Traig Sruth Ferchertne/Trá-Sruth ''Ferchertne''===
Eagraítear na litreacha i sraith chearnóg.  File miotasach mór le rá ab ea ''Ferchertne'', a léirigh feabhas cheird an fhile.  Luaitear é mar údar an chuid in ''[[Auraicept na n-Éces]]'' maidir le filíocht.  De réir Uí Ógáin,  chomh iontach ab ea cumhachtaí fileata ''Ferchertne'' go dtriomaíonn na locha is na haibhneacha agus é ag cumadh aortha, agus go n-éiríonn siad agus é á moladh.  B'fhéidir go míníonn seo an t-ainm (lag)'Trá-Sruth'.

===Ui. 83: Tráig Sruth Ferchertne /Trá-Sruth ''Ferchertne''===
Tá an ainm céanna ag an aibítir seo mar atá ag Ui. 76 thuas, agus tá dán ina teannta ag labhairt le [[Nere]], príomhbhreitheamh na bhFilí Gaelacha.  Seo a leanas aistriúchán Béarla le McManus as an Sean-Ghaeilge dhoiléir chasta:

:''O splendid famous judging Nere,
:''If you treat of pure Ogham,
:''I can name straight off in rapid words
:''Every unfamiliar variation of Ogham,
:''Of which you inquire in fitting questions.
:''For you are a multi-skilled luminary
:''Of the thrice fifty varied Oghams
:''Set at the time of primary study

===Ui. 91: Ogham Lochlannach===

[[Image:Ogham futhark ballymote.png|thumb|center|260px|''Ogham Lochlannach'' (Futhark)]]

==Foinsí==
* ''[[Auraicept na n-Éces]]'', le fáil ar [https://www.ucc.ie/en/research-sites/celt/ CELT], [https://celt.ucc.ie/published/G502003.html G502003]
* Calder, G, ''Auraicept na nÉces'' (1917), Dún Éadain
* Egan, M, 'Reflections on Ogam and the Irish harp', ''[[Éigse (iriseán)|Éigse]]'' 19 (1983), ll. 217–229
* [[R. A. Stewart Macalister|Macalister, R. A. S.]] ''The Secret Languages of Ireland'', 'Chapter II 'Cryptology', Cambridge University Press (1937)
* McManus, Damian, ''Irish letter-names and their kennings'', [[Ériu (iriseán)|Ériu]] 39 (1988), ll. 127–168.
* McManus, Damian, ''A Guide to Ogam'', Maigh Nuad, 1991
* Meroney, H, 'A Druidic liturgy in ''Ogam Bricrenn''?', ''Modern Language Notes'' 62, (1947) ll. 187–9.
* O'Boyle, S  ''Ogam; the poets' secret'' (1980)
* Ó hÓgáin, Daithí, ''Myth, Legend and Romance: An Encyclopedia of the Irish Folk Tradition'', Prentice Hall Press, Nua Eabhrac, (1991)
&lt;!-- cén íomhá? * This image has been sourced from Irish Script On Screen www.isos.dias.ie and all copyright permissions for publication must be given by the holding library, in this instance Trinity College Library--&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Litreacha Oghaim}}

[[Catagóir:Ogham]]</text>
      <sha1>iwgwjmpcvbwl0rs40js8ik6v5wl1log</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063521</id>
      <parentid>1063520</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:25:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ui. 14: Ogham Bhricreann */mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17122" xml:space="preserve">Tráchtas Sean-Ghaeilge faoin aibítir [[Ogham|Oghaim]] is ea '''''An Leabhar Oghaim''''' ([[Sean-Ghaeilge]] ''In Lebor Ogaim''), aitheanta fosta mar an Dréacht Oghaim.  Is príomh fhoinse é dosna [[Briatharoghaim]].

[[Íomhá:Book of Ballymote 170r.jpg|mion|200px|[[Leabhar Bhaile an Mhóta]] f. 170r, leaganacha oghaim uimh. 43 (''sluagogam'') go uimh. 77 (''sigla'').]]

Faightear sa Dréacht sraith céad ogham éagsúla nó rúnda.  Cuirtear an [[Younger Futhark]] in iúl fiú mar &quot;Ogham Lochlannach&quot; (Uia. 91, 92).  Is liostaí focal roinnt díobh bunaithe ar an aibítir, agus is amhlaidh gur córais áirimh roinnt eile díobh.  Níl ann ámh sa chuid is mó díobh ach leaganacha éagsúla chun an aibítir oghaim a scríobh.  Scrúdaigh Macalister (1937) agus ag McManus (§7.11, 1991) iad chun léirmheas a thabhairt.

==Lámhscríbhinní==
Caomhnaítear an dréacht sa lámhscríbhinní a leanas:
* [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]], MS 23 P 12), ll. 308–314 (AD 1390)
* [[Coláiste na Tríonóide]], [[MS H.3.18]], ff. 26.1–35.28 (AD 1511)
* [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]], MS G53 1–22 (17ú haois)
* Blúiríní sa [[British Library]], Add. 4783.

Ní fheictear an teideal sna lámhscríbhinní, ach luaitear é in ''[[Auraicept na n-Éces]]'' (f. 2813f) mar ''amal isber in leapar ogaim'', agus dá bharr a ainm.

==Teagasc agus feidhm==
Mar [[Filid|file]] Gaelach, b'éigean duit céad ogham is caoga a fhoghlaim mar chuid dod' theagasc, caoga in aghaidh na bliana le linn na chéad trí bliana ag staidéar (McManus § 7.13, 1991).  

Mhol Macalister go gcuirtí na habaítrí oghaim seo i bhfeidhm mar  chóid chumarsáide rúnda.  De réir McManus ámh, ní léir iad buntáistí na n-aibítrí.  Is dócha gur taisce    fhoclóra leathain ab ea na liostaí, rangaithe go háisiúil, ach níl ann ach líon beag díobh, agus molann sé nach bhfeictear sna cinn eile ach dúspéis na hintinne meánaoisí le habaítrí diamhra.

==Liostaí focal==
Cuimsítear sa dréacht roinnt liosta focal, agus na túslitreacha in ord na haibítre le focal ina dteannta.  Mhol Macalister gur glacadh iad chun caint i gcód, ach de réir McManus, ní raibh iontu ach liostaí aicmithe.  Seo a leanas roinnt samplaí:

{| class=wikitable
|- style=&quot;width: 1000pt&quot;
! width=20% | Enogam&lt;br /&gt;Éanogham
! width=20% | Dathogam&lt;br /&gt;Dathogham
! width=20% | Ogam tirda&lt;br /&gt;Ogham tíre
! width=20% | Danogam&lt;br /&gt;Ogham dána
! width=20% | Ogam Cuidechtach&lt;br /&gt;Ogham Cuideachta

|- style=&quot;vertical-align: top&quot;
|
* ''besan'' piasún
* ''lachu''
* ''faelinn'' faoileán
* ''seg'' seabhac
* ''naescu'' naoscach
* ''hadaig''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/258 3 adaig], ainm shaghas éin, ar eDIL&lt;/ref&gt; fiach oíche
* ''droen'' dreoilín
* ''truith'' druid
* ''c'' (ar iarraidh)
* ''querc'' cearc
* ''mintan'' meantán
* ''géis'' eala
* ''ngéigh'' gé
* ''smólach''
* ''rócnat''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/35403 rocnat] at eDIL&lt;/ref&gt; préachán beag
* ''aidhircleog'' pilibín
* ''odoroscrach''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33495 odor] liathdhonn ar eDIL&lt;/ref&gt; ''ainm éin''
* ''uiseog'' fuiseog
* ''ela''
* ''illait'' ilrín

|
* ''bán''
* ''liath''
* ''flann''
* ''sodath''
* ''necht'' nite/geal
* ''huath'' fuath 
* ''dub''
* ''temen'' dubhliath
* ''crón'' donn
* ''quiar''/ciar
* ''mbracht''
* ''gorm''
* ''nglas''
* ''sorcha''
* ''ruadh''
* ''alad'' alabhreac
* ''odhar''&lt;ref&gt;cf. Leabhar na hUidhre&lt;/ref&gt; donn
* ''usgdha'' róisíneach
* ''erc''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/20224 2 erc], breac, dubhdhearg, ar eDIL&lt;/ref&gt;
* ''irfind'' an-fhionn

|
* ''bíail'' tua
* ''loman'' iall
* ''fidba''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/22005 1 fidba] ar eDIL&lt;/ref&gt; bileog
* ''srathar'' diallait
* ''nasc''
* ''húartan''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/42788 úartan] ar eDIL&lt;/ref&gt; ?
* ''dabach''
* ''tál''&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/tál tál&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;] ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt;
* ''carr''
* ''cual''&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/tál cual], beart, ar teanglann.ie FB&lt;/ref&gt;
* ''machad''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/31192 1 macha, machad], bleánlann, ar eDIL&lt;/ref&gt;
* ''gat'' saileánach
* ''ngend'' ding
* ''súst'' súiste
* ''rúsc''
* ''arathar''
* ''ord''
* ''usca''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/43315 usca] ar eDIL&lt;/ref&gt; fraoch? 
* ''eipit''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/19817 eipit] ar eDIL&lt;/ref&gt; corrán
* ''indeoin''

|
* ''bethumnacht'' beatha
* ''luamnacht'' [[luamh]]
* ''filideacht'' [[filíocht]]
* ''sairsi'' saoir(s)e
* ''notaireacht'' nótaire
* ''H-airchetal''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/1707 airchetal] at eDIL&lt;/ref&gt; [[aireachdal]]
* ''druidheacht'' [[draoi]]
* ''tornoracht'' torn
* ''cruitireacht'' [[cruit]]
* ''quislenacht'' cuisle
* ''milaideacht'' míle
* ''gaibneacht'' [[gabha]]
* ''ngibae'' múnlú
* ''sreghuindeacht''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/36836 sédguinecht] ar eDIL&lt;/ref&gt; fia-stalcaireacht
* ''ronnaireacht'' roinn
* ''airigeacht'' aire
* ''ogmóracht'' ogham
* ''umaideacht'' umha
* ''enaireacht'' éan
* ''iascaireacht, nó ibroracht'' iasc, [[iúr]]

|
* ''Bachlaid''&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/5094 1 bachlaid (c)], sagart, ar eDIL&lt;/ref&gt; sagairt
* ''Laichesa'' banalochra
* ''Fianna''
* ''Senada'' seanaid
* ''Noeim'' naoimh
* ''le déananh''
|}

==Liostaí áirimh==
'''Ogam uiscech/Ogham Uisneach''': is dócha gur scéim áirimh atá ann, agus d'fhéadfadh é mar sin go n-úsáidtí é chun maoin a thaifeadadh.

'''Conogam/Ogham Chú''': Tá bonn áirimh ag baint leis an liosta seo.

'''Bo-ogam/Ogham Bó''': Is dócha gur scéim áirimh atá i ceist anseo freisin, chun b'fhéidir seilbh bólachta a thaifeadadh.

{| class=wikitable
|-
! rowspan=2 | Ogham
! colspan=4 | Aicme

|-
! Beith
! hUath
! Muin
! Ailm

|-
| Uisceach
| Sruth
| Cora
| Abha
| Tobar

|-
| Madra
| Faire
| Cú
| Tréadaí
| Measán

|-
| Bó
| Loilíoch&lt;ref&gt;bó bhainne&lt;/ref&gt;
| Gamhnach&lt;ref&gt;bó ag deireadh a tréimshe tháil/lachta, ag tabhairt ach beagán bainne&lt;/ref&gt;
| Samhaisc&lt;ref&gt;bodóg trí bliana&lt;/ref&gt;
| Dairt&lt;ref&gt;bodóg aon bhliain&lt;/ref&gt;
|}

==Aibítrí ilchinéalacha==
Faightear sa dréacht roinnt aibítrí le feidhmeanna éagsúla, mar a leanas:

'''Macogham''': Seo modh chun inscne linbh sa bhroinn a thuar. Tugtar ainm na máthar agus &quot;roinntear é, mura raibh leanbh aici roimhe sin.  Má raibh leanbh aici roimhe sin ámh, tugtar ainm an linbh sin agus roinntear é.   Agus má tá litir sa bhreis, is buachaill atá ann.  Má tá ré-uimhir ann, tugfar iníon ar an saol.&quot;  Is dócha go gciallaíonn é seo go ndéanann ainm le corrlitreacha fáistine ar buachaill, ré-uimhir ar cailín.

'''Cossogam/Foot-ogam''': Déantar cur síos ar slí chun ogham a chomharthú le méara ar an gcois. &quot;Méara na láimhe timpeall chnámh na lorga dosna litreacha agus iad a chur faoi dheis na lorga d'Aicme Bheithe.  Faoi chlé d'Aicme Uatha.  Fiarthrasna na lorga d'Aicme Mhuine.  Trasna d'Aicme Ailme, viz, mear amháin don chara litir na haicme, dhá don dara litir, go mbeadh cuid mhéar san áireamh don aicme ab ea ann.&quot;

'''Sronogam/Srónogham''': Is ionann seo agus cosogham, seachas go n-úsáidtear an tsrón in ionad na coise.  &quot;Méara na láimhe timpeall na sróine viz, ''similiter'' faoi dheis agus chlé, fiarthrasna, trasna.&quot;

'''Basogam/Bosogham''': ''manus aliam percutit lignorum'' as Laidin, .i. ''buaileann bos adhmad ar shlite éagsúla'.  Ní thugtar sonraí ar bith eile.

'''Cend a muine/Ceann I muin''': Is é atá i gceist anseo ná litir a scríobh in ionad ainm na litreach úd at tús focail éigin más féidir, m.s., CLE a scríobh in ionad ''ceirtle''.

'''Cend fo muine/Ceann faoi mhuin''': Is a mhalairt den scéim thuas é seo, ina seasann litir in ionad ainm na litreach ag deireadh focail, m.s. MAELR do ''Maelruis''

==Leaganacha rúnda==
[[Íomhá:All Ogham letters including Forfeda - Übersicht aller Ogham-Zeichen einschließlich Forfeda.jpg|thumb|350px|Tá 25 bunlitir san Ogham]]
Seo a leanas roinnt samplaí suimiúla de leaganacha oghaim rúnda (uimhriú de réir Calder):

===Ui. 1: Áradach Fionn/Dréimire Fhionn===
Tá a heireaball ingreach féin ag gach litir sa leagan seo, rud a spreag an hipitéis gur cumadh Ogham ar dtús mar nodaireacht cheoil.  De réir Sean O’Boyle,&lt;ref&gt;O’Boyle, ‘Ogam: The Poet’s Secret’&lt;/ref&gt; d'fhéadfaí Dréimire&lt;ref&gt;nó [https://www.teanglann.ie/ga/fgb/áradh áradh] Lit. ar teanglann.ie FGB&lt;/ref&gt; Fhionn a chur i bhfeidhm mar nodaireacht mhéara ar chláirseach. Measann Máire Egan (1983) ámh, de bharr easpa fianaise maidir le seinm na cláirsí traidisiúnta, ní féidir an smaoineamh a chruthú ar dhóigh amháin nó eile.

===Ui. 11: Rúnogham na bhfiann===

[[Íomhá:Runogam.png|mion|260px|center|Rúnogham na bhfiann]]

===Ui. 14: Ogham Bhricreann===
Sa leagan seo, tá eang amháin don litir ''B'', dhá rang don litir ''L'', agus mar sin de go dtí ar deireadh fiche eang don litir ''I''.  Tugtar dán gearr ansin sa scéim sách mhaslach seo.  Níorbh fhéidir le Macalister bun ná barr a fháil air, agus dúirt gur bhlúirín ársa de shaíocht na ndraoithe a bhí ann.  Scrúdaigh Meroney an dán arís agus d'aimsigh sé rabhcán faoin bhfile agus é éagaoineadh a dhrochrogha dí!

{| class=wikitable
|-
! width=50% | Sean-Ghaeilge
! width=50% | Nua-Ghaeilge

|- style=&quot;vertical-align: top&quot;
|
''Uisge slébi ním sása&lt;br /&gt;
''coibche&lt;ref&gt;[fff coibche], spré, tochra, ar eDIL&lt;/ref&gt; gon gére n-gnúsa&lt;br /&gt;
''deoc daim duinn techtas blúsar&lt;ref&gt;[http://dil.ie/6198 blúsar], búir, ar eDIL&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt;
''bes lúsar&lt;ref&gt;[http://dil.ie/31111 lús(aid)], ól; bain só as; ar eDIL&lt;/ref&gt; gen go lúsa&lt;br /&gt;

|
Usice sléibhe ním' shásamh &lt;br /&gt;
Spré a ghoin géar mo ghnúis&lt;br /&gt;
Deoch damh dhoinn a bhúireann &lt;br /&gt;
Go mbaine sé só as, ach ní bhainim &lt;ref&gt;Meroney, Howard. “A Druidic Liturgy in Ogam Bricrend?” Modern Language Notes, iml. 62, ui. 3, 1947, ll. 187–189. JSTOR, www.jstor.org/stable/2910034.&lt;/ref&gt;
|}

Ainmníodh an aibítir seo as an scabhaire [[Bricre]], file rí na nUladh, [[Conchúr mac Neasa]], mór le rá dá theanga nimhneach agus dá chumas ag cothú achrainn.

===Ui. 17: Ogam adlenfid/Ogham Litiraidhlinne===
Sa leagan seo (aidhleann feánna nó raca litreacha), bíonn scíob in aghaidh na scorlíne amhail is an aicme chuí, le líon oiriúnach stríoc cothromach ag a dheireadh mar is gá don litir.  An-chosúil le hui. 51 é seo, seachas go gcuirtear na stríce ag deireadh na scríbe.

===Ui. 19: Crád Cride Ecis/Crá Croí Eagnaí===
Cuirtear cruth dronuilleogach in aghaidh na scorlíne amhail is an aicme, le líon oiriúnach stríoc ag teacht óna bharr mar is gá don litir.  Is deacair a thuiscint céard é san aibítir seo a bhfuil ina chúis chrá croí níos mó ná cinn eile, ach feictear ar a laghad féith ghrinn i bhfeidhm.

===Ui. 23: Foraicimib 7 Deachaib/Aicmí Breise agus Siollaí===
''Bacht, lact, fect, sect, nect; huath, drong, tect, caect, quiar; maei, gaeth, ngael, strmrect, rect; ai, ong, ur, eng, ing''.  Is liostaí sa bhreis iad seo de shiollaí ba chóir do scoláirí an oghaim a fhoghlaim mar chuid dá dteagasc gramadaí.  Tá roinnt aibítrí den chineál seo sa dréacht.

===Ui. 32: Ogam Dedanach/Ogham Déanach===
Scríobhtar litir deatach d'ainm na litreach, in ionad na litreach féin, .i. 'E' in ionad 'B', 'S' do 'L', 'N' do 'F', 'L' do 'S', 'N' do 'N', srl.  Bhíodh a leithéid d'aibítir beartaithe chun cód rúnda a chruthú.

===Ui. 33: Cend ar Nuaill/Ceann ar Eile===
I ngach aicme, scríobhtar an chéad litir don litir deireanach, agus a mhalairt, m.s. 'N' in ionad 'B', agus 'B' do 'N', srl; agus an dara litir don dara ón deireadh, m.s. 'L' in ionad 'S' agus 'S' dp 'L' srl.&lt;ref&gt;[http://dil.ie/33338 1 núall] ar eDIL &lt;/ref&gt;  Is breacnuithe ar an bhfonn seo de mhalartú litreacha iad roinnt de na haibítrí.

===Ui. 35: Ogam Buaidir Foranna/ Ogham Buairimh Feirge===
Tóg an chéad litir den chéad Aicme Bheithe (.i. Beith), agus scríobh é faoi aon go cúig do gach litir na haicme.  Ag leanúint ar aghaidh, for Group H, tóg an dara litir den dara Aicme Uatha (.i. Dair), agus scríobh é faoi aon go cúig do gach litir na haicme, srl.  Is amhlaidh go n-eascraíonn  ainm suimiúil na haibítre as deacrachtaí an léitheora ag iarraidh ciall a bhaint as aon rud scríofa leis!&lt;ref&gt;[http://dil.ie/7224 búaidir], buair, cráigh, ar r eDIL&lt;/ref&gt;

===Ui. 40: Brec Mor/Breac Mór===
Bíonn scríob amháin in aghaidh na scorlíne mar is gá don aicme, agus ansin á mhéid eang lúide a haon amháin mar is gá don litir, m.s. tá ag an litir 'F' &amp;#x1683; scríob amháin ar an scórlíne i dteannta le dhá eang.

===Ui. 51: Ogam Dedad/Ogham Deadhadh===
Bíonn scríob amháin in aghaidh na scorlíne mar is gá don aicme, agus a mhéid stríoc cothromach ag rith amach as a raibh dheis mar is gá don litir.  An-chosúil le hui. 17 is ea é, seachas go scríobhtar na stríoca i lár na scríbe.

Ainm eile is ea [[Clanna Dedad]]&lt;ref&gt;[http://dil.ie/14974 Dedad C Nom. (c)] ar eDIL&lt;/ref&gt; dosna na h[[Érainn]], an cine daonna as a n-ainmníodh an tír.

===Ui. 63: Ogam Érimóin/Ogham Éireamhóin===
Bíonn uillinneacha nó cruthanna in aghaidh na scorlíne mar is gá don aicme, ceann ar cheann mar is gá don litir.   Ainmnítear an aibítir seo as [[Éireamhón]] mac Mhíle, céad rí na hÉireann, agus a mheastar gur shinsear na nGael ab ea é.

===Ui. 64: Ogam Snáithi Snímach/ Ogham Snáithe Shníomhaigh===
In ionad stríoc, bíonn cruthanna  'X' ann, ceann ar cheann a haon go cúig mar is gá don litir, mar a chéile leis an ''[[Forfeda|bhforfid]]'', [[Emancholl (ogham)|Eamhancholl]].

===Ui. 66: Nathair fria Fraech/Nathair trí Fhraoch===
Scríobhtar líne chorrach amhail is nathair.

===Ui. 73: Ogam Airenach/Ogham Scéithe===

[[Íomhá:Ogham airenach.png|mion|center|260px|''Ogam airenach'']]

===Ui. 74: Rothogam Roigni Roscadhaig/Rothogham Ranna Roscaidh===
Tá nasc arís anseo le rosc (reitric) agus filíocht.  Tá cuma roth nó sciath adhmaid an ogham seo, leis an litir 'C' cabhartha air.

[[Image:Wheel ogham.png|mion|center|260px|''Rothogam roigni roscadhaig'', Rothogham Roigne Roscadhaigh&quot;]]

===Ui. 75: Fége Find/Fuinneog Fhionn===
Tá bua na nuachta ag an leagan seo, go gcóirítear na litreacha i ndea-sraith fáinní.

Tá an chiall 'maide mullaigh' ag an bhfocal ''fége''&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/21475 féige], géire; nó [http://www.dil.ie/21457 féice, féic], maide mullaigh; ar eDIL&lt;/ref&gt;, a d'úsáidtí chun teach a thacú.  B'fhéidir go bhfuil teach ciorclach na hiarannaoise le spreagadh leis an aibítir seo.

Aimníodh an aibítir as an laoch seanscéalach, [[Fionn mac Cumhaill]].

[[Íomhá:Fege find.png|mion|center|260px|''Fége Find'', Fuinneog Fhoinn]]

===Ui. 76: Traig Sruth Ferchertne/Trá-Sruth ''Ferchertne''===
Eagraítear na litreacha i sraith chearnóg.  File miotasach mór le rá ab ea ''Ferchertne'', a léirigh feabhas cheird an fhile.  Luaitear é mar údar an chuid in ''[[Auraicept na n-Éces]]'' maidir le filíocht.  De réir Uí Ógáin,  chomh iontach ab ea cumhachtaí fileata ''Ferchertne'' go dtriomaíonn na locha is na haibhneacha agus é ag cumadh aortha, agus go n-éiríonn siad agus é á moladh.  B'fhéidir go míníonn seo an t-ainm (lag)'Trá-Sruth'.

===Ui. 83: Tráig Sruth Ferchertne /Trá-Sruth ''Ferchertne''===
Tá an ainm céanna ag an aibítir seo mar atá ag Ui. 76 thuas, agus tá dán ina teannta ag labhairt le [[Nere]], príomhbhreitheamh na bhFilí Gaelacha.  Seo a leanas aistriúchán Béarla le McManus as an Sean-Ghaeilge dhoiléir chasta:

:''O splendid famous judging Nere,
:''If you treat of pure Ogham,
:''I can name straight off in rapid words
:''Every unfamiliar variation of Ogham,
:''Of which you inquire in fitting questions.
:''For you are a multi-skilled luminary
:''Of the thrice fifty varied Oghams
:''Set at the time of primary study

===Ui. 91: Ogham Lochlannach===

[[Image:Ogham futhark ballymote.png|thumb|center|260px|''Ogham Lochlannach'' (Futhark)]]

==Foinsí==
* ''[[Auraicept na n-Éces]]'', le fáil ar [https://www.ucc.ie/en/research-sites/celt/ CELT], [https://celt.ucc.ie/published/G502003.html G502003]
* Calder, G, ''Auraicept na nÉces'' (1917), Dún Éadain
* Egan, M, 'Reflections on Ogam and the Irish harp', ''[[Éigse (iriseán)|Éigse]]'' 19 (1983), ll. 217–229
* [[R. A. Stewart Macalister|Macalister, R. A. S.]] ''The Secret Languages of Ireland'', 'Chapter II 'Cryptology', Cambridge University Press (1937)
* McManus, Damian, ''Irish letter-names and their kennings'', [[Ériu (iriseán)|Ériu]] 39 (1988), ll. 127–168.
* McManus, Damian, ''A Guide to Ogam'', Maigh Nuad, 1991
* Meroney, H, 'A Druidic liturgy in ''Ogam Bricrenn''?', ''Modern Language Notes'' 62, (1947) ll. 187–9.
* O'Boyle, S  ''Ogam; the poets' secret'' (1980)
* Ó hÓgáin, Daithí, ''Myth, Legend and Romance: An Encyclopedia of the Irish Folk Tradition'', Prentice Hall Press, Nua Eabhrac, (1991)
&lt;!-- cén íomhá? * This image has been sourced from Irish Script On Screen www.isos.dias.ie and all copyright permissions for publication must be given by the holding library, in this instance Trinity College Library--&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Litreacha Oghaim}}

[[Catagóir:Ogham]]</text>
      <sha1>86s140lmw1fqkocr9r83lzzoize68yx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aaron Connolly</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91160</id>
    <revision>
      <id>1063536</id>
      <parentid>1002430</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:48:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="162" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is imreoir [[sacair]] Éireannach é '''Aaron Connolly''', as [[Órán Mór]], Contae na Gaillimhe.

{{Stumpa-peileadóirsacair-éire}}</text>
      <sha1>6lh8lqwkjo31dohohit6vromx81k6er</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dáithí Ó Sé</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91282</id>
    <revision>
      <id>1063429</id>
      <parentid>1054301</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:43:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>glanta suas</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18536" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}[[Íomhá:Glór Tíre Togha &amp; Rogha Presented by Dáithí Ó Sé-www.TG4.ie-6069512633 a97de94e2b o.jpg|mion|alt=|Dáithí ar suíomh Glór Tíre]]
Is craoltóir teilifíse agus raidió in Éirinn é '''Dáithí Ó Sé'''. Faoi láthair, tá sé ina láithreoir i gcomhair an chomórtais ''Rose of Tralee'' agus is láithreoir é chomh maith le Maura Derrane ar ''The Today Show'' ar [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|teideal=The Today Show|url=https://www.rte.ie/tv/programmes/913165-the-today/|date=2017-10-18|language=en}}&lt;/ref&gt;. Ó 2018, tá clár aige ar [[TG4]] darb ainm ''[[Seal le Dáithí]]''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tv24.co.uk/b/q4xq60-nhy|teideal=Seal Le Dáithí, 7:30pm on TG4|language=en|work=tv24.co.uk|dátarochtana=2020-02-04}}&lt;/ref&gt;'. Is cainteoir dúchais na [[An Ghaeilge|Gaeilge]] é Dáithí. 

== Saol luath ==
Rugadh Dáithí Ó Sé ar an bh[[An Fheothanach|Feothanach]], sráidbhaile beag i g[[Corca Dhuibhne]] i gcontae [[Ciarraí (Dáilcheantar)|Chiarraí]], ar an dara lá de Mheitheamh i 1976. Tá ceathrar deirfiúr agus deartháir aige: Caoimhín, Deirdre, Dónall agus Máire Áine.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Maidhc Dainín Ó Sé|date=1995|url=|title=|journal=A Thig Ná Tit Orm|volume=|issue=Céad}}&lt;/ref&gt; Ba é [[Maidhc Dainín Ó Sé]] athair Dáithí, agus ba í Kathleen (Caitlín) Nic Gearailt a mháthair. Bhí Maidhc agus Caitlín ina gcónaí i [[Chicago, Illinois|Chicago]] ó 1959 go dtí 1969, nuair a d'fhill siad ar ais go hÉirinn. Bhí Maidhc ina scríbhneoir agus ina cheoltóir; tá roinnt saothar foilsithe aige cosúil le ''Corcán na dTrí gCos''. Is dócha go raibh an Ghaeilge curtha go mór i bhfeidhm i saol Dháithí fada is a bhí sé ag fás aníos.  

D'fhreastail Dáithí ar an mbunscoil áitiúil agus ansin ar ''Mheánscoil na mBráithre Críostaí''&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://daithiose.com/about-us/|teideal=About Dáithí|údar=daithiose.com|dáta=12/02/2020|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;, áit ar fhreastal [[Dara Ó Briain]] freisin. Nuair a chríochnaigh sé sa scoil, lean sé ar aghaidh ag staidéar i ''gColáiste Mhuire gan Smál'', agus bhain sé amach céim BA sa Stair agus sa Ghaeilge.   

==Gairm Dháithí roimh na meáin==
Bhí roinnt post ag Dáithí sular thosaigh sé ag obair le [[TG4]]. Bhí sé ina bhúistéara nuair a bhí sé ar scoil, agus bhí sé ina dhoirseoir slándála. Bhí post aige mar thiománaí ar bhád farantóireachta timpeall na m[[Na Blascaodaí|Blascaodaí]] i gCiarraí. Bhí an-bhaint ag teaghlach Dáithí leis an bhfarraige; bhí a sheanathair Dainín Dan Ó Sé ina iascaire. Bhí Dáithí ina mháistir sorcais i Duffy’s Circus freisin. Chaith sé ceithre bliana leis an sorcas; thosaigh sé ann nuair a fuair sé glaoch ó ghrúpa a bhí ag cur na Gaeilge chun cinn, ag iarraidh air le dul isteach sa sorcas toisc go raibh siad ag iarraidh an teanga Ghaeilge a thabhairt isteach sa léiriú sorcais. Ba é an chéad seó sorcais as Gaeilge.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/fingalindependent/news/irish-language-circus-coming-to-swords-27772432.html|teideal=Irish language circus coming to Swords|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt; Chuaigh siad ar camchuairt timpeall na hÉireann taobh amuigh de na ceantracha Gaeltachta. Dúirt sé in agallamh gur bhain sé an-sult as a chuid ama sna sorcais agus bhí sé an-ghreannmhar.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishexaminer.com/ireland/daithi-recalls-days-as-a-circus-ringmaster-238394.html|teideal=Dáithí recalls days as a circus ringmaster|údar=Wednesday, July 31, 2013|dáta=2013-07-31|language=en|work=www.irishexaminer.com|dátarochtana=2020-02-12}}&lt;/ref&gt; Labhair sé faoi conas a bhí gach lá sa sorcas éagsúil. Bhí Dáithí Ó Sé ag obair go páirtaimseartha le TG4 nuair a bhí sé ag múineadh, dar le Dáithí bhain sé taitneamh as gach lá a raibh sé a mhúineadh ach bhí fonn air obair ar feadh TG4 nuair a cuireadh ceist air toisc go raibh sé fiosrach faoi.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishexaminer.com/breakingnews/lifestyle/features/this-much-i-know-daithi-o-se-broadcaster-and-television-presenter-967930.html|teideal=This Much I Know: Dáithí Ó Sé, broadcaster and television presenter|dáta=2019-12-02|language=en|work=www.irishexaminer.com|dátarochtana=2020-02-12}}&lt;/ref&gt; Ba dheis iontach é an post seo i gcomhair Gaeilgeora cosúil le Dáithí.  

==Gairm sna meáin==
Bhí Dáithí Ó Sé mar chuid lárnach de theilifís trí Ghaeilge in Éirinn. Thosaigh Dáithí ag obair le [[TG4]], stáisiún náisiúnta na Gaeilge in Éirinn, i 1999.   
[[Íomhá:TG4 logo.svg|mion|Tá Dáithí Ó Sé ag obair i TG4 ó 1999]]
Bhí sé ag obair go páirtaimseartha mar fhear na haimsire agus mar láithreoir leanúnachais ag an bpointe seo, ach faoi 2001, bhí conradh lánaimseartha faighte aige. In 2002, ghlac sé páirt sa chlár ‘Féilte’ ar TG4&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.linkedin.com/in/d%C3%A1ith%C3%AD-%C3%B3-s%C3%A9-2051b219/?originalSubdomain=ie|teideal=LinkedIn Dáithí Ó Sé|údar=Dáithí Ó Sé|dáta=12/02/2020|dátarochtana=12/02/2020}}&lt;/ref&gt;. Bhí an clár seo bunaithe ar deich bhféile samhraidh agus dhá cheann speisialta ag an Nollag a bhí lonnaithe i Nua-Eabhrac agus i mBostún. Freisin i 2002 bhí Dáithí páirteach i nGradam Ceoil TG4 a bhí ar siúl i gceoláras [[Ollscoil Luimnigh]]. Bhí sé mar láithreoir ar an oíche agus bhí thart ar 1,000 duine ann mar lucht féachana&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ifta.ie/peopleschoice/tvpersonpc.htm|teideal=Irish Film and Television Awards|work=www.ifta.ie|dátarochtana=2020-02-12}}&lt;/ref&gt;.    

I 2003, lean Dáithí ar aghaidh leis an tsraith 'Féilte' agus bhí sé mar láithreoir ar an chlár ''Cleamhnas''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20120426081405/http://www.the-kingdom.ie/news/kfcwqlgbkf/|teideal=The Kingdom: Mícheál goes by the book|dáta=2012-04-26|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-02-12}}&lt;/ref&gt;, ina ndeachaigh rannpháirtithe ar choinne chéadaithne lena chéile. Bhí Dáithí páirteach sa chlár ar feadh sraith amháin (13 clár). Lean Dáithí ar aghaidh ag obair le TG4 agus ag léiriú don stáisiúin ar roinnt clár cosúil le 'Coinne Le' — seó cainte a raibh ar siúl oíche Sathairn de ghnáth. I rith na mblianta seo freisin rinne sé tuairisciú ar Rásaí na Gaillimhe i gcomhair TG4 i 2004 agus 2005&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.  

I 2006, thosaigh Dáithí ag obair ar an chlár [[Glór Tíre]] ar TG4. Clár teilifíse réaltachta a bhí ann, ag lorg an amhránaí is fearr sa seánra [[ceol tuaithe]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20141104112459/http://www.tg4.ie/en/programmes/glor-tire/home.html|teideal=Glór Tíre: Home - TG4 - Irish language television channel - Teilifís Gaeilge|dáta=2014-11-04|work=web.archive.org|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt; Craoladh an clár seo den chéad uair in 2003. 
[[Íomhá:Amboy (California, USA) -- 2012 -- 5704.jpg|mion|Bhí an-ráchairt ar 'Dáithí ar Route 66' a craoladh ar TG4 i 2007.]]
Anuas ar a chuid oibre ar TG4, thosaigh Dáithí Ó Sé ag teacht ar an bhfód ar [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]]. In 2006, bhí sé mar iomaitheoir ar an chlár ''You're A Star'' a bhí curtha ar siúl chun airgead a bhailiú ar son carthanachta. Roghnaigh Ó Sé an charthanacht ''Make a Wish''. In 2007, bhí Dáithí ar ais ar RTÉ mar iomaitheoir ar an chlár ''Celebrities Go Wild''. Sa chlár seo bhí roinnt daoine cáiliúla i g[[Conamara]] ag déanamh iarracht maireachtáil faoin tuath. Ghlac ochtar páirt ann, [[Michelle de Bruin]] agus [[Michael Healy-Rae|Micheal Healy Rae]] ina measc.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishexaminer.com/ireland/tension-mounts-as-o-se-walks-46274.html|teideal=Tension mounts as Ó Sé walks|údar=Friday, October 26, 2007|dáta=2007-10-26|language=en|work=www.irishexaminer.com|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. I Meán Fómhair 2007, bhí Dáithí curtha as an chomórtas toisc nach bhfuair sé go leor vótaí ón phobal&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishexaminer.com/ireland/tension-mounts-as-o-se-walks-46274.html|teideal=Tension mounts as Ó Sé walks|údar=Friday, October 26, 2007|dáta=2007-10-26|language=en|work=www.irishexaminer.com|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;.

Tar éis na heachtraí seo ar RTÉ, bhí níos mó clú agus cáil ar Dháithí agus tháinig níos mó deiseanna chun tosaigh dó. Aithníonn Dáithí go raibh TG4 mar cloch chora dó i dtaobh feabhas a chur ar a ghairm sna meáin. Thug TG4 taithí iontach dó agus tá sé an-bhuíoch den stáisiún as sin&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=If it wasn't for TG4 {{!}} Maura &amp; Dáithí|url=https://www.youtube.com/watch?v=pGVnLcP3vnA|language=en}}&lt;/ref&gt;. Thug TG4 an deis do Dháithí roinnt taistil a dhéanamh chomh maith. Bhí sé ina láithreoir ar an chlár ''Route 66 le Dáithí'' in 2007, tar éis ''Celebrities go Wild'', agus d'imigh sé ar turas trí [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]. Thosaigh sé i Chicago agus thiomáin sé é féin agus an fhoireann a bhí leis go dtí California. Dar le Dáithí, ba é ceann de na rudaí is fearr a rinne sé riamh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/life/travel/forget-nyc-and-la-its-all-about-route-66-26451658.html|teideal=Forget NYC and LA ... it’s all about Route 66|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Tar éis ''Dáithí ar Route 66'', in 2008, tháinig ''Dáithí ar Highway 61'' amach. Sa chlár seo, chuir sé agallamh ar dhaoine cosúil le Buddy Guy, [[Chuck Berry]], Percy Sledge, [[Ben E. King]] agus [[Paul Simon]]. Deirtear gurb é 'Highway 61' an mórbhealach de [[Na Gormacha|cheol 'blues']].  

Tháinig an-rath ar na sraitheanna a bhí bunaithe i Meiriceá agus i 2009 craoladh an clár ''Dáithí ar toir'' agus sa chlár seo bhí Ó Sé ag leanúint saol d'amhránaí a bhfuil clú agus cáil orthu i gcomhair a cheol tíre cosúil le [[Dolly Parton]] agus [[Johnny Cash]]. Bhí an seans aige na réaltaí [[Kenny Rogers|Kenny Rodgers]] agus [[Merle Haggard]] a chur faoi agallamh&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. D'éirigh leis an gclár seo cosúil le ''Dáithí ar Route 66'' agus ''Dáithí ar Highway 61.'' Lean Dáithí ar aghaidh in 2009 le RTÉ agus bhí sé ina mholtóir ar an ''All-Ireland Talent Show''.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=All Ireland Talent Show judges revealed|url=https://www.rte.ie/entertainment/2008/1113/415292-allirelandtalentshow/|date=2008-11-13|language=en}}&lt;/ref&gt; Bhí Dáithí go mór i mbéal an phobail nuair a thosaigh sé mar láithreoir ag an ''Rose of Tralee''.   

===Dáithí Ó Sé agus an Rose of Tralee===
[[Íomhá:Rose of Tralee.JPG|mion|Tá Dáithí mar óstach ar an chomórtas ó 2010. ]]
Bhí Dáithí an-pháirteach sa chomórtas bliantúil i dTrá Lí fiú sula raibh sé mar láithreoir air. Bhí sé mar chuid den phainéal moltóireachta i gcomhair na féile réigiúnaí den ''Rose of Tralee'' in 2005 agus 2006. In 2008, bhí sé ina chathaoirleach ar an bpainéal moltóireachta don cheiliúradh caoga bliain den ''Rose of Tralee'' idirnáisiúnta. In 2010, fógraíodh go mbeadh Dáithí Ó Sé ina óstach ar an gcomórtas ''Rose of Tralee'' agus thosaigh Dáithí an bhliain sin &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Rose of Tralee 2010's most-watched show|url=https://www.rte.ie/entertainment/2010/0826/424275-roseoftralee/|date=2010-08-26|language=en}}&lt;/ref&gt;. Ba é an chéad fhear as Ciarraí chun a bheith ina láithreoir ar an chomórtas. Bhí [[Ray D'Arcy]] mar óstach ar an chomórtas roimh Dháithí idir 2004 agus 2009. De ghnáth, bíonn ar Dháithí an comórtas a chosaint mar bíonn tuairimí conspóideacha ag an phobal faoin fhéile agus ceaptar gur rud seanfhaiseanta é, ach de réir Dáithí tá sé forásach &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishmirror.ie/showbiz/irish-showbiz/daithi-o-se-wife-roseoftralee-18963458|teideal=Daithi O Se 'heartbroken' at leaving family behind to prep for Rose of Tralee|údar=Ciara Phelan|dáta=2019-08-19|work=irishmirror|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Dar le Dáithí, bíonn a lán pleanála curtha isteach roimh an chomórtas agus bíonn sé ag tnúth le bualadh leis na mná sa chomórtas&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Beo ar Éigean 89: Dáithí Ó Sé ar BAE|url=https://www.rte.ie/gaeilge/2019/0725/1065129-beo-ar-eigean-89-daithi-o-se-ar-bae/|date=2019-07-25|language=ga}}&lt;/ref&gt;.   

===Dáithí Ó Sé agus an ''Today Show'' ar RTÉ===
Bhog Dáithí ó TG4 go dtí RTÉ in 2010. In 2012, ceapadh é ina láithreoir ar an gclár laethúil ''Today le Maura agus Dáithí''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/irish-news/rte-brings-back-familiar-faces-for-new-live-show-26898232.html|teideal=RTE brings back familiar faces for new live show|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Tá an clár fós ag rith go dtí an lá atá inniu ann. Bíonn sé ar siúl ag 3:30 san iarnóin ón Luan go hAoine ar RTÉ1. Craoltar an clár ó chontae Chorcaí&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Today with Maura and Dáithí|url=https://www.rte.ie/tv/programmes/1075701-today-with-maura-and-daithi/|date=2019-09-13|language=en}}&lt;/ref&gt;. Tá rath leanúnach ag baint leis an gclár seo toisc go bhfuil sé á chraoladh go leanúnach ó 2012. Tá Maura Derrane mar chomhláithreoir leis. Bíonn aíonna ar an chlár agus de ghnáth bíonn cúrsaí nós maireachtála á bplé ar an chlár.  

==Dáithí agus an Ghaeilge==
I dtaobh na Gaeilge de, is pearsa mhór i bpobal na Gaeilge é Dáithí. Cinnte, tá seo le feiscint trína ghairm i TG4 agus in 2018, thosaigh sé seó cainte darb ainm ''Seal le Dáithí''. Labhraíonn Dáithí amach faoin Ghaeilge go minic. In 2013, d'aontaigh sé le bean a bhí curtha amach as tacsaí san Albain tar éis í a bheith ag labhairt as Gaeilge lena col ceathair nuair a bhí sí i suíochán cúil an chairr. Dúirt sé go raibh lán ceart ag na mná Gaeilge a labhairt nuair a bhí siad i láthair an tiománaí tacsaí. Dúirt sé go raibh an tiománaí aineolach agus dúirt sé go mbíonn sé go minic ag labhairt as Gaeilge, ní amháin sa bhaile ach i dtíortha eile freisin&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.gaelport.com/default.aspx?treeid=37&amp;NewsItemID=10703|teideal=RTE's Daithi O'Se jumps to the defence of an Irish tourist who alleges a Glasgow taxi driver refused to allow her friends speak Irish|work=www.gaelport.com|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Tá Dáithí ag iarraidh an teanga a chur chun cinn; tá sé ag labhairt na Gaeilge ónar rugadh é. Cuireann sé béim ar an gá le labhairt na Gaeilge agus níl mórán úsáid as an scríobh nó as foghlaim filíochta mar a dhéantar ar scoil. Aontaíonn sé go bhfuil sé go hálainn ach go réalaíoch ní chuidíonn sé leis an teanga labhartha. Creideann sé gur chóir an bhéaltriail amháin a úsáid mar an t-aon scrúdu Gaeilge i gcomhair na h[[Ardteistiméireacht]]a &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.todayfm.com/podcasts/mario-39-s-sunday-roast/daithi-o-se-talks-can-keep-speaking-irish-language|teideal=Dáithí Ó Sé Talks About How We Can Keep Speaking Our Irish Language|údar=Ruth Devaney|work=TodayFM|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;.  

Gheall Dáithí in 2013 go bhfoilseodh sé ábhar go rialta san irisleabhar [[Foinse]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.gaelport.com/default.aspx?treeid=37&amp;NewsItemID=10349|teideal=New Irish language newspaper for students|work=www.gaelport.com|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Tá roinnt oibre déanta ag Dáithí chun an Ghaeilge a chur chun cinn agus tá sé soiléir go bhfuil grá ollmhór aige ar an teanga.

==Saol pearsanta==
Tá cónaí ar Dháithí i n[[Gaillimh]] faoi láthair &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishmirror.ie/showbiz/irish-showbiz/who-daithi-ose-you-need-19028789|teideal=Who is Daithi O'Se? All you need to know about Rose of Tralee and RTE presenter|údar=Mikie O'Loughlin|dáta=2019-08-29|work=irishmirror|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Phós sé a bhean chéile Rita Talty i nDaingean in 2012. Bhuail an bheirt lena chéile in 2008 i d[[Trá Lí]], nuair a ghlac Rita páirt sa gcomórtas ''Rose of Tralee'' mar ionadaí stát [[New Jersey]]. Bhí gúna dearg á chaitheamh aici nuair a chonaic Dáithí í den chéad uair&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/style/celebrity/celebrity-news/i-knew-if-she-gets-the-rose-i-cant-marry-her-daithi-o-se-on-falling-in-love-at-first-sight-with-wife-rita-37202904.html|teideal='I knew if she gets the Rose, I can't marry her' - Dáithí Ó Sé on falling in love at first sight with wife Rita|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Bhí an bheirt mar chairde ar feadh tamaill sular thosaigh siad ag siúl amach lena chéile. Dúirt Dáithí nár shiúil sé amach riamh le cailín ón chomórtas roimh Rita&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/style/celebrity/i-never-asked-out-a-rose-before-rita-daithi-o-se-reminisces-about-meeting-his-wife-at-the-rose-of-tralee-36048190.html|teideal='I never asked out a Rose before Rita' - Dáithí Ó Sé reminisces about meeting his wife at the Rose of Tralee|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Tá mac amháin ag Dáithí agus Rita: Micheál Óg. Rugadh Micheál Óg ar [[Lá Fhéile Pádraig]] in 2012&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.irishmirror.ie/showbiz/irish-showbiz/rte-star-daithi-ose-says-4728303|teideal=RTE star Daithi O'Se says the birth of son Michael Og was the highlight of his year|údar=Demelza De-Burca|dáta=2014-12-01|work=irishmirror|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. 

Taitníonn an chócaireacht go mór le Dáithí, de bharr go mbíonn sé ag obair agus ag taisteal go minic, agus mar sin ní bhíonn am aige a bhéilí féin a dhéanamh agus bíonn air ithe amach go minic&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-daithi-o-se.aspx|teideal=Dáithí Ó Sé|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;. Bhí Dáithí ag postáil oidis anuas ar shuíomh RTÉ i gcomhair cácaí agus roinnt mias le hiasc &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/author/742847-daithi-o-se/|teideal=Daithí Ó Sé|údar=Daithí Ó Sé|dáta=2015-11-18|language=en|work=RTE.ie|dátarochtana=2020-02-13}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Se, Daithi}}
[[Catagóir:Láithreoirí teilifíse Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chiarraí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1976]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>75px1jdne6037oh0ougjio7j7xqllh2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leabhar an Iarla Bháin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91342</id>
    <revision>
      <id>1063334</id>
      <parentid>950422</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:04:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Typo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2194" xml:space="preserve">Meascra Gaelach liteartha agus reiligiúnach is ea '''Leabhar an Iarla Bháin''', nó ''The Laud Genealogies and Tribal Histories''&lt;ref&gt;As Béarla, ''The Book of the White Earl''&lt;/ref&gt; scríofa c. 1404&amp;ndash;1452.  Anois '''Laud 610'''&lt;ref&gt;Bodleian Laud Misc. MS 610&lt;/ref&gt; sa [[Bodleian Library]], tá dhá fhóilió déag inti, curtha isteach i [[Leabhar na Rátha]].  Chruthaigh scríobhaithe Gaelacha an lámhscríbhinn faoi phátrúnacht [[Séamas de Buitléir, 4ú hIarla Thuamhan]] (1392–1452).  Scríobhadh í as Meán- agus Luath-Nua-Ghaeilge, i [[Ráth an Photaire]] agus áiteanna eile. 

Bhí clú ar de Buitléir gurbh é Níos Gaelaí ná na Gaeil féin.  Ba Ghaeilgeoir é, agus is amhlaidh gurbh eisean an chéad thiarna [[Angla-Éireannach]] riamh a cheap [[breithem|breitheamh]], Domhnall Mac Flannachadha, ar a bhronn sé tailte i g[[Contae Thiobraid Árann]] as a chuid seirbhíse.

Déanann Henry agus Marsh-Michel cur síos air mar a leanas:
:''&quot;The sumptuous initials of this book are not more or less servile repetition of twelfth-century work ... the work of the scribe also is dazzling.  He plays like a virtuoso with various sizes of script, the larger size having a majestic decorative quality.  The contents are no less remarkable; the '[[Félire Óengusso]]', the '[[Agallamh na Seanórach]]' and a [[dinnseanchas]].  The foliage pattern is probably inspired by foreign models, but is so completely integrated that the borrowing is only realised on second thoughts.  The initials are large, bold, and drawn in firm lines and bright colours&quot;''

==Foinsí==
* ''Manuscripts and illuminations 1169-1603'', le Francoise Henry and Genevieve Louise Marsh-Micheli, in ''A New History of Ireland'', ll.&amp;nbsp;801–803, imleabhar 2
* Laud 610, Tionscadal CELT, CnOC.
** ''The Laud Genealogies and Tribal Histories'', [http://www.ucc.ie/celt/published/G105005/text001.html G105005]
** ''The Laud Synchronisms'', [http://www.ucc.ie/celt/published/G105018/text001.html G105018], an bunleagan de liosta [[Ard-Ríthe na hÉireann]] le fáil san LS.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

[[Category:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]</text>
      <sha1>aekdli8nttiqhix215z4bfidib2glvp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063343</id>
      <parentid>1063334</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:07:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2224" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}

Meascra Gaelach liteartha agus reiligiúnach is ea '''Leabhar an Iarla Bháin''', nó ''The Laud Genealogies and Tribal Histories''&lt;ref&gt;As Béarla, ''The Book of the White Earl''&lt;/ref&gt; scríofa c. 1404&amp;ndash;1452.  Anois '''Laud 610'''&lt;ref&gt;Bodleian Laud Misc. MS 610&lt;/ref&gt; sa [[Bodleian Library]], tá dhá fhóilió déag inti, curtha isteach i [[Leabhar na Rátha]].  Chruthaigh scríobhaithe Gaelacha an lámhscríbhinn faoi phátrúnacht [[Séamas de Buitléir, 4ú hIarla Thuamhan]] (1392–1452).  Scríobhadh í as Meán- agus Luath-Nua-Ghaeilge, i [[Ráth an Photaire]] agus áiteanna eile. 

Bhí clú ar de Buitléir gurbh é Níos Gaelaí ná na Gaeil féin.  Ba Ghaeilgeoir é, agus is amhlaidh gurbh eisean an chéad thiarna [[Angla-Éireannach]] riamh a cheap [[breithem|breitheamh]], Domhnall Mac Flannachadha, ar a bhronn sé tailte i g[[Contae Thiobraid Árann]] as a chuid seirbhíse.

Déanann Henry agus Marsh-Michel cur síos air mar a leanas:
:''&quot;The sumptuous initials of this book are not more or less servile repetition of twelfth-century work ... the work of the scribe also is dazzling.  He plays like a virtuoso with various sizes of script, the larger size having a majestic decorative quality.  The contents are no less remarkable; the '[[Félire Óengusso]]', the '[[Agallamh na Seanórach]]' and a [[dinnseanchas]].  The foliage pattern is probably inspired by foreign models, but is so completely integrated that the borrowing is only realised on second thoughts.  The initials are large, bold, and drawn in firm lines and bright colours&quot;''

==Foinsí==
* ''Manuscripts and illuminations 1169-1603'', le Francoise Henry and Genevieve Louise Marsh-Micheli, in ''A New History of Ireland'', ll.&amp;nbsp;801–803, imleabhar 2
* Laud 610, Tionscadal CELT, CnOC.
** ''The Laud Genealogies and Tribal Histories'', [http://www.ucc.ie/celt/published/G105005/text001.html G105005]
** ''The Laud Synchronisms'', [http://www.ucc.ie/celt/published/G105018/text001.html G105018], an bunleagan de liosta [[Ard-Ríthe na hÉireann]] le fáil san LS.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

[[Category:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]</text>
      <sha1>ihkekbv2s8v63s2busce43g92dovyxz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dáire</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91379</id>
    <revision>
      <id>1063522</id>
      <parentid>966547</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:25:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>mac</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5410" xml:space="preserve">Ainm [[Sean-Ghaeilge]] is ea '''Dáire''' a thit i léig ag am moch, agus a glaodh ó shin go formhór ar phearsana seanscéalacha agus sinsearacha. Tháinig sé ar ais ar an bhfód san 18ú haois.

D'fhéadfadh an t-ainm a lua:
* [[Cathair Mór#Shliocht|Dáire Barrach]], ríora na [[Laighean]] agus mac [[Cathair Mór|Chathrach Mhóir]] na Laigean
* ''[[Dáire Cerbba]]'', ríora na  [[Mumhan]] den 4ú haois RC
* [[Dáire Dearg]], carachtar na the [[An Fhiannaíocht|Fiannaíochta]], is ionann é b'fhéidir agus [[Goll mac Morna]]
* ''[[Dáire Doimthech]]'', rí seanscéalach na [[Ríthe  na Teamhrach|Teamhrach]], sinsear na ''n[[Dáirine]]'' agus ''[[Corcu Loígde]]''
* Dáire Sírchréchtach, ainm eile do Dáire Doimthech
* [[Dáire Dreachleathan]], rí na Teamhrach, ní fios go cruinn a shliocht, le fáil i ''[[Baile Chuinn Chétchathaig]]''
* [[Dáire Donn]], &quot;rí an domhain mhóir&quot; sa scéal ''[[Cath Fhionntrá]]'' san Fhiannaíocht, luaite scaití mar...
* Dáire Dornmhór, garmhac [[Conaire Mór|Conaire Mhóir]] agus rí ''[[Dál Riata]]''
* Dáire mac Cormaic mhic [[Cormac mac Airt|Airt]]
* [[Dáire mac Dedad]], athair [[Cú Raoi|Chú Raoi]] seanscéalach, agus sinsear eile na ''nDáirine''
* Dáire mac Dlúthaig, athair ''[[Fíatach Finn]]'' na ''[[Ulaid|nUlad]]'', sinsear ''[[Dál Fiatach]]''
* [[Dáire mac Fiachna]], bó-aire na [[Rúraíocht]]a, seilbheoir an tairbh [[Donn Cuailnge]] agus col ceathrair [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]]
* Dáire mac Forgo, luath-rí [[Eamhain Mhacha]] na ''Ulad'' agus athair malartach ''Fiatach Finn.

==Pearsantú==
Chreid [[Eoin Mac Néill]]&lt;ref&gt;Mac Néill, ll. 61–2&lt;/ref&gt; agus [[T. F. O'Rahilly]] gurbh ionann an chuid is mó, nó fiú uile, dóibh siúd luaite thuas, agus gur tháinig siad ón phearsa chéanna miotasach nó réamhstairiúil,&lt;ref&gt;de réir Mac Néill, an dia [[Lugh]] ab ea é.&lt;/ref&gt; nó gur meascáin iad uile.  De réir O'Rahilly, sa deireadh is ionann iad Dáire agus [[Cú Raoi]],&lt;ref&gt;O'Rahilly, lch. 49&lt;/ref&gt; ag luann sé é mar dhia an [[alltar|alltair]].&lt;ref&gt;O'Rahilly, lch. 48&lt;/ref&gt;

==Sanasaíocht==
Tá ciall idir gnéasúil (&quot;torthúil, reithíocht&quot;) agus tumultuous (&quot;violent&quot;).  The reconstructed form is ''*Dārios'',&lt;ref&gt;O'Rahilly, ll. 2, 7&lt;/ref&gt; gaolmhar leis an n[[Gallais]] ''Dari(o)'' (&quot;fíoch, míre&quot;), focal fianaithe go forleathan ar an mór-roinn, go háirithe d'ainmneacha pearsanta.&lt;ref&gt;Delamarre&lt;/ref&gt;

Cine nó ríocht as deisceart [[Contae Aontroma|Chontae Aontroma]] agus tuaisceart [[Contae an Dúin |Contae an Dúin]] ab ea na '''[[Darini]]''', de réir ''[[Geografaíocht]]'' den 2ú haois le [[Tolamaes]].&lt;ref&gt;O'Rahilly, lch. 7&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Tolamaes]], ''[[Geografaíocht]]'', [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Periods/Roman/_Texts/Ptolemy/2/1*.html 2.1]&lt;/ref&gt; Chreid [[Julius Pokorny]] ámh gur bhotún é seo in ionad ''Darioni'', ón mbunfhocal ''*Dārio-nion'', athchruthaithe óna ''[[Dáirine]]'' próta-stairiúla,&lt;ref&gt;Pokorny, lch. 328; freisin O'Rahilly, lch. 7&lt;/ref&gt; de shliocht ''[[Dáire Doimthech]]'' / ''[[Dáire mac Dedad]]'', sinsir na ''[[Corcu Loígde]]''.  Ba shinsir iad chomh maith, de chuid ar a laghad, desna [[Dál Fiatach]], muintir ''[[Fiatach Finn]]'' mhic Dáire, aitheanta mar an dream stairiúil, na ''h[[Ulaid]]'' (&lt; ''*Uluti'' / ''Uoluntii''), a bhí de réir Tolamaes ina gcónaí in aice leis na ''Darini.

==''Lugaid Loígde''==
I seanscéalta na nGael, tá dlúth ghaol idir Dáire agus an laoch ''[[Lugaid Loígde]]''.&lt;ref&gt;O'Rahilly, ll. 48 ff, 77 ff, 202&lt;/ref&gt;  De réir O'Rahilly, ba mhac Daire é &amp;mdash; Lugaid mac Dáire]] mhic Dháire Doimhthigh &amp;mdash; ach cuimhnítear anois go príomha é trína sliocht ''[[Lugaid mac Con]]''.  Is iad a phríomh-phearsantuithe eile ná [[Lughaidh Mac Cú Raoi]] mac Cú Raoi, agus is dócha [[Lughaidh na Riabh Dearg]].

==Féach freisin==
* ''[[Iverni]]
* ''[[Deda mac Sin]]
* ''[[Dis Pater]]

==Foinsí==
* Xavier Delamarre, ''Dictionnaire de la Langue Gauloise''. Paris: Editions Errance. 2a eagrán, athbhreithnithe agus méadaithe. 2003.
* James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology''. [[Oxford University Press]]. 1998.
* [[Eoin MacNeill]], ''Celtic Ireland''. Academy Press. 1981 (athchló le réamhrá nua agus nótaí le [[Donnchadh Ó Corráin]] de bhun eagrán le Martin Lester Ltd, 1921).
* [[Kuno Meyer]] (eag.), &quot;The Laud Genealogies and Tribal Histories&quot;, in ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]] 8'' (1912), ll. 291–338.
* Michael A. O'Brien (eag.) réamhrá le John V. Kelleher, ''Corpus genealogiarum Hiberniae''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath|IALBÁC]]. 1976, páirt-eagrán digiteach: [[Donnchadh Ó Corráin]] (eag.), ginealaigh ó [[Rawlinson B 502]]. Coláiste na hOllscoile, Corcaigh: ''Corpus of Electronic Texts. 1997.
* [[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. IALBÁC. 1946.
* [[Julius Pokorny]], &quot;Beiträge zur ältesten Geschichte Irlands (3. Érainn, Dári(n)ne und die Iverni und Darini des Ptolomäus)&quot;, in ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]] 12'' (1918), ll. 323–57.
* [[Whitley Stokes]] (eag. &amp; aistr.), &quot;Cóir Anmann (Fitness of Names)&quot;, in Whitley Stokes agus [[Ernst Windisch]], ''Irische Texte mit Wörterbuch. Imleabhar 3, Cuid 1–2''. Leipzig: Verlag von S. Hirzel. 1891 (1); 1897 (2), ll.&amp;nbsp;285–444.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Daire}}
[[Catagóir:Éarainn]]</text>
      <sha1>71t5rnmfx40z79v5u2mwnw3m7rr1my5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Íar mac Dedad</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91380</id>
    <revision>
      <id>1063461</id>
      <parentid>1054454</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:14:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2463" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Rí seanscéalach [[Ríthe na Mumhan|na Mumhan]] ab ea '''Íar mac Dedad''' mhic [[Deda mac Sin|Shin]].  Athair, nó b'fhéidir sinsear níos faide amach, [[Eterscél Mór|Eidirscéil Mhóir]] ab ea é, de réir roinnt faoinsí, agus seanathair (nó sin-seanathair) [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]] an bheirt acu.

D'fhéadfadh é gur shinsear eapainmneach ''[[Érainn]]'' na Mumhan is ea Íar.  Tá na hainmneacha pearsanta and treibhe fréamhaithe araon ón bhfocla chéanna.&lt;ref&gt;MacNeill 1911&lt;/ref&gt;  Faightear i measc a shliocht stairiúil tríd and Ard-Rí ''[[Conaire Cóem]]'' tá an [[Dál Riata]] as [[Cúige Uladh]] agus an [[Albain]], agas an ''[[Corcu Duibne]], [[Múscraige]]'', agus ''[[Corcu Baiscinn]]'' as Mumahain.   Glaodh ''[[Síl Conairi]]'' orthu siúd.&lt;ref name=&quot;Dobbs 1917&quot;&gt;Dobbs 1917&lt;/ref&gt;

Deartháir Íair ab ea ''[[Dáire mac Dedad]]'', sinsear eapainmneach na n[[Dáirine]].  Tháinig sé i gcomharbacht  ar Íar mar rí na Mumhan.&lt;ref name=&quot;Dobbs 1917&quot;/&gt;

==Foinsí==
* Margaret E. Dobbs, [https://archive.org/details/cu31924028055774 Side-lights on the Táin age and other studies]. Dún Dealgan: WM. Tempest. 1917.
* John T. Koch. &quot;[[Ériu (iriseán)|Ériu]]&quot;, in John T. Koch (eag.). ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO. 2006, ll.&amp;nbsp;709–18
* [[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29. 1911, ll.&amp;nbsp;59–114
* Michael A. O'Brien (eag.) le réamhrá le by John V. Kelleher, ''Corpus genealogiarum Hiberniae''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1976, páirt-eagrán digiteach: [[Donnchadh Ó Corráin]] (eag.), [http://www.ucc.ie/celt/published/G105003/index.html Genealogies] from [[Rawlinson B 502]], Coláiste na hOllscoile, Corcaigh: [http://celt.ucc.ie/ Corpus of Electronic Texts], 1997.
* [[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath|IALBÁC]], 1946.
* [[Julius Pokorny]], [https://archive.org/details/zeitschriftfrc1112meyeuoft &quot;Beiträge zur ältesten Geschichte Irlands (3. Érainn, Dári(n)ne und die Iverni und Darini des Ptolomäus)&quot;], [[Zeitschrift für celtische Philologie]] 12 (1918), ll. 323-57.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Munster}}
{{DEFAULTSORT:Iar Mac Dedad}}
[[Catagóir:Éarainn]]</text>
      <sha1>ky53hwqh6bwttz6fhcbj2hoz70fgqq4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063540</id>
      <parentid>1063461</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:56:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2464" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Rí seanscéalach [[Ríthe na Mumhan|na Mumhan]] ab ea '''Íar mac Dedad''' mhic [[Deda mac Sin|Shin]].  Athair, nó b'fhéidir sinsear níos faide amach, [[Eterscél Mór|Eidirscéil Mhóir]] ab ea é, de réir roinnt foinsí, agus seanathair (nó sin-seanathair) [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]] an bheirt acu.

D'fhéadfadh sé gur shinsear eapainmneach ''[[Érainn]]'' na Mumhan is ea Íar.  Tá na hainmneacha pearsanta agus treibhe fréamhaithe araon ón bhfocla chéanna.&lt;ref&gt;MacNeill 1911&lt;/ref&gt;  Faightear i measc a shliocht stairiúil tríd and Ard-Rí ''[[Conaire Cóem]]'' tá an [[Dál Riata]] as [[Cúige Uladh]] agus an [[Albain]], agas an ''[[Corcu Duibne]], [[Múscraige]]'', agus ''[[Corcu Baiscinn]]'' as Mumahain.   Glaodh ''[[Síl Conairi]]'' orthu siúd.&lt;ref name=&quot;Dobbs 1917&quot;&gt;Dobbs 1917&lt;/ref&gt;

Deartháir Íair ab ea ''[[Dáire mac Dedad]]'', sinsear eapainmneach na n[[Dáirine]].  Tháinig sé i gcomharbacht  ar Íar mar rí na Mumhan.&lt;ref name=&quot;Dobbs 1917&quot;/&gt;

==Foinsí==
* Margaret E. Dobbs, [https://archive.org/details/cu31924028055774 Side-lights on the Táin age and other studies]. Dún Dealgan: WM. Tempest. 1917.
* John T. Koch. &quot;[[Ériu (iriseán)|Ériu]]&quot;, in John T. Koch (eag.). ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO. 2006, ll.&amp;nbsp;709–18
* [[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29. 1911, ll.&amp;nbsp;59–114
* Michael A. O'Brien (eag.) le réamhrá le by John V. Kelleher, ''Corpus genealogiarum Hiberniae''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1976, páirt-eagrán digiteach: [[Donnchadh Ó Corráin]] (eag.), [http://www.ucc.ie/celt/published/G105003/index.html Genealogies] from [[Rawlinson B 502]], Coláiste na hOllscoile, Corcaigh: [http://celt.ucc.ie/ Corpus of Electronic Texts], 1997.
* [[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath|IALBÁC]], 1946.
* [[Julius Pokorny]], [https://archive.org/details/zeitschriftfrc1112meyeuoft &quot;Beiträge zur ältesten Geschichte Irlands (3. Érainn, Dári(n)ne und die Iverni und Darini des Ptolomäus)&quot;], [[Zeitschrift für celtische Philologie]] 12 (1918), ll. 323-57.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Munster}}
{{DEFAULTSORT:Iar Mac Dedad}}
[[Catagóir:Éarainn]]</text>
      <sha1>scmf6bco04vv5pnx415rc04fbtpz0j4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063542</id>
      <parentid>1063540</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:58:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2463" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Rí seanscéalach [[Ríthe na Mumhan|na Mumhan]] ab ea '''Íar mac Dedad''' mhic [[Deda mac Sin|Shin]].  Athair, nó b'fhéidir sinsear níos faide amach, [[Eterscél Mór|Eidirscéil Mhóir]] ab ea é, de réir roinnt foinsí, agus seanathair (nó sin-seanathair) [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]] an bheirt acu.

D'fhéadfadh sé gur shinsear eapainmneach ''[[Érainn]]'' na Mumhan is ea Íar.  Tá na hainmneacha pearsanta agus treibhe fréamhaithe araon ón bhfocla chéanna.&lt;ref&gt;MacNeill 1911&lt;/ref&gt;  Faightear i measc a shleachta stairiúil tríd and Ard-Rí ''[[Conaire Cóem]]'' tá an [[Dál Riata]] as [[Cúige Uladh]] agus an [[Albain]], agus an ''[[Corcu Duibne]], [[Múscraige]]'', agus ''[[Corcu Baiscinn]]'' as Mumhain.   Glaodh ''[[Síl Conairi]]'' orthu siúd.&lt;ref name=&quot;Dobbs 1917&quot;&gt;Dobbs 1917&lt;/ref&gt;

Deartháir Íair ab ea ''[[Dáire mac Dedad]]'', sinsear eapainmneach na n[[Dáirine]].  Tháinig sé i gcomharbacht ar Íar mar rí na Mumhan.&lt;ref name=&quot;Dobbs 1917&quot;/&gt;

==Foinsí==
* Margaret E. Dobbs, [https://archive.org/details/cu31924028055774 Side-lights on the Táin age and other studies]. Dún Dealgan: WM. Tempest. 1917.
* John T. Koch. &quot;[[Ériu (iriseán)|Ériu]]&quot;, in John T. Koch (eag.). ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO. 2006, ll.&amp;nbsp;709–18
* [[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29. 1911, ll.&amp;nbsp;59–114
* Michael A. O'Brien (eag.) le réamhrá le by John V. Kelleher, ''Corpus genealogiarum Hiberniae''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1976, páirt-eagrán digiteach: [[Donnchadh Ó Corráin]] (eag.), [http://www.ucc.ie/celt/published/G105003/index.html Genealogies] from [[Rawlinson B 502]], Coláiste na hOllscoile, Corcaigh: [http://celt.ucc.ie/ Corpus of Electronic Texts], 1997.
* [[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath|IALBÁC]], 1946.
* [[Julius Pokorny]], [https://archive.org/details/zeitschriftfrc1112meyeuoft &quot;Beiträge zur ältesten Geschichte Irlands (3. Érainn, Dári(n)ne und die Iverni und Darini des Ptolomäus)&quot;], [[Zeitschrift für celtische Philologie]] 12 (1918), ll. 323-57.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Munster}}
{{DEFAULTSORT:Iar Mac Dedad}}
[[Catagóir:Éarainn]]</text>
      <sha1>qc369s82xga4vwvmi9pug4d0ifdw9yv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dáire mac Dedad</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91382</id>
    <revision>
      <id>1063460</id>
      <parentid>961275</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:14:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>W+D</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2471" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Sinsear eapainmneach na n[[Dáirine]] as Cúige [[Mumhan]] ab ea '''''Dáire mac Dedad''''' mhic [[Deda mac Sin|Deda mhic Shin]].  Athair [[Cú Raoi|Chú Raoi]] seanscéalaigh ab ea é.  Tá gaol eatarthu siúd go léir agus na ''[[Darini]]'' réamhstairiúla as cúige [[Uladh]].&lt;ref&gt;féach Pokorny&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh gurb ionann é agus ''[[Dáire Doimthech]]'', sinsear [[Corca Laidhe]].  Más fíor, is sinsear é de roinnt rítheaghlach suntasach  na [[Érainn|nÉarann]], ina measc an [[Dál Fiatach]] as Cúige [[Uladh]].&lt;ref&gt;[[Rawlinson B 502]] ¶937: ... Dál Fiatach insin de clainn Con Ruí m. Dáire m. Dedaed a cóiciud Con Ruí la Mumain is ass bunad in Dáil Fhiatach-so.&lt;/ref&gt;

Deirtear gur tháinig Dáire i gcomharbacht mar [[Rí na Mumhan]] ar a dheartháir ''[[Íar mac Dedad]]'', sinsear [[Eterscél Mór|Eidirscéil Mhóir]], athair an rí seanscéalaigh, [[Conaire Mór]].&lt;ref&gt;Dobbs&lt;/ref&gt;

Níor chreid [[T. F. O'Rahilly]]  gur dhaoine éagsúla iad Dáire agus a mhac, ag rá &quot;Is ionann sa deireadh Dáire agus Cú Raoi&quot;.&lt;ref&gt;O'Rahilly, lch. 49&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Dáire]]

==Foinsí==
* Margaret E. Dobbs, [https://archive.org/details/cu31924028055774 Side-lights on the Táin age and other studies]. [[Dún Dealgan]]: WM. Tempest. 1917.
* Michael A. O'Brien (eag.) le réamhrá le John V. Kelleher, ''Corpus genealogiarum Hiberniae''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath|IALBÁC]]. 1976. Páirt-eagrán digiteach: [[Donnchadh Ó Corráin]] (eag.), [http://www.ucc.ie/celt/published/G105003/index.html Genealogies] ó [[Rawlinson B 502]]. Coláiste na hOllscoile, Corcaigh: [http://celt.ucc.ie/ Corpus of Electronic Texts]. 1997.
* [[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]. 1946.
* [[Julius Pokorny]], [https://archive.org/details/zeitschriftfrc1112meyeuoft &quot;Beiträge zur ältesten Geschichte Irlands (3. Érainn, Dári(n)ne und die Iverni und Darini des Ptolomäus)&quot;], in ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]] 12'' (1918), ll. 323-57.
* [[Whitley Stokes]] (eag. &amp; aistr.), &quot;Cóir Anmann (Fitness of Names)&quot;, in Whitley Stokes and [[Ernst Windisch]], ''[https://books.google.com/books?id=ZMpfAAAAMAAJ Irische Texte mit Wörterbuch]''. Imleabhar 3, Cuid 1-2. Leipzig: Verlag von S. Hirzel. 1891 (1); 1897 (2), ll.&amp;nbsp;285–444.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Érainn}}

{{DEFAULTSORT:Daire Mac Dedad}}
[[Catagóir:Éarainn]]</text>
      <sha1>7q0s6chlnl270ueit1n1apjul3qiv76</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Deda mac Sin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91383</id>
    <revision>
      <id>1063459</id>
      <parentid>1053788</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:14:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13293" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Rí réamhstairiúil na [[Érainn|nÉrann]] ab ea '''Deda mac Sin''', is dócha den chéad aois RC.  Sinsear eapainmneach '''Chlanna Dedad''' is ea é,&lt;ref&gt;Pokorny 1918&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Dobbs 1917&lt;/ref&gt; agus b'fhéidir gur [[Rí na Mumhan]] é fosta.

==Sinsearacht agus shliocht==
Trína mhic, ''[[Íar mac Dedad]]'' agus ''[[Dáire mac Dedad]]'', is sinsear é Deda de mórán pearsana cáiliúla in Éirinn seanscéalach, san áireamh a &quot;óí&quot; (glúin faoi nó thairis) [[Cú Raoi]] mac Dáire agus ''[[Eterscél Mór]]'', &quot;fionnóí&quot; [[Conaire Mór]] agus [[Lughaidh Mac Cú Raoi]], agus iaró [[Conaire Cóem|Conaire Caomh]].  Bhí tríú mac aige darb ainm ''[[Conganchnes mac Dedad]]''.  Lena cois sin, is sinsear é ''Deda'' de roinnt dreamanna stairiúla in Éirinn agus i n[[Albain]] araon, san áireamh an ''[[Dál Riata]], an ''[[Dál Fiatach]]'', an [[Múscraige|Múscraí]], an [[Corcu Duibne|Chorca Dhuibhne]], agus an ''[[Corcu Baiscinn|Chorca Bhaiscinn]].  Deirtear gur ''Érainn'' iad cách, agus na ''Clanna Dedad'' is amhlaidh an príomh-rítheaghlach acu.

Is dócha gur cumadh an ginealach roimh Deada mac Sin.&lt;ref&gt;Kelleher 1968&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Dobbs 1917, lch. 12&lt;/ref&gt;  Ar deireadh, thagann sé trí [[Iverni#Érainn: Clanna Dedad|Ailill Érann]] go h[[Óengus Tuirmech Temrach]]&lt;ref&gt;Sin m. Rosin m. Trein/Trer m. Rothrein (m. Rogein) m. Arndil m. [[Maine Mór mac Forgo|Maine Mór]] m. Forgo m. Feradach m. Ailill Érann m. Fiachu Fer-mara m. Óengus Tuirmech Temrach&lt;/ref&gt; agus dá bharr gaol i bhfad amach leis na [[Connachta]] agus muintir [[Uí Néill]], a bhfuil ginealach acu nach féidir brath air roimh ''[[Túathal Techtmar]]''.

Bhí cineál próta-stairiúil desna Clanna Dedad ar a glaodh na [[Dáirine]],&lt;ref&gt;Dobbs 1917, lch. 10&lt;/ref&gt; é shliocht Dáire mac Dedad agus/nó [[Dáire Doimthech]], aitheanta níos déanaí mar an [[Corcu Loígde|Chorca Laidhe]].  Tá roinnt éiginnteachta anseo, de bharr a ngaol leis na [[Darini]] as [[Cúige Uladh]] réamhstairiúil.  Pé scéal é, is léir go bhfuil fáil idir na ''Darini'' agus na ''hIverni''.&lt;ref&gt;le haghaidh dianphlé (as Gearmánais), féach Pokorny 1918&lt;/ref&gt;

De réir na ginealaigh le fáil i [[Rawlinson B 502|Leabhar Ghleann Dá Loch]] agus [[Laud 610]] pedigrees,&lt;ref&gt;Ó Corráin 1997&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Meyer 1912&lt;/ref&gt; deartháir ''Deda'' ab ea Eochaid mac Sin,  from whom descend an [[Dál Fiatach]] as Cúige Uladh.  Mar mhalairt air sin, tá fáil díreach acu le Cú Roí mac Dáire,&lt;ref&gt;Dobbs 1921, ll. 330-1: ... Iatach Find (''a quo'' Dál Fiatach) m. Fuirme m. Conrui m. Dairi Sirchrechtaig m. Deadad m. Sin m. Rosin...&lt;/ref&gt; agus dá bharr na ''Clanna Dedad'' féin.  Is caillte i bhfad siar é ámh an gaol beacht idir na Dál Fiatach agus na ''h[[Ulaid]]'', a gcéile comhraic sa [[Rúraíocht]].

Tá [[Eoin Mac Néill]] den tuairim gur de shliocht ''Deda mhic Shin'' é an ''[[Conaille Muirtheimne]]'', trí mhac eile [[Conall Anglonnach]],&lt;ref&gt;MacNeill 1911, ll. 97-8&lt;/ref&gt; Creideann sé gur botún éa tá gur [[Cruthin]], mar a maítear i nginealaigh níos deireanaí.

Mac altrama ''Deda'' ab ea ''[[Dui Dallta Dedad]]''.

==Síol Chonaire==
{{príomhalt|Síl Conairi}}

Is éard atá sa Síol Chonaire ná na ''Clanna Dedad'' úd de shliocht [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]],&lt;ref&gt;Dobbs 1917, lch. 9&lt;/ref&gt; agus iad sin ná ''[[Dál Riata]]'', an [[Múscraige|Múscraí]], an [[Corcu Duibne|Chorca Dhuibhne]], agus an [[Corcu Baiscinn|Chorca Bhaiscinn]].&lt;ref&gt;Byrne, lch. 63&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh gur lonnaigh an Dál Riada in oirthuaisceart chúige Uladh, agus chuaigh siad ar aghaidh chun [[Ríocht na hAlban]] a bhunú.  Glaodh &quot;síol Chonaire&quot; ar rítheaghlach na hAlban, [[Ríshliocht Dùn Chailleann]], chomh déanach is an 12ú haois.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 121&lt;/ref&gt; Trí an ríshliocht úd agus Conaire Mór, is sinsear [[Teaghlach Ríoga na Breataine]] é ''Deda mac Sin''.  Ba é [[Alexander III of Scotland]] (bás 19ú Márta 1286) an rí deireanach sa sinsear díreach ar thaobh athar de Shíl Chonaire.

Lonnaigh Síol Chonaire eile i gcúige Mumhain, áit a bheadh siad ar dtús faoi scáth a ngaol, na Dáirine, agus níos deireanaí faoi cheannas na [[Eoghanachta|nEoghanacht]].  Is amhlaidh, ámh, gurbh áisitheoirí suntasacha iad, na Múscraí ach go háirithe, ar son na nEoghanacht, agus is amhlaidh go raibh sin in aghaidh na nDáirine.&lt;ref&gt;féach Byrne, ll. 45, 181&lt;/ref&gt;  Rí déanach agus gan coinne na Mumhan de shliocht an Mhúscraí ab ea [[Flaithbertach mac Inmainén]] (bás 944).&lt;ref&gt;Byrne, ll. 204, 214&lt;/ref&gt;

Insítear scéal breith, beatha agus bás Chonaire Mhóir sa seanscéal ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]''.  Tá dhá scéal ann, gaolta ar éigin ach níos tábhachtaí de réir ginealeolaithe, agus iad ná ''[[De Síl Chonairi Móir]]''&lt;ref&gt;Lucius Gwynn, [https://www.jstor.org/pss/30007892 &quot;De Sil Chonairi Móir&quot;], in ''Ériu 6'' (1912), ll. 130-43.&lt;/ref&gt; agus ''De Maccaib Conaire''.&lt;ref&gt;Lucius Gwynn, [https://www.jstor.org/pss/30007893 &quot;De Maccaib Conaire&quot;], in ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]] 6'' (1912), ll. 144-53.&lt;/ref&gt;  Sa scéalta seo, measctar é lena sliocht, ''[[Conaire Cóem|Conaire Caomh]]''.

==An Dál Fiatach agus Cú Roí==
{{príomhalt|Dál Fiatach| Cú Raoi}}
Níl sinsearacht an [[Dál Fiatach|Dáil Fhiatach]], prionsaí na ''[[Ulaid|Ulad]]'', ó ''Dedu mac Sin'' chomh cinnte is atá siúd na ndaoine luaite thuas, ach faightear fianaise di i bhfoinsí meánaoiseacha neamhspleácha (ach bréagnaithe ag foinsí eile).

==An Dáirine (Corca Laidhe)==
{{príomhalt|Dáirine}}
Chomh luath is an bhliain 1849, thug an scoláire [[John O'Donovan (scoláire)|John O'Donovan]] faoi ndeara gur truaillithe é ginealach an [[Corcu Loígde|Chorca Laidhe]], príomhshliocht stairiúil na n[[Dáirine]], le mórán glúinte roimh an rí seanscéalach,  [[Lugaid mac Con]].&lt;ref&gt;O'Donovan, ll. 57, 86&lt;/ref&gt;

==Craobh ghinealach Chlanna ''Dedad''==
Ní fhaightear gach glúin sa chraobh a leanas.

{{familytree/start}}
{{familytree | SEN |SEN=[[Sen mac Rosin]]&lt;ref group=g&gt;Sean mac Ró-shin; féach Kelleher 1968&lt;/ref&gt;}}
{{familytree | |)|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|.}}
{{familytree | DED |||||||||||||||||| EOC|DED=Dedu mac Sin&lt;ref group=g&gt;''a quo'' ''Clanna Dedad''&lt;/ref&gt;|EOC=Eochaid mac Sin&lt;ref group=g&gt;per [[Rawlinson B 502]] agus [[Laud 610]]&lt;/ref&gt;}}
{{familytree ||)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|.|||!}}
{{familytree | ÍAR || DÁR || CON |||||| COA | | DEI |ÍAR=[[Íar mac Dedad]]|DÁR=[[Dáire mac Dedad]]&lt;ref group=g&gt;Dairi Sirchrechtaig / [[Dáire Doimthech]]&lt;/ref&gt;|CON=[[Conganchnes mac Dedad]]|COA=[[Conall Anglonnach|Conall Anglonnach mac Dedad]]&lt;ref group=g&gt;[[Book of Ballymote]]&lt;/ref&gt;|DEI=Deitsini}}
{{familytree ||!||||)|-|-|-|-|-|-|-|.||||!|||!}}
{{familytree | AIL || CÚR |||||| DÁR || CON || DLÚ |AIL=[[Ailill Anglonnach]]|CÚR=[[Cú Raoi]] mac Dáire|DÁR='''[[Dáirine]]'''|CON='''[[Conaille Muirtheimne]]'''|DLÚ=Dlúthaich}}
{{familytree ||!||||)|-|-|-|.||| |!|||||||!}}
{{familytree | EOG || LUG || FUI || CLA |||||| DÁI |EOG=Eoghan &lt;ref group=g&gt;Dobbs 1917, lch. 18: &quot;Eogan m. Íar m. D... 3ú rí na Mumhan Chlanna D...&quot;&lt;/ref&gt;|LUG=[[Lugaid mac Con Roí]]|FUI=Fuirme mac Con Roí&lt;ref group=g&gt;Dobbs 1921, ll. 330-1&lt;/ref&gt;|CLA='''[[Corcu Loígde|Corca Laidhe]]'''&lt;ref group=g&gt;The extant genealogy of the historical Dáirine, the Corcu Loígde, is corrupt for the early generations. They have been placed here by scholars. See Pokorny 1918.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=g&gt;féach freisin O'Donovan, ll. 57, 86&lt;/ref&gt;|DÁI=Dáire}}
{{familytree ||!||||||||!|||||||||||!}}
{{familytree | ETE |||||| FIA |||||||||| FIR |ETE=[[Eterscél Mór]]|FIA=[[Fíatach Finn|(F)Iatach Find]]|FIR=Fir furmi&lt;ref group=g name=&quot;Laud 610 variant&quot;&gt;Laud 610 variant&lt;/ref&gt;}}
{{familytree ||!||||||||!|||||||||||!}}
{{familytree | CON |||||| DÁL |||||||||| FIA |CON=[[Conaire Mór]]&lt;ref group=g&gt;''a quo'' ''Síl Conaire''&lt;/ref&gt;|DÁL='''[[Dál Fiatach]]'''|FIR=[[Fiatach Finn]]&lt;ref group=g name=&quot;Laud 610 variant&quot;/&gt;&lt;br /&gt;Fiachach Fir Umai&lt;ref group=g&gt;Rawlinson B 502 variant&lt;/ref&gt;|FIA=[[Fíatach Finn]]&lt;ref group=g name=&quot;Laud 610 variant&quot;/&gt;&lt;br /&gt;Fiachach Fir Umai&lt;ref group=g&gt;Rawlinson B 502 variant&lt;/ref&gt;}}
{{familytree ||!||||||||:|||||||||||!}}
{{familytree | MUG |||||||L|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~| DÁL | MUG=Mug Láma|DÁL='''[[Dál Fiatach]]'''}}
{{familytree ||!|}}
{{familytree | CON |CON=[[Conaire Cóem]]&lt;ref group=g&gt;[[Rawlinson B 502|Book of Glendalough|]] ¶1696: Conaire Cáem (m. Mug Láma) m. Lugdach m. Cairpri Chrommchinn m. Dáire Dornmáir m. Cairpre m. Conaire Móir&lt;/ref&gt;}}
{{familytree ||)|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|.}}
{{familytree | EOC || CMÚ |||||| CBA |EOC=Eochaid Riata&lt;ref group=g&gt;Cairpre; Rigfhota&lt;/ref&gt;|CMÚ=[[Cairpre Músc]]|CBA=Cairpre Baschaín}}
{{familytree ||!||||)|-|-|-|.||||!|}}
{{familytree | DÁL || MÚS || CDU || CBA |DÁL='''[[Dál Riata]]'''|MÚS='''[[Múscraige]]'''|CDU=Corc Duibne|CBA='''[[Corcu Baiscinn]]'''}}
{{familytree ||!||||||||!}}
{{familytree | ERC |||||| COR |ERC=[[Erc of Dalriada]]&lt;ref group=g&gt;[[Rawlinson B 502]] ¶1696: Ercc m. Echdach Muinremuir m. Óengusa Fir m. Feideilmid m. Óengusa m. Feideilmid m. Cormaicc m. Croithluithe m. Find Féicce m. Achir m. Echdach m. Fiachach m. Feidelmid m. Cincce m. Guaire m. Cintae m. Coirpri Rigfhota&lt;/ref&gt;|COR='''[[Corcu Duibne]]'''}}
{{familytree ||)|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.}}
{{familytree | FER |||||| LOA || ÓEN |FER=[[Fergus Mór]]|LOA=[[Loarn mac Eirc]]|ÓEN=Óengus Mór mac Eirc}}
{{familytree ||!||||||||!||||!}}
{{familytree | DOM |||||| CLO || CÓE |DOM=[[Domangart Réti]]|CLO='''Cenél Loairn'''|CÓE='''[[Cenél nÓengusa]]'''}}
{{familytree ||)|-|-|-|.||||!|}}
{{familytree | GAB || CON || TMO |GAB=[[Gabrán mac Domangairt]]|CON=[[Comgall mac Domangairt]]|TMO='''[[House of Moray]]'''}}
{{familytree ||!||||!|}}
{{familytree | CGA || CCO |CGA='''Cenél nGabráin'''|CCO='''Cenél Comgaill'''}}
{{familytree ||)|-|-|-|.}}
{{familytree | TAL || TDU|TAL='''[[House of Alpin]]'''|TDU='''[[House of Dunkeld]]'''}}
{{familytree/end}}

{{reflist|group=g}}

==Ogham==
Sa [[An Leabhar Oghaim|Leabhar Oghaim]] faightear [[Ogham]] ''Dedad'' ainmnithe as.  Faightear lena chois sin thart ar an tríú cuid d'[[inscríbhinní Oghaim]] sna tailte dá shliocht, an [[Corcu Duibne|Chorca Dhuibhne]].&lt;ref&gt;MacNeill 1909, lch. 334&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
* [[John Bannerman (historian)|John Bannerman]], ''Studies in the History of Dalriada''. Dún Éadain: [[Scottish Academic Press]]. 1974
* [[Francis John Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''. [[Four Courts Press]]. 2a eagrán athbhreithnithe, 2001.
* [[Hector Munro Chadwick]], ''Early Scotland: the Picts, the Scots and the Welsh of southern Scotland''. [[Cambridge University Press]]. 1949.
* Margaret E. Dobbs, [https://archive.org/details/zeitschriftfrc1314meyeuoft The History of the Descendants of Ir], in ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]] 13'' (1921), ll. 308-59; ar lean in ''Zeitschrift für celtische Philologie 14'' (1923), ll. 44-144.
* &amp;mdash;, [https://archive.org/details/cu31924028055774 Side-lights on the Táin age and other studies]. Dún Dealgan: WM. Tempest. 1917.
* John V. Kelleher, [https://www.jstor.org/pss/30006487 &quot;The Pre-Norman Irish genealogies&quot;], in ''Irish Historical Studies 16, No. 62''  (1968), ll. 138-153.
* John V. Kelleher, [https://www.jstor.org/pss/30007605 &quot;The Táin and the Annals&quot;], in [[Ériu (iriseán)|Ériu]] 22 (1971), ll. 107-27
* [[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29 (1911), ll. 59–114
* &amp;mdash;, [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Notes on Irish Ogham Inscriptions&quot;], Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]. 1909, ll.&amp;nbsp;329–70
* [[Kuno Meyer]] (eag.), [http://www.ucc.ie/celt/published/G105005/index.html &quot;The Laud Genealogies and Tribal Histories&quot;], in ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]] 8'' (1912), ll. 291-338.
* Michael A. O'Brien (eag.) le réamhrá le John V. Kelleher, ''Corpus genealogiarum Hiberniae''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath|IALBÁC]]. 1976.  Páirt-eagrán digiteach: [[Donnchadh Ó Corráin]] (eag.), [http://www.ucc.ie/celt/published/G105003/index.html Genealogies] in [[Rawlinson B 502]]. Coláiste na hOllscoile, Corcaigh: [http://celt.ucc.ie/ Corpus of Electronic Texts]. 1997.
* [[John O'Donovan (scoláire)|John O'Donovan]] (eag. &amp; aistr.), &quot;The Genealogy of Corca Laidhe&quot;, in [https://archive.org/details/miscellanyofcelt00celt Miscellany of the Celtic Society]. Baile Átha Cliath: Printed for The Celtic Society. 1849.
* [[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]. 1946.
* [[Julius Pokorny]], [https://archive.org/details/zeitschriftfrc1112meyeuoft &quot;Beiträge zur ältesten Geschichte Irlands (3. Érainn, Dári(n)ne und die Iverni und Darini des Ptolomäus)&quot;], in ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]] 12'' (1918), ll. 323-57.
* [http://www.rootsweb.ancestry.com/~irlkik/ihm/ulster.htm Ulidia] le Dennis Walsh
* [http://www.rootsweb.ancestry.com/~irlkik/ihm/munster.htm Mumu] le Dennis Walsh

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Munster}}

{{DEFAULTSORT:Deda Mac Sin}}
[[Catagóir:Éarainn]]</text>
      <sha1>o61qnnip4dmvjzlcodj0wp1ddh4dz6j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Clanna Rudraige</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91456</id>
    <revision>
      <id>1063523</id>
      <parentid>1060998</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:26:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Stair */mav</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4628" xml:space="preserve">De réir [[miotaseolaíocht na nGael]], treibh ársa a bhíodh i gceannas i g[[cúige Uladh]] ab ea '''Clanna Rudhraí''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Clanna Rudraige''').   Maítear gur de shliocht an dreama úd iad daoine an chúige, ar a ghlaotar fosta na ''h[[Ulaid]]'' (go háirithe san oirthear).

==Sanasaíocht==
Is féidir dhá bhrí a bhaineann le ''Clanna Rudraige'', nó &quot;sliochtaigh [[Rudraige mac Sithrigi|Rudhraí]]&quot;, ainm pearsanta; sin nó &quot;sliochtaigh na Rudhraí&quot;, ainm daonra samhail is [[Dartraige|Dartraí]] nó [[Osraige|Osraí]].  Faightear litriú eile i dtéacsanna meánaoiseacha ''Clan na Rudraige'', a chuireann an dara acu in iúl.

Moltar gur gaolmhar le 'rua(d)' is ea ''rud''.  Feictear dearg/rua go suntasach sa [[Rúraíocht]].  Tá scéal darb ainm [[Togail Bruidne Dá Derga]] (Dia Dearg);&lt;ref name=&quot;DaDerga&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;WofG&quot;/&gt; is ríthe ríoga gar de [[Eamhain Mhacha|phríomhchathair]] na nUladh iad an ''[[Craobh Rua|Chraobh Rua]]'' agus an Chraobh Dhearg;&lt;ref name=&quot;TCN&quot;&gt;Whitley Stokes (eag. &amp; aistr.), &quot;Tidings of Conchobar mac Nessa&quot;, ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 4, 1910, ll. 18-38&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CoM&quot;/&gt; agus bhíodh ann [[Ridirí na Craoibhe Rua]], ord míleata i ngiollacht na nUlad ársa.&lt;ref name=&quot;LibraryIreland&quot;/&gt;

==Stair==
Tugann téacsanna meánaoiseacha séard atá ar an eolas againn faoi bhunús agus cúlra na gClann Rudraí.  Tógadh le chéile sna téacsanna miotas, bréagstair agus fíoreachtraí, agus cumadh stair seanscéalach áibhéalta.  De réir [[Annála na gCeithre Máistrí]], mar shampla, is de shliocht ''[[Rudraige mac Sithrigi|Rudhraí mhic Shithrí]]'' iad na Clanna Rudhraí, agus é siúd ina thiarna na ''nUlad'' a tháinig ina [[Ard-Rí na hÉireann]] am éigin idir an 3ú agus an 1d haois RC.&lt;ref name=&quot;HOI&quot;/&gt;

I rith réimse [[Eochaid Feidlech|Eochada Fheidhligh]] mar Ard-Rí, deirtear gur roinneadh an tír ina ríochtaí, agus d'éirigh gach taoiseach cúige ina rí.  An chéad [[Rí na nUladh]] ab ea [[Fergus mac Léti|Fearghas mac Léite]] ua Rudhraí.&lt;ref name=&quot;HOI&quot;/&gt;  Le linn na [[Rúraíocht]]a, ba é [[Conchúr mac Neasa]] col ceathrar Fearghasa ina rí na ''nUlad''.

De réir na téacsanna, rinne [[Colla Uais|na Trí Colla]] ionsaí ar na hUlaid sa 4ú haois AD.&lt;ref name=&quot;HOI&quot;/&gt;  Throid siad seacht gcath laistigh de sheachtain i n''[[Achaidh Leithdeircc]]'' in aghaidh na ''nUlad'', ag marú ''[[Fergus Foga|Fhearghasa Fhogha]]'', rí na nUladh, sa seachtú cath.  Chuir siad [[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na ''[[Ulaid|nUlad]]'', trí thine, agus tréigeadh an áit ina dhiaidh sin.  Ghlac na Trí tailte suntasacha i nUladh Láir &amp;mdash; meastar gurb é seo bunús an ríochta meánaoisí, ''[[Airgíalla]]''.

==Tagairtí==
{{reflist|
&lt;ref name=&quot;HOI&quot;&gt;{{
cite web |
url=https://books.google.co.uk/books?id=MWo-AAAAYAAJ&amp;pg=PA76&amp;dq=%22clanna+rory%22&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiA0em_rdrNAhVHK8AKHU6DBYg4ChDoAQhPMAk#v=onepage&amp;q=%22clanna%20rory%22&amp;f=false|
teideal=The History of Ireland, Ancient and Modern |
last=MacGeoghan|
first=Abbe|
accessdate=4 July 2016
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DaDerga&quot;&gt;{{
cite web |
url=https://books.google.co.uk/books?id=KfqsbpuvtS0C&amp;pg=PT75&amp;lpg=PT75&amp;dq=%22red+god%22+irish+mythology&amp;source=bl&amp;ots=LvsDBlGgLi&amp;sig=3nnmUEaFFH5VIRuvAxBbdFWMrhc&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwj6tPLy_9rNAhXlDMAKHQzpBr0Q6AEIPDAG#v=onepage&amp;q=%22red%20god%22%20irish%20mythology&amp;f=false |
accessdate=5 July 2016|
last=Gantz|
first=Jeffrey|
teideal=Early Irish Myths and Sagas
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;WofG&quot;&gt;{{
cite web | 
url=https://books.google.co.uk/books?id=5w_wBgAAQBAJ&amp;pg=PA177&amp;lpg=PA177&amp;dq=%22red+god%22+irish+mythology&amp;source=bl&amp;ots=QVSaog05n0&amp;sig=ezxTKbW2omj-31hhEsZShUe1vZo&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwj6tPLy_9rNAhXlDMAKHQzpBr0Q6AEIPzAH#v=onepage&amp;q=%22red%20god%22&amp;f=false|
last=Oosten|
first=Jarich|
teideal=The War of the Gods (RLE Myth): The Social Code in Indo-European Mythology|
accessdate=5 July 2016
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;LibraryIreland&quot;&gt;{{
cite web |
url=http://www.libraryireland.com/SocialHistoryAncientIreland/I-III-3.php |
teideal=A Smaller Social History of Ancient Ireland|
last=Joyce|
first=P.W. |
accessdate=5 July 2016}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;CoM&quot;&gt;{{
cite web |
url=https://books.google.co.uk/books?id=VxW6uIuwfa8C&amp;pg=PA43&amp;lpg=PA43&amp;dq=royal+houses+of+ulster&amp;source=bl&amp;ots=7oG3JY8LZA&amp;sig=1xHgr7kW8uR9WKdd7YJ3r8pemzc&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjigcGmhdvNAhWLA8AKHWkhDRs4ChDoAQhCMAc#v=onepage&amp;q=royal%20houses%20of%20ulster&amp;f=false|accessdate=5 July 2016|
last=Gregory|
first=Lady|
teideal=Cuchulain of Muirthemne: The Story of the Men of the Red Branch of Ulster
}}&lt;/ref&gt;
}}


{{Ulaid}}

[[Catagóir:Ulaid]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>4fsxa3qf18pv7x4r12lfxirsyts2xvl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eliza Lynch</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91508</id>
    <revision>
      <id>1063045</id>
      <parentid>1051882</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:10:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11168" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Bean Éireannach agus bhean chéile/leannán luí uachtarán [[Paragua|Pharagua]], [[Francisco Solano López]], ab ea '''Eliza Alice Lynch Lloyd''' (rugadh: [[19 Samhain]] [[1833]], [[Contae Chorcaí|Chorcaí]], [[Éire]], bás: [[25 Iúil]] [[1886]], [[Páras]], [[An Fhrainc]]).

Léiríodh í mar an bhean is bithiúnta i stair [[Meiriceá Laidineach|Mheiriceá Laidinigh]]. Tugadh “cúirtiseánach uaillmhianach” uirthi, a mheall léiroidhre Rialtas Pharagua, Francisco Solano López, agus a rinneadh [[Deachtóireacht|deachtóir]] fuilteach de&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Ronan Fanning, Michael Lillis|date=2009|url=|title=The Lives of Eliza Lynch: Scandal and Courage|journal=|volume=|issue=|publisher=Gill &amp; MacMillan|pages=10-12.}}&lt;/ref&gt;. Ach ba chuid d'fheachtas bolscaireachta le linn Chogadh Pharagua na líomhaintí seo, agus tuigtear anois nach bhfuil aon bhunús leo. Sa lá inniu ann, deirtear gur “Banlaoch Náisiúnta” i bParagua í.

== Saol Óige ==
Rugadh Eliza Alicia Lynch i [[Ráth Luirc]], Co. Chorcaigh i 1833. Dochtúir ba ea a hathair John Lynch, agus tháinig a máthair, Jane Clarke Lloyd, as clann oifigigh Cabhlach na Ríoga&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/life-of-cork-woman-and-heroine-in-paraguay-to-be-featured-in-tv-drama-1.571283|teideal=Life of Cork woman and heroine in Paraguay to be featured in TV drama|údar=Tom Hennigan|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-02-18}}&lt;/ref&gt;. Nuair a bhí sí deich mbliana d'aois, bhog an chlann ar fad go [[Páras]] chun [[An Gorta Mór]] a éalú. Ar an 3ú Meitheamh 1850, pósadh í an toifigeach [[Francach]], Xavier Quatrefages. Cuireadh é san [[An Ailgéir|Ailgéir]] dhíreach tar éis pósadh. Chuaigh sí leis, ach ag 18 bliana d'aois agus a sláinte ag dul in olcas&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Bareiro Saguier, Ruben; Villagra Marsal, Carlos|date=2007|url=|title=Testimonios de la Guerra Grande. Muerte del Mariscal López. Tomo I|journal=|volume=|issue=|pages=103-107|language=Spáinnis|publisher=Editorial Servilibro, Asuncion, Paraguay.}}&lt;/ref&gt;, d'fhill sí ar ais go Páras chun cónaí lena mháthair i dteaghlach na Strafford&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Bhí an t-ádh léi go cuireadh í in aithne le roinnt daoine, agus tógadh í isteach sa ghrúpa eilit timpeall ar an m[[Banphrionsa]] Mathilde Bonaparte. Go tapa, bunaíodh Lynch í féin mar chúirtéiseánach&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Margaret Nichols ISBN 9780706420340|date=|url=|title=The World's Wickedest Women|journal=|volume=|issue=|pages=34|issn=|bibcode=}}&lt;/ref&gt;.

Deirtear gur bhean dea-chumtha í, an cruth céanna le bandia Júnó, le gruaig fhionn ór agus meangadh tarraingteach. B'fhéidir gurb iad na tréithe a tharraing aird an fear ar cuairt as [[Meiriceá Theas]], an Ginearál Francisco Solano López. I 1854, bliain tar éis a d'fhill Eliza Lynch go dtí na Fraince, bhuail sí leis an Ghinearál, mhac Carlos Antonio López, uachtarán [[Paragua]]. Bhí an ginearál óg in oiliúint don Arm Napóilean, agus cheap sé go raibh spéiseanna a thír, thar aon rud eile, an cúis bhunúsach don turas [[An Eoraip|Eorpach]]. Mar sin féin, thosaigh caidreamh idir Lynch agus López agus de bharr sin, d'fhill sí ar ais leis go Paragua an bhliain chéanna&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Paragua ==

[[Íomhá:Eliza lynch 1855.jpg|clé|250px|mion|Eliza Lynch]]

Nuair a tháinig siad go Paragua, ba pháirtí iad Lynch agus López. Ina dhiaidh sin tháinig seisear clainne&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Rugadh Juan Francisco &quot;Panchito&quot; López, an páiste is sine, in Asuncion i 1855. Rugadh an páiste deireanach, Leopoldo, i 1867 nuair a bhí [[Cogadh]] Paragua ar siúl. Chailleadh é tamaillín ó shin as an [[dinnireacht]], mar gheall ar an saol bocht ag fronta an cogadh.

Tar éis bás a athair C.S. López i 1862, tháinig F.S. López mar uachtaráin Paragua. Mar sin de, deirtear gurb í Eliza [[Bean an Uachtaráin]] ''de facto'', mar níor pósadh í féin agus López. Bean is tábhachtach sa tír ab ea í le 15 bliana. Níor pósadh í agus Lopez, ach ag an am céanna, ní raibh an pósadh bailí idir í féin agus Quatrefages de réir an dlí, mar ní bhfuair Quatrefages cead óna Cheannasaí Airm ríomh an pósadh, agus ní raibh aon chlainne idir an mbeirt. Pósadh Quatrefagas arís i 1857 agus tháinig páistí sa phósadh nua&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

D'fhéadfaí a rá, deirtear gurb ise an fáth a raibh López chomh huaillmhianach. Áfach, i leabhair a scríobh sí i 1876 agus í ina chónaí i [[Buenos Aires|mBuenos Aires]] dar teideal E''xposición. Protesta que hace Elisa A. Lynch (Léiriú. Agóid a rinne Elisa A. Lynch)''&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;'','' scríobh sí nach raibh aon eolas ná baint ná páirt aici i gcúrsaí polaitiúil. Ina ionad sin, deir sí, thiomnaigh sí a chuid ama le linn an chogaidh ag tabhairt aire do na daoine a gortaíodh agus don lucht leanúna do-áirithe Ginearál López.

== Cath Cerro Corá ==
Bhí Lynch ag dul in éineacht le López i rith an chogaidh ar fad agus í i gceannas grúpa mná, ar a dtugtar ''Las Residentas''. Bhí an grúpa (mná chéile agus iníon na saighdiúirí, agus daoine eile) ag tabhairt tacaíocht do na saighdiúirí ag troid. Sa ról seo, bhí sí i Cerro Corá ar an 1ú Márta 1870 nuair a maraíodh López faoi dheireadh&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Tar éis maraíodh López ó fórsaí na [[Brasília]], chuaigh an namhaid i dtreo na sibhialtaí ag iarraidh iad a ghabhadh. Bhí Juan Francisco, mhac is sine López agus Lynch, in éineacht lena mháthair nuair a mharaíodh a athair. (Ceapadh J.F. ina Coirnéal le linn an cogaidh agus é 15 bliana d'aois.) D'fhéach na oifigigh Brasília brú a chur ar fórsaí López a géilleadh. D'fhreagair Juan Francisco, &quot;Un coronel paraguayo nunca se rinde.&quot; (Ní géilleadh Coirnéal Paragua riamh) agus scaoileadh na saighdiúirí é marbh&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Bareiro Saguier, Ruben; Villagra Marsal, Carlos.|date=2007|url=|title=Testimonios de la Guerra Grande. Muerte del Mariscal López. Tomo II|journal=|volume=|issue=Editorial Servilibro, Asunción, Paraguay|pages=106-107}}&lt;/ref&gt;. Ansin léim Lynch suas agus chlúdaigh sí choirp a mhac. Scread sí, ''¿Ésta es la civilización que han prometido?'' (An é seo an sibhialtacht a bhí geallta?)&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Bhí an ráiteas seo ag tagairt don geallúint a thabhairt na saighdiúirí, ba mhian leo Paragua a éalú ón déactóir agus saoirse agus sibhialtacht a thabhairt don tír. Ansin chuireadh í López agus a mhac faoin talamh lena dhá láimhe agus rinne na saighdiúirí príosúnach di&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

== Saol tar éis an cogadh go dtí a bhás ==
Tar éis í a thógadh mar phríosúnach, tugadh í ar bord long darbh ainm ''Princesa'' (Gaeilge: ''Banphrionsa)'' go dtí Asuncion. Ansin, díbríodh an rialtas sealadach nuabhunaithe (na saighdiúirí Paragua a throid in éadan Arm López) ón tír í&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. D'fhill sí ar an Eoraip lena bpáistí a bhí fágtha. Tar éis cúig bliana, agus faoi gheall an t-uachtarán toghadh Paragua, Juan Bautista Gill, go mbeidh cead aici teacht ar ais, d'fhill sí go Paragua chun cónaí ann agus chun seilbh a ghlacadh ar a cuid réadmhaoine&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Nuair a tháinig sí, áfach, cuireadh os comhair na cúirte í agus díbríodh ón tír í go buan ann ón Uachtarán Gill&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Ina dhiaidh sin, scríobh sí an leabhar.

Fuair Eliza Lynch bás i bPáras ar an 25ú Iúil 1886. is beag aithne a bhí uirthi nuair a d'éag sí. Níos mó ná céad bliain ina dhiaidh sin, baineadh a corp as an uaigh agus tugadh ar ais go Paragua é. D'fhógair an Ginearál Alfredo Stroessner gur banlaoch náisiúnta í. Inniu, tá a corp curtha i reilig náisiúnta Pharagua, ''Cementerio de la Recoleta''&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Oidhreacht ==
Chreid daoine áirithe, go háirithe sa Bhreatain, go raibh sí freagrach an Cogadh Paragua a thosóidh, mar gheall ar a tionchar ar F.S. López.  Thug sí isteach roinnt custaim Eorpach sa tsochaí Pharagua agus í ina Bhean an Uachtaráin. Thug sí isteach imeachtaí sóisialta agus clubanna go Paragua freisin. Measadh gur duine lárnach í sa chogadh mar gheall ar an tacaíocht a thug sí do na troithe agus gur fhan sí in aice le López go bun an angair. Thug sí isteach dinnéir oifigiúil na hambasadóirí agus d'ordaigh sí roinnt amhráin a chumadh, ''London Karape'' mar shampla. Tá an ceol seo fós beo inniu. D'athraigh sí stíl agus smaoineamh na mná Paragua go dtí a stíl féin&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Lillis, Michael; Fanning, Ronan|date=2011|url=|title=Calumnia. La historia de Elisa Lynch y la Guerra contra la Triple Alianza.|journal=|volume=|issue=Taurus, ISBN 9789995390761|pages=243}}&lt;/ref&gt;. Tugtar ''Madam/Madama Lynch'' uirthi i bParagua mar gheall ar tháinig sí as an Eorpach, an fáth gur níor pósadh í López, agus go bhfuil sé intuigthe gur cúirtiséanach í sa saol óige.

== Eliza Lynch sa Litríocht ==

=== Neamhficsean ===

* ''The Shadows of Elisa Lynch'' - Siãn Rees, Sunday Times. &lt;nowiki&gt;ISBN 0-7553-1115-9&lt;/nowiki&gt;
* ''The Lives of Eliza Lynch -'' Michael Lillis, Ronan Fanning, Gill &amp; Macmillan, [[Baile Átha Cliath]], 2009. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-0717146116&lt;/nowiki&gt;
* ''Calumnia: La historia de Elisa Lynch y la guerra de la triple alianza'' - Michael Lillis y Ronan Fanning, Paragua, 2009 &lt;nowiki&gt;ISBN 978-99953-907-0-9&lt;/nowiki&gt;

=== Ficsean ===
Mar gheall ar na heachtraí drámatúil thart ar Eliza Lynch, scríobhtar roinnt leabhar ficsean ar a saol, cé acu atá fíor nó áibhéalach. 

==== Ficsean (Béarla) ====

* ''Woman on Horseback'' (1938) - William Edmund Barrett (úrscéal)
* ''Demand the World'' (1990) - Graham Shelby (úrscéal)
* ''The Pleasure of Eliza Lynch'' (2003) - [[Anne Enright]] (úrscéal)
* ''The News from Paraguay'' (2004) - Lily Tuck (úrscéal)
* ''The Shadows of Eliza Lynch -'' Sian Rees (Léirmheas Ceannlíne, 6 Eanáir 2003)
* ''The Empress of South America -'' Nigel Cawthorne (William Heinemann, Londain 2003)
* ''Madame Lynch and Friend'' - Alyn Brodsky (Foilsitheoir Harper &amp; Row, Nua-Eabhrac 1975) ISBN 0-06-010487-2
* Dráma: ''Visions'' (1978) - Louis Nowra

=== Scannáin ===
Sa scannán beatháisnéise ''Eliza Lynch: Queen of Paraguay'' (2013)'','' ghlac [[Maria Doyle Kennedy]] an príomhpáirt&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Eliza Lynch: Queen of Paraguay|url=http://www.imdb.com/title/tt3171758/}}&lt;/ref&gt;.

== Naisc Sheachtracha ==

* [http://www.irlandeses.org/beautybeast.htm Murray, Edmundo. &quot;Beauty and the Beast: A Beautiful Irish Courtesan and a Beastly Latin American Dictator&quot;]
* [http://www.irlandeses.org/elizalynchbiblio.htm Murray, Edmundo. &quot;Eliza Lynch (1835–1886): A Bibliography&quot;]
* [https://web.archive.org/web/20090629112756/http://tsc.com.ar/notacomp.php?id=632 Murray, Edmundo. &quot;¿Santa o cortesana?&quot; in ''The Southern Cross'' (Buenos Aires) Vol. 133 No. 5933, February 2008 (in Spanish)]

==Tagairtí==
{{DEFAULTSORT:Lynch, Eliza}}
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Paragua]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1833]]
[[Catagóir:Básanna i 1886]]</text>
      <sha1>ncgqovk3yfdnvwg3oynky5y2ip0exhx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Go Let It Out</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91800</id>
    <revision>
      <id>1063373</id>
      <parentid>1062393</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:01:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>chuir mé ruaig ar an mbruscar</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1395" xml:space="preserve">Is amhrán leis an mbanna rac-cheoil Sasanach [[Oasis]] é '''''Go Let It Out'''''. Scríobh príomhghiotáraí agus príomhchumadóir ceoil an bhanna, [[Noel Gallagher]], an t-amhrán. Eisíodh é ar 7 Feabhra 2000 mar an chéad singil óna gceathrú halbam stiúideo, [[Standing On The Shoulder Of Giants]], agus a gcéad singil tar éis imeacht [[Paul &quot;Bonehead&quot; Arthurs]] agus [[Paul &quot;Guigsy&quot; McGuigan]] ón mbanna. Shroich an t-amhrán uimhir a haon ar chairteacha na Ríochta Aontaithe, agus deimhníodh é ina cheirnín óir níos déanaí. Bhain sé barr na gcairteacha amach i gCeanada, in Éirinn, san Iodáil, agus sa Spáinn freisin.


== Liosta Amhrán ==
(Gach ceann seachas ''Helter Skelter'' scríofa ag Noel Gallagher)

'''CD''' &lt;small&gt;(RKIDSCD 001)&lt;/small&gt;

# &quot;Go Let It Out&quot; - 4:38
# &quot;Let's All Make Believe&quot; - 3:53
# &quot;(As Long as They've Got) Cigarettes in Hell&quot; - 4:21

'''7&quot;''' &lt;small&gt;(RKID 001)&lt;/small&gt;

# &quot;Go Let It Out&quot; - 4:38
# &quot;Let's All Make Believe&quot; - 3:53

'''12&quot;''' &lt;small&gt;(RKID 001T)&lt;/small&gt;

# &quot;Go Let It Out&quot; - 4:38
# &quot;Let's All Make Believe&quot; - 3:53
# &quot;(As Long as They've Got) Cigarettes in Hell&quot; - 4:21

'''Caiséad''' &lt;small&gt;(RKIDCS 001)&lt;/small&gt;

# &quot;Go Let It Out&quot; - 4:38
# &quot;Let's All Make Believe&quot; - 3:53

'''CD Seapánach''' &lt;small&gt;(ESCA 8114)&lt;/small&gt;

# &quot;Go Let It Out&quot;
# &quot;(As Long as They've Got) Cigarettes in Hell&quot;
# &quot;Helter Skelter&quot; (Lennon-McCartney)</text>
      <sha1>ppnt9hhmpbjo3z9fjrqkmvevkb5cb5b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ulaid</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91884</id>
    <revision>
      <id>1063524</id>
      <parentid>1053794</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:27:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Réamhstair */mac mhic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55731" xml:space="preserve">&lt;!--
{{Infobox country
|year_start = Before 450
|year_end   = 1177
|image_s1   = 
|s2         = Earldom of Ulster
|image_s2   = 
|leader1    = [[Forga mac Dallán]]
|year_leader1 = – 465
|leader2    = [[Ruaidrí Mac Duinn Sléibe]]
|year_leader2 = 1172–1177
}}--&gt;
:''Féach freisin [[Cúige Uladh]]
Ard-ríocht nó '[[cúige]]' i n-oirdheisceart na [[Éire|hÉireann]] le linn na meánaoise ba ea '''''Ulaid'''''.  Cónaidhm dreamanna nó finte éagsúla a bhí ann.&lt;ref name=&quot;Connolly589&quot;/&gt;  Mhaígh roinnt rítheaghlach san ard-ríocht gur de shliocht na ''nUlad'' féin iad ([[Dál Fiatach]], srl), agus eile de shliocht na g[[Cruithne]] ([[Dál nAraidi]], srl).  

[[File:UlsterDioceseKingdoms.png|thumb|Ulaid le linn na 10ú agus 11ú–haoiseanna, le trí phríomh-fho-ríocht (gan Dál Riada).]]

Thugtaí ''[[Rí na nUladh|Rí Ulad]]'' nó ''[[Ríthe Éireann|Rí in Chóicid]]'' (Rí an Chúige) ar an rí.&lt;ref name=&quot;MacNeill651&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;FraserPage159&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;  I gcáipéisí staire, séard atá i gceist leis an téarma ''Ulaid'' ná an dream, agus an [[Dál Fiatach]] ina rítheaghlach air.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;  Dá bharr, bhíodh dhá bhrí leis an teideal ''Rí Ulad'': rí na hard-ríochta agus/nó rí an dreama.&lt;ref name=&quot;MacNeill651&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;

Feictear na ''hUlaid'' go suntasach sa [[Rúraíocht]], cnuasach scéalta de chuid [[miotaseolaíocht na nGael]].  De réir na seanscéalta úd, luíodh críocha ársa na nUlad le [[cúige Uladh]] an lae inniu, gan [[Contae an Chabháin]], ach [[Contae Lú]] san áireamh.&lt;ref name=&quot;Connolly589&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hack38&quot;/&gt;  Síneadh a theorainn theas ón [[An Drobhaois|Drobhaois]] san iarthair go dtí [[An Bhóinn]] san oirthear.&lt;ref name=&quot;Connolly589&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hack38&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;

Ag tús an ré stairiúil in Éirinn sa 6ú haois, bhí críocha na ''nUlad'' teoranta taobh thoir den [[An Bhanna|Bhanna]].  Deirtear gur ghéill siad tailte d'[[Oirialla]] agus [[Uí Néill an Tuaisceart]].&lt;ref name=&quot;Connolly589&quot;/&gt;  Tháinig deireadh le ''hUlaid'' mar ríocht Ghaelach sa 12ú haois, nuair a chloígh an ridire [[Tiarnas Angla-Normannach|Angla-Normannach]], [[John de Courcy]], iad, agus tháinig [[Iarlacht Uladh]] i réim.&lt;ref name=&quot;Connolly589&quot;/&gt;

[[File:Coat of arms of Courcy family.svg|mion|50px|link=Lordship of Ulster|Tiarnas na nUladh]]  [[File:Lacy arms.svg|mion|50px|link=Earldom of Ulster|Iarlas na nUladh]]

==Sanasaíocht==
Is ainmfhocal iolra é ''Ulaid'' agus eatnainm (ainm treibhe) a bhí ann ar dtús.  Mar is gnách, ceanglaíodh an t-ainm, cé nach raibh nasc ar bith ag an rítheaghlach leis an bhfine úd.&lt;ref name=&quot;Byrne46&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf7-8&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;MacNeill60&quot;/&gt;

Is dócha gurb ionann na hUlaid agus na Ούολουντιοι (''Uoluntii'' or ''Voluntii'') luaite in ''[[Geografaíocht (Tolamaes)|Geographia]]'' den dara haois AD le [[Tolamaes]].&lt;ref name=&quot;Ptolemy&quot;/&gt;  B'fhéidir gur truailliú é seo de Ούλουτοι (''Uluti'').  Tá an t-ainm fréamhaithe ón [[Seán-Ghaeilge]] ''ul'', le brí &quot;[[féasóg]]&quot;.&lt;ref&gt;Karl Horst Schmidt, &quot;Insular P- and Q-Celtic&quot;, in Martin J. Ball and James Fife (eag.), ''The Celtic Languages'', Routledge, 1993, lch. 67&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://dil.ie/43085 1 ul], féasóg, ar eDIL&lt;/ref&gt;  Litríonn an scríbhneoir de dheireadh na 7ú haoise, [[Muirchú]], Ulaid mar ''Ulothi'' ina shaothar ''Beatha Phádraig''.&lt;ref name=&quot;MIaE493&quot;/&gt;

Tá an t-ainm Béarla ''Ulster'' fréamhaithe ó ''Ulaid'', ach níltear ar aon intinn maidir lena shanasaíocht.  D'fhéadfadh gur tógadh ''Ul'', le nó gan ginideach Ioruaise ''-s'', agus ''tír'';&lt;ref name=&quot;Bardon27&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt; sin nó ''-ster'' as Ioruais ba ea an iarmhír (le brí &quot;áit&quot;, coitianta i Sealtainn agus san Iorua).&lt;ref name=&quot;Isaac&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;UHC&quot;/&gt;

Glaoitear Ultach ar dhuine de bhunadh na háite, agus dá bharr Mac nó Nic an Ultaigh''.&lt;ref name=&quot;Neafsey&quot;&gt;{{
cite book |
last = Neafsey |
first = Edward |
title = The Surnames of Ireland: Origins and Numbers of Selected Irish Surnames |
url = https://books.google.com/books?id=fwxxSDG1a_cC&amp;pg=PA168 |
year = 2002 |
publisher = Irish Roots |
isbn = 9780940134973 |
page = 168
}}&lt;/ref&gt;

==Réamhstair==
Sa saothar ''[[Geografaíocht (Tolamaes)|Geographia]]'' le [[Tolamaes]], scríofa sa 2a haois AD, faightear na ''h[[Uoluntii]]'' in oirdheisceart na nUladh, taobh ó dheas d'[[Abhainn an Lagáin]] agus ó thuaidh [[An Bhóinn|den Bhóinn]].  Ó thuaidh bhí na [[Darini]] agus ó dheas na h[[Eblani]].  Deir [[Muirchú moccu Machtheni|Muirchú]], ina shaothar &quot;Vita Sancti Patrii&quot; scríofa sa 7ú haois, go raibh críocha na ''nUlothi'' suite idir an dá abhainn úd.&lt;ref&gt;Duffy (2005), lch. 817&lt;/ref&gt;  Sa [[Rúraíocht]] de chuid [[miotaseolaíocht na nGael]], a caomhnaítear i lámhscríbhinní ón the 8ú haois ar aghaidh, deirtear go raibh na hUlaid i gceannas ar fud tuaisceart Éireann ar fad, an teorainn ó dheas ag síneadh ón mBóinn san oirthear go dtí an [[An Drobhaois]] san iarthar.  Bhí an phríomhchathair ag [[Eamhain Mhacha]], gar d'[[Ard Mhacha]] an lae inniu.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt;

Le linn na tréimhse seo, deirtear go raibh Éire roinnte ina cúige, 'sé sin cúig ard-ríocht, Ulaid ina measc.&lt;ref name=&quot;Hurbert169-171&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hogan1&quot;/&gt;  Glaodh bréag-stairithe na meánaoise ''Aimser na Coicedach'' ar an ré seo.&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hurbert169-171&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Ossianic75&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hogan1&quot;/&gt;

Tá scéalta na [[Rúraíocht]]a suite le linn réimse [[Conchúr mac Neasa|Conchúir mhic Neasa]], rí na ''nUlad'' ag Eamhain Mhacha, agus insíonn siad faoin gcoinbhleacht leis na  [[Connachta]], i gceannas na banríona, [[Méabh]], agus a fir chéile, [[Ailill mac Máta]].  Is é [[Cú Chulainn]], nia Chonchúir, príomhlaoch na scéalta, agus an eipic ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' an scéal is tábhachtaí.

I roinnt scéalta, deirtear gur tharla breith agus bás Chonchúir i gcomhthráth le [[Críost]].  Más fíor, is iomrall aimsire é láthair na gConnacht.  Tá a fhios, áfach, gur cumadh croineolaíocht luathstair na nGael.&lt;ref&gt;Byrne 2001, lch. 50–51.&lt;/ref&gt;  I ndáiríre, cónaidhm teaghlach de shliocht an rí seanscéalaigh, [[Conn Céadchathach]], den 2a haois de réir sheanchais, ba ea na Connachta stairiúil.&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, lch. 331–333&lt;/ref&gt;  Insítear i sága amháin gur chomhaoiseach iad Conn agus ''[[Fergus mac Léti]]'',   réamhtheachtaí Chonchúir mar rí na ''nUlad''.&lt;ref&gt;D. A. Binchy (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucd.ie/tlh/trans/dab.eriu.16.001.t.text.html &quot;The Saga of Fergus mac Léti&quot;], ''[[Ériu (journal)|Ériu]]'' 16, 1952, ll. 33–48&lt;/ref&gt;  Deir [[Tíreachán]] ina naomhsheanchas [[Naomh Pádraig|Phádraig]] den 7ú haois  go raibh [[Cairpre Nia Fer|Cairbre Nia Fear]], Conchúir son-in-law,  ina bheatha ach 100 bliain roimh an Naomh, .i. sa 4ú haois.&lt;ref&gt;Ludwig Bieler (eag. &amp; aistr.), ''The Patrician Texts in the Book of Armagh'', Tírechán 40&lt;/ref&gt;

Bunaithe ar fhad ré bhéaloideais dá mheas féin, mhol Kenneth Jackson, go ndeachaigh an Rúraíocht siar go dtí an 4ú haois.&lt;ref&gt;[[Kenneth Hurlstone Jackson]], ''The Oldest Irish Tradition: a Window on the Iron Age'', Cambridge University Press, 1964&lt;/ref&gt;  Mhol T. F. O'Rahilly agus scoláirí eile gur fréamhaithe í an Rúraíocht sna cogaí idir na ''hUlaid'' agus na Connachta agus Uí Néill sa 4ú agus 5ú haoiseanna.  I ndeireadh na dála, ghéill na hUlaid an chuid is mó dá gcríocha, a bpríomhchathair san áireamh, do ríochtaí nua na [[Oirialla|nOiriall]].&lt;ref&gt;O'Rahilly 1946, ll. 207–234&lt;/ref&gt;  De réir an tseannóis, gurbh iad [[Colla Uais|na Trí Colla]],&lt;ref name=&quot;OBrien170-1&quot;/&gt; triúr sin-dubhó Choinn, a chloígh rí ''Ulad'', ''[[Fergus Fog]]'' ag [[Achaidh Leithdeircc|Achad Leith-dheirg]] i g[[Contae Mhuineacháin]], ghabh críocha uile na ''nUlad'' taobh thiar den [[An Rí]] agus [[Loch nEathach]], agus dhóigh Eamhain Mhacha.  Deirtear i ''n[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' gur tharla seo sa bhliain AD 331.&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/G100005A/text030.html M322-331]&lt;/ref&gt;

Creideann O'Rahilly agus a lucht leanúna gur dúblóg liteartha iad na Collas de [[Níall Noígíallach|Niall Naoighiallach]], bunaitheoir chlann Uí Néill.  Molann siad gurbh fhíor-choncaire Eamhain Mhacha a bhí siad sa 5ú haois.&lt;ref name=&quot;DOC&quot;&gt;Dáibhí Ó Cróinín, &quot;Ireland, 400–800&quot;, in Dáibhí Ó Cróinín (eag.), ''A New History of Ireland'', Iml 1, 2005, ll. 182–234&lt;/ref&gt;

Ba iad na hÉarainn, muintir na ''nUlad'', a bhí ina [[Ríthe na Teamhrach]] sa Rúraíocht, agus cuirtear iad i láthair ar bhealach tuisceanach, [[Conaire Mór]] acu go háirithe.  Chuir na [[Laigin]] Teamhair fúthu níos deireanaí, a bhí ar slí éigin go hait measctha leis na Connachta sa Rúraíocht.&lt;ref&gt;Is amhlaidh go raibh láithreacht réamhstairiúil ag na Laigin i gConnachta, agus b'fhéidir é go raibh siad i gceannas ann.  Féach Byrne, ll. 130 ff.&lt;/ref&gt;  Níos deireanaí, thóg na Connachta lár na tíre uathu.  Idir an dá linn, bhí na hÉarainn, faoi [[Cú Raoi]], i gceannas sa [[Mumhain]].  Cé gur naimhde na ''nUlad'' iad, cuirtear arís i láthair iadsan ar bhealach tuisceanach.

De réir sheanchais eile a mhair go  dtí an 11ú haois, thit Eamhain Mhacha sa bhliain 450 AD, laistigh de ré [[Naomh Pádraig|Naomh Phádraig]].  Más fíor, b'fhéidir gurb é seo an fáth gur roghnaigh sé Ard Mhacha, gar d'Eamhain Mhacha, mar suíomh a dheoise, mar a bhí fós faoi cheannas na ''nUlad'';&lt;ref name=&quot;Schlegel173-4&quot;/&gt; agus furasta an fáth gur cuireadh faoi é i n-oirthear na nUladh in ionad Ard Mhacha, mar a bhí ansin faoi cheannas na nOiriall.&lt;ref name=&quot;Schlegel173-4&quot;/&gt;

Is dócha nár lonnaitheoirí iad na hOirialla ach treibheanna dúchais.&lt;ref&gt;[[Dáibhí Ó Cróinín|Ó Cróinín, Dáibhí]]. ''A New History of Ireland I: Prehistoric and Early Ireland''. Oxford University Press, 2005, lch. 202&lt;/ref&gt;  Bhí an chuid is mó acu [[tuath]]a na ''nUlad'' sular bhain siad a neamhspleáchas amach,&lt;ref&gt;Byrne (2001), lch. 73&lt;/ref&gt; amhail is, mar shampla, na h[[Airthir]], ina raibh ina a gcuid tailte Eamhain Mhacha suite.&lt;ref&gt;[[David Dumville|Dumville, David]]. ''Saint Patrick''. Boydell &amp; Brewer Ltd, 1999, lch. 151&lt;/ref&gt;

Ag druidim le deireadh na 5ú haoise, bhí fo-dhream na ''nUlad'' an [[Dál Riada]] (suite i n[[Glinnte Aontroma]]) ag lonnú san [[Albain]], agus ríocht thar chaolmhuir á chruthú acu.&lt;ref name=&quot;Bardon17&quot;/&gt;  Faightear a chéad lonnaíocht i n[[Earra-Gháidheal]], 'sé sin, &quot;ceantar oirthir na nGael&quot;.&lt;ref name=&quot;Bardon17&quot;/&gt;

==Stair==
Tháinig na hUlaid sa ré stairiúil in Éirinn sa 6ú haois isteach leis na teorainn úd taobh thoir den Bhanna, cé go raibh críocha ag an Dáil Araí taobh thiar di, i g[[Contae Dhoire]].&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;

===6ú go 7ú haoiseanna===
Faoi lár na 6ú haoise, bhí an Dál Riada in Albain faoi olbhrú ag [[Bridei I]], rí na [[Cruithnigh|gCruithneach]], agus dá bharr, chuaigh siad ag lorg cabhrach ó Uí Néill an Tuaisceart.&lt;ref name=&quot;Bardon17&quot;/&gt;  Bhí [[Í Cholm Cille|Oileán Í]] bronnta chéanna féin ag rí Dhál Riada, ''[[Áedán mac Gabráin]]'', ar phrionsa agus naomh Chineál Conaill, [[Colm Cille]].  Dá réir sin sa bhliain 575 ag [[Droim Ceat]], rinne Colm comhaontas idir Uí Néill agus an Dál Riada.&lt;ref name=&quot;Bardon17&quot;/&gt;  Faoi réir an chonartha, d'éirigh an Dál Riada as ríogacht na ''nUlad'', an ligint dóibh a n-aird a dhíriú ar a gcríocha Albanaigh.&lt;ref name=&quot;Bardon17&quot;/&gt;  Sa bhliain chéanna, ní roimh nó tais an tionóil, maraíodh rí an Dáil Riada i mbun chatha in éadan an Dáil Araidi ag ''[[Fid Eoin]].&lt;ref name=&quot;FraserMedievalPg317&quot;/&gt;

Sa bhliain 563, de réir [[Annála Uladh]], bhí achrainn intíre le toradh go ndearna ''[[Báetán mac Cinn]]'' na gCruithne cinneadh le hUí Néill an Tuaisceart, á ngeallúint chríocha taobh thiar den Bhanna, ''Ard Eólairg'' ([[Aird Mhic Giollagáin]]) agus an Laoi.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;  Tharla dá bharr ''[[Cath Móin Dairi Lothair]]'' idir Uí Néill agus comhaontas ríthe eile alliance Chruithne, inar cloíodh na Cruithne go millteanach.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;  I ndiaidh sin, lonnaigh Uí Néill a gcomhghuaillithe Oiriall in [[Eilne]], iar-chríocha na gCruithne suite idir An Banna agus An Buais.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;  Tháinig na Cruithne clóite ar ais le chéile i ''nDál nAraidi''.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;

Tháinig rí Dhál Araidi ''[[Congal Cáech]]'' i gcoróin mar rí na nUlad sa bhliain 626, agus dá bhliain 628 mharaigh sé i mbun chatha [[Ard-Rí na hÉireann]], ''[[Suibne Menn]]'' d'Uí Néill Tuaiscirt.&lt;ref name=&quot;Bardon20-1&quot;/&gt;  Sa bhliain 629, bhí Congal i gceannas nuair a cloíodh iad ina éadan na naimhde céanna.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;  Agus fonn air bheith ina Ard-Rí, rinne Congal comhaontas leis an Dál Riada agus [[Srath Chluaidh]], ach tharla mar thoradh [[Cath Mhaigh Rath]] sa bhliain 637.  Maraíodh Congal was ag Ard-Rí ''[[Domnall mac Áedo|Domhnall mac Aodha]]'' d'Uí Néill an Tuaiscirt, agus chaill an Dál Riada a gcuid críoch san Albain.&lt;ref name=&quot;Bardon20-1&quot;/&gt;

Insítear i nAnnála Uladh record don bhliain 668 gur tharla ''Bellum Fertsi'' ([[Béal Feirste]]) idir na hUlaid agus na Cruithne, 'sé sin faoi seach an Dál Fiatach agus an Dál nAraide respectively.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;

Idir an dá linn, bhí an Dál Araidhe ag cúr in éadan chúngú Uí Néill an Tuaiscirt.  Sa bhliain 681, maraíodh Dúngal Eilne, rí Dhál Araidhe, agus a chomhghuaillí Ceann Faoladh na [[Ciannachta|Ciannacht]] ag Dún Ceithirinn.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;

===8ú go 10ú haoiseanna===
Faoin 8ú haois, d'imigh críocha na nUlad i gcúl chuig oirthear na Banna (contaetha [[Contae Aontroma|Aontroma]], [[Contae an Dúin|an Dúin]] agus [[Contae Lú|Lú]] an lae inniu).&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt;  Sa bhliain nó 732 nó 735, chloígh na ''hUlaid'' go dona in éadan Cineál Eoghain i gceannas [[Áed Allán|Aodha Alláin]] i g[[Cath Fochairde]] ar Mhagh ''Muirthemne'',&lt;ref name=&quot;Wiley19&quot;/&gt; inar baineadh a cheann den rí ''Ulad'', [[Áed Róin|Aodh Róin]].&lt;ref name=&quot;MacNiocaill124&quot;/&gt;  Mar thoradh an chatha seo, tháinig  ''[[Conaille Muirthemne]]'' faoina bhflaitheas.&lt;ref name=&quot;Wiley19&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Byrne118&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Charles573&quot;/&gt;

Agus a gcuid críoch sinsearach caillte acu, bhíodh achrann idir na ''hUlaid''.&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt; Sa 8ú haois, ghabh an ''Dál Araidi'' forlámhas ar ríocht an Dáil Riada.&lt;ref name=&quot;ANHoI17&quot;/&gt;

Bhí an Dál Fiatach i gceannas san ''Ulaid'' go dtí Cath ''Leth Cam'' sa bhliain 827, nuair a rinne siad iarracht cheannaireacht Uí Néill sna hOirialla a bhriseadh.&lt;ref name=&quot;MIaE493&quot;/&gt;  Dá bharr seo agus b'fhéidir na Lochlannaigh lonnaithe i [[Loch Cuan]] (ar a laghad), faoi dheireadh na haoise bhí an Dál nAraidi i gceannas.  Níor mhair seo ach go dtí 972, nuair a chuir ''[[Eochaid mac Ardgail]]'' an Dál Fiatach ar a gcosa arís.&lt;ref name=&quot;MIaE493&quot;/&gt;

I rith na 9ú agus 10ú haoiseanna, bhunaigh na Lochlannaigh roinnt bunáiteanna i ''nUlaid'', go háirithe ag [[Áth na gCasán]], [[Loch Cairlinn]], [[Loch nEathach]], agus Loch Cuan,&lt;ref name=&quot;ANHoI38&quot;/&gt; agus port suntasach ag Ulfreksfjord, suite i Latharna, Contae Aontroma.&lt;ref name=&quot;ANHoI38&quot;/&gt;  Scroiseadh gach ach Ulfreksfjord ag na hUlaid agus Uí Néill an Tuaiscirt le chéile.  Mar thoradh seo, ámh, cheol siad orthu féin na buntáistí eacnamaíochta a thagadh le lonnaíochtaí rathúla Lochlannach.&lt;ref name=&quot;ANHoI38&quot;/&gt;

===11ú haois===
Sa bhliain 1000, chuir [[Ard-Rí na hÉireann]], [[Brian Bóramha]], an ruaig ar an rí [[Sigtrygg Silkbeard]] as [[Ríocht Átha Cliath]], agus dhiúltaigh na hUlaid tearmann dó.&lt;ref name=&quot;Hudson86-7&quot;/&gt;  Faoi dheireadh, cuireadh iachall ar Sigtrygg filleadh ar ais chuig Áth Cliath, agus ghéill sé do Bhrían.&lt;ref name=&quot;Corrain123&quot;/&gt;. Ní dhearna Sigtrygg dearmad ar eiteach na ''nUlad'',&lt;ref name=&quot;Hudson86-7&quot;/&gt; agus sa bhliain 1001, rinne a chabhlach creach ar [[Inis Chumhscraigh]] agus [[Cill Chléithe]] i nDál Fiatach, ag gabháil go leor cimí.&lt;ref name=&quot;AOFM1001&quot;/&gt;  Bhí airm Sigtrygg an chomh maith i mbun fheachtas Bhríain in éadan na ''nUlad'' sna blianta 1002 agus 1005.&lt;ref name=&quot;Hudson86-7&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hudson95&quot;/&gt;

Sa bhliain 1003 ag Craobh ''Telcha'', suíomh insealbhú na ''nUlad'', tharla Cath mór idir Uí Néill an Tuaiscirt agus na ''hUlaid''.&lt;ref name=&quot;MIaE493&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;PlacenamesCraeb&quot;/&gt;  Maraíodh Eochaid mac Ardgail agus mórchuid d'uaisle na ''nUlad'', i dteannta le rí Uí Néill.&lt;ref name=&quot;MIaE493&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt;  Mar thoradh, bhí cogadh comharbachta fuilteach idir prionsaí an Dáil Fhiatach, '' agus ag an am gcéanna an Dál nAraidi á gciapadh.&lt;ref name=&quot;Clontarf138-9&quot;/&gt;

Sa bhliain 1005, chuaigh Brían Bóramha lena airm ó thuaidh chun  umhluithe na Uladba a ghlacadh.  Rinne sé campa ag [[Eamhain Mhacha]], agus é ar intinn aige b'fhéidir tairbhe a bhaint as tábhacht stairiúil na háite.&lt;ref name=&quot;Clontarf138-9&quot;/&gt;  Chuaigh, Brían ansin chuig príomhchathair an Dáil Araí, Ráith Mór, áit a glac se umhluithe a rí agus rí Dhál Fhiatach.&lt;ref name=&quot;Clontarf138-9&quot;/&gt;  De bharr seo is amhlaidh, rinne [[Flaithbertach Ua Néill|Flaithbheartach Ó Néill]], rí Chineál Eoghain, roinnt ruathar ar na hUlaid mar chúiteamh.&lt;ref name=&quot;Clontarf151-4&quot;/&gt;  Sa bhliain 1006, rinne arm i gceannas Fhlaithbheartaigh ionsaí ar [[Leath Cathail]] agus mharaigh a rí, agus ina dhiaidh sin, mharaigh siar rídamhna [Uí Eochach Cobha]] ag [[Loch Bricleann]].&lt;ref name=&quot;Clontarf151-4&quot;/&gt;

Mar thoradh [[Cath Chraobh Tealcha|Chath Chraobh Tealcha]], ní raibh na hUlaid in ann tacaíocht a thabhairt do Bhrian, nuair a tháinig sé sa bhliain 1006 i gceannas arm d'fir as fud na hÉireann, ag iarraidh tairbhe Uí Néill an Tuaiscirt a fháil.&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf151-4&quot;/&gt;  Chuaigh Brían trí thailte Chineál Chonaill agus Cineál Eoghain, agus trasna na Banna ag ''Fersat Camsa'' ([[Maigh Choscáin]]) insna hUlaid isteach.  Ghlac sé ann tairbhe óna hUlaid ag [[Craobh Tealcha]], agus i ndiaidh sin, chuaigh sé ó dheas go dtí an suíomh tionóil traidisiúnta, [[Conaille Muirtheimne]] ag ''i n-oenach Conaille''.&lt;ref name=&quot;Clontarf151-4&quot;/&gt;

Rinne Flaithbheartach Ó Néill ruathar eile ar na hUlaid sa bhliain 1007, in aghaidh Chonaille Muirtheimhne.&lt;ref name=&quot;Clontarf151-4&quot;/&gt;  Sa bhliain 1011, tar éis dó Dún Eachdach a scriosadh, ghlac sé tairbhe Dhál Fhiatach, ríthe na nUlad ag an am sin, á scaradh dá bharr as flaitheas Bhrian.&lt;ref name=&quot;Clontarf168-9&quot;/&gt;  An bhliain dar gcionn, rinne Flaithbheartach ruathar ar [[an Aird]] agus ghabh sé creach gan áireamh.&lt;ref name=&quot;Clontarf168-9&quot;/&gt;

Sa bhliain 1018 ag [[Ulfreksfjord]], chloígh arm Éireannach i gceannas rí darbh ainm Conchobar i dteannta lena gcomhghuaillithe Lochlannaigh i gceannas Eyvind Urarhorn, mórfheachtas major na nGall tosaithe ag [[Iarla Inse Orc]], [[Einar Sigurdsson]], a bhí ag iarraidh flaitheas [[Sigurd Trom|a athar]] ar na bealaí mara idir Éirinn agus Albain a athdhearbhú.&lt;ref name=&quot;Pedersen271&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Snorri330&quot;/&gt;

Sa bhliain 1022, chloígh [[Niall mac Eochach]], rí Ulad, cabhlach [[Sigtrygg]] ag Áth Cliath, agus gabhadh a fhoireann i ngéibheann.&lt;ref name=&quot;Pedersen231&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hudson108-9&quot;/&gt;  I ndiaidh an bhua seo, sa bhliain 1026, rinneadh Niall ruathar ar Fhine Gall, lonnaíocht Lochlannach raibh ó thuaidh d'Áth Cliath.&lt;ref name=&quot;Pedersen231&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hudson108-9&quot;/&gt;

Sa bliain 1038 agus arís 1045, chreach nia Sigtrygg, [[Íomhar mac Arailt]], [[Reachlainn]] amach ó chósta thuaidh na nUlad.&lt;ref name=&quot;Hudson136&quot;/&gt;  Mharaigh Ímar san ionsaí úd Raghnall Ó Eochadha rídamhna na nUlad agus deartháir Néill mhic Eochadha, agus maraíodh fostai 300 i uasal Ulad.&lt;ref name=&quot;Hudson136&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Tigernach1045&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;AOFM1045&quot;/&gt;  Mar dhíoltas, rinne Niall ruathar eile ar Fhine Gall.&lt;ref name=&quot;Hudson136&quot;/&gt;  Sa bhliain 1087, thug Mac rí Ulad agus beirt gharmhac Raghnaill, amas faoi [[Oileán Mhanann]], ach theip orthu [[Godred Crovan]], rí Átha Cliath agus n dhíbirt.&lt;ref name=&quot;Pedersen233&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Oram32&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;AoU1087&quot;/&gt;

Ag críoch na 11ú haoise, bhí athbheochan deiridh ag na hUlaid faoi [[Donn Sléibhe mac Eochadha]], sinsear ríthe Mhic Dhoinn Shléibhe na nUlad den 12ú haois.  Ní raibh ríthe Dhál Fhiatach ach ríthe a muintir féin tar éis na bliana 1137.&lt;ref name=&quot;Byrne128&quot;/&gt;  D'éirigh ríthe Mhic Dhoinn Shléibe neamhspleáchas na nUlad a chaomhnú roimh thaoisigh [[Mhic Lochlainn]] Uí Néill an Tuaiscirt,&lt;ref name=&quot;ANHoI17&quot;/&gt; agus bhí siad i mbun dlúthnaisc a fhorbairt le [[Ríocht na nOileán]].&lt;ref name=&quot;MIaE493&quot;/&gt;

===12ú haois===
Timpeall thús na 12ú haoise, ba í clann Uí Fhlainn i gceannas ar mhuintir [[Uí Thoirtre]] as [[Oirialla]], maraon le ceannairí ar na [[Oirialla#Dreamanna|Fir Lí]], an dís ar an taobh thiar den [[An Bhanna|Bhanna]].  De réir a chéile, de bharr conartha míleata agus pósta, maraon le cúngú an Chineáil Eoghain, bhog siad a gceanncheathrú soir thar an mBanna.  Chaill an mhuintir dhúiche, an Dál nAraidi faoi cheannas Uí Loingsigh, a smacht ar formhór dá gcuid críoch agus tharla é go raibh siad teoranta i réimse talún suite i ndeisceart Aontroma, agus a bhunáit ag [[Maigh Line]].  Nuair a bhí Uí Fhlainn i gceannas, ghlaoigh suas rí Dhál Araí, Dhál Riada agus Fhir Lí, i dteannta le hUí Thoirtre féin.&lt;ref name=&quot;ANHoI17&quot;/&gt;

Faoin mbliain 1130, bhi an chuid is faide ó dheas san Ulaid, [[Conaille Muirtheimne]], faoi smacht [[Donnchad Ua Cerbaill|Dhonnchadha Uí Chearbhaill]], rí Oiriall.&lt;ref name=&quot;ANHoI16&quot;/&gt;  Lonnaíodh ina dhiaidh sin an chuid de Muirtheimhne darb ainm [[Cuaille]] ag [[Uí Méith]] as Oirialla (a bhfuil [[Ó Méith]] ainmnithe as).&lt;ref name=&quot;ANHoI16&quot;/&gt;

Is ón bhliain [[1157]] í an chairt talún is luaite atá ar marthain, nuair a bhronn Ard-Rí [[Muirchertach Mac Lochlainn]] ar na Cistercians san [[An tIúr|Iúr]], áit a bhí suite i gcríocha Uí Eachach .&lt;ref name=&quot;ANHoI12&quot;/&gt;  Rinneadh an deontas le comhthoil rí Ulad, [[Cú Uladh Mac Doinn Sléibhe]], agus rí Uí Eachach, [[Domnall Ua hÁeda|Domhnall Ó hAodha]].&lt;ref name=&quot;ANHoI12&quot;/&gt;

I mí Aibreáin [[1165]],&lt;ref&gt;AU 1165&lt;/ref&gt;, rinne na hUlaid faoi cheannas Eochaidh Mac Doinn Sléibhe ionsaí in éadan Muircheartaigh mhic Lochlainn, ag déanamh ruathair ar Uí Méith, Uí Breasail (i mbarúntacht [[Uí Nialláin Thoir]], Contae Ard Mhacha an lae inniu) an Dál Riada.&lt;ref name=&quot;AoU1165&quot;/&gt;  Mar chúiteamh, rinne Mac Lochlainn i gceannas airm Uí Néill an Tuaiscirt agus Oiriall ruathar ar an Ulaid.  Ba líon mór daoine a mharaigh sé, agus chuir sé  Eochaidh as a choróin.&lt;ref name=&quot;AoU1165&quot;/&gt;  Faoi Mheán Fómhair, rinne Eochaidh iarracht a ríogacht a fháil ar ais, agus chuir a mhuintir féin an Rúisis air, toisc go raibh imní orthu roimh Mac Lochlainn; choinnigh Ó Cearbhaill Eochaidh ar a thoil.&lt;ref name=&quot;AoU1165&quot;/&gt;  Faoin mí dar gcionn, rinne Mac Lochlainn ionsaí eile in éadan na nUlad.  Ghlac sé mórán giall i dteannta líon mór maoine.&lt;ref name=&quot;AoU1165&quot;/&gt;  Níos déanaí sa mhí úd, rinne Ó Cearbhaill agus Eochaidh cruinniú le Mac Lochlainn inar iarr Eochaidh ríogacht na nUlad mar chúiteamh ar gach giall na nUlad, san áireamh mac gach taoisigh agus a iníon féin fiú.&lt;ref name=&quot;AoU1165&quot;/&gt;  Gheall Eochaidh do Mhac Lochlainn fosta an-chuid maoine, tailte i m[[Bairrche]] agus an [[baile fearainn]], [[Sabhall]].&lt;ref name=&quot;ANHoI12&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;AoU1165&quot;/&gt;  Thug Mac Lochlainn dá réir sin a mhionn os comhair Easpag Ard Mhacha agus uaisle eile  '' for his good behaviour''.  Bhronn Mac Lochlainn Bairrche ar Ó Cearbhaill mar bhuíochas as a eadráin, cé chomh neamhbhuan is a bhí.&lt;ref name=&quot;ANHoI16&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;AoU1165&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Magoo&quot;/&gt;  In ainneoin a mhionna, rinne Muircheartach Eochaidh a dhallú.  Thréig a chomhghleacaithe Eochaidh i ndiaidh sin, agus níor fhan leis ach dornán lucht leanúna.  I dteannta le seisear dlúth-sheisí déag dá chuid, maraíodh é sa bhliain [[1166]].

Le linn na haoise dar gcionn, lonnaigh na Múrna as Oirialla i gceantar Bhairrche (ainmníodh an áit, [[Múrna]], astu anois&lt;ref name=&quot;ANHoI16&quot;/&gt;).

Sa bhliain 1170, chuir Magnus deartháir Eochach, a bhí ina rí Ulad, an ruaig ar na bráithre Agaistínigh as [[Sabhall]].&lt;ref name=&quot;ANHoI12&quot;/&gt;

===Ulaid agus Normannaigh===
In ainneoin an achrainn i measc na nUlad, mhair siad go dtí teacht [[na Normannaigh]].  Sa bhliain 1177, d'ionsaigh [[John de Courcy]] gan choinne na hUlaid.  Ghabh sé bunáit an Dáil Fiatach, [[Dún De Lethglaise|Dún de Leathghlaise]], agus b'éigean do rí na nUlad, [[Ruairí mac Doinn Sléibhe]], teitheadh.&lt;ref name=&quot;Bardon35&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Adamson116&quot;/&gt;  Seachtain ina dhiaidh sin, d'fhill Ruairí le slua mór as fud na nUlad, ach cloíodh iad in ainneoin níos mó gaiscíoch.&lt;ref name=&quot;Bardon33&quot;&gt;Bardon, ll. 33–5.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ANHoI115&quot;/&gt;  Rinne Ruairí iarracht eile le harm níos mó fós, agus [[Cineál Eoghain]], [[Máel Sechnaill Mac Lochlainn|Maol Seachnaill mac Lochlainn]] agus príomheaspaig an cúige ann mar chomhghuaillithe.&lt;ref name=&quot;Bardon33&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ANHoI115&quot;/&gt;  Bhuaigh na Normannaigh arís ámh, agus ghabh siad an chléir agus cuid mhór dá taisí.&lt;ref name=&quot;Bardon33&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ANHoI115&quot;/&gt;

Sa bhliain 1178, agus John de Courcy dulta ar gcúl go Gleann Riabh i ''Machaire Conaille'' (mar atá, Conaille Muirtheimne), rinne Mac Doinn Sléibhe, i dteannta le Murchadh Ó Cearbhaill, rí Oiriall, ruathar ar na Normannaigh, agus mharaigh siad timpeall 450, le 100 bás ar a dtaobh féin.&lt;ref name=&quot;AOTFM1178&quot;/&gt;

Bhíodh is go raibh chomhaontais eatarthu, bhíodh achrann eatarthu agus a gcomharsana Éireannach.&lt;ref name=&quot;Adamson116&quot;/&gt;  Bhain De Courcy a leas as an neamhsheasmhacht seo.  I gcaitheamh na mblianta agus in ainneoin roinnt céimeanna ar gcúl, chur sé na hUlaid go léir faoi chois.&lt;ref name=&quot;Bardon35&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Adamson116&quot;/&gt;

Faoin mbliain 1181, bhí Ruairí,  Cú Mí Ó Flainn, rí Uí Thoirtre agus Fir Lí meallta ag de Courcy, agus do ríthe dílse ba ea iad faoi de Courcy.&lt;ref name=&quot;ANHoI116&quot;/&gt;  Ruairí, possibly inspired by an deis chun críocha ársa na nUlad a fháil ar ais, d'fhéadfadh é gur áitigh Ruairí de Courcy dul siar, agus rinneadh ruathair ar Ard Mhacha Armagh sa bhliain 1189, agus ar Dhoire agus Inis Eoghain sa bhliain 1197.&lt;ref name=&quot;ANHoI116&quot;/&gt;

Glaoigh De Courcy ''princeps Ultoniae'' ar féin, agus rialaigh sé a chuid críoch mar rí neamhspleách.&lt;ref name=&quot;Adamson116&quot;/&gt;  Choinnigh ámh Uí Eachach Cobha, i lár agus taobh thiar den Dúin, a gcuid neamhspleáchais.&lt;ref name=&quot;Bardon35&quot;/&gt;

Sa bhliain 1199, chur rí [[Eoin Shasana]] [[Hugo de Lacy, 1ú Iarla Uladh|Hugo de Lacy]] go hÉirinn chun de Courcy a ghabháil agus a chuid gabháltais leis.  Sa bhliain 1205, rinneadh de Lacy chéad Iarla Uladh le bunú [[Iarlas Uladh]]. '' Síneadh an tIarlas feadh chósta thuaidh na nUladh go dtí bunáit an Chineáil Eoghain ar [[Inis Eoghain]].

Go dtí deireadh na 13ú haoise, choinnigh an Dál Fiatach, i gceannas fós Mhic Dhoinn Sléibhe, beagán dá gcuid cumhachta, faoin teideal ''rex Hibernicorum Ulidiae''.&lt;ref name=&quot;DownArdsxix&quot;/&gt;  Tar éis mheath an Dáil Fiatach, gabh Uí Néill den Chineál Eoghain an teideal ársa ''rí Ulad'' chucu féin.&lt;ref name=&quot;DownArdsxix&quot;/&gt;

==Críostaíocht==
Ba é i nUlaid a gabhadh i ngéibheann [[Naomh Pádraig|Pádraig]], naomhphátrún na hÉireann níos déanaí anonn.&lt;ref name=&quot;OHart&quot;/&gt;  Is ann a thug sé a chéad iompaithigh chun na [[Críostaíocht]]a, agus an Dál Fiatach an chéad rítheaghlach a d'iompaigh.&lt;ref name=&quot;OHart&quot;/&gt;  Fuair Pádraig bás i [[Sabhall Phádraig]], agus adhlacadh é ag ''[[Dún De Leathglaise]]'', áit a ath-ainmníodh sa 13ú haois go [[Dún Pádraig]].&lt;ref name=&quot;SPC&quot;/&gt;

[[File:Gravestone of St. Patrick, Downpatrick 2018-07-25.jpg|mion|220px|Uaigh Naomh Pádraig ag [[Dún Pádraig]]]]

Nuair a cruthaíodh deoisí na hÉireann sa 12ú haois, bunaíodh iad ar phríomhchríocha na ''nUlad'' mar a leanas:
* Deoise an Dúin: bunaithe ar chríocha an Dáil Fiatach, agus an ardeaglais ag [[Beannchar]], cé gur bhog John de Courcy níos déanaí go Dún Pádraig e.
* Deoise Conaire: bunaithe ar chríocha an Dáil Araí.&lt;ref name=&quot;Keenan139-40&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Keenan347-9&quot;/&gt;
* [[Deoise an Droma Mhóir]]: timpeall na bliana 1197, scaradh Deoise an Dúin in dhá leath, agus cruthaithe an deoise seo bunaithe ar chríocha [[Uí Echach Cobo|Uíbh Eachach Cobha]], agus an ardeaglais sa Droim Mór.&lt;ref name=&quot;Keenan139-40&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Keenan347-9&quot;/&gt;
* [[Deoise an Dúin agus Chonaire]]: sa bhliain 1439, aontaíodh deoisí an Dúin agus Conaire in aon deoise amháin.

[[File:DioceseDownandConnor.png|mion|200px|[[Deoise an Dúin agus Chonaire]], aibhsithe le donn, tar éis di bheith aontaithe sa bhliain 1439.  Ó dheas tá [[Deoise an Droma Mhóir]].]]

Is iad a leanas príomh-mainistreacha na ''nUlad'':
* ''Mag Bile'', [[Maigh Bhile]], Contae an Dúin.&lt;ref name=&quot;PlaceNamesMovilla&quot;/&gt;  Príomheaglais an Dáil Fiatach ba ea é, go deimhin, bunaithe ag Naomh [[Finnian Maigh Bhile]] den dál úd.&lt;ref name=&quot;PlaceNamesMovilla&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Carey97&quot;/&gt;
* ''Bennchar'', [[Beannchar]],  Contae an Dúin.&lt;ref name=&quot;PlaceNamesBangor&quot;/&gt;  Tógadh c. 555 - 559 ag [[Naomh Comgall]] den Dál nAraí i gcríocha i seilbh an Dáil Fiatach, ar cheann desna príomh-mhainistreacha in Éirinn.&lt;ref name=&quot;Carey97&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;PlaceNamesBangor&quot;/&gt;
* ''Condaire'', Conaire, Contae Aontroma.&lt;ref name=&quot;PlaceNamesConnor&quot;/&gt;  Príomheaglais an Dál Araí a bhí ann, suite i dtuath [[Dál Sailni|Dhál Sailne]], bunaithe ag [[Naomh Mac Nisse]].&lt;ref name=&quot;PlaceNamesConnor&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Edwards63&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Charles-Edwards59-60&quot;/&gt;  Bheadh sé in am trátha ardeaglais dheoise Chonnaire.
* ''Airther Maigi'', Oirthear Maí, Contae Aontroma.&lt;ref name=&quot;PlaceNamesArmoy&quot;/&gt;  Príomheaglais an Dáil Riada bunaithe ag by [[Naomh Olcan]].  Tar éis leathadh an Dáil Araí sa 7ú haois, chaill sé a stádas easpagach agus tháinig Eaglais Conaire chun cinn ina háit.&lt;ref name=&quot;Charles-Edwards59-60&quot;/&gt;
* Droim Mór, Contae an Dúin.&lt;ref name=&quot;PlaceNamesDromore&quot;/&gt;  Príomh eaglais Uíbh Eachach Cobha an bhí inti, bunaithe c. 510 ag [[Colmán an Droma Mhóir|Naomh Colmán]].&lt;ref name=&quot;Dromore_Cathedral&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.downanddromore.org/pages/diocesan-info/dromore-cathedral#.V6npsjX6k-1 |
teideal = About Us |
publisher = Diocese of Down and Dromore |
access-date = 9ú Lúnasa 2016
}}&lt;/ref&gt;  In an trátha, bheadh sí ina hard-eaglais dheoise an Droma Mhóir

==Déantáin==
Cé nach bhfuarthas ach pas beag déantán [[La Tène]] in Éirinn,&lt;ref&gt;[[Francis John Byrne|Byrne, Francis John]], ''Irish Kings and High-Kings.'' [[Four Courts Press]]. 2a heagrán athbhreithnithe, 2001.&lt;/ref&gt; fuarthas an chuid is mó dóibh siúd &amp;mdash; gaiscí agus píosaí úma &amp;mdash; i dtuaisceart na tíre.  Tugann seo le fios gur 'tháinig buíonta beaga lonnaitheoirí' ón Bhreatain sa 3ú haois RC, agus is dócha gur tógadh iad i ndaonra na nUlad isteach.&lt;ref&gt;[[Connolly, S. J.]], ''The Oxford companion to Irish history.'' [[Oxford University Press]]. 2a heagrán, 2007.&lt;/ref&gt;

==Ginealach==
Tá éideimhne ann maidir le ginealach dhreamanna ard-ríocht na ''nUlad''.  Rianaigh ginealeolaithe Gaelacha na meánaoise sinsearacht na nUlad féin ón [[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Rí seanscéalach]], ''[[Rudraige mac Sithrigi]]''.&lt;ref&gt;O'Rahilly 1946, lch. 480&lt;/ref&gt;  Is é Cruithne, os a choinne sin, an focal Sean-Ghaeilge ar [[Cruithnigh]]

Ó aimsir [[Eoin Mac Néill|Eoin Mhic Néill]] ar aghaidh, meastar gur muintir na nÉarainn iad na ''hUlaid'',&lt;ref&gt;[[Eoin Mac Néill]], [https://archive.org/details/papersirishacad00macnuoft &quot;Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology&quot;], in ''Proceedings [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] (C) 29''. (1911): ll. 59–114&lt;/ref&gt; nó ar a laghad a rítheaghlaigh, murab ea na tuatha.&lt;ref&gt;[[Eoin Mac Néill]], ''[https://archive.org/details/phasesofirishhis00macn Phases of Irish History]''. Baile Átha Cliath: M. H. Gill &amp; Son. 1920.&lt;/ref&gt;  Chreid [[T. F. O'Rahilly]] gur fhíorghéag na nÉarann ba ea na hUlaid.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology'', 1946, lch. 81&lt;/ref&gt;  Moladh gur ghaomhar leis na [[Dáirine]] iad na ''nUlad'', ainm a thugtaí ar títheaglaigh na nÉarann.  Is dócha é gur gaolmahr nó síolraithe óna [[Darini]] luaite ag Tolamaes.&lt;ref&gt;Pléite go mion ag O'Rahilly, 1946.&lt;/ref&gt;

I measc iad a mhaígh gur de shliocht na ''nUlad'' iad, faightear treibheanna meánaoiseacha a deirter gur [[Cruithne]] nó [[Éarainn]] iad, mar a leanas:&lt;ref name=&quot;Cultures&quot;/&gt; for example:
* Deirtear gur ''Ulaid'' iad ag [[Dál Riada]], an [[Dál Fiatach]], agus [[Uí Echach Arda]], cé gur mhaígh an Dál Riada agus an Dál Fiatach gur de shliocht na nÉarann iad.&lt;ref name=&quot;Cultures&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ThorntonPage201&quot;/&gt;  I ndáiríre, ghlaoití ''Ulaid'' ar an Dál Fiatach go dtí concas na Normannach.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;
* Deirtear gur Cruithne iad [[Conaille Muirtheimne]], an [[Dál nAraidi]] agus [[Uí Echach Cobo]].  Sa saother den 8ú haois, ''[[Síl Ír]]'' — leabhar ghinealach Ír mhiotasaigh — maítear gur ''fír Ulaid'', &quot;fíor-Ulaidh&quot;, iad siúd.&lt;ref name=&quot;Kelleher141&quot;/&gt;  Mhaíodh an Dál nAraidi amhlaidh sa 10ú haois, tamall fada i ndiaidh mheath a gcumhachta.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Cultures&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ThorntonPage201&quot;/&gt;

Glaoitear fresion ''[[Clanna Rudraige]]'' ar na ''hUlaid'', leagan déanach don dream.&lt;ref name=&quot;Cultures&quot;/&gt;

==Rítheaghlaigh==
De réir an seanchais, ba iad na ''hUlaid'' féin agus na [[Cruithne]] a bhí ina rítheaghlaigh na ''nUlad''.  Bhí na Cruithne ar dtús níos mó agus níos cumhachtaí.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;  I luathfhoinsí, is ionann 'Ulaid' agus an Dál Fiatach, agus 'Cruithne' agus an Dál nAraidi.&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;/&gt;

==Ríochtaí agus clanna==
Faoin 12ú haois, bhí cúige Ulaidh roinnithe ina ceithre fho-ríocht:
* [[Dál Fiatach]], dream ''Ulad'', lonnaithe ag Dún Leathglaise ([[Dún Pádraig]], Contae an Dúin an lae innit).  Bhí siad i gceannas ar ard-ríogacht an ''nUlad'', agus bhí leasa acu i n[[Oileán Mhanann]].&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt;  Ba iad [[Mhic Dhúinnshléibhe]] an phríomhchlann.
* ''[[Dál nAraidi]]'', dream [[Cruithne]], bhí forlámhas ag ''[[Dál nAraidi Mag Line]]'' ann, lonnaithe ag Ráth Mór (gar de bhaile [[Aontroim|Aontroma]] an lae inniu).  Bhíodh siad in iomaíocht leis an Dál Fiatach la haghaidh na hard-ríogachta.&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;/&gt;  Ba iad Uí ''Choelbad'' an phríomhchlann.
* [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]], clann Cruithne, gaolmhar leis an Dál nAraidi, a bhí fosta in iomaíocht le haghaidh na hard-ríogachta.&lt;ref name=&quot;Iveagh&quot;/&gt;  Lonnaithe i gContae an Dúin an lae inniu a bhí siad, ag Cnoc Uíbh Eachach, b'fhéidir.&lt;ref name=&quot;Drumballyroney&quot;/&gt;  Ba iad [[Mhic Aonghasa]] an phríomhchlann
* [[Uí Thoirtre]], as [[Oirialla]] ó dhúchas, chloígh siad an chuid is mó de chríocha an Dáil Araidi.  Ba iad [[Uí Fhloinn]] an phríomhchlann.

I leagan den 10ú haois den [[Leabhar na gCeart]], tugtar an liosta a leanas de dhá thuath deág a d'íocadh cáin do rí na ''Ulad'':&lt;ref name=&quot;Dobbs78&quot;/&gt;
* [[Dál nAraidi Mag Line]]
* Cobha, faoi cheannas [[Uí Echach Cobo|Uíbh Eachach Cobha]]
* [[Dál Riada]], bunaithe i n[[Gleannta Aontroma]]
* Airrther, ceantar in oirthear [[Contae Ard Mhacha|Chontae Ard Mhacha]]
* [[Uí Erca Céin]], géag den Dál nAraidi
* [[Leath Cathail]], géag den Dál Fiatach, suite i mbarúntacht Leath Cathail, Contae an Dúin.&lt;ref name=&quot;IHiMUlaid&quot;/&gt; 
* [[Conaille Muirtheimne]], garmhuintir Uíbh Echach Cobha, suite in agus timpeall bharútacht [[Dún Dealgan]], [[Contae Lú]] an lae inniu.&lt;ref name=&quot;IHiMUlaid&quot;/&gt; 
* ''[[Dál mBuinne]]'', aitheanta fosta mar Mhuintir Branáin, géag den Dál nAraidi, located along the border area between County Antrim and Down&lt;ref name=&quot;IHiMUlaid&quot;/&gt; 
* [[Uí Blathmaic]], géag den Dál Fiatach, lonnaithe i n-iardheisceart bharúntacht [[An Aird]] agus cuid [[An Caisleán Riabhach|Chaisleán Riabhach]]&lt;ref name=&quot;IHiMUlaid&quot;/&gt; 
* Na hArda, faoi cheannas [[Uí Echach Arda|Uíbh Eachach Arda]], géag den Dál Fiatach, lonnaithe i dtuaisceart na hArda.&lt;ref name=&quot;DownArdsPg3&quot;/&gt; 
* Bairrche, géag den Dál Fiatach, lonnaithe i mbarúntacht [[Múrna|Mhúrna]], deisceart Chontae an Dúin
* [[An Duifrian]], taobh thiar de [[Loch Cuan]], Contae an Dúin.

Críocha agus rítheaghlaigh eile laistigh d'Ulaid:
* ''Cuailgne'', suite i gceantar [[Loch Cairlinn]] agus Dún Dealgan, Contae Lú.  Feictear an t-ainm fós i bparóiste [[Cuaille]],&lt;ref name=&quot;IHiMUlaid&quot;/&gt; maraon le [[Leithinis Chuaille]].  Is as Cuailgne an tarbh san eipic ''[[Táin Bó Cúailnge]]''.
* ''Dál Sailni'', tuath den ''Dál nAraidi Mag Line''.  Agus ''Uí Choelbad'' ina bpríomhríthe, bhí príomheaglais Chonaire i seilbh an ''Dáil Sailni''.&lt;ref name=&quot;Edwards63&quot;/&gt;  I ndiaidh ré na Lochlannach, chloígh Uí Thoirtre críocha an Dáil agus an eaglais ag Conaire.&lt;ref name=&quot;Edwards63&quot;/&gt;
* [[Cineál Fhaghartaigh]], géag Uíbh Eachach Cobha, a bhíodh acu tráth tailte i mbarúntachtaí a leanas: [[Cineál Fhártaigh]], [[An Duifrian]] agus cuid den [[An Caisleán Riabhach|Chaisleán Riabhach]].&lt;ref name=&quot;IHiMUlaid&quot;/&gt;
* ''Monaig, ach níltear cinnte go cruinn cad as dóibh.  Déanann na hanála agus stairithe tagairt ar roinnt acu:
** Monaigh Uladh, timpeall Dhún Phádraig
** Monaich Ulad as Rusat
** Monaigh Aird, i gContae an Dúin
** Cineál Maelche/Mailche in [[Aontroim]]
** Magh Monaigh
** Monach-an-Dúin in Cath Monaigh, b'fhéidir Uíbh Eachach, Contae an Dúin. 
** Gaolmhar leis na [[Menapii]] (féach fosta [[Manapii]]), treibh na m[[Belgae]] as tuaisceart na [[An Ghaill|Gaille]] ba ea na Manaigh/Monaigh ársa, a lonnaigh gar de Loch Éirne.&lt;ref name=&quot;IHiMUlaid&quot;/&gt;

==Ríshleachta síolraithe==
Deirtear gur de shliocht rí Dhál Riada den 6ú haois, [[Gabrán mac Domangairt]], é chéad rí na hAlban, [[Coinneach mac Ailpín]], bunaitheoir [[Teach Ailpín]]. 
Ina dteannta sin, maítear gur de shliocht na ''nUlad'' iad na tithe Albanaigh a leanas: [[Mac Eòghainn]], [[Clanc Lachlainn]], [[Clan Mac Néill]] agus [[Clann Suibhne]].&lt;ref&gt;John O'Hart, ''Irish Pedigrees; or, The Origin and Stem of the Irish Nation'', 5ú heagrán, dhá imleabhar, foilsithe i mBaile Átha Cliath, 1892; athchló, Baltimore: Genealogical Publishing Company, 1976, Iml. 1, lch. 604&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;O'Hart, 1976, ll. 558–559&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Iain Moncreiffe, ''The Highland Clans'' (1982) Nua-Eabhrac: Clarkson N. Potter {{ISBN|0-517-54659-0}},  ll. 117–119,&lt;/ref&gt;  Maítear fosta go bhfuil [[Teach Stuart]] síolraithe ó na hUlaid.&lt;ref&gt;G.H. Hack ''Genealogical History of the Donlevy Family'' Columbus, Ohio: Chaucer Press, Evans Printing Co. (1901), lch. 38 (Wisconsin Historical Society Copy) &quot;''From the chiefs of the Dalriadians were descended the ancient Scottish kings and also the House of Stuart.''&quot;&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[Rúraíocht]]
* [[Cruithne]]
* [[Ríthe na nUladh]]
* ''[[List of clans and septs in Ulaid]]

==Naisc sheachtracha==
*[http://www.rootsweb.com/~irlkik/ihm/ulskings.htm Genealogy of the kings of the Ulaid] le Dennis Walsh

==Foinsí==
&lt;!-- A /--&gt;
* {{
cite book |
title = Dalaradia, Kingdom of the Cruithin |
last = Adamson |
first = Ian |
year = 1998 |
publisher = Pretani Press |
isbn = 0-948868-25-2
}}
&lt;!-- B /--&gt;
* {{
cite book |
title = A History of Ulster |
last = Bardon |
first = Jonathan |
year = 2005 |
publisher = The Black Staff Press |
isbn = 0-85640-764-X |
url = https://archive.org/details/historyofulster00jona
}}
* {{
cite book |
title = The Book of Ulster Surnames |
last = Bell |
first = Robert |
year = 2003 |
publisher = The Blackstaff Press |
isbn = 978-0-85640-602-7
}}
* {{
cite book |
title = Irish Kings and High Kings |
url = https://archive.org/details/irishkingshighki00byrn_0 |
url-access = registration |
publisher = Four Courts Press |
year = 2001 |
last = Byrne |
first = Francis J.
}}
&lt;!-- C /--&gt;
* {{cite journal |
title = Scél Tuáin Meic Chairill |
last = Carey |
first = John |
journal = [[Ériu (iriseán)|Ériu]] |
volume = 35 |
year = 1984 |
pages = 93–111
}}
* {{
cite book |
title = Early Christian Ireland |
publisher = Cambridge University Press |
isbn = 0-521-36395-0 |
year = 2000 |
last = Charles-Edwards |
first = T.M.
}}
* {{
cite book |
title = A New History of Ireland, II Medieval Ireland 1169–1534 |
year = 2008 |
editor = Cosgrove, Art |
publisher = Oxford University Press |
isbn = 978-0-19-953970-3
}}
* {{
cite book |
title = Oxford Companion to Irish History |
editor = Connolly, S.J. |
year = 2007 |
publisher = Oxford University Press |
isbn = 978-0-19-923483-7
}}
* {{
cite book |
title = A History of the Clanna-Rory, Or Rudricians: Descendants of Roderick the Great, Monarch of Ireland |
last = Cronnelly |
first = Richard Francis |
year = 1864 |
publisher = Goodwin, Son and Nethercott |
ref = harv
}}
&lt;!-- D /--&gt;
* {{cite journal |
title = The Dál Fiatach |
last = Dobbs |
first = Margaret |
journal = Ulster Journal of Archaeology |
series = 3ú |
volume = 8 |
year = 1945 |
pages = 66–79
}}
* {{
cite book |
title = Medieval Ireland an Encyclopedia |
last = Duffy |
first = Seán |
year = 2005 |
publisher = Routledge |
isbn = 978-0-415-94052-8
}}
* {{
cite book |
title = Brian Boru and the Battle of Clontarf |
last = Duffy |
first = Seán |
year = 2014 |
publisher = Gill &amp; Macmillan |
isbn = 978-0-7171-6207-9
}}
&lt;!-- F /--&gt;
* {{
cite book |
title = From Caledonia to Pictland: Scotland to 795 |
last = Fraser |
first = James |
publisher = Edinburgh University Press |
year = 2009 |
isbn = 978-0-7486-2820-9
}}
* {{
cite book |
title = St Columba and the convention at Druimm Cete: peace and politics at seventh-century Iona |
last = Fraser |
first = James |
publisher = Edinburgh University Press |
year = 2007
}}
&lt;!-- H /--&gt;
* {{
cite web |
url = https://archive.org/details/genealogicalhist00hack |
last = Hack |
first = G.H. |
teideal = Genealogical History of the Donlevy Family |
publisher = Chaucer Press, Evans Printing Co. |
year = 1901
}}
* {{cite journal |
title = The Tricha Cét and Related Land-Measures |
last = Hogan |
first = James |
journal = Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], Section C |
volume = 38 |
year = 1928–1929 |
pages = 148–235
}}
* {{
cite book |
first = Benjamin T |
last = Hudson |
author-link = Benjamin Hudson |
title = Viking Pirates and Christian Princes: Dynasty, Religion, and Empire in the North Atlantic |
edition = Illustrated |
year = 2005 |
publisher = [[Oxford University Press]] |
location = United States |
url = https://books.google.com/?id=fH0mL0m95fsC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=&amp;f=false |
isbn = 978-0-19-516237-0
}}
* {{
cite web |
url = https://books.google.co.uk/books?id=twcVAgAAQBAJ&amp;pg=PA170&amp;lpg=PA170&amp;dq=aimser+na+coicedach&amp;source=bl&amp;ots=R0DUszppWz&amp;sig=6Gle9u3unOX4fi-dRNvRRxt1pZM&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=ko_oVMXFJ8z4UO65g6AK&amp;ved=0CCMQ6AEwAA#v=onepage&amp;q=aimser%20na%20coicedach&amp;f=false |
last = Hurbert |
first = Henri |
teideal = The Greatness and Decline of the Celts
}}
&lt;!-- K /--&gt;
* {{
cite journal |
title = The Pre-Norman Irish Genealogies |
last = Kelleher |
first = John V. |
journal = Irish Historical Studies |
volume = 16 |
issue = 62 |
year = 1968 |
pages = 138–153
}}
* {{
cite book |
title = Ireland 1170–1509, Society and History |
first = Desmond |
last = Keenan |
year = 2010 |
publisher = Xlibris Corporation |
isbn = 978-1-4535-8431-6
}}
&lt;!-- M /--&gt;
* {{cite journal |
title = Early Irish Population-Groups: Their Nomenclature, Classification, and Chronology |
last = Mac Néill |
first = Eoin |
journal = Imeachtaí [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], cuid C |
volume = 29 |
year = 1911–1912 |
pages = 59–114
}}
* {{cite journal |
title = The Irish Law of Dynastic Succession: Part II |
last = Mac Néill |
first = Eoin |
journal = Studies: an Irish Quarterly Review |
volume = 8 |
issue = 32 |
year = 1919 |
pages = 640–653
}}
* {{
cite book |
title = Ireland before the Vikings |
last = Mac Niocaill |
first = Gearoid |
year = 1972 |
publisher = Gill and Macmillan
}}
* {{
cite book |
title = Origin and History of the Magennis Family |
last = Meginnes |
first = John Francis |
year = 1891 |
publisher = Heller Brothers Printing |
ref = harv
}}
&lt;!-- O /--&gt;
* {{cite journal |
title = The Oldest Account of the Raid of the Collas (Circa A.D. 330) |
last = O'Brien |
first = M.A. |
journal = Ulster Journal of Archaeology |
series = 3ú |
volume = 2 |
year = 1939 |
pages = 170–177
}}
* {{
cite book |
first = Donnchadh |
last = Ó Corráin |
authorlink = Donnchadh Ó Corráin |
title = Ireland Before the Normans |
year = 1972 |
publisher = [[Gill and Macmillan]] |
location = Éire |
isbn = 
}}
* {{
cite book |
first = John |
last = O'Hart |
title = Irish Pedigrees; or, The Origin and Stem of the Irish Nation |
edition = 5th |
publisher = Baltimore: Genealogical Publishing Company |
year = 1976 |
chapter = Heremon Genealogies - Dunlevy, Princes of Ulidia
}}
* {{
cite book |
last = Oram |
first = Richard D. |
title = Domination and Lordship: Scotland, 1070–1230 |
publisher = Edinburgh University Press |
year = 2011 |
isbn = 978-0-7486-1497-4
}}
&lt;!-- P /--&gt;
* {{
cite book |
title = Viking Empires |
last = Pedersen |
first = Frederik |
year = 2005 |
publisher = Cambridge University Press |
isbn = 978-0-521-82992-2
}}
&lt;!-- S /--&gt;
* {{
cite book |
title = The Origin of the Three Collas and the Fall of Emain |
last = Schlegel |
first = Donald M. |
journal = Clogher Record |
volume = 16 |
issue = 2 |
pages = 159–181 |
year = 1998 |
publisher = Clogher Historical Society
}}
* {{
cite web |
sloinne = Stafford, Fiona J. |
ainm = Gaskill, Howard |
url = https://books.google.co.uk/books?id=4eUpQCP4WMIC&amp;dq=aimser+na+coicedach&amp;source=gbs_navlinks_s |
teideal = From Gaelic to Romantic: Ossianic Translations
}}
* {{
cite book |
work = Place-Names of Northern Ireland |
title = Volume Two, County Down II, The Ards |
last = Stockman |
first = Gerrard |
year = 1992 |
publisher = The Institute of Irish Studies, The Queen's University of Belfast |
isbn = 0-85389-450-7
}}
* {{
cite book |
last = Sturluson |
first = Snorri |
title = Heimskringla: History of the Kings of Norway |
publisher = Texas University Press, Austin |
isbn = 978-0-292-73061-8 |
year = 2009 |
url = https://archive.org/details/heimskringla00snor
}}
&lt;!-- T /--&gt;
* {{
cite book |
last = Thornton |
first = David E. |
title = Kings, Chronologies, and Genealogies: Studies in the Political History of Early Medieval Ireland and Wales |
publisher = Occasional Publications UPR |
year = 2003 |
isbn = 978-1-900934-09-1
}}
&lt;!-- W /--&gt;
* {{
cite journal |
last = Wiley |
first = Dan M. |
journal = [[Ériu (iriseán)|Ériu]] |
volume = 55 |
year = 2005 |
pages = 19–36 |
title = Niall Frossach's True Judgement
}}

==Tagairtí== 
{{reflist |
20em |
refs = 
&lt;!-- Book citations /--&gt;
&lt;ref name=&quot;Adamson116&quot;&gt;Adamson (1998), ll. 116–7&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ANHoI12&quot;&gt;Cosgrove (2008), lch. 12.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ANHoI16&quot;&gt;Cosgrove (2008), lch. 16.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ANHoI17&quot;&gt;Cosgrove (2008), lch. 17.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ANHoI38&quot;&gt;Cosgrove (2008), lch. 38.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ANHoI115&quot;&gt;Cosgrove (2008), lch. 115.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ANHoI116&quot;&gt;Cosgrove (2008), lch. 116.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ANHOI212&quot;&gt;Cosgrove (2008), ll. 212–5.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hack38&quot;&gt;Hack (1901), lch. 38.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hudson86-7&quot;&gt;Hudson, ll. 86–7.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hudson95&quot;&gt;Hudson, lch. 95.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hudson108-9&quot;&gt;Hudson, ll. 108–9.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hudson136&quot;&gt;Hudson, lch. 136.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Bardon17&quot;&gt;Bardon (2005), lch. 17.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Bardon20-1&quot;&gt;Bardon (2005), ll. 20–1.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Bardon27&quot;&gt;Bardon (2005), lch. 27.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Bardon35&quot;&gt;Bardon (2005), ll. 33–37&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Connolly589&quot;&gt;Connolly (2007), lch. 589.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Corrain123&quot;&gt;Ó Corráin (1972), p 123.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Pedersen231&quot;&gt;Pedersen, lch. 231.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Pedersen233&quot;&gt;Pedersen, lch. 233.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Pedersen271&quot;&gt;Pedersen, lch. 271.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;MIaE493&quot;&gt;Duffy (2005), lch. 493.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf26&quot;&gt;Duffy (2014), ll. 26–27&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf7-8&quot;&gt;Duffy (2014), ll. 7–8&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf138-9&quot;&gt;Duffy (2014), ll. 138–9&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf151-4&quot;&gt;Duffy (2014), ll. 151–4&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf168-9&quot;&gt;Duffy (2014), ll. 168–9&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hogan1&quot;&gt;Hogan (1928), lch. 1.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;OBrien170-1&quot;&gt;OBrien, ll. 170–1.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hurbert169-171&quot;&gt;Hurbert, ll. 169–171&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Byrne46&quot;&gt;Byrne (2001), lch. 46.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Byrne118&quot;&gt;Byrne (2001), lch. 118.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Byrne128&quot;&gt;Byrne (2001), lch. 128.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;MacNeill60&quot;&gt;Mac Néill (1911/2), lch. 60.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;&gt;{{
cite book |
title = The Five Fifths of Ireland |
author = Eoin Mac Neill |
year = 1920
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Ossianic75&quot;&gt;Stafford &amp; Gaskill, lch. 75&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Snorri330&quot;&gt;Sturluson, lch. 330.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DownArdsxix&quot;&gt;Stockman, lch. xix.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DownArdsPg3&quot;&gt;Stockman, lch. 3.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Oram32&quot;&gt;Oram (2011), lch. 32.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;OHart&quot;&gt;O'Hart (1976), ll. 427 &amp; 819.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Keenan139-40&quot;&gt;Keenan, ll. 139–140.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Keenan347-9&quot;&gt;Keenan, ll. 347–349.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ThorntonPage201&quot;&gt;Thornton, lch. 201.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;FraserPage159&quot;&gt;Fraser (2009), lch. 159.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;FraserMedievalPg317&quot;&gt;Fraser (2007), lch. 317.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Kelleher141&quot;&gt;Kelleher, lch. 141.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Schlegel173-4&quot;&gt;Schlegel, ll. 173–4.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Dobbs78&quot;&gt;Dobbs, lch. 78.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;MacNeill651&quot;&gt;Mac Néill (1919), lch. 651.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Charles573&quot;&gt;Charles-Edwards, lch. 573.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Edwards63&quot;&gt;Charles-Edwards, lch. 63.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Wiley19&quot;&gt;Wiley, lch. 19.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;MacNiocaill124&quot;&gt;Mac Niocaill, lch. 124.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Carey97&quot;&gt;Carey, lch. 97.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Charles-Edwards59-60&quot;&gt;Charles-Edwards, ll. 59–60.&lt;/ref&gt;

&lt;!-- Web page citations /--&gt;
&lt;ref name=&quot;Iveagh&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.placenamesni.org/resultdetails.php?entry=17705 |
teideal = Iveagh |
author = Placenames NI |
access-date = 29úú Meitheamh 2015
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Drumballyroney&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.placenamesni.org/resultdetails.php?entry=17600 |
teideal = Drumballyroney |
author = Placenames NI |
access-date = 29ú Meitheamh 2015
}}&lt;/ref&gt;
&lt;!--&lt;ref name=&quot;Library&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.libraryireland.com/topog/D/Down-County-of.php |
teideal = County Down |
work = A Topographical Dictionary of Ireland |
year = 1837 |
last = Lewis |
first = Samuel |
access-date = 15ú Meán Fómhair 2015
}}&lt;/ref&gt;--&gt;
&lt;ref name=&quot;Ptolemy&quot;&gt;{{
cite web |
author = [[Ptolemy]] |
work = [[Geografaíocht (Tolamaes) |
Geographia]] |
url = http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Periods/Roman/_Texts/Ptolemy/2/1*.html |
teideal = Book II, Chapter 1. Location of Hibernia island of Britannia |
access-date = 15ú Meán Fómhair 2015
}}&lt;/ref&gt;
&lt;!--&lt;ref name=&quot;Tracts&quot;&gt;{{
cite web |
url = https://books.google.com/books?id = PFFXAAAAIAAJ&amp;pg = PA31#v = onepage&amp;q&amp;f = false |
work = Tracts Relating to Ireland Publications |
author = Irish Archaeological Society |
teideal = Volume 1 |
year = 1841 |
access-date = 15ú Meán Fómhair 2015
}}&lt;/ref&gt;--&gt;
&lt;ref name=&quot;Isaac&quot;&gt;{{
cite book |
url = https://archive.org/details/wordsandplaceso04taylgoog |
page = [https://archive.org/details/wordsandplaceso04taylgoog/page/n222 182] |
last = Taylor |
first = Rev. Isaac |
year = 1865 |
access-date = 5ú Lúnasa 2015 |
title = Words and Places: Or, Etymological Illustrations of History, Ethnology, and Geography |
publisher = Macmillan &amp; Co.
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;UHC&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.newulsterbiography.co.uk/index.php/home/viewPerson/2065 |
access-date = 5ú Lúnasa 2015 |
teideal = Professor Sir John Byers (1853–1920) |
last = Froggart |
first = Richard |
publisher = Ulster History Circle
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Cultures&quot;&gt;{{
cite web |
url = https://books.google.co.uk/books?id=vSFzo9-pdT4C&amp;pg=PA184&amp;dq=ulaid&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjbnti9lenNAhUFKsAKHbXaDLcQ6AEIJDAC#v=onepage&amp;q=ulaid&amp;f=false |
teideal = The Early Cultures of North-West Europe |
access-date = 10ú Iúil 2016
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;IHiMUlaid&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.rootsweb.ancestry.com/~irlkik/ihm/ulster.htm |
access-date = 15ú Meán Fómhair 2015 |
teideal = Ancient Uladh, Kingdom of Ulster |
last = Walsh |
first = Dennis |
work = Ireland's History In Maps
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;AOFM1001&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.ucc.ie/celt/online/G100005B/text010.html |
teideal = Annála na gCeithre Máistrí, 993 AD |
publisher = Coláiste na hOllscoile, Corcaigh |
access-date = 15ú Deireadh Fómhair 2015
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;AOFM1045&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.ucc.ie/celt/online/G100005B/text015.html |
teideal = Annála na gCeithre Máistrí, 1045 AD |
publisher = Coláiste na hOllscoile, Corcaigh |
access-date = 15ú Deireadh Fómhair 2015
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;AOTFM1178&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/G100005C/ |
teideal = Annála na gCeithre Máistrí |
publisher = Coláiste na hOllscoile, Corcaigh |
access-date = 15ú Meán Fómhair 2015
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Tigernach1045&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.ucc.ie/celt/published/T100002A/text017.html |
teideal = Annála Tiarnaigh, 1045 AD |
publisher = Coláiste na hOllscoile, Corcaigh |
access-date = 15ú Deireadh Fómhair 2015
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;PlacenamesCraeb&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.placenamesni.org/resultdetails.php?entry=6170 |
teideal = Crew, County Antrim |
author = Placenamesni.org |
access-date = 15ú Deireadh Fómhair 2015
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;PlaceNamesConnor&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.placenamesni.org/resultdetails.php?entry=16927 |
teideal = Connor parish |
author = Placenamesni.org |
access-date = 9ú Lúnasa 2016
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;PlaceNamesMovilla&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.placenamesni.org/resultdetails.php?entry=6801 |
teideal = Movilla, County Down |
author = Placenamesni.org |
access-date = 9ú Lúnasa 2016
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;PlaceNamesBangor&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.placenamesni.org/resultdetails.php?entry=17106 |
teideal = Bangor, County Down |
author = Placenamesni.org |
access-date = 9ú Lúnasa 2016
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;PlaceNamesArmoy&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.placenamesni.org/resultdetails.php?entry=15890 |
teideal = Armoy, County Antrim |
author = Placenamesni.org |
access-date = 9ú Lúnasa 2016
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;PlaceNamesDromore&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.placenamesni.org/resultdetails.php?entry=11375 |
teideal = Dromore, County Down |
author = Placenamesni.org |
access-date = 9ú Lúnasa 2016
}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;AoU1165&quot;&gt;CELT, [http://www.ucc.ie/celt/online/G100001A/text713.html Annála Uladh] - 1165 AD&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;AoU1087&quot;&gt;CELT, [http://www.ucc.ie/celt/online/G100001A/text657.html Annála Uladh] - 1087 AD&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Magoo&quot;&gt;[http://www.magoo.com/hugh/mughdhorna.html Magoo] - The Mughdorna&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;SPC&quot;&gt;{{
cite web |
url = http://www.saintpatrickcentre.com/news/downpatrick/# |
teideal = Downpatrick |
publisher = The Saint Patrick Centre |
access-date = 28ú Meitheamh 2016
}}&lt;/ref&gt;
}}


{{Ulaid}}
{{Mumhain}}

[[Catagóir:Ulaid| ]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>ph8ixp99riek9x70nq87hyl0k73e0b8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Shellshock: Nam ‘67</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92188</id>
    <revision>
      <id>1063331</id>
      <parentid>1058537</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:59:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1028" xml:space="preserve">Is físchluiche lámhaigh tríú pearsa é '''''Shellshock: Nam ‘67'''''. D'fhorbair [[Guerrilla Games]] é, agus d'fhoilsigh [[Eidos Interactive]] é ar [[Windows]], [[PlayStation 2]], agus [[Xbox]] ar 3 Meán Fómhair 2004.

De réir Metacritic, bhí idir mhaith agus olc sna léirmheasanna ar an gcluiche. Cheap IGN (Imagine Games Network) go raibh “go leor lochtanna” ann, agus cháineadar an cluiche as an mbealach míchuibhiúil a chuir sé an cogadh i láthair. Ar aon dul leis seo, dúirt Eurogamer go ndearna an cluiche “léiriú fánach ar choimhlint fhuilteach dár siamsaíocht phearsanta”, cé go ndúradar freisin “nuair a bhuaileann sé an sprioc, tá sé breá bríomhar ar feadh seal gairid” agus bhí meas acu ar uaillmhian na bhforbróirí san iarracht a rinne siad cluiche nach raibh leamh ná “díghalraithe” a chruthú.

Díoladh 800,000 cóip den chluiche.

Eisíodh an dara cluiche sa tsraith, dar teideal ''Shellshock 2: Blood Trails'', in 2009.

[[Catagóir:Cluichí ríomhaireachta]]</text>
      <sha1>lbpbp1frpuhuulz57dkyh9mkxmm9och</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Áed Bennán mac Crimthainn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92303</id>
    <revision>
      <id>1063324</id>
      <parentid>1044342</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:55:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3466" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Rí na [[Iarmumu|hIarmhumhan]], agus b'fhéidir [[Rí na Mumhan]], den [[Eoghanacht Locha Léin]] ba ea '''Aodh Beannáin Mac Criomhthainn''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Áed Bennán mac Crimthainn''') (bás 618).&lt;ref&gt;dátaí per ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;  Ba gharmhac [[Dauí Iarlaithe mac Maithni|Dauí Iarlaithe mhic Mhaithne]] é, é siúd féin ina rí na Mumhan.&lt;ref&gt;[[Francis John Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 15&lt;/ref&gt;

Níl na hannála ar aon intinn, agus Aodh is [[Fíngen mac Áedo Duib|Finghin mac Aodha Dhuibh]] (bás 618) den ghéag Caisil á phlé acu.  I n[[Annála Tiarnaigh]], insítear gur Rí na Mumhan é Aodh, i gcoróin roimh Fhinghin.&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 618.3&lt;/ref&gt;  I n[[Annála Uladh]] agus [[Annála Inis Faithlinn]], ní thugtar teideal dó ina thásc.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 619.3; [[Annála Inis Faithlinn]], AI 620.2&lt;/ref&gt;  I n[[Annála na gCeithre Máistrí]], níl sé ach rí na hIarmhumhan, ach insítear a leanas faoi:&lt;ref&gt;Annals na gCeithre Máistrí, M614.3&lt;/ref&gt; 
{|class=wikitable
|- valign=top
| width=50% |
Aodh Bendan&lt;br /&gt;
don Eoghanacht Iarluachair&lt;br /&gt;
As mairg seoda dianad&lt;ref&gt;[http://dil.ie/15958 díanad], ''copula'', ar eDIL&lt;/ref&gt; rí&lt;br /&gt;
cenmair&lt;ref&gt;[http://dil.ie/9003 cían], fada, ar eDIL&lt;/ref&gt; tír dianat buachail.&lt;ref&gt;[http://dil.ie/7194 búachaill], cosantóir, ar eDIL&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt;

A sciath an tan fo-crotha&lt;br /&gt;
a bhíodhbhadha&lt;ref&gt;[http://dil.ie/5851  bibdu (c)], bíobha, namhad, ar eDIL.ie&lt;/ref&gt; futbotha&lt;ref&gt;[http://dil.ie/22383 fo-botha], scanraithe, ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;
Cesa beccan beth acht for a muin&lt;br /&gt;
as didiu don Iarmhumhain

| width=50% |
Aodh Beannáin, &lt;br /&gt;
don Eoghanacht Iar-Luachair, &lt;br /&gt;
A mhairg seoda dá rí &lt;br /&gt;
Go maire tír dá chosantóir. &lt;br /&gt;

A sciath an tan&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/tan tan], nuair, ar teanglann.ie&lt;/ref&gt; a croitheadh, &lt;br /&gt;
a naimhde a scanrú &lt;br /&gt;
''Though it were'' ach ar a mhuin, &lt;br /&gt;
mar dhídean don Iarmhumhain
|}

De réir an seanscéil ''Mór Muman &amp; Aided Cuanach mac Ailchine'', bhí a iníon [[Mór Mumhan|Mór]] (bás 636) pósta le Finghin agus níos deireanaí lena chomharba [[Cathal mac Áedo|Cathal mac Aodha]] (bás 627).&lt;ref&gt;Byrne, lch. 205&lt;/ref&gt;  Sa chéad ghlúin eile, ba chúis achrainn idir na hEoghanachta Locha Léin agus [[Eoghanacht Ghleanndamhnach|Gleanndamhnach]] í iníon eile dá chuid, ''[[Ruithchern]]''.&lt;ref&gt;Wiley, Dan M., ''Cycles of the Kings''&lt;/ref&gt;  Is dócha go gcuireann an cogadh seo in iúl cumhacht na ngéag seo, i gcomparáid le dreamanna eile amhail is an [[Corca Laidhe|Chorca Laidhe]], [[Corca Dhuibhne]] agus [[Ciarraige|Ciarraí]] as Iarmhumhain; agus an [[Corca Mrua]] agus [[Corca Bhaiscinn]] as [[Tuadhmhumhain]].&lt;ref&gt;Byrne, lch. 207&lt;/ref&gt;

Ba iad [[Máel Dúin mac Áedo Bennán|Maol Dúin mac Aodha Bheannáin]] (bás 661) agus ''Cummíne'' a mhic a bhfuil aithne againn orthu.

==Foinsí==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT: Corpus of Electronic Texts]
** ''[[Annála Tiarnaigh]]''
** ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''
** ''[[Annála Inis Faithlinn]]''
** ''[[Annála Uladh]]''
* Byrne, Francis John (2001), Irish Kings and High-Kings, Baile Átha Cliath: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Aed Bennan mac Crimthainn}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>lf6wqffjxj9x1fv6d3z0u0hn6bxgovj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bréifne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92471</id>
    <revision>
      <id>1063378</id>
      <parentid>964730</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:29:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Féach freisin */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8684" xml:space="preserve">Ard-ríocht nó 'cúige' ab ea '''Bréifne''' in Éirinn na meánaoise, suite tráth i g[[Contae Liatroma]], [[Contae an Chabháin]] agus codanna de contaethe buailte leo, agus ar chomhchríoch a bheadh nó a mhór le [[Deoise Chill Mhór]].

[[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|200px]]

Faoin 10ú haois, bhí Bréifne tags amach mar chónaidhm [[túath]], i gceannas [[ríthe Éireann|rí ruire]] roghnaithe as [[Uí Briúin Bréifne]].  Sa 13ú haois, scoilt  Bréifne ina dhá leath, [[Bréifne Thiar]] faoin [[Uí Ruairc]], agus [[Bréifne Thoir]] faoin [[Uí Raghallaigh]].  Sa 16ú haois, ainmníodh iad siúd faoi seach Liatroim, a cuireadh ar ais i gCúige Connacht, agus Cabhán, a cuireadh i gCúige Uladh.

{| style=&quot;margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;&quot; 
|- align=center
| width=25 | [[Íomhá:Flag of Connacht.svg|x40px]]
| width=25 | [[File:O'Rourke Arms.svg|x40px|link=Bréifne Thiar]]
| width=25 | [[File:O'Reilly.png|x40px|link=Bréifne Thoir]]
| width=25 | [[File:Flag of Ulster.svg|x40px|]]
|- valign=top align=center
|| Connacht
|| Uí&amp;nbsp;Ruairc &lt;br/&gt;Bréifne&amp;nbsp;Thiar
|| Uí&amp;nbsp;Raghallaigh &lt;br/&gt;Bréifne&amp;nbsp;Thoir
|| Uladh
|}
&lt;!--[[File:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|right|250px|Ireland in 1014 showing the patchwork of kingdoms]]--&gt;

==Sanasaíocht==
Deirtear go bhfuil an t-ainm ''Bréifne''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/6682 bréifne] ar eDIL&lt;/ref&gt; fréamhaithe ó sheanfhocal le ciall &quot;cnocach&quot;, mar is oiriúnach don chuid seo den tír.&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/105009?s=Bréifne Bréifne] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;  Glaodh 'trian garbh na gConnacht' uirthi.  Mar mhalairt air sin, insítear i ndán de chuid an [[Dinnseanchas|Dinnseanchais Aoi]]  go bhfuil an focal gaolta le Bréifne iníon Beoan mhic Bheathaigh, banlaoch cróga.&lt;ref&gt;[[Dinnseanchas]], [https://celt.ucc.ie/published/G106500D/ Dinnseanchas Aoí], cuid 4, [https://celt.ucc.ie//published/G106500D/text071.html dán 7O]&lt;/ref&gt;

==Stair==
I laethanta ársa, deirtear go raibh na tailte thar timpeall [[Loch Éirne]] ina mbeadh an Bhréifne lonnaithe ag na hErdini, as Gaeilge 'Earnaigh'.

[[File:Breifne700AD.png|thumb|500px|Clanna Bhréifne c. AD 700]]

Timpeall am theacht na [[Críostaíocht]]a go hÉirinn (c. 5ú – 6ú haoiseanna), i measc dreamanna a chreidtear a bhí i mBréifne féin nó gar di, bhí na ''Glasraighe, [[Masraige]], [[Dartraige]], Armhaighe, Gallraighe, na Fir Manach'', agus ''[[Gailenga]]''.

Timpeall na 6ú haois, creidtear gur bhog dream darbh ainm [[Conmhaicne]] Réin ó thuaidh ó [[Dún Mór|Dhún Mór]] i g[[Contae na Gaillimhe]] agus gur lonnaigh siad i Maigh Réin (an ceantar thart ar [[Fíonach]]).  As seo anall, lonnaigh siad Liatroim Theas, ar a glaodh ansin Maigh Réin, agus a lonnaitheoirí Conmhaicne Mhaigh Réin.  I measc na gclann, bhí Muintir Eolais, Muintir Cearbhalláin (O Mulvey), agus Cineál Luacháin, srl.

Timpeall na 8ú haoise, chloígh [[Uí Bhriúin]], géag rítheaghlach na g[[Connacht]], an ceantar aitheanta as sin mar Bhréifne.  Lonnaigh Uí Bhriúin i Liatroim ar dtús, agus ansin soir i [[Contae an Chabháin|gCabhán]] isteach.  

Faoin 9ú haois, bhí Uí Ruairc curtha ar a mboinn féin mar ríthe Bhréifne.

Sna 10ú agus 11ú haoiseanna, bhí Uí Ruairc ríthe Bhréifne in iomaíocht bheith ina [[ríthe na gConnacht|rí Chonnacht]], agus bhain ceithre ríthe éagsúla an teideal úd amach.

Bhain Bréifne a buaic amach le linn na 12ú haoise agus [[Tighearnán Ua Ruairc]] i gcoróin.  Dúradh go raibh sa ríocht mar chríocha ansin an chuid is mó de chontaetha [[Contae Liatroma|Liatroma]] agus [[Contae an Chabháin|Cabháin]], agus codanna de chontaetha [[Contae an Longfoirt|Longfoirt]], [[Contae na Mí|Mí]], [[Contae Fhear Manach|Fhear Manach]] agus [[Contae Shligigh|Shligigh]].  Le linn an chuid deiridh dá réimse, sheas Bréifne ar an bhfís in éadan na [[Normannaigh|Normannach]].  Tar éis dá fheallmharú sa bhliain 1172, tharla achrann comharbais idir [[Uí Ruairc]] agus [[Uí Raghallaigh]].

I ndiaidh [[Cath Mhaigh Sleacht|Chath Mhaigh Sleacht]] sa bhliain 1256, scoilteadh Bréifne ina dá leath: [[Bréifne Thoir]], faoin Uí Raghallaigh; agus [[Bréifne Thiar]] faoin Uí Ruairc.

Sa 16ú haois, faoi [[Eilís I]], rinneadh [[Contae Liatroma]] de Bhréifne Ó Ruairc, agus fágadh i g[[cúige Chonnacht]] é, agus rinneadh [[Contae an Chabháin]] de Bhréifne Ó Raghallaigh, agus cuireadh i g[[cúige Uladh]] é.

==Críocha==
Bhí na críocha a leanas mar chuid den Bhréifne:
* [[Cairbre Drom Cliabh|Cineál Cairbre]] – tuaisceart [[Contae Shligigh|Shligigh]] agus oirthuaisceart [[Contae Liatroma|Liatroma]].  Timpeall na 6ú haoise, shín críocha [[Cairbre mac Néill|Chairbre mhic Néill]], extended ón [[An Drobhaois|Drobhaois]] siar go dtí [[An Abhainn Mhór (Sligeach)|An Abhainn Mhór]] i m[[Baile Easa Dara]].  Tá Dún Chairbre ar theorainn críocha Chairbre ar an An Drobhaois.  Tá a ainm le fáil fós i [[Cairbre (barúntacht)|mbarúntacht Chairbre]] i dtuaisceart Shligigh.  I measc taoisigh cháiliúla Chineál Chairbre bhí Uí Mhaolchloiche.
* [[Cairbre Gabra]] – tuaisceart [[Contae Longfoirt|Longfoirt]], [[Gránard]].  Tiarnaí Ghránaird ab ea Uí Ronáin, go dtí gur chuir as Uí Fearghail as seilbh iad sa 13ú haois.  De réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', timpeall na bliana 476 AD, troideadh Cath Ghránaird ag Eochaidh mac Cairbre mhic Ailealla mhic Dhúnlainge mhic Éanna Niadha in éadan [[Uí Dhúnlainge]], [[Uí Bhriúin Chualann]] agus [[Uí Fhearghasa]] as tuaisceart [[Laighean]].
* [[Cineál Laoghaire]] – [[Contae Fhear Manach]].  Luath-dhreamanna dúchasacha i dtailte Fhear Manach ab ea na Fir Manach féin, [[Cineál Éanna]] agus [[Cineál Laoghaire]].  De mhuintir mhic Néill iad Cineál Laoghaire, suite taobh thiar de Loch Éirne,&lt;ref&gt;[[Leabhar Mór Leacáin]]&lt;/ref&gt; agus sa Mhí fosta

==Ríthe na Bréifne==
{{príomhalt|Ríthe na Bréifne|Ríthe Bhréifne}}

Deirtear gurbh é Aodh Fionn mac Feargna an chéad rí Bhréifne, agus Conchúr Ó Ruairc an rí deireanach, i réim 1250 – 1256.  Bhíodh príomhchathair acu ag [[Droim Dhá Thiar]].

==Bréifne an lae inniu==
Bronnadh an teideal cúirtéise Prionsa Bhréifne ar Thaoiseach Ó Ruairc sa bhliain 1994 ag [[Oifig an Phríomh-Arailt]].  Sa bhliain 2003, ámh, d'éirigh an Príomh-Aralt as teideal dá leithéid a thabhairt amach, de bharr scannal faoi [[Mac Cárthaigh Mór|Mhac Cárthaigh Mór]].

'''Prionsaí Bhréifne'''
* Geoffrey Philip Colmb O'Rourke, Taoiseach [[Uí Ruairc]], Prionsa ón mbliain 1994 go dtí an lá atá inniu ann.
* Joseph Martin O'Reilly, Taoiseach [[Uí Raighailligh]], Prionsa ón mbliain 2017 go dtí an lá atá inniu ann, mar Phrionsa Prince of East Breifne agus Prince Bhréifne.  Is ardbhall é den rítheaghlach Bréifne Ó Raighailligh, agus aithnítear é ah roinnt cúirteanna ríoga ar fud an domhain.

==Féach freisin==
* [[Annála na gCeithre Máistrí]]
* [[Annála Connacht]]
* [[Annála Inis Faithlinn]]
* [[Annála Loch Cé]]
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Annála Uladh]]
* [[Chronicon Scotorum]]
* [[Leabhar Bhaile an Mhóta]]
* [[Leabhar na nGinealach]]
* [[Foras Feasa ar Éirinn]]
* [[Bélchú]]

==Naisc sheachtracha==
* [https://royalcourtofbreifne.org/ Royal Court of Breifne]

==Foinsí==
* {{
cite book |
editor-last=Egan| editor-first=Terry| title=A Travel Guide to Bréifne: the Lost Kingdom of Ireland| publisher=The Stationery Office Ltd| location=Belfast| year=2006|
isbn=978-0-337-08747-9
}}
* {{
cite book| last1=Martin| last2=Moody| title=A New History of Ireland| volume=IX| year=1984
}}
* {{
cite book| title=O'Reillys of East Breifne: O Raghalliagh, Kings of Muintir Maoilmhordha, a.1161–1607| pages=229–230
}}, in Martin; Moody (1984)
* {{
cite book| title=O Ruairc, Kings of Breifne, a.1128–1605| pages=228–229
}}, in Martin; Moody (1984)
* ''[[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]] [Book of Genealogies]''. (1642). On microfilm in Irish national archives.
* {{
cite book| title=Origin and Stem of the Irish Nation| last=O'Hart| first=John| authorlink=John O'Hart | year=1876
}}

==Tuilleadh le léamh==
* ''[https://www.academia.edu/33605521/A_9th_century_U%C3%AD_Bri%C3%BAin_settlement_in_County_Cavan A 9th century Uí Briúin settlement in County Cavan]''
* {{
cite book |
last = Joyce |
first = P. W. |
authorlink = Patrick Weston Joyce | 
title = A Social History of Ancient Ireland |
location = Londain |
year = 1903 |
volume = I |
pages = 70–71 |
url = https://archive.org/stream/asocialhistorya00joycgoog#page/n99/mode/2up |
accessdate = 3ú Iúil 2012
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


[[Catagóir:Connachta]]</text>
      <sha1>054pvyb29ht1z2bq5wisuee2fbmx1mt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063380</id>
      <parentid>1063378</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:33:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8686" xml:space="preserve">Ard-ríocht nó 'cúige' ab ea '''Bréifne''' in Éirinn na meánaoise, suite tráth i g[[Contae Liatroma]], [[Contae an Chabháin]] agus codanna de contaethe buailte leo, agus ar chomhchríoch a bheadh nó a mhór le [[Deoise Chill Mhór]].

[[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|200px]]

Faoin 10ú haois, bhí Bréifne tags amach mar chónaidhm [[túath]], i gceannas [[ríthe Éireann|rí ruire]] roghnaithe as [[Uí Bhriúin Bhréifne]].  Sa 13ú haois, scoilt  Bréifne ina dhá leath, [[Bréifne Thiar]] faoin [[Uí Ruairc]], agus [[Bréifne Thoir]] faoin [[Uí Raghallaigh]].  Sa 16ú haois, ainmníodh iad siúd faoi seach Liatroim, a cuireadh ar ais i gCúige Connacht, agus Cabhán, a cuireadh i gCúige Uladh.

{| style=&quot;margin-left: 1; margin-right: 1; border: 1;&quot; 
|- align=center
| width=25 | [[Íomhá:Flag of Connacht.svg|x40px]]
| width=25 | [[íomhá:O'Rourke Arms.svg|x40px|link=Bréifne Thiar]]
| width=25 | [[íomhá:O'Reilly.png|x40px|link=Bréifne Thoir]]
| width=25 | [[íomhá:Flag of Ulster.svg|x40px|]]
|- valign=top align=center
|| Connacht
|| Uí&amp;nbsp;Ruairc &lt;br/&gt;Bréifne&amp;nbsp;Thiar
|| Uí&amp;nbsp;Raghallaigh &lt;br/&gt;Bréifne&amp;nbsp;Thoir
|| Uladh
|}
&lt;!--[[File:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|right|250px|Ireland in 1014 showing the patchwork of kingdoms]]--&gt;

==Sanasaíocht==
Deirtear go bhfuil an t-ainm ''Bréifne''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/6682 bréifne] ar eDIL&lt;/ref&gt; fréamhaithe ó sheanfhocal le ciall &quot;cnocach&quot;, mar is oiriúnach don chuid seo den tír.&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/105009?s=Bréifne Bréifne] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;  Glaodh 'trian garbh na gConnacht' uirthi.  Mar mhalairt air sin, insítear i ndán de chuid an [[Dinnseanchas|Dinnseanchais Aoi]]  go bhfuil an focal gaolta le Bréifne iníon Beoan mhic Bheathaigh, banlaoch cróga.&lt;ref&gt;[[Dinnseanchas]], [https://celt.ucc.ie/published/G106500D/ Dinnseanchas Aoí], cuid 4, [https://celt.ucc.ie//published/G106500D/text071.html dán 7O]&lt;/ref&gt;

==Stair==
I laethanta ársa, deirtear go raibh na tailte thar timpeall [[Loch Éirne]] ina mbeadh an Bhréifne lonnaithe ag na hErdini, as Gaeilge 'Earnaigh'.

[[File:Breifne700AD.png|thumb|500px|Clanna Bhréifne c. AD 700]]

Timpeall am theacht na [[Críostaíocht]]a go hÉirinn (c. 5ú – 6ú haoiseanna), i measc dreamanna a chreidtear a bhí i mBréifne féin nó gar di, bhí na ''Glasraighe, [[Masraige]], [[Dartraige]], Armhaighe, Gallraighe, na Fir Manach'', agus ''[[Gailenga]]''.

Timpeall na 6ú haois, creidtear gur bhog dream darbh ainm [[Conmhaicne]] Réin ó thuaidh ó [[Dún Mór|Dhún Mór]] i g[[Contae na Gaillimhe]] agus gur lonnaigh siad i Maigh Réin (an ceantar thart ar [[Fíonach]]).  As seo anall, lonnaigh siad Liatroim Theas, ar a glaodh ansin Maigh Réin, agus a lonnaitheoirí Conmhaicne Mhaigh Réin.  I measc na gclann, bhí Muintir Eolais, Muintir Cearbhalláin (O Mulvey), agus Cineál Luacháin, srl.

Timpeall na 8ú haoise, chloígh [[Uí Bhriúin]], géag rítheaghlach na g[[Connacht]], an ceantar aitheanta as sin mar Bhréifne.  Lonnaigh Uí Bhriúin i Liatroim ar dtús, agus ansin soir i [[Contae an Chabháin|gCabhán]] isteach.  

Faoin 9ú haois, bhí Uí Ruairc curtha ar a mboinn féin mar ríthe Bhréifne.

Sna 10ú agus 11ú haoiseanna, bhí Uí Ruairc ríthe Bhréifne in iomaíocht bheith ina [[ríthe na gConnacht|rí Chonnacht]], agus bhain ceithre ríthe éagsúla an teideal úd amach.

Bhain Bréifne a buaic amach le linn na 12ú haoise agus [[Tighearnán Ua Ruairc]] i gcoróin.  Dúradh go raibh sa ríocht mar chríocha ansin an chuid is mó de chontaetha [[Contae Liatroma|Liatroma]] agus [[Contae an Chabháin|Cabháin]], agus codanna de chontaetha [[Contae an Longfoirt|Longfoirt]], [[Contae na Mí|Mí]], [[Contae Fhear Manach|Fhear Manach]] agus [[Contae Shligigh|Shligigh]].  Le linn an chuid deiridh dá réimse, sheas Bréifne ar an bhfís in éadan na [[Normannaigh|Normannach]].  Tar éis dá fheallmharú sa bhliain 1172, tharla achrann comharbais idir [[Uí Ruairc]] agus [[Uí Raghallaigh]].

I ndiaidh [[Cath Mhaigh Sleacht|Chath Mhaigh Sleacht]] sa bhliain 1256, scoilteadh Bréifne ina dá leath: [[Bréifne Thoir]], faoin Uí Raghallaigh; agus [[Bréifne Thiar]] faoin Uí Ruairc.

Sa 16ú haois, faoi [[Eilís I]], rinneadh [[Contae Liatroma]] de Bhréifne Ó Ruairc, agus fágadh i g[[cúige Chonnacht]] é, agus rinneadh [[Contae an Chabháin]] de Bhréifne Ó Raghallaigh, agus cuireadh i g[[cúige Uladh]] é.

==Críocha==
Bhí na críocha a leanas mar chuid den Bhréifne:
* [[Cairbre Drom Cliabh|Cineál Cairbre]] – tuaisceart [[Contae Shligigh|Shligigh]] agus oirthuaisceart [[Contae Liatroma|Liatroma]].  Timpeall na 6ú haoise, shín críocha [[Cairbre mac Néill|Chairbre mhic Néill]], extended ón [[An Drobhaois|Drobhaois]] siar go dtí [[An Abhainn Mhór (Sligeach)|An Abhainn Mhór]] i m[[Baile Easa Dara]].  Tá Dún Chairbre ar theorainn críocha Chairbre ar an An Drobhaois.  Tá a ainm le fáil fós i [[Cairbre (barúntacht)|mbarúntacht Chairbre]] i dtuaisceart Shligigh.  I measc taoisigh cháiliúla Chineál Chairbre bhí Uí Mhaolchloiche.
* [[Cairbre Gabra]] – tuaisceart [[Contae Longfoirt|Longfoirt]], [[Gránard]].  Tiarnaí Ghránaird ab ea Uí Ronáin, go dtí gur chuir as Uí Fearghail as seilbh iad sa 13ú haois.  De réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', timpeall na bliana 476 AD, troideadh Cath Ghránaird ag Eochaidh mac Cairbre mhic Ailealla mhic Dhúnlainge mhic Éanna Niadha in éadan [[Uí Dhúnlainge]], [[Uí Bhriúin Chualann]] agus [[Uí Fhearghasa]] as tuaisceart [[Laighean]].
* [[Cineál Laoghaire]] – [[Contae Fhear Manach]].  Luath-dhreamanna dúchasacha i dtailte Fhear Manach ab ea na Fir Manach féin, [[Cineál Éanna]] agus [[Cineál Laoghaire]].  De mhuintir mhic Néill iad Cineál Laoghaire, suite taobh thiar de Loch Éirne,&lt;ref&gt;[[Leabhar Mór Leacáin]]&lt;/ref&gt; agus sa Mhí fosta

==Ríthe na Bréifne==
{{príomhalt|Ríthe na Bréifne|Ríthe Bhréifne}}

Deirtear gurbh é Aodh Fionn mac Feargna an chéad rí Bhréifne, agus Conchúr Ó Ruairc an rí deireanach, i réim 1250 – 1256.  Bhíodh príomhchathair acu ag [[Droim Dhá Thiar]].

==Bréifne an lae inniu==
Bronnadh an teideal cúirtéise Prionsa Bhréifne ar Thaoiseach Ó Ruairc sa bhliain 1994 ag [[Oifig an Phríomh-Arailt]].  Sa bhliain 2003, ámh, d'éirigh an Príomh-Aralt as teideal dá leithéid a thabhairt amach, de bharr scannal faoi [[Mac Cárthaigh Mór|Mhac Cárthaigh Mór]].

'''Prionsaí Bhréifne'''
* Geoffrey Philip Colmb O'Rourke, Taoiseach [[Uí Ruairc]], Prionsa ón mbliain 1994 go dtí an lá atá inniu ann.
* Joseph Martin O'Reilly, Taoiseach [[Uí Raighailligh]], Prionsa ón mbliain 2017 go dtí an lá atá inniu ann, mar Phrionsa Prince of East Breifne agus Prince Bhréifne.  Is ardbhall é den rítheaghlach Bréifne Ó Raighailligh, agus aithnítear é ah roinnt cúirteanna ríoga ar fud an domhain.

==Féach freisin==
* [[Annála na gCeithre Máistrí]]
* [[Annála Connacht]]
* [[Annála Inis Faithlinn]]
* [[Annála Loch Cé]]
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Annála Uladh]]
* [[Chronicon Scotorum]]
* [[Leabhar Bhaile an Mhóta]]
* [[Leabhar na nGinealach]]
* [[Foras Feasa ar Éirinn]]
* [[Bélchú]]

==Naisc sheachtracha==
* [https://royalcourtofbreifne.org/ Royal Court of Breifne]

==Foinsí==
* {{
cite book |
editor-last=Egan| editor-first=Terry| title=A Travel Guide to Bréifne: the Lost Kingdom of Ireland| publisher=The Stationery Office Ltd| location=Belfast| year=2006|
isbn=978-0-337-08747-9
}}
* {{
cite book| last1=Martin| last2=Moody| title=A New History of Ireland| volume=IX| year=1984
}}
* {{
cite book| title=O'Reillys of East Breifne: O Raghalliagh, Kings of Muintir Maoilmhordha, a.1161–1607| pages=229–230
}}, in Martin; Moody (1984)
* {{
cite book| title=O Ruairc, Kings of Breifne, a.1128–1605| pages=228–229
}}, in Martin; Moody (1984)
* ''[[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]] [Book of Genealogies]''. (1642). On microfilm in Irish national archives.
* {{
cite book| title=Origin and Stem of the Irish Nation| last=O'Hart| first=John| authorlink=John O'Hart | year=1876
}}

==Tuilleadh le léamh==
* ''[https://www.academia.edu/33605521/A_9th_century_U%C3%AD_Bri%C3%BAin_settlement_in_County_Cavan A 9th century Uí Briúin settlement in County Cavan]''
* {{
cite book |
last = Joyce |
first = P. W. |
authorlink = Patrick Weston Joyce | 
title = A Social History of Ancient Ireland |
location = Londain |
year = 1903 |
volume = I |
pages = 70–71 |
url = https://archive.org/stream/asocialhistorya00joycgoog#page/n99/mode/2up |
accessdate = 3ú Iúil 2012
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


[[Catagóir:Connachta]]</text>
      <sha1>iqn5mgf3fz1kz8dgjtxacrtaq6lopoi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063381</id>
      <parentid>1063380</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:35:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Críocha */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8703" xml:space="preserve">Ard-ríocht nó 'cúige' ab ea '''Bréifne''' in Éirinn na meánaoise, suite tráth i g[[Contae Liatroma]], [[Contae an Chabháin]] agus codanna de contaethe buailte leo, agus ar chomhchríoch a bheadh nó a mhór le [[Deoise Chill Mhór]].

[[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|200px]]

Faoin 10ú haois, bhí Bréifne tags amach mar chónaidhm [[túath]], i gceannas [[ríthe Éireann|rí ruire]] roghnaithe as [[Uí Bhriúin Bhréifne]].  Sa 13ú haois, scoilt  Bréifne ina dhá leath, [[Bréifne Thiar]] faoin [[Uí Ruairc]], agus [[Bréifne Thoir]] faoin [[Uí Raghallaigh]].  Sa 16ú haois, ainmníodh iad siúd faoi seach Liatroim, a cuireadh ar ais i gCúige Connacht, agus Cabhán, a cuireadh i gCúige Uladh.

{| style=&quot;margin-left: 1; margin-right: 1; border: 1;&quot; 
|- align=center
| width=25 | [[Íomhá:Flag of Connacht.svg|x40px]]
| width=25 | [[íomhá:O'Rourke Arms.svg|x40px|link=Bréifne Thiar]]
| width=25 | [[íomhá:O'Reilly.png|x40px|link=Bréifne Thoir]]
| width=25 | [[íomhá:Flag of Ulster.svg|x40px|]]
|- valign=top align=center
|| Connacht
|| Uí&amp;nbsp;Ruairc &lt;br/&gt;Bréifne&amp;nbsp;Thiar
|| Uí&amp;nbsp;Raghallaigh &lt;br/&gt;Bréifne&amp;nbsp;Thoir
|| Uladh
|}
&lt;!--[[File:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|right|250px|Ireland in 1014 showing the patchwork of kingdoms]]--&gt;

==Sanasaíocht==
Deirtear go bhfuil an t-ainm ''Bréifne''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/6682 bréifne] ar eDIL&lt;/ref&gt; fréamhaithe ó sheanfhocal le ciall &quot;cnocach&quot;, mar is oiriúnach don chuid seo den tír.&lt;ref&gt;[https://www.logainm.ie/ga/105009?s=Bréifne Bréifne] ar logainm.ie&lt;/ref&gt;  Glaodh 'trian garbh na gConnacht' uirthi.  Mar mhalairt air sin, insítear i ndán de chuid an [[Dinnseanchas|Dinnseanchais Aoi]]  go bhfuil an focal gaolta le Bréifne iníon Beoan mhic Bheathaigh, banlaoch cróga.&lt;ref&gt;[[Dinnseanchas]], [https://celt.ucc.ie/published/G106500D/ Dinnseanchas Aoí], cuid 4, [https://celt.ucc.ie//published/G106500D/text071.html dán 7O]&lt;/ref&gt;

==Stair==
I laethanta ársa, deirtear go raibh na tailte thar timpeall [[Loch Éirne]] ina mbeadh an Bhréifne lonnaithe ag na hErdini, as Gaeilge 'Earnaigh'.

[[File:Breifne700AD.png|thumb|500px|Clanna Bhréifne c. AD 700]]

Timpeall am theacht na [[Críostaíocht]]a go hÉirinn (c. 5ú – 6ú haoiseanna), i measc dreamanna a chreidtear a bhí i mBréifne féin nó gar di, bhí na ''Glasraighe, [[Masraige]], [[Dartraige]], Armhaighe, Gallraighe, na Fir Manach'', agus ''[[Gailenga]]''.

Timpeall na 6ú haois, creidtear gur bhog dream darbh ainm [[Conmhaicne]] Réin ó thuaidh ó [[Dún Mór|Dhún Mór]] i g[[Contae na Gaillimhe]] agus gur lonnaigh siad i Maigh Réin (an ceantar thart ar [[Fíonach]]).  As seo anall, lonnaigh siad Liatroim Theas, ar a glaodh ansin Maigh Réin, agus a lonnaitheoirí Conmhaicne Mhaigh Réin.  I measc na gclann, bhí Muintir Eolais, Muintir Cearbhalláin (O Mulvey), agus Cineál Luacháin, srl.

Timpeall na 8ú haoise, chloígh [[Uí Bhriúin]], géag rítheaghlach na g[[Connacht]], an ceantar aitheanta as sin mar Bhréifne.  Lonnaigh Uí Bhriúin i Liatroim ar dtús, agus ansin soir i [[Contae an Chabháin|gCabhán]] isteach.  

Faoin 9ú haois, bhí Uí Ruairc curtha ar a mboinn féin mar ríthe Bhréifne.

Sna 10ú agus 11ú haoiseanna, bhí Uí Ruairc ríthe Bhréifne in iomaíocht bheith ina [[ríthe na gConnacht|rí Chonnacht]], agus bhain ceithre ríthe éagsúla an teideal úd amach.

Bhain Bréifne a buaic amach le linn na 12ú haoise agus [[Tighearnán Ua Ruairc]] i gcoróin.  Dúradh go raibh sa ríocht mar chríocha ansin an chuid is mó de chontaetha [[Contae Liatroma|Liatroma]] agus [[Contae an Chabháin|Cabháin]], agus codanna de chontaetha [[Contae an Longfoirt|Longfoirt]], [[Contae na Mí|Mí]], [[Contae Fhear Manach|Fhear Manach]] agus [[Contae Shligigh|Shligigh]].  Le linn an chuid deiridh dá réimse, sheas Bréifne ar an bhfís in éadan na [[Normannaigh|Normannach]].  Tar éis dá fheallmharú sa bhliain 1172, tharla achrann comharbais idir [[Uí Ruairc]] agus [[Uí Raghallaigh]].

I ndiaidh [[Cath Mhaigh Sleacht|Chath Mhaigh Sleacht]] sa bhliain 1256, scoilteadh Bréifne ina dá leath: [[Bréifne Thoir]], faoin Uí Raghallaigh; agus [[Bréifne Thiar]] faoin Uí Ruairc.

Sa 16ú haois, faoi [[Eilís I]], rinneadh [[Contae Liatroma]] de Bhréifne Ó Ruairc, agus fágadh i g[[cúige Chonnacht]] é, agus rinneadh [[Contae an Chabháin]] de Bhréifne Ó Raghallaigh, agus cuireadh i g[[cúige Uladh]] é.

==Críocha==
Bhí na críocha a leanas mar chuid den Bhréifne:
* [[Cairbre Drom Cliabh|Cineál Cairbre]] – tuaisceart [[Contae Shligigh|Shligigh]] agus oirthuaisceart [[Contae Liatroma|Liatroma]].  Timpeall na 6ú haoise, shín críocha [[Cairbre mac Néill|Chairbre mhic Néill]], extended ón [[An Drobhaois|Drobhaois]] siar go dtí [[An Abhainn Mhór (Sligeach)|An Abhainn Mhór]] i m[[Baile Easa Dara]].  Tá Dún Chairbre ar theorainn críocha Chairbre ar an An Drobhaois.  Tá a ainm le fáil fós i [[Cairbre, Barúntacht|mbarúntacht Chairbre]] i dtuaisceart Shligigh.  I measc taoisigh cháiliúla Chineál Chairbre bhí Uí Mhaolchloiche.
* [[Cairpre Gabra|Cairbre Gabhra]] – tuaisceart [[Contae an Longfoirt|Longfoirt]], [[Gránard]].  Tiarnaí Ghránaird ab ea Uí Ronáin, go dtí gur chuir as Uí Fearghail as seilbh iad sa 13ú haois.  De réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', timpeall na bliana 476 AD, troideadh Cath Ghránaird ag Eochaidh mac Cairbre mhic Ailealla mhic Dhúnlainge mhic Éanna Niadha in éadan [[Uí Dhúnlainge]], [[Uí Bhriúin Chualann]] agus [[Uí Fhearghasa]] as tuaisceart [[Laighean]].
* [[Cineál Laoghaire]] – [[Contae Fhear Manach]].  Luath-dhreamanna dúchasacha i dtailte Fhear Manach ab ea na Fir Manach féin, [[Cineál Éanna]] agus [[Cineál Laoghaire]].  De mhuintir mhic Néill iad Cineál Laoghaire, suite taobh thiar de Loch Éirne,&lt;ref&gt;[[Leabhar Mór Leacáin]]&lt;/ref&gt; agus sa Mhí fosta

==Ríthe na Bréifne==
{{príomhalt|Ríthe na Bréifne|Ríthe Bhréifne}}

Deirtear gurbh é Aodh Fionn mac Feargna an chéad rí Bhréifne, agus Conchúr Ó Ruairc an rí deireanach, i réim 1250 – 1256.  Bhíodh príomhchathair acu ag [[Droim Dhá Thiar]].

==Bréifne an lae inniu==
Bronnadh an teideal cúirtéise Prionsa Bhréifne ar Thaoiseach Ó Ruairc sa bhliain 1994 ag [[Oifig an Phríomh-Arailt]].  Sa bhliain 2003, ámh, d'éirigh an Príomh-Aralt as teideal dá leithéid a thabhairt amach, de bharr scannal faoi [[Mac Cárthaigh Mór|Mhac Cárthaigh Mór]].

'''Prionsaí Bhréifne'''
* Geoffrey Philip Colmb O'Rourke, Taoiseach [[Uí Ruairc]], Prionsa ón mbliain 1994 go dtí an lá atá inniu ann.
* Joseph Martin O'Reilly, Taoiseach [[Uí Raighailligh]], Prionsa ón mbliain 2017 go dtí an lá atá inniu ann, mar Phrionsa Prince of East Breifne agus Prince Bhréifne.  Is ardbhall é den rítheaghlach Bréifne Ó Raighailligh, agus aithnítear é ah roinnt cúirteanna ríoga ar fud an domhain.

==Féach freisin==
* [[Annála na gCeithre Máistrí]]
* [[Annála Connacht]]
* [[Annála Inis Faithlinn]]
* [[Annála Loch Cé]]
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Annála Uladh]]
* [[Chronicon Scotorum]]
* [[Leabhar Bhaile an Mhóta]]
* [[Leabhar na nGinealach]]
* [[Foras Feasa ar Éirinn]]
* [[Bélchú]]

==Naisc sheachtracha==
* [https://royalcourtofbreifne.org/ Royal Court of Breifne]

==Foinsí==
* {{
cite book |
editor-last=Egan| editor-first=Terry| title=A Travel Guide to Bréifne: the Lost Kingdom of Ireland| publisher=The Stationery Office Ltd| location=Belfast| year=2006|
isbn=978-0-337-08747-9
}}
* {{
cite book| last1=Martin| last2=Moody| title=A New History of Ireland| volume=IX| year=1984
}}
* {{
cite book| title=O'Reillys of East Breifne: O Raghalliagh, Kings of Muintir Maoilmhordha, a.1161–1607| pages=229–230
}}, in Martin; Moody (1984)
* {{
cite book| title=O Ruairc, Kings of Breifne, a.1128–1605| pages=228–229
}}, in Martin; Moody (1984)
* ''[[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]] [Book of Genealogies]''. (1642). On microfilm in Irish national archives.
* {{
cite book| title=Origin and Stem of the Irish Nation| last=O'Hart| first=John| authorlink=John O'Hart | year=1876
}}

==Tuilleadh le léamh==
* ''[https://www.academia.edu/33605521/A_9th_century_U%C3%AD_Bri%C3%BAin_settlement_in_County_Cavan A 9th century Uí Briúin settlement in County Cavan]''
* {{
cite book |
last = Joyce |
first = P. W. |
authorlink = Patrick Weston Joyce | 
title = A Social History of Ancient Ireland |
location = Londain |
year = 1903 |
volume = I |
pages = 70–71 |
url = https://archive.org/stream/asocialhistorya00joycgoog#page/n99/mode/2up |
accessdate = 3ú Iúil 2012
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


[[Catagóir:Connachta]]</text>
      <sha1>7by8jkrwao1a6g66ez959msgia0f89r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Labhras (idirdhealú)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93019</id>
    <revision>
      <id>1063249</id>
      <parentid>961730</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:27:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="511" xml:space="preserve">Tá níos mó ná speiceas amháin a bhfuil an t-ainm '''Labhras''' air. Níl aon ghaol eatarthu go léir, ach is minic go mbíonn duilleoga snasta leathrúla síorghlasa acu. I gclann amháin díobh, tá cuid mhaith cuas ina mbíonn ola cumhra.

* [[Labhras]] nó labhras milis: ''Laurus nobilis''
* [[Labhras silíní]]: ''Prunus laurocerasus''
* [[Labhras Portaingéalach]]: ''Prunus lusitanica''
* [[Saileach labhrais]]: ''Salix pentandra''

{{Fréamh an Eolais}}
{{idirdhealú}}
[[Catagóir:Idirdhealáin]]</text>
      <sha1>svohuryarc8l94oqmm17j6xpunfh0wi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Farming Simulator</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93125</id>
    <revision>
      <id>1063366</id>
      <parentid>1062741</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:46:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>dár dtrolláil leis seo; tús nua anseo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="832" xml:space="preserve">[[Íomhá:Farming Simulator Logo.png|mion|278x278px|An lógó ''Farming Simulator'' mar a bhí sé in ''Farming Simulator 15, 17'' agus ''19'']]
Is sraith [[Físchluiche|físchluichí]] [[feirmeoireacht]]a í '''Farming Simulator''', arna fhorbairt ag GIANTS Software. Tá na suímh sa chluiche bunaithe ar thimpeallachtaí i Meiriceá agus san Eoraip. Tá imreoirí in ann feirmeoireacht a dhéanamh, beostoc a phórú, barra a shaothrú, agus táirgí a fuarthas ón bhfeirmeoireacht a dhíol.

Díoladh breis is 25 milliún cóip den chluiche (gach leagan le chéile), agus íoslódáladh ar ghléasanna soghluaiste é níos mó ná 90 milliún uair. Eisítear leagan nua gach dara bliain le grafaicí níos fearr, rogha níos leithne feithiclí, agus tascanna níos suimiúla le déanamh.

[[Catagóir:Cluichí ríomhaireachta]]</text>
      <sha1>0216vky1fnkdw4ndrnr7nhj89i85ml7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063432</id>
      <parentid>1063366</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:56:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="858" xml:space="preserve">{{teideal iodálach}}
[[Íomhá:Farming Simulator Logo.png|mion|278x278px|An lógó ''Farming Simulator'' mar a bhí sé in ''Farming Simulator 15, 17'' agus ''19'']]
Is sraith [[Físchluiche|físchluichí]] [[feirmeoireacht]]a í '''''Farming Simulator''''', arna fhorbairt ag GIANTS Software. Tá na suímh sa chluiche bunaithe ar thimpeallachtaí i Meiriceá agus san Eoraip. Tá imreoirí in ann feirmeoireacht a dhéanamh, beostoc a phórú, barra a shaothrú, agus táirgí a fuarthas ón bhfeirmeoireacht a dhíol.

Díoladh breis is 25 milliún cóip den chluiche (gach leagan le chéile), agus íoslódáladh ar ghléasanna soghluaiste é níos mó ná 90 milliún uair. Eisítear leagan nua gach dara bliain le grafaicí níos fearr, rogha níos leithne feithiclí, agus tascanna níos suimiúla le déanamh.

[[Catagóir:Cluichí ríomhaireachta]]</text>
      <sha1>b6xlbo55jg7fhmk776p9b78qckzuvo7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Le Marais</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93422</id>
    <revision>
      <id>1063007</id>
      <parentid>964409</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:52:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="854" xml:space="preserve">
Is ceantar stairiúil é le Marais i bPáras sa Fhrainc. Tá go leor foirgneamh agus ailtireacht a bhfuil tábhacht mhór stairiúil leo ann. 

Tá an ceantar faiseanta anois agus tá go leor músaem, dánlann ealaíne agus díol spéise do thurasóirí ann.

Ó na 1980idí tá an ceantar i gcroílár an chultúir LADT i bPáras.
[[Íomhá:Paris_Hotel_de_Sens_dsc04028.jpg|deas|mion| Hôtel de Sens ]]
[[Íomhá:Hotel-Guenegaud-rue-des-Art.jpg|deas|mion| Hôtel de Guénégaud ]]
[[Íomhá:Musée_d'art_et_d'histoire_du_Judaïsme_-_La_statue_d'Alfred_Dreyfus_dans_la_cour_d'honneur_de_l'Hôtel_Saint-Aignan_©_Sylvain_Sonnet.jpg|alt=|mion|An Hôtel de Saint-Aignan, ina bhfuil Músaem Ealaíne agus Staire na nGiúdach]]
[[Íomhá:P1010386_Paris_IV_Rue_des_Francs-Bourgeois_Hôtel_d'Albret_reductwk.jpg|deas|mion| Bealach isteach an Hôtel d'Albret ]]</text>
      <sha1>iktz669lu91rfu0u3ti6c8nwjfy8wkq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Richard Brinsley Sheridan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93716</id>
    <revision>
      <id>1063028</id>
      <parentid>1037335</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:58:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3436" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Richard Brinsley Sheridan - Stadsschouwburg 1904-1905.jpg|clé|mion]]
[[Drámadóir]] as [[Baile Átha Cliath]] ab ea '''Richard Brinsley Sheridan''' (a rugadh ar [[30 Deireadh Fómhair]]  [[1751]] -a d'éag [[7 Iúil]] [[1816]]), agus úinéir na h[[Amharclann|amharclainne]] Drury Lane i [[Londain]] ó 1776 go dtí 1811.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://community.fortunecity.ws/victorian/harris/953/kelly.htm|teideal=Michael Kelly (1762-1826): Teanóir agus fear amharclainne.|údar=Comhar, 1982|dáta=|work=community.fortunecity.ws|dátarochtana=2020-07-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Theatre Royal, Drury Lane|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Theatre_Royal,_Drury_Lane&amp;oldid=963772238|journal=Wikipedia|date=2020-06-21|language=en}}&lt;/ref&gt;

Ba den fhíorfhuil éː a athair, Tomáis, [[aisteoir]], agus a sheanathair, an Dr Thomas Sheridan (1687–1738), [[múinteoir]] cáiliúil agus cara mór [[Jonathan Swift|Swift]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=1463|teideal=Ó SIORADÁIN, Donnchadh (c.1612–c.1687)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2020-07-07}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Portrait of Richard Brinsley Sheridan.jpg|clé|mion|231x231px|1788 - 1792]]

== Londain ==
Fuir sé post san amharclann [[Drury Lane]], áit a raibh Bleá Cliathach eile - an [[Michael Kelly (teanór agus fear amharclainne)|teanór Michael Kelly]] ag obiar.

Is léir freisin gurbh fhear mór grinn é Sheridan.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Memoirs of the Life of Richard Brinsley Sheridan|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Memoirs_of_the_Life_of_Richard_Brinsley_Sheridan&amp;oldid=1022336182|journal=Wikipedia|date=2021-05-09|language=en}}&lt;/ref&gt;, Oíche ar fhág [[Michael Kelly (teanór agus fear amharclainne)|Michael Kelly]] a theach faoi Sheridan agus beirt cairde leis, d'ól siad cúig bhuidéal [[Pórt|póirt]], dhá bhuidéal [[Fíon|fíona]] Maidéarach agus buidéal branda, agus bhí Sheridan chomh tinn sin ina dhiaidh nach bhféadadh sé éirí go dtí a seacht a chlog tráthnóna an lae dar gcionn. 

De réir Kelly, &quot;'''''tomorow''''' was his day of business&quot; agus deir sé go raibh an cúigiú mhír de '''''Phizarro''''' á scríobh ag Sheridan agus an dráma sin ar siúl ar an stáitse.&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://community.fortunecity.ws/victorian/harris/953/kelly.htm|teideal=Michael Kelly|údar=Seán Hutton|dáta=1990idí|work=community.fortunecity.ws|dátarochtana=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;[[Íomhá:Richard Brinsley Sheridan plaque at Stafford Post Office 02.jpg|clé|mion|296x296px|Stafford]]

Tá a lán eolais i gcuimhní cinn Kelly faoi Sheridan. Is léir gur cuireadh an-bhéim ar an seó iontu agus go mbíodh fíormheascán sna ceoldrámaí. Tráth dá raibh Sheridan ag lorg ceoldráma a thuillfeadh airgead don amharclann, mhol Kelly sean-cheoldráma '''''Cymon''''' dó. &quot;'''''Cymon''''', my good Sir, would not bring sixpence to the treasury,&quot; arsa Sheridan leis.&lt;ref name=&quot;:02&quot; /&gt;

=== Bás ===
Bhí Sheridan ite ag [[Fiach (airgeadas)|fiacha]] nuair a d'éag sé, in aois 64 bliain dó ar [[7 Iúil]] [[1816]]. 

== Féach freisin ==

* [[Michael Kelly (teanór agus fear amharclainne)|Michael Kelly (teanóir agus fear amharclainne)]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Sheridan, Richard B}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1751]]
[[Catagóir:Básanna i 1816]]
[[Catagóir:Drámadóirí Éireannacha]]</text>
      <sha1>0lfmwam3ggktj6v5s5m1f5q30rxdph6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Cumannaithe</title>
    <ns>14</ns>
    <id>93926</id>
    <revision>
      <id>1063372</id>
      <parentid>967667</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:57:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="76" xml:space="preserve">[[Catagóir:Cumannachas]]
[[Catagóir:Daoine de réir dearcadh polaitiúil]]</text>
      <sha1>0qxu7xcrmzh54mrewa5ufeyxz0mnm4s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aodh Fuariodhnach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94376</id>
    <revision>
      <id>1063339</id>
      <parentid>973595</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:06:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4501" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ard-Rí na hÉireann]] ba ea '''Aodh Fuariodhnach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Áed Uaridnach'''), nó Aodh mac Domhnaill (''Áed mac Domnaill'') (bás 612).  Glaoitear ar scaití ''Áed  Allán'', ach tugtar an t-ainm sin de ghnáth ar an rí den 8ú haois leis an [[Áed Allán|ainm céanna]], dubhó Aodha Fhuariodhnaigh.

[[File:Fahan Mura Cross Slab 1996 08 29.jpg|mion|Aghaidh thiar de chrios [[Fathain|Fhathna]].  B'fhéidir go léiríonn na deilbheacha ag an mbun Aodh Fuariodhnach agus Naomh Mura, bhunaitheoirí na heaglaise ag Fathain.&lt;ref&gt;Lacey, ''Cenél Conaill'', lch. 286.&lt;/ref&gt;]] 

[[Domnall Ilchelgach|Domhnall Ilchealgach]] (bás 566) ba ea athair Aodha, agus [[Eochaidh mac Domnhaill|Eochaidh]] (bás 572) a dheartháir, a mheastar de réir roinnt foinsí gurbh Ard-Ríthe iad.&lt;ref&gt;T.M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', Aguisín V&lt;/ref&gt;  Ba bhall é de [[Cineál Eoghain|Chineál Eoghain]], cuid de mhuintir [[Uí Néill an Tuaiscirt]].  Bhí sé ina rí [[Aileach|Ailigh]] ón mbliain 604 go 612.&lt;ref&gt;Tugtar réimeas 8 mbliana do i [[Sioncronachtaí Laud]]&lt;/ref&gt;

Tháinig Aodh i gcomharbacht ar an gcomhríogacht d'[[Áed Sláine|Aodh Sláine]] agus [[Colmán Rímid|Colmán Ríomhaí]].  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 604 go 612.&lt;ref&gt;Tugtar réimeas 7 mbliana do i  [[Sioncronachtaí Laud]], agus 8 mbliana sa [[Leabhar Laighneach]].  Féach freisin [[Croinic na hÉireann]]&lt;/ref&gt;  Feictear Aodh sa ríliosta is luaite, ''[[Baile Chuinn Chétchathaig|Buile Choinn]]'', dán den 7ú haois Irish.  Sa bhliain 605, bhuaigh Aodh in éadan rí na Laighean, [[Brandub mac Echach|Brandubh mac Eachach]] (bás 605) ag Cath Slabhra.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 605.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 603.2&lt;/ref&gt;  Go minic é a bhíodh na Laigin á target an muintir Uí Néill le haghaidh ruathair thionscnaimh agus cáin bhóraimhe a ghearradh.  Insítear i ''nAnnála Tiarnaigh'' gur thosaigh a réimeas tar éis na himeachta seo.&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 603.6&lt;/ref&gt;

Ní fios cúis bhás Aodha, ach is amhlaidh nár fhoréigneach é.  De réir athleagain amháin de ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', &quot;d'eag sé den phlá ag Teamhraigh&quot;.&lt;ref&gt;R. A. S. Macalister, ''Lebor Gabála Érenn'', Cuid V, lch. 375&lt;/ref&gt;  

Sháraigh ''Cenél Feradach'', i gceannas mhuintir [[Suibhne Meann|Shuibhne Mheann]], géag Aodha de Chineál Eoghain &amp;mdash; Cineál mhic Earca &amp;mdash; agus ní dhearnadh Ard-Rí de bhall dá chineál go dtí am a fhionnó, ''[[Fergal mac Máele Dúin|Fergal mac Máele Dúin]]'' (bás 722).  Idir an dá linn, rí Ailigh ba ea mac Aodha, [[Máel Fithrich mac Áedo|Maol Fithrigh]] (bás 630).

==Foinsí==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Uladh]], ''Part 1'', [https://celt.ucc.ie//published/G100001A/index.html G100001A]
** [[Annála Tiarnaigh]], [https://celt.ucc.ie//published/G100002/index.html G100002]
* {{
cite book |
url = http://www.oxforddnb.com/view/article/50077 |
accessdate = 2007-10-25 |
last = Charles-Edwards |
first = T. M. |
authorlink = T. M. Charles-Edwards |
year = 2004 |
contribution = Áed Uaridnach mac Domnaill (''d''.  612) |
title = Oxford Dictionary of National Biography |
publisher = Oxford University Press |
location=Oxford
}}
* {{
cite book |
last = Charles-Edwards |
first = T. M. |
title = Early Christian Ireland |
publisher = Cambridge University Press |
location = Cambridge |
isbn = 0-521-36395-0 |
year = 2000
}}
* {{
cite book |
last = Byrne |
first = Francis John |
authorlink = Francis John Byrne |
title = Irish Kings and High-Kings |
publisher = Four Courts Press |
location = Baile Átha Cliath |
year = 2001 |
edition = 2a |
isbn = 1-85182-196-1 |
url-access = registration |
url = https://archive.org/details/irishkingshighki00byrn_0
}}
* {{
cite book |
last = Lacey |
first = Brian |
title = Cenél Conaill and the Donegal Kingdoms AD 500&amp;ndash;800 |
location = Baile Átha Cliath |
publisher = Four Courts Press |
year = 2006 |
isbn = 1-85182-978-4
}}

==Naisc sheachtracha==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
* [http://www.ucd.ie/tlh/index.html TLH: Thesaurus Linguae Hibernicae] ag [http://www.ucd.ie/ University College Dublin]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh = [[Áed Sláine]]&lt;br /&gt;agus&lt;br /&gt;[[Colmán Rímid]] |
teideal = [[Ard-Rí na hÉireann]] |
bliain = 601-607 |
tar éis = [[Máel Coba mac Áedo]]
}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Aed Uaridnach}}
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe Ailigh]]</text>
      <sha1>3ttea6dgxfhljxsqct5f0luczevke3p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Collaíocht sa tSean-Róimh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94952</id>
    <revision>
      <id>1063050</id>
      <parentid>1053296</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11863" xml:space="preserve">{{ambox
|íomhá= [[Image:Ambox important.svg|40px]]
|dath=#F4C430
|téacs='''Ní mór feabhas a chur ar an litriú agus/nó ar an ngramadach san alt seo. Ná bain an chlib seo den alt ach i ndiaidh do chainteoir dúchais nó líofa súil a chaitheamh air, le do thoil.'''
{{#ifeq: {{{beag|}}}| |&lt;br/&gt;&lt;small&gt;Tar éis an t-alt a cheartú, is féidir leat an teachtaireacht seo a bhaint de.&lt;/small&gt;}}
}}

[[Íomhá:Pompeii_-_Casa_del_Fauno_-_Satyr_and_Nymph_-_MAN.jpg|mion|333x333px|[[Satyr|Satair]] agus [[Nimfeach (miotaseolaíocht)|nymph]], siombailí miotaseolaíochta na collaíocht ar [[mósáic]] ó seomra codlata i [[Pompeii]]]]
[[Íomhá:Pompeii_-_Love_Act_on_the_Nile_2.jpg|mion|250x250px|Gnéas triúir i mbád, le beithigh timpeall. Radharchanna gnéis atá suite ar an [[An Níl|Níle]] de ghnáth bíonn shuíomh ''a tergo'' acu, a chuirtear le chéile go minic le fellatio, mar atá anseo &lt;ref name=&quot;international184&quot;&gt;Paul G.P. Meyboom and Miguel John Versluys, &quot;The Meaning of Dwarfs in Nilotic Scenes,&quot; in ''Nile into Tiber: Egypt in the Roman World. Proceedings of the IIIrd International Conference of Isis Studies, Leiden, May 11–14, 2005'' (Brill, 2007), p. 184.&lt;/ref&gt;]]
[[Íomhá:Clarke_Ars_Erotica_18.jpg|mion|Cúpla ar chúl scátháin chré-umha (70-90&amp;nbsp;AD)]]
Léirítear dearcaí agus iompraíochtaí collaíochtá san [[Ealaín na Róimhe|ealaín]], sa litríocht agus sna hinscríbhinní, agus a oiread níos lú ag iarsmaí seandálaíochta mar dhéantáin earótach agus [[Ailtireacht na Róimhe|ailtireacht]]. Glactar go raibh “ceadúnas gnéasach neamhtheoranta” ina saintréith den tSean-Róimh.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Edwards|Edwards]], p. 65.&lt;/ref&gt; Tuairimíonn Verstraete agus Provençal nach raibh seo ach léiriú Críostaí: &quot;Ní raibh clúdach maith riamh ar ghnéasacht na Rómhánach san Iarthar ó borradh na Críostaíochta. Sna shamhlaíocht agus i gcultúr an phobail, tá sé comhchiallach le ceadúnas agus mí-úsáid ghnéasach.&quot;

Bhí gnéasacht ina rud amháin a bhfuil an ''mos maiorum'' – na noirm shóisialta thraidisiúnta a chuaigh i bhfeidhm ar an saol poiblí, príobháideach agus míleata – ag plé leis.&lt;ref&gt;Karl-J. Hölkeskamp, ''Reconstructing the Roman Republic: An Ancient Political Culture and Modern Research'' (Princeton University Press, 2010), pp. 17–18.&lt;/ref&gt; Bhí tionchar áirithe ag ''[[wiktionary:pudor#Latin|pudor]]'', (náire nó measarthacht) ar iompar, mar a bhí iallach dleathach in aghaidh na cionta ar sháruithe gnéis áirithe sna tréimhsí [[Poblacht na Róimhe|Poblachtacha]] agus [[Impireacht na Róimhe|Impiriúla]]. Bhí sé de chumhacht ag na cinsirí – oifigigh phoiblí a shocraigh céim shóisialta daoine – saoránaigh a chuir amach as na aicmí [[Seanad na Róimhe|seanadóir]] nó eachaíochta as mí-iompar gnéasach, agus uaireanta rinne siad amhlaidh.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Fantham|Fantham]], p. 121&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Richlin1993|Richlin (1993)]], p. 556. Under the Empire, the emperor assumed the powers of the censors (p. 560).&lt;/ref&gt; Mheas an teoiriceoir gnéasachta ó lár an 20ú haois [[Michel Foucault]], bhí gnéasacht ar fud an domhain Greco-Rómhánach ina ceist pléisiúr gnéis a shrianú agus a bhainistiú.&lt;ref&gt;[[Michel Foucault]], ''The History of Sexuality: The Care of the Self'' (New York: Vintage Books, 1988), vol. 3, p. 239 (on the contrast with the [[Religion and sexuality#Christianity|Christian view of sex]] as &quot;linked to evil&quot;) ''et passim'', as summarized by Inger Furseth and Pål Repstad, ''An Introduction to the Sociology of Religion: Classical and Contemporary Perspectives'' (Ashgate, 2006), p. 64.&lt;/ref&gt;

''Bhí ceannas ag fir sa tsochaí Rómhánach'', agus taispeáineadh fearúlacht trí féinsmacht agus smacht ar dhaoine de stádas níos ísle, ní hamháin i gcúrsaí cogaí agus polaitíochta, ach freisin i caidreamh collaíocht. &lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Cantarella|Cantarella]], p. xii.&lt;/ref&gt; Bhí ''virtus'' é an idéal fearúil a fhéinsmachta, ón bhfocal [[An Laidin|Laidineach]] ar &quot;fear&quot;, ''vir''. An t-idéal banúil ba é an ''pudicitia'', geanmnaíocht ó modhúlacht, ach tréith dearfach agus iomaíoch a léirigh a tarraingteacht agus a féin-rialú. &lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Langlands|Langlands]], pp. 37–38.&lt;/ref&gt; Bhíothas ag súil go mbeadh oideachas maith ag mná Rómhánacha na n-ardranganna, go raibh siad láidir ó thaobh carachtar, agus go mbeadh siad gníomhach i stádas a chlanna sa tsochaí a choinneáil.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Cantarella|Cantarella]], pp. xii–xiii.&lt;/ref&gt; Ach an litríocht Laidineach ar ábhar na gcollaíochta a mhaireann, is ón guthanna Rómhánaigh fireanna oilte é, le fíorbheagán eisceachtaí. Chruthaigh daoine le stádas sóisialta níos ísle amharc-ealaín acu agus a bhfuil raon eitneachais níos mó acu, ach cuireadh in oiriúint í do bhlas na ndaoine chomh saibhre chun í a cheannaigh (sa [[Impireacht na Róimhe|ré Impiriúil]], san áireamh roinnt iar-sclábhaithe). &lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Clarke|Clarke]], pp. 9, 153ff.&lt;/ref&gt;

Bhí roinnt dearcaí agus iompraíochtaí gnéis i gcultúr ársa na Róimhe an-difriúil le iad siúd i sochaithe níos déanaí an Iarthair.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Langlands|Langlands]], p. 31, especially note 55&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Clarke|Clarke]], p. 11.&lt;/ref&gt; Chuir  reiligiún na Róimhe gnéasacht chun cinn mar ghné den rathúnas don tír, agus uaireanta chuigh daoine i muinín draíocht chun a saol earótach nó a torthúlacht a méadaigh. Bhí an striapachas dlíthiúil, poiblí agus forleathan. Bhí pictiúir 'pornagrafacha' le feiceáil i measc na mbailiúchán ealaíne i dteaghlaigh uachtaracha measúla.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#McGinn2004|McGinn (2004)]], p. 164.&lt;/ref&gt; Measadh go raibh sé nádúrtha agus normálta go dtarraingeofaí fir go gnéasach ar dhaoine óga den dá inscní, agus ghlacfaí péidearastacht – ar an gcoinníoll gur nach Rómhánach saorbheirthe é an páirtí fireann níos óige. Ní raibh &quot;[[Homaighnéasachas|homaighnéasach]]&quot; agus &quot;heitrighnéasach&quot; mar phríomh-dhichotamaíocht faoi ghnéaschlaonadh, agus níl aon fhocail [[An Laidin|Laidine]] ann ar na coincheapa seo.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Williams|Williams]], p. 304, citing Saara Lilja, ''Homosexuality in Republican and Augustan Rome'' (Societas Scientiarum Fennica, 1983), p. 122.&lt;/ref&gt; Níor díríodh aon cháineadh morálta ar an bhfear a bhain taitneamh as gníomhartha gnéis le mná nó fir de stádas níos lú, fad is nár sceith a iompar aon laigí ná ainriantacht, ná nár sháraigh sé cearta a bpiaraí. Cé go raibh cáineadh ar baineandacht, go háirithe i reitric pholaitiúil, níor measadh beagán gnéas le striapaigh fireann nó sclábhaithe mar míchuí, nó mar rud a chuir isteach ar fearúlacht, ar chuntar go raibh an saoránach fireann sa ról ar bharr. Áfach, cáineadh hipiríogaireacht i measc fir agus mná ar bhoinn morálta agus míochaine. Coinníodh cód morálta níos déine a mhná, &lt;ref name=&quot;n299&quot;&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Nussbaum|Nussbaum]], pp. 299–300&lt;/ref&gt; agus níl dhoiciméadú maith déanta ar chaidrimh chomhghnéis idir mná, cé go ceiliúirtear agus díblítear gnéasacht na mná trasna an taisce litríocht Laidine. Bhí catagóirí inscne níos solúbtha ag na Rómhánaigh ná na [[An tSean-Ghréig|Gréagaigh ársa]].&lt;ref name=&quot;h11&quot;&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Hallett|Hallett]], p. 11.&lt;/ref&gt;

Sa dheireadh an 20ú haois, rinneadh anailís ar ghnéasacht na Róimhe mar dhichotamaíocht “treáideóir-treáite”, ach tá sé seo ró-simplí chun na léiriú gnéasachta i measc na Rómhánach a thuigeann.&lt;ref name=&quot;langlands&quot;&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Langlands|Langlands]], p. 13.&lt;/ref&gt; 

== Litríocht agus ealaín earótach ==
[[Íomhá:Roman_mosaic-_Love_Scene_-_Centocelle_-_Rome_-_KHM_-_Vienna.jpg|mion|300x300px|Radharc rómánsúil ó mósáic ''(Villa ag Centocelle, an Róimh, 20&amp;nbsp;BC-20&amp;nbsp;AD)'']]
Tá litríocht ársa a bhaineann le gnéasacht Rómhánach faoi cheithre chatagóir den chuid is mó: téacsanna dlí, téacsanna leighis, filíocht, agus dioscúrsa polaitiúil.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Clarke|Clarke]], p. 9.&lt;/ref&gt; Tá níos mó le rá faoi cúrsaí gnéis ag seánraí le stádas níos ísle sna cianaoiseanna – mar coiméide, aoir, filíocht grá, graifítí, geasa draíochta, agus inscríbhinní – ná seánraí níos uaisle, mar eipic agus tragóid. Tá eolas faoin saol gnéis na Rómhánach scaipthe i stair, óráidíocht, fealsúnacht, agus scríbhinní ar leigheas, talmhaíocht, agus ábhair theicniúla eile.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Potter2009|Potter (2009)]], p. 330.&lt;/ref&gt; Luaigh [[Dlí Rómhánach|téacsanna dlí]] iompraíochtaí a bhí na Rómhánaigh ag iarraidh a rialáil nó a thoirmeasc, gan gá go léireodh siad na rudaí a rinne daoine le fírinne.&lt;ref&gt;[[Sexuality in ancient Rome#Potter2009|Potter (2009)]], p. 331.&lt;/ref&gt;

I measc na n-údar mór Laidine faoi ghnéasacht Rómhánach tá:

* an drámadóir grinn Plautus (d. 184&amp;nbsp;BC), a scríobh coiméidí gnéis agus drámaí faoi leannáin óga agus na cúinsí a coinníonn siad óna chéile;
* an státaire agus morálta Cato Mór (d. 149&amp;nbsp;BC), a thugann léargas ar ghnéasacht sa ré le caighdeáin mhorálta ard, meas Rómhánaigh de na haoiseanna níos déanaí;
* an file Lucretius (d.&amp;nbsp;c. 55&amp;nbsp;BC), a chuireann láimhseáiI bhreisithe ar ghnéasacht Epicurean ina saothar fealsúnachta ''De rerum natura'';
* [[Gaius Valerius Catullus|Catullus]] (''fl.'' 50s&amp;nbsp;BC), a ndéanann a chuid dánta iniúchadh ar eispéireas earótach gar do dheireadh na Poblachta, ó rómánsachas bog go salachar gáirsiúil;
* [[Cicearó|Cicero]] (d. 43&amp;nbsp;BC), le hóráidí seomra cúirte a ionsaíonn iompar gnéasach an fhreasúra go minic agus litreacha a bhaineann le ráflaí faoi uasaicme na Róimhe;
* Propertius agus Tibullus, scríobhneóirí caointe i réimeas [[Augustus Caesar]], a nochtann dearcaí sóisialta agus iad ag cur síos ar coinní grá;
* [[Óivid|Ovid]] (d. 17&amp;nbsp;AD), go háirithe a ''Amores'' agus ''Ars Amatoria'', a chuir, de réir traidisiúin, le cinneadh [[Ágastas|Augustus]] é a dhíbirt, agus a eipic, na ''Metamorphoses'', a thugann léargas ar gnéasacht, le béim ar éigniú, trí lionsa na miotaseolaíochta;
* an nathaíochtóir Martial (d.&amp;nbsp;c. 102/4&amp;nbsp;AD), a d'ardaigh a chuid tuairimí ar an tsochaí le caint gháirsiúil;
* an aorthóir Juvenal (d. luath sa 2ú haois AD), a théann i gcoinne na gnáthaimh a bhaineann le cúrsaí gnéis sna chuid ama.

Liostaíonn Ovid roinnt scríbhneoirí a bhfuil cháil orthu as scríbhinní gáirsiúil a bhfuil a gcuid saothar caillte anois.&lt;ref&gt;Ovid, ''[[Tristia]]'' 2.431ff.&lt;/ref&gt; Foilsíodh agus scaipeadh gnáthpornagrafaíocht agus lámhleabhair ghnéis Ghréagacha&lt;ref&gt;{{cite journal|doi=10.2307/299915 |jstor=299915 |title=Propertius and Antony |journal=Journal of Roman Studies |volume=67 |pages=17–26 (20) |year=2012 |last1=Griffin |first1=Jasper }}&lt;/ref&gt;  faoin ainm ''[[Hetaera|heterai]]'' (cúirtéiseánigh) cáiliúil. D'aistrigh [[Lucius Cornelius Sisenna|Sisenna]] (ceann de na [[Praetor|praetors]] de 78 RC) an ''Milesiaca'' (Scéal Mhíle) gnéasach Gréigis Aristides. Glaonn Ovid ar an leabhar bailiúchán de peacaí  (''crimina''), agus deir sé go raibh scéalta grinn salach ar fud na scéal.&lt;ref&gt;Ovid, ''Tristia'' 2.413 and 443–444; Heinz Hofmann, ''Latin Fiction: The Latin Novel in Context'' (Routledge, 1999), p. 85.&lt;/ref&gt; Tar éis [[Cath na Carrhae]], ba chúis iontais do na [[Pairtiach]] an ''Milesiaca'' a fháil i mbagáiste oifigigh [[Marcus Crassus]].&lt;ref&gt;[[Plutarch]], ''Life of Crassus'' 32.&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==</text>
      <sha1>912bzhnbxyp836m08vbd3lc9gjxfiq8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cathal mac Aodha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94994</id>
    <revision>
      <id>1063267</id>
      <parentid>989451</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:33:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4215" xml:space="preserve">:''Féach freisin [[Cathal mac Áeda|Cathal mac Aodha]], [[ríthe Bhreá|rí Bhreá]]
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Ghleanndamhnach]] ba ea '''Cathal mac Aodha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cathal mac Áedo''') (bás 627&lt;ref&gt;gach dáta as ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  Aodh Flann Cathrach (''Áed Fland Cathrach'') ba ea a athair, agus [[Coirpre Cromm mac Crimthainn|Cairbre Crom mac Criomhthainn]] (bás 577), iar-rí, a sheanathair.&lt;ref&gt;Francis J.Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 13&lt;/ref&gt;  Tháinig sé i gcoróin tar éis bhás [[Fíngen mac Áedo Duib|Finghin mac Aodha Dhuibh]] sa bhliain 618.

De réir an sean-dán, ''[[Mór Mumhan#Mór Muman 7 Aided Cuanach meic Ailchine|Mór Muman 7 Aided Cuanach meic Ailchine]]'', phós Cathal [[Mór Mumhan]] (bás 636), bainteach a réamhtheachtaí.  Iníon  [[Áed Bennán mac Crimthainn]] (bás 618) [[Eoghanacht Locha Léin]] ba ea í, agus dá bharr,'' assuring a cheart right to rule at'' Caiseal.  Tar éis dó a dheirfiúr ''[[Ruithchern]]'' a tharrtháil ó mhuintir [[Uí Liatháin]], chaoin na deirfiúracha an rí marbh, Fíngen, agus rathúnas a ré, ach thug Cathal achasán dóibh.&lt;ref&gt;Byrne, ll. 204-207&lt;/ref&gt; 

Rinne Mór cleamhnas idir ''Ruithcern'' agus Lonán mac Finnigh, dlúthghuaillí Chathail, den [[Éile]], is amhlaidh.  Lá amháin, áfach, deir an rí le Lonán éirí agus ómós a thabhairt dó rí na n[[Déise]].  Glac Lonán masla leis an iarraidh seo agus d'fhág sé Caiseal in éineacht lena bhean chéile, agus ar aige hhh lena muintir, mic Aodha Bheannáin.  En route, rinne Cuanu mac Ailchine d'Fhir ''Maige Féne'' ruathair orthu.  Gortaíodh Lonán, agus d'fhuadaigh Cúán ''Ruithchern''.&lt;ref&gt;Wiley, Dan M., [http://www.hastings.edu/academic/english/Kings/Mor_Muman_ocus_Aided_Cuanach.htm Mór Muman] {{
cite web |
url = https://web.archive.org/web/20080507043823/http://www.hastings.edu/academic/english/Kings/Mor_Muman_ocus_Aided_Cuanach.htm |
teideal = cartlann idirlín |
dáta = 7ú Bealtaine 2008
}}, ''Cycles of the Kings''&lt;/ref&gt;  Tharla cogadh dá bharr idir mic Aodha Bheannáin agus mic Chathail, ach gan aigneas díreach.&lt;ref&gt;Byrne, lch. 207&lt;/ref&gt;

Feictear torthaí an sága seo sa chéad ghlúin eile.  Sa bhliain 644, tharla Cath ag 'Ceann Con' sa Mhumhain idir [[Máel Dúin mac Áedo Bennán|Maol Dúin mac Aodha Beannáin]] (bás 661) agus Aonghas Liath deartháir Chathail (bás 644).  Bhí ár mór ar gach taobh, agus cuireadh an ruaig ar Máel Dúin.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 640.1, 643.3&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 642.1,644.4&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Inis Faithlinn]], AI 645.1&lt;/ref&gt;  Tuairiscítear bás ''Cuanu mhic Cailchín'' sa bhliain 644.

Bhí seachtar mac ag Cathal, ina measc [[Cathal Cú-cen-máthair]] mac Cathaíl (bás 665), rí Chaisil.&lt;ref&gt;Rev. Eugene O'Keeffe, ''Book of Munster'', [http://www.clanmacrae.org/documents/munster.htm Eoghanacht Genealogies] {{
lua idirlín |
url = https://web.archive.org/web/20080206160400/http://www.clanmacrae.org/documents/munster.htm |
teideal = cartlann idirlín |
dáta = 2008-02-06
}}&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Tiarnaigh]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100002/ G100002] 
** [[Annála Inis Faithlinn]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100004/ G100004]
* [[Francis John Byrne|Byrne, Francis John]] (2001), Irish Kings and High-Kings, Baile Átha Cliath: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}
* ''[http://www.cs.tcd.ie/Dan.McCarthy/chronology/synchronisms/annals-chron.htm Synchronisms]'' le McCarthy, eagrán athbhreithnithe
* Wiley, Dan M., [https://web.archive.org/web/20080507043823/http://www.hastings.edu/academic/english/kings/Mor_Muman_ocus_Aided_Cuanach.htm Mor Muman], ''Cycles of the Kings''
* Rev. Eugene O'Keeffe, ''Book of Munster'', [https://web.archive.org/web/20080206160400/http://www.clanmacrae.org/documents/munster.htm Eoghanacht Genealogies]

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]] 

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Cathal mac Aedo}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>qq7uug6edwypjk2j3gzmk2ni8b5sglj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ailill mac Cathail</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94996</id>
    <revision>
      <id>1063328</id>
      <parentid>979210</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:58:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1695" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Ghleanndamhnach]] ba ea '''Ailill mac Cathail''' (bás 701&lt;ref&gt;dáta go léir as ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  [[Cathal Cú-cen-máthair]] (bás 665) ba ea a athair, agus [[Finguine mac Cathail|Finghin]] (bás 696) a dheartháir agus réamhtheachtaí.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 13&lt;/ref&gt;

Cé go bhfeictear é sna h[[annála Éireann]] mar rí&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 696.3&lt;/ref&gt; agus sa seanscéal ''[[Senchas Fagbála Caisil|Seanchas Fála Chaisil]]'',&lt;ref&gt;eag. Myles Dillon&lt;/ref&gt; fágtar ar lár é as [[Sioncronachtaí Laud]] agus an [[Leabhar Laighneach]].&lt;ref&gt;[[Leabhar Laighneach]], MS folio 150a, ''Fland cecinit''&lt;/ref&gt;  Feictear é mar shínitheoir Cháin [[Adomnán|Adhamhnáin]] ag [[Biorra]] sa bhliain 697, ach mar rí ''Mag Feimin'' ach amháin, agus [[Eterscél mac Máele Umai|Eidirscéal mac Maoil Umha]] (bás 721) mar rí na Mumhan.

Bhí triúr mac ag Ailill: ''Fogantach'', Aonghus agus Dubhda.  Ní raibh aon duine dá mhuintir ina rí, áfach.

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit.
* [[An Leabhar Muimhneach]], Rev. Eugene O'Keeffe (eag.)
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy
* [[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland''
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Ailill mac Cathail}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>geh0h5vfqmr5gv1falq49fhp1fkn285</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063330</id>
      <parentid>1063328</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:59:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1703" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Ghleanndamhnach]] ba ea '''Ailill mac Cathail''' (bás 701&lt;ref&gt;dáta go léir as ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  [[Cathal Cú-cen-máthair]] (bás 665) ba ea a athair, agus [[Finguine mac Cathail|Finghin]] (bás 696) a dheartháir agus réamhtheachtaí.&lt;ref&gt;[[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 13&lt;/ref&gt;

Cé go bhfeictear é sna h[[annála Éireann]] mar rí&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 696.3&lt;/ref&gt; agus sa seanscéal ''[[Senchas Fagbála Caisil|Seanchas Fála Chaisil]]'',&lt;ref&gt;eag. [[Myles Dillon]]&lt;/ref&gt; fágtar ar lár é as [[Sioncronachtaí Laud]] agus an [[Leabhar Laighneach]].&lt;ref&gt;[[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit''&lt;/ref&gt;  Feictear é mar shínitheoir Cháin [[Adomnán|Adhamhnáin]] ag [[Biorra]] sa bhliain 697, ach mar rí ''Mag Feimin'' ach amháin, agus [[Eterscél mac Máele Umai|Eidirscéal mac Maoil Umha]] (bás 721) mar rí na Mumhan.

Bhí triúr mac ag Ailill: ''Fogantach'', Aonghus agus Dubhda.  Ní raibh aon duine dá mhuintir ina rí, áfach.

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit.
* [[An Leabhar Muimhneach]], Rev. Eugene O'Keeffe (eag.)
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy
* [[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland''
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Ailill mac Cathail}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>b4uc9t60cr96vsv45awlyr1kn748gmm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eterscél mac Máele Umai</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94997</id>
    <revision>
      <id>1063332</id>
      <parentid>1044377</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:03:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2492" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Áine]] ba ea '''Eidirscéal mac Maoil Umha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Eterscél mac Máele Umai''' (bás [[721]]&lt;ref&gt;dátaí as ''The Chronology of the Irish Annals''le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  ''[[Cúán mac Amalgado]]'' (bás [[641]]), iar-rí, ba ea a sheanathair.&lt;ref&gt;[[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 13&lt;/ref&gt;

Tá mearbhall ann sna [[annála Éireann|hannála]] maidir leis féin agus [[Ailill mac Cathail]] Con-gan-mháthair (bás [[701]]).  Feictear iad beirt mar ríthe sa seanscéal ''[[Senchas Fagbála Caisil|Seanchas Fála Chaisil]]'',&lt;ref&gt;Byrne, lch. 188&lt;/ref&gt; ach níl ach Eidirscéal luaite i [[Sioncronachtaí Laud]] agus an [[Leabhar Laighneach]].  Faightear  fianaise le réimeas Ailealla and sna hannála.  Feictear Eidirscéal mar rí na Mumhan ina shínitheoir Cháin [[Adomnán|Adhamhnán]] ag [[Biorra]] sa bhliain [[697]].&lt;ref&gt;''Cáin Adomnáin'', eag. &amp; aistr. [[Kuno Meyer]], Oxford: Clarendon Press, 1905&lt;/ref&gt;

De réir an [[an Leabhar Muimhneach|Leabhair Mhuimhnigh]], bhí Uisneach, deartháir Eidirscéil, ina rídamhna na Mumhain.  Mharaigh Eidirscéal é de ghráin agus éad, agus tháinig seisean ina rí in ionad Uisnigh.&lt;ref&gt;[[An Leabhar Muimhneach]], Rev. Eugene O'Keefe - ''Eoghanacht Genealogies''&lt;/ref&gt; 

D'éirigh sé as a choróin timpeall na bliana [[702]]&lt;ref&gt;Byrne&lt;/ref&gt; tar éis réimis sé bliana.&lt;ref&gt;''[[Sioncronachtaí Laud]]''&lt;/ref&gt; Bhí a mhac, [[Cathussach mac Eterscélai|Cathussach]], níos deireanaí ina rí na Mumhan ón mbliain [[742]].

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit.
* [[Leabhar Muimhneach]], Rev.Eugene O'Keeffe
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy
* T. M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland''
* Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings''
* ''Cáin Adomnáin'', eag. &amp; aistr. Kuno Meyer, Oxford: Clarendon Press, 1905


==Foinsí==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit.
* [[Leabhar Muimhneach]], Rev.Eugene O'Keeffe
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy
* T. M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland''
* Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings''

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Eterscel mac Maele Umai}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>jr1g3wa56aw2yn6pn4u4w0nmpynj9it</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Feilimí mac Tiarnaigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95031</id>
    <revision>
      <id>1063354</id>
      <parentid>978476</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:21:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1503" xml:space="preserve">[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Raithlinn]] ba ea '''Feilimí mac Tiarnaigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Feidlimid mac Tigernaig''') (bás 588&lt;ref&gt;gach dara as ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  Ní dhearnadh ach go hannamh rí Mumhan de bhall den teaghlach seo.  Tháinig sé i gcoróin i gcomharbacht ar [[Fergus Scandal mac Crimthainn|Fearghas Scannal mac Criomhthainn]] sa bhliain 582.

Phós Feilimí ''Cumman'', bainteach an iar-rí, [[Coirpre Cromm mac Crimthainn|Cairbre Crom mac Criomhthainn]], agus d'éalaigh sé an choróin dá bharr.  De réir sean-nóis, ní rachadh duine ar bith de mhuintir ''Echu'' (a shín-sin-seanathair) chuig [[Caiseal]], fiú dá mba rí na Mumhan é.  Bhain an mála seo le Feilimí, agus thóg sé dún ''Bodumbir'', ó dheas.&lt;ref&gt;Francis J.Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', lch. 195&lt;/ref&gt;

Ní fheictear Feilimí i [[Sioncronachtaí Laud]], ach cuirtear ann ina ionad [[Feidlimid mac Coirpri Chruimm]], ar son na nGleanndamhnach.

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit''.
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Feidlimid Mac Tigernaig}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>0c8d7gr7giwtdpt735uzjcsteq7gcsj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amalgaid mac Éndai</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95032</id>
    <revision>
      <id>1063352</id>
      <parentid>988035</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:14:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1438" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Áine]] ba ea '''Amhalaidh mac Éanna''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Amalgaid mac Éndai''' (bás 601&lt;ref&gt;gach dáta as ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  Is amhlaidh gurbh é an chéad duine dá mhuintir a ndearnadh rí na Mumhan de.
 
Is doiléir é croineolaíocht ríthe na Mumhan don aois seo.  Luaitear é i n[[Annála Tiarnaigh]] mar rí sa bhliain i dteannta lena dheartháir, [[Garbán mac Éndai|Garbhán]], agus feictear é fosta sa [[Leabhar Laighneach]] sa dán ag ''Fland cecinit''&lt;ref&gt;LL, LS folio 150a&lt;/ref&gt;  Fágtar ar lár é as [[Sioncronachtaí Laud]] ar son Ghleanndamhnach, agus as an seanscéal ''[[Senchas Fagbála Caisil|Seanchas Fála Chaisil]]''.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', lch. 188&lt;/ref&gt;

Bhí a mhac [[Cúán mac Amalgado|Cúán mac Amhalaí]] (bás 641) ina rí na Mumhan freisin.

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Tiarnaigh]]
** [[Leabhar Laighneach]], ''Fland cecinit''.
** [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'' 
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Amalgaid mac Endai}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>07ol99ug70scbbt8kz97o9cr6uaettk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Garbán mac Éndai</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95033</id>
    <revision>
      <id>1063351</id>
      <parentid>978942</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:13:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1353" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Áine]] ba ea '''Garbhán mac Éanna''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Garbán mac Éndai''') (fl. 596&lt;ref&gt;gach dáta as ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  Is amhlaidh gurbh é an chéad duine, i dteannta lena dheartháir [[Amalgaid mac Éndai|Amhalghaidh]], dá mhuintir a ndearnadh rí na Mumhan díobh.

Is doiléir é croineolaíocht ríthe na Mumhan don aois seo.  Luaitear é i n[[Annála Tiarnaigh]] mar rí sa bhliain i dteannta le hAmhalghaidh, agus feictear é fosta sa [[Leabhar Laighneach]] sa dán ag ''Fland cecinit''&lt;ref&gt;LL, LS folio 150a&lt;/ref&gt;  Fágtar ar lár é as [[Sioncronachtaí Laud]] ar son Ghleanndamhnach, agus as an seanscéal ''[[Senchas Fagbála Caisil|Seanchas Fála Chaisil]]''.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', lch. 188&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit''.
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'' 
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Garban mac Endai}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>hcvyyrvzwbzbf4gsktiyk1tru75nt9k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Maonach mac Finghin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95040</id>
    <revision>
      <id>1063326</id>
      <parentid>1044379</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:56:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1539" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Chaisil]] ba ea '''Maonach mac Finghin'''  ([[Sean-Ghaeilge]] '''Máenach mac Fíngin''') (bás 661&lt;ref&gt;gach dáta as ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  [[Fíngen mac Áedo Duib|Finghin mac Aodha Dhuibh]] (bás 618), iar-rí, ba ea a athair,&lt;ref&gt;Francis J.Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 12&lt;/ref&gt; agus [[Mór Mumhan]] (bás 636), iníon [[Áed Bennán mac Crimthainn|Aodha Bheannáin mhic Criomhthainn]] d'[[Eoghanacht Locha Léin]], a mháthair.&lt;ref&gt;[[Leabhar Muimhneach]], Rev.Eugene O'Keeffe, a deir fosta gur rí é a dheartháir Seachnasach, cé nach bhfeictear é i bhfoinsí eile&lt;/ref&gt;  Tháinig sé i gcoróin i gcomharbacht ar [[Cúán mac Amalgado|Chúán mac Amhalghadha]] sa bhliain 641.&lt;ref&gt;Tugtar réimeas ach aon bhliain déag dó i [[Sioncronachtaí Laud]].&lt;/ref&gt;  Níl tuairisc ar bith faoi le fáil sna hannála.  Athair rí Mumhan níos deireanaí, [[Cormac mac Ailello|Cormac mac Ailealla]] (bás  713), ba ea a mac, Aillil.

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Annála Inis Faithlinn]]
* [[An Leabhar Muimhneach]], Rev. Eugene O'Keeffe
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis John Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Maenach mac Fingin}}
[[Category:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>ccnfqgk37lkxxkjugaapauctatwn0qb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063327</id>
      <parentid>1063326</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:57:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1549" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Chaisil]] ba ea '''Maonach mac Finghin'''  ([[Sean-Ghaeilge]] '''Máenach mac Fíngin''') (bás 661&lt;ref&gt;gach dáta as ''The Chronology of the Irish Annals'' le Daniel P. McCarthy&lt;/ref&gt;).  [[Fíngen mac Áedo Duib|Finghin mac Aodha Dhuibh]] (bás 618), iar-rí, ba ea a athair,&lt;ref&gt;[[Francis John Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 12&lt;/ref&gt; agus [[Mór Mumhan]] (bás 636), iníon [[Áed Bennán mac Crimthainn|Aodha Bheannáin mhic Criomhthainn]] d'[[Eoghanacht Locha Léin]], a mháthair.&lt;ref&gt;[[An Leabhar Muimhneach]], Rev.Eugene O'Keeffe, a deir fosta gur rí é a dheartháir Seachnasach, cé nach bhfeictear é i bhfoinsí eile&lt;/ref&gt;  Tháinig sé i gcoróin i gcomharbacht ar [[Cúán mac Amalgado|Chúán mac Amhalghadha]] sa bhliain 641.&lt;ref&gt;Tugtar réimeas ach aon bhliain déag dó i [[Sioncronachtaí Laud]].&lt;/ref&gt;  Níl tuairisc ar bith faoi le fáil sna hannála.  Athair rí Mumhan níos deireanaí, [[Cormac mac Ailello|Cormac mac Ailealla]] (bás  713), ba ea a mac, Aillil.

==Féach freisin==
* [[Ríthe na Mumhan]]

==Foinsí==
* [[Annála Inis Faithlinn]]
* [[An Leabhar Muimhneach]], Rev. Eugene O'Keeffe
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis John Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Maenach mac Fingin}}
[[Category:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>hklugclgta1pflypvalzu0iyk2jxh7r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Maol Dúin mac Aodha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95051</id>
    <revision>
      <id>1063258</id>
      <parentid>979229</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:30:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3685" xml:space="preserve">:''do mhac [[Aodh Allán|Aodha Alláin]], féach [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]
{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] b'fhéidir d'[[Eoghanacht Locha Léin]] ba ea '''Maol Dúin mac Aodha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Máel Dúin mac Áedo''') (bás 786).  Aodh Beannán mac Conaing (''Áed Bennán mac Conaing'') (bás 733), rí [[Iarmhumhain|Iarmhumhan]] ba ea a athair, agus [[Áed Bennán mac Crimthainn|Aodh Beannán mac Criomhthainn]] (bás 618), a bhí b'fhéidir ina rí na Mumhan, a shin-sin-seanathair.&lt;ref&gt;Byrne, Tábla 15&lt;/ref&gt;

Iarmumhain ba ea áit dúchais Eoghanacht Locha Léin, leath-neamhspleách ar an gciorcal istigh ag [[Caiseal]].  Tháinig Máel Dúin i gcoróin san Iarmumhain b'fhéidir sa bhliain 747, nuair a maraíodh Cairbre mac Con Dínisc ag [[Cath Carn Ailche]] idir fir na Mumhan.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 747.8&lt;/ref&gt; 

Bhris a theacht i réim an dáileadh cumhachta i measc ciorcal istigh na nEóganacht.  Cuireadh cor sna taifeadaí san 8ú tar éis réimeas an rí cumhachtaigh, [[Cathal mac Finguine]] (bás 742).  Ní fheictear comharba Chathail, [[Cathussach mac Eterscélai]], ach sna ríliostaí.  I [[Sioncronachtaí Laud]], tugtar réimeas 27 bliain dó, agus más fíor, bheadh deireadh a réim sa bhliain 769.  Sna hannála, Feictear Maol Dúin agus gníomhach rinne seo, ach ní fheictear é sna ríliostaí.

Feictear Maol Dúin ar dtús  in 757 i n[[Annála Tiarnaigh]] don bhliain 757, nuair a tuaiscirt gur mharaigh sé Camascach, Rí na [[Uí Failge|Uí Fhailí]] sa [[Laigin|Laigean]], agus tugtar an teideal ''rí Muman'' dó.&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 757.6&lt;/ref&gt;  Tá [[Annála Inis Faithlinn]] (foinsí ar son na Mumhan) agus Annála Uladh (príomh fhoinse) ina dtost maidir leis an scéal seo.

Feictear Maol Dúin arís i 'Annála Inis Faithlinn don bhliain 766.  Chloígh sé fir [[Uí Fiodhghinte]] agus [[Ara Cliach]] as [[Contae Luimnigh]] ag ''[[Cath Énboth Breg]]''.&lt;ref&gt;[[Annála Inis Faithlinn]], AI 766.2&lt;/ref&gt;  Ní thugtar teideal dó san iontráil seo.  Is é a thásc sa bhliain 786 an lua deireanach faoi.  I nAnnála Uladh, ní thugtar dó ach an teideal rí [[Iarluachair|Iarluachrach]] (''rex Irlochre''), cé go tugtar ''rí Muman'' dó i nAnnála Inis Faithlinn.&lt;ref&gt;AU 786.1, AI 786.1&lt;/ref&gt;  

I rith a réimis, rinne an tArdrí [[Donnchad Midi|Donnchadh Mí]] de [[Clann Cholmáin|Chlann Cholmáin]] feachtas sa Mhumhain isteach sa bhliain 775, ag déanamh léirscriosta agus ag marú go leor fir na Mumhan.  Rinne an tArdrí feachtas eile an bhliain dár gcionn le tacaíocht ó chomhluadar mhainistir [[Darú|Dharú]].  Tharla cath riarta inar maraíodh go leor fir Mhumhan.&lt;ref&gt;AU 775.5, 776.11&lt;/ref&gt;

Sa bhliain 779, tharla cogadh cathartha sa Mumhain inar mharaigh Breisléan Bhéirre (i gcríocha [[Corcu Loígde|Chorca Laidhe]]) Fearghal mac Éaladaigh, rí [[Eoghanacht Raithlinn]].&lt;ref&gt;AU 779.11&lt;/ref&gt;  Ní dhéantar tagairt do Mhaol Dúin ámh maidir leis na heachtraí seo.

Tháinig ''Cú Chongelt mac Cairpri'' (bás 791) i gcomharbacht air mar rí Iarmhumham.  Rinneadh rí Loch Léin dá mhac, [[Cobthach mac Máele Dúin]] (bás 833).

==Foinsí==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Uladh]]
** [[Annála Tiarnaigh]]
** [[Annála Inis Faithlinn]]
** [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis John Byrne|Byrne, Francis John]] (2001), ''Irish Kings and High-Kings'', Baile Átha Cliath: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Mael Duin Mac Aedo}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]
[[Catagóir:Ríthe na hIarmhumhan]]</text>
      <sha1>dxmwij67f80rb6p9ccrtf931618bqyn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ólchobar mac Duib-Indrecht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95052</id>
    <revision>
      <id>1063257</id>
      <parentid>979231</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:29:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2304" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] b'fhéidir d'[[Eoghanacht Áine]] ba ea '''Ólchúr mac Duibh-Anrachta''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Ólchobar mac Duib-Indrecht''') (bás 805).

Ba é [[Cúán mac Amalgado|Cúán mac Amhalghadha]] (bás 641) a shinsear dheireanach a bhí i gcoróin, cúig ghlúin roimhe sin.  Deartháir rí eile, [[Eterscél mac Máele Umai|Eidirscéal mac Maoil Umha]] (bás 721), ba ea a shin-seanathair, Uisneach.&lt;ref&gt;Byrne, Tábla 13&lt;/ref&gt;  De réir ghinealaigh éigin, rídhamhna na Mumhain ba ea Uisneach, ach mharaigh a dheartháir é as éad agus gráin.  Tháinig Eidirscéal ansin i gcoróin.&lt;ref&gt;[[Leabhar Muimhneach]], Rev.Eugene O'Keefe, ''Eoghanacht Genealogies''&lt;/ref&gt;

Dáileadh ríogacht na Mumhan i measc chiorcal istigh na nEoghanacht le linn na seachtú haoise agus an chuid is mó den ochtú haois.  Bhris [[Máel Dúin mac Áedo|Maol Dúin mac Aodha]] (bás 786) d'[[Eoghanacht Locha Léin]] an nós seo.  Meastar gurbh é teacht i réim [[Artrí mac Cathail|Airtrí mhic Cathail]] (bás 821) d'[[Eoghanacht Ghleanndamhnach]] sa bhliain 793 a léirigh athbhunú chumhacht an chiorcail istigh.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 793.3&lt;/ref&gt;  D'fhéadfadh é gur ceapadh Ólchúr ina rídhamhna; tugtar an teideal seo dó ina thásc i n[[Annála Inis Faithlinn]].&lt;ref&gt;[[Annála Inis Faithlinn]], AI 805.1&lt;/ref&gt;  Mar mhalairt ar seo, tháinig sé i gcomharbacht ar Mhaol Dúin sa bhliain 786, agus gur cuireadh as a choróin é sa bhliain 793.&lt;ref&gt;Charles-Edwards, Aguisín 10&lt;/ref&gt;

D'fhéadfadh é gur meascadh Ólchúr le h[[Ólchobar mac Flainn|Ólchúr mac Flainn]] (bás 796) [[Uí Fiodhghinte]], rí b'fhéidir na Mumhan.&lt;ref&gt;Byrne, lch. 213&lt;/ref&gt;

==Foinsí==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Uladh]]
** [[Annála Inis Faithlinn]]
* [[Francis John Byrne|Byrne, Francis John]] (2001), ''Irish Kings and High-Kings'', Baile Átha Cliath: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}
* [[T. M. Charles-Edwards|Charles-Edwards, T. M.]] (2000), ''Early Christian Ireland'', Cambridge: Cambridge University Press, {{ISBN|0-521-36395-0}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Olchobar mac Duib-Indrecht}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>br6ziuivoxuebx8dscpt5xc6uf2yqe9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ólchobar mac Cináeda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95071</id>
    <revision>
      <id>1063211</id>
      <parentid>1053831</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:18:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6862" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] ba ea '''Ólchobar mac Cináeda''' (bás 851) ón mbliain 847 go dtí a bhás.  B'fhéidir gurb é an té ar a tugadh &quot;rí na nÉireannach&quot; air, a chuir toscaireacht chuig [[impireacht na bhFranc|impire na bhFranc]], [[Séarlas Maol]], ag fógairt sraith buanna i gcoinne na  [[Lochlannaigh|Lochlannach]] in Éirinn sa bhliain 848.

==Bunúis==
Bhíothas den tuairim gur bhall d'[[Eoghanacht Locha Léin]], [[Cill Airne]], ba ea Ólchúr.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 214.&lt;/ref&gt;  De réir taighde an lae inniu ámh, moltar anois gurbh iad a mhuintir ná [[Eoghanacht Áine]] as oirthear [[Contae Luimnigh]], muintir a bhí mar bhall de chiorcal istigh na nEoghanacht, a dháiltí ríogacht na Mumhan ón 7ú haois ar aghaidh.  Ceapadh roinnt phearsana  Eoghanacht Áine ina abaí [[Imleach|Imligh]] sa 9ú haois.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', corrigenda, ll. xxiv &amp; xxvii.&lt;/ref&gt;

Creidtear gurbh abb [[Imleach|Imligh]], príomh eaglais na nEóganacht, é Ólchobar sula ndearnadh rí de.  Ba éa réamhtheachtaí, an rí cumhachtach [[Feidlimid mac Crimthainn]], a cuir le chéile don chéad uair riamh oifigí stáit idir riacht agus eaglasta.  Sa Mhumhain in Éirinn amháin a tharlaíodh a leithéid de rud le linn na naoú agus deichiú haoiseanna.  Several of the kings who held abbacies as well as the kingship,  Meastar fosta gur iarrthóirí comhréitigh  sin ríogacht iad go léir desna na ríthe seo, Ólchobar ina measc ach freisin an rí níos mó le rá, [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac mac Cuileannáin]],&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', ll. 213&amp;ndash;215.&lt;/ref&gt;

==Lochlannaigh==
De réir roinnt [[annála Éireann]], ''[[Chronicon Scotorum]]'' san áireamh, rinne [[Lochlannaigh]] ruathar ar Imleach luath le linn réimeas Ólchúir.  Sa bhliain 848, bliain inar cloíodh go minic na Lochlannaigh, rinne Ólchobar comhaontas lena comharsan san oirthear, [[Lorcán mac Cellaig|Lorcán mac Ceallaigh]], [[ríthe na Laighean|rí Laigean]], chun arm Lochlannach a chloí ag Sciath Neachtain, gar de [[Díseart Diarmada|Dhíseart Diarmada]], [[Contae Chill Dara]], an lae inniu.  De réir luath-fhoinsí, maraíodh dhá chéad Lochlannach, ina measc [[Tomrair]], [[Iarla]] agus ionadaí rí ''[[Laithlind]]''.  Níos deireanaí sa bhliain, chloígh [[Eoghanacht Chaisil]] inflicted a Lochlannaigh ag ''Dún Maíle Tuile'', gar de [[Caiseal|Chaiseal]] féin.  Bhí buanna fosta san iarthar, i g[[Contae Shligigh]] an lae inniu, ag [[Ardrí na hÉireann|Ardrí]], [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid|Maol Seanstíl mac Maoil Rúnaí]] agus a chomhghuaillí, [[Tigernach mac Fócartai|Tiarnach mac Fógartaigh]].&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 262&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', ll. 596&amp;ndash;597&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Downham, ''Viking Kings'', ll. 12&amp;ndash;14 &amp; 274&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ó Corráin, &quot;Ireland&quot;, lch. 89&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland'', ll. 247&amp;ndash;248.&lt;/ref&gt;

Ag deireadh na bliana 848, deirtear gur chuir Ólchobar imshuí ar na Lochlannaigh ag [[Corcaigh]], ach ní fios thoradh na heachtra seo.&lt;ref&gt;Jeffries, &quot;Viking Cork&quot;, ina dtugann sé an bhliain 846 mar réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''; anseo mar réir Downham, ''Viking Kings'', ll. 13 &amp; 274.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Is é seo an chéad tagairt dosna Lochlannaigh ag Corcaigh.  Ní insítear scéala ar bith fúthu arís go dtí until 865.&lt;/ref&gt;

Moladh é gur chomhiarracht i measc ríthe na hÉireann é na feachtais seo i gcoinne na Lochlannach.&lt;ref&gt;Charles-Edwards, &quot;Máel Sechnaill&quot;.&lt;/ref&gt;

==Rí na nÉireannach==
I ndiaidh an tsraith seo buanna i gcoinne na Lochlannach, tuairiscítear in ''[[Annales Bertiniani]]'' gur tháinig toscaireacht chuig cúirt [[Impireacht na bhFranc|impire na bhFranc]], [[Séarlas Maol]]:
:Rinne na hÉireannaigh ruathair ar na Gaill agus le cúnamh Íosa Chríost bhuaigh siad agus chuir siad an ruaig orthu as a gcuid críoch. De bharr sin, chuireann rí na nÉireannach ambasadóirí le bronntanais chuig Séarlas ar mhaithe le síocháin agus cairdeas agus le hiarratas um coimirce aistir chuig an Róimh a ligint dó.&lt;ref&gt;Quoted by Ó Corráin, &quot;Ireland&quot;, lch. 89.&lt;/ref&gt;

Ní fios go cruinn cén rí na nÉireannach atá i gceist anseo.  Samhlaíodh é le [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid|Maol Seachnaill mac Maoil Rúnaí]].&lt;ref&gt;Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland'', ll. 247&amp;ndash;248.&lt;/ref&gt;  Moladh fosta ámh Ólchúr.  Deirtear go raibh [[Sedulius Scottus]], fear na Laigean, ann mar bhall den toscaireacht, agus nach gceapadh an tArdrí a leithéid d'fhear mar ionadaí, ach b'fhéidir rí na Mumhan.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 262.&lt;/ref&gt;

Ní feictear Ólchúr sna foinsí i ndiaidh na bliana 848, go dtí a bhás sa bhliain 851.  Dá mba &quot;rí na nÉireannach&quot; é, níl ar marthain taifead ar [[oilithreach]] chuig an Róimh.

==Foinsí==
* [[Francis John Byrne|Byrne, Francis John]] (2001), ''Irish Kings and High-Kings'', Baile Átha y: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}
* {{
cite book |
last = Charles-Edwards |
first = T. M. |
authorlink = T. M. Charles-Edwards |
title = Early Christian Ireland |
publisher = Cambridge University Press |
year = 2000 |
location = Cambridge |
isbn = 0-521-36395-0
}}
* {{
lua idirlín |
url = http://www.oxforddnb.com/view/article/17770 |
work = Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid (''d''. 862) |
sloinne = Charles-Edwards |
ainm = T. M. |
teideal = Oxford Dictionary of National Biography |
foilsitheoir = Oxford University Press |
suíomh = Oxford |
bliain = 2004 |
dátarochtanna = 15ú Feabhra 2007
}}
* {{
cite book |
last = Downham |
first = Clare |
title = Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ívarr to A.D. 1014 |
location = Dún Éadain |
publisher = Dunedin |
year = 2007 |
isbn = 978-1-903765-89-0
}}
* {{
cite book |
last = Jeffries |
first = Henry Alan |
title = Cork: Historical Perspectives |
contribution = Viking Cork |
location = Baile Átha Cliath |
publisher = Four Courts Press |
year = 2004 |
isbn = 1-85182-600-9 |
pages = 33&amp;ndash;47
}}
* {{
cite book |
last = Ó Corráin |
first = Donnchadh |
authorlink = Donnchadh Ó Corráin |
contribution = Ireland, Wales, Man and the Hebrides |
editor-last = Sawyer |
editor-first = Peter |
title = The Oxford Illustrated History of the Vikings |
year = 1997 |
location = Oxford |
publisher = Oxford University Press |
isbn = 0-19-285434-8 |
pages = 83&amp;ndash;109
}}
* {{
cite book |
last = Ó Cróinín |
first = Dáibhí |
authorlink = Dáibhí Ó Cróinín |
title = Early Medieval Ireland 400&amp;ndash;1200 |
year = 1995 |
series = Longman History of Ireland |
publisher = Longman |
location = Londain |
isbn = 0-582-01565-0
}}

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{DEFAULTSORT:Olchobar Mac Cinaeda}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>1ibwzwcizwau1v7jtulmmntwhtncn5f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063212</id>
      <parentid>1063211</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Rí na nÉireannach */Typo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6862" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] ba ea '''Ólchobar mac Cináeda''' (bás 851) ón mbliain 847 go dtí a bhás.  B'fhéidir gurb é an té ar a tugadh &quot;rí na nÉireannach&quot; air, a chuir toscaireacht chuig [[impireacht na bhFranc|impire na bhFranc]], [[Séarlas Maol]], ag fógairt sraith buanna i gcoinne na  [[Lochlannaigh|Lochlannach]] in Éirinn sa bhliain 848.

==Bunúis==
Bhíothas den tuairim gur bhall d'[[Eoghanacht Locha Léin]], [[Cill Airne]], ba ea Ólchúr.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 214.&lt;/ref&gt;  De réir taighde an lae inniu ámh, moltar anois gurbh iad a mhuintir ná [[Eoghanacht Áine]] as oirthear [[Contae Luimnigh]], muintir a bhí mar bhall de chiorcal istigh na nEoghanacht, a dháiltí ríogacht na Mumhan ón 7ú haois ar aghaidh.  Ceapadh roinnt phearsana  Eoghanacht Áine ina abaí [[Imleach|Imligh]] sa 9ú haois.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', corrigenda, ll. xxiv &amp; xxvii.&lt;/ref&gt;

Creidtear gurbh abb [[Imleach|Imligh]], príomh eaglais na nEóganacht, é Ólchobar sula ndearnadh rí de.  Ba éa réamhtheachtaí, an rí cumhachtach [[Feidlimid mac Crimthainn]], a cuir le chéile don chéad uair riamh oifigí stáit idir riacht agus eaglasta.  Sa Mhumhain in Éirinn amháin a tharlaíodh a leithéid de rud le linn na naoú agus deichiú haoiseanna.  Several of the kings who held abbacies as well as the kingship,  Meastar fosta gur iarrthóirí comhréitigh  sin ríogacht iad go léir desna na ríthe seo, Ólchobar ina measc ach freisin an rí níos mó le rá, [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac mac Cuileannáin]],&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', ll. 213&amp;ndash;215.&lt;/ref&gt;

==Lochlannaigh==
De réir roinnt [[annála Éireann]], ''[[Chronicon Scotorum]]'' san áireamh, rinne [[Lochlannaigh]] ruathar ar Imleach luath le linn réimeas Ólchúir.  Sa bhliain 848, bliain inar cloíodh go minic na Lochlannaigh, rinne Ólchobar comhaontas lena comharsan san oirthear, [[Lorcán mac Cellaig|Lorcán mac Ceallaigh]], [[ríthe na Laighean|rí Laigean]], chun arm Lochlannach a chloí ag Sciath Neachtain, gar de [[Díseart Diarmada|Dhíseart Diarmada]], [[Contae Chill Dara]], an lae inniu.  De réir luath-fhoinsí, maraíodh dhá chéad Lochlannach, ina measc [[Tomrair]], [[Iarla]] agus ionadaí rí ''[[Laithlind]]''.  Níos deireanaí sa bhliain, chloígh [[Eoghanacht Chaisil]] inflicted a Lochlannaigh ag ''Dún Maíle Tuile'', gar de [[Caiseal|Chaiseal]] féin.  Bhí buanna fosta san iarthar, i g[[Contae Shligigh]] an lae inniu, ag [[Ardrí na hÉireann|Ardrí]], [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid|Maol Seanstíl mac Maoil Rúnaí]] agus a chomhghuaillí, [[Tigernach mac Fócartai|Tiarnach mac Fógartaigh]].&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 262&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', ll. 596&amp;ndash;597&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Downham, ''Viking Kings'', ll. 12&amp;ndash;14 &amp; 274&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ó Corráin, &quot;Ireland&quot;, lch. 89&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland'', ll. 247&amp;ndash;248.&lt;/ref&gt;

Ag deireadh na bliana 848, deirtear gur chuir Ólchobar imshuí ar na Lochlannaigh ag [[Corcaigh]], ach ní fios thoradh na heachtra seo.&lt;ref&gt;Jeffries, &quot;Viking Cork&quot;, ina dtugann sé an bhliain 846 mar réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''; anseo mar réir Downham, ''Viking Kings'', ll. 13 &amp; 274.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Is é seo an chéad tagairt dosna Lochlannaigh ag Corcaigh.  Ní insítear scéala ar bith fúthu arís go dtí until 865.&lt;/ref&gt;

Moladh é gur chomhiarracht i measc ríthe na hÉireann é na feachtais seo i gcoinne na Lochlannach.&lt;ref&gt;Charles-Edwards, &quot;Máel Sechnaill&quot;.&lt;/ref&gt;

==Rí na nÉireannach==
I ndiaidh an tsraith seo buanna i gcoinne na Lochlannach, tuairiscítear in ''[[Annales Bertiniani]]'' gur tháinig toscaireacht chuig cúirt [[Impireacht na bhFranc|impire na bhFranc]], [[Séarlas Maol]]:
:Rinne na hÉireannaigh ruathair ar na Gaill agus le cúnamh Íosa Chríost bhuaigh siad agus chuir siad an ruaig orthu as a gcuid críoch. De bharr sin, chuireann rí na nÉireannach ambasadóirí le bronntanais chuig Séarlas ar mhaithe le síocháin agus cairdeas agus le hiarratas um coimirce aistir chuig an Róimh a ligint dó.&lt;ref&gt;luaite ag Ó Corráin, &quot;Ireland&quot;, lch. 89.&lt;/ref&gt;

Ní fios go cruinn cén rí na nÉireannach atá i gceist anseo.  Samhlaíodh é le [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid|Maol Seachnaill mac Maoil Rúnaí]].&lt;ref&gt;Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland'', ll. 247&amp;ndash;248.&lt;/ref&gt;  Moladh fosta ámh Ólchúr.  Deirtear go raibh [[Sedulius Scottus]], fear na Laigean, ann mar bhall den toscaireacht, agus nach gceapadh an tArdrí a leithéid d'fhear mar ionadaí, ach b'fhéidir rí na Mumhan.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 262.&lt;/ref&gt;

Ní feictear Ólchúr sna foinsí i ndiaidh na bliana 848, go dtí a bhás sa bhliain 851.  Dá mba &quot;rí na nÉireannach&quot; é, níl ar marthain taifead ar [[oilithreach]] chuig an Róimh.

==Foinsí==
* [[Francis John Byrne|Byrne, Francis John]] (2001), ''Irish Kings and High-Kings'', Baile Átha y: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}
* {{
cite book |
last = Charles-Edwards |
first = T. M. |
authorlink = T. M. Charles-Edwards |
title = Early Christian Ireland |
publisher = Cambridge University Press |
year = 2000 |
location = Cambridge |
isbn = 0-521-36395-0
}}
* {{
lua idirlín |
url = http://www.oxforddnb.com/view/article/17770 |
work = Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid (''d''. 862) |
sloinne = Charles-Edwards |
ainm = T. M. |
teideal = Oxford Dictionary of National Biography |
foilsitheoir = Oxford University Press |
suíomh = Oxford |
bliain = 2004 |
dátarochtanna = 15ú Feabhra 2007
}}
* {{
cite book |
last = Downham |
first = Clare |
title = Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ívarr to A.D. 1014 |
location = Dún Éadain |
publisher = Dunedin |
year = 2007 |
isbn = 978-1-903765-89-0
}}
* {{
cite book |
last = Jeffries |
first = Henry Alan |
title = Cork: Historical Perspectives |
contribution = Viking Cork |
location = Baile Átha Cliath |
publisher = Four Courts Press |
year = 2004 |
isbn = 1-85182-600-9 |
pages = 33&amp;ndash;47
}}
* {{
cite book |
last = Ó Corráin |
first = Donnchadh |
authorlink = Donnchadh Ó Corráin |
contribution = Ireland, Wales, Man and the Hebrides |
editor-last = Sawyer |
editor-first = Peter |
title = The Oxford Illustrated History of the Vikings |
year = 1997 |
location = Oxford |
publisher = Oxford University Press |
isbn = 0-19-285434-8 |
pages = 83&amp;ndash;109
}}
* {{
cite book |
last = Ó Cróinín |
first = Dáibhí |
authorlink = Dáibhí Ó Cróinín |
title = Early Medieval Ireland 400&amp;ndash;1200 |
year = 1995 |
series = Longman History of Ireland |
publisher = Longman |
location = Londain |
isbn = 0-582-01565-0
}}

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{DEFAULTSORT:Olchobar Mac Cinaeda}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>ctdg612q81ivppazhkuo67zugeqp3tl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063220</id>
      <parentid>1063212</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Lochlannaigh */Typo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6856" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] ba ea '''Ólchobar mac Cináeda''' (bás 851) ón mbliain 847 go dtí a bhás.  B'fhéidir gurb é an té ar a tugadh &quot;rí na nÉireannach&quot; air, a chuir toscaireacht chuig [[impireacht na bhFranc|impire na bhFranc]], [[Séarlas Maol]], ag fógairt sraith buanna i gcoinne na  [[Lochlannaigh|Lochlannach]] in Éirinn sa bhliain 848.

==Bunúis==
Bhíothas den tuairim gur bhall d'[[Eoghanacht Locha Léin]], [[Cill Airne]], ba ea Ólchúr.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 214.&lt;/ref&gt;  De réir taighde an lae inniu ámh, moltar anois gurbh iad a mhuintir ná [[Eoghanacht Áine]] as oirthear [[Contae Luimnigh]], muintir a bhí mar bhall de chiorcal istigh na nEoghanacht, a dháiltí ríogacht na Mumhan ón 7ú haois ar aghaidh.  Ceapadh roinnt phearsana  Eoghanacht Áine ina abaí [[Imleach|Imligh]] sa 9ú haois.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', corrigenda, ll. xxiv &amp; xxvii.&lt;/ref&gt;

Creidtear gurbh abb [[Imleach|Imligh]], príomh eaglais na nEóganacht, é Ólchobar sula ndearnadh rí de.  Ba éa réamhtheachtaí, an rí cumhachtach [[Feidlimid mac Crimthainn]], a cuir le chéile don chéad uair riamh oifigí stáit idir riacht agus eaglasta.  Sa Mhumhain in Éirinn amháin a tharlaíodh a leithéid de rud le linn na naoú agus deichiú haoiseanna.  Several of the kings who held abbacies as well as the kingship,  Meastar fosta gur iarrthóirí comhréitigh  sin ríogacht iad go léir desna na ríthe seo, Ólchobar ina measc ach freisin an rí níos mó le rá, [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac mac Cuileannáin]],&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', ll. 213&amp;ndash;215.&lt;/ref&gt;

==Lochlannaigh==
De réir roinnt [[annála Éireann]], ''[[Chronicon Scotorum]]'' san áireamh, rinne [[Lochlannaigh]] ruathar ar Imleach luath le linn réimeas Ólchúir.  Sa bhliain 848, bliain inar cloíodh go minic na Lochlannaigh, rinne Ólchobar comhaontas lena comharsan san oirthear, [[Lorcán mac Cellaig|Lorcán mac Ceallaigh]], [[ríthe na Laighean|rí Laigean]], chun arm Lochlannach a chloí ag Sciath Neachtain, gar de [[Díseart Diarmada|Dhíseart Diarmada]], [[Contae Chill Dara]], an lae inniu.  De réir luath-fhoinsí, maraíodh dhá chéad Lochlannach, ina measc [[Tomrair]], [[Iarla]] agus ionadaí rí ''[[Laithlind]]''.  Níos deireanaí sa bhliain, chloígh [[Eoghanacht Chaisil]] inflicted a Lochlannaigh ag ''Dún Maíle Tuile'', gar de [[Caiseal|Chaiseal]] féin.  Bhí buanna fosta san iarthar, i g[[Contae Shligigh]] an lae inniu, ag [[Ardrí na hÉireann|Ardrí]], [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid|Maol Seanstíl mac Maoil Rúnaí]] agus a chomhghuaillí, [[Tigernach mac Fócartai|Tiarnach mac Fógartaigh]].&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 262&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', ll. 596&amp;ndash;597&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Downham, ''Viking Kings'', ll. 12&amp;ndash;14 &amp; 274&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ó Corráin, &quot;Ireland&quot;, lch. 89&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland'', ll. 247&amp;ndash;248.&lt;/ref&gt;

Ag deireadh na bliana 848, deirtear gur chuir Ólchobar imshuí ar na Lochlannaigh ag [[Corcaigh]], ach ní fios thoradh na heachtra seo.&lt;ref&gt;Jeffries, &quot;Viking Cork&quot;, ina dtugann sé an bhliain 846 mar réir ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''; anseo mar réir Downham, ''Viking Kings'', ll. 13 &amp; 274.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Is é seo an chéad tagairt dosna Lochlannaigh ag Corcaigh.  Ní insítear scéala ar bith fúthu arís go dtí 865.&lt;/ref&gt;

Moladh é gur chomhiarracht i measc ríthe na hÉireann é na feachtais seo i gcoinne na Lochlannach.&lt;ref&gt;Charles-Edwards, &quot;Máel Sechnaill&quot;.&lt;/ref&gt;

==Rí na nÉireannach==
I ndiaidh an tsraith seo buanna i gcoinne na Lochlannach, tuairiscítear in ''[[Annales Bertiniani]]'' gur tháinig toscaireacht chuig cúirt [[Impireacht na bhFranc|impire na bhFranc]], [[Séarlas Maol]]:
:Rinne na hÉireannaigh ruathair ar na Gaill agus le cúnamh Íosa Chríost bhuaigh siad agus chuir siad an ruaig orthu as a gcuid críoch. De bharr sin, chuireann rí na nÉireannach ambasadóirí le bronntanais chuig Séarlas ar mhaithe le síocháin agus cairdeas agus le hiarratas um coimirce aistir chuig an Róimh a ligint dó.&lt;ref&gt;luaite ag Ó Corráin, &quot;Ireland&quot;, lch. 89.&lt;/ref&gt;

Ní fios go cruinn cén rí na nÉireannach atá i gceist anseo.  Samhlaíodh é le [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid|Maol Seachnaill mac Maoil Rúnaí]].&lt;ref&gt;Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland'', ll. 247&amp;ndash;248.&lt;/ref&gt;  Moladh fosta ámh Ólchúr.  Deirtear go raibh [[Sedulius Scottus]], fear na Laigean, ann mar bhall den toscaireacht, agus nach gceapadh an tArdrí a leithéid d'fhear mar ionadaí, ach b'fhéidir rí na Mumhan.&lt;ref&gt;Byrne, ''Irish Kings and High Kings'', lch. 262.&lt;/ref&gt;

Ní feictear Ólchúr sna foinsí i ndiaidh na bliana 848, go dtí a bhás sa bhliain 851.  Dá mba &quot;rí na nÉireannach&quot; é, níl ar marthain taifead ar [[oilithreach]] chuig an Róimh.

==Foinsí==
* [[Francis John Byrne|Byrne, Francis John]] (2001), ''Irish Kings and High-Kings'', Baile Átha y: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}
* {{
cite book |
last = Charles-Edwards |
first = T. M. |
authorlink = T. M. Charles-Edwards |
title = Early Christian Ireland |
publisher = Cambridge University Press |
year = 2000 |
location = Cambridge |
isbn = 0-521-36395-0
}}
* {{
lua idirlín |
url = http://www.oxforddnb.com/view/article/17770 |
work = Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid (''d''. 862) |
sloinne = Charles-Edwards |
ainm = T. M. |
teideal = Oxford Dictionary of National Biography |
foilsitheoir = Oxford University Press |
suíomh = Oxford |
bliain = 2004 |
dátarochtanna = 15ú Feabhra 2007
}}
* {{
cite book |
last = Downham |
first = Clare |
title = Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ívarr to A.D. 1014 |
location = Dún Éadain |
publisher = Dunedin |
year = 2007 |
isbn = 978-1-903765-89-0
}}
* {{
cite book |
last = Jeffries |
first = Henry Alan |
title = Cork: Historical Perspectives |
contribution = Viking Cork |
location = Baile Átha Cliath |
publisher = Four Courts Press |
year = 2004 |
isbn = 1-85182-600-9 |
pages = 33&amp;ndash;47
}}
* {{
cite book |
last = Ó Corráin |
first = Donnchadh |
authorlink = Donnchadh Ó Corráin |
contribution = Ireland, Wales, Man and the Hebrides |
editor-last = Sawyer |
editor-first = Peter |
title = The Oxford Illustrated History of the Vikings |
year = 1997 |
location = Oxford |
publisher = Oxford University Press |
isbn = 0-19-285434-8 |
pages = 83&amp;ndash;109
}}
* {{
cite book |
last = Ó Cróinín |
first = Dáibhí |
authorlink = Dáibhí Ó Cróinín |
title = Early Medieval Ireland 400&amp;ndash;1200 |
year = 1995 |
series = Longman History of Ireland |
publisher = Longman |
location = Londain |
isbn = 0-582-01565-0
}}

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{DEFAULTSORT:Olchobar Mac Cinaeda}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]</text>
      <sha1>e2e9p3n10q3aohqu5nvwq3pjfwubsx6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Chavo Guerrero Sr.</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95367</id>
    <revision>
      <id>1063040</id>
      <parentid>1062742</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:07:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5290" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Iomrascálaí proifisiúnta [[S.A.M|Méireacanach]] ab ea '''Salvador Guerrero III''' ([[7 Eanáir|7 Eánair]] [[1949]] - [[11 Feabhra]] [[2017]]), Tugtár '''Chavo Guerrero,''' '''Chavo Guerrero Sr'''. nó '''Chavo Classic''' (clasaic) air chomh maith. Is fearr aithne air as a cuid oibre í Universal Wrestling Federation (UWF), American Wrestling Association (AWA) agus World Wrestling Entertainment (WWE) agus de bharr ag bheith an athair go iómrascálaí triú-glúin Chavo Guerrero Jr. Ba é an mac is sine de chuid [[Gory Guerrero|Salvador &quot;Gory&quot; Guerrero]] agus páirt teaghlach iómrascalaí Guerrero. Ba é an Curadh Scothmheáchan WWE is sine.

== Gairm Iomrascáil proifisíunta ==

=== A luathghairm ===
Sa bhliain 1970, chuaigh sé in iomaíocht í NWA Western States. Bheag Guerrero a chlan go [[California]] ionas d'fheadhfadh sé a téim in iomaíocht í NWA Hollywood Wrestling ([[Los Angeles, California|Los Angeles]]) agus Big Time Wrestling ([[San Francisco|San Fransisco]]). Í NWA Hollywood thóg sé páirt í easaontas leis Roddy Piper le haghaidh an Craobh Meiriceánach Tróm-mhéachan NWA. Idír 1975 agus 1980, bhuaigh sé an teideal 15 uair.

=== Críocha eágsúla ===
Chait Guerrero an 1980í go luaith idír All Japan Pro Wrestling, Mid South Wrestling, CWF agus Houston Wrestling. 

Í 1982, thóg sé páirt ín easaontas leis Atsushi Onita le haghaidh an Craobh Trom-mheáchán éadrom Idir-náisiúnta NWA í All Japan Pro Wrestling.

Í 1983, thóg sé páirt ín easaontas leis Gino Hernandez í Mid South Wrestling. Throid siad í clúichi fageann cailliúnaí baile, cluichibas Texas agus cluiche sícin Meicsiceach sa easaontas.

Í 1984, bhunaigh sé foireann lena deathair Hector Guerrero í Championship Wrestling from Florida. Bhí iomaíocht acu leis na U.S Express, ag buail an foireann a buaigh na Craobhí Stáit Aontaithe foireann leaiste NWA agus na Breakdancers.

Í 1985, bhog Chavo agus Hector air ais go Mid South Wrestling, ag tógáil páirt in easaontas lena Rock 'n' Roll Express agus ansin, Ted Dibiase agus &quot;Dr. Death&quot; Steve Williams le haghaidh an Craobhí Foreain Leasite UWF. Í 1986, thóg siad páirt í clár lena Fabulous Ones.

=== AWA ===
Sa bhliain 1988, bhog Chavo agus a dheartháir [[Mando Guerrero|Mando]] go AWA. Chuaigh siad i ndiaidh foireann Diamond Dallas Page ó Badd Company (Paul Diamong agus Pat Tanaka) agus a Craobh Foreainn Leasite Domhain AWA ach ní raibh siad ábalta a buaigh na teideil.

=== EMLL ===
Í 1990, bhhunaigh sé foreann lena dheathairí Mando agus Eddie í EMLL. Chuaigh siad in iomaíocht í cluichí tríread.

=== World Wrestling Entertainment (WWE) ===
In 2004, thosaigh Guerrero ag obair í World Wrestling Entertainment (WWE), ag teacht lena mac Chavo Jr. ína easaontas leis a dheartháir níos oige Eddie. Nuair leis WWE, tugadh &quot;Chavo Classic&quot; air agus bhí sé an Curadh Scothmheáchan WWE is sine, ag cloigheann Chavo Jr. agus Spike Dudley í clúiche trí-bhealach.  Ar a aonair agus lena mac, chuaigh Chavo Sr. Ín iomaíocht in aghaidh John Cena, Jacqueline, Funaki agus Rey Mysterio, ag chaill an craobh go Mysterio ar 15ú Meitheamh 2004. Briseadh as WWE é ar a lá ceinné mar ag iarraidh séo teacht ''Smackdown!''.

d'fill Chavo go WWE ar 15ú Deireadh Fómhair 2010 mar éagran RAW &quot;den seandéanamh&quot; ag tiomain Alberto Del Rio go dtí an fáinne.

=== Lucha Underground ===
Chuaigh Guerrero go Lucha Underground í 2016, ag caint go Rey Mysterio faoi an clúiche atá le teacht ag Rey in aghaidh Chavo Gurerrero Jr. í cluiche &quot;fageann cailliúnaí baile&quot;.  Í rith an cluiche, d'fheall Chavo Sr. (cé a bhí sa slua) Mysterio agus bhuaigh Chavo Jr. an cluiche. D'ordaigh Dario Cueto an cluiche a tosaigh arís. Bhuaill Mysterio and 619 ar Chavo Sr. agus bhuaigh sé an cluiche leis Chavo Jr. D'fhág na Guerrerí Lucha Underground mar an coinníoll cluiche.

== Saor Pearsanta ==
Bhí Chavo an mac de [[Gory Guerrero]] agus an dheartháir is sine de Eddie, Hector agus [[Mando Guerrero|Mando Geurrero]]. Thogádh sé ín [[El Paso, Texas|El Paso]], [[Texas|Texas.]]

Bhí beirt pháistí aige, Chavo Jr. agus Victoria. Bhí sé an dheartháir céile go Vicky Guerrero.

Bhí Chavo Sr. agus a mac ainimhathe mar páirt de cás dlí caingean aicmeach in aghaidh WWE í Iúil 2016. Líomhain é d'fhulaing iomrascalaí gort inchinn trámach i rith a tréimhse  agus cheil an comhlacht na riosca de gort. chuaigh Konstantine Kyros chun dlí, cé a bhí í measc cúpla cás dlí in aghaidh an WWE. Bhlian amháin tar éis a bas, Dhíb breithamh dúiche S.A.M Vanessa Lynne Bryant an cás dlí í Meán Fómhair 2018.

== Bás ==
Ar 11ú Feabhrá 2017, fuair Guerrero bas de bharr ailse ae ag 68 bliana d'aois ina bhaile in El Paso, Texas.

== Méain eile ==
Í 1978, chomh-rialtá é sa scannán ''The One and Only'' leis Henry Winkler mar iómrascalaí leis an ainm Indian Joe.

Is é Guerrero ábhar an amhráin &quot;The Legend of Chavo Guerrero&quot; lena Mountian Goats agus tá sé le féicaill sa fiséain ceoil.

Thiomnaigh an 7ú éagran mar an sráid Netflix 2017, GLOW go Chavo Guerrero Sr.

{{DEFAULTSORT:Guerrero, Chavo Sr.}}
[[Catagóir:Iomrascálaithe]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1947]]
[[Catagóir:Básanna in 2017]]</text>
      <sha1>ishrh0aulzff84u183ua1vr0678zpwu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gory Guerrero</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95383</id>
    <revision>
      <id>1063222</id>
      <parentid>1062743</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:24:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5196" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Bhí iomrascálai proifisiúnta [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]]-[[Meicsiceo|Meicsiceach]] agus patrarc dena teaghlach iómrascálai Guerrero é '''Salvador Guerrero Quesada''' (11ú Eanáir 1921- 18ú Aibréain 1990), níos fearr ar a dtugtar '''Gory Guerrero'''. Bhí Guerrero ceann de na priomhiomrascálaí profisiunta Meiriceánach-Meicsiceach sa lá go luaith de Lucha Libre nuair go raibh tháinig iomrascálaí is mo ó amach as Méicsiceo. Chuaigh sé in iómaiocht í Empresa Mexicana de la Lucha Libre (EMLL) ar feadh a gairm is mó, idir na 1940í agus 1960í. 

== Gairm Iomrascála proifisiúnta ==

=== Gairm go luaith ===
Chuaigh Guerrero isteach ionad aclaíochta a foghlaim cen cháoi a bacsáil, ach d'fhoglaim se Lúcha Libre ó [[Diablo Velasco]] agus El Indio Mejía ina ionad sin. Thóg sé páirt ína cead cluiche ar 14ú Meán Fómhair 1937, ag caill go tapa go El Rojo. Thósaigh sé a gairm í Méicsiceo, ag obair faoin an ainm fainne Joe Morgan, ag athrú a hainm go Gory Guerrero tar éis ag togeann páirt í íómaiochtí fuilteacht iomadúil. Rinne sé a cead cuma ó an t-ardú ceíme Cathair Méicsiceo Empresa Mexicana de la Lucha Libre (EMLL) í 1943. Bhuaigh sé an gradam ó &quot;Imreoir nua den bliana&quot; sin bhlian. 

=== EMLL agus fáoi blaith. ===
Í 1945, bhuaigh sé an Craobh Marcmheáchan Náisiuntá Meicsiceach, ag coinnigh an teideal ar feadh tamall gearr. Cúpla mí ina dhiaidh sin, bhuaigh sé an Craobh Meánmheáchan Náisiuntá Meicsiceach, ag coinnigh an craobh ó bhlian amháin. Chuaigh Guerrero agus a dheathaireacha isteach easaontas leis Cavernario Galindo agus a dheathareacha freisin. Sa 1940í go deireanach, thosaigh Guerrero ag bunaigh foireann leis an Luchadoir cáiliúil El Santo mar ''La Pareja Atomica'' (na péire adamhach) cé a bhí neamhbhuailte. Bhí Guerrero le feiceáil í cúpla scannaní El Santo freisin. Chuaigh Guerrero in easaontas leis Enrique Lanes agus a páirtí foireann leaiste Tarzán Lopez freisin, ag baint an Craobh Meánmheáchan NWA ó Lopez. Í 1954, chuaigh sé i ndiaidh an Craobh Trom-Mheáchan Domhain NWA, chonnaigh ag Lou Thesz, ach ní raibh sé ábalta a baint an teideal.

=== Gairm tar éis EMLL agus scor ===
Briste Guerrero amuigh ó EMLL tar éis ag diúltaigh a caill an Craobh Trom-Mheáchan Éadrom Domhain NWA go Ray Mendoza. D'oibre sé mar saor-iomrascálaí í lar na 1960í. Thosaigh sé ag dul amach isteach ag cuirean cluichí in aithne agus ag trainail leis Dory Funk Sr. Chuidigh sé a rith seó NWA Hollywood Wrestling ó dhá bhlian freisin agus, go deireanach, chuir se cluíchí in aithne ag World Class Championship Wrestling. Thosaigh sé ag moilliú a gairm iomrascála leis aois, ag dul ar scor go híomhlan sa 1980í.

I rith a gairm, chum Guerrero beartí iomadúil, san aireadh: ''Lá de la Caballo'' (Greim docht Camall), Gory Special (sórt troimbristeoír), Gory Bomb (Buama Gory, searradh troim-go-troim isteach aighe-bristeoir), Piledriver (Tíomanaí Barry White), buama cuamas (Specialta Stu Hart), STO imbhéartach (''The Deal'' / An Margádh) agus Bristéach múineal/Troim-bristeoir (''Widow's Peak''/ Sroic Baintreach).

== Saol Pearseantra ==
Rugadh Guerrero í Ray, [[Arizona]], isteach chlann oibreoirí imirceach. Chuaigh sé go scoil sa [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|S.A.M]] roimh an aois ó 9 nuair fuair a mhaithair bas. Bheag a teaghlach go [[Meicsiceo]]. D'úsáid a n-athair a scilleana teaghlach Béarla a faigh obair mar ateangaire í [[Guadalajara (Meicsiceo)|Gradalajara]]. Phós sé Herlinda Llanes, dheafuair go iomrascálaí Enrique Llanes, í 1947. Bhí sé paistí acu: Mácí [[Chavo Guerrero Sr.|Chavo]], [[Mando Guerrero|Mando]], Hector agus Eddie agus inioní Maria agus Linda. Tar éis ag dul isteach scor, d'iol Guerrero Arachas carr. D'oibre Guerrero mar treanior freisin, ag teagasc iomrascálaí uaillmhianach í fainne sa chulgairdi ag a tí.

== Bás ==
Í Aibreaín go luaith, 1990, theip ar ae Guerrero agus tholg sé ciorróis ó heipitíteas. Dhá seacht

ain tar éis, ar 18ú Aibreán, fuair Guerrero bás ina tí í [[El Paso, Texas]] ag 69 bhliana déag d'aois.

== Eachtaí agus Craobhí ==

==== Empresa Mexicana de la Lucha Libre (EMLL) ====

* Craobh Marcmheáchan Náisiuntá Meicsiceach (uair amháin)
* Craobh Meánmheáchan Náisiuntá Meicsiceach (uair amháin)
* Craobh Trom-Mheáchan Éadrom Domhain NWA (2 t-am)
* Craobh Marcmheáchan Domhain NWA (uair amháin)
* Craobh Meánmheáchan NWA (uair amháin)
* Imreoir nua den Bliana (1943)

==== NWA Hollywood Wrestling ====

* Craobhí Stáit Aontaithe Foireann Leaiste NWA (uair amháin)- Leis [[Chavo Guerrero Sr.]]

==== Pacific Northwest Wrestling ====

* Craobhí Foireann Leaiste Pacific Northwest NWA (uair amháin) -leis Luigi Macera

==== Professional Wrestling Hall of Fame ====

* Rang de 2019

==== Southwest Championship Wrestling ====

* Craobh Trom-meachán Sóisir Southwest SCW (uair amháin)

==== Southwest Sports INC. ====

* Craobhí Foireann Leaiste Texas NWA (uair amháin)- leis Cyclone Anaya

==== Wrestling Observer Newsletter ====

* Halla Clú Wrestling Observer (rang de 1996)</text>
      <sha1>35oekt5idqrdkce81ntrpu4wmfna8mo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mando Guerrero</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95404</id>
    <revision>
      <id>1063041</id>
      <parentid>1062677</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3819" xml:space="preserve">{{Glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is iar-iomrascálaí proifisiunta scortha agus éachtóir [[Hollywood]] é '''Armando Guerrero Llanes''' (rugadh: 9ú Meitheamh 1950) niso fearr ar an dtugtar '''Mando Guerrero'''. Bhí sé ina thraenálaí ar na Gorgeous Ladies of Wrestling (GLOW), t-ardu ceime iomrascála profisiúnta rímná. Is ball dena clann iomrascála profísiunta Guerrero.

== Gairm iomrascála proifisíunta ==
Thosaigh Guerrero ag iómrasceach í 1971, ag bunaigh foireann leaisté lena dheartháir [[Chavo Guerrero Sr.]] D'oibrigh sé in [[Los Angeles, California|Los Angeles]] is mó ó NWA Hollywood Wrestling. Í 1977, thosaigh sé ag obair Í Big Time Wrestling í [[San Francisco]]. Í 1980, chuaigh Guerrero ar a cead turas [[An tSeapáin|Séapain]], leis New Japan Pro-Wrestling. Í 1988, chuaigh sé i íómaiocht lena  dheathaireacha Chavo agus Hector in aghaidh Badd Company ó an Craobhí Foireann Leasisté Domhain AWA, ach ní raibh siad ráthiul. Í 1994, chuaigh sé i ndiaidh an Craobh Trom-meachán Sóisir UWF ag UWF Blackjack Brawl.

== Gairm éachtóir scannán ==
Thósaigh Guerrero gairm mar éachtóir Hollywood í 1977. Mhol Gene LeBell oibre Guerrero mar éachtóir tar éis ag buaillaint sé ag t-ardú ceinn iomrascála ag a dheartháir Mike. Tar éis ag obair mar aisteoir breise ó 3 bliana, thosaigh Guerrero ag obair ín éacht. Ar na saothair a luaitear lena hainm tá: ''Miracles'' (1986), ''Red Surf'' (1990), ''Eve of Destruction'' (1991), ''Falling Down'' (1993), ''Steal Big Steal Little'' (1995), ''My Giant'' (1998), ''Critical Mass'' (2000), ''Picking Up the Pieces'' (2000), ''Submerged'' (2000), agus ''The Shrink Is In'' (2001). D'oibrigh Guerrero mar chomhordaitheoir éacht agus cóiréagrafaí ar radharcanna iomrascála profísiunta i scannáin.

== Saor pearsanta ==
D'oibrigh Guerrero i dtógail agus miondíola sula ndeachaigh sé leis an iomrascáil. D'fhreastail sé ar an Ollscoil in [[El Paso, Texas]] ar feadh dhá bhliain, ag tógadh ranganna dramáiocht. Chuaigh sé go Rancho Santiago College agus Orange Coast College freisin, ag togail ranganna leiriú TV. Is Mando an mac dhara is sine ó iomrascálaí [[Gory Guerrero]] agus an deartháir ó [[Chavo Guerrero Sr.|Chavo Guerrero Sr]]., Hector Guerrero agus Eddie Guerrero. Tá sé an uncáil ó Chavo Guerrero Jr., iomrascálaí. Bhí Mando pósta agus tá mac aige, Eduardo Guerrero, as a úncail nach maireann Eddie, a baisteadh.

== Craobhí agus eáchtaí ==

* '''50th State Big Time Wrestling'''
** Craobh Trom-Mheáchan Haváí NWA (2 uair)
** Craobhi Fóireain léaiste Haváí NWA (uair amháin) – leis Samoa
* '''All-California Championship Wrestling'''
** Craobhí Foireann Leaiste ACCW (uair amháin) - leis Peter Maivia, Jr.
* '''International Wrestling Federation'''
** Craobh Trom-Mheáchan IWF (uair amháin)
* '''NWA Hollywood Wrestling'''
** Craobh Trom-Mheáchan Meiriceá NWA (2 uair)
** Craobhí Trom-Mhéachan Foireann Leaiste Meiricéa NWA (7 uair) – leis Tom Jones (2), Hector Guerrero (3), Carlos Mata (1) agus Al Madril (1)
** Craobh &quot;Beat the Champ&quot; Telifiséain NWA (uair amháin)
** Cogadh Dearg Los Angeles (1982)
* '''''Pro Wrestling Illustrated'''''
** #372 amach as 500 iomrascálaí aonarach is fearr sa &quot;bhliana PWI&quot; í 2003
* '''Southwest Championship Wrestling'''
** Craobh Telefíseain SCW (uair amháin)
* '''UWC'''
* Craobhí Foireann Leaisté UWC (uair amháin) – le Hector Guerrero
* '''Western States Alliance'''
** Craobhí Foireann Leaiste WSA (uair amháin) - leis Hector Guerrero
* '''World Wrestling Association'''
** Craobhí Triréad Domhain WWA (uair amháin) – leis Eddie Guerrero agus Chavo Guerrero Sr

{{DEFAULTSORT:Guerrero, Mando}}
[[Catagóir:Iomrascálaithe]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1950]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>cio5jja84dardci5x8juv433izxe88i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063219</id>
      <parentid>1063041</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3820" xml:space="preserve">{{Glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is iar-iomrascálaí proifisiunta scortha agus éachtóir [[Hollywood]] é '''Armando Guerrero Llanes''' (rugadh: 9ú Meitheamh 1950) niso fearr ar an dtugtar '''Mando Guerrero'''. Bhí sé ina thraenálaí ar na Gorgeous Ladies of Wrestling (GLOW), t-ardu ceime iomrascála proifisiúnta rímná. Is ball dena clann iomrascála profísiunta Guerrero.

== Gairm iomrascála proifisíunta ==
Thosaigh Guerrero ag iómrasceach í 1971, ag bunaigh foireann leaisté lena dheartháir [[Chavo Guerrero Sr.]] D'oibrigh sé in [[Los Angeles, California|Los Angeles]] is mó ó NWA Hollywood Wrestling. Í 1977, thosaigh sé ag obair Í Big Time Wrestling í [[San Francisco]]. Í 1980, chuaigh Guerrero ar a cead turas [[An tSeapáin|Séapain]], leis New Japan Pro-Wrestling. Í 1988, chuaigh sé i íómaiocht lena  dheathaireacha Chavo agus Hector in aghaidh Badd Company ó an Craobhí Foireann Leasisté Domhain AWA, ach ní raibh siad ráthiul. Í 1994, chuaigh sé i ndiaidh an Craobh Trom-meachán Sóisir UWF ag UWF Blackjack Brawl.

== Gairm éachtóir scannán ==
Thósaigh Guerrero gairm mar éachtóir Hollywood í 1977. Mhol Gene LeBell oibre Guerrero mar éachtóir tar éis ag buaillaint sé ag t-ardú ceinn iomrascála ag a dheartháir Mike. Tar éis ag obair mar aisteoir breise ó 3 bliana, thosaigh Guerrero ag obair ín éacht. Ar na saothair a luaitear lena hainm tá: ''Miracles'' (1986), ''Red Surf'' (1990), ''Eve of Destruction'' (1991), ''Falling Down'' (1993), ''Steal Big Steal Little'' (1995), ''My Giant'' (1998), ''Critical Mass'' (2000), ''Picking Up the Pieces'' (2000), ''Submerged'' (2000), agus ''The Shrink Is In'' (2001). D'oibrigh Guerrero mar chomhordaitheoir éacht agus cóiréagrafaí ar radharcanna iomrascála profísiunta i scannáin.

== Saor pearsanta ==
D'oibrigh Guerrero i dtógail agus miondíola sula ndeachaigh sé leis an iomrascáil. D'fhreastail sé ar an Ollscoil in [[El Paso, Texas]] ar feadh dhá bhliain, ag tógadh ranganna dramáiocht. Chuaigh sé go Rancho Santiago College agus Orange Coast College freisin, ag togail ranganna leiriú TV. Is Mando an mac dhara is sine ó iomrascálaí [[Gory Guerrero]] agus an deartháir ó [[Chavo Guerrero Sr.|Chavo Guerrero Sr]]., Hector Guerrero agus Eddie Guerrero. Tá sé an uncáil ó Chavo Guerrero Jr., iomrascálaí. Bhí Mando pósta agus tá mac aige, Eduardo Guerrero, as a úncail nach maireann Eddie, a baisteadh.

== Craobhí agus eáchtaí ==

* '''50th State Big Time Wrestling'''
** Craobh Trom-Mheáchan Haváí NWA (2 uair)
** Craobhi Fóireain léaiste Haváí NWA (uair amháin) – leis Samoa
* '''All-California Championship Wrestling'''
** Craobhí Foireann Leaiste ACCW (uair amháin) - leis Peter Maivia, Jr.
* '''International Wrestling Federation'''
** Craobh Trom-Mheáchan IWF (uair amháin)
* '''NWA Hollywood Wrestling'''
** Craobh Trom-Mheáchan Meiriceá NWA (2 uair)
** Craobhí Trom-Mhéachan Foireann Leaiste Meiricéa NWA (7 uair) – leis Tom Jones (2), Hector Guerrero (3), Carlos Mata (1) agus Al Madril (1)
** Craobh &quot;Beat the Champ&quot; Telifiséain NWA (uair amháin)
** Cogadh Dearg Los Angeles (1982)
* '''''Pro Wrestling Illustrated'''''
** #372 amach as 500 iomrascálaí aonarach is fearr sa &quot;bhliana PWI&quot; í 2003
* '''Southwest Championship Wrestling'''
** Craobh Telefíseain SCW (uair amháin)
* '''UWC'''
* Craobhí Foireann Leaisté UWC (uair amháin) – le Hector Guerrero
* '''Western States Alliance'''
** Craobhí Foireann Leaiste WSA (uair amháin) - leis Hector Guerrero
* '''World Wrestling Association'''
** Craobhí Triréad Domhain WWA (uair amháin) – leis Eddie Guerrero agus Chavo Guerrero Sr

{{DEFAULTSORT:Guerrero, Mando}}
[[Catagóir:Iomrascálaithe]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1950]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>8onm8ifpw385rgczutnxv49vctwbcoj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rose Heilbron</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96272</id>
    <revision>
      <id>1063064</id>
      <parentid>1021729</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:13:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2120" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Jan04 Judge Rose Heilbron.png|clé|mion|333x333px]]
Ceannródaí ar son na m[[Bean|ban]] i measc [[Abhcóide|abhcóidí]] agus [[Breitheamh|breithiúna]] [[Sasana|Shasana]] agus na [[An Bhreatain Bheag|Breataine Bige]] ab ea '''Rose Heilbron''' (([[19 Lúnasa]] [[1914]] – [[8 Nollaig]] [[2005]]),agus an chéad [[Breitheamh|bhreitheamh]] mná ina suí sa [[Sean-Bhábhún]] (sa bhliain 1972).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/3968685399822421|teideal=Rose Heilbron|údar=Scoil Dlí, COBÁC|dáta=|language=ga|work=Facebook|dátarochtana=2021-01-04}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Gray's inn zz.JPG|clé|mion|Gray's Inn]]

== Saol ==
Rugadh Rose Heilbron i [[Learpholl]] ar ([[19 Lúnasa]] [[1914]]. Óstánaí [[An Giúdachas|Giúdach]] ab ea a hathair, Max Heilbron. 

D'fhreastail sí ar Ollscoil Learphoill, agus ba ea í an chéad bhean a bhain céim sa Dlí amach le céadonóracha, sa bhliain 1935. 

Bhí sí mar dhuine den chéad bheirt bhan ar ar glaodh chun an [[Bharra Laistigh]] riamh, agus an chéad bhean a bhí ina príomh[[abhcóide]] (ar son an chosantóra) i dtriail [[Dúnmharú|dúnmharaithe]] ab ea í. 
[[Íomhá:Old Bailey 2020.jpg|clé|mion|Old Bailey - An Seanbhábhún]]
Sa bhliain 1956 a ceapadh ina Cláraitheoir í (an chéad bhean a raibh an post sin aici). Ansin sa bhliain 1957 ceapadh ina Coimisinéir Seisiúin (an chéad bhean arís). 

Baineadh garsprioc ríthábhachtach i stair [[Dlí|dhlí]] Shasana amach ar 4 Eanáir 1972 nuair a bhí Heilbron ina suí sa [[Sean-Bhábhún]], an Phríomh-Chúirt Choiriúil le haghaidh [[Sasana|Shasana]] agus na [[An Bhreatain Bheag|Breataine Bige]], an chéad [[Breitheamh|bhreitheamh]] mná san áit sin riamh. Ceapadh ina breitheamh den Ard-Chúirt dhá bhliain dár gcionn. 

Bhí Heilbron ina breitheamh ceannais ar an gCuaird Thuaisceartach ó 1979 go 1982. Chuaigh sí ar scor sa bhliain 1988.

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Breithiúna]]
[[Catagóir:Feiminigh]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1914]]
[[Catagóir:Básanna in 2005]]
[[Catagóir:Breithiúna Sasanacha]]</text>
      <sha1>4yrays35cjfpyi3ksqod6pvbpnmwnd2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Diablo Velasco</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96423</id>
    <revision>
      <id>1063223</id>
      <parentid>1061360</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:24:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2156" xml:space="preserve">Iomrascálaí proifisiúnta agus traenálaí iomrascála proifisiúnta [[Meicsiceo|Meicsiceach]] ab ea '''Cuahutémoc Velasco Vargas''' (28 Aibreán 1919- 13 Méitheamh 1999) mar is fearr aithne air faoina ainm fáinne '''Diablo Velasco'''. Chuir Velasco oiliúint ar go leor iomrascálaithe mór le rá, [[Gory Guerrero|Gory Guerrero,]] Perro Aguayo, Essa Rios, Mil Máscaras, Raul Armas agus Los Hermanos Crucero san aíreamh. Í 2001, ionduchtaíodh Velasco i Halla na Laochra Wrestling Observer mar aitheantas ar a gairm mar iomrascálaí agus a thionchar ar Lucha Libre mar thoradh ar oiliúint a chur ar go leor dá phríomh lúthchleasaithe.

== Gairm iomrascála proifisiúnta ==
Chuir Velasco tús lena ghairm iomrascála í 1937 tar éis dó oiliúint a fháil ar feadh dhá bhliain faoi theagasc Raúl Romero, agus an t-ainm &quot;Telmo Velazco&quot; á úsáid aige. Mar gheall ar a stádas réasúnta gearr, níor tháinig sé chun bheith ina príomhoirfideach riamh, ach measadh go raibh sé mar oibrí teicniúil a bhféadfaí brath air chun cluiche iontach lárchárta a chur ar siúl. Í 1942, tar éis cúig bliana san iomaíocht faoi bhun an priomhimeacht, D'éirigh sé as ag iomaíocht chun bheith ina thraenálaí iomrascála. I 1959, bheag sé go dtí an Aréine Coliseo de Guadalajara, ceann de na scoileanna iomrascála is mó sa tír, le bheith mar phríomh-trainálai. 

Le linn a shlí bheatha mar oiliúnóir, chuir sé oiliúint ar go leor lúthchleasaithe a rachadh ar aghaidh chun bheith ina n-ainmneacha tí i Lucha Libre, Gory Guerrero, patriarch den Teaghlach iomrascála Guerrero san áireamh. Measadh oiliúnaithe Vargas go bhfuil ionchais maith le haghaidh a ngairmeacha beatha iomaíoch agus Vargas tógtha cáil ar a bheith ina thraenálaí premier. Tar éis gortú cromáin, chuir Vargas deireadh le hoiliúint phraiticiúil léi mhic léinn, ach lean sí ag gníomhú mar mheantóir agus chóitseálaí.

Reáchtáil Vargas a scoil iomaíochta go dtí gur scoir sé den tionscal sa deireadh i 1997, ag c.78 bliain d’aois.

== Bás ==
Fuair Vargas bas ae 13 Meitheamh 1999, ag 80 bliana d'aois, dhá bliana tar éis a scor.</text>
      <sha1>mtz62g5wifru90rgcj2tp3f51kyckvr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ezri Konsa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96569</id>
    <revision>
      <id>1063224</id>
      <parentid>1053941</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:24:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13970" xml:space="preserve">
{{Bosca sonraí peileadóir|ainm=Ezri Konsa|ainm_comhlán=Ezri Ngoyo Konsa|tír=[[Sasana]]|dáta_breithe=23 Deireadh Fómhair 1997 (23 bliana d'aois)|áit_bhreithe=[[Newham]],[[Londain]]. Sasana|airde=1.83m (6 throigh 0 orlachí)|foireann=[[Aston Villa]]|ról=[[cúlaí]]|foirne_óige=[[Senrab]]&lt;br /&gt;[[Charlton Athletic Football Club|Charlton Athletic]]|blianta_óige=-2009&lt;br /&gt;2009-2016|foirne_phroifisiúnta=[[Charlton Athletic Football Club|Charlton Athletic]]&lt;br /&gt;[[Brentford]]&lt;br /&gt;[[Aston Villa]]|blianta_phroifisiúnta=2016-2018&lt;br /&gt;2018-2019&lt;br /&gt;2019-|cluichí(cúil)=2016-2018&lt;br /&gt;2018-2019&lt;br /&gt;2019-|foireann_náisiúnta=Sasana F20&lt;br /&gt;Sasana F21|blianta_náisiúnta=2017-2018&lt;br /&gt;2018-2019|cluichí(cúil)náisiúnta=5 (0)&lt;br /&gt; 7 (1)}}

Peileadóir proifisiúnta [[Sasana|Sasanach]] é '''Ezri Ngoyo Konsa''' (rugadh 23 Deireadh Fómhair 1997) a imríonn mar chosantóir lárnach do [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]. Tugadh faoi deara é den chéad uair agus é i [[Charlton Athletic Football Club|Charlton Athletic]]. Is idirnáisiúnta Sasana faoi-21 é.

== Gairm club ==
Chuir Konsa tús lena shlí bheatha mar cosantóir lárnach le [[Senrab]] agus chuaigh sé le [[Charlton Athletic Football Club|Charlton Athletic]] ag aois 11&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://londonnewsonline.co.uk/south-london-press-exclusive-interview-with-ezri-konsa-on-january-transfer-window-speculation-game-time-at-charlton-athletic-and-promotion-hopes/|teideal=South London Press exclusive interview with Ezri Konsa – on January transfer window speculation, game time at Charlton Athletic and promotion hopes|údar=Richard Cawley|dáta=2018-02-23|language=en-GB|work=South London News|dátarochtana=2021-01-29}}&lt;/ref&gt;. Chuir sé tús le scoláireacht i mí Iúil 2014 agus rinne sé dul chun cinn leordhóthanach chun conradh proifisiúnta fadtéarmach a shíniú an 11 Nollaig 2015&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20141124052048/http://www.cafc.co.uk/team/academy/|teideal=Charlton Athletic FC Academy Player Profiles|dáta=2014-11-24|work=web.archive.org|dátarochtana=2021-01-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20170616174849/http://www.cafc.co.uk/news/article/charlton-athletic-new-contracts-academy-2846963.aspx|teideal=NEWS {{!}} Academy trio sign new long-term contracts with Charlton|dáta=2017-06-16|work=web.archive.org|dátarochtana=2021-01-29}}&lt;/ref&gt;.Ocht lá ina dhiaidh sin, fuair sé a chéad ghlaoch isteach sa chéad scuad foirne do chluiche [[EFL Championship|Championship]] i gcoinne [[Burnley F.C|Burnley]] agus d’fhan sé ina ionadaí neamhúsáidte le linn an cailleadh 4–0&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.espn.com/soccer/player/|teideal=ESPN: Serving sports fans. Anytime. Anywhere. - ESPN|language=en|work=ESPN.com|dátarochtana=2021-01-29}}&lt;/ref&gt;. Ba ionadaí neamhúsáidte é Konsa ar ócáid amháin eile le linn shéasúr 2015-16&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;, a chríochnaigh le relegation Addicks go [[League One|Sraith a hAon]]. 

Cuireadh Konsa ar scuad na chéad foirne sa réamhshéasúr 2016-2017. Rinne sé a chéad ghairm ghairmiúil an 5 Lúnasa 2016, agus é ar an foireann thosaigh do chaillteanas 1-0 Charlton Athletic do [[Cheltenham Town]] sa chéad bhabhta de [[EFL Cup|Chorn EFL]]&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;. Bhí sé ar an bhfoireann tosaigh go rialta i rith shéasúr 2016-17 agus chríochnaigh sé an feachtas le 39 láithriú&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;.D'imir sé uaireanta í lar na pairce agus mar lánchúlaí freisin&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.As a chuid iarrachtaí, ainmníodh Konsa mar Imreoir óg na Bliana an chlub&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cafc.co.uk/news/view/595526ab7ff92/player-of-the-year-201617-a-great-learning-curve-for-award-winning-ezri-konsa|teideal=PLAYER OF THE YEAR {{!}} 2016/17 a great learning curve for award-winning Ezri Konsa {{!}} CAFC|údar=ITRM|language=en|work=www.cafc.co.uk|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;. Shínigh sé conradh nua trí bliana i mí an Mhárta 2017 agus ba rialta arís é le linn shéasúr 2017-18&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cafc.co.uk/news/view/595526aa4defa/news-academy-graduate-ezri-konsa-signs-new-three-year-contract|teideal=NEWS {{!}} Academy graduate Ezri Konsa signs new, three-year contract {{!}} CAFC|údar=ITRM|language=en|work=www.cafc.co.uk|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt; Rinne sé 47 láithrithe agus Charlton cluiche réitigh leathcheannais an [[League 1|Sraith a hAon]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=89575&amp;season_id=150|teideal=Ezri Konsa {{!}} Football Stats {{!}} Aston Villa {{!}} Season 2017/2018 {{!}} Soccer Base|work=www.soccerbase.com|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;. D’fhág sé Charlton Athletic i mí an Mheithimh 2018, tar éis 86 láithrir le linn séasúirí dhá  go leith ag an gclub&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=89575|teideal=Ezri Konsa {{!}} Football Stats {{!}} Aston Villa {{!}} Age 23 {{!}} Soccer Base|work=www.soccerbase.com|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;.

=== Brentford ===
An 12 Meitheamh 2018, bhog Konsa ar fud [[Londain]] chun dul isteach i gclub [[EFL Championship|Craobh]] [[Brentford F.C|Brentford]] ar chonradh trí bliana, le rogha bliana, ar tháille neamhnochta&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.brentfordfc.com/news/2018/june/ezri-konsa-signs-for-brentford/|teideal=Ezri Konsa signs for Brentford|language=en-gb|work=www.brentfordfc.com|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;,  a tuairiscíodh a bheith £2.5 milliún&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.football.london/brentford-fc/brentford-talking-points-konsa-mepham-15050616|teideal=Brentford talking points: Konsa's quality, Mepham the leader|údar=Tom Storer|dáta=2018-08-20|language=en|work=Football.London|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;. Bhí sé ina chéad rogha i gcosaint lárnach i rith shéasúr 2018–19 agus scóráil sé an chéad sprioc sinsearach dá shlí bheatha i mbua 3–0 ar [[Preston North End]] ar an lá deiridh&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.brentfordfc.com/news/2019/june/ezri-number-15-for-england/|teideal=Ezri gets number 15 shirt for championships|language=en-gb|work=www.brentfordfc.com|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;. 

=== Aston Villa ===
Ar 11 Iúil 2019, bhog Konsa chuig [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]], club [[Premier League]] nua-chur chun cinn, ar tháille neamhnochta&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.avfc.co.uk/|teideal=Aston Villa Football Club {{!}} The official club website {{!}} AVFC|údar=Aston Villa Football Club|work=Aston Villa Football Club|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;.Tháinig Konsa le chéile arís le [[Dean Smith|Dean Smith,]] a shínigh é do Brentford bliain roimhe sin, agus [[Richard O'Kelly]]. Scóráil sé ar a chéad chluiche do Villa i gcluiche comhionannas vótaí i g[[EFL Cup|Corn EFL]] i gcoinne [[Crewe Alexandra]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/49403071|teideal=Villa thrash Crewe to reach third round|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt; an 27 Lúnasa 2019. An 21 Eanáir 2020, chuidigh Konsa le [[Tyrone Mings]] an sprioc a bhuaigh a chur ar bun i mbua 2-1 i gcoinne [[Watford]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.theguardian.com/football/2020/jan/21/aston-villa-watford-premier-league-match-report|teideal=Aston Villa haul themselves out of bottom three with late win over Watford|údar=P. A. Media|dáta=2020-01-21|language=en|work=the Guardian|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;. Scóráil sé a chéad sprioc Premier League an 16 Iúil 2020, i gcluiche 1-1 as baile ag [[Everton Football Club|Everton]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/53343860|teideal=Walcott nudges Villa closer to relegation|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;.

== Gairm idírnaísiunta ==

=== F20 ===
Bhí Konsa ina bhall de scuad [[Sasana|Shasana]] a bhuaigh Corn Domhanda U-20 FIFA 2017 agus an t-aon chuma a bhí aige ar an gcomórtas ag teacht mar ionadach 93ú nóiméad le linn an bhua leathcheannais 3-1 ar an [[An Iodáil|Iodáil]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cafc.co.uk/news/view/595526ac1e3c2/academy-manager-takes-pride-in-konsa-and-lookmans-world-cup-triumph|teideal=Academy Manager takes pride in Konsa and Lookman's World Cup triumph {{!}} CAFC|údar=ITRM|language=en|work=www.cafc.co.uk|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;.

=== F21 ===
Ainmníodh Konsa i scuad U21 do [[Toulon Tournament|Chomórtas Toulon]] 2018 agus rinne sé dhá láithriú&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://int.soccerway.com/players/-/431214/|teideal=England - E. Konsa - Profile with news, career statistics and history - Soccerway|work=int.soccerway.com|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cafc.co.uk/news/view/5b0e7f6562e73/ezri-konsa-stars-on-england-u21s-debut|teideal=Ezri Konsa stars on England U21s debut {{!}} CAFC|údar=ITRM|language=en|work=www.cafc.co.uk|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;. Bhí sé ina ionadaí neamhúsáidte le linn an bhua 2-1 ar [[Meicsiceo|Mheicsiceo]] sa Chraobh Ceannais&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://int.soccerway.com/players/-/431214/|teideal=England - E. Konsa - Profile with news, career statistics and history - Soccerway|work=int.soccerway.com|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;.Scóráil Konsa a chéad sprioc idirnáisiúnta ar a cheathrú caipín, i mbua cáilitheach Chraobh U21 na hEorpa 7–0 2019 thar [[Andóra]] an 11 Deireadh Fómhair 2018&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;. Ainmníodh é sa scuad do bhabhtaí ceannais an chomórtais, ach rinne sé cuma amháin air, mar ionadach i gcluiche stáitse deiridh ghrúpa rubair marbh na foirne&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;. 

== Saol péarseantra ==
Rugadh Konsa d’athair [[Poblacht Dhaonlathach an Chongó|Congólach]] (DRC) agus do mháthair [[Angóla|Angólach]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://londonnewsonline.co.uk/south-london-press-exclusive-interview-with-ezri-konsa-on-january-transfer-window-speculation-game-time-at-charlton-athletic-and-promotion-hopes/|teideal=South London Press exclusive interview with Ezri Konsa – on January transfer window speculation, game time at Charlton Athletic and promotion hopes|údar=Richard Cawley|dáta=2018-02-23|language=en-GB|work=South London News|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;. D’fhreastail sé ar [[Harris Academy Greenwich]] agus is tacadóir [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] é&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20170616173908/http://www.cafc.co.uk/news/article/20120905-harris-academy-354776.aspx?pageView=full|teideal=Academies join forces|dáta=2017-06-16|work=web.archive.org|dátarochtana=2021-01-30}}&lt;/ref&gt;.

== Státisticí gairm ==
''Ó 1 Eánair IomlIomlán an 2021,''
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |Club
! rowspan=&quot;2&quot; |Séasúr
! colspan=&quot;3&quot; |Sraith
! colspan=&quot;2&quot; |Corn FA
! colspan=&quot;2&quot; |Corn Sraith
! colspan=&quot;2&quot; |Eilé
! colspan=&quot;2&quot; |Íomlan
|-
!Roinn
!Cúmai
!Cúlí
!Cúmai
!Cúlí
!Cúmai
!Cúlí
!Cúmai
!Cúlí
!Cúmai
!Cúlí
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |[[Charlton Athletic Football Club|Charlton Athletic]]
|2015–16&lt;ref&gt;{{Soccerbase season|id=89575|season=2015|access-date=4 August 2018}}&lt;/ref&gt;
|[[EFL Championship|Championship]]
|0
|0
|0
|0
|0
|0
| colspan=&quot;2&quot; |—
|0
|0
|-
|2016–17&lt;ref name=&quot;Soccerbase1617&quot;&gt;{{Soccerbase season|id=89575|season=2016|access-date=4 August 2018}}&lt;/ref&gt;
|[[EFL League 1|League One]]
|32
|0
|3
|0
|1
|0
|3&lt;ref name=&quot;FLT&quot; group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Three appearances in [[EFL Trophy]]&lt;/ref&gt;
|0
|39
|0
|-
|2017–18&lt;ref name=&quot;Soccerbase1718&quot;&gt;{{Soccerbase season|id=89575|season=2017|access-date=4 August 2018}}&lt;/ref&gt;
|League One
|39
|0
|2
|0
|2
|0
|4&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Two appearances in EFL Trophy, two in [[EFL League One play-offs|League One play-offs]]&lt;/ref&gt;
|0
|47
|0
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Iomlan Charlton Athletic
!71
!0
!5
!0
!3
!0
!7
!0
!86
!0
|-
|[[Brentford F.C|Brentford]]
|2018–19&lt;ref&gt;{{Soccerbase season|id=89575|season=2018|access-date=4 August 2018}}&lt;/ref&gt;
|Championship
|42
|1
|4
|0
|1
|0
| colspan=&quot;2&quot; |—
|47
|1
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |[[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]
|2019–20&lt;ref&gt;{{Soccerbase season|id=89575|season=2019|access-date=4 August 2018}}&lt;/ref&gt;
|[[Premier League]]
|25
|1
|0
|0
|6
|1
| colspan=&quot;2&quot; |—
|31
|2
|-
|2020–21
|Premier League
|13
|2
|0
|0
|1
|0
| colspan=&quot;2&quot; |—
|14
|2
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Iómlan Aston Villa
!38
!3
!0
!0
!7
!1
! colspan=&quot;2&quot; |—
!45
!4
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Iómlan gairm
!151
!4
!9
!0
!11
!1
!7
!0
!178
!5
|}

== Onóracha ==


'''Aston Villa'''

* [[EFL Cup]] dara ait: 2019–20&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51601970|title=Aston Villa 1–2 Manchester City|first=Phil|last=McNulty|website=BBC Sport|date=1 March 2020|access-date=1 March 2020}}&lt;/ref&gt;

'''Sasana F20'''

* FIFA Corn Dómhnach F20: 2017&lt;ref name=&quot;AcademyManager&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cafc.co.uk/news/view/595526ac1e3c2/academy-manager-takes-pride-in-konsa-and-lookmans-world-cup-triumph|title=Academy Manager takes pride in Konsa and Lookman's World Cup triumph|publisher=Charlton Athletic F.C.|access-date=5 August 2018}}&lt;/ref&gt;

'''Sasana U21'''

* Cómortas [[Toulon Tournament|Toulon]] : 2018&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.thefa.com/news/2018/jun/09/engvmextoulon090618|title=Final fightback takes England U21S to Toulon hat-trick with win over Mexico|publisher=The Football Association|date=9 June 2018|access-date=10 June 2019}}&lt;/ref&gt;

==== Aonair ====

* [[Charlton Athletic Football Club|Charlton Athletic]] Imreoir óg na Bliana: 2016–17&lt;ref name=&quot;YPOTY&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cafc.co.uk/news/view/595526ab7ff92/player-of-the-year-201617-a-great-learning-curve-for-award-winning-ezri-konsa|title=PLAYER OF THE YEAR : 2016/17 a great learning curve for award-winning Ezri Konsa|date=3 May 2017|publisher=Charlton Athletic F.C.|access-date=16 June 2017}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>n43y2fkgppeg5p3uajtpw9y2i59q5qf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>I Am Not A Dog On A Chain</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96785</id>
    <revision>
      <id>1063051</id>
      <parentid>1062445</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6531" xml:space="preserve">{{teideal iodálach}}
Is é '''''I Am Not a Dog on a Chain''''' ('''''Ní Madra ar Slabhra Mé''''') an tríú albam stiúideo déag le amhránaí [[Sasana|Sasanach]] [[Morrissey]], a eisíodh trí [[BMG Rights management|BMG]] an 20 Márta 2020. Is é an chéad albam Morrissey é a bhfuil bunábhar ann ó ''[[Low in High School]]'' í 2017&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://consequenceofsound.net/2019/11/morrissey-i-am-not-a-dog-on-a-chain/|teideal=Morrissey announces new album I Am Not a Dog on a Chain|dáta=2019-11-28|language=en-US|work=Consequence of Sound|dátarochtana=2021-02-13}}&lt;/ref&gt;. [[Joe Chiccarelli]] a léirigh an album, agus tá fonnadóireacht le [[Thelma Houston]] le feiceáil ar an singil luaidhe &quot;Bobby, Don't You Think They Know?&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://pitchfork.com/news/morrissey-announces-new-album-i-am-not-a-dog-on-a-chain-shares-song/|teideal=Morrissey Announces New Album I Am Not a Dog on a Chain, Shares Song|údar=Madison Bloom|language=en-us|work=Pitchfork|dátarochtana=2021-02-13}}&lt;/ref&gt; .

== Cúlra ==
I ráiteas, thug Morrissey an t-albam &quot;an ceann is fearr ormsa&quot; agus &quot;ró-mhaith le bheith fíor [...] ró-fhíor le beith maith&quot;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Chuir an léiritheoir [[Joe Chiccarelli]] síos air mar “albam is dána agus is eachtrúil fós” ag Morrissey, ag maíomh go bhfuil sé “tar éis na teorainneacha a bhrú arís - go ceolmhar agus go liriceach”&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.nme.com/news/music/morrissey-announces-new-album-i-am-not-a-dog-on-a-chain-2579954|teideal=Morrissey announces new album 'I Am Not A Dog On A Chain' and shares first single|dáta=2020-01-10|language=en-GB|work=NME {{!}} Music, Film, TV, Gaming &amp; Pop Culture News|dátarochtana=2021-02-13}}&lt;/ref&gt;. 

Ba é Joe Chiccarelli a léirigh an t-albam agus taifeadadh é ag [[Studio La Fabrique]] i [[Saint-Rémy-de-Provence|Saint-Rémy-de-Provence,]] [[an Fhrainc]], chomh maith le [[Sunset Sound]] i [[Hollywood]]&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/morrissey-new-album-i-am-not-a-dog-on-a-chain-919750/|teideal=Morrissey Announces New Album 'I Am Not a Dog on a Chain'|údar=Daniel Kreps, Daniel Kreps|dáta=2020-01-10|language=en-US|work=Rolling Stone|dátarochtana=2021-02-13}}&lt;/ref&gt;.  

== Liosta rian ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Uí&lt;abbr&gt;.&lt;/abbr&gt;
!Tideal
!'''Scríobhneori'''
!Fad
|-
|1.
|&quot;Jim Jim Falls&quot;
|Morrissey, [[Jesse Tobias]]
|2:59
|-
|2.
|&quot;Love is on it's Way Out&quot;
|Morrissey, Gustavo Manzur
|3:46
|-
|3.
|&quot;Bobby, Don't You Think They Know?&quot;
|Morrissey, Manzur
|2:56
|-
|4.
|&quot;I Am Not A Dog On A Chain&quot;
|Morrissey, Tobias
|3:02
|-
|5.
|&quot;What Kind of people Live in these Houses?&quot;
|Morrissey, Tobias
|3:26
|-
|6.
|&quot;Knockabout World&quot;
|Morrissey, Tobias
|5:33
|-
|7.
|&quot;Darling, I Hug a Pillow&quot;
|Morrissey,  Mando Lopez
|3:11
|-
|8.
|&quot;Once I Saw the River Clean&quot;
|Morrissey, Tobias
|3:58
|-
|9.
|&quot;The Truth about Ruth&quot;
|Morrissey, Manzur
|3:08
|-
|10.
|&quot;The Secret of Music&quot;
|Morrissey, Lopez
|3:53
|-
|11.
|&quot;My Hurling Days are Done&quot;
|Morrissey, Tobias
|3:48
|}

== Fáiltiú criticiúil ==
Faoi láthair tá scór 62 as 100 ag I Am Not a Dog on a Chain ar chomhiomlánóir athbhreithnithe [[Metacritic]] bunaithe ar 13 athbhreithniú&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=I Am Not a Dog on a Chain by Morrissey|url=https://www.metacritic.com/music/i-am-not-a-dog-on-a-chain/morrissey|language=en}}&lt;/ref&gt;. Thug Josh Modell de chuid an A.V. Club B− don albam agus bhraith sé gurb é an t-ábhar liriceach an ceann is laige ach gur léirigh Morrissey ceardaíocht amhrán agus “feidhmíocht gutha iontach&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://music.avclub.com/morrissey-barks-and-bites-on-i-am-not-a-dog-on-a-chain-1842399465|teideal=Morrissey barks and bites on new album I Am Not A Dog On A Chain|language=en-us|work=Music|dátarochtana=2021-02-13}}&lt;/ref&gt;. Thug foireann eagarthóireachta [[AllMusic]] 3.5 as gach cúig réalta don albam, agus rinne an t-athbhreithnitheoir Stephen Thomas Erlewine achoimre ar a léirmheas trí ghlaoch ar an albam “ceann de na taifid Morrissey níos fearr na linne seo” ach ag déanamh amach cé chomh “suaimhneach agus bogásach atá sé chun feabhais cuid de dheich mbliana&quot;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Stephen Thomas Erlewine|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Stephen_Thomas_Erlewine&amp;oldid=1001679235|journal=Wikipedia|date=2021-01-20|language=en}}&lt;/ref&gt;.

Rinne Mina Tavakoli de [[Pitchfork (súiomh idírline)|Pitchfork]] rátáil ar an albam 6.1 as 10 agus ghlaoigh sé air &quot;go minic séafóideach, rud beag meallacheach , agus athchleachtach ó am go chéile, agus breac le chuimhneacháin greann a thagann as rith chun srutha fear a mbíonn fonn air a teigh sean-anó í ndiaidh agus ag feahaint cinn nua a aimsiú a liobair&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://pitchfork.com/reviews/albums/morrissey-i-am-not-a-dog-on-a-chain/|teideal=Morrissey: I Am Not a Dog On a Chain|language=en|work=Pitchfork|dátarochtana=2021-02-14}}&lt;/ref&gt;.

Ag scríobh do [[The Independent]], rinne Jake Cudsi rátáil ar an albam dhá as cúig réalta, ag caint go bhfuil “chuimhneacháin aige, ach go bhfuil siad gairid agus beagnach caillte i measc na géabhí níos turgnamhaí”&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/reviews/morrissey-review-i-am-not-dog-chain-tracklist-smiths-stream-a9413416.html|teideal=Morrissey's new album I am Not a Dog on a Chain is all bark and no bite – review|dáta=2020-03-20|language=en|work=The Independent|dátarochtana=2021-02-14}}&lt;/ref&gt;.

&quot;Seachadann Morrissey an taibhiú ceoil is fearr dá chuid le blianta&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://apnews.com/article/589f84b02c841f4b9f414524faafde63|teideal=Music Review: Morrissey delivers his best music in years|dáta=2020-03-19|work=AP NEWS|dátarochtana=2021-02-14}}&lt;/ref&gt; - AP, &quot;An t-albam is fearr atá aige le blianta.&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.nme.com/reviews/album/morrissey-i-am-not-a-dog-on-a-chain-review-2623817|teideal=Morrissey – 'I Am Not A Dog On A Chain' review:|dáta=2020-03-12|language=en-GB|work=NME {{!}} Music, Film, TV, Gaming &amp; Pop Culture News|dátarochtana=2021-02-14}}&lt;/ref&gt; - [[NME]] &quot;..at 60, ní amhránaí níos fearr riamh é.&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://music.avclub.com/morrissey-barks-and-bites-on-i-am-not-a-dog-on-a-chain-1842399465|teideal=Morrissey barks and bites on new album I Am Not A Dog On A Chain|language=en-us|work=Music|dátarochtana=2021-02-14}}&lt;/ref&gt; [[AV Club]].

== Tagairtí ==</text>
      <sha1>bvypph30p2d3ruc0b3i4h7snyxrqgvu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Earnaine mac Fiachna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96916</id>
    <revision>
      <id>1063342</id>
      <parentid>1012403</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:06:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2085" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe Ailigh|Rí Ailigh]] de [[Cineál Eoghain|Chineál Eoghain]], clann [[Uí Néill an Tuaiscirt]], ba ea '''Earnaine mac Fiachna''' ([[Sean-Ghaeilge]]  '''Ernaine mac Fiachnai''') (bás 636).  [[Suibne Menn]] (bás 628), [[Ardrí na hÉireann|Ardrí Éireann]], ba ea a dheartháir.&lt;ref&gt;T.M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', Aguisín V&lt;/ref&gt;  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 630 go dtí 636.&lt;ref&gt;Tugtar réimeas sé bliana dó i [[Sioncronachtaí Laud]].&lt;/ref&gt;

[[Cineál Eoghain#Cineál Fhearadhaigh|Cineál Fhearadhaigh]] ba ea do-chlann Earnaine.  Bhíodh géag iomaíochta Chineál Eoghain, darbh ainm [[Cineál Eoghain#Cineál Mhic Earca|Cineál Mhic Earca]], i gceannas i ríogacht Ailigh go dtí réimeas Suibhne.  Sa bhliain 630, tharla Cath idir na Cineál i g[[Cath Leitheirbe]].  Bhuaigh Earnaine in éadan [[Máel Fithrich mac Áedo|Mhaoil Fhithrigh mhic Aodha]] de Chineál Mhic Earca, a maraíodh.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 630.1&lt;/ref&gt;  Tháinig Cineál Fhearadhaigh chun cinn ansin, sa chuid eile den 7ú haois.  Maraíodh Ernaine sa bhliain 636 ach ní fios cérbh é a mharthóir.&lt;ref&gt;AU 636.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 638.1&lt;/ref&gt;  De réir [[Sioncronachtaí Laud]], mharaigh a ghaoil i gCineál Eoghain, is dócha Cineál Mhic Earca.&lt;ref&gt;Charles Edwards, Tábla 12.4&lt;/ref&gt;

== Foinsí ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Tiarnaigh]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100002/ G100002]
** [[Annála Uladh]], cuid 1, [http://www.ucc.ie/celt/published/G100001A/ G100001A]
** [[Annála na gCeithre Máistrí]], cuid 1, [http://www.ucc.ie/celt/published/G800011A/ G800011A]
** [[Chronicon Scotorum]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100016/ G100016]
** [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Charles-Edwards, T. M.]] (2000), ''Early Christian Ireland'', Cambridge: Cambridge University Press, {{ISBN|0-521-36395-0}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Ernaine Mac Fiachnai}}
[[Catagóir:Ríthe Ailigh]]</text>
      <sha1>e8lvcw39qqhyqbxq4vbw0s8fz9chptx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063344</id>
      <parentid>1063342</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:07:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2107" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe Ailigh|Rí Ailigh]] de [[Cineál Eoghain|Chineál Eoghain]], clann [[Uí Néill an Tuaiscirt]], ba ea '''Earnaine mac Fiachna''' ([[Sean-Ghaeilge]]  '''Ernaine mac Fiachnai''') (bás 636).  [[Suibne Menn]] (bás 628), [[Ardrí na hÉireann|Ardrí Éireann]], ba ea a dheartháir.&lt;ref&gt;T.M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', Aguisín V&lt;/ref&gt;  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 630 go dtí 636.&lt;ref&gt;Tugtar réimeas sé bliana dó i [[Sioncronachtaí Laud]].&lt;/ref&gt;

[[Cineál Eoghain#Cineál Fhearadhaigh|Cineál Fhearadhaigh]] ba ea do-chlann Earnaine.  Bhíodh géag iomaíochta Chineál Eoghain, darbh ainm [[Cineál Eoghain#Cineál Mhic Earca|Cineál Mhic Earca]], i gceannas i ríogacht Ailigh go dtí réimeas Suibhne.  Sa bhliain 630, tharla Cath idir na Cineál i g[[Cath Leitheirbe]].  Bhuaigh Earnaine in éadan [[Máel Fithrich mac Áedo|Mhaoil Fhithrigh mhic Aodha]] de Chineál Mhic Earca, a maraíodh.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 630.1&lt;/ref&gt;  Tháinig Cineál Fhearadhaigh chun cinn ansin, sa chuid eile den 7ú haois.  Maraíodh Ernaine sa bhliain 636 ach ní fios cérbh é a mharthóir.&lt;ref&gt;AU 636.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 638.1&lt;/ref&gt;  De réir [[Sioncronachtaí Laud]], mharaigh a ghaoil i gCineál Eoghain, is dócha Cineál Mhic Earca.&lt;ref&gt;Charles Edwards, Tábla 12.4&lt;/ref&gt;

== Foinsí ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Tiarnaigh]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100002/ G100002]
** [[Annála Uladh]], cuid 1, [http://www.ucc.ie/celt/published/G100001A/ G100001A]
** [[Annála na gCeithre Máistrí]], cuid 1, [http://www.ucc.ie/celt/published/G800011A/ G800011A]
** [[Chronicon Scotorum]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100016/ G100016]
** [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[T. M. Charles-Edwards|Charles-Edwards, T. M.]] (2000), ''Early Christian Ireland'', Cambridge: Cambridge University Press, {{ISBN|0-521-36395-0}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Ernaine Mac Fiachnai}}
[[Catagóir:Ríthe Ailigh]]</text>
      <sha1>f1lwy7gun3ejmyg56hbxldsq6gceiq6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Crannmhaol mac Suibhne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96917</id>
    <revision>
      <id>1063346</id>
      <parentid>995675</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:10:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2839" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe Ailigh|Rí Ailigh]] de [[Cineál Eoghain|Chineál Eoghain]], clann [[Uí Néill an Tuaiscirt]], ba ea '''Crannmhaol mac Suibhne''') ([[Sean-Ghaeilge]] '''Crundmáel mac Suibni''' (bás c. 660)  [[Suibne Menn|Suibhne Meann]] (bás 628), [[Ardrí na hÉireann|Ardrí Éireann]], ba ea a athair.&lt;ref&gt;T.M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', Aguisín V&lt;/ref&gt;  De réir [[Sioncronachtaí Laud]], tháinig sé i gcomharbacht ar a uncail [[Ernaine mac Fiachnai]] (bás 636) agus bhí sé i gcoróin le 24 bliain, a chuireann in úil go raibh réimeas ón mbliain 636 go dtí 660 aige.

Sa bhliain 637, troideadh Cath cabhlaigh [[Cath Sailtir|Sailtire]] idir Cineál Eoghain agus [[Dál Riada]] ar taobh amháin, agus [[Cineál Chonaill]] ar an taobh eile, inár bhuaigh Cineál Chonaill.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 637.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 639.2&lt;/ref&gt;  Bhí Cineál Eoghain ag tacú le [[Congal Cáech|Conghal Caoch]], [[ríthe na nUladh|rí Ulad]] in éadan an Ardrí [[Domnall mac Áedo|Domhnall mac Aodha]] (bás 642) de Chineál Chonaill.  Is dócha é go raibh [[Cineál Eoghain#Cineál Mhic Earca|Cineál Mhic Earca]] ar an bhfód, agus ní clann Chrannmhaoil, [[Cineál Eoghain#Cineál Fhearadhaigh|Cineál Fhearadhaigh]].  Bhí Suibhne athair Chrannmhaoil maraithe ag Conghal Caoch sa bhliain 628.&lt;ref&gt;Charles-Edwards, lch. 496, lch. 497-tabl 12.5&lt;/ref&gt;

Níl ach eachtra amháin taifeadta faoina réimeas, mar atá [[Cath Flescaig]], inár chloígh agus mharaigh sé [[Cumascach mac Ailealla]], tiarna [[Uí Cremhthainn|Uí Chriomthainn]] na [[Oirialla|nOiriall]].&lt;ref&gt;AU 656.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;AT 655.1&lt;/ref&gt;

Rinneadh rí Ailigh fosta dá mhac,  [[Ferg mac Crundmaíl|Fearg]] (bás c. 670).  Bhí mac eile leis, Maol Tuile, ina athair [[Fland mac Máele Tuile|Fhlainn]] (bás 700) agus [[Urthuile mac Máele Tuile|Urthuile]], ríthe Ailigh beirt.

== Foinsí ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Tiarnaigh]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100002/ G100002]
** [[Annála Uladh]], cuid 1, [http://www.ucc.ie/celt/published/G100001A/ G100001A]
** [[Annála na gCeithre Máistrí]], cuid 1, [http://www.ucc.ie/celt/published/G800011A/ G800011A]
** [[Chronicon Scotorum]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100016/ G100016]
** [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[T. M. Charles-Edwards|Charles-Edwards, T. M.]] (2000), ''Early Christian Ireland'', Cambridge: Cambridge University Press, {{ISBN|0-521-36395-0}} 
* McCarthy, Daniel P., ''[http://www.cs.tcd.ie/Dan.McCarthy/chronology/synchronisms/annals-chron.htm Synchronisms]'', eagrán athbhreithnithe, [[Coláiste na Tríonóide]].

== Naisc sheachtracha ==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Crundmael mac Suibni}}
[[Catagóir:Ríthe Ailigh]]</text>
      <sha1>bt2uqppophim1ixw90bpupmncktsg6u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063347</id>
      <parentid>1063346</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:11:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2847" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe Ailigh|Rí Ailigh]] de [[Cineál Eoghain|Chineál Eoghain]], clann [[Uí Néill an Tuaiscirt]], ba ea '''Crannmhaol mac Suibhne''') ([[Sean-Ghaeilge]] '''Crundmáel mac Suibni''' (bás c. 660)  [[Suibne Menn|Suibhne Meann]] (bás 628), [[Ardrí na hÉireann|Ardrí Éireann]], ba ea a athair.&lt;ref&gt;[[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland'', Aguisín V&lt;/ref&gt;  De réir [[Sioncronachtaí Laud]], tháinig sé i gcomharbacht ar a uncail [[Ernaine mac Fiachnai]] (bás 636) agus bhí sé i gcoróin le 24 bliain, a chuireann in úil go raibh réimeas ón mbliain 636 go dtí 660 aige.

Sa bhliain 637, troideadh Cath cabhlaigh [[Cath Sailtir|Sailtire]] idir Cineál Eoghain agus [[Dál Riada]] ar taobh amháin, agus [[Cineál Chonaill]] ar an taobh eile, inár bhuaigh Cineál Chonaill.&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 637.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 639.2&lt;/ref&gt;  Bhí Cineál Eoghain ag tacú le [[Congal Cáech|Conghal Caoch]], [[ríthe na nUladh|rí Ulad]] in éadan an Ardrí [[Domnall mac Áedo|Domhnall mac Aodha]] (bás 642) de Chineál Chonaill.  Is dócha é go raibh [[Cineál Eoghain#Cineál Mhic Earca|Cineál Mhic Earca]] ar an bhfód, agus ní clann Chrannmhaoil, [[Cineál Eoghain#Cineál Fhearadhaigh|Cineál Fhearadhaigh]].  Bhí Suibhne athair Chrannmhaoil maraithe ag Conghal Caoch sa bhliain 628.&lt;ref&gt;Charles-Edwards, lch. 496, lch. 497, tábla 12.5&lt;/ref&gt;

Níl ach eachtra amháin taifeadta faoina réimeas, mar atá [[Cath Flescaig]], inár chloígh agus mharaigh sé [[Cumascach mac Ailealla]], tiarna [[Uí Cremhthainn|Uí Chriomthainn]] na [[Oirialla|nOiriall]].&lt;ref&gt;AU 656.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;AT 655.1&lt;/ref&gt;

Rinneadh rí Ailigh fosta dá mhac,  [[Ferg mac Crundmaíl|Fearg]] (bás c. 670).  Bhí mac eile leis, Maol Tuile, ina athair [[Fland mac Máele Tuile|Fhlainn]] (bás 700) agus [[Urthuile mac Máele Tuile|Urthuile]], ríthe Ailigh beirt.

== Foinsí ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Tiarnaigh]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100002/ G100002]
** [[Annála Uladh]], cuid 1, [http://www.ucc.ie/celt/published/G100001A/ G100001A]
** [[Annála na gCeithre Máistrí]], cuid 1, [http://www.ucc.ie/celt/published/G800011A/ G800011A]
** [[Chronicon Scotorum]], [http://www.ucc.ie/celt/published/G100016/ G100016]
** [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[T. M. Charles-Edwards|Charles-Edwards, T. M.]] (2000), ''Early Christian Ireland'', Cambridge: Cambridge University Press, {{ISBN|0-521-36395-0}} 
* McCarthy, Daniel P., ''[http://www.cs.tcd.ie/Dan.McCarthy/chronology/synchronisms/annals-chron.htm Synchronisms]'', eagrán athbhreithnithe, [[Coláiste na Tríonóide]].

== Naisc sheachtracha ==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Crundmael mac Suibni}}
[[Catagóir:Ríthe Ailigh]]</text>
      <sha1>09zoqtqc4kqmolopjmwgsfwilln49iz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fearg mac Crannmhaoil</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96918</id>
    <revision>
      <id>1063350</id>
      <parentid>1027483</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:12:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tagairtí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1093" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe Ailigh|Rí Ailigh]] de [[Cineál Eoghain|Chineál Eoghain]], clann [[Uí Néill an Tuaiscirt]], ba ea '''Fearg mac a Crannmhaoil''' ([[Sean-Ghaeilge]]  '''Ferg&lt;ref&gt;[http://dil.ie/21717 2 ferg], laoch, gaiscíoch, ar eDIL&lt;/ref&gt; mac Crundmaíl''') (bás c. 668).  [[Crundmáel mac Suibni|Crannmhaol mac Suibhne]] (bás c. 660), iar-rí, ba ea a athair, agus [[Suibne Menn]] (bás 628), [[Ardrí na hÉireann|Ardrí Éireann]] a sheanathair.  De réir [[Sioncronachtaí Laud]], tháinig sé i chomharbacht ar a athair agus bhí réimeas 8 mbliana aige.  Níl trácht ar bith le fáil air sna [[annála Éireann|hannála]].

== Foinsí ==
* [[Sioncronachtaí Laud]]

== Naisc sheachtracha ==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box | roimh=[[Crundmáel mac Suibni]]| teideal=[[ríthe Ailigh|Rí Ailigh]]| bliain=660-668| tar éis=[[Máel Dúin mac Máele Fithrich]]}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Ferg Mac Crundmail}}
[[Catagóir:Básanna i 668]]
[[Catagóir:Ríthe Ailigh]]</text>
      <sha1>cvz54l29ttee3f5c1ag311x8iw5qvxc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Under Armour</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97005</id>
    <revision>
      <id>1063221</id>
      <parentid>1062154</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:23:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22771" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is [[comhlacht]] éadach é '''Under Armour''' a bhunaigh Kevin Plank sa bhliain 1996.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.foxbusiness.com/retail/how-under-armour-was-founded|teideal=How Under Armour was founded|údar=Thomas Barrabi|dáta=2020-06-22|language=en-US|work=FOXBusiness|dátarochtana=2021-03-02}}&lt;/ref&gt; Is as [[Maryland]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] é Kevin Plank&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.businessoffashion.com/community/people/kevin-plank|teideal=Kevin Plank is part of the BoF 500|language=en-GB|work=The Business of Fashion|dátarochtana=2021-03-02}}&lt;/ref&gt;. Bhunaigh sé an ghnó in [[íoslach]] a sheanmháthair.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Stair an Chomhlachta ==
[[Íomhá:Kevin Plank - UA photo.JPG|clé|mion|Kevin Plank ag seasamh le lógo Under Armour]]
Ba imreoir [[Peil Mheiriceánach|peile Mhéiriceanach]] é Plank, agus tháinig sé aníos leis an smaoineamh le haghaidh Under Armour toisc go raibh sé braon de T-léinte cadás a bheith greamaithe leis agus é ag cur allais ag traenáil.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Thosaigh sé ag cruthú T-léinte gur chabhraigh leis an fhadhb seo, agus nuair a thosaigh a chairde ag imirt peile go proifisiúnta, sheol sé na t-léinnte seo chucu chun a thabhairt amach sna seomraí feistis.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

'The Shorty' an t-ainm a bhí ar an chéad fréamhsamhail de T-léinte a dhear Plank.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://about.underarmour.com/brand/our-story|teideal=Our Story|language=en|work=UA Newsroom|dátarochtana=2021-03-02}}&lt;/ref&gt; Bhí sé éadrom agus bhí sé in ann allais a bhaint ó chorp an lúthchleasaí.

Sa bhliain 1997, thóg Under Armour na hainmeacha HeatGear agus ColdGear isteach ar an raon de táirgí a bhí acu.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Tá HeatGear in ann an allais a bhaint ó corp an lúthchleasaí agus tá ColdGear in ann an teas a choimeád isteach, le haghaidh na laethannta fuara. faoin am seo, bhí 12 foireann ollscoile ag baint úsáid as táirgí Under Armour agus iad ag traenáil.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.fundinguniverse.com/company-histories/under-armour-performance-apparel-history/|teideal=History of Under Armour Performance Apparel – FundingUniverse|work=www.fundinguniverse.com|dátarochtana=2021-03-03}}&lt;/ref&gt;  

Sa bhliain 1998, fuair Under Armour conradh leis an scannán '[[Any Given Sunday]]'&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://businessofsport.net/2017/04/11/how-under-armour-used-any-given-sunday-to-take-on-nike-adidas/|teideal=How Under Armour Used &quot;Any Given Sunday&quot; To Take On Nike &amp; Adidas|údar=Dave Claxton|dáta=2017-04-11|language=en-US|work=Business Of Sport|dátarochtana=2021-03-03}}&lt;/ref&gt;. Ba chonradh ollmhór a bhain siad amach, a chosain $44,000 ar foireann an scannáin agus d'úsáid Under Armour an scannán sin chun scéim fógraíochta a sheoladh. D'íoc siad $25,000 as fógra leath leathanach san iris [[ESPN]], agus d'éirigh leo $800,000 a thulleadh laistigh de coicís i ndíolacháin.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; 

Sa bhliain 1999, Bhog Under Armour ón íoslach a bhí ag seanmháthair Plank, go monarchan i Dún na Séad i Maryland, sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]]&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;. Tá Under Armour lonnaithe ansin ó shin.

Sa bhliain 2001, thosaigh Under Armour conradh urraíochta leis an [[Sraith Náisiúnta Haca]] i Meiriceá,&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; agus cúpla léig daorchluiche i Meiriceá chomh maith&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;. Faoin am seo bhí díolacháin de táirgí Under Armour ag méadú ar ráta den scoth&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Chríochnaigh siad 2001 le níos mó ná $25 milliún i ndíolacháin le ach 59 fostaí.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Sheol Under Armour líne éadach do mná sa bhliain 2002.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Chomh maith leis sin, sheol siad líne fo-bhristí, a gheall do lúthcleasaithe nach gcathfadh siad gnáth fo-bhristí riamh arís.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== Táirgí ==

=== Táirgí feicthe ===
[[Íomhá:ColdGear.jpg|mion|ColdGear a chur Under Armour amach le Disney]]
Tá go leor táirgí ar an margadh ag Under Armour anois. Tá raon den scoth acu chomh maith, idir éadaí [[Reathaíocht|reatha]], cótaí agus bróga [[Cispheil|cispheile]], tá trealamh acu le haghaidh beag nó mór gach spórt cáiliúil ar domhain. Rud eile cáiliúil go ndéanann Under Armour ná an dearadh de geansaithe agus bríste foirne. Tá foirne cáiliúil sínithe acu ar nós [[Southampton FC]] .&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.radiotimes.com/tv/sport/football/premier-league-kits-2020-2021-rumours-confirmed/|teideal=Premier League kits 2020/21 – confirmed home, away and third kits|language=en|work=Radio Times|dátarochtana=2021-03-27}}&lt;/ref&gt; 

Le déanaí tá siad ag dearadh aghaidhmhaisc leis an brandáil Under Armour orthu, agus tá sé mar ceann de na maisc is fearr gur féidir a fháil&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.nbcnews.com/shopping/wellness/best-exercise-face-masks-doctors-trainers-n1261918|teideal=What face masks do trainers and doctors wear while working out?|language=en|work=NBC News|dátarochtana=2021-03-27}}&lt;/ref&gt;. Tá HeatGear in ann allais a bhaint ón chorp, agus ba ceann de na fréamhshamhail is luaithe a bhí ag Plank agus an gnó ag tosú amach. Tá Coldgear in ann teas a sheoladh timpeall an choirp. Tá sé cruthaithe le púdair cliste ina mbogann laistigh den táirge. Ní féidir teas choirpe an duine a phiocadh suas in aon chor.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.forbes.com/sites/monteburke/2013/02/12/under-armour-unveils-its-new-products-for-2013-with-a-little-help-from-arian-foster-and-gina-carano/|teideal=Under Armour Unveils Its New Products For 2013, With A Little Help From Arian Foster And Gina Carano|údar=Monte Burke|language=en|work=Forbes|dátarochtana=2021-03-27}}&lt;/ref&gt; 

[[Íomhá:Under Armour Opening (27354592214).jpg|mion|Foirgneamh Under Armour]]Tá gné nua ag baint lena bróga nua go léir atá á sheoladh ag Under Armour le déánaí. Is é sin an taifead den aclaíocht.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.pymnts.com/mobile-applications/2021/fitness-apps-sweating-changes-in-latest-provider-ranking/|teideal=Fitness Apps Sweating Changes In Latest Ranking|údar=PYMNTS|dáta=2021-03-25|language=en-US|work=www.pymnts.com|dátarochtana=2021-03-27}}&lt;/ref&gt; Is féidir leis na bróga nua seo go léir nascadh leis an aip atá ag Under Armour chun taifead a choimeád ar an aclaíocht go ndéanann tú. Is féidir an sampla is déanaí a fheiceáil [https://www.underarmour.ie/en-ie/mens-ua-flow-velociti-wind-running-shoes/3023545.html?dwvar_3023545_color=102 anseo] leis an Flow Velociti Wind.
=== Páirteach sa Phobail ===
Tá Under Armour i gcónaí ag iarraidh go mbeidh siad ag déanamh rudaí tábhachtacha i leith an phobail agus an domhain uilig.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://about.underarmour.com/community|teideal=Community|language=en|work=UA Newsroom|dátarochtana=2021-03-28}}&lt;/ref&gt; An slógan atá in úsáid don roinn seo den gnó ná go mbuann gach duine nuair atá siad aontaithe. Tá go leor feachtas ag Under Armour a dhíríonn ar cúpla gné difrúil den phobail. 

Tá Under Armour dírithe ar an inbhuanaitheacht, agus déanann siad seo tríd comhábhair atá níos fearr don timpeallacht a úsáid agus a chur chun cin sa phobal.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://about.underarmour.com/community/sustainability|teideal=Sustainability|language=en|work=UA Newsroom|dátarochtana=2021-03-28}}&lt;/ref&gt; Tá fócas curtha ar an ilíocht agus an cuimsiúchán chomh maith ag an gcomhlacht. Creideann Under Armour i domhain cothrom agus tá siad ag iarraidh sin a chur chun cinn sna creidiúnt agus na tuairimí a léiríonn siad mar ghnó.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://about.underarmour.com/community/diversity-equity-inclusion|teideal=Diversity, Equity &amp; Inclusion|language=en|work=UA Newsroom|dátarochtana=2021-03-28}}&lt;/ref&gt; 

== Margaíocht ==
Tá go leor bealaí go ndéanann Under Armour a chuid margaíochta. Is é ceann de na bealaí is mó agus is tábhachtaí ná an suíomh táirgí. Is é sin nuair a chuirtear táirgí Under Armour ar seó i scánnan nó clár teilifíse éigin. Is féidir roinnt samplaí de scannán ina ndéanann Under Armour seo sa liosta thíos:

=== Suíomh táirgí Under Armour i Scannáin ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Ainm Scánnan
!Bliain
|-
|Any Given Sunday&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thingsmenbuy.com/the-history-of-under-armour/|teideal=The History of Under Armour - ThingsMenBuy.com|dáta=2017-12-17|language=en-US|work=ThingsMenBuy.com|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;
|1999
|-
|Bad News Bears
|2005
|-
|Gridiron Gang&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.worthpoint.com/worthopedia/gridiron-gang-mustangs-staff-under-armour-polo|teideal=Gridiron Gang Mustangs Staff Under Armour Polo Shirt {{!}} #46604318|language=en|work=Worthpoint|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;
|2006
|-
|The Blind Side&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://productplacementblog.com/movies/under-armour-volleyball-jersey-worn-by-lily-collins-in-the-blind-side-2009/|teideal=Under Armour Volleyball Jersey Worn By Lily Collins In THE BLIND SIDE (2009)|údar=John|language=en-US|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;
|2009
|-
|Dark Knight Rises&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://productplacementblog.com/movies/under-armour-the-dark-knight-rises-2012/|teideal=Under Armour - The Dark Knight Rises (2012)|language=en-US|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;
|2012
|-
|22 Jump Street&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://concavebt.com/22-jump-street-trailers-actioncollege-brands-galore/|teideal=22 JUMP STREET: Action + College = Brands|dáta=2014-02-20|language=en-GB|work=Concave|dátarochtana=2021-03-27}}&lt;/ref&gt;
|2014
|}

=== Daoine Cáiliúla ===
Is bealach eile é seo go ndéanann Under Armour a chuid margaíochta. Tá raon ollmhór de aisteoirí agus réalt spóirt i measc na daoine atá urraithe ag Under Armour. Is samplaí iad na daoine seo a leannas:[[Íomhá:Stephen Curry 2016 (cropped).jpg|clé|mion|Stephen Curry ]]

==== [[Stephen Curry]] ====
Is imreoir cispheile san [[NBA]] é Stephen Curry. Bhain sé urraíocht amach le Under Armour sa bhliain 2012, nuair a theip ar [[Nike]] socrú a dhéanamh leis ar airgead.&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.espn.com/nba/story/_/id/13672569/stephen-curry-extends-sponsorship-deal-armour-2024|teideal=Curry signs new Under Armour endorsement deal|dáta=2015-09-16|language=en|work=ESPN.com|dátarochtana=2021-03-03}}&lt;/ref&gt; Tá sé ráite gur bhain Nike úsáid as an cur i láthair céanna a d'úsáid siad chun [[Kevin Durant]] a shíniú.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.essentiallysports.com/nba-basketball-news-steph-curry-under-armour-deal-how-much-does-the-golden-state-warriors-star-earn-from-it/|teideal=Steph Curry's Under Armour Deal: How Much Does the Golden State Warriors' Star Earn from it?|dáta=2021-03-02|language=en-US|work=EssentiallySports|dátarochtana=2021-03-03}}&lt;/ref&gt; Shínigh Curry le beartas de thart ar $4 milliún.

De réir [[Forbes]] 'Richest shoe' tá Curry sa ceathrú háit ar an liosta bróg is saibhre, le conradh de luach $20 milliún air faoi láthair.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://warriorswire.usatoday.com/2019/08/29/forbes-richest-nba-shoe-deals-stephen-curry/|teideal=Forbes: Warriors star Steph Curry has 4th richest shoe deal in the NBA|dáta=2019-08-29|language=en-US|work=Warriors Wire|dátarochtana=2021-03-03}}&lt;/ref&gt; Tá Curry lán sásta a bheith sínithe le Under Armour, agus deir sé gur mhothaigh an comhlacht cosúil le clann leis ón gcéad lá.&lt;ref name=&quot;:02&quot; /&gt;

Deir Stephen é féin go bhfuil sé ag iarraidh an cluiche a athrú i mbealach dearfach agus fiúntach.&lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.essentiallysports.com/nba-basketball-news-warriors-steph-curry-opens-up-about-how-he-is-trying-to-build-the-curry-brand/|teideal=Warriors' Steph Curry Opens Up About How He Is Trying To Build The Curry Brand|dáta=2021-03-26|language=en-US|work=EssentiallySports|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; Tuilleann an Branda Curry $3.5 billiún in aghaidh na bliana. Is figúir thar a bheith ard nuair a chuirtear i gcomparáid leis an figúir iomlán a thuilleann Under Armour is é sin $5.5 billiún. Tá Curry mar an duine is luachmhara don chomhlacht faoi láthair.&lt;ref name=&quot;:9&quot; /&gt;

==== [[Dwayne 'The Rock' Johnson]] ====
[[Íomhá:Dwayne Johnson 2014.jpg|mion|Dwayne 'The Rock' Johnson]]
Tá Dwayne 'The Rock' Johnson urraithe ag Under Armour chomh maith. Tá conradh fadtéarmach ag 'The Rock' ina bhfuil brandaí bróga, éadaí agus oiriúntí aige &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.complex.com/sneakers/2016/01/under-armour-dwayne-the-rock-johnson|teideal=Here Are All the Details on The Rock’s Endorsement Deal with Under Armour|language=en|work=Complex|dátarochtana=2021-03-24}}&lt;/ref&gt;. De réir é féin, tá an líne éadach ar fad dírithe ar 'an oibrí is fearr sa seomra'.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.forbes.com/sites/kristidosh/2020/02/20/dwayne-the-rock-johnson-launches-first-project-rock-collection-of-2020-with-under-armour/|teideal=Dwayne ‘The Rock’ Johnson Launches First Project Rock Collection Of 2020 With Under Armour|údar=Kristi Dosh|language=en|work=Forbes|dátarochtana=2021-03-24}}&lt;/ref&gt; Bhí buairt timpeall an conradh seo i dtús báire toisc nach fear spóirt a thuilleadh é 'The Rock. Ba coraí an cáiliúil é blianta ó shin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.wwe.com/superstars/the-rock|teideal=Dwayne &quot;The Rock&quot; Johnson|language=en|work=WWE|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;

Is ceann de na haisteoirí is mó ar domhain é, agus tá sé i nidiadh a bheith mar réalt in os cionn 40 scánnan.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.buzzfeed.com/morgansloss1/how-many-dwayne-johnson-movies-have-you-seen|teideal=Dwayne Johnson Has Been In 40 Movies – How Many Have You Seen?|údar=Morgan Sloss|language=en|work=BuzzFeed|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; An buairt a bhí ag Under Armour ná nach fear spóirt é. Ach bhí siad sásta an riosca a thógáil, toisc go mbeadh siad in ann lucht leanúna 'The Rock' mar aisteoir agus 'The Rock' mar coraí a chlúdú leis an margaíocht.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.sportingnews.com/us/other-sports/news/dwayne-the-rock-johnson-wrestling-endorsement-under-armour/1wuijoj136gej1e7uifhp1thz2|teideal=Dwayne|language=en|work=www.sportingnews.com|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; 

Chomh maith leis sin, tá ceann de na cuntaisí is mó ar domhain ar Instagram ag Dwayne, rud atá iontach le haghaidh an conradh atá aige le Under Armour. Is féidir cuntas Instagram 'The Rock' a fheiceáil [https://www.instagram.com/therock/ anseo.]
[[Íomhá:Anthony Joshua 2017.png|clé|mion|Anthony Joshua ag caitheamh T-léine Under Armour]]

==== [[Anthony Joshua]] ====
Is dornalaí [[Sasana|Sasanach]] é Anthony Joshua atá urraithe ag Under Armour ón mbliain 2016.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.thedrum.com/news/2017/02/07/under-armour-extends-relationship-with-boxing-superstar-anthony-joshua|teideal=Under Armour extends relationship with boxing superstar Anthony Joshua|language=en|work=The Drum|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; Is dornálaí bonn óir é Joshua le haghaidh [[Sasana]] agus tá ceithre as cúig crios aige sa spóirt (IBF, IBO, WBA agus WBO)&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.express.co.uk/sport/boxing/1246139/Anthony-Joshua-belts-what-belts-does-Anthony-Joshua-have-Tyson-Fury-Wilder|teideal=Anthony Joshua belts: What belts does Joshua have as Tyson Fury claims WBC title?|údar=Andy Wilson|dáta=2020-02-23|language=en|work=Express.co.uk|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;. Tá an crios déireanach ina sheilbh ag [[Tyson Fury]] ag am na scíobhnóireachta, agus tá an beirt ag socrú téarmaí chun troid a bheith acu i mbliana (2021)&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.skysports.com/boxing/news/12183/12246953/anthony-joshua-and-tyson-fury-sign-two-fight-deal-ahead-of-undisputed-world-heavyweight-title-fight|teideal=Anthony Joshua and Tyson Fury sign deal ahead of undisputed world heavyweight title fight|language=en|work=Sky Sports|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;. 

Tá mana Joshua in éineacht le Under Armour ná chun traenáil a dhéanamh ar cad atá faoin armúr.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bing.com/videos/search?q=under+armour+joshua+ad&amp;&amp;view=detail&amp;mid=EB2FBB8104B5B3616982EB2FBB8104B5B3616982&amp;&amp;FORM=VRDGAR&amp;ru=/videos/search?q=under+armour+joshua+ad&amp;FORM=HDRSC4|teideal=under armour joshua ad - Bing video|work=www.bing.com|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; Níl luach conradh Under Armour ar fáil go poiblí, ach is féidir a cheapadh go bhfuil suim ard go leor ag baint leis an gconradh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.verdict.co.uk/anthony-joshua-net-worth-sponsorships/|teideal=Anthony Joshua net worth: How sponsorship deals have boosted AJ's bank balance|dáta=2018-03-30|language=en-US|work=Verdict|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;

==== Bella Alarie ====
Is Imreoir cispheile sa [[WNBA]] í Bella Alarie a shínigh le Under Armour sa bhliain 2020.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dailyprincetonian.com/article/2020/07/bella-alarie-20-signs-with-under-armour|teideal=Bella Alarie ’20 signs with Under Armour|work=The Princetonian|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; Bhí sí mar bhall de ghrúpa triúir a fuair conradh le Under Armour. Bhí Alarie mar a cúigiú rogha san roghnúcháin WNBA. [[Íomhá:From the ballet Coppelia cropped.jpg|clé|mion|Misty Copeland ag damhsa ]]D'fhás Alarie aníos sa stáit céanna le Under Armour agus tá sí thar a bheith bródúil a bheith ag obair leo anois.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt; Tá sí faoi láthair sínithe ag [[Dallas Wings]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://about.underarmour.com/news/2020/07/under-armour-welcomes-wnba-players-its-athlete-roster|teideal=Under Armour Welcomes WNBA Players to its Athlete Roster|language=en|work=UA Newsroom|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; Mothaíonn Under Armour go láidir faoi cuimsiú mná i spóirt agus sa ghnó, agus deir siad go bhfuil meascán 50/50 idir fir agus mná ag obair sa chomhlacht ar fad.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://about.underarmour.com/community/diversity-equity-inclusion|teideal=Diversity, Equity &amp; Inclusion|language=en|work=UA Newsroom|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;

== Coinspóid agus Deireadh Conarthaí ==
=== [[Misty Copeland]] ===
I mí Márta 2021, tháinig sé amach sa nuacht gur cuireadh deireadh le conradh Misty Copeland le Under Armour. Is Banrinceoir í Misty agus thosaigh sí conradh le Under Armour sa bhliain 2014.&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bizjournals.com/bizwomen/news/latest-news/2021/03/under-armour-and-misty-copeland-end-partnership.html|work=www.bizjournals.com|dátarochtana=2021-03-27}}&lt;/ref&gt; 

Tá sí cáiliúil as a bheith mar an chéad bean ghorm chun a bheith mar an príomh rinceoir don Amharclann Damhsa Meiriceánach.&lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.mic.com/articles/121588/how-misty-copeland-became-famous|teideal=The Story of How Misty Copeland Became Famous Will Make You Love Her Even More|údar=Julie Zeilinger|language=en|work=Mic|dátarochtana=2021-03-28}}&lt;/ref&gt; Thosaigh sí ag rince ag aois déanach de 13.&lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;

Chabhraigh Copeland le Under Armour margadh ollmhór de mná a shroichint agus de réir ráiteas ón gcomhlacht, tá siad an bhuíoch as an méid a rinne siad le Misty go dtí seo.&lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt; 

Níor thug Under Armour ná Misty í féin fáth ar leith don briseadh suas, agus is léir gur tharla sé os cionn bliain ó shin. Bhí Misty taobh thiar den feachtas 'I Will What I Want' le Under Armour.&lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt; Is féidir é a fheiceáil [https://www.youtube.com/watch?v=zWJ5_HiKhNg anseo.]

=== Caidreamh Plank le [[Donald Trump|Trump]] ===
[[Íomhá:Donald Trump official portrait (cropped 2).jpg|mion|Thug Kevin Plank tacaíocht do Donald Trump i 2017]]
Sa bhliain 2017, Tháinig Bainisteoir Feidhmeach Under Armour, Kevin Plank, amach le ráiteas ag tacú leis an uachtarán ag an am [[Donald Trump]].&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://fortune.com/2017/08/15/kevin-plank-donald-trump-controversy/|teideal=Under Armour CEO Kevin Plank Can’t Escape His Donald Trump Problem|language=en|work=Fortune|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; Sa ráiteas, dúirt sé gur cheap sé go raibh Trump mar sócmhainn do na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] agus go raibh sé ar son an ghnó.&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.businessinsider.com/under-armour-ceo-praises-trump-2017-2|teideal=UNDER ARMOUR CEO: Trump is 'a real asset for the country'|údar=Dennis Green|work=Business Insider|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; Bhí Plank go hiomlán ag moladh an uachtarán agus tháinig trioblóid ollmhór ar an gcomhlacht dá bharr&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;. Fuair Plank cuireadh uaidh Trump a bheith ar bord déantúsaíochta ina raibh go leor príomhfheidhmeanaigh eile ar.

Ní amháin nach raibh custaiméirí an chomhlachta sásta, ach tháinig gearráin uaidh cúpla de na réalt is mó atá ag Under Armour. Bhí [[Stephen Curry]], an sócmhainn is luachmhara don chomhlacht, ag bagairt chun an chomhlacht a fhágáil ag pointe amháin, ag rá nach raibh sé ag iarraidh a bheith mar bhall de chomhlacht nach raibh in oiriúnt lena tuairimí féin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.mercurynews.com/2017/02/08/stephen-curry-respond-to-trump-love-from-under-amours-ceo/|teideal=Exclusive: Stephen Curry responds to Trump-praising Under Armour boss|dáta=2017-02-08|language=en-US|work=The Mercury News|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt; Bhí beag nó mór an rud céanna le rá ag 'The Rock.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.vanityfair.com/style/2017/02/dwayne-johnson-kevin-plank-trump-under-armour|teideal=The Rock Doesn’t Stand for Under Armour C.E.O. Kevin Plank’s Pro-Trump Remarks|údar=Hilary Weaver|language=en-us|work=Vanity Fair|dátarochtana=2021-03-26}}&lt;/ref&gt;

Ocht lá i ndiaidh an gearrán ar fad i gcoinne Plank, Chuir Plank ráiteas amach ag léiriú an seastas atá aige i leith polasaithe eile Trump agus go bhfuil an meon a léirigh sé san agallamh go hiomlán bunaithe ar pheirspictíocht gnó.&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt; Cheannaigh sé leathanach iomlán sa [[Baltimore Sun]] ag léiriú an seastas cothrom atá ag a gnó, ach bhí sé go fóill ar bord déantúsaíochta Trump.&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;

I mí Lúnasa 2017, rinne Plank an cinneadh chun céim siar a thógáil ón mbord, tar éis ionsaí foiréigeanach i [[Virginia]]. Chuir sé ráiteas amach ag rá go raibh Under Armour go fóill dírithe ar éagsúlacht, aontacht agus cuimsiú trí cumhacht an spóirt.&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Under Armour}}
[[Catagóir:Comhlachtaí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Maryland]]
[[Catagóir:Éadaí spóirt]]
[[Catagóir:Lúthchleasaíocht]]</text>
      <sha1>6o4l205ebkadg3k68jfhat0k5xbav9y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Henriette Pressburg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97081</id>
    <revision>
      <id>1063058</id>
      <parentid>996054</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:12:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5033" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba í ''' Henriette Pressburg''' (20 Meán Fómhair 1788 - 30 Samhain 1863) nó  '''Henriette Marx''' (''níos déanaí ar phósadh''), máthair an [[Cumannachas|fhealsaimh chumannaigh]] agus an eacnamaí [[Karl Marx]] .
==Saol==
[[File:Voorgevel - Nijmegen - 20167789 - RCE.jpg|200px|thumb|left|Sionagóg i Nonnenstraat, Nijmegen, a tógadh i 1756.]]
[[File:Trier BW 2011-09-22 18-02-16.JPG|160px|thumb|right|8, Simeonstrasse, Trier: baile an teaghlaigh Marx 1819–42]]

Rugadh Henriette Pressburg ar 20 Meán Fómhair 1788 i [[Nijmegen]] san [[An Ísiltír|Ísiltír]] . Ba í an dara duine den chúigear leanaí í do hIsaac Heymans Pressburg (1747-1832) agus Nanette Salomons Cohen (1754-1833).  Teaghlach rathúil ab ea na Pressburg, le hIsaac ag obair mar cheannaí teicstíle. Ba bhaill shuntasacha iad de phobal Giúdach Nijmegen a bhí ag fás, ina gcónaí den chéad uair i Nonnenstraat ansin, nuair a bhí Henriette 19, i nGrotestraat. Ba é Isaac cantóir  na [[Sionagóg|sionagóige]] i Nonnenstraat  áit a raibh a athair, Hirschl (nó Chaim) Pressburg, mar raibí.  Bhí raibithe sa teaghlach le céad bliain ar a laghad.

Phós Henriette Pressburg Hirschel ( Heinrich ina dhiaidh sin) Marx (1777-1838) an 22 Samhain 1814 i Sionagóg Nijmegen,  fuair sí spré d'fhiche míle gildear . Bhog an lánúin go baile dúchais Heinrich, [[Trier]] i Dúiche na Réine, a bhí ansin mar chuid de [[Ríocht na Prúise]], áit ar oibrigh Heinrich go rathúil mar dhlíodóir. Anseo bhí naonúr clainne acu, ceathrar mac agus cúigear iníonacha, beirt mhac ag fáil bháis agus iad ina leanaí.  Rugadh Karl, an tríú leanbh acu, ar 5 Bealtaine 1818. In 1819 bhog an teaghlach go dtí áitreabh deich seomra os comhair gheata ársa [[Porta Nigra]] na Róimhe, áit a raibh Henriette ina cónaí lena teaghlach ar feadh na 23 bliana amach roimpi.
Thart ar 1817 d’athraigh fear céile Henriette a ainm ó Hirschel go Heinrich agus baisteadh é san [[Liútarachas|Eaglais Liútarach]], agus baisteadh a leanaí i mí Lúnasa 1824. Baisteadh Henriette i mí na Samhna 1825. Mar thoradh ar na hiompaithe seo briseadh iomlán le teaghlach Heinrich - ba é rabbi Trier a athair - cé gur lean Henriette de dhlúth-theagmháil lena teaghlach san Ísiltír,  rugadh a ceathrú leanbh Hermann le linn cuairte ar ais ar Nijmegen i mí Lúnasa 1819.

Tholg Heinrich an [[eitinn]] agus fuair sé bás i mBealtaine 1838,  nuair a bhí seisear dá leanaí fós ina gcónaí sa bhaile ag Henriette. Cé go raibh sí saibhir go leor mar gheall ar a hoidhreacht, bhí an teaghlach ina gcónaí go coigilteach.
==Caidreamh le Karl Marx==
[[Íomhá:Marx1.jpg|deas|mion|255x255px|Karl Marx mar mhac léinn, 1836]]
Ba é [[Karl Marx|Karl]] an tríú leanbh agus an dara mac le Heinrich agus Henriette Marx. Tar éis dó a chuid staidéir a chríochnú sa Giomnáisiam i dTrier i 1835 ag seacht mbliana déag d’aois, chláraigh Karl in [[Ollscoil Bonn]], sular bhog sé go h[[Ollscoil Bheirlín]]. Bhí imní ar Henriette maidir lena stíl mhaireachtála as baile, lena bhallraíocht sa chumann óil áitiúil i mBonn san áireamh. Ghéaraigh sláinte a leanaí eile imní Henriette. Le linn do Karl a bheith san Ollscoil, fuair a mac Eduard, 11 bliana d’aois, bás den eitinn, Karl ag taispeáint comharthaí den chineál céanna. Chuir a litreacha rialta chuig Karl béim ar a thábhachtaí atá sé maireachtáil go sláintiúil, agus í ag tabhairt comhairle:
“Níor cheart duit riamh féachaint ar ghlaineacht agus ord mar rud tánaisteach, mar braitheann sláinte agus croíúlacht orthu. Éiligh go láidir go ndéantar do sheomraí a sciúradh go minic agus am cinnte a shocrú dó - agus a dhil Karl, bíodh sciúradh seachtainiúil agat le spúinse agus gallúnach.

Tar éis do Karl scríobh chuig a athair ag admháil go raibh a stíl mhaireachtála ag dul i bhfeidhm ar a shláinte, scríobh sí: “ní mór duit gach rud a d’fhéadfadh rudaí a dhéanamh níos measa a sheachaint, ná héirigh róthógtha, ná ól a lán fíona nó caife, agus na ithe rud géar, nó a lán piobar nó spíosraí eile. Ní mór duit gan tobac a chaitheamh, gan fanacht suas rómhall sa tráthnóna agus éirí go luath i gcónaí. Bí cúramach freisin, gan slaghdán a fháil agus, a dhíl Karl, ná bíodh ag damhsa go dtí go mbeidh l biseach go leor ort arís.&lt;ref name=Wheen14&gt;{{Cite book|first=Francis |last=Wheen|title=Karl Marx |pages=8–15 |publisher=Fourth Estate |date=1999 |isbn=9781841151144}}&lt;/ref&gt;


Is annamh a fheictear gur fhreagair Karl litreacha a theaghlaigh nó gur thug sé cuairt orthu fiú.
Cé gur chruthaigh a stíl mhaireachtála agus a chaifeachas le hairgead teannas lena thuismitheoirí cheana féin, tháinig meath breise ar chaidreamh Karl lena mháthair sna blianta tar éis bhás a athar i 1838, agus a chuid iarrataí ar réamhíocaíochti ar an oidhreacht a raibh súil leis ag dul i gceannas ar a gcaidreamh, a d’éirigh níos doicheallaí agus fuaránta.
==Tagairtí==</text>
      <sha1>scu7xyunxd3kwgajfff0wrriibx8y8x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ríthe na gConnacht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97331</id>
    <revision>
      <id>1063369</id>
      <parentid>1051904</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:51:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ríthe stairiúla */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14562" xml:space="preserve">&lt;!--{{Infobox former monarchy 
| first_monarch     = [[Genann]]
| last_monarch      = [[Feidhlimidh Geangcach Ó Conchobair]]
| residence         = [[Ráth Cruachan]]&lt;br&gt;[[Carn Fraoich]]
| began             = Ársa
| ended             = 1474
}}--&gt;
Bhíodh '''Ríthe na gConnacht''' i gceannas i gCúige (''cóiced'') [[Connacht|Chonnacht]], taobh thiar den [[Sionainn|tSionainn]].  I dtosach, [[Cóiced Ol nEchmacht]] ba ea ainm an chúige, ainmnithe as [[Fir Ol nEchmacht]].  Tugadh a ainm nua don chúige sa luath-mheánaois, ainmnithe as na [[Connachta]].

[[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|Ríocht na gConnacht, c. 900]]

Feictear ar léarscáil [[Tolamaes]] c. AD 150, dream darb ainm [[Nagnatae]] ina chónaí in iarthar na hÉireann.  Molann roinnt scoláirí go bhfuil an léarsáil úd bunaithe ar chartagrafaíocht a rinneadh b'fhéidir cúíg chéad bliain roimhe sin.

Mhaígh na Connachta mar sinsir triúr mac níos sine ''[[Eochaid Mugmedon|Echach Mugmedóin]]'': [[Brión mac Echach Mugmedóin|Brian]] (''Brión''), [[Ailill mac Echach Mugmedóin|Ailill]] agus [[Fiachrae|Fiachra]].  Tá an teaghlach ainmnithe as a sinsear, mar a maíodh, [[Conn Cétchathach|Conn Céadchathach]].  Sinsear [[Uí Néill]] ba ea a leasdeartháir níos óige, [[Níall Noígíallach|Niall Naoighiallach]].

Seo liosta ríthe Connacht ón cúigiú go dtí an cúigiú haois déag.

== Ríthe réamhstairiúla Ol nEchmacht ==
* [[Genann]]
* Conrac Cas
* [[Eochaid Feidlech]]
* Eochaidh Allat
* Tinni mac Conri
* [[Medb]]
* [[Medb]] agus [[Ailill mac Máta]]
* Maine Aithreamhail mac Ailill Máta
* Sanbh Sithcheann mac Ceat mac Magha
* Cairbre mac Maine Aithreamhail
* Eochaidh Fionn
* Aodh mac Cu Odhar
* Eochaidh mac Cairbre
* Aonghus Fionn mac Domhnall
* Cormac Ulfhada
* Aonghus Feirt mac Aonghus Fionn
* Connall Cruchain mac Aonghus Feirt
* Fearadach mac Connal Cruchain
* Forghus Fiansa
* Forghus Fiansa agus Art mac Conn
* Ceidghin Cruchain mac Connall Cruchain
* Aodh mac Eochaidh
* Aodh Alainn mac Eochaidh Baicidh
* Nia Mór mac Lughna
* Lughaidh mac Lughna Fear Tri
* Aodh Caomh mac Garadh Glundubh
* Coinne mac Fear Tri
* Muireadh Tireach mac Fiachra Sraibrintne
* [[Eochaid Mugmedon]]
* [[Níall Noígíallach]], bás c. 450/455

== Ríthe stairiúla ==
{| cellpadding=&quot;6&quot;

|- valign=top
| align=center colspan=2 | [[Uí Fiachrach|Uí Fhiachrach]]
| align=center colspan=3 | [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]]
| align=center | [[Uí Ruairc]]

|- 
| align=center | [[Íomhá:O'Shaughnessy.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Dowd.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Conor.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Flaherty.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:Ó Flannagáin.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Rourke Arms.svg|x40px]] 

|- valign=top
| align=center | [[Uí Fiachrach Aidne|Uí&amp;nbsp;Fhiachrach&amp;nbsp;Aidhne]]&lt;br /&gt;[[Uí Sheachnasaigh]]
| align=center | [[Uí Fiachrach Muaide|Uí&amp;nbsp;Fhiachrach&amp;nbsp;Mhuaidhe]]&lt;br /&gt;[[Uí Dhubhda]]
| align=center | [[Uí Chonchúír]]&lt;br /&gt;[[Síl Muiredaig|Síol&amp;nbsp;Mhuireadhaigh]]&lt;br&gt;[[Síl Cellaig|Síol Cheallaigh]]
| align=center | [[Uí Briúin Seóla|Uí&amp;nbsp;Bhriúin&amp;nbsp;Seola]]&lt;br /&gt;[[Uí Flaithbertaigh|Uí&amp;nbsp;Fhlaithbheartaigh]]
| align=center | [[Síl Cathail|Síol&amp;nbsp;Chathail]]
| align=center | [[Uí Bhriúin Bhréifne|Uí&amp;nbsp;Bhriúin&amp;nbsp;Bhréifne]]
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Ainm !! Clann!! Réimeas
|- valign=top
| [[Amalgaid mac Fiachrach|Amalgaid]] mac [[Fiachrae|Fiachrach]] || Uí Fiachrach || 406–440
|- valign=top
| [[Nath Í mac Fiachrach|Nath Í]] mac [[Fiachrae|Fiachrai]] || Uí Fiachrach || 440–445
|- valign=top
| [[Ailill Molt]] mac Nath Í || Uí Fiachrach || 445–482

|- valign=top
| [[Dauí Tenga Uma]] mac [[Brión mac Echach Muigmedóin|Brióin]] || Uí Briúin || 482–500 

|- valign=top
| [[Eógan Bél]] mac [[Ailill Molt|Ailealla]] || Uí Fiachrach || 500–542
|- valign=top
| [[Ailill Inbanda]] mac [[Eógan Bél|Eógain]] || Uí Fiachrach || 542–549

|- valign=top
| [[Echu Tirmcharna]] mac Fergusa mhic Muireadaig || Uí Briúin || 549–556
|- valign=top
| [[Áed mac Echach|Áed]] mac [[Echu Tirmcharna|Eochach]] || Uí Briúin || 556–575
|- valign=top
| [[Uatu mac Áedo|Uatu]] mac [[Áed mac Echach|Áedo]] || Uí Briúin || 575–600

|- valign=top
| [[Colmán mac Cobthaig|Colmáin]] mac [[Cobthach mac Gabran|Cobhthaigh]] || Uí Fiachrach Aidhne || 600–622

|- valign=top
| [[Rogallach mac Uatach|Rogallach]] mac [[Uatu mac Áedo|Uatach]] || Uí Briúin || 622–649

|- valign=top
| [[Loingsech mac Colmáin|Loingseach]] mac [[Colmán mac Cobthaig|Colmáin]]|| Uí Fiachrach Aidhne || 649–655
|- valign=top
| [[Guaire Aidne mac Colmáin|Guaire Aidne]] mac Colmáin || Uí Fiachrach Aidhne || 655–663

|- valign=top
| [[Cenn Fáelad mac Colgan|Cenn Fáelad]] mac [[Colga mac Aodha|Colgan]] || Uí Briúin Seóla || 663–682

|- valign=top
| [[Dúnchad Muirisci]] mac [[Tipraite mac Máel Dubh|Tipraite]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 682–683

|- valign=top
| |[[Fergal Aidne mac Artgaile|Fergal Aidne]] mac Artgaile || Uí Fiachrach Aidhne || 683–696

|- valign=top
| [[Muiredach Muillethan]] mac [[Fergus mac Rogallaig|Fergusa]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 696–702
|-

|- valign=top
| [[Cellach mac Rogallaig|Cellach]] mac [[Rogallach mac Uatach|Rogallaigh]] || Síl Cellaig || 702&amp;ndash;705

|- valign=top
| [[Indrechtach mac Dúnchado|Indrechtach]] mac [[Dúnchad Muirisci|Dúnchado]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 705–707

|- valign=top
| [[Indrechtach mac Muiredaig|Indrechtach]] mac [[Muiredach Muillethan|Muiredaig]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 707–723

|- valign=top
| [[Domnall mac Cellaig|Domnall]] mac [[Cellach mac Rogallaig|Cellaig]] || Uí Briúin Síl Cellaig || 723&amp;ndash;728

|- valign=top
| [[Cathal mac Muiredaig|Cathal]] mac [[Muiredach Muillethan|Muireadhaigh]] || Uí Briúin Síl Cathail || 728–735

|- valign=top
| [[Áed Balb mac Indrechtaig|Áed Balb]] mac [[Indrechtach mac Muiredaig|Indrechtaig meic Muireadaig]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 735–742

|- valign=top
| [[Forggus mac Cellaig|Forggus]] mac [[Cellach mac Rogallaig|Cellaig]] || Uí Briúin Síl Cellaig || 742&amp;ndash;756

|- valign=top
| [[Ailill Medraige mac Indrechtaig|Ailill Medraige]] mac [[Indrechtach mac Dúnchado|Indrechtaig meic Dúnchado]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 756–764

|- valign=top
| [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dub-Indrecht]] mac [[Cathal mac Muiredaig|Cathail]] || Uí Briúin Síl Cathail || 764–768

|- valign=top
| [[Donn Cothaid mac Cathail|Donn Cothaid]] mac Cathail || Uí Fiachrach Muaidhe || 768–773

|- valign=top
| [[Flaithrí mac Domnaill|Flaithrí]] mac Domnaill || Uí Briúin Síl Cellaig || 773&amp;ndash;777

|- valign=top
| [[Artgal mac Cathail|Artgal]] mac Cathail || Uí Briúin Síl Cathail || 777–782

|- valign=top
| [[Tipraite mac Taidg|Tipraite]] mac Tadhg meic Indrechtaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 782–786
|- valign=top
| [[Cináed mac Artgail|Cináed]] mac [[Artgal mac Cathail|Artgaile]] || Uí Briúin Síl Cathail || 786–792
|- valign=top
| [[Colla mac Fergusso|Colla]] mac Fergusso|| Uí Briúin Síl Cellaig || 792&amp;ndash;796

|- valign=top
| [[Muirgius mac Tommaltaig|Muirgius]] mac Tommaltaig meic Murgail || Uí Briúin Síl Muiredaig || 796–815 
|- valign=top
| [[Diarmait mac Tommaltaig|Diarmait]] mac Tommaltaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 815–833 
|- valign=top
| [[Cathal mac Muirgiussa|Cathal]] mac Muirgiussa || Uí Briúin Síl Muiredaig || 833–839

|- valign=top
| [[Murchad mac Áedo|Murchad]] mac Aedha meic Fogartaig || Uí Briúin Síl Cathail || 839–840
|- valign=top
| [[Fergus mac Fothaid|Fergus]] mac Fothada meic Dub-Indrecht || Uí Briúin Síl Cathail || 840–843

|- valign=top
| [[Finsnechta mac Tommaltaig|Finsnechta]] mac Tommaltaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 843–848
|- valign=top
| [[Mugron mac Máele Cothaid|Mugron]] mac Maíle Cothada || Uí Briúin Síl Muiredaig || 848–872
|- valign=top
| [[Conchobar mac Taidg Móir|Conchobar]] mac [[Tadg Mór mac Muirgiusa|Taidg Móir]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 872–882
|- valign=top
| [[Áed mac Conchobair|Áed]] mac [[Conchobar mac Taidg Móir|Conchobair]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 882–888
|- valign=top
| [[Tadg mac Conchobair|Tadg]] mac Conchobair || Uí Briúin Síl Muiredaig || 888–900
|- valign=top
| [[Cathal mac Conchobair|Cathal]] mac Conchobair || Uí Briúin Síl Muiredaig || 900–925
|- valign=top
| [[Tadg mac Cathail|Tadg]] mac [[Cathal mac Conchobair|Cathail]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 925–956

|- valign=top
| [[Fergal Ua Ruairc|Fergal]] mac [[Art mac Ruarc|Airt]] || Uí Ruairc || 956–967

|- valign=top
| [[Conchobar mac Taidg|Conchobar]] mac [[Tadg mac Cathail|Taidg]]|| Uí Conchobhair || 967–973
|- valign=top
| [[Cathal mac Taidg|Cathal]] mac Taidg || Uí Conchobhair || 973
|- valign=top
| [[Cathal mac Conchobair maic Taidg|Cathal]] mac [[Conchobar mac Taidg|Conchobair]] || Uí Conchobhair || 973–1010
|- valign=top
| [[Tadg in Eich Gil]] mac [[Cathal mac Conchobair maic Taidg|Cathail]] || Uí Conchobhair || 1010–1030

|- valign=top
| [[Art Uallach Ua Ruairc|Art Uallach]] mac [[Aedh mac Fergaile|Aedha]] || Uí Ruairc || 1030–1046

|- valign=top
| [[Áed in Gai Bernaig]] mac [[Tadg in Eich Gil|Taidg]] || Uí Conchobhair || 1046–1067

|- valign=top
| [[Áed Ua Ruairc]] mac [[Art Uallach mac Aedh|Airt Uallaigh]] || Uí Ruairc || 1067–1087

|- valign=top
| [[Ruaidrí na Saide Buide]] mac [[Áed in Gai Bernaig|Aeda]]|| Uí Conchobhair || 1087–1092
|- valign=top
| [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh|Flaithbertach]] mac [[Mac meic Aedh Ua Flaithbheartaigh|Meic meic Aedha]] || Uí Flaithbheartaigh || 1092–1095

|- valign=top
| [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair|Tadg]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || 1092–1097

|- valign=top
| [[Domnall Ua Ruairc|Domnall]] mac Tigernáin meic Ualgharg || Uí Ruairc || 1097–1102

|- valign=top
| [[Domnall Ua Conchobair|Domnall]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide]] || Uí Conchobhair || [[1102]]–1106
|- valign=top
| [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbach]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide]] || Uí Conchobhair || [[1106]]–1156
|- valign=top
| [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbaig]] || Uí Conchobhair || [[1156]]–1186
|- valign=top
| [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair|Conchobar Máenmaige]] mac [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || [[1186]]–1189 
|- valign=top
| [[Cathal Carragh Ua Conchobair|Cathal Carrach]] mac [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair|Conchobair Maenmaige]] || Uí Conchobhair || [[1190]]–1202
|- valign=top
| [[Cathal Crobhdhearg Ua Conchobhair|Cathal Crobderg]] mac [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbaig]] || Uí Conchobhair || 1202–1224
|- valign=top
| [[Aedh Ua Conchobair|Aedh]] mac [[Cathal Craobhdhearg Ua Conchobhair|Cathail Crobdeirg]] || Uí Conchobhair || 1224–1228
|- valign=top
| [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair|Aedh]] mac [[Ruaidrí Ua Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || 1228–1233
|- valign=top
| [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair|Felim]] mac [[Cathal Craobhdhearg Ua Conchobhair|Cathail Crobdeirg]] || Uí Conchobhair || 1233–1265
|- valign=top
| [[Aedh mac Felim Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Felim Ua Conchobair|Felim]] || Uí Conchobhair || 1265–1274 
|- valign=top
| [[Aedh Muimhnech Ó Conchobair|Aedh Muimhnech]] mac [[Felim Ua Conchobair|Felim]] || Uí Conchobhair || 1274–1280 

|- valign=top
| [[Cathal Ó Conchobair|Cathal]] mac [[Conchobair Ruadh mac Muirchertaig Ó Conchobair|Conchobair Ruadh]] || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1280–1288&lt;br /&gt;1293
|- valign=top
| [[Maghnus Ó Conchobair|Maghnus]] mac Conchobair Ruadh || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1288–1293

|- valign=top
| [[Aedh Ó Conchobair|Aedh]] mac Eoghain mhic Ruaidrí || Uí Conchubhair || 1293–1309
|- valign=top
| [[Ruaidrí Ó Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Cathal Ó Conchobair|Cathail]] || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1309–1310 

|- valign=top
| [[Fedlim Ó Conchobair|Fedlim]] mac [[Aedh Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Ruadh || 1310–1316

|- valign=top
| [[Ruaidrí na bhFeadh Ó Conchobair|Ruaidrí na bhFeadh]] mac Donnchadh mhic Eoghain || Uí Conchubhair || 1316–1317

|- valign=top
| [[Toirdelbach Ó Conchobair|Toirdelbach]] mac [[Aedh Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Doinn || 1317–1318&lt;br /&gt;1324–1350
|- valign=top
| [[Aedh mac Tairdelbach Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Tairdelbach Ó Conchobair|Tairdelbaig]] || Uí Conchubhair Doinn || 1324

|- valign=top
| [[Cathal mac Domhnall Ó Conchobair|Cathal]] mac Domnaill || Ó Conchobhair Sligigh || 1318–1324 

|- valign=top
| [[Aedh mac Aedh Breifneach Ó Conchobair|Aedh]] mac Aedha Breifnig || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1342–1350

|- valign=top
| [[Ruaidri mac Tairdelbach Ó Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Toirdelbach Ó Conchobair|Tairdelbaig]] || Uí Conchubhair Doinn || 1368–1384
|- valign=top
| [[Toirdhealbhach Óg Donn Ó Conchobair|Toirdhealbhach Óg Donn]] mac [[Aedh mac Tairdelbach Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Doinn || 1384–1406
|- valign=top
| [[Cathal mac Ruaidri Ó Conchobair|Cathal]] mac [[Ruaidrí mac Tairdelbach Ó Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchubhair Doinn || 1406–1439
|- valign=top
| [[Aedh mac Tairdelbach Óg Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Toirdhealbhach Óg Donn Ó Conchobair|Toirdhealbhaigh Óig Dhoinn]] || Uí Conchubhair Doinn || 1439–1461
|- valign=top
| [[Fedlim Geancach Ó Conchobair|Fedlim Geancach]] mac Toirdhealbhaigh Óig Dhoinn || Uí Conchubhair Doinn || 1461–1475
|}

== Féach freisin==
* [[Ardrí na hÉireann|Ardríthe na hÉireann]]
* [[Ríthe na Laighean]]
* [[Ríthe na Mí]]
* [[Ríthe na Mumhan]]
* [[Ríthe na nUladh]]

== Foinsí ==

* [[Annála na gCeithre Máistrí]].
* [[Annála Connacht]]
* ''Irish Kings and High Kings'', Francis John Byrne, 1973.
* [[Leabhar Mór na nGinealach]], Dubhaltach Mac Firbhisigh

== Naisc sheachtracha ==
* ''[http://www.theirishstory.com/2013/02/25/7347/#.VQ8yVI5nTLU Ó Conchobair and Burke]'' ar The Irish Story
* [https://celt.ucc.ie/published/G105013/ A poem on the Kings of Connaught] ar [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{Ríocht na gConnacht}}

{{DEFAULTSORT:Connacht, Ríthe na}}
[[Catagóir:Connachta| ]]
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht| ]]
[[Catagóir:Uí Bhriúin]]
[[Catagóir:Uí Fhiachrach]]
[[Catagóir:Uí Chonchúir]]
[[Catagóir:Uí Ruairc]]</text>
      <sha1>64w0om4t4gvky7gtv273msy1y4yg339</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063376</id>
      <parentid>1063369</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:26:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ríthe stairiúla */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14564" xml:space="preserve">&lt;!--{{Infobox former monarchy 
| first_monarch     = [[Genann]]
| last_monarch      = [[Feidhlimidh Geangcach Ó Conchobair]]
| residence         = [[Ráth Cruachan]]&lt;br&gt;[[Carn Fraoich]]
| began             = Ársa
| ended             = 1474
}}--&gt;
Bhíodh '''Ríthe na gConnacht''' i gceannas i gCúige (''cóiced'') [[Connacht|Chonnacht]], taobh thiar den [[Sionainn|tSionainn]].  I dtosach, [[Cóiced Ol nEchmacht]] ba ea ainm an chúige, ainmnithe as [[Fir Ol nEchmacht]].  Tugadh a ainm nua don chúige sa luath-mheánaois, ainmnithe as na [[Connachta]].

[[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|Ríocht na gConnacht, c. 900]]

Feictear ar léarscáil [[Tolamaes]] c. AD 150, dream darb ainm [[Nagnatae]] ina chónaí in iarthar na hÉireann.  Molann roinnt scoláirí go bhfuil an léarsáil úd bunaithe ar chartagrafaíocht a rinneadh b'fhéidir cúíg chéad bliain roimhe sin.

Mhaígh na Connachta mar sinsir triúr mac níos sine ''[[Eochaid Mugmedon|Echach Mugmedóin]]'': [[Brión mac Echach Mugmedóin|Brian]] (''Brión''), [[Ailill mac Echach Mugmedóin|Ailill]] agus [[Fiachrae|Fiachra]].  Tá an teaghlach ainmnithe as a sinsear, mar a maíodh, [[Conn Cétchathach|Conn Céadchathach]].  Sinsear [[Uí Néill]] ba ea a leasdeartháir níos óige, [[Níall Noígíallach|Niall Naoighiallach]].

Seo liosta ríthe Connacht ón cúigiú go dtí an cúigiú haois déag.

== Ríthe réamhstairiúla Ol nEchmacht ==
* [[Genann]]
* Conrac Cas
* [[Eochaid Feidlech]]
* Eochaidh Allat
* Tinni mac Conri
* [[Medb]]
* [[Medb]] agus [[Ailill mac Máta]]
* Maine Aithreamhail mac Ailill Máta
* Sanbh Sithcheann mac Ceat mac Magha
* Cairbre mac Maine Aithreamhail
* Eochaidh Fionn
* Aodh mac Cu Odhar
* Eochaidh mac Cairbre
* Aonghus Fionn mac Domhnall
* Cormac Ulfhada
* Aonghus Feirt mac Aonghus Fionn
* Connall Cruchain mac Aonghus Feirt
* Fearadach mac Connal Cruchain
* Forghus Fiansa
* Forghus Fiansa agus Art mac Conn
* Ceidghin Cruchain mac Connall Cruchain
* Aodh mac Eochaidh
* Aodh Alainn mac Eochaidh Baicidh
* Nia Mór mac Lughna
* Lughaidh mac Lughna Fear Tri
* Aodh Caomh mac Garadh Glundubh
* Coinne mac Fear Tri
* Muireadh Tireach mac Fiachra Sraibrintne
* [[Eochaid Mugmedon]]
* [[Níall Noígíallach]], bás c. 450/455

== Ríthe stairiúla ==
{| cellpadding=&quot;6&quot;

|- valign=top
| align=center colspan=2 | [[Uí Fiachrach|Uí Fhiachrach]]
| align=center colspan=3 | [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]]
| align=center | [[Uí Ruairc]]

|- 
| align=center | [[Íomhá:O'Shaughnessy.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Dowd.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Conor.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Flaherty.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:Ó Flannagáin.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Rourke Arms.svg|x40px]] 

|- valign=top
| align=center | [[Uí Fiachrach Aidne|Uí&amp;nbsp;Fhiachrach&amp;nbsp;Aidhne]]&lt;br /&gt;[[Uí Sheachnasaigh]]
| align=center | [[Uí Fiachrach Muaide|Uí&amp;nbsp;Fhiachrach&amp;nbsp;Mhuaidhe]]&lt;br /&gt;[[Uí Dhubhda]]
| align=center | [[Uí Chonchúír]]&lt;br /&gt;[[Síl Muiredaig|Síol&amp;nbsp;Mhuireadhaigh]]&lt;br&gt;[[Síl Cellaig|Síol Cheallaigh]]
| align=center | [[Uí Briúin Seóla|Uí&amp;nbsp;Bhriúin&amp;nbsp;Seola]]&lt;br /&gt;[[Uí Flaithbertaigh|Uí&amp;nbsp;Fhlaithbheartaigh]]
| align=center | [[Síl Cathail|Síol&amp;nbsp;Chathail]]
| align=center | [[Uí Bhriúin Bhréifne|Uí&amp;nbsp;Bhriúin&amp;nbsp;Bhréifne]]
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Ainm !! Clann!! Réimeas
|- valign=top
| [[Amalgaid mac Fiachrach|Amalgaid]] mac [[Fiachrae|Fiachrach]] || Uí Fiachrach || 406–440
|- valign=top
| [[Nath Í mac Fiachrach|Nath Í]] mac [[Fiachrae|Fiachrai]] || Uí Fiachrach || 440–445
|- valign=top
| [[Ailill Molt]] mac Nath Í || Uí Fiachrach || 445–482

|- valign=top
| [[Dauí Tenga Uma]] mac [[Brión mac Echach Muigmedóin|Brióin]] || Uí Briúin || 482–500 

|- valign=top
| [[Eógan Bél]] mac [[Ailill Molt|Ailealla]] || Uí Fiachrach || 500–542
|- valign=top
| [[Ailill Inbanda]] mac [[Eógan Bél|Eógain]] || Uí Fiachrach || 542–549

|- valign=top
| [[Echu Tirmcharna]] mac Fergusa mhic Muireadaig || Uí Briúin || 549–556
|- valign=top
| [[Áed mac Echach|Áed]] mac [[Echu Tirmcharna|Eochach]] || Uí Briúin || 556–575
|- valign=top
| [[Uatu mac Áedo|Uatu]] mac [[Áed mac Echach|Áedo]] || Uí Briúin || 575–600

|- valign=top
| [[Colmán mac Cobthaig|Colmáin]] mac [[Cobthach mac Gabráin|Cobhthaigh]] || Uí Fiachrach Aidhne || 600–622

|- valign=top
| [[Rogallach mac Uatach|Rogallach]] mac [[Uatu mac Áedo|Uatach]] || Uí Briúin || 622–649

|- valign=top
| [[Loingsech mac Colmáin|Loingseach]] mac [[Colmán mac Cobthaig|Colmáin]]|| Uí Fiachrach Aidhne || 649–655
|- valign=top
| [[Guaire Aidne mac Colmáin|Guaire Aidne]] mac Colmáin || Uí Fhiachrach Aidhne || 655–663

|- valign=top
| [[Cenn Fáelad mac Colgan|Cenn Fáelad]] mac [[Colga mac Aodha|Colgan]] || Uí Bhriúin Seola || 663–682

|- valign=top
| [[Dúnchad Muirisci]] mac [[Tipraite mac Máele Duibh|Tipraite]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 682–683

|- valign=top
| |[[Fergal Aidne mac Artgaile|Fergal Aidne]] mac Artgaile || Uí Fiachrach Aidhne || 683–696

|- valign=top
| [[Muiredach Muillethan]] mac [[Fergus mac Rogallaig|Fergusa]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 696–702
|-

|- valign=top
| [[Cellach mac Rogallaig|Cellach]] mac [[Rogallach mac Uatach|Rogallaigh]] || Síl Cellaig || 702&amp;ndash;705

|- valign=top
| [[Indrechtach mac Dúnchado|Indrechtach]] mac [[Dúnchad Muirisci|Dúnchado]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 705–707

|- valign=top
| [[Indrechtach mac Muiredaig|Indrechtach]] mac [[Muiredach Muillethan|Muiredaig]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 707–723

|- valign=top
| [[Domnall mac Cellaig|Domnall]] mac [[Cellach mac Rogallaig|Cellaig]] || Uí Briúin Síl Cellaig || 723&amp;ndash;728

|- valign=top
| [[Cathal mac Muiredaig|Cathal]] mac [[Muiredach Muillethan|Muireadhaigh]] || Uí Briúin Síl Cathail || 728–735

|- valign=top
| [[Áed Balb mac Indrechtaig|Áed Balb]] mac [[Indrechtach mac Muiredaig|Indrechtaig meic Muireadaig]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 735–742

|- valign=top
| [[Forggus mac Cellaig|Forggus]] mac [[Cellach mac Rogallaig|Cellaig]] || Uí Briúin Síl Cellaig || 742&amp;ndash;756

|- valign=top
| [[Ailill Medraige mac Indrechtaig|Ailill Medraige]] mac [[Indrechtach mac Dúnchado|Indrechtaig meic Dúnchado]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 756–764

|- valign=top
| [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dub-Indrecht]] mac [[Cathal mac Muiredaig|Cathail]] || Uí Briúin Síl Cathail || 764–768

|- valign=top
| [[Donn Cothaid mac Cathail|Donn Cothaid]] mac Cathail || Uí Fiachrach Muaidhe || 768–773

|- valign=top
| [[Flaithrí mac Domnaill|Flaithrí]] mac Domnaill || Uí Briúin Síl Cellaig || 773&amp;ndash;777

|- valign=top
| [[Artgal mac Cathail|Artgal]] mac Cathail || Uí Briúin Síl Cathail || 777–782

|- valign=top
| [[Tipraite mac Taidg|Tipraite]] mac Tadhg meic Indrechtaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 782–786
|- valign=top
| [[Cináed mac Artgail|Cináed]] mac [[Artgal mac Cathail|Artgaile]] || Uí Briúin Síl Cathail || 786–792
|- valign=top
| [[Colla mac Fergusso|Colla]] mac Fergusso|| Uí Briúin Síl Cellaig || 792&amp;ndash;796

|- valign=top
| [[Muirgius mac Tommaltaig|Muirgius]] mac Tommaltaig meic Murgail || Uí Briúin Síl Muiredaig || 796–815 
|- valign=top
| [[Diarmait mac Tommaltaig|Diarmait]] mac Tommaltaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 815–833 
|- valign=top
| [[Cathal mac Muirgiussa|Cathal]] mac Muirgiussa || Uí Briúin Síl Muiredaig || 833–839

|- valign=top
| [[Murchad mac Áedo|Murchad]] mac Aedha meic Fogartaig || Uí Briúin Síl Cathail || 839–840
|- valign=top
| [[Fergus mac Fothaid|Fergus]] mac Fothada meic Dub-Indrecht || Uí Briúin Síl Cathail || 840–843

|- valign=top
| [[Finsnechta mac Tommaltaig|Finsnechta]] mac Tommaltaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 843–848
|- valign=top
| [[Mugron mac Máele Cothaid|Mugron]] mac Maíle Cothada || Uí Briúin Síl Muiredaig || 848–872
|- valign=top
| [[Conchobar mac Taidg Móir|Conchobar]] mac [[Tadg Mór mac Muirgiusa|Taidg Móir]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 872–882
|- valign=top
| [[Áed mac Conchobair|Áed]] mac [[Conchobar mac Taidg Móir|Conchobair]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 882–888
|- valign=top
| [[Tadg mac Conchobair|Tadg]] mac Conchobair || Uí Briúin Síl Muiredaig || 888–900
|- valign=top
| [[Cathal mac Conchobair|Cathal]] mac Conchobair || Uí Briúin Síl Muiredaig || 900–925
|- valign=top
| [[Tadg mac Cathail|Tadg]] mac [[Cathal mac Conchobair|Cathail]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 925–956

|- valign=top
| [[Fergal Ua Ruairc|Fergal]] mac [[Art mac Ruairc|Airt]] || Uí Ruairc || 956–967

|- valign=top
| [[Conchobar mac Taidg|Conchobar]] mac [[Tadg mac Cathail|Taidg]]|| Uí Conchobhair || 967–973
|- valign=top
| [[Cathal mac Taidg|Cathal]] mac Taidg || Uí Conchobhair || 973
|- valign=top
| [[Cathal mac Conchobair maic Taidg|Cathal]] mac [[Conchobar mac Taidg|Conchobair]] || Uí Conchobhair || 973–1010
|- valign=top
| [[Tadg in Eich Gil]] mac [[Cathal mac Conchobair maic Taidg|Cathail]] || Uí Conchobhair || 1010–1030

|- valign=top
| [[Art Uallach Ua Ruairc|Art Uallach]] mac [[Aedh mac Fergaile|Aedha]] || Uí Ruairc || 1030–1046

|- valign=top
| [[Áed in Gai Bernaig]] mac [[Tadg in Eich Gil|Taidg]] || Uí Conchobhair || 1046–1067

|- valign=top
| [[Áed Ua Ruairc]] mac [[Art Uallach mac Aedha|Airt Uallaigh]] || Uí Ruairc || 1067–1087

|- valign=top
| [[Ruaidrí na Saide Buide]] mac [[Áed in Gai Bernaig|Aeda]]|| Uí Conchobhair || 1087–1092
|- valign=top
| [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh|Flaithbertach]] mac [[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta|Mac meic Aedha]] || Uí Flaithbheartaigh || 1092–1095

|- valign=top
| [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair|Tadg]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || 1092–1097

|- valign=top
| [[Domnall Ua Ruairc|Domnall]] mac Tigernáin meic Ualgharg || Uí Ruairc || 1097–1102

|- valign=top
| [[Domnall Ua Conchobair|Domnall]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide]] || Uí Conchobhair || [[1102]]–1106
|- valign=top
| [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbach]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide]] || Uí Conchobhair || [[1106]]–1156
|- valign=top
| [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbaig]] || Uí Conchobhair || [[1156]]–1186
|- valign=top
| [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair|Conchobar Máenmaige]] mac [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || [[1186]]–1189 
|- valign=top
| [[Cathal Carragh Ua Conchobair|Cathal Carrach]] mac [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair|Conchobair Maenmaige]] || Uí Conchobhair || [[1190]]–1202
|- valign=top
| [[Cathal Crobhdhearg Ua Conchobhair|Cathal Crobderg]] mac [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbaig]] || Uí Conchobhair || 1202–1224
|- valign=top
| [[Aedh Ua Conchobair|Aedh]] mac [[Cathal Craobhdhearg Ua Conchobhair|Cathail Crobdeirg]] || Uí Conchobhair || 1224–1228
|- valign=top
| [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair|Aedh]] mac [[Ruaidrí Ua Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || 1228–1233
|- valign=top
| [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair|Felim]] mac [[Cathal Craobhdhearg Ua Conchobhair|Cathail Crobdeirg]] || Uí Conchobhair || 1233–1265
|- valign=top
| [[Aedh mac Felim Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Felim Ua Conchobair|Felim]] || Uí Conchobhair || 1265–1274 
|- valign=top
| [[Aedh Muimhnech Ó Conchobair|Aedh Muimhnech]] mac [[Felim Ua Conchobair|Felim]] || Uí Conchobhair || 1274–1280 

|- valign=top
| [[Cathal Ó Conchobair|Cathal]] mac [[Conchobair Ruadh mac Muirchertaig Ó Conchobair|Conchobair Ruadh]] || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1280–1288&lt;br /&gt;1293
|- valign=top
| [[Maghnus Ó Conchobair|Maghnus]] mac Conchobair Ruadh || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1288–1293

|- valign=top
| [[Aedh Ó Conchobair|Aedh]] mac Eoghain mhic Ruaidrí || Uí Conchubhair || 1293–1309
|- valign=top
| [[Ruaidrí Ó Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Cathal Ó Conchobair|Cathail]] || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1309–1310 

|- valign=top
| [[Fedlim Ó Conchobair|Fedlim]] mac [[Aedh Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Ruadh || 1310–1316

|- valign=top
| [[Ruaidrí na bhFeadh Ó Conchobair|Ruaidrí na bhFeadh]] mac Donnchadh mhic Eoghain || Uí Conchubhair || 1316–1317

|- valign=top
| [[Toirdelbach Ó Conchobair|Toirdelbach]] mac [[Aedh Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Doinn || 1317–1318&lt;br /&gt;1324–1350
|- valign=top
| [[Aedh mac Tairdelbach Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Tairdelbach Ó Conchobair|Tairdelbaig]] || Uí Conchubhair Doinn || 1324

|- valign=top
| [[Cathal mac Domhnall Ó Conchobair|Cathal]] mac Domnaill || Ó Conchobhair Sligigh || 1318–1324 

|- valign=top
| [[Aedh mac Aedh Breifneach Ó Conchobair|Aedh]] mac Aedha Breifnig || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1342–1350

|- valign=top
| [[Ruaidri mac Tairdelbach Ó Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Toirdelbach Ó Conchobair|Tairdelbaig]] || Uí Conchubhair Doinn || 1368–1384
|- valign=top
| [[Toirdhealbhach Óg Donn Ó Conchobair|Toirdhealbhach Óg Donn]] mac [[Aedh mac Tairdelbach Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Doinn || 1384–1406
|- valign=top
| [[Cathal mac Ruaidri Ó Conchobair|Cathal]] mac [[Ruaidrí mac Tairdelbach Ó Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchubhair Doinn || 1406–1439
|- valign=top
| [[Aedh mac Tairdelbach Óg Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Toirdhealbhach Óg Donn Ó Conchobair|Toirdhealbhaigh Óig Dhoinn]] || Uí Conchubhair Doinn || 1439–1461
|- valign=top
| [[Fedlim Geancach Ó Conchobair|Fedlim Geancach]] mac Toirdhealbhaigh Óig Dhoinn || Uí Conchubhair Doinn || 1461–1475
|}

== Féach freisin==
* [[Ardrí na hÉireann|Ardríthe na hÉireann]]
* [[Ríthe na Laighean]]
* [[Ríthe na Mí]]
* [[Ríthe na Mumhan]]
* [[Ríthe na nUladh]]

== Foinsí ==

* [[Annála na gCeithre Máistrí]].
* [[Annála Connacht]]
* ''Irish Kings and High Kings'', Francis John Byrne, 1973.
* [[Leabhar Mór na nGinealach]], Dubhaltach Mac Firbhisigh

== Naisc sheachtracha ==
* ''[http://www.theirishstory.com/2013/02/25/7347/#.VQ8yVI5nTLU Ó Conchobair and Burke]'' ar The Irish Story
* [https://celt.ucc.ie/published/G105013/ A poem on the Kings of Connaught] ar [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{Ríocht na gConnacht}}

{{DEFAULTSORT:Connacht, Ríthe na}}
[[Catagóir:Connachta| ]]
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht| ]]
[[Catagóir:Uí Bhriúin]]
[[Catagóir:Uí Fhiachrach]]
[[Catagóir:Uí Chonchúir]]
[[Catagóir:Uí Ruairc]]</text>
      <sha1>4tu48e38tkssfuo2yd3qykr231e80fm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063385</id>
      <parentid>1063376</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:51:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ríthe stairiúla */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14608" xml:space="preserve">&lt;!--{{Infobox former monarchy 
| first_monarch     = [[Genann]]
| last_monarch      = [[Feidhlimidh Geangcach Ó Conchobair]]
| residence         = [[Ráth Cruachan]]&lt;br&gt;[[Carn Fraoich]]
| began             = Ársa
| ended             = 1474
}}--&gt;
Bhíodh '''Ríthe na gConnacht''' i gceannas i gCúige (''cóiced'') [[Connacht|Chonnacht]], taobh thiar den [[Sionainn|tSionainn]].  I dtosach, [[Cóiced Ol nEchmacht]] ba ea ainm an chúige, ainmnithe as [[Fir Ol nEchmacht]].  Tugadh a ainm nua don chúige sa luath-mheánaois, ainmnithe as na [[Connachta]].

[[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|Ríocht na gConnacht, c. 900]]

Feictear ar léarscáil [[Tolamaes]] c. AD 150, dream darb ainm [[Nagnatae]] ina chónaí in iarthar na hÉireann.  Molann roinnt scoláirí go bhfuil an léarsáil úd bunaithe ar chartagrafaíocht a rinneadh b'fhéidir cúíg chéad bliain roimhe sin.

Mhaígh na Connachta mar sinsir triúr mac níos sine ''[[Eochaid Mugmedon|Echach Mugmedóin]]'': [[Brión mac Echach Mugmedóin|Brian]] (''Brión''), [[Ailill mac Echach Mugmedóin|Ailill]] agus [[Fiachrae|Fiachra]].  Tá an teaghlach ainmnithe as a sinsear, mar a maíodh, [[Conn Cétchathach|Conn Céadchathach]].  Sinsear [[Uí Néill]] ba ea a leasdeartháir níos óige, [[Níall Noígíallach|Niall Naoighiallach]].

Seo liosta ríthe Connacht ón cúigiú go dtí an cúigiú haois déag.

== Ríthe réamhstairiúla Ol nEchmacht ==
* [[Genann]]
* Conrac Cas
* [[Eochaid Feidlech]]
* Eochaidh Allat
* Tinni mac Conri
* [[Medb]]
* [[Medb]] agus [[Ailill mac Máta]]
* Maine Aithreamhail mac Ailill Máta
* Sanbh Sithcheann mac Ceat mac Magha
* Cairbre mac Maine Aithreamhail
* Eochaidh Fionn
* Aodh mac Cu Odhar
* Eochaidh mac Cairbre
* Aonghus Fionn mac Domhnall
* Cormac Ulfhada
* Aonghus Feirt mac Aonghus Fionn
* Connall Cruchain mac Aonghus Feirt
* Fearadach mac Connal Cruchain
* Forghus Fiansa
* Forghus Fiansa agus Art mac Conn
* Ceidghin Cruchain mac Connall Cruchain
* Aodh mac Eochaidh
* Aodh Alainn mac Eochaidh Baicidh
* Nia Mór mac Lughna
* Lughaidh mac Lughna Fear Tri
* Aodh Caomh mac Garadh Glundubh
* Coinne mac Fear Tri
* Muireadh Tireach mac Fiachra Sraibrintne
* [[Eochaid Mugmedon]]
* [[Níall Noígíallach]], bás c. 450/455

== Ríthe stairiúla ==
{| cellpadding=&quot;6&quot;

|- valign=top
| align=center colspan=2 | [[Uí Fiachrach|Uí Fhiachrach]]
| align=center colspan=3 | [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]]
| align=center | [[Uí Ruairc]]

|- 
| align=center | [[Íomhá:O'Shaughnessy.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Dowd.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Conor.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Flaherty.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:Ó Flannagáin.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Rourke Arms.svg|x40px]] 

|- valign=top
| align=center | [[Uí Fiachrach Aidne|Uí&amp;nbsp;Fhiachrach&amp;nbsp;Aidhne]]&lt;br /&gt;[[Uí Sheachnasaigh]]
| align=center | [[Uí Fiachrach Muaide|Uí&amp;nbsp;Fhiachrach&amp;nbsp;Mhuaidhe]]&lt;br /&gt;[[Uí Dhubhda]]
| align=center | [[Uí Chonchúír]]&lt;br /&gt;[[Síl Muiredaig|Síol&amp;nbsp;Mhuireadhaigh]]&lt;br&gt;[[Síl Cellaig|Síol Cheallaigh]]
| align=center | [[Uí Briúin Seóla|Uí&amp;nbsp;Bhriúin&amp;nbsp;Seola]]&lt;br /&gt;[[Uí Flaithbertaigh|Uí&amp;nbsp;Fhlaithbheartaigh]]
| align=center | [[Síl Cathail|Síol&amp;nbsp;Chathail]]
| align=center | [[Uí Bhriúin Bhréifne|Uí&amp;nbsp;Bhriúin&amp;nbsp;Bhréifne]]
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Ainm !! Clann!! Réimeas
|- valign=top
| [[Amalgaid mac Fiachrach|Amalgaid]] mac [[Fiachrae|Fiachrach]] || Uí Fiachrach || 406–440
|- valign=top
| [[Nath Í mac Fiachrach|Nath Í]] mac [[Fiachrae|Fiachrai]] || Uí Fiachrach || 440–445
|- valign=top
| [[Ailill Molt]] mac Nath Í || Uí Fiachrach || 445–482

|- valign=top
| [[Dauí Tenga Uma]] mac [[Brión mac Echach Muigmedóin|Brióin]] || Uí Briúin || 482–500 

|- valign=top
| [[Eógan Bél]] mac [[Ailill Molt|Ailealla]] || Uí Fiachrach || 500–542
|- valign=top
| [[Ailill Inbanda]] mac [[Eógan Bél|Eógain]] || Uí Fiachrach || 542–549

|- valign=top
| [[Echu Tirmcharna]] mac Fergusa mhic Muireadaig || Uí Briúin || 549–556
|- valign=top
| [[Áed mac Echach|Áed]] mac [[Echu Tirmcharna|Eochach]] || Uí Briúin || 556–575
|- valign=top
| [[Uatu mac Áedo|Uatu]] mac [[Áed mac Echach|Áedo]] || Uí Briúin || 575–600

|- valign=top
| [[Colmán mac Cobthaig|Colmáin]] mac [[Cobthach mac Gabráin|Cobhthaigh]] || Uí Fiachrach Aidhne || 600–622

|- valign=top
| [[Rogallach mac Uatach|Rogallach]] mac [[Uatu mac Áedo|Uatach]] || Uí Briúin || 622–649

|- valign=top
| [[Loingsech mac Colmáin|Loingseach]] mac [[Colmán mac Cobthaig|Colmáin]]|| Uí Fiachrach Aidhne || 649–655
|- valign=top
| [[Guaire Aidne mac Colmáin|Guaire Aidne]] mac Colmáin || Uí Fhiachrach Aidhne || 655–663

|- valign=top
| [[Cenn Fáelad mac Colgan|Cenn Fáelad]] mac [[Colga mac Aodha|Colgan]] || Uí Bhriúin Seola || 663–682

|- valign=top
| [[Dúnchad Muirisci]] mac [[Tipraite mac Máele Duibh|Tipraite]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 682–683

|- valign=top
| |[[Fergal Aidne mac Artgaile|Fergal Aidne]] mac Artgaile || Uí Fiachrach Aidhne || 683–696

|- valign=top
| [[Muiredach Muillethan]] mac [[Fergus mac Rogallaig|Fergusa]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 696–702
|-

|- valign=top
| [[Cellach mac Rogallaig|Cellach]] mac [[Rogallach mac Uatach|Rogallaigh]] || Síl Cellaig || 702&amp;ndash;705

|- valign=top
| [[Indrechtach mac Dúnchado|Indrechtach]] mac [[Dúnchad Muirisci|Dúnchado]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 705–707

|- valign=top
| [[Indrechtach mac Muiredaig|Indrechtach]] mac [[Muiredach Muillethan|Muiredaig]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 707–723

|- valign=top
| [[Domnall mac Cellaig|Domnall]] mac [[Cellach mac Rogallaig|Cellaig]] || Uí Briúin Síl Cellaig || 723&amp;ndash;728

|- valign=top
| [[Cathal mac Muiredaig|Cathal]] mac [[Muiredach Muillethan|Muireadhaigh]] || Uí Briúin Síl Cathail || 728–735

|- valign=top
| [[Áed Balb mac Indrechtaig|Áed Balb]] mac [[Indrechtach mac Muiredaig|Indrechtaig meic Muireadaig]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 735–742

|- valign=top
| [[Forggus mac Cellaig|Forggus]] mac [[Cellach mac Rogallaig|Cellaig]] || Uí Briúin Síl Cellaig || 742&amp;ndash;756

|- valign=top
| [[Ailill Medraige mac Indrechtaig|Ailill Medraige]] mac [[Indrechtach mac Dúnchado|Indrechtaig meic Dúnchado]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 756–764

|- valign=top
| [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dub-Indrecht]] mac [[Cathal mac Muiredaig|Cathail]] || Uí Briúin Síl Cathail || 764–768

|- valign=top
| [[Donn Cothaid mac Cathail|Donn Cothaid]] mac Cathail || Uí Fiachrach Muaidhe || 768–773

|- valign=top
| [[Flaithrí mac Domnaill|Flaithrí]] mac Domnaill || Uí Briúin Síl Cellaig || 773&amp;ndash;777

|- valign=top
| [[Artgal mac Cathail|Artgal]] mac Cathail || Uí Briúin Síl Cathail || 777–782

|- valign=top
| [[Tipraite mac Taidg|Tipraite]] mac Tadhg meic Indrechtaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 782–786
|- valign=top
| [[Cináed mac Artgail|Cináed]] mac [[Artgal mac Cathail|Artgaile]] || Uí Briúin Síl Cathail || 786–792
|- valign=top
| [[Colla mac Fergusso|Colla]] mac Fergusso|| Uí Briúin Síl Cellaig || 792&amp;ndash;796

|- valign=top
| [[Muirgius mac Tommaltaig|Muirgius]] mac Tommaltaig meic Murgail || Uí Briúin Síl Muiredaig || 796–815 
|- valign=top
| [[Diarmait mac Tommaltaig|Diarmait]] mac Tommaltaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 815–833 
|- valign=top
| [[Cathal mac Muirgiussa|Cathal]] mac Muirgiussa || Uí Briúin Síl Muiredaig || 833–839

|- valign=top
| [[Murchad mac Áedo|Murchad]] mac Aedha meic Fogartaig || Uí Briúin Síl Cathail || 839–840
|- valign=top
| [[Fergus mac Fothaid|Fergus]] mac Fothada meic Dub-Indrecht || Uí Briúin Síl Cathail || 840–843

|- valign=top
| [[Finsnechta mac Tommaltaig|Finsnechta]] mac Tommaltaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 843–848
|- valign=top
| [[Mugron mac Máele Cothaid|Mugron]] mac Maíle Cothada || Uí Briúin Síl Muiredaig || 848–872
|- valign=top
| [[Conchobar mac Taidg Móir|Conchobar]] mac [[Tadg Mór mac Muirgiusa|Taidg Móir]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 872–882
|- valign=top
| [[Áed mac Conchobair|Áed]] mac [[Conchobar mac Taidg Móir|Conchobair]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 882–888
|- valign=top
| [[Tadg mac Conchobair|Tadg]] mac Conchobair || Uí Briúin Síl Muiredaig || 888–900
|- valign=top
| [[Cathal mac Conchobair|Cathal]] mac Conchobair || Uí Briúin Síl Muiredaig || 900–925
|- valign=top
| [[Tadg mac Cathail|Tadg]] mac [[Cathal mac Conchobair|Cathail]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 925–956

|- valign=top
| [[Fergal Ua Ruairc|Fergal]] mac [[Art mac Ruairc|Airt]] || Uí Ruairc || 956–967

|- valign=top
| [[Conchobar mac Taidg|Conchobar]] mac [[Tadg mac Cathail|Taidg]]|| Uí Conchobhair || 967–973
|- valign=top
| [[Cathal mac Taidg|Cathal]] mac Taidg || Uí Conchobhair || 973
|- valign=top
| [[Cathal mac Conchobair maic Taidg|Cathal]] mac [[Conchobar mac Taidg|Conchobair]] || Uí Conchobhair || 973–1010
|- valign=top
| [[Tadg in Eich Gil]] mac [[Cathal mac Conchobair maic Taidg|Cathail]] || Uí Conchobhair || 1010–1030

|- valign=top
| [[Art Uallach Ua Ruairc|Art Uallach]] mac [[Aedh mac Fergaile|Aedha]] || Uí Ruairc || 1030–1046

|- valign=top
| [[Áed in Gai Bernaig]] mac [[Tadg in Eich Gil|Taidg]] || Uí Conchobhair || 1046–1067

|- valign=top
| [[Áed Ua Ruairc]] mac [[Art Uallach Ua Ruairc|Airt Uallaigh]] || Uí Ruairc || 1067–1087

|- valign=top
| [[Ruaidrí na Saide Buide]] mac [[Áed in Gai Bernaig|Aeda]]|| Uí Conchobhair || 1087–1092
|- valign=top
| [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh|Flaithbertach]] mac [[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta|Mac meic Aedha]] || Uí Flaithbheartaigh || 1092–1095

|- valign=top
| [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair|Tadg]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || 1092–1097

|- valign=top
| [[Domnall Ua Ruairc|Domnall]] mac Tigernáin meic Ualgharg || Uí Ruairc || 1097–1102

|- valign=top
| [[Domnall Ua Conchobair|Domnall]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide]] || Uí Conchobhair || [[1102]]–1106
|- valign=top
| [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbach]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide]] || Uí Conchobhair || [[1106]]–1156
|- valign=top
| [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbaig]] || Uí Conchobhair || [[1156]]–1186
|- valign=top
| [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair|Conchobar Máenmaige]] mac [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || [[1186]]–1189 
|- valign=top
| [[Cathal Carragh Ua Conchobair|Cathal Carrach]] mac [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair|Conchobair Maenmaige]] || Uí Conchobhair || [[1190]]–1202
|- valign=top
| [[Cathal Crobhdhearg Ua Conchobhair|Cathal Crobderg]] mac [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbaig]] || Uí Conchobhair || 1202–1224
|- valign=top
| [[Aedh Ua Conchobair|Aedh]] mac [[Cathal Craobhdhearg Ua Conchobhair|Cathail Crobdeirg]] || Uí Conchobhair || 1224–1228
|- valign=top
| [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair|Aedh]] mac [[Ruaidrí Ua Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || 1228–1233
|- valign=top
| [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair|Felim]] mac [[Cathal Craobhdhearg Ua Conchobhair|Cathail Crobdeirg]] || Uí Conchobhair || 1233–1265
|- valign=top
| [[Aedh mac Felim Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair|Felim]] || Uí Conchobhair || 1265–1274 
|- valign=top
| [[Aedh Muimhnech Ó Conchobair|Aedh Muimhnech]] mac [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair|Felim]] || Uí Conchobhair || 1274–1280 

|- valign=top
| [[Cathal Ó Conchobair|Cathal]] mac [[Conchobair Ruadh mac Muirchertaig Ó Conchobair|Conchobair Ruadh]] || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1280–1288&lt;br /&gt;1293
|- valign=top
| [[Maghnus Ó Conchobair|Maghnus]] mac Conchobair Ruadh || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1288–1293

|- valign=top
| [[Aedh Ó Conchobair|Aedh]] mac Eoghain mhic Ruaidrí || Uí Conchubhair || 1293–1309
|- valign=top
| [[Ruaidrí Ó Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Cathal Ó Conchobair|Cathail]] || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1309–1310 

|- valign=top
| [[Fedlim Ó Conchobair|Fedlim]] mac [[Aedh Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Ruadh || 1310–1316

|- valign=top
| [[Ruaidrí na bhFeadh Ó Conchobair|Ruaidrí na bhFeadh]] mac Donnchadh mhic Eoghain || Uí Conchubhair || 1316–1317

|- valign=top
| [[Toirdelbach Ó Conchobair|Toirdelbach]] mac [[Aedh Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Doinn || 1317–1318&lt;br /&gt;1324–1350
|- valign=top
| [[Aedh mac Tairdelbach Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Tairdelbach Ó Conchobair|Tairdelbaig]] || Uí Conchubhair Doinn || 1324

|- valign=top
| [[Cathal mac Domhnall Ó Conchobair|Cathal]] mac Domnaill || Ó Conchobhair Sligigh || 1318–1324 

|- valign=top
| [[Aedh mac Aedh Breifneach Ó Conchobair|Aedh]] mac Aedha Breifnig || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1342–1350

|- valign=top
| [[Ruaidri mac Tairdelbach Ó Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Toirdelbach Ó Conchobair|Tairdelbaig]] || Uí Conchubhair Doinn || 1368–1384
|- valign=top
| [[Toirdhealbhach Óg Donn Ó Conchobair|Toirdhealbhach Óg Donn]] mac [[Aedh mac Tairdelbach Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Doinn || 1384–1406
|- valign=top
| [[Cathal mac Ruaidri Ó Conchobair|Cathal]] mac [[Ruaidrí mac Tairdelbach Ó Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchubhair Doinn || 1406–1439
|- valign=top
| [[Aedh mac Tairdelbach Óg Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Toirdhealbhach Óg Donn Ó Conchobair|Toirdhealbhaigh Óig Dhoinn]] || Uí Conchubhair Doinn || 1439–1461
|- valign=top
| [[Fedlim Geancach Ó Conchobair|Fedlim Geancach]] mac Toirdhealbhaigh Óig Dhoinn || Uí Conchubhair Doinn || 1461–1475
|}

== Féach freisin==
* [[Ardrí na hÉireann|Ardríthe na hÉireann]]
* [[Ríthe na Laighean]]
* [[Ríthe na Mí]]
* [[Ríthe na Mumhan]]
* [[Ríthe na nUladh]]

== Foinsí ==

* [[Annála na gCeithre Máistrí]].
* [[Annála Connacht]]
* ''Irish Kings and High Kings'', Francis John Byrne, 1973.
* [[Leabhar Mór na nGinealach]], Dubhaltach Mac Firbhisigh

== Naisc sheachtracha ==
* ''[http://www.theirishstory.com/2013/02/25/7347/#.VQ8yVI5nTLU Ó Conchobair and Burke]'' ar The Irish Story
* [https://celt.ucc.ie/published/G105013/ A poem on the Kings of Connaught] ar [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{Ríocht na gConnacht}}

{{DEFAULTSORT:Connacht, Ríthe na}}
[[Catagóir:Connachta| ]]
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht| ]]
[[Catagóir:Uí Bhriúin]]
[[Catagóir:Uí Fhiachrach]]
[[Catagóir:Uí Chonchúir]]
[[Catagóir:Uí Ruairc]]</text>
      <sha1>t7c5epluo2o559txo75z3h77pow3o0o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063398</id>
      <parentid>1063385</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:10:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14641" xml:space="preserve">&lt;!--{{Infobox former monarchy 
| first_monarch     = [[Genann]]
| last_monarch      = [[Feidhlimidh Geangcach Ó Conchobair]]
| residence         = [[Ráth Cruachan]]&lt;br&gt;[[Carn Fraoich]]
| began             = Ársa
| ended             = 1474
}}--&gt;
Bhíodh '''Ríthe na gConnacht''' i gceannas i gCúige (''cóiced'') [[Connacht|Chonnacht]], taobh thiar den [[Sionainn|tSionainn]].  I dtosach, [[Cóiced Ol nEchmacht]] ba ea ainm an chúige, ainmnithe as [[Fir Ol nEchmacht]].  Tugadh a ainm nua don chúige sa luath-mheánaois, ainmnithe as na [[Connachta]].

[[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|Ríocht na gConnacht, c. 900]]

Feictear ar léarscáil [[Tolamaes]] c. AD 150, dream darb ainm [[Nagnatae]] ina chónaí in iarthar na hÉireann.  Molann roinnt scoláirí go bhfuil an léarsáil úd bunaithe ar chartagrafaíocht a rinneadh b'fhéidir cúíg chéad bliain roimhe sin.

Mhaígh na Connachta mar sinsir triúr mac níos sine ''[[Eochaid Mugmedon|Echach Mugmedóin]]'': [[Brión mac Echach Mugmedóin|Brian]] (''Brión''), [[Ailill mac Echach Mugmedóin|Ailill]] agus [[Fiachrae|Fiachra]].  Tá an teaghlach ainmnithe as a sinsear, mar a maíodh, [[Conn Cétchathach|Conn Céadchathach]].  Sinsear [[Uí Néill]] ba ea a leasdeartháir níos óige, [[Níall Noígíallach|Niall Naoighiallach]].

Seo liosta ríthe Connacht ón cúigiú go dtí an cúigiú haois déag.

== Ríthe réamhstairiúla Ol nEchmacht ==
* [[Genann]]
* Conrac Cas
* [[Eochaid Feidlech]]
* Eochaidh Allat
* Tinni mac Conri
* [[Medb]]
* [[Medb]] agus [[Ailill mac Máta]]
* Maine Aithreamhail mac Ailill Máta
* Sanbh Sithcheann mac Ceat mac Magha
* Cairbre mac Maine Aithreamhail
* Eochaidh Fionn
* Aodh mac Cu Odhar
* Eochaidh mac Cairbre
* Aonghus Fionn mac Domhnall
* Cormac Ulfhada
* Aonghus Feirt mac Aonghus Fionn
* Connall Cruchain mac Aonghus Feirt
* Fearadach mac Connal Cruchain
* Forghus Fiansa
* Forghus Fiansa agus Art mac Conn
* Ceidghin Cruchain mac Connall Cruchain
* Aodh mac Eochaidh
* Aodh Alainn mac Eochaidh Baicidh
* Nia Mór mac Lughna
* Lughaidh mac Lughna Fear Tri
* Aodh Caomh mac Garadh Glundubh
* Coinne mac Fear Tri
* Muireadh Tireach mac Fiachra Sraibrintne
* [[Eochaid Mugmedon]]
* [[Níall Noígíallach]], bás c. 450/455

== Ríthe stairiúla ==
{| cellpadding=&quot;6&quot;

|- valign=top
| align=center colspan=2 | [[Uí Fiachrach|Uí Fhiachrach]]
| align=center colspan=3 | [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]]
| align=center | [[Uí Ruairc]]

|- 
| align=center | [[Íomhá:O'Shaughnessy.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Dowd.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Conor.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Flaherty.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:Ó Flannagáin.png|x40px]]
| align=center | [[Íomhá:O'Rourke Arms.svg|x40px]] 

|- valign=top
| align=center | [[Uí Fiachrach Aidne|Uí&amp;nbsp;Fhiachrach&amp;nbsp;Aidhne]]&lt;br /&gt;[[Uí Sheachnasaigh]]
| align=center | [[Uí Fiachrach Muaide|Uí&amp;nbsp;Fhiachrach&amp;nbsp;Mhuaidhe]]&lt;br /&gt;[[Uí Dhubhda]]
| align=center | [[Uí Chonchúír]]&lt;br /&gt;[[Síl Muiredaig|Síol&amp;nbsp;Mhuireadhaigh]]&lt;br&gt;[[Síl Cellaig|Síol Cheallaigh]]
| align=center | [[Uí Briúin Seóla|Uí&amp;nbsp;Bhriúin&amp;nbsp;Seola]]&lt;br /&gt;[[Uí Flaithbertaigh|Uí&amp;nbsp;Fhlaithbheartaigh]]
| align=center | [[Síl Cathail|Síol&amp;nbsp;Chathail]]
| align=center | [[Uí Bhriúin Bhréifne|Uí&amp;nbsp;Bhriúin&amp;nbsp;Bhréifne]]
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Ainm !! Clann!! Réimeas
|- valign=top
| [[Amalgaid mac Fiachrach|Amalgaid]] mac [[Fiachrae|Fiachrach]] || Uí Fiachrach || 406–440
|- valign=top
| [[Nath Í mac Fiachrach|Nath Í]] mac [[Fiachrae|Fiachrai]] || Uí Fiachrach || 440–445
|- valign=top
| [[Ailill Molt]] mac Nath Í || Uí Fiachrach || 445–482

|- valign=top
| [[Dauí Tenga Uma]] mac [[Brión mac Echach Muigmedóin|Brióin]] || Uí Briúin || 482–500 

|- valign=top
| [[Eógan Bél]] mac [[Ailill Molt|Ailealla]] || Uí Fiachrach || 500–542
|- valign=top
| [[Ailill Inbanda]] mac [[Eógan Bél|Eógain]] || Uí Fiachrach || 542–549

|- valign=top
| [[Echu Tirmcharna]] mac Fergusa mhic Muireadaig || Uí Briúin || 549–556
|- valign=top
| [[Áed mac Echach|Áed]] mac [[Echu Tirmcharna|Eochach]] || Uí Briúin || 556–575
|- valign=top
| [[Uatu mac Áedo|Uatu]] mac [[Áed mac Echach|Áedo]] || Uí Briúin || 575–600

|- valign=top
| [[Colmán mac Cobthaig|Colmáin]] mac [[Cobthach mac Gabráin|Cobhthaigh]] || Uí Fiachrach Aidhne || 600–622

|- valign=top
| [[Rogallach mac Uatach|Rogallach]] mac [[Uatu mac Áedo|Uatach]] || Uí Briúin || 622–649

|- valign=top
| [[Loingsech mac Colmáin|Loingseach]] mac [[Colmán mac Cobthaig|Colmáin]]|| Uí Fiachrach Aidhne || 649–655
|- valign=top
| [[Guaire Aidne mac Colmáin|Guaire Aidne]] mac Colmáin || Uí Fhiachrach Aidhne || 655–663

|- valign=top
| [[Cenn Fáelad mac Colgan|Cenn Fáelad]] mac [[Colga mac Aodha|Colgan]] || Uí Bhriúin Seola || 663–682

|- valign=top
| [[Dúnchad Muirisci]] mac [[Tipraite mac Máele Duibh|Tipraite]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 682–683

|- valign=top
| |[[Fergal Aidne mac Artgaile|Fergal Aidne]] mac Artgaile || Uí Fiachrach Aidhne || 683–696

|- valign=top
| [[Muiredach Muillethan]] mac [[Fergus mac Rogallaig|Fergusa]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 696–702
|-

|- valign=top
| [[Cellach mac Rogallaig|Cellach]] mac [[Rogallach mac Uatach|Rogallaigh]] || Síl Cellaig || 702&amp;ndash;705

|- valign=top
| [[Indrechtach mac Dúnchado|Indrechtach]] mac [[Dúnchad Muirisci|Dúnchado]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 705–707

|- valign=top
| [[Indrechtach mac Muiredaig|Indrechtach]] mac [[Muiredach Muillethan|Muiredaig]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 707–723

|- valign=top
| [[Domnall mac Cellaig|Domnall]] mac [[Cellach mac Rogallaig|Cellaig]] || Uí Briúin Síl Cellaig || 723&amp;ndash;728

|- valign=top
| [[Cathal mac Muiredaig|Cathal]] mac [[Muiredach Muillethan|Muireadhaigh]] || Uí Briúin Síl Cathail || 728–735

|- valign=top
| [[Áed Balb mac Indrechtaig|Áed Balb]] mac [[Indrechtach mac Muiredaig|Indrechtaig meic Muireadaig]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 735–742

|- valign=top
| [[Forggus mac Cellaig|Forggus]] mac [[Cellach mac Rogallaig|Cellaig]] || Uí Briúin Síl Cellaig || 742&amp;ndash;756

|- valign=top
| [[Ailill Medraige mac Indrechtaig|Ailill Medraige]] mac [[Indrechtach mac Dúnchado|Indrechtaig meic Dúnchado]] || Uí Fiachrach Muaidhe || 756–764

|- valign=top
| [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dub-Indrecht]] mac [[Cathal mac Muiredaig|Cathail]] || Uí Briúin Síl Cathail || 764–768

|- valign=top
| [[Donn Cothaid mac Cathail|Donn Cothaid]] mac Cathail || Uí Fiachrach Muaidhe || 768–773

|- valign=top
| [[Flaithrí mac Domnaill|Flaithrí]] mac Domnaill || Uí Briúin Síl Cellaig || 773&amp;ndash;777

|- valign=top
| [[Artgal mac Cathail|Artgal]] mac Cathail || Uí Briúin Síl Cathail || 777–782

|- valign=top
| [[Tipraite mac Taidg|Tipraite]] mac Tadhg meic Indrechtaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 782–786
|- valign=top
| [[Cináed mac Artgail|Cináed]] mac [[Artgal mac Cathail|Artgaile]] || Uí Briúin Síl Cathail || 786–792
|- valign=top
| [[Colla mac Fergusso|Colla]] mac Fergusso|| Uí Briúin Síl Cellaig || 792&amp;ndash;796

|- valign=top
| [[Muirgius mac Tommaltaig|Muirgius]] mac Tommaltaig meic Murgail || Uí Briúin Síl Muiredaig || 796–815 
|- valign=top
| [[Diarmait mac Tommaltaig|Diarmait]] mac Tommaltaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 815–833 
|- valign=top
| [[Cathal mac Muirgiussa|Cathal]] mac Muirgiussa || Uí Briúin Síl Muiredaig || 833–839

|- valign=top
| [[Murchad mac Áedo|Murchad]] mac Aedha meic Fogartaig || Uí Briúin Síl Cathail || 839–840
|- valign=top
| [[Fergus mac Fothaid|Fergus]] mac Fothada meic Dub-Indrecht || Uí Briúin Síl Cathail || 840–843

|- valign=top
| [[Finsnechta mac Tommaltaig|Finsnechta]] mac Tommaltaig || Uí Briúin Síl Muiredaig || 843–848
|- valign=top
| [[Mugron mac Máele Cothaid|Mugron]] mac Maíle Cothada || Uí Briúin Síl Muiredaig || 848–872
|- valign=top
| [[Conchobar mac Taidg Móir|Conchobar]] mac [[Tadg Mór mac Muirgiusa|Taidg Móir]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 872–882
|- valign=top
| [[Áed mac Conchobair|Áed]] mac [[Conchobar mac Taidg Móir|Conchobair]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 882–888
|- valign=top
| [[Tadg mac Conchobair|Tadg]] mac Conchobair || Uí Briúin Síl Muiredaig || 888–900
|- valign=top
| [[Cathal mac Conchobair|Cathal]] mac Conchobair || Uí Briúin Síl Muiredaig || 900–925
|- valign=top
| [[Tadg mac Cathail|Tadg]] mac [[Cathal mac Conchobair|Cathail]] || Uí Briúin Síl Muiredaig || 925–956

|- valign=top
| [[Fergal Ua Ruairc|Fergal]] mac [[Art mac Ruairc|Airt]] || Uí Ruairc || 956–967

|- valign=top
| [[Conchobar mac Taidg|Conchobar]] mac [[Tadg mac Cathail|Taidg]]|| Uí Conchobhair || 967–973
|- valign=top
| [[Cathal mac Taidg|Cathal]] mac Taidg || Uí Conchobhair || 973
|- valign=top
| [[Cathal mac Conchobair maic Taidg|Cathal]] mac [[Conchobar mac Taidg|Conchobair]] || Uí Conchobhair || 973–1010
|- valign=top
| [[Tadg in Eich Gil]] mac [[Cathal mac Conchobair maic Taidg|Cathail]] || Uí Conchobhair || 1010–1030

|- valign=top
| [[Art Uallach Ua Ruairc|Art Uallach]] mac [[Aedh mac Fergaile|Aedha]] || Uí Ruairc || 1030–1046

|- valign=top
| [[Áed in Gai Bernaig]] mac [[Tadg in Eich Gil|Taidg]] || Uí Conchobhair || 1046–1067

|- valign=top
| [[Áed Ua Ruairc]] mac [[Art Uallach Ua Ruairc|Airt Uallaigh]] || Uí Ruairc || 1067–1087

|- valign=top
| [[Ruaidrí na Saide Buide]] mac [[Áed in Gai Bernaig|Aeda]]|| Uí Conchobhair || 1087–1092
|- valign=top
| [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh|Flaithbertach]] mac [[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta|Mac meic Aedha]] || Uí Flaithbheartaigh || 1092–1095

|- valign=top
| [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair|Tadg]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || 1092–1097

|- valign=top
| [[Domnall Ua Ruairc|Domnall]] mac Tigernáin meic Ualgharg || Uí Ruairc || 1097–1102

|- valign=top
| [[Domnall Ua Conchobair|Domnall]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide]] || Uí Conchobhair || [[1102]]–1106
|- valign=top
| [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbach]] mac [[Ruaidrí na Saide Buide]] || Uí Conchobhair || [[1106]]–1156
|- valign=top
| [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbaig]] || Uí Conchobhair || [[1156]]–1186
|- valign=top
| [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair|Conchobar Máenmaige]] mac [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || [[1186]]–1189 
|- valign=top
| [[Cathal Carragh Ua Conchobair|Cathal Carrach]] mac [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair|Conchobair Maenmaige]] || Uí Conchobhair || [[1190]]–1202
|- valign=top
| [[Cathal Crobhdhearg Ua Conchobhair|Cathal Crobderg]] mac [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Tairrdelbaig]] || Uí Conchobhair || 1202–1224
|- valign=top
| [[Aedh Ua Conchobair|Aedh]] mac [[Cathal Craobhdhearg Ua Conchobhair|Cathail Crobdeirg]] || Uí Conchobhair || 1224–1228
|- valign=top
| [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair|Aedh]] mac [[Ruaidrí Ua Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchobhair || 1228–1233
|- valign=top
| [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair|Felim]] mac [[Cathal Craobhdhearg Ua Conchobhair|Cathail Crobdeirg]] || Uí Conchobhair || 1233–1265
|- valign=top
| [[Aedh mac Felim Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair|Felim]] || Uí Conchobhair || 1265–1274 
|- valign=top
| [[Aedh Muimhnech Ó Conchobair|Aedh Muimhnech]] mac [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair|Felim]] || Uí Conchobhair || 1274–1280 

|- valign=top
| [[Cathal Ó Conchobair|Cathal]] mac [[Conchobair Ruadh mac Muirchertaig Ó Conchobair|Conchobair Ruadh]] || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1280–1288&lt;br /&gt;1293
|- valign=top
| [[Maghnus Ó Conchobair|Maghnus]] mac Conchobair Ruadh || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1288–1293

|- valign=top
| [[Aedh Ó Conchobair|Aedh]] mac Eoghain mhic Ruaidrí || Uí Conchubhair || 1293–1309
|- valign=top
| [[Ruaidrí Ó Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Cathal Ó Conchobair|Cathail]] || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1309–1310 

|- valign=top
| [[Fedlim Ó Conchobair|Fedlim]] mac [[Aedh Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Ruadh || 1310–1316

|- valign=top
| [[Ruaidrí na bhFeadh Ó Conchobair|Ruaidrí na bhFeadh]] mac Donnchadh mhic Eoghain || Uí Conchubhair || 1316–1317

|- valign=top
| [[Toirdelbach Ó Conchobair|Toirdelbach]] mac [[Aedh Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Doinn || 1317–1318&lt;br /&gt;1324–1350
|- valign=top
| [[Aedh mac Tairdelbach Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Tairdelbach Ó Conchobair|Tairdelbaig]] || Uí Conchubhair Doinn || 1324

|- valign=top
| [[Cathal mac Domhnall Ó Conchobair|Cathal]] mac Domnaill || Ó Conchobhair Sligigh || 1318–1324 

|- valign=top
| [[Aedh mac Aedh Breifneach Ó Conchobair|Aedh]] mac Aedha Breifnig || Muircheartaigh Uí Conchobhair || 1342–1350

|- valign=top
| [[Ruaidri mac Tairdelbach Ó Conchobair|Ruaidrí]] mac [[Toirdelbach Ó Conchobair|Tairdelbaig]] || Uí Conchubhair Doinn || 1368–1384
|- valign=top
| [[Toirdhealbhach Óg Donn Ó Conchobair|Toirdhealbhach Óg Donn]] mac [[Aedh mac Tairdelbach Ó Conchobair|Aedha]] || Uí Conchubhair Doinn || 1384–1406
|- valign=top
| [[Cathal mac Ruaidri Ó Conchobair|Cathal]] mac [[Ruaidrí mac Tairdelbach Ó Conchobair|Ruaidrí]] || Uí Conchubhair Doinn || 1406–1439
|- valign=top
| [[Aedh mac Tairdelbach Óg Ó Conchobair|Aedh]] mac [[Toirdhealbhach Óg Donn Ó Conchobair|Toirdhealbhaigh Óig Dhoinn]] || Uí Conchubhair Doinn || 1439–1461
|- valign=top
| [[Fedlim Geancach Ó Conchobair|Fedlim Geancach]] mac Toirdhealbhaigh Óig Dhoinn || Uí Conchubhair Doinn || 1461–1475
|}

== Féach freisin==
* [[Ardrí na hÉireann|Ardríthe na hÉireann]]
* [[Ríthe na Laighean]]
* [[Ríthe na Mí]]
* [[Ríthe na Mumhan]]
* [[Ríthe na nUladh]]

== Foinsí ==

* [[Annála na gCeithre Máistrí]].
* [[Annála Connacht]]
* ''Irish Kings and High Kings'', [[Francis John Byrne]], 1973.
* [[Leabhar na nGinealach]], [[an Dubhaltach Mac Fhirbhisigh|Dubhaltach Mac Firbhisigh]]

== Naisc sheachtracha ==
* ''[http://www.theirishstory.com/2013/02/25/7347/#.VQ8yVI5nTLU Ó Conchobair and Burke]'' ar The Irish Story
* [https://celt.ucc.ie/published/G105013/ A poem on the Kings of Connaught] ar [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{Ríocht na gConnacht}}

{{DEFAULTSORT:Connacht, Ríthe na}}
[[Catagóir:Connachta| ]]
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht| ]]
[[Catagóir:Uí Bhriúin]]
[[Catagóir:Uí Fhiachrach]]
[[Catagóir:Uí Chonchúir]]
[[Catagóir:Uí Ruairc]]</text>
      <sha1>jqfzzudcb5onb7sjtalzmoy3pd1ydxf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amalgaid mac Fiachrach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97367</id>
    <revision>
      <id>1063365</id>
      <parentid>1060340</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:44:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2001" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Fhiachrach]] ba ea '''Amhalaidh mac Fiachra''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Amalgaid mac Fiachrach''') (bás 440&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Fiachrae|Fiachra]] mac ''Echach Mugmedóin'' ba ea athair, agus [[Ardrí na hÉireann|Ardrí]] ''[[Eochaid Mugmedón]]'' (bás 362) a sheanathair.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 18&lt;/ref&gt;

Déantar trácht air mar rí na gConnacht in [[Sioncronachtaí Laud]] agus sa [[Leabhar Laighneach]], ina dtugtar réimeas 34 bliain dó.  Feictear é fosta in ''[[Chronicon Scotorum]]'' agus i n[[Annála na gCeithre Máistrí]].  Sinsear ba ea é de chlann Uí Amalgada.  Tá [[Tír Amhlaidh]], [[Contae Mhaigh Eo]], ainmnithe as.

Tar éis a bháis, tharla achrann comharbachta i dTír Amhlaidh idir a mhic Aonghas (''Óengus'') agus Éanna (''Éndae'').  Shocraigh [[Naomh Pádraig]] leis an Ardrí [[Lóegaire mac Néill|Laoghaire mac Néill]] (bás 462) a dheartháir [[Eógan mac Néill|Eoghan]] (bás 465) go ndéanfaidís idirghabháil san aighneas.  Rinne Éanna a mac Conall a bhaisteadh agus chuir sé i seirbhís Phádraig é chun a chuid tacaíochta a chúiteamh leis.&lt;ref&gt;T. M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', ll. 26, 48, 51&lt;/ref&gt;

== Foinsí ==
* [[Chronicum Scotorum]]
* [[Annála na gCeithre Máistrí]]
* [[Leabhar Laighneach]], cuid 30
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland''
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box |
roimh = [[Níall Noígíallach]] |
teideal = [[Ríthe na gConnacht]] |
bliain = ? – ''tar éis'' 455 |
tar éis = [[Nath Í mac Fiachrach]]
}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Amalgaid Mac Fiachrach}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>4sxl1yw895b448rkez1m7mjn6hylop3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Echu Tirmcharna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97394</id>
    <revision>
      <id>1063358</id>
      <parentid>1000218</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:24:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1826" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Bhriúin]] ba ea '''Eocha Tirimcharna mac Fearghasa''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Echu Tirmcharna mac Fergusso''') (bás c. 556).  Feictear sna ginealaigh gurbh é [[Dauí Tenga Uma]] (bás 500), iar-rí, a shin-sin-seanathair.  Creideann Prof. Byrne áfach gur breagach iad luath ghinealaigh Uí Bhriúin.&lt;ref&gt;Francis J.Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'' , lch. 245&lt;/ref&gt;

Sna ríliostaí, feictear é idir [[Ailill Inbanda|Ailill Baineanda]] (bás 549) agus a mhac féin, [[Áed mac Echach|Aodh]] (bás 575).&lt;ref&gt;[[Leabhar Laighneach]], cuid 30&lt;/ref&gt;  I n[[Annála Tiarnaigh]], déantar trácht air ach amháin go raibh sé ina rí sa bhliain 556 agus gur tháinig a mac i gcomharbacht air sa bhliain 557.&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;

Déantar trácht ar Eocha sa Dán ar Ríthe na Connacht mar a leanas:&lt;ref&gt;[https://celt.ucc.ie//published/G105013/ Dán ar Ríthe na gConnacht] ar [[Corpus of Electronic Texts|CELT]]&lt;/ref&gt;
{{cquote |
''d'éis Dúach, ba bladach bagda,&lt;ref&gt;[http://dil.ie/5158 bágda], míleata, ar eDIL&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;
''Eochu tagach Tirmchárna

tar éis Duach, ba bhladhach&lt;ref&gt;cáiliúil&lt;/ref&gt; mhíleata&lt;br /&gt;
Eocha tofa Tirimcharna
}}

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]
** [[Annála Tiarnaigh]]
** [[Leabhar Laighneach]], Cuid 30
** ''[https://celt.ucc.ie//published/G105013/ A Poem on the Kings of Connaught]''
* [[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland''
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Echu Tirmcharna}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>gdxrw0990sr8oqpvnfnb5viu24s01t5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Uada mac Aodha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97396</id>
    <revision>
      <id>1063357</id>
      <parentid>1002784</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:23:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1319" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]] ba ea '''Uada mac Aodha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Uatu mac Áedo''') (bás 600&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Áed mac Echach|Aodh mac Eachach]] Thirimcharna (bás 575) ba ea a athair.&lt;ref&gt;Francis J.Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 19&lt;/ref&gt;

Feictear Uada sna ríliostaí tar éis a athar, a chuireann le fios gur tháinig sé i gcoróin sa bhliain 575.  Coinníonn Byrne an t-ord seo, ach tugann sé faoi ndeara nach dtugtar an teideal rí dó ina thásc i n[[Annála Uladh]].&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 602.4&lt;/ref&gt;  Ní aontaíonn sé go raibh luath-ríthe Uí Bhriúin ina  [[ríthe Éireann|ríthe ruireacha]] na gConnacht.&lt;ref&gt;Byrne, lch. 246&lt;/ref&gt;

Rinneadh níos deireanaí rí dá mhac, [[Rogallach mac Uatach|Raghallach]] (bás 649).

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí ==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Annála Uladh]]
* [[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland''
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Uatu Mac Aedo}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>lb0u0qxcooy5t57k6pv69pcdhaaztxo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Flaithrí mac Domhnaill</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97519</id>
    <revision>
      <id>1063364</id>
      <parentid>1002790</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:43:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Naisc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1536" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]] ba ea '''Flaithrí mac Domhnaill''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Flaithrí mac Domnaill''') (bás 777&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Domnall mac Cellaig|Domhnall mac Ceallaigh]] (bás 728), iar-rí, ba ea a athair.&lt;ref&gt;Francis J.Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 20&lt;/ref&gt; [[Síl Cellaig|Síol Cheallaigh]] as [[Loch Cime]].  Bhí sé i mbliain 773 go dtí 777.

Sa bhliain, chloígh Siol Ceallaigh  [[Uí Maine|Uí Mhaine]] i g[[Cath Achad Liac]] (Cluain Acha Liag, [[Cill ar Ghualainn]] anois, áit insealbhaithe Uí Mhaine).  Tar éis an chatha seo, cuireadh cáin [[Naomh Ciarán|Naomh Chiaráin]] i bhfeidhm arís sna Connachta.&lt;ref&gt;Byrne, lch. 252&lt;/ref&gt;

Tuairiscítear a bhás sna [[annála Éireann|hannála]] sa bhliain 777,&lt;ref&gt;[[Annála Inis Faithlinn]], AIF 777.2&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 777.5&lt;/ref&gt; ach deir staraithe eile gur éirigh sé as a choróin agus go bhfuair sé bás sa bhliain 779.&lt;ref&gt;Byrne, Tábla 20&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;T.M.Charles Edwards, ''Early Christian Ireland'', Tábla 24&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí ==
* [[Annála Uladh]]
* [[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland''
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

{{DEFAULTSORT:Flaithri Mac Domnaill}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>f7tx7tikkbqsud8xmnkjfy0wqccpo86</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Domhnall mac Ceallaigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97520</id>
    <revision>
      <id>1063361</id>
      <parentid>1002756</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:26:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1325" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]] ba ea '''Domhnall mac Ceallaigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Domnall mac Cellaig''') (bás 728&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Cellach mac Rogallaig|Ceallach mac Raghallaigh]] (bás 705), iar-rí, ba ea a athair.&lt;ref&gt;Francis J.Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 20&lt;/ref&gt;  [[Síl Cellaig|Síol Cheallaigh]] as [[Loch Cime]] ba ea a mhuintir.

Ní fheictear Domhnall sna ríliostaí ach déantar trácht ar a réimeas sna [[annála Éireann|hannála]].  Tháinig sé i gcomharbacht ar [[Indrechtach mac Muiredaig|Indreachtach mac Muireadhaigh]] Moilleathan (bás 723).&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 723.3&lt;/ref&gt;  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 723 go dtí 728.&lt;ref&gt;AU 728.5&lt;/ref&gt;  Rinneadh rí Chonnacht fosta dá mhac, [[Flaithrí mac Domnaill|Flaithrí]] (bás 779).

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí ==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Leabhar Laighneach]], cuid 30
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Domnall Mac Cellaig}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>alcwj1xgh04xg2xe3kmwu8lpa0k6685</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063362</id>
      <parentid>1063361</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:26:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1330" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]] ba ea '''Domhnall mac Ceallaigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Domnall mac Cellaig''') (bás 728&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Cellach mac Rogallaig|Ceallach mac Raghallaigh]] (bás 705), iar-rí, ba ea a athair.&lt;ref&gt;[[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 20&lt;/ref&gt;  [[Síl Cellaig|Síol Cheallaigh]] as [[Loch Cime]] ba ea a mhuintir.

Ní fheictear Domhnall sna ríliostaí ach déantar trácht ar a réimeas sna [[annála Éireann|hannála]].  Tháinig sé i gcomharbacht ar [[Indrechtach mac Muiredaig|Indreachtach mac Muireadhaigh]] Moilleathan (bás 723).&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 723.3&lt;/ref&gt;  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 723 go dtí 728.&lt;ref&gt;AU 728.5&lt;/ref&gt;  Rinneadh rí Chonnacht fosta dá mhac, [[Flaithrí mac Domnaill|Flaithrí]] (bás 779).

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí ==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Leabhar Laighneach]], cuid 30
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Domnall Mac Cellaig}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>lbpfn2p03xncngqxfb7dgkff0qvhbqs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aodh Balbh mac Indreachtaigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97522</id>
    <revision>
      <id>1063355</id>
      <parentid>1002782</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:22:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1103" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]] ba ea '''Aodh Balbh mac Indreachtaigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Áed Balb mac Indrechtaig''') (bás 742&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Indrechtach mac Muiredaig|Indreachtach mac Muireadhaigh]] Mhoilleathain (bás 723), iar-rí, ba ea a athair.&lt;ref&gt;Francis J.Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 20&lt;/ref&gt;  [[Síl Muiredaig|Síol Muireadhaigh]] ba ea a mhuintir.

Feictear Aodh sna ríliostaí agus sna hannála.  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 735 go dtí 742,&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 742.6&lt;/ref&gt; ach níl aon eolas ann faoi eachtraí a réimis.

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí ==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Annála Uladh]]
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Aed Balb Mac Indrechtaig}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>nubdlm9v7ggycimphlp9s0uzlumfos0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063356</id>
      <parentid>1063355</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:22:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1108" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]] ba ea '''Aodh Balbh mac Indreachtaigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Áed Balb mac Indrechtaig''') (bás 742&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Indrechtach mac Muiredaig|Indreachtach mac Muireadhaigh]] Mhoilleathain (bás 723), iar-rí, ba ea a athair.&lt;ref&gt;[[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 20&lt;/ref&gt;  [[Síl Muiredaig|Síol Muireadhaigh]] ba ea a mhuintir.

Feictear Aodh sna ríliostaí agus sna hannála.  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 735 go dtí 742,&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 742.6&lt;/ref&gt; ach níl aon eolas ann faoi eachtraí a réimis.

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí ==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Annála Uladh]]
* [[Sioncronachtaí Laud]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Aed Balb Mac Indrechtaig}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>9lx31u04sotybnshv01q4kint1acgyg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dub-Indrecht mac Cathail</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97526</id>
    <revision>
      <id>1063359</id>
      <parentid>1001605</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:25:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1179" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]] ba ea '''Dubh Indreacht mac Cathail''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Dub-Indrecht mac Cathail''') (bás 768&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Cathal mac Muiredaig|Cathal mac Muireadhaigh]] Mhoilleathain (bás 735), iar-rí, ba ea a athair.&lt;ref&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 20&lt;/ref&gt;  [[Síl Cathail|Síol Chathail]] ba ea a mhuintir.  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 764 go dtí 768.

Sa bhliain 766, chloígh Dubh-Indreacht [[Conmhaicne Cúile]] Tuireadh i g[[Cath Sruthrach]].&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 766.3&lt;/ref&gt;  Rinneadh rí Connacht fosta dá gharmhac, [[Fergus mac Fothaid|Fearghas mac Fothaithe]] (bás 843).&lt;ref&gt;Byrne, lch. 250&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Annála Uladh]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Dub-Indrecht Mac Cathail}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>n5a8maiezmyn1vxwo7xqmioxtushls8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063360</id>
      <parentid>1063359</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:25:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1183" xml:space="preserve">__NOTOC__
[[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin|Uí Bhriúin]] ba ea '''Dubh Indreacht mac Cathail''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Dub-Indrecht mac Cathail''') (bás 768&lt;ref&gt;Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''&lt;/ref&gt;).  [[Cathal mac Muiredaig|Cathal mac Muireadhaigh]] Mhoilleathain (bás 735), iar-rí, ba ea a athair.&lt;ref&gt;[[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 20&lt;/ref&gt;  [[Síl Cathail|Síol Chathail]] ba ea a mhuintir.  Bhí sé i gcoróin ón mbliain 764 go dtí 768.

Sa bhliain 766, chloígh Dubh-Indreacht [[Conmhaicne Cúile]] Tuireadh i g[[Cath Sruthrach]].&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 766.3&lt;/ref&gt;  Rinneadh rí Connacht fosta dá gharmhac, [[Fergus mac Fothaid|Fearghas mac Fothaithe]] (bás 843).&lt;ref&gt;Byrne, lch. 250&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]

== Foinsí==
* [[Annála Tiarnaigh]]
* [[Annála Uladh]]
* [[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings''
* Daniel P. McCarthy, ''The Chronology of the Irish Annals''

== Naisc sheachtracha ==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{DEFAULTSORT:Dub-Indrecht Mac Cathail}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>l13yt8a1oxejv31kkktsyk95xeuq7i5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97565</id>
    <revision>
      <id>1063374</id>
      <parentid>1017742</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:05:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Typo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2562" xml:space="preserve">__NOTOC__
Rí [[Iar Connacht|Iar Chonnacht]] agus [[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin Seóla|Uí Bhriúin Seola]] ba ea '''Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Flaithbertach Ua Flaithbertaigh''' (bás 1098).&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 1098.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Inis Faithlinn]], AIF 1098.2, ''ri iarthair Chonnacht''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 1098.3, ''rí Connacht''&lt;/ref&gt;

An tríú nó ceathrú taoiseach Shíol/[[Muintir Murchada|Mhuintir Mhurchadha]] ba ea Flaithbheartach, sular cuireadh an ruaig orthu as [[Uí Briúin Seóla]] amach ag ríthe [[Uí Chonchúir]] na gConnacht.&lt;!-- go dtí an leathanach sin  The first to bear the surname was [[Murchadh an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]], King of Uí Briúin Seóla (bás 1036).--&gt;

Athair altrama an rí Chonnacht, [[Ruaidrí na Saide Buide|Ruairí na Saí Buí]], a bhí dá réir sin ina chara as Críost do chlann Fhlaithbheartaigh.&lt;ref&gt;AT 1092.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí]], ACM 1092.7, ''cáirdes Criost fo shecht''&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 1092, chúige sé sé Ruairí faoi chois ina thigh fein agus rinne sé é a dhalladh,&lt;ref&gt;AU 1092.3, ''i mebail'', go fealltach&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;AT 1098.3, ''gnim trúagh''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;ACM 1092.7, ''tria fheill &amp; tria mheabhail''&lt;/ref&gt; ag éirí ina rí in ionad Ruairí.  Sa bhliain 1098, b'fhéidir tar éis dó bheith curtha as a choróin, maraíodh é ag muintir Ruaidrí.

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]
* [[Uí Fhlaithbheartaigh]]

== Foinsí ==
* [[Annála Uladh]]
* [[Ruaidhrí Ó Flaithbheartaigh]], ''West or H-Iar Connaught'', 1684 (foilsithe 1846, eag. [[James Hardiman]]).
* Anthony Matthews, ''Origin of the Surname O'Flaherty'', Baile Átha Cliath, 1968
* Francis John Byrne (2001), ''Irish Kings and High-Kings'', Baile Átha Cliath: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}
* Martyn, Adrian, ''The Tribes of Galway:1124–1642'', Gaillimh, 2016. {{ISBN|978-0-9955025-0-5}}

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{s-bef | roimh = [[Ruaidrí na Saide Buide]]}}
{{s-ttl | teideal = [[Ríthe na gConnacht]]|Rí na gConnacht| bliain =1092–1095}}
{{s-aft | tar éis = [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair]]}}
{{s-end}}
{{s-start}}
{{s-bef | roimh = [[Mac mic Aodha Ua Flaithbheartaigh]]}}
{{s-ttl | teideal = Rí [[Iar Chonnacht]]|Rí Iar Chonnacht| bliain = 1091–1098}}
{{s-aft | tar éis = [[Brian Ua Flaithbheartaigh]]?}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Flaithbheartaigh, Flaithbertaigh Ua}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]
[[Catagóir:Uí Fhlaithbheartaigh]]</text>
      <sha1>4o40iky08rc79tgv4hmzu706nsu2g4o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063392</id>
      <parentid>1063374</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:32:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2579" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Rí [[Iar Connacht|Iar Chonnacht]] agus [[Ríthe na gConnacht|Rí na gConnacht]] de chlann [[Uí Briúin Seóla|Uí Bhriúin Seola]] ba ea '''Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Flaithbertach Ua Flaithbertaigh''' (bás 1098).&lt;ref&gt;[[Annála Uladh]], AU 1098.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Inis Faithlinn]], AIF 1098.2, ''ri iarthair Chonnacht''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála Tiarnaigh]], AT 1098.3, ''rí Connacht''&lt;/ref&gt;

An tríú nó ceathrú taoiseach Shíol/[[Muintir Murchada|Mhuintir Mhurchadha]] ba ea Flaithbheartach, sular cuireadh an ruaig orthu as [[Uí Briúin Seóla]] amach ag ríthe [[Uí Chonchúir]] na gConnacht.&lt;!-- go dtí an leathanach sin  The first to bear the surname was [[Murchadh an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]], King of Uí Briúin Seóla (bás 1036).--&gt;

Athair altrama an rí Chonnacht, [[Ruaidrí na Saide Buide|Ruairí na Saí Buí]], a bhí dá réir sin ina chara as Críost do chlann Fhlaithbheartaigh.&lt;ref&gt;AT 1092.1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí]], ACM 1092.7, ''cáirdes Criost fo shecht''&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 1092, chúige sé sé Ruairí faoi chois ina thigh fein agus rinne sé é a dhalladh,&lt;ref&gt;AU 1092.3, ''i mebail'', go fealltach&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;AT 1098.3, ''gnim trúagh''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;ACM 1092.7, ''tria fheill &amp; tria mheabhail''&lt;/ref&gt; ag éirí ina rí in ionad Ruairí.  Sa bhliain 1098, b'fhéidir tar éis dó bheith curtha as a choróin, maraíodh é ag muintir Ruaidrí.

== Féach freisin ==
* [[Ríthe na gConnacht]]
* [[Uí Fhlaithbheartaigh]]

== Foinsí ==
* [[Annála Uladh]]
* [[Ruaidhrí Ó Flaithbheartaigh]], ''West or H-Iar Connaught'', 1684 (foilsithe 1846, eag. [[James Hardiman]]).
* Anthony Matthews, ''Origin of the Surname O'Flaherty'', Baile Átha Cliath, 1968
* Francis John Byrne (2001), ''Irish Kings and High-Kings'', Baile Átha Cliath: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}}
* Martyn, Adrian, ''The Tribes of Galway:1124–1642'', Gaillimh, 2016. {{ISBN|978-0-9955025-0-5}}

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{s-start}}
{{s-bef | roimh = [[Ruaidrí na Saide Buide]]}}
{{s-ttl | teideal = [[Ríthe na gConnacht]]|Rí na gConnacht| bliain =1092–1095}}
{{s-aft | tar éis = [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair]]}}
{{s-end}}
{{s-start}}
{{s-bef | roimh = [[Mac mic Aodha Ua Flaithbheartaigh]]}}
{{s-ttl | teideal = Rí [[Iar Chonnacht]]|Rí Iar Chonnacht| bliain = 1091–1098}}
{{s-aft | tar éis = [[Brian Ua Flaithbheartaigh]]?}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Flaithbheartaigh, Flaithbertaigh Ua}}
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]
[[Catagóir:Uí Fhlaithbheartaigh]]</text>
      <sha1>89tm72689hazlzbbyhguzmxb9bi1hr5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Longes mac nUislenn</title>
    <ns>1</ns>
    <id>98676</id>
    <revision>
      <id>1063525</id>
      <parentid>1009969</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:27:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Leagan aistrithe ó frwiki */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1131" xml:space="preserve">== Leagan aistrithe ó frwiki ==
Sa [[Rúraíocht]] i [[Miotaseolaíocht na nGael]], réamhscéal den [[Táin Bó Cuailgne]] is ea '''''Longes mac nUislenn'''''.  Déanann sé cur síos ar dheoraíocht [[Deirdre]] áille agus a leannáin, [[Naoise]], de bharr éad rí na n[[Uladh]], [[Conchúr mac Neasa]], a raibh ar intinn aige an ógbhean a phósadh.  Tháinig na deoraithe ar ais nuair a geall an rí coimirce aistir dóibh.  Bhris sé a ghealltanas áfach, agus chuir sé faoi do mharú na deartháireacha.  Choinnigh sé Deirdre leis ar feadh bliana, sular mharaigh sí féin.

[[Íomhá:Deirdre lament Millar.jpg|thumb|right|200px|''Les pleurs de Deirdre'', pictiúr le J.H.F. Bacon (1905).]]

Tá leagan gearr den scéal cáiliúil seo le fáil sa [[Leabhar Laighneach]] ón 12ú haois.  Tá leaganacha níos faide le fáil ón XIVú - XVú haoiseanna.

Sa lámhscríbhinní meánaoiseach, faightear go minic an scéal le ''Longes mac nUislenn'' curtha le dhá scéal eile, ''[[Oidheadh Chlainne Lir]]'' agus ''[[Oidheadh Chlainne Tuireann]]'', faoin teideal ''[[Tri Truaighe Scéalaigheachta|Trí Trua Scéalaíochta]]''.</text>
      <sha1>j950wrp417jr6pa46qc5leg9md890pg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Críochdheighilt na hIndia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>98702</id>
    <revision>
      <id>1063025</id>
      <parentid>1010272</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:57:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5358" xml:space="preserve">[[Íomhá:Partition of India-en.svg|mion]]
Tharla '''Críochdheighilt na hIndia''' ar an 14/[[15 Lúnasa]] [[1947]], nuair a deighleadh [[fo-chríoch na hIndia]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Indian subcontinent|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Indian_subcontinent&amp;oldid=1038422084|journal=Wikipedia|date=2021-08-12|language=en}}&lt;/ref&gt; ina dhá thír nua, '[[Tiarnas Phacastáin]]'&lt;ref&gt;An Phacastáin, Oirthear agus Iarthar, ach deighleadh An Phacastáin ina dhá thír níos déanaí ... tháinig [[an Bhanglaidéis]] ar an bhfód sa bhliain 1971&lt;/ref&gt; agus '[[Tiarnas India]]'.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.developmenteducation.ie/media/documents/Lent_Trocaire_IRI_booklet_2013.pdf|teideal=Fócas ar an Inida|údar=Trócaire / developmenteducation.ie|dáta=2013|dátarochtana=2021}}&lt;/ref&gt; Bhí an tír faoi riar na Breataine go dtí sin, ach tháinig deireadh leis an [[Réimeas Briotanach]] go gasta sa bhliain 1947, agus an tír ag titim as a chéile. Tugadh Stádas Tiarnais do na tíortha nua.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Dominion|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dominion&amp;oldid=1036914264|journal=Wikipedia|date=2021-08-03|language=en}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Partition of Punjab, India 1947.jpg|mion|an imirce éigeantais is mó riamh i stair an domhain]]
Níor éirigh go maith leis an chríochdheighilt; tharla sléacht as éadan. Maraíodh b'fhéidir 1-2 milliún faoi chrann smola an [[Foréigean|fhoréigin]] eitnigh, agus 'glanadh eitneach' ar an dhá thaobh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.newyorker.com/magazine/2015/06/29/the-great-divide-books-dalrymple|teideal=The Mutual Genocide of Indian Partition|údar=Condé Nast|dáta=2015-06-21|language=en-US|work=The New Yorker|dátarochtana=2021-08-14}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:1946 Map of British India with areas demanded for separate Pakistan by Muslim League.jpg|mion]]
Tharla trasimirce ollmhór, imirce éigeantais; bhí 15 milliún easáitithe as a gcuid tithe, b'fhéidir, an imirce is mó riamh i stair an domhain.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://factsanddetails.com/india/History/sub7_1e/entry-4132.html|teideal=PARTITION OF INDIA AND PAKISTAN {{!}} Facts and Details|údar=Jeffrey Hays|language=en|work=factsanddetails.com|dátarochtana=2021-08-15}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/books/first/b/butalia-silence.html|teideal=The Other Side of Silence / Voices From the Partition of India  REVIEW|údar=NY Times, URVASHI BUTALIA|work=archive.nytimes.com|dátarochtana=2021-08-15}}&lt;/ref&gt;

== Imeachtaí ==
De réir a chéile, le linn na  [[1920idí]] - [[1940idí]], mheall coincheap na Pacastáine — stát ar leith le haghaidh na Moslamach san [[An Áise|Áise]] Theas — an Conradh Moslamach, páirtí pobalach a bhí ann. Chuaigh an t-intleachtóir, Sir [[Muhammad Iqbal]] agus a chuid smaointí i bhfeidhm go mór air.

Sna 1940idí, bhí [[Muhammad Ali Jinnah]] ina cheannaire ar Chonradh na Moslamach. Ghríosaigh óráidí Jinnah an teannas [[Ciníochas|ciníoch]], de réir a chéile. Is cosúil go raibh tromlach millteanach na Moslamach i bhfabhar na Críochdheighilte i 1947, ach ní raibh sé mar sin tamall de bhlianta roimh 1947. 
[[Íomhá:Pakistan or the Partition of India.jpg|mion|Bolscaireacht sa bhliain 1945, le B. R. Ambedkar]]
Thug Gandhi le tuiscint go raibh sé glan i gcoinne aon phlean a dheighlfeadh an India ina dhá thír ar leith. Ach tá staraithe den tuairim inniu go raibh sé mí-ionraic.

Bhí an chuma air gur léirigh torthaí na dtoghchán don Tionól Bunreachta sa bhliain 1946 go raibh an ceart ag Jinnah ina sheasamh, ós rud é gur bhuaigh  Conradh na Moslamach gach suíochán a coinníodh do thoghthóirí Moslamacha. Ghéaraigh Jinnah ar an éileamh a bhí á dhéanamh aige, ionas gur éiligh sé stát lán-neamhspleách lán-cheannasach, scoite ón India.

Nuair a shocraigh [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|rialtas na Breataine]] go dtarraingeodh sé siar go tapa ón India i 1947, bhí Jinnah agus an Conradh in ann a gcuid éileamh  a dhaingniú, i mí Lúnasa na bliana sin. Bhí Moslamaigh ina gcónaí san India le fada an lá, in éineacht le [[An Hiondúchas|Hiondúigh]] agus le [[Suíceach|Suícigh]]. Ach bhí an fanaiceacht chreidimh ann i gcónaí ag an am céanna.  Bhí an teannas ag cur thar maoil i 1947. Tharla sléacht as éadan; maraíodh b'fhéidir milliún faoi chrann smola an [[Foréigean|fhoréigin]] eitnigh. 

== Iarmhairtí ==
Tá an nimh san fheoil ag India agus an Phacastáin dá chéile ó 1947. Tharla armrás ar feadh na mblianta agus  iomadú na ndiúracán balaistíoch.

Tháinig críochdheighilt na hIndia salach ar an aisling a bhí ag [[Mahatma Gandhi]] don tír.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/leis-an-ngra-a-bhionn-an-la-sa-deireadh-comhairle-thrathuil-gandhi/|teideal=‘Leis an ngrá a bhíonn an lá sa deireadh’ – comhairle thráthúil Gandhi|údar=Kevin Hickey|dáta=2017|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-08-14}}&lt;/ref&gt;

Ceiliúrtar Lá na &quot;Saoirse&quot; sa [[An Phacastáin|Phacastáin]] inniu ar an 14 Lúnasa gach bliain.

== Féach freisin ==

* [[Midnight's Children (scannán)]] le Deepa Mehta (2012)

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Stair na hIndia]]
[[Catagóir:Stair na Pacastáine]]
[[Catagóir:Cinedhíothú]]
[[Catagóir:1947]]
[[Catagóir:Réimeas Briotanach san India]]</text>
      <sha1>ozgytwmm3yhp8hjwcepqt2w02se19oy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Michael Kelly (teanór agus fear amharclainne)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>99034</id>
    <revision>
      <id>1063029</id>
      <parentid>1049658</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:58:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13810" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Teanór|Teanóir]] agus fear [[Amharclann|amharclainn]]&lt;nowiki/&gt;e ab ea '''Michael Kelly''' ([[25 Nollaig]] [[1762]] – [[9 Deireadh Fómhair]] [[1826]]).

== Saol ==
Rugadh Michael Kelly i m[[Baile Átha Cliath]] sa bhliain 1762. Ceannaí fíona ba ea a athair, fear a raibh post aige freisin mar Bhainisteoir na Searmanas i g[[Caisleán Bhaile Átha Cliath]]. Bhí cónaí orthu i Sráid Mhuire agus ba Chaitlicigh iad, cé go raibh seisean ina [[Máisiúnachas|Mháisiún]] ina dhiaidh sin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://community.fortunecity.ws/victorian/harris/953/kelly.htm|teideal=Michael Kelly|údar=Seán Hutton|dáta=1990idí|work=community.fortunecity.ws|dátarochtana=2021-09-12}}&lt;/ref&gt; 

Theastaigh óna athair go mbeadh a mhac ina [[Máinliacht|mháinlia]] ,ach theastaigh ón ngasúr dul leis an gceol. Rinne Michael óg staidéar faoi amhránaí [[An Iodáil|Iodálach]] a bhí fostaithe ag an Rotunda . Chuaigh sé ar an stáitse don chéad uair nuair a bhí sé ceithre bliana déag d'aois i bpáirt an Chúnta i '''''La buona figliuola''''' le Nicolò Piccinni&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Niccolò Piccinni|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Niccol%C3%B2_Piccinni&amp;oldid=1032588073|journal=Wikipedia|date=2021-07-08|language=en}}&lt;/ref&gt; in [[amharclann]] Smock Alley.

=== An Iodáil ===
Ansin i 1779 socraíodh ar é a chur chun na h[[An Iodáil|Iodáil]]&lt;nowiki/&gt;e ar mholadh an t[[Soprán|sopráin]] fhirinn Venanzio Rauzzini.  Chaith Michael dhá bhliain ag foghlaim na hamhránaíochta i [[Napoli|Naples]] agus in [[Palermo]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Thosaigh sé ansin ag saothrú mar amhránaí tenór. Ach níor éirigh go rómhaith leis ar dtús: bhíodh sé thíos seal thuas seal ar dtús. I 1781 bhí sé ag teacht i dtír as bád ag Leghorn nuair a chas sé le beirt a bhí ina ndlúthchairde aige ina dhiaidh sin: an cumadóir ceoil Stephen Storace agus a dheirfiúr Nancy, an [[soprán]]. Bhí ocht mbliana déag aige faoin am sin. Bhí gruaig fhionn air agus é gealchraicneach. Is léir ó phortráid a deineadh nuair a bhí naoi mbliana is fiche aige gurbh fhear an-dathúil é. 
[[Íomhá:Michael Kelly.jpg|mion|Foilsíodh an portráid seo i &quot;Reminiscences of Michael Kelly&quot; sa bhliain 1826]]
Nuair a chonaic Nancy Storace ar dtús é, cheap sí gur chailín a bhí ann agus feisteas buachalla air. Chuala O'Kelly í á rá sin lena deartháir. &quot;You are mistaken Miss; I am a very proper ''he'' animal and quite at your service!&quot; ar seisean léi. B'in mar a chuir siad aithne ar a chéile. Bhí Stephen naoi mbliana déag ag an tráth sin agus bhí sé bhliana déag ag Nancy agus iad, mar aon le hO'Kelly, ag saothrú leo.

Ní in iarsmaí stairiúla na hIodáile a chuir sé suim ag an am sin: &quot;a petticoat in a populous street in Naples was to me the finest sight in the world.&quot; Chaith sé trí lá i bpríosún sa tSicil i 1781 de bharr raic a tharla nuair a shuigh sé taobh le bean álainn in amharclann agus thosaigh sé ag cur cainte uirthi - rud a chuir as don fhear a bhí á tionlacan nuair a fuair sé O'Kelly ina shuíochán. 

Dhá bhliain ina dhiaidh sin, bhí sé fostaithe san amharclann i m[[Brescia]]. D'éirigh idir é féin agus an té ar leis an amharclann - &quot;a man of inordinately bad character, and implacable in his revenge, whenever he took offence&quot; - faoin tsoprán Ortabella a bhí in aon lóistín le hO'Kelly. Bhí ar éaló ón amharclann agus léiriú faoi lán seoil, nuair a bhí gach aon duine eile gnóthach ag réiteach le haghaidh bailé de [[Léigear na Traoi]] a bhí mar eadarlúid sa [[Ceoldráma|cheoldráma]] ina raibh sé páirteach.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
[[Íomhá:02021 0022 (3) Joseph II. (HRR), Muzeum Śląska Cieszyńskiego.jpg|mion|[[Impire Seosamh II]]]]

=== Vín ===
[[Íomhá:The Marriage of Figaro Act II (46204289724).jpg|mion|Marriage of Figaro Act II]]
I 1784 fuair sé post le compántas a bhunaíodh i [[Vín]] faoi choimirce an [[Impire Seosamh II]] chun ceoldrámaí Iodálacha a chur ar siúl. Bhí Nancy Storace fostaithe mar '''''prima donna''''' leis an gcompántas seo cheana féin. Sa dhá bhliain a chaith sé i Vín chuir sé aithne mhaith ar an gcumadóir [[Wolfgang Amadeus Mozart]]. Tá cur síos maith tugtha aige ar Mozart ina '''''Reminiscences.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;'''''

Ghlac O'Kelly páirt Don Basilio i gcéad léiriú ''[[Nozze di Figaro]]'' Mhozart i 1786. Tugann sé cur síos ar na cleachtaí - ag a mbíodh an t-údar féin i láthair, &quot;with his crimson pelisse and goldlaced cocked hat&quot;. Léiríonn sé an tslí a chuaigh an ceol i bhfeidhm orthu siúd a bhí i láthair. Bhí an [[baratón]] Bennuci, a ghlac páirt Figaro, ag casadh an amhráin bhríomhair 'Non piu andrai, farfallone amoroso':

Is minic Michael ag tagairt do na hÉireannaigh thar lear. Le linn dó a bheith i Leghorn i 1781 bhí soitheach foghla ó Bhaile Átha Cliath ansin freisin agus nuair a tugadh léiriú cabhrach do Stephen Storace, tháinig beagnach foireann uile an bháid. Ag deireadh an léirithe chas Storace '''''Molly Asthore''''' dóibh. Ansin, &quot;the boatswain...gave a loud whistle, and the crew, en masse, rose and gave three cheers...[and] then sang '''''God Save the King'''''.&quot;

Cé go raibh roinnt Iodáilise aige faoin am a raibh sé ceithre bliana déag, agus cé gur labhair sé [[An Fhraincis|Fraincis]] ina dhiaidh sin, ní raibh [[An Ghaeilge|Gaeilge]] riamh aige - cé go raibh sé cloiste aige ag an mbaile, mar chasadh a athair amhráin as Gaeilge.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
[[Íomhá:Richard Brinsley Sheridan - Stadsschouwburg 1904-1905.jpg|mion|Richard Brinsley Sheridan]]

=== Londain ===
I 1787, chuaigh sé go [[Londain]] in éineacht le Stephen agus Nancy Storace, ag taisteal tríd an nGearmáin agus tríd an bhFrainc. Bhí litir faighte aige i Vín óna athair á rá go raibh a mháthair tinn. Shroich siad Londain i mí na Márta ach níor bhain sé Baile Átha Cliath go dtí mí an Mheithimh tar éis bhás a mháthar.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Fostaíodh é mar amhránaí ag amharclann [[Drury Lane]], áit a raibh Bleá Cliathach eile - an drámadóir [[Richard Brinsley Sheridan]] - ina bhainisteoir. Chaith sé fiche bliain ina dhaidh sin mar amhránaí tenór san amharclann sin. 

Ba é an chéad cheoldráma ina raibh sé páirteach ná '''''Lionel and Clarissa''''' le [[Charles Dibdin]]. Ghlac sé féin páirt Lionel agus ghlac [[Anna Maria Crouch]] páirt Chlarissa. Cheana féin bhí sé ina chónaí tigh Bhean Crouch. D'imigh fear céile Anna Maria i 1791 agus ó shin go bhfuair sí bás in 1805 - í ina h[[Alcólachas|alcólach]] agus an tsláinte ag teip uirthi le tamall - bhí sise agus Kelly ina gcónaí le chéile, cé gur dóichí freisin go raibh sí ina leannáin ag Prionsa na Breataine Bige freisin i 1792 nó 1793. 

Sa samhradh bhíodh Kelly agus Bean Crouch ag obair sna hamharclanna cúige - amharclanna na hÉireann ina measc. Chuaigh siad ar an stáitse i mBaile Átha Cliath, i g[[Corcaigh]] agus i [[Luimneach]]. Ó 1793 ar aghaidh bhí Kelly freisin ina bhainisteoir stáitse ag Amharclann an Rí i Londain, áit ar léiríodh na ceoldrámaí Iodáileacha. 

Bhíodh léiriú cabhrach in aghaidh na bliana dó in ionad pá sheasta. I ndiaidh bhás Stephen Storace i 1796 bhí tóir air mar chumadóir ceoil ag Drury Lane. Ach bhí ar dhaoine eile an ceol a cheapadh sé a chóiriú do bhuíon ceoil, mar nach raibh an scil sin aige. Cheap sé roinnt ceoldrámaí - cé gurbh fhearr, b'fhéidir, drámaí le hamhráin ag gabháil leo a thabhairt orthu. Ba é '''''Bluebeard''''' an ceann is mó ar éirigh leis.

Um an dtaca seo bhí siad chomh maith sin as nach mbíodh air féin nó ar Bhean Crouch an méid sin oibre a dhéanamh sa samhradh. Chaithidís níos mó ama ar cuairt ag a gcuid cairde. I 1796 bhunaigh seisean [[gnó]] mar [[Foilsitheoireacht|fhoilsitheoir]] ceoil ina theach nua i Sráid Lisle, gar do [[Cearnóg Leicester|Chearnóg Leicester]]. Bhí sé ag tabhairt Kelly air féin arís agus thugadh a chairde 'Mic' air.

=== Cuimhní cinn ===
Duine de na cairde ba mhó a bhí aige ag an am sin ba ea [[Richard Brinsley Sheridan]] agus tá nádúr an duine gafa aige go beacht sa phictiúr den fhear gaoiúil seo a chruthaíonn sé ina chuimhní cinn.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Bhíodh Kelly i gcónaí ar an ngannchuid ó thaobh airgid ach bhí sé plámásach freisin: tháinig fear chuige lá amháin ag iaradh fiacha £350 a bhailiú agus ní hamháin go bhfuair Sheridan réidh leis gan pingin a thabhairt dó ach go bhfuair sé iasacht £200 sa bhreis uaidh chomh maith. 

Ach is léir freisin gurbh fhear mór grinn é Sheridan. Bhí ceoldráma - '''''The Caravan, or the Driver and his Dog''''' - ar siúl ag Drury Lane. Bhí madra sa dráma seo a léimeadh isteach i linn uisce, a cuireadh ar an stáitse, chun an páiste a tharrtháil - éacht a fuair an-bhualadh bos ón lucht féachana i gcónaí. Nuair a shroich Sheridan an amharclann oíche amháin, tháinig aisteoir chuige agus é an-bhuartha. Dúirt mo dhuine leis go raibh tinneas air agus nach bhféadfadh sé leanúint lena pháirt ar an oíche sin. &quot;My good fellow,&quot; arsa Sheridan, &quot;you terrified me. I thought you were going to tell me that the dog had taken ill.&quot;

Tá a lán eolais i gcuimhní cinn Kelly faoi nósanna na hamharclainne lena linn.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Is léir gur cuireadh an-bhéim ar an seó iontu agus go mbíodh fíormheascán sna ceoldrámaí. Tráth dá raibh Sheridan ag lorg ceoldráma a thuillfeadh airgead don amharclann, mhol Kelly sean-cheoldráma '''''Cymon''''' dó. &quot;'''''Cymon''''', my good Sir, would not bring sixpence to the treasury,&quot; arsa Sheridan leis.
[[Íomhá:Michael kelly.jpg|clé|mion|Michael Kelly sna 1780idí]]
Chuir siad chuige chun '''''Cymon''''' a mhaisiú. Choinníodh cuid mhaith den cheol a cheap Michael Arne don dhráma bunaidh. Cheap Steven Storace agus Thomas Shaw, ceannaire bhuíon ceoil na hamharclainne, roinnt ceoil as an nua agus chóirigh Storace fonn a cheap Kelly féin. Sna léirithe féin tháinig Cymon (Kelly) agus Sylvia ar an stáitse i gcarbad a raibh dhá chapall faoi agus Ciúipid bheag (an t-aisteoir Edmund Keane agus é ina pháiste) ann freisin.

Bhíodh sé de nós ag amhránaí freisin amhráin a thaithin leo, no a cheap siad a thaithnoeidh leis an lucht éisteachta, a chur isteach in aon cheoldráma a bhíodh ar siúl. I 1787, nuair a bhí Kelly páirteach i g'''''Comos''''' i mBaile Átha Cliath, thóg sé díshéad as ceoldráma eile ar fad agus cuireadh le céad ghníomh '''''Comus''''' é. 

I 1803 bhí Kelly agus an soprán Iodálach Angelica Catalani páirteach i léiriú de '''''Didone Abbandonata''''' le Giovanni Paisiello i [[Luimneach]]. Bhí siad i lár díséid agus an lucht éisteachta gafa ag an gceol nuair a bhéic fear amach ón lochta - ag iarraidh go gcasfaí an amhrán céanna - &quot;Mr Kelly, will you be good enough to favour us with - 'O thou wert born to please me?'&quot;

Bhíodh Kelly ag dul chun na [[An Fhrainc|Fraince]] go rialta ó d'fhill sé ar an Ríocht Aontaithe. Bhíodh sé i b[[Páras]] go rialta i mblianta tosaigh [[Réabhlóid na Fraince]]. I mí an Mheitheamh 1791 bhí sé ag aon bhord i gcaife leis an bpoblachtánach Sasanach [[Tom Paine]] nuair a scaipeadh an nuacht go raibh [[Louis XVI na Fraince|Louis XVI]] agus a theaghlach gafa ag [[Varennes]] nuair a theip orthu teitheadh ón tír. &quot;Never shall I forget the delight of that caitiff Tom Paine; his Bardolph face blazed with delight...,&quot; a deir sé. Ceapann údar amháin&lt;ref&gt;Roger Fiske, a chur eagar ar a '''''Reminiscences''''' don Oxford University Press i 1975&lt;/ref&gt; go raibh bá ag Kelly leis an réabhlóid ag an tús ach gur iompaigh sé ina choinne ansin - dála mórán eile - agus go raibh sé ag iarraidh a bhá leis an réabhlóid ag an tús a cheilt nuair a bhí a chuimhní cinn á scríobh aige. Níl focal sa leabhar maidir le cúrsaí casta na hÉireann sa tréimhse chéanna.
[[Íomhá:George IV of Great Britain.jpg|mion|[[Seoirse IV na Ríochta Aontaithe]]]]
In 1803 chuaigh Kelly ar an stáitse ag Drury Lance don uair dheireannach: an bhliain chéanna a d'fhág Nancy Storace an stáitse ar fad. An t-am deireanach a chas Kelly ar aon stáitse ba i mBaile Átha Cliath in 1811 é. Bhí ocht mbliana is daichead aige. An bhliain chéanna chlis ar an ngnó a bhunaigh sé i 1798. 

Ó 1814 í leith, bhí Kelly buailte ag an n[[gúta]]. Ó 1820 bhí sé ag caitheamh níos mó ama in [[Brighton and Hove|Brighton]]. Bhí Prionsa na Breataine Bige ina rí anois mar [[Seoirse IV na Ríochta Aontaithe|Seoirse IV]]. Caitheadh seisean cuid mhaith ama in Brighton freisin agus bhí sé mór le Kelly i gcónaí. Rinne Kelly sodar i ndiaidh na n-uaisle riamh agus, ní nach ionadh, chuaigh cineáltas na n-uaisle i bhfeidhm ar an duine seo de bhunadh meánaicmeach. Bhí sé ina dhílseoir críochnaithe anois. 

=== Bás ===
Foilsíodh a chuimhní cinn in 1826 - an bhliain a fuair Kelly bás i [[Margate]]. Cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Pól|eaglais Naomh Pól]] in [[Covent Garden]] i Londain.

D'fhág an caimileon lách seo, a bhí chomh scóipiúil ina óige agus ar éirigh chomh maith leis ina chaidreamh le daoine eile agus taitneamh a thabhairt dóibh. 

D'fhág Kelly leabhar suimiúil ina dhiaidh. Sa leabhar sin thug sé cuntas bríomhar '''''picaresque''''' ar a óige ar mhór-roinn na hEorpa. Tá an-chuimhse eolais le fáil ina leabhar freisin faoin gceol agus faoin amharclann lena linn, agus ar ndóigh, faoi féin.

== Féach freisin ==

* [[Wolfgang Amadeus Mozart]]
* [[Richard Brinsley Sheridan]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Kelly, Michael}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1762]]
[[Catagóir:Básanna i 1826]]
[[Catagóir:Teanóir]]
[[Catagóir:Impreasóirí]]</text>
      <sha1>g1dziywx201j5kv1g0tnrul1ftai6qg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reilig na Croise Naofa, Brooklyn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>99083</id>
    <revision>
      <id>1062999</id>
      <parentid>1049848</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:36:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>glanta</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1980" xml:space="preserve">[[File:Holy Cross Cemetery gate jeh.jpg|thumb|Geata Reilig na Croise Naofa]]Is [[Reilig|reilig]] Chaitliceach Rómhánach í '''Reilig na Croise Naofa''' atá lonnaithe ag 3620 Ascaill Tilden in East Flatbush, [[Brooklyn]], [[Nua-Eabhrac (cathair)|Cathair Nua-Eabhrac atá faoi stiúir]] Dheoise Brooklyn.

== Adhlacthaí suntasacha ==

* Diamond Jim Brady - fear gnó agus daonchara Meiriceánach
* John Bullman - Marcach Meiriceánach
* Louis Capone - Duine a bhí bainteach le coiriúlacht eagraithe
* James Carey - Faighteoir an Medal of Honor.
* John Michael Clancy - [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Ionadaí na SA]]
* Walter Donaldson - Scríbhneoir amhrán
* &quot;Sunny Jim&quot; Fitzsimmons - Traenálaí capall rása
* Edward H. Garrison - Marcach Meiriceánach
* William Russell Grace (1832-1904) - Fear gnó Éireannach-Meiriceánach agus iar-Mhéara Chathair Nua-Eabhrac
* Gil Hodges (1924–1972) - Imreoir agus bainisteoir Major League Baseball
* Patrick Keely - Ailtire
* Ardolph Loges Kline - Méara Chathair Nua-Eabhrac, Ionadaí na SA
* Frank J. Macchiarola - Seansailéir Scoileanna Chathair Nua-Eabhrac 1978-1983
* Hugh McLaughlin - Ceannasaí de Pháirtí Daonlathach Brooklyn ag deireadh na 1800í
* William R. Pelham - Faighteoir an Medal of Honor
* Albert Weisbogel - Faighteoir an Medal of Honor faoi dhó (uaigh gan mharcáil)
* Frankie Yale (1893–1928) - Duine a bhí bainteach le coiriúlacht eagraithe
* [[Mícheál Ó Lócháin]] (1836–1899) - ar cheann de na gníomhaígh ba mhó ar son na Gaeilge sna Stáit Aontaithe. Bhunaigh sé an chéad tréimhseachán ina raibh áit mhór ag Gaeilge na hÉireann.

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=cr&amp;GScid=64166&amp;GRid=6199860&amp;CRid=64166&amp; Reilig na Croise Naofa ag FindAGrave]
* [http://www.cathcemetery-bklyn.org Reiligí Caitliceacha Brooklyn] an láithreán oifigiúil
* [http://www.interment.net/data/us/ny/kings/holycross/holy_cross.htm Iontráil Interment.net]</text>
      <sha1>ig5y1xr1533zjinlq0nalr7mjb298sv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2RN (stáisiún raidió RTÉ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>100094</id>
    <revision>
      <id>1063098</id>
      <parentid>1024124</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:31:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5561" xml:space="preserve">[[Íomhá:McKee Barracks, Dublin 7.jpg|mion|an tarchuradóir suite i n[[Dún Mhic Aoidh]] (McKee Barracks),  BÁC]]
[[Íomhá:An Post Museum, GPO.JPG|mion|Bhí 2RN suite san [[Ard-Oifig an Phoist]], Sráid Anraí, sa bhliain 1928]]
Bunaíodh an chéad stáisiún raidió, '''2RN''', seirbhís raidió na hÉireann, i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1926. Chuir [[Dubhghlas de hÍde]] tús le 2RN go poiblí ar an 1 Eanáir 1926. .&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/681-history-of-rte/682-rte-1920s/290010-this-is-dublin-calling/|teideal=This is Dublin Calling|language=en|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-01-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Irish Media: A Critical History Since 1922|url=https://books.google.fr/books/about/Irish_Media.html?id=2Tkw4O_Ou_wC|publisher=Psychology Press|date=2001|language=en|author=John Horgan}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.amazon.com/Dublin-calling-birth-Irish-radio/dp/0860290093|teideal=Dublin calling : 2RN and the birth of Irish radio Paperback|údar=Paddy Clarke|dáta=1986|dátarochtana=2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0203/849939-2rn-the-origins-of-irish-radio/|teideal=2RN The Origins Of Irish Radio|language=en|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-01-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://irishmediahistory.com/2021/03/29/the-irish-free-state-and-the-radio-age/|teideal=The Irish Free State and the Radio Age|údar=irishmediahistory|dáta=2021-03-29|language=en|work=Irish Media History|dátarochtana=2022-01-02}}&lt;/ref&gt;

=== 1925-1926 ===
Tharla an chéad chraoladh 2RN an 14 [[An tSamhain|Samhain]] 1925 nuair a dúirt [[Seamus Clandillon,]] stiúrthóir an stáisiúin 2RN, 'Seo Raidió 2RN, Baile Átha Cliath ag tástáil'. Bhí an tarchuradóir suite i n[[Dún Mhic Aoidh]]. 

Cuireadh tús le seirbhís raidió na hÉireann ar bhun rialta ar [[1 Eanáir (Lá Caille)|1 Eanáir]] [[1926]].

Bhí an Ghaeilge i lár an aonaigh an oíche úd, nuair a d’oscail [[Dubhghlas de hÍde]] an stáisiún ar chuireadh ón stiúrthóir Séamus de Chlanndiolúin, ar Ghaeilgeoir mór é féin.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://comhar.ie/iris/78/9/an-gael-agus-an-raidio/|teideal=An Gael agus an raidió|údar=John Walsh|dáta=2018|language=ga|work=Comhar|dátarochtana=2022-01-02}}&lt;/ref&gt; Níor labhair de hÍde ach cúpla abairt Bhéarla i dtús a chuid cainte agus chuir sé clabhsúr orthu mar seo: ‘This much I have said in English for any strangers who may be listening in. Now I address my own countrymen...’. Lean sé air i nGaeilge ina dhiaidh sin, rud a chuir an conach ar roinnt éisteoirí Éireannacha nár theastaigh go dtabharfaí ‘strangers’ orthu.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://comhar.ie/iris/78/9/an-gael-agus-an-raidio/|teideal=An Gael agus an raidió|údar=John Walsh|dáta=2018|language=ga|work=Comhar|dátarochtana=2022-01-02}}&lt;/ref&gt;

Ba é an breithiúnas a dhein staraí amháin ar oíche thionscnaimh na seirbhíse – le hóráid de hÍde, amhráin Ghaelacha ó de Chlanndiolúin agus a bhean agus ceol ón bparlús Victeoiriach – ná gur ‘Gaelic League night out’ a bhí ann.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://comhar.ie/iris/78/9/an-gael-agus-an-raidio/|teideal=An Gael agus an raidió|údar=John Walsh|dáta=2018|language=ga|work=Comhar|dátarochtana=2022-01-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://journalofmusic.com/focus/2rn-international-meta-community-irish-national-radio-and-traditional-music|teideal=From 2RN to International Meta-Community: Irish National Radio and Traditional Music|údar=NICHOLAS CAROLAN|language=en|work=The Journal of Music|dátarochtana=2022-01-02}}&lt;/ref&gt; Bhí an chéad oíche mealltach do mheánaicme na cathrach amháin: ‘Is beag blas a gheobhadh muintir na tuaithe ná muintir na Gaeltachta ar a leithéid de chlár’.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://comhar.ie/iris/78/9/an-gael-agus-an-raidio/|teideal=An Gael agus an raidió|údar=John Walsh|dáta=2018|language=ga|work=Comhar|dátarochtana=2022-01-02}}&lt;/ref&gt;

=== 1927 ===
Ní raibh an chuid is mó de mhuintir na hÉireann, afach, in ann comhartha raidió 2RN a fháil.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Broadcasting guidelines for RTE personnel.|url=http://worldcat.org/oclc/26307208|publisher=Radio Telefís Éireann|date=1989|oclc=26307208|author=Raidió Teilifís Éireann.}}&lt;/ref&gt; Fuair ​​siad go leor gearán ó [[Corcaigh|Chorcaigh]] ach go háirithe agus bunaíodh 6CK i g[[Corcaigh]] i 1927 (dúnadh é sna [[1950idí|1950í]]). 

=== 1932-1933 ===
Bunaíodh stáisiún náisiúnta i m[[Baile Átha Luain]] i 1932, “{{sic|R|adio|hide=y}} Átha Luain”  agus bhí sé le fáil ar fud na tíre ar fad.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Raidió Teilifís Éireann|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Raidi%C3%B3_Teilif%C3%ADs_%C3%89ireann&amp;oldid=935018107|journal=Wikipedia|date=2020-01-09|language=en}}&lt;/ref&gt;  Dúnadh 2RN sa bhliain 1933.  Athainmníodh “{{sic|R|adio|hide=y}} Átha Luain” mar “{{sic|R|adio|hide=y}} Éireann” sa bhliain 1937.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=RTÉ sna 1930idí|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/681-history-of-rte/683-rte-1930s/289511-rte-1930s/|language=en|author=RTÉ|date=|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;

{{Main|RTÉ Radio 1}}

== Féach freisin ==

* [[Raidió Teilifís Éireann]]
* [[RTÉ Radio 1]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:RTÉ]]
[[Catagóir:Stáisiúin raidió a thosaigh ag craoladh i 1926]]
[[Catagóir:Stáisiúin raidió Éireannacha]]</text>
      <sha1>5zg913eb1q43s2ighu0f4zetkih0fkg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Beo ar Éigean</title>
    <ns>0</ns>
    <id>100855</id>
    <revision>
      <id>1063091</id>
      <parentid>1028074</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:23:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4575" xml:space="preserve">{{Teideal iodálach|''Beo ar Éigean''}}
Podchraoladh agus seó raidió [[An Ghaeilge|Gaeilge]] &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishexaminer.com/lifestyle/artsandculture/arid-40339244.html|teideal =Sunday TV Tips: Creedon explores Irish place names, a Sunday Game double-header|work=[[IrishExaminer.com]]}}&lt;/ref&gt; do [[Raidió Teilifís Éireann]] (RTÉ) is ea '''''Beo ar Éigean'''''. Is iad [[Sinéad Ní Uallacháin]], [[Áine Ní Bhreisleáin]] agus [[Siún Ní Dhuinn]] a láthreoirí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/entertainment/radio/irish-language-content-blows-a-gael-force-across-rte-41463578.html|teideal=Irish-language content blows a gael force across RTÉ|work=[[Independent.ie]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=https://radiotoday.ie/2022/03/international-womens-day-celebrated-across-the-radio-industry/|teideal=International Women's Day celebrated across the radio industry|work=[[RadioToday]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=https://www.irishexaminer.com/lifestyle/artsandculture/arid-40832633.html|teideal=Tommy Tiernan Show review: Imelda May says a good gig is 'a beautiful one-night stand'|work=[[IrishExaminer.com]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=https://www.irishexaminer.com/lifestyle/artsandculture/arid-40241681.html|teideal=Peig Sayers: Five things we learned from the TG4 documentary|work=[[IrishExaminer.com]]}}&lt;/ref&gt; Déantar an podchraoladh go sonrach i nGaeilge, ach ní bhaineann sé leis an teanga féin. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishpost.com/life-style/where-can-i-learn-irish-online-for-free-five-of-the-best-ways-to-brush-up-on-your-language-or-learn-from-scratch-205277|teideal=Where can I learn Irish online for free? Five of the best ways to brush up on your language or learn from scratch|work=[[The Irish Post]]}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/sponsored/creative-ireland/i-love-taking-risks-the-passion-driving-young-irish-speakers-in-the-arts-1.3212667|work=[[IrishTimes.com]]|teideal='I love taking risks': the passion driving young Irish speakers in the arts}}&lt;/ref&gt; 

== Láithreoirí ==

=== Siún Ní Dhuinn ===
Scríbhneoir agus léiritheoir as [[Dún Dealgan]] í Ní Dhuinn .&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/tuarasc%C3%A1il/beo-ar-%C3%A9igean-scath%C3%A1n-ar-phobal-na-gaeilge-1.4163958|teideal=Beo ar Éigean: Scathán ar phobal na Gaeilge|work=[[IrishTimes.com]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;JournalWoke&quot; /&gt; Is léiritheoir digiteach Gaeilge do RTÉ í.&lt;ref name=&quot;JournalWoke&quot;&gt;{{Lua idirlín |teideal='Raidió na Gaeltachta's founders created a 'woke' space well before its time' |url=https://www.thejournal.ie/readme/raidio-na-gaeltachtas-founders-created-a-woke-space-well-before-its-time-3572229-Aug2017/|work=[[TheJournal.ie]]}}&lt;/ref&gt;

=== Áine Ní Bhreisleáin ===
Is láithreoir teilifíse agus raidió as [[Gaoth Dobhair]], Co. Dhún na [[Contae Dhún na nGall|nGall]] í Ní Bhreisleáin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=https://afloat.ie/resources/maritime-tv-programmes/item/53168-an-costa-thiar-new-tg4-series-on-west-coast-communities |work=Afloat.ie |teideal=|title=An Cósta Thiar - New TG4 Series on West Coast Communities}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |teideal=Donegal TV presenter Áine off on her travels again!|url=https://www.donegaldaily.com/2021/12/29/donegal-tv-presenter-aine-off-on-her-travels-again/|tiedeal=Donegal TV presenter Áine off on her travels again!|work=[[DonegalDaily.com]]}}&lt;/ref&gt; Cuireann sí ''Bladhaire'' i láthair ar [[RTÉ Raidió na Gaeltachta|Raidió na Gaeltachta]] (&quot;RnaG&quot;) Déardaoin agus Dé hAoine.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.leitrimobserver.ie/video/whats-on/712036/aine-ni-bhreisleain-explores-life-and-communities-on-the-west-coast-of-ireland-in-new-tg4-series.html|teideal=Áine Ní Bhreisleáin explores life and communities on the west coast of Ireland in new TG4 series|work=[[LeitrimObserver.ie]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=https://www.rte.ie/rnag/bladhaire/|work=[[RTE Radio]] |teideal=Bladhaire}}&lt;/ref&gt;

=== Sinéad Ní Uallacháin ===
Is [[Iriseoir]], aisteoir, ealaíontóir agus láithreoir raidió í Ní Uallacháin as Baile an Aonaigh, [[Contae Chiarraí|Co. Chiarraí]]. Bhí seó seachtaine ''[[Sinéad Ní Uallacháin|Sinéad]] ar Maidin''aici ar RnaG go dtí Bealtaine 2019. &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/barr-smaise-le-sinead-ni-uallachain/|teideal=Barr Smaise le… Sinéad Ní Uallacháin|work=[[Tuairisc.ie]]}}&lt;/ref&gt; 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Rialú údaráis}}
[[Catagóir:Meáin na Gaeilge]]
[[Catagóir:Cláir raidió]]
[[Catagóir:RTÉ]]</text>
      <sha1>ih8iohyzuq9rd3w007sm4h3kxpeuspu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Luis de Alburquerque de Melo Pereira y Cáceres</title>
    <ns>0</ns>
    <id>101036</id>
    <revision>
      <id>1063250</id>
      <parentid>1029584</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:27:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Litriú caighdeánaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1569" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Oifigeach míleata Portaingéalach agus riarthóir coilíneachta ab ea '''Luis de Alburquerque de Melo Pereira y Cáceres''' ( Sátão, 21 Deireadh Fómhair 1739 – 7 Iúil 1797).

Ba é an ceathrú gobharnóir agus captaen ginearálta den 'Capitanía de Mato Grosso' sa [[An Bhrasaíl|Bhrasaíl]]. Ghlac sé seilbh ar an bpost ar 13 Nollaig 1772 agus shealbhaigh sé é go dtí 1788, nuair a tháinig a dheartháir Juan i gcomharbacht air. Le linn a rialtais, tógadh Fuerte de Coímbra agus Fuerte Príncipe de Beira, agus bunaíodh na cathracha Alburquerque (Corumbá, faoi láthair), Ladario, Villa María Cáceres, faoi láthair), Casalvasco (Villa Bella de la Santísima Trinidad, faoi láthair) agus Salinas. Leis na boinn seo bhí sé i gceist fearann na Portaingéile sa cheantar a chomhdhlúthú chun stop a chur le dul chun cinn na Spáinneach.

== Leabharliosta ==

* Mendonça, Rubens de, ''Encyclopedia of Mato Grosso ainmneacha.''

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.arqnet.pt/portal/pessoais/caceres_diario.html DO DIÁRIO DE LUÍS DE ALBUQUERQUE MELO PEREIRA CÁCERES, O Portal da História, Foinse: Gilberto Freyre, Ranníocaíocht le Socheolaíocht Beathaisnéis.] [http://www.arqnet.pt/portal/pessoais/caceres_diario.html Nó mar shampla de Luís de Albuquerque, gobharnóir Mato Grosso no fim do seculo XVIII, II: Documentário, [Lisboa] , Acadamh Idirnáisiúnta Chultúr na Portaingéile, [1968], lgh.9-48. ]
==Tagairtí==
[[Catagóir:Daoine a rugadh i Sátão]]
[[Catagóir:Gobharnóirí na Brasaíle coilíní]]</text>
      <sha1>96c7fsq8deuc54je1chjo2q0jaqgk6t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Muireadhach mac Aodha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>101821</id>
    <revision>
      <id>1063375</id>
      <parentid>1036560</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:17:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ginealach */Aistriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2664" xml:space="preserve">[[Tiarna]] [[Clann Chosgraigh|Chlann Chosgraigh]] ba ea '''Muireadhach mac Aodha''' (bás 1124).  [[Muintir Murchada|Muintir Mhurchadha]], agus [[Uí Fhlaithbheartaigh]] i gceannas ann, ba ea a ghaoil.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=O'Flaherty |first1=Roderic |title=A Chorographical Description of West or H-Iar Connaught |date=1684 |pages=362–363 |edition=1846}}&lt;/ref&gt;

Deirtear i n[[Annála na gCeithre Máistrí]], ''sub anno'' 1124, state that
:''Muireadhach (.i. tigherna Cloinne Chosgraigh) mac mic Aodha mic Ruaidhri, d'écc i c-clércheacht.&lt;ref&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí], ACM 1124.9&lt;/ref&gt;  
&lt;!-- Ní thuigim seo fós! As Gaeilge, &quot;mac mic&quot;; as Béarla:
[[Seán Ó Donnabháin]], who edited the 1856 publishing of the Annals, inserts &quot;O'Flaithbheartaigh&quot; after Ruaidhri's name, but this appears to be a mistake.  O'Donovan confuses the Lord of Clann Cosgraigh with another Muireadhach mac Aedh mac Ruaidhri, who was an actual O'Flaherty.  The McHughs, according to O'Flaherty, descend from Dungalaigh m. Cenn Faelad m. Colgan in generation 12 of his genealogical table, whereas the Muireadhach m. Aedh m. Ruaidri O'Flaherty is in generation 111 in the lineage of the O'Flahertys, as cited in O'Hart.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=O'Hart |first1=John |title=Irish Pedigrees: Or, The Origin and Stem of the Irish Nation |date=1881 |page=354}}&lt;/ref&gt;--&gt;

Ghlac clann Muireadhaigh an sloinne Mac Aodha.

== Ginealach ==
Ginealach Mhic Aodha:&lt;ref&gt;[[Leabhar na nGinealach]], 201.6, ll.&amp;nbsp;442–43, imleabhar I.&lt;/ref&gt;
:Donnchadh ardeaspag mac Maoil Eachlainn mhic Dhonnchadha m. Aodha m. Thaidhg m. '''Mhuireadhaigh'''. Aodha m. Ruaidhrí m. Coscraigh m. Fhlainn Abhraidh m. Ghamhnáin m. Conaing m. Mhuirghis m. Coscraigh Mhóir m. Dhoinn m. Chumasaigh m. Dhúnghail m. Chinn Fhaolaidh m. Colgan m. Aodha m. Sheanaigh m. Dhuach Teangumha m. Fhearghada m. Mhuireadhaigh Máil (rí) m. Eoghain Sréibh m. Dhuach Ghalaigh m. [[Brión mac Echach Muigmedóin|Bhriain]].

== Féach freisin==
* [[Ruaidhrí Mac Aodha]], Lord of Clan Cosgraigh, died 1170.
* [[Máel Sechlain Mac Áeda]], [[Archbishop of Tuam]], died 1348.
* [[Paddy McHugh]], [[Independent (politician)|Independent]] [[Teachta Dála|T.D.]], born 1953.
* Ann Maire McHugh of [[Tuaim]], 9/11 victim.
* [[Tom McHugh (Councillor)]], Mayor of County Galway 2009-10.

== Foinsí ==
* ''Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions'', Paul MacCotter, Four Courts Press, 2008. {{ISBN|978-1-84682-098-4}}
* [http://www.rootsweb.ancestry.com/~irlkik/ihm/connacht.htm#aid Uí Fiachrach Aidne], Denis Walsh

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Muireadhach mac Aodha}}

[[Catagóir:Connachta]]</text>
      <sha1>i0ksu2fbfnun2w46msg01kcq2tus1f1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vicipéid:Halla baile/Cartlann 16</title>
    <ns>4</ns>
    <id>102181</id>
    <revision>
      <id>1063348</id>
      <parentid>1039196</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:11:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>&gt; cartlann</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78470" xml:space="preserve">{{cartlann}}
{{cartlann-nav|16}}
__NOEDITSECTION__
{{TOCright}}
&lt;br clear=&quot;all;&quot;&gt;

== Wiki Loves Folklore is back! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February.

You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&amp;campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest.

You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.

Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. 

'''Kind regards,'''

'''Wiki loves Folklore International Team'''

--[[Úsáideoir:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Plé úsáideora:MediaWiki message delivery|plé]]) 13:15, 9 Eanáir 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&amp;oldid=22560402 --&gt;

== Community Wishlist Survey 2022 ==

[[File:Community Wishlist Survey Lamp.svg|right|200px]]
The '''[[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey 2022]]''' is now open!'''

This survey is the process where communities decide what the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]] team should work on over the next year. We encourage everyone to submit proposals until the deadline on '''23 January''', or comment on other proposals to help make them better.
''
The communities will vote on the proposals between 28 January and 11 February.

The Community Tech team is focused on tools for experienced Wikimedia editors. You can write proposals in any language, and we will translate them for you. Thank you, and we look forward to seeing your proposals! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 18:10, 10 Eanáir 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/En_fallback&amp;oldid=22399355 --&gt;

== Feminism and Folklore 2022 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

{{int:please-translate}}

Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia.

You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]].

You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language. 

Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance... 

Thank you.

'''Feminism and Folklore Team''',

[[User:Tiven2240|Tiven2240]]
--05:49, 11 Eanáir 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&amp;oldid=22574381 --&gt;

== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022. 

With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]]

Best,

Movement Strategy and Governance&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:04, 15 Eanáir 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&amp;oldid=22610145 --&gt;

== IMPORTANT: Admin activity review ==

Hello. A policy regarding the removal of &quot;advanced rights&quot; (administrator, bureaucrat, interface administrator, etc.) was adopted by [[:m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|global community consensus]] in 2013. According to this policy, the [[:m:stewards|stewards]] are reviewing administrators' activity on all Wikimedia Foundation wikis with no inactivity policy. To the best of our knowledge, your wiki does not have a formal process for removing &quot;advanced rights&quot; from inactive accounts. This means that the stewards will take care of this according to the [[:m:Admin activity review|admin activity review]].

We have determined that the following users meet the inactivity criteria (no edits and no logged actions for more than 2 years):

# Antóin (administrator)

These users will receive a notification soon, asking them to start a community discussion if they want to retain some or all of their rights. If the users do not respond, then their advanced rights will be removed by the stewards.

However, if you as a community would like to create your own activity review process superseding the global one, want to make another decision about these inactive rights holders, or already have a policy that we missed, then please notify the [[:m:Stewards' noticeboard|stewards on Meta-Wiki]] so that we know not to proceed with the rights review on your wiki. Thanks, [[Úsáideoir:Stanglavine|Stanglavine]] ([[Plé úsáideora:Stanglavine|plé]]) 18:49, 16 Eanáir 2022 (UTC)

== Talk to the Community Tech ==

[[File:Community Wishlist Survey Lamp.svg|150px|right]]
{{int:Hello}}

We, the team working on the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|Community Wishlist Survey]], would like to invite you to an online meeting with us. It will take place on [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220119T1800 '''{{#time:j xg|2022-01-19}} ({{#time:l|2022-01-19}}), {{#time:H:i e|18:00|en|1}}'''] on Zoom, and will last an hour. This external system is not subject to the [[foundation:Privacy_policy|WMF Privacy Policy]]. [https://wikimedia.zoom.us/j/85804347114 '''Click here to join'''].

'''Agenda'''

* Bring drafts of your proposals and talk to to a member of the Community Tech Team about your questions on how to improve the proposal

'''Format'''

The meeting will not be recorded or streamed. Notes without attribution will be taken and published on Meta-Wiki. The presentation (all points in the agenda except for the questions and answers) will be given in English.

We can answer questions asked in English, French, Polish, Spanish, and German. If you would like to ask questions in advance, add them [[m:Talk:Community Wishlist Survey|on the Community Wishlist Survey talk page]] or send to sgrabarczuk@wikimedia.org.

[[m:Special:MyLanguage/User:NRodriguez (WMF)|Natalia Rodriguez]] (the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]] manager) will be hosting this meeting.

'''Invitation link'''

* [https://wikimedia.zoom.us/j/85804347114 Join online]
* Meeting ID: &lt;span dir=ltr&gt;85804347114&lt;/span&gt;
* [https://wikimedia.zoom.us/u/keu6UeRT0T Dial by your location]
We hope to see you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 00:21, 18 Eanáir 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/En_fallback&amp;oldid=22399355 --&gt;

== Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear community members, 

Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. 

If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories.

Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]].

More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]].

For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org.
------
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|&lt;span style=&quot;color:#8B0000&quot;&gt;'''ZI Jony'''&lt;/span&gt;]] [[User talk:ZI Jony|&lt;sup&gt;&lt;span style=&quot;color:Green&quot;&gt;&lt;i&gt;(Talk)&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;&lt;/sup&gt;]], {{&lt;includeonly&gt;subst:&lt;/includeonly&gt;#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&amp;oldid=21244129 --&gt;

== Desktop Improvements update and Office Hours invitation ==

Hello. I wanted to give you an update about the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|Desktop Improvements]] project, which the Wikimedia Foundation Web team has been working on for the past few years.

The goals of the project are to make the interface more welcoming and comfortable for readers and useful for advanced users. The project consists of a series of feature improvements which make it easier to read and learn, navigate within the page, search, switch between languages, use article tabs and the user menu, and more.

The improvements are already visible by default for readers and editors on 24 wikis, including Wikipedias in [[:fr:|French]], [[:pt:|Portuguese]], and [[:fa:|Persian]]. 

The changes apply to the [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=vector}} Vector] skin only. [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=monobook}} Monobook] or [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=timeless}} Timeless] users are not affected.

=== Features deployed since our last update ===
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/User_menu|User menu]] - focused on making the navigation more intuitive by visually highlighting the structure of user links and their purpose.
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Sticky Header|Sticky header]] - focused on allowing access to important functionality (logging in/out, history, talk pages, etc.) without requiring people to scroll to the top of the page.

For a full list of the features the project includes, please visit our [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|project page]]. We also invite you to our [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Updates|Updates page]].

[[File:Table_of_contents_shown_on_English_Wikipedia_02.webm|thumb|600px|center|The features deployed already and the table of contents that's currently under development]]
&lt;br clear=all&gt;

=== How to enable the improvements ===
[[File:Desktop Improvements - how to enable globally.png|thumb|[[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|{{int:globalpreferences}}]]]]
* It is possible to opt-in individually [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|in the appearance tab within the preferences]] by unchecking the &quot;{{int:prefs-vector-enable-vector-1-label}}&quot; box. (It has to be empty.) Also, it is possible to opt-in on all wikis using the [[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|global preferences]].
* If you think this would be good as a default for all readers and editors of this wiki, feel free to start a conversation with the community and contact me.
* On wikis where the changes are visible by default for all, logged-in users can always opt-out to the Legacy Vector. There is an easily accessible link in the sidebar of the new Vector.

=== Learn more and join our events ===
If you would like to follow the progress of our project, you can [[mw:Special:Newsletter/28/subscribe|subscribe to our newsletter]].

You can read the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|pages of the project]], check [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Frequently_asked_questions|our FAQ]], write on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|project talk page]], and join an online meeting with us ([https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220127T1500 '''{{#time:j xg|2022-01-27}} ({{#time:l|2022-01-27}}), {{#time:H:i e|15:00|en|1}}''']).

How to join our online meeting

* [https://wikimedia.zoom.us/j/89205402895 Join online]
* Meeting ID: &lt;span dir=ltr&gt;89205402895&lt;/span&gt;
* [https://wikimedia.zoom.us/u/kdPQ6k2Bcm Dial by your location]

{{int:Feedback-thanks-title}}!

On behalf of the Wikimedia Foundation Web team, [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 22:11, 24 Eanáir 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/En_fallback&amp;oldid=22626210 --&gt;

== Movement Strategy and Governance News – Issue 5 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 5, January 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----
Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates.
&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]])
*'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]])
*'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]])
*'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 03:27, 29 Eanáir 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&amp;oldid=22704115 --&gt;

== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The Wikimedia Foundation Board of Trustees released a [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board noticeboard/January 2022 - Board of Trustees on Community ratification of enforcement guidelines of UCoC|statement on the ratification process]] for the '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]'''.

The [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The UCoC and the Enforcement Guidelines were written by [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|volunteer-staff drafting committees]] following community consultations.

The revised guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. There is a [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Changes|list of changes made]] to the guidelines after the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review|enforcement draft guidelines review]]. '''Comments about the guidelines can be shared [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on the Enforcement Guidelines talk page on Meta-wiki]].'''

To help to understand the guidelines and process, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team will be hosting Conversation Hours on 4 February 2022 at 15:00 UTC, 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the conversation hours to speak with the UCoC project team and drafting committee members about the updated guidelines and voting process]].'''

The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. All eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the Enforcement guidelines, and share why. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''

Many participants from across the movement have provided valuable input in these ongoing conversations. The UCoC and MSG teams want to thank the Drafting Committee and the community members for their contributions to this process. 

Sincerely,

Movement Strategy and Governance&lt;br/&gt;
Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 03:55, 4 Feabhra 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&amp;oldid=22704115 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:35, 9 Feabhra 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&amp;oldid=22796821 --&gt;

== Wiki Loves Folklore is extended till 15th March ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
Greetings from Wiki Loves Folklore International Team,

We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc.

We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language.

Best wishes,

'''International Team'''&lt;br /&gt;
'''Wiki Loves Folklore'''

[[Úsáideoir:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Plé úsáideora:MediaWiki message delivery|plé]]) 04:50, 22 Feabhra 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Coming soon ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
=== Several improvements around templates ===
Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki:
* Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]),
* Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]),
* and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right).

All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. &lt;/div&gt; - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 12:38, 28 Feabhra 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=22907463 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki.

There are events scheduled to learn more and discuss:
* A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&amp;A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants.
* The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022.

You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance &lt;br /&gt;
Wikimedia Foundation &lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:17, 2 Márta 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22916674 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 00:52, 8 Márta 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22962850 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;Hello! 

The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about &quot;Regional and Thematic Hubs&quot;. The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. 

Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.

The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.

Best regards,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Movement Strategy
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

01:31, 10 Márta 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22974079 --&gt;

== Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow ==

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. 

([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram])

The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]]

A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on  [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]].

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Úsáideoir:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Plé úsáideora:MediaWiki message delivery|plé]]) 14:40, 14 Márta 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Leadership Development Working Group: Apply to join! (14 March to 10 April 2022)&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

Thank you to everyone who participated in the feedback period for the [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]] initiative. A [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] can be found on Meta-wiki. This feedback will be shared with the working group to inform their work. The application period to join the Working Group is now open and will close on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure#3._How_is_the_working_group_formed_and_structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and '''[[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Participate#1._How_to_participate|apply if you are interested]]'''.

Thank you,

From the Community Development team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:20, 18 Márta 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22974079 --&gt;

== Feminism and Folklore 2022 ends soon ==

[[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]]
[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on &lt;b&gt;31 March 2022 11:59 UTC&lt;/b&gt;. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as &lt;i&gt;folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more&lt;/i&gt;

Keep an eye on the project page for declaration of Winners. 

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Úsáideoir:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Plé úsáideora:MediaWiki message delivery|plé]]) 14:28, 26 Márta 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&amp;oldid=23060054 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Greetings,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) came to a close on 21 March 2022. Over {{#expr:2300}} Wikimedians voted across different regions of our movement. Thank you to everyone who participated in this process! The scrutinizing group is now reviewing the vote for accuracy, so please allow up to two weeks for them to finish their work.

The final results from the voting process will be announced [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|here]], along with the relevant statistics and a summary of comments as soon as they are available. Please check out [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|the voter information page]] to learn about the next steps. You can comment on the project talk page [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on Meta-wiki]] in any language. You may also contact the UCoC project team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Best regards,

Movement Strategy and Governance&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:53, 30 Márta 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23079949 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 6&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 6, April 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----

Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get  up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Also, a draft of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|'''2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan''']] has been published. Input is being sought on-wiki and during [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations|'''several conversations''' with Wikimedia Foundation CEO Maryana Iskander]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|See full announcement on Meta-wiki]]. [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:45, 22 Aibreán 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23184989 --&gt;

== Let's talk about the Desktop Improvements ==

[[File:New table of contents shown on English wikipedia.png|thumb]]
Hello!

Have you noticed that some wikis have a different desktop interface? Are you curious about the next steps? Maybe you have questions or ideas regarding the design or technical matters?

Join an online meeting with the team working on the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|Desktop Improvements]]! It will take place on '''29 April 2022 at [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220429T1300 13:00 UTC] and [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220429T1800 18:00 UTC]''' on Zoom. [https://wikimedia.zoom.us/j/88045453898 '''Click here to join''']. Meeting ID: 88045453898. [https://wikimedia.zoom.us/u/kcOMICmyyA Dial by your location].

'''Agenda'''

* Update on the recent developments
* Questions and answers, discussion

'''Format'''

The meeting will not be recorded or streamed. Notes will be taken in a [https://docs.google.com/document/d/1G4tfss-JBVxyZMxGlOj5MCBhOO-0sLekquFoa2XiQb8/edit# Google Docs file]. [[mw:User:OVasileva_(WMF)|Olga Vasileva]] (the Product Manager) will be hosting this meeting. The presentation part will be given in English.

We can answer questions asked in English, French, Italian, and Polish. If you would like to ask questions in advance, add them on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|talk page]] or send them to sgrabarczuk@wikimedia.org.

At this meeting, both [[foundation:Friendly_space_policy|Friendly space policy]] and the [[mw:Special:MyLanguage/Code_of_Conduct|Code of Conduct]] for Wikimedia technical spaces apply. Zoom is not subject to the [[foundation:Privacy_policy|WMF Privacy Policy]].

We hope to see you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 00:35, 26 Aibreán 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/En_fallback&amp;oldid=23142195 --&gt;

== New Wikipedia Library Collections Available Now - April 2022 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

Hello Wikimedians! 
[[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL owl says sign up today!]]
[[m:The Wikipedia Library|The Wikipedia Library]] has free access to new paywalled reliable sources. You can these and dozens more collections at https://wikipedialibrary.wmflabs.org/:
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/128/ Wiley]''' – journals, books, and research resources, covering life, health, social, and physical sciences
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/125/ OECD]''' – OECD iLibrary, Data, and Multimedia​​ published by the Organisation for Economic Cooperation and Development
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/129/ SPIE Digital Library]''' – journals and eBooks on optics and photonics applied research

Many other sources are freely available for experienced editors, including collections which recently became accessible to all eligible editors: Cambridge University Press, BMJ, AAAS, Érudit and more.

Do better research and help expand the use of high quality references across Wikipedia projects: log in today!
&lt;br&gt;--The Wikipedia Library Team 13:16, 26 Aibreán 2022 (UTC)

:&lt;small&gt;This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Samwalton9@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&amp;oldid=23036656 --&gt;
== Téacs an cheannteidil ==

== Coming soon: Improvements for templates ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;!--T:11--&gt;
[[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]]
Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon:

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': 
This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]]

In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]]

Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. 

We would love to hear your feedback on our talk pages!
&lt;/div&gt; -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 11:13, 29 Aibreán 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=23222263 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Editing news 2022 #1&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]]

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages.  New editors are more successful with this new tool.  You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]].  Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test.  You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 18:55, 2 Bealtaine 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 --&gt;

== 2022 Board of Trustees Call for Candidates ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

;Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
10:39, 10 Bealtaine 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== Let's talk about the Desktop Improvements ==

[[File:WP20Symbols MediaWiki light background.svg|200px|right]]
Hello!

Have you noticed that some wikis have a [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|different desktop interface]]? Are you curious about the next steps? Maybe you have questions or ideas regarding the design or technical matters?

Join an online meeting with the team working on the Desktop Improvements! It will take place on '''17 May 2022 at [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220517T1200 12:00 UTC] and [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220517T1900 19:00 UTC]''' on Zoom. '''[https://wikimedia.zoom.us/j/86217494304 Click here to join]'''. Meeting ID: 86217494304. [https://wikimedia.zoom.us/u/k7CirSh8W Dial by your location].

'''Agenda'''

* Update on the recent developments
* Questions and answers, discussion

'''Format'''

The meeting will not be recorded or streamed. Notes will be taken in a [https://docs.google.com/document/d/1G4tfss-JBVxyZMxGlOj5MCBhOO-0sLekquFoa2XiQb8/edit# Google Docs file]. [[mw:User:OVasileva_(WMF)|Olga Vasileva]] (the Product Manager) will be hosting this meeting. The presentation part will be given in English.

We can answer questions asked in English, Italian, Polish; also, only at the first meeting: Farsi, Vietnamese; only at the second meeting: Portuguese, Spanish, Russian. If you would like to ask questions in advance, add them on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|talk page]] or send them to sgrabarczuk@wikimedia.org.

At this meeting, both [[foundation:Friendly_space_policy|Friendly space policy]] and the [[mw:Special:MyLanguage/Code_of_Conduct|Code of Conduct]] for Wikimedia technical spaces apply. Zoom is not subject to the [[foundation:Privacy_policy|WMF Privacy Policy]].

We hope to see you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 05:02, 14 Bealtaine 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/En_fallback&amp;oldid=23142195 --&gt;

== Zoom session for all Celtic language Wikipedia editors! ==

'''Dia dhuit! Hi everybody!'''

Sorry this message is in English! User:Brwynog (Cornish Wikipedia) and myself are organising a Zoom meeting on '''Tuesday 7th June at 7.00''', and all regular editors at all Celtic language Wikipedias (WPs) are invited. We will be discussing ideas on putting together an Editathon which will be held in September. If you want to join us you will need to email me to get the link. 

;What's an editathon?
The Cornish and Welsh editors held an editathon together with the Palestinian editors a few months ago. [https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon This is what we did at that time.]

;How to wiki-email?
My email is turned on. If yours is, then all you need to do is go to my user page. Then go to the menu bar on the left, just under the WP logo, down to Tools, then find '''Email this user'''. Just let me know you need that you want the Zoom link. 

;No email? 
To turn on your email, go to your preference (Top) to the right of your User name. In preferences, the fist tab is 'User profile': go down to email and add your email. Simply done! 

;Last resort
Just email me at wicipediacymraeg @ gmail.com (remove the white space) 

I look forward to seeing you at this really important meeting! Bring a smile! '''Go n-éirí an t-ádh leat!'''

Robin, aka... [[Úsáideoir:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Plé úsáideora:Llywelyn2000|plé]]) 12:35, 30 Bealtaine 2022 (UTC)

:Hi all. We have 12 - 15 editors who have responded to this get-together! Bring a bottle! I look forwards to meeting you all! PS Wiki-email me for a Zoom link! [[Úsáideoir:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Plé úsáideora:Llywelyn2000|plé]]) 12:12, 6 Meitheamh 2022 (UTC)
:eogribin@gmail.com [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 12:56, 6 Meitheamh 2022 (UTC)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct.  After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself.

Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments!  The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. 

Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. 

Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals.

On behalf of the UCoC project team &lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Meitheamh 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;
==Eolas faoin 2021 Palestine-Wales Editathon ==
https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 10:51, 7 Meitheamh 2022 (UTC)
==Eolas faoin '6-Nations Celtic Languages Editathon'==
Hi Éamonn

I hope you're well and in good spirit.

We've just had a wonderful month with the Palestine and the Cornish language editors with around 260 new articles created by 32 editors. Please take a look at the Wikiproject here. 

Davyth, from kw and cy wiki, and myself are thinking of taking this idea a stage further uniting all 6 languages, and I've brought in Gregory on Whatsapp who edits the Breizhoneg Wikipedia, who is also very keen. 

I'm just wondering if we could get one (or two if you like) from all 6 Celtic languages to help organise, and inspire the creation of (say) 5 - 10 new articles in each language. I think November is slightly too early, and February is a long way away! So any suggestions! 

Do you have a contact for editors on the other two wikis: gd and gv? If you do, please feel free to forward. Daria has names and emails (we met, as you will remember), but she's away for another 3 weeks.

I've CCied Davyth here, but can't CC Greg, as I only have his Whatsapp. 

Let me know what you think, Eamonn.

Hwyl fawr

Robin 
==Eolas faoin 'Celtic Editathon 1st Meeting'==
Bore da / good morning!

As we mentioned the other day, Davyth and myself will be organising an editathon over the month of September for all 6 Celtic language Wikpiedias, should you wish to join us. To that effect, I include a link to the Zoom meeting, below. PLEASE feel free to forward this link to editors you trust. 

The meeting has been organised for Tuesday 7th June at 7.00 pm (details below). 

We can discuss other matters (eg semi-automated edits with a bot AWB), should you wish, and if we have time. I've organised 3 editathons in the past. In the first one, around 9 years ago, around 30 countries took part, all writing about Welsh stuff! The last one is here on Meta (a kind of neutral space, usually for admin purpose etc where we can share stuff). Please take a look at:

https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon

You may have suggestions how it can be adapted for our purpose. It doesn't really have to be about us - it could be an important subject such as global warming. 

I do think that the group should only comprise of working editors who are fluent in one of our Celtic languages.

At the end of the day, let's share ideas and help each other!

Topic: RO's Zoom Meeting
Time: Jun 7, 2022 07:00 PM London

Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/85489040877?pwd=RllraENKTmtKL0d1czNuTWlxSHV1QT09

Pob hwyl / All the best

Robin - [[Úsáideoir:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Plé úsáideora:Llywelyn2000|plé]]) 13:28, 7 Meitheamh 2022 (UTC)

== Changing wgCategoryCollation setting for the Irish language Wikipedia ==

&lt;div class=&quot;boilerplate metadata rfa&quot; style=&quot;background-color:#f5fff5; margin: 2em 0 0 0; padding: 0 10px 0 10px; border: 1px solid #AAAAAA;&quot;&gt;
:''Coimeádtar an plé seo a leanas mar thuairisc cartlainne ar thasc críochnaithe. &lt;strong style=&quot;color:red&quot;&gt;Ná hathraigh é&lt;/strong&gt;.

'''Done''' - Ok - I [https://phabricator.wikimedia.org/T311136 filed a request earlier today] via Phabricator, and this has now been implemented and validated. Thank you, everyone, and thanks, {{Ping|MarcoAurelio}} for implementing - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 23:37, 22 Meitheamh 2022 (UTC)
----

(Béarla ar an am seo, mar is gá do phobal na forbróirí, agus daoine eile, é seo a léamh freisin)

This stems from a conversation [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Plé_úsáideora:Alison&amp;oldid=1039152#wgCategoryCollation here] and [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Plé_úsáideora:Alison&amp;oldid=786364#wgCategoryCollation here] on my talk page. Basically, we'd like to ask the developer team to update the uca (Unicode Collation Algorithm) settings of ga.wikipedia to change the ''sort order'' or ''collation order'' for category entries.

In many Wikis - including ours - this is set to '''uppercase''', and this will work for English-speaking wikis. The problem arises because we use diacriticals in our language, and this will cause problems with the order in which categories are populated. See the links above, as Gaeilge, for an explanation.

What I'm planning on doing, is asking the developer team to update our ''wgCategoryCollation'' to '''uca-ga''' or '''uca-default''', either should work and both are now supported. This will automatically fix a lot of issues we're having with category population, and will remove the need to scrub fadas from DEFAULTSORT entries on article pages which, frankly, doesn't sit well with me in the first place.

This request will run for a week or more. Comment below as to whether you support this, or do not. If the community agrees by majority to implement this, I will file the request with the WMF developer team

Le gach dea-ghuí - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 20:12, 15 Meitheamh 2022 (UTC)

* Pinging cúpla eagarthóirí rialta; {{ping|Kevin Scannell}}, {{ping|TGcoa}}, {{ping|Ériugena}}, {{ping|SeoMac}}, {{ping|Marcas.oduinn}}, {{ping|Ba mhaith liom eilifintí}}, {{ping|‎Conradder}}, {{ping|‎Aerchasúr}}, {{ping|‎Panu Petteri Höglund}}, {{ping|‎Guliolopez}}

* [[Image:Symbol support vote.svg|18px]]Tugaim vóta '''ar son''', ar aon nós :) - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 20:28, 15 Meitheamh 2022 (UTC)

* [[Image:Symbol support vote.svg|18px]] Ar son an athraithe! [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 20:55, 15 Meitheamh 2022 (UTC)

* [[Image:Symbol support vote.svg|18px]] Ar son an athraithe! [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 21:22, 15 Meitheamh 2022 (UTC)

* [[Image:Symbol support vote.svg|18px]] Tugaim vóta ar son an athraithe freisin! [[Úsáideoir:Ba mhaith liom eilifintí|Ba mhaith liom eilifintí]] ([[Plé úsáideora:Ba mhaith liom eilifintí|plé]]) 21:44, 15 Meitheamh 2022 (UTC)

* [[Image:Symbol support vote.svg|18px]] Tá mé ar a shon. [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]] ([[Plé úsáideora:SeoMac|plé]]) 04:07, 16 Meitheamh 2022 (UTC)

* [[Íomhá:Symbol_support_vote.svg|18px]] [[Úsáideoir:Conradder|Conradder]] ([[Plé úsáideora:Conradder|plé]]) 09:05, 16 Meitheamh 2022 (UTC)

* [[Íomhá:Symbol_support_vote.svg|18px]] Táim '''ar son''' an rúin / I'm '''in favour''' of the propsal. [[Úsáideoir:Guliolopez|Guliolopez]] ([[Plé úsáideora:Guliolopez|plé]]) 11:04, 16 Meitheamh 2022 (UTC)

* [[Image:Symbol support vote.svg|18px]] Tá mé ar a shon. [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]]

Many thanks, everyone - looks like this is unanimous. I've filed a request with the dev team, which you can subscribe to and track [https://phabricator.wikimedia.org/T311136 here] - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 13:57, 22 Meitheamh 2022 (UTC)

&lt;/div&gt;

== Desktop Improvements update ==

[[File:Table of contents shown on English Wikipedia 02.webm|thumb]]
; Making this the new default
Hello. I wanted to give you an update about the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|Desktop Improvements]] project, which the Wikimedia Foundation Web team has been working on for the past few years. Our work is almost finished! 🎉

We would love to see these improvements become the default for readers and editors across all wikis. &lt;span style=&quot;background-color:#fc3;&quot;&gt;In the coming weeks, we will begin conversations on more wikis, including yours. 🗓️&lt;/span&gt; We will gladly read your suggestions!

The goals of the project are to make the interface more welcoming and comfortable for readers and useful for advanced users. The project consists of a series of feature improvements which make it easier to read and learn, navigate within the page, search, switch between languages, use article tabs and the user menu, and more. The improvements are already visible by default for readers and editors on more than 30 wikis, including Wikipedias in [[:fr:|French]], [[:pt:|Portuguese]], and [[:fa:|Persian]].

The changes apply to the [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=vector}} Vector] skin only, although it will always be possible to revert to the previous version on an individual basis. [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=monobook}} Monobook] or [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=timeless}} Timeless] users will not notice any changes.

; The newest features
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Table of contents|Table of contents]] - our version is easier to reach, gain context of the page, and navigate throughout the page without needing to scroll. It is currently tested across our pilot wikis.  It is also available for editors who have opted into the Vector 2022 skin.
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Page tools|Page tools]] - now, there are two types of links in the sidebar. There are actions and tools for individual pages (like [[Special:RecentChangesLinked|Related changes]]) and links of the wiki-wide nature (like [[Special:RecentChanges|Recent changes]]). We are going to separate these into two intuitive menus.
; How to enable/disable the improvements
[[File:Desktop Improvements - how to enable globally.png|thumb|[[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|{{int:globalpreferences}}]]]]
* It is possible to opt-in individually [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|in the appearance tab within the preferences]] by selecting &quot;{{int:skinname-vector-2022}}&quot;. Also, it is possible to opt-in on all wikis using the [[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|global preferences]].
* On wikis where the changes are visible by default for all, logged-in users can always opt-out to the Legacy Vector. There is an easily accessible link in the sidebar of the new Vector.

; Learn more and join our events

If you would like to follow the progress of our project, you can [[mw:Special:Newsletter/28/subscribe|subscribe to our newsletter]]. You can read the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|pages of the project]], check [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Frequently_asked_questions|our FAQ]], write on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|project talk page]], and [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|join an online meeting with us]].

Thank you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 16:59, 21 Meitheamh 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/En_fallback&amp;oldid=23430301 --&gt;

== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Hi, Greetings

The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!

We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''

Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.

We hope to have you contribute to the campaign next year.

'''Thank you,'''

'''Wiki Loves Folklore International Team'''

--[[Úsáideoir:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Plé úsáideora:MediaWiki message delivery|plé]]) 16:12, 4 Iúil 2022 (UTC)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=23454230 --&gt;

== Correcting incorrect file extensions ==

Hello!

Sorry for writing in English. The file extensions (.jpg) of these files don't match the MIMEs (image/png) of the files and hence need to be moved:

* [[:File:Dublin_City_University.png]] → [[:File:Dublin_City_University.gif]]
* [[:File:Dáileadh_na_bProtastúnach_1861-1991.jpg]] → [[:File:Dáileadh_na_bProtastúnach_1861-1991.gif]]
* [[:File:Cbnua.jpeg]] → [[:File:Cbnua.png]]
* [[:File:Ceann_Loch_Chille_Chiaráin.jpg]] → [[:File:Ceann_Loch_Chille_Chiaráin.png]]
* [[:File:Clúdach1.jpg]] → [[:File:Clúdach1.png]]
* [[:File:Cyanide_Bia_Greannmhar.jpg]] → [[:File:Cyanide_Bia_Greannmhar.png]]
* [[:File:EAMO.jpg]] → [[:File:EAMO.png]]
* [[:File:Hiortb.jpg]] → [[:File:Hiortb.png]]
* [[:File:Paincréas.jpg]] → [[:File:Paincréas.png]]
* [[:File:Seosamh_Ó_Duibhginn.jpg]] → [[:File:Seosamh_Ó_Duibhginn.png]]
* [[:File:XKCD_Mata_Greannmhar.jpg]] → [[:File:XKCD_Mata_Greannmhar.png]]
* [[:File:XKCD_Todhchaí_Greannmhar.jpg]] → [[:File:XKCD_Todhchaí_Greannmhar.png]]
* [[:File:Mearcaircruinneog.jpg]] → [[:File:Mearcaircruinneog.bmp]]

Thanks. [[Úsáideoir:Jonteemil|Jonteemil]] ([[Plé úsáideora:Jonteemil|plé]]) 21:10, 13 Iúil 2022 (UTC)
* {{Déanta}} - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 21:25, 19 Iúil 2022 (UTC)</text>
      <sha1>ng61emm2ozfm92644bq3guezbhjjgjj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Teimpléad:WD Bosca Sonraí Imeacht</title>
    <ns>10</ns>
    <id>102934</id>
    <revision>
      <id>1063394</id>
      <parentid>1058018</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:35:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>++</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98027" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht/formatglobal
| item        = {{{item|}}}
| lang        = {{{lang|}}}
|v_cllps_judiciary   = {{{v_cllps_judiciary|}}}
|v_cllps_award       = {{{v_cllps_award|}}}
|v_cllps_participant = {{{v_cllps_participant|}}}
|v_cllps_signatory   = {{{v_cllps_signatory|}}}
|v_cllps_ratified    = {{{v_cllps_ratified|}}}
|v_cllps_haspart     = {{{v_cllps_haspart|}}}
|v_icon  = {{if empty|{{{v_icon|}}} | {{InParent|IBevent|p=P279|item={{{item|}}} }}&lt;!-- specialized icon by subclass --&gt; 
                                    | {{MyValue|IBevent|img_event}} &lt;!-- default icon --&gt;
           }} 
|v_name  = {{if empty|{{{v_name|}}} | {{{v_event|}}} | {{Teideal gan idirdhéalú}} }}

|v_p154  = {{#ifeq:{{{v_p154|{{{v_logo|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip logo
          --&gt;|{{#if:{{{v_p154|{{{v_logo|}}}}}} 
                |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage |image={{{v_p154|{{{v_logo|}}}}}} |sizedefault=150x150px }}
                |{{#invoke:Wikidata | claim | property= P154 OR P2425 or P94| list=false |formatting=[[file:$1|150x150px]]  }}
           }} }}

&lt;!-- Multi-images with switcher2 --&gt;
| v_p18 ={{#if:{{#invoke:Wikidata|claim |property=P18 or P6802 or P2716 or P3451 | value={{{v_p18|{{{v_image|}}}}}} }}
           |{{Switcher2 |width=300x300 |center=y 
  |caption4={{GetLabelFix|P18|lang={{{lang|}}} }}
  |caption3={{GetLabelFix|P6802|lang={{{lang|}}} }}
  |caption2={{GetLabelFix|P2716|lang={{{lang|}}} }}
  |caption1={{GetLabelFix|P3451|lang={{{lang|}}} }}
  |image4={{#invoke:Wikidata|claim |property=P18   |qualifier=P2096 or P585 |item={{{item|}}}
                          |list=false |editicon=no  | formatting=table |rowformat =$0
                          |value={{{v_p18|{{{v_image|}}}}}} }}
  |image3={{#invoke:Wikidata|claim |property=P6802 |qualifier=P2096 or P585 |item={{{item|}}}
                          |list=false |editicon=no  | formatting=table |rowformat =$0}} 
  |image2={{#invoke:Wikidata|claim |property=P2716 |qualifier=P2096 or P585 |item={{{item|}}}
                          |list=false |editicon=no  | formatting=table |rowformat =$0}} 
  |image1={{#invoke:Wikidata|claim |property=P3451 |qualifier=P2096 or P585 |item={{{item|}}}
                          |list=false |editicon=no  | formatting=table |rowformat =$0}}
  |caption_text4={{#if:{{{v_p18|{{{v_image|}}}}}} | {{{v_p18_caption|{{{v_image_caption|}}}}}}
                   |{{#invoke:Wikidata|claim |property=P18   |qualifier=P2096 or P585 |item={{{item|}}}
                          |list=false |editicon=no | formatting=table |rowformat =$1
                          |value={{{v_p18_caption|{{{v_image_caption|}}}}}} }}
                 }}
  |caption_text3={{#invoke:Wikidata|claim |property=P6802 |qualifier=P2096 or P585 |item={{{item|}}}
                          |list=false |editicon=no | formatting=table |rowformat =$1}}   
  |caption_text2={{#invoke:Wikidata|claim |property=P2716 |qualifier=P2096 or P585 |item={{{item|}}}
                          |list=false |editicon=no | formatting=table |rowformat =$1}}   
  |caption_text1={{#invoke:Wikidata|claim |property=P3451 |qualifier=P2096 or P585 |item={{{item|}}}
                          |list=false |editicon=no | formatting=table |rowformat =$1}}
                }}&lt;!-- end switcher2 --&gt;
               |{{#ifeq:{{lc:{{{child|}}}}} |yes|&lt;!-- No categoritzar si és infotaula incrustada --&gt;
                  |{{main other|[[Catagóir:Leathanaigh imeacht ina bhfuil íomhá de dhíth orthu]]|}}
                }}&lt;!-- end categ. --&gt;
          }}&lt;!-- end saltar tractament --&gt;


| block_map = {{Aimsitheoir léarscáil
                                   |image_mapa={{#ifeq:{{{v_image_map|}}}|NONE||{{{v_image_map|}}} }} 
                                   |peu_mapa   ={{{v_caption_map|}}}
                                   |draw_mapa  ={{#ifeq:{{{v_draw_map|}}} |NONE||{{{v_draw_map|}}} }}  
                                   |mapaWD={{#ifeq:{{{v_image_map|}}}|NONE|no|{{#ifeq:{{{v_draw_map|}}}|NONE|no}} }} 
                                   |item={{{item|}}} |lang={{{lang|}}}  
&lt;!--  item_territori allows to draw a shape of the area involved when a region is defined by a P1001 --&gt;
                                   |item_territori = {{if empty|{{#invoke:Wikidata | claim ||property=P1001  
                                                                         |formatting=raw |editicon=no |list=false  }}
&lt;!-- 
         Following code IS IN TESTING MODE: it includes case of location (P276) = country (P17). 
                 Use of Q5 when P276 ≠ P17 is a fake value to avoid recover shape area of specific geographical point where event happend. 
                                                               |{{#invoke:Wikidata |claim |formatting=table |editicon=no
                                                                         |list=false|colformat0=raw|colformat1=raw
                                                                         |property=P276 |qualifier=/P17
                                                                         |rowformat={{((}}#ifeq:$0{{!}}$1{{!}}$0{{!}}Q5{{))}} }}
 --&gt;
                                                     }}        
                                   |display={{{v_coord_display|inline,title}}}
                                   |lat_lon={{#ifeq:{{{v_P625_lat_dec|{{{v_P625_lon_dec|}}}}}}|NONE|| {{GetLatLon|P625|item={{{item|}}} }} }} 
                                   |lat_dec={{#ifeq:{{{v_P625_lat_dec|{{{v_P625_lon_dec|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip
                                           --&gt;|{{#if:{{{v_P625_lon_dec|}}} | {{{v_P625_lat_dec|}}} }} }} 
                                   |lon_dec={{#ifeq:{{{v_P625_lat_dec|{{{v_P625_lon_dec|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip
                                           --&gt;|{{#if:{{{v_P625_lat_dec|}}} | {{{v_P625_lon_dec|}}} }} }}
                                   |mapa_localitzador={{#ifeq:{{{v_p242|{{{v_locator_map|}}}}}}
 &lt;!-- +++++ tractament temporal fins normalitzar subplantilla --&gt; |NONE|noWD|{{{v_p242|{{{v_locator_map|}}}}}} }} 
                                   |mapa_mida={{{v_size_map|}}}|zoom={{{v_zoom_map|auto}}}
                                   |marcador ={{{v_marker|}}}  |marcador_mida={{{v_marker_size|small}}}
                                   |nom_marcador  ={{if empty|{{{v_marker_name|}}} 
                                                             | {{{v_name|{{{v_event||{{PAGENAME}} }}}}}} }}
                                   |marcador_color={{if empty|{{{v_marker_color|}}} | FF0000}}                               
                                   |layer   = {{#ifeq:{{{v_draw_layer|}}}|NONE|&lt;!-- skip
                                             --&gt;|{{#if:{{{v_draw_layer|}}}|{{{v_draw_layer|}}}
                                                   |{{#invoke:Wikidata | claim |formatting = table  |editicon=no
                                                        |property=P3896 |qualifier=P518
                                                        |blacklist1= Q94979808 {{{v_blacklist_layer|}}}&lt;!-- avoid, 
                                                        manually, a non useful data.map
                                                          Q94979808-filled color polygon  --&gt;
                                                        |rowformat = $0 |separator=### | item={{{item|}}}}} 
                                              }} }}
              }}
&lt;!--
_____________________  Tractament que hi havia a {{infotaula premi}}. Pendent integrar en &quot;article del premi&quot;, no de les edicions  ________________

| image2      = {{if empty | {{#invoke:InfoboxImage |InfoboxImage |image={{#invoke:Wikidata|claim |property=P18 |value={{{image|{{{image|}}}}}} |list=false | item={{{item|}}} }} |size=300x300px|alt={{{alt|}}} }}
                           | {{#invoke:InfoboxImage |InfoboxImage |image={{#invoke:Wikidata |claim |property=P2425 |value={{{image|{{{image|}}}}}} |list=false | item={{{item|}}} }} |size=300x300px|alt={{{alt|}}} }} }}

|caption2     = {{#if:{{{image|{{{image|}}}}}}
                   | {{{descripció|{{{caption|{{{peu|}}}}}}}}}
                   | {{#invoke:Wikidata | claim | property=P18   |qualifier=P2096 | list=false  }}
                   | {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2425 |qualifier=P2096 | list=false  }} }}
________________________________________________________________________________________
--&gt;

&lt;!-- EVENT NAME --&gt;
|v_p1705_txt    = {{#invoke:Wikidata | claim | property= P1559 OR P1705  | list=firstrank | formatting=text &lt;!-- to determine if it fits when article name.   --&gt;| value={{{v_p1705|{{{v_original_name|}}}}}} }} 
&lt;!--    the format for v_p1705 includes &quot;lang&quot; --&gt; 
|v_p1705 = {{#invoke:Wikidata | claim | property= P1559 OR P1705  | list=firstrank
                               |formatting=($language) $text|separator=&lt;br/&gt; |value={{{v_p1705|{{{v_original_name|}}}}}}
           }}
|v_original_lang = {{{v_original_lang|}}}&lt;!-- lang in separate parameter, when manual. When from WD, it is within the span--&gt; 

|v_p1813 = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P1813 |list=firstrank |value={{{v_p1813|{{{v_short_name|}}} }}} }}
|v_p1813_txt = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P1813 |list=firstrank |editicon=no |formatting=text &lt;!-- to determine if it fits when article name.                           --&gt;|value={{{v_p1813|{{{v_short_name|}}}}}}  
               }}
|v_p1449 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1449 | value= {{{v_p1449|{{{v_nickname|}}}}}}
               }}
|v_p85   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P85
                     | value={{{v_p85|{{{anthem|}}}}}} | list=false
                     | formatting=table | qualifier = P580
                     | qualifier2 = P582 | rowformat = ''$0'' $1
                     | rowsubformat1= ($1$2) | rowsubformat2= -$2 }}
|v_p85_aud = {{#invoke:Wikidata | claim | property=p85 
                     | list=false |qualifier = P51}}

&lt;!-- ------------------------  codi anul·lat pel posterior. Conservat fins confirmar estabilitat -------------------- --&gt;
|v_p31old   = {{#ifeq:{{{v_p31|{{{v_type|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip 
          --&gt;|{{#if:{{{v_p31|{{{v_type|}}}}}} 
                |{{{v_p31|{{{v_type|}}}}}}
                |{{#ifeq:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P31 | list=false | formatting=raw }} 
                        |{{MyValue|IBevent|WM_list}}
                   |&lt;!-- skip when list. --&gt;
&lt;!--no list,P31 --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P31 | list=firstrank | formatting=table 
                                 | blacklist0= {{MyValue|IBevent|hurricane_et_al}}&lt;!-- skip when hurricane, et al. --&gt; 
                                 | qualifier=P642 | rowsubformat1= de $1 | rowformat=$0 $1 }}
                 }}&lt;!--
NO P31, use P279 --&gt;|{{#invoke:Wikidata |claim |property=P279 | formatting=ucfirst}} 
              }}
           }}
&lt;!-- ---------------------------  nou codi per v_p31 ------------------------- --&gt;
|v_p31   = {{#ifeq:{{{v_p31|{{{v_type|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip 
          --&gt;|{{if empty |{{{v_p31|{{{v_type|}}}}}}
                         |{{#ifeq:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P31 | list=false | formatting=raw }} 
                                 |{{MyValue|IBevent|WM_list}}
                            |&lt;!-- skip when list. --&gt;
&lt;!-- no list, use P31    --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P31 | list=firstrank | formatting=table 
&lt;!--   when NO hurricane --&gt;          | blacklist0= {{MyValue|IBevent|hurricane_et_al}}&lt;!-- skip when hurricane, et al. --&gt; 
                                      | qualifier=P642 | rowsubformat1= de $1 | rowformat=$0 $1 }}
                          }}
&lt;!-- no P31, use P279 --&gt;|{{#invoke:Wikidata |claim |property=P279 |formatting=ucfirst |list=firstrank}}
              }}&lt;!-- end ifempty --&gt;
           }}&lt;!-- end if P31none --&gt;


|v_hurricane_level = &lt;tr&gt;{{#invoke:Wikidata | claim  | property=P31 | qualifier=P31 | qualifier2=P459 | qualifier3=P518
                            | list=firstrank| formatting=table |separator=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
                            | whitelist0= {{MyValue|IBevent|hurricane_et_al}} 
                            | rowformat= &lt;td colspan=&quot;2&quot;; style=&quot;background-color:#{{((}}InGroup{{!}}IBevent_Storm_color{{!}}item{{=}}$0{{))}};&quot;&gt;$1&lt;/td&gt;
                            | rowsubformat1=$1$3 ($2)
                            | colformat0=raw |colformat1=ucfirst |case2=infoboxdata| rowsubformat3=, ''{{small|$3}}''}}&lt;/tr&gt;
|v_p6208 = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P6208 |list=lang |value={{{v_p6208|{{{v_award_rationale|}}}}}} }}

|v_p138  = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P138  |value={{{v_p138|{{{v_named_after|}}}}}}  }}


&lt;!-- TIME  --&gt;
|v_validity =  {{#ifeq:{{{v_p571|{{{v_inception|{{{v_p576|{{{v_dissolved|}}}}}}}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip
              --&gt;|{{#if:{{{v_p571|{{{v_inception|}}}}}} {{{v_p576|{{{v_dissolved|}}}}}}
                    | {{{v_p571|{{{v_inception|}}}}}}&amp;nbsp;–&amp;nbsp;{{{v_p576|{{{v_dissolved|}}}}}} 
                    | {{#if:{{#property:P571|from={{{item|}}}}} 
                        |{{FormatDate start end|start=P571 |end=P576 |item={{{item|}}}
                                               |format={{MyValue|IBevent|str_end_date_format}} }}
                      }}
               }} }}
&lt;!-- When P837 has P3027 or P3028, it shows &quot;only&quot; qualifiers as &quot;observation period&quot; (astronomic, but not only).  --&gt;
|v_p837_per= {{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P837 |formatting=table |list=false |editicon=no
                                     |qualifier=P3027 |qualifier2=P3028 |rowformat=$1$2}}
               |{{#invoke:Wikidata |claim |property=P837 |formatting=table |list=false
                               |qualifier=P3027 |qualifier2=P3028 
                               |rowsubformat2=&amp;nbsp;- $2 |rowformat=$1$2
                               |value={{{v_p3027|{{{v_meteor_period|}}}}}} }}
             }}
&lt;!-- The value of P837 is managed beside period qualifiers (P3027,P3028) --&gt;
|v_p837  = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P837 |formatting=table |list=firstrank
                               |qualifier=P518 |rowsubformat1=&amp;nbsp;($1) |rowformat=$0$1
                               |value={{{v_p837|{{{v_peak_day|}}}}}} }}
           
&lt;!-- Use qualifier P2868 of P837 as a label; it's used for &quot;peak date&quot; in astronomic event, (but not only) --&gt;
|l_p837  = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P837 |formatting=table |list=false |editicon=no
                                 |qualifier=P2868 |rowformat=$1 |colformat1=label |case1=ucfirst}}

|v_p2894 = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P2894 |list=firstrank
                               |value={{{v_p2894|{{{v_day|}}}}}} }}
&lt;!-- 
   v_p580_raw, v_p582_raw, v_p585_raw contains the corresponent value, non edited and without pencil icon.
  It allows  template:Infobox_event/formatglobal avoid repetitions of information among these three properties when
  WD information is erroneous or over informed (same value for start-end data / start data and data (P585), etc..) 
 --&gt;
|v_p580_raw = {{#if:{{{v_p580|{{{v_start_time|}}}}}}{{{v_p582|{{{v_end_time|}}}}}}| 
                |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P580||editicon=no}} }}
|v_p582_raw = {{#if:{{{v_p580|{{{v_start_time|}}}}}}{{{v_p582|{{{v_end_time|}}}}}}| 
                |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P582||editicon=no}} }}
|v_p585_raw = {{#if:{{{v_p580|{{{v_start_time|}}}}}}{{{v_p582|{{{v_end_time|}}}}}}| 
                |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P585||editicon=no}} }}
&lt;!--   v_p585 &amp; v_p580 contains result of manual parameters or those fetch from P585 &amp; the joinning of P580 - P582
 --&gt;
|v_p585  = {{#ifeq:{{{v_p585|{{{v_date|}}}}}}|NONE|
             |{{#if:{{{v_p585|{{{v_date|}}}}}} | {{{v_p585|{{{v_date|}}}}}}
                |{{#if:{{{v_date_signature|}}} {{{v_p6193|{{{v_ratified_by|}}}}}} {{{v_p7588|{{{v_effective_date|}}}}}}| 
                   |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P585|qualifier=P4241|qualifier2=P421
                                 |rowsubformat1=($1$2)  |rowsubformat2=.&lt;small&gt; $2&lt;/small&gt;
                                 |formatting=table |tablesort=0 |sorting=-1 |rowformat=$0 $1}}
           }} }} }}
|v_p580  = {{#if:
                 {{#ifeq:{{{v_p580|{{{v_start_time|}}}}}}|NONE|1|}}
                 {{#ifeq:{{{v_p582|{{{v_end_time|}}}}}}|NONE|1|}}|&lt;!-- skip use of P580-P582 when any of them is NONE 
          --&gt;|{{#if:{{{v_p580|{{{v_start_time|}}}}}} 
                | {{#if:{{{v_p582|{{{v_end_time|}}}}}} 
                    | {{{v_p580|{{{v_start_time|}}}}}}&amp;nbsp;-&amp;nbsp;{{{v_p582|{{{v_end_time|}}}}}}
                    | {{{v_p580|{{{v_start_time|}}}}}}
                  }}
                | {{#if:{{{v_p582|{{{v_end_time|}}}}}} 
                    | &amp;nbsp;-&amp;nbsp;{{{v_p582|{{{v_end_time|}}}}}}
                    |{{#if:{{#property:P580|from={{{item|}}}}} 
                       |{{FormatDate start end|start=P580 |end=P582|item={{{item|}}}
                                              |format={{MyValue|IBevent|str_end_date_format}} }}
           }} }}  }} }} 

|v_point_time = {{{v_point_time|}}} {{#if:{{{v_start_time|}}}|{{{v_start_time|}}}&amp;nbsp;– {{{v_end_time|}}}}}
&lt;!--

EXCLUSIVES Dates for treaty, laws or agreements.
Their use in WD is not sure.
It must be tunned
_____________________________________________________ --&gt;


|v_p467  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P467 | list=false | value={{{v_p467|{{{v_legislated_by|}}}}}}  }}
|v_p7589 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P7589 | value={{{v_p7589|{{{v_date_assent|}}}}}} }}

|v_date_signature = {{#if:{{{v_p1891|{{{v_signatory|}}}}}} | {{{v_date_signature|}}}&lt;!--when manual signatory, use manual date--&gt;
                      |{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P1891 |qualifier=P585}}|&lt;!-- skip, because signature date as qualif of signatory will shown with them --&gt;|{{{v_date_signature|}}} }} }}
|v_p6193 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P6193 |qualifier=P585   
                         | formatting = table |rowformat=$0 $1 |rowsubformat1=($1)
                         | value={{{v_p6193|{{{v_ratified_by|}}}}}}
           }}
|v_p7588 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P7588 | value={{{v_p7588|{{{v_effective_date|}}}}}} }}

&lt;!-- END BLOCK exceptional dates 
--&gt;
|v_p577  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P577  | value={{{v_p577|{{{v_publication|}}}}}}  }}
|v_p2047 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2047 | formatting=unitcode | value={{{v_p2047|{{{v_duration|}}}}}} }}
|v_p2257 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2257 |formatting= table |tablesort=1
                                       |qualifier=P580 |qualifier2=P582 
                                       |colformat0=unit |colformat1=Y |colformat2=Y 
                                       |rowsubformat1=($1–$2)   
                                       |rowformat=$0 $1
                                       |value={{{v_p2257|{{{v_event_interval|}}}}}} }}
|v_p2348 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2348 | value={{{v_p2348|{{{v_time_period|}}}}}} }}
|v_p144  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P144 |qualifier=P50  
                                | formatting=table | list=firstrank   
                                | rowformat=$0 $1 |rowsubformat1=($1) 
                                | value={{{v_p144|{{{v_based_on|}}}}}}
           }} 
|v_p393  = {{if empty
              |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P393 | value={{{v_p393|{{{v_edition|}}}}}} }}&lt;!--  
           --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P179 |qualifier=P1545 |list=false}}&lt;!--
        --&gt;}}{{if then show|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P4566 }}|&lt;!-- skip --&gt;|&amp;nbsp;(|)}}

|v_p112  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P112 |list=firstrank | value={{{v_p112|{{{v_founded|}}}}}} }}

|v_antecedent = {{{v_antecedent|}}}


|block_serie = {{if empty
&lt;!--1. manual parameter --&gt;
             |{{#if:{{{v_p155|{{{v_previous|}}}}}}
                |{{#ifeq:{{{v_p155|{{{v_previous|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip --&gt;|{{align|left|&amp;larr;{{{v_p155|{{{v_previous|}}}}}}}}}} }}&lt;!--
           --&gt;{{#if:{{{v_p156|{{{v_next|}}}}}}
                |{{#ifeq:{{{v_p156|{{{v_next|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip --&gt;|{{align|right|{{{v_p156|{{{v_next|}}}}}} &amp;rarr;}} }} }}
&lt;!--2. Property P155 or P1365. The most frequent structure --&gt;
             |{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property= P155 OR P1365 |value={{{v_p155|{{{v_previous|}}}}}}}}&lt;!-- previous event ? --&gt; 
               |{{align|left|&amp;larr; &lt;!--                                   left align &amp; left arrow
             --&gt;{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | formatting=table
                                                 |property=P155 OR P1365  
                                                 |qualifier=P580 |qualifier2=P582 |qualifier3=P585
                                                 |rowformat=$1$2$3}}&lt;!--     previous with dates? --&gt; 
                  |&lt;!-- apply previous name+dates format --&gt;
                   {{#invoke:Wikidata | claim | formatting=table
                                                 |property=P155 OR P1365  
                                                 |qualifier=P580 |qualifier2=P582 |qualifier3=P585
                                                 |colformat1=Y |colformat2=Y |colformat3=Y 
                                                 |rowsubformat1=($1–$2) |rowsubformat3=($3)  
                                                 |rowformat=$0 $3 $1}}
                  |&lt;!-- No qualif.dates: try if condensed format is possible. Two conditions:
                                            1. to have a year NNNN within name
                                            2. the rest of text name in previous must be = to article name --&gt;
                   {{if both
                            |{{#invoke:string|match
                                      |{{#invoke:Wikidata| claim| property=P155 or P1365| formatting= label|editicon=no}}
                                      |%d%d%d%d|nomatch=}}&lt;!-- has a year --&gt;
                            |{{#ifeq:{{#invoke:string|replace
                                          |{{lc:{{#invoke:Plain text|main|{{if empty|{{{v_name|}}}
                                                                                    |{{{v_event|}}}
                                                                                    |{{Teideal gan idirdhéalú}}}}
                                           }}   }}
                                          |%d%d%d%d|||}}&lt;!-- 
                                 --&gt;|{{#invoke:string|replace
                                          |{{lc:{{#invoke:Plain text|main
                                                    |{{#invoke:Wikidata| claim| property=P155 or P1365
                                                         | formatting= label|editicon=no}}
                                           }}   }}
                                          |%d%d%d%d|||}}
                                    |XX}}&lt;!--
                                               texts without year from name and previous, match --&gt;    
                     |&lt;!-- apply condensed format 
                   --&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property= P155 or P1365 |list=false
                                   |formatting= [[$1|{{((}}#invoke:string{{!}}match{{!}}$1{{!}}%d%d%d%d{{))}}]]}}
                     |&lt;!-- apply direct name format to previous event 
                   --&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property= P155 or P1365 |list=true|separator=&lt;/br&gt;{{align|left|&amp;larr;}} &amp;#32; }}
                   }}
                 }}&lt;!-- end IF P155/P1365 with dates--&gt;
                 }}&lt;!-- end align --&gt;
               }}&lt;!-- end IF exists P155/P1365 --&gt;
&lt;!--        Property. Second part to handle next event
          --&gt;{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property= P156 OR P1365 |value={{{v_p156|{{{v_next|}}}}}}}}&lt;!-- next event ? --&gt; 
               |{{align|right|&lt;!--                                   right align (no arrow yet)
             --&gt;{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | formatting=table
                                                 |property=P156 OR P1366  
                                                 |qualifier=P580 |qualifier2=P582 |qualifier3=P585
                                                 |rowformat=$1$2$3}}&lt;!--     next with dates? --&gt; 
                  |&lt;!-- apply previous name+dates format --&gt;
                   {{#invoke:Wikidata | claim | formatting=table
                                                 |property=P156 OR P1366  
                                                 |qualifier=P580 |qualifier2=P582 |qualifier3=P585
                                                 |colformat1=Y |colformat2=Y |colformat3=Y 
                                                 |rowsubformat1=($1–$2) |rowsubformat3=($3)  
                                                 |rowformat=$0 $3 $1}}
                  |&lt;!-- No qualif.dates: try if condensed format is possible. Two conditions:
                                            1. to have a year NNNN within name
                                            2. the rest of text name in next must be = to article name --&gt;
                   {{if both
                            |{{#invoke:string|match
                                      |{{#invoke:Wikidata| claim| property=P156 or P1366| formatting= label|editicon=no}}
                                      |%d%d%d%d|nomatch=}}&lt;!-- has a year --&gt;
                            |{{#ifeq:{{#invoke:string|replace
                                          |{{lc:{{#invoke:Plain text|main|{{if empty|{{{v_name|}}}
                                                                                    |{{{v_event|}}}
                                                                                    |{{Teideal gan idirdhéalú}}}}
                                           }}   }}
                                          |%d%d%d%d|||}}&lt;!-- 
                                 --&gt;|{{#invoke:string|replace
                                          |{{lc:{{#invoke:Plain text|main
                                                    |{{#invoke:Wikidata| claim| property=P156 or P1366
                                                         | formatting= label|editicon=no}}
                                           }}   }}
                                          |%d%d%d%d|||}}
                                    |XX}}&lt;!--
                                               texts without year from name and previous, match --&gt;    
                     |&lt;!-- apply condensed format 
                   --&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property= P156 or P1366 |list=false
                                   |formatting= [[$1|{{((}}#invoke:string{{!}}match{{!}}$1{{!}}%d%d%d%d{{))}}]]}}
                     |&lt;!-- apply direct name format to previous event 
                   --&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property= P156 or P1366 |list=true|separator=&amp;#32;{{align|right|&amp;rarr;}}&lt;/br&gt;}}
                   }}
                 }}&lt;!-- end IF P155/P1365 with dates
       --&gt; &amp;rarr;}}&lt;!-- end align --&gt;
               }}&lt;!-- end IF exists P155/P1365 --&gt;
&lt;!--3. Property P179 (serie) with qualifier P155 or P1365. Used in hurricanes --&gt;
             |{{#switch:{{#invoke:Wikidata|numStatements|P179}}&lt;!-- different solution for one value or +1 --&gt;
                   |0=&lt;!-- no P179, skip --&gt;
                   |1={{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P179 |qualifier=P155 or P1365 |formatting=table 
                                     |list=firstrank |rowformat=$1|value={{{v_p155|{{{v_previous|}}}}}}}}&lt;!-- qualif. P155 or P1365 found. --&gt;
                        |&lt;!-- Only one P179+P155/P1365 : try if condensed format is possible. Two conditions:
                                            1. to have a year NNNN within name
                                            2. the rest of text name in previous must be = to article name --&gt;
                         {{if both
                            |{{#invoke:string|match
                                      |{{#invoke:Wikidata| claim| property=P179 |qualifier=P155 or P1365
                                                 |formatting=table |editicon=no
                                                 |rowformat=$1 |colformat1=label}}
                                      |%d%d%d%d|nomatch=}}&lt;!-- has a year --&gt;
                            |{{#ifeq:{{#invoke:string |replace
                                          |{{lc:{{#invoke:Plain text|main|{{if empty|{{{v_name|}}}
                                                                                    |{{{v_event|}}}
                                                                                    |{{Teideal gan idirdhéalú}}}}
                                           }}   }}
                                          |%d%d%d%d|||}}&lt;!-- 
                                 --&gt;|{{#invoke:string|replace
                                          |{{lc:{{#invoke:Plain text|main
                                                    |{{#invoke:Wikidata| claim| property=P179 
                                                          |qualifier=P155 or P1365 |formatting= table |editicon=no
                                                          |rowformat=$1 |colformat1=label}}
                                           }}   }}
                                          |%d%d%d%d|||}}
                                    |XX}}&lt;!--
                                               texts without year from name and previous, match --&gt;    
                            |&lt;!-- apply condensed format 
                          --&gt;{{#invoke:Wikidata| claim| property=P179 |qualifier=P155 or P1365
                                      |formatting= table |rowformat=$1 
                                      |colformat1={{align|left|&amp;larr; [[$1|{{((}}#invoke:string{{!}}match{{!}}$1{{!}}%d%d%d%d{{))}}]] }}}}
                            |&lt;!-- apply direct name format to previous event 
                          --&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property= P179 |qualifier=P155 or P1365
                                                 | formatting= table |rowformat=$1
                                                 |rowsubformat1={{align|left|&amp;larr; $1}} }}
                          }}
                        }}
            &lt;!-- repeat similar process for P156/P1366 --&gt;
                      {{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P179 |qualifier=P156 or P1366 |formatting=table 
                                     |list=firstrank |rowformat=$1 |value={{{v_p156|{{{v_next|}}}}}}}}&lt;!-- qualif. P156 or P1366 found. --&gt;
                        |&lt;!-- Only one P179+P156/P1366 : try if condensed format is possible. Two conditions:
                                            1. to have a year NNNN within name
                                            2. the rest of text name in next must be = to article name --&gt;
                         {{if both
                            |{{#invoke:string|match
                                      |{{#invoke:Wikidata| claim| property=P179 |qualifier=P156 or P1366
                                                 |formatting=table |editicon=no
                                                 |rowformat=$1 |colformat1=label}}
                                      |%d%d%d%d|nomatch=}}&lt;!-- has a year --&gt;
                            |{{#ifeq:{{#invoke:string |replace
                                          |{{lc:{{#invoke:Plain text|main|{{if empty|{{{v_name|}}}
                                                                                    |{{{v_event|}}}
                                                                                    |{{Teideal gan idirdhéalú}}}}
                                           }}   }}
                                          |%d%d%d%d|||}}&lt;!-- 
                                 --&gt;|{{#invoke:string|replace
                                          |{{lc:{{#invoke:Plain text|main
                                                    |{{#invoke:Wikidata| claim| property=P179 
                                                          |qualifier=P156 or P1366 |formatting= table |editicon=no
                                                          |rowformat=$1 |colformat1=label}}
                                           }}   }}
                                          |%d%d%d%d|||}}
                                    |XX}}&lt;!--
                                               texts without year from name and next, match --&gt;    
                            |&lt;!-- apply condensed format 
                          --&gt;{{#invoke:Wikidata| claim| property=P179 |qualifier=P156 or P1366
                                      |formatting= table |rowformat=$1 
                                      |colformat1={{align|right| [[$1|{{((}}#invoke:string{{!}}match{{!}}$1{{!}}%d%d%d%d{{))}}]] &amp;rarr;}}}}
                            |&lt;!-- apply direct name format to next event 
                          --&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property= P179 |qualifier=P156 or P1366
                                                 | formatting= table |rowformat=$1
                                                 |rowsubformat1={{align|right|$1 &amp;rarr;}}  }}
                          }}
                        }}
                 &lt;!-- default means +1 value for P179. Apply multivalue format --&gt;
                    |#default={{#ifeq:{{{v_p155|{{{v_previous|{{{v_p156|{{{v_next|}}}}}}}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip 
                         --&gt;|&lt;tr&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property=P179 |qualifier=P155 |qualifier2=P156  |formatting=table 
                            |list=firstrank |separator=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt; |conjunction=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt; | colformat0=ucfirst 
                            |rowformat=&lt;td class=infobox-label&gt;'''$0'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$1$2&lt;/td&gt;    
                            |rowsubformat1={{align|left|&amp;larr; $1}} |rowsubformat2={{align|right|$2 &amp;rarr;}} }}&lt;/tr&gt;}}
                  }}
                }}

&lt;!-- LOCATION --&gt;

|v_p2596 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2596 | value={{{v_p2596|{{{v_culture|}}}}}} }}

|v_p6375 = {{if empty | {{#invoke:Wikidata |claim |property=P6375 |list=false 
                                            |value= {{{v_p6375|{{{v_address|}}}}}}  }}
                      | {{Comma separated entries 
                                 | {{#invoke:Wikidata |claim |property=P276 |formatting=table 
                                               |list=firstrank  |case0=location
                                               |qualifier=P585  |rowsubformat1= $1:&amp;nbsp;
                                               |qualifier2=P580 |rowsubformat2=$2&amp;nbsp;-&amp;nbsp; 
                                               |qualifier3=P582 |rowsubformat3=$3:&amp;nbsp;
                                               |rowformat=$1$2$3$0}}
                                 | {{#invoke:Wikidata |claim |property=P31 |list=firstrank| formatting=table
                                               | qualifier =/P706
                                               | blacklist0= {{MyValue|IBevent|hurricane_et_al}} 
                                               | rowformat=$1}}
                                 | {{#ifeq:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P276 |formatting=raw|list=false}}
                                          |{{#invoke:Wikidata |claim |property=P131 |formatting=raw|list=false}}|&lt;!-- avoid repeating same 
                                  --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P131 |formatting=table 
                                               |list=firstrank |case0=location |rowformat=$0}}
                                   }}
                         }}&lt;!-- end Comma separated --&gt;
             }}&lt;!-- end if empty --&gt;
|v_p706  =  {{#if: {{#invoke:Wikidata | claim  | property=P31| list=firstrank| formatting=table
                            | whitelist0= {{MyValue|IBevent|hurricane_et_al}} 
                            | rowformat=$0}}
              | {{#invoke:Wikidata | claim | property=P706 |value={{{v_p706|{{{v_drainage_basin|}}}}}} }}&lt;!-- basin for tropical storms --&gt;
            }}

|v_p17   = {{if empty | {{#invoke:Wikidata | claim | property=P17 | value={{{v_p17|{{{v_country|}}}}}} }}
                        | {{#invoke:Wikidata | claim | property=P495 }} }}
|v_p4777  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P4777 |qualifier=P4777/P2043 |list=false |formatting=table
                          | rowformat=$0 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; |colformat1=unitcode 
                          | value={{{v_p4777|{{{v_border|}}}}}}
               }}
|v_p30   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P30 | value={{{v_p30|{{{v_continent|}}}}}} }}

|v_p2046 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2046 |formatting=unitcode | value={{{v_p2046|{{{v_area|}}}}}} }}


&lt;!-- MISCELLANEOUS  --&gt;
|v_p1451 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1451 | value={{{v_p1451|{{{v_motto|}}}}}} }} 

|block_rank = {{if then show
                       |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P3730 |qualifier=P3730/P2425 |list=false |formatting=table
                                 | rowformat=$1 $0 |rowsubformat1=[[file:$1|30px|link=]] 
                                 | value={{{v_p3730|{{{v_higher_rank|}}}}}} }}
                       |&lt;!-- skip, when not exists. --&gt;&lt;!--  
 big ↑ before, if ∃ --&gt;|&lt;span style=&quot;font-size:115%;&quot;&gt;↑&amp;nbsp;&lt;/span&gt;}}
            {{if then show
                       |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P3729 |qualifier=P3729/P2425 |list=false |formatting=table
                                 | rowformat=$1 $0 |rowsubformat1=[[file:$1|30px|link=]] 
                                 | value={{{v_p3729|{{{v_lower_rank|}}}}}} }}
                       |&lt;!-- skip, when not exists. --&gt;&lt;!--  
 big ↓ before, if ∃ --&gt;|&lt;span style=&quot;font-size:115%;&quot;&gt;↓&amp;nbsp;&lt;/span&gt;}}
|v_p361  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P361 | value={{{v_p361|{{{v_part_of|}}}}}} }}

|v_p2121 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2121 |formatting=unitcode | value={{{v_p2121|{{{v_prize_money|}}}}}} }}

|v_p822  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P822 | value={{{v_p822|{{{v_mascot|}}}}}} }}

|v_p921  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P921 |qualifier=P642   
                               | formatting=table | list=firstrank   
                               | rowformat=$0 $1 |rowsubformat1=$1 
                               | value={{{v_p921|{{{v_subject|}}}}}} }}

|v_p533  = {{#invoke:Wikidata | claim | property= P533 OR P3712 
                    | value={{{v_p533|{{{v_target|}}}}}} }}&lt;!--P533=militar/terrorist target; P3712=project/event goal --&gt;

|v_p1478 = {{#invoke:Wikidata | claim | property= P1478 OR P828 |qualifier=P585 |qualifier2=P642   
                               | formatting=table | list=firstrank   
                               | rowformat=$0 $2 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; | rowsubformat2=$2
                               | value={{{v_p1478|{{{v_immediate_cause|}}}}}}
           }} 

|v_p1542 = {{#invoke:Wikidata |claim | property= P1542 OR P1536 
                               |qualifier=P585 |qualifier2=P642
                               |formatting=table | list=firstrank  
                               |rowformat=$0 $2 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; | rowsubformat2=$2
                               |value={{{v_p1542|{{{v_effect|}}}}}}
           }}

|v_p2895 = {{#invoke:Wikidata |claim | property=P2895 |qualifier=P2047 |list=false |formatting=table
                               |rowformat=$0 $1 |colformat0=unitcode |convert0=default2  
                               |rowsubformat1=, $1 |colformat1=unit
                               |value={{{v_p2895|{{{v_wind|}}}}}}
           }}
|v_p2532 = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P2532 |formatting=unitcode |convert=default|value={{{v_p2532|{{{v_pressure|}}}}}}}}
                      

|v_action     = {{{v_action|}}}
|v_conditions = {{{v_conditions|}}}
|v_results    = {{{v_results|}}}

|v_p607  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P607 |qualifier=P585 |qualifier2=P1012   
                                  | formatting=table | list=firstrank   
                                  | rowformat=$0$2 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; | rowsubformat2=, $2
                                  | value={{{v_p607|{{{v_conflict|}}}}}}
           }}
|v_p407  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P407 | value={{{v_p407|{{{v_llengua|}}}}}} }}
|v_p140  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P140 | value={{{v_p140|{{{v_religion|}}}}}} }}


&lt;!-- CONCERTS --&gt;
|v_p136  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P136 | value={{{v_p136|{{{v_genre|}}}}}} }}
|v_p175  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P175 | value={{{v_p175|{{{v_performer|}}}}}} }}
|v_p5027 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P5027 |qualifier=P585 |qualifier2=P276  
                               | formatting=table | list=firstrank   
                               | rowformat=$0 $2 $1 |rowsubformat1 = &lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; |rowsubformat2 =→ $2 
                               | value={{{v_p5027|{{{v_representations|}}}}}} }}


&lt;!-- ECONOMY--&gt;
|v_p2769 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2769 |formatting=unitcode | value={{{v_p2769|{{{v_budget|}}}}}} }}

&lt;!-- EPIDEMIC --&gt;
|v_p8204 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P8204  |list=false | formatting=table 
                               |rowformat=[[c:$0|{{GetLabelFix|Q27948|lang={{{lang|}}}}}]] 
                               |qualifier=P1433 
                               | value={{{v_p8204|{{{v_tabular_case|}}}}}} 
            }}
|v_p1660 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1660  |list=firstrank 
                                    | value={{{v_p1660|{{{v_index_case|}}}}}}
            }}
|v_p8011 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P8011 |qualifier=P585 |qualifier2=P3005    
                                  | formatting=table | list=false |tablesort=1 |sorting=-1  
                                  | rowformat=$2 $0 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; | rowsubformat2=$2: 
                                  | value={{{v_p8011|{{{v_medical_tests|}}}}}}
            }}  
|v_p1603 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1603 |qualifier=P585 |qualifier2=P3005    
                                  | formatting=table | list=firstrank |tablesort=1  
                                  | rowformat=$2 $0 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; | rowsubformat2=$2: 
                                  | value={{{v_p1603|{{{v_number_cases|}}}}}}
            }}
|v_p8049 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P8049 |qualifier=P585     
                                  | formatting=table | list=false |tablesort=1 |sorting=-1 
                                  | rowformat= $0 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                                  | value={{{v_p8049|{{{v_hospitalized_cases|}}}}}}
            }} 
|v_p8010 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P8010 |qualifier=P585 |qualifier2=P3005    
                                  | formatting=table | list=false |tablesort=1 |sorting=-1 
                                  | rowformat=$2 $0 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; | rowsubformat2=$2: 
                                  | value={{{v_p8010|{{{v_number_recoveries|}}}}}} 
            }} 
|v_p9107 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P9107 |qualifier=P585     
                                  | formatting=table | list=firstrank |tablesort=1 
                                  | rowformat= $0 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;  
                                  | value={{{v_p9107|{{{v_number_vaccinations|}}}}}}
            }} 
|v_p8045 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P8045  |list=firstrank 
                                    | value={{{v_p8045|{{{v_response_outbreak|}}}}}}
            }} 


&lt;!-- DISASTERS --&gt;
|v_p2320  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2320 |qualifier=P585 |qualifier2=P276    
                                  | formatting=table | list=firstrank |tablesort=1
                                  | rowformat=$2 $0 $1 |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; | rowsubformat2=$2: 
                                  | value={{{v_p2320|{{{v_aftershocks|}}}}}}
            }} 

|v_p1120  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1120 |qualifier=P518|qualifier2=P276 OR P426 OR P17  
                                  | formatting=table | list=firstrank |tablesort=2
                                  | rowformat=$2$4 $0 $1 $3 |rowsubformat1=$1 | rowsubformat2=$2: 
                                  | qualifier3 = P585 | rowsubformat3 = &lt;small&gt;($3)&lt;/small&gt;  
                                  | qualifier4 = P1480/P487 or P1480| rowsubformat4 = &amp;nbsp;$4  
                                  | value={{{v_p1120|{{{v_deaths|}}}}}}
            }} 
|v_p1339  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1339 |qualifier=P518 |qualifier2=P276 OR P426   
                                  | formatting=table | list=firstrank | tablesort=2 
                                  | rowformat=$2$4 $0 $1 $3 |rowsubformat1=$1 | rowsubformat2=$2: 
                                  | qualifier3 = P585 | rowsubformat3 = &lt;small&gt;($3)&lt;/small&gt;  
                                  | qualifier4 = P1480/P487 or P1480| rowsubformat4 = &amp;nbsp;$4  
                                  | value={{{v_p1339|{{{v_injured|}}}}}}
            }} 

|v_p8032  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P8032 |qualifier=P518 or P3831 |qualifier2=P276 OR P426   
                                  | formatting=table | list=firstrank | tablesort=2
                                  | rowformat=$2$4 $0 $1 $3 |rowsubformat1=$1 | rowsubformat2=$2: 
                                  | qualifier3 = P585 | rowsubformat3 = &lt;small&gt;($3)&lt;/small&gt;  
                                  | qualifier4 = P1480/P487 or P1480| rowsubformat4 = &amp;nbsp;$4  
                                  | value={{{v_p8032|{{{v_victim|}}}}}}
            }} 

|v_p1446  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1446 |qualifier=P518 |qualifier2=P276 OR P426   
                                  | formatting=table | list=firstrank | tablesort=2
                                  | rowformat=$2$4 $0 $1 $3 |rowsubformat1=$1 | rowsubformat2=$2: 
                                  | qualifier3 = P585 | rowsubformat3 = &lt;small&gt;($3)&lt;/small&gt;  
                                  | qualifier4 = P1480/P487 or P1480| rowsubformat4 = &amp;nbsp;$4  
                                  | value={{{v_p1446|{{{v_missing|}}}}}}
            }}

|v_p1561  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1561 |qualifier=P518  |qualifier2=P276 OR P426   
                                  | formatting=table | list=firstrank | tablesort=2
                                  | rowformat=$2 $0 $1 $3|rowsubformat1=$1 | rowsubformat2=$2: 
                                  | qualifier3 = P585 | rowsubformat3 = &lt;small&gt;($3)&lt;/small&gt; 
                                  | value={{{v_p1561|{{{v_survivor|}}}}}}
            }}
|v_p5582  = {{#invoke:Wikidata | claim  | property=P5582 |qualifier=P518  |qualifier2=P276 OR P426   
                                  | formatting=table | list=firstrank | tablesort=2
                                  | rowformat=$2$4 $0 $1 $3 |rowsubformat1=$1 | rowsubformat2=$2: 
                                  | qualifier3 = P585 | rowsubformat3 = &lt;small&gt;($3)&lt;/small&gt;  
                                  | qualifier4 = P1480/P487 or P1480| rowsubformat4 = &amp;nbsp;&amp;nbsp;$4  
                                  | value={{{v_p5582|{{{v_arrests|}}}}}}
            }}
|v_p3081  = {{#invoke:Wikidata | claim  | property=P3081 | qualifier=P1114     
                                  | formatting=table | list=firstrank
                                  | rowformat=$1 $0 $4 $2 $3 | rowsubformat1=$1 | tablesort=2/1
                                  | qualifier2 = P585 | rowsubformat2 = &lt;small&gt;($2)&lt;/small&gt; 
                                  | qualifier3 = P1107  | rowsubformat3 = ($3)  
                                  | qualifier4 = P642    
                                  | value={{{v_p3081|{{{v_damaged|}}}}}}
            }}
|v_p2630  = {{#invoke:Wikidata | claim  | property=P2630 | qualifier=P518 OR P642   
                                  | formatting=table | list=firstrank | tablesort=2/1
                                  | rowformat=$1 $0 $2 $3 | colformat0 = unitcode |convert0=M 
                                  | rowsubformat1=$1:   
                                  | qualifier2 = P585 | rowsubformat2 = &lt;small&gt;($2)&lt;/small&gt; 
                                  | qualifier3 = P459  | rowsubformat3 = ($3)  
                                  | value={{{v_p2630|{{{v_damage_cost|}}}}}}
            }}

|v_p3082  = {{#invoke:Wikidata | claim  | property=P3082 | qualifier=P1114     
                                  | formatting=table | list=firstrank
                                  | rowformat=$1 $0 $4 $2 $3 | rowsubformat1=$1 | tablesort=2/1
                                  | qualifier2 = P585 | rowsubformat2 = &lt;small&gt;($2)&lt;/small&gt; 
                                  | qualifier3 = P1107  | rowsubformat3 = ($3)  
                                  | qualifier4 = P642  
                                  | value={{{v_p3082|{{{v_destroyed|}}}}}}
            }}


&lt;!-- PARTIES INVOLVED  + AWARDS --&gt;
|v_p641  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P641  | value={{{v_p641|{{{v_sport|}}}}}} }}

|v_p1027 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1027 | value={{{v_p1027|{{{v_host|}}}}}} }}

|v_p664  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P664 | value={{{v_p664|{{{v_organizer|}}}}}} }}

|v_p1001 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1001 | value={{{v_p1001|{{{v_jurisdiction|}}}}}} }}
|v_p371  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P371 | qualifier=P276 |formatting=table 
                                  | rowformat=$0$1 |rowsubformat1=&amp;nbsp;($1)
                                  | value={{{v_p371|{{{v_presenter|}}}}}}
           }}

|v_p57   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P57   | value={{{v_p57|{{{v_director|}}}}}} }}

|v_p162  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P162  | value={{{v_p162|{{{v_producer|}}}}}} }}

|v_p61   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P61   | value={{{v_p61|{{{v_discovered|}}}}}} }}

|v_p4791 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P4791 | value={{{v_p4971|{{{v_comandament|}}}}}} }} 

|v_p823  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P823  | value={{{v_p823|{{{v_speaker|}}}}}} }}


&lt;!-- OTHER POSITIONS IN P3342 (KEY PERSON) --&gt;
&lt;!--         when manual data it uses std.label. When fetch from WD, labels are generated with P3831 of each value --&gt;
|l_p3342 = {{#if:{{{v_p3342|{{{v_coordinator|}}}}}} | {{GetLabelFix|Q2630879|lang={{{lang|}}}}} }}
|v_p3342 = {{#ifeq:{{{v_p3342|{{{v_coordinator|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip 
          --&gt;|&lt;tr&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property=P3342 | formatting= table | list=firstrank 
                           | value={{{v_p3342|{{{v_coordinator|}}}}}}
                           | tablesort = 7
               &lt;!-- rol --&gt;| qualifier = P3831 |colformat1=ucfirst
             &lt;!-- start --&gt;| qualifier2= P580  
               &lt;!-- end --&gt;| qualifier3= P582  
         &lt;!-- end cause --&gt;| qualifier4= P1534 | rowsubformat4= , &amp;rarr; $4
          &lt;!-- replaces --&gt;| qualifier5= P1365 | rowsubformat5= «» $5
    &lt;!-- prlament group --&gt;| qualifier6= P4100/P1813 OR P102/P1813 | rowsubformat6=&amp;nbsp;– $6  
             &lt;!-- order --&gt;| qualifier7= P1545
                           |rowformat = &lt;td class=&quot;infobox-label&quot;&gt;''' $1 '''&lt;/td&gt;&lt;td&gt;$0$6 &lt;!--
                  --&gt;&lt;small&gt;{{((}}Mostra inici fi{{!}}inici{{=}}$2{{!}}fi{{=}}$3{{!}}lang{{=}}{{{lang|}}}{{))}}&lt;/small&gt; &lt;!--
                  --&gt;$5$4&lt;/td&gt;&lt;!-- 
                        --&gt;|separator=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;|conjunction=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;}}&lt;/tr&gt;    
           }}
|v_p1128 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1128 |qualifier=P585 
                      | formatting = table |rowformat=$0 $1| colformat0 = unit |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      | value={{{v_p1128|{{{v_employees|}}}}}}
             }}

|v_p6125 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P6125 |qualifier=P585 
                      | formatting = table |rowformat=$0 $1| colformat0 = unit |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      | value={{{v_p6125|{{{v_volunteers|}}}}}}
             }}

|v_p1875 =  {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1875 | value={{{v_p1875|{{{v_represented_by|}}}}}} }}

|v_p710  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P710  
                      | formatting = table |rowformat=$0$2$3$4 $1 
                      |qualifier=P585  |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      |qualifier2=P1268|rowsubformat2=&lt;br&gt;&amp;nbsp;{{GetLabelFix|P1268|lang={{{lang|}}}}}: $2 
                      |qualifier3=P1875|rowsubformat3=&lt;br&gt;&amp;nbsp;{{GetLabelFix|P1875|lang={{{lang|}}}}}: $3 
                      |qualifier4=P3831|rowsubformat4=&amp;nbsp;($4)
                      | value={{{v_p710|{{{v_participant|}}}}}}
           }}

|v_p8550 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P8550 | value={{{v_p8550|{{{v_law_number|}}}}}}  }} 
                      
|v_p9376 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P9376 | value={{{v_p9376|{{{v_law_digest|}}}}}}  }} 
                      
|v_p3148 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P3148 | value={{{v_p3148|{{{v_repeals|}}}}}} }} 
                      
|v_p2568 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2568 | value={{{v_p2568|{{{v_repealed_by|}}}}}}  }} 
                      
|v_p50   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P50 | value={{{v_p50|{{{v_author|}}}}}} }} 
                      
|v_p1891 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1891 | formatting = table |list=firstrank
                      |qualifier=P585  |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      |qualifier2=P1268|rowsubformat2=&lt;br&gt;&amp;nbsp;{{GetLabelFix|P1268|lang={{{lang|}}}}}: $2 
                      |qualifier3=P1875|rowsubformat3=&lt;br&gt;&amp;nbsp;{{GetLabelFix|P1875|lang={{{lang|}}}}}: $3 
                      |rowformat=$0$2$3 $1 
                      | value={{{v_p1891|{{{v_signatory|}}}}}}
           }}

|v_p4032 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P4032 | value={{{v_p4032|{{{v_reviewed_by|}}}}}}  }} 

|v_p9681 = {{#ifeq:{{{v_p9681|{{{v_voted_by|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip --&gt;
             |{{#if:{{{v_p9681|{{{v_voted_by|}}}}}} | {{{v_p9681|{{{v_voted_by|}}}}}}
                |{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P9681  
                        |qualifier =P585  |rowsubformat1=($1) 
                        |qualifier2=P8683 |qualifier3=P8682 |qualifier4=P5043
                        |rowsubformat2=$2 |rowsubformat3=$3 |rowsubformat4=$4 
                        |formatting = table |rowformat=$2$3$4}}&lt;!-- when voting qualifiers, add nowrap --&gt;
                   |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P9681  
                        |qualifier =P585  |rowsubformat1=&amp;nbsp;&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; 
                        |qualifier2=P8683 |qualifier3=P8682 |qualifier4=P5043 |qualifier5=P393
                        |rowsubformat2=&amp;nbsp;$2[[File:Dark_green_check.svg|13px|{{GetLabelFix|P8683|lang={{{lang|}}}}}]]   
                        |rowsubformat3=, $3 [[File:Cancelled cross.svg|13px|{{GetLabelFix|P8682|lang={{{lang|}}}}}]]  
                        |rowsubformat4=, $4[[File:Neutral gray circle icon.png|16px|{{GetLabelFix|P5043|lang={{{lang|}}}}}]] 
                        |rowsubformat5=&amp;nbsp;&lt;small&gt;({{GetLabelFix|Q23700466|lang={{{lang|}}}}}:$5)&lt;/small&gt; 
                        |formatting = table |rowformat=$0$5$1&lt;br/&gt;$2$3$4}}
                   |{{#invoke:Wikidata | claim | property=P9681  
                        |qualifier =P585  |rowsubformat1=&amp;nbsp;&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; 
                        |qualifier2=P5102 |rowsubformat2=,&amp;nbsp;&lt;small&gt;($2)&lt;/small&gt; |qualifier3=P393
                        |rowsubformat3=&amp;nbsp;&lt;small&gt;({{GetLabelFix|Q23700466|lang={{{lang|}}}}}:$3)&lt;/small&gt; 
                        |formatting = table |rowformat=$0$3$1$2}}
                }}
          }} }}
|v_p2058 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2058 | value={{{v_p2058|{{{v_depositor|}}}}}} }}
|v_p859  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P859 |list=firstrank
                      | formatting = table |rowformat=$0$2$3 $1 
                      |qualifier=P585  |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      |qualifier2=P1268|rowsubformat2=&lt;br&gt;&amp;nbsp;{{GetLabelFix|P1268|lang={{{lang|}}}}}: $2 
                      |qualifier3=P1875|rowsubformat3=&lt;br&gt;&amp;nbsp;{{GetLabelFix|P1875|lang={{{lang|}}}}}: $3 
                      | value={{{v_p859|{{{v_sponsor|}}}}}} }}

|v_p2284 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2284  |formatting= unitcode
                      | value={{{v_p2284|{{{v_price|}}}}}}
           }}

|v_recording = {{{v_recording|}}}

|v_p5436 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P5436 |qualifier=P585 
                      | formatting = table |rowformat=$0 $1| colformat0 = unit |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      | value={{{v_p5436|{{{v_viewers|}}}}}}
           }}
|v_p1110 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1110 |qualifier=P585 
                      | formatting = table |rowformat=$0 $1| colformat0 = unit |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      | value={{{v_p1110|{{{v_attendance|}}}}}}
                      }}
|v_p1132 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1132 |qualifier=P585 |qualifier2=P518
                      |rowsubformat2=$2: | formatting = table 
                      |rowformat=$2 $0 $1| colformat0 = unit |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      | value={{{v_p1132|{{{v_participants|}}}}}}
           }} 

|v_p1346 = {{#invoke:Wikidata | claim  | property=P1346 | qualifier=P585  
                          | formatting=table |rowformat=$0$2 $1 | rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; | tablesort=1
                          | qualifier2 = P1686 | rowsubformat2 = , {{GetLabelFix|P1686|lang={{{lang|}}}}} ''$2'' 
                          | value={{{v_p1346|{{{v_winner|}}}}}}
           }}

|v_p2142 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2142 |qualifier=P585  }
                      | formatting = table |rowformat=$0 $1| colformat0 = unit |rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                      | value={{{v_p2142|{{{v_box_office|}}}}}}
           }}


&lt;!-- BILATERAL RELATION
 ____________ Used for relations between two subjects of public international law.
              It contains one first block with a map + bar colors (as a map legend). 
                 Then, a second block with two columns shows managers &amp; representants 
                       from both participant organisations, in charge to keep it active.
--&gt;

|v_bilateral_relation = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P31 |list=bestrank |formatting=table
                                  |whitelist0={{MyValue|IBevent|bilateral_relation}} | rowformat= $0}}

|v_bilateral_map =
       {{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P31 |qualifier=/P242 |formatting=table 
                      |rowformat=$1 |whitelist0={{MyValue|IBevent|bilateral_relation}}}}&lt;!-- bilateral_relation w map --&gt;
         |{{#invoke:Wikidata |claim |property= P242 |qualifier=P2096 |value={{{v_p242|{{{v_locator_map|}}}}}}
                              |formatting = table |list = false |editicon=no
                              |rowformat= [[File:$0|300x300px]]&lt;br /&gt;$1}} 
       }}

|v_bilateral_participants =
    {{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P31 
                   |formatting=table |whitelist0={{MyValue|IBevent|bilateral_relation}}}}&lt;!-- bilateral relation? --&gt;
      |{{#ifeq:{{{v_p242|{{{v_locator_map|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip
      --&gt;|{{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P242 |list=false}}&lt;!-- amb mapa --&gt;
            |&lt;tr style=&quot;height:0.6em&quot;&gt;
             &lt;td style=&quot;background:{{if empty|{{{v_color_map_part_1|}}}
                                             |{{#invoke:Wikidata |claim |property=P710 |list=false
                                                   |qualifier=P465 |rowsubformat1=#$1 |tablesort=0&lt;!-- first --&gt; 
                                                   |formatting=table |editicon=no |rowformat=$1}}
                                             |{{MyValue|IBevent|default_color_map_1}}}};&quot;&gt;&lt;/td&gt;
             &lt;td style=&quot;background:{{if empty|{{{v_color_map_part_2|}}}
                                             |{{#invoke:Wikidata |claim |property=P710 |list=false&lt;!-- last --&gt;
                                                   |qualifier=P465 |rowsubformat1=#$1 |tablesort=0 |sorting=-1 
                                                   |formatting=table |editicon=no |rowformat=$1}}
                                             |{{MyValue|IBevent|default_color_map_2}}}};&quot;&gt;&lt;/td&gt;
             &lt;/tr&gt;
            |{{main other|[[Catagóir:Bosca Sonraí caidrimh dhéthaobhacha ina úsáid gan léarscáileanna]]}}&lt;!-- +++++ --&gt;
       }} }}
       {{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P710 |list=false}}&lt;!-- participant countries --&gt;
            |&lt;tr&gt;
             &lt;th scope=col style=&quot;width:50%; text-align:center&quot;&gt;
                 {{#invoke:Wikidata |claim |property= P710 
                                     |qualifier=P41 or P710/P41 |rowsubformat1=[[File:$1|x30px]]
                                     |formatting = table |list = false |tablesort=0&lt;!-- |editicon=no --&gt;
                                     |rowformat= $1&lt;br&gt;$0}}&lt;/th&gt;
             &lt;th scope=col style=&quot;width:50%; text-align:center; border-left:thin solid lightgrey;&quot;&gt;
                 {{#invoke:Wikidata |claim |property= P710 
                                     |qualifier=P41 or P710/P41 |rowsubformat1=[[File:$1|x30px]] 
                                     |formatting = table |list = false |tablesort=0  &lt;!-- |editicon=no  --&gt;   |sorting=-1
                                     |rowformat= $1&lt;br&gt;$0}}&lt;/th&gt;
             &lt;/tr&gt;
    }} }}
|v_bilateral_managers =
       {{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P31 |formatting=table 
                                 |whitelist0={{MyValue|IBevent|bilateral_relation}}}}&lt;!-- bilateral relation? --&gt;
         |&lt;tr&gt;&lt;td style=&quot;text-align:center&quot;&gt;
                 {{#invoke:Wikidata |claim |property= P710 |qualifier=P137 |tablesort=0
                                     |formatting = table |list = false &lt;!-- |editicon=no --&gt;
                                     |rowformat= $1  |colformat1=ucfirst}}&lt;/td&gt;
              &lt;td style=&quot;text-align:center; border-left:thin solid lightgrey;&quot;&gt;
                 {{#invoke:Wikidata |claim |property= P710 |qualifier=P137 |tablesort=0
                                     |formatting = table |list = false &lt;!-- |editicon=no  --&gt;   |sorting=-1
                                     |rowformat= $1  |colformat1=ucfirst}}&lt;/td&gt;
          &lt;/tr&gt;}}

|v_bilateral_representants =
       {{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P31 |formatting=table 
                                 |whitelist0={{MyValue|IBevent|bilateral_relation}}}}&lt;!-- bilateral relation? --&gt;
         |&lt;tr&gt;&lt;td style=&quot;text-align:center&quot;&gt;
                 {{#invoke:Wikidata |claim |property= P710 |qualifier=P1875 |qualifier2=P1875/P1308 
                                     |formatting=table |list=false |tablesort=0 |case1=gender |editicon=no 
                                     |rowformat= $1$2&amp;nbsp; |rowsubformat2=:&lt;br&gt;$2 |colformat1=ucfirst
                                     |itemgender={{#invoke:Wikidata |claim | property=P710 |qualifier=P1875/P1308 
                                                   |formatting=table |list=false |editicon=no |tablesort=0 
                                                   |colformat1=raw   |rowformat=$1}} 
                 }}&lt;/td&gt;
              &lt;td style=&quot;text-align:center; border-left:thin solid lightgrey;&quot;&gt;
                 {{#invoke:Wikidata |claim |property= P710 |qualifier=P1875 |qualifier2=P1875/P1308 
                                     |formatting=table |list=false |tablesort=0 | sorting=-1|case1=gender
                                     |rowformat= $1$2&amp;nbsp; |rowsubformat2=:&lt;br&gt;$2 |colformat1=ucfirst 
                                     |itemgender={{#invoke:Wikidata |claim | property= P710 | qualifier=P1875/P1308
                                     |formatting=table | list=false | editicon=no | tablesort=0 | sorting=-1
                                     |colformat1=raw | rowformat= $1}}
                 }}&lt;/td&gt;
          &lt;/tr&gt;}}

&lt;!-- ELECTIONS. Infobox election MUST be used !!  --&gt;
|v_p541  = {{#invoke:Wikidata | claim | formatting=table | property=P541 | qualifier=P1114 
                       | rowformat = $0 $1 |rowsubformat1=($1)
                       |value={{{v_p541|{{{v_office_contested|}}}}}}
          }}

|v_p726  = {{#invoke:Wikidata | claim | formatting=table | property=P726 | qualifier=P1111 
                    |rowformat = $0 $1 |rowsubformat1=($1)
                    |value={{{v_p726|{{{v_candidate|}}}}}} }}

|v_p991  = {{#invoke:Wikidata | claim | formatting=table | property=P991 | qualifier=P1111 
                    |rowformat = $0 $1 |rowsubformat1=($1)
                    |value={{{v_p991|{{{v_elected|}}}}}} }}


&lt;!-- Used by &quot;party&quot; --&gt;
|v_p547  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P547  | list=firstrank 
                        | value={{{v_p547|{{{v_commemorates|}}}}}}
           }}
|v_ritual = {{{v_ritual|}}}

|v_p2541 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2541 | list=firstrank 
                        | value={{{v_p2541|{{{v_operating_area|}}}}}}
           }}

&lt;!-- LEGAL --&gt;
|v_p1840 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1840 | value={{{v_p1840|{{{v_investigated_by|}}}}}} }}
|v_judicial_investigation = {{{v_judicial_investigation|}}}

|v_p1592  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1592 | value={{{v_p1592|{{{v_prosecutor|}}}}}} }}
|v_suspect = {{{v_suspect|}}}
|v_p8031 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P8031 |qualifier=P3831 |formatting=table 
                                    |rowformat=$0 $1 |rowsubformat1=($1) 
                                    |value={{{v_p8031|{{{v_perpetrator|}}}}}}
           }}

|v_p520  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P520 |qualifier=P1114 |formatting=table 
                                    |rowformat=$1$0 |rowsubformat1=$1&amp;nbsp; 
                                    |value={{{v_p520|{{{v_armament|}}}}}}
           }}
|v_trial = {{{v_trial|}}}

|v_p1620 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1620 | value={{{v_p1620|{{{v_claimant|}}}}}} }}
|v_p1591 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1591 | value={{{v_p1591|{{{v_defendant|}}}}}} }}
|v_p1595 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1595 | value={{{v_p1595|{{{v_charge|}}}}}} }}&lt;!-- +P585+P642+P276+P1114 --&gt;
|v_p1593 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1593 | value={{{v_p1593|{{{v_defender|}}}}}} }}
|v_p4884 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P4884 | qualifier=P1594 OR P488 | formatting=table  
                                    |rowformat=$0 $1 
                                    |rowsubformat1=({{GetLabelFix|Q140686|lang={{{lang|}}}}}: $1) 
                                    |value={{{v_p4884|{{{v_court|}}}}}}
           }}

|v_p1594 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1594 | value={{{v_p1594|{{{v_judge|}}}}}}  }}
|v_verdict = {{{v_verdict|}}}
|v_convict = {{{v_convict|}}}
|v_p1596 = {{#invoke:Wikidata | claim  | property=P1596 | qualifier=P1591  
                          | formatting=table | list=firstrank
                          | rowformat=$1 $0$3$4 ($2$5) | rowsubformat1=$1: | tablesort=2/1
                          | qualifier2 = P585   | rowsubformat2 = &lt;small&gt;($2)&lt;/small&gt;
                          | qualifier3 = P2047  | rowsubformat3 = , $3. | colformat3 = unit
                          | qualifier4 = P2284  | rowsubformat4 = , $4. | colformat4 = unitcode
                          | qualifier5 = P4884  | rowsubformat5 = , $5 
                          | value={{{v_p1596|{{{v_penalty|}}}}}}
           }}


&lt;!-- VEHICLE &amp; ROUTE --&gt;
&lt;!-- Same treatement for any of the vehicles properties: P1876 for nau/vessel, P3438 for vehicle &amp; 
        P121 as a wildcard, commonly used to represent aircraft, but valid for any object participant in the action, as a           power plant, factory, etc.
     When single value, related vehicle properties are get from qualifier or main property position.
     In multi-values (i.e. two aircraft crash) only qualifier are shown under each specific vehicle. 
       The main properties are shown below specific vehicle information
     --&gt;
| v_p121  = {{#switch:{{#invoke:Wikidades | numStatements |list=firstrank |property=P121 or P1876 or P3438}}
               |0=&lt;!-- No P121, P1876, P3438, skip to follow with other vehicle main properties --&gt; 
               |1=&lt;tr&gt;{{#invoke:Wikidades | claim | property=P121 or P1876 or P3438 
                          |value={{{v_p121|{{{v_item_operat|}}}}}}
                          |formatting=table| list=firstrank 
                          |rowformat=&lt;td class=infobox-label&gt;'''&lt;!-- 
                               --&gt;{{GetLabelFix|&lt;!-- try to find the best kind of vehicle description 
                                  --&gt;{{if empty
                                         |{{{l_p121|}}}
                                         |{{InParent|IBevent|p=P279|item={{#invoke:Wikidades | claim |list=false 
                                                           |property=P121 or P1876 or P3438 |formatting=raw}} }} 
                                         |{{#if:{{#invoke:Wikidades | claim | property=P121 or P1876 or P3438  
                                                        |formatting=table| list=firstrank |rowformat=$1
                                                        |qualifier =P426 or P3090 or P2986 or /P426 or /P3090 or /P2986}}
                                            |Q11436}}
                                         |{{#if:{{#invoke:Wikidades | claim | property=P121 or P1876 or P289 
                                                        |formatting=table| list=firstrank |rowformat=$1
                                                        |qualifier = P289 or P1876 or /P289 or /P1876 }}
                                            |Q16391167}}
                                         |P121
                                 }} }}&lt;!--
                    --&gt;'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$1$0&lt;/td&gt;$2$3$4$5$6$7$8
                       |qualifier  =P1114 |rowsubformat1=$1&amp;nbsp; 
                       |qualifier2 =P1427 or /P1427 |case2=location |rowsubformat2=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P1427|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$2&lt;/td&gt;
                       |qualifier3 =P1444 or /P1444 |case3=location |rowsubformat3=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P1444|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$3&lt;/td&gt;
                       |qualifier4 =P2825 or /P2825 |case4=location |rowsubformat4=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P2825|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$4&lt;/td&gt;
                       |qualifier5 =P137 or /P137 |rowsubformat5=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P137|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$5&lt;/td&gt;
                       |qualifier6 =P426 or /P426 |rowsubformat6=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P426|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$6&lt;/td&gt;
                       |qualifier7 =P3090 or /P3090 |rowsubformat7=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|Q15921555|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$7&lt;/td&gt;
                       |qualifier8=P458 or P1876/P458 or P121/P458 or P3438/P458 |rowsubformat8=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P458|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$8&lt;/td&gt;
                     }}&lt;/tr&gt;
              |#default
                ={{#if:{{#invoke:Wikidades | claim | property=P121 or P1876 or P3438 
                       |formatting=table| list=firstrank |editicon=no
                       |rowformat=$1 |qualifier= P1427 or P1444 or P2825 or P137 or P426 or P3090 or 
                                                 P458 or P1876/P458 or P121/P458 or P3438/P458 or P3831 }}
                   |&lt;tr&gt;{{#invoke:Wikidades | claim | property=P121 or P1876 or P3438 
                          |value={{{v_p121|{{{v_item_operat|}}}}}}
                          |formatting=table| list=firstrank |editicon=no
                          |rowformat=&lt;td class=infobox-label&gt;&lt;!-- label with kind of vehicle from P3831 or &quot;item operated&quot; text as default
                                   --&gt;'''{{((}}if empty{{!}}$9{{!}}{{GetLabelFix|P121|lang={{{lang|}}}}} {{))}}'''&lt;!-- 
                                   --&gt;&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$1$0$5$6$8$7&lt;/td&gt;$2$3$4
                          |qualifier  =P1114 |rowsubformat1=$1&amp;nbsp; 
                          |qualifier2 =P1427 |case2=location |rowsubformat2=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P1427|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$2&lt;/td&gt; 
                          |qualifier3 =P1444 |case3=location |rowsubformat3=
                       &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P1444|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$3&lt;/td&gt; 
                          |qualifier4 =P2825 |rowsubformat4=
                           &lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P2825|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;align:start&quot;&gt;$4&lt;/td&gt; |case4=location 
                          |qualifier5 =P137  |rowsubformat5=&amp;nbsp;{{lcfirst:{{GetLabelFix|P642|lang={{{lang|}}}}}}} $5
                          |qualifier6 =P426  |rowsubformat6=&amp;nbsp;&lt;small&gt;($6)&lt;/small&gt;
                          |qualifier7 =P3090 |rowsubformat7=.&amp;nbsp;&lt;small&gt;{{GetLabelFix|Q15921555|lang={{{lang|}}}}} $7&lt;/small&gt;
                          |qualifier8=P458 or P1876/P458 or P121/P458 or P3438/P458 |rowsubformat8=&amp;nbsp;&lt;small&gt;({{GetLabelFix|P458|lang={{{lang|}}}}}:$8)&lt;/small&gt;
                          |qualifier9=P3831   |colformat9=label 
                          |separator=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;|conjunction=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
                       }}&lt;/tr&gt;
                   |&lt;tr&gt;&lt;td class=infobox-label&gt;'''{{GetLabelFix|P121|lang={{{lang|}}}}}'''&lt;/td&gt;&lt;!-- 
                     --&gt;&lt;td&gt;{{#invoke:Wikidades | claim | property=P121 or P1876 or P3438 
                                      |formatting=table| list=firstrank 
                                      |rowformat=$0 |separator=,&amp;nbsp;}}
                 }}
             }}

|v_p81  = {{#invoke:Wikidades | claim | property=P81 | value={{{v_p81|{{{v_connecting_line|}}}}}} }}

&lt;!-- Following related vehicle properties are only shown if it has not already been done in the vehicle type treatment.
      It is: in single value, or if they were as a qualifier in a multi-value --&gt;
|v_p1427 = {{#ifeq:{{#invoke:Wikidata | numStatements |list=firstrank |property=P121 or P1876 or P3438}}|1|&lt;!-- Skip 
          --&gt;|{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P121 or P1876 or P3438 |formatting=table| list=firstrank 
                                 |rowformat=$1 |qualifier =P1427 |editicon=no }}|&lt;!-- Skip            
             --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P1427 
                         |formatting=table| list=firstrank |rowformat=$0$2$1 |case0=location
                         |qualifier = P426 |rowsubformat1=&amp;nbsp;&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                         |qualifier2= P2825 |rowsubformat2=, {{GetLabelFix|P2825|lang={{{lang|}}}}} $2
                         | value={{{v_p1427|{{{v_start_point|}}}}}}
                  }}
           }} }}
|v_p1444 = {{#ifeq:{{#invoke:Wikidata | numStatements |list=firstrank |property=P121 or P1876 or P3438}}|1|&lt;!-- Skip  
          --&gt;|{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P121 or P1876 or P3438 |formatting=table| list=firstrank 
                          |rowformat=$1 |qualifier1 =P1444 |editicon=no }}|&lt;!-- Skip            
             --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P1444  
                       |formatting=table| list=firstrank |rowformat=$0$2$1 |case0=location
                       |qualifier = P426 |rowsubformat1=&amp;nbsp;&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                       |qualifier2= P2825 |rowsubformat2=, {{GetLabelFix|P2825|lang={{{lang|}}}}} $2
                       | value={{{v_p1444|{{{v_destination_point|}}}}}}
                  }}
           }} }}

|v_last_layover = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2825  |formatting=table| list=firstrank
                            |rowformat=$0-$1   |qualifier =P3831 |whitelist1=Q67203981 
                            | value={{{v_last_layover|}}}
                  }} 

|v_p137  = {{#ifeq:{{#invoke:Wikidata | numStatements |list=firstrank |property=P121 or P1876 or P3438}}|1|&lt;!-- Skip
          --&gt;|{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P121 or P1876 or P3438 |formatting=table| list=firstrank 
                         |rowformat=$1 |qualifier1 =P137 |editicon=no }}|&lt;!-- Skip            
             --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P137 
                         | value={{{v_p137|{{{v_operator|}}}}}}
                 }}
            }} }}
|v_p426  = {{#ifeq:{{#invoke:Wikidata | numStatements |list=firstrank |property=P121 or P1876 or P3438}}|1|&lt;!-- Skip
             --&gt;|{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P121 or P1876 or P3438 |formatting=table| list=firstrank 
                        |rowformat=$1 |qualifier1 =P426 |editicon=no }}|&lt;!-- Skip            
                --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P426 
                             | value={{{v_p426|{{{v_aircraft_registration|}}}}}}
                 }}
            }} }}  
|v_p3090 = {{#ifeq:{{#invoke:Wikidata | numStatements |list=firstrank |property=P121 or P1876 or P3438}}|1|&lt;!-- Skip
          --&gt;|{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P121 or P1876 or P3438 |formatting=table| list=firstrank 
                          |rowformat=$1 |qualifier1 =P426 |editicon=no }}|&lt;!-- Skip            
             --&gt;|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P3090 
                          | value={{{v_p3090|{{{v_flight|}}}}}}
                 }} 
            }} }}
|v_passenger = {{{v_passenger|}}}
|v_crew  = {{{v_crew|}}}


&lt;!-- ASTRONÒMICAL PHENOMENA --&gt;
|v_p59   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P59  | value={{{v_p59|{{{v_constellation|}}}}}} }}
|v_p575  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P575 | value={{{v_p575|{{{v_discovery_time|}}}}}} }}
|v_p65   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P65  | value={{{v_p65|{{{v_discovery_place|}}}}}} }}
|v_p215  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P215 | value={{{v_p215|{{{v_spectral_class|}}}}}}  }}
|v_p528  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P528 | value={{{v_p528|{{{v_catalog|}}}}}} }}
|v_p397  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P397 | value={{{v_p397|{{{v_parent_astronomical|}}}}}} }}
|v_p2583 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2583 |qualifier=P1013 |qualifier2=P518 
                      | list=firstrank | formatting=table | rowformat=$0 $2$1 
                      | colformat0=unitcode |rowsubformat2=($2) |rowsubformat1= ↔$1
                      | value={{{v_p2583|{{{v_earth_distance|}}}}}} }}
|v_p1090 = {{#invoke:Wikidata | claim |property=P1090 |list=firstrank |formatting=table 
                      |rowformat=$0 |colformat0=unitcode 
                      |value={{{v_p1090|{{{v_redshift|}}}}}} }}
|v_p6257 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P6257 | formatting=table |list=false 
                      |rowformat={{((}}Deg2HMS{{!}}$0{{!}}p=4{{!}}sup=si{{))}} 
                      |value={{{v_p6257|{{{v_right_ascension|}}}}}} }}
|v_p6258 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P6258 | formatting=table |list=false  
                      |rowformat={{((}}Deg2DMS{{!}}$0{{!}}p=4{{))}} 
                      |value={{{v_p6258|{{{v_declination_astro|}}}}}} }}
|v_p6259 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P6259 |formatting=$1 |value={{{v_p6259|{{{v_epoch_astro|}}}}}} }}
|v_p1458 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1458 | qualifier=P1227 |formatting=table 
                               | list=firstrank |separator=&lt;/br&gt;  
                               | rowformat=$1 $0 |rowsubformat1=$1=|value={{{v_p1458|{{{v_color_index|}}}}}} }}
|v_p1215 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1215 | qualifier=P1227 | formatting = table  
                               | list=firstrank |separator= – 
                               | rowformat=$0 $1 |rowsubformat1 =&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt;
                               | value={{{v_p1215|{{{v_apparent_magnitude|}}}}}}   }} 
|v_p2052 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2052  |formatting=unitcode |value={{{v_p2052|{{{v_speed|}}}}}} }}


&lt;!-- EARTHQUAKE  --&gt;
|v_p2528 = {{#invoke:Wikidata | claim | property= P2528  
                         | formatting=table | qualifier=P585
                         | rowformat = $0 $1|rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; 
                         | value={{{v_p2528|{{{v_richter|}}}}}}
           }}
|v_p2527 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2527   
                         | formatting=table | qualifier=P585
                         | rowformat = $0 $1|rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; 
                         | value={{{v_p2527|{{{v_earthquake_magnitude|}}}}}}
           }}
|v_p2784 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2784 
                         | formatting=table | qualifier=P585
                         | rowformat = $0 $1|rowsubformat1=&lt;small&gt;($1)&lt;/small&gt; 
                         | value={{{v_p2784|{{{v_mercalli|}}}}}}
            }}
|v_p4511 = {{#invoke:Wikidata | claim | formatting=table | property=P4511 | qualifier=P1013 
                         | qualifier2=P518 OR P642 
                         | rowformat = $1 $0 $2 |rowsubformat1= $1: |rowsubformat2=($2) | colformat0=unitcode 
                         | value={{{v_p4511|{{{v_depth|}}}}}}
            }}


&lt;!-- MEDIA--&gt;
|v_p449  = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P449 | value={{{v_p449|{{{v_network|}}}}}} }}
|v_p10   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P10  | list=false | value={{{v_p10|{{{v_video|}}}}}} }}
|v_p3301 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P3301| value={{{v_p3301|{{{v_broadcast|}}}}}} }}
|v_p51   = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P51  |list=false |value={{{v_p51|{{{v_audio|}}}}}} }}
|v_p51_caption = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P51  | qualifier =P2096 | list=false }}


&lt;!-- P2670, wildcard for quantitative variables --&gt;
|v_p2670 = {{#if: {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2670 }}
                |&lt;tr&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property=P2670 | formatting= table | list=firstrank 
                                | colformat0= ucfirst |case0=plural 
                                | qualifier = P1114 | qualifier2= P518 |rowsubformat2 = ($2) 
                                | rowformat = &lt;td class=&quot;infobox-label&quot;&gt;'''$0'''&lt;/td&gt;&lt;td&gt;$1 $2&lt;/td&gt;
                                | separator=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;|conjunction=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;| value={{{v_p2670|{{{v_elements|}}}}}}
                     }}&lt;/tr&gt;    
            }}

&lt;!-- P527-has part. List with subordinate contents that are managed with this infotable. Example:

                                 Order / ranks and their different awards
                                 Awards ceremony and its awards
                                 Attacks and their episodes, etc.
    It is displayed in two formats: 1 single column (date) when it has no qualifier, except the dates and emblem that
                                           are displayed along with the name
                                    2 cols. (label + data) when it has other qualifiers; label = emblem P2425 + value of P527
                                            and date = the qualifiers it has.
        The P1545 qualifier (serial order) is not displayed, it is only used to sort the contents of P527 when they are not chronological.
--&gt;

|v_p527  =  {{#iferror:{{#ifexpr:{{#invoke:Wikidata|numStatements|P527|item={{{item|}}}}}&gt;20&lt;!-- limited to 20 --&gt;
                         |{{#invoke:Wikidata | claim 
                                   |property=P527 
                                   |qualifier= P580 |editicon=no
                                   |formatting = table  |list=false
                                   |rowformat =*$0../... {{#invoke:Wikidata|numStatements|P527|item={{{item|}}}}}+ {{#invoke:Wikidata| editAtWikidata||property=P527 |lang={{{lang|}}} |editicon=true }}
                                   |tablesort=1 |separator=&lt;/br&gt; }}
&lt;!-- For avoid time out by large list, it cut to 20 entries. For larger results should use pencil to access to WD item  --&gt;
&lt;!-- normal process --&gt;|{{#if:{{#invoke:Wikidata | claim | property=P527 | formatting=table  
                                | rowformat  = $6$7$8 |separator=|conjunction=
                                | qualifier  = P1545 &lt;!-- Not evaluated --&gt; 
                                | qualifier2 = P580  &lt;!-- Not evaluated --&gt;  
                                | qualifier3 = P582  &lt;!-- Not evaluated --&gt;  
                                | qualifier4 = P585  &lt;!-- Not evaluated --&gt; 
                                | qualifier5 = P2425 &lt;!-- Not evaluated --&gt;   
                                | qualifier6 = P1346 
                                | qualifier7 = P1686 
                                | qualifier8 = P518   }}   
&lt;!-- with qualifiers   --&gt;|&lt;tr&gt;{{#invoke:Wikidata | claim | property=P527 | formatting=table
                                | tablesort=1/9/3
                                | rowformat  = &lt;td class=&quot;infobox-label&quot;&gt;$5 '''$0'''&lt;/td&gt;&lt;td&gt;$4 $2 $6$7&lt;/td&gt; 
                                | qualifier  = P1545 | rowsubformat1 = ordre:$1, 
                                | qualifier2 = P580 &lt;!-- OR P527/P580 --&gt; | rowsubformat2 = ($2&amp;nbsp;–&amp;nbsp;$3)  
                                | qualifier3 = P582 &lt;!-- OR P527/P582 --&gt; | rowsubformat3 = $3 
                                | qualifier4 = P585 &lt;!-- OR P527/P585 --&gt; | rowsubformat4 = ($4)
                                | qualifier5 = P527/P2425  | rowsubformat5 = [[file:$5|30px|link=]]
                                | qualifier6 = P1346 | rowsubformat6 = $6
                                | qualifier7 = P1686 | rowsubformat7 = , {{GetLabelFix|P1686|lang={{{lang|}}}}} ''$7'' 
                                | qualifier8 = P518  | rowsubformat8 = {{GetLabelFix|P518|lang={{{lang|}}}}}:$8
                                | qualifier9 = P585 or P580         
                                | separator=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;|conjunction=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
                                | value={{{v_p527|{{{v_has_part|}}}}}}
                                  }}&lt;/tr&gt;
&lt;!--NO qualifiers      --&gt;| {{#invoke:Wikidata | claim | property=P527 | formatting=table 
                                | rowformat  = $5 '''$0''' $4 $2| tablesort=1/9/3
                                | qualifier  = P1545 | rowsubformat1 = ordre:$1, 
                                | qualifier2 = P580 &lt;!-- OR P527/P580 --&gt; | rowsubformat2 = ($2&amp;nbsp;–&amp;nbsp;$3)  
                                | qualifier3 = P582 &lt;!-- OR P527/P582 --&gt; | rowsubformat3 = $3 
                                | qualifier4 = P585 &lt;!-- OR P527/P585 --&gt; | rowsubformat4 = ($4)
                                | qualifier5 = P527/P2425  | rowsubformat5 = [[file:$5|30px|link=]]
                                | qualifier6 = P1346 | rowsubformat6 = $6
                                | qualifier7 = P1686 | rowsubformat7 = , {{GetLabelFix|P1686|lang={{{lang|}}}}} ''$7'' 
                                | qualifier8 = P518  | rowsubformat8 = {{GetLabelFix|P518|lang={{{lang|}}}}}:$8 
                                | qualifier9 = P585 or P580        
                                | value={{{v_p527|{{{v_has_part|}}}}}}
                             }}
                        }}
             }}      }}
&lt;!-- Chronology is -at the moment- aimed at presenting judicial cases with a history by various courts and rulings. That is, despite being a case, it is not a major event in time.

     If other different situations need to be addressed, the qualifiers and format may need to be adapted.
  --&gt;

|v_p793  =  {{#if:{{#property:P793 | from={{{item|}}} }} 
              |&lt;tr&gt;{{#invoke:Wikidata |claim |formatting=table |property=P793  
                                      |qualifier=P585&lt;!-- date       --&gt;|qualifier2=P580&lt;!-- start --&gt; 
                                      |qualifier3=P582&lt;!-- end   --&gt;|rowsubformat2=$2-$3
                                      |qualifier4= P1591&lt;!-- P710 OR P1346 ....participant --&gt;
                                      |rowsubformat4=&lt;br&gt;{{GetLabelFix|Q989174|lang={{{lang|}}}}}:$4
                                      |qualifier5=P1399&lt;!-- condemned by  --&gt;
                                      |rowsubformat5=&lt;br&gt;&amp;rArr; $5
                                      |qualifier6=P828&lt;!-- has cause --&gt;
                                      |rowsubformat6=&amp;nbsp;{{GetLabelFix|P828|lang={{{lang|}}}}} $6
                                      |qualifier7=P1596&lt;!-- condemna --&gt;|rowsubformat7=&lt;br/&gt;&amp;rArr; $8 $7 
                                      |qualifier8=P1114 or P2047&lt;!-- quant./time --&gt;|colformat8=unit
                                      |separator=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;  |conjunction=&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;     
                                      |colformat0=ucfirst     
                                      |rowformat=&lt;td class=infobox-label&gt;$1 $2&lt;/td&gt;&lt;td&gt;$0$5$4$7$6 
                                      |value={{{v_p793|{{{v_significant_event|}}}}}}
                     }}
            }}
&lt;!-- EXTRA MANUAL WLDCARD PARAMETERS --&gt;
|v_label  = {{{v_label|}}}
|v_data   = {{{v_data|}}}

|v_label1 = {{{v_label1|}}}
|v_data1  = {{{v_data1|}}}

|v_label2 = {{{v_label2|}}}
|v_data2  = {{{v_data2|}}}

|v_p3259 = {{#ifeq:{{{v_p3259|{{{v_intangible_heritage|}}}}}}|NONE|&lt;!-- skip --&gt;
             |{{Cosaint oidhreachta/P3259 |item={{{item|}}} | lang={{{lang|}}} }}
              {{#if:{{#invoke:Wikidata |claim |property= P1435|list=firstrank |editicon=no}}
                |{{Cosaint oidhreachta/P3259 |property_protection=P1435 |item={{{item|}}} | lang={{{lang|}}} }} 
           }} }}
|v_below_image =  {{#if:{{{v_below_image|}}}
                    | {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage |image={{{v_below_image|}}} |sizedefault=300x300px}}&lt;!--  
                   --&gt;{{#if:{{{v_below_image_caption|}}} 
                        | &lt;br&gt;{{{v_below_image_caption|}}} 
                   }} }}
|v_notes = {{{v_notes|}}}

&lt;!-- Oriented to &quot;Legal text&quot; --&gt;
|v_p953  = {{#invoke:Wikidata | claim | property= P953 |list=false 
                               |formatting=weblink |value={{{v_p953|{{{v_full_work|}}}}}}
           }}
&lt;!-- Networks--&gt;
|v_p856  = {{#ifeq:{{{v_p856|{{{v_website|}}}}}} |NONE|&lt;!-- saltar, no es vol recuperar WD
               --&gt;|{{#if:{{{v_p856|{{{v_website|}}}}}} 
                     |{{if empty|{{{v_p856|}}} | {{{v_website|}}} }}
                     |{{#if:{{#invoke:Wikidata|validProperty|P856|item={{{item|}}} }} 
                        |{{#ifeq:{{#invoke:Wikidata |claim |property=P856 |list=false |formatting=table
                                          |qualifier=P582 |rowformat=$1 |editicon=no}} | {{somevalue|lang={{{lang|}}}}}&lt;!-- 
                        --&gt;|{{#invoke:Wikidata |claim |property=P856 |list=false |formatting=weblink }}&lt;!-- 
                        --&gt;|{{#invoke:Wikidata |claim |property=P856 |list=false |formatting=table |colformat0=weblink
                                              |qualifier =P582  |rowsubformat1=&amp;nbsp;→&amp;nbsp;$2$3
                                              |qualifier2=P1065 |rowsubformat2=[[File:Cloud download font awesome.svg|15px|link=$2]]
                                              |qualifier3=P2960 |colformat3=Y |rowsubformat3=&amp;nbsp;&lt;small&gt;($3)&lt;/small&gt; 
                                              |rowformat=$0$1 }}
                         }}
                }} }} }} 

|v_hashtag = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2572 | formatting=[https://twitter.com/hashtag/$1 #$1] 
                                 | value={{{v_hashtag|}}} }}

|v_identifiers  = {{Identifiers | item={{{item|}}} | lang={{{lang|}}} }}
}}&lt;!-- Parameter check:
--&gt;{{#invoke:TemplatePar
|check
|template=Teimpléad:WD Bosca Sonraí Imeacht
|all=
|opt=
lang= item= wikidata= decat= child= 
v_cllps_judiciary= 
v_cllps_award= 
v_cllps_participant= 
v_cllps_signatory= 
v_cllps_ratified=  v_cllps_haspart=
v_icon= 
v_name= 
v_p154= v_p2425= 
v_p18= v_p2716= 
v_p18_caption= 
v_image_map= 
v_caption_map= 
v_draw_map= 
v_draw_layer= 
v_coord_display= 
v_P625_lat_dec= 
v_P625_lon_dec= 
v_p242= v_locator_map= 
v_zoom_map= 
v_marker= 
v_marker_name= 
v_marker_color= 
v_marker_size= 
v_size_map= 
v_blacklist_layer= 
v_p1705= v_p1559= 
v_original_lang= 
v_p1813= 
v_p1449= v_nickname= 
v_p31= v_type= 
v_p6208= v_award_rationale= 
v_p138= v_named_after= 
v_p571= 
v_p576= 
v_p2894= 
v_p837= 
v_p585= 
v_p580= 
v_p582= 
v_point_time= 
v_start_time= 
v_end_time= 
v_p467= v_legislated_by= 
v_p7589= v_date_assent= 
v_date_signature= 
v_p6193= v_ratified_by= 
v_p7588= v_effective_date= 
v_p577= v_publication= 
v_p2047= v_duration= 
v_p2257= v_event_interval= 
v_p2348= v_time_period= 
v_p144= v_based_on= 
v_p393= v_edition= 
v_p112= 
v_antecedent= 
v_p155= v_p1365= 
v_p156= v_p1366= 
v_p2596= v_culture= 
v_p6375= v_address= 
v_p706= v_drainage_basin= 
v_p17= v_country= 
v_p4777= v_border= 
v_p30= v_continent= 
v_p2046= v_area= 
v_p1451= v_motto= 
v_p3730= v_higher_rank= 
v_p3729= v_lower_rank= 
v_p361= v_part_of= 
v_p2121= v_prize_money= 
v_p822= v_mascot= 
v_p921= v_subject= 
v_p533= v_p3712= 
v_p1478= v_p828= 
v_p1542= v_p1536= 
v_p2895= v_wind= 
v_p2532= v_pressure= 
v_action= 
v_conditions= 
v_results= 
v_p607= v_conflict= 
v_p407= v_llengua= 
v_p140= v_religion= 
v_p136= v_genre= 
v_p175= v_performer= 
v_p5027= v_representations= 
v_p2769= v_budget= 
v_p2320= v_aftershocks= 
v_p1120= v_deaths= 
v_p1339= v_injured= 
v_p8032= v_victim= 
v_p1446= v_missing= 
v_p1561= v_survivor= 
v_p3081= v_damaged= 
v_p2630= v_damage_cost= 
v_p3082= v_destroyed= 
v_p641= v_sport= 
v_p1027= v_host= 
v_p664= v_organizer= 
v_p1001= v_jurisdiction= 
v_p371= v_presenter= 
v_p57= v_director= 
v_p162= v_producer= 
v_p61= v_discovered= 
v_p4971= v_comandament=
v_p598= v_commander= 
v_p823= v_speaker= 
v_p3342= v_coordinator= 
v_p1128= v_employees= 
v_p6125= v_volunteers= 
v_p1875= v_represented_by= 
v_p710= v_participant= 
v_p8550= v_law_number= 
v_p9376= v_law_digest= 
v_p3148= v_repeals= 
v_p2568= v_repealed_by= 
v_p50= v_author= 
v_p1891= v_signatory= 
v_p4032= v_reviewed_by= 
v_p9681= v_voted_by= 
v_p2058= v_depositor= 
v_p859= v_sponsor= 
v_first_informant= 
v_p2284= v_price= 
v_recording= 
v_p5436= v_viewers= 
v_p1110= v_attendance= 
v_p1132= v_participants= 
v_p1346= v_winner= 
v_p2142= v_box_office= 
v_color_map_part_1= 
v_color_map_part_2= 
v_p541= v_office_contested= 
v_p726= v_candidate= 
v_p991= v_elected= 
v_p547= v_commemorates= 
v_ritual= 
v_p2541= v_operating_area= 
v_p1840= v_investigated_by= 
v_judicial_investigation= 
v_p1592= v_prosecutor= 
v_suspect= 
v_p8031= v_perpetrator= 
v_p520= v_armament= 
v_p5582= v_arrests= 
v_trial= 
v_p1620= v_claimant= 
v_p1591= v_defendant= 
v_p1595= v_charge= 
v_p1593= v_defender= 
v_p4884= v_court= 
v_p1594= v_judge= 
v_verdict= 
v_convict= 
v_p1596= v_penalty= 
v_p121= v_item_operat= 
v_p81= v_connecting_line= 
v_p1427= v_start_point= 
v_p1444= v_destination_point= 
v_last_layover= 
v_p137= v_operator= 
v_p426= v_aircraft_registration= 
v_p3090= v_flight= 
v_passenger= 
v_crew= 
v_p2528= v_richter= 
v_p2527= v_earthquake_magnitude= 
v_p2784= v_mercalli= 
v_p4511= v_depth= 
v_p449= v_network= 
v_p10= v_video= 
v_p3301= v_broadcast= 
v_p51= v_audio= 
v_p2670= v_elements= 
v_p527= v_has_part= 
v_p793= v_significant_event= 
v_label= 
v_data= 
v_label1= 
v_data1= 
v_label2= 
v_data2= 
v_p3259= v_intangible_heritage= 
v_below_image= 
v_below_image_caption= 
v_notes= 
v_p953= v_full_work= 
v_p856= v_website= 
v_hashtag= 
v_identifiers= 
v_p8204= v_tabular_case= 
v_p1660= v_index_case= 
v_p8011= v_medical_tests= 
v_p1603= v_number_cases= 
v_p8049= v_hospitalized_cases= 
v_p8010= v_number_recoveries= 
v_p9107= v_number_vaccinations= 
v_p8045= v_response_outbreak= 
v_p59= v_constellation= 
v_p575= v_discovery_time= 
v_p65= v_discovery_place= 
v_p215= v_spectral_class= 
v_p528= v_catalog= 
v_p397= v_parent_astronomical= 
v_p2583= v_earth_distance= 
v_p6257= v_right_ascension= 
v_p6258= v_declination_astro= 
v_p6259= v_epoch_astro= 
v_p1458= v_color_index= 
v_p1215= v_apparent_magnitude= 
v_p2052= v_speed= 
v_p3027= v_meteor_period= 
v_p1090= v_redshift= 

&lt;!-- Noms en ús que han de desaparèixer després bot de neteja


--&gt;

|cat=Infotaules usades amb paràmetres desconeguts
|format=0|preview=1|errNS=0
}}
&lt;!--

   rastreig provisional de paràmetres

--&gt;{{#if:{{{antecedents|}}} 
     |{{#invoke: utilities|rastreig|esdeveniment/antecedents_tots}}
      {{#if:{{{causa|}}} {{#invoke:Wikidades | claim | property=P1478 or P828}} 
        | {{#invoke:utilities|rastreig|esdeveniment/antecedents}} }} }}&lt;!--  

--&gt;{{#ifexpr:{{#invoke:Wikidata|numStatements|P155}} &gt;1 or
             {{#invoke:Wikidata |numStatements|P156}} &gt;1 or
             {{#invoke:Wikidata |numStatements|P1365}} &gt;1 or
             {{#invoke:Wikidata |numStatements|P1366}} &gt;1 
        | {{#invoke:utilities|rastreig|esdeveniment/multi_crono}} }}&lt;!--  
--&gt;{{#if:{{{hora|}}} | {{#invoke:utilities|rastreig|esdeveniment/hora}}}}&lt;!--  
--&gt;{{#if:{{{hora_inici|}}} {{{hora_final|}}} | {{#invoke:utilities|rastreig|esdeveniment/hora_ini_fi}}}}&lt;!--  
--&gt;{{#if:{{{data_signatura|}}} | {{#invoke:utilities|rastreig|esdeveniment/data_signatura}}}}&lt;!--  
--&gt;&lt;noinclude&gt;[[Catagóir:WD Boscaí sonraí|Imeacht]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jvyqaghflnmvgwqcn9z840pqbutl6p5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tonn teasa san Eoraip, Iúil 2022</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103086</id>
    <revision>
      <id>1063532</id>
      <parentid>1062383</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:24:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>/* Mór-roinn */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6004" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}

[[Íomhá:Heatwave on Palace Pier - geograph.org.uk - 2096838.jpg|mion|Palace Pier, Sasana&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Brighton Palace Pier|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Brighton_Palace_Pier&amp;oldid=1092076691|journal=Wikipedia|date=2022-06-08|language=en}}&lt;/ref&gt;]]
I lár mhí Iúil 2022, bhí foláireamh eisithe ag [[Met Éireann]], Oifig na hAimsire in Éirinn agus i dtíortha eile san Eoraip, maidir le &quot;teochtaí thar an gcoitiantacht&quot;.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=&quot;Teochtaí thar an gCoitiantacht&quot; tuartha - suas le 32C|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0715/1310378-teochtai-thar-an-gcoitiantacht-tuartha-suas-le-32c/|date=2022-07-15|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Heatwave on Margate Beach.jpg|mion|Trá Margate, Iúil 2022]]
Bhí tonn teasa eile san Eoraip i lár mhí an mheithimh 2022, ach aimsir  fhliuch in Éirinn ag an am &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2022 European heat waves|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2022_European_heat_waves&amp;oldid=1099265140|journal=Wikipedia|date=2022-07-19|language=en}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Hammersmith Bridge footing cooled in heatwave.jpg|mion|Droichead [[Hammersmith]]]]
Dúirt saineolaithe gur athrú aeráide ba chúis leis an aimsir dhainséarach seo agus go n-éireoidh cúrsaí níos measa sna blianta atá amach romhainn.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An teocht os cionn 40C sa Ríocht Aontaithe don gcéad uair riamh|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0719/1311073-teocht-os-cionn-40c-sa-riocht-aontaithe-don-gcead-uair-riamh/|date=2022-07-19|language=ga}}&lt;/ref&gt;

=== Éire ===
Agus an aimsir níos teo agus níos tirime ná mar is iondúil in Éirinn, bhí an teocht idir 25C agus 33C i rith an lae ar 18-19 Iúil, a bhuíochas do chrios ardbhrú ón iardheisceart. Bhí sé thar a bheith té thar oíche chomh maith (idir 15 agus 20 céim san oíche).&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/rabhadh-bui-teasa-eisithe-ag-met-eireann/|teideal=Rabhadh Buí Teasa eisithe ag Met Éireann|dáta=15 Iúil 2022|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-18}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:UK heatwave weather warnings July 2022.jpg|mion]]
D'eisigh [[Met Éireann]] rabhadh buí maidir le gach áit sa tír agu tugadh le fios go bhféadfadh daoine leochailleacha a bheith i mbaol.

I b[[Páirc an Fhionnuisce]], cláraíodh an teocht is airde i mBaile Átha Claith riamh, 33 céim Celsius, ar 18 Iúil 2022 (33.3 céim C i g[[Cill Chainnigh]] ar 26 Meitheamh 1887,an leibhéal is airde riamh in Éirinn agus seasann an churiarracht i gcónaí).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/ireland/2022/07/18/ireland-records-hottest-day-for-135-years-as-temperatures-hit-33-degrees-in-dublin/|teideal=Ireland records hottest day for 135 years as temperatures hit 33.1 degrees in Dublin|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2022-07-18}}&lt;/ref&gt;

In [[Ail Finn]] i g[[contae Ros Comáin]] ar an 19 Iúil 2006 a cláraíodh an teocht is airde in Éirinn idir 1887-2022, 32.3 céim Celsius.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
[[Íomhá:ECDM 20220718 Forestfires.pdf|mion|loisceadh réimse leathan foraoise san Eoraip]]

=== Sasana ===
Chuir oifig na haimsire i Sasana rabhadh dearg teasa amach do [[Londain]], [[Manchain]] agus [[York]] don 18-19 Iúil. Den chéad uair riamh fógraíodh éigeandáil náisiúnta brothaill, agus teocht chomh hard le 40 céim Celsius á tuar. 

Dúirt oifig meitéareolaíochta na Breataine ar 19 Iúil go raibh an teocht ag 40.3 i gConingsby (agus 40.2C ag Heathrow i Londain ag 11.50 ar maidin), an leibhéal is airde riamh i Sasana.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.reuters.com/world/uk/after-warmest-night-britain-braces-record-temperature-2022-07-19/|teideal=Britain swelters on its hottest day ever as temperatures hit 40C|údar=Kate Holton, Sachin Ravikumar|dáta=2022-07-19|language=en|work=Reuters|dátarochtana=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; 

Tugtar rabhadh go bhféadfadh an brothall millteanach seo daoine atá “slán agus folláin” a chur as a sláinte nó a mharú. 

=== Mór-roinn ===
Fuair os cionn 500 duine bás sa Spáinn sa tonn teasa a mhair 10 lá (farasbarr  básanna&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Mortality displacement|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mortality_displacement&amp;oldid=1095649167|journal=Wikipedia|date=2022-06-29|language=en}}&lt;/ref&gt; 2022 v. 2021 de réir an Carlos III Health Institute&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ndtv.com/world-news/spain-heat-wave-over-500-people-die-in-spains-record-10-day-intense-heat-wave-3178135|teideal=Over 500 People Die In Spain's Record 10-Day Intense Heat Wave|work=NDTV.com|dátarochtana=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;),&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Os cionn 500 duine tar éis bháis sa Spáinn|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0720/1311338-os-cionn-500-duine-tar-eis-bhais-sa-spainn-a-deir-an-priomhaire/|date=2022-07-20|language=ga}}&lt;/ref&gt; Bhí an teocht 45.6 céim Celsius in [[An Andalúis|Andalúis]] na [[An Spáinn|Spáinne]] agus 40 céım i [[Maidrid]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí an Spáinn spalptha cheal báistí i mbliana agus níos lú ná leath an ghnáthleibhéil acu.  D’iarr na húdaráis ar dhaoine i ndeisceart na tíre gan tabhairt faoi aon turas sa teas. Bhí ionaid phoiblí a raibh fuarú agus uisce ar fáil iontu oscailte do dhaoine nach bhfuil aerchóiriú ina dtithe. 

Sa bh[[Frainc]], sa n[[An Ghréig|Gréig]], sa [[An Chróit|Chróit]], sa [[An Spáinn|Spáinn]] agus sa [[An Phortaingéil|Phortaingéil]], tá lucht dóiteáin gnóthach ag iarraidh tinte foraoise a cheansú agus daoine a choinneáil slán. B’éigean daoine a aslonnú as iardheisceart na Tuirce agus as iarthar na Spáinne de bharr falscaithe.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Met Éireann]]
* [[Téamh domhanda]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:2022]]
[[Catagóir:Téamh domhanda]]
[[Catagóir:Teagmhais aimsire]]
[[Catagóir:Timpeallacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Aeráid na hÉireann]]</text>
      <sha1>161memf6dumyj3ubgfvufh6bzdomg1n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063533</id>
      <parentid>1063532</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:17:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6078" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}

[[Íomhá:Heatwave on Palace Pier - geograph.org.uk - 2096838.jpg|mion|Palace Pier, Sasana&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Brighton Palace Pier|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Brighton_Palace_Pier&amp;oldid=1092076691|journal=Wikipedia|date=2022-06-08|language=en}}&lt;/ref&gt;]]
I lár mhí Iúil 2022, bhí foláireamh eisithe ag [[Met Éireann]], Oifig na hAimsire in Éirinn agus i dtíortha eile san Eoraip, maidir le &quot;teochtaí thar an gcoitiantacht&quot;.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=&quot;Teochtaí thar an gCoitiantacht&quot; tuartha - suas le 32C|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0715/1310378-teochtai-thar-an-gcoitiantacht-tuartha-suas-le-32c/|date=2022-07-15|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Heatwave on Margate Beach.jpg|mion|Trá Margate, Iúil 2022]]
Bhí [[tonn teasa]] eile san Eoraip i lár mhí an mheithimh 2022, ach aimsir  fhliuch in Éirinn ag an am &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=2022 European heat waves|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2022_European_heat_waves&amp;oldid=1099265140|journal=Wikipedia|date=2022-07-19|language=en}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Hammersmith Bridge footing cooled in heatwave.jpg|mion|Droichead [[Hammersmith]]]]
Dúirt saineolaithe gur athrú aeráide ba chúis leis an aimsir dhainséarach seo agus go n-éireoidh cúrsaí níos measa sna blianta atá amach romhainn.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An teocht os cionn 40C sa Ríocht Aontaithe don gcéad uair riamh|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0719/1311073-teocht-os-cionn-40c-sa-riocht-aontaithe-don-gcead-uair-riamh/|date=2022-07-19|language=ga}}&lt;/ref&gt;

=== Éire ===
Agus an aimsir níos teo agus níos tirime ná mar is iondúil in Éirinn, bhí an teocht idir 25C agus 33C i rith an lae ar 18-19 Iúil, a bhuíochas do chrios ardbhrú ón iardheisceart. Bhí sé thar a bheith té thar oíche chomh maith (idir 15 agus 20 céim san oíche).&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/rabhadh-bui-teasa-eisithe-ag-met-eireann/|teideal=Rabhadh Buí Teasa eisithe ag Met Éireann|dáta=15 Iúil 2022|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-18}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:UK heatwave weather warnings July 2022.jpg|mion]]
D'eisigh [[Met Éireann]] rabhadh buí maidir le gach áit sa tír agu tugadh le fios go bhféadfadh daoine leochailleacha a bheith i mbaol.

I b[[Páirc an Fhionnuisce]], cláraíodh an teocht is airde i mBaile Átha Claith riamh, 33 céim Celsius, ar 18 Iúil 2022 (33.3 céim C i g[[Cill Chainnigh]] ar 26 Meitheamh 1887,an leibhéal is airde riamh in Éirinn agus seasann an churiarracht i gcónaí).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/ireland/2022/07/18/ireland-records-hottest-day-for-135-years-as-temperatures-hit-33-degrees-in-dublin/|teideal=Ireland records hottest day for 135 years as temperatures hit 33.1 degrees in Dublin|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2022-07-18}}&lt;/ref&gt;

In [[Ail Finn]] i g[[contae Ros Comáin]] ar an 19 Iúil 2006 a cláraíodh an teocht is airde in Éirinn idir 1887-2022, 32.3 céim Celsius.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
[[Íomhá:ECDM 20220718 Forestfires.pdf|mion|loisceadh réimse leathan foraoise san Eoraip]]

=== Sasana ===
Chuir oifig na haimsire i Sasana rabhadh dearg teasa amach do [[Londain]], [[Manchain]] agus [[York]] don 18-19 Iúil. Den chéad uair riamh fógraíodh éigeandáil náisiúnta brothaill, agus teocht chomh hard le 40 céim Celsius á tuar. 

Dúirt oifig meitéareolaíochta na Breataine ar 19 Iúil go raibh an teocht ag 40.3 i gConingsby (agus 40.2C ag Heathrow i Londain ag 11.50 ar maidin), an leibhéal is airde riamh i Sasana.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.reuters.com/world/uk/after-warmest-night-britain-braces-record-temperature-2022-07-19/|teideal=Britain swelters on its hottest day ever as temperatures hit 40C|údar=Kate Holton, Sachin Ravikumar|dáta=2022-07-19|language=en|work=Reuters|dátarochtana=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; 

Tugtar rabhadh go bhféadfadh an brothall millteanach seo daoine atá “slán agus folláin” a chur as a sláinte nó a mharú. 

=== Mór-roinn ===
Fuair os cionn 500 duine bás sa Spáinn sa tonn teasa a mhair 10 lá (farasbarr  básanna&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Mortality displacement|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mortality_displacement&amp;oldid=1095649167|journal=Wikipedia|date=2022-06-29|language=en}}&lt;/ref&gt; 2022 v. 2021 de réir an Carlos III Health Institute&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ndtv.com/world-news/spain-heat-wave-over-500-people-die-in-spains-record-10-day-intense-heat-wave-3178135|teideal=Over 500 People Die In Spain's Record 10-Day Intense Heat Wave|work=NDTV.com|dátarochtana=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;),&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Os cionn 500 duine tar éis bháis sa Spáinn|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0720/1311338-os-cionn-500-duine-tar-eis-bhais-sa-spainn-a-deir-an-priomhaire/|date=2022-07-20|language=ga}}&lt;/ref&gt; Bhí an teocht 45.6 céim Celsius in [[An Andalúis|Andalúis]] na [[An Spáinn|Spáinne]] agus 40 céım i [[Maidrid]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Bhí an Spáinn spalptha cheal báistí i mbliana agus níos lú ná leath an ghnáthleibhéil acu.  D’iarr na húdaráis ar dhaoine i ndeisceart na tíre gan tabhairt faoi aon turas sa teas. Bhí ionaid phoiblí a raibh fuarú agus uisce ar fáil iontu oscailte do dhaoine nach bhfuil aerchóiriú ina dtithe. 

Sa bh[[Frainc]], sa n[[An Ghréig|Gréig]], sa [[An Chróit|Chróit]], sa [[An Spáinn|Spáinn]] agus sa [[An Phortaingéil|Phortaingéil]], tá lucht dóiteáin gnóthach ag iarraidh tinte foraoise a cheansú agus daoine a choinneáil slán. B’éigean daoine a aslonnú as iardheisceart na Tuirce agus as iarthar na Spáinne de bharr falscaithe.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Met Éireann]]
* [[Téamh domhanda]]
* [[Tonn teasa]]
* [[:Catagóir:Teagmhais aimsire|Teagmhais aimsire]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:2022]]
[[Catagóir:Téamh domhanda]]
[[Catagóir:Teagmhais aimsire]]
[[Catagóir:Timpeallacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Aeráid na hÉireann]]</text>
      <sha1>2oygg3uza2be92z9yt8latx9jz41nff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Géag láimhe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103172</id>
    <revision>
      <id>1063131</id>
      <parentid>1062971</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:29:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="716" xml:space="preserve">[[File:Extended arm.jpg|thumb|Géag láimhe shínte]]In éineacht leis an crios guailleach, cruthaíonn '''an ghéag láimhe''', an ghéag uachtarach (''membrum superius''), ar a dtugtar an foirceann uachtarach freisin. Cumascann an dá chuid ina chéile i réigiún na gualainne agus na hascaille. Ós rud é go bhfuil na géaga, murab ionann agus an crios guailleach, soghluaiste go héasca, tugtar na foircinn uachtaracha shaora orthu freisin (''pars libera membri superioris''). Is cuid den ghéag í an lámh.&lt;ref&gt;Sobotta, Atlas der Anatomie des Menschen: Allgemeine Anatomie und Bewegungsapparat , ISBN=978-3-437-59457-1&lt;/ref&gt; 
==Tagairtí==
[[Catagóir:Lámh| ]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géaga uachtair]]</text>
      <sha1>q0gvimqw0ozexuo73ee5zd66jd3qgi7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063140</id>
      <parentid>1063131</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:44:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="724" xml:space="preserve">[[File:Extended arm.jpg|thumb|Géag láimhe shínte]]In éineacht leis an crios guailleach, cruthaíonn '''an ghéag láimhe''', an ghéag uachtarach (''membrum superius''), ar a dtugtar an foirceann uachtarach freisin. Cumascann an dá chuid ina chéile i réigiún na gualainne agus na hascaille. Ós rud é go bhfuil na géaga, murab ionann agus an crios guailleach, soghluaiste go héasca, tugtar na foircinn uachtaracha shaora orthu freisin (''pars libera membri superioris''). Is cuid den ghéag í an lámh.&lt;ref&gt;Sobotta, Atlas der Anatomie des Menschen: Allgemeine Anatomie und Bewegungsapparat , ISBN=978-3-437-59457-1&lt;/ref&gt; 
==Tagairtí==
[[Catagóir:Géag láimhe| ]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géaga uachtair]]</text>
      <sha1>o97jvopm6lz4bdibmplba6fn3javsws</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063141</id>
      <parentid>1063140</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:46:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="730" xml:space="preserve">[[File:Extended arm.jpg|thumb|Géag láimhe shínte]]In éineacht leis an crios guailleach, cruthaíonn '''an ghéag láimhe''', an ghéag uachtarach (''membrum superius''), ar a dtugtar an foirceann uachtarach freisin. Cumascann an dá chuid ina chéile i réigiún na gualainne agus na hascaille. Ós rud é go bhfuil na géaga, murab ionann agus an crios guailleach, soghluaiste go héasca, tugtar na foircinn uachtaracha shaora orthu freisin (''pars libera membri superioris''). Is cuid den ghéag í an lámh.&lt;ref&gt;Sobotta, Atlas der Anatomie des Menschen: Allgemeine Anatomie und Bewegungsapparat , ISBN=978-3-437-59457-1&lt;/ref&gt; 
==Tagairtí==
[[Catagóir:Anatamaíocht na géaga uachtair]]
[[Catagóir: Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>dcq8i9j533jtzl8veisrhskti0jdbpe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063144</id>
      <parentid>1063141</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:02:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="734" xml:space="preserve">[[File:Extended arm.jpg|thumb|Géag láimhe shínte]]In éineacht leis an [[crios guailleach]], cruthaíonn '''an ghéag láimhe''', an ghéag uachtarach (''membrum superius''), ar a dtugtar an foirceann uachtarach freisin. Cumascann an dá chuid ina chéile i réigiún na gualainne agus na hascaille. Ós rud é go bhfuil na géaga, murab ionann agus an crios guailleach, soghluaiste go héasca, tugtar na foircinn uachtaracha shaora orthu freisin (''pars libera membri superioris''). Is cuid den ghéag í an lámh.&lt;ref&gt;Sobotta, Atlas der Anatomie des Menschen: Allgemeine Anatomie und Bewegungsapparat , ISBN=978-3-437-59457-1&lt;/ref&gt; 
==Tagairtí==
[[Catagóir:Anatamaíocht na géaga uachtair]]
[[Catagóir: Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>je552n063te7tn6ax01ve3zomah6mdf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063145</id>
      <parentid>1063144</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:07:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="769" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
[[File:Extended arm.jpg|thumb|Géag láimhe shínte]]In éineacht leis an [[crios guailleach]], cruthaíonn '''an ghéag láimhe''', an ghéag uachtarach (''membrum superius''), ar a dtugtar an foirceann uachtarach freisin. Cumascann an dá chuid ina chéile i réigiún na gualainne agus na hascaille. Ós rud é go bhfuil na géaga, murab ionann agus an crios guailleach, soghluaiste go héasca, tugtar na foircinn uachtaracha shaora orthu freisin (''pars libera membri superioris''). Is cuid den ghéag í an lámh.&lt;ref&gt;Sobotta, Atlas der Anatomie des Menschen: Allgemeine Anatomie und Bewegungsapparat , ISBN=978-3-437-59457-1&lt;/ref&gt; 
==Tagairtí==
[[Catagóir:Anatamaíocht na géaga uachtair]]
[[Catagóir: Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>jyx90yzwhhk5xupwuulpk6638cbr7b8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé úsáideora:HusseyBot</title>
    <ns>3</ns>
    <id>103173</id>
    <revision>
      <id>1062990</id>
      <parentid>1062975</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:03:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Cad as Hussey? */ Reply</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="396" xml:space="preserve">== Cad as Hussey? ==
Cad as an t-ainm 'Hussey'? [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 10:46, 20 Iúil 2022 (UTC)

:In ómós don Ollamh [[Matthew Hussey]]; seo é an róbat a d'úsáid mé chun [[Fréamh an Eolais]] a uaslódáil sa bhliain 2013. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 12:03, 20 Iúil 2022 (UTC)</text>
      <sha1>nlq5yul05dzeqy31cpsjucqaw4vtgpj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stormontgate, 2002</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103175</id>
    <revision>
      <id>1062989</id>
      <timestamp>2022-07-20T12:02:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1088713417|Stormontgate]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="343" xml:space="preserve">
Cuireadh an Feidhmeannas agus an Comhthionól ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig chun solais go raibh fáinne spiaireachta ag an IRA taobh istigh d'oifig Shinn Féin (b'é an gníomhaire dúbailte Donncha Mac Dónaill a thosaigh an fáinne seo, mar a fuarthas amach ní ba déanaí).
[[Catagóir:Polaitíocht Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>3w0u1zwu3oemhq4a3f2x8asy6iviv5n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1062991</id>
      <parentid>1062989</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:03:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Stormontgate]] go [[Stormontgate, 2002]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="343" xml:space="preserve">
Cuireadh an Feidhmeannas agus an Comhthionól ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig chun solais go raibh fáinne spiaireachta ag an IRA taobh istigh d'oifig Shinn Féin (b'é an gníomhaire dúbailte Donncha Mac Dónaill a thosaigh an fáinne seo, mar a fuarthas amach ní ba déanaí).
[[Catagóir:Polaitíocht Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>3w0u1zwu3oemhq4a3f2x8asy6iviv5n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1062993</id>
      <parentid>1062991</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:12:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="576" xml:space="preserve">
Cuireadh an [[Feidhmeannas Thuaisceart Éireann]]&lt;ref&gt;Feidhmeannacht Thuaisceart Éireann &lt;/ref&gt;  agus [[Tionól Thuaisceart Éireann]] ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig chun solais go raibh fáinne spiaireachta ag an [[IRA Sealadach|IRA]] taobh istigh d'oifig [[Sinn Féin|Shinn Féin]] (b'é an gníomhaire dúbailte [[Donncha Mac Dónaill]] (Denis Donaldson) a thosaigh an fáinne seo, mar a fuarthas amach ní ba déanaí).

== Féach freisin ==

* [[Donncha Mac Dónaill]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Polaitíocht Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>78es3ok6y2qzuebj9lrwwo59gu7a2iu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1062994</id>
      <parentid>1062993</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:13:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="595" xml:space="preserve">
Cuireadh an [[Feidhmeannas Thuaisceart Éireann]]&lt;ref&gt;Feidhmeannacht Thuaisceart Éireann &lt;/ref&gt;  agus [[Tionól Thuaisceart Éireann]] ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig chun solais go raibh fáinne spiaireachta ag an [[IRA Sealadach|IRA]] taobh istigh d'oifig [[Sinn Féin|Shinn Féin]] (b'é an gníomhaire dúbailte [[Donncha Mac Dónaill]] (Denis Donaldson) a thosaigh an fáinne seo, mar a fuarthas amach ní ba déanaí).

== Féach freisin ==

* [[Donncha Mac Dónaill]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Polaitíocht Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:2002]]</text>
      <sha1>afr1zteimei8b9yubi6km6iwb4ce6bo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063000</id>
      <parentid>1062994</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:38:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="596" xml:space="preserve">
Cuireadh an [[Feidhmeannas Thuaisceart Éireann]]&lt;ref&gt;Feidhmeannacht Thuaisceart Éireann &lt;/ref&gt;  agus [[Tionól Thuaisceart Éireann]] ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig chun solais go raibh fáinne spiaireachta ag an [[IRA Sealadach|IRA]] taobh istigh d'oifig [[Sinn Féin|Shinn Féin]] (b'é an gníomhaire dúbailte [[Donncha Mac Dónaill]] (Denis Donaldson) a thosaigh an fáinne seo, mar a fuarthas amach ní ba dhéanaí).

== Féach freisin ==

* [[Donncha Mac Dónaill]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Polaitíocht Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:2002]]</text>
      <sha1>2eqktgbud3sklxy2lgczbcr8uqrhbw1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063084</id>
      <parentid>1063000</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:22:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1670" xml:space="preserve">
Cuireadh an [[Feidhmeannas Thuaisceart Éireann]]&lt;ref&gt;Feidhmeannacht Thuaisceart Éireann &lt;/ref&gt;  agus [[Tionól Thuaisceart Éireann]] ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig chun solais go raibh fáinne spiaireachta ag an [[IRA Sealadach|IRA]] taobh istigh d'oifig [[Sinn Féin|Shinn Féin]]. B'é an gníomhaire dúbailte [[Donncha Mac Dónaill]], nó Denis Donaldson, a thosaigh an fáinne seo, mar a fuarthas amach ní ba dhéanaí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/breagmhaidneachan-no-gealadh-lae-nua-e-ardu-ceime-arlene/|teideal=Bréagmhaidneachan nó gealadh lae nua é ardú céime Arlene?|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Feallmharaíodh Donaldson ar 4 Aibreán 2006 sna [[Na Gleannta|Gleannta]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Denis Donaldson|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Denis_Donaldson&amp;oldid=1090957666|journal=Wikipedia|date=2022-06-01|language=en}}&lt;/ref&gt;  Thángthas ar chorp Donaldson i dteach saoire sna Gleannta ina raibh sé ina chónaí le cúpla mí i ndiaidh dó ráiteas a léamh ar RTÉ inar admhaigh sé gur sceithire a bhí ann.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/muintir-denis-donaldson-ag-impi-ar-an-ngarda-siochana-a-dhialann-phearsanta-a-thabhairt-ar-laimh-don-ombudsman/|teideal=Muintir Denis Donaldson ag impí ar an nGarda Síochána a dhialann phearsanta a thabhairt ar láimh don Ombudsman|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=4 Aibreán 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt; 

== Féach freisin ==

* [[Donncha Mac Dónaill]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Polaitíocht Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:2002]]</text>
      <sha1>tnynmvll1318sp7kqzvgnnticls7srv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063107</id>
      <parentid>1063084</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:38:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1804" xml:space="preserve">[[Íomhá:Denis Donaldson.jpg|mion|[[Denis Donaldson]]]]
Cuireadh an [[Feidhmeannas Thuaisceart Éireann]]&lt;ref&gt;Feidhmeannacht Thuaisceart Éireann &lt;/ref&gt;  agus [[Tionól Thuaisceart Éireann]] ar fionraí sa bhliain 2002, nuair a tháinig chun solais go raibh fáinne spiaireachta ag an [[IRA Sealadach|IRA]] taobh istigh d'oifig [[Sinn Féin|Shinn Féin]], an scannal '''Stormontgate'''. B'é an gníomhaire dúbailte [[Donncha Mac Dónaill]], nó Denis Donaldson, a thosaigh an fáinne seo, mar a fuarthas amach ní ba dhéanaí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/breagmhaidneachan-no-gealadh-lae-nua-e-ardu-ceime-arlene/|teideal=Bréagmhaidneachan nó gealadh lae nua é ardú céime Arlene?|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Feallmharaíodh Donaldson ar 4 Aibreán 2006 sna [[Na Gleannta|Gleannta]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Denis Donaldson|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Denis_Donaldson&amp;oldid=1090957666|journal=Wikipedia|date=2022-06-01|language=en}}&lt;/ref&gt;  Thángthas ar chorp Donaldson i dteach saoire sna Gleannta ina raibh sé ina chónaí le cúpla mí i ndiaidh dó ráiteas a léamh ar RTÉ inar admhaigh sé gur sceithire a bhí ann.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/muintir-denis-donaldson-ag-impi-ar-an-ngarda-siochana-a-dhialann-phearsanta-a-thabhairt-ar-laimh-don-ombudsman/|teideal=Muintir Denis Donaldson ag impí ar an nGarda Síochána a dhialann phearsanta a thabhairt ar láimh don Ombudsman|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=4 Aibreán 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt; 

== Féach freisin ==

* [[Donncha Mac Dónaill]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Polaitíocht Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:2002]]
[[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]]</text>
      <sha1>pqlrolfd8w01vagjrusbghy0ml3e9ni</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stormontgate</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103176</id>
    <redirect title="Stormontgate, 2002" />
    <revision>
      <id>1062992</id>
      <timestamp>2022-07-20T12:03:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Stormontgate]] go [[Stormontgate, 2002]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Stormontgate, 2002]]</text>
      <sha1>4350idv35xtyisggpeklsn9twjuui61</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Riobeard Ó Leannáin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103177</id>
    <redirect title="Roibeard Ó Leannáin" />
    <revision>
      <id>1063069</id>
      <timestamp>2022-07-20T13:14:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Riobeard Ó Leannáin]] go [[Roibeard Ó Leannáin]]: mílitriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Roibeard Ó Leannáin]]</text>
      <sha1>ew069e23p16dphwa72uww680y4cnngp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Riobeard Ó Floinn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103178</id>
    <redirect title="Roibeard Ó Floinn" />
    <revision>
      <id>1063074</id>
      <timestamp>2022-07-20T13:16:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Riobeard Ó Floinn]] go [[Roibeard Ó Floinn]]: mílitriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Roibeard Ó Floinn]]</text>
      <sha1>7yt027kd2uyshrh1zy8yntbpbhm75n9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Réaltaí is gile i réalbhuíonta</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103179</id>
    <redirect title="Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta" />
    <revision>
      <id>1063083</id>
      <timestamp>2022-07-20T13:22:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Catagóir:Réaltaí is gile i réalbhuíonta]] go [[Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]: mílitriú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" xml:space="preserve">#athsheoladh [[:Catagóir:Réaltaí is gile i réaltbhuíonta]]</text>
      <sha1>7n4vxx8yr7s62mur2dpavk5f402wunp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Denis Donaldson</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103180</id>
    <revision>
      <id>1063092</id>
      <timestamp>2022-07-20T13:25:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le 'Iarbhall den IRA a bhí i Donald Donaldson, nó Donncha Mac Dónaill, a d’iompaigh ina sceithire don MI5. Chaith sé seal i gCarcair na Ceise Fada sna 1970í agus sheas sé i dtoghchán Westminster do Shinn Féin sa bhliain 1983. D’oibrigh sé mar riarthóir an pháirtí i dTionól Stormont ó lár na 1990í.  Ghabh an PSNI in 2002 é as a bheith ina bhall de bhuíon spiairí poblachtacha ach tháinig sé chun solais ina dhiaidh sin nach raibh sa ruathar a thu...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="825" xml:space="preserve">Iarbhall den IRA a bhí i Donald Donaldson, nó Donncha Mac Dónaill, a d’iompaigh ina sceithire don MI5. Chaith sé seal i gCarcair na Ceise Fada sna 1970í agus sheas sé i dtoghchán Westminster do Shinn Féin sa bhliain 1983. D’oibrigh sé mar riarthóir an pháirtí i dTionól Stormont ó lár na 1990í.

Ghabh an PSNI in 2002 é as a bheith ina bhall de bhuíon spiairí poblachtacha ach tháinig sé chun solais ina dhiaidh sin nach raibh sa ruathar a thug na póilíní ar oifigí Shinn Féin ach iarracht lena stádas mar phoblachtach sinsearach a dhaingniú agus a ról mar sceithire a cheilt.

== Féach freisin ==

* [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]], 2002

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Básanna in 2006]]
[[Catagóir:Spiairí]]
[[Catagóir:IRA Sealadach]]
[[Catagóir:Feallmharuithe]]</text>
      <sha1>sy77ltl0etccipenuc7p059ipvb6o7y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063094</id>
      <parentid>1063092</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:25:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Donncha Mac Dónaill]] go [[Denis Donaldson]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="825" xml:space="preserve">Iarbhall den IRA a bhí i Donald Donaldson, nó Donncha Mac Dónaill, a d’iompaigh ina sceithire don MI5. Chaith sé seal i gCarcair na Ceise Fada sna 1970í agus sheas sé i dtoghchán Westminster do Shinn Féin sa bhliain 1983. D’oibrigh sé mar riarthóir an pháirtí i dTionól Stormont ó lár na 1990í.

Ghabh an PSNI in 2002 é as a bheith ina bhall de bhuíon spiairí poblachtacha ach tháinig sé chun solais ina dhiaidh sin nach raibh sa ruathar a thug na póilíní ar oifigí Shinn Féin ach iarracht lena stádas mar phoblachtach sinsearach a dhaingniú agus a ról mar sceithire a cheilt.

== Féach freisin ==

* [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]], 2002

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Básanna in 2006]]
[[Catagóir:Spiairí]]
[[Catagóir:IRA Sealadach]]
[[Catagóir:Feallmharuithe]]</text>
      <sha1>sy77ltl0etccipenuc7p059ipvb6o7y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063096</id>
      <parentid>1063094</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:28:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1778" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}Iarbhall den IRA a bhí i '''Denis Donaldson''', nó '''Donncha Mac Dónaill''', a d’iompaigh ina sceithire don [[MI5]]. Chaith sé seal i gCarcair na [[An Cheis Fhada|Ceise Fada]] sna [[1970idí]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/muintir-denis-donaldson-ag-impi-ar-an-ngarda-siochana-a-dhialann-phearsanta-a-thabhairt-ar-laimh-don-ombudsman/|teideal=Muintir Denis Donaldson ag impí ar an nGarda Síochána a dhialann phearsanta a thabhairt ar láimh don Ombudsman|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=4 Aibreán 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Sheas sé i dtoghchán [[Westminster]] do [[Sinn Féin|Shinn Féin]] sa bhliain 1983. D’oibrigh sé mar riarthóir an pháirtí i d[[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Stormont]] ó lár na [[1990idí]].

Ghabh an [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann|PSNI]] in 2002 é as a bheith ina bhall de bhuíon spiairí poblachtacha. Ach tháinig sé chun solais ina dhiaidh sin nach raibh sa ruathar a thug na póilíní ar oifigí Shinn Féin ach iarracht lena stádas mar phoblachtach sinsearach a dhaingniú agus a ról mar sceithire a cheilt.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/muintir-denis-donaldson-ag-impi-ar-an-ngarda-siochana-a-dhialann-phearsanta-a-thabhairt-ar-laimh-don-ombudsman/|teideal=Muintir Denis Donaldson ag impí ar an nGarda Síochána a dhialann phearsanta a thabhairt ar láimh don Ombudsman|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=4 Aibreán 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]], 2002

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Básanna in 2006]]
[[Catagóir:Spiairí]]
[[Catagóir:IRA Sealadach]]
[[Catagóir:Feallmharuithe]]</text>
      <sha1>gudsklg6ahj0lvvnzyatczao68mjhib</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063108</id>
      <parentid>1063096</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:41:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2472" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}Iarbhall den IRA a bhí i '''Denis Donaldson''', nó '''Donncha Mac Dónaill''' (1950 – [[4 Aibreán]] [[2006]]) a d’iompaigh ina sceithire don [[MI5]]. Chaith sé seal i gCarcair na [[An Cheis Fhada|Ceise Fada]] sna [[1970idí]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/muintir-denis-donaldson-ag-impi-ar-an-ngarda-siochana-a-dhialann-phearsanta-a-thabhairt-ar-laimh-don-ombudsman/|teideal=Muintir Denis Donaldson ag impí ar an nGarda Síochána a dhialann phearsanta a thabhairt ar láimh don Ombudsman|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=4 Aibreán 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Denis Donaldson.jpg|clé|mion|Denis Donaldson]]

=== Gairm ===
Sheas Donaldson i dtoghchán [[Westminster]] do [[Sinn Féin|Shinn Féin]] sa bhliain 1983. D’oibrigh sé mar riarthóir an pháirtí i d[[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Stormont]] ó lár na [[1990idí]].

Ghabh an [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann|PSNI]] in 2002 é as a bheith ina bhall de bhuíon spiairí poblachtacha. Ach tháinig sé chun solais ina dhiaidh sin nach raibh sa ruathar a thug na póilíní ar oifigí Shinn Féin ach iarracht lena stádas mar phoblachtach sinsearach a dhaingniú agus a ról mar sceithire a cheilt.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Feallmharú ===
Dúirt Uachtarán Shinn Féin Gerry Adams i mí na Nollag na bliana 2005 gur sceithire a bhí i Donaldson a bhí ag tabhairt eolais don PSNI agus don MI5. 

Chuaigh Donaldson i bhfolach i nDún na nGall agus is ann a bhí sé nuair a tháinig iriseoirí air sna seachtainí sular maraíodh é.

Feallmharaíodh Donaldson ar 4 Aibreán 2006 sna [[Na Gleannta|Gleannta]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Denis Donaldson|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Denis_Donaldson&amp;oldid=1090957666|journal=Wikipedia|date=2022-06-01|language=en}}&lt;/ref&gt;  Thángthas ar chorp Donaldson i dteach saoire sna Gleannta ina raibh sé ina chónaí le cúpla mí i ndiaidh dó ráiteas a léamh ar [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] inar admhaigh sé gur sceithire a bhí ann.

Cuireadh an locht ar dtús ar an [[IRA Sealadach]] as an dúnmharú ach ghlac an [[Fíor-IRA]] freagracht trí bliana i ndiaidh a bháis.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]], 2002

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Básanna in 2006]]
[[Catagóir:Spiairí]]
[[Catagóir:IRA Sealadach]]
[[Catagóir:Feallmharuithe]]</text>
      <sha1>3lwob89afjcuqmf3qt8dxhe65j3j1n8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063109</id>
      <parentid>1063108</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:42:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2463" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}Iarbhall den IRA a bhí i '''Denis Donaldson''', nó '''Donncha Mac Dónaill''' (1950 – [[4 Aibreán]] [[2006]]) a d’iompaigh ina sceithire don [[MI5]]. Chaith sé seal i gCarcair na [[An Cheis Fhada|Ceise Fada]] sna [[1970idí]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/muintir-denis-donaldson-ag-impi-ar-an-ngarda-siochana-a-dhialann-phearsanta-a-thabhairt-ar-laimh-don-ombudsman/|teideal=Muintir Denis Donaldson ag impí ar an nGarda Síochána a dhialann phearsanta a thabhairt ar láimh don Ombudsman|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=4 Aibreán 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Denis Donaldson.jpg|clé|mion|Denis Donaldson]]

=== Gairm ===
Sheas Donaldson i dtoghchán [[Westminster]] do [[Sinn Féin|Shinn Féin]] sa bhliain 1983. D’oibrigh sé mar riarthóir an pháirtí i d[[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Stormont]] ó lár na [[1990idí]].

Ghabh an [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann|PSNI]] in 2002 é as a bheith ina bhall de bhuíon spiairí poblachtacha. Ach tháinig sé chun solais ina dhiaidh sin nach raibh sa ruathar a thug na póilíní ar oifigí Shinn Féin ach iarracht lena stádas mar phoblachtach sinsearach a dhaingniú agus a ról mar sceithire a cheilt.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Feallmharú ===
Dúirt Uachtarán Shinn Féin Gerry Adams i mí na Nollag na bliana 2005 gur sceithire a bhí i Donaldson a bhí ag tabhairt eolais don PSNI agus don MI5. 

Chuaigh Donaldson i bhfolach i nDún na nGall agus is ann a bhí sé nuair a tháinig iriseoirí air sna seachtainí sular maraíodh é.

Feallmharaíodh Donaldson ar 4 Aibreán 2006 sna [[Na Gleannta|Gleannta]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Denis Donaldson|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Denis_Donaldson&amp;oldid=1090957666|journal=Wikipedia|date=2022-06-01|language=en}}&lt;/ref&gt;  Thángthas ar chorp Donaldson i dteach saoire sna Gleannta ina raibh sé ina chónaí le cúpla mí i ndiaidh dó ráiteas a léamh ar [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] inar admhaigh sé gur sceithire a bhí ann.

Cuireadh an locht ar dtús ar an [[IRA Sealadach]] as an dúnmharú ach ghlac an [[Fíor-IRA]] freagracht trí bliana i ndiaidh a bháis.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]], 2002

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Básanna in 2006]]
[[Catagóir:Spiairí]]
[[Catagóir:IRA Sealadach]]
[[Catagóir:Feallmharuithe]]</text>
      <sha1>9weh0eysjkuqobrqz7wg3wyc5e95ytz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063110</id>
      <parentid>1063109</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:51:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3398" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}Iarbhall den IRA a bhí i '''Denis Donaldson''', nó '''Donncha Mac Dónaill''' (1950 – [[4 Aibreán]] [[2006]]) a d’iompaigh ina sceithire don [[MI5]], an feidhmeannach ba shinsearaí de chuid na [[IRA Sealadach|Sealadach]] – idir IRA agus [[Sinn Féin|Shinn Féin]] – a bhí ina bhrathadóir.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-bhfuil-aon-bhunus-le-maiomh-na-spiairi-gurbh-iadsan-a-thug-ar-an-ira-eiri-as-an-bhforeigean/|teideal=An bhfuil aon bhunús le maíomh na ‘spiairí’ gurbh iadsan a thug ar an IRA éirí as an bhforéigean?|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=25 Meán Fómhair  2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Denis Donaldson.jpg|clé|mion|Denis Donaldson]]

=== Gairm ===
Chaith sé seal i gCarcair na [[An Cheis Fhada|Ceise Fada]] sna [[1970idí]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/muintir-denis-donaldson-ag-impi-ar-an-ngarda-siochana-a-dhialann-phearsanta-a-thabhairt-ar-laimh-don-ombudsman/|teideal=Muintir Denis Donaldson ag impí ar an nGarda Síochána a dhialann phearsanta a thabhairt ar láimh don Ombudsman|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=4 Aibreán 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Sheas Donaldson i dtoghchán [[Westminster]] do [[Sinn Féin|Shinn Féin]] sa bhliain 1983. D’oibrigh sé mar riarthóir an pháirtí i d[[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Stormont]] ó lár na [[1990idí]].

Maíonn lucht faisnéise gurb é príomhról Donaldson tionchar a imirt ar phoblachtánaithe chun iad a bhogadh i dtreo na síochána sna 1990idí.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Dúirt an feisire Parlaiminte [[Jeffrey Donaldson]] ón [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]] go bhfuil seisean beo inniu, a bhuíochas do ghníomhaire a thug foláireamh dó faoi ionsaí a bhí beartaithe air.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

Ghabh an [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann|PSNI]] in 2002 é as a bheith ina bhall de bhuíon spiairí poblachtacha. Ach tháinig sé chun solais ina dhiaidh sin nach raibh sa ruathar a thug na póilíní ar oifigí Shinn Féin ach iarracht lena stádas mar phoblachtach sinsearach a dhaingniú agus a ról mar sceithire a cheilt.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Feallmharú ===
Dúirt Uachtarán Shinn Féin Gerry Adams i mí na Nollag na bliana 2005 gur sceithire a bhí i Donaldson a bhí ag tabhairt eolais don PSNI agus don MI5. 

Chuaigh Donaldson i bhfolach i nDún na nGall agus is ann a bhí sé nuair a tháinig iriseoirí air sna seachtainí sular maraíodh é.

Feallmharaíodh Donaldson ar 4 Aibreán 2006 sna [[Na Gleannta|Gleannta]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Denis Donaldson|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Denis_Donaldson&amp;oldid=1090957666|journal=Wikipedia|date=2022-06-01|language=en}}&lt;/ref&gt;  Thángthas ar chorp Donaldson i dteach saoire sna Gleannta ina raibh sé ina chónaí le cúpla mí i ndiaidh dó ráiteas a léamh ar [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] inar admhaigh sé gur sceithire a bhí ann.

Cuireadh an locht ar dtús ar an [[IRA Sealadach]] as an dúnmharú ach ghlac an [[Fíor-IRA]] freagracht trí bliana i ndiaidh a bháis.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]], 2002

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Básanna in 2006]]
[[Catagóir:Spiairí]]
[[Catagóir:IRA Sealadach]]
[[Catagóir:Feallmharuithe]]</text>
      <sha1>ebmfg848n6flfv61d3cmjmrsyeo4dc6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063168</id>
      <parentid>1063110</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:45:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>íomhá -&gt; WD Bosca Sonraí Duine (seo mar a dhéantar é :) )</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3386" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[Íomhá:Denis Donaldson.jpg|220px]]}}

Iarbhall den IRA a bhí i '''Denis Donaldson''', nó '''Donncha Mac Dónaill''' (1950 – [[4 Aibreán]] [[2006]]) a d’iompaigh ina sceithire don [[MI5]], an feidhmeannach ba shinsearaí de chuid na [[IRA Sealadach|Sealadach]] – idir IRA agus [[Sinn Féin|Shinn Féin]] – a bhí ina bhrathadóir.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-bhfuil-aon-bhunus-le-maiomh-na-spiairi-gurbh-iadsan-a-thug-ar-an-ira-eiri-as-an-bhforeigean/|teideal=An bhfuil aon bhunús le maíomh na ‘spiairí’ gurbh iadsan a thug ar an IRA éirí as an bhforéigean?|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=25 Meán Fómhair  2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

=== Gairm ===
Chaith sé seal i gCarcair na [[An Cheis Fhada|Ceise Fada]] sna [[1970idí]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/muintir-denis-donaldson-ag-impi-ar-an-ngarda-siochana-a-dhialann-phearsanta-a-thabhairt-ar-laimh-don-ombudsman/|teideal=Muintir Denis Donaldson ag impí ar an nGarda Síochána a dhialann phearsanta a thabhairt ar láimh don Ombudsman|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=4 Aibreán 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;

Sheas Donaldson i dtoghchán [[Westminster]] do [[Sinn Féin|Shinn Féin]] sa bhliain 1983. D’oibrigh sé mar riarthóir an pháirtí i d[[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Stormont]] ó lár na [[1990idí]].

Maíonn lucht faisnéise gurb é príomhról Donaldson tionchar a imirt ar phoblachtánaithe chun iad a bhogadh i dtreo na síochána sna 1990idí.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Dúirt an feisire Parlaiminte [[Jeffrey Donaldson]] ón [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]] go bhfuil seisean beo inniu, a bhuíochas do ghníomhaire a thug foláireamh dó faoi ionsaí a bhí beartaithe air.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

Ghabh an [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann|PSNI]] in 2002 é as a bheith ina bhall de bhuíon spiairí poblachtacha. Ach tháinig sé chun solais ina dhiaidh sin nach raibh sa ruathar a thug na póilíní ar oifigí Shinn Féin ach iarracht lena stádas mar phoblachtach sinsearach a dhaingniú agus a ról mar sceithire a cheilt.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Feallmharú ===
Dúirt Uachtarán Shinn Féin Gerry Adams i mí na Nollag na bliana 2005 gur sceithire a bhí i Donaldson a bhí ag tabhairt eolais don PSNI agus don MI5. 

Chuaigh Donaldson i bhfolach i nDún na nGall agus is ann a bhí sé nuair a tháinig iriseoirí air sna seachtainí sular maraíodh é.

Feallmharaíodh Donaldson ar 4 Aibreán 2006 sna [[Na Gleannta|Gleannta]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Denis Donaldson|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Denis_Donaldson&amp;oldid=1090957666|journal=Wikipedia|date=2022-06-01|language=en}}&lt;/ref&gt;  Thángthas ar chorp Donaldson i dteach saoire sna Gleannta ina raibh sé ina chónaí le cúpla mí i ndiaidh dó ráiteas a léamh ar [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] inar admhaigh sé gur sceithire a bhí ann.

Cuireadh an locht ar dtús ar an [[IRA Sealadach]] as an dúnmharú ach ghlac an [[Fíor-IRA]] freagracht trí bliana i ndiaidh a bháis.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Stormontgate, 2002|Stormontgate]], 2002

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Básanna in 2006]]
[[Catagóir:Spiairí]]
[[Catagóir:IRA Sealadach]]
[[Catagóir:Feallmharuithe]]</text>
      <sha1>pquhpdjwatq3mynijy2g0dwn07m05no</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Donncha Mac Dónaill</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103181</id>
    <redirect title="Denis Donaldson" />
    <revision>
      <id>1063095</id>
      <timestamp>2022-07-20T13:25:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Donncha Mac Dónaill]] go [[Denis Donaldson]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Denis Donaldson]]</text>
      <sha1>dz31g0h6k98j52giszzj4cgr15pnq2m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Íomhá:Denis Donaldson.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>103182</id>
    <revision>
      <id>1063106</id>
      <timestamp>2022-07-20T13:34:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4877516.stm</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="101" xml:space="preserve">== Achoimriú ==
http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4877516.stm
== Ceadúnú ==
{{Fair use}}</text>
      <sha1>ihv88aupal37fe7vuo00d9us96fpx55</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pádraig Delargy</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103183</id>
    <revision>
      <id>1063119</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:18:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Duine}}  Is múinteoir agus polaiteoir de chuid [[Sinn Féin]] i d[[Tuaisceart Éireann]] í '''Pádraig Delargy''' ([[Gaeilge]]:''Pádraig Ó Duibhlearga'').  Is Comhalta den [[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Reachtach]] í don [[An Feabhal (Toghcheantar Tionóil)|Fheabhal]], ó 2021 ar aghaidh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://aims.niassembly.gov.uk/mlas/details.aspx?&amp;aff=18772&amp;per=7467&amp;sel=1&amp;ind=3&amp;prv=0|teideal=The Northern Ireland Assembly|...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="763" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is múinteoir agus polaiteoir de chuid [[Sinn Féin]] i d[[Tuaisceart Éireann]] í '''Pádraig Delargy''' ([[Gaeilge]]:''Pádraig Ó Duibhlearga'').  Is Comhalta den [[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Reachtach]] í don [[An Feabhal (Toghcheantar Tionóil)|Fheabhal]], ó 2021 ar aghaidh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://aims.niassembly.gov.uk/mlas/details.aspx?&amp;aff=18772&amp;per=7467&amp;sel=1&amp;ind=3&amp;prv=0|teideal=The Northern Ireland Assembly|language=en-GB|work=www.niassembly.gov.uk|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Delargy, Pádraig}}
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Thuaisceart na hÉireann]]
[[Catagóir:Comhaltaí den Tionól Reachtach Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>mano9i8yv5i9ajkgk54gng4tzrex0ih</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063120</id>
      <parentid>1063119</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:19:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="857" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is múinteoir agus polaiteoir de chuid [[Sinn Féin]] i d[[Tuaisceart Éireann]] í '''Pádraig Delargy''' ([[Gaeilge]]:''Pádraig Ó Duibhlearga'').  Is Comhalta den [[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Reachtach]] í don [[An Feabhal (Toghcheantar Tionóil)|Fheabhal]], ó 2021 ar aghaidh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://aims.niassembly.gov.uk/mlas/details.aspx?&amp;aff=18772&amp;per=7467&amp;sel=1&amp;ind=3&amp;prv=0|teideal=The Northern Ireland Assembly|language=en-GB|work=www.niassembly.gov.uk|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Delargy, Pádraig}}
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Thuaisceart na hÉireann]]
[[Catagóir:Comhaltaí den Tionól Reachtach Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:Alumni Ollscoil Uladh]]
[[Catagóir:Alumni Ollscoil na Banríona, Béal Feirste]]</text>
      <sha1>242upwh27ba3cpmrrdef2z7op366w1b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063126</id>
      <parentid>1063120</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:22:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="857" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is múinteoir agus polaiteoir de chuid [[Sinn Féin]] i d[[Tuaisceart Éireann]] é '''Pádraig Delargy''' ([[Gaeilge]]:''Pádraig Ó Duibhlearga'').  Is Comhalta den [[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionól Reachtach]] é don [[An Feabhal (Toghcheantar Tionóil)|Fheabhal]], ó 2021 ar aghaidh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://aims.niassembly.gov.uk/mlas/details.aspx?&amp;aff=18772&amp;per=7467&amp;sel=1&amp;ind=3&amp;prv=0|teideal=The Northern Ireland Assembly|language=en-GB|work=www.niassembly.gov.uk|dátarochtana=2022-07-20}}&lt;/ref&gt;.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Delargy, Pádraig}}
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Thuaisceart na hÉireann]]
[[Catagóir:Comhaltaí den Tionól Reachtach Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:Alumni Ollscoil Uladh]]
[[Catagóir:Alumni Ollscoil na Banríona, Béal Feirste]]</text>
      <sha1>aiwdkdsjebdp816wmanxthjl2eg8uaa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103184</id>
    <redirect title="Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann" />
    <revision>
      <id>1063123</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:22:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann]] go [[Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>t7ccjsoi8uawfysy2p9eklnlvqjcxxf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann</title>
    <ns>1</ns>
    <id>103185</id>
    <redirect title="Plé:Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann" />
    <revision>
      <id>1063125</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:22:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Plé:Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann]] go [[Plé:Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Plé:Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>3w4jmxteemqvc3e7se7p71q77uid1z0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Próinséas Ní Chatháin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103186</id>
    <revision>
      <id>1063128</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:24:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1093247047|Próinséas Ní Chatháin]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3269" xml:space="preserve">
Scoláire agus foclóirí Gaeilge ab ea '''(Máire) Próinséas Ní Chatháin''' (1936 – 24 Samhain 2018), a chuir go mór le príomhfhoclóir na Sean-Ghaeilge agus na Meán-Ghaeilge (''Dictionary of the Irish Language'') faoi scáth [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]. Bhí post aici mar Ollamh le Gaeilge Luath agus Gaeilge na Meánaoise sa [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Murray|first=Kevin|date=2019|title=In memoriam Máire Próinséas Ní Chatháin (1936–2018)|journal=Éigse: A Journal of Irish Studies|publisher=National University of Ireland|volume=40|pages=414–17}}&lt;/ref&gt;

Rinne Ní Chatháin a cuid staidéir i gColáiste na hOllscoile Gaillimh ([[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh|Ollscoil na hÉireann Gaillimh]] anois) faoi stiúir Kathleen Mulchrone, áit ar bronnadh BA uirthi (1956). Fuair sí Scoláireacht Taistil ó Ollscoil na hÉireann chun staidéar a dhéanamh in Bonn na Gearmáine, agus ansin d'fhreastail sí ar [[Ollscoil Dhún Éideann]] áit ar bhain sí PhD amach sa bhliain 1966.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;/ref&gt; Bhí sí ina Scoláire i Scoil an Léinn Cheiltigh in [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] idir 1962 agus 1965, agus cúig bliana is fiche ina dhiaidh sin, shuigh sí ar bhord rialaithe na Scoile sin (1987–88).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dias.ie/2015/05/18/dias-1987/|work=Dublin Institute for Advanced Studies}}&lt;/ref&gt;

Thosaigh sí ar a gairm múinteoireachta mar léachtóir cuartaíochta in Ollscoil Pennsylvania, agus ina dhiaidh sin, sa bhliain 1967, ghlac sí le post i Roinn na Sean-Ghaeilge sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, áit ar fuair sí ardú céime ó léachtóir cúnta go hollamh le linn na fiche bliain ina dhiaidh sin. Bhunaigh sí M.Phil. idirdhisciplíneach i gcomhar leis an staraí an tOllamh [[Francis John Byrne]], agus níos déanaí bhí baint aici le bunú cúrsa fochéime ar Shibhialtacht na gCeilteach. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDoherty2018&quot;&gt;Doherty, Charles (2018). &quot;Lives Remembered&quot;. ''Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland''. '''148''': 148–150.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

Bhí sí ina hUachtarán ar Chumann Ríoga Ársaíochta na hÉireann ó 1997 go 2000.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://rsai.ie/past-presidents/|work=Royal Society of Antiquaries of Ireland}}&lt;/ref&gt; In 2002 foilsíodh ''festschrift'' ina honóir dar teideal ''Ogma: essays in Celtic Studies in honour of Próinséas Ní Chatháin'', arna chur in eagar ag iar-chomhghleacaithe dá cuid, Michael Richter agus Jean-Michel Picard.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.vanhamel.nl/codecs/Richter_and_Picard_2002|work=CODECS: Online Database and e-Resources for Celtic Studies}}&lt;/ref&gt;
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1936]]
[[Catagóir:Básanna in 2018]]
[[Catagóir:Comhaltaí Acadamh Ríoga na hÉireann]]</text>
      <sha1>03926r5yroezz9jibrmkcggmr655356</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063129</id>
      <parentid>1063128</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:25:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3295" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scoláire agus foclóirí Gaeilge ab ea '''(Máire) Próinséas Ní Chatháin''' (1936 – 24 Samhain 2018), a chuir go mór le príomhfhoclóir na Sean-Ghaeilge agus na Meán-Ghaeilge (''Dictionary of the Irish Language'') faoi scáth [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]. Bhí post aici mar Ollamh le Gaeilge Luath agus Gaeilge na Meánaoise sa [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Murray|first=Kevin|date=2019|title=In memoriam Máire Próinséas Ní Chatháin (1936–2018)|journal=Éigse: A Journal of Irish Studies|publisher=National University of Ireland|volume=40|pages=414–17}}&lt;/ref&gt;

Rinne Ní Chatháin a cuid staidéir i gColáiste na hOllscoile Gaillimh ([[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh|Ollscoil na hÉireann Gaillimh]] anois) faoi stiúir Kathleen Mulchrone, áit ar bronnadh BA uirthi (1956). Fuair sí Scoláireacht Taistil ó Ollscoil na hÉireann chun staidéar a dhéanamh in Bonn na Gearmáine, agus ansin d'fhreastail sí ar [[Ollscoil Dhún Éideann]] áit ar bhain sí PhD amach sa bhliain 1966.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;/ref&gt; Bhí sí ina Scoláire i Scoil an Léinn Cheiltigh in [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] idir 1962 agus 1965, agus cúig bliana is fiche ina dhiaidh sin, shuigh sí ar bhord rialaithe na Scoile sin (1987–88).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dias.ie/2015/05/18/dias-1987/|work=Dublin Institute for Advanced Studies}}&lt;/ref&gt;

Thosaigh sí ar a gairm múinteoireachta mar léachtóir cuartaíochta in Ollscoil Pennsylvania, agus ina dhiaidh sin, sa bhliain 1967, ghlac sí le post i Roinn na Sean-Ghaeilge sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, áit ar fuair sí ardú céime ó léachtóir cúnta go hollamh le linn na fiche bliain ina dhiaidh sin. Bhunaigh sí M.Phil. idirdhisciplíneach i gcomhar leis an staraí an tOllamh [[Francis John Byrne]], agus níos déanaí bhí baint aici le bunú cúrsa fochéime ar Shibhialtacht na gCeilteach. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDoherty2018&quot;&gt;Doherty, Charles (2018). &quot;Lives Remembered&quot;. ''Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland''. '''148''': 148–150.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

Bhí sí ina hUachtarán ar Chumann Ríoga Ársaíochta na hÉireann ó 1997 go 2000.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://rsai.ie/past-presidents/|work=Royal Society of Antiquaries of Ireland}}&lt;/ref&gt; In 2002 foilsíodh ''festschrift'' ina honóir dar teideal ''Ogma: essays in Celtic Studies in honour of Próinséas Ní Chatháin'', arna chur in eagar ag iar-chomhghleacaithe dá cuid, Michael Richter agus Jean-Michel Picard.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.vanhamel.nl/codecs/Richter_and_Picard_2002|work=CODECS: Online Database and e-Resources for Celtic Studies}}&lt;/ref&gt;
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1936]]
[[Catagóir:Básanna in 2018]]
[[Catagóir:Comhaltaí Acadamh Ríoga na hÉireann]]</text>
      <sha1>517mriwnwj4dhzha0ryh6hku99mqdib</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063133</id>
      <parentid>1063129</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:30:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>tagairtí</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3397" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scoláire agus foclóirí Gaeilge ab ea '''(Máire) Próinséas Ní Chatháin''' (1936 – 24 Samhain 2018), a chuir go mór le príomhfhoclóir na Sean-Ghaeilge agus na Meán-Ghaeilge (''Dictionary of the Irish Language'') faoi scáth [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]. Bhí post aici mar Ollamh le Gaeilge Luath agus Gaeilge na Meánaoise sa [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Murray|first=Kevin|date=2019|title=In memoriam Máire Próinséas Ní Chatháin (1936–2018)|journal=Éigse: A Journal of Irish Studies|publisher=National University of Ireland|volume=40|pages=414–17}}&lt;/ref&gt;

Rinne Ní Chatháin a cuid staidéir i gColáiste na hOllscoile Gaillimh ([[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh|Ollscoil na hÉireann Gaillimh]] anois) faoi stiúir Kathleen Mulchrone, áit ar bronnadh BA uirthi (1956). Fuair sí Scoláireacht Taistil ó Ollscoil na hÉireann chun staidéar a dhéanamh in Bonn na Gearmáine, agus ansin d'fhreastail sí ar [[Ollscoil Dhún Éideann]] áit ar bhain sí PhD amach sa bhliain 1966.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;/ref&gt; Bhí sí ina Scoláire i Scoil an Léinn Cheiltigh in [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] idir 1962 agus 1965, agus cúig bliana is fiche ina dhiaidh sin, shuigh sí ar bhord rialaithe na Scoile sin (1987–88).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dias.ie/2015/05/18/dias-1987/|work=Dublin Institute for Advanced Studies}}&lt;/ref&gt;

Thosaigh sí ar a gairm múinteoireachta mar léachtóir cuartaíochta in Ollscoil Pennsylvania, agus ina dhiaidh sin, sa bhliain 1967, ghlac sí le post i Roinn na Sean-Ghaeilge sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, áit ar fuair sí ardú céime ó léachtóir cúnta go hollamh le linn na fiche bliain ina dhiaidh sin. Bhunaigh sí M.Phil. idirdhisciplíneach i gcomhar leis an staraí an tOllamh [[Francis John Byrne]], agus níos déanaí bhí baint aici le bunú cúrsa fochéime ar Shibhialtacht na gCeilteach. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDoherty2018&quot;&gt;Doherty, Charles (2018). &quot;Lives Remembered&quot;. ''Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland''. '''148''': 148–150.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

Bhí sí ina hUachtarán ar Chumann Ríoga Ársaíochta na hÉireann ó 1997 go 2000.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://rsai.ie/past-presidents/|work=Royal Society of Antiquaries of Ireland|teideal=Past Presidents of the RSAI}}&lt;/ref&gt; In 2002 foilsíodh ''festschrift'' ina honóir dar teideal ''Ogma: essays in Celtic Studies in honour of Próinséas Ní Chatháin'', arna chur in eagar ag iar-chomhghleacaithe dá cuid, Michael Richter agus Jean-Michel Picard.&lt;ref&gt;{{Cite book|editors=Michael Richter agus Jean-Michel Picard|title=Ogma: essays in Celtic studies in honour of Próinséas Ní Chatháin|publisher=Four Courts|location=Baile Átha Cliath|year=2002}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1936]]
[[Catagóir:Básanna in 2018]]
[[Catagóir:Comhaltaí Acadamh Ríoga na hÉireann]]</text>
      <sha1>angrjw0jk23hsng4g36lwvggban9di4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063134</id>
      <parentid>1063133</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:32:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3456" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scoláire agus foclóirí Gaeilge ab ea '''(Máire) Próinséas Ní Chatháin''' (1936 – 24 Samhain 2018), a chuir go mór le príomhfhoclóir na Sean-Ghaeilge agus na Meán-Ghaeilge (''Dictionary of the Irish Language'') faoi scáth [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]. Bhí post aici mar Ollamh le Gaeilge Luath agus Gaeilge na Meánaoise sa [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Murray|first=Kevin|date=2019|title=In memoriam Máire Próinséas Ní Chatháin (1936–2018)|journal=Éigse: A Journal of Irish Studies|publisher=National University of Ireland|volume=40|pages=414–17}}&lt;/ref&gt;

Rinne Ní Chatháin a cuid staidéir i gColáiste na hOllscoile Gaillimh ([[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh|Ollscoil na hÉireann Gaillimh]] anois) faoi stiúir Kathleen Mulchrone, áit ar bronnadh BA uirthi (1956). Fuair sí Scoláireacht Taistil ó Ollscoil na hÉireann chun staidéar a dhéanamh in Bonn na Gearmáine, agus ansin d'fhreastail sí ar [[Ollscoil Dhún Éideann]] áit ar bhain sí PhD amach sa bhliain 1966.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;/ref&gt; Bhí sí ina Scoláire i Scoil an Léinn Cheiltigh in [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] idir 1962 agus 1965, agus cúig bliana is fiche ina dhiaidh sin, shuigh sí ar bhord rialaithe na Scoile sin (1987–88).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dias.ie/2015/05/18/dias-1987/|work=Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath|teideal=Council and Governing Boards as at 31/12/1987}}&lt;/ref&gt;

Thosaigh sí ar a gairm múinteoireachta mar léachtóir cuartaíochta in Ollscoil Pennsylvania, agus ina dhiaidh sin, sa bhliain 1967, ghlac sí le post i Roinn na Sean-Ghaeilge sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, áit ar fuair sí ardú céime ó léachtóir cúnta go hollamh le linn na fiche bliain ina dhiaidh sin. Bhunaigh sí M.Phil. idirdhisciplíneach i gcomhar leis an staraí an tOllamh [[Francis John Byrne]], agus níos déanaí bhí baint aici le bunú cúrsa fochéime ar Shibhialtacht na gCeilteach. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDoherty2018&quot;&gt;Doherty, Charles (2018). &quot;Lives Remembered&quot;. ''Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland''. '''148''': 148–150.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

Bhí sí ina hUachtarán ar Chumann Ríoga Ársaíochta na hÉireann ó 1997 go 2000.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://rsai.ie/past-presidents/|work=Royal Society of Antiquaries of Ireland|teideal=Past Presidents of the RSAI}}&lt;/ref&gt; In 2002 foilsíodh ''festschrift'' ina honóir dar teideal ''Ogma: essays in Celtic Studies in honour of Próinséas Ní Chatháin'', arna chur in eagar ag iar-chomhghleacaithe dá cuid, Michael Richter agus Jean-Michel Picard.&lt;ref&gt;{{Cite book|editors=Michael Richter agus Jean-Michel Picard|title=Ogma: essays in Celtic studies in honour of Próinséas Ní Chatháin|publisher=Four Courts|location=Baile Átha Cliath|year=2002}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1936]]
[[Catagóir:Básanna in 2018]]
[[Catagóir:Comhaltaí Acadamh Ríoga na hÉireann]]</text>
      <sha1>mw4z0far8b05kku9w6078aq9r5t3963</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063135</id>
      <parentid>1063134</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:33:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3475" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scoláire agus foclóirí Gaeilge ab ea '''(Máire) Próinséas Ní Chatháin''' (1936 – 24 Samhain 2018), a chuir go mór le príomhfhoclóir na Sean-Ghaeilge agus na Meán-Ghaeilge (''Dictionary of the Irish Language'') faoi scáth [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]. Bhí post aici mar Ollamh le Gaeilge Luath agus Gaeilge na Meánaoise sa [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Murray|first=Kevin|date=2019|title=In memoriam Máire Próinséas Ní Chatháin (1936–2018)|journal=Éigse: A Journal of Irish Studies|publisher=National University of Ireland|volume=40|pages=414–17}}&lt;/ref&gt;

Rinne Ní Chatháin a cuid staidéir i gColáiste na hOllscoile Gaillimh ([[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh|Ollscoil na hÉireann Gaillimh]] anois) faoi stiúir Kathleen Mulchrone, áit ar bronnadh BA uirthi (1956). Fuair sí Scoláireacht Taistil ó Ollscoil na hÉireann chun staidéar a dhéanamh i m[[Bonn (cathair)|Bonn]] na Gearmáine, agus ansin d'fhreastail sí ar [[Ollscoil Dhún Éideann]] áit ar bhain sí PhD amach sa bhliain 1966.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;/ref&gt; Bhí sí ina Scoláire i Scoil an Léinn Cheiltigh in [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] idir 1962 agus 1965, agus cúig bliana is fiche ina dhiaidh sin, shuigh sí ar bhord rialaithe na Scoile sin (1987–88).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dias.ie/2015/05/18/dias-1987/|work=Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath|teideal=Council and Governing Boards as at 31/12/1987}}&lt;/ref&gt;

Thosaigh sí ar a gairm múinteoireachta mar léachtóir cuartaíochta in Ollscoil Pennsylvania, agus ina dhiaidh sin, sa bhliain 1967, ghlac sí le post i Roinn na Sean-Ghaeilge sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, áit ar fuair sí ardú céime ó léachtóir cúnta go hollamh le linn na fiche bliain ina dhiaidh sin. Bhunaigh sí M.Phil. idirdhisciplíneach i gcomhar leis an staraí an tOllamh [[Francis John Byrne]], agus níos déanaí bhí baint aici le bunú cúrsa fochéime ar Shibhialtacht na gCeilteach. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Doherty|first=Charles|date=2018|title=Lives Remembered|journal=Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland|volume=148|pages=148–150}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDoherty2018&quot;&gt;Doherty, Charles (2018). &quot;Lives Remembered&quot;. ''Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland''. '''148''': 148–150.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

Bhí sí ina hUachtarán ar Chumann Ríoga Ársaíochta na hÉireann ó 1997 go 2000.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://rsai.ie/past-presidents/|work=Royal Society of Antiquaries of Ireland|teideal=Past Presidents of the RSAI}}&lt;/ref&gt; In 2002 foilsíodh ''festschrift'' ina honóir dar teideal ''Ogma: essays in Celtic Studies in honour of Próinséas Ní Chatháin'', arna chur in eagar ag iar-chomhghleacaithe dá cuid, Michael Richter agus Jean-Michel Picard.&lt;ref&gt;{{Cite book|editors=Michael Richter agus Jean-Michel Picard|title=Ogma: essays in Celtic studies in honour of Próinséas Ní Chatháin|publisher=Four Courts|location=Baile Átha Cliath|year=2002}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1936]]
[[Catagóir:Básanna in 2018]]
[[Catagóir:Comhaltaí Acadamh Ríoga na hÉireann]]</text>
      <sha1>ceogrjha9mvtqt5es8xgxbcf70iixig</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>SPTÉ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103187</id>
    <redirect title="Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann" />
    <revision>
      <id>1063130</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:25:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Ag athdhíriú go [[Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" xml:space="preserve">#redirect[[Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>5bk35m2siv34razjvvoqod0uuskez08</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Crios guailleach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103188</id>
    <revision>
      <id>1063138</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:39:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1073609553|Shoulder girdle]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="526" xml:space="preserve">Is é an '''crios guailleach''' nó an crios brollaigh an tsraith [[Cnámh|cnámha]] sa cnámharlach  aipindiceach a nascann leis an [[Géag láimhe|ghéag láimhe]] ar gach taobh. I ndaoine cuimsíonn sé an [[dealrachán]] agus an [[Slinneán|dealrachán]]; sna [[Speiceas|speicis]] sin le trí chnámha sa ghualainn, tá sé comhdhéanta den [[dealrachán]], [[dealrachán]], agus coracóideach . Níl ach an slinneán ag roinnt speiceas [[mamach]] (mar an [[madra]] agus an [[capall]] ).
[[Catagóir:Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>rhytgm2nfkj3rbep6014ph7qg5ofo29</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063139</id>
      <parentid>1063138</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:41:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="535" xml:space="preserve">Is é '''an crios guailleach''' nó a'''n crios brollaigh''' an tsraith [[Cnámh|cnámha]] sa cnámharlach aipindiceach, a nascann leis an [[Géag láimhe|ghéag láimhe]] ar gach taobh. I ndaoine, cuimsíonn sé an [[dealrachán]] agus an [[Slinneán|slinneán]]; sna [[Speiceas|speicis]] sin le trí chnámha sa ghualainn, tá sé comhdhéanta den [[dealrachán]], den [[slinneán]], agus an coracóideach. Níl ach an slinneán ag roinnt speiceas [[mamach]] (mar an [[madra]] agus an [[capall]] ).
[[Catagóir:Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>m4zyjbb8kdfvlacc9kwqlaccihqp050</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063142</id>
      <parentid>1063139</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:47:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="582" xml:space="preserve">Is é '''an crios guailleach''' nó a'''n crios brollaigh''' an tsraith [[Cnámh|cnámha]] sa cnámharlach aipindiceach, a nascann leis an [[Géag láimhe|ghéag láimhe]] ar gach taobh. I ndaoine, cuimsíonn sé an [[dealrachán]] agus an [[Slinneán|slinneán]]; sna [[Speiceas|speicis]] sin le trí chnámha sa ghualainn, tá sé comhdhéanta den [[dealrachán]], den [[slinneán]], agus an coracóideach. Níl ach an slinneán ag roinnt speiceas [[mamach]] (mar an [[madra]] agus an [[capall]] ).
[[Catagóir:Córas cnámharlaigh]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géaga uachtair]]</text>
      <sha1>2x9c6q5rul74mjbffxslyljimjb6gmt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063143</id>
      <parentid>1063142</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="709" xml:space="preserve">[[File:Pectoral girdle front diagram de.svg|thumb|Léaráid tosaigh den chrios guailleach]]
[[Catagóir: Córas cnámharlaigh]]Is é '''an crios guailleach''' nó a'''n crios brollaigh''' an tsraith [[Cnámh|cnámha]] sa cnámharlach aipindiceach, a nascann leis an [[Géag láimhe|ghéag láimhe]] ar gach taobh. I ndaoine, cuimsíonn sé an [[dealrachán]] agus an [[Slinneán|slinneán]]; sna [[Speiceas|speicis]] sin le trí chnámha sa ghualainn, tá sé comhdhéanta den [[dealrachán]], den [[slinneán]], agus an coracóideach. Níl ach an slinneán ag roinnt speiceas [[mamach]] (mar an [[madra]] agus an [[capall]] ).
[[Catagóir:Córas cnámharlaigh]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géaga uachtair]]</text>
      <sha1>m4uupkujntvto1zzeprtbsthew2s20u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063146</id>
      <parentid>1063143</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:08:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="617" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is é '''an crios guailleach''' nó a'''n crios brollaigh''' an tsraith [[Cnámh|cnámha]] sa cnámharlach aipindiceach, a nascann leis an [[Géag láimhe|ghéag láimhe]] ar gach taobh. I ndaoine, cuimsíonn sé an [[dealrachán]] agus an [[Slinneán|slinneán]]; sna [[Speiceas|speicis]] sin le trí chnámha sa ghualainn, tá sé comhdhéanta den [[dealrachán]], den [[slinneán]], agus an coracóideach. Níl ach an slinneán ag roinnt speiceas [[mamach]] (mar an [[madra]] agus an [[capall]] ).
[[Catagóir:Córas cnámharlaigh]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géaga uachtair]]</text>
      <sha1>td29gl40frov51c3wm95wdhsg2c1fe6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cos dhaonna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103189</id>
    <revision>
      <id>1063149</id>
      <timestamp>2022-07-20T15:19:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1096825867|Human leg]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2417" xml:space="preserve">
{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht|Name=Human leg|Latin=membrum inferius|Image=Gray1240.png|Caption=Lateral aspect of right leg|Width=PP|Image2=|Caption2=|Precursor=|System=|Artery=|Vein=|Nerve=|Lymph=}}

Is í '''an chos dhaonna''', de réir bhrí ghinearálta an fhocail,  ná an ghéag íochtarach iomlán &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Lower+Extremity&amp;field=entry|work=Medical Subject Headings (MeSH)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222162141/https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Lower+Extremity&amp;field=entry|archivedate=December 22, 2015}}&lt;/ref&gt;  den [[Corp an duine|chorp daonna]], lena n-áirítear an chos, [[Leis|cnámh na leise]] agus fiú an [[Cromán (anatamaíocht)|cromáin]] nó réigiún an mhais . Mar sin féin, ní thagraíonn an sainmhíniú san [[Corp an duine|anatamaíocht dhaonna]] ach amháin don chuid den ghéag íochtair a shíneann ó na [[Glúin|glúine]] go dtí an [[rúitín]], ar a dtugtar an '''crus''' &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Leg&amp;field=entry|work=Medical Subject Headings (MeSH)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222151236/http://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Leg&amp;field=entry|archivedate=22 December 2015}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/five/000058188.htm|work=Dorland's Medical Dictionary for Healthcare Consumers|archiveurl=https://archive.today/20111014042937/http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/five/000058188.htm|archivedate=14 October 2011}}&lt;/ref&gt;  nó, go háirithe in úsáid neamhtheicniúil, an lorga .  Úsáidtear cosa a  le haghaidh seasaimh, agus réimse gníomhaíochtaí fóillíochta mar [[Damhsa|rince]], agus is cuid shuntasach de mhais an duine é. Is gnách go mbíonn tulchlaonadh[[Glúin|cromáin agus uillinneacha]] glúnníos mó ag cosa baineanna, ach bíonn faid [[Féimear|na bhféimearr]] agus na dtibianna níos giorra ná iad siúd atá ag fir. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Differences in lower extremity anatomical and postural characteristics in males and females between maturation groups|journal=J Orthop Sports Phys Ther|volume=38|issue=3|pages=137–49|year=2008|pmid=18383647|doi=10.2519/jospt.2008.2645}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>bmaxf4k1pl81ne0bjqi6vhxnya85qc9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063150</id>
      <parentid>1063149</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:26:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2547" xml:space="preserve">
{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht|Name=Human leg|Latin=membrum inferius|Image=Gray1240.png|Caption=Lateral aspect of right leg|Width=PP|Image2=|Caption2=|Precursor=|System=|Artery=|Vein=|Nerve=|Lymph=}}

Is í '''an chos dhaonna''', de réir bhrí ghinearálta an fhocail,  ná an ghéag íochtarach iomlán &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Lower+Extremity&amp;field=entry|work=Medical Subject Headings (MeSH)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222162141/https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Lower+Extremity&amp;field=entry|archivedate=December 22, 2015}}&lt;/ref&gt;  den [[Corp an duine|chorp daonna]], lena n-áirítear an chos, [[Leis|cnámh na leise]] agus fiú an [[Cromán (anatamaíocht)|cromáin]] nó réigiún an mhais . Mar sin féin, ní thagraíonn an sainmhíniú san [[Corp an duine|anatamaíocht dhaonna]] ach amháin don chuid den ghéag íochtair a shíneann ó na [[Glúin|glúine]] go dtí an [[rúitín]], ar a dtugtar an '''crus''' &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Leg&amp;field=entry|work=Medical Subject Headings (MeSH)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222151236/http://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Leg&amp;field=entry|archivedate=22 December 2015}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/five/000058188.htm|work=Dorland's Medical Dictionary for Healthcare Consumers|archiveurl=https://archive.today/20111014042937/http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/five/000058188.htm|archivedate=14 October 2011}}&lt;/ref&gt;  nó, go háirithe in úsáid neamhtheicniúil, an lorga .  Úsáidtear cosa a  le haghaidh seasaimh, agus réimse gníomhaíochtaí fóillíochta mar [[Damhsa|rince]], agus is cuid shuntasach de mhais an duine é. Is gnách go mbíonn tulchlaonadh[[Glúin|cromáin agus uillinneacha]] glúnníos mó ag cosa baineanna, ach bíonn faid [[Féimear|na bhféimearr]] agus na dtibianna níos giorra ná iad siúd atá ag fir. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Differences in lower extremity anatomical and postural characteristics in males and females between maturation groups|journal=J Orthop Sports Phys Ther|volume=38|issue=3|pages=137–49|year=2008|pmid=18383647|doi=10.2519/jospt.2008.2645}}&lt;/ref&gt;
==Tagairtí==
[[Catagóir:luail ainmhithe]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géige íochtaraí]]
[[Catagóir: Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>jsmz8lm5nl7xt0yyeeu5m2yee1992cb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063151</id>
      <parentid>1063150</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:33:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2029" xml:space="preserve">
{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht|Name=Human leg|Latin=membrum inferius|Image=Gray1240.png|Caption=Lateral aspect of right leg|Width=PP|Image2=|Caption2=|Precursor=|System=|Artery=|Vein=|Nerve=|Lymph=}}

Is í '''an chos dhaonna''', de réir bhrí ghinearálta an fhocail,  ná an ghéag íochtarach iomlán &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151222162141/https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Lower+Extremity&amp;field=entry National Library of Medicine - Medical Subject Headings]&lt;/ref&gt;  den [[Corp an duine|chorp daonna]], lena n-áirítear an chos, [[Leis|cnámh na leise]] agus fiú an [[Cromán (anatamaíocht)|cromáin]] nó réigiún an mhais . Mar sin féin, ní thagraíonn an sainmhíniú san [[Corp an duine|anatamaíocht dhaonna]] ach amháin don chuid den ghéag íochtair a shíneann ó na [[Glúin|glúine]] go dtí an [[rúitín]], ar a dtugtar an '''crus''' &lt;ref&gt;[https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Leg&amp;field=entry Medical Subject Headings (MeSH)]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/five/000058188.htm|work=Dorland's Medical Dictionary for Healthcare Consumers]&lt;/ref&gt;  nó, go háirithe in úsáid neamhtheicniúil, an lorga .  Úsáidtear cosa a  le haghaidh seasaimh, agus réimse gníomhaíochtaí fóillíochta mar [[Damhsa|rince]], agus is cuid shuntasach de mhais an duine é. Is gnách go mbíonn tulchlaonadh[[Glúin|cromáin agus uillinneacha]] glúnníos mó ag cosa baineanna, ach bíonn faid [[Féimear|na bhféimearr]] agus na dtibianna níos giorra ná iad siúd atá ag fir. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Differences in lower extremity anatomical and postural characteristics in males and females between maturation groups|journal=J Orthop Sports Phys Ther|volume=38|issue=3|pages=137–49|year=2008|pmid=18383647|doi=10.2519/jospt.2008.2645}}&lt;/ref&gt;
==Tagairtí==
[[Catagóir:luail ainmhithe]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géige íochtaraí]]
[[Catagóir: Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>g2qosy9ayxvgk3vzepehxsvdbt7v9u0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063164</id>
      <parentid>1063151</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:43:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>&gt;ga</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1977" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht|Latin=membrum inferius|Image=Gray1240.png|Width=PP|Image2=|Caption2=|Precursor=|System=|Artery=|Vein=|Nerve=|Lymph=}}

Is í '''an chos dhaonna''', de réir bhrí ghinearálta an fhocail,  ná an ghéag íochtarach iomlán &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151222162141/https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Lower+Extremity&amp;field=entry National Library of Medicine - Medical Subject Headings]&lt;/ref&gt;  den [[Corp an duine|chorp daonna]], lena n-áirítear an chos, [[Leis|cnámh na leise]] agus fiú an [[Cromán (anatamaíocht)|cromáin]] nó réigiún an mhais . Mar sin féin, ní thagraíonn an sainmhíniú san [[Corp an duine|anatamaíocht dhaonna]] ach amháin don chuid den ghéag íochtair a shíneann ó na [[Glúin|glúine]] go dtí an [[rúitín]], ar a dtugtar an '''crus''' &lt;ref&gt;[https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Leg&amp;field=entry Medical Subject Headings (MeSH)]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/five/000058188.htm|work=Dorland's Medical Dictionary for Healthcare Consumers]&lt;/ref&gt;  nó, go háirithe in úsáid neamhtheicniúil, an lorga .  Úsáidtear cosa a  le haghaidh seasaimh, agus réimse gníomhaíochtaí fóillíochta mar [[Damhsa|rince]], agus is cuid shuntasach de mhais an duine é. Is gnách go mbíonn tulchlaonadh[[Glúin|cromáin agus uillinneacha]] glúnníos mó ag cosa baineanna, ach bíonn faid [[Féimear|na bhféimearr]] agus na dtibianna níos giorra ná iad siúd atá ag fir. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Differences in lower extremity anatomical and postural characteristics in males and females between maturation groups|journal=J Orthop Sports Phys Ther|volume=38|issue=3|pages=137–49|year=2008|pmid=18383647|doi=10.2519/jospt.2008.2645}}&lt;/ref&gt;
==Tagairtí==
[[Catagóir:luail ainmhithe]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géige íochtaraí]]
[[Catagóir: Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>9hvd5e7zlar05nkrpwaqomcq6nlif4j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063193</id>
      <parentid>1063164</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:20:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1984" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht|Latin=membrum inferius|Image=Gray1240.png|Width=PP|Image2=|Caption2=|Precursor=|System=|Artery=|Vein=|Nerve=|Lymph=}}

Is í '''an chos dhaonna''', de réir bhrí ghinearálta an fhocail,  ná an ghéag íochtarach iomlán &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151222162141/https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Lower+Extremity&amp;field=entry National Library of Medicine - Medical Subject Headings]&lt;/ref&gt;  den [[Corp an duine|chorp daonna]], lena n-áirítear an chos, [[Leis|cnámh na leise]] agus fiú an [[Cromán (anatamaíocht)|cromán]] nó réigiún an mháis. Mar sin féin, ní thagraíonn an sainmhíniú san [[Corp an duine|anatamaíocht dhaonna]] ach amháin don chuid den ghéag íochtair a shíneann ó na [[Glúin|glúine]] go dtí an [[rúitín]], ar a dtugtar an '''crus''' &lt;ref&gt;[https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2007/MB_cgi?mode=&amp;term=Leg&amp;field=entry Medical Subject Headings (MeSH)]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/five/000058188.htm|work=Dorland's Medical Dictionary for Healthcare Consumers]&lt;/ref&gt;  nó, go háirithe in úsáid neamhtheicniúil, an lorga.  Úsáidtear cosa le haghaidh seasaimh, agus réimse gníomhaíochtaí fóillíochta mar [[Damhsa|rince]], agus is cuid shuntasach de mhais an duine é. Is gnách go mbíonn tulchlaonadh[[Glúin|cromáin agus uillinneacha]] glúnníos mó ag cosa baineanna, ach bíonn faid [[Féimear|na bhféimear]] agus na dtibianna níos giorra ná iad siúd atá ag fir. &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Differences in lower extremity anatomical and postural characteristics in males and females between maturation groups|journal=J Orthop Sports Phys Ther|volume=38|issue=3|pages=137–49|year=2008|pmid=18383647|doi=10.2519/jospt.2008.2645}}&lt;/ref&gt;
==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:luail ainmhithe]]
[[Catagóir:Anatamaíocht na géige íochtaraí]]
[[Catagóir: Córas cnámharlaigh]]</text>
      <sha1>qoa3uyenl54lhphfnuxdbew7slpzyhs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baile nan Gàidheal (iarsmalann)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103190</id>
    <revision>
      <id>1063185</id>
      <timestamp>2022-07-20T16:09:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:gd:Special:Redirect/revision/567682|Baile nan Gàidheal (taigh-tasgaidh)]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="510" xml:space="preserve">Is iarsmalann &quot;bheo&quot; amuigh faoin aer é '''Baile nan Gàidheal''' (Béarla: ''Highland Village Museum'' ; seanainm: '''An Clachan Gàidhealach''' ) i Sandy, [[Oileán Cheap Bhreatainn|Ceap Breatainn]], [[Ceanada]] . Tá sé suite i 17 heicteár talún ar chladach Loch Bras d'Or i gcroílár Cheap Bhreatainn.

== Naisc amach ==

* [https://highlandvillage.novascotia.ca/ Suíomh Gréasáin]
* [https://www.facebook.com/highlandvillagemuseum Leathanach Facebook]
[[Catagóir:Ceanada]]
[[Catagóir:Albain Nua]]</text>
      <sha1>6uy7heqxywep2ahr2s1tpgk56cjxyr9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063186</id>
      <parentid>1063185</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:16:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="506" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}Is [[Músaem|iarsmalann]] &quot;bheo&quot; amuigh faoin aer é '''Baile nan Gàidheal''' (Béarla: ''Highland Village Museum'' ; seanainm: '''An Clachan Gàidhealach''' ) i Sandy, [[Oileán Cheap Bhreatainn|Ceap Breatainn]], [[Ceanada]] . Tá sé suite i 17 heicteár talún ar chladach Loch Bras d'Or i gcroílár Cheap Bhreatainn.

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.facebook.com/highlandvillagemuseum Leathanach Facebook]
[[Catagóir:Ceanada]]
[[Catagóir:Albain Nua]]</text>
      <sha1>70wgdi931x57qk12t150oebpjxpu099</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063189</id>
      <parentid>1063186</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:05:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="507" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}Is [[Músaem|iarsmalann]] &quot;bheo&quot; amuigh faoin aer é '''Baile nan Gàidheal''' (Béarla: ''Highland Village Museum''; seanainm: '''An Clachan Gàidhealach''') i Sandy, [[Oileán Cheap Bhreatainn|Ceap Breatainn]], [[Ceanada]]. Tá sé suite i 17 heicteár talún ar chladach [[Loch Bras d'Or]] i gcroílár Cheap Bhreatainn.

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.facebook.com/highlandvillagemuseum Leathanach Facebook]
[[Catagóir:Ceanada]]
[[Catagóir:Albain Nua]]</text>
      <sha1>fyd8lxcbou0fyu35802ijdipfqn1pki</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063190</id>
      <parentid>1063189</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:05:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="509" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}Is [[Músaem|iarsmalann]] &quot;bheo&quot; amuigh faoin aer é '''Baile nan Gàidheal''' (Béarla: ''Highland Village Museum''; seanainm: '''An Clachan Gàidhealach''') i Sandy, [[Oileán Cheap Bhreatainn|Ceap Breatainn]], [[Ceanada]]. Tá sé suite i 17 heicteár talún ar chladach [[Loch Bras d’Or]] i gcroílár Cheap Bhreatainn.

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.facebook.com/highlandvillagemuseum Leathanach Facebook]
[[Catagóir:Ceanada]]
[[Catagóir:Albain Nua]]</text>
      <sha1>esqlge1egoyvho5ggt0k3eclywniz0g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Loch Bras d’Or</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103191</id>
    <revision>
      <id>1063187</id>
      <timestamp>2022-07-20T16:20:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:gd:Special:Redirect/revision/567669|Loch Bras d’Or]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="176" xml:space="preserve">Is loch mór uisce é '''Loch Bras d'Or''' i lár [[Oileán Cheap Bhreatainn|Oileán Cheap Breatainn]] .

Er loch mór uisce é Loch Bras d'Or í lár Oileán Cheap Breatainn .</text>
      <sha1>86c3ncyfzouallazmzyp89irynaxu9y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063188</id>
      <parentid>1063187</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:27:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="403" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}Is [[Loch|loch]] mór uisce é '''Loch Bras d'Or''' i lár [[Oileán Cheap Bhreatainn|Oileán Cheap Breatainn]], [[Ceanada]] .
==Tagairtí==
[[Catagóir:Inbhir Cheanada]]
[[Catagóir:Lochanna na hAlban Nua]]
[[Catagóir:Lochanna saileacha Cheanada]]
[[Catagóir:Tírghnéithe Chontae Inbhir Nis, Albain Nua]]
[[Catagóir:Tírghnéithe Chontae Richmond, Albain Nua]]</text>
      <sha1>2rhj5a2d9tynms2v3qfx7ozuzdlvhdj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>QQI</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103192</id>
    <revision>
      <id>1063199</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:55:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Darren J. Prior</username>
        <id>877</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le 'Is gníomhaireacht stáit neamhspleách é '''Quality and Qualifications Ireland''' nó '''QQI''' atá freagrach as cáilíocht, ionracas agus clú den chóras breisoideachais agus ardoideachais in Éirinn a chur chun cinn.  Tá siad freagrach as dearbhú cáilíochta seachtrach a dhéanamh ar bhreisoideachas agus ardoideachas agus oiliúint i bPoblacht na hÉireann.  Déanann siad cláir a bhailíochtú, dámhachtainí a bhronnadh agus is siadsan atá freagrach a...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1363" xml:space="preserve">Is gníomhaireacht stáit neamhspleách é '''Quality and Qualifications Ireland''' nó '''QQI''' atá freagrach as cáilíocht, ionracas agus clú den chóras breisoideachais agus ardoideachais in Éirinn a chur chun cinn.

Tá siad freagrach as dearbhú cáilíochta seachtrach a dhéanamh ar bhreisoideachas agus ardoideachas agus oiliúint i bPoblacht na hÉireann.

Déanann siad cláir a bhailíochtú, dámhachtainí a bhronnadh agus is siadsan atá freagrach as an gCreat Náisiúnta Cáilíochtaí (CNC) a chur chun cinn, a chothabháil, a fhorbairt agus a athbhreithniú.

Ina theannta sin, cuireann siad an pobal ar an eolas maidir le cáilíocht na gclár agus na gcáilíochtaí oideachais agus oiliúna, agus cuireann siad comhairle ar an Aire Breisoideachais agus Ardoideachais maidir le beartas náisiúnta i dtaobh dearbhú cáilíochta agus breisiú an oideachais agus na hoiliúna in Éirinn.

Bunaíodh QQI in [[2012]] tar éis teacht le chéile idir ''an tÚdarás Náisiúnta Cáilíochtaí na hÉireann'', ''Comhairle na nDámhachtainí Breisoideachais agus Oiliúna / FETAC'', ''Comhairle na nDámhachtainí Ardoideachais agus Oiliúna / HETAC'' agus ''Bord Feabhais Ollscoileanna na hÉireann''.


== Naisc Sheachtracha ==


[https://www.qqi.ie/ Quality and Qualification Ireland / QQI]


{{síol-ie}}


[[Catagóir:Oideachas in Éirinn]]</text>
      <sha1>2mxmke1cpomr316ye4v4wqw9pmgx0iq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063200</id>
      <parentid>1063199</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:55:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Darren J. Prior</username>
        <id>877</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Naisc Sheachtracha */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1364" xml:space="preserve">Is gníomhaireacht stáit neamhspleách é '''Quality and Qualifications Ireland''' nó '''QQI''' atá freagrach as cáilíocht, ionracas agus clú den chóras breisoideachais agus ardoideachais in Éirinn a chur chun cinn.

Tá siad freagrach as dearbhú cáilíochta seachtrach a dhéanamh ar bhreisoideachas agus ardoideachas agus oiliúint i bPoblacht na hÉireann.

Déanann siad cláir a bhailíochtú, dámhachtainí a bhronnadh agus is siadsan atá freagrach as an gCreat Náisiúnta Cáilíochtaí (CNC) a chur chun cinn, a chothabháil, a fhorbairt agus a athbhreithniú.

Ina theannta sin, cuireann siad an pobal ar an eolas maidir le cáilíocht na gclár agus na gcáilíochtaí oideachais agus oiliúna, agus cuireann siad comhairle ar an Aire Breisoideachais agus Ardoideachais maidir le beartas náisiúnta i dtaobh dearbhú cáilíochta agus breisiú an oideachais agus na hoiliúna in Éirinn.

Bunaíodh QQI in [[2012]] tar éis teacht le chéile idir ''an tÚdarás Náisiúnta Cáilíochtaí na hÉireann'', ''Comhairle na nDámhachtainí Breisoideachais agus Oiliúna / FETAC'', ''Comhairle na nDámhachtainí Ardoideachais agus Oiliúna / HETAC'' agus ''Bord Feabhais Ollscoileanna na hÉireann''.


== Naisc Sheachtracha ==


[https://www.qqi.ie/ Quality and Qualifications Ireland / QQI]


{{síol-ie}}


[[Catagóir:Oideachas in Éirinn]]</text>
      <sha1>e7taid95q5hkt8bg8vyuz3o47i93gr1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:QQI</title>
    <ns>1</ns>
    <id>103193</id>
    <revision>
      <id>1063206</id>
      <timestamp>2022-07-20T18:10:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ainm Gaeilge */ mír nua</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="386" xml:space="preserve">== Ainm Gaeilge ==

A Darren a chara, feicim go bhfuil téarma oifigiúil ar QQI ann: “Dearbhú Cáilíochta agus Cáilíochtaí Éireann” (féach [https://www.tearma.ie/q/quality%20and%20qualifications%20ireland/]). An mbeifeá sásta an t-ainm sin a úsáid mar theideal? [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 18:10, 20 Iúil 2022 (UTC)</text>
      <sha1>cnkpohu65abr5ejiuoslb95vy0h9y23</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Daoine de bhunadh na hÉireann</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103194</id>
    <revision>
      <id>1063368</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:48:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Daoine]] [[Catagóir:Éire]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40" xml:space="preserve">[[Catagóir:Daoine]]
[[Catagóir:Éire]]</text>
      <sha1>072jdhuvz7gzgo5rvderu4jldgnlzsc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Faisistithe</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103195</id>
    <revision>
      <id>1063370</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:54:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Faisisteachas]] [[Catagóir:Daoine de réir dearcadh polaitiúil]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78" xml:space="preserve">[[Catagóir:Faisisteachas]]
[[Catagóir:Daoine de réir dearcadh polaitiúil]]</text>
      <sha1>j86vn6ttswu2y4n7oph4d2t7xdp6vj7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Daoine de réir dearcadh polaitiúil</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103196</id>
    <revision>
      <id>1063371</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:55:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Daoine]] [[Catagóir:Polaitíocht]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">[[Catagóir:Daoine]]
[[Catagóir:Polaitíocht]]</text>
      <sha1>62kv963dvpxhfx1d8uyngk2tt30r023</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>INSEAD</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103197</id>
    <revision>
      <id>1063386</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:54:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A01:CB09:E052:C9DD:B135:5957:23F0:8883</ip>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}  Is ollscoil í '''INSEAD''' atá suite i b[[Páras]] na [[An Fhrainc|Fraince]]. Bunaíodh í sa bhliain 1957.&lt;ref&gt;[https://www.strategies.fr/emploi-formation/management/r37060W/l-insead-en-dates-et-en-chiffres.html L'INSEAD EN DATES ET EN CHIFFRES]&lt;/ref&gt;  == Tagairtí == {{reflist}}  == Naisc == * [https://www.insead.edu/ Láithreán Gréasáin insead.edu]  [[Catagóir:Páras]] [[Catagóir:Ollscoileanna sa Fhrainc]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="454" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is ollscoil í '''INSEAD''' atá suite i b[[Páras]] na [[An Fhrainc|Fraince]]. Bunaíodh í sa bhliain 1957.&lt;ref&gt;[https://www.strategies.fr/emploi-formation/management/r37060W/l-insead-en-dates-et-en-chiffres.html L'INSEAD EN DATES ET EN CHIFFRES]&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc ==
* [https://www.insead.edu/ Láithreán Gréasáin insead.edu]

[[Catagóir:Páras]]
[[Catagóir:Ollscoileanna sa Fhrainc]]</text>
      <sha1>jj1o39wio4twky8zdx7bxhmi6tdd8t9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Thekla June Beere</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103198</id>
    <revision>
      <id>1063387</id>
      <timestamp>2022-07-20T21:09:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RinneMeSmaointiú</username>
        <id>52523</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach nua-scríofa</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4411" xml:space="preserve">'''Thekla June Beere'''

Ba státseirbhíseach í Thekla June Beere (20 Meitheamh 1901- 19 Feabhra 1991). D'oibrigh sí a bealach aníos go dtí an barr agus ceapadh í mar Rúnaí sa Roinn nua Iompair agus Cumhachta in 1959: b'in é príomhghrád na Státseirbhíse ag an am, agus í an chéad bhean a bhain an grád amach.

'''Bunadh'''

Rugadh agus tógadh Thekla Beere i dteach biocáire na Sráide, Contae na hIarmhí. Ba reachtaire in Eaglais na hÉireann é a hathair, Francis JA Beere, agus ba í Lucie Maude Potterton, iníon Dhéan Ardach, a máthair. Bhí deirfiúr amháin aici, Jocelyn Ruth ('Joy'). A bhuí le scoláireacht bheag, d'fhreastail sí ar Choláiste Alexandra i mBaile Átha Cliath, agus i ndiaidh roinnt poist pháirtaimsire, rinne sí staidéar i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath agus bhain sí Baitsiléir Dlíthe (LLB) agus céim in Eolaíocht Pholaitiúil agus Dlí amach in 1924. 
Fuair Francis JA Beere bás in 1932, agus bhí cúram a máthar aici ón am sin.

'''Gairm Bheatha''' 

Chuaigh sí isteach sa Státseirbhís mar chléireach sealadach baineann ag an bhrainse staitisticí, an Roinn Tionscail agus Tráchtála in 1924.
B'in iad na blianta ba mhó a raibh tionchar acu uirthi nuair ar bhain sí scoláireacht Laura Spelman Rockefeller amach in 1925, agus chaith sí dhá bhliain ag staidéar ceird an staidrimh in institiúidí acadúla agus riaracháin Stáit Aontaithe Mheiriceá.
Tar éis di filleadh go hÉirinn, d'fhan sí san oifig staitisticí go dtí gur éirigh sí ina hoifigeach ceannfoirt sa Rannóg Iompair agus Mara in 1941, agus í ag déileáil le hiompar arbhair, móna, agus bainne.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 72-73&lt;/ref&gt; Fuair sí arduithe eile céime sna blianta ina dhiaidh sin sular shroich sí an grád ab airde sa Státseirbhís mar Rúnaí na Ranna nua Iompair agus Cumhachta in 1959. Dealraítear gur aithin Seán Lemass (Aire Tionscail agus Trádála agus Aire Soláthairtí) tuillteanas Beere. (Bryson (2009), lch 84) Bhí Lemass ina Aire ag am a harduithe céime is suntasaí. Scríobh TK Whitaker (Rúnaí na Roinne Airgeadais) chuici mar chomhghairdeas: 
&quot;Ní rud úrnua duit í, an tseirbhís – níor oibrigh duine ar bith ní ba dhéine, ní raibh duine ar bith ní ba thiomnaithe, agus níor thuill duine ar bith an t-ard-aitheantas seo mar ar thuill tusa é.&quot;&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 79&lt;/ref&gt;
Mas í an chéad bhean sa ghrád seo in Éirinn, is díol suntais é fosta gur Phrotastúnaigh an bheirt ab airde sa Roinn ag an am, í féin agus Aire na Roinne Erskine Childers.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 81-82&lt;/ref&gt;

'''Ar scor'''

D'éirigh Beere as a post in 1966, ach d'fhan sí an-ghníomhach ar dtús. Ar na rudaí is fiúntaí a raibh lámh aici iontu bhí an Coiste Meánoideachais (1968-1974), Grúpa Athbhreithnithe Eagraíochta Seirbhísí Poiblí (1966-1969), agus go háirithe, bhí sí ina cathaoirleach ar an Choimisiún um Stádas Mná (1970-1972) ag ullmhú &quot;Tuarascáil Beere&quot; (Connolly): ar thorthaí an Choimisiúin bhí an tAcht in aghaidh Idirdhealú (Pá), 1974.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 133-165, agus féach ar The story of Ireland's First Commission on the Status of Women https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/&lt;/ref&gt;

'''Caidreamh agus Caithimh Aimsire'''

Níor phós Thekla Beere riamh ach bhí sí i gcaidreamh ar feadh daichead bliain le JJ O'Leary, fear gnó. Is féidir nár phós sí mar gheall ar an bhac pósta a bhí i bhfeidhm sa tseirbhís phoiblí ó 1924 go dtí 1973.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 178-180&lt;/ref&gt;
Bhí an-spéis ag Beere sa taisteal agus sa tsiúlóireacht, agus bhí sí ina ball den choiste a bhunaigh An Óige in 1931. Mar gheall ar a suim sa scannánaíocht, toghadh ina huachtarán ar Chumann Scannán na hÉireann í in 1973.
Fuair Thekla Beere bás an 19 Feabhra, 1991, agus tá sí curtha i reilig Naomh Bríd, Stigh Lorgan, Baile Átha Cliath.
[[Íomhá:20210411 St Brigid's Stillorgan-Thekla Beere's grave (5).jpg|mion]]

{{reflist}}
'''Tagairtí'''

Bryson, Anna. (2009) ''No coward soul – a biography of Thekla Beere''. Dublin: Institute of Public Administration.

Connolly, Linda (2020). ''The story of Ireland's First Commission on the Status of Women''. Le fáil ar: https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/ (faighte 30 Deireadh Fómhair 2021)</text>
      <sha1>bz481glm566w0gzjrdodxwmye9wwld9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063388</id>
      <parentid>1063387</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:12:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RinneMeSmaointiú</username>
        <id>52523</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Poncaíocht</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4411" xml:space="preserve">'''Thekla June Beere'''

Ba státseirbhíseach í Thekla June Beere (20 Meitheamh 1901- 19 Feabhra 1991). D'oibrigh sí a bealach aníos go dtí an barr agus ceapadh í mar Rúnaí sa Roinn nua Iompair agus Cumhachta in 1959: b'in é príomhghrád na Státseirbhíse ag an am, agus í an chéad bhean a bhain an grád amach.

'''Bunadh'''

Rugadh agus tógadh Thekla Beere i dteach biocáire na Sráide, Contae na hIarmhí. Ba reachtaire in Eaglais na hÉireann é a hathair, Francis JA Beere, agus ba í Lucie Maude Potterton, iníon Dhéan Ardach, a máthair. Bhí deirfiúr amháin aici, Jocelyn Ruth ('Joy'). A bhuí le scoláireacht bheag, d'fhreastail sí ar Choláiste Alexandra i mBaile Átha Cliath, agus i ndiaidh roinnt poist pháirtaimsire, rinne sí staidéar i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath agus bhain sí Baitsiléir Dlíthe (LLB) agus céim in Eolaíocht Pholaitiúil agus Dlí amach in 1924. 
Fuair Francis JA Beere bás in 1932, agus bhí cúram a máthar aici ón am sin.

'''Gairm Bheatha''' 

Chuaigh sí isteach sa Státseirbhís mar chléireach sealadach baineann ag an bhrainse staitisticí, an Roinn Tionscail agus Tráchtála in 1924.
B'in iad na blianta ba mhó a raibh tionchar acu uirthi nuair ar bhain sí scoláireacht Laura Spelman Rockefeller amach in 1925, agus chaith sí dhá bhliain ag staidéar ceird an staidrimh in institiúidí acadúla agus riaracháin Stáit Aontaithe Mheiriceá.
Tar éis di filleadh go hÉirinn, d'fhan sí san oifig staitisticí go dtí gur éirigh sí ina hoifigeach ceannfoirt sa Rannóg Iompair agus Mara in 1941, agus í ag déileáil le hiompar arbhair, móna, agus bainne.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 72-73&lt;/ref&gt; Fuair sí arduithe eile céime sna blianta ina dhiaidh sin sular shroich sí an grád ab airde sa Státseirbhís mar Rúnaí na Ranna nua Iompair agus Cumhachta in 1959. Dealraítear gur aithin Seán Lemass (Aire Tionscail agus Trádála agus Aire Soláthairtí) tuillteanas Beere. (Bryson (2009), lch 84) Bhí Lemass ina Aire ag am a harduithe céime is suntasaí. Scríobh TK Whitaker (Rúnaí na Roinne Airgeadais) chuici mar chomhghairdeas: 
&quot;Ní rud úrnua duit í, an tseirbhís – níor oibrigh duine ar bith ní ba dhéine, ní raibh duine ar bith ní ba thiomnaithe, agus níor thuill duine ar bith an t-ard-aitheantas seo mar ar thuill tusa é.&quot;&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 79&lt;/ref&gt;
Mas í an chéad bhean sa ghrád seo in Éirinn, is díol suntais é fosta gur Phrotastúnaigh an bheirt ab airde sa Roinn ag an am, í féin agus Aire na Roinne Erskine Childers.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 81-82&lt;/ref&gt;

'''Ar scor'''

D'éirigh Beere as a post in 1966, ach d'fhan sí an-ghníomhach ar dtús. Ar na rudaí is fiúntaí a raibh lámh aici iontu bhí an Coiste Meánoideachais (1968-1974), Grúpa Athbhreithnithe Eagraíochta Seirbhísí Poiblí (1966-1969), agus go háirithe, bhí sí ina cathaoirleach ar an Choimisiún um Stádas Mná (1970-1972) ag ullmhú &quot;Tuarascáil Beere&quot; (Connolly): ar thorthaí an Choimisiúin bhí an tAcht in aghaidh Idirdhealú (Pá), 1974.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 133-165, agus féach ar The story of Ireland's First Commission on the Status of Women https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/&lt;/ref&gt;

'''Caidreamh agus Caithimh Aimsire'''

Níor phós Thekla Beere riamh ach bhí sí i gcaidreamh ar feadh daichead bliain le JJ O'Leary, fear gnó. Is féidir nár phós sí mar gheall ar an bhac pósta a bhí i bhfeidhm sa tseirbhís phoiblí ó 1924 go dtí 1973.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 178-180&lt;/ref&gt;
Bhí an-spéis ag Beere sa taisteal agus sa tsiúlóireacht, agus bhí sí ina ball den choiste a bhunaigh An Óige in 1931. Mar gheall ar a suim sa scannánaíocht, toghadh ina huachtarán ar Chumann Scannán na hÉireann í in 1973.
Fuair Thekla Beere bás an 19 Feabhra, 1991, agus tá sí curtha i reilig Naomh Bríd, Stigh Lorgan, Baile Átha Cliath.
[[Íomhá:20210411 St Brigid's Stillorgan-Thekla Beere's grave (5).jpg|mion]]

{{reflist}}
'''Tagairtí'''

Bryson, Anna (2009). ''No coward soul – a biography of Thekla Beere''. Dublin: Institute of Public Administration.

Connolly, Linda (2020). ''The story of Ireland's First Commission on the Status of Women''. Le fáil ar: https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/ (faighte 30 Deireadh Fómhair 2021)</text>
      <sha1>bjfd5kxa1s22hgmybgb9142cb67e140</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063389</id>
      <parentid>1063388</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:26:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / + Refs / cata / fmd</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4583" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba státseirbhíseach í Thekla June Beere (20 Meitheamh 1901- 19 Feabhra 1991). D'oibrigh sí a bealach aníos go dtí an barr agus ceapadh í mar Rúnaí sa Roinn nua Iompair agus Cumhachta in 1959: b'in é príomhghrád na Státseirbhíse ag an am, agus í an chéad bhean a bhain an grád amach.

== Bunadh ==

Rugadh agus tógadh Thekla Beere i dteach biocáire na Sráide, Contae na hIarmhí. Ba reachtaire in Eaglais na hÉireann é a hathair, Francis JA Beere, agus ba í Lucie Maude Potterton, iníon Dhéan Ardach, a máthair. Bhí deirfiúr amháin aici, Jocelyn Ruth ('Joy'). A bhuí le scoláireacht bheag, d'fhreastail sí ar Choláiste Alexandra i mBaile Átha Cliath, agus i ndiaidh roinnt poist pháirtaimsire, rinne sí staidéar i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath agus bhain sí Baitsiléir Dlíthe (LLB) agus céim in Eolaíocht Pholaitiúil agus Dlí amach in 1924. 
Fuair Francis JA Beere bás in 1932, agus bhí cúram a máthar aici ón am sin.

== Gairm Bheatha ==

Chuaigh sí isteach sa Státseirbhís mar chléireach sealadach baineann ag an bhrainse staitisticí, an Roinn Tionscail agus Tráchtála in 1924.
B'in iad na blianta ba mhó a raibh tionchar acu uirthi nuair ar bhain sí scoláireacht Laura Spelman Rockefeller amach in 1925, agus chaith sí dhá bhliain ag staidéar ceird an staidrimh in institiúidí acadúla agus riaracháin Stáit Aontaithe Mheiriceá.
Tar éis di filleadh go hÉirinn, d'fhan sí san oifig staitisticí go dtí gur éirigh sí ina hoifigeach ceannfoirt sa Rannóg Iompair agus Mara in 1941, agus í ag déileáil le hiompar arbhair, móna, agus bainne.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 72-73&lt;/ref&gt; Fuair sí arduithe eile céime sna blianta ina dhiaidh sin sular shroich sí an grád ab airde sa Státseirbhís mar Rúnaí na Ranna nua Iompair agus Cumhachta in 1959. Dealraítear gur aithin Seán Lemass (Aire Tionscail agus Trádála agus Aire Soláthairtí) tuillteanas Beere. (Bryson (2009), lch 84) Bhí Lemass ina Aire ag am a harduithe céime is suntasaí. Scríobh TK Whitaker (Rúnaí na Roinne Airgeadais) chuici mar chomhghairdeas: 
&quot;Ní rud úrnua duit í, an tseirbhís – níor oibrigh duine ar bith ní ba dhéine, ní raibh duine ar bith ní ba thiomnaithe, agus níor thuill duine ar bith an t-ard-aitheantas seo mar ar thuill tusa é.&quot;&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 79&lt;/ref&gt;
Mas í an chéad bhean sa ghrád seo in Éirinn, is díol suntais é fosta gur Phrotastúnaigh an bheirt ab airde sa Roinn ag an am, í féin agus Aire na Roinne Erskine Childers.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 81-82&lt;/ref&gt;

== Ar scor ==

D'éirigh Beere as a post in 1966, ach d'fhan sí an-ghníomhach ar dtús. Ar na rudaí is fiúntaí a raibh lámh aici iontu bhí an Coiste Meánoideachais (1968-1974), Grúpa Athbhreithnithe Eagraíochta Seirbhísí Poiblí (1966-1969), agus go háirithe, bhí sí ina cathaoirleach ar an Choimisiún um Stádas Mná (1970-1972) ag ullmhú &quot;Tuarascáil Beere&quot; (Connolly): ar thorthaí an Choimisiúin bhí an tAcht in aghaidh Idirdhealú (Pá), 1974.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 133-165, agus féach ar The story of Ireland's First Commission on the Status of Women https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/&lt;/ref&gt;

== Caidreamh agus Caithimh Aimsire ==

Níor phós Thekla Beere riamh ach bhí sí i gcaidreamh ar feadh daichead bliain le JJ O'Leary, fear gnó. Is féidir nár phós sí mar gheall ar an bhac pósta a bhí i bhfeidhm sa tseirbhís phoiblí ó 1924 go dtí 1973.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 178-180&lt;/ref&gt;
Bhí an-spéis ag Beere sa taisteal agus sa tsiúlóireacht, agus bhí sí ina ball den choiste a bhunaigh An Óige in 1931. Mar gheall ar a suim sa scannánaíocht, toghadh ina huachtarán ar Chumann Scannán na hÉireann í in 1973.
Fuair Thekla Beere bás an 19 Feabhra, 1991, agus tá sí curtha i reilig Naomh Bríd, Stigh Lorgan, Baile Átha Cliath.
[[Íomhá:20210411 St Brigid's Stillorgan-Thekla Beere's grave (5).jpg|mion]]

== Tagairtí ==

{{Refbegin}}
Bryson, Anna (2009). ''No coward soul – a biography of Thekla Beere''. Dublin: Institute of Public Administration.

Connolly, Linda (2020). ''The story of Ireland's First Commission on the Status of Women''. Le fáil ar: https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/ (faighte 30 Deireadh Fómhair 2021)
{{Refend}}
{{Reflist}}

{{Síol-ie}}

{{DEFAULTSORT:Beere, Thekla June}}
[[Catagóir:Básanna i 1991]]
[[Catagóir:Cearta na mban]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1901]]</text>
      <sha1>6p9vd90u4ceiv72cgafy63pgzd1h0o0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063393</id>
      <parentid>1063389</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:35:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>cúpla nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4637" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba státseirbhíseach Éireannach í '''Thekla June Beere''' (20 Meitheamh 1901 - 19 Feabhra 1991). D'oibrigh sí a bealach aníos go dtí an barr agus ceapadh í mar Rúnaí sa Roinn nua Iompair agus Cumhachta in 1959: b'in é príomhghrád na Státseirbhíse ag an am, agus í an chéad bhean a bhain an grád amach.

== Bunadh ==

Rugadh agus tógadh Thekla Beere i dteach biocáire [[An tSráid, Contae na hIarmhí|na Sráide]], Contae na hIarmhí. Ba reachtaire in Eaglais na hÉireann é a hathair, Francis JA Beere, agus ba í Lucie Maude Potterton, iníon Dhéan Ardach, a máthair. Bhí deirfiúr amháin aici, Jocelyn Ruth ('Joy'). A bhuí le scoláireacht bheag, d'fhreastail sí ar Choláiste Alexandra i mBaile Átha Cliath, agus i ndiaidh roinnt poist pháirtaimsire, rinne sí staidéar i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath agus bhain sí Baitsiléir Dlíthe (LLB) agus céim in Eolaíocht Pholaitiúil agus Dlí amach in 1924. 
Fuair Francis JA Beere bás in 1932, agus bhí cúram a máthar aici ón am sin.

== Gairm Bheatha ==

Chuaigh sí isteach sa Státseirbhís mar chléireach sealadach baineann ag an bhrainse staitisticí, an Roinn Tionscail agus Tráchtála in 1924.
B'in iad na blianta ba mhó a raibh tionchar acu uirthi nuair ar bhain sí scoláireacht Laura Spelman Rockefeller amach in 1925, agus chaith sí dhá bhliain ag staidéar ceird an staidrimh in institiúidí acadúla agus riaracháin Stáit Aontaithe Mheiriceá.
Tar éis di filleadh go hÉirinn, d'fhan sí san oifig staitisticí go dtí gur éirigh sí ina hoifigeach ceannfoirt sa Rannóg Iompair agus Mara in 1941, agus í ag déileáil le hiompar arbhair, móna, agus bainne.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 72-73&lt;/ref&gt; Fuair sí arduithe eile céime sna blianta ina dhiaidh sin sular shroich sí an grád ab airde sa Státseirbhís mar Rúnaí na Ranna nua Iompair agus Cumhachta in 1959. Dealraítear gur aithin Seán Lemass (Aire Tionscail agus Trádála agus Aire Soláthairtí) tuillteanas Beere. (Bryson (2009), lch 84) Bhí Lemass ina Aire ag am a harduithe céime is suntasaí. Scríobh TK Whitaker (Rúnaí na Roinne Airgeadais) chuici mar chomhghairdeas: 
&quot;Ní rud úrnua duit í, an tseirbhís – níor oibrigh duine ar bith ní ba dhéine, ní raibh duine ar bith ní ba thiomnaithe, agus níor thuill duine ar bith an t-ard-aitheantas seo mar ar thuill tusa é.&quot;&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 79&lt;/ref&gt;
Mas í an chéad bhean sa ghrád seo in Éirinn, is díol suntais é fosta gur Phrotastúnaigh an bheirt ab airde sa Roinn ag an am, í féin agus Aire na Roinne Erskine Childers.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 81-82&lt;/ref&gt;

== Ar scor ==

D'éirigh Beere as a post in 1966, ach d'fhan sí an-ghníomhach ar dtús. Ar na rudaí is fiúntaí a raibh lámh aici iontu bhí an Coiste Meánoideachais (1968-1974), Grúpa Athbhreithnithe Eagraíochta Seirbhísí Poiblí (1966-1969), agus go háirithe, bhí sí ina cathaoirleach ar an Choimisiún um Stádas Mná (1970-1972) ag ullmhú &quot;Tuarascáil Beere&quot; (Connolly): ar thorthaí an Choimisiúin bhí an tAcht in aghaidh Idirdhealú (Pá), 1974.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 133-165, agus féach ar The story of Ireland's First Commission on the Status of Women https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/&lt;/ref&gt;

== Caidreamh agus Caithimh Aimsire ==

Níor phós Thekla Beere riamh ach bhí sí i gcaidreamh ar feadh daichead bliain le JJ O'Leary, fear gnó. Is féidir nár phós sí mar gheall ar an bhac pósta a bhí i bhfeidhm sa tseirbhís phoiblí ó 1924 go dtí 1973.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 178-180&lt;/ref&gt;
Bhí an-spéis ag Beere sa taisteal agus sa tsiúlóireacht, agus bhí sí ina ball den choiste a bhunaigh An Óige in 1931. Mar gheall ar a suim sa scannánaíocht, toghadh ina huachtarán ar Chumann Scannán na hÉireann í in 1973.
Fuair Thekla Beere bás an 19 Feabhra, 1991, agus tá sí curtha i reilig Naomh Bríd, Stigh Lorgan, Baile Átha Cliath.
[[Íomhá:20210411 St Brigid's Stillorgan-Thekla Beere's grave (5).jpg|mion]]

== Tagairtí ==

{{Refbegin}}
Bryson, Anna (2009). ''No coward soul – a biography of Thekla Beere''. Dublin: Institute of Public Administration.

Connolly, Linda (2020). ''The story of Ireland's First Commission on the Status of Women''. Le fáil ar: https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/ (faighte 30 Deireadh Fómhair 2021)
{{Refend}}
{{Reflist}}

{{Síol-ie}}

{{DEFAULTSORT:Beere, Thekla June}}
[[Catagóir:Básanna i 1991]]
[[Catagóir:Cearta na mban]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1901]]</text>
      <sha1>17caeuvzd387c8heet5c2z7qt3qry28</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063397</id>
      <parentid>1063393</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:46:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>cúpla nasc + &quot;síol&quot; a bhaint</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4628" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba státseirbhíseach Éireannach í '''Thekla June Beere''' (20 Meitheamh 1901 - 19 Feabhra 1991). D'oibrigh sí a bealach aníos go dtí an barr agus ceapadh í mar Rúnaí sa Roinn nua Iompair agus Cumhachta in 1959: b'in é príomhghrád na Státseirbhíse ag an am, agus í an chéad bhean a bhain an grád amach.

== Bunadh ==

Rugadh agus tógadh Thekla Beere i dteach biocáire [[An tSráid, Contae na hIarmhí|na Sráide]], Contae na hIarmhí. Ba reachtaire in [[Eaglais na hÉireann]] é a hathair, Francis JA Beere, agus ba í Lucie Maude Potterton, iníon Dhéan Ardach, a máthair. Bhí deirfiúr amháin aici, Jocelyn Ruth ('Joy'). A bhuí le scoláireacht bheag, d'fhreastail sí ar Choláiste Alexandra i mBaile Átha Cliath, agus i ndiaidh roinnt post páirtaimsire, rinne sí staidéar i g[[Coláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath agus bhain sí Baitsiléir Dlíthe (LLB) agus céim in Eolaíocht Pholaitiúil agus Dlí amach in 1924. 
Fuair Francis JA Beere bás in 1932, agus bhí cúram a máthar aici ón am sin.

== Gairm Bheatha ==

Chuaigh sí isteach sa Státseirbhís mar chléireach sealadach baineann ag an bhrainse staitisticí, an Roinn Tionscail agus Tráchtála in 1924.
B'in iad na blianta ba mhó a raibh tionchar acu uirthi nuair ar bhain sí scoláireacht Laura Spelman Rockefeller amach in 1925, agus chaith sí dhá bhliain ag staidéar ceird an staidrimh in institiúidí acadúla agus riaracháin Stáit Aontaithe Mheiriceá.
Tar éis di filleadh ar Éirinn, d'fhan sí san oifig staitisticí go dtí gur éirigh sí ina hoifigeach ceannfoirt sa Rannóg Iompair agus Mara in 1941, agus í ag déileáil le hiompar arbhair, móna, agus bainne.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 72-73&lt;/ref&gt; Fuair sí arduithe eile céime sna blianta ina dhiaidh sin sular shroich sí an grád ab airde sa Státseirbhís mar Rúnaí na Ranna nua Iompair agus Cumhachta in 1959. Dealraítear gur aithin Seán Lemass (Aire Tionscail agus Trádála agus Aire Soláthairtí) tuillteanas Beere. (Bryson (2009), lch 84) Bhí Lemass ina Aire ag am a harduithe céime is suntasaí. Scríobh TK Whitaker (Rúnaí na Roinne Airgeadais) chuici mar chomhghairdeas: 
&quot;Ní rud úrnua duit í, an tseirbhís – níor oibrigh duine ar bith ní ba dhéine, ní raibh duine ar bith ní ba thiomnaithe, agus níor thuill duine ar bith an t-ard-aitheantas seo mar ar thuill tusa é.&quot;&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 79&lt;/ref&gt;
Mas í an chéad bhean sa ghrád seo in Éirinn, is díol suntais é fosta gur Phrotastúnaigh an bheirt ab airde sa Roinn ag an am, í féin agus Aire na Roinne Erskine Childers.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 81-82&lt;/ref&gt;

== Ar scor ==

D'éirigh Beere as a post in 1966, ach d'fhan sí an-ghníomhach ar dtús. Ar na rudaí is fiúntaí a raibh lámh aici iontu bhí an Coiste Meánoideachais (1968-1974), Grúpa Athbhreithnithe Eagraíochta Seirbhísí Poiblí (1966-1969), agus go háirithe, bhí sí ina cathaoirleach ar an Choimisiún um Stádas Mná (1970-1972) ag ullmhú &quot;Tuarascáil Beere&quot; (Connolly): ar thorthaí an Choimisiúin bhí an tAcht in aghaidh Idirdhealú (Pá), 1974.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 133-165, agus féach ar The story of Ireland's First Commission on the Status of Women https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/&lt;/ref&gt;

== Caidreamh agus Caithimh Aimsire ==

Níor phós Thekla Beere riamh ach bhí sí i gcaidreamh ar feadh daichead bliain le JJ O'Leary, fear gnó. Is féidir nár phós sí mar gheall ar an bhac pósta a bhí i bhfeidhm sa tseirbhís phoiblí ó 1924 go dtí 1973.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 178-180&lt;/ref&gt;
Bhí an-spéis ag Beere sa taisteal agus sa tsiúlóireacht, agus bhí sí ina ball den choiste a bhunaigh An Óige in 1931. Mar gheall ar a suim sa scannánaíocht, toghadh ina huachtarán ar Chumann Scannán na hÉireann í in 1973.
Fuair Thekla Beere bás an 19 Feabhra, 1991, agus tá sí curtha i reilig Naomh Bríd, Stigh Lorgan, Baile Átha Cliath.
[[Íomhá:20210411 St Brigid's Stillorgan-Thekla Beere's grave (5).jpg|mion]]

== Tagairtí ==

{{Refbegin}}
Bryson, Anna (2009). ''No coward soul – a biography of Thekla Beere''. Dublin: Institute of Public Administration.

Connolly, Linda (2020). ''The story of Ireland's First Commission on the Status of Women''. Le fáil ar: https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/ (faighte 30 Deireadh Fómhair 2021)
{{Refend}}
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Beere, Thekla June}}
[[Catagóir:Básanna i 1991]]
[[Catagóir:Cearta na mban]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1901]]</text>
      <sha1>manvhtk2imcrnsdmd8ym0qsyb3rsxm6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063519</id>
      <parentid>1063397</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:23:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>Cata.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4716" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba státseirbhíseach Éireannach í '''Thekla June Beere''' (20 Meitheamh 1901 - 19 Feabhra 1991). D'oibrigh sí a bealach aníos go dtí an barr agus ceapadh í mar Rúnaí sa Roinn nua Iompair agus Cumhachta in 1959: b'in é príomhghrád na Státseirbhíse ag an am, agus í an chéad bhean a bhain an grád amach.

== Bunadh ==

Rugadh agus tógadh Thekla Beere i dteach biocáire [[An tSráid, Contae na hIarmhí|na Sráide]], Contae na hIarmhí. Ba reachtaire in [[Eaglais na hÉireann]] é a hathair, Francis JA Beere, agus ba í Lucie Maude Potterton, iníon Dhéan Ardach, a máthair. Bhí deirfiúr amháin aici, Jocelyn Ruth ('Joy'). A bhuí le scoláireacht bheag, d'fhreastail sí ar Choláiste Alexandra i mBaile Átha Cliath, agus i ndiaidh roinnt post páirtaimsire, rinne sí staidéar i g[[Coláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath agus bhain sí Baitsiléir Dlíthe (LLB) agus céim in Eolaíocht Pholaitiúil agus Dlí amach in 1924. 
Fuair Francis JA Beere bás in 1932, agus bhí cúram a máthar aici ón am sin.

== Gairm Bheatha ==

Chuaigh sí isteach sa Státseirbhís mar chléireach sealadach baineann ag an bhrainse staitisticí, an Roinn Tionscail agus Tráchtála in 1924.
B'in iad na blianta ba mhó a raibh tionchar acu uirthi nuair ar bhain sí scoláireacht Laura Spelman Rockefeller amach in 1925, agus chaith sí dhá bhliain ag staidéar ceird an staidrimh in institiúidí acadúla agus riaracháin Stáit Aontaithe Mheiriceá.
Tar éis di filleadh ar Éirinn, d'fhan sí san oifig staitisticí go dtí gur éirigh sí ina hoifigeach ceannfoirt sa Rannóg Iompair agus Mara in 1941, agus í ag déileáil le hiompar arbhair, móna, agus bainne.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 72-73&lt;/ref&gt; Fuair sí arduithe eile céime sna blianta ina dhiaidh sin sular shroich sí an grád ab airde sa Státseirbhís mar Rúnaí na Ranna nua Iompair agus Cumhachta in 1959. Dealraítear gur aithin Seán Lemass (Aire Tionscail agus Trádála agus Aire Soláthairtí) tuillteanas Beere. (Bryson (2009), lch 84) Bhí Lemass ina Aire ag am a harduithe céime is suntasaí. Scríobh TK Whitaker (Rúnaí na Roinne Airgeadais) chuici mar chomhghairdeas: 
&quot;Ní rud úrnua duit í, an tseirbhís – níor oibrigh duine ar bith ní ba dhéine, ní raibh duine ar bith ní ba thiomnaithe, agus níor thuill duine ar bith an t-ard-aitheantas seo mar ar thuill tusa é.&quot;&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 79&lt;/ref&gt;
Mas í an chéad bhean sa ghrád seo in Éirinn, is díol suntais é fosta gur Phrotastúnaigh an bheirt ab airde sa Roinn ag an am, í féin agus Aire na Roinne Erskine Childers.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 81-82&lt;/ref&gt;

== Ar scor ==

D'éirigh Beere as a post in 1966, ach d'fhan sí an-ghníomhach ar dtús. Ar na rudaí is fiúntaí a raibh lámh aici iontu bhí an Coiste Meánoideachais (1968-1974), Grúpa Athbhreithnithe Eagraíochta Seirbhísí Poiblí (1966-1969), agus go háirithe, bhí sí ina cathaoirleach ar an Choimisiún um Stádas Mná (1970-1972) ag ullmhú &quot;Tuarascáil Beere&quot; (Connolly): ar thorthaí an Choimisiúin bhí an tAcht in aghaidh Idirdhealú (Pá), 1974.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 133-165, agus féach ar The story of Ireland's First Commission on the Status of Women https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/&lt;/ref&gt;

== Caidreamh agus Caithimh Aimsire ==

Níor phós Thekla Beere riamh ach bhí sí i gcaidreamh ar feadh daichead bliain le JJ O'Leary, fear gnó. Is féidir nár phós sí mar gheall ar an bhac pósta a bhí i bhfeidhm sa tseirbhís phoiblí ó 1924 go dtí 1973.&lt;ref&gt;Bryson (2009), lch 178-180&lt;/ref&gt;
Bhí an-spéis ag Beere sa taisteal agus sa tsiúlóireacht, agus bhí sí ina ball den choiste a bhunaigh An Óige in 1931. Mar gheall ar a suim sa scannánaíocht, toghadh ina huachtarán ar Chumann Scannán na hÉireann í in 1973.
Fuair Thekla Beere bás an 19 Feabhra, 1991, agus tá sí curtha i reilig Naomh Bríd, Stigh Lorgan, Baile Átha Cliath.
[[Íomhá:20210411 St Brigid's Stillorgan-Thekla Beere's grave (5).jpg|mion]]

== Tagairtí ==

{{Refbegin}}
Bryson, Anna (2009). ''No coward soul – a biography of Thekla Beere''. Dublin: Institute of Public Administration.

Connolly, Linda (2020). ''The story of Ireland's First Commission on the Status of Women''. Le fáil ar: https://www.rte.ie/brainstorm/2020/1201/1181579-first-commission-on-the-status-of-women-ireland-1970/ (faighte 30 Deireadh Fómhair 2021)
{{Refend}}
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Beere, Thekla June}}
[[Catagóir:Státseirbhísigh Éireannacha]]
[[Catagóir:Cearta na mban]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na hIarmhí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1901]]
[[Catagóir:Básanna i 1991]]</text>
      <sha1>3xmqt8x2aueu097r7071kkpuzvcb4q1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé úsáideora:RinneMeSmaointiú</title>
    <ns>3</ns>
    <id>103199</id>
    <revision>
      <id>1063390</id>
      <timestamp>2022-07-20T21:27:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>/* Fáilte isteach! */ mír nua</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1352" xml:space="preserve">== Fáilte isteach! ==

Haigh, a RinneMeSmaointiú, agus tá [[Vicipéid:Réamhrá|fáilte romhat]] chuig an Vicipéid! Go raibh maith agat as [[Special:Contributions/RinneMeSmaointiú|do chuid dréachtaí]] a sheoladh isteach. Tá súil agam go mbainfidh tú taitneamh as d'am anseo! Tá sé éasca ailt nua a chruthú, agus téigh go dtí an [[Vicipéid:Halla baile|Halla Baile]] chun caint leis na [[Vicipéid:Vicipéideoirí|Vicipéideoirí]] eile (más mian leat é sin a dhéanamh), nó téigh go dtí an [[Vicipéid:Lárionad comhphobail|Lárionad Comhphobail]] chun breathnú ar na heachtraí Vicipéide is déanaí. Tá breis eolais fóinteach in ár [[Vicipéid:Réamhrá|reamhrá]], freisin.

Más é do thoil é, [[Vicipéid:Sínigh é|sínigh do chuid theachtaireachtaí]] ar leathanaigh phlé le ceithre thilde a chlóscríobh (&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;); ciallaíonn sé sinn go hionsáfar d'ainm úsáideora agus an dáta go huathoibríoch. Má tá cabhair ag teastail uait, féach ar [[Vicipéid:Cabhair]], nó cuir ceist dom armo leathanach phlé. Uair amháin eile, fáilte romhat!&lt;!-- Template:Welcome --&gt; - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 21:27, 20 Iúil 2022 (UTC)</text>
      <sha1>t1rvlr2wotr4sl1hjqu53gv6ga1mn6z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1063395</id>
      <parentid>1063390</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Fáilte isteach! */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1540" xml:space="preserve">== Fáilte isteach! ==

Haigh, a RinneMeSmaointiú, agus tá [[Vicipéid:Réamhrá|fáilte romhat]] chuig an Vicipéid! Go raibh maith agat as [[Special:Contributions/RinneMeSmaointiú|do chuid dréachtaí]] a sheoladh isteach. Tá súil agam go mbainfidh tú taitneamh as d'am anseo! Tá sé éasca ailt nua a chruthú, agus téigh go dtí an [[Vicipéid:Halla baile|Halla Baile]] chun caint leis na [[Vicipéid:Vicipéideoirí|Vicipéideoirí]] eile (más mian leat é sin a dhéanamh), nó téigh go dtí an [[Vicipéid:Lárionad comhphobail|Lárionad Comhphobail]] chun breathnú ar na heachtraí Vicipéide is déanaí. Tá breis eolais fóinteach in ár [[Vicipéid:Réamhrá|reamhrá]], freisin.

Más é do thoil é, [[Vicipéid:Sínigh é|sínigh do chuid theachtaireachtaí]] ar leathanaigh phlé le ceithre thilde a chlóscríobh (&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;); ciallaíonn sé sinn go hionsáfar d'ainm úsáideora agus an dáta go huathoibríoch. Má tá cabhair ag teastail uait, féach ar [[Vicipéid:Cabhair]], nó cuir ceist dom armo leathanach phlé. Uair amháin eile, fáilte romhat!&lt;!-- Template:Welcome --&gt; - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 21:27, 20 Iúil 2022 (UTC)

* An-alt ar [[Thekla June Beere|Thekla Beere]] — go raibh míle maith agat! [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 21:38, 20 Iúil 2022 (UTC)</text>
      <sha1>ghwt1fptx8byn4f7bg25pm8yltoipzp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Thekla Beere</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103200</id>
    <redirect title="Thekla June Beere" />
    <revision>
      <id>1063396</id>
      <timestamp>2022-07-20T21:39:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Ag athdhíriú go [[Thekla June Beere]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" xml:space="preserve">#redirect [[Thekla June Beere]]</text>
      <sha1>7p4mwtkaa079sd1a5dcuad5o4f74lkg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tonn teasa in Éirinn agus sa Bhreatain, Iúil 2021</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103201</id>
    <revision>
      <id>1063539</id>
      <timestamp>2022-07-21T11:55:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}  [[Íomhá:Heatwave on Palace Pier - geograph.org.uk - 2096838.jpg|mion|Palace Pier, Sasana&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Brighton Palace Pier|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Brighton_Palace_Pier&amp;oldid=1092076691|journal=Wikipedia|date=2022-06-08|language=en}}&lt;/ref&gt;]] I lár mhí Iúil 2021, bhí foláireamh eisithe ag [[Met Éireann]], Oifig na hAimsire in Éirinn  maidir le &quot;teochtaí thar an gcoitiantacht&quot;.&lt;ref&gt;{{Lu...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1639" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}

[[Íomhá:Heatwave on Palace Pier - geograph.org.uk - 2096838.jpg|mion|Palace Pier, Sasana&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Brighton Palace Pier|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Brighton_Palace_Pier&amp;oldid=1092076691|journal=Wikipedia|date=2022-06-08|language=en}}&lt;/ref&gt;]]
I lár mhí Iúil 2021, bhí foláireamh eisithe ag [[Met Éireann]], Oifig na hAimsire in Éirinn  maidir le &quot;teochtaí thar an gcoitiantacht&quot;.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=&quot;Teochtaí thar an gCoitiantacht&quot; tuartha - suas le 32C|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0715/1310378-teochtai-thar-an-gcoitiantacht-tuartha-suas-le-32c/|date=2022-07-15|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;


=== Éire ===
Agus an aimsir níos teo agus níos tirime ná mar is iondúil in Éirinn, bhí an teocht idir 25C agus 33C i rith an lae ar 19-23 Iúil 2021, a bhuíochas do chrios ardbhrú ón iardheisceart. Bhí sé thar a bheith té thar oíche chomh maith (idir 15 agus 23 céim san oíche).

D'eisigh [[Met Éireann]] rabhadh buí maidir le gach áit sa tír agu tugadh le fios go bhféadfadh daoine leochailleacha a bheith i mbaol.


=== Sasana ===
Chuir oifig na haimsire i Sasana rabhadh dearg teasa amach do [[Londain]], [[Manchain]] agus [[York]] agus teocht chomh hard le 35 céim Celsius á tuar. 


== Féach freisin ==

* [[Met Éireann]]
* [[Téamh domhanda]]
* [[Tonn teasa]]
* [[:Catagóir:Teagmhais aimsire|Teagmhais aimsire]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:2021]]
[[Catagóir:Téamh domhanda]]
[[Catagóir:Teagmhais aimsire]]
[[Catagóir:Timpeallacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Aeráid na hÉireann]]</text>
      <sha1>4qd4nje6dkpzntfh2fqdppiitj0rhtf</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>