Véineas (pláinéad)

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ga">
  <siteinfo>
    <sitename>Vicipéid</sitename>
    <dbname>gawiki</dbname>
    <base>https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Meán</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speisialta</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Plé</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Úsáideoir</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Plé úsáideora</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Vicipéid</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Plé Vicipéide</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Íomhá</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Plé íomhá</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Plé MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Teimpléad</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Plé teimpléid</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Cabhair</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Plé cabhrach</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Catagóir</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Plé catagóire</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Véineas (pláinéad)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2491</id>
    <revision>
      <id>1069712</id>
      <parentid>1063260</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:21:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8986" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach|nom=Véineas [[Íomhá:Venus symbol (bold).svg|24px|♀]]}}

Is í '''Véineas''' an dara [[pláinéad]] ón ngrian sa [[Grianchóras|ghrianchóras]]. B'í [[Véineas (miotaseolaíocht)|Véineas]] bandia an ghrá agus na háilleachta ag na Rómhánaigh ([[Afradaíté]] ag na Gréagaigh, Ishtar na Babalóine). Ós í Véineas an pláinéad is gile sa spéir, b'eol do dhaoine í a bheith ann ó thús ama. Tugadh Réalt na Maidne agus Réalt an Tráthnóna ar Véineas chomh maith. Níl gealach ar bith aige. Tá an lá níos faide ná an bhliain ann (243 lá de chuid an domhain), agus ós rud é go bhfuil Véineas ag rothlú thar a hais i dtreo chontrártha, feictear an [[Grian|Ghrian]] ag éirí san iarthar agus ag dul faoi san oirthear. Tá an pláinéad beagnach ar aon mhéid leis an [[Domhan]] agus tá an t-[[atmaisféar]] tiubh trom, 90 uair níos dlúithe ná [[atmaisféar an domhain]]. Is í [[dé-ocsaíd an charbóin]] an [[gás]] is flúirsí san atmaisféar, rud a chiallaíonn go bhfuil an iarmhairt ceaptha teasa i bhfad níos láidre ar Véineas ná ar an Domhan. Mar sin, tá an teocht an-ard ar fad ann, os cionn 400&amp;nbsp;°C. Gleannta míne is mó atá ar an dromchla. Ar ndóigh, tá sé róthe le farraigí ar bith a bheith ann. 

Cuireadh an chéad spáslong go Véineas sa bhliain 1962 agus is iomaí árthach eile a cuireadh ann ó shin, an spásárthach Venera 7 de chuid na Rúise, an chéad árthach a thuirling ar phláinéad choimhthíoch, ina measc. Taiscéalaithe gan daoine a bhí iontu ar fad, ar ndóigh. Rachadh sé rite le duine daonna coinníollacha Véineas a sheasamh, fiú dá gcaithfeadh sé culaith spáis.

== Tréithe Fisiceacha ==

=== Achoimre ===

==== An Fhithis (aga J2000) ====


Meánfhad ón nGrian: 	108,208,926 km, nó 0.723 331 99 aonad réalteolaíoch

Imlíne na fithise: 	680,000,000 km, nó 4.545 aonad réalteolaíoch

Éalárnacht na fithise: 	0.006 773 23

Peirihéilean (garphointe don Ghrian): 	107,476,002 km, nó 0.718 432 70 aonad réalteolaíoch

Apaihéilean (cianphointe ón nGrian): 	108,941,849 km, nó 0.728 231 28 AU

Tréimhse fhithiseach: 	224.700 69 lá (0.615 197 0 bliain)

Tréimhse shionadach 	583.92 lá

Meánluas fithiseach 	35.020 km/s

Uasmhéid an luais fhithisigh 	35.259 km/s

Íosmhéid an luais fhithisigh 	34.784 km/s

Claonadh na fithise 	3.394 71° (3.86° i gcoibhneas mheánchiorcal na Gréine)

Fad an nóid éirithigh 	76.680 69°

Argóint an pheirihéilin 	54.852 29°

Níl satailít nádúrtha ar bith ag timpeallú Véineas.

==== An Pláinéad ====

Trastomhas ag an meánchiorcal 	12,103.7 km (0.949 i gcomparáid leis an Domhan)

Achar an dromchla 	4.60×108 km2 (0.902 i gcomparáid leis an Domhan)

Toirt 	9.28×1011 km³ (0.857 i gcomparáid leis an Domhan)

Mais 	4.8685×1024 kg (0.815 i gcomparáid leis an Domhan)

Dlús (meán) 	5.204 g/cm3

Imtharraingt ag an meánchiorcal 	8.87 m/s2 (an tairiseach g méadaithe faoi 0.904)

Treoluas éalaithe 	10.36 km/s

Tréimhse rothlaithe 	−243.0185 lá (seasann an comhartha − do threo an rothlaithe: tá Véineas ag rothlú i dtreo atá contrártha le treo rothlaithe an Domhain)

Luas rothlaithe ag an meánchiorcal 	6.52 km/h

Claonadh na haise 	2.64°

Ceartairde an Phoil Thuaidh 	272.76° (18 n-uaire 11 nóiméad 2 shoicind) 

Diallas 	67.16°

Ailbéideacht 	0.65

Teocht ar an dromchla 	

íosmhéid 228 K (sna scamaill)

meán 737 K

uasmhéid 773 K 

=== Struchtúr ===

Áirítear Véineas ar na pláinéid dhomhanchosúla, rud a chiallaíonn go bhfuil sí déanta as ábhar crua - as cloch agus carraig - cosúil leis [[an Domhan]] féin. Mar sin, níl sí cosúil leis na gásfhathaigh ([[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatar]], [[Satarn (pláinéad)|Satarn]], [[Úránas (pláinéad)|Úránas]] agus [[Neiptiún (pláinéad)|Neiptiún]]). Níl sí mórán níos lú ná an Domhan, agus mar sin, is gnách a rá gurb í &quot;leathchúpla&quot; an Domhain. Scéal eile, áfach, go bhfuil atmaisféar trom aici, agus imthoscaí ar a dromchla atá thar a bheith difriúil le himthoscaí an tsaoil ar an Domhan.

==== Struchtúr Inmheánach ====

Níl mórán ar eolas againn ar an déanamh atá ar Véineas taobh istigh. Is féidir glacadh leis go bhfuil screamh, maintlín agus croí aici ar nós na bpláinéad domhanchosúil eile. Táthar ag déanamh go bhfuil an screamh beagáinín níos raimhre ná screamh an Domhain, agus go bhfuil an croí ábhairín níos mó. Is dócha gur cloch leáite - magma - atá istigh ansin, agus go dtagann cleitíní magma tríd an maintlín suas ar an dromchla ó am go ham le bolcáin a chruthú, cosúil leis na bolcáin ar an Domhan.

==== Geograife ====

Machairí míne bolcánacha atá in ochtó faoin gcéad de dhromchla Véineas. (Nuair a deirtear gur machairí &quot;bolcánacha&quot; iad, ní hionann sin agus a rá go mbeidís criathraithe le bolcáin: tagann an téarma sin le fios gurb as laibhe nó magma bolcánach a bhí ag fuarú a múnlaíodh iad i dtús an ama. Tá &quot;farraigí&quot; na Gealaí cosúil leis na machairí seo.) An chuid eile den tír-raon, is &quot;mór-ranna&quot; iad, nó garbhchríocha. Tugtar [[Ishtar Terra]] ar an mór-roinn thuaisceartach, agus í ainmnithe as bandia an ghrá i miotaseolaíocht na mBablónach. Tá Ishtar Terra ar aon mhéid leis [[an Astráil]]. Tá an sliabh is airde ar Véineas, [[Maxwell Montes]], suite in Ishtar Terra. Tá Maxwell Montes aon chiliméadar déag os cionn meánairde an tír-raoin i Véineas; níl an sliabh is airde ar an Domhan, [[Sliabh Everest]], fiú naoi gciliméadar os cionn meánleibhéal na mara. Tá an &quot;mhór-roinn&quot; dheisceartach, [[Aphrodite Terra]], ar aon mhéid le Meiriceá Theas, agus í níos mó ná Ishtar Terra, mar sin. Tá cuid mhór d'Aphrodite Terra criathraithe le cráitéir agus le h[[Éasc (geolaíocht)|éisc]]. 

Tá [[cráitéar tuinsimh|cráitéir thuinsimh]], sléibhte agus gleannta coitianta ar Véineas cosúil le gach pláinéad domhanchosúil, ach thairis sin, is féidir teacht ar thréithe tír-raoin nach bhfeicfeá ar aon phláinéad eile. Ina measc seo, is fiú trácht a dhéanamh ar na rudaí ar a dtugtar ''farra''. Go bunúsach, is &quot;pancóga&quot; cloiche iad, agus iad 20-50 ciliméadar ar trastomhas agus 100-1000 méadar ar raimhre. Is é an bolcánachas a chruthaigh iad. Thairis sin, tá struchtúir de bhristeacha gathacha ann ar a dtugtar ''novae'', agus gréasáin de bhristeacha agus de scoilteacha a chuirfeadh téada damháin alla i gcuimhne duit. Aracnóidigh a thugtar orthu, freisin, ón bhfocal Gréigise a chiallaíonn &quot;damhán alla&quot;. Is é an bolcánachas is cúis leis na struchtúir seo ar fad, agus bíonn cuid mhaith bolcáin ar fáil ar Véineas, chomh maith. Tá 167 mbolcán ar Véineas atá níos mó ná céad ciliméadar ar trastomhas. Is é an t-aon struchtúr bolcánach amháin ar an Domhan atá inchurtha leis na fathaigh seo ná [[Haváí]]. 

An chuid is mó de na logainmneacha ar Véineas, tagraíonn siad do mhná na staire nó na miotaseolaíochta. Is iad na heisceachtaí is tábhachtaí Maxwell Montes, atá ainmnithe as [[James Clerk Maxwell]], agus an dá réigiún úd [[Alpha Regio]] agus [[Beta Regio]]. Bronnadh na hainmneacha seo sular tháinig [[an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]] ar an bhfód. Is é an tAontas a choinníonn cuntas ar logainmníocht an spáis inniu.

==== Geolaíocht an Dromchla ====

Dealraíonn sé gurbh é an bolcánachas a mhúnlaigh cuid mhór de dhromchla Véineas, ach má mhúnlaigh féin, ná síltear go mbeadh bolcánachas ''gníomhach'' ar obair go forleathan ar an bpláinéad i gcónaí. Is amhlaidh go bhfuil screamh Véineas i bhfad níos sine ná screamh an Domhain, ós rud é go bhfuil screamh an Domhain á hathchúrsáil gan stad gan staonadh ag an bhfodhuchtú, is é sin, an dóigh a mbíonn na plátaí teicteonacha ag sleamhnú isteach faoina chéile. Mar sin, ní bhíonn an tír-raon a fheicimid ar an Domhan inniu ach céad milliún bliain d'aois, ar meán, ach tá tír-raon Véineas cúig chéad milliún bliain d'aois, mar a mheastar.

Ina dhiaidh sin féin, is féidir go bhfuil bolcánachas beo sa chorráit ar Véineas féin. Nuair a bhí na spástaiscéalaithe Rúiseacha den tsraith úd [[Venera]] ag taighde an phláinéid, chuir siad sonrú i splancanna agus i dtóirneach nach raibh inmhínithe mar fheiniméin atmaisféaracha cosúil le splancarnach agus spéirlingí an Domhain. Nó níl báisteach ná fearthainn ar Véineas, agus is í an bháisteach is cúis leis an tóirneach ar an Domhan. Creidtear gurb é an luaithreamhán as na bolcáin is cúis leis na splancanna ar Véineas. Thairis sin, chaill an pláinéad 90 % den [[dé-ocsaíd shulfair]] a bhí san atmaisféar idir na blianta 1978 agus 1986, rud a thugann le fios go raibh mórbhrúchtadh bolcáin ann a d'ardaigh an leibhéal roimhe sin a chuir go mór mór le tiúchan na substainte sin. 

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Grianchóras}}

[[Catagóir:Véineas]]</text>
      <sha1>1zspqhfszxebyomexykxm45h68yfvqi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069713</id>
      <parentid>1069712</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:22:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8983" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach|nom=Véineas [[Íomhá:Venus symbol (bold).svg|24px|♀]]}}

Is í '''Véineas''' an dara [[pláinéad]] ón ngrian sa [[Grianchóras|ghrianchóras]]. B'í [[Véineas (miotaseolaíocht)|Véineas]] bandia an ghrá agus na háilleachta ag na Rómhánaigh ([[Afradaíté]] ag na Gréagaigh, Ishtar na Babalóine). Ós í Véineas an pláinéad is gile sa spéir, b'eol do dhaoine í a bheith ann ó thús ama. Tugadh Réalt na Maidne agus Réalt an Tráthnóna ar Véineas chomh maith. Níl gealach ar bith aige. Tá an lá níos faide ná an bhliain ann (243 lá de chuid an domhain), agus ós rud é go bhfuil Véineas ag rothlú thar a hais i dtreo chontrártha, feictear an [[Grian|Ghrian]] ag éirí san iarthar agus ag dul faoi san oirthear. Tá an pláinéad beagnach ar aon mhéid leis an [[Domhan]] agus tá an t-[[atmaisféar]] tiubh trom, 90 uair níos dlúithe ná [[atmaisféar an domhain]]. Is í [[dé-ocsaíd charbóin]] an [[gás]] is flúirsí san atmaisféar, rud a chiallaíonn go bhfuil an iarmhairt ceaptha teasa i bhfad níos láidre ar Véineas ná ar an Domhan. Mar sin, tá an teocht an-ard ar fad ann, os cionn 400&amp;nbsp;°C. Gleannta míne is mó atá ar an dromchla. Ar ndóigh, tá sé róthe le farraigí ar bith a bheith ann. 

Cuireadh an chéad spáslong go Véineas sa bhliain 1962 agus is iomaí árthach eile a cuireadh ann ó shin, an spásárthach Venera 7 de chuid na Rúise, an chéad árthach a thuirling ar phláinéad choimhthíoch, ina measc. Taiscéalaithe gan daoine a bhí iontu ar fad, ar ndóigh. Rachadh sé rite le duine daonna coinníollacha Véineas a sheasamh, fiú dá gcaithfeadh sé culaith spáis.

== Tréithe Fisiceacha ==

=== Achoimre ===

==== An Fhithis (aga J2000) ====


Meánfhad ón nGrian: 	108,208,926 km, nó 0.723 331 99 aonad réalteolaíoch

Imlíne na fithise: 	680,000,000 km, nó 4.545 aonad réalteolaíoch

Éalárnacht na fithise: 	0.006 773 23

Peirihéilean (garphointe don Ghrian): 	107,476,002 km, nó 0.718 432 70 aonad réalteolaíoch

Apaihéilean (cianphointe ón nGrian): 	108,941,849 km, nó 0.728 231 28 AU

Tréimhse fhithiseach: 	224.700 69 lá (0.615 197 0 bliain)

Tréimhse shionadach 	583.92 lá

Meánluas fithiseach 	35.020 km/s

Uasmhéid an luais fhithisigh 	35.259 km/s

Íosmhéid an luais fhithisigh 	34.784 km/s

Claonadh na fithise 	3.394 71° (3.86° i gcoibhneas mheánchiorcal na Gréine)

Fad an nóid éirithigh 	76.680 69°

Argóint an pheirihéilin 	54.852 29°

Níl satailít nádúrtha ar bith ag timpeallú Véineas.

==== An Pláinéad ====

Trastomhas ag an meánchiorcal 	12,103.7 km (0.949 i gcomparáid leis an Domhan)

Achar an dromchla 	4.60×108 km2 (0.902 i gcomparáid leis an Domhan)

Toirt 	9.28×1011 km³ (0.857 i gcomparáid leis an Domhan)

Mais 	4.8685×1024 kg (0.815 i gcomparáid leis an Domhan)

Dlús (meán) 	5.204 g/cm3

Imtharraingt ag an meánchiorcal 	8.87 m/s2 (an tairiseach g méadaithe faoi 0.904)

Treoluas éalaithe 	10.36 km/s

Tréimhse rothlaithe 	−243.0185 lá (seasann an comhartha − do threo an rothlaithe: tá Véineas ag rothlú i dtreo atá contrártha le treo rothlaithe an Domhain)

Luas rothlaithe ag an meánchiorcal 	6.52 km/h

Claonadh na haise 	2.64°

Ceartairde an Phoil Thuaidh 	272.76° (18 n-uaire 11 nóiméad 2 shoicind) 

Diallas 	67.16°

Ailbéideacht 	0.65

Teocht ar an dromchla 	

íosmhéid 228 K (sna scamaill)

meán 737 K

uasmhéid 773 K 

=== Struchtúr ===

Áirítear Véineas ar na pláinéid dhomhanchosúla, rud a chiallaíonn go bhfuil sí déanta as ábhar crua - as cloch agus carraig - cosúil leis [[an Domhan]] féin. Mar sin, níl sí cosúil leis na gásfhathaigh ([[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatar]], [[Satarn (pláinéad)|Satarn]], [[Úránas (pláinéad)|Úránas]] agus [[Neiptiún (pláinéad)|Neiptiún]]). Níl sí mórán níos lú ná an Domhan, agus mar sin, is gnách a rá gurb í &quot;leathchúpla&quot; an Domhain. Scéal eile, áfach, go bhfuil atmaisféar trom aici, agus imthoscaí ar a dromchla atá thar a bheith difriúil le himthoscaí an tsaoil ar an Domhan.

==== Struchtúr Inmheánach ====

Níl mórán ar eolas againn ar an déanamh atá ar Véineas taobh istigh. Is féidir glacadh leis go bhfuil screamh, maintlín agus croí aici ar nós na bpláinéad domhanchosúil eile. Táthar ag déanamh go bhfuil an screamh beagáinín níos raimhre ná screamh an Domhain, agus go bhfuil an croí ábhairín níos mó. Is dócha gur cloch leáite - magma - atá istigh ansin, agus go dtagann cleitíní magma tríd an maintlín suas ar an dromchla ó am go ham le bolcáin a chruthú, cosúil leis na bolcáin ar an Domhan.

==== Geograife ====

Machairí míne bolcánacha atá in ochtó faoin gcéad de dhromchla Véineas. (Nuair a deirtear gur machairí &quot;bolcánacha&quot; iad, ní hionann sin agus a rá go mbeidís criathraithe le bolcáin: tagann an téarma sin le fios gurb as laibhe nó magma bolcánach a bhí ag fuarú a múnlaíodh iad i dtús an ama. Tá &quot;farraigí&quot; na Gealaí cosúil leis na machairí seo.) An chuid eile den tír-raon, is &quot;mór-ranna&quot; iad, nó garbhchríocha. Tugtar [[Ishtar Terra]] ar an mór-roinn thuaisceartach, agus í ainmnithe as bandia an ghrá i miotaseolaíocht na mBablónach. Tá Ishtar Terra ar aon mhéid leis [[an Astráil]]. Tá an sliabh is airde ar Véineas, [[Maxwell Montes]], suite in Ishtar Terra. Tá Maxwell Montes aon chiliméadar déag os cionn meánairde an tír-raoin i Véineas; níl an sliabh is airde ar an Domhan, [[Sliabh Everest]], fiú naoi gciliméadar os cionn meánleibhéal na mara. Tá an &quot;mhór-roinn&quot; dheisceartach, [[Aphrodite Terra]], ar aon mhéid le Meiriceá Theas, agus í níos mó ná Ishtar Terra, mar sin. Tá cuid mhór d'Aphrodite Terra criathraithe le cráitéir agus le h[[Éasc (geolaíocht)|éisc]]. 

Tá [[cráitéar tuinsimh|cráitéir thuinsimh]], sléibhte agus gleannta coitianta ar Véineas cosúil le gach pláinéad domhanchosúil, ach thairis sin, is féidir teacht ar thréithe tír-raoin nach bhfeicfeá ar aon phláinéad eile. Ina measc seo, is fiú trácht a dhéanamh ar na rudaí ar a dtugtar ''farra''. Go bunúsach, is &quot;pancóga&quot; cloiche iad, agus iad 20-50 ciliméadar ar trastomhas agus 100-1000 méadar ar raimhre. Is é an bolcánachas a chruthaigh iad. Thairis sin, tá struchtúir de bhristeacha gathacha ann ar a dtugtar ''novae'', agus gréasáin de bhristeacha agus de scoilteacha a chuirfeadh téada damháin alla i gcuimhne duit. Aracnóidigh a thugtar orthu, freisin, ón bhfocal Gréigise a chiallaíonn &quot;damhán alla&quot;. Is é an bolcánachas is cúis leis na struchtúir seo ar fad, agus bíonn cuid mhaith bolcáin ar fáil ar Véineas, chomh maith. Tá 167 mbolcán ar Véineas atá níos mó ná céad ciliméadar ar trastomhas. Is é an t-aon struchtúr bolcánach amháin ar an Domhan atá inchurtha leis na fathaigh seo ná [[Haváí]]. 

An chuid is mó de na logainmneacha ar Véineas, tagraíonn siad do mhná na staire nó na miotaseolaíochta. Is iad na heisceachtaí is tábhachtaí Maxwell Montes, atá ainmnithe as [[James Clerk Maxwell]], agus an dá réigiún úd [[Alpha Regio]] agus [[Beta Regio]]. Bronnadh na hainmneacha seo sular tháinig [[an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]] ar an bhfód. Is é an tAontas a choinníonn cuntas ar logainmníocht an spáis inniu.

==== Geolaíocht an Dromchla ====

Dealraíonn sé gurbh é an bolcánachas a mhúnlaigh cuid mhór de dhromchla Véineas, ach má mhúnlaigh féin, ná síltear go mbeadh bolcánachas ''gníomhach'' ar obair go forleathan ar an bpláinéad i gcónaí. Is amhlaidh go bhfuil screamh Véineas i bhfad níos sine ná screamh an Domhain, ós rud é go bhfuil screamh an Domhain á hathchúrsáil gan stad gan staonadh ag an bhfodhuchtú, is é sin, an dóigh a mbíonn na plátaí teicteonacha ag sleamhnú isteach faoina chéile. Mar sin, ní bhíonn an tír-raon a fheicimid ar an Domhan inniu ach céad milliún bliain d'aois, ar meán, ach tá tír-raon Véineas cúig chéad milliún bliain d'aois, mar a mheastar.

Ina dhiaidh sin féin, is féidir go bhfuil bolcánachas beo sa chorráit ar Véineas féin. Nuair a bhí na spástaiscéalaithe Rúiseacha den tsraith úd [[Venera]] ag taighde an phláinéid, chuir siad sonrú i splancanna agus i dtóirneach nach raibh inmhínithe mar fheiniméin atmaisféaracha cosúil le splancarnach agus spéirlingí an Domhain. Nó níl báisteach ná fearthainn ar Véineas, agus is í an bháisteach is cúis leis an tóirneach ar an Domhan. Creidtear gurb é an luaithreamhán as na bolcáin is cúis leis na splancanna ar Véineas. Thairis sin, chaill an pláinéad 90 % den [[dé-ocsaíd shulfair]] a bhí san atmaisféar idir na blianta 1978 agus 1986, rud a thugann le fios go raibh mórbhrúchtadh bolcáin ann a d'ardaigh an leibhéal roimhe sin a chuir go mór mór le tiúchan na substainte sin. 

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Grianchóras}}

[[Catagóir:Véineas]]</text>
      <sha1>1ns6yjwlg020vwju1r7v46dtuto70n3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069714</id>
      <parentid>1069713</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:24:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8983" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach|nom=Véineas [[Íomhá:Venus symbol (bold).svg|24px|♀]]}}

Is í '''Véineas''' an dara [[pláinéad]] ón ngrian sa [[Grianchóras|ghrianchóras]]. B'í [[Véineas (miotaseolaíocht)|Véineas]] bandia an ghrá agus na háilleachta ag na Rómhánaigh ([[Afraidíté]] ag na Gréagaigh, Ishtar na Babalóine). Ós í Véineas an pláinéad is gile sa spéir, b'eol do dhaoine í a bheith ann ó thús ama. Tugadh Réalt na Maidne agus Réalt an Tráthnóna ar Véineas chomh maith. Níl gealach ar bith aige. Tá an lá níos faide ná an bhliain ann (243 lá de chuid an domhain), agus ós rud é go bhfuil Véineas ag rothlú thar a hais i dtreo chontrártha, feictear an [[Grian|Ghrian]] ag éirí san iarthar agus ag dul faoi san oirthear. Tá an pláinéad beagnach ar aon mhéid leis an [[Domhan]] agus tá an t-[[atmaisféar]] tiubh trom, 90 uair níos dlúithe ná [[atmaisféar an domhain]]. Is í [[dé-ocsaíd charbóin]] an [[gás]] is flúirsí san atmaisféar, rud a chiallaíonn go bhfuil an iarmhairt ceaptha teasa i bhfad níos láidre ar Véineas ná ar an Domhan. Mar sin, tá an teocht an-ard ar fad ann, os cionn 400&amp;nbsp;°C. Gleannta míne is mó atá ar an dromchla. Ar ndóigh, tá sé róthe le farraigí ar bith a bheith ann. 

Cuireadh an chéad spáslong go Véineas sa bhliain 1962 agus is iomaí árthach eile a cuireadh ann ó shin, an spásárthach Venera 7 de chuid na Rúise, an chéad árthach a thuirling ar phláinéad choimhthíoch, ina measc. Taiscéalaithe gan daoine a bhí iontu ar fad, ar ndóigh. Rachadh sé rite le duine daonna coinníollacha Véineas a sheasamh, fiú dá gcaithfeadh sé culaith spáis.

== Tréithe Fisiceacha ==

=== Achoimre ===

==== An Fhithis (aga J2000) ====


Meánfhad ón nGrian: 	108,208,926 km, nó 0.723 331 99 aonad réalteolaíoch

Imlíne na fithise: 	680,000,000 km, nó 4.545 aonad réalteolaíoch

Éalárnacht na fithise: 	0.006 773 23

Peirihéilean (garphointe don Ghrian): 	107,476,002 km, nó 0.718 432 70 aonad réalteolaíoch

Apaihéilean (cianphointe ón nGrian): 	108,941,849 km, nó 0.728 231 28 AU

Tréimhse fhithiseach: 	224.700 69 lá (0.615 197 0 bliain)

Tréimhse shionadach 	583.92 lá

Meánluas fithiseach 	35.020 km/s

Uasmhéid an luais fhithisigh 	35.259 km/s

Íosmhéid an luais fhithisigh 	34.784 km/s

Claonadh na fithise 	3.394 71° (3.86° i gcoibhneas mheánchiorcal na Gréine)

Fad an nóid éirithigh 	76.680 69°

Argóint an pheirihéilin 	54.852 29°

Níl satailít nádúrtha ar bith ag timpeallú Véineas.

==== An Pláinéad ====

Trastomhas ag an meánchiorcal 	12,103.7 km (0.949 i gcomparáid leis an Domhan)

Achar an dromchla 	4.60×108 km2 (0.902 i gcomparáid leis an Domhan)

Toirt 	9.28×1011 km³ (0.857 i gcomparáid leis an Domhan)

Mais 	4.8685×1024 kg (0.815 i gcomparáid leis an Domhan)

Dlús (meán) 	5.204 g/cm3

Imtharraingt ag an meánchiorcal 	8.87 m/s2 (an tairiseach g méadaithe faoi 0.904)

Treoluas éalaithe 	10.36 km/s

Tréimhse rothlaithe 	−243.0185 lá (seasann an comhartha − do threo an rothlaithe: tá Véineas ag rothlú i dtreo atá contrártha le treo rothlaithe an Domhain)

Luas rothlaithe ag an meánchiorcal 	6.52 km/h

Claonadh na haise 	2.64°

Ceartairde an Phoil Thuaidh 	272.76° (18 n-uaire 11 nóiméad 2 shoicind) 

Diallas 	67.16°

Ailbéideacht 	0.65

Teocht ar an dromchla 	

íosmhéid 228 K (sna scamaill)

meán 737 K

uasmhéid 773 K 

=== Struchtúr ===

Áirítear Véineas ar na pláinéid dhomhanchosúla, rud a chiallaíonn go bhfuil sí déanta as ábhar crua - as cloch agus carraig - cosúil leis [[an Domhan]] féin. Mar sin, níl sí cosúil leis na gásfhathaigh ([[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatar]], [[Satarn (pláinéad)|Satarn]], [[Úránas (pláinéad)|Úránas]] agus [[Neiptiún (pláinéad)|Neiptiún]]). Níl sí mórán níos lú ná an Domhan, agus mar sin, is gnách a rá gurb í &quot;leathchúpla&quot; an Domhain. Scéal eile, áfach, go bhfuil atmaisféar trom aici, agus imthoscaí ar a dromchla atá thar a bheith difriúil le himthoscaí an tsaoil ar an Domhan.

==== Struchtúr Inmheánach ====

Níl mórán ar eolas againn ar an déanamh atá ar Véineas taobh istigh. Is féidir glacadh leis go bhfuil screamh, maintlín agus croí aici ar nós na bpláinéad domhanchosúil eile. Táthar ag déanamh go bhfuil an screamh beagáinín níos raimhre ná screamh an Domhain, agus go bhfuil an croí ábhairín níos mó. Is dócha gur cloch leáite - magma - atá istigh ansin, agus go dtagann cleitíní magma tríd an maintlín suas ar an dromchla ó am go ham le bolcáin a chruthú, cosúil leis na bolcáin ar an Domhan.

==== Geograife ====

Machairí míne bolcánacha atá in ochtó faoin gcéad de dhromchla Véineas. (Nuair a deirtear gur machairí &quot;bolcánacha&quot; iad, ní hionann sin agus a rá go mbeidís criathraithe le bolcáin: tagann an téarma sin le fios gurb as laibhe nó magma bolcánach a bhí ag fuarú a múnlaíodh iad i dtús an ama. Tá &quot;farraigí&quot; na Gealaí cosúil leis na machairí seo.) An chuid eile den tír-raon, is &quot;mór-ranna&quot; iad, nó garbhchríocha. Tugtar [[Ishtar Terra]] ar an mór-roinn thuaisceartach, agus í ainmnithe as bandia an ghrá i miotaseolaíocht na mBablónach. Tá Ishtar Terra ar aon mhéid leis [[an Astráil]]. Tá an sliabh is airde ar Véineas, [[Maxwell Montes]], suite in Ishtar Terra. Tá Maxwell Montes aon chiliméadar déag os cionn meánairde an tír-raoin i Véineas; níl an sliabh is airde ar an Domhan, [[Sliabh Everest]], fiú naoi gciliméadar os cionn meánleibhéal na mara. Tá an &quot;mhór-roinn&quot; dheisceartach, [[Aphrodite Terra]], ar aon mhéid le Meiriceá Theas, agus í níos mó ná Ishtar Terra, mar sin. Tá cuid mhór d'Aphrodite Terra criathraithe le cráitéir agus le h[[Éasc (geolaíocht)|éisc]]. 

Tá [[cráitéar tuinsimh|cráitéir thuinsimh]], sléibhte agus gleannta coitianta ar Véineas cosúil le gach pláinéad domhanchosúil, ach thairis sin, is féidir teacht ar thréithe tír-raoin nach bhfeicfeá ar aon phláinéad eile. Ina measc seo, is fiú trácht a dhéanamh ar na rudaí ar a dtugtar ''farra''. Go bunúsach, is &quot;pancóga&quot; cloiche iad, agus iad 20-50 ciliméadar ar trastomhas agus 100-1000 méadar ar raimhre. Is é an bolcánachas a chruthaigh iad. Thairis sin, tá struchtúir de bhristeacha gathacha ann ar a dtugtar ''novae'', agus gréasáin de bhristeacha agus de scoilteacha a chuirfeadh téada damháin alla i gcuimhne duit. Aracnóidigh a thugtar orthu, freisin, ón bhfocal Gréigise a chiallaíonn &quot;damhán alla&quot;. Is é an bolcánachas is cúis leis na struchtúir seo ar fad, agus bíonn cuid mhaith bolcáin ar fáil ar Véineas, chomh maith. Tá 167 mbolcán ar Véineas atá níos mó ná céad ciliméadar ar trastomhas. Is é an t-aon struchtúr bolcánach amháin ar an Domhan atá inchurtha leis na fathaigh seo ná [[Haváí]]. 

An chuid is mó de na logainmneacha ar Véineas, tagraíonn siad do mhná na staire nó na miotaseolaíochta. Is iad na heisceachtaí is tábhachtaí Maxwell Montes, atá ainmnithe as [[James Clerk Maxwell]], agus an dá réigiún úd [[Alpha Regio]] agus [[Beta Regio]]. Bronnadh na hainmneacha seo sular tháinig [[an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]] ar an bhfód. Is é an tAontas a choinníonn cuntas ar logainmníocht an spáis inniu.

==== Geolaíocht an Dromchla ====

Dealraíonn sé gurbh é an bolcánachas a mhúnlaigh cuid mhór de dhromchla Véineas, ach má mhúnlaigh féin, ná síltear go mbeadh bolcánachas ''gníomhach'' ar obair go forleathan ar an bpláinéad i gcónaí. Is amhlaidh go bhfuil screamh Véineas i bhfad níos sine ná screamh an Domhain, ós rud é go bhfuil screamh an Domhain á hathchúrsáil gan stad gan staonadh ag an bhfodhuchtú, is é sin, an dóigh a mbíonn na plátaí teicteonacha ag sleamhnú isteach faoina chéile. Mar sin, ní bhíonn an tír-raon a fheicimid ar an Domhan inniu ach céad milliún bliain d'aois, ar meán, ach tá tír-raon Véineas cúig chéad milliún bliain d'aois, mar a mheastar.

Ina dhiaidh sin féin, is féidir go bhfuil bolcánachas beo sa chorráit ar Véineas féin. Nuair a bhí na spástaiscéalaithe Rúiseacha den tsraith úd [[Venera]] ag taighde an phláinéid, chuir siad sonrú i splancanna agus i dtóirneach nach raibh inmhínithe mar fheiniméin atmaisféaracha cosúil le splancarnach agus spéirlingí an Domhain. Nó níl báisteach ná fearthainn ar Véineas, agus is í an bháisteach is cúis leis an tóirneach ar an Domhan. Creidtear gurb é an luaithreamhán as na bolcáin is cúis leis na splancanna ar Véineas. Thairis sin, chaill an pláinéad 90 % den [[dé-ocsaíd shulfair]] a bhí san atmaisféar idir na blianta 1978 agus 1986, rud a thugann le fios go raibh mórbhrúchtadh bolcáin ann a d'ardaigh an leibhéal roimhe sin a chuir go mór mór le tiúchan na substainte sin. 

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Grianchóras}}

[[Catagóir:Véineas]]</text>
      <sha1>mm0os80uubhfuuiuducbj381frizioc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>The Notorious B.I.G.</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2780</id>
    <revision>
      <id>1069559</id>
      <parentid>1047976</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:29:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>440</id>
      </contributor>
      <comment>Ag baint [[:Íomhá:Notorius_King_of_New_York.jpg|Notorius_King_of_New_York.jpg]] amach, scrios [[commons:User:Gbawden|Gbawden]] é ón Chómhaoin mar: Copyright violation; see [[:c:Commons:Licensing|]] ([[:c:COM:CSD#F1|F1]]): Source of [[:c:COM:DW|derivative</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1492" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba [[rapcheol|rapcheoltóir]] cáiliúil as [[Brooklyn]] i [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]] i lár na [[1990idí]] '''Christopher Wallace''' (21 Bealtaine, 1972 - 9 Márta, 1997), ar a tugadh '''Biggie Smalls''' mar leasainm, nó '''The Notorious B.I.G.''' níos minice. Ina chuid [[amhránaíocht|amhráin]] rapála, d'úsáid sé an leasainm '''Frank White''' chomh maith.

I measc a chuid amhrán, is dócha gurb iad ''Big Poppa'' agus ''One More Chance'' an dá amhrán ba cháiliúla a rinne sé.

==Díoltas==

 
Ar an 9 Márta, 1997, maraíodh Wallace i [[Los Angeles]], [[California]] i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]]. Bhí troid leanúnach aige le rapcheoltóir eile, Tupac Shakur. Measann roinnt daoine gur ghlac Biggie páirt i n[[dúnmharú]]  Tupac cúpla mhí roimh ré. Mar sin b'fhéidir gur bhain duine éigin díoltas amach. 

Bhí albam iarbháis, &quot;Life after Death&quot;, eisithe ar an [[23 Márta]] [[1997]].

==Dioscliosta==
===Albaim Stiúideo===
*''Ready to Die'' (1994)
*''Life After Death'' (1997)

===Comhoibriú===
*''Conspiracy'' (le [[Junior M.A.F.I.A.]]) (1995)

===Iarbháis===
*''Born Again'' (1999)
*''Duets: The Final Chapter'' (2005)
*''The King &amp; I'' (le [[Faith Evans]]) (2017)

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síolta ceol}}

[[Catagóir:Rapcheoltóirí]]
[[Catagóir:Daoine as Nua-Eabhrac]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1972]]
[[Catagóir:Básanna i 1997]]
[[Catagóir:Amhránaithe]]
[[Catagóir:Daoine dúnmharaithe]]</text>
      <sha1>i78wvouwvnb5pb6lzm2h4vmermuqx6f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Chéad Chogadh Domhanda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4275</id>
    <revision>
      <id>1069726</id>
      <parentid>1048885</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:56:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tús */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21174" xml:space="preserve">{{Infobox Coinbhleacht Mhíleata
|coinbhleacht   = An Chéad Chogadh Domhanda
|íomhá          = Australian infantry small box respirators Ypres 1917.jpg|thumb|301x301px
|méid_íomhá     = 280px
|dáta           = 28 Iúil 1914 – 11 Samhain 1918
|áit            = [[An Eoraip]], [[an Afraic]] agus [[an Meánoirthear]]
|toradh         = Bua na [[Entente Triarach|Chomhghuaillithe]]. Cuireadh [[Conradh na Náisiún]] ar bun. Deireadh le h[[Impireacht na Gearmáine]], h[[An Ostair-Ungáir|Impireacht na hOstaire-Ungáire]], srl.
|comhraiceoir1  = [[An Comhghuaillithe]]:&lt;br/&gt;{{bratach|France|An Fhrainc}}&lt;br/&gt;{{bratach|the United Kingdom|Ríocht Aontaithe}} &lt;br/&gt;{{bratach|Russia|Impireacht na Rúise}} (1914-1917)&lt;br/&gt;{{bratach|Italy (1861-1946)|Ríocht na hIodáil}} (1915-)&lt;br/&gt;{{bratach|the United States|Stáit Aontaithe Mheiriceá}} (1917-)&lt;br/&gt;{{bratach|Japan|An tSeapáin}}&lt;br/&gt;{{bratach|Serbia (1882-1918)|An tSeirbia}}&lt;br/&gt;{{bratach|Belgium|An Bheilg}}&lt;br/&gt;{{bratach|Palestine|Hejaz}}&lt;br/&gt;{{bratach|Greece|An Ghréig}} (1917-)&lt;br/&gt;{{bratach|Portugal|An Phortaingéil}}&lt;br/&gt;… srl ...
|comhraiceoir2  = Na [[Cumhachtaí Láir]]:&lt;br/&gt; {{bratach|the German Empire|Impireacht na Gearmáine}}&lt;br/&gt;{{bratach|Austria-Hungary 1869-1918|An Ostair-Ungáir}}&lt;br/&gt;{{bratach|the Ottoman Empire|Impireacht Otamánach}}&lt;br/&gt;{{bratach|Bulgaria|An Bhulgáir}} (1915-) &lt;br/&gt; … srl ...
|ceannasaí1     = {{bratach|Russia|Nioclás II}} &lt;br /&gt; {{bratach|Russia|Lavr Kornilov}} &lt;br /&gt; {{bratach|France|Raymond Poincaré}} &lt;br /&gt; {{bratach|France|Georges Clemenceau}} &lt;br /&gt; {{bratach|the United Kingdom|Seoirse V na Ríochta Aontaithe{{!}}Seoirse V}} &lt;br /&gt; {{bratach|the United Kingdom|Herbert Henry Asquith{{!}}H. H. Asquith}} &lt;br /&gt; {{bratach|the United Kingdom|Horatio Kitchener}} &lt;br /&gt; {{bratach|the United Kingdom|David Lloyd George{{!}}D. Lloyd George}} &lt;br /&gt; {{bratach|Belgium|Albert I}} &lt;br /&gt; {{bratach|Italy (1861-1946)|Victor Emmanuel III}} &lt;br /&gt; {{bratach|the United States|Woodrow Wilson}} &lt;br /&gt; {{bratach|Japan|An tImpire Taishō}} &lt;br /&gt; {{bratach|Serbia (1882-1918)|Petar I}} &lt;br /&gt; ... srl ...
|ceannasaí2     = {{bratach|Austria-Hungary 1869-1918|Franz Iosaf I}} &lt;br /&gt; {{bratach|Austria-Hungary 1869-1918|Séarlas I na hOstaire{{!}}Séarlas I}} &lt;br /&gt; {{bratach|Austria-Hungary 1869-1918|Arthur Arz von Straussenburg{{!}}A von Straussenburg}} &lt;br /&gt;  {{bratach|the German Empire|Uilliam II na Gearmáine{{!}}Uilliam II}} &lt;br /&gt; {{bratach|the German Empire|Erich von Falkenhayn}} &lt;br /&gt; {{bratach|the German Empire|Paul von Hindenburg}} &lt;br /&gt; [[Íomhá:Ottoman Flag.svg|22px]] [[Mehmed V]] &lt;br /&gt; {{bratach|Bulgaria|Ferdinand I}} &lt;br /&gt; ... srl ...
|líon_comhraic1 =
|líon_comhraic2 =
|taismigh1      = Básanna: 5,525,000&lt;br /&gt; Gortaithe: 12,831,500&lt;br /&gt; In easnamh: 4,121,000
|taismigh2      = Básanna: 4,386,000&lt;br /&gt; Gortaithe: 8,388,000&lt;br /&gt; In easnamh: 3,629,000
|}}
Is éard a bhí i gceist leis '''an gCéad Chogadh Domhanda''' nó '''an [[Cogadh]] Mór''' ná coimhlint [[An Domhan|dhomhanda]] a mhair ón mbliain [[1914]] go dtí an bhliain [[1918]]. Sháraigh sé na [[Cogadh|cogaí]] go léir roimhe sin, agus inniu féin glactar leis go raibh sé ar an g[[cogadh]] ba mhó agus ba scriosúla i [[stair]] an [[Cine daonna|chine dhaonna]] roimh [[an Dara Cogadh Domhanda]]. Cuireadh an chuid ba mhó den chogadh san [[An Eoraip|Eoraip]]. Fágadh na milliúin [[Bás|marbh]], agus tháinig domhan nua chun saoil de thoradh an chogaidh.

Is gnách na Comhghuaillithe agus na Cumhachtaí Láir a thabhairt ar an dá thaobh sa chogadh seo.  

* Ba iad na Cumhachtaí Láir ná [[An Ostair-Ungáir|Dé-mhonarcacht na hOstaire is na hUngáire]] agus [[Impireacht na Gearmáine]], [[an Bhulgáir]] agus [[An Tuirc|an Tuirc Otamánach]]. 
* Ba iad na Comhghuaillithe an [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]], [[Impireacht na Rúise]], agus [[an Fhrainc]], is é sin, an ''Entente'' Triarach, chomh maith leis [[an Iodáil]] nach ndeachaigh sa chogadh ach ní ba déanaí. Le fírinne bhí an chuma ar an scéal i dtús an chogaidh go dtaobhódh an [[Iodáil]] leis na Cumhachtaí Láir, ach ní mar sin a tharla.  

An &quot;cogadh a chuirfeadh deireadh le gach cogadh&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://roghaghabriel.blogspot.com/2014/07/|teideal=Rogha Gabriel|údar=Sleachta as saothar Ghabriel Rosenstock|dáta=2014|language=ga|work=roghaghabriel.blogspot.com|dátarochtana=2020-11-11}}&lt;/ref&gt;...  b'shin a chreid daoine a bhí thart nuair a tháinig an sos cogaidh i bhfeidhm, ar an 11 Samhain 1918. An 11ú uair, ar an 11ú lá den 11ú mí.  Bhí breall orthu; tá cogaí níos uafásaí tarlaithe ó shin&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://aonghus.blogspot.fr/2010/11/cogadh-chun-deireadh-chuir-le-cogai.html|teideal=cogadh-chun-deireadh-chuir-le-cogai|údar=aonghus.blogspot.fr|dáta=|dátarochtana=2018}}&lt;/ref&gt;.  

== Cúiseanna an chogaidh ==

=== Rás na nArm ===
Deirtear gurb as aontú na Gearmáine sa bhliain [[1870]] a d'eascair an Cogadh Mór, nó nuair a tháinig na mion stáit Ghearmánacha le chéile in aon mhór stát amháin, b'ionann sin agus cothromaíocht na gcumhachtaí san Eoraip a chur ag guagaíl. 

Ar dtús, ní raibh cuma ró-dhona ar na cúrsaí, nó bhí [[Otto von Bismarck]], Seansailéir na Gearmáine, meáite ar an t[[síocháin]] a choinneáil le [[Tír|tíortha]] eile na hEorpa, agus é ag dul i muinín [[Taidhleoir|taidhleoireacht]]&lt;nowiki/&gt;a agus conarthaí éagsúla leis an gcuspóir seo a bhaint amach.

Thar aon rud eile, níor theastaigh ó Bismarck go bhfágfaí an Ghearmáin ag cur troda ar dhá chathéadan san am chéanna, agus mar sin, bhí sé dírithe ar chaidreamh cairdiúil a choinneáil le h[[Impireacht na Rúise]], nó ba é an rud ba mhó a chuir eagla air ná [[an Fhrainc]] agus an Rúis a bheith ag ionsaí a thíre ón dá thaobh. 

Sa bhliain 1888, áfach, ba é an tImpire [[Uilliam II na Gearmáine|Uilliam a Dó]] a tháinig chun cumhachta sa Ghearmáin. Ní raibh sé sásta le polasaithe ciallmhara measartha Bismarck, agus thug sé bata is bóthar don tSeansailéir sa bhliain 1890. Bhí dearcadh [[Náisiúnachas|náisiúnaíoch]] impiriúlach ag Uilliam, agus é dianbharúlach go raibh sé daite dó &quot;áit faoin ngrian&quot; a bhaint amach don Ghearmáin. Ní raibh mórán suime aige sa taidhleoireacht ná sna conarthaí arbh iad for agus fónamh Bismarck iad.
[[Íomhá:&quot;Onward to Victory&quot;, World War I Allied propaganda postcard.jpg|mion|Feachtas bolscaireachta, cárta phoist, Carruthers &amp; Batsford, Winnipeg Canada 1916]]
Chuir stiúir nua bhagrach na Gearmáine míchompord ar na [[Sasanaigh]], go háirithe an dóigh a raibh [[Cabhlach cogaidh|loingeas]] cogaidh na Gearmáine ag dul i méadaíocht. Ba iad na [[long]]&lt;nowiki/&gt;a Sasanacha a bhí &quot;ag rialú na dtonnta&quot; ar fud an [[An Domhan|domhain]]. Ba dóigh le lucht [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|rialtais na Ríochta Aontaithe]] go raibh na Gearmánaigh ag tabhairt a ndúshláin lena gcuid longa nua cogaidh. Mar sin, thosaigh na Sasanaigh féin ag tógáil longa láidre cogaidh de chineál nua - ''dreadnoughts'', a fuair a n-ainm ón gcéad long chogaidh den chineál seo, an ''HMS Dreadnought''.

Chuir an rás armála idir an Bhreatain Mhór agus an Ghearmáin spreagadh i dtíortha eile na hEorpa téisclim a dhéanamh do chogadh mhór, agus an caiteachas míleata ag dul i méadaíocht ar fud na hilchríche.

=== Míleatachas agus uathlathas ===
[[Íomhá:SoldiersWWI.jpg|thumb|right|Saighdiúirí [[Éire]]annacha ag ligean scíth le linn [[Cath na Somme|Chath na Somme]], 1 Iúil, 1916]]

Chuir Uachtarán na Stát Aontaithe, [[Woodrow Wilson]], agus daoine eile an pobal i dtreo an mhíleatachais. Cheap siad go raibh an cogadh ina iarmhairt ar an méid cumhachta a bhí cruinnithe ag an aicme uachtarach. Bhí Wilson ag súil go gcuirfí [[Conradh na Náisiún]] ar bun agus cheap sé dá bhfaigheadh na Stáit réidh lena n-airm go mbeadh síocháin ar domhan.

=== Impiriúlachas eacnamaíochta ===
Cheap [[Vlaidímír Leinín|Vladimir Lenin]] go raibh cúis an chogaidh ag baint leis an [[Impiriúlachas Nua|impiriúlachas]] domhanda. Mar fhianaise d'úsáid sé tuairimí [[Karl Marx]] agus John A. Hobson, a dúirt níos luaithe go mbrisfeadh cogadh domhanda amach dá leanfaí ar aghaidh leis an impiriúlachas. Chuir sé an argóint chun tosaigh go raibh na bainc shaibhre taobh thiar den rialtas i stáit áirithe. An rud faoin tuairim seo ná: Cén fáth nach raibh cogadh idir an Fhrainc agus Sasana? Bhí an bheirt acu ag leathadh amach a n-impireachtaí san [[An Afraic|Aifric]] agus san [[An Áise|Áise]], agus ba bheag nár thosaigh cogadh i Fashoda. Chun an fhírinne a rá, thosaigh impiriúlachas na hOstair-Ungáire agus na Rúise i dtaobh na m[[Na Balcáin|Balcán]].

=== Iomaíocht i dtaobh eitneach agus an polaitíocht , sean agus nua ===
[[Íomhá:Revenge map for Ottoman Balkan 1914.jpg|mion|Bhí an [[Impireacht Otamánach]] ag iarraidh díoltas a bhaint amach sa bhliain 1914: Rumeliya Muhacirin-i Islamiyesi Cemiyeti, ]]
Chreid an domhan go raibh cogadh idir an Ostair-Ungáir agus an tSeirbia chun teacht pé scéal é (cé nach n-aontaíonn an [[Stair|staraí]] A. J. P. Taylor leis sin), de dheasca go raibh an [[tír]] ag titim as a chéile agus an [[náisiúnachas]] ag fás ar fud na mBalcán. Tharla an fás seo de bharr gur thit an [[An Tuirc|Tuirc]] as a chéile (bhí cogadh sa [[An Libia|Libia]] idir iad féin agus an Iodáil inar chaill siad). Thug an Rúis tacaíocht dóibh toisc go raibh nasc [[reiligiún]]&lt;nowiki/&gt;da agus eithneach eatarthu, ach freisin ón uair go raibh suim acu i dteacht ar phoirt uisce te.

An fhadhb i gcomhair na Gearmáine ná go raibh sé suite i lár na hEorpa agus éasca le hionsaí ar an ábhar sin. Freisin, bhí an Fhrainc fós feargach mar gheall ar chailliúint [[Alsace-Champagne-Ardenne-Lorraine|Alsace]] agus [[Lorraine]] sa chogadh leis an bPrúis. Ar deireadh rinne na Fhrancaigh comhghuaillíocht leis na Rúisigh, ionas go raibh rudaí ag éirí dainséarach don Ghearmáin.

== Forógra cogaidh agus tús an chogaidh ==
[[Íomhá:Plano Schlieffen 1914.png|mion]]
=== Na Pleananna Cogaidh, an Mhímhuinín agus an Slógadh ===
[[Íomhá:World War 1.gif|mion|Na Comhghuaillithe agus na Cumhachtaí Láir]]
Ceann de chúiseanna an chogaidh ab ea na pleananna réamhcheaptha a bhí ag na cumhachtaí go léir leis an gcogadh a bhuachan. Ba é [[Plean Schlieffen]], plean slógtha na Gearmána, a tharraing an cogadh anuas ar an ilchríoch. Go bunúsach, bhí sé bunaithe ar an smaoineamh go n-ionsófaí an Fhrainc gan seans a fhágáil aici eagar ceart cogaidh a chur ar a cuid saighdiúirí in am. 

An plean a bhí ag na Francaigh bhí sé dírithe ar an gceantar tionsclaíoch chois abhainn Ruhr, an ''Ruhrgebiet'', a fhorghabháil, nó ní fhéadfadh an Ghearmáin cogadh a chur in uireasa na tionsclaíochta ansin. 

De réir plean eile de chuid na bhFrancach shlógfaí an t-arm go sciobtha le teorainn na Gearmáine agus na hOstaire-Ungáire a bhaint amach. Chruthaigh na pleananna seo atmaisféar cogúil so-adhainte idir na tíortha.

=== Forógra ===
Ba é an rud a chuir an lasair sa bharrach ná dúnmharú [[Ard-diúc Franz Ferdinand na hOstaire|Franz Ferdinand]], Ard-Diúc agus ball de rítheaghlach na h[[An Ostair|Ostair]]&lt;nowiki/&gt;e, i [[Sairéavó]] sa [[An Bhoisnia-Heirseagaivéin|Bhoisnia]]. [[Feallmharú|Feallmharaíodh]] Ard-diúc Franz Ferdinand na hOstaire agus a bhean chéile Sophie, Bandiúc Hohenberg, ar an [[28 Meitheamh]] [[1914]], i [[Sairéavó]] ag [[Gavrilo Princip]]'''.'''  Ba ea dúnmharú Franz Ferdinand a chuir tús ar shraith imeachtaí a tharla go gairid ina dhiaidh.
=== Tús ===
Thosaigh An Chéad Chogadh Domhanda ar an [[28 Iúil]] [[1914]],  aithnítear go forleathan, nuair a d'fhógair an [[An Ostair-Ungáir|Ostair-Ungáir]] cogadh ar an t[[An tSeirbia|Seirbia]].

Ansin d'iompaigh an cogadh ina choimhlint dhomhanda de réir a dhinimice féin. Thacaigh an Ghearmáin leis an Ostair-Ungáir trí “sheic bhán” a thabhairt di.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=http://centenaries.ucd.ie/wp-content/uploads/2015/04/83980-UCD-Decade-of-Centenaries_A5-IRISH_FA_download_v2.pdf|teideal=Decade of Centenaries|údar=UCD|dáta=2016|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt; Ansin d'fhógair an Ghearmáin cogadh ar an Rúis ar 1 Lúnasa;  rinne arm na himpireachta ionradh ar [[Lucsamburg|Lucsambrug]] ar 2 Lúnasa, agus d'fhógair an Ghearmáin cogadh ar an bhFrainc ar 3 Lúnasa.[[Íomhá:The Outbreak of the First World War, 1914 Q81832.jpg|mion|3 Lúnasa 1914:  [[Pálás Buckingham]], léirsithe poiblí tírghrá   ]]Tar éis ionradh na nGearmánach ar an m[[An Bheilg|Beilg]] ar an [[4 Lúnasa]],&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; d'fhógair an Bhreatain Mhór cogadh ar an nGearmáin agus ar a comhghuaillithe. Ar an lá céanna, dhearbhaigh [[Woodrow Wilson]] go raibh [[na Stáit Aontaithe]] neodrach. 

Ainneoin na heagla roimh an gCogadh a bhí tar éis fás le mí roimhe sin, sna laethanta ina dhiaidh, bhí léirsithe poiblí tírghrá ar fud na hEorpa tríd agus saoránaigh á ngríosadh chun tacú leis an gcogadh. Bhí na pleananna cogaidh chomh socair roimh ré ag na hairm is nach raibh na státairí ábalta an t-arrachtach a stopadh. 
=== Éire agus Tús an Chéad Chogaidh Dhomhanda ===
Nuair a fógraíodh an cogadh ar 4 Lúnasa 1914, bhí corradh le 25,000 Éireannach cheana féin ar dualgas i ngnátharm na Breataine agus 30,000 Éireannach sa chúltaca. Bhrostaigh na mílte le liostáil in Éirinn sa samharadh 1914 cionn is go raibh cuid mhór daoine ag súil go mbeadh an comhrac thart faoin [[Nollaig]] &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20190628214814/https://www.nervecentre.org/sites/default/files/downloads/Ceacht%201%20-%20Cad%20Chuige%20Ar%20Tharla%20Se%CC%81__0.pdf|teideal=CAD É MAR A THARLA SÉ GUR THROID AONTACHTAITHE AGUS NÁISIÚNAITHE AR AN TAOBH CHÉANNA?|údar=CCEA|dáta=|dátarochtana=2016}}&lt;/ref&gt;   

* Príomhaltː [[Éire agus an Chéad Chogadh Dhomhanda]] 

==  An cogaíocht ==
[[Íomhá:MustardGasBurns2.JPG|mion|úsáid as [[Gás mustaird|gás]] [[Nimh|nimhe]] le linn an chogaidh, 1918|alt=|263x263px]]

=== Na céad urchair ===
Caitheadh na céad urchair ag [[Arm na Breataine]] ag an bhFronta Thiar ar an [[22 Lúnasa]] [[1914]] lasmuigh de [[Mons]] na Beilge agus na 4th Royal Irish Dragoon Guards i lár an aonaigh.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; 

Ag tús an chogaidh bhí arm beag (Fórsa Sluaíochta na Breataine) de 70,000 saighdiúir curtha ag an mBreatain chun dul i gcoinne arm na Gearmáine a bhí ag déanamh ionradh ar an Fhrainc agus an Bheilg. 

D’áirigh an Fórsa seo ceithre reisimint de Mharcshlua Éireannach agus naoi gcathlán coisithe Éireannacha. 

=== Na buaicphointí ===
Cuireadh cuid mhaith de na cathanna ar an gCathéadan Thiar. Ach le fírinne chuaigh ascnamh an dá thaobh i bhfostú ansin, agus d'fhan na [[saighdiúir]]í sna trinsí ar feadh na mblianta fada, ag iarraidh latrach an áir idir an dá thrinse a thrasnú. Rith an cathéadan seo ón [[An Mhuir Thuaidh|Muir Thuaidh]] go teorainn na h[[An Eilvéis|Eilvéis]]&lt;nowiki/&gt;e.

[[Íomhá:Military, First World War, men, uniform, wounded Fortepan 23418.jpg|clé|mion|200x200px|saighdiúirí gortaithe ag filleadh ón gcath:  1916]]
'''Cathanna''':

* [[An Chéad Cath Marne|An Chéad Chath Marne]], (6–10 Meán Fómhair 1914) nó nó mar is fearr aithne, ''Míorúilt an Marne'' (''Le Miracle de la Marne'').
*[[An Chéad Chath Ypres (1914)|An Chéad Chath Ypres]] (19 Deireadh Fómhair - 22 Samhain 1914)
* [[Feachtas Gallipoli]], Eanáir - Bealtaine 1915.  D'ionsaigh na na Comhghuaillithe [[Caolas]] na [[An Dardainéil|Dardainéile]], agus iad ag iarraidh [[Iostanbúl]] a bhaint amach trí [[Leithinis|Leithinis]] Gallipoli.
* [[Cath Loos]], 25 Meán Fómhair - 14 Deireadh Fómhair 1915.  Seo an chéad uair a baineadh [[Arm na Breataine]] úsáid as [[Gás mustaird|gás]] [[Nimh|nimhe]] le linn an chogaidh.
* [[Cath Verdun]],  [[21 Feabhra]] go [[18 Nollaig]] [[1916]].  Maraíodh thart ar 300,000 [[saighdiúir]]í ar an dá thaobh.
*[[Cath na hIútlainn]], a tharla amach ó chósta na [[An Danmhairg|Danmhairge]] ar 31 Bealtaine -[[1 Meitheamh]] [[1916]], an [[cath]] [[Cabhlach cogaidh|cabhlaigh]] is mó den Chogadh Mór
Bhí an cogadh ar siúl ar feadh dhá bhliain faoi mí Iúil 1916 agus bhí na Cumhachtaí Comhghuaillíocha páirteach i straitéis de chomhionsaithe i gcoinne na gCumhachtaí Láir. Thug an Bhreatain agus an Fhrainc aghaidh ar fhórsaí na Gearmáine ar fud an cheantair i dtuaisceart na Fraince ar ar tugadh &quot;an Fronta Thiar&quot;. 
*[[Cath an Somme]], [[1 Iúil]] [[1916]], agus lean sé ar aghaidh go mí na [[An tSamhain|Samhna]] na bliana sin.  Maraíodh níos mó ná 300,000 duine in aice leis an Somme sa [[An Fhrainc|Fhrainc]].
*[[Cath Passchendaele]], 31 Iúil 1917  agus lean sé ar aghaidh go mí na [[An tSamhain|Samhna]] na bliana sin.  Maraíodh níos mó ná 600,000 [[duine]] in aice leis an [[baile]] Passchendaele sa [[An Bheilg|Bheilg]].
*Bhí &quot;[[Ionsaí an Earraigh, 1918|Ionsaí an Earraigh]]&quot;, [[21 Márta]] [[1918]] - go dtí [[18 Iúil]] [[1918]], ar na cathanna ba mhó agus ab fhíochmhaire i rith an Chéad Chogaidh Dhomhanda.

[[Íomhá:Armisticetrain_(slight_crop).jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Armisticetrain_(slight_crop).jpg|mion|11 Samhain 1918: sínitheoirí an chomhaontaithe, an sos cogaidh a chuir deireadh leis an gCéad Chogadh Domhanda. Sa phictiúr, ionadaithe ón bhFrainc, ón nGearmáin agus ón mBreatain a síníodh na cáipéisí, lasmuigh de charráiste an Ghinearáil Foch i bhForaois Compiègne.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jan Dąbrowski, Wielka|date=1937|url=|title=“Armisticetrain”  in Wojna 1914-1918,|journal=|volume=|issue=Vársá 1937}}&lt;/ref&gt;|alt=|251x251px]]
== Deireadh an chogaidh ==
Ar an [[11 Samhain]] [[1918]], siníodh sos cogaidh, nó an Armstad, rud a chuir deireadh leis an gCéad Chogadh Domhanda. Glacadh leis an sos cogaidh go foirmiúil i gcarráiste an Ghinearáil Ferdinand Foch i bhForaois [[Compiègne]] sa Fhrainc ag 5:10am.  Ach lean an cogaíocht an maidin sin go dtí 11am.
[[Íomhá:Photo of Henry Nicholas Gunther.jpg|mion|Maraíodh [[Henry Gunther]], ag 10:59, 11/11/1918]]
Maraíodh 11,000 an maidin sin, 3,500 saighdiúir Meiriceánach ina measc&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.historynet.com/world-war-i-wasted-lives-on-armistice-day.htm|teideal=Wasted Lives|údar=historynet.com|dáta=|dátarochtana=2018}}&lt;/ref&gt;.   Ag 10:59 ar 11/11/1918, lámhachadh [[Henry Gunther]], poncán de shliocht Gearmánach&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Gunther|teideal=Henry Gunther|údar=Wikipedia|dáta=|dátarochtana=2018}}&lt;/ref&gt;.

Fuair naoi milliún [[saighdiúir]] bás i [[machaire]] an áir, agus d'éag na milliúin sibhialtach chomh maith. Ó thosaigh an Cogadh, fuair níos mó ná 16 mhilliún [[bás]], lena n-áirítear tuairim agus 7 milliún sibhialtach. 

== Síocháin ==

An bhliain dar gcionn, síníodh [[Conradh Versailles]]. Conradh [[Síocháin|síochán]]&lt;nowiki/&gt;a idirnáisiúnta ab ea an Conradh Versailles, a chuir deireadh leis an gCéad Cogadh Domhanda idir na Comhghuaillithe agus [[an Ghearmáin]].

Síníodh an Conradh ar an [[28 Meitheamh]] [[1919]] i b[[Pálás Versailles]] i b[[Páras]] na [[An Fhrainc|Fraince]]. Gearradh coinníollacha diana ar an nGearmáin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;[[Íomhá:Treaty of Versailles, English version.jpg|clé|mion|Conradh Versailles|alt=|269x269px]]
== Torthaí ==
[[Íomhá:Territorial changes resulting from World War I.svg|mion|
Cuireadh tús le deich d[[tír]] nua, agus tógadh a lán talaimh ón [[An Ghearmáin|Ghearmáin]].
]]
Bhí a lán torthaí ag an gcogadh sin. 
* Thosaigh [[Réabhlóid na Rúise 1917|Réabhlóid na Rúise]] go gairid ina dhiaidh. 
* Athraíodh an [[An Eoraip|Eoraip]] ón bhunús. Sa socrú [[Síocháin|síochán]]&lt;nowiki/&gt;a, cuireadh tús le deich d[[tír]] nua, agus tógadh a lán talaimh ón [[An Ghearmáin|Ghearmáin]]. Cuireadh deireadh le an-chuid [[monarcacht]]&lt;nowiki/&gt;aí freisin agus tús len a lán tíortha beaga [[Daonlathas|daonlathach]]&lt;nowiki/&gt;a. Níor éirigh le mórán de na tíortha seo, áfach, mar gheall ar a neamhchobhsaíocht. 
* Chuir an cogadh deireadh leis na himpireachtaí &lt;nowiki/&gt;ilnáisiúnta san Eoraip agus tháinig stáit nua ar an bhfód: an t[[Poblacht na Seice|Seicslóvaic]], an [[An Iúgslaiv|Iúgslaiv]], an [[An Eastóin|Eastóin]], an [[An Fhionlainn|Fhionlainn]],&lt;nowiki/&gt; an [[An Laitvia|Laitvia]], [[an Pholainn]] agus an [[An Liotuáin|Liotuáin]]. 
* Scr&lt;nowiki/&gt;iosadh an [[geilleagar]] in a lán tíortha de dheasca ghéarchéim na h[[eacnamaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a.
* Thosaigh an [[An Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda]] agus [[Cogadh Cathartha na Spáinne]] go hindíreach mar thoradh.

== Féach freisin ==
* [[Éire agus an Chéad Chogadh Dhomhanda]]
* [[:Catagóir:Cathanna sa Chéad Chogadh Domhanda|Cathanna sa Chéad Chogadh Domhanda]]
* [[Conradh Versailles]] 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:An Chéad Chogadh Domhanda| ]]
[[Catagóir:Stair na hEorpa|Cead Chogadh Domhanda]]</text>
      <sha1>6fq3ho2hnhw74lyrdc5nann46hff4z6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Joseph Conrad</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7131</id>
    <revision>
      <id>1069711</id>
      <parentid>1014963</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:10:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6412" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Scríbhneoir]] [[Sasana]]ch de phór na [[an Pholainn|Polainne]] ab ea '''Joseph Conrad''' ('''Teodor Józef Konrad Nałęcz Korzeniowski''', [[3 Nollaig]] [[1857]] – [[3 Lúnasa]] [[1924]]).   

Cuirtear dearcadh rómánsúil ina leith go minic, ach le fírinne, bhí an rómánsúlacht sin maolaithe ag an íoróine ba dhual dó, chomh maith leis an tuiscint a bhí aige don dóigh a gcuireann an duine dallamullóg air féin. 

Is iomaí [[Léirmheas Leabhar|léirmheas]]&lt;nowiki/&gt;tóir liteartha a deir go raibh sé ar réamhtheachtairí an nua-aoiseachais. Is é an saothar is clúití leis ná an [[úrscéal|t-úrscéal]] úd ''Heart of Darkness'', a spreag an [[Stiúrthóir scannáin|stiúrthóir]] [[Francis Ford Coppola]] chun an [[scannán]] ''Apocalypse Now'' a dhéanamh.

== Saol ==
Saolaíodh Teodor Józef Konrad Korzeniowski ar an tríú lá de Mhí na Nollag sa bhliain 1857 i mBerdyczów (inniu, Berdychiv/Бердичів san [[An Úcráin|Úcráin]]) sa chuid den Pholainn a bhí sealbhaithe ag [[an Rúis]] i ndeireadh na h[[18ú haois|ochtú haoise déag]]. [[Teaghlach]] uasal a bhí i gceist, mar is léir ón ainm (is é ''Nałęcz'' ainm an armais). 

Bhí athair Chonrad ina [[Aistriúchán|aistritheoir]] agus ina scríbhneoir, agus é sáite i ngnóthaí an fhreasúra rúnda a bhí ag iarraidh an Pholainn a athbhunú mar thír [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleách]]. Tháinig póilíní rúnda an Impire Rúisigh ar a lorg, agus díbríodh chun na Sibéire é. 

Fuair máthair Chonrad bás le créachta sa bhliain 1865, agus bhain an mí-ádh céanna don athair ceithre bliana ina dhiaidh sin, i [[Cracó|gCracó]]. Fágadh Conrad óg ina dhílleachta sula raibh dhá bhliain déag d'aois aige.
[[Íomhá:Joseph Conrad author.jpg|clé|mion]]
B'é a uncail a d'fhéachadh ina dhiaidh feasta, agus é ní ba chairéisí mar dhuine ná mar a bhí a thuismitheoirí. Mar sin féin, cheadaigh an t-uncail do Chonrad [[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] [[Marseille]] a bhaint amach le dul ar na soithí, nuair nach raibh sé ach seacht mbliana déag d'aois. Bhí saol lán eachtraí aige, agus é sáite i smuigléireacht ghunnaí agus i gcomhcheilg pholaitiúil, rudaí ar thug sé cur síos ficseanúil orthu ina úrscéal ''The Arrow of Gold''. 

Sa bhliain 1878, d'fhéach Conrad le [[Féinmharú|lámh a chur ina bhás féin]], ach nuair a theip an iarracht sin air, chuaigh sé ag obair ar [[long]] Shasanach. B'ansin a d'fhoghlaim sé a chuid [[An Béarla|Béarla]]. Ní raibh bliain is fiche d'aois slánaithe aige. 

Sa bhliain 1886, bhain sé amach saoránacht na Breataine chomh maith le dintiúirí an Mháistir [[Mairnéalach]]&lt;nowiki/&gt;ta. Chuaigh sé i dtír ar thalamh Shasana an chéad uair i gcuan [[Lowestoft]] i [[Suffolk]]. Ina dhiaidh sin, chaith sé an chuid ba mhó dá shaol i [[Londain]] nó in [[Kent]] i gcóngar do [[Canterbury]].
[[Íomhá:Aniela Zagórska, Karola Zagórska and Joseph Conrad 02.jpg|mion|Aniela Zagórska, Karola Zagórska agus Joseph Conrad, [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua Eabhrac]]|clé]]
Bhí Conrad 36 bliana d'aois nuair a d'éirigh sé as an [[Mairnéalach|mairnéalacht]] le dul leis an scríbhneoireacht.  

Tháinig an chéad úrscéal leis, is é sin, Díth céille Almayer, i gcló sa bhliain 1895. B'í an Fhraincis francbhéarla na nEorpach ardoilte san am, agus í go paiteanta ag Conrad féin as a óige: b'ábhar iontais é go bhféadfadh aon duine an tríú [[Teanga (cumarsáid)|teanga]] a bhí foghlamtha aige a úsáid chomh líofa sin i [[litríocht]]. Rud nach mbeifeá ag súil lena mhalairt, 

[[Taom croí]] ba thrúig [[Bás|bháis]] do Chonrad ar an tríú lá de Mhí Lúnasa sa bhliain 1924. Ní raibh ach 66 bliain d’aois aige ag an am.  

Tairgeadh céim uasal dó mar [[ridire]] sa bhliain roimhe sin, ach níor ghlac sé leis an ridireacht. 

== Litríocht ==
Is é saol na farraige timpeallacht na n-imeachtaí i gcuid mhaith de na scéalta a scríobh sé. Thug sé cur síos cuimsitheach ar réabhlóideachas [[Meiriceá Theas|Mheiriceá Theas]] ina úrscéal ''Nostromo''. Thairis sin, bhí sé ar dhuine de cheannródaithe an úrscéil spiaireachta leis an dá shaothar úd ''The Secret Agent'' agus ''Under Western Eyes''. 

Ós rud é go raibh saoltaithí an Pholannaigh aige, ba nádúrtha leis spiaireacht, [[sceimhlitheoireacht]] agus achrann polaitíochta a phlé ina chuid scríbhneoireachta - b'ábhar adhnua iad na téamaí sin i scríbhneoireacht Shasana go dtí sin.
[[Íomhá:Mr. Joseph Conrad.jpg|mion|1915|clé]]
Droichead thar an scoilt idir réadúlacht leithéidí [[Charles Dickens]] agus an nua-aoiseachas is ea saothar liteartha Chonrad. Mar is dual don Pholannach, ba bheag air scríbhneoireacht [[An Rúis|na Rúise]], siúd is go bhfuil sé furasta é a chur i gcomparáid le Dostaighéavscaí. B'é Íován Tuirgéineav an t-aon scríbhneoir Rúiseach a thaitin leis.  

Inniu, is é an mion-úrscéal úd ''Heart of Darkness'' is mó a thuilleann clú do Chonrad, agus is é an gnáthmheas ar an leabhar seo ná gur ionsaí ar an gcoilíneachas atá ann. Níl cách ag aontú leis an gciallú sin. Mar shampla, fuair an scríbhneoir [[An Nigéir|Nigéir]]&lt;nowiki/&gt;each Chinua Achebe an-locht ar theanga agus ar shamhlaoidí Chonrad, agus é den tuairim nach féidir Conrad a shaoradh ó líomhain an [[Ciníochas|chiníochais]].
&lt;nowiki/&gt;[[Íomhá:Almeyer's Folly.png|mion|1923|219x219px|clé]]
Deir léirmheastóirí eile, áfach, nach mbréagnaíonn an dá chuid a chéile. Ós rud é go raibh Conrad ag scríobh i dtréimhse a bhí tugtha don chiníochas, ní raibh sé féin in ann ciníochas na linne a tharchéimniú: ní hionann sin is a rá, áfach, nach bhféadfadh sé a bheith ag iarraidh criticeoireacht a dhéanamh ar an gciníochas mar rud.
[[Íomhá:Joseph Conrad grave.jpg|clé|mion|Uaigh i gCanterbury]]
== Gaeilge ==
Bhí Conrad ar dhuine de na [[scríbhneoir]]í Victeoiriacha a bhí i bhfaisean nuair a thosaigh [[an Gúm]] ag cur Gaeilge ar sheoda na [[litríocht]]a domhanda, agus mar sin, d'aistrigh [[Seosamh Mac Grianna]] ceann dá chuid saothar, ''Díth Céille Almayer'' (&quot;Almayer's Folly&quot;) go [[Gaeilge]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Conrad, Joseph}}
[[Catagóir:Scríbhneoirí Sasanacha]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Polannacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1857]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]</text>
      <sha1>33y9psns17g1w3h5bxs6so50elb74k4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Daoine a rugadh i 1918</title>
    <ns>14</ns>
    <id>7998</id>
    <revision>
      <id>1069696</id>
      <parentid>664259</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:34:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>&gt;ga</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="127" xml:space="preserve">Ailt faoi dhaoine a rugadh i 1918.
{{Catcómhaoin|1918 births|Breitheanna sa bhliain 1918}}

[[Catagóir:Blianta breithe|1918]]</text>
      <sha1>j2a1oqyrlzr1kzzge0bk1r73lfg993i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Budawanny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9807</id>
    <revision>
      <id>1069701</id>
      <parentid>1033324</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:45:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1486" xml:space="preserve">{{teideal iodálach}}
{{WD Bosca Sonraí Scannáin|
  íomhá         = Budawanny.jpg |
  méid_íomhá    = 160px |
  stiúrthóir    = [[Bob Quinn]] |
  léiritheoir   = Bob Quinn &lt;br /&gt; Miriam Allen&lt;ref name=&quot;h.com&quot;&gt;http://archive.is/20130629111140/http://www.hollywood.com/movie/Budawanny/245163&lt;/ref&gt; |
  scríbhneoir   = ''Script'': Bob Quinn&lt;br /&gt;''Úrscéal'': [[Pádraig Standún|P. Standún]] |
  aisteoirí     = Donal McCann &lt;br /&gt; Maggie Fegan &lt;br /&gt; Tomas O'Flatharta &lt;br /&gt; Peadar Lamb &lt;br /&gt; Freda Gillen &lt;br /&gt; Sean O'Colsdealbha |
  ceol          = Roger Doyle |
  cineamatagrafaíocht = Seamus Deasy |
  eagarthóir    = Martin Duffy |
  dáileadh      = [[Cinegael]] |
  eisiúint      = [[1 Eanáir]], [[1987]]&lt;ref name=&quot;h.com&quot;/&gt; |
  fad_reatha    = 80 nóiméad |
  tír           = [[Éire]] |
  idirlíon      = [http://www.conamara.org/budawanny.htm Cinegael] |}}

[[Scannán]] is ea '''''Budawanny''''' a rinne [[Bob Quinn]] sa bhliain [[1986]]. Galldú ar an bhfrása [[Gaeilge]] &quot;bod an mhanaigh&quot; is ea teideal an scannáin. Is é is ábhar don scannán ná [[sagart]] a ghineann páiste agus an teannas a éiríonn idir é agus a [[easpag]].

Suitear an scannán ar oileán amach ó chósta [[Conamara|Chonamara]]. Tá sé bunaithe ar an leabhar [[Súil le Breith]] le [[Pádraig Standún]].

Scannán ciúin is ea é, taobh amuigh de na radhairc leis an easpag, atá i m[[Béarla]].

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{stumpa}}

[[Catagóir:Scannáin Béarla]]</text>
      <sha1>icsnypy7hpa6e4ffqt0g7esb6wcmk77</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wayne Bridge</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10430</id>
    <revision>
      <id>1069643</id>
      <parentid>874208</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:40:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="769" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is imreoir [[sacar|sacair]] é '''Wayne Michael Bridge''' (a rugadh ar an [[5 Lúnasa]] [[1980]]). Is ball d'fhoireann [[Manchester City F.C.|Manchester City]] é. Tá sé ar iasacht faoi láthair le Brighton &amp; Hove Albion. D'imir sé cheanna le [[Chelsea F.C.|Chelsea]] agus Southampton roimhe sin. Tháinig sé sa chúigiú háit ar an [[I'm a Celebrity...Get Me Out of Here! (sraith 15 an RA)|cúigiú sraith déag]] ''[[I'm a Celebrity...Get Me Out of Here! (RA)|I'm a Celebrity...Get Me Out of Here!]]'' sa bhliain 2015.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{Síol-peileadóirsacair-en|Bridge, Wayne}}

{{DEFAULTSORT:Bridge, Wayne}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1980]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>5dbk6cujymdm5ckm3d9m7pg5x4e89lx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ryan Bertrand</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10478</id>
    <revision>
      <id>1069644</id>
      <parentid>664508</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:40:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="438" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is imreoir [[sacar|sacair]] é '''Ryan Bertrand'''. Tá sé ar iasacht ó [[Chelsea F.C.|Chelsea]] ag [[Reading F.C.]]. Rugadh é i [[Londain]], [[Sasana|Shasana]] ar [[5 Lúnasa]], [[1985]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{Síol-peileadóirsacair-en|Bertrand, Ryan}}

{{DEFAULTSORT:Loughnane, Bill}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1985]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>7iexyj5n7lqn6znl1u1fgslchzaq574</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Piaras Béaslaí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16331</id>
    <revision>
      <id>1069574</id>
      <parentid>1053083</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:55:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74335" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}[[Scríbhneoir]] [[Gaeilge]], trodaí saoirse d'[[Éirinn]] agus [[saighdiúir]] ab ea '''Percy Frederick Beazley''', nó '''Piaras Béaslaí'''. Rugadh i [[Learpholl]] é ar an [[10 Márta|10ú Márta]] [[1881]], agus fuair sé bás ar an [[22 Meitheamh|22ú Meitheamh]] [[1965]] i m[[Baile Átha Cliath]]. Scríobh sé [[dráma]]í agus [[filíocht|dánta]], ach is é an saothar [[Litríocht|litríochta]] is tábhachtaí dár tháinig óna pheann ná an [[úrscéal|t-úrscéal]] fáthchiallach ''[[Astronár]]''. 

== A Shaol ==

=== A Chéad Óige ===

Éireannaigh ab ea a thuismitheoirí, Nannie Hickey (Áine Ní Ící) agus Patrick Langford Beazley. Ní raibh focal [[Gaeilge]] i bpluc ceachtar acu, ach mar sin féin, bhí suim acu i gcás na [[Éire|hÉireann]]. Fuair Piaras óg féith na scríbhneoireachta ó thaobh na dtaobhann freisin, nó scríobh Nannie a lán dánta agus scéalta tírghráthúla faoi Éirinn agus faoi laochra na hÉireann nuair a bhí sí óg, agus chaith Patrick Langford Beazley na blianta fada ina eagarthóir ar ''The Catholic Times'', nuachtán na g[[Caitliceach]] i Learpholl. 

Fuair Piaras óg an chéad bhunscolaíocht i Wallasey i Learpholl, ach ansin, cuireadh ag foghlaim é i gColáiste San Proinsias Xavier. Scoil Chaitliceach do chlann na meánaicme Éireannaí i Learpholl a bhí ann agus í á reáchtáil ag na hÍosánaigh. D'éirigh le Piaras go maith ar scoil, ó bhí sé tar éis tús a chuid [[Laidin]]e, [[Fraincis]]e agus [[Gréigis]]e a fhoghlaim óna athair cheana féin, nuair a tháinig sé go dtí an coláiste. Fear mór léitheoireachta ab ea a athair, agus ba mhinic a léadh sé os ard scéalta as na leabhair do Phiaras agus dá dheartháireacha. Faoi thionchar na léitheoireachta seo, chuir Piaras óg suim san amharclannaíocht agus sa drámaíocht. Ina bhuachaill óg dó, bhí sé ag scríobh drámaí beaga cheana féin.

=== An Gaeilgeoir Óg ===

Ní raibh ann ach déagóir óg nuair a thosaigh sé ag foghlaim na Gaeilge as a stuaim féin. Bhí sé i dtuilleamaí na n-irisí is na dtéacsleabhar lena chuid Gaeilge a fhoghlaim, nó cé gur thosaigh [[Conradh na Gaeilge]] ag soláthar ceachtanna i [[Learpholl]] féin i ndeireadh na [[19ú haois|naoú haoise déag]], níor cheadaigh a chúthaileacht don ógánach freastal orthu ar dtús.

[[Íomhá:Thomas ashe grave.jpg|thumb|Dealbh do Phiaras Béaslaí, [[Peadar Ó Cearnaigh]] agus [[Tomás Ághas]] ([[Reilig Ghlas Naíon]])]]
Is deacair a rá cathain a chuaigh Piaras an chéad uair go hÉirinn, ach is ansin is túisce a casadh cainteoirí líofa Gaeilge air, nó ní raibh baint ar bith aige le saol na Gaeilge i Learpholl. Sin mar a thugann sé féin le fios ina chuid cuimhní cinn, ar a laghad. Ón taobh eile de, áfach, cúis náire ab ea é do Phiaras riamh i measc na [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnaithe Éireannacha]] gur [[Sasanach]] a bhí ann, is é sin, gur rugadh is gur tógadh i [[Sasana]] é, agus ina fhear fásta dó, bhí sé ag iarraidh a áitiú ar na daoine gurb in Éirinn a saolaíodh é. Mar sin, is féidir gurb i [[Learpholl]] a casadh an chéad chainteoir dúchais air, cé gurbh fhearr leis a shíleadh gurb in Éirinn a tharla sé.

Ón taobh eile de, tá a fhios againn go raibh lucht gaoil aige i g[[Ciarraí]], agus uncail leis ina shagart paróiste sa [[Gaeltacht|Ghaeltacht]]. Ar cuairt ansin dó, tháinig an-fheabhas ar a chuid Gaeilge, agus é ag bailiú is ag breacadh síos sleachta [[Béaloideas|béaloidis]] ó sheanchaithe an cheantair leis an teanga a fhoghlaim ní b'fhearr fós. I bhfad ní ba déanaí, d'fhoilsigh sé na sleachta seo in irisí Gaeilge.

=== An tÁbhar Iriseora ===

Nuair a chríochnaigh sé an scoil, bhí a chuid tuairiscí thar barr ar fad, ach ina dhiaidh sin féin níor thogair sé ardoideachas a tharraingt air. B'fhearr leis a chuid a shaothrú ar iriseoireacht, cosúil lena athair féin. Thairis sin, theastaigh uaidh rud éigin fónta a dhéanamh ar mhaithe leis an nGaeilge agus cúis na teanga a chur chun cinn.

D'fhoilsigh Béaslaí an chéad chúpla mionsaothar sa bhliain 1899, nuair a ghlac irisleabhar Éireannach i [[Londain]], ''[[New Ireland]]'', le dán scigiúil agus le gearrscéal beag uaidh.

Sa bhliain 1900, d'éirigh le Piaras an chéad jab ceart iriseoireachta a fháil. Fuair sé post sóisearach ag an ''Wallasey News and Wirral General Advertiser'' i Learpholl. Ní raibh i gceist ach leathsheachtanán áitiúil an Pháirtí Liobrálaigh, ach mar sin féin, tús a bhí ann. Faoin am seo, thosaigh gníomhaíocht Phiarais sna cumainn Éireannacha i Learpholl. Bhí sé tar éis cuairt a thabhairt ar [[Oireachtas na Gaeilge]] i m[[Baile Átha Cliath]] agus alt ardmholtach a fhoilsiú faoi ar an ''Catholic Times'' cheana féin, sula ndeachaigh sé i gcraobh áitiúil Chonradh na Gaeilge. D'iompaigh sé amach nach raibh mórán Gaeilge ag aon duine de na Conraitheoirí áitiúla, agus ar an toirt rinneadh múinteoir Gaeilge de Phiaras féin. Ar dtús, d'fhéadfá a rá gur bhain obair an Chonartha mealladh as, ach i rith an ama, chabhraigh an Conradh leis teacht i dteagmháil le cainteoirí dúchais agus tuilleadh a fhoghlaim uathusan. Casadh a lán cainteoirí ó Ghaeltacht Mhaigh Eo air, agus d'éirigh sé eolach ar a gcanúint siúd.

I dtús báire, bhí Piaras ina bhall de Chraobh Learphoill den Conradh. Bhí cainteoirí dúchais sa dá chraobh eile sa chathair, ach ní bhfuair sé aithne cheart orthu ach sa bhliain 1902, nuair a chuaigh sé i gCraobh Bootle. 

Bhí sé ina bhall ghníomhach den ''Celtic Literary Society'' chomh maith, agus é an-díograiseach ag glacadh páirte in imeachtaí an dá chumann. Ba mhaith leis siamsaíocht agus amharclannaíocht freisin, agus ba mhinic é i bpáirt an tsiamsóra ag cur na ndaoine eile ag gáire lena chuid geáitsí. Bhíodh sé ag aithris filíocht Ghaeilge ag ócáidí an [[CLG]]. Tríd is tríd, bhí sé ag éirí ina fhear tábhachach i measc Ghaeil óga Learphoill. 

Chaith sé seal beag ag obair ina fho-eagarthóir don ''Liverpool Daily Post'', ach d'éirigh sé as go sciobtha. Bhí sé ar bís aistriú go hÉirinn, nó mhothaigh sé gurb ansin a bhí a chinniúint, agus é chomh sáite i saol na gcumann Gaelach is a bhí. Ní raibh obair ar fáil dó in Éirinn, ach ó bhí athrú áite de chineál éigin de dhíth air, chuaigh sé ag lorg oibre in áiteanna eile i Sasana.

Fuair sé post leis an ''Rochester &amp; Chatham Journal'' i Kent. Ní raibh ann ach liarlóg áitiúil [[Nuachtán|nuachtáin]] a raibh dearcadh [[Coimeádachas|Coimeádach]] aici. Bhí an tuarastal go dona, agus ní raibh an obair ag taithneamh le Piaras ach an oiread. Sa deireadh thiar, d'imigh Piaras ón nuachtán in éineacht le duine eile de na heagarthóirí, Breatnach dar shloinne Bennet. Fuair Bennet post sa phríomhchathair agus mheall sé Piaras go Londain chomh maith. I Londain, thosaigh sé ag freastal ar imeachtaí na craoibhe áitiúla de Chonradh na Gaeilge, agus fuair sé go leor cairde nua, gan trácht a dhéanamh ar na seanchairde agus an lucht gaoil a casadh air ag ócáidí an Chonartha. I measc an lucht aitheantais seo, bhí Liam P. Ó Riain, Fionán Mac Coluim, Mícheál Breatnach, agus go leor eile. Ní ba deireanaí. d'admhaigh Piaras go raibh sé ag adhradh Fhionáin Mhic Coluim mar a bheadh laoch ann. Casadh [[Pádraic Ó Conaire]] féin air i measc lucht Gaeilge Londan.

Ar dtús, níor éirigh leis post a fháil i Londain. Chaith sé saoire na Nollag sa bhaile i dteach a thuismitheoirí, ach ina dhiaidh sin, d'fhill sé go dtí an phríomhchathair. Sa deireadh, áfach, b'éigean dó a admháil nach raibh an iriseoireacht ag éirí leis i ndeisceart Shasana, agus tháinig sé ar ais go Learpholl. 

=== An Conraitheoir ===

Chuaigh sé le hobair Chonradh na Gaeilge ansin arís. Anois, d'athraigh sé craobh, nó chuaigh sé i gcraobh Bootle. Lucht oibre ba mhó a bhí sa chraobh sin, agus cuid mhór acu ina gcainteoirí dúchais ón nGaeltacht.

I mBealtaine 1902, tháinig an chéad sliocht béaloidis i gcló ar an gClaidheamh Solais a bhí bailithe ag Piaras sa Ghaeltacht. Ba é seo tosach a chuid scríbhneoireachta as Gaeilge. San am céanna, bhí sé gnóthach i gConradh na Gaeilge, agus sna blianta 1903-1904, chaith sé seal ina chathaoirleach ar Choiste Ceannais an Chonartha i Learpholl. Nuair a bhí an t-údarás sin aige, bhí sé ábalta a lán imeachtaí cultúrtha Gaeilge a chóiriú agus a eagrú. Má stáitsigh an Conradh i Learpholl dráma Gaeilge, is follasach go raibh lámh ag Piaras san obair sin.

Bhí Fionán Mac Coluim, fear fuinnimh an Chonartha i Londain, á adhradh ag Piaras. Theastaigh uaidh an sracadh céanna a chur i gConradh Learphoill agus a bhí, dar leis, i gConradh Londan.

Faoin am seo, thosaigh sé ag cur suime sa náisiúnachas Éireannach. Chuaigh sé le lúthchleasaíocht sa CLG, nó bhí sé barúlach gur chóir dó, mar Ghael, é féin a ullmhú i gcomhair troda ar son shaoirse na hÉireann. A bhuí leis an stádas a bhí aige sa Chonradh, bhí cairde Éireannacha aige anois, ach san am céanna, ba chúis náire dó nach raibh nósanna na hÉireann aige, agus sórt míchompóird air uaireanta i gcuideachta na nÉireannach. Mar sin, d'fhéadfá a rá go raibh sé ag iarraidh athsheilbh a fháil ar an Éireannachas ba dual dó ó thaobh na dtaobhann, agus gur cuid den athghabháil seo ab ea an spéis a bhí aige don Ghaeilge agus an tsuim a chuir sé sa náisiúnachas.

Nuair a bhí Piaras sáite i gcúrsaí an Chonartha, d'éirigh sé mór le bean a bhí cúig bliana ní ba shine ná é, Delia Hurley, nó Brighid Ní Mhuirthile, mar a thugadh Piaras uirthi ina chuid scríbhinní príobháideacha. B'ise a chéad shearc, ach níor bhláthaigh an grá riamh thar ghnáthchairdeas. Bhí a lán rudaí eile seachas an grá ag déanamh scime dó agus á choinneáil corraithe corrthónach san am seo. Ó thaobh amháin de, theastaigh uaidh cabhrú le forbairt an Chonartha i Learpholl, ach ón taobh eile, bhí mífhoighne air a aghaidh a thabhairt ar Éirinn. Ní raibh a fhios aige, áfach, conas a shaothródh sé a chuid thall ansin - cén tslí bheatha a bheadh aige. Bhí sé ag smaoineamh ar thimireacht a dhéanamh don Chonradh, - sin nó dul ag múineadh sna scoileanna. 

Chaith sé trí seachtaine i mBaile Átha Cliath i Lúnasa 1904, agus é ag freastal ar imeachtaí Oireachtas na Gaeilge ansin. Ní dhearna an turas seo ach a mhífhoighne a mhéadú, agus chaith sé na míonna ina dhiaidh sin ag cur is ag cúiteamh leis féin, arbh é seo an t-am ceart le dul go hÉirinn.

=== Go hÉirinn ===

Nuair a tháinig an tEarrach, Bealtaine 1905, shocraigh sé aistriú ó Learpholl go Baile Átha Cliath. Ba ansin a ghlac sé an t-ainm nua air féin - ''Pierce'' Beazley in áit Percy sa Bhéarla. Thóg sé roinnt ama air an fhoirm cheart Gaeilge a roghnú - Piaras Béaslaigh, Béaslaoi nó Béaslaí. Tháinig an t-aistriú go hÉirinn aniar aduaidh ar a thuismitheoirí agus ar a chuid cairde i gConradh na Gaeilge, agus d'airigh siad uathu go mór é. Bhí a thuismitheoirí ag cur postorduithe chuige fad is nach raibh post aige, ach san am céanna, bhí a athair sásta admháil nach mbeadh mórán dul chun cinn i ndán dó dá bhfanfadh sé i Learpholl. Sna litreacha a bhí á fháil aige óna athair san am seo, aithintítear go raibh seisean agus a mhuintir á chronú go mór, ach ba léir fosta gur cúis bhróid agus sástachta ab ea é don athair gur fear fearúil neamhspleách a bhí i bPiaras anois.

Ó bhí ról lárnach aige i gConradh na Gaeilge i Learpholl, ba mhór an buille dá chuid cairde fosta an dóigh ar sheangaigh sé leis as an áit. Fuair sé litreacha uathu inar léirigh siad go raibh siad buartha faoi thodhchaí an Chonartha sa chathair ina uireasa, agus cuid acu ag tabhairt le fios nach mbeadh Gaeilge ar bith acu murach an díograis a léirigh Piaras féin don teanga. Is soiléir gur duine d'fhir mhóra an Chonartha a bhí ann go dtí sin, cé nach raibh ann ach óigfhear.

Is dócha go raibh cumha éigin air féin i ndiaidh a shaoil thall, go háirithe go gairid i ndiaidh dó teacht go hÉirinn, ó nach raibh post ná gléas beo aige. Tháinig athrú air sin de réir a chéile, áfach, nó is amhlaidh go raibh obair ar fáil d'óigiriseoir i mBaile Átha Cliath, agus an borradh a bhí díreach ag teacht ar ghnó na nuachtánaíochta sa chathair. Lean sé leis ag cur ábhair chuig na nuachtáin, agus níor thóg sé mórán ama air cuid de na h-ailt seo a fheiceáil i gcló. Bhí an ''Weekly Freeman'' sásta a chuid alt agus aistí a fhoilsiú go tráthrialta, ach go háirithe.

=== Craobh an Chéitinnigh ===

Nuair a bhí ioncam agus slí beatha socair aige, chuaigh Piaras le Craobh an Chéitinnigh de Chonradh na Gaeilge, i dtús na bliana 1906. Bhí clú na díograise ar an gCraobh seo, agus bhí cuid mhór de bhaill na craoibhe le páirt thábhachtach a dhéanamh i stair na hÉireann fós. Muimhnigh ab ea na baill, sin nó foghlaimeoirí a raibh luí ar leith acu le canúint na Mumhan. Le fírinne, bhí sé mar scéal magaidh ag lucht an Chonartha nár tháinig traein amháin ó Chorcaigh go Baile Átha Cliath nach raibh gníomhairí de chuid Chraobh an Chéitinnigh ag fanacht léi ar ardán an stáisiúin, agus iad meáite ar gach cainteoir dúchais a thuirlingeodh ón traein a earcú dá gcraobh. Ní raibh ann ach greann, ar ndóigh, ach is dócha go ndeachaigh Muimhneachas agus náisiúnachas na craoibhe go mór i gcion ar Phiaras, agus ó b'í Gaeilge Chiarraí an chanúint ba thúisce a d'fhoghlaim sé féin, ba dual dó dul sa chraobh áirithe seo ó thaobh na teanga de freisin.

I gCraobh an Chéitinnigh, chuir Piaras Béaslaí aithne ar a lán de mhaithe is de mhóruaisle na gluaiseachta: Pádraig Ó Duinnín, fear an fhoclóra; Shán Ó Cuív, a cheap a litriú féin don Ghaeilge, nó an ''Letiriú Shimplí'' (&quot;an litriú simplí&quot;); &quot;[[Tórna]]&quot;, nó Tadhg Ó Donnchadha; &quot;Fiachra Éilgeach&quot;, nó Risteard Ó Foghludha; agus Máire Ní Chinnéide, a raibh sé daite di cuimhní cinn [[Peig Sayers|Pheig Sayers]] a chur in eagar. Casadh [[Cathal Brugha]] ar Phiaras roimhe sin féin.
[[Íomhá:Astronár.jpg|mion|Astronár]]

=== Ábhar Scríbhneora ===

Sa bhliain 1906, scríobh Piaras Béaslaí dráma Gaeilge le haghaidh chomórtas an Oireachtais. Dráma laochais a bhí ann, agus is é an teideal a bhí air ná ''Cormac na Coille''. Bhí an-dóchas ag Piaras go raibh duais in ndán dó, ach ní raibh na moltóirí sásta leis an dráma. Bhí siad inbar ao intinn go mbeadh an stíl ní b'oiriúnaí do ghearrscéal ná do dhráma. Ar an lámh eile, bhí bua aige le aiste léirmheastóireachta liteartha, nó bhí na moltóirí an-sásta leis. Le fírinne a rá, ní raibh an aiste ró-iontach &lt;ref&gt;cf. Ó SIADHAIL lch. 110&lt;/ref&gt;, ach is dócha go raibh an Béaslaíoch ina cheannródaí mar léirmheastóir, agus gurbh é sin thar aon rud eile a thuill an duais dó.

=== Colúnaí Gaeilge ===

Sa bhliain 1906, thosaigh Piaras Béaslaí ag scríobh colún Gaeilge ar an bh''Freeman's Journal''. Go gairid ina dhiaidh sin, mar dhíograiseoir teanga agus amharclannaíochta, fuair sé ábhar maith scríbhneoireachta nuair a bhris an chonspóid amach faoi dhráma [[John Millington Synge]], ''The Playboy of the Western World'' (&quot;Buachaill Báire an Domhain Thiar&quot;). Bhí an Béaslaíoch orthu siúd a tharraing callán ar an amharclann lena mhíshástacht a chur in iúl, agus ghabh na péas é. Nuair a tugadh os comhair na cúirte é, rinne sé ócáid agóide den tseisiún, agus gearradh fíneáil dhá phunt air. Rinne an pionós seo mairtíreach agus laoch den Bhéaslaíoch i meac na nGaeilgeoirí.

Faoin am seo, thosaigh Bráithreachas na Poblachta ag iarraidh an Béaslaíoch a earcú. Ba é a chara Cathal Brugha a d'áitigh air dul sna Bráithre. In Áras na bhForaoiseoirí, 41 Cearnóg Parnell, a mhóidigh an Béaslaíoch mionnaí an Bhráithreachais.

Rud eile fós, toghadh ar Choiste Gnó Chonradh na Gaeilge é ar Ard-Fheis an Chonartha sa bhliain 1907. Tharraing sé súil na gConraitheoirí air féin ar bhealach eile fós, nuair a thug sé léacht do Chraobh an Chéitinnigh faoin teideal ''Longar Langar na hÉireann''. ('séard atá i gceist le &quot;longar langar&quot; ná ceann de na teilgeanacha uamacha cainte sa Ghaeilge a chiallaíonn mí-ordú agus meascán mearaí.) Bhí an léacht seo dírithe ar smaointe praiticiúla a chur os comhair na gCéitinneach faoin dóigh cheart leis an nGaeilge a athbheochan. Mhol an Béaslaíoch Gaeilge a chur i ngnáthúsáid sna nuachtáin, sna siopaí agus sna gnóthaí. Ní raibh sé sásta le hobair na d[[Téarmaíocht|téarmadóirí]], nó bhí sé barúlach go mbeadh sé ní ba thábhachtaí nuachtán Gaeilge a chur ar bun a mheallfadh léitheoirí i dtreo na teanga.

Chuir sé béim ar leith ar Ghaeilge agus ar thraidisiún na Gaeltachta mar chrann taca don chineál litríocht Gaeilge a bhí ag teastáil uaidh. &quot;Ná glacaimis le scríbhneoir Gaeilge mura bhfuil tobar a fheasa ag brúchtaíl le fíoruisce na Gaeltachta&quot; &lt;ref&gt;Ó SIADHAIL lch. 134&lt;/ref&gt;. Mhol sé freisin go mbunófaí amharclann ar leith le haghaidh drámaí Gaeilge. Tríd is tríd, theastaigh infrastruchtúr cultúrtha Gaeilge uaidh: nuachtáin, leabhair don ghnáthléitheoir, amharclann, agus araile. Is féidir a rá go raibh ciall instinneach aige d'fhírinní bunaidh na sochtheangeolaíochta, do riachtanaisí sochúla na Gaeilge agus a hathbheochana.

=== An Drámadóir ===

Sa bhliain 1907, léiríodh ''Cormac na Coille'', (an dráma nár ghnóthaigh an duais) den chéad uair riamh. B'í Craobh an Chéitinnigh a léirigh é. Fuair Piaras mianach an scéil ó ''Philaster, or Love Lies a-Bleeding'', seandráma Béarla a léiríodh den chéad uair thart fá 1600. Ghaelaigh sé an dráma seo ó thús deiridh, agus lonnaigh sé na himeachtaí i saol na Gaeilge sa bhliain 1600. Rinne an Béaslaíoch a dhícheall sochaí na sean-Ghael a athchruthú ar an árdán, ach san am céanna, is féidir an saothar a lochtú mar go dtéann sé chun donais ag druidim chun deiridh dó, agus an méaldráma ag fáil an lámh in uachtar ar an dráma. Iarracht fhiúntach a bhí ann, ach mheath sí ar an scríbhneoir sa deireadh. Ina dhiaidh sin féin, bhí cuid mhaith buanna ag an saothar, agus is dócha go bhféadfadh amharclannaí sciliúil é a léiriú go maith tríd na codanna iomarcacha a ghearradh amach agus béim a chur ar shuáilcí an tsaothair.

Bhí dul chun cinn á ndéanamh ag Piaras mar iriseoir san am seo freisin. Bhí sé ag scríobh an cholúin Ghaeilge don ''Freeman'', ar ndóigh, ach thairis sin, scríobhadh sé ailt don ''Evening Telegraph'', nuachtán den chineál éadrom a bhí á fhoilsiú ag an ngnólacht céanna. Bhí oifig chúng eagarthóireachta an ''Telegraph'' ina gclub ag iriseoirí na háite, (rud ar thagair James Joyce féin de ina úrscéal mór ''Ulysses)'' agus rachadh sé rite le Piaras agus eagarthóirí an pháipéir obair fhónta a chur i gcrích san am agus na fámairí seo go léir ag déanamh séis a gcomhrá ina dtimpeall.

Maidir leis an gcolún Gaeilge, bhí sé an-ilghnéitheach ó thaobh an ábhair de. Is é an teideal a bhí air ná ''I bhFochair na nGaedheal'' (sa seanlitriú), is é sin, i bhfochair na nGael / in aice leis na nGaeil / i gcuideachta na nGael nó in éineacht leis na nGaeil. Is léir go mbíodh Piaras ag déanamh cur síos ar chúrsaí ghluaiseacht na Gaeilge, ar obair na dtimirí, ar Oireachtas na Gaeilge agus ar imeachtaí chultúrtha eile sa teanga. Thairis sin, áfach, bhí gach sórt eile ann, idir nuacht agus saothar cruthaitheach, gan dearmad a dhéanamh de na stumpaí béaloidis agus béal-litríochta ón nGaeltacht. Bhí stíl a scríbhneoireachta go mór faoi thionchar Ghaeilge na Mumhan agus scéalta laochais na seanchaithe, agus uaireanta, bhí lucht labhartha na gcanúintí eile míshásta leis an gcineál teanga a chleachtadh sé.

=== An Chéad Ghearrscéal ===

An chéad scéal ficseanúil Gaeilge - nuair a fhágtar na drámaí as an áireamh - a d'fhoilsigh sé mar chuid den cholún, is é an teideal a bhí air ná ''Oidheadh Dhubhaltaigh'' - is é sin, &quot;oidhe&quot; (bás, dúnmharú, dúchinniúint) Dhubhaltaigh. Mar a léiríonn an teideal féin, b'é dúnmharú [[An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh|Dhubhaltaigh Mhic Fhirbhisigh]] sa bhliain 1671 a bhí á phlé sa scéal. Le fírinne, níor chloígh an scéal go ródhlúth le firicí staire na h-eachtra, agus, thairis sin, ní raibh suáilcí liteartha ag an scéal in éiric na laigí seo, ó bhí Piaras ró-umhal do mhúnlaí inste na scéalta laochais i gcónaí. Tugann Pádraig Ó Siadhail (lch. 159 ina leabhar) an sampla seo dúinn:

''An seanollamh ionraic Gaelach'' - is é sin, Dubhaltach féin - ''ina shuí go stuama, mar ba dual dó, gan scéin ná scáth ina radharc, agus an phéist de mheisceoir Ghallda'' - an fear a mharaigh é - ''ar a aghaidh amach. D'aithin an Gall a raibh eatarthu agus d'éirigh friochadh fuatha agus mire ina chroí. Rug sé ar scian a bhí ar an mbord agus sháigh sé go feirc í i gcliabh an tseanchaí.''

Is é sin, is laoch léannta gan cháim é an Gael, agus is caimiléir cam é an Gall, agus sin a bhfuil de: níl tucaidí intuigthe ag an nGall lena ndéanann sé, níl ann ach go bhfuil an fhios aige an Gael a bheith ina Ghael agus ina dhea-dhuine dá réir, agus é féin a bheith ina dhrochdhuine toisc gur Gall é, agus mar sin, maraíonn an Gall an Gael cionn is go bhfuil sé in éad leis.

D'fhoilsigh an Béaslaíoch scéal eile i dtús na bliana 1909, ''Eachtra an Ghiolla Dhuibh''. Bhí an scéal seo fréamhaithe go domhain in ithir na scéalaíochta traidisiúnta, agus na laigí ba dhual di ag baint leis. Ní raibh Béaslaí dóchasach as an nGaeilge mar mheán scríbhneoireachta a bheadh oiriúnach do shaol na cathrach. Mar a dúirt sé féin, &quot;ní fhásfadh aon litríocht Gaeilge as clocha Bhaile Átha Cliath sula mbeadh an Ghaeilge ina gnáth-theanga ag muintir na cathrach&quot;. Cineál ancheist a bhí ann, nó cé nár chreid sé go ródhaingean i litríocht uirbeach Gaeilge mar fhéidearthacht, ní fhéadfadh sé fanacht ina thost mar scríbhneoir Gaeilge ach an oiread.

Bhí baint ag Béaslaí le Cumann na hÉigse freisin. Bhí an Cumann seo in ainm is a bheith ag athbheochan na gcúirteanna filíochta a bhí ann i ré na Gaeilge Chlasaicigh. Is fearr a rá, áfach, go raibh sé ag déanamh aithris ar Gorsedd na mBard sa Bhreatain Bheag.

=== An Fínín ===

Mar a chonacthas, bhí Piaras ina bhall de Bhráithreachas na Poblachta. ''Club Teeling'' teidal na craoibhe den Bhráithreachas lena raibh Piaras mar bhall. Faoin am seo, ní raibh mórán idir lámha ag an mBráithreachas. Go bunúsach, chaithfeá dul ar chruinniú uair in aghaidh na míosa, agus ag an gcruinniú sin duit, d'íocfá scilling leis an gciste a bhí bunaithe ag an mBráithreachas chun armlón a cheannach le haghaidh na réabhlóide a bhí le teacht an lá ab fhaide anonn. 

Ní raibh an Bráithreachas ag ullmhú na ceannairce armtha go fóill, áfach. Sa bhliain 1908, bhí sé de dháníocht ag Piaras a rá i gceann dá gcolún go mbainfeadh Éire amach a saoirse go fóill, i ndiúnas ar &quot;ropairí nimhe&quot; Shasana, cé nach raibh a fhios ag aon duine fós &quot;cé acu le lámh láidir nó le gliceas&quot; a thiocfadh an tsaoirse sin. Bhí níos mó béime ar an ngliceas san am sin, nó bhí an Bráithreachas ag díriú ar insíothlú na n-eagraíochtaí náisiúnaíocha cultúrtha, cosúil le Cumann Lúthchleas Gael agus Conradh na Gaeilge, le fir óga a earcú le hoiliúint chogaidh a thabhairt dóibh. Sna blianta seo, ní raibh mórán stádais ná céimíochta ag an mBéaslaíoch sa Bhráithreachas go fóill, agus dealraíonn sé nach raibh sé ina ghunnadóir mór ar nós an chuid eile acu. Bhí meas mór ag an gConradh agus ag lucht na Gaeilge ar Bhéaslaí mar óráidí líofa Gaeilge, agus má bhí, níor leasc le Piaras leas a bhaint as a scileanna óráidíochta le soiscéal an Bhráithreachais a chraobhscaoileadh.

=== Ceist na dTáillí ===

Níorbh é sin an t-aon soiscéal a bhí aige do lucht an Chonartha, áfach. Nuair a chuaigh sé ar an gCoiste Gnó, d'éiligh sé go n-athrófaí béim chomórtas drámaíochta an Oireachtais ó na drámaí fada chuig na drámaí aonghnímh. Maidir le ceist na dtáillí - is é sin, ceist na n-arduithe pá a bhí le híoc leis na múinteoirí a bheadh ag múineadh Gaeilge - bhí Béaslaí agus Craobh an Chéitinnigh go léir ar na &quot;cancráin&quot; (mar a thug Pádraic Mac Piarais orthu in alt ar an g''Claidheamh Soluis'' i Márta 1908) a bhí ag tacú leis an bhfeachtas ar son na dtáillí. Bhí ceist na dtáillí ina hábhar conspóide sa Chonradh féin, ach san am céanna, bhí sí ag déanamh scime do Phiaras le fada an lá, nó bhí sé ag éileamh ina chuid colún go n-íocfaí tuilleadh pá le gach máistir is máistreás scoile a bheadh sásta Gaeilge a mhúineadh. Nuair nach raibh tromlach na gConraitheoirí sásta le scéim na dtáillí, agus polasaí eile á gcur chun cinn acu chun an dátheangachas a chothú sa scolaíocht, d'éirigh Piaras as an gCoiste Gnó.

Mar iriseoir, bhí Piaras den tuairim gur chóir do lucht na ceirde aire a thabhairt dá leas agus cur le chéile ar a son féin. Nuair a bunaíodh Cumann Iriseoirí na hÉireann, nó &quot;Cumann Lucht Irise&quot; na hÉireann de réir na Gaeilge comhaimseartha, bhí Piaras páirteach in obair an Chumainn 
ó thús.

=== Cumann Oisín agus an Litriú Simplí ===

Cumann eile a bhunaigh Piaras ná Cumann Oisín, cumann é a bhí dírithe ar litríocht na Gaeilge a chothú agus a fhorbairt. Tháinig an cumann seo chun saoil in Earrach na bliana 1910, agus i measc na mball, bhí daoine cosúil le Fiachra Éilgeach, Tórna, agus Máire Ní Chinnéide. Tugadh léachtaí Gaeilge ar litríocht na nGael agus ar litríocht an domhain, ó Chúirt an Mheán-Oíche go ''Chanson de Roland''. B'í an fhilíocht an chloch ba mhó ar phaidrín an Chumainn, áfach, go háirithe aistriúcháin Ghaeilge ar dhánta cáiliúla i dteangacha eile.

Faoin am seo, bhunaigh Shán Ó Cuív - Seán Ó Caoimh sa ghnáthlitriú - agus Osborn Ó hAimhirgín an Cumann um Litriú Simplí, nó an ''Cuman um Letiriú Shimplí'', mar a litrigh siad féin ainm an Chumainn. Bhí baint ag an mbeirt sin le Cumann Oisín freisin. Bhí an chuid ba mhó de ghluaiseacht na Gaeilge an-mhíshásta leis an Litriú Simplí. Go bunúsach, litriú a bhí ann a bhí bunaithe ar fhuaimniú Ghaeilge na Mumhan, agus é neamhspleách ar fad ar litriú thraidisiúnta na Gaeilge. Ní raibh Béaslaí féin sásta leis an Litriú Simplí, nó thuig sé nach sásódh sé ach lucht labhartha Ghaeilge na Mumhan. Mar sin féin, cheadaigh sé don chumann cúpla saothar leis féin a fhoilsiú sa litriú áirithe sin.

Bhí baint ag Béaslaí le Coláiste na Mumhan i mBéal Átha an Ghaorthaidh chomh maith. Sa bhliain 1910, thug sé sraith léachtaí ansin faoi nualitríocht na Gaeilge - is é sin, saothar Sheathrúin Chéitinn agus gach dár dtáinig ina dhiaidh. Rud nua ar fad a bhí i gceist leis na léachtaí seo, agus tharraing siad súil na nuachtán féin. Bhí Domhnall Ó Corcora ag freastal ar na léachtaí seo, agus é ina mhac léinn san am. Ba le linn na léachtaí seo a chuir Ó Corcora an oiread suime i bhfilíocht Ghaeilge na Mumhan is go scríobhfadh sé a leabhar cáiliúil Béarla faoi fhilíocht na Gaeilge, ''The Hidden Ireland'', an lá ab fhaide anonn.

Ní raibh fad saoil i ndán do Chumann Oisín. Bhí an iomarca dual ar choigeal na mball taobh amuigh den Chumann, agus níor éirigh leo tuilleadh a earcú. Mar sin, tháinig deireadh le gníomhaíocht an Chumainn tar éis Earrach na bliana 1911.

=== Múscailt na Collaíochta ===

Sa bhliain 1911, nuair a bhí sé ag druidim isteach le haois a dheich mbliana fichead, thug Piaras nóisean do chailín óg darbh ainm Maud Clancy. Bhí lúb bheag gaoil ag Piaras le Maud, agus mar sin, is dócha gur ghlac sé leis ó thús nach raibh rath ar bith i ndán d'aon fhíorchumann grá idir an dís acu. Agus an méid sin ráite, bhí sé féin barúlach nár dhúisigh aon bhean eile an tsuim i ngrá collaí aige roimh Maud. Mar sin féin, ní dhearna sé riamh ach amhráin Ghaeilge a mhúineadh don ghirseach.

Maidir leis na cúrsaí polaitíochta, réabhlóideachais agus poblachtánachais, bhí borradh díreach ag teacht fúthu faoin am seo, agus ar ndóigh, bhí an tríú Bille um [[Rialtas Dúchais]] na hÉireann díreach ag dul faoi bhráid na Parlaiminte i Westminster. San am céanna, áfach, bhí Piaras ar dhuine de na fir óga a bhí ag cur sracadh nua i mBráithreachas na Poblachta. Nuair a tháinig Óglaigh Uladh, nó an chéad ionchollú den UVF, ar an bhfód i measc Phrotastúnaigh an Tuaiscirt, thosaigh an Bráithreachas ag druileáil in araicis an lae a chaithfidís buille a bhualadh ar a son. Bhí Piaras ag freastal ar na seisiúin dhruileála seo ag 41 Cearnóg Parnell.

Faoi thionchar an atmaisféir sa Bhráithreachas, thosaigh sé ag scríobh an t-aon úrscéal amháin a d'fhoilsigh sé, ''Astronár''. Téama tábhachtach sa leabhar is ea an troid a chuireann pobal faoi chois ar son a shaoirse, cé go bhfuil an scéal coimhthithe d'aon turas ó shaol na hÉireann, nó tá na himeachtaí suite i dtír shamhailteach in Oirthear na hEorpa, ''Amora'', agus í faoi chois ag muintir ''Kratónia''. Is é Astronár ainm an phríomhlaoich freisin, agus ainmneacha Gréigise nó bréag-Ghréigise ar na carachtair ar fad. Is dócha gurb as Béarla a scríobh sé an chéad dréacht agus gur chuir sé Gaeilge air ina dhiaidh sin.

=== Beirt na Bodhaire Bréige ===

Bhí sé ag plé le hamharclannaíocht freisin, nó léirigh sé agus a chompántas aisteoirí dráma le [[Sceilg]] (Seán Ua Ceallaigh), ''Cú Roí'', a bhain amach duais an Oireachtais sa bhliain 1911. Chuaigh an dráma ar an stáitse ar Oireachtas na chéad bhliana eile. Ba mhinic a thráchtadh Béaslaí ar na cúrsaí drámaíochta agus ar thábhacht na drámaíochta d'athbheochan na teanga ina cholúin Ghaeilge. Thuig go leor eile i gCraobh an Chéitinnigh go raibh siamsaíocht phoiblí sa teanga de dhíth le súil agus gnaoi an phobail a tharraingt uirthi, agus iad ag léiriú drámaí ar an Oireachtas ón mbliain 1910 i leith. Sa bhliain 1913, léirigh Piaras dráma a d'aistrigh sé ón bhFraincis agus a d'athshuigh sé i saol na Gaeilge tríd na hainmneacha agus na tagairtí cultúrtha a athrú. Is é an dráma a bhí i gceist ná an chóiméide éadrom ''Les Deux Sourds'' le [[Jules Moinaux]] ón naoú haois déag, agus ba é an teideal a thug an Béaslaíoch air ná ''Beirt na Bodhaire Bréige''.

=== Óglaigh na hÉireann ===

Dealraíonn sé gur sheachain Piaras Béaslaí agus a chuid cairde Gaelacha mórán ladair a chur i gcúrsaí polaitíochta le linn [[Frithdhúnadh Mór Bhaile Átha Cliath|an Fhrithdhúnta Mhóir]]. Bhí a n-aird ar an Náisiúnachas agus ar an bPoblachtánachas. Tháinig an chéad ionchollú d'Óglaigh Uladh ar an bhfód i measc Phrotastúnaigh an Tuaiscirt faoin am seo. Cé gur tháinig an [[Rialtas Dúchais]] ar leabhar na reacht, bhí na luaidreáin ag imeacht ar fud na hÉireann nach mbeadh Arm na Breataine Móire sásta urchar ar bith a scaoileadh leis na hAontachtóirí, dá bhféachfaidís-san le feidhmiú an Achta um Rialtas Dúchais a chosc le lámh láidir. Ba é an t-aisfhreagra ba dual ná fórsa d'Óglaigh Chaitliceacha a bhunú. Ar ndóigh, bhí Piaras Béaslaí i láthair ag cruinniú bunaithe na nÓglach ar an 11ú Samhain 1913 i dTeach Ósta Wynn. B'é Béaslaí a cheap an t-ainm féin - '''[[Óglaigh na hÉireann]]'''.

Bhí an Béaslaíoch sna hÓglaigh ó thús báire, agus é ag druileáil go dúthrachtach. Fuair sé an-tacaíocht óna athair san obair seo, nó bhí an sean-Bhéaslaíoch thar a bheith bródúil as gaisce a mhic. San am céanna, bhí sé buartha brónach faoi Phiaras, nó thuig sé, ar ndóigh, an dainséar a bhí ag baint leis an tsaighdiúireacht. I litir a bhreac sé síos faoin am seo, thug sé rabhadh dá mhac go raibh na hairm thine thar a bheith contúirteach mar rudaí, agus gur chóir do Phiaras bheith cúramach thar an riachtanas agus é ag úthairt le gléasra an bháis.

=== Ina Shaoririseoir Arís ===

Cé go raibh Piaras ag dul le saighdiúireacht, ní dhearna sé dearmad de chúrsaí na hamharclainne ach an oiread. Sa bhliain 1914, chuaigh ''Fear an Scéilín Grinn'', dráma leis an mBéaslaíoch a bhí bunaithe ar mhóitíf de chuid an bhéaloidis, chuaigh an dráma seo ar an stáitse an chéad uair riamh, agus léiríodh ''Beirt na Bodhaire Bréige'' in athuair faoi dheireadh Mhí Eanáir den bhliain chéanna. Ón taobh eile de, áfach, bhí sé de mhí-ádh ar Phiaras gur chaill sé a jab mar cholúnaí Gaeilge. Níltear cinnte cén fáth ar chinn lucht foilsitheoireachta an ''Freeman'' ar Bhéaslaí a bhriseadh as a phost. Tá dhá mhíniú ann: ní raibh eacnamaíocht an chomhlachta foilsitheoireachta sách maith le híoc as na colúin Ghaeilge, sin nó bhí na foilsitheoirí buartha faoin mbaint ródhlúth a bhí ag Piaras Béaslaí leis na hÓglaigh. Níl ceachtar den dá mhíniú seo róshásúil, áfach, nó de réir na fianaise atá ann bhí an gnó ag éirí go maith leis na foilsitheoirí, agus an brabús ag tonnadh isteach go talcánta tréan. Maidir leis na cúrsaí polaitíochta, is é an laige a bhaineann leis an dara míniú ná nach raibh seasamh glactha ag an bh''Freeman'' in aghaidh na nÓglach san am. 

Cibé scéal é, ba ar an 6 Márta 1914 a foilsíodh an colún deireanach ó pheann Phiarais Béaslaí ar an bh''Freeman''. Chuaigh an Ghaeilge i ndísc sna nuachtáin ar fad i rith na bliana céanna. Nó nuair a thosaigh an Chéad Chogadh Domhanda, bhí spás ag teastáil le haghaidh na scéalta cogaidh, agus ba iad na colúin Ghaeilge ba thúisce a d'imigh.

Chaithfeadh Béaslaí a chuid a shaothrú ar shaoririseoireacht arís. San am céanna, bhí dráma nua á chleachtadh ag a chuid aisteoirí, cóiméide dar teideal ''Cluiche Cártaí'', a bhí bunaithe ar dhráma Béarla ón ochtú haois déag. Is féidir an leagan Gaeilge den dráma - ''Three Weeks after Marriage'' le hArthur Murphy an buntéacs - a cháineadh, toisc gur bhain an Béaslaíoch an aoir agus an chriticeoireacht shóisialta den scéal, agus é ag cur na spéise ba mhó i scéal grá na lánúine óige. Ní thig linn a rá, áfach, nach mbeadh tuiscint dá chuid féin ag Béaslaí ar cheist na drámaíochta Gaeilge, agus cúiseanna aige leis an éadromú a rinne sé ar an dráma.

Nuair a bhí Bealtaine na bliana 1914 ag druidim chun deireanais, thug Béaslaí léacht Béarla ar chúrsaí amharclannaíochta na Gaeilge, agus é ag trácht go cuimsitheach ar an dearcadh a bhí aige féin ar cheisteanna na drámaíochta. Bhí sé míshásta leis an mí-eagar a bhí ar shaol na hamharclannaíochta Gaeilge. Ní fhéadfá ''gluaiseacht'' drámaíochta a thabhairt ar an lucht amharclannaíochta a bhí ann, ó bhí gach baicle bheag bhídeach ag tochras ar a ceirtlín féin. San am céanna, bhí Béaslaí den diantuairim go raibh an-phoitéinseal in amharclannaíocht na Gaeilge d'obair athbheochana na teanga ar acht is go bhfréamhódh traidisiún na haisteoireachta sa Ghaeltacht. Ní raibh sé ag dréim le hamharclannaíocht ardealaíonta, ach le siamsaíocht éadrom a d'fhéadfadh na sluaite móra a mhealladh i dtreo na teanga.

=== Na Réamannaigh ag Glacadh Seilbhe ar na hÓglaigh ===

San am céanna, d'fhéach John Redmond, cathaoirleach Pháirtí Pairliminteach na hÉireann, le smacht a fháil ar Óglaigh na hÉireann. Ar chúla téarmaí, chuaigh Redmond i dteagmháil le hEoin Mac Néill, arbh é cathaoirleach na nÓglach é. Fear scolártha a bhí ann nach raibh mórán den mhíleatachas ag roinnt leis, agus is dealraitheach gur chuir lucht an Bhráithreachais i gcathaoir na heagraíochta é le plán mín a chur ar na hÓglaigh i súile an tsaoil mhóir. Nuair a thosaigh Mac Néill polasaithe na nÓglach a shocrú beag beann ar an mBráithreachas, tháinig sé aniar aduaidh ar dhaoine cosúil le Piaras Béaslaí féin. Ba é deireadh an scéil gur thoiligh tromlach na nÓglach na Réamannaigh a ligean isteach san eagraíocht. Bhí Béaslaí orthu siúf nach raibh sásta leis an gcinneadh seo. Bhain sé stangadh agus mealladh as go raibh Óglaigh shinseartha cosúil le Bulmer Hobson - fear a raibh an-mheas ag Béaslaí air - go raibh fir den chineál sin fonnmhar chun comhoibriú le John Redmond ar a choinníollacha siúd. D'eisigh Béaslaí agus lucht a chomhthuairime, fiú, ráiteas agóide, agus iad ag cáineadh an dóigh ar ghlac na Réamannaigh seilbh ar na hÓglaigh. Ina measc siúd a shaighneáil an ráiteas seo, bhí Pádraig Mac Piarais, chomh maith le Con Colbert, Éamonn Ceannt, agus Seán Mac Diarmada.

Ina dhiaidh sin, thosaigh na Réamannaigh ag tonnadh isteach sna hÓglaigh. Bhí lucht an Bhráithreachais, cosúil le Béaslaí, míshásta leis an bhforbairt seo, nó má bhí smacht réasúnta acu ar na hÓglaigh roimhe sin, níor fágadh ach complachtaí scaipthe scartha acu anois, ceann anseo agus ceann eile ansiúd.

=== Ag Amharclannaíocht ar fud na Mumhan ===

Ní dhearna Béaslaí dearmad de chúrsaí na hamharclannaíochta Gaeilge ach an oiread. Le scíth a fháil ó chúrsaí na príomhchathrach, chuaigh sé go Corcaigh le haghaidh camchuairt amharclannaíochta. Ar an 18ú lá de Mhí Iúil, 1914, chuaigh compántas aisteoireachta Phiarais ar stáitse i Halla an Athar Maitiú le ''Beirt na Bodhaire Bréige'' agus le ''Cluiche Cártaí'' a dhéanamh. Níor éirigh leis na drámaí ach dornán beag daoine a mhealladh i gCathair Chorcaí féin, ach nuair a d'fhág siad an chathair, fuair siad na sluaite ag fáiltiú rompu sna bailte beaga, cosúil le Maigh Chromtha, Béal Átha an Ghaorthaidh agus Inse Geimhleach. Bhí Piaras Béaslaí agus na haisteoirí breá sásta leis an dóigh a ndeachaigh an amharclannaíocht i bhfeidhm ar chainteoirí dúchais na Mumhan, agus an port le cloisteáil go raibh ní ba mhó tairbhe ina gcuid oibre don teanga sa Ghaeltacht ná in aon iarracht eile dá ndearna na Gaeilgeoirí ó Bhaile Átha Cliath sa taobh seo den tír. 

=== Ina Sháirsint Druileála sa Mhumhain ===

Ó bhí a jab mar nuachtánaí caillte aige, ní raibh cúis ar bith ag Piaras filleadh go róluath go dtí an phríomhchathair i ndiaidh an chamruathair aisteoireachta. D'iarr Traolach Mac Suibhne air 
&quot;díorma fíor-Ghaelach d'Óglaigh a bhunú is a dhruileáil sa Mhumhain&quot;. Fadhb a bhí ann dar le cuid mhaith daoine sa Chonradh go raibh na hÓglaigh ag bréagadh na bhfear óg go léir chucu féin, ionas nár fágadh d'uain ag aon duine acu an teanga a fhoghlaim ná a chur chun cinn. Bhí Shán Ó Cuív, mar shampla, buartha faoin dóigh a rachadh fairsingiú an Náisiúnachais agus an Óglachais faoin tuath i bhfeidhm ar an teanga: an mbeadh teacht ar dhruileálaithe a bheadh idir ábalta agus shásta Óglaigh a oiliúint trí mheán na Gaeilge? Thug Traolach Mac Suibhne agus Piaras Béaslaí an imní a bhí ar Shán Ó Cuív, agus chaith Béaslaí deireadh an tsamhraidh ag druileáil na bhfear i mBéal Átha an Ghaorthaidh. 

=== Scoilt na nÓglach ===

Go gairid ina dhiaidh, chuaigh scoilt ar na hÓglaigh. San am seo, bhí Piaras Béaslaí ina chinsire ar sheachtanán na nÓglach, ''The Irish Volunteer''. Ag cruinniú choiste na nÓglach i Mí Mheán Fómhair 1914, lochtaigh lucht leanúna John Redmond an seachtanán toisc nach raibh sé ag tacú leis an mBreatain Mhór sa [[An Chéad Chogadh Domhanda|chogadh]] a bhí díreach tar éis pléascadh amach. Bhí an scoilt idir na Réamannaigh agus na frith-Réamannaigh chomh fíochmhar is go raibh ceannairí na nÓglach ag beartú gunnaí ar a chéile. 

An chuid ba mhó de na hÓglaigh, chuaigh siad le Redmond, agus tugadh na h''Óglaigh Náisiúnta'' orthu siúd. Bhí Piaras Béaslaí ar dhuine acu siúd nár thaobhaigh le Redmond, agus ghreamaigh an seanainm - Óglaigh na hÉireann - díobhsan.

Nuair a thosaigh an Chéad Chogadh Domhanda, shíl muintir na Ríochta Aontaithe, nó an chuid ba mhó acu, nach mairfeadh sé i bhfad. Cuid mhór de na hÉireannaigh féin thug siad creidiúint don phort a bhí á chanadh ag na Sasanaigh go raibh siad ag cur catha ar son na náisiún beag go ginearálta agus ar son na Beilge ach go háirithe. Bhí an Bheilg sealbhaithe ag na Gearmánaigh i dtús an chogaidh, toisc gur cuid dá b[[Plean Schlieffen|plean slógtha]] ab ea an Bheilg a úsáid mar dhroichead le hionsaí a bhagairt ar an bhFrainc. Tír Chaitliceach amach is amach ab ea an Bheilg, rud ar bhain na Sasanaigh an-leas as ina gcuid bolscaireachta agus iad ag áitiú ar na hÉireannaigh tacaíocht a thabhairt don chogaíocht.

Thuig Béaslaí go bhféadfadh Conradh na Gaeilge scoilt faoi cheist an chogaidh cosúil leis na hÓglaigh. Nuair a tháinig an Coiste Gnó le chéile an chéad uair eile i dtús Mhí Mheán Fómhair, mhol sé an polasaí go seachnófaí an cogadh mar ábhar cainte agus nach léireodh aon duine tuairim ar leith i dtaobh an chogaidh ag imeachtaí an Chonartha.

=== Duais Drámaíochta Arís! ===

Bronnadh duais drámaíochta an Oireachtais ar Phiaras Béaslaí sa bhliain 1914. ''An Scaothaire'' ba teideal don dráma a thuill dó í. Ní raibh compántas aisteoirí an Oireachtas ábalta an dráma a léiriú ansin, áfach.

Bhí baint ag an mBéaslaíoch leis an nuachtán úd ''Éire-Ireland'' a raibh Art Ó Gríofa ina Eagarthóir air. Go bunúsach, preasorgán bolscaireachta de chuid Bhráithreachas na Poblachta a bhí ann. Ní raibh mórán teacht aniar sa nuachtán, nó choisc na húdaráis é i dtús Mhí na Nollag. Nuair a mhair sé, áfach, cuireadh Piaras Béaslaí go Learpholl ar lorg tacaíochta ón bpobal Gaelach sa chathair. 

=== An tÉirí Amach á Ullmhú ===

I Mí Mheán Fómhair, bunaíodh Coiste Míleata do Bhráithreachas na Poblachta. Bhí sé de chúram ar an gCoiste seo ceannairc armtha a ullmhú in éadan an Rialtais. Ba iad Pádraic Mac Piarais, Éamonn Ceannt, Seosamh Pluincéad agus Seán Mac Diarmada baill an Choiste seo. Thosaigh siad ag pleanáil cathanna sráide agus ag cur eagair chirt ar na hÓglaigh le haghaidh an lae mhóir. De thoradh na hoibre seo, ceapadh Béaslaí ina Leas-Cheannasaí ar Chéad Chathlán na nÓglach. Bhí an Cathlán seo leis an gceantar i lár na cathrach timpeall ar Shráid na hEaglaise a chosaint le linn an éirí amach a bhí na Bráithre a phleanáil. Mar sin, ba mhinic a chuaigh Piaras Béaslaí ag spaisteoireacht sa chuid sin de Bhaile Átha Cliath i ndiaidh an cheapacháin, lena chinntiú go mbeadh na háiteanna go maith ar eolas aige. Chaith sé ráithe freisin ina bhall de Chlub Raidhfilí Thuaisceart Bhaile Átha Cliath ag cleachtadh aimsitheoireachta.

De réir mar a bhí pleanáil na ceannairce míleata ag dul chun cinn, bhí Béaslaí ag éirí ní ba chaidreamhaí leis an bPiarsach. Ní raibh an bheirt fhear seo rómhór le chéile roimhe sin, ó bhí siad in adharca a chéile faoi pholasaithe athbheochana teanga an Chonartha go minic. Ní raibh an Piarsach ina bhall de Chraobh an Chéitinnigh ach an oiread, agus bhí sé de nós ag lucht na Craoibhe a shíleadh gurbh é an Piarsach thar aon duine eile a d'ionchollaigh an cineál dearctha a bhí siad féin ag iarraidh a chloí sa Chonradh. Chuaigh an Piarsach i mBráithreachas na Poblachta i bhfad i ndiaidh Bhéaslaí, agus ina chuid cuimhní cinn, thug Béaslaí le fios nach raibh an Piarsach thar moladh beirte mar cheannaire comhcheilge. Cé go raibh na spiairí Gallda - na bleachtairí polaitiúla a dtugtaí na ''G-men'' orthu as Béarla - á leanúint timpeall na cathrach, agus daoine acu chomh míchúramach is go bhféadfá iad a fheiceáil is a aithint an áit a raibh siad ag teacht sna sálaí agat, dúirt an Piarsach leis an mBéaslaíoch nach n-aithneodh sé na fir seo ar aon nós. Bhí Piaras Béaslaí féin ábalta sonrú a chur sna bleachtairí, an chuid ab fheiceálaí acu ar a laghad, agus tháinig sé aniar aduaidh ar fad air nach mbeadh súile an Phiarsaigh chomh cleachta céanna.

I Mí Feabhra 1915, gaireadh Leas-Cheannfort ar an gCéad Chathlán den Bhéaslaíoch. Thosaigh sé ag caitheamh sainéide an oifigigh, agus is ar éigean a chuirfeadh sé de í ar aon nós, ar a laghad sna míonna roimh Éirí Amach na Cásca.

=== &quot;An Scaothaire&quot; ar Stáitse ===

In Earrach na bliana 1915, d'éirigh le Béaslaí a dhráma nua, ''An Scaothaire'', a stáitsiú. Cosúil leis na drámaí a tháinig óna pheann roimhe sin, leagan Gaelaithe de bhunsaothar i dteanga eile a bhí ann. Go bunúsach, fuair Piaras mianach an scéil as ''The Liar'' le Samuel Foote. Dráma ón ochtú haois déag a bhí ann. Maidir le Foote féin, bhunaigh seisean a shaothar ar dhráma Fraincise, ''Le Menteur'' le Pierre Corneille. Níorbh é Corneille féin a cheap cnámha an scéil ach an oiread - bhailigh sé iad as ''La Verdad Sospechosa'' (&quot;An Fhírinne in Amhras&quot;) leis an Spáinneach Juan Ruiz Alarcón y Mendoza. Bhain an Béaslaíoch an chuid ba mhó den aoir den dráma nuair a chuir sé in oiriúint don chultúr Ghaelach é, ach mar sin féin, tharraing an chóiméide seo an-lucht féachana nuair a léiríodh í.

=== Sealbhú an Chonartha ===

Sa bhliain 1915, bhí sé ina chúis mhór díospóireachta ag na Conraitheoirí, ar chóir Cóiriú an Chonartha - is é sin, bunreacht Chonradh na Gaeilge - a athrú nó a athleasú, agus, go háirithe, ar chóir don Chonradh seasamh a ghlacadh i bhfách le neamhspleáchas na hÉireann ar leibhéal an bhunreachta. Go bunúsach, bhí Dubhghlas de hÍde agus lucht a leanúna ag iarraidh an Conradh a choinneáil slán ó pholaitíocht, agus lucht an Bhráithreachais meáite ar a gcuma féin a chur ar an eagraíocht go léir.

Bhí Béaslaí orthu siúd a bhí ag féachaint le heagraíocht náisiúnaíoch a dhéanamh den Chonradh, ar ndóigh. B'é an port a bhí acu ná gur chóir na seanfhondúirí seanbhunaithe nach raibh an sracadh ceart iontu a chaitheamh i dtruflais na staire agus daoine nua beoga bríomhara a chur ina n-áit. Na hathruithe a bhí á moladh do struchtúr stiúrtha an Chonartha, bhí blas polaitiúil orthu go leor, agus iad á bplé i gcomhthéacs an chatha a bhí an &quot;eite chlé&quot; (na Bráithre) agus an &quot;eite dheas&quot; (lucht na neamhpholaitiúlachta) a chur ar a chéile faoin gcumhacht sa Chonradh. Mar shampla, nuair a bhí sé faoi chaibidil coistí contaetha a chur ar bun mar dhlúthchuid d'eagraíocht an Chonartha, d'fhéadfá a shíleadh gur leasú daonlathach a bheadh ann a thabharfadh tuilleadh cead cainte do mhuintir na hÉireann go léir i gcúrsaí an Chonartha, in áit an chuid ba mhó den chumhacht a chomhchruinniú i lámha Ghaeilgeoirí na príomhchathrach. Ní mar sin a chonaic Piaras Béaslaí an scéal, áfach. Cháin sé an smaoineamh seo, ó shíl sé go mbeadh lucht na &quot;heite deise&quot; ag iarraidh daoine coimeádacha ón tuath a tharraingt isteach le pleananna na mBráithre a chur ar neamhní. 

Sa samhradh, ba nós le Béaslaí dul ag tabhairt léachtaí i gColáiste na Mumhan. Sa bhliain 1915, áfach, ní raibh fáilte chomh croíúil céanna roimhe ansin agus a shíl sé, nó bhí deacrachtaí aige le lucht an choláiste féin, agus ba dóigh le sáirsint áitiúil [[Constáblacht Ríoga na hÉireann|Chonstáblacht Ríoga na hÉireann]] gur ábhar sceimhlitheora a bhí ann, mar Phiaras. Le fírinne, bhí cúis mhaith ag an gConstáblacht bheith drochamhrasach ina thaobh, tar éis an seal a chaith sé ag druileáil na nÓglach i mBéal Átha an Ghaorthaidh roimhe sin.

I ndiaidh na léachtaí a thabhairt uaidh chuaigh Béaslaí go Dún Dealgan, áit a raibh Ard-Fheis á ceiliúradh ag Conradh na Gaeilge. Ag an Ard-Fheis áirithe seo i ndeireadh Mhí Iúil den bhliain 1915, shealbhaigh na Bráithre agus an &quot;eite chlé&quot; an Conradh go hiomlán, agus d'éirigh Dubhghlas de hÍde as an Uachtaránacht. Bhí Béaslaí orthu siúd a bhí ag áitiú ar de hÍde dul ar athrú comhairle, ach ní raibh gar ann.

Bhí Béaslaí i láthair ar Reilig Ghlas Naíon nuair a thug Pádraic Mac Piarais a óráid chlúiteach in ómós do Dhiarmuid Ó Donnabháin Rosa (&quot;na hamadáin, na hamadáin, na hamadáin, d'fhág siad ár gcuid Fíníní marbha againn, agus a fhad is a bheidh na huaigheanna seo ann, ní féidir an tsíocháin a choinneáil in Éirinn in uireasa na saoirse&quot;). Ní raibh Béaslaí ródhíograiseach faoin óráid, áfach, nó b'éigean dó an t-am ar fad a chaitheamh ina sheasamh ar garda in ónóir don fhear mharbh, agus claíomh mór trom á bheartú aige.

=== Fear na Milliún Punt ===

Nuair a bhí an bhliain 1915 ag druidim chun deireanais, tháinig dráma nua ó pheann Bhéaslaí, ''Fear na Milliún Punt''. [[Coiméide earráidí]] a bhí ann agus í suite sa timpeallacht a raibh an-aithne ag an scríbhneoir uirthi, mar atá, Inse Geimhleach sa Mhumhain. Is é is spreagadh don spraoi ná go bhfuil sé tuigthe ag na carachtair go bhfuil milliúnaí ó na Stáit Aontaithe ar cuairt san áit. Ar ndóigh, tá gach duine ag iarraidh fáil amach cé hé an milliúnaí, agus an féidir slám airgid a mhealladh uaidh ar dhóigh éigin.

Bhí sé ag déanamh scime do Phiaras Béaslaí i gcónaí nach raibh na hÓglaigh ag dul chun leasa don Ghaeilge. Theastaigh uaidh athbheochan na teanga a dhéanamh feiceálach trí shuaitheantas Gaeilgeoireachta a chaitheamh. Rud a bhí ann ar baineadh triail as roimhe sin. An Réalt Eolais a bhí ar an gcéad iarracht den chineál seo, ach is tapaidh a chuaigh an réalta sin as úsáid. Bhí scéimeanna réigiúnacha nó áitiúla den chineál chéanna ann, áfach. I dTír Chonaill, bhí an Dochtúir Pádraig Ó Dónaill, Easpag Ráth Bhoth, tar éis cumann dá chuid féin, Clann Eithne, a bhunú leis an nGaeilge a choinneáil beo breabhsánta sa deoise. Bhí baill na heagraíochta seo ag caitheamh suaitheantais dá gcuid, Bonn Chlann Eithne, ach ó bhí blas na biogóideachta agus an fhrith-Phrotastúnachais oscailte ar an gcumann, ní raibh caidreamh maith ag a bhallra leis an gConradh. Modh oibre eile a rith le Béaslaí ná cineál cumann ridireachta nó [[Máisiúnachas|máisiúnachais]] a bhunú a thabharfadh móid rúnda gan ach Gaeilge a labhairt le haon duine a raibh an teanga aige. Baineadh triail as an smaoineamh seo freisin sular tháinig sé ag an mBéaslaíoch, nó bhí a leithéid d'eagraíocht ann agus Craobh Rua na Gaeilge. Eagraíocht Ultach a bhí ann fosta. Chuir an Chraobh Rua gothaí rúndachta agus diamhrachta uirthi féin mar chineál cleas síceolaíoch, leis an teanga a dhéanamh ní ba tarraingtí agus ní ba mheallacaí.

Bhí Béaslaí ag iarraidh cumann ar leith nó gluaiseacht ar leith a bhunú do na cainteoirí gníomhacha Gaeilge. Arís, tháinig chun solais go raibh ciall phraiticiúil ag Béaslaí do cheisteanna móra na sochtheangeolaíochta. Is dócha go raibh sé tuigthe aige nach de cheal cainteoirí dúchais go príomha a chuaigh an Ghaeilge in éag i ndiaidh an Drochshaoil, ach in uireasa na struchtúr sóisialta a choinneodh na cainteoirí le chéile ag labhairt na Gaeilge. Anois, bhí sé ag féachaint le struchtúir den chineál sin a chur ar bun sa phríomhchathair, le go bhféadfadh na daoine a saol go léir a chaitheamh trí mheán na teanga ansin féin. 

San am seo, bhí Béaslaí ag timireacht don Bhráithreachas freisin. Chaith sé cúpla seal i Learpholl i dtús na bliana 1916 ag iarraidh raidhfilí a cheannach thar cionn Chomhairle Mhíleata an Bhráithreachais. Bhí an tÉirí Amach á ullmhú.

Ar an 4ú lá de Mhí Feabhra, bhí Béaslaí orthu siúd a chuir bun le heagraíocht nua Gaeilge, ''An Fáinne''. Eagraíocht faoi mhóid a bhí ann, agus chaithfeadh na baill mionna a thabhairt nach labhróidís ach Gaeilge le chéile. Go teoiriciúil, bhí an Fáinne beag beann ar an gConradh, ach is follasach go raibh sé go mór i dtuilleamaí an Chonartha le haghaidh baill agus áiseanna. An Fáinne a shamhlaítear leis an nGaeilge agus le Conradh na Gaeilge inniu, ba é suaitheantas na heagraíochta áirithe seo é i dtús báire. Ba é Béaslaí féin a ceapadh mar Uachtarán don eagraíocht. Baill eile ab ea Liam Ó Rinn, Peadar Toner Mac Fhionnlaoich (&quot;[[Cú Uladh]]&quot;), [[Tadhg Ó Scanaill (aisteoir)|Tadhg Ó Scanaill]], agus [[Liam Ó Briain]].

=== Éirí Amach na Cásca ===

Nuair a tháinig Domhnach na Cásca, fuair Béaslaí ordú teacht go Halla na Saoirse le páirt a ghlacadh i gcruinniú na Comhairle Míleata. Cé nach raibh sé ina bhall den Chomhairle, bhí cead isteach ansin aige. Fuair sé le héisteacht go raibh an tÉirí Amach curtha ar ceal go ceann tamaill, ach gur chóir dó fanacht le tuilleadh orduithe in éineacht le hoifigigh eile an Chéad Chathlán. Chaith sé an chuid eile den lá i gcuideachta Mhíchíl Uí Choileáin agus Dhiarmada Uí Eigeartaigh, ach nuair a d'fhill sé ar Áras na gCéitinneach le teacht na hoíche, fuair sé an t-ordú ó Éamonn Ó Dálaigh go raibh an t-éirí amach le tosú ar an lá arna mhárach.

Is beag is féidir a rá faoina ndearna Béaslaí i rith an Éirí Amach, dar le Pádraigh Ó Siadhail. Go bunúsach, chaith sé an chuid ba mhó den am ar diúité timpeall Shráid na hEaglaise agus sna Ceithre Cúirteanna, ach ní luaitear i gcuimhní cinn na nÓglach é ach ar éigean. Níor thrácht sé féin mórán ar imeachtaí coincréiteacha an Éirí Amach, cé gur mhaígh sé go ginearálta gur fhág an eachtra an-lorg air.

=== Cime mar Chách ===

I ndiaidh an Éirí Amach, cibé scéal é, fuair sé é féin i mbraighdeanas cosúil leis na hÓglaigh eile a ghlac páirt sna himeachtaí (agus cuid mhaith acu, cosúil le h[[Eoin Mac Néill]], nár ghlac). Bhí Béaslaí ar duine acu siúd a bailíodh go dtí an Rotunda i dtús báire agus a seoladh go Beairic Richmond in iarthuaisceart na cathrach ina dhiaidh sin. (Inniu, tá Scoil Mhíchíl - scoil de chuid na mBráithre Críostaí - san áit, in [[Inse Cóir]].) Casadh cairde ar Bhéaslaí ansin, ní nárbh ionadh, daoine cosúil le Liam Ó Briain, a chaill a Fháinne i rith na n-imeachtaí. Bhain sé mealladh as an mbeirt fhear an beagán Gaeilge a bhí á labhairt ag na hÓglaigh le linn an Éirí Amach. B'é an chuma a bhí ar an scéal ná gur chuir na Gaeilgeoirí ba líofa agus ba dílse féin an teanga uathu agus sceitimíní an chogaidh orthu.

Ar an gcéad lá de Mhí Bealtaine, tháinig na bleachtairí polaitiúla, na ''G-men'', go dtí an Bheairic leis na &quot;boic mhóra&quot; a phiocadh leo as measc na gcimí, agus Piaras Béaslaí ar duine acu siúd. Tugadh os comhair na cúirte míleata é, agus ansin, d'fhan sé lena bhreithiúnas i bPríosún Chill Mhaighneann. Nuair a bhí ceannairí an Éirí Amach á gcur chun báis i gclós an phríosúin, chuala Béaslaí a bhreith féin - trí bliana i ndaorbhroid. Bhí Béaslaí meáite ar bhás an mhairtírigh a fháil ar son na páirte a bhí aige sa cheannairc, ach nuair a chuala sé go raibh sé le seal chomh fada sin a chur de i gcarcair Ghallda, tháinig an-dúlagar intinne air. Bhí súil aige le pionós trom ó thús, toisc gur Sasanach ó Learphall a bhí ann go bunúsach, agus é ag déanamh go mbeadh meas an tréatúra ag na breithiúna air.

Chaith Béaslaí dhá lá i gCill Mhaighneann, ach ansin, ar an 4 Mí Bhealtaine, tugadh ar an traein go Moinseó é. Coinníodh tréimhse ghairid ansin é, ach b'é Príosún Portland i Sír Dorset ba cheann scríbe dó. Bhí na príosúnaigh faoi an-diansmacht ansin. Ní raibh cead comhrá acu, agus is iomaí uirísliú eile a d'fhulaing siad fosta, cosúil leis an gcorpchuardach. Bhí Béaslaí i gcruachás mór sa phríosún, agus thosaigh a shláinte ag meath air. A bhuí leis an ngalar a bhuail é, áfach, fuair sé teacht ar leabharlann an ospidéil, agus chaith sé tréimhse a théarnaimh ag déanamh staidéir ar na teangacha Clasaiceacha - an Laidin agus an tSean-Ghréigis - agus ar shaothar na bhfealsúna móra. Bhí sé ag iarraidh filíocht Gaeilge a scríobh freisin, ach ní raibh cead aige peann ná páipéar a fháil, agus chaithfeadh sé na dánta a fhoghlaim de ghlanmheabhair. Ba drochbhuille dó a chloisteáil go raibh Seán Mac Diarmada ar duine acu siúd a cuireadh chun báis i gCill Mhaighneann, agus thoirbir sé ceann de na dánta príosúin do chuimhne a chara:

:''&quot;...an cara ab fhearr dár tharla id' líonta,''
:''do chara bocht Seán go brách nach bhfillfidh.&quot;''&lt;ref&gt;Ó SIADHAIL lch 354, caighdeánaithe anseo&lt;/ref&gt;

Bhí a fhios ag athair Phiarais go raibh a mhac i dtóin phríosúin, agus é buartha brónach faoi, ach staon sé ó chuairt a thabhairt air i bPortland. Is amhlaidh nár cheadaigh údaráis an phríosúin do na cimí ach aon litir amháin a sheoladh is a fháil in aghaidh na ráithe, agus chaillfeadh an príosúnach an ceart seo féin dá mbeadh cuairteoirí aige. B'fhearr le hathair Phiarais cead scríofa na litreach a fhágáil ag an bhfear óg i ndiaidh an iomláin.

Bhí an comhphobal idirnáisiúnta - na Stáit Aontaithe ach go háirithe - ag cur brú ar an Ríocht Aontaithe scaoileadh saor leis na cimí polaitiúla. Baineadh cuid mhór den diansmacht de Phiaras Béaslaí agus a leithéidí dá thoradh sin, agus haistríodh an Béaslaíoch go príosún Lewes in aice le [[Brighton]] i [[Sussex]]. Anois, áfach, ní raibh coiscthe orthu labhairt le chéile. Is iomaí boc mór de chuid na gluaiseachta náisiúnta a casadh ar Phiaras sa phríosún seo, cosúil le h[[Éamon de Valera]], [[Eoin Mac Néill]], agus [[Énrí Ó Beóláin|Annraoi Ó Beoláin]]. Bhí an Ghaeilge agus teangacha eile á dteagasc agus á bhfoghlaim. Bhí cead ag na cimí freisin peann a chur ar pár, agus ní raibh aon mhoill acu leas a bhaint as an gceart seo.

I Mí an Mheithimh, 1917, thug rialtas Shasana maithiúnas ginearálta do phríosúnaigh na Cásca. Ar an 19 Meitheamh, tháinig Piaras agus na cimí eile go Baile Átha Cliath, agus fáilte na laochra rompu ansin.

=== I ndiaidh an Bhraighdeanais ===

Sna blianta i ndiaidh an Éirí Amach agus an bhraighdeanais, bhí an chéad chumann grá agus craicinn riamh ag Piaras Béaslaí. Eibhlín Ní Shúilleabháin a bhí ar an mbean, agus í ag obair ina máistreás scoile i gCiarraí. Casadh Eibhlín ar Phiaras i gColáiste na Mumhan, agus an bheirt acu ag bualadh le chéile ó am go ham ag imeachtaí Gaelacha. Ní bhídís in aice a chéile ach go hannamh, áfach, agus sa deireadh, d'éirigh siad as, ó bhí deartháir ag Eibhlín ina [[Constáblacht Ríoga na hÉireann|shaighdiúir dubh]]. Thairis sin, bhí meabhairghalar ar dhuine de ghaolta Eibhlín, rud a raibh an-náire agus an-stiogma ag baint leis san am. Is é an tagairt a rinne Piaras d'Eibhlín i bhfad ina dhiaidh sin gurbh ise an chéad chailín riamh a &quot;mheall&quot; é chun an &quot;gníomh drúise&quot; a dhéanamh.

Le teacht an Fhómhair, thosaigh Piaras ag obair ina eagarthóir don ''[[An Claidheamh Soluis|Chlaidheamh Soluis]]'', iris Chonradh na Gaeilge. San am céanna, bhí sé le feiceáil go minic in Óstán Vaughan, áit a dtagadh gníomhaithe tábhachtacha na gluaiseachta náisiúnta cosúil le Mícheál Ó Coileáin féin. Bhí an t-óstán suite chois Chearnóg Rutland (inniu, Cearnóg Parnell), agus b'ansin a bhí ceanncheathrú Chraobh an Cheitinnigh fosta.

=== Bás a Dhearthár agus Bás Thomáis Ághas ===

Faoin am seo, fuair Langford Beazley, deartháir Phiarais, bás i Cheshire, ar an 23 Meán Fómhair 1917. Ní raibh an dá scór bliain slánaithe aige go fóill. B'éigean do Phiaras an ''Claidheamh Soluis'', a raibh pleananna uaillmhianacha aige lena aghaidh, a fhágáil i leataobh agus aghaidh a thabhairt ar Shasana le bheith i láthair ag sochraid a dhearthára. Go gairid ina dhiaidh sin, shíothlaigh [[Tomás Ághas]], seanchomrádaí troda agus príosúnachta de chuid Phiarais. Mhéadaigh sé ar mhéala Phiarais i ndiaidh bhás a dhearthár, agus chuir sé litir chomhbhróin chuig Nóra, deirfiúr Thomáis:

:''Ní gá dom a insint duit go raibh brón agus scóladh croí orm nuair a chuala mé an scéal mar gheall ar Thomás bocht. Is rómhaith a thuigim do do bhrón, mar táim tar éis mo dheartháir a chailleadh leis - inniu a bhí an tsochraid. Tá sé de shólás agat gur ag troid ar son na hÉireann a fuair Tomás bás, go ndearna sé cion fir go dílis dána dúthrachtach agus go bhfuil muintir na hÉireann mórálach as.''&lt;ref&gt;Ó SIADHAIL lch. 376; caighdeánaithe anseo&lt;/ref&gt;

D'imigh Piaras faoi dheifir ó Shasana le freastal ar shochraid Thomáis Ághas freisin. Ócáid mhór taispeántais a bhí ann, nuair a tháinig na hÓglaigh le chéile an chéad uair ó laethanta an Éirí Amach agus iad ag máirseáil faoi éide mhíleata.

=== Fáinne an Lae ===

Thosaigh sé ag cur a chuma féin ar an g''Claidheamh Soluis'' anois. Thug sé ainm nua ar an iris, mar atá, ''Fáinne an Lae'', agus chuir sé tuilleadh leathanach léi. Bhí sé meáite freisin ar an mBéarla a íosmhéidiú agus an chuid ba mhó den pháipéar a fhágáil faoin ábhar Gaeilge. Ní dhearna sé dearmad de chúrsaí amharclannaíochta ach an oiread. Nuair a fuair sé litir ó Mhícheál Mac Liammóir a dúirt go rachadh sé go mór chun sochair don teanga dá stáitseodh an Amharclann Náisiúnta i mBaile Átha Cliath dráma Gaeilge uair amháin in aghaidh na míosa, bhreabhsaigh an Béaslaíoch suas, agus é den tuairim nach raibh moladh Mhic Liammóir ag dul sách fada ar aon nós. D'éiligh sé féin go mbunófaí amharclann ar leith le haghaidh na drámaíochta Gaeilge. 

=== An Coinscríobh Conspóideach ===

San am seo, ní raibh na daoine ábalta mórán aird a thabhairt ar chúrsaí na hamharclannaíochta Gaeilge ar aon nós, corrach is uile mar a bhí saol polaitiúil na tíre - rud a ghoill ar an mBéaslaíoch, agus é ag tathant ar a chuid léitheoirí suim a chur i gcúrsaí cultúir fiú nuair a bhí an troid pholaitiúil ar son shaoirse na hÉireann ag dul i ngéire. Bhí an tír an-bhuartha faoin gcoinscríobh san am, rud nach raibh ann, dar leis na náisiúnaithe Gaelacha, ach preasáil.

Bhí úsáid an Fháinne ag dul chun leitheadúlachta in Éirinn san am, nó ghlac Coiste Gnó Chonradh na Gaeilge an cinneadh i Mí Dheireadh Fómhair 1917 go gcaithfeadh timirí an Chonartha an Fáinne a chur chun cinn anois mar chuid dá ngnáthchúraimí. Bhí Piaras Béaslaí féin ag éirí buartha faoi thodhchaí an Fháinne, áfach. Is é an tuiscint a bhí aige féin ar an bhFáinne ná go raibh sé dírithe ar chleachtadh na Gaeilge labhartha a bhuanú. Chaithfeadh sé dul le gnáthlabhairt na teanga, dar leis an mBéaslaíoch. Is é an chiall a bhain Gaeilgeoirí áirithe as an suaitheantas seo, áfach, ná gur sórt siombail stádais a bhí ann. Dá mbeadh an Fáinne ort, bheadh an &quot;chéim&quot; bainte amach agat, agus ansin, ní chaithfeá tuilleadh a dhéanamh leis an teanga a choinneáil i mbéal na ndaoine.

=== Príosúnacht Nua ===

Chuaigh lucht na gluaiseachta [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnta]] le chéile chun cur in aghaidh an [[Géarchéim an Fhrithchoinscríofa|choinscríofa]]. Ach nuair a thosaigh siad ag déanamh agóide, ní raibh cúl ar an [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas]] ach iad a chaitheamh i [[Príosún|phríosúin]]. Ar an [[10 Aibreán]] [[1918]] cimíodh Piaras Béaslaí. Daoradh chun ceithre mhí príosúnachta é, agus tugadh go [[Príosún Mhuinseo|Muinseo]] é. Níor caitheadh go rógharbh leis, áfach. Thagadh Risteard Ó Foghludha ar cuairt chuige go minic, ó bhí sé ag cur Fháinne an Lae in eagar thar cionn Bhéaslaí. Gnáthchuairteoir eile a bhí in Annraoi Ó Beoláin, a thugadh toitíní agus páipéar scríbhneoireachta leis. 

Chaith an Béaslaíoch cuid mhaith den tréimhse príosúnachta seo ag scríbhneoireacht. Scríobh sé dánta, aiste critice liteartha - aiste a bhí ceaptha ina intinn aige i bhfad roimhe seo, agus a bhreac sé síos anois, ó bhí an uain aige - agus gearrscéal amháin, ''An Firín Beag Adhmaid''. Chuaigh an t-ábhar seo i gcló i bh''Fáinne an Lae'', cuid mhór de díreach mar a tháinig sé óna pheann, agus é sa phríosún i gcónaí.

Ar an 10 Bealtaine 1918, tugadh an Béaslaíoch go malairt príosúin - ó Mhuinseo go Bóthar na Croimghlinne i mBéal Feirste. Bhí Muinseo ag teastáil le haghaidh tuilleadh cimí Éireannacha. Bhí an Rialtas ag iarraidh an lámh láidir a imirt ar na náisiúnaithe Éireannacha, nó bhí an cogadh ag dul i ngéire san am seo, rud a d'fhág a shliocht ar pholasaí Éireannach an rialtais Ghallda. Bhí an Marascal Ludendorff díreach ag féachaint leis an deis dheireanach a thapú chun an cogadh a bhuachan, rud a d'fhág an-imní ar na Sasanaigh agus an chuma ag teacht ar an scéal go bhféadfaidís féin é a chailleadh fós. Mar sin, d'éirigh siad ní ba déine i leith na nÉireannach.

=== Scaoilte Saor Arís ===

Ligeadh an Béaslaíoch amach ar bannaí ar an 18 Bealtaine 1918, agus thaistil sé faoi éide an tsagairt go Cluain Tairbh. Ansin, chuaigh sé go hÓstán Vaughan i mBaile Átha Cliath, áit ar chuala sé ó Mhícheál Ó Coileáin go raibh sé beartaithe ag na húdaráis é a dhíbirt go Sasana i ndiaidh dó a théarma príosúnachta a chur de, beart nár éirigh leis na Sasanaigh anois. 

Mar sin féin, chaith an Béaslaíoch an chéad tamall eile dá shaol ar a theitheadh ó na húdaráis. Bhíodh culaith mná air ar feadh tamaill leis na bleachtairí a chur ar strae. Bhí lóistín dá chuid féin aige sa phríomhchathair, ach thagadh sé go hÓstán Vaughan (ar a dtugadh sé &quot;Tigh na mBeach&quot; ina chuid scríbhinní féin, mar chód, ar eagla go bhfaigheadh na póilíní seilbh orthu) leis an gcorroíche a chodladh ansin. 

I bhfad ina dhiaidh seo, mhaígh Piaras Béaslaí go raibh an-chaidreamh aige le Mícheál Ó Coileáin agus le hAnnraí Ó Beoláin san am seo. Dúirt sé gurbh é an leasainm a bhí ag an mBeolánach ar an triúr acu ná an Triúr Muscaedóirí. Is é tuairim Phádraig Uí Shiadhail, áfach, nach raibh Béaslaí chomh gar don bheirt eile acu agus a shíl sé, nó mar a thug sé le fios. Is amhlaidh gur scoláire, scríbhneoir agus Gaeilgeoir a bhí i mBéaslaí riamh, seachas fear oirbheartaíochta agus cogaíochta. Is dócha go raibh caidreamh aige leis an mBeolánach agus leis an gCoileánach san am, ach má bhí féin, bhí deisceabail eile ag an mbeirt sin, agus iad ní ba ghaire dóibh ná an Béaslaíoch - Gearóid Ó Súilleabháin agus Diarmaid Ó hÉigeartaigh, mar shampla.

=== An Fear Mór Ban ===

Dealraíonn sé gur le cailíní éagsúla a chaitheadh Piaras Béaslaí a chuid laethanta san am sin, más fíor a bhfuil le léamh ina dhialann. Ar a laghad, luann sé a lán cailíní a raibh sé ag suirí leo. Is deacair a rá, an raibh caidreamh collaí aige leo, ach deir an dialann go raibh &quot;Máire Ní Chl.&quot; &quot;i mo sheomra istoíche&quot; ar an 28 Bealtaine 1919 &lt;ref&gt;Ó SIADHAIL lch. 407; caighdeánaithe anseo&lt;/ref&gt;, agus nuair a chuaigh sé ar chéilí taobh amuigh de Bhaile Átha Cliathi dtús Mheán Fómhair, bhí bean darbh ainm Cissie Nic Dhomhnaill ina chuideachta ansin, agus é &quot;ag suirí le Cissie faoi scáth na gcrann&quot; &lt;ref&gt;Ó SIADHAIL ibid.&lt;/ref&gt;

=== Leanfar den Obair! ===

Ar an gcéad lá de Mheitheamh 1918 d'fhoilsigh an Béaslaíoch eagarfhocal ar ''Fháinne an Lae'' agus é ag éileamh go &quot;leanfaí den obair&quot; gan teip, cé go raibh a lán daoine mór le rá de chuid na gluaiseachta i dtóin phríosúin i gcónaí. San am chéanna dúirt sé go raibh fadhbanna eile ag luí ar an iris i mbreis ar phríosúnú na bhfeidhmeannach tábhachtach, is é sin, bhí an páipéar gann ar nós na dtráchtearraí eile, ó bhí an cogadh ag cur isteach ar an trádáil. Bhí na trioblóidí leis na húdaráis ag dul chun donais, áfach, agus is é an port a bhí á cheol ag an rialtas san am gur eagraíocht cheannairceach a bhí i gConradh na Gaeilge agus go raibh gluaiseacht na Gaeilge ag saighdeadh faoi sceimhlitheoirí. Mar sin bhí an chuma ag teacht ar an scéal nach bhféadfaí mórimeachtaí poiblí a chóiriú leis an nGaeilge a chur chun cinn - imeachtaí cosúil leis an Oireachtas - ó nach mbeadh na póilíní sásta ceadúnas a thabhairt do &quot;chumann réabhlóideach&quot; cosúil le Conradh na Gaeilge.

San am seo bhí Piaras Béaslaí i gcroílár shaol na Gaeilge ag ullmhú eagrán ar leith d´''Fháinne an Lae'' le haghaidh an Oireachtais. Bhí sé ag déanamh a dhichill lena chinntiú nach rachadh obair chruthaitheach na scríbhneoirí Gaeilge in abar le linn an mhíshuaimhnis pholaitiúil sa tír, nó bhí sé barúlach gur chóir bullaitín liteartha ceithre leathanach a chur i gcló as Gaeilge uair in aghaidh na míosa, le go bhféadfadh pobal na Gaeilge cleachtadh ceart a fháil sa teanga. Chuir Piaras beart leis an mbriathar, nó san am seo bhí irisí na Gaeilge breac le hábhar a tháinig óna pheann-san.

=== An Scríbhneoir Aibí ===

Faoin am seo chrom an Béaslaíoch ar scéalta a scríobh a bhí ní ba nua-aimseartha agus ní b'aibí ó thaobh na stíle agus an ábhair de ná a raibh cumtha aige roimhe seo de ghearrscéalta. Anois bhí sé ag ceapadh &quot;fíorscéalta&quot; mar a thug sé féin orthu, cé nach athinsint lom a bhí iontu ar imeachtaí a tharla. Is fearr a rá go raibh siad bunaithe ar mhóitifeanna a tháinig as saoltaithí an scríbhneora féin. Bhí tagairtí ann do shaol is do ghluaiseacht na Gaeilge agus d'eachtraí a d'éirigh don údar nuair a bhí sé ag troid ar son na saoirse. Scéalta ón tréimhse seo iad ''Tír na nÓg i bPort Láirge'', ''Fleadh na Réaltann'' (''Fleá na Réaltaí'' de réir chaighdeán an lae inniu), ''An Firín Beag Adhmaid'' agus ''An Loch Draíochta''. Ón taobh eile de, níor cheadaigh fuadar na linne dó mórán drámaíochta a scríobh, rud a ghoill air is dócha. D'fhéach sé chuige, áfach, go mbeadh drámaíocht le feiceáil ar an Oireachtas, nó chuir sé gairm chruinnithe ar a raibh fágtha dá shean-chompántas aisteoireachta, agus chrom siad ar an dráma ''An Dochtúir Bréige'' a chleachtadh - aistriúchán a bhí ann ar ''Le Médecin malgré lui'' le Molière, an seanmháistir Francach, agus ba é Fionán Ó Loingsigh a chuir Gaeilge ar an mbuntéacs.

Bhí ''Fáinne an Lae'' ina ábhar plé ag Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge sa bhliain sin. Bhíothas ag éileamh go n-éireofaí as foilsitheoireacht na hirise scun scan, nó bhí feidhmeannaigh áirithe de chuid an Chonartha míshásta le chomh tearc is a bhí na leathanaigh san iris - ba é an ganntanas páipéir ba chúis leis seo, áfach, agus ní ar an mBéaslaíoch a bhí an locht. Chuir Seán Ua Conchubhair, a bhí i mbun chúrsaí airgid ''Fháinne an Lae'', in iúl do lucht na hArd-Fheise nach raibh an iris ag cailleadh airgid a thuilleadh, agus mar sin, chuir sé ina dtost iad siúd ar mhaith leo ''Fáinne an Lae'' s chur ar ceal. Ní raibh Piaras Béaslaí féin láithreach ag an Ard-Fheis, nó b'eagal leis go gcuirfí ruaigeadh air as Éirinn dá dtiocfadh na péas air ar an traein.

=== ''An tÓglach'' ===

Agus é ar a sheachnadh ó lámh thapa na nGall bhí an-uaigneas ar Phiaras nuair a bhí a chuid cairde agus lucht aitheantais bailithe go Cill Airne. San am sin áfach, i Samhradh na bliana 1918, casadh Mícheál Ó Coileáin air agus tairiscint aige don Bhéaslaíoch: bhí iris nua le cur ar bun le haghaidh Óglaigh na hÉireann, agus theastaigh ón gCoileánach go rachadh Piaras i gceannas ar an iris sin, mar eagarthóir. Ghlac an Béaslaíoch leis an tairiscint seo go breá sásta, agus ar an 15ú Lúnasa 1918 tháinig an chéad eagrán den iris nua i gcló. ''An tÓglach'' a bhí uirthi.

Ní raibh mórán Gaeilge le feiceáil ar an ''Óglach'', áfach. Cé gur áitigh an Béaslaíoch ar na léitheoirí gach úsáid a bhaint as pé blúirín den teanga a bhí acu, ní fhoilseofaí ailt iomlána as Gaeilge ar an iris féin. Uaireanta bhí an cúpla focal ann ag saighdeadh chun troda nó ag cur misnigh ar na léitheoirí, ach sin a raibh ann i ndáiríribh.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Léigh freisin ==
* BÉASLAÍ, Piaras: ''Astronár''. Pádraig Ó Siadhail a chóirigh. An Gúm, Baile Átha Cliath, an dara heagrán 1991
* Ó SIADHAIL, Pádraig: ''An Béaslaíoch''. Beatha agus Saothar Phiarais Béaslaí (1881-1965). Coiscéim, 2007.
* [http://www.searcs-web.com/beas.html Searcs-web.com - Piaras Béaslaí (1881-1965)]

== Naisc sheachtracha ==
* [https://archive.org/search.php?query=%28%28subject%3A%22B%C3%A9asla%C3%AD%2C%20Piaras%22%20OR%20subject%3A%22Piaras%20B%C3%A9asla%C3%AD%22%20OR%20creator%3A%22B%C3%A9asla%C3%AD%2C%20Piaras%22%20OR%20creator%3A%22Piaras%20B%C3%A9asla%C3%AD%22%20OR%20creator%3A%22B%C3%A9asla%C3%AD%2C%20P%2E%22%20OR%20title%3A%22Piaras%20B%C3%A9asla%C3%AD%22%20OR%20description%3A%22B%C3%A9asla%C3%AD%2C%20Piaras%22%20OR%20description%3A%22Piaras%20B%C3%A9asla%C3%AD%22%29%20OR%20%28%221881-1965%22%20AND%20%28%22B%C3%A9asla%C3%AD%22%20OR%20Beaslai%29%29%29%20AND%20%28-mediatype:software%29 Saothar le Béaslaí nó faoin údar ag Internet Archive; arna rochtain ar 11 M.F. 2019]


{{Teachtaí Dála an 1ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 2ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 3ú Dáil}}

{{DEFAULTSORT:Beaslai, Piaras}}
[[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Drámadóirí Gaeilge|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Úrscéalaithe Gaeilge|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Baill de BPÉ|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Baill Shinn Féin]]
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Baill den 1ú Dáil|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Baill den 2ú Dáil|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Baill den 3ú Dáil|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Daoine as Learpholl|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Daoine a cuireadh i Reilig Ghlas Naíon|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1881|Beaslai, Piaras]]
[[Catagóir:Básanna i 1965|Beaslai, Piaras]]</text>
      <sha1>hqspqekuy6midfrzqvatab99s2tzslu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aaron Flahavan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17561</id>
    <revision>
      <id>1069650</id>
      <parentid>717089</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:45:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="464" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Iar-imreoir [[sacar|sacair]] é '''Aaron Flahavan''' ([[15 Nollaig]], [[1975]]- [[5 Lúnasa]], [[2001]]). D'imir sé le [[Portsmouth Football Club|Portsmouth F.C.]] ó [[1994]] go [[2001]]. Cúl baire ab ea é.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{Síol-peileadóirsacair-en|Flahavan, Aaron}}

{{DEFAULTSORT:Flahavan, Aaron}}
[[Catagóir:Básanna in 2001]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1975]]</text>
      <sha1>5a25uush1swll0xyomm6merpg1ythep</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé úsáideora:Alison</title>
    <ns>3</ns>
    <id>19276</id>
    <revision>
      <id>1069626</id>
      <parentid>1062958</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T20:06:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MacTire02</username>
        <id>1640</id>
      </contributor>
      <comment>/* Yn ard-ghuillag hoal er Wikipedia ny Gaelgey */ mír nua</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1862" xml:space="preserve">{{Úsáideoir:Alison/Talkheader}}

&lt;!-- Nótaí síos anseo, kiddiez :) --&gt;

{{Úsáideoir:Alison/todo}}

== Uirlis aistriúcháin ==

A Alison a chara, tá polasaí i bhfeidhm ar Vicipéid an Bhéarla — is úsáideoirí deimhnithe amháin a bhfuil cead acu an uirlis aistriúcháin a úsáid. Féach [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Content_translation_tool#Why_machine_translation_is_disabled_in_content_translation anseo]. Cad a cheapann tú faoi riail den sórt seo ar Vicipéid na Gaeilge? Bheimis in ann cead a thabhairt do na heagarthóirí rialta, agus an bruscar go léir a sheachaint ó dhaoine nach bhfuil Gaeilge acu. Is é sin, nó mholfainn na haltanna uathaistrithe a scriosadh go tapaidh — ní fiú iad a chur in eagar... am amú i mo thuairim. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 17:10, 22 Meitheamh 2022 (UTC)

== Yn ard-ghuillag hoal er Wikipedia ny Gaelgey ==

Hoi, Alison! Kys t'ou? I decided to be '''bold''' and I've gone ahead and moved Ard-ghuillag2 to its home location at Ard-ghuillag. Something I noticed, however, is the categorisation of the main page. It seems that the templates at Wikipedia:Laaghyn reiht seem to have their categories transcluded onto the main page. Do you know how to prevent this cross-categorisation from occuring? For obvious reasons, we need to keep the categories for the templates, but I would prefer if the main page remained uncategorised (or at least was a member of hidden categories). Your help would be much appreciated (as it always is). Gura mie mooar ayd! [[Úsáideoir:MacTire02|&lt;span style=&quot;color:#003300;font-family:serif;font-size:100%&quot;&gt;&lt;sup&gt;'''Mac&amp;nbsp;Tíre'''&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[Plé úsáideora:MacTire02|&lt;span style=&quot;color:red;font-family:cursive;font-size:80%&quot;&gt;&lt;sub&gt;''Cowag''&lt;/sub&gt;&lt;/span&gt;]] 20:06, 3 Lúnasa 2022 (UTC)</text>
      <sha1>lvmzf0sgg6hvdahrh1ktdk3qzq0rpx5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069640</id>
      <parentid>1069626</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:30:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>/* Yn ard-ghuillag hoal er Wikipedia ny Gaelgey */ reply</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3012" xml:space="preserve">{{Úsáideoir:Alison/Talkheader}}

&lt;!-- Nótaí síos anseo, kiddiez :) --&gt;

{{Úsáideoir:Alison/todo}}

== Uirlis aistriúcháin ==

A Alison a chara, tá polasaí i bhfeidhm ar Vicipéid an Bhéarla — is úsáideoirí deimhnithe amháin a bhfuil cead acu an uirlis aistriúcháin a úsáid. Féach [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Content_translation_tool#Why_machine_translation_is_disabled_in_content_translation anseo]. Cad a cheapann tú faoi riail den sórt seo ar Vicipéid na Gaeilge? Bheimis in ann cead a thabhairt do na heagarthóirí rialta, agus an bruscar go léir a sheachaint ó dhaoine nach bhfuil Gaeilge acu. Is é sin, nó mholfainn na haltanna uathaistrithe a scriosadh go tapaidh — ní fiú iad a chur in eagar... am amú i mo thuairim. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 17:10, 22 Meitheamh 2022 (UTC)

== Yn ard-ghuillag hoal er Wikipedia ny Gaelgey ==

Hoi, Alison! Kys t'ou? I decided to be '''bold''' and I've gone ahead and moved Ard-ghuillag2 to its home location at Ard-ghuillag. Something I noticed, however, is the categorisation of the main page. It seems that the templates at Wikipedia:Laaghyn reiht seem to have their categories transcluded onto the main page. Do you know how to prevent this cross-categorisation from occuring? For obvious reasons, we need to keep the categories for the templates, but I would prefer if the main page remained uncategorised (or at least was a member of hidden categories). Your help would be much appreciated (as it always is). Gura mie mooar ayd! [[Úsáideoir:MacTire02|&lt;span style=&quot;color:#003300;font-family:serif;font-size:100%&quot;&gt;&lt;sup&gt;'''Mac&amp;nbsp;Tíre'''&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[Plé úsáideora:MacTire02|&lt;span style=&quot;color:red;font-family:cursive;font-size:80%&quot;&gt;&lt;sub&gt;''Cowag''&lt;/sub&gt;&lt;/span&gt;]] 20:06, 3 Lúnasa 2022 (UTC)
* Hey there! Sorry - having a busy few days at the day-job here :) Ok - you saw my edits, so you know that the daily updates being transcluded had the &lt;nowiki&gt;&lt;noinclude&gt; and &lt;/noinclude&gt;&lt;/nowiki&gt; missing on a few of them, thus leaving their categories to propagate up. Fixed that! Also did the history merge/restore on the mainpage, as we're supposed to do that for copyright reasons, etc. You can see all the previous edits again now. I really like that you took the BOLD approach and moved the new look mainpage over - it looks well. And the daily updates will keep people coming back to the mainpage for more. I took your cue and [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Pr%C3%ADomhleathanach&amp;diff=prev&amp;oldid=1069464&amp;diffmode=source did the same over here] which greatly reduced the clutter :) Next up - look at the date and time problems. We have MDY date order issues over here too, which I need to deal with - [[Úsáideoir:Alison|&lt;span style=&quot;color:#FF823D;font-family: comic sans ms&quot;&gt;'''A&lt;font color= &quot;#FF7C0A&quot;&gt;l&lt;font color= &quot;#FFB550&quot;&gt;is&lt;/font&gt;o&lt;/font&gt;n'''&lt;/span&gt;]] &lt;sup&gt;[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]&lt;/sup&gt; 21:29, 3 Lúnasa 2022 (UTC)</text>
      <sha1>cb7u9121twyhh6ifm0vlcvalsb30ued</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Míl Espáine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21948</id>
    <revision>
      <id>1069660</id>
      <parentid>1060876</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:20:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1106" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

De réir na miotaseolaíochta, shíolraigh na [[Gaeil]] ó '''Mhíl Espáine.''' Tá scéalta faoi le fáil i [[Leabhar Gabhála na hÉireann]].

&quot;Golam&quot; nó &quot;Galamh&quot; an t-ainm a bhí air. Is éard atá i gceist le ''Míl Espáine'' ná leagan [[Gaeilge]] den [[Laidin]] ''Miles Hispaniae'' (&quot;saighdiúir de chuid na Spáinne&quot;). Bhí sé ina shaighdiúir [[an Scitia|sa Scitia]], agus s[[an Éigipt]] ina dhiaidh sin. De réir na tairngreachta, bheadh sliocht Mhíl Espáine i gceannas ar Éirinn agus mar sin rinne sé iarracht an t-oileán sin a shroichint, ach cailleadh sa Spáinn é.

Sheol a bhean [[Scota]] agus a uncail [[Íth]], a chonaic Éire ó thúr, go hÉirinn, ach mharaigh [[Tuatha Dé Danann]] Íth. Rugadh a chorp ar ais go dtí an Spáinn agus rinne mic Mhíl agus deartháireacha Íth ionradh ar Éirinn. Briseadh ar Thuatha Dé Danann agus thosaigh scéal na nGael in Éirinn.

Ba iad [[Éibhear Fionn]], [[Éibhear Donn]], [[Éiremhón]] ([[Heremon]]) agus [[Ir]] i measc na mic Mhíl.

{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{síol}}

[[Catagóir:Clann Mhíle]]</text>
      <sha1>jc10p7u8hynz3eyvmurcv3wou3lowhk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coláiste Eoin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22018</id>
    <revision>
      <id>1069608</id>
      <parentid>1053014</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:14:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Campas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19532" xml:space="preserve">{{Boscascoile |
  ainm = Coláiste Eoin |
  ainm_béarla  =  |
  image = Image:ColEoinCrest.jpg |
  mana =  ''Fiat Justitia''&lt;br /&gt;[[Laidin]] ''ligeadh ceartas a dhéanamh'' &lt;br /&gt; (Seanmhana ''Is Fearr Bás ná Náire'')|
  bunaithe = [[1968]] |
  áit = [[Baile an Bhóthair, Áth Cliath|Baile an Bhóthair]],&lt;br /&gt;[[Contae Átha Cliath]],&lt;br /&gt;[[Éire]] |
  micléinn = ~450 |
  keyprole = Cathaoirleach&lt;br /&gt;Príomhoide |
  keypname = Antain Delap&lt;br /&gt;Prionsias de Poire |
  free_label =  |
  free =  |
  gréasán = http://www.eoiniosagain.ie/eoin/
}}

[[Meánscoil|Iarbhunscoil]] dheonach lán-Ghaeilge [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Chaitliceach]] faoi iontaobhacht na m[[Bráithre Críostaí]] is ea '''Coláiste Eoin''', atá suite i m[[Baile an Bhóthair, Áth Cliath|Baile an Bhóthair]], i [[Contae Átha Cliath|gContae Átha Cliath]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://eoin.eoiniosagain.ie/default.aspx|teideal=Coláiste Eoin|údar=Coláiste Eoin|language=Irish|work=Coláiste Eoin|dátarochtana=2020-10-02}}&lt;/ref&gt; Maíonn an scoil go mór as an gcultúr Gaelach.

Tá foirne [[iománaíochta]] agus [[Peil Ghaelach|peile]] fíor rathúla, foirne díospóireachta agus [[Banna ceoil|bannaí ceoil]] thraidisiúnta faoi bhláth sa scoil. 

Cé go bhfuil an-bhéim ar na himeachtaí eis-churaclama seo, éiríonn thar barr leis na daltaí sna scrúduithe stáit, tá sé ar cheann de na scoileanna is fearr sa tír ó thaobh torthaí na h[[Ardteistiméireacht|Ardteiste]] agus an [[An Teastas Sóisearach|Teastais Shóisearaigh]].&lt;ref&gt;[http://www.ireland.com/newspaper/special/2005/feeder/page5.pdf Rangú scoileanna The Irish Times 2005 (síntiús de dhíth)]&lt;/ref&gt; 

Is ón Roinn Oideachas agus Eolaíochta, ó dheontais agus ó bhailiúcháin thuismitheoirí na scoile a fhaigheann an scoil a cuid airgid. 

Bhí thart fá 450 buachaill sa scoil sa bhliain 2017 agus foireann de 35 mhúinteoir, le Proinsias de Poire mar phríomhoide na scoile, a tháinig in áit Fhínín Máirtín.

== Campas ==
[[Íomhá:Col eoin1.jpg|thumbnail|left|230px|Campas Choláiste Eoin ón bpáirc peile. (Tógadh páirc uile-aimsire san áit idir 2019-2020)]]
Tá an scoil suite 6km ó lár chathair Bhaile Átha Cliath. Tá foirgnimh bhunaidh Choláistí Eoin agus Íosagáin a tógadh sna 1970aidí fós mar chuid de champas na scoile, eite eolaíochta, eite ealaíne, agus bloc nua thógtha ceithre stór de ranganna, an halla spóirt nua, piniúr liathróid láimhe agus páirc spóirt mhór le páirc pheile agus iománaíochta. Ar an gcéad lá riamh chlúdaigh talamh na scoile achar talún i bhfad níos mó ná an 10 heictéar a chlúdaíonn sé sa lá atá inniu ann, leath sé amach i bhfad tharais na teorainn atá mórthimpeall air anois. Dhíol na Bráithre Críostaí cuid mhaith den talamh seo, áfach, agus forbraíodh ó shin é ina heastáiteanna tithíochta, ina bhlocanna árasáin agus ina óstán.

== Foirgnimh  ==
[[Íomhá:Foirgneamh_Nua.jpg|thumbnail|230px|right|Foirgnimh nua Choláiste Eoin: an bloc seomraí ranga (ós cionn) agus an halla spóirt.]]

Bhítí den tuairim go luath sna [[1990idí|nóchaidí]] go raibh [[foirgneamh]] aon stór an choláiste a bhí ann ag an am agus a tógadh sna 1970dí, i bhfad róbheag le freastal ar bhorradh luafar agus leathadh na gcoláistí, Eoin agus Íosagáin. Beartaíodh go raibh bloc seomraí ranga nua de dhíth, chomh maith le halla spóirt/ceoláras. Chráigh deacrachtaí, áfach, an tionscadal ó thús de dheasca easpa maoinithe. Ghlac sé na blianta fada agus mórán bailiúcháin deonacha ó thuismitheoirí, iarscoláirí agus baill den phobal chun go sroichfí an staid pleanála fiú. Bhí bac eile ann sa slí is nach rabhthas in ann breis foirgnimh a thógáil ach i gceantar chúil caol den suíomh, toisc nach raibh duine ar bith toilteanach tógáil ar an bpáirc peile a cheadú. Ainneoin na ndeacrachtaí seo, tugadh faoin tógáil ar deireadh shíor i 2001. Dearadh de chuid Ailtirí Ghrafton a glacadh leis, a bhí ag luí go hiomlán le riachtanais na scoile. Cuireadh i gcrích an tionscadal i 2003 agus bronnadh duais mór le rá ar an bhfoirgneamh ag Bronnadh Fhorais Ríoga Ailtirí na hÉireann 2004. 

== Gníomhaíochtaí Eis-churraclama ==
Tá traidisiún láidir Cumann Luthchleasa Gael i gColáiste Eoin. Tá stair rathúil ag an scoil i gcomórtais peile agus iomána le breis is tríocha bliain anuas. Spreagann an scoil scoláirí chun rannpháirtíochta sna cluichí, agus cuirtear ceithre fhoireann san iomaíocht in aghaidh na bliana, foireann céad bliana, faoi 14, faoi 16 agus faoi 18 sna comórtais sainiúla acu.

Thug Coláiste Eoin an lá leo nuair a bhuadar craobh peile Choláistí Bhaile Átha Cliath Sinsireach 'A' i 2006, bua mór le rá a bhí ann toisc an tréimhse fada mí-ádh a tháinig roimhe, nuair a fuairthas an ceann is fearr ar an scoil i sraith fada craobhanna. B'í an fhoireann is iomráití riamh de chuid na scoile, gan amhras, foireann peile shinsearach na bliana 1998 a bhain Craobh na hÉireann amach cé nár thugadar an corn abhaile ar an lá sin. Bhí cúis mórtais eile ag an scoil anuraidh nuair a d'éirigh le foireann faoi 14 na scoile craobh peile Átha Cliath a thabhairt leo don chéad uair riamh i stair an choláiste.

Lean rath na scoile ó thaobh na peile de sa bhliain 2007 nuair a bhuadar don dara uair as a chéile craobh peile Choláistí Bhaile Átha Cliath Sinsireach 'A'. D'éirigh leo an fód a sheasamh agus an teideal a chosaint i gcoinne iarracht fiachmar ó Choláiste Benildus. 
 
Ainneoin seo, ní dírithe ar chluichí de chuid an Chumainn Luthchleasa Gaeil amháin atá an scoil, ach iad rannpháirtíoch i réimse leathan cluichí: cispheil agus luthchleasaíocht san áireamh. Aithníodh iarrachtaí an choláiste i 2002 nuair a bhuaigh Seosamh Mac Suibhne craobh na hÉireann sa luthchleasaíocht trastíre shinsearch ar son na scoile. 

Tá cúrsaí cispheile ag teacht chun cinn go mór sa scoil. Sa bhliain 2006 bhain an scoil, sa chéad iarracht acu ar an gcluiche, craobh na hÉireann 'B' sa chispheil san aois ghrúpa faoi 16. Bhí foireann shinsearach san iomaíocht ag an scoil don chéad uair sa bhliain 2007 agus bhaineadar leath chraobh a gcomórtais amach.
 
Tháinig fás arís ar réimse na gcluichí sa scoil i 2007 nuair a bunaíodh foireann Ultimate frisbee. Bhuaigh an fhoireann an chéad comórtas riamh acu, comórtas idir-ollscoile i UCD. Tá an fhoireann go mór faoi chomaoin iarscoláire de chuid na scoile agus ball d'fhoireann Ultimate na hÉireann, Cian Ó Móráin, a tháinig i gcabhair ar an bhfoireann mar imreoir is mar thraenálaí.

=== Ceol agus Drámaíocht ===
[[Íomhá:Tain_B_C.jpg|thumbnail|230px|right|Póstaer don léiriúchan den [[Táin Bó Cuailgne]] de chuid Coláiste Eoin a cuireadh sa tsiúil i 2006.]]

Bhí béim mhór i gcónaí riamh sa scoil ar an gceol traidisiúnta mar ghné lárnach den chur chuige oideachais ilchultúrtha a dhéantar a chraobhscaoileadh sa scoil. Bhí an scoil i gcónaí ina foinse thorthúl ceoltóirí cumasacha, sa tslí is go bhfuil lear mhór ceoltóirí móra le rá tar éis teacht ar an bhfód sa Ghaeltacht bheag i mBaile an Bhóthair, leithéidí [[Kíla]] agus [[Liam Ó Maonlaí]] agus Fiachna Ó Braonáin de chuid na Hothouse Flowers san áireamh. 

Leantar leis an dtraidisiún seo fiú sa lá atá inniu ann, áit a chothaítear agus a spreagtar bannaí chun iomaíochta in iliomad comórtais ar nós Siansa (ar a ghlaoití Slógadh tráth), comórtas ceoil traidisiúta d'óige na tíre. D'éirigh leis an scoil comórtas na bliana 2002 a bhuachan agus bhíodar go minic sa dara háit nó mar sin blianta eile. Bhí an bua arís ag an scoil i gcomórtas na bliana 2007. 
   
B'é 2006 an bhliain gur léiríodh an chéad ceoldráma de chuid na scoile i gceoláras nua Choláiste Eoin, léiriú nua-aimseartha den eipic miotaseolaíochta Éireannach [[Táin Bó Cuailgne]] scríofa agus stiúrtha ag Colm Ó Foghlú a bhí ann. B'iad Idirbhlian na scoile i gcomhpháirt le Coláiste Íosagáin a chur an ceoldráma sa tsiúil. Bhí rath agus iomrá iontach ar an dráma, agus díoladh go hiomlán ticéid an cheithre léiriú. Mhúscail an ceoldráma mórán poiblíochta ar son na scoile nuair a cuireadh san áireamh mar ghnéchlár nuachta é ar bhealaí [[RTÉ]], [[TG4]] agus TV3. 

Táthar ag súil go leanfar le nós na drámaíochta sa scoil as seo amach de dheasca rath léiriúcháin na bliana 2006 a tháinig ar an bhfód de bharr dhá phríomh cúinse, i dtosach báire go raibh ceoláras nua-thógtha na scoile anois ar fáil agus an dara chúinse go raibh córas idir bhliana sa tsiúil sa scoil ón mbliain 2004, rud a dhéanann freastal ar imeachtaí eis-churaclama. 

Chuir Idirbhliain 2006-2007 an dara léiriú de chuid Choilm Uí Foghlú faoi bhráid na scoile sa bhliain 2007. Léiríodh sraith gearrdhrámaí faoin dteideal Opus IV. Ina measc sin bhí dhá dráma trí mheán na Béarla darbh ainm Chatroom agus Mugged agus ceoldráma trí mheán na Gaeilge darbh ainm Luas Carol. Phléigh na drámaí téamaí tromchúiseacha: féinmharú, maistíneacht, dúnmharú agus ísle brí san áireamh.

=== Díospóireacht ===
Tá athéirí ó thaobh gníomháiochtaí díospóireachta feicthe sa scoil le blianta beaga anuas, i meáin na Gaeilge, na Gearmáinise agus an Bhéarla. Chuir an scoil foireann Sóisearach agus foireann Sinsearach san iomaíocht i gcomórtais bliantúla díospóireachtaí Gaeilge de chuid Gael Linn don chéad uair i naoi mbliana i 2004, áit go raibh rath orthu láithreach, nuair a bhuadar comórtas na sinsear. Lean an fhoireann sóisear ina lorg sa bhliain 2005 nuair a bhuadar féin an comórtas sainiúil acusan. Buadh ar fhoireann na sinsear i gcraobh na bliana 2006. Bhain an fhoireann sóisear amach an chraobh arís sa bhliain 2007.

Tá díospóireachtaí Gearmáinise tar éis teacht ar an bhfód sa scoil chomh maith. Bhí foirne rathúla acu le dhá bhliain anuas, shroich foireann na bliana 2006 leathchraobh na hÉireann go fiú. Tá foireann na bliana seo le dul in adharca le hIarbhunscoil Thrá Lí ar 7 Bealtaine i gcraobh na hÉireann. Tá roinnt beag dáltaí tar éis dul san iomaíocht i gcomórtais Béarla chomh maith, agus tá éirithe go maith leo.

=== Iriseoireacht ===
Le cúpla bliain anuas tá iarracht déanta ag daltaí Choláiste Eoin ar iris scoile a chur chun cinn. Tosaíodh ar iarrachtaí leithéid a chur i gcrích i rith scoilbhliain 2003-2004, nuair a chur dream dáltaí nuachlitir le chéile darbh ainm &quot;Iris Eoin&quot;. Foilsíodh go rialta eagráin den nuachlitir seo go deireadh na scoilbhliana sin.

Ní go dtí scoilbhlain 2005-2006 gur músclaíodh spéis i measc dáltaí tabhairt faoin iris scoile a athsheoladh. B'é toradh na hoibre seo ná leagan nua d'Iris Eoin a bhí i bhfad Éireann níos faide agus a phlé réimse leathan ábhair. Cuireadh eagrán na Nollag 2006 de &quot;Iris Eoin&quot; san iomaíocht i gcomórtas iris scoile an Irish Times, ach theip air an chraobh a bhaint amach.

Sa bhlain 2007 rinneadh eagrán de nuachtlitir scoile &quot;An t-Iolar Dóite&quot; a fhoilsiú. (Déanann an t-ainm tagairt don chlúdach a bhí ar eagrán Samhradh '06 d'IrisEoin, ar a raibh léiriú grafaice den suaitheantas scoile, ach go raibh an chuma air go raibh an t-iolar á dhó ag an gclaíomh). Rinneadh tuairisciú ann ar imeachtaí scoile, ach go háirithe craobh peile Átha Cliath faoi-18, a bhí buaite ag foireann na scoile cúpla lá roimh an foilsiú.

Foilsíodh eagrán eile d'Iris roimh Nollaig na bliana 2007, agus díoladh gach ceann de os cionn 350 cóip (bhí ar an scoil ath-chló a ordú i ndiaidh don chéad 150 cóip bheith imithe taobh istigh de thrí uair an chloig ag Aonach na Nollag). Foilsíodh eagrán eile den t-Iolar Dóite sa bhliain 2007 chomh maith.

I mí na Nollaig 2008, d'fhoilisíodh eagráin eile de Iris Eoin, é ag filleadh ar sean leagann an Iris fada, le ailt scríofa ag boill ó gach bliain. Bhí an iris go mór faoi stiúir an fhoireann eagarthóireacht sa chúigiú bliain, a bhí iad fhéin faoi stiúir an Máistir Mac Gabhann, muinteoir Gaeilge sa scoil.

== Bannaí Ceoil ==
Spreagadh i gcónaí an ceol i measc dáltaí agus múinteoirí ar aon i gColáiste Eoin mar pháirt lárnach den oideachas oll-chultúrtha a dhéantar a chraobhscaoileadh ann. 
Is creidiúint don scoil é agus fianaise thorthúlacht na scoile é chomh maith an lear mhór bannaí a thosaigh agus iad fós ina ndaltaí sa scoil. 

=== Hothouse Flowers ===
Thosaigh [[Liam Ó Maonlaí]] agus Fiachna Ó Braonáin a saoil ceoil i gColáiste Eoin, áit ar bhuail siad beirt ar a chéile. Bhí an cáil amuigh orthu, i rith a gcuid ama sa scoil, go gcaithidís a gcuid deireadh seachtainí ag buscáil ar sráideanna chathair Bhaile Átha Cliath mar &quot;The Incomparable Benzini Brothers&quot;. D'éirigh go sár-mhaith leo, agus bhuadar gradam do shiamsaíocht sráide laistigh de bhliain. Ní go dtí gur tháinig tríú ball, Peter O'Toole, i gcuideachta na beirte gur athainmníodh an bhanna mar &quot;Hothouse Flowers&quot;. Is ag an tráth seo a bhláthaigh an banna ag leibhéal náisiúnta agus idirnáisiúnta agus áirítear anois iad mar cheann de na grúpaí Éireannacha is rathúla 
{| align=left
[[Íomhá:Kila.jpg|thumbnail|230px|Kíla]]
[[Íomhá:Movinghearts.jpg|thumbnail|230px|Moving Hearts]]
[[Íomhá:NaFireinWiki.jpg|thumbnail|230px|Na Fíréin]]
|}

=== Kíla ===
Bunaíodh Kíla i gColáiste Eoin i 1987. B'iad Eoin Dillon, [[Colm Mac Con Iomaire]], Rossa Ó Snodaigh, Rónán Ó Snodaigh, Karl Odlum agus Dave Odlum a bhunaigh an grúpa, agus iad uilig 16 agus 17 mbliana d'aois ag an am. Thuilleadar a gcuid airgid ar dtús trí bhuscáil, toisc nár fhreastail ar a gcéad gigeanna ach líon fíor bheag, chomh híseal le triúr ar uairibh. Le caitheamh roinnt blianta thosaigh ag éirí níos fearr leis an mbanna a fhad is gur tháinig éabhlóid ar leagan amach an bhanna: tháinig Colm Ó Snodaigh, Dee Armstrong, Dave Reidy agus Eoin O’Brien chun seinm leis an mbanna and d'fhág Colm Mac Con Iomaire agus Dave Odlum le bheith ina mbaill dá gcomh bhanna Éireannach &quot;[[The Frames]]&quot;. Tháinig an banna faoi bhláth sna nóchaidí le sraith céirníní móra le rá agus gradaim agus tá ag éirí go geal leo go dtí an lá atá inniu ann.

=== Moving Hearts ===
Thosaigh Davy Spillane, ball bunaidh &quot;Moving Hearts&quot;, a ghairm píobaireacht uillinn ag aois 12 agus é i gColáiste Eoin. Sa trí bhliain dár lean sheinn sé ag seisiúin agus bhuail sé le mórán ceoltóirí Éireannacha móra le rá. Agus é 16 thosaigh sé ag seinm i gceolchoirmeacha in Éirinn, sa Bhreatain agus san Eoraip. I 1978 cuireadh san éireamh é ar albam píobairí uillinn óga ina raibh mianach iontu darbh ainm &quot;The Piper's Rock&quot;. Thart ar 1980 bhunaigh sé &quot;Moving Hearts&quot;, banna rac-tíre Éireannach, le cairde leis [[Christy Moore]], [[Donal Lunny]], Declan Sinnott, Keith Donald, Eoghan O'Neill agus Brian Calnan. Rinneadar aithris ar na Horslips sa tslí is gur nascadar ceol traidisiúnta Éireannach le &quot;rock and roll&quot;, agus bhí gnéithe jazz le sonrú ina bhfuaim chomh maith.

=== [[Na Fíréin]] ===
Bhunaigh [[Colm Mac Séalaigh]], múinteoir i gColáiste Eoin ón am a bunaíodh é, &quot;[[Na Fíréin]]&quot; i Mí na Bealtaine 1984 le comhbhaill Eoin Smith, Gearóid Ó Murchú agus Franny McBride. B'iarracht é an chéad fhíor-racbhanna a chan trí mheán na Gaeilge a chur ar an bhfód. Scríobh Colm féin lear mhór d'amhráin an bhanna, an t-amhrán is cáilliúla acu &quot;Tír na nÓg&quot; san áireamh. Is amhrán é atá anois ina chlasaic cultais agus atá ar eolas ag duine ar bith a chaith seal ar chúrsa Gaeltachta le fiche bliain anuas.

=== The Frames ===
[[Colm Mac Con Iomaire]] agus Dave Odlum, beirt a thosaigh ar ghairm an cheoil agus iad i gColáiste Eoin, áit a rabhadar mar bhaill bunaidh de &quot;[[Kíla]]&quot;, d'fhágadar an banna le dul chun seinnt i gcuideachta &quot;[[The Frames]]&quot; i 1990. Is sa bhliain chéanna a bunaíodh an banna, faoi scáth tréimhse torthúil &quot;rock and roll&quot; na luath-90dí i mBaile Átha Cliath. Bhain an banna clú amach ar eisiúint dóibh an dara albam acu &quot;Fitzcarraldo&quot; agus ó shin tá siad tagtha chun cinn mar cheann de ns rac bhannaí Éireannacha is mó le rá. D'fhág Dave Odlum &quot;The Frames&quot; i 2002 le tabhairt faoi léiritheoireacht ceoil, agus oibríonn sé anois go príomhúil ag Black Box Studios in aice Angers sa Fhrainc. D'oibrigh sé ar albam do &quot;The Frames&quot; iad féin mar aon le Gemma Hayes, Josh Ritter, Halite agus Mic Christopher.

=== Rattle and Hum ===
Cé gur fearadh fáilte roimh a chomh ceoltóirí i gColáiste Eoin, níorbh amhlaidh d'Uisneaigh Ó Treasaigh. Sheinn sé dordghiotár agus dúil aige sa rac cheol seachas an ceol traidisiúnta a bhí go mór i mbéal pobal Choláiste Eoin, agus dá réir, ní go dtí blianta fada níos déanaí gur fíoradh an aisling aige banna a bhunú. Tháinig an deis ar deireadh nuair a d'fhill sé mar mhúinteoir ar Choláiste Eoin. Bhí suim ag ball eile den fhoireann teagaisc, Micheál Ó Maoileoin, banna ómóis do [[U2]] a bhunú agus dá réir, le cabhair drumadóra agus seinmní giotáir tháinig &quot;Rattle and Hum&quot; ar an bhfód. Tá clú agus iomrá criticiúil iontach faighte ag an mbanna, dearbhaíonn [[Bono]] fhéin gurb iad an banna ómóis de chuid U2 is fearr leis iad.&lt;ref&gt;[http://www.rattleandhum.ie/reviews.php Léirmheasanna Rattle and Hum]&lt;/ref&gt;

=Iarscoláirí / múinteoirí cáiliúla =

* [[Con O'Callaghan]] -peileadóir agus iománaí

* [[Dara Ó Briain]] - Fear grinn
* [[Liam Ó Maonlaí]], Fiachna Ó Braonáin - Baill Hothouse Flowers
* [[Colm Ó Maonlaí]] - Aisteor san iliomad scannán agus cláracha teilifíse, an sobalchlár mór le rá Sasanach, Eastenders, san áireamh.
* [[Colm Mac Con Iomaire]] - Ball [[The Frames]]
* Davy Spillane - Píobaire uillinn agus ball bunaidh Moving Hearts
* Coman Goggins - Peileadóir Sinsearach Bhaile Átha Cliath
* Liam Óg Ó hÉineacháin - Peileadóir Sinsearach Bhaile Átha Cliath 
* Shane Ó Ruairc - Iománaí faoi 21 Bhaile Átha Cliath 
* Barry Ó Ruairc - Captaen Iomána Bhaile Átha Cliath, Mionúir 2007, bhuaigh sé Craobh Peile Faoi 21 Uile-Éireann le Baile Átha Cliath i 2010.
* Aodán De Paor - Iománaí Sinsearach Bhaile Átha Cliath 
* [[Aengus Ó Snodaigh]] - Teachta Dála [[Shinn Féin]]
* [[Tony Gregory]] (múinteoir) - Teachta Dála neamhspleách 
* Eoin Dillon, Dave Odlum, Karl Odlum, Rossa Ó Snodaigh, Rónán Ó Snodaigh, Colm Ó Snodaigh - Baill [[Kíla]]
* Cian Ó Móráin - Ball foireann Ultimate (frisbee) na hÉireann
* Uisneagh Ó Treasaigh - Ball Rattle and Hum, banna ómóis [[U2]] 
* Tristan Rosenstock - Ball Téada
* Fergal Ó Colmáin - Scórálaí is torthúla 1997/1998 do Ghaillimh Aontaithe
* Seosamh Mac Suibhne - Reathaí trastíre le foireann DSD agus foireann na hÉireann
* Conor Ó Rathalaigh - Leas príomh-Rúnaí ar Uachtarán na hÉireann  Mícheál D Ó hUiginn

== Féach freisin ==
* [[Coláiste Íosagáin]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.eoiniosagain.ie/ Suíomh]
* [http://www.irishtimes.com/newspaper/anteangabheo/2009/0506/1224245988674.html Alt san Irish Times]
* [https://scribhinnifanacha.blogspot.com/2014/08/diolaim-nathanna-cholaiste-eoi.html Díolaim Nathanna Choláiste Eoin agus Forógra Choláiste Eoin]

[[Catagóir:Meánscoileanna in Éirinn]]
[[Catagóir:Meánscoileanna na mBráithre Críostaí in Éirinn]]
[[Catagóir:Gaelcholáistí]]</text>
      <sha1>tmhfiw4mohqse3mfkc4jfzz28dlxiok</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liosta na Leabhar Gaelach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23844</id>
    <revision>
      <id>1069578</id>
      <parentid>1067953</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:58:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44825" xml:space="preserve">[[Íomhá:Aenéis_Bhirgil.png|mion|Anéis Bhirgil, leabhar a haon maille le brollach, míniughadh is foclóir. An tAthair [[Pádraig Ua Duinnín]] M.A. D.Litt. do chuir i n-eagar.]]

[[Íomhá:Ogrianna.jpg|mion|Seamus Ó Grianna - Cith is Dealán]]
Seo é '''liosta na leabhar Gaelach'''. Leabhair iad atá scríofa i gceann de na [[teangacha Gaelacha]], mar atá, [[Gaeilge|Gaeilge na hÉireann]], [[Gaeilge na hAlban]], nó [[Gaeilge Mhanann]], nó leabhair i dteangacha eile a thugann cur síos ar na teangacha seo nó ar ábhar [[Gaeil|Gaelach]], is é sin, béaloideas, nósanna, miotaseolaíocht ná stair na bpobal a labhraíonn ceann de na teangacha Gaelacha. Tá na leabhair go léir in ordú aibítreach de réir an teidil. 
{{DlúthChláirÁbhair}}

== A ==
* '''Aenéis Bhirgil''', leabhar a haon maille le brollach, míniughadh is foclóir. An tAthair [[Pádraig Ua Duinnín]] M.A. D.Litt. do chuir i n-eagar. Foillsigheadh den chéad uair i 1932. Muinntir Chathail na clódóirí.

* '''A Mhuintir Dhú Chaocháin, Labhraígí Feasta!''' [[Séamas Ó Catháin]]agus [[Caitlín Uí Sheighin]] a chuir in eagar. Cló Chonamara in éineacht le hOidhreacht Iorrais. Indreabhán 1987. ISBN 0-86329-14-0 (crua), ISBN 0-86329-15-9 (bog)

* '''Abair Leat''' (ar an gclúdach: '''Abair Leat ''Joe Daly'''''). [[Seosamh Ó Dálaigh]] ag caint le Pádraig Tyers. An Sagart, An Daingean 1999. ISBN 1-870684-86-9

* '''A'Choisir-chiuil''' ( The St. Colunba Collection of Gaelic Songs arranged for part-singing.) An chéad chló 1900. Foilsitheoir: The Glasgow St.Columba Gaelic Choir. Clóbhuailte : Bayley &amp; Ferguson. http://www.archive.org/details/achoisirchiuilst06pais

* '''Ag tógáil clainne le Gaeilge''' - treoirleabhar do thuismitheoirí- , [[Máiréad Ní Chinnéide]] a scríobh. An chéad chló 2001. [[Comhluadar]].

* '''Ag Scaoileadh Sceoil'''. Dírbheathaisnéis atá sa leabhar seo. [[Seosamh Ó Duibhginn]] a scríobh. An chéad chló 1962. An Clóchomhar Tta.[[Íomhá:Clúdach1.png|mion|deas|'''Ag Scaoileadh Sceoil'''. Dírbheathaisnéis  - [[Seosamh Ó Duibhginn]], [[An Clóchomhar]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/ag-scaoileadh-sceoil-leabhair-cloite|teideal=Ag Scaoileadh Sceoil {{!}} CIC|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-07-10}}&lt;/ref&gt;]]

* '''Aistrigh go Gaeilge'''. Treoirleabhar. [[Maolmhaodhóg Ó Ruairc]]. Cois Life Teoranta, Baile Átha Cliath 1997. ISBN 1-901176-03-7

* '''Aithne na nGael - Gaelic Identities'''. Edited by [[Gordon McCoy]] with [[Maolcholaim Scott]]. Institute of Irish Studies, Queen's University Belfast. Iontaobhas ULTACH/ULTACH Trust, Belfast 2000. ISBN 0-85389-766-2

* '''Amhráin Hiúdaí Fheilimí agus Laoithe Fiannaíochta as Rann na Feirste'''. [[Pádraig Ó Baoighill]] a chuir in eagar, Mánus Ó Baoill a chóirigh an ceol. Preas Uladh, Muineachán 2001- 

* '''An Aghaidh na Sìorraidheachd''' ( IN the face of Eternity) Eight Gaelic Poets. Eagarthóir: Christopher Whyte. Foilsitheoir: Polygon, Dún Éideann. Redwood Press Ltd. a chlóbhuail. ISBN 0-7486-6091-7

* '''An Baol Dom Tú? Muintir Chorca Dhuibhne agus an Ghaeilge 1860-1940'''. [[Mícheál Ó Dúshláine]],Conradh na Gaeilge, Baile Átha Cliath 2000 

* '''An Béal Beo'''. [[Tomás Ó Máille]]. [[Ruairí Ó hUiginn]] a chóirigh an t-eagrán nua seo. An Gúm, Baile Átha Cliath 2002. ISBN 1-85791-449-X

* '''An Béal Bocht'''. [[Brian Ó Nualláin]]. Mercier Press, Contae Chorcaí 1986.
*'''An Bealach 'na Bhaile''' - [[Cathal Ó Searcaigh]]     

*[[Íomhá:BraonAníos.jpeg|mion|An Braon Aníos.  Darach Ó Scolaí.  Leabhar Breac&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An Braon Aníos|url=https://leabharbreac.com/ga/products.html/an-braon-aníos|language=ga|author=Darach Ó Scolaí|date=|journal=|volume=|issue=leabhar breac.com}}&lt;/ref&gt;]]'''An Bíobla Naofa''', arna aistriú ón mbuntéacs faoi threoir ó Easpaig na hÉireann maille le Réamhrá agus Brollaigh. An Sagart, Maigh Nuad 2000. ISBN 1-870684-90-7

[[Íomhá:CleirBeagB.jpg|mion|An Cléireach - [[Darach Ó Scolaí]]]]

*[[Íomhá:An Dochtúir Áthas Clúdach.jpg|mion|[[Liam Mac Cóil]] - [[An Dochtúir Áthas|An Dochtúir Áthas.]]  Leabhar Breac]]'''An Bradán agus Iascaireacht an Bhradáin'''. [[Annraoi Ó Liatháin]], [[Séamas Mag Ualghairg]]. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath 1970.

*'''An Branar gan Cur'''. [[Breandán Ó Doibhlin]]. Úrscéal. Sáirséal Ó Marcaigh, Baile Átha Cliath 1979, an dara cló 1984. ISBN 0-86289-025
*'''An Braon Aníos.'''  Darach Ó Scolaí, Leabhar Breac  2006  978089833224

* '''An Cabhsa'''. 2,000 abairtí samplacha Gaeilge. [[Tomás de Bhial]]. An Gúm, Baile Átha Cliath 1984

* '''An Chéad Chloch'''. [[Pádraic Ó Conaire]]. [[Pádraigín Riggs]] a chuir in eagar, [[Francis Boland]] a rinne an líníocht. Foilsithe 1914, an chéad eagrán foilsithe ag Mercier Press 1978. ISBN 978-1-85635-283-3.
*'''An Cléireach''' - [[Darach Ó Scolaí]]
*'''An Chláirseach agus an Choróin''' - [[Liam Mac Cóil]] 

* '''An Cine Dána.''' [[Seán Ó Meara]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath/Béal Feirste 2005

* '''An Dílí'''. [[Aindrias Ó Baoill]]. Gaeil Uladh, Leitir Ceanainn, gan dáta.

*'''An Dochtúir Áthas''' - [[Liam Mac Cóil]]    
*'''An Duanaire - Poems of the Dispossessed''', curtha i láthair ag [[Seán Ó Tuama]], with translations into English verse by [[Thomas Kinsella]]. A Dolmen Press book i gcomhar le Bord na Gaeilge. 1981/1985/1990/1994. ISBN 0-85105-364-5

* '''An Duinníneach'''. An tAthair [[Pádraig Ua Duinnín|Ó Duinnin]] A Shaol, A Shaothar agus an Ré inar Mhair Sé. Proinsias Ó Conluain agus Donncha Ó Céileachair. Sáirséal agus Dill. An Chéad Chló 1958, an Dara Cló 1976. ISBN 0-901374-22-9

*[[Íomhá:An teireannach.jpg|mion|An tÉireannach 1934-1937&quot; -  Éamonn Ó Ciosáin.  An Clóchomhar&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.litriocht.com/táirge/an-t-ireannach-1934-1937/|teideal=An tÉireannach 1934-1937|údar=|dáta=2004-03-15|language=ga|work=Litríocht|dátarochtana=2020-07-10}}&lt;/ref&gt;]]'''[[An tÉireannach (iris)|An tÉireannach]]  1934-37 : nuachtán sóisialach Gaeltachta'''  - Éamonn Ó Ciosáin, An Clóchomhar,1993
*'''An Fear Deireanach den tSloinneadh'''. [[Charles McGlinchey]]. [[Patrick Kavanagh]]a bhreac síos. Desmond Kavanagh agus Nollaig Mac Congáil, Eagarthóirí. Arlen House, Gaillimh 2002. ISBN 1-903631-22-X (bog), ISBN 1-903631-23-8 (crua)

*[[Íomhá:An Chláirseach agus an Choróin WEB.jpg|mion|205x205px|An Chláirseach agus an Choróin]]'''An Fharraige'''. Iris na hOidhreachta 5. In eagar ag [[Pádraig Ó Fiannachta]]. An Sagart, an Daingean 1993. ISBN 1-870684-38-9
*'''An File.''' Vivienne Bailie a scríobh, Colm Ó Snodaigh a d'aistrigh. Coiscéim. 2019

* '''An Gabhar sa Teampall'''. [[Mícheál Ua Ciarmhaic]]. Coiscéim, An Chéad Chló 1986.

* '''An Gealas i Lár na Léithe'''. [[Pádraig Ó Cíobháin]]. Coiscéim, an Chéad Chló 1992

* '''An Gorta Mór'''. Iris na hOidhreachta 9. In eagar ag [[Pádraig Ó Fiannachta]]. An Sagart, An Daingean 1997.

* '''An Grá Riabhach'''. [[Biddy Jenkinson]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2000

* '''An Haicléara Mánas''', a nineteenth-century text from Clifden, Co. Galway. Edited by [[Nancy Stenson]]. School of Celtic Studies, Dublin Institute for Advanced Studies 2003. ISBN 1-85500-178-0

*[[An Hobad, nó Anonn agus Ar Ais Arís|'''An Hobad''']] (The Hobbit) - [[J. R. R. Tolkien|J.R.R. Tolkien]],  a scríobh agus a mhaisigh, Nicholas Williams a d'aistrigh go Gaeilge

*'''An Leabhar Nimhe: Scéalta agus aistriúchán'''. [[Panu Petteri Höglund]] a scríobh. Mathew Staunton a mhaisigh. Cathair na Mart: Evertype 2012. ISBN 978-1-78201-021-0

*[[Íomhá:An Bealach 'na Bhaile.jpg|mion|An Bealach 'na Bhaile - [[Cathal Ó Searcaigh]], CIC]]'''An Ministir Gaelach Uilliam Mac Néill (1774-1821) agus an oidhreacht a d'fhág sé againn'''. [[Séamas Ó Saothraí]] a scríobh. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1992

* '''An Odaisé'''. An Monsignor Pádraig de Brún a d'aistrigh. [[Ciarán Ó Coigligh]] a chuir in eagar. Máire Mhac an tSaoi a scríobh an Brollach. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1990

*'''An Rathad Cian/The Far Road ''' le Ruaraidh MacThomais. Clo-Bhuaulaidhean Gairm 1970. ISBN:0901771155

* '''An Seansaighdiúir agus Scéata Eile'''. [[Séamus Ó Néill]]. [[Richard Kennedy]] a rinne na léaráidí. Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath 1979. 

* '''An Sléibhteánach''' le [[Séamas Ó Caoimh]] in eagar ag [[Éamon Ó Conchúir]]An Sagart, Maigh Nuad 1989. ISBN 1-870684-08-7

* '''An Stát Versus Dugdale'''. [[Pádraig Ua Maoileoin]]. Coiscéim, Binn Éadair, Baile Átha Cliath 2001.

* '''An tOileánach'''. [[Tomás Ó Criomhthain]]. Cló Talbóid 2002, ISBN 0-86167-956-3.

* '''An tOileán a Tréigeadh'''. [[Seán Sheáin Í Chearnaigh]]. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath 1974. ISBN 0-902563-47-5

* '''An tSraith ar Lár'''. [[Máirtín Ó Cadhain]]. Sáirséal Ó Marcaigh, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1967, An Dara Cló 1986. ISBN 0-86289-050-0

* '''An tSraith dhá Tógáil'''. [[Máirtín Ó Cadhain]]. Sáirséal agus Dill. Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1970, An Dara Cló 1981. ISBN 0-902563-73-4

* '''An tSraith Tógtha'''. [[Máirtín Ó Cadhain]]. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1977. ISBN 0-902563-62-9

*[[Íomhá:Aoibhinn Beatha an Scoláire.JPG|mion|'''Aoibhinn Beatha an Scoláire''' -  Colm Mac Confhaola,  [[Coiscéim]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.litriocht.com/táirge/aoibhinn-beatha-an-scolaire-2/|teideal=Aoibhinn Beatha an Scoláire|údar=|dáta=2010-08-04|language=ga|work=Litríocht|dátarochtana=2020-07-10}}&lt;/ref&gt;   ]]'''Aodh Mac Aingil agus an Scoil Nua-Ghaeilge i Lobháin'''. [[Tomás Ó Cléirigh]], M.A. a scríobh, Tomás de Bhaldraithe a d'ullmhaigh an t-eagrán seo. An Gúm, Baile Átha Cliath 1985

*'''Aoibhinn Beatha an Scoláire''' - Colm Mac Confhaola
*'''Ár bhFilí'''. Iris na hOidhreachta 3. In eagar ag [[Pádraig Ó Fiannachta]]. Oidhreacht Chorca Dhuibhne, Baile an Fhirtéaraigh 1991.

* '''Ar Bóthar Dom'''. [[Nioclás Breatnach]]. Coláiste na Rinne, Rinn Ó gCuanach, 1998. ISBN 0-9528962-1-4

* '''Ar Gach Maoilinn Tá Síocháin'''. [[Pádraig Ó Cíobháin]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1998

* '''Ár Leithéidí Arís'''. Cnuasach de Shaothar Ilchineálach le [[Pádraig Ua Maoileoin]]. Clódhanna Teoranta. An Chéad Chló 1978.

* '''Ar na Tamhnacha''' le [[Pádraic Breathnach]]. Clódhanna Teoranta, Baile Átha Cliath 1987. 

* '''Artemis Fowl'''. [[Eoin Colfer]]. [[Máire Nic Mhaoláin]]a d'aistrigh. Puffin Books, Penguin, Londain 2006. ISBN 978-0-14-132064-9

* '''As na Cúlacha'''. [[Pádraic Breathnach]]. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara. An Chéad Chló 1998. ISBN 1-874700-00-1

* '''Astronár''', [[Piaras Béaslaí]] do scríobh. An chéad chló 1928. Muinntir C.S. Ó Fallamhain Teo, i gcomhar le hÓifig an tSoláthair. An Dara hEagrán: An Gúm, Baile Átha Cliath 1991

* '''Athchló Uladh'''. [[Gearóid Mac Giolla Domhnaigh]] agus [[Gearóid Stockman]] a chuir in eagar. Comhaltas Uladh de Chonradh na Gaeilge a d'fhoilsigh. 1991, gan áit.

* '''Athdhíolaim d'Abairtí Dúchasacha'''. [[Maolmhaodhóg  Ó Ruairc]], Foras na Gaeilge, An Gúm, An Chéad eagrán 2009. [[ISBN 978-1-85791-775-8]].
* '''Athnuachan'''. [[Máirtín Ó Cadhain]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1995.

== B ==
* '''Ba Bheannacht a Bheith Óg'''. Pádraig Ó Cearbhaill. Coiscéim, Baile Átha Cliath, an chéad chló 1990
* '''Bánú Phartraí agus Thuar Mhic Éadaigh'''. Pádraig G. Ó Laighin. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1997.
* '''Barbed Wire''' le Máirtín Ó Cadhain. Arna chur in eagar ag Cathal Ó Háinle. An chéad chló 2002. Foilsitheoirí: Coiscéim.
* '''Bardachd Ghàidhlig''', William J. Watson a chuir in eagar. An chéad chló 1932. [[An Comunn Gaidhealach]]. A. Learmonth &amp; Son a chóbhuail.
* '''Bás san Oirthear'''. Lorcán S. Ó Treasaigh. Comhar Teoranta, Baile Átha Cliath 1992. ISBN 0-9518056-3-0
* '''Bás Tobann'''. Anna Heusssaff. Cois Life, an chéad chló 2004.
* '''Beoir Bhaile agus scéalta eile'''. Dónall Mac Amhlaigh. An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath 1981.
* '''B'iad a d'adhain an tine bheo'''. [[Seán Ua Cearnaigh]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1998.
* '''Bliain na hAiséirí'''. [[Cú Uladh]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1992.
* '''Bríde Bhán'''. [[Pádraig Ua Maoileoin]]. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1968. An Dara Cló 1972.
* '''Búrdúin Bheaga'''. Bailitheoir agus eagarthóir: Thomas F. O'Rahilly. An chéad chló 1925. Foilsitheoirí: Coláiste na hOllscoile, BAC. Clódóirí: Brown &amp; Nolan Ltd.

[[Íomhá:Astronár.jpg|mion|Astronár - [[Piaras Béaslaí|Piaras Beaslaí]]]]

== C ==

*'''Cainnt an tSean-Shaoghail'''. Arland Ussher do scríobh ó sheanchas Thomáis Uí Mhuirthe. Réamh-Rádh le [[Tórna]]. Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath. An chéad chló 1942, an dara cló 1945.
*''' CAITHEAMH AIMSIRE AR THÓRRAIMH'''. Seán Ó Súilleabháin do scríobh. Leabhair Thaighde,. An Séú hImleabhar. An Clóchomhar Tta. Baile Átha Cliath. Preas Í a chur i gcló. 
*'''Camhanaich'''. Sgeulachdan Goirid le Dòmhnall Iain MacIomhair. Buidheann-foillseachaidh nan Eilean an Iar 1982.
*'''Can Seo'''. A BBC Television Series for Beginners in Gaelic. Gaelic language adviser, teaching course designer and television teaching texts: Dr Donald John Macleod. Producer: Norman McCandlish. BBC, London 1979/1980/1981/1983. ISBN 0-563-16290-2
*'''Castar an Taoide'''. Le [[Diarmuid Ó Donnchadha]]. Brollach: [[Liam Mac Mathúna]]. Coiscéim, Baile Átha Clath 1995.
*'''Catallus Gaelach'''. Eagarthóir: Pádraig Breandan Ó Laighin. Coiscéim, Baile Átha Clath 2010.
*'''Cath Fionntrágha''' ( Ait-innsint ar an seainsgéal as Gaedhilg na haimsire seo.). Pádraig Ó Siochfhradha ( An Seabhac) do scríobh. An chéad chló 1925. Conradh na Gaeilge. Clódhanna Teo a chóbhuail.
*'''Céad Bliain, 1871-1971'''. In eagar ag Mícheál Ó Ciosáin,. Muintir Phiarais, Baile an Fheirtéaraigh, 1973.
*'''Céadtach Mac Rí na gCor'''. Mícheál Ó Conaola. Leabhar Breac. An chéad eagrán 2010. ISBN 978 0 898332 48 3
*'''Céard é English?''' [[Lorcán S. Ó Treasaigh]]. Cois Life, Baile Átha Cliath 2002. ISBN 1-901176-30-8
*'''Céal &amp; an Buachaill Gorm'''. Sandy Fitzgerald a scríobh, Colm Ó Snodaigh a d'aistrigh. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2008.
*'''Cill Chais'''. [[Seán Ua Cearnaigh]]. Bob Ó Cathail a rinne na léaráidí. An Gúm, Baile Átha Cliath 2006. ISBN 978-1-85791-621-8
*'''Cín Lae [[Amhlaoibh Ó Súilleabháin|Amhlaoibh]]'''. [[Tomás de Bhaldraithe]]. Leabhar Thaighde, an 18ú hImleabhar. An Clóchomhar Teoranta, Baile Átha Cliath 1970/1973/1976
*'''Cion Fir - Aistí Thomáis Uí Fhloinn in COMHAR'''. Eagarthóir: Liam Prút. Comhar Teoranta, Baile Átha Cliath 1997.
*'''Ciste Cúrsaí Reatha''', Jim O'Donnell agus Seán de Fréine do scríobh. An chéad chló 1992. [[An Foras Riaracháin]], ISBN 1-872002-46-3
*'''Cleití Gé ón mBlascaod Mór'''. Seán agus Tomás Ó Criomhthain. In eagar ag Pádraig Ó Fiannachta. An Sagart, An Daingean 1997. ISBN 1-870684-71-0
*'''Cnoc na hUamha'''. Proinsias Mac an Bheatha. Foilseacháin Náisiúnta Tta, Baile Átha Cliath 1978
*'''Cnuasacht Airneáin''' le [[Colm Ó Ceallaigh]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2006.
*'''Coinneáil Orainn''' - Darach Ó Scolaí
*[[Íomhá:CoinnOrainn.jpeg|mion|Coinneáil Orainn - Darach Ó Scolaí.  Leabhar Breac]]'''Cois Fharraige le mo Linnse'''. Seán Ó Conghaile. Clódhanna Tta., Baile Átha Cliath 1974, an Dara Cló 1984
*'''Colloquial Scottish Gaelic'''. The Complete Course for Beginners. Katherine M. Spadaro and Katie Graham. Routledge, London and New York 2001. ISBN 0-415-20677-4
*'''Colm Cille na Staire'''. Ciarán Ó Doibhlinn. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1997.
*'''Contributions to a Comparative Study of Ulster Irish and Scottish Gaelic'''. Colm Ó Baoill. Studies of Irish Language and Literature, Department of Celtic, Q.U.B. Vol. 4. Institute of Irish Studies, The Queen's University of Belfast, Belfast 1978.
*'''Cora Cainte as Tír Chonaill'''. Seán Mac Maoláin. Robert McMillen agus Pól Mac Fheilimidh a réitigh an t-eagrán seo. An Gúm, Baile Átha Cliath. An Chéad Eagrán 1933. An Dara hEagrán 1992. Athchló, 2001. ISBN 1-85791-043-5
*'''Cora Cinniúna 1'''. An Chéad Imleabhar de Ghearrscéalta &quot;Mháire&quot;. [[Séamus Ó Grianna]]. [[Niall Ó Dónaill]] a roghnaigh agus a chuir in eagar. An Gúm, Baile Átha Cliath 1993. ISBN 1-85791-045-1
*'''Cora Cinniúna 2'''. An Dara hImleabhar de Ghearrscéalta &quot;Mháire&quot;. [[Séamus Ó Grianna]]. [[Niall Ó Dónaill]] a roghnaigh agus a chuir in eagar. An Gúm, Baile Átha Cliath 1993. ISBN 1-85791-073-7
*'''Corca Dhuibhne''' i Aos Iorruis Tuaiscirt agus Uí Fhearba. Doncha Ó Conchúir. Clódhanna Teoranta. An Chéad Chló 1973.
*'''Cosslett Ó Cuinn''' le [[Risteard Ó Glaisne]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1994.

* '''Creachadh na Clarsaich/ Plundering the Harp''': Cruinneachadh de bhardachd 1940-1980 le [[Ruaraidh MacThòmais|Ruaraidh MacThomais]]. Macdonald Publshers, Edgefield Road, Loanhead, Midlothian, Dùn Èideann, 1982. ISBN 10: 0904265579 / ISBN 13: 9780904265576

*'''Cré na Cille''' le [[Máirtín Ó Cadhain]]. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath 1949/1965 (úrscéal).
*'''[[Cuairt na Cruinne in Ochtó Lá]]'''. [[Jules Verne]] a scríobh. Alphonse-Marie de Neuville agus Léon Benett a mhaisigh. [[Tórna]] (Tadhg Ua Donnchadha) a d'aistrigh go Gaeilge. Cathair na Mart: Evertype 2008. ISBN 978-1-904808-15-2
*'''Cuimhní ar Dhochartaigh Ghleann Fhinne'''. Pádraig Ó Baoighill. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1994.
*'''Cumann Buan-Choimeádta na Gaeilge: Tús an Athréimnithe'''. Máirtín Ó Murchú. Lúb ar Phár 4. Cois Life, Baile Átha Cliath 2001. ISBN 1-901176-29-0 (bog), ISBN 1-901176-28-2 (crua)
*'''Cúrsaí Thomáis'''. [[Éamonn Mac Giolla Iasachta]]. An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath 1969/1973.

== D ==
* '''Dánta Fhilí Bhaile na mBroghach''', Seosamh Ó Donnchadha a chum. Peadar Mac an Iomaire a bhailigh. An chéad cló 1983. Cló Chois Fharraige.
* '''Dea-chaint John Ghráinne agus a Chairde. Expressing Emotions in Irish.''' Tom Hodgins a bhailigh agus a chuir in eagar. Coiscéim. Baile Átha Cliath 2013.
* '''Dé Luain'''. Eoghan Ó Tuairisc. Sáirséal Ó Marcaigh, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1966. An Dara Cló 1991. ISBN 0-86289-068-3
* '''Deireadh an Fhoghair'''. Tormod Caimbeul. U &amp; R Chambers 1979. ISBN 0-550-21401-1
*'''Deireadh Seachtaine Craiceailte.''' [[Roddy Doyle]]
*'''Deoir ón tSúil'''. Úrscéal le Mícheál Ó Ráighne. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara. An Chéad Chló 1990.
* '''Deoraíocht'''. Pádraic Ó Conaire. Mícheál Mac Liammóir a scríobh an réamhrá. An Comhlacht Oideachais, Baile Átha Cliath 1994.
* '''Deoraithe'''. Dónall Mac Amhlaigh. An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath 1986.
* '''De Réir Uimhreacha'''. [[Pádraig Ua Maoileoin]]. Muintir an Dúna, Baile Átha Cliath 1969
* '''Desiderius, otherwise called Sgáthán an Chrábhaidh''' by [[Flaithrí Ó Maolchonaire]] (Florence Conry). Edited by Thomas F. O'Rahilly. The Dublin Institute for Advanced Studies 1975. 
* '''Dílseacht'''. Frainc Ó Murchadha. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2009
* '''Dlí Coiriúil na hÉireann'''. P.A. Ó Síocháin, Abhchóide Sinsir do scríobh, an Tríú Eagrán aistrithe go Gaeilge ag Pádraig Ua Maoileoin. An chéad eagrán den leagan Gaeilge 1964. Cló-Chuallacht Chathail Teo. Oifig an tSoláthair.
* '''Drumadóir na Dubhthíre'''. Seán Ua Cearnaigh. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2005.
* '''An Dubhchrónach'''. Seán Ó Mulláin do scríobh. An chéad chló 1953. Cló-Oifig Uí Chaoilte Teo. Oifig Díolta Foilseachán Rialtais.[[Íomhá:Dúnmharbhú.jpg|mion|[[Dúnmharú|Dúnmharbhú]] i b[[Páirc an Chrócaigh|Páirc an Chrocaigh]] - [[Cathal Ó Sándair|Cathal Ó Sandair]].   [[Oifig an tSoláthair|Oifig an tSoláthair,]] 1944&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Dúnmharbhú i bPáirc an Chrócaigh /|url=http://catalogue.nli.ie/Record/vtls000528269|publisher=Oifig an tSoláthair,|date=1944.|author=Cathal Ó Sandair}}&lt;/ref&gt;]]

[[Íomhá:Dubhchrónach.jpg|thumb|right|Seán Ó Mulláin (1953). &quot;An Dubhchrónach   Clúdach an leabhair.   Oifig an tSoláthair&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An Dubhchrónach /|url=http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=An+D%C3%BAbhchr%C3%B3nach&amp;type=AllFields&amp;submit=FIND|publisher=Oifig an tSoláthair,|date=[1953]|author=Seán Ó Mulláin}}&lt;/ref&gt;]]
* '''Duanaire an Chéid''', [[Gearóid Denver]] a chuir in eagar. An chéad chló 2000. [[Cló Iar-Chonnachta]]. ISBN 1-902420-75-5.
* '''Dúdhúchas''', Pádraig Ó Máille. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1972.
* '''Dúil'''. [[Liam Ó Flaithearta]]. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath, an cúigiú cló 1970. 
* '''Dúmhál'''. Eoghan Ó Grádaigh. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1968.
*'''Dún Chaoin - Oscail an Scoil'''. Colm Ó Snodaigh. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2017.
*'''[[Dúnmharú|Dúnmharbhú]] i b[[Páirc an Chrócaigh|Páirc an Chrocaigh]]''' - [[Cathal Ó Sándair|Cathal Ó Sandair]]
*'''Dúthaigh Duibhneach'''. Téacs: Breandán &quot;Brandy&quot; Mac Gearailt. Grianghraif: Mike Shaughnessy. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2004.

== E ==
* '''[[Eachtraí Eilíse i dTír na nIontas]]'''. [[Lewis Carroll]] a scríobh. John Tenniel a mhaisigh. [[Nicholas Williams]] a d'aistrigh go Gaeilge. Cathair na Mart: Evertype 2007. ISBN 978-1-904808-13-8
* '''Eadar Muir is Tír'''. Standish O'Grady. Niall Johnny Shéamaisín Ó Domhnaill a d'aistrigh. An Gúm, Baile Átha Cliath 1997. ISBN 1-85791-235-7
*[[Íomhá:Cludach Leabhair Sheáin Uí Chuirreáin.jpg|mion|Éagóir - Seán Uí Chuirreáin.  Cois life&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://coislife.ie/product/eagoir/|teideal=Éagóir|údar=Seán Uí Chuirreáin|dáta=|language=ga-IE|work=Cois Life|dátarochtana=2020-07-10}}&lt;/ref&gt;]]'''Éagóir''' - Seán Uí Chuirreáin
* '''Éamon de Valera: Na Blianta Réabhlóideacha'''. [[Proinsias Mac Aonghusa]]. An Chéad Chló 1982, An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath.
* '''Énrí Ó Muirgheasa (1874-1945)'''. Ceithre léacht a tugadh in ómós dó idir Nollaig 1973 agus Márta 1974. Réamhrá le Peadar Ó Casaide, Cathaoirleach Éigse Fhearnmhaí. Arna chlóbhualadh af F.N.T i gCathair na Mart.

== F ==

* '''Faclair Gàidhlig gu Beurla le Dealbhan - Dwelly's Illustrated Gaelic to English Dictionary'''. Containing every word and meaning given in all previously published Dictionaries, and a great deal more. To which is prefixed a Concise Gaelic Grammar. Compiled by [[Edward Dwelly]]. Gairm Publications, Glasgow 1994. ISBN 1-871901-28-6

* '''Faightear Gach Laoch in Aisce'''. Pádraig Ó Cíobháin. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2001.

* '''Fan Inti'''. Naomhóga ó Chorca Dhuibhne go Cábán tSíle. Domhnall Mac Sithigh. Léaráidí le Maria Hegarty. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2003, an dara heagrán 2004. 

* '''Fealsúnacht Aodha Mhic Dhomhnaill'''. Colm Beckett. Leabhair Thaighde. An 13ú hImleabhar. An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1967, an Dara Cló 1980.

* '''Feamainn Bhealtaine'''. Máirtín Ó Direáin. An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath 1961/1969

* '''Fiach Fánach'''. Díolann Aistí as ''An tUltach'' 1951-1971 le [[Aindrias Ó Baoill]]. Eagarthóir: [[Anraí Mac Giolla Chomhaill]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1992.

* '''Fianaise - Úrscéal don Fhoghlaimeoir Fásta'''. Mícheál Ó Ruairc, Leabhair''COMHAR'', Baile Átha Cliath 2012.

* '''Fiche Blian ag Fás'''. Muiris Ó Súilleabháin do scríobh. An Sagart, an Daingean 1998.

* '''Filí faoi Sceimhle - [[Seán Ó Ríordáin]] agus [[Aogán Ó Rathaille]]'''. [[Seán Ó Tuama]]. An Gúm, Baile Átha Cliath, gan dáta.

* '''Foclóir Eolaíochta''' - Dictionary of Science. An Gúm, Baile Átha Cliath 1994. ISBN 1-85791-088-5

* '''Foclóir Seoltóireachta''' - Dictionary of Sailing. An Gúm, Baile Átha Cliath 2008. ISBN 978-1-85791-745-1

* '''Folksongs and Folklore of South Uist''' le Margaret Fay Shaw. An Chéad Chló 1977. ISBN 1-84158-008-2. An Tríú hEagrán foilsithe ag Birlinn Ltd sa bhliain 1999.
* '''Fonn na Fola'''. Beairtle Ó Conaire. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán 2005. ISBN 1-902420-68-3

*[[Íomhá:Fontenoy copy.jpg|mion|Fontenoy. [[Liam Mac Cóil]]]]'''Fontenoy'''. [[Liam Mac Cóil]]
*'''Foras Feasa ar Éirinn''' Athnua 2. Pádraig de Barra do scríobh. An chéad chló 1983. Clúdach le Karl Uhlemann. Arna chló ag Foilseacháin Náisiúnta Tta.
*'''Fréamh an Eolais -''' Matt Hussey, Coiscéim, Baile Átha Cliath, 2011,

*[[Íomhá:Fréamh an eolais.jpg|mion|[[Fréamh an Eolais]] - Matt Hussey. [[Coiscéim]]]]'''Friedrich Nietzsche''' Saol agus Smaointeachas le Diarmuid Ó Gráinne. An chéad chló 1997. Clóchur agus eagarthóireacht: Pádraig Mac Fhearghusa. Clódóirí: Johnswood Press Ltd. Foilsitheoir: Coiscéim.

== G ==
* '''Gàir nan Clàrsach''' ( The Harp's Cry). Eagarthóir: Colm Ó Baoill. Aistrithe go Béarla ag Meg Bateman. An chéad chló 1994. Foilsithe ag Birlinn Ltd. ISBN 0-874744-13-0
* '''Gaoth an Fhocail'''. Foclóir Analógach. [[Breandán Ó Doibhlin]]. Arna fhoilsiú i gcomhar ag Sáirséal Ó Marcaigh agus Coiscéim. Baile Átha Cliath 1998. ISBN 0-86289-074-8
* '''Gargantua'''. [[François Rabelais]] a scríobh, [[Breandán Ó Doibhlin]] a d'aistrigh go Gaeilge, Gustave Doré a mhaisigh. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2004. 
* '''Garret FitzGerald agus Paddy Hillery. Beirt a chuir an Ghaeilge dá boinn.''' Maolsheachlann Ó Caollaí. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2013.
* '''Gleann an Bhaile Dhuibh'''. Mícheál Mac Giolla Easbuic. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2012.
* '''Gura Slán le m'Óige'''. [[Fionn Mac Cumhaill (scríbhneoir)|Fionn Mac Cumhaill]]. Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath 1967/1970/1974.

== H ==
* '''Harry Potter agus an Órchloch'''. J. K. Rowling. Máire Nic Mhaoláin a d'aistrigh. Bloomsbury, Nua-Eabhrac agus Londain 2004. ISBN 0-7475-7166-X (sa Ríocht Aontaithe), ISBN 1-58234-828-6 (i Stáit Aontaithe Mheiriceá)
* '''Henry Joy agus Véarsaí Eile'''. [[Proinsias Mac an Bheatha]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1991.
* '''Highlanders - A History of the Gaels'''. John Macleod. A Sceptre Paperback. Hodder and Stoughton 1997.
* '''[[An Hobad, nó Anonn agus Ar Ais Arís]]'''. [[J. R. R. Tolkien]] a scríobh agus a mhaisigh. [[Nicholas Williams]] a d'aistrigh go Gaeilge. Cathair na Mart: Evertype 2012. ISBN 978-1-904808-90-9

== I ==
* '''Iarsmaí na Teanga'''. Torlach Mac Con Midhe do scríobh. An chéad chló 2005. Dearadh agus clóchur: Michael Everson. Clúdach: Michael Everson. Griangraf: Joseph Little. Arna chlóbhualadh ag Johnswood Press. Foilsitheoirí: Coiscéim.
* '''Idir Dhá Lios'''. [[Maidhc Dainín Ó Sé]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2005.
* '''Idir Shúgradh agus Dáiríre'''. [[Máirtín Ó Cadhain]]. Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1939. Athchló 1941, 1947, 1948, 1951. Eagrán Nua 1975. 
* '''I dTreo na Gréine'''. [[Proinsias Mac an Bheatha]]. Foilseacháin Náisiúnta Tta, [[Cathair na Mart]], gan dáta.
* '''I mBéal Feirste Cois Cuain''', [[Breandán Ó Buachalla]] do scríobh. An chéad chló 1968. [[An Clóchomhar Teoranta]].[[Dundalgan Press]] a chlóbhuail.
* '''I mBéal na Farraige'''. Scéalta agus Seanchas faoi Chúrsaí Feamainne ó Bhéal na nDaoine. Bailithe agus curtha in eagar ag Heinrich Becker. I gcomhar le hOllscoil Wuppertal (Bergische Universität) sa Ghearmáin agus le hOllscoil na hÉireann, Gaillimh. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Co. na Gaillimhe. An Chéad Chló 1997. ISBN 1-900693-84-4
* '''I Measc na nGearrcach agus na gCearca Fraoich'''. Scéaltóireacht, filíocht agus mionseanchas ó Pharóiste Mórdhach mar dhúthracht do Bhríd Bhean Uí Mhuircheartaigh, Baile Uí Churráin, Eanáir 2010. An Sagart, an Daingean 2010. ISBN: 1-903896-57-6
* '''Iníon Keevack'''. Mícheál Ua Ciarmhaic. Sheila Kern a rinne na léaráidí. An Gúm, Baile Átha Cliath 1996. ISBN 1-85791-142-3
* '''Is Cuimhin Liom an t-Am...''' ( Cuimhní Cinn SeanGhaeil). Liam Mac Carráin do scríobh. An chéad chló 1982. Foilsithe ag Cumann Chluain Ard i bpáirt le Coiscéim.
*'''Istigh sa Cheol''' Colm Ó Snodaigh. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2013.
* '''Ivanhoe'''. Sir Walter Scott. Seosamh Mac Grianna a rinne an leagan Gaeilge. Baile Átha Cliath 1937.

== J ==

* '''Jimín Mháire Thaidhg''' (School Edition). [[An Seabhac (scríbhneoir)|An Seabhac]] do scríobh. An chéad chló 1922. Clodóirí: Maunsel &amp; Roberts Teo.[[Íomhá:Cover of An Hobad, Irish translation of The Hobbit.png|mion|[[An Hobad, nó Anonn agus Ar Ais Arís|An Hobad]] (The Hobbit) - [[J. R. R. Tolkien|J.R.R. Tolkien]]   [[Evertype]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.siopa.ie/ga/s-1-leabhair/i-1036-an_hobad/i.aspx?id=1036|teideal=Siopa.ie - An Hobad|work=www.siopa.ie|dátarochtana=2020-07-10}}&lt;/ref&gt;]]
* '''Jonneen Khorduroy Answers Critics'''. Léachtaí Cuimhneacháin ar [[Séamus Ó Grianna|Shéamus Ó Grianna]] &quot;Máire&quot; (1889-1969). Eagarthóir [[Nollaig Mac Congáil]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1992.

== L ==
* '''Lámh Láidir'''. Joe Steve Ó Neachtain. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara 2005. ISBN 1-902420-79-9
* '''Lámhleabhar Seanfhocal'''. M. F. Ó Conchúir. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara 1996. ISBN 1-874700-64-8
* '''Laoidhean Molaidh'''. Eadar-theangachadh gu Gàidhlig le Ruairidh Mac Dhomhnaill. Ar fhoillseachadh ann an Alba le Crùisgean. An chéad chló i nGàidhlig 1983. Clódóirí: Scottish County Press, Bonnyrigg, Lòdhainn Mheadhanach. ISBN 0-907624-08-1.
* '''[[Lastall den Scáthán agus a bhFuair Eilís Ann Roimpi]]'''. [[Lewis Carroll]] a scríobh. John Tenniel a mhaisigh. [[Nicholas Williams]] a d'aistrigh go Gaeilge. Cathair na Mart: Evertype 2009. ISBN 978-1-904808-29-9
* '''Le Gealaigh'''. Pádraig Ó Cíobháin. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1991
* '''Le Gradam is le Spraoi'''. Séamas Ó Catháin agus Caitlín Uí Sheighin a chuir in eagar. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán 1996. ISBN 1-874700-48-6
* '''Leabhar Mhaidhc Dháith'''. Scéalta agus Seanchas ón Rinn. Máirtín Verling a chóirigh agus a chuir in eagar. Le Seosamh Ó Dálaigh, Nioclás Breatnach, Úna Parks, agus daoine eile a bhailigh. An Sagart, An Díseart, An Daingean 2007. ISBN 1-903896-32-0
* '''Leabhar na Féinne''' ( Vol 1. Gaelic Texts) Heroic Gaelic Ballads. Eagarthóir: J. F. Campbell. An chéad chló 1872. Clódóirí: Spottiswoode &amp; Co. Londain. Eagrán macasamhlach: Irish University Press. ISBN 0-7165-2060-5.http://www.archive.org/stream/leabharnafeinne00campgoog#page/n10/mode/1up
* '''Leabhar Nóra Ní Anluain'''. Céad scéal ó cheartlár na cruinne. Alan Titley. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán 1998. ISBN 1-902420-04-7
* '''Leabhar Stiofáin Uí Ealaoire'''. Séamus Ó Duilearga a bhailigh agus a chuir in eagar. Dáithí Ó hÓgáin a chóirigh. Comhairle Bhéaloideas Éireann, An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath 1981. ISBN 0-906426-07-3

== M ==
* '''Mac an Easpaig'''. [[Liam Mac Uistín]]. An Chéad Chló 1998, An Clóchomhar Tta. ISBN 0-903758-88-1

* '''Maidir le do Litir'''. An Gúm, Baile Átha Cliath 1998. ISBN 1-85791-111-3

* '''Mair, a Chapaill'''. Maidhc Dainín Ó Sé. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1999

* '''Máire Mhic Ghiolla Íosa'''. Beathaisnéis. Ray Mac Mánais. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara 2003. ISBN 1-902420-56-X

* '''Malairt Beatha'''. Pádraig Tyers. Inné Teo., Dún Chaoin, Co. Chiarraí. An Chéad Chló 1992.

* '''Mícheál Cíosóg'''. Liam P. Ó Caithnia. Leabhair Thaighde, an 39ú himleabhar. An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath 1982

* '''Mise'''. [[Colm Ó Gaora]]. An Gúm, Baile Átha Cliath 2008. 

* '''Mise Meara'''. Séamus Wilmot. Aistrithe go Béarla mar '''And So It Began ...''' (The Mercier Press, Corgaigh agus BÁC, 1972).

* '''Mo Bhealach Féin agus Dá mBíodh Ruball ar an Éan''', [[Seosamh Mac Grianna]] do scríobh. An chéad chló 1940, [[Oifig an tSoláthair]].

* '''Mo Dhá Róisín''' le 'Máire' ([[Séamus Ó Grianna]]). Eagarthóir: Nollaig Mac Congáil. Coiscéim, Baile Átha Cliath (gan dáta)

* '''Modern Irish - Grammatical Structure and Dialectal Variation'''. [[Mícheál Ó Siadhail]]. Cambridge University Press, Cambridge/New York/Port Chester/Melbourne/Sydney 1989. ISBN 0-521-42519-0

* '''Montaigne - Deascán as na hAistí'''. Breandán Ó Doibhlin. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2001

* '''Mr. Lisa agus an Gramafón''', [[Séamas Mac Annaidh]] a scríobh. An chéad chló 2005. Clódóirí: [[Johnswood Press]]. Dearadh agus Clúdach: Valerie Seery.

* '''[[Muirthéacht na Frainnce (Leabhar)|Muirthéacht na Frainnce]]''', [[Seosamh Ó Laochdha]] a scríobh. D’fhoilsigh C.S. Ó Fallamhain, Teo é i gcomhar le hOifig an tSoláthair sa bhliain 1930. Tá 265 leathanach sa leabhar.

== N ==

* '''Nach Iomaí Cor sa Saol'''. Mícheál Ó Ráighne. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara. An Chéad Chló 2002. ISBN 1-902420-51-1

* '''Na Déithe Bréige'''. [[Pádraig Ó Gallachóir]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2007.

* '''Na Glúnta Rosannacha'''. Niall Ó Dónaill. Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath 1952 (athchló 1974)

* '''Na Guthan'''. Iain Mac a' Ghobhainn, Gairm: Leabhar 93, Gairm, Glaschu 1991. ISBN 1-871901-13-8

* '''Nead na gCreabhar'''. [[Annraoi Ó Liatháin]]. Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath 1977. ISBN 0-902563-63-7

* '''Ní Lia Tír'''. Caitlín Uí Mhurchú. FNT, Baile Átha Cliath 1969
*[[Íomhá:Nótaí Ón Lár.jpg|mion|Nótaí Ón Lár - Liam Mac Cóil]]'''Nótaí Ón Lár''' - [[Liam Mac Cóil]]

* '''Nótaí ón Lia''', [[Ruairí Ó Bléine]] MD, DPH, FFPHMI do scríobh. An chéad chló 1999. Coiscéim. Clódóirí: Johnswood Press. Clóchur agus leagan amach: Cló Rúraí: 0801693.63443

* '''Nua-bhàrdachd Ghàidhlig - Modern Scottish Gaelic Poems'''. Canongate Classics 55, ISBN 0-86241-494-6

* '''Nuadha agus Breoghan ar Neamh'''. Maidhc Dainín Ó Sé. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2006.

* '''Nuair a Bhí Mé Óg''' le Séamus Ó Grianna ( Maire). Niall Ó Dónaill a chuir in eagar. Cló Mercier Teoranta. An Tríú hEagrán 1986.

== O ==

* '''Ó Bharr Thrámh go Baile Ghib'''. Seanchas le Tomás Ó Munghaile arna insint dá mhac Tomás agus dá gharpháistí Orlaith, Tomás Rónán, Doireann agus Eimear. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2008.
* '''[[Ó Cadhain i dTír Chonaill]]'''. Béaloideas na Gaeltachta. Pádraig Ó Baoighill a chuir in eagar. Coiscéim i bpáirt le [[Gael-Linn]]. Baile Átha Cliath 2007.
* '''Ó Ghlíomáil go Giniúint''' (Foclóir na Collaíochta). Dáithí Ó Luineacháin, M.A. Coiscéim, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1997.
* '''Ó Mórna agus Dánta Eile''' le Máirtín Ó Direáin. Arna chur i gcló do Chló Morainn. ag Clóchomhlucht Fleet Teoranta. An Chéad Chló 1937.*[[Íomhá:Ó_Mórna_agus_Dánta_Eile.png|mion|Grianghraf de chlúdach deannaigh an leabhair]]
* '''Ó Oileán go Cuilleán - ó Pheann Mhuiris Uí Shúilleabháin'''. Eagarthóir: Nuala Ní Aimhirgín. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2000.
* '''Oileáin agus Oileánaigh'''. Iris na hOidhreachta 7. In eagar ag Pádraig Ó Fiannachta. An Sagart, An Daingean 1995. ISBN 1-870684-54-0

== P ==
* '''Padaí Láidir Mac Culadh agus Gaeltacht Thír Eoghain'''. Pádraig Ó Baoighill. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2009
* '''Pádraic Ó Conaire agus aistí eile''' le Seosamh Mac Grianna. An Chéad Chló 1936, Athchló 1939. Eagrán Nua 1969. Clóchuallacht Chathail Teo, Baile Átha Cliath. Oifig Dhíolta Foilseachán Rialtais.
*'''Pat The Pipe - Píobaire.''' Colm Ó Snodaigh. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2006.
*'''Pobal na Gaeltachta: a Scéal agus a Dhán'''. An tOllamh Gearóid Ó Tuathaigh, An Dr Liam Lillis Ó Laoire, An Dr Seán Ó Súilleabháin a chuir in eagar. Raidió na Gaeltachta i gcomhar le Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara 2000. ISBN 1-902420-24-1

== R ==

* '''Raon Mo Shúil'''. [[Risteárd Ó Glaisne]]. FNT, Baile Átha Cliath 1972
* '''Ré an Charbaid'''. Pádraig Ó Cíobháin. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2003

* '''Ridire an Gháire Dhuibh''' agus Scéalta Eile. Mícheál Mac Ruairí a d'inis. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1993

* '''Rí-Éigeas na nGael''' -Léachtaí Cuimhneacháin ar Sheosamh Mac Grianna. Eagarthóir: Nollaig Mac Congáil. An chéad chló 1994. Clúdach: Toru Tokashima, Clódóirí: Johnswood Press Ltd. [[Coiscéim]].

* '''Robert Shipboy MacAdam in Albain 1848'''. Le Bríghid Mhic Sheáin agus Séamas Mac Diarmada. Coiscéim. An chéad cló 2009.

== S ==
* '''Sách Sean''' agus Scéalta Eile. Mícheál Ó Conghaile a d'aistrigh. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara 2002. ISBN 1-902420-58-6

* '''Saile Chaomhánach, nó, Na hUaigheanna Folmha'''. Charles J. Kickham. Máirtín Ó Cadhain a d'aistrigh. An Gúm, Baile Átha Cliath 1986.

*[[Íomhá:SeanORuadhainSaol&amp;SaothaMor.jpg|mion|Saol agus Saothar - [[Seán Ó Ruadháin]]]]'''Saine Ulaidh 1'''.( ''Leabhar comórtha Éigse Loch an Iúir, 1981.'') Eagarthóir: Micheál Ó Máirtín. Arna fhoilsiú ag Coiste Éigse Loch an Iúir. Clódóirí R.&amp;S. Muineacháin

*'''Saol agus Saothar''' - [[Seán Ó Ruadháin]]

*'''Scéal Ghaoth Dhobhair'''. Seán 'ac Fhionnlaoich. Foilseacháin Náisiúnta Teoranta, Baile Átha Cliath 1983.

* '''Scéal trí Scéal'''. Pádraig Tyers. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2009.

* '''Sciorrfhocail: scéalta agus úrscéal'''. [[Panu Petteri Höglund]] a scríobh. Otso Höglund a mhaisigh. Cathair na Mart: Evertype 2009. ISBN 978-1-904808-31-2

* '''Scothscéalta''' le [[Pádraic Ó Conaire]]. [[Tomás de Bhaldraithe]] a thogh agus a chuir in eagar. Agus aoste léirmheasa le [[Seosamh Mac Grianna]]. Sáirséal Ó Marcaigh, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1956, an Naoú Co is Fiche 1997. ISBN 0-86289-000-4

*''' Scríbhneoirí Cois Teorann.''',. Eag. Seosamh Mac Muirí. Coiscéim. An chéad chló 2019. 

* '''Scríbhneoirí na Gaeilge'''. Seán Ó Cearnaigh. Comhar Teo., BÁC 1995. ISBN 0-9526306-0-5

* '''Seachrán na Mic Uí gCorra'''. Pádraig O Gallachóir. Coiscéim Baile Átha Cliath 2008.

* '''Seanachas Amhlaoibh Í Luínse'''. Seán Ó Cróinín a thóg síos, Donncha Ó Cróinín a chuir in eagar. Comhairle Bhéaloideas Éireann, An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath 1980. ISBN 0-906426-04-9

* '''Seanachas Phádraig Í Chrualaoi'''. Seán Ó Cróinín a thóg síos, Donncha Ó Cróinín a chuir in eagar. Comhairle Bhéaloideas Éireann, An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath 1982. ISBN 0-906426-09-X

* '''Seanchas Thomáis Laighléis'''. Tomás de Bhaldraithe a chuir in eagar. An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath. An Chéad Chló 1977. An Dara Cló 1981.

* '''Seanchas Jimmí Chearra Chois Fharraige'''. Eagarthóir: Pádraic Ó Cearra. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2010. 

* '''Sean-Eoin''', Máirín Ní Chriagáin do scríobh agus Tomás Ó Faoláin a d'aistrigh ón mBéarla. [[Jack B. Yeats]] do dhein na pictiúirí.. An chéad chló de'n leagan Gaeilge 1938. [[An Gúm]]. Oifig Díolta Foilseacháin Rialtais
[[Íomhá:Sean-Eoin.jpg|thumb|right|Clúdach an leabhair agus pictiúr le Jack B. Yeats díreach i lár báir]]

* '''Seán Ruiséal agus Iníon an Oileáin'''. Modhscéal Póilíneachta le Seán O'Connor. Coiscéim, Baile Átha Cliath agus Béal Feirste, 2007

* ''' Seanfhocail Ulaidh'''. Énrí Ó Muirgheasa a chruinnigh agus a d'illmhaigh an chéad eagrán. Nollaig Ó hUrmoltaigh a chóirigh an t-eagrán seo. Eagrán Nua 1976. An Chéad Chló 1907. Clóchuallacht Chathail Teoranta. Rialtas na hÉireann 1976.

* '''Seeteufel''' (nó Deamhan na Mara), Graf Felix Von Luckner do sgríobh, Pádraig Ó Moghráin do chuir i nGaeilge. An Chéad Chló 1936. Oifig Díolta Foillseacháin Rialtais.

* '''Séimidh agus scéalta eile''' le Tomás Ó Gallchóir &quot;An Fear Rua&quot;. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1996.

* '''Seosamh Ó hÉanaí - Nár fhágha mé bás choíche'''. Liam Mac Con Iomaire. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara 2007. ISBN 978-1-905560-20-2

* '''Sgéalta Chois Teallaigh'''. Tadhg S. Seoighe do scríobh. An chéad chló 1929. Comhlucht Oideachais na hÉireann.

* '''Sgéalaidheachta as an mBíobla Naomhtha''' ( cuid a do.) Ón athair Peadar Ua Laoghaire, Canónach,S.P. Brún agus Ó Nóláin, Teor. 1923.

* '''Siamsan na Beanna Fada''', Aoidhmín Mhic Gréagóir do scríobh. An chéad chló 1907. Conradh na Gaeilge. M.H.Gill &amp; Sons,Ltd a chóbhuail.

* '''Sléibhte Mhaigh Eo''', le Mícheál Ó hOdhráin. FNT, Baile Átha Cliath, an chéad chló 1964

* '''Smaointe le Blaise Pascal''' aistrithe ag Breandán Ó Doibhlin. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1994

* '''Sna Fir'''. Mícheál Ó Conghaile. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán, Conamara 1999

* '''Solas san Fhuinneog'''. Tomás Ó hEoghusa. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2001. 


* '''Spás, Am, Conamara'''. Aistriú Gaeilge a rinne Liam Mac Con Iomaire ar ''Space, Time and Connemara'' le Tim Robinson. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1993

* '''Stair na hÉireann ó 800 A.D. go dtí 1600''', Rev. John Ryan, S.J.,M.A.do scríobh agus Micheál Breathnach, M.A. do chuir i nGaeilge. An chéad chló 1934. Brún agus [[Ó Nualláin Teoranta]]. 

* '''Stair na hÉireann sa Mheánaois (1086-1513)''', Éamonn Cuirtéis, M.A., Litt.D., do scríobh, Tomás de Bhial do chuir Gaeilge air. An chéad chló 1955. Oifig an tSoláthair.

* '''Stair na hEorpa 1''', Seán A. Ó Murchú do scríobh. An chéad chló 1955. [[Sáirséal agus Dill]].

* '''Stories from Keating's History of Ireland''', le Osborn Bergin. Hodges, Figgis &amp; Co, 1930. Royal Irish Academy.

== T ==

* '''Tá Solas ná hÉagann Choíche'''. Pádraig Ó Cíobháin. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1999

* '''Teach Yourself Irish Grammar'''. Éamonn Ó Dónaill. Hodder Headline, London/McGraw-Hill 2005. ISBN 978-0-340-90494-7

* '''Tearmann na gColúr'''. Aodh Ó Canainn. Cló Iar-Chonnachta, Indreabhán 1998. ISBN 1-900693-69-0

* '''Thall 's A-Bhos'''. Sgeulachdan air an toirt bho Bheurla go Gàidhlig. Calum Greum agus Donnchadh Mac Ill Iosa. Gairm: Leabhar 96. Gairm, Glaschu 1991. ISBN 1-871901-16-2

* '''Tobar an Dúchais'''. Béaloideas as Conamara agus Corca Dhuibhne. In eagar ag Pádraig Ó Héalaí agus Lochlainn Ó Tuairisg. An Sagart, an Díseart, an Daingean 2007. ISBN 1-903896-34-7
*[[Íomhá:TDAG 001.jpg|thumb|right|Léaráid ag tús an leabhair 'Tóraidheacht Dhiarmada agus Ghráinne'.]]'''Tóiraidheacht an Ghiolla Dheacair'''. Leagan den scéal atá i Ls 24 B 38 in Acadamh Ríoga na hÉireann atá mar phríomh-théacs sa leabhar seo, Éamonn Turróigh an scríobhaithe sa bhliain 1728. An Seabhac do chuir in eagar. An chéad chló 1939. Comhlacht Oideachais na hÉireann.
* '''Tomás Ruiséil'''. Séamus N. Mac Giolla Easpaig do scríobh. An chéad chló 1957. Clódóirí: Regent Teoranta do Chló Morainn
* '''Tone Inné agus Inniu'''. Máirtín Ó Cadhain. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1999.
* '''Tóraidheacht Dhiarmada agus Ghráinne''', ar na chur in eagar do [[An Seabhac]]. An chéad chló 1939. Comhlucht Oideachais na hÉireann.
*[[Íomhá:Turas teanga montage.jpg|mion|Turas Teanga]]'''Traidisiún Liteartha na nGael'''. J.E. Caerwyn Williams agus Máirín Ní Mhuiríosa. Leabhair Thaighde, an 28ú hImleabhar. An Clóchomhar Tta, Baile Átha Cliath 1979/2001.
*'''Turas Teanga''' - RTÉ
*'''Turasóireacht.''' Colm Ó Snodaigh. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1995.[[Íomhá:Alice-ga.png|mion|Eachtraí Éilise - [[Lewis Carroll]]]]

* '''Tús na Céimseatan''', Leabhar a 1. Eagarthóir: Joseph Brown, M.A.,TCD. Aistrithe go Gaeilge ag Eoghan Ó Neachtain. An chéad chló i nGaeilge 1923. Conradh na Gaeilge.
* '''Traigéide Mhic Bheatha'''. William Shakespere a chum. S. Labhrás Ó Suilleabháin a d'aistrigh go Gaeilge. [[Nicholas Williams]] a chuir eagar air. Coiscéim 2007.
* '''Trasna na Bóinne a''', [[Earnán de Blaghd]] do scríobh. An chéad chló 1957, Sáirséal agus Dill.
* '''Turas tro Shaoghal Falamh'''. Iain Mac a' Ghobhainn, Anndra Mac Mhoirein. Acair, Steòrnabhagh 1991. ISBN 0-86152-848-4

== U ==

* '''Uair an Chloig Cois Teallaigh - An Hour by the Hearth'''. Scéalta dá n-inse ag Pádraig Eoghain Phádraig Mac an Luain, Cruach Mhín an Fheannta, Dún na nGall. Séamas Ó Catháin a bhailigh, a d'aistrigh agus a chuir nótaí leo. Comhairle Bhéaloideas Éireann, An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath 1985. ISBN 0-901120-91-X

== W ==

[[Catagóir:Liostaí|Leabhair Gaelacha]]
[[Catagóir:Leabhair na Gaeilge]]</text>
      <sha1>34kjnhwjmlx5gow9xj9lwicymvu0v04</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Scéim Aistriúcháin an Ghúim</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24076</id>
    <revision>
      <id>1069579</id>
      <parentid>966760</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:59:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Roinnt Mórshaothar Litríochta a Aistríodh faoin Scéim */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12783" xml:space="preserve">[[Íomhá:Arda wuthering.jpg|thumb|''Árda Wuthering'', ceann de na haistriúcháin a rinneadh faoin scéim.]]
Scéim [[Aistriúcháin an Ghúim|aistriúcháin]] ab ea '''scéim aistriúcháin an Ghúim''' arbh aidhm di lear mór [[leabhar]] [[Gaeilge]] a chur ar fáil don phobal. Cuireadh tús leis an scéim ag deireadh na [[1920idí]] agus tháinig deireadh léi sna [[1940idí]]. Is é an beartas aistriúcháin leabhar is tábhachtaí é ar tugadh riamh faoi sa Ghaeilge.

* Liostaː  [[Aistriúcháin an Ghúim]]

==An Scéim==	
Nuair a bunaíodh [[Saorstát Éireann]], bhí roinnt mhaith daoine ann a d’fhoghlaim léamh agus scríobh na Gaeilge ó [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. San am sin, áfach, ní raibh mórán leabhar Gaeilge i gcló, rud a bhí ag déanamh an-mhoille leis an athbheochan.  

Chuaigh [[rialtas]] an tSaorstáit i ngleic leis an bhfadhb sin sna fichidí nuair a chinn [[an Gúm]], rannóg foilseacháin na Roinne [[Oideachas|Oideachais]] ar leabhair a aistriú go Gaeilge. Trí chuspóir a bhí ag an scéim aistriúcháin: líon mór leabhar Gaeilge a chur ar fáil laistigh d’achar gearr; an Ghaeilge a chur in oiriúint do sheánraí nua trí chineálacha éagsúla leabhar a aistriú; an bealach a réiteach roimh ghlúin nua scríbhneoirí cruthaitheacha (na haistritheoirí féin san áireamh). 

Iarradh airgead ar an [[An Roinn Airgeadais|Roinn Airgeadais]] sa bhliain 1926 chun tús a chur leis an obair agus reáchtáladh comórtas aistriúcháin dhá bhliain ina dhiaidh sin. Bhí an obair faoi lánseol go luath ina dhiaidh sin. Faoi cheann na bliana 1937, bhí 169 aistriúchán foilsithe (as measc 362 téacs san iomlán a tháinig i gcló ón nGúm). Is ón m[[An Béarla|Béarla]] a aistríodh a fhormhór sin, ach cuireadh Gaeilge ar bhuntéacsanna [[Fraincis]]e, [[Gearmáinis]]e, [[Spáinnis]]e, [[Iodáilis]]e agus [[An tSean-Ghréigis|Sean-Ghréigis]]&lt;nowiki/&gt;e, chomh maith le dornán teangacha eile.

Roinnt mhaith scríbhneoirí a thuill clú dóibh féin i réimse na Gaeilge ina dhiaidh sin, rinne siad aistriúcháin faoin scéim, leithéidí [[Máirtín Ó Cadhain|Mháirtín Uí Chadhain]], [[Seosamh Mac Grianna|Sheosaimh Mhic Ghrianna]], [[Niall Ó Dónaill|Néill Uí Dhomhnaill]] agus [[Seán Ó Ruadháin|Sheáin Uí Ruadháin]]. 

Sa bhliain 1939, rinneadh cinneadh gan tuilleadh aistriúchán a choimisiúnú. Chinn an Gúm tosaíocht a thabhairt do bhunsaothair as sin amach (ach bhí aistriúcháin fós á gcur i gcló go dtí deireadh na ndaichidí). Tuairim is 250 saothar san iomlán a aistríodh faoin scéim&lt;ref&gt;Comhfhreagras leis an nGúm.&lt;/ref&gt;.

== Fiúntas na Scéime ==
Nuair a cuireadh tús leis an scéim bhíothas den tuairim gur sheift áisiúil a bheadh san aistriúchán chun fadhb na heaspa leabhar Gaeilge a shárú. Bhí scéimeanna aistriúcháin den chineál chéanna curtha i gcrích i bhFlóndras agus sa Bhreatain Bheag ag deireadh na naoú haoise déag le leabhair a sholáthar as Pléimeannais agus as Breatnais, agus an chuma ar an scéal go bhféadfaí torthaí maithe a bhaint amach ar an dóigh seo. De réir mar a cuireadh dlús faoin scéim, áfach, thosaigh a lán daoine á cáineadh.  

Ba é an locht ba mhó a fuarthas uirthi ná go rabhthas ag aistriú an iomarca leabhar Béarla in áit a bheith ag díriú ar theangacha eile. Na daoine a bhí in ann Gaeilge a léamh san am sin, ní raibh aon duine acu dall ar an mBéarla, agus mar sin, bheidís in ann na bunsaothair a léamh pé scéal é - ní raibh aon ghéar-riachtanas acu leis na haistriúcháin.  

Anuas air sin, níor roghnaíodh ar bhonn córasach na leabhair a bhí le tiontú – rogha phearsanta an eagarthóra nó an aistritheora féin seachas mian an ghnáthléitheora ba bhunús le cuid de na leabhar a roghnaíodh. D’fhág an dá ní sin gur tháinig laghdú ar mhargadh a bhí beag an chéad lá riamh. Maítear freisin go raibh roinnt mhaith de na daoine a rinne aistriúcháin thar ceann an Ghúim ábalta bunsaothair a scríobh agus sásta é sin a dhéanamh agus gurbh fhearr an mhaise don Ghaeilge é dá nglacfadh an Gúm leis na saothair sin seachas a bheith meáite ar aistriúcháin a fhoilsiú.  

Maíonn roinnt criticeoirí gur mhúch an obair thuirsiúil aistriúcháin a rinne roinnt de na haistritheoirí aon [[Fuinneamh|fhuinneamh]] cruthaitheach a bhí iontu, agus i gcás Sheosaimh Mhic Ghrianna maítear go raibh an tsíoraistritheoireacht a rinne sé sna triochaidí ar ceann de na cúiseanna leis an drochshláinte intinne a tháinig air&lt;ref&gt;Féach, mar shampla Grenne 1969, lch 33.&lt;/ref&gt;. 

Ar an taobh eile de, meastar go bhfuil fiúntas mór sna haistriúcháin i ngeall ar an gcaighdeán ard Gaeilge iontu, gur eiseamláir den dea-aistriúchán iad, agus gur stóras canúintí iad (rud a chuaigh chun sochar na teanga nuair a bhí Foclóir [[Tomás de Bhaldraithe|de Bhaldraithe]] á thiomsú&lt;ref&gt;Féach Ní Bhrádaigh 1997, lch 66.&lt;/ref&gt;). Meastar, leis, gur léirigh éagsúlacht na leabhair a aistríodh go raibh an Ghaeilge in ann ag an uile chineál seánra nua-aimseartha ([[Beathaisnéis|beatháisnéis]], [[stair]], [[litríocht]], dráma, [[réalteolaíocht]], scéalta [[Bleachtaire|bleachtaireachta]], [[Creideamh|reiligiún]] srl.) fiú sular tháinig an caighdeán oifigiúil ar an bhfód.

== Measúnú ==

Bbhí scríbhneoirí Gaeltachta míshásta le gnéithe áirithe d'obair an Ghúim agus den scéim aistriúcháin. Thug [[Máirtín Ó Cadhain]] &quot;[[Róbat|róbó]] aistriúcháin an Stáit&quot; ar an nGúm agus mhaígh sé nach raibh i gcuid mhaith de na leabhair a aistríodh ach saothair den tríú nó den cheathrú grád &lt;ref&gt;Luaite ar Ó Cathasaigh 2002, lch 23.&lt;/ref&gt;. Sa bhliain 1949, thug an Cadhnach léacht uaidh faoi chúrsaí litríocht na Gaeilge a foilsíodh ina dhiaidh sin ar ''Feasta'', míosachán Chonradh na Gaeilge, faoin teideal ''Tuige nach bhfuil litríocht na Gaeilge ag fás?'' Is é an breithiúnas a thug sé ar obair an Ghúim ná:

''Ní gnách labhairt ar litríocht na Gaeilge gan an Gúm a ionsaí. Is beag milleán a cuireadh ariamh air nár thuill sé. Ar láthair na huaire is mó a dhochar ná a shochar.'' &lt;ref&gt;Ó Cadhain 1990, lch 86&lt;/ref&gt;

Go bunúsach, bhí [[Máirtín Ó Cadhain|an Cadhnach]] barúlach go raibh córas neamhoifigiúil cinsireachta i bhfeidhm ag an nGúm agus é níos déine ná an chinsireacht oscailte a bhí á déanamh ar na leabhair Bhéarla in Éirinn san am chéanna. Cháin sé an rud ar thug sé tíorántacht na bpáistí scoile agus na mban rialta air, is é sin, go raibh an Gúm drogallach aon leabhar Gaeilge a fhoilsiú a bhainfeadh geit as an dá dhream seo, ó bhí an priacal ann i dtólamh go mbainfí úsáid as an leabhar mar lón léitheoireachta is mar áis teagaisc ar scoil (agus ba iad na hoird reiligiúnacha a bhí i gceann fhormhór mór na scoileanna in Éirinn sa linn sin).

== Roinnt Mórshaothar Litríochta a Aistríodh faoin Scéim ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Teideal an bhunsaothair
! Údar an bhunsaothair
! Teideal an aistriúcháin
! Aistritheoir
! Bliain
|-
| Colomba
| [[Prosper Mérimée]]
| Colomba 
| Cormac Ó Cadhlaigh
| 1929 (athfhoilsiú 2007)
|-
| Dr Jekyll and Mr Hyde 
| [[Robert Louis Stevenson]]
| An Dr Jekyll agus Mr Hyde 
| Conall Cearnach
| 1930
|-
| Call of the Wild 
| [[Jack London]]
| Sgairt an Dúthchais 
| [[Niall Ó Domhnaill]]
| 1932
|-
| Sally Kavanagh
| [[Charles J. Kickham]]
| Saile Chaomhánach, nó: Na hUaigheanna Folmha
| [[Máirtín Ó Cadhain]]
| 1932 (athfhoilsiú 1986)
|-
| Three Men in a Boat
| [[Jerome K. Jerome]]
| Triúr fear i mBád 
| [[Leon Ó Broin]]
| 1932
|-
| [[Dracula]]
| [[Bram Stoker]]
| Dracula
| [[Seán Ó Cuirrín]]
| 1933 (athfhoilsiú 1997)
|-
| The Nigger of ‘Narcissus’
| [[Joseph Conrad]]
| An Mairnéalach Dubh 
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1933
|-
| A Tale of Two Cities
| [[Charles Dickens]]
| Scéal Fá Dhá Chathair
| Seán Mac Maoláin 
| 1934
|-
| Almayer's Folly
| [[Joseph Conrad]]
| Díth Chéille Almayer
| Seosamh Mac Grianna
| 1934
|-
| Lost on Du-Corrig, or: 'Twixt Earth and Ocean
| [[Standish O'Grady]]
| Eadar Muir is Tír
| Niall Ó Dónaill (&quot;Niall Johnny Shéamaisín Ó Domhnaill&quot;)
| 1935 (athfhoilsiú 1997)
|-
| The Hound of the Baskervilles
| [[Arthur Conan Doyle]]
| Cú na mBaskerville
| [[Nioclás Tóibín]]
| 1935 (athfhoilsiú ar na bacáin)
|-
| The War of the Worlds
| [[H. G. Wells]]
| Cogadh na Reann
| Leon Ó Broin
| 1935
|-
| Ivanhoe
| Sir [[Walter Scott]]
| Ivanhoe
| Seosamh Mac Grianna
| 1937
|-
| Adrigoole
| [[Peadar O'Donnell]]
| Eadarbhaile
| Seosamh Mac Grianna
| 1938 (athfhoilsiú 1998)
|-
| Islanders
| [[Peadar O'Donnell]]
| Muinntir an Oileáin
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1938 (athfhoilsiú 1989)
|-
| Le Tour du Monde en Quatre-Vingts Jours
| [[Jules Verne]]
| Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá
| “Torna” ([[Tadhg Ó Donnchadha]])
| 1938 (athfhoilsiú 2008)
|-
| Silas Marner
| [[George Eliot]]
| Silas Marner
| [[Aindrias Ó Baoighill]]
| 1938
|-
| The Innocence of Fr Brown
| [[G. K. Chesterton]]
| Saontacht an Athar de Brún
| Seán Ó Liatháin
| 1938
|}

== Féach freisin ==

* [[Aistriúcháin an Ghúim]]

== Foinsí ==
* Cronin, Michael, ''Translating Ireland: Translation, Languages and Culture'' (Cork University Press, 1996).
* Greene, David, ''Writing in Irish Today'' (Mercier Press, 1972).
* Mac Congáil, Nollaig, 'Scríbhneoireacht Ghaeilge Dhún na nGall agus Scéim Aistriúcháin an Ghúim', Móreagrán ''Feasta'' , Iml. 55, Uimh. 5.
* Mac Corraidh, Seán, ''Seosamh Mac Grianna, Aistritheoir'' (An Clóchomhar, 2004).
* Mac Niocláis, Máirtín, ''Seán Ó Ruadháin: Saol agus Saothar'' (An Clóchomhar, 1991).
* Ní Bhrádaigh, Eilís, 'An tOllamh s'Againne', ''Tomás de Bhaldraithe: Cuimhní Cairde'', Proinsias Mac Aonghusa a chuir in eagar (An Clóchomhar, 1997).
* Ó Cadhain, Máirtín, ''Ó Cadhain i bhFeasta''. Eag. Seán Ó Laighin. (Clódhanna Teoranta, 1990).
* Ó Cathasaigh, Aindrias, ''Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905-1970'' (Coiscéim, 2002).
* O' Leary, Philip, ''Prose Literature of the Gaelic Revival: Ideology and Innovation 1881-1921'' (Pennsylvania State University Press,1994)
* Ó Ruairc, Maolmhaodhóg 'Seosamh Mac Grianna: Aistritheoir', ''Comhar'', Eanáir 1988.
* Ó Ruairc, Maolmhaodhóg ''Aistrigh Leat'', (Cois Life, 2007).
* Titley, Alan, ''An tÚrscéal Gaeilge'' (An Clóchomhar, 1991).
* Titley, Alan, 'Turning Inside and Out: Translating and Irish 1950–2000', ''The Yearbook of English Studies'', Volume 35, Number 1, 2005.
* Uí Laighléis, Gearóidín, ''Seán Mac Maoláin agus Ceart na Gaeilge'' (Cois Life, 2003)
* Uí Laighléis, Gearóidín, 'An Gúm: The Early Years', ''Celtic Literatures in the Twentieth Century'', Séamus Mac Mathúna agus Ailbhe Ó Corráin a chuir in eagar (Languages of Slavonic Culture, 2007).

== Aistriúcháin Athfhoilsithe ==

* ''Colomba'', Nicholas Williams a chóirigh an t-eagrán nua (Coiscéim, 2007).
* ''Cuairt na Cruinne in Ochtó Lá'', Nicholas Williams a chóirigh (Evertype, 2008) ISBN 978-1-904808-15-2.
* ''Dracula'', Maolmhaodhóg Ó Ruairc a chóirigh an t-eagrán nua (An Gúm, 1997) ISBN 1-85791-259-4.
* ''Eadarbhaile (Adrigoole)'', Anraí Mac Giolla Chomhaill a chóirigh an t-eagrán nua (An Gúm, 1998) ISBN 1-85791-268-3.
* ''Eadar Muir is Tír'', Micheál Grae a chóirigh an t-eagrán nua (An Gúm, 1997) ISBN 1-85791-235-7.
* ''Muintir an Oileáin'', Liam Ó Laoire a chóirigh an t-eagrán nua (An Gúm, 1989).
* ''Saile Chaomhánach, nó: Na hUaigheanna Folmha'', an Dr Tomás de Bhaldraithe a chóirigh an t-eagrán nua (An Gúm, 1986) (Gan ISBN).

== Naisc Sheachtracha ==
* [http://web.archive.org/web/20100331153112/http://www.celtologica.com/PDF/CelticLiterature10.pdf An Gúm: The Early Years]
* [http://www.celtic-cultural-studies.com/papers/04/oleary-01.html Science Fiction and Fantasy in the Irish Language, Celtic Cultural Studies]
* [http://www.bc.edu/libraries/about/exhibits/burnsvirtual/bkcovers/1.html Free State Art: Judging Ireland by its Books Covers]
* [http://www.rafaelsabatini.com/MC_RSirish.html Sabatini and the Irish Language]
* [http://www.thefreelibrary.com/Turning+inside+and+out%3a+translating+and+Irish+1950-2000.-a0133405987 Turning Inside and Out: Translating and Irish 1950–2000]
* [http://historical-debates.oireachtas.ie/S/0019/S.0019.193504100008.html Seanad Éireann - Volume 19 - 10 April, 1935, Irish Language and Public Services–Motion]
* [http://historical-debates.oireachtas.ie/S/0019/S.0019.193504100008.html Seanad Éireann - Volume 19 - 10 April, 1935, Irish Language and Public Services–Motion (Resumed)]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:An Gúm]]
[[Catagóir:Comhlachtaí foilsitheoireachta Éireannacha]]</text>
      <sha1>6ye8ko1i5v0vuk161tkf6xfa4k13z7u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Christopher West</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25631</id>
    <revision>
      <id>1069697</id>
      <parentid>858078</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:39:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>nascanna</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2722" xml:space="preserve">Is údar [[Caitliceach]] agus léachtóir é an [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]] '''Críostóir West''' (rugadh 1969) agus is fearr is eol do dhaoine é de bharr a chuid oibre ar shraith an [[Pápa Eoin Pól II|Phápa Eoin Pól II]] dar teideal ''Diagacht an Choirp''.

== Eolas ==
Is léachtóir poiblí é ar ábhair mar antraipeolaíocht Chríostaí, an Chré, an mhoráltacht, na Sacraimintí, an pósadh, an chollaíocht agus shaol an teaghlaigh. Bíonn sé ag labhairt freisin ar an raidió agus ar an teilifís. Tá sé ar dhuine de na príomh-theagascóirí in Institiúid Dhiagacht an Choirp, a chuireann cúrsaí ar leibhéal iarchéime agus cláir oiliúna eile ar fáil. Tá sé féin agus a bhean chéile Wendy ina gcónaí i gContae Lancastar, Pennsylvania (SAM), agus tá cúigear leanbh acu. 

== Oideachas ==
Ghnóthaigh Críostóir West Baitsiléir Ealaíon in Antraipeolaíocht i 1992 ó Ollscoil Maryland. I 1996, deimhníodh é mar Theagascóir d'Ullmhú an Phósta in Ard-deoise Washington, DC. Sa bhliain 1997, bhain sé Máistreacht i Staidéir Dhiagachta amach.

== Léirmheas ==
De réir an diagaí David L. Schindler, cuireann West claonadh panghnéasúlach chun cinn a fhíonn gach gníomhaíocht thábhachtach dhaonna agus osnadúrtha le gnéas gan idirdhealú a dhéanamh mar is gá. Chosain an diagaí morálta, Dr Janet Mac Ghabhann, West a rá go raibh a chuid oibre &quot;go hiomlán ceart&quot; agus go bhfuair sí freagra Schindler &quot;corr.&quot;

Dhírigh an diagaí Michael Waldstein, a scríobh aistriúchán cinntitheach ar Dhiagacht an Choirp, ar ráite Schindler in aiste a foilsíodh ar InsideCatholic.com. Dúirt Waldstein go raibh tuairim Schindler &quot;diúltach&quot;.

Tá comhráiteas a thacaíonn le hobair West eisithe ag Justin Cairdinéal Rigali, Ardeaspag Philadelphia agus Kevin Rhoades, Easpag Harrisburg. Dúirt siad go raibh siad cinnte go bhfuil Diagacht Eoin Pól II ar an gCorp luachmhar don Eaglais, go deimhin gur bronntanas ón Spiorad Naoimh í dár linne. Bhí sé riachtanach, an teanga scolártha a 'aistriú' i gcatagóirí níos inrochtana le go mbainfeadh an gnáthdhuine tairbhe aisti. Chun é seo a dhéanamh is misean ar leith é Institiúid Dhiagacht an Choirp, agus creidimid go bhfuil Chríostóir West, léachtóir ón Institiúid agus urlabhraí, tíolactha le cairiosm ar leith leis an misean sin a chur i gcrích. Lena scil iontach mar láithreoir, lena léargas mar smaointeoir, agus le hómós as cuimse ar mhistéir na collaíochta daonna, tá sé in ann teacht ar na mílte inár gcultúr atá gonta go gnéasach le soiscéal an tslánaithe i gCríost.

{{DEFAULTSORT:West, Christopher}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1969]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>mxq20uwup70bj4djdi7tx8xll2k4av7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Benny Moré</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27349</id>
    <revision>
      <id>1069706</id>
      <parentid>715978</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:54:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="839" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Amhránaí tréitheach agus cumadóir Cúbach ab ea '''Bartolome Maximiliano Tuilleadh Gutiérrez''' (24 Lúnasa 1919 – 19 Feabhra 1963), aitheanta mar '''Beny''' nó '''Benny Moré''' nó ''el Bárbaro del Ritmo'' ('' Gaeilge: Barbar na rithime''.)

Chomh maith le heolas dúchasach ar an cheol, bhí guth mín an teanóir mar bhua aige a dhathaigh agus a mhírigh (? phrased ) sé go mothúchánach. Ba mháistir é Moré i ngach seánra ceoil Chúbach, ach go háirithe [[son montuno]], [[mambó]], agus [[boiléaró]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Íomhá:elbenny.JPG|thumb|Dealbh chré-umha de Benny i Sráid Prado, Cienfuegos, [[Cúba]].]]

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:More, Benny}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]]
[[Catagóir:Básanna i 1963]]
[[Catagóir:Ceoltóirí Cúbacha]]
[[Catagóir:Cúba]]</text>
      <sha1>lw9iuq05mls8frkmoqm96fc83m86oq8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069707</id>
      <parentid>1069706</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:59:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>an focal ceart</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="826" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Amhránaí tréitheach agus cumadóir Cúbach ab ea '''Bartolome Maximiliano Tuilleadh Gutiérrez''' (24 Lúnasa 1919 – 19 Feabhra 1963), aitheanta mar '''Beny''' nó '''Benny Moré''' nó ''el Bárbaro del Ritmo'' ('' Gaeilge: Barbar na rithime''.)

Chomh maith le heolas dúchasach ar an cheol, bhí guth mín an teanóir mar bhua aige a dhathaigh agus a mhírigh sé go mothúchánach. Ba mháistir é Moré i ngach seánra ceoil Chúbach, ach go háirithe [[son montuno]], [[mambó]], agus [[boiléaró]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Íomhá:elbenny.JPG|thumb|Dealbh chré-umha de Benny i Sráid Prado, Cienfuegos, [[Cúba]].]]

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:More, Benny}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]]
[[Catagóir:Básanna i 1963]]
[[Catagóir:Ceoltóirí Cúbacha]]
[[Catagóir:Cúba]]</text>
      <sha1>mny78cmlkd1e78qwnr5o4a6kbujaewm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jules Verne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29485</id>
    <revision>
      <id>1069573</id>
      <parentid>1022993</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:55:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2139" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Scríbhneoir]] [[úrscéal]]ta éadroma eachtránaíochta ón [[An Fhrainc|bhFrainc]] a bhí i '''Jules Gabriel Verne''' (a rugadh i Naoned ar an [[8 Feabhra]] [[1828]], agus a fuair bás in Amiens ar an [[24 Márta]] [[1905]]). Bhí Verne ina cheannródaí don [[ficsean eolaíochta|fhicsean eolaíochta]]. 

Tá Verne ar dhuine de na scríbhneoirí is mó a aistrítear go teangacha eile, agus chuaigh a chuid eachtraí sciobtha dúisitheacha i bhfeidhm ar an dúrud glún de léitheoirí óga. Is iad na húrscéalta úd 

* ''Voyage au centre de la Terre'' (&quot;An Turas go Lárphointe an Domhain&quot;), 
* ''De la Terre à la Lune'' (&quot;Ón Domhan go dtí an Ghealach&quot;), 
* ''Vingt Mille Lieues sous les Mers'' (&quot;Fiche Míle Léig faoi na Farraigí&quot;), 
* &quot;Cuairt na Cruinne in Ochtó Lá&quot; (bunsaothar: ''Le Tour du Monde en Quatre-Vingts Jours''; [[Tadhg Ó Donnchadha|Tórna]] a d'aistrigh go [[Gaeilge]]) agus 
* ''L'Île Mysterieuse'' (&quot;An tOileán Rúndiamhair&quot;), 

ach go háirithe, a thabhaigh a chlú dó, ach bhí sé bisiúil thar na bearta, agus bhreac sé síos a lán eile freisin.

[[Íomhá:Nantes - Monument à Jules Verne - 07.jpg|clé|mion|jardin des plantes. [[Nantes]]]]

Bhí Verne in ann aireagáin na [[20ú haois|fichiú haoise]] agus an tionchar a bheadh acu ar an saol a shamhlú roimh ré. 

Is iomaí tairngreacht dá chuid a tháinig isteach fíor i ndiaidh a bháis. Bhí sé ábalta cur síos a thabhairt ar [[Fomhuireán|fhomhuireán]], ar [[Spástaiscéaladh|spástaisteal]], ar an [[Idirlíon]] agus ar na [[ríomhaire|ríomhairí]] féin i bhfad sular tháinig a leithéidí ar an bhfód. Mar sin, fáidh a bhí ann, ar bhealach, nó sin mar a fheictear dá lán léitheoirí é inniu.

== Leabhair ==
* ''[[Cuairt na Cruinne in Ochtó Lá]]''. [[Jules Verne]] a scríobh. Alphonse-Marie de Neuville agus Léon Benett a mhaisigh. [[Tórna]] (Tadhg Ua Donnchadha) a d'aistrigh go Gaeilge. Cathair na Mart: Evertype 2008. ISBN 978-1-904808-15-2

{{DEFAULTSORT:Verne, Jules}}

[[Catagóir:Scríbhneoirí Francacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1828]]
[[Catagóir:Básanna i 1905]]</text>
      <sha1>pdco9re3h54m8eqarekpfs9m0tyuz5p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Julia Gillard</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29498</id>
    <revision>
      <id>1069675</id>
      <parentid>1068640</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T23:52:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>téacs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="663" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Polaiteoir Astrálach is ea '''Julia Eileen Gillard''' a rugadh ar [[29 Meán Fómhair]] [[1961]] sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]]), agus a tháinig i gcomharbacht ar [[Kevin Rudd]] ar an 24 Meitheamh 2010 mar 27ú [[Príomh-Aire na hAstráile]]. 

Is í an chéad bhean ainmnithe mar Phríomh-Aire sa tír sin. 

Toghadh í chun parlaimint na hAstráile ón ndáilcheantar [[Lalor]], [[Victoria]] sna blianta 1998, 2001, 2004, 2007 agus 2010.

{{Príomh-Airí na hAstráile}}
{{síol-au}}

{{DEFAULTSORT:Gillard, Julia E}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hAstráile]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1961]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>r66exqogw1xv3qkreitknxxthdu53cn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069676</id>
      <parentid>1069675</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T23:55:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="668" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Iar-pholaiteoir Astrálach is ea '''Julia Eileen Gillard''' a rugadh ar [[29 Meán Fómhair]] [[1961]] sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]]), agus a tháinig i gcomharbacht ar [[Kevin Rudd]] ar an 24 Meitheamh 2010 mar 27ú [[Príomh-Aire na hAstráile]]. 

Is í an chéad bhean ainmnithe mar Phríomh-Aire sa tír sin. 

Toghadh í chun parlaimint na hAstráile ón ndáilcheantar [[Lalor]], [[Victoria]] sna blianta 1998, 2001, 2004, 2007 agus 2010.

{{Príomh-Airí na hAstráile}}
{{síol-au}}

{{DEFAULTSORT:Gillard, Julia E}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hAstráile]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1961]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>er4kurinbu3lwhia6zalokov81736eh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Richard Burton</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31172</id>
    <revision>
      <id>1069649</id>
      <parentid>913607</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:44:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="773" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

B'[[aisteoir]] [[An Bhreatain Bheag|Breathnach]] é '''Richard Burton''' (a rugadh ar an [[10 Samhain]] [[1925]] agus a d'éag ar an [[5 Lúnasa]] [[1984]]). 

==Aisteoireacht==

==Ceol==
Sa bhliain 1978, cruthaigh [[Jeff Wayne]] [[albam ceoil]] don [[leabhar]] [[Cogadh na Reann]] le Richard Burton mar scéalaí.

==Saol==
Ar an [[15 Márta]] 1964, phós Richard Burton agus [[Elizabeth Taylor]] a chéile .. don chéad uair

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Burton, Richard}}
[[Catagóir:Aisteoirí Breatnacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1925]]
[[Catagóir:Básanna i 1984]]
[[Catagóir:Buaiteoirí gradam Aisteoir is Fearr i nDráma sna gradaim Golden Globe]]</text>
      <sha1>c4omr8xfbb46uae7pmv3wmk6ifmhx97</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Beo-dheonú</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34225</id>
    <revision>
      <id>1069703</id>
      <parentid>516489</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:47:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>nascanna</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="279" xml:space="preserve">Is éard is '''beo-dheonú''' ann ná [[Baill bheatha|orgáin]] (nó cuid de cheann) a dheonú go hothar agus an duine beo. An [[duán]] is mó a bhíonn i gceist.

[[Catagóir:Na Duáin]]
[[Catagóir:Obráidí Leighis]]
[[Catagóir:Deonú Orgán]]
[[Catagóir:Galair Na nDuán]]</text>
      <sha1>26o326cxdszdblyaz9yzyy4rf8282vf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Messe ocus Pangur Bán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35684</id>
    <revision>
      <id>1069576</id>
      <parentid>1061805</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:57:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20112" xml:space="preserve">[[Íomhá:Reichenauer Schulheft 1v 2r kl1.jpg|thumb|An dán sa lámhscríbhinn Reichenau.]]
Is [[filíocht|dán]] [[Sean-Ghaeilge]] é '''Messe ocus Pangur Bán''' a scríobhadh sa [[9ú haois]] i gcomharsanacht Mhainistir Reichenau, áit atá ar theorainn theas na [[An Ghearmáin|Gearmáine]] sa lá atá inniu ann. Ba [[manach|mhanach]] Éireannach é an té a chum an dán ina gcuireann sé a cheird léannta i gcomparáid le saothar soineanta a [[Cat|chait]]. Ní fios cé a scríobh an dán ná cén brí a bhí le ''Pangur'' ach tá teoricí éagsúla ann.

Caomhnaíodh an dán i lámhscríbhinn amháin, an ''Bunleabhar Reichenau'' atá anois i Mainistir Naomh Pól sa Lavanttal, san [[An Ostair|Ostair]].

== Cúlra ==
Níl an dán le fáil ach i lámhscribhinn amháin, an ''Bunleabhar Reichenau'' (Stift St. Paul Cod. 86b/1 fol 1v). De réir dealraimh ba leabhar nótaí le manach Éireannach lonnaithe i Mainistir Reichenau é. Níl ach 8 mbileog sa leabhar ach tá a lán ábhair éagsúla ann: iomainn Laidine, mínithe gramadacha le sanais i [[An Ghearmáinis|Sean-Ghearmáinis Ard]], táblaí de dhíochlaontaí Gréigise, táblaí réalteolaíocha agus cúig dhán Sean-Ghaeilge.  De réir an ábhair, creidtear gur leabhar nótaí mic léinn a bhí ann.&lt;ref name=&quot;Oskamp:1978&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Oskamp|first=H.|date=1978|title=The Irish material in the St. Paul Irish codex|volume=Éigse|issue=17|pages=385–91}}&lt;/ref&gt;  Aontaíonn Toner agus Oskamp gur scríobhadh é sna 840í.&lt;ref name=&quot;Toner:2009&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Toner|first=G.|date=2009|title=‘Messe ocus Pangur Bán’: structure and cosmology|volume=Cambrian Medieval Celtic Studies|issue=57|pages=1–22}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Oskamp:1978&quot;/&gt;

Ba [[mainistir|mhainistir]] Bheinidicteach í Reichenau, bunaithe ag Naomh Pirmin ar oileán Reichenau i [[Loch Konstanz]].  Cé gur bhain sí cáil amach níos déanaí i ndéanamh lámhscríbhinní maisithe go galánta sómhar, bhí  a clú sa tréimhse seo bunaithe ar táirgeadh cléireach do sheansaireachtaí na hImpireachta Cairilínsí.&lt;ref name=&quot;Riche&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Riche|first=Pierre|date=1993|title=The Carolingians: A Family Who Forged Europe|publisher=University of Pennsylvania Press|coauthors=Michael Idomir Allen (aistritheoir)}}&lt;/ref&gt;

Inniu, tá an lámhscríbhinn i mainistir Bheinidicteach eile, Mainistir Naomh Pól sa Lavanttal, i stát [[Kärnten]] na hOstaire.

== An tÚdar ==
Níl mórán leideanna sa téacs ach tá dán molta ann tiomnaithe do ''Áed mac Díarmata''. Níor rinneadh sainaithint shásúil air go fóill áfach.

Ceapann Greene agus O'Connor&lt;ref name=&quot;Greene:1967&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=A Golden treasury of Irish poetry, A.D. 600 to A.D. 1200|url=https://www.worldcat.org/oclc/59909627|publisher=Macmillan|date=1967|location=London|oclc=59909627|author=Greene, David|coauthors=O'Connor, Frank|issue=Reprinted 1990, Dingle: Brandon}}&lt;/ref&gt; go bhfuil cosúlachtaí ann le filíocht [[Sedulius Scottus]] ach d’fhág seisean Éire le dul go [[Liège]] sa tréimhse chéanna (c. 840–845) agus níl aon fhianaise ann gur chaith sé seal i Reichenau.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Krstovic, Jelena O (eag.)|publisher=Gale|date=2006|location=Detroit, Mich.|oclc=644697691|url=https://archive.org/details/classicalmedieva00jel_nby/page/220/mode/2up|title=Sedulius Scottus|volume=Classical and Medieval Literature Criticism|issue=86|pages=221}}&lt;/ref&gt;

== An Dán ==
Is iomaí samplaí den tSean-Ghaeilge atá le fáil ar imeall téacs eile, ach sa lámhscríbhinn seo tá an chéad áit ar an leathanach ag an dán.

Tá ocht ''rann'' sa dán agus seacht siolla i ngach ''ceathrú'' díobh. ''Deibhidhe'' an cineál meadarachta atá ann: déanann an focal deireanach sa chéad cheathrú (a bhfuil béim air) rím leis an siolla deireanach sa dara ceathrú (''nach bhfuil'' béim air) agus tá an patrún céanna ann idir an tríú ceathrú is an ceathrú deireanach den rann. Mar shampla ('''trom''' = béim, &lt;u&gt;folíne&lt;/u&gt; = rím): '''&lt;u&gt;bán&lt;/u&gt;''' … '''sain'''&lt;u&gt;dan&lt;/u&gt; | '''&lt;u&gt;seilgg&lt;/u&gt;''' … '''sain'''&lt;u&gt;cheirdd&lt;/u&gt;. Tá go leor samplaí d’''uaim'' sa dán freisin—m.sh. '''l'''ebran '''l'''eir | '''sc'''él cen '''sc'''ís | '''l'''uch inna '''l'''ínsam | n'''d'''ene '''d'''ul—rud a bhí ríthábhachtach. Gné eile de na riachtanais fhilíochta le fáil sa dán ná ''dunadh'': tá a chríoch mar a thús .i. an focal ''messe''.

== Pangur ==
Ní fios cén brí a bhí leis an ainm ''Pangur'' ach bhí an tOllamh W. J. Gruffydd den tuairim gur tháinig sé ón bhfocal [[An Bhreatnais|Breatnaise]] ''pannwr'' (úcaire) a bheadh litriú ''pangur'' air i Sean-Bhreatnais (''pannu'' “úc” + ''gŵr'' “fear”).&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Gruffydd, W. J.|date=November 1933|volume=Bulletin of the Board of Celtic Studies|issue=vii, 1|publisher=University of Wales|title=Pangur}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Morgan, T. J.|date=30 June 1934|title=Welsh Studies|volume=The Year’s Work in Modern Language Studies|issue=5|pages=186}}&lt;/ref&gt;  Deirtear go mbeadh an t‑úcaire bán ón obair le cré úcaire agus go bhfuil cosúlachtaí ann idir úcadh agus suaitheadh an chait leis a chrúba. Ach is deacair samhlú gur thug manach cat ón m[[An Bhreatain Bheag|Breatain Bheag]] chun na Gearmáine sa ré úd nó gur bhaist sé ainm Breatnaise ar chat sa Ghearmáin gan oiread is focal Breatnaise a scríobh.

== Téacs ==

=== Téacs bunaidh ===
&lt;!-- Leagan ó Thesaurus Paleohibernicus (Stokes &amp; Strachan 1901) --&gt;
Messe ocus Pangur Bán · cechtar nathar fria saindan&lt;br /&gt; 
bíth a menmasam fri seilgg · mu menma céin im saincheirdd.
 
Caraimse fos ferr cach clú · oc mu lebran leir ingnu&lt;br /&gt; 
ni foirmtech frimm Pangur Bán · caraid cesin a maccdán. 

Orubiam scél cen scís · innar tegdais ar noendís&lt;br /&gt; 
taithiumm dichrichide clius · ni fristarddam arnáthius. 

Gnáth huaraib ar gressaib gal · glenaid luch inna línsam&lt;br /&gt; 
os mé dufuit im lín chéin · dliged ndoraid cu ndronchéill. 

Fuachaidsem fri frega fál · a rosc anglése comlán&lt;br /&gt; 
fuachimm chein fri fegi fis · mu rosc reil cesu imdis. 

Faelidsem cu ndene dul · hinglen luch inna gerchrub&lt;br /&gt; 
hi tucu cheist ndoraid ndil · os me chene am faelid. 

Cia beimmi amin nach ré · ni derban cách a chele&lt;br /&gt; 
maith la cechtar nár a dán · subaigthius a óenurán. 

He fesin as choimsid dáu · in muid dungní cach oenláu&lt;br /&gt; 
du {{sic|thab|airt|hide=y}} doraid du glé · for mu mud cein am messe.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Stokes, Whitley|date=1903|url=https://archive.org/details/thesauruspalaeoh02stokuoft|title=Poems in the Codex S. Pauli|volume=Thesaurus Palaeohibernicus: A Collection of Old-Irish Glosses, Scholia, Prose and Verse|coauthors=Strachan, John|publisher=Cambridge University Press|issue=II|pages=293}}&lt;/ref&gt;

=== Tras-scríbhinn foghraíochta ===
 
{{AIF|
m´es´e ogus paŋgur baːn ‖ k´extər ɴaθər f´ʀ´ia haɴ´daːn&lt;br /&gt;
b´iːθ a ṽ´enma-saṽ f´ʀ´i s´eʟ´g´ ‖ mu ṽ´enma k´eːn´ im´ han´x´eʀ´d´&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
karəm´-s´e fos, f´eʀ kax kʟuː ‖ og mu l´evraːn ʟ´eːr´ iŋgɴu&lt;br /&gt;
ɴ´iː foʀ´m´dəx f´ʀ´im paŋgur baːn ‖ karəð´ k´es´ən´ a ṽakðaːn&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
oː ru·b´iə̈ṽ (s´keːl k´en s´k´iːs´) ‖ iɴər d´eɣðəs´ ar noi̯ɴd´iːs´&lt;br /&gt;
taːθ´uɴ (d´iːx´r´iːx´əð´e k´ʟ´iu̯s) ‖ ɴ´iː f´ʀ´is·tardəṽ ar naːθ´us&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
gɴaːθ uarəv´ ar ɣ´r´esəv´ gal ‖ g´ʟ´enəð´ ʟux iɴa l´iːn-saṽ&lt;br /&gt;
os m´eː, du·fud´ im l´iːn x´eːn ‖ d´ʟ´iɣ´əð ɴdorəð´ ku ɴdʀonx´eːʟ´&lt;/br&gt;
&lt;br /&gt;
fuaxəð´-s´eṽ f´ʀ´i f´ʀ´eɣa faːl ‖ a rosk aŋ´g´ʟ´eːs´e koṽlaːn&lt;br /&gt;
fuaxəm´ x´eːn´ f´ʀ´i f´eɣ´i v´is´ ‖ mu rosk ʀ´eːl´ k´esu im´ð´əs´&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
fai̯l´əð´-s´eṽ ku ɴ´d´eːn´e ðul ‖ i·ŋ´g´ʟ´en ʟux iɴa ɣ´eːrxruv&lt;br /&gt;
i·dugu xes´t´ ɴdoreð´ ɴ´d´il´ ‖ os m´eː x´en´e am fai̯l´əð´&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
k´ia b´em´i am´iːn´ ɴax ʀ´eː ‖ ɴ´iː·d´ervən kaːx a x´eːl´e&lt;br /&gt;
maθ´ la k´extər ɴaːr a ðaːn ‖ suvəɣ´θ´us a oi̯nuraːn&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
eː f´es´ən as xom´səð´ daːu̯ ‖ in ṽuð´ du·ŋ´g´ɴ´iː kax oi̯nlaːu̯&lt;br /&gt;
du θavəʀ´t´ dorəð´ du ɣ´l´eː ‖ for mu ṽuð k´eːn´ am m´es´e&lt;br /&gt;
}}{{ref|StifterAIF}}&lt;ref name=&quot;Stifter&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Sengoidelc: Old Irish for beginners|url=https://www.worldcat.org/oclc/67392998|publisher=Syracuse University Press|date=2006|location=Syracuse, N.Y.|oclc=67392998|author=David Stifter|last=Stifter|first=David}}&lt;/ref&gt;

== Aistriúchán agus athfhorbairt ==

=== Nua-Ghaeilge ===
Is dócha go bhfuil go leor leaganacha Nua-Ghaeilge scríofa agus cloíonn cuid mhaith acu le struchtúr agus foclóir an bhuntéacs. Sa chéad eagrán d’''Éigse'' (1901) thug [[Tadhg Ó Donnchadha|Tadhg “Tórna” Ó Donnchadha]] faoi aistriúchán a dhéanamh “i n-Gaedhilg nuaidh”.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Ó Donnchadha, Tadhg|date=1904|url=https://www.jstor.org/stable/30007934|title=‘Pangur Bán’ i n-Gaedhilg nuaidh|volume=Éigse|issue=1|pages=66}}&lt;/ref&gt; Sa bhliain 1948, d’fhoilsigh Séamas Ó Néill leagan in ''Comhar'' mar “dán do pháistí”.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|date=Samhain, 1948|url=https://www.jstor.org/stable/20548614|volume=Comhar|issue=7, Uimh. 11|pages=7|title=Dán do Pháistí: Pangur Bán|author=Ó Néill, Séamas}}&lt;/ref&gt; 

&lt;div style=&quot;float: left; margin-right: 1em; display:inline-table&quot;&gt;
==== Tadhg Ó Donnchadha ====
Mise agus Pangur Bán&lt;br /&gt;Ceachtar dhínn le’ ghnó de-ghnáth ;&lt;br /&gt;
Bíonn a mheanm-san le seilg&lt;br /&gt;Mo mheanma féin lem’ éin-cheird.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
Caraim-se sos is ciúnas&lt;br /&gt;Im  leabhrán do léir-scrúdadh ;&lt;br /&gt;
Ní formdach liom Pangur Bán&lt;br /&gt;Carann féin a chéird mhacán ;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
Nuair a bhímíd—scéal gan scís&lt;br /&gt;ins an dtigh i n­‑ár n‑éin‑dís,&lt;br /&gt;
Bíonn againn gan chríochnadh chleas&lt;br /&gt;nídh le ngléirtar ár ngliceas.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
Gnáth uaireanta ar ghreasaibh gal&lt;br /&gt;go leanann luch dá líon-san ;&lt;br /&gt;
Tuiteann tráth im líon-sa féin&lt;br /&gt;fo-cheist deacair le do-chéill.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
Caitheann-san ar fuid bhalla&lt;br /&gt;a ruisc léire lúthmhara ;&lt;br /&gt;
Caithim féin le fál feasa&lt;br /&gt;mo ruisc righne ró-gheala.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
Bród do-san le déine dul&lt;br /&gt;nuair innlann luch n‑a ghéar-chrubh ;&lt;br /&gt;
Nuair thuigim ceist dheacair dhil&lt;br /&gt;damh-sa cheana ’s cúis áthis.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
Bíodh gurb amhlaidh dhúinne ghnáith&lt;br /&gt;ní bhacann cách le’ chompáin ;&lt;br /&gt;
Maith linn araon gné ár gcleas&lt;br /&gt;cách in aonar len’ aoibhneas.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
Cumas maith aige-sean tá&lt;br /&gt;ar ghnó do-ghní gach éan-lá ;&lt;br /&gt;
Ar dheacair do dhéanamh glé&lt;br /&gt;deagh-mháighistir seadh mise.&lt;br /&gt;&lt;hr /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;float: left; margin-right: 1em; display:inline-table&quot;&gt;
==== Séamas Ó Néill ====
Mise agus Pangur Bán,&lt;br /&gt;
Sinne beirt san obairlann,&lt;br /&gt;
Eisean de shíor ag seilg luch,&lt;br /&gt;
Mise ar lorg eolais.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Is fearr liom féin ná gach clú,&lt;br /&gt;
Bhéith ag déanamh léinn, cé mór-dhua,&lt;br /&gt;
Ní ag éad liom ’bhíonn Pangur Bán,&lt;br /&gt;
Tá a cheard féin aige-sean.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Le linn dúinn bheith annseo linn féin,&lt;br /&gt;
Is ábhar aoibhnis againn araon,&lt;br /&gt;
Ar gcleasa gaile a imirt fá seach,&lt;br /&gt;
Ag feabhasú ar meabhrach.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Ar uairibh ceapann Pangur Bán&lt;br /&gt;
luchóg ina líon-san,&lt;br /&gt;
Agus tuiteann in mo líon-sa ceist,&lt;br /&gt;
Nach mór domh a fuascailt.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Díríonn seisean a shúil ghlinn,&lt;br /&gt;
Ar aol-chlocha an bhalla,&lt;br /&gt;
Dírím féin mo rosc fann,&lt;br /&gt;
Ar chliatha an fheasa.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Léimeann Pangur le hathas ard,&lt;br /&gt;
Nuair a leagann sé ar luich géar-chrúbh,&lt;br /&gt;
Is rómhór m’athas féin,&lt;br /&gt;
Nuair a réitím fadhb dhoiléir.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Cé gurb’ amhlaidh dúinn gach ré,&lt;br /&gt;
Ní bhacaimid a chéile,&lt;br /&gt;
Leanann Pangur dá cheird féin,&lt;br /&gt;
’S saothraím-se an ealaín.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Is cliste mar ní Pangur séimh,&lt;br /&gt;
A obair chiuin i rith gach lae,&lt;br /&gt;
Is dícheallach a bhím féin,&lt;br /&gt;
Ag iarraidh dorcha a dhéanamh glé.&lt;br /&gt;&lt;hr /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;float: none;&quot;&gt;
==== Mícheál Rhodes ====
Mise agus Pangur bán,&lt;br /&gt;
ceachtar againn lena shan-dhán:&lt;br /&gt;
bíonn a mheanma-san le seilg,&lt;br /&gt;
mo mheanma féin i mo shain-cheird.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Caraimse fos, fearr gach clú&lt;br /&gt;
ag mo leabhrán, ag tuiscint go dícheallach;&lt;br /&gt;
níl sé formadach liom, Pangur bán:&lt;br /&gt;
carann sé féin a mhac-dhán.&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
Nuair a bhímid, scéal gan scís, &lt;br /&gt; 
inár teach, sinn araon go haonarach, &lt;br /&gt; 
tá cluiche éigríochta againn, &lt;br /&gt; 
rud a dtugaimid ár mbeartaíocht dó. &lt;br /&gt; 
&lt;br /&gt;
De ghnáth, ar uairantaibh, tar éis greasaibh galacha&lt;br /&gt; 
gleanann luch ina líon-san;&lt;br /&gt; 
agus mé, titeann i mo líon féin&lt;br /&gt; 
dlí doraidh is deacair a thuiscint.&lt;br /&gt; 
&lt;br /&gt;
Greamaíonn sé i bhfraigh fáil&lt;br /&gt; 
a rosc geal comhlán;&lt;br /&gt; 
greamaím féin i bhféighe an fheasa&lt;br /&gt; 
mo rosc réil, cé go bhfuil sé an-lag.&lt;br /&gt; 
&lt;br /&gt;
Tá áthas air a dhul go tapa&lt;br /&gt; 
nuair a ghleanann luch ina chrúb ghéar;&lt;br /&gt; 
nuair a thugaim ceist dhoraidh dhil&lt;br /&gt; 
tá áthas ormsa féin.&lt;br /&gt; 
&lt;br /&gt;
Cé go mbeimis go deimhin ar uaireantaibh&lt;br /&gt; 
ní bhodhraímid a chéile:&lt;br /&gt; 
is maith le ceachtar a dhán;&lt;br /&gt; 
subhaigh gach aon fúthu.&lt;br /&gt; 
&lt;br /&gt;
Is é féin máistir dó&lt;br /&gt; 
na hoibre a dheineann sé gach aon lá;&lt;br /&gt;
a thabhairt doraidh do shoiléireacht&lt;br /&gt; 
is í m obair féin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ibiblio.org/gaelic/Rhodes/sb.12.html|teideal=Bunléitheoireacht Gaelach 12: Messe ocus Pangur Bán|údar=Mícheál Rhodes|dáta=1 Lúnasa 1994|dátarochtana=13 Aibreán 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;br style=&quot;clear: both&quot;/&gt;
&lt;!-- An rud céanna le táblaí - ní féidir an trí cinn a choinneáil in aice lena chéile 
&lt;div style=&quot;display:inline-table&quot;&gt;
{| 
!style=&quot;text-align: left&quot;| Tadhg Ó Donnchadha
|-
|
Mise agus Pangur Bán&lt;br /&gt;Ceachtar dhínn le’ ghnó de-ghnáth;&lt;br /&gt;
Bíonn a mheanm-san le seilg&lt;br /&gt;Mo mheanma féin lem’ éin-cheird.
|-
|
Caraim-se sos is ciúnas&lt;br /&gt;Im  leabhrán do léir-scrúdadh;&lt;br /&gt;
Ní formdach liom Pangur Bán&lt;br /&gt;Carann féin a chéird mhacán;
|-
|
Nuair a bhímíd—scéal gan scís&lt;br /&gt;ins an dtigh i n­‑ár n‑éin‑dís,&lt;br /&gt;
Bíonn againn gan chríochnadh chleas&lt;br /&gt;nídh le ngléirtar ár ngliceas.
|-
|
Gnáth uaireanta ar ghreasaibh gal&lt;br /&gt;go leanann luch dá líon-san ;&lt;br /&gt;
Tuiteann tráth im líon-sa féin&lt;br /&gt;fo-cheist deacair le do-chéill.
|-
|
Caitheann-san ar fuid bhalla&lt;br /&gt;a ruisc léire lúthmhara ;&lt;br /&gt;
Caithim féin le fál feasa&lt;br /&gt;mo ruisc righne ró-gheala.
|-
|
Bród do-san le déine dul&lt;br /&gt;nuair innlann luch n‑a ghéar-chrubh ;&lt;br /&gt;
Nuair thuigim ceist dheacair dhil&lt;br /&gt;damh-sa cheana ’s cúis áthis.
|-
|
Bíodh gurb amhlaidh dhúinne ghnáith&lt;br /&gt;ní bhacann cách le’ chompáin ;&lt;br /&gt;
Maith linn araon gné ár gcleas&lt;br /&gt;cách in aonar len’ aoibhneas.
|-
|
Cumas maith aige-sean tá&lt;br /&gt;ar ghnó do-ghní gach éan-lá ;&lt;br /&gt;
Ar dheacair do dhéanamh glé&lt;br /&gt;deagh-mháighistir seadh mise.
|}&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;display:inline-table&quot;&gt;
{| 
!style=&quot;text-align: left&quot;| Séamas Ó Néill
|-
|
Mise agus Pangur Bán,&lt;br /&gt;
Sinne beirt san obairlann,&lt;br /&gt;
Eisean de shíor ag seilg luch,&lt;br /&gt;
Mise ar lorg eolais.
|-
|
Is fearr liom féin ná gach clú,&lt;br /&gt;
Bhéith ag déanamh léinn, cé mór-dhua,&lt;br /&gt;
Ní ag éad liom ’bhíonn Pangur Bán,&lt;br /&gt;
Tá a cheard féin aige-sean.
|-
|
Le linn dúinn bheith annseo linn féin,&lt;br /&gt;
Is ábhar aoibhnis againn araon,&lt;br /&gt;
Ar gcleasa gaile a imirt fá seach,&lt;br /&gt;
Ag feabhasú ar meabhrach.
|-
|
Ar uairibh ceapann Pangur Bán&lt;br /&gt;
luchóg ina líon-san,&lt;br /&gt;
Agus tuiteann in mo líon-sa ceist,&lt;br /&gt;
Nach mór domh a fuascailt.
|-
|
Díríonn seisean a shúil ghlinn,&lt;br /&gt;
Ar aol-chlocha an bhalla,&lt;br /&gt;
Dírím féin mo rosc fann,&lt;br /&gt;
Ar chliatha an fheasa.
|-
|
Léimeann Pangur le hathas ard,&lt;br /&gt;
Nuair a leagann sé ar luich géar-chrúbh,&lt;br /&gt;
Is rómhór m’athas féin,&lt;br /&gt;
Nuair a réitím fadhb dhoiléir.
|-
|
Cé gurb’ amhlaidh dúinn gach ré,&lt;br /&gt;
Ní bhacaimid a chéile,&lt;br /&gt;
Leanann Pangur dá cheird féin,&lt;br /&gt;
’S saothraím-se an ealaín.
|-
|
Is cliste mar ní Pangur séimh,&lt;br /&gt;
A obair chiuin i rith gach lae,&lt;br /&gt;
Is dícheallach a bhím féin,&lt;br /&gt;
Ag iarraidh dorcha a dhéanamh glé.
|}&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;display:inline-table&quot;&gt;
{| 
!style=&quot;text-align: left&quot;| Mícheál Rhodes
|-
|
Mise agus Pangur bán,&lt;br /&gt;
ceachtar againn lena shan-dhán:&lt;br /&gt;
bíonn a mheanma-san le seilg,&lt;br /&gt;
mo mheanma féin i mo shain-cheird.
|-
|
Caraimse fos, fearr gach clú&lt;br /&gt;
ag mo leabhrán, ag tuiscint go dícheallach;&lt;br /&gt;
níl sé formadach liom, Pangur bán:&lt;br /&gt;
carann sé féin a mhac-dhán.
|-
|
Nuair a bhímid, scéal gan scís,&lt;br /&gt; 
inár teach, sinn araon go haonarach,&lt;br /&gt; 
tá cluiche éigríochta againn,&lt;br /&gt; 
rud a dtugaimid ár mbeartaíocht dó.
|-
|
De ghnáth, ar uairantaibh, tar éis greasaibh galacha&lt;br /&gt; 
gleanann luch ina líon-san;&lt;br /&gt; 
agus mé, titeann i mo líon féin&lt;br /&gt; 
dlí doraidh is deacair a thuiscint.
|-
|
Greamaíonn sé i bhfraigh fáil&lt;br /&gt; 
a rosc geal comhlán;&lt;br /&gt; 
greamaím féin i bhféighe an fheasa&lt;br /&gt; 
mo rosc réil, cé go bhfuil sé an-lag.
|-
|
Tá áthas air a dhul go tapa&lt;br /&gt; 
nuair a ghleanann luch ina chrúb ghéar;&lt;br /&gt; 
nuair a thugaim ceist dhoraidh dhil&lt;br /&gt; 
tá áthas ormsa féin.
|-
|
Cé go mbeimis go deimhin ar uaireantaibh &lt;br /&gt; 
ní bhodhraímid a chéile: &lt;br /&gt; 
is maith le ceachtar a dhán; &lt;br /&gt; 
subhaigh gach aon fúthu.
|-
|
Is é féin máistir dó&lt;br /&gt; 
na hoibre a dheineann sé gach aon lá;&lt;br /&gt;
a thabhairt doraidh do shoiléireacht&lt;br /&gt; 
is í m obair féin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ibiblio.org/gaelic/Rhodes/sb.12.html|teideal=Bunléitheoireacht Gaelach 12: Messe ocus Pangur Bán|údar=Mícheál Rhodes|dáta=1 Lúnasa 1994|dátarochtana=13 Aibreán 2022}}&lt;/ref&gt;
|}
--&gt;

== Nótaí ==
{{note|StifterAIF}} Tá an tras-scríbhinn seo bunaithe ar leagan Stifter le cúpla athrú:
:{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|  
!colspan=&quot;9&quot;| Séimhiú
!colspan=&quot;3&quot;| Láidir gan séimhiú
|-
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| b 
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| c 
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| d 
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| g 
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| l 
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| m 
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| n 
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| p 
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| r
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| l
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| n
!style=&quot;padding: 0.5em&quot;| r
|-
! Stifter 
| β || χ || δ || γ || λ || μ || ν || φ || ρ || l || n || r
|-
! anseo 
|| v || x || ð || ɣ || l || ṽ || n || f || r || ʟ || ɴ || ʀ
|}
:* úsáidtear an gnáthchomhartha faid ({{AIF|ː}}) in áit an mhacrain .i. {{AIF|/eː/}} in áit {{AIF|/ē/}}
:* coinnítear {{AIF|/i̯/}} agus {{AIF|/u̯/}} le haghaidh na gutaí consanta, cé gur féidir {{AIF|/j/}} agus {{AIF|/w/}} a chur ina n-áit

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc ==

* [[Sean-Ghaeilge]]
* [[Pangur (ainm)]]
* [[Pangur Bán (Beochan ag Edith Pieperhoff)]]

== Naisc sheachtracha ==
* ''Messe ocus Pangur Bán'' in Stokes, Whitley; John Strachan (1904). [http://www.archive.org/stream/thesauruspalaeoh02stokuoft#page/292/mode/2up ''Thesaurus Palaeohibernicus: A Collection of Old-Irish Glosses, Scholia, Prose and Verse,'' iml. II, lgh. 293–94]
* [http://research.ucc.ie/celt/document/G400001 ''Messe ocus Pangur bán'' in CELT: Corpus of Electronic Texts]
* [http://www.ibiblio.org/gaelic/Rhodes/sb.12.html Aistriúchán Nua-Ghaeilge le Micheál Rhodes] 
* [https://www.youtube.com/watch?v=45WU0ONk_aI&amp;t=765s Myles Dillon reads 11 Early Irish Lyrics, c. 1956], Youtube (@12:45)

[[Catagóir:Leabhair Éireannacha]]
[[Catagóir:Dánta]]</text>
      <sha1>crjhit9cpo5poaoucqsp30kyb4q2nst</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Billy Timmins</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36102</id>
    <revision>
      <id>1069610</id>
      <parentid>1061445</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:18:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1021" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is polaiteoir [[Éireannach]] a bhí ina [[Teachta Dála]] do cheantar [[Chill Mhantáin]] ó 1997 go dtí 2016 é '''Billy Timmins ''' ([[Gaeilge]]: '' Liam Ó Tiomáin'') (rugadh é [[1 Deireadh Fómhair]], [[1959]] ). Tá sé ina bhall de [[Renua Éireann]]. Bhíodh sé ina bhall de [[Fine Gael]] agus is as [[Cill Mhantáin]] dó.

Sheas sé san [[Olltoghchán na hÉireann, 2016|Olltoghchán 2016]], ach chaill sé a shuíochán.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Timmins , Billy }}
{{Teachtaí Dála an 31ú Dáil}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1959]]
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]
[[Catagóir:Baill den 31ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 30ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 29ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 28ú Dáil]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chill Mhantáin]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na hOllscoile, Gaillimh]]
[[Catagóir:Baill Fhine Gael]]
[[Catagóir:Baill Renua Éireann]]
[[Catagóir:Oifigigh Airm Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>msuwk2mjwge0af4ox7wey70jctg4m13</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Louis le Brocquy</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36478</id>
    <revision>
      <id>1069620</id>
      <parentid>986202</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:34:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7521" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba phéintéir [[Éireannach]] é '''Louis le Brocquy''' ([[10 Deireadh Fómhair]] [[1916]] go [[25 Aibreán]] [[2012]]) a rugadh i m[[Baile Átha Cliath]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rte.ie/news/2012/0425/death-announced-of-irish-artist-louis-le-brocquy.html |teideal=Irish artist Louis le Brocquy dies aged 95 - RTÉ News |foilsitheoir=Rte.ie |dáta=2010-10-20 |accessdate=2012-04-25}}&lt;/ref&gt; 

== Catalóga (roghnaithe) ==
* London: Gimpel Fils, Louis le Brocquy, Watercolours, May 20 - June 14, 1947. Text by Denys Sutton.
* Dublin: The Victor Waddington Galleries, Paintings and Tapestries by Louis le Brocquy, December 1951
* Los Angeles: Esther Robles Gallery, Louis le Brocquy, May 23 - June 20, 1960.
* Zürich: Galerie Leinhard, Louis le Brocquy, January 1961. Text by Robert Melville [French trans.].
* London: Gimpel Fils, Louis le Brocquy, September 12 - October 10, 1961. Text by Herbert Read.
* Dublin: Municipal Gallery of Modern Art [Arts Council/An Chomhairle Ealaíon], Louis le Brocquy, A Retrospective Selection of Oil Paintings 1939 - 1966, November 8 - December 11, 1966. Texts by Francis Bacon; Anne Crookshank ‘Louis le Brocquy’; Jacques Dupin ‘The Paintings of 1964 - 1966’ [French trans.].
* Belfast: Ulster Museum, Louis le Brocquy, A Retrospective Selection of Oil Paintings 1939 - 1966, December 19 - January 1, 1967. ASIN: B0006CH5G4
* Zürich: Gimpel &amp; Hanover Galerie, Louis le Brocquy, Bilder 1967 - 1968, January 12 - February 12, 1969. Texts by Anne Crookshank, Jacques Dupin, Herbert Read, Robert Melville [German].
* New York: Gimpel Weitzenhoffer, Louis le Brocquy, April 27 - May 15, 1971.
* St. Paul: Fondation Maeght, Louis le Brocquy, March 9 - April 8, 1973. Texts by Claude Esteban ‘Histoire Calcinée’; Jacques Dupin ‘Louis le Brocquy’ [French].
* London: Gimpel Fils Gallery, Louis le Brocquy, October 1–26, 1974. Text by John Montague ‘The Later le Brocquy’ [including Italian trans.]. ASIN: B0007AJR34
* Dublin: Dawson Gallery, Louis le Brocquy, Studies Towards an Image of W.B. Yeats, November 26 - December 13, 1975. Text by le Brocquy ‘Studies Towards an Image of W.B. Yeats’.
* Paris: Musée d’Art Moderne de la Ville, Louis le Brocquy, A la Recherche de W.B. Yeats. Cent Portraits Imaginaires, October 15 - November 28, 1976. Texts by Jacques Lassaigne; John Montague ‘Les visages de Yeats’; le Brocquy ‘A la recherche de Yeats’.
* Genoa: Galleria d’Arte San Marco dei Giustiniani, Genova, Louis le Brocquy, Studies Towards an Image of James Joyce, November 12 - December 7, 1977. Texts by le Brocquy ‘Studies towards an Image of James Joyce’; John Montague ‘Jawseyes’ [including Italian trans.]. ASIN: B0007BIC1G
* New York: Gimpel Weitzenhoffer, Louis le Brocquy, Studies Towards an Image of James Joyce, September - October 1978.
* Montreal: Waddington Galleries, Louis le Brocquy, Studies Towards an Image of James Joyce, November 1978.
* Barcelona: Galeria Maeght, Louis le Brocquy, 88 Studies Towards an Image of Federico García Lorca, October 1978. Text by Claude Esteban ‘Arqueologia del rostro’ [Spanish - French].
* Paris: Galerie Jeanne-Bucher, Louis le Brocquy, Images de W. B. Yeats, James Joyce, Samuel Beckett, Federico García Lorca, Auguste Strindberg, Francis Bacon, November 27 - December 27, 1979. Text by Michael Peppiatt ‘Louis le Brocquy’ [French]. ISBN 2-85562-003-1
* Albany: New York State Museum, Louis le Brocquy and the Celtic Head Image, September 26 - November 29, 1981. Texts by Kevin M. Cahill; Proinsias MacCana ‘The Cult of Heads’; Anne Crookshank ‘Louis le Brocquy’. ASIN: B000PT8ZJE
* Zürich: Gimpel-Hanover Galerie, Louis le Brocquy, études vers une image de William Shakespeare, January 14 - February 19, 1983. ISBN 2-85562-012-0
* Charleroi, Belgium: Palais des Beaux-Arts, Louis le Brocquy, October 23 - November 28, 1982. Texts by Serge Faucherau ‘La Peinture de Louis le Brocquy’; Proinsias MacCana ‘Le culte des têtes’.
* Melbourne: Westpac Gallery [Per National Gallery of Victoria], Louis le Brocquy, Images, 1975–1987, May - June 1988.
* Antibes: Musée Picasso, Louis le Brocquy, Images, 1975–1988, July 1 - September 15, 1989. Texts by Danièle Giraudy, Michael Gibson, John Montague, Bernard Noël, Robert Melville, Seamus Heaney, Richard Kearney [French].
* Kamakura, Japan: Museum of Modern Art, Kanagawa, Louis le Brocquy, Images Single and Multiple, 1957–1990, January 5 - February 3, 1991. Texts by Brendan Kennelly ‘A Peering Boy’; Dorothy Walker ‘Images, Single and Multiple 1957 - 1990’; Seamus Heaney ‘Holding the Eye’; John Russell ‘Louis le Brocquy’; Tadayasu Sakai ‘Notes for a Discussion of Louis le Brocquy’ [English/Japanese].
* Dublin: Irish Museum of Modern Art, Louis le Brocquy, Paintings 1939 - 1996, October 16, 1996 - February 16, 1997. Texts by Declan McGonagal; Alistair Smith ‘Louis le Brocquy: On the Spiritual in Art’. ISBN 1-873654-46-4
* London: Agnew’s, Louis le Brocquy, Aubusson Tapestries, May 3–29, 2001. Preface by Mark Adams. Texts by le Brocquy ‘Artist’s Notes’; Seamus Heaney ‘le Brocquy’s Táin’; Dorothy Walker ‘Le Brocquy’s Tapestries’.
* Cork: Crawford Municipal Art Gallery, Louis le Brocquy, Procession, October 10 - November 15, 2003. Text by Peter Murray ‘Eros and Thanatos, Louis le Brocquy’s Procession paintings’.
* Limerick: The Hunt Museum, Louis le Brocquy Allegory and Legend, June - September 2006. Text by Yvonne Scott ‘Allegory and Legend’. ISBN 0-9520922-5-5
* Paris: Galerie Jeanne-Bucher, Louis le Brocquy, Radiance, ‘Retrospective à l’occasion de son 90ème anniversaire’, October 12 - November 10, 2006. Texts by Jean-François Jaeger and Louis le Brocquy, ‘Notes on my painting’.
* London: Gimpel Fils, Louis le Brocquy. Homage to his Masters, November 24 -January 13, 2007. Text by James Hamilton, ‘Ireland’s Prospero of Painting: Celebrating the Sixty Year Partnership between Louis le Brocquy and Gimpel Fils’. ISBN 1-899421-09-9
* Dublin: National Gallery of Ireland, Louis le Brocquy, Portrait Heads: ‘A celebration of the artist’s 90th birthday’, November 4 - January 13, 2007. Texts by Colm Tóibín ‘Louis le Brocquy, A Portrait of the Artist as an Alchemist’; Dr. Síghle Bhreathnach-Lynch ‘“Behind the Billowing Curtain of the Face”. Louis le Brocquy’s Portrait Heads’; Pierre le Brocquy ‘Chronology: The Head Series’. ASIN: B001X644OI
* Dublin, Dublin City Gallery The Hugh Lane. Louis le Brocquy and his Masters. Early Heroes, Later Homage, 14 January - 30 March 2007. Texts by Barbara Dawson 'Unfailing Eye', Louis le Brocquy 'Artist's Note', Mick Wilson 'To look, and then to look again, once more', Pierre le Brocquy 'Chronology: First Works'. ISBN 1-901702-24-3

{{Síol}}

== Nótaí agus tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.lebrocquy.com/ LeBrocquy.com - Suíomh oifigiúil]
* [http://www.artfacts.net/index.php/pageType/artistInfo/artist/11106 Artfacts.net - Louis le Brocquy]
* [http://web.artprice.com/artistdetails.aspx?src=0&amp;idarti=OTk5Mzc2MTA0MzU0OTUyLQ== Artprice.com - Louis le Brocquy]

{{DEFAULTSORT:Le Brocquy, Louis}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1916]]
[[Catagóir:Básanna in 2012]]
[[Catagóir:Péintéirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Baill d'Aosdána]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha de bhunadh na Fraince]]
[[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Táin Bó Cúailnge]]</text>
      <sha1>bzg78oyvow8u9nn372k2c5tx97dx3yk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jeffrey Garcia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38442</id>
    <revision>
      <id>1069716</id>
      <parentid>858602</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:32:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="597" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[aisteoir]] agus [[fuirseoir]] [[SAM|Meiriceánach]] é '''Jeffrey Garcia''' (rugadh [[3 Bealtaine]] [[1977]]). Aithnítear é go hiondúil mar gheall ar ghuthú charachtair Sheen Estevez sa scannán úd ''Jimmy Neutron: Boy Genius'' agus sa tsraith theilifíse a bunaíodh air, ''The Adventures of Jimmy Neutron: Boy Genius'', chomh maith le ''Planet Sheen'' ar [[Nickelodeon]].

{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Garcia, Jeffrey}}
[[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1977]]
[[Catagóir:Fuirseoirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>l8dpqkrnpw663dfy4lnbamlkwc2ellz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baile an Mhargaidh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39275</id>
    <revision>
      <id>1069718</id>
      <parentid>663094</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:39:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is [[baile]] suite i g[[Contae Dhoire]] é '''Béal Átha na Ríoghna'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Beal Atha na Rioghna}}
[[Catagóir:Bailte in Éirinn]]
[[Catagóir:Bailte i gContae Dhoire]]</text>
      <sha1>egywa6izvny7md36ahgwclq4mlyeo20</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069719</id>
      <parentid>1069718</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:44:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Béal Átha na Ríoghna]] go [[Baile an Mhargaidh]]: &quot;ainm deimhnithe&quot; ar logainm.ie</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is [[baile]] suite i g[[Contae Dhoire]] é '''Béal Átha na Ríoghna'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Beal Atha na Rioghna}}
[[Catagóir:Bailte in Éirinn]]
[[Catagóir:Bailte i gContae Dhoire]]</text>
      <sha1>egywa6izvny7md36ahgwclq4mlyeo20</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069721</id>
      <parentid>1069719</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:45:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ainm</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="261" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is [[baile]] suite i g[[Contae Dhoire]] é '''Baile an Mhargaidh''' (nó '''Béal Átha na Ríoghna''').

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Baile an Mhargaidh}}
[[Catagóir:Bailte in Éirinn]]
[[Catagóir:Bailte i gContae Dhoire]]</text>
      <sha1>jjhkaky1t38psvegw670hfioc1179vz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Comhrac, Contae Dhoire</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41503</id>
    <revision>
      <id>1069723</id>
      <parentid>792829</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:47:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="170" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is [[baile fearainn]] suite i g[[Contae Dhoire]] é '''Comhrac'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Comhrac}}
[[Catagóir:Contae Dhoire]]</text>
      <sha1>9uorcjs51txzd20rn7ugp8pz94avsok</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Abhainn Dubh, Buiríos Umhaill</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42301</id>
    <revision>
      <id>1069717</id>
      <parentid>960846</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:33:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="330" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
{{Logainmneacha|An Abhainn Dubh|An Abhainn Dubh}}
Is baile fearainn í '''an Abhainn Dubh.''' Tá sí suite i m[[Buiríos Umhaill]], in iarthuaisceart [[Maigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]]. 

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Abhainn Dubh, An}}
[[Catagóir:Buiríos Umhaill]]
[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]</text>
      <sha1>kh51wm9num1k7jtsyfkirmd2ru2nzbj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cnoc an Chearrbhachais</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43502</id>
    <revision>
      <id>1069728</id>
      <parentid>674771</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:58:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="204" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is [[baile fearainn]] suite i g[[Contae Chorcaí]] é '''Cnoc an Chearrbhachais'''.

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Cnoc an Chearrbhachais}}
[[Catagóir:Contae Chorcaí]]</text>
      <sha1>2rq74xmddv9nzsgswodlhszdh1wcxmx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Thomas Newcomen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50396</id>
    <revision>
      <id>1069646</id>
      <parentid>791081</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:42:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="627" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ceapadóir a saolaíodh i n[[Dartmouth, Devon]] [[Sasana|Shasana]] ab ea '''Thomas Newcomen''' ([[Feabhra]] [[1663]] – [[5 Lúnasa]] [[1729]]). Faoi 1698 bhí an t-[[inneall gaile]] atmaisféarach ceaptha aige, agus ó [[1712]] bhí an trealamh seo fíorthábhachtach chun uisce a chaidéalú amach as mianaigh.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Newcomen, Thomas}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1663]]
[[Catagóir:Básanna i 1715]]
[[Catagóir:Innealtóirí Sasanacha]]
[[Catagóir:Ceapadóirí Sasanacha]]</text>
      <sha1>9r2mdkli9n4ugv9dr6tq78w16unbw92</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aodh Ó Canainn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59907</id>
    <revision>
      <id>1069691</id>
      <parentid>1052640</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:20:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>mílitriú, nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1977" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} Rugadh '''Aodh Ó Canainn''' i g[[Cúil Raithin]], [[Contae Dhoire|Co. Dhoire]], sa bhliain 1934. Chaith sé a óige i nDoire, áit ina bhfuair sé oideachas i gColáiste Cholm Cille. Bhain sé céim amach san innealtóireacht ó Ollscoil na Ríona i m[[Béal Feirste]]. Chaith sé bliain (1956-57) ag obair le gcomhlacht leictreónach, Marconi Espanola, i Madrid, áit inar chuir sé spéis i dteanga agus i gcultúr na Spáinne. Chuaigh sé ag obair le Dupont ar feadh cúpla bliain nuair a d'fhill sé ar Dhoire. Tharraing a thrial go Baile Átha Cliath é, agus fuair sé post  mar innealtóir i Transport &amp; Power; Irish Ropes agus RTÉ. 

Bhain sé céim máistreachta amach sa Ghnó, ó Choláiste na Tríonóide sa bhliain 1966, agus lean le gairm nua mar Chomhairleoir Bainistíochta san Irish Management Institute. Ceapadh mar stiúrthóir gníomhach, ar feadh sé mhí é, ar Bhord na Gaeilge i 1978. 

Nuair a d'éirigh sé as obair, ag aois 55, dhírigh sé ar an scríbhneoireacht go lánaimseartha. Bhunaigh sé féin agus Ailbhe Ó Corráin Éigse Cholm Cille sa bhliain 2002 chun léamh agus scríobh na Gaeilge a chur chun cinn, agus chun ceiliúradh a dhéanamh ar scríbhneoirí Iarthar Uladh. 

Tá sé ina chónaí i m[[Baile Átha Cliath]] lena bhean Áine.

==Foilseacháin==

Leabhair:
*''Teacht den tSliabh Tráthnóna: Pádraig Ó hEaráin agus oidhreacht Bhaile na Scríne''. Baile Átha Cliath, Coiscéim, 2006
*''Tearmann na gColúr''. Inverin, Cló Iar-Chonnachta Teo., 1998
*''An bhfaca tú Dracula?: dialann Thrasalvánach''. BÁC, Comhar, 1997
*''Mise agus Platero/Juan Ramon Jimenez''. BÁC, Coiscéim, 1991
*''Scian a Caitheadh le Toinn: scéalta agus amhráin as Inis Eoghain agus cuimhne ar Ghaeltacht Iorrais.'' BÁC, Coiscéim, 1990
*''Léine Ghorm: úrscéal''. BÁC, Sáirséal Ó Marcaigh, 1984

PhD:
#Engineers in Management. TCD, 1993

{{DEFAULTSORT:Canainn, Aodh Ó}}

[[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]]</text>
      <sha1>dgnbfhus6oc5ivw4fieg4fuh4dlmpms</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Renua Éireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>61766</id>
    <revision>
      <id>1069607</id>
      <parentid>1050537</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:09:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ethan Ó Mórdha</username>
        <id>50699</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ceannairí */  Ag chuir eolas faoin ceannairí suas chun dáta</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6025" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí Páirtí Polaitíochta
 |dath               = {{Renua Ireland/meta/color}}
 |ainm               = Renua Éireann
 |lógó               = 
 |ceannasaíocht      = Folamh
 |leas-ceannaire     =Séamus Ó Riain 
 |bunaithe           = 13 Márta, 2015
 |ceanncheathrú      = 
 |idéeolaíocht       =I bhfad ar eite an Dheis
Eoraisceipteach
Frith-ghinmhillte 
 |suíocháin1         = {{Composition bar|0|158|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
 |suíocháin2         = {{Composition bar|0|60|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
 |suíocháin3         = {{Composition bar|0|949|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
 |eile_teideal       = 
 |eile               = 
 |dathanna           = {{colorbox|{{Renua Ireland/meta/color}}}} [[Buí]]
 |gréasáin           = [http://www.renuaireland.com www.renuaireland.com]
}}
Is [[Páirtí polaitíochta|páirtí polaitiúil]] i b[[Poblacht na hÉireann]] é '''Renua Éireann''' a bunaíodh sa bhliain [[2015]]. Dúradh go raibh an t-ainm le 'Ré Nua' na Gaeilge agus 'Renew' an Bhéarla a thabhairt chun cuimhne. 

== Stair ==
Bunaíodh an páirtí ar an 13ú lá de Márta 2015. Breathnaíodh ar [[Lucinda Creighton]] mar an duine ba mhó tábhacht sa pháirtí ar dtús, agus bhíothas ag tabhairt 'páirtí Lucinda' air nuair nach raibh ainm baiste air fós. Bhí [[Eddie Hobbs]] lena taobh ó thús ach cáineadh é de bharr nach raibh sé sásta a rá glan amach an rithfeadh sé mar iarrthóir in aon chor.

===Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015===
An chéad deis toghchána a bhí ag Renua Éireann, ná [[Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015]]. Roghnaigh Renua [[Patrick McKee]] mar iarrthóir. Tháinig Patrick i gceathrú háit le 6,365 vótaí chéad rogha agus 9.5% den vótaí.

===Olltoghchán 2016===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Iarrthóir
!Dáilcheantar
!VCR
!Vóta %
!Áit
|-
|[[Gerry Molloy]]
|[[Baile Átha Cliath Fine Gall (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Fine Gall]]
| 2,091 || 3.5 || 11ú
|-
|[[Jacqui Gilbourne]]
|[[Baile Átha Cliath Láir]]
| 330 || 1.4 || 11ú
|-
|[[Alan Daveron]]
|[[Baile Átha Cliath Ráth an Dúin (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Ráth an Dúin]]
| 1,055 || 2.6 || 9ú
|-
|[[Ronan McMahon]]
|[[Baile Átha Cliath Thiar Theas (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Thiar Theas]]
| 2,906 || 4.3 || 10ú
|-
|[[Michael Gargan]]
|[[Baile Átha Cliath Theas-Lár]]
| 893 || 2.1 || 11ú
|-
|[[Jo O’Brien]]
|[[Baile Átha Cliath Thiar (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Thiar]]
| 677 || 1.6 || 10ú
|-
|[[Lucinda Creighton]]
|[[Cuan Bhaile Átha Cliath Theas (Dáilcheantar)|Cuan Bhaile Átha Cliath Theas]]
| 4,229 || 10.7 || 7ú
|-
|[[Terence Flanagan]]
|[[Cuan Bhaile Átha Cliath Thuaidh (Dáilcheantar)|Cuan Bhaile Átha Cliath Thuaidh]]
| 3,205 || 4.4 || 12ú
|-
|[[Frank Cronin]]
|[[Dún Laoghaire (Dáilcheantar)|Dún Laoghaire]]
| 1,812 || 3.1 || 10ú
|-
|[[Patrick McKee]]
|[[Ceatharlach–Cill Chainnigh (Dáilcheantar)|Ceatharlach–Cill Chainnigh]]
| 2,483 || 3.5 || 10ú
|-
|[[Donal Corcoran]]
|[[Ciarraí (Dáilcheantar)|Ciarraí]]
| 716 || 0.9 || 12ú
|-
|[[Mary Kennedy]]
|[[Cill Dara Theas (Dáilcheantar)|Cill Dara Theas]]
| 787 || 2.1 || 9ú
|-
|[[Shane Fitzgerald]]
|[[Cill Dara Thuaidh (Dáilcheantar)|Cill Dara Thuaidh]]
| 994 || 2.03 || 10ú
|-
|[[Billy Timmins]]
|[[Cill Mhantáin (Dáilcheantar)|Cill Mhantáin]]
| 5,510 || 8 || 6ú
|-
|[[Ciaran Kenneally]]
|[[Corcaigh Theas-Lár (Dáilcheantar)|Corcaigh Theas-Lár]]
| 887 || 1.6 || 11ú
|-
|[[Paddy O’Leary]]
|[[Corcaigh Thuaidh-Lár (Dáilcheantar)|Corcaigh Thuaidh-Lár]]
| 1,120 || 2.2 || 10ú
|-
|[[Jason Fitzgerald]]
|[[Corcaigh Thiar Thuaidh (Dáilcheantar)|Corcaigh Thiar Thuaidh]]
| 1,568 || 3.3 || 8ú
|-
|[[Paul Bradford]]
|[[Corcaigh Thoir (Dáilcheantar)|Corcaigh Thoir]]
| 3,244 || 6.1 || 8ú
|-
|[[Nicola Daveron]]
|[[Gaillimh Thiar (Dáilcheantar)|Gaillimh Thiar]]
| 944 || 1.55 || 17ú
|-
|[[Michael O’Dowd]]
|[[Lú (Dáilcheantar)|Lú]]
| 2,095 || 3.10 || 12ú
|-
|[[Michael Farrington]]
|[[Maigh Eo (Dáilcheantar)|Maigh Eo]]
| 1,574 || 2.5 || 8ú
|-
|[[Sarah Tyrell]]
|[[An Mhí Thoir (Dáilcheantar)|An Mhí Thoir]]
| 523 || 1.3 || 11ú
|-
|[[Mailo Power]]
|[[Port Láirge (Dáilcheantar)|Port Láirge]]
| 862 || 1.7 || 9ú
|-
|[[Anne Farrell]]
|[[Ros Comáin–Gaillimh (Dáilcheantar)|Ros Comáin–Gaillimh]]
| 520 || 1.1 || 9ú
|-
|[[Finbarr Filan]]
|[[Sligeach–Liatroim (Dáilcheantar)|Sligeach–Liatroim]]
| 881 || 1.41 || 15ú
|-
|[[John Leahy]]
|[[Uíbh Fhailí (Dáilcheantar)|Uíbh Fhailí]]
| 4,596 || 10.4 || 5ú
|}

==Ionadaí tofa==

===Rialtas Áitiúil===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Ainm !! Comhairle
|-
| Folamh || N/A
|-
| Ronan McMahon || Baile Átha Cliath Theas
|}

== Ceannairí ==
* [[Lucinda Creighton]] (2015–2016)
* [[John Leahy]] (2016–2019)
* Folamh (2019-)

==Uachtaráin==
* [[Eddie Hobbs]] (2015–2016)
* [[Mailo Power]] (2016)

==Leas-Ceannairí==
* [[Billy Timmins]] (2015–2016)

== Torthaí toghcháin an pháirtí ==
===Olltoghcháin===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Toghchán
!Dáil
!Iarrthóiri
!Vótaí chéad Rogha
!Vóta %
!Áit
!Suíocháin
!Ceannaire
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, 2016|2016]]
| align=center|[[An 32ú Dáil|32ú]]
| align=center|26
| 46,552 || 2.2 || 8ú
| align=center| {{Composition bar|0|158|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
| [[Lucinda Creighton]]
|}

===Fothoghcháin===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Toghchán
!Dáil
!Iarrthóir
!Vótaí chéad Rogha
!Vóta %
!Áit
|-
| align=center|[[Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015]]
| align=center|[[An 31ú Dáil|31ú]]
|[[Patrick McKee]]
|6,365
|9.5%
|4ú
|}

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.renuaireland.com renuaireland.com, suíomh oifigiúil.]

{{Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann}}

[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta a bhunaíodh sa bhliain 2015]]</text>
      <sha1>3y5gds1w07yoclrgy6osmrdr9e1wucb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069609</id>
      <parentid>1069607</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:16:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6025" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí Páirtí Polaitíochta
 |dath               = {{Renua Ireland/meta/color}}
 |ainm               = Renua Éireann
 |lógó               = 
 |ceannasaíocht      = Folamh
 |leas-ceannaire     =Séamus Ó Riain 
 |bunaithe           = 13 Márta, 2015
 |ceanncheathrú      = 
 |idéeolaíocht       =I bhfad ar an eite dheas
Eoraisceipteach
Frith-ghinmhillte 
 |suíocháin1         = {{Composition bar|0|158|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
 |suíocháin2         = {{Composition bar|0|60|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
 |suíocháin3         = {{Composition bar|0|949|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
 |eile_teideal       = 
 |eile               = 
 |dathanna           = {{colorbox|{{Renua Ireland/meta/color}}}} [[Buí]]
 |gréasáin           = [http://www.renuaireland.com www.renuaireland.com]
}}
Is [[Páirtí polaitíochta|páirtí polaitiúil]] i b[[Poblacht na hÉireann]] é '''Renua Éireann''' a bunaíodh sa bhliain [[2015]]. Dúradh go raibh an t-ainm le 'Ré Nua' na Gaeilge agus 'Renew' an Bhéarla a thabhairt chun cuimhne. 

== Stair ==
Bunaíodh an páirtí ar an 13ú lá de Márta 2015. Breathnaíodh ar [[Lucinda Creighton]] mar an duine ba mhó tábhacht sa pháirtí ar dtús, agus bhíothas ag tabhairt 'páirtí Lucinda' air nuair nach raibh ainm baiste air fós. Bhí [[Eddie Hobbs]] lena taobh ó thús ach cáineadh é de bharr nach raibh sé sásta a rá glan amach an rithfeadh sé mar iarrthóir in aon chor.

===Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015===
An chéad deis toghchána a bhí ag Renua Éireann, ná [[Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015]]. Roghnaigh Renua [[Patrick McKee]] mar iarrthóir. Tháinig Patrick i gceathrú háit le 6,365 vótaí chéad rogha agus 9.5% den vótaí.

===Olltoghchán 2016===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Iarrthóir
!Dáilcheantar
!VCR
!Vóta %
!Áit
|-
|[[Gerry Molloy]]
|[[Baile Átha Cliath Fine Gall (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Fine Gall]]
| 2,091 || 3.5 || 11ú
|-
|[[Jacqui Gilbourne]]
|[[Baile Átha Cliath Láir]]
| 330 || 1.4 || 11ú
|-
|[[Alan Daveron]]
|[[Baile Átha Cliath Ráth an Dúin (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Ráth an Dúin]]
| 1,055 || 2.6 || 9ú
|-
|[[Ronan McMahon]]
|[[Baile Átha Cliath Thiar Theas (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Thiar Theas]]
| 2,906 || 4.3 || 10ú
|-
|[[Michael Gargan]]
|[[Baile Átha Cliath Theas-Lár]]
| 893 || 2.1 || 11ú
|-
|[[Jo O’Brien]]
|[[Baile Átha Cliath Thiar (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Thiar]]
| 677 || 1.6 || 10ú
|-
|[[Lucinda Creighton]]
|[[Cuan Bhaile Átha Cliath Theas (Dáilcheantar)|Cuan Bhaile Átha Cliath Theas]]
| 4,229 || 10.7 || 7ú
|-
|[[Terence Flanagan]]
|[[Cuan Bhaile Átha Cliath Thuaidh (Dáilcheantar)|Cuan Bhaile Átha Cliath Thuaidh]]
| 3,205 || 4.4 || 12ú
|-
|[[Frank Cronin]]
|[[Dún Laoghaire (Dáilcheantar)|Dún Laoghaire]]
| 1,812 || 3.1 || 10ú
|-
|[[Patrick McKee]]
|[[Ceatharlach–Cill Chainnigh (Dáilcheantar)|Ceatharlach–Cill Chainnigh]]
| 2,483 || 3.5 || 10ú
|-
|[[Donal Corcoran]]
|[[Ciarraí (Dáilcheantar)|Ciarraí]]
| 716 || 0.9 || 12ú
|-
|[[Mary Kennedy]]
|[[Cill Dara Theas (Dáilcheantar)|Cill Dara Theas]]
| 787 || 2.1 || 9ú
|-
|[[Shane Fitzgerald]]
|[[Cill Dara Thuaidh (Dáilcheantar)|Cill Dara Thuaidh]]
| 994 || 2.03 || 10ú
|-
|[[Billy Timmins]]
|[[Cill Mhantáin (Dáilcheantar)|Cill Mhantáin]]
| 5,510 || 8 || 6ú
|-
|[[Ciaran Kenneally]]
|[[Corcaigh Theas-Lár (Dáilcheantar)|Corcaigh Theas-Lár]]
| 887 || 1.6 || 11ú
|-
|[[Paddy O’Leary]]
|[[Corcaigh Thuaidh-Lár (Dáilcheantar)|Corcaigh Thuaidh-Lár]]
| 1,120 || 2.2 || 10ú
|-
|[[Jason Fitzgerald]]
|[[Corcaigh Thiar Thuaidh (Dáilcheantar)|Corcaigh Thiar Thuaidh]]
| 1,568 || 3.3 || 8ú
|-
|[[Paul Bradford]]
|[[Corcaigh Thoir (Dáilcheantar)|Corcaigh Thoir]]
| 3,244 || 6.1 || 8ú
|-
|[[Nicola Daveron]]
|[[Gaillimh Thiar (Dáilcheantar)|Gaillimh Thiar]]
| 944 || 1.55 || 17ú
|-
|[[Michael O’Dowd]]
|[[Lú (Dáilcheantar)|Lú]]
| 2,095 || 3.10 || 12ú
|-
|[[Michael Farrington]]
|[[Maigh Eo (Dáilcheantar)|Maigh Eo]]
| 1,574 || 2.5 || 8ú
|-
|[[Sarah Tyrell]]
|[[An Mhí Thoir (Dáilcheantar)|An Mhí Thoir]]
| 523 || 1.3 || 11ú
|-
|[[Mailo Power]]
|[[Port Láirge (Dáilcheantar)|Port Láirge]]
| 862 || 1.7 || 9ú
|-
|[[Anne Farrell]]
|[[Ros Comáin–Gaillimh (Dáilcheantar)|Ros Comáin–Gaillimh]]
| 520 || 1.1 || 9ú
|-
|[[Finbarr Filan]]
|[[Sligeach–Liatroim (Dáilcheantar)|Sligeach–Liatroim]]
| 881 || 1.41 || 15ú
|-
|[[John Leahy]]
|[[Uíbh Fhailí (Dáilcheantar)|Uíbh Fhailí]]
| 4,596 || 10.4 || 5ú
|}

==Ionadaí tofa==

===Rialtas Áitiúil===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Ainm !! Comhairle
|-
| Folamh || N/A
|-
| Ronan McMahon || Baile Átha Cliath Theas
|}

== Ceannairí ==
* [[Lucinda Creighton]] (2015–2016)
* [[John Leahy]] (2016–2019)
* Folamh (2019-)

==Uachtaráin==
* [[Eddie Hobbs]] (2015–2016)
* [[Mailo Power]] (2016)

==Leas-Ceannairí==
* [[Billy Timmins]] (2015–2016)

== Torthaí toghcháin an pháirtí ==
===Olltoghcháin===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Toghchán
!Dáil
!Iarrthóiri
!Vótaí chéad Rogha
!Vóta %
!Áit
!Suíocháin
!Ceannaire
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, 2016|2016]]
| align=center|[[An 32ú Dáil|32ú]]
| align=center|26
| 46,552 || 2.2 || 8ú
| align=center| {{Composition bar|0|158|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
| [[Lucinda Creighton]]
|}

===Fothoghcháin===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Toghchán
!Dáil
!Iarrthóir
!Vótaí chéad Rogha
!Vóta %
!Áit
|-
| align=center|[[Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015]]
| align=center|[[An 31ú Dáil|31ú]]
|[[Patrick McKee]]
|6,365
|9.5%
|4ú
|}

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.renuaireland.com renuaireland.com, suíomh oifigiúil.]

{{Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann}}

[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta a bhunaíodh sa bhliain 2015]]</text>
      <sha1>ew2db0hj21wha9sx2ecch523x6hwiow</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069653</id>
      <parentid>1069609</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:47:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5234" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is [[Páirtí polaitíochta|páirtí polaitiúil]] i b[[Poblacht na hÉireann]] é '''Renua Éireann''' a bunaíodh sa bhliain [[2015]]. Dúradh go raibh an t-ainm le 'Ré Nua' na Gaeilge agus 'Renew' an Bhéarla a thabhairt chun cuimhne. 

== Stair ==
Bunaíodh an páirtí ar an 13ú lá de Márta 2015. Breathnaíodh ar [[Lucinda Creighton]] mar an duine ba mhó tábhacht sa pháirtí ar dtús, agus bhíothas ag tabhairt 'páirtí Lucinda' air nuair nach raibh ainm baiste air fós. Bhí [[Eddie Hobbs]] lena taobh ó thús ach cáineadh é de bharr nach raibh sé sásta a rá glan amach an rithfeadh sé mar iarrthóir in aon chor.

===Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015===
An chéad deis toghchána a bhí ag Renua Éireann, ná [[Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015]]. Roghnaigh Renua [[Patrick McKee]] mar iarrthóir. Tháinig Patrick i gceathrú háit le 6,365 vótaí chéad rogha agus 9.5% den vótaí.

===Olltoghchán 2016===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Iarrthóir
!Dáilcheantar
!VCR
!Vóta %
!Áit
|-
|[[Gerry Molloy]]
|[[Baile Átha Cliath Fine Gall (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Fine Gall]]
| 2,091 || 3.5 || 11ú
|-
|[[Jacqui Gilbourne]]
|[[Baile Átha Cliath Láir]]
| 330 || 1.4 || 11ú
|-
|[[Alan Daveron]]
|[[Baile Átha Cliath Ráth an Dúin (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Ráth an Dúin]]
| 1,055 || 2.6 || 9ú
|-
|[[Ronan McMahon]]
|[[Baile Átha Cliath Thiar Theas (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Thiar Theas]]
| 2,906 || 4.3 || 10ú
|-
|[[Michael Gargan]]
|[[Baile Átha Cliath Theas-Lár]]
| 893 || 2.1 || 11ú
|-
|[[Jo O’Brien]]
|[[Baile Átha Cliath Thiar (Dáilcheantar)|Baile Átha Cliath Thiar]]
| 677 || 1.6 || 10ú
|-
|[[Lucinda Creighton]]
|[[Cuan Bhaile Átha Cliath Theas (Dáilcheantar)|Cuan Bhaile Átha Cliath Theas]]
| 4,229 || 10.7 || 7ú
|-
|[[Terence Flanagan]]
|[[Cuan Bhaile Átha Cliath Thuaidh (Dáilcheantar)|Cuan Bhaile Átha Cliath Thuaidh]]
| 3,205 || 4.4 || 12ú
|-
|[[Frank Cronin]]
|[[Dún Laoghaire (Dáilcheantar)|Dún Laoghaire]]
| 1,812 || 3.1 || 10ú
|-
|[[Patrick McKee]]
|[[Ceatharlach–Cill Chainnigh (Dáilcheantar)|Ceatharlach–Cill Chainnigh]]
| 2,483 || 3.5 || 10ú
|-
|[[Donal Corcoran]]
|[[Ciarraí (Dáilcheantar)|Ciarraí]]
| 716 || 0.9 || 12ú
|-
|[[Mary Kennedy]]
|[[Cill Dara Theas (Dáilcheantar)|Cill Dara Theas]]
| 787 || 2.1 || 9ú
|-
|[[Shane Fitzgerald]]
|[[Cill Dara Thuaidh (Dáilcheantar)|Cill Dara Thuaidh]]
| 994 || 2.03 || 10ú
|-
|[[Billy Timmins]]
|[[Cill Mhantáin (Dáilcheantar)|Cill Mhantáin]]
| 5,510 || 8 || 6ú
|-
|[[Ciaran Kenneally]]
|[[Corcaigh Theas-Lár (Dáilcheantar)|Corcaigh Theas-Lár]]
| 887 || 1.6 || 11ú
|-
|[[Paddy O’Leary]]
|[[Corcaigh Thuaidh-Lár (Dáilcheantar)|Corcaigh Thuaidh-Lár]]
| 1,120 || 2.2 || 10ú
|-
|[[Jason Fitzgerald]]
|[[Corcaigh Thiar Thuaidh (Dáilcheantar)|Corcaigh Thiar Thuaidh]]
| 1,568 || 3.3 || 8ú
|-
|[[Paul Bradford]]
|[[Corcaigh Thoir (Dáilcheantar)|Corcaigh Thoir]]
| 3,244 || 6.1 || 8ú
|-
|[[Nicola Daveron]]
|[[Gaillimh Thiar (Dáilcheantar)|Gaillimh Thiar]]
| 944 || 1.55 || 17ú
|-
|[[Michael O’Dowd]]
|[[Lú (Dáilcheantar)|Lú]]
| 2,095 || 3.10 || 12ú
|-
|[[Michael Farrington]]
|[[Maigh Eo (Dáilcheantar)|Maigh Eo]]
| 1,574 || 2.5 || 8ú
|-
|[[Sarah Tyrell]]
|[[An Mhí Thoir (Dáilcheantar)|An Mhí Thoir]]
| 523 || 1.3 || 11ú
|-
|[[Mailo Power]]
|[[Port Láirge (Dáilcheantar)|Port Láirge]]
| 862 || 1.7 || 9ú
|-
|[[Anne Farrell]]
|[[Ros Comáin–Gaillimh (Dáilcheantar)|Ros Comáin–Gaillimh]]
| 520 || 1.1 || 9ú
|-
|[[Finbarr Filan]]
|[[Sligeach–Liatroim (Dáilcheantar)|Sligeach–Liatroim]]
| 881 || 1.41 || 15ú
|-
|[[John Leahy]]
|[[Uíbh Fhailí (Dáilcheantar)|Uíbh Fhailí]]
| 4,596 || 10.4 || 5ú
|}

==Ionadaí tofa==

===Rialtas Áitiúil===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Ainm !! Comhairle
|-
| Folamh || N/A
|-
| Ronan McMahon || Baile Átha Cliath Theas
|}

== Ceannairí ==
* [[Lucinda Creighton]] (2015–2016)
* [[John Leahy]] (2016–2019)
* Folamh (2019-)

==Uachtaráin==
* [[Eddie Hobbs]] (2015–2016)
* [[Mailo Power]] (2016)

==Leas-Ceannairí==
* [[Billy Timmins]] (2015–2016)

== Torthaí toghcháin an pháirtí ==
===Olltoghcháin===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Toghchán
!Dáil
!Iarrthóiri
!Vótaí chéad Rogha
!Vóta %
!Áit
!Suíocháin
!Ceannaire
|-
| align=center|[[Olltoghchán Éireannach, 2016|2016]]
| align=center|[[An 32ú Dáil|32ú]]
| align=center|26
| 46,552 || 2.2 || 8ú
| align=center| {{Composition bar|0|158|hex={{Renua Ireland/meta/color}}}}
| [[Lucinda Creighton]]
|}

===Fothoghcháin===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%&quot;
|-
!Toghchán
!Dáil
!Iarrthóir
!Vótaí chéad Rogha
!Vóta %
!Áit
|-
| align=center|[[Fothoghchán Ceatharlach–Cill Chainnigh, 2015]]
| align=center|[[An 31ú Dáil|31ú]]
|[[Patrick McKee]]
|6,365
|9.5%
|4ú
|}

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.renuaireland.com renuaireland.com, suíomh oifigiúil.]

{{Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann}}

[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta i bPoblacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta a bhunaíodh sa bhliain 2015]]</text>
      <sha1>8qfzpgque2x09pyqsgzvr2ti4tahrpo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Antony Cotton</title>
    <ns>0</ns>
    <id>65886</id>
    <revision>
      <id>1069642</id>
      <parentid>887747</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:39:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="768" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is aisteoir Sasanach é '''Antony Cotton'''. Rugadh é ar an 5 Lúnasa 1975. Glacann Cotton an páirt mar [[Sean Tully]] sa sobalchlár ''[[Coronation Street]]''. Tháinig sé sa ceathrú háit ar an [[I'm a Celebrity...Get Me Out of Here! (sraith 11 an RA)|t-aonú sraith déag]] ''[[I'm a Celebrity...Get Me Out of Here! (RA)|I'm a Celebrity...Get Me Out of Here!]]'' sa bhliain 2011. Tháinig sé sa seachtú ar an [[Dancing on Ice (sraith 10)|deichiú sraith]] ''[[Dancing on Ice]]'' sa bhliain 2018.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Cotton, Antony}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1975]]
[[Catagóir:Aisteoirí teilifíse Sasanach]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>6cjjv63t4b4onfr9yhv7eiwa2fd4dfi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pete Burns</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69013</id>
    <revision>
      <id>1069641</id>
      <parentid>969164</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:33:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="421" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Amhránaí]] [[Sasana|Sasanach]] ab ea '''Peter Jozzeppi &quot;Pete&quot; Burns''' (5 Lúnasa, 1959 a rugadh é agus ar an 23 Deireadh Fómhair, 2016 a fuair sé bás).

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{síolta ceol}}

{{DEFAULTSORT:Burns, Pete}}
[[Catagóir:Ceoltóirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1959]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]</text>
      <sha1>dlda9i8k1q5v9ikgk1b141285zfa508</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Crannóg (loingseoireacht)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69982</id>
    <revision>
      <id>1069702</id>
      <parentid>827513</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:46:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="107" xml:space="preserve">Is éard is '''crannóg''' ann ná foscadh nó ardán ar chrann [[Long|loinge]] ina bhfanann an fairtheoir.</text>
      <sha1>n2ct89wt5s2rk5habti6lh0mxpu7y10</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Helmut Schmidt</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80106</id>
    <revision>
      <id>1069704</id>
      <parentid>969263</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:50:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1006" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Polaiteoir]] de chuid an [[Páirtí Sóisialta Daonlathach na Gearmáine|SPD]] agus iar-Sheansailéir na Gearmáine ab ea '''Helmut Heinrich Waldemar Schmidt'''. Rugadh é ar an [[23 Nollaig]] [[1918]] i gcathair [[Hamburg]] na [[An Ghearmáin|Gearmáine]] agus bhásaigh sé san áit chéanna ar an [[10 Samhain]] [[2015]]. 

Bhí Schmidt ina Sheansailéir ar an m''Bundesrepublik Deutschland'' ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]: Poblacht Chónaidhme na Gearmáine) ón mbliain [[1974]] go dtí [[1982]]. 

Tar éis dó éirí as an b[[polaitíocht]],  thug sé aghaidh ar an [[iriseoireacht]]. D'éirigh sé ina chomh-eagarthóir ar ''[[Die Zeit]]'' (Gaeilge: 'An tAm'), [[nuachtán]] seachtainiúil a fhoilsítear in Hamburg, sa mbliain [[1983]] agus chaith sé an chuid eile dá shaol sa phost sin.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Schmidt, Helmut}}
[[Catagóir:Seansailéirí na Gearmáine]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1918]]
[[Catagóir:Básanna in 2017]]</text>
      <sha1>tlij3y2k54akntpu90jy4h52ck8u7km</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Seabhcaí an deiscirt</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80109</id>
    <revision>
      <id>1069566</id>
      <parentid>869286</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:07:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Magnefl</username>
        <id>16582</id>
      </contributor>
      <comment>gailearaí</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="699" xml:space="preserve">{{Bosca Sonraí Tacsanomaíocha
| dath = #D6D3A5
| ainm = Seabhcaí an deiscirt
| íomhá = Southern_Hawker_Dragonfly_Bavaria_Germany.jpg
| foscríbhinn_na_híomhá = 
| domain = [[Eukaryota]]
| ríocht = [[Ainmhí|Animalia]]
| fíleam = [[Artrapód|Arthropoda]]
| aicme = [[Feithid|Insecta]]
| ord = [[Odonata]]
| familia = '''Aeshnidae'''
}}
Is [[feithid]] é an t-'''seabhcaí an deiscirt'''.

&lt;gallery&gt;
Aeshna cyanea-mo.jpg|Fireann
Aeshna cyanea-fo.jpg|Baineann
Aeshna cyanea-fs.jpg|Bíonn an baineann uibheacha
Aeshna cyanea Small.jpg|Larbha
Aeshna cyanea.webm|Itheann bean foiche, ''Vespula vulgaris''
&lt;/gallery&gt;

{{síol ainmhí}}
{{DEFAULTSORT:Seabhcaí an deiscirt}}
[[Catagóir:Feithidí]]</text>
      <sha1>qdhqx4vh4qejaj7a98hsf95w00nevxb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069569</id>
      <parentid>1069566</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:38:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>78.18.244.119</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="881" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = Blågrön mosaikslända
| status = 
| image = Aeshna cyanea Richard Bartz.jpg
| image_caption = ''Aeshna cyanea'' 
| range_map = 
| range_map_caption = 
| image2 = 
| image2_caption = 
| domain = Eukaryota
| regnum = Animalia
| phylum = Arthropoda
| subphylum = Hexapoda
| classis = Insecta
| ordo = Odonata
| subordo = Anisoptera
| familia = Aeshnidae
| genus_sv = 
| genus = ''Aeshna''
| species = ''A. cyanea''
| taxon = ''Aeshna cyanea''
| taxon_authority = [[Otto Friedrich Müller|Müller]], 1764
}}

Is [[feithid]] é an t-'''seabhcaí an deiscirt'''.

&lt;gallery&gt;
Aeshna cyanea-mo.jpg|Fireann
Aeshna cyanea-fo.jpg|Baineann
Aeshna cyanea-fs.jpg|Bíonn an baineann uibheacha
Aeshna cyanea Small.jpg|Larbha
Aeshna cyanea.webm|Itheann bean foiche, ''Vespula vulgaris''
&lt;/gallery&gt;

{{síol ainmhí}}
{{DEFAULTSORT:Seabhcaí an deiscirt}}
[[Catagóir:Feithidí]]</text>
      <sha1>1uu6b3dkoij19j0omggw1bp1h8rf62w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069570</id>
      <parentid>1069569</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:40:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>78.18.244.119</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="913" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = Blågrön mosaikslända
| status = 
| image = Aeshna cyanea Richard Bartz.jpg
| image_caption = ''Aeshna cyanea'' 
| range_map = 
| range_map_caption = 
| image2 = 
| image2_caption = 
| domain = [[Eukaryota]]
| regnum = [[Ainmhí|Animalia]]
| phylum = [[Arthropoda]]
| subphylum = Hexapoda
| classis = [[Feithid|Insecta]]
| ordo = Odonata
| subordo = Anisoptera
| familia = Aeshnidae
| genus_sv = 
| genus = ''Aeshna''
| species = ''A. cyanea''
| taxon = ''Aeshna cyanea''
| taxon_authority = [[Otto Friedrich Müller|Müller]], 1764
}}

Is [[feithid]] é an t-'''seabhcaí an deiscirt'''.

&lt;gallery&gt;
Aeshna cyanea-mo.jpg|Fireann
Aeshna cyanea-fo.jpg|Baineann
Aeshna cyanea-fs.jpg|Bíonn an baineann uibheacha
Aeshna cyanea Small.jpg|Larbha
Aeshna cyanea.webm|Itheann bean foiche, ''Vespula vulgaris''
&lt;/gallery&gt;

{{síol ainmhí}}
{{DEFAULTSORT:Seabhcaí an deiscirt}}
[[Catagóir:Feithidí]]</text>
      <sha1>1fn4k9t3lfwv5oypfx5zcaq7px23qq5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nicola Sturgeon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80860</id>
    <revision>
      <id>1069638</id>
      <parentid>1026857</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:27:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="542" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
 
Ceannaire ar Pháirtí Náisiúnta na hAlban (an SNP nó [[Pàrtaidh Nàiseanta na h-Alba|Phàrtaidh Nàiseanta na h-Alba]]) agus Céad-Aire na hAlban  is ea '''Nicola Sturgeon''' (a rugadh ar an [[19 Iúil]] [[1970]]).

== Féach freisin ==

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Sturgeon, Nicola}}

[[Catagóir:Polaiteoirí Albanacha]]
[[Catagóir:Albain]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh sa bhliain 1970]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Polaiteoirí na Ríochta Aontaithe (gan Tuaisceart na hÉireann)]]</text>
      <sha1>desl1r7w3yyc1zq5qp44jlgpk3x8y1j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069639</id>
      <parentid>1069638</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:29:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="475" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
 
Ceannaire ar Pháirtí Náisiúnta na hAlban (an SNP nó [[Pàrtaidh Nàiseanta na h-Alba|Phàrtaidh Nàiseanta na h-Alba]]) agus Céad-Aire na hAlban  is ea '''Nicola Sturgeon''' (a rugadh ar an [[19 Iúil]] [[1970]]).

== Féach freisin ==

* [[Neamhspleáchas na hAlban]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Sturgeon, Nicola}}

[[Catagóir:Polaiteoirí Albanacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh sa bhliain 1970]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>6wdopiwixk3jc0b0sa6xj9h6xh3rte0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aistriúcháin an Ghúim</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82856</id>
    <revision>
      <id>1069580</id>
      <parentid>1063752</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:59:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81228" xml:space="preserve">Is é atá anseo liosta de chuid mhór de na haistriúcháin atá foilsithe ag [[an Gúm|an nGúm]]. Tá fáilte romhat cur leis an liosta. Is féidir an liosta seo a shortáil de réir gach colún.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! TEIDEAL
! BUNTEIDEAL
! ÚDAR
! AISTRITHEOIR
! DÁTA
! ISBN
|-
| Drámaí Beaga Don Aos Óg
| (4 dhráma éagsúla)
| R. K. Polkinghorne, M. I. R. Polkinghorne
| E. de Siúnta
| 1944
| 
|-
| Aistear tríd an Inchinn
| A Journey Through The Brain
| David Cotter, Lorna Lopez, Eoin Kelleher, Helen Coughlan, Mary Cannon a scríobh
Léaráidí: Eoin Kelleher.   
| Fionnuala Nic Pháidín
| 2018
| 
|-
| Scuabtha chun Siúil
| Room on the Broom
| Julia Donaldson / Axel Scheffler
| [[Gabriel Rosenstock]] 
| 2002
| 
|-
| Rogha na gConnachtach
| (Aistrithe ón Bhéarla)
| Údair Éagsúla
| Aistritheoirí Éagsúla
| 1937
| 
|-
| Rogha na gConnachtach
| (Aistrithe ón Bhéarla)
| Údair Éagsúla
| Aistritheoirí Éagsúla
| 1952
| 
|-
| Scéalta Ón gComraig
| (Aistrithe ón Bhreatnais)
| Údair Éagsúla
| Seán de Búrca
| 1948
| 
|-
| Fiche Gearr-Scéal
| (Aistrithe ón Fhraincis)
| Údair Éagsúla
| Fiachra Éilgeach
| 1930
| 
|-
| Fíon Gearmánach
| (Aistrithe ón Ghearmáinis)
| Filí Éagsúla
| “Torna” ([[Tadhg Ó Donnchadha]])
| 1930
| 
|-
| Beathaí Phlútairc
| (Aistrithe ón Ghréigis)
| Plútarc
| An Dr Pádraig de Brún
| 1936
| 
|-
| Ní Mar Síltear Bítear
| (Cúig Dhráma Éagsúla)
| Údair Éagsúla
| Leon Ó Broin
| 1931
| 
|-
| Seanchas na hÓige
| (Deich ngearrscéal)
| Michael P. O'Connor
| Pádhraig Óg Ó Conaire
| 1955
| 
|-
| Seanchas na hÓige
| (Deich ngearrscéal)
| Michael P. O'Connor
| Pádhraig Óg Ó Conaire
| 1971
| 
|-
| Taibhreamh Beirte
| (Gearrscéalta aistrithe ón Bhéarla)
| Údair Éagsúla
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1955
| 
|-
| Scéalta ó'n bhFraincis
| (Gearrscéalta)
| Daudet, Erckmann-Chatrian
| Aodh Ó Duibheannaigh
| 1955
| 
|-
| Scéalta ó'n Rúisis
| (Gearrscéalta)
| Turgenev, Tolstoi, Puskin
| Maighréad Nic Mhaicín, Gearóid Ó Nualláin
| 1955
| 
|-
| Pro Lege Manilia
| (Leagan Gaeilge den téacs)
| Cicero
| An tAth. Seán Mac Cárthaigh
| 1969
| 
|-
| An Capall agus a Ghiolla
| The Horse and his Boy
| [[C.S. Lewis]]
| [[Antain Mac Lochlainn]]
| 2014
| 
|-
| An Leon, An Bandraoi agus An Prios Éadaigh
| The Lion, The Witch and The Wardrobe
| [[C.S. Lewis]]
| [[Antain Mac Lochlainn]]
| 2019
| 
|-
| Aeineid IX
| (Leagan Gaeilge den téacs)
| Virgil
| Tomás Ó Concheanainn
| 1974
| 
|-
| Naoi nGearra Chluiche
| (Naoi ndráma éagsúla)
| Údair Éagsúla
| Fiachra Éilgeach
| 1930
| 
|-
| Fíon Franncach
| (Nine Short Stories)
| Guy de Maupassant
| Aistritheoirí Éagsúla
| 1956
| 
|-
| Radhairc as Drámaí Shakespeare
| (Radhairc as drámaí éagsúla)
| William Shakespeare
| Gearóid Ó Lochlainn
| 1966
| 
|-
| Trí Dramaí
| (Trí dhráma éagsúla)
| F.A. Forbes, R.H. Benson
| Tadhg Ó Séaghdha
| 1935
| 
|-
| `Dearc ar na hIfearnaigh'
| `Look at the Heffernans!'
| Brinsley McNamara
| Mícheál d'Andún
| 1945
| 
|-
| Céad Focal Tosaigh
| 100 First Words
| Edwina Riddell
| 
| 1989
| 1-85791-157-1
|-
| Leabhar na nIongantas
| A Book of Marvels
| Richard Halliburton
| Pádraig Ó Moghráin
| 1949
| 
|-
| Mac-Ghníomhartha Fhinn Uí Dhomhnaill
| A Boy in Erin
| Padraic Colum
| Niall Johnny Ó Domhnaill
| 1935
| 
|-
| Stair na hÉireann I, II, III, IV
| A Class Book of Irish History
| James Carty
| Gearóid Mac Spealáin
| 1936-38
| 
|-
| Milleadh
| A Desecration
| D. Ó Murchadha
| T. S. Ó Máille
| 1937
| 
|-
| Atlas a hAon do Scoileanna na hÉireann
| A First Atlas for Irish Schools
| An Roinn Oideachais
| 
| 1977??
| 
|-
| Leabhar Leictreachais do Bhuachaillí
| A First Electrical Book for Boys
| Alfred Morgan, C. L. Boltz
| Pádraig Ó Moghráin
| 1945
| 
|-
| Leabhar Míreanna Mearaí - An Fheirm
| A First Jigsaw Book - Farm
| Maureen Roffey
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-325-6
|-
| Leabhar Míreanna Mearaí - Ó Mhaidin go hOíche
| A First Jigsaw Book - My Day
| Maureen Roffey
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-322-1
|-
| Leabhar Míreanna Mearaí - Breagáin
| A First Jigsaw Book - Playthings
| Maureen Roffey
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-323-X
|-
| Leabhar Míreanna Mearaí - An Zú
| A First Jigsaw Book - Zoo
| Maureen Roffey
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-324-8
|-
| Stair na Rómha
| A History of the Roman Republic
| C. E. Robinson
| An tAth. Seán Mac Craith
| 1947
| 
|-
| Gramadach na Laidne I
| A Latin Grammar I
| E. A. Sonnenschein
| Micheál Breathnach
| 1939
| 
|-
| Moill na Mithide
| A Minute's Wait
| Martin J. McHugh
| Gobnait Ní Loingsigh
| 1944
| 
|-
| Prós-Cheapadóireacht Laidne
| A Practical Introduction to Latin Prose Composition
| Thomas Kervhever Arnold, George Granville Bradley
| Maighréad Ní Éimhthigh, Seán Seártan
| 1947
| 
|-
| Scol-Chúrsa i Slainteachas
| A School Course in Hygiene
| Lyster
| Seán Ó Cuirrín
| 1945
| 
|-
| Atlas a Dó do Scoileanna na hÉireann
| A Second Atlas for Irish Schools
| An Roinn Oideachais
| 
| 1978
| 
|-
| Tíreolaíocht Shocheacnamaíoch
| A Socio-Economic Geography
| Desmond Gillmor
| Máirtín C. Ó Cadhain
| 1990
| 
|-
| Trodaire Claidhimh ó Éirinn
| A Swordsman of the Brigade
| Michael O'Hanrahan
| Mícheál Ó Gallchobhair
| 1937
| 
|-
| Tíreolaíocht Chórasach na hÉireann
| A Systematic Geography of Ireland
| Desmond Gillmor
| Máirtín C. Ó Cadhain
| 1983
| 
|-
| Scéal Fá Dhá Chathair
| A Tale of Two Cities
| Charles Dickens
| Seán Mac Maoláin
| 1934
| 
|-
| Scéal Fá Dhá Chathair (Eagrán Giorraithe)
| A Tale of Two Cities
| Charles Dickens
| Seán Mac Maoláin
| 1965
| 
|-
| Eachtraí an Ghiolla Mhóir
| A Voyage to Lilliput
| Jonathan Swift
| Donnchadh Ó Laoghaire
| 1937
| 
|-
| Amhránaidhe Breathnach
| A Welsh Singer
| Allen Raine
| An tAth. T. Ó Gallchobhair
| 1933
| 
|-
| Lincoln Uachtarán
| Abraham Lincoln
| John Drinkwater
| Seán Tóibín
| 1944
| 
|-
| Úna an Bhóín Dé
| Adelie la coccinelle
| Marcella Vérité, Phillipe Salembier
| Clodagh Uí Riagáin
| 1978
| 
|-
| Eadarbhaile
| Adrigoole
| [[Peadar O'Donnell]]
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1953
| 
|-
| Eadarbhaile
| Adrigoole
| [[Peadar O'Donnell]]
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1998
| 1-85791-268-3
|-
| Sgéalta do'n Aos Óg
| Adventure Stories for the Young
| Hans Christian Anderson
| Proinnsias Ó Brógáin
| 1935
| 
|-
| Imtheachtaí Fear Deireadh Teaghlaigh
| Adventures of an Younger Son
| E. J. Trelawny
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1936
| 
|-
| Tuilleadh d'Eachtraí Shéamuis Uí Dhuibhir
| Adventures of Jimmy Dale
| Frank L. Packard
| Diarmuid Ó Súilleabháin
| 1934
| 
|-
| Eachtraí Shéamuis Uí Dhuibhir
| Adventures of Jimmy Dale
| Frank L. Packard
| Diarmuid Ó Súilleabháin
| 1934
| 
|-
| An tAthbharra; Laomluisne Fóghmhair
| Aftermath; Autumn Fire
| T. C. Murray
| Mícheál Ó Siochfhradha
| 1930
| 
|-
| Cnósach Gearr-Scéal
| Aistrithe ón Fhraincis
| Údair Éagsúla
| Fiachra Éilgeach
| 1935
| 
|-
| Díthchéille Almayer
| Almayer's Folly
| Joseph Conrad
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1937
| 
|-
| Gráinne agus Peadar
| Amistad
| Mercedes Astor
| Máire Ní Chéileachair
| 1980
| 
|-
| Léamh Léarscáileanna
| An Introduction to Mapreading for Irish Schools
| R. A. Butlin
| Micheál Ó Geallabháin
| 1977
| 
|-
| An tSean-Sín
| Ancient China
| Brian Williams
| Seán Ó Cadhain
| 1997
| 1-85791-248-9
|-
| An tSean-Éigipt
| Ancient Egypt
| Judith Crosher
| Seán Ó Cadhain
| 1997
| 1-85791-238-1
|-
| An tSean-Ghréig
| Ancient Greece
| Loverance &amp; Wood
| Seán Ó Cadhain
| 1996
| 1-85791-201-2
|-
| An tSean-Róimh
| Ancient Rome
| Simon James
| Seán Ó Cadhain
| 1996
| 1-85791-197-0
|-
| Iontais an tSeansaoil
| Ancient Wonders
| Tim Wood
| Seán Ó Cadhain
| 1998
| 1-85791-266-7
|-
| Aindreas Ar Saoire
| Andy Takes an Outing
| J. Bernard Mc Carthy
| Conchubhar Ó Muimhneacháin
| 1947
| 
|-
| Ainmhithe na hOíche
| Animals at Night
| Susanna Ray
| Pádraig Ó Siochrú
| 1986
| 
|-
| Na Lóisdeirí
| Apartments
| K.Cruise O'Brien
| Aindrias Ó Cuinn
| 1936
| 
|-
| Bréag-Riocht Apollo; Cúiteamh
| Apollo's Understudy; Retribution
| Rev. M. H. Gaffney
| Áine Ní Fhoghlú
| 1934
| 
|-
| Breith Báis ar Eagnaidhe
| Apologia, Criton, Phaedon
| Platón
| Seoirse Mac Laghmhainn (Seoirse Mac Thomáis)
| 1930
| 
|-
| Airciméidéas
| Archimedes
| Ghislaine Joos
| Peadar Ó Casaide
| 1980
| 
|-
| Ealaíontóirí agus Cumadóirí Cáiliúla
| Artistas y Compositores Famosos
| José Maria Miralles
| Éamon Ó Tuathail
| 1980
| 
|-
| Na Trí Cleití
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1938
| 
|-
| An tÉan Órdha
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1938
| 
|-
| Cochaillín Dearg
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1939
| 
|-
| Dealg-Róisín
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1940
| 
|-
| Cailín na Luatha
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1941
| 
|-
| An Solas Gorm agus Sidhe Sgéalta Eile
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1942
| 
|-
| Cailleach na Coilleadh
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1945
| 
|-
| An Cailín Gan Lámha
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1945
| 
|-
| An Cailín Críonna
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1945
| 
|-
| An Chónra Ghloine
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1945
| 
|-
| Seán Stuamdha
| as Kinder und Hausmärchen
| Grimm
| Pádraig Ó Moghráin
| 1947
| 
|-
| Eachtra an Impire
| as Little Stories for Children
| 
| Donnchadh Ó Laoghaire
| 1939
| 
|-
| An Fáinne Draoidheachta
| as Little Stories for Children
| 
| Donnchadh Ó Laoghaire
| 1939
| 
|-
| Lios na Sidhe
| as Little Stories for Children
| 
| Donnchadh Ó Laoghaire
| 1940
| 
|-
| Feoil agus Ceol
| as Little Stories for Children
| 
| Donnchadh Ó Laoghaire
| 1940
| 
|-
| Sa Teach
| At Home
| Peter Loughran
| 
| 1994
| 1-85791-109-1
|-
| Sa Villa Rose
| At the Villa Rose
| A. E. W. Mason
| Mícheál Ó Gríobhtha
| 1929
| 
|-
| Atlantis
| Atlantis
| Christina Balit
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-308-6
|-
| Adré na Coille
| Audrey
| Mary Johnston
| Seán Tóibín
| 1957
| 
|-
| Gleann Beithe
| Aus Leben eines Unglückichen
| H. Hansjakob
| An tAth. T. Mac Eoin
| 1938
| 
|-
| Féin-Scríbhinn Fíor-Shreothaidhe
| Autobiography of a Super-Tramp
| W. H. Davies
| Colm Ó Gaora
| 1939
| 
|-
| Beatha Theobold Wolfe Tone
| Autobiography of Wolfe Tone
| Theobold Wolfe Tone
| Pádraig Ó Siochfhradha
| 1932
| 
|-
| Bambi
| Bambi
| Felix Salten
| Mícheál Ó Cléirigh
| 1951
| 
|-
| Ben Hur
| Ben Hur
| Lew Wallace
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1934
| 
|-
| Seán na nGéanna
| Bennie en zijn gonzen
| Tjerk Zijlstra, Ivo de Weerd
| P. Mhic Mhuilneora
| 1975
| 
|-
| Ríoghacht na n-Éan
| Birdland
| Oliver Pike
| Seán Mac Giollarnáth
| 1935
| 
|-
| Éin
| Birds
| Mike Lambert, Alan Pearson
| Máirtín Ó Cléirigh
| 1996
| 1-85791-162-8
|-
| Oidhreacht
| Birthright
| T. C. Murray
| Máire Ní Shíothcháin
| 1931
| 
|-
| Scoth Dubh
| Black Beauty
| Anna Sewell
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1946
| 
|-
| Oilibhéar Dubh
| Black Oliver
| John Guinan
| Fiachra Éilgeach
| 1935
| 
|-
| An Úir Dhubh
| Black Soil
| Josephine Donovan
| Aindrias Ó Baoighill
| 1938
| 
|-
| Boscó agus na Seoda
| Bosco and the Treasure
| Aidan Hickey
| Máirtín Ó Cléirigh
| 1987
| 
|-
| Boscó agus na Litreacha
| Bosco's Letters
| Aidan Hickey
| Máirtín Ó Cléirigh
| 1987
| 
|-
| Na Sealgairí Óga
| Boy Hunters of the Mississippi
| Captain Mayne Reid
| Tomás Page
| 1934
| 
|-
| An Uadhacht
| Bunaithe ar Gianni Schicchi le Puccini
| Máiréad Ní Ghráda
| 
| 1935
| 
|-
| Cúrsaí Gnó 1
| Business Matters
| Dominic McQuillan, Éamon Stack
| Fíona de Blácam et al.
| 1990
| 
|-
| Cúrsaí Gnó 2
| Business Matters
| Dominic McQuillan, Éamon Stack
| Fíona de Blácam et al.
| 1991
| 1-85791-070-2
|-
| Cúrsaí Gnó: Ábhar Measúnaithe
| Business Matters More
| Dominic McQuillan, Éamon Stack
| Máire Ní Shé, Fíona de Blácam
| 1991
| 
|-
| Cúrsaí Gnó 1: Eagrán Nua
| Business Matters: New Edition
| Andy McGeady, Dominic McQuillan, Éamon Stack
| Fíona de Blácam et al.
| 1997
| 1-85791-210-1
|-
| Cúrsaí Gnó 2: Eagrán Nua
| Business Matters: New Edition
| Andy McGeady, Dominic McQuillan, Éamon Stack
| Fíona de Blácam et al.
| 1998
| 1-85791-247-0
|-
| Gafa le Mata 1
| Busy At Maths 1
| Wyn Bryan
| Máire Ní Chuirtín
| 1987
| 1-85791-285-3
|-
| Gafa le Mata 1: Trialacha Measúnachta
| Busy At Maths 1: Assessment Tests
| 
| Deirdre Ní Dhuillearga
| 1991
| 
|-
| Gafa le Mata 1: Leabhar Saothair
| Busy At Maths 1: Workbook
| Wyn Bryan
| Máire Ní Chuirtín
| 1987
| 1-85791-031-1
|-
| Gafa le Mata 2
| Busy At Maths 2
| Wyn Bryan
| Deirdre Ní Dhuillearga
| 1987
| 1-85791-068-0
|-
| Gafa le Mata 2: Trialacha Measúnachta
| Busy At Maths 2: Assessment Tests
| 
| Deirdre Ní Dhuillearga
| 1991
| 
|-
| Gafa le Mata 2: Leabhar Saothair
| Busy At Maths 2: Workbook
| Wyn Bryan
| Deirdre Ní Dhuillearga
| 1987
| 1-85791-032-X
|-
| Gafa le Mata 3
| Busy At Maths 3
| Tom Roche
| Deirdre Ní Dhuillearga
| 1988
| 
|-
| Gafa le Mata 3: Trialacha Measúnachta
| Busy At Maths 3: Assessment Tests
| 
| Máire Ní Mhaoileoin
| 1991
| 
|-
| Gafa le Mata 4
| Busy At Maths 4
| Tom Roche
| Diarmaid Ó Raghnaigh
| 1988
| 
|-
| Gafa le Mata 4: Trialacha Measúnachta
| Busy At Maths 4: Assessment Tests 
| 
| Mairéad Nic Amhlaoibh
| 1991
| 
|-
| Gafa le Mata 5
| Busy At Maths 5
| Tom Roche
| Mairéad Nic Amhlaoibh
| 1989
| 1-85791-015-X
|-
| Gafa le Mata 5: Trialacha Measúnachta
| Busy At Maths 5: Assessment Tests
| 
| Mairéad Nic Amhlaoibh
| 1991
| 
|-
| Gafa le Mata 6
| Busy At Maths 6
| Tom Roche
| Mairéad Nic Amhlaoibh
| 1990
| 1-85791-016-8
|-
| Gafa le Mata 6: Trialacha Measúnachta
| Busy At Maths 6: Assessment Tests
| 
| Máire Uí Dhubhthaigh
| 1991
| 
|-
| Gafa le Mata: Naíonáin Sóisir
| Busy At Maths: Junior Infants
| Wyn Bryan
| Deirdre Ní Dhuillearga
| 1986
| 1-85791-170-9
|-
| Gafa le Mata: Naíonáin Sinsir
| Busy At Maths: Senior Infants
| Wyn Bryan
| Deirdre Ní Dhuillearga
| 1986
| 1-85791-115-6
|-
| Caitríona
| Caitriona
| [[Robert Louis Stevenson|R. L. Stevenson]]
| Seán Mac Maoláin
| 1934
| 
|-
| Suantraí Clochair
| Cancion de Cuna
| G. M. Sierra
| Tomás Tóibín
| 1952
| 
|-
| Oíche Mhaith, a Bhéirín
| Can't You Sleep, Little Bear
| Martin Wadell, Barbara Firth
| Máire Ní Ící
| 1989
| 
|-
| Capi is a Chomplacht
| Capi et sa troupe
| Hector Malot
| Maoghnas Ó Domhnaill
| 1935
| 
|-
| Caiftín Blood
| Captain Blood
| Raefael Sabatini
| Máire (Séamus Ó Grianna)
| 1937
| 
|-
| Caisleán an Smachta
| Castle Conquer
| Padraic Colum
| Niall Johnny Ó Domhnaill
| 1939
| 
|-
| De Senectute
| Cato Maior de Senectute
| Cicero
| Domhnall Ó Mathghamhna
| 1954
| 
|-
| Ceiltigh agus Normannaigh
| Celts and Normans
| Gearóid Mac Gearailt
| Micheál Ó Néill
| 1978
| 
|-
| Saoghal Leanbhaí Thar Lear
| Child Life in Other Lands
| H. Avis Perdue
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1948
| 
|-
| Clann Odin
| Children of Odin
| Padraic Colum
| Seán Óg Mac Maoláin
| 1936
| 
|-
| Páistí na Nua-Fhoraoise
| Children of the New Forest
| Captain Marryatt
| Proinnsias Ó Brógáin
| 1934
| 
|-
| Muinntir Inis Anaithe
| Children of the Temptest
| Neil Munro
| Seán Tóibín
| 1934
| 
|-
| Dathanna
| Choosing Colours
| 
| 
| 1995
| 1-85791-158-X
|-
| Críost an Uile
| Christ Is All
| Rev. J. Carr
| An tAth. T. Ó Gallchobhair
| 1937
| 
|-
| Cleimintín
| Clementina
| A. E. W. Mason
| M. Ó Súilleabháin
| 1935
| 
|-
| Colomba
| Colomba
| Prosper Mérimée
| Cormac Ó Cadhlaigh
| 1929
| 
|-
| Colomba
| Colomba
| Prosper Mérimée
| Cormac Ó Cadhlaigh
| 1929
| 
|-
| Teacht Fríd an tSeagail
| Coming thro' the Rye
| Helen Mathers
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1932
| 
|-
| Commando
| Commando
| Denys Reitz
| Niall Ó Dónaill
| 1939
| 
|-
| Concas agus Coilíniú
| Conquest and Colonisation
| M. E. Collins
| Micheál Ó Siochrú
| 1976
| 
|-
| Coriolanus
| Coriolanus
| William Shakespeare
| Liam Ó Briain
| 1945
| 
|-
| Ros Comáin
| County Histories I: Roscommon
| 
| Seán Ó Ruadháin
| 1938
| 
|-
| Muineachán
| County Histories II: Monaghan
| 
| Seán Mac Maoláin
| 1940
| 
|-
| Ceatharlach
| County Histories III: Carlow
| 
| Tomás de Bhial
| 1941
| 
|-
| Ciarraidhe
| County Histories IV: Kerry
| 
| Mícheál Ó Gríofa
| 1941
| 
|-
| Corcaigh
| County Histories VI: Cork
| 
| Aindrias Ó Muineacháin
| 1947
| 
|-
| Na Crosáidí
| Crusades
| George Cyrille
| Peadar Ó Casaide
| 1981
| 
|-
| Searc Sparáin
| Cupboard Love
| Bernard Duffy
| Mícheál d'Andún
| 1945
| 
|-
| An Chaora Dhubh
| Das schwarze schaf
| Eleonore Schmid
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1978
| 
|-
| An tÓsta sa Spessart
| Das Wirtshaus im Spessart
| Wilhelm Hauff
| Pádraig Ó Cathain
| 1934
| 
|-
| David Copperfield
| David Copperfield
| Charles Dickens
| Seán Ó Ruadháin
| 1938
| 
|-
| Na Daoine Maithe
| De Heksentuin
| Lidia Postma
| Éamon Ó Tuathail
| 1979
| 
|-
| An Dá Mhuileann Gaoithe
| De Twee Molens
| Marijke Reesink
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1975
| 
|-
| Gairdín an Fhathaigh
| De Zelfzuchtige Reus
| Oscar Wilde
| Séamus Ó Dúgáin
| 1986
| 
|-
| Deirdre an Bhróin
| Deirdre of the Sorrows
| John Millington Synge
| Leon Ó Broin
| 1933
| 
|-
| Demosthenes agus Cicero
| Demosthenes and Cicero
| Plutarch
| Domhnall Ó Mathghamhna
| 1936
| 
|-
| An Prionsa agus an Liúit
| Der Prinz und die Laute
| Kurt Baumann
| Gabriel Rosenstock
| 1980
| 
|-
| An Prionsa Sona
| Die Gelukkige Prins
| Oscar Wilde
| Fidelma Ní Ghallchobhair
| 1986
| 
|-
| Uaimheanna na Sealgairí Móra
| Die Höhlen der Grossen Jäger
| Hans Baumann
| Pádraig Ó Moghráin
| 1968
| 
|-
| An Carabhán
| Die Karavane
| Wilhelm Hauff
| Pádraig Ó Moghráin
| 1930
| 
|-
| Ar Lorg na Staire 1
| Discover the Past 1
| Seán Ó Cúlacháin
| Máirtín Ó Corrbuí
| 1977
| 
|-
| Ar Lorg na Staire 2
| Discover the Past 2
| Seán Ó Cúlacháin
| Máirtín Ó Corrbuí
| 1980
| 
|-
| Ar Lorg na Staire 2
| Discover the Past 2
| Seán Ó Cúlacháin
| Máirtín Ó Corrbuí
| 1979
| 
|-
| Ar Lorg na Staire 3
| Discover the Past 3
| Seán Ó Cúlacháin
| Máirtín Ó Corrbuí
| 1981
| 
|-
| Ar Lorg na Staire 4
| Discover The Past 4
| Seán Ó Cúlacháin
| Máirtín Ó Corrbuí
| 1982
| 
|-
| Madraí
| Dogs
| Beverly Cuddy, Chris Bell
| Seán Ó Cadhain
| 1997
| 1-85791-218-7
|-
| Dr Jekyll agus Mr Hyde
| Dr Jekyll and Mr Hyde
| [[Robert Louis Stevenson|R. L. Stevenson]]
| Conall Cearnach
| 1930
| 
|-
| Dracula
| Dracula
| Bram Stoker
| Seán Ó Cuirrín
| 1933
| 
|-
| Dracula
| Dracula
| Bram Stoker
| Seán Ó Cuirrín
| 1997
| 1-85791-259-4
|-
| Dracula (Eagrán do dhaoine óga)
| Dracula
| Bram Stoker (Emmett B. Arrigan a chóirigh)
| Gabriel Rosenstock
| 1998
| 1-85791-269-1
|-
| Drámaidheacht in Inis
| Drama at Inish
| Lennox Robinson
| Gearóid Mac Spealáin
| 1944
| 
|-
| Scéilíní Caoine
| Dreams by a French Fireside
| Richard Leander
| Ailbhe Ó Monacháin
| 1940
| 
|-
| Maintíneacht
| Dressmaking
| Angela Moloney
| 
| 1985
| 
|-
| Dún Laoghaire agus na Ceanntair Magcuairt
| Dun Laoghaire and Surrounding Districts
| M. Ó Rónáin
| D. Mac Aodha
| 1937
| 
|-
| Luath-Ealaín na hÉireann
| Early Irish Art
| Máire de Paor
| Caoimhín Ó Ceallaigh
| 1990
| 
|-
| Domhaneolaíocht
| Earth Science
| Declan Kennedy, George Porter
| Áine Ní Ghlinn
| 1993
| 1-85791-009-5
|-
| Le Français: Écouter et Parler
| Écouter et Parler
| Dominique C. Côte, Sylvia Narins Levy, Patricia O'Connor
| An tAth. Colmán Ó Huallacháin
| 1964
| 
|-
| Biaphlandaí
| Edible Plants
| Pamela Forey, Cecilia Fitzsimmons
| Nicholas Williams
| 1997
| 1-85791-225-X
|-
| Donn an Capaillín Cróga
| El Cabellito
| Mercedes Astor
| Máire Ní Chéileachair
| 1980
| 
|-
| Céad Bliain d'Aois
| El Centenario
| S. Y. Alvarez Quintero
| Tomás Ó hÉighneacháin
| 1933
| 
|-
| Eóinín Bocht
| El Pobrecito Juan
| Gregorio Martinez Sierra
| Fiachra Éilgeach
| 1942
| 
|-
| Grádh na hÓige
| El Si de Las Niñas
| Leandro Fernández de Moratin
| Pádraig Ó Buachalla
| 1949
| 
|-
| Leictreonaic
| Electronics
| George Porter
| Siobhán Máirtín
| 1993
| 1-85791-008-7
|-
| Emil agus na Lorgairí
| Emil und die Detectives
| Erich Kastner
| Seán Mac Giollarnáth
| 1938
| 
|-
| Eithne agus an Bhruitíneach
| Emma and the Measles
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1979
| 
|-
| Eithne agus an Fiaclóir
| Emma Goes to the Dentist
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1979
| 
|-
| Eithne ag an Naíolann
| Emma Goes to the Nursery School
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1987
| 
|-
| Nuair a Bhíonn Eithne Dána
| Emma Quite Contrary
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1980
| 
|-
| Dearthairín Eithne 
| Emma's Baby Brother
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1980
| 
|-
| Námhaid don Phobal
| En Folkefiende
| Henrik Ibsen
| Gearóid Ó Lochlainn
| 1947
| 
|-
| Tiontuithe Fuinnimh
| Energy Conversions
| Declan Kennedy, George Porter
| Pádraig Mac Fhearghusa
| 1994
| 1-85791-012-5
|-
| Español: Entender y Hablar
| Entender y Hablar
| Gregory G. La Grone, Andrea Sendón McHenry, Patricia O'Connor
| An tAth. Colmán Ó Huallacháin
| 1968
| 
|-
| An Eoraip agus an Domhan (1300-1763)
| Europe and the World (1300-1763)
| Mark Tierney
| Livín Ó Murchú
| 1975
| 
|-
| An Eoraip agus an Domhan (1763-1960)
| Europe and the World (1763-1960)
| David Sturdy
| Livín Ó Murchú
| 1977
| 
|-
| Fianaise na Staire 1
| Evidence from the Past 1
| Des Cowman
| Áine Ní Ghlinn et al.
| 1990
| 
|-
| Fianaise na Staire 2
| Evidence from the Past 2
| Des Cowman
| Áine Ní Ghlinn et al.
| 1990
| 1-85791-287-X
|-
| Fianaise na Staire 3
| Evidence from the Past 3
| Des Cowman
| Áine Ní Ghlinn et al.
| 1992
| 
|-
| Ar Thóir na Tíreolaíochta 1
| Exploring Geography 1
| Patrick Hall
| Seán Mac an Tánaiste
| 1979
| 
|-
| Ar Thóir na Tíreolaíochta 2
| Exploring Geography 2
| Patrick Hall
| Bríd Ní Chearbhaill
| 1979
| 
|-
| Fabíola
| Fabiola
| Cardinal Wiseman
| C. Ó hArgáin
| 1940
| 
|-
| Na Cruiteacháin
| Farce des bossus
| Pierre Jalabert
| Liam Ó Briain
| 1936
| 
|-
| Feardorcha Truaillidhe
| Fardorougha the Miser
| William Carleton
| Seán Mac Maoláin
| 1933
| 
|-
| Síobhraí na mBeann agus na nGleann
| Fariy Legends and Traditions of the South of Ireland
| P. Crofton Croker
| Brighid Ní Loingsigh
| 1939
| 
|-
| An Lacha Feirmeora
| Farmer Duck
| Martin Wadell
| 
| 1993
| 1-85791-061-3
|-
| Eachtra Eithne na hInse
| Fiddler's Quest
| Patricia Lynch
| Gearóid Mac Spealáin
| 1959
| 
|-
| Leathchéad Peintéir Éireannach
| Fifty Irish Painters
| Michael Wynne
| Máirín Uí Mhurchadha, Máire Ní Ící
| 1995
| 1-85791-155-5
|-
| An Chéad-Chuairt ar an nGealaigh
| First Men in the Moon
| H. G. Wells
| Mícheál Ó Gríobhtha
| 1938
| 
|-
| Bia
| Food
| Siobhán Scott
| Áine Ní Ghlinn
| 1994
| 1-85791-011-7
|-
| Ar Son na hÉireann
| For the Old Land
| [[Charles J. Kickham]]
| Pilip Ó Foghludha
| 1940
| 
|-
| Rathmhartach agus Casann
| Fortunatus and Cassandra
| Githa Sowerby
| Áine Ní Chnáimhín
| 1945
| 
|-
| Dathad a hAon
| Forty-one
| Alan Downey
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1955
| 
|-
| Ion-Taisí
| Fossils
| Henry Gee, Cecilia Fitzsimmons, S. McCormick
| Breandán S. Mac Aodha
| 1996
| 1-85791-219-5
|-
| Breacóg
| Freckles
| Violet M. Methley
| Áine Ní Chnáimhín
| 1945
| 
|-
| Dúile Fionnuisce
| Freshwater Life
| Pamela &amp; Peter Forey
| Máire Nic Mhaoláin
| 1996
| 1-85791-217-9
|-
| Éachtaí agus Eachtraí
| Further Heroes of Modern Adventure &amp; Epic Tales of Modern Adventure
| T. C. Bridges, H. H. Tiltman
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1960
| 
|-
| Cinnirí Gaedhealacha na Críostaidheachta
| Gaelic Pioneers of Christianity
| Louis Gougaud
| Liam S. Gógáin
| 1939
| 
|-
| Tíreolaíocht Ghníomhach 1
| Geography in Action 1
| Richard Moles
| 
| 1990
| 1-85791-027-3
|-
| Tíreolaíocht Ghníomhach 2
| Geography in Action 2
| Richard Moles
| Siobhán Denman et al.
| 1995
| 1-85791-014-1
|-
| Tíreolaíocht Iarthar na hEorpa
| Geography of Western Europe
| A. H. Perry, V. C. Perry
| Siobhán Denman
| 1989
| 
|-
| Gaoilleán na nAisling
| Gilian the Dreamer
| Neil Munro
| Donn Piatt
| 1940
| 
|-
| Gleann an Áir
| Glenanaar
| Canon Sheehan
| Tomás de Bhial
| 1931
| 
|-
| Gleann an Áir (Eagrán Giorraithe)
| Glenanaar
| Canon Sheehan
| Tomás de Bhial
| 1965
| 
|-
| Suan
| Glimmer
| Jürg Bauer
| Gabriel Rosenstock
| 1982
| 
|-
| Góibí, Buachaill na Foraoise
| Gobi, l'enfant des bois
| Marcella Vérité, Philippe Salembier
| Máire Nic Mhaoláin
| 1983
| 
|-
| Oidhche Mhaith Agat, a Mhic Uí Dhomhnaill
| Goodnight, Mr O'Donnell
| Robert Brennan
| Liam Ó Briain
| 1933
| 
|-
| Codladh Sámh, a Bhrain
| Goodnight, Spot
| Eric Hill
| Treasa Ní Ailpín
| 1999
| 1-85791-293-4
|-
| Gogaille Gó
| Goose Chase
| M. Constanduros, Howard Agg
| Áine Ní Chnáimhín
| 1944
| 
|-
| An Ghréig agus an Róimh Fadó
| Greece and Rome Victorious
| David &amp; Bridget Trump
| Tomás Ó Sé
| 1987
| 
|-
| Graiméar Gréigise I
| Greek Grammar I
| E. A. Sonnenschein
| Maighréad Ní Éimhthigh
| 1942
| 
|-
| Graiméar Gréigise II
| Greek Grammar II
| E. A. Sonnenschein
| Maighréad Ní Éimhthigh
| 1942
| 
|-
| Bun-Chúrsa Ceapadóireachta Gréigise
| Greek Prose Composition
| M.A. North, A.E. Hilliard
| Maighréad Ní Éimhthigh
| 1941
| 
|-
| An Grógánach agus an Peiréad
| Grogan and the Ferret
| George Shiels
| Seán Mac Maoláin
| 1945
| 
|-
| Gwen Tomos
| Gwen Tomos
| Daniel Owen
| An tAth. Gearóid Ó Nualláin
| 1957
| 
|-
| Hamad, an Buachaill Múrach
| Hamad, el Pequeno Moro
| Daniel Bas
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1976
| 
|-
| Teach an Chrochadóra
| Hangman's House
| Donn Byrne
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1936
| 
|-
| Hannibal
| Hannibal
| Ghislaine Joos
| Peadar Ó Casaide
| 1980
| 
|-
| An Leas-Mháthair
| Hansel and Gretel
| Hermon Ould
| Seamus Mac Úgó
| 1937
| 
|-
| Oíche na Stoirme
| Harry's Stormy Night
| Úna Leavy, Peter Utton
| Gabriel Rosenstock
| 1997
| 1-85791-245-4
|-
| A Dúthchas Gaelach
| Her Irish Heritage
| A. M. P. Smithson
| Tadhg Ó Rabhartaigh
| 1939
| 
|-
| Seo Linn ar Saoire!
| Here we are!
| Richard Fowler
| Christine Warner
| 1999
| 1-85791-316-7
|-
| Mé Féin agus Mo Mhadadh
| Herr und Hund
| Thomas Mann
| Pádraig Ó Moghráin
| 1935
| 
|-
| An Banphrionsa a d'Imíodh ar Fán
| Het Prinsesje Altijd Wegliep
| Marijke Reesink
| Siobhán Denman
| 1980
| 
|-
| Leanbh Mo Chroí
| Hetty Gray
| Rosa Mullholland
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1956
| 
|-
| Lá Fada Samhraidh
| Hirddydd Haf
| Mair Wynn Hughes
| Máire Nic Mhaoláin
| 1989
| 1-85791-044-3
|-
| Treasa Bheag
| Histoire de Ste Thérèse de l'Enfant-Jésus
| R. P. J. Carbonel, S. J.
| An tAth. Seán Mac Craith
| 1954
| 
|-
| An Coinscríobhach
| Histoire d'un conscrit de 1813
| Erckmann-Chatrian
| Seoirse Ó Broin
| 1933
| 
|-
| Longa
| Historia ilustrada de los barcos
| Vincent Segrelles
| Pádraig Ua Maoileoin
| 1980
| 
|-
| Stair na Gréige I
| History of Greece
| J. B. Bury
| An Dr Pádraig de Brún
| 1955
| 
|-
| Stair na Gréige II
| History of Greece
| J. B. Bury
| An Dr Pádraig de Brún
| 1955
| 
|-
| Stair na Gréige III
| History of Greece
| J. B. Bury
| An Dr Pádraig de Brún
| 1955
| 
|-
| Stair Éirighe-Amach na nÉireannach i 1798 I
| History of the Rising of 1798
| Charles Hamilton Teeling
| Tadhg Ó Rabhartaigh
| 1941
| 
|-
| Stair Éirighe-Amach na nÉireannach i 1798 II
| History of the Rising of 1798
| Charles Hamilton Teeling
| Tadhg Ó Rabhartaigh
| 1942
| 
|-
| Hörschatz 1
| Hörschatz 1
| Jim Hayes
| Gabriel Rosenstock
| 1997
| 1-85791-265-9
|-
| Gairneoireacht
| Horticulture
| Sheila Porter
| Pádhraic Mac Dhomhnaill
| 1993
| 1-85791-010-9
|-
| Tigheas
| Housecraft
| Ruth Binnie, Julia R. Boxnall
| Micheál Ó Gríobhtha
| 1941
| 
|-
| Aodh de Róiste
| Hugh Roach, the Ribbonman
| James Murphy
| Domhnall Ó Ceocháin
| 1933
| 
|-
| Cara an Phobail
| Hyacinth Halvey
| [[Lady Gregory]]
| Mícheál Ó Droighneáin
| 1935
| 
|-
| Flóisíní Shain Proinnsias
| I Fioretti de San Francesco
| San Proinnsias
| Seán Ó Muirthile Carraige
| 1937
| 
|-
| Smaointe Fáin an tSuathramáin
| Idle Thoughts of an Idle Fellow
| Jerome K. Jerome
| Eibhlín Ní Churraoin
| 1938
| 
|-
| Igaliko
| Igaliko: en gronlandsk bygd
| Karin &amp; Hans Berg
| Eoghan Ó Colla
| 1976
| 
|-
| Gruagach Dúr an Deagh-Chroidhe
| Il Burbero Benefico
| Carlo Goldoni
| Maoghnas Ó Domhnaill
| 1934
| 
|-
| Tóraidheacht ar Lorg Chríosta
| Imitatio Christi
| Thomas à Kempis
| 
| 1937
| 
|-
| I n-Aimsir Emmet
| In Emmet's Days
| James Murphy
| Colm Ó Gaora
| 1937
| 
|-
| In Aimsir Eoghain Ruaidh
| In the Days of Owen Roe
| James Murphy
| P. Mac Seagháin
| 1935
| 
|-
| Tír na Leomhan
| In the Land of the Lion
| Cherry Kearton
| Seán Mac Maoláin
| 1940
| 
|-
| Sa Pháirc Phoiblí
| In the Park
| Campbell Books
| Mairtín Ó Cléirigh
| 1999
| 1-85791-289-6
|-
| Feithidí
| Insects
| Pamela Forey, Cecilia Fitzsimmons
| Nicholas Williams
| 1996
| 1-85791-169-5
|-
| Tíreolaíocht na Meánteistiméireachta
| Intermediate Certificate Geography
| Liam Mac Conmara
| 
| 1976
| 
|-
| Tíreolaíocht Réigiúnach (Meánteistiméireacht)
| Intermediate Regional Geography
| Liam Mac Conmara
| 
| 1979
| 
|-
| Buneolas ar Leabharchoimeád
| Introduction to Book-keeping
| Eamon Stack
| Máire Ní Shé
| 1988
| 
|-
| Buneolas ar Thráchtáil
| Introduction to Commerce
| Éamon Stack
| Fíona de Blácam
| 1990
| 
|-
| Inuk, an Buachaill Eiscimeach
| Inuk, el Pequeno Esquimal
| Daniel Bas
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1975
| 
|-
| Íodhbairt Ifigéine
| Iphigenia in Aulis
| Euripedes
| Pádraig de Brún
| 1935
| 
|-
| Éire agus Éireannaigh i Muirthéacht na Frainnce
| Ireland and Irishmen in the French Revolution
| Richard Hayes
| Máire (Séamus Ó Grianna)
| 1933
| 
|-
| Éire Choidhche ar Barr
| Ireland First
| P. Kehoe
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1940
| 
|-
| Stair na hÉireann ó 800 A.D. go dtí 1600
| Ireland from 800 A.D. to A.D. 1600
| John Ryan, S.J., M.A.
| Micheál Breathnach
| 1934
| 
|-
| Stair na hÉireann ó Thosach anuas go dtí 800 A.D.
| Ireland from the Earliest Times to A.D. 800
| John Ryan, S.J., M.A.
| Micheál Breathnach
| 1931
| 
|-
| Dílse na nGael don Aifreann
| Ireland's Loyalty to the Mass
| Fr Augustine, O.M. Cap.
| Tomás de Bhial
| 1959
| 
|-
| Ealaín Éireannach ó 1600 i Leith
| Irish Art from 1600 to the Present Day
| Anne Crookshank
| Caoimhín Ó Ceallaigh
| 1987
| 
|-
| Sidhe-Scéalta
| Irish Fairy Tales
| Edmund Leamy
| Brighid Ní Loingsigh
| 1933
| 
|-
| Meanma Gaedhael
| Irish Nationality
| Alice Stopford Green
| Tomás de Bhial
| 1938
| 
|-
| Dealbhóireacht Éireannach ó 1600 i Leith
| Irish Sculpture from 1600 to the Present Day
| Anne Crookshank
| Máire Gabhánach Uí Dhufaigh
| 1987
| 
|-
| Muinntir an Oileáin
| Islanders
| [[Peadar O'Donnell]]
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1936
| 
|-
| Muintir an Oileáin
| Islanders
| [[Peadar O'Donnell]]
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1989
| 
|-
| Ivanhoe
| Ivanhoe
| Sir Walter Scott
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1937
| 
|-
| Seáinín agus an Gas Pónaire
| Jack and the Beanstalk
| Herman Ould
| Séamus Mac Shamhradháin
| 1936
| 
|-
| Klaas
| Jackie Bor i Holland
| Anna Rikwin, Brick &amp; Astrid Lindgren
| Eoghan Ó Colla
| 1979
| 
|-
| Pipín, Grágálaí agus an Naíonán Mór
| Jan Klassen en het roverskind
| Margriet Heymans
| Eoghan Ó Colla
| 1977
| 
|-
| Liam agus Brídín sna Sléibhte
| Jean-Lou et Sophie à la montagne
| Marcel Marlier
| Máire Áine Ní Dhonnchadha
| 1975
| 
|-
| Liam agus Brídín san Fhoraois
| Jean-Lou et Sophie dans la forêt
| Marcel Marlier
| Eoghan Ó Colla
| 1976
| 
|-
| Liam agus Brídín i Srí Lanca
| Jean-Lou et Sophie dans l'Île de Lumière
| Marcel Marlier
| Máire Nic Mhaoláin
| 1983
| 
|-
| Liam agus Brídín Cois Farraige
| Jean-Lou et Sophie découvrent la mer
| Marcel Marlier
| Máire Áine Ní Dhonnchadha
| 1975
| 
|-
| Liam agus Brídín sa Bhriotáin
| Jean-Lou et Sophie en Bretagne
| Marcel Marlier
| Eoghan Ó Colla
| 1978
| 
|-
| Aililiú Pililiú
| Jeepers Creepers
| Ingemar Lejonborg
| Pádraig Ua Maoileoin
| 1982
| 
|-
| Oileán Draoidheachta
| Jill's Magic Island
| E. A. Jeff
| Leon Ó Broin
| 1940
| 
|-
| Seáinín agus an Chearc Mhór
| John Joe and the Big Hen
| Martin Waddell
| Máire Ní Mhaicín
| 1995
| 1-85791-148-2
|-
| Irisleabhar Príosúin Sheáin Mhistéil I
| John Mitchel's Jail Journal
| Seán Mistéal
| Eoghan Ó Neachtain
| 1936
| 
|-
| Irisleabhar Príosúin Sheáin Mhistéil II
| John Mitchel's Jail Journal
| Seán Mistéal
| Eoghan Ó Neachtain
| 1936
| 
|-
| Iain Áluinn
| John Splendid
| Neil Munro
| Seán Tóibín
| 1931
| 
|-
| Seán Workmann
| John Workmann
| Hans Dominik
| Pádraic Ó Moghráin
| 1933
| 
|-
| Deireadh an Aistir
| Journey's End
| R. C. Sherrif
| Aodh Mac Dhubháin
| 1935
| 
|-
| Arís
| Joyeuse farce des encores
| Henri Ghéon
| Liam Ó Briain
| 1936
| 
|-
| An Breitheamh Ó Loingsigh
| Judge Lynch
| Laurence Housman
| Áine Ní Chnáimhín
| 1944
| 
|-
| Juliana, an Cailín Ollannach
| Juliana, la Pequena Holandesa
| Daniel Bas
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1975
| 
|-
| Amhránaithe Bhremen
| Kanterne fra Bremen
| Grimm
| Eoghan Ó Colla
| 1977
| 
|-
| Katia, an Cailín Ungárach
| Katia, la Pequena Hungara
| Daniel Bas
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1980
| 
|-
| Cait agus Bábóga
| Katterwaard en Popperommel
| Margriet Heymans
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1975
| 
|-
| An Fuadach
| Kidnapped
| Robert Louis Stevenson
| Leon Ó Broin
| 1931
| 
|-
| An Fuadach (Eagrán Giorraithe)
| Kidnapped
| Robert Louis Stevenson
| Leon Ó Broin
| 1965
| 
|-
| Cineadh an Fhásaigh
| Kindred of the Wild
| G. D. Roberts
| Niall Ó Dónaill
| 1935
| 
|-
| Mac Rí na hÉireann I
| King of Ireland's Son
| Padraic Colum
| Niall Ó Dónaill
| 1939
| 
|-
| Mac Rí na hÉireann II
| King of Ireland's Son
| Padraic Colum
| Niall Ó Dónaill
| 1939
| 
|-
| Mac Rí na hÉireann III
| King of Ireland's Son
| Padraic Colum
| Niall Ó Dónaill
| 1939
| 
|-
| Rí na dTinncleóir
| King of the Tinkers
| Patricia Lynch
| Máiréad Nic Mhaicín
| 1946
| 
|-
| Rí na Catóire
| Koning Van Katoren
| Jan Terlouw
| [[Gabriel Rosenstock]]
| 1979
| 
|-
| La Belle Nivernaise
| La Belle Nivernaise
| Alphonse Daudet
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1932
| 
|-
| An Plean a Cheap Deilgín
| La bonne idée de Pointu, le hérisson
| J. Bodar, Ch. Salembier
| Eoghan Ó Colla
| 1976
| 
|-
| Gabhar na nAdharc Órga
| La Chèvre aux cornes d'or
| Henri Cornelius, Elizabeth Ivanovsky
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1976
| 
|-
| An Gabhar agus na Meannáin
| La Chèvre et les Biquets
| Grimm
| Máire Áine Ní Dhonnchadha
| 1976
| 
|-
| An Chaoin-Fhrainc
| La Douce France
| René Bazin
| Maighréad Nic Mhaicín
| 1959
| 
|-
| An Cailín ó'n Sibéir
| La jeune sibérienne
| M. Xavier de Maistre
| An tAth. T. Mac Eoin
| 1958
| 
|-
| An Baile
| La Maison
| Henri Bordeaux
| Pádraig Ó Buachalla
| 1936
| 
|-
| Beatha Iongantach Bhearnáird
| La Merveilleuse histoire du jeune Bernard de Monthon
| Henri Ghéon
| Liam Ó Briain
| 1935
| 
|-
| Bean an Ghaiscidhigh
| La Mujer del Héroe
| G. M. Sierra
| Tomás Ó hÉighneacháin
| 1933
| 
|-
| Crosáid Nuadh na bPáistí
| La Nouvelle Croisade des enfants
| Henri Bordeaux
| Maoghnas Ó Domhnaill
| 1945
| 
|-
| Geamaireacht Droichid an Diabhail
| La Parade du Pont du Diable
| Henri Ghéon
| Liam Ó Briain
| 1932
| 
|-
| An Péarla Dubh
| La Perle noire
| Victorien Sardou
| Donnchadh Ó Laoghaire
| 1952
| 
|-
| An Chearc agus an Ubh Sheacláide
| La poule qui voulait pondre des oeufs de pâques
| J. Bodar, Ch. Salembier
| Eoghan Ó Colla
| 1977
| 
|-
| An Gúna Olna
| La Robe de laine
| Henri Bordeaux
| Donn Piatt
| 1938
| 
|-
| An Sabhána Draíochta
| La Savane enchantée
| Andrée Clair, Boubon Hama
| Máire Áine Ní Dhonnchadha, Seán Mac Mathghamhna
| 1977
| 
|-
| Dualgas Pheadair Bhig
| La Tâche du petit Pierre
| Jeanne Mairet
| Séamus Ó Maolchathaigh
| 1953
| 
|-
| Faoi Chrann Smóla
| La terre qui meurt
| René Bazin
| Máire (Séamus Ó Grianna)
| 1935
| 
|-
| An Tiúilip Dhubh
| La Tulipe noire
| Alexandre Dumas
| Máire Nic Aodháin
| 1939
| 
|-
| An Chéad Leabhar Pictiúr
| Ladybird First Picture Book
| Ethel &amp; Harry Wingfield
| 
| 1986
| 
|-
| An Dara Leabhar Pictiúr
| Ladybird Second Picture Book
| Ethel &amp; Harry Wingfield
| 
| 1986
| 
|-
| Lala an Cóála Beag
| Lala, le petit kaola
| Marcella Vérité, Walder
| Éamon Ó Tuathail
| 1977
| 
|-
| Bambi
| L'Album de Bambi
| Des Gouttes &amp; Salten
| Eoghan Ó Colla
| 1977
| 
|-
| An tAinmhí ó Lascaux go Picasso
| L'Animal de Lascaux à Picasso
| 
| Máire Nic Mhaoláin
| 1981
| 
|-
| Cúrsa Laidine dár Ré Féin III
| Latin For Today III
| Mason D. Gray, Thornton Jenkins, F. Dale
| Micheál Ó hOdhráin
| 1970
| 
|-
| Prós-Cheapadóireacht Laidne
| Latin Prose Composition
| M.A. North, A.E. Hilliard
| Maoghnas Ó Domhnaill
| 1938
| 
|-
| Fear na Sainnte
| L'Avare
| [[Molière]]
| Máire Ní Dhabhoireann
| 1937
| 
|-
| An Geocach Duine Uasail
| Le Bourgeois gentilhomme
| [[Molière]]
| Máire Ní Shíthe
| 1930
| 
|-
| Cat na mBrog
| Le chat botté
| Henri Ghéon
| Liam Ó Briain
| 1936
| 
|-
| Dubh agus Breac: Scéal Dhá Chat
| Le chat d'ici et le chat d'ailleurs
| Martha Englebert, Jean Benoist
| Máire Ní Chéileachair
| 1980
| 
|-
| Amaidín an Piscín ar an Rinc Scátála
| Le chat Follet sur la patinoire
| Lucienne Erville, Marcel Marlier
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1975
| 
|-
| Scéalta Aoibhnis
| Le Conte des étoiles
| Marcelle Vérité, Elizabeth Ivanovsky
| Máire Áine Ní Dhonnchadha
| 1980
| 
|-
| An Grádh Cásmhar
| Le Dépit amoureux
| [[Molière]]
| Liam Ó Briain
| 1937
| 
|-
| An tIúdach Pólach
| Le Juif polonais
| Erckmann-Chatrian
| Maighréad Nic Mhaicín
| 1937
| 
|-
| Mo Chuidse Príosúin
| Le Mie Prigioni
| Silvio Pellico
| E.  Bean Mhic Oistigín (Ní Bhroin), S. Ní Dhubhgáin
| 1957
| 
|-
| Ordóigín
| Le Petit Poucet
| Henri Ghéon
| Liam Ó Briain
| 1937
| 
|-
| Rí na gCnoc
| Le Roi des montagnes
| Edmund About
| Cormac Ó Cadhlaigh
| 1931
| 
|-
| An Croí Naofa agus an tSagartacht
| Le Scaré Coeur et le sacerdoce
| An Mháthair Louise Mairéad de la Touche
| An tArd-Deochan P.  Mac Giolla Cheara
| 1957
| 
|-
| Tíreolaíocht na hArdteistiméireachta
| Leaving Certificate Geography
| Micheál Ó hAnnáin
| 
| 1983
| 
|-
| Eacnamaíocht Bhaile na hArdteistiméireachta: Eolaíoch agus Sóisialta
| Leaving Certificate Home Economics: Social
| Eileen Murphy
| Caoimhín Ó Ceallaigh
| 1989
| 
|-
| Fuinneamh
| L'Energie
| Alain Grée
| Helen Ó Murchú
| 1979
| 
|-
| Scapin na gCleas
| Les Fourberies de Scapin
| [[Molière]]
| Tomás Ó hÉighneacháin
| 1933
| 
|-
| Bréagáin Dhaidí na Nollag
| Les Jouets du Père Noël
| Passegand-Josée Sacré
| Eoghan Ó Colla
| 1980
| 
|-
| Aindeise Shiobhan
| Les Malheurs de Sophie
| Sophie de Ségur
| [[Cormac Ó Cadhlaigh]]
| 1928
| 
|-
| Buachaillí na mBád
| Les Mousses de Kernoc'h
| Anie &amp; Michel Politzer
| Séamus Ó Tuama
| 1985
| 
|-
| An Spás
| L'Espace
| Alain Grée
| Helen Ó Murchú
| 1979
| 
|-
| An Fear a Chuireadh Crainn
| L'homme qui plantait des arbres
| Jean Giono
| Eoin Ó Néill
| 1998
| 1-85791-272-1
|-
| An Saol in Éirinn
| Life in Ireland
| L. M. Cullen
| Tomás Ó Laoi
| 1976
| 
|-
| Beatha Mhaitiú Talbóid
| Life of Matt Talbot
| Sir Joseph Glynn
| Diarmuid Ó Súilleabháin
| 1937
| 
|-
| Beatha Ár dTighearna
| Life of Our Lord
| 
| Niall Mac Suibhne
| 1944
| 
|-
| An t-Ionnradh nó Yegof an Gealt
| L'Invasion
| Erckmann-Chatrian
| Seoirse Ó Broin
| 1954
| 
|-
| Lisín
| Lisheen
| Canon Sheehan
| Máire ([[Séamus Ó Grianna]])
| 1940
| 
|-
| Clóicín Dearg
| Little Red Riding Hood
| 
| P. Mac Diarmada
| 1937
| 
|-
| Cochaillín Dearg
| Little Red Riding Hood
| Ladybird Books Ltd
| Treasa Ní Ailpín
| 1999
| 1-85791-307-8
|-
| Mná Beaga
| Little Women
| Louisa M. Alcott
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1948
| 
|-
| Saoghal Ré na nGracchi
| Lives of the Gracchi
| Plutarch
| Domhnall Ó Mathghamhna
| 1934
| 
|-
| Livias: Leabhar 26
| Livy XXVI
| Thomas F. Donnelly
| Dónall Ó Conalláin
| 1975
| 
|-
| Lóna
| Lona
| T. Gwynn Jones
| An tAth. Gearóid Ó Nualláin
| 1956
| 
|-
| Lann Fada
| Long Lance: Autobiography of an Indian Chief
| Long Lance
| Muiris Ó Cathain
| 1941
| 
|-
| Bun-Chúrsa Laidne I
| Longman's Latin Course I
| 
| Micheál Breathnach
| 1938
| 
|-
| Bun-Chúrsa Laidne II
| Longman's Latin Course II
| 
| Micheál Breathnach
| 1943
| 
|-
| Féachaimis ar Phictiúir Thíreolaíochta
| Looking at Geographical Pictures
| L. F. Mac Cárthaigh
| An tSiúr Fionnuala Ní Chuill
| 1974
| 
|-
| An Tighearna Éadbhárd
| Lord Edward
| Christine Longford
| Pádhraic Óg Ó Conaire
| 1944
| 
|-
| Lorna Doone
| Lorna Doone
| R. D. Blackmore
| Aindrias Ó Baoighill
| 1934
| 
|-
| An Bheirt Aodhairí
| Los Pastores
| G. M. Sierra
| Tomás Ó hÉighneacháin
| 1933
| 
|-
| Eadar Muir is Tír
| Lost on Du-Corrig
| Standish O'Grady
| Niall Johnny Ó Domhnaill
| 1936
| 
|-
| Eadar Muir is Tír
| Lost on Du-Corrig
| Standish O'Grady
| Niall Johnny Ó Domhnaill
| 1997
| 1-85791-235-7
|-
| Tíreoluíocht na hÉireann
| Macmillan's General and Regional Geography of Ireland
| T. J. Dunne
| T. Ó Raithbheartaigh
| 1937
| 
|-
| An Mhaicreacnamaíocht
| Macroeconomics
| Robert L. Heilbroner, Lester C. Thurow
| Diarmaid Ó Cearbhaill
| 1983
| 
|-
| Mads agus Millalik
| Mads og Millalik
| Swend Otto
| Eoghan Ó Colla
| 1979
| 
|-
| Taoisigh Eorpa
| Makers of Europe
| Wilmot Buxton
| Mícheál Ó Siochfhradha
| 1933
| 
|-
| Mamaigh
| Mammals
| Eleanor Lawrence, Ruth Lindsay
| Nicholas Williams
| 1996
| 1-85791-161-X
|-
| Mamaigh
| Mammals
| Steve Parker
| Seán Ó Cadhain
| 1998
| 1-85791-281-0
|-
| Mairéad Gillan
| Margaret Gillan
| Brinsley McNamara
| Brian Ó Nualláin
| 1953
| 
|-
| Máire
| Marie
| H. Rider Haggard
| Niall Ó Dónaill
| 1935
| 
|-
| Marie Chapdelaine
| Marie Chapdelaine
| Louis Hermon
| Fiachra Éilgeach
| 1934
| 
|-
| Máirín sa Sorcas
| Martine au cirque
| Gilbert Delahaye, Marcel Marlier
| Clodagh Uí Riagáin
| 1977
| 
|-
| Máirín sa Zú
| Martine au zoo
| Gilbert Delahaye
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1975
| 
|-
| Máirín Thinn
| Martine est malade
| Gilbert Delahaye, Marcel Marlier
| Máire Áine Ní Dhonnchadha
| 1977
| 
|-
| Máirín agus na 4 Ráithe
| Martine et le 4 saisons
| Gilbert Delahaye, Marcel Marlier
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1976
| 
|-
| Máirín an Rinceoir Beag Bailé
| Martine, petit rat de l'opéra
| Gilbert Delahaye, Marcel Marlier
| Siobhán Denman
| 1980
| 
|-
| Eolaíocht na nÁbhar
| Materials
| Declan Kennedy
| Pádraig Mac Fhearghusa
| 1994
| 1-85791-013-3
|-
| Teicneolaíocht Ábhar - Adhmad: Leabhar Saothair (Teastas Sóisearach)
| Materials Technology (Wood) - Junior Certificate Students' Workbook
| John Gilligan
| 
| 1999
| 1-85791-315-9
|-
| Plean na Matamaitice: Naíonáin Sinsir 1
| Maths Plan
| An tSiúr Marian, O.P.
| Máirtín C. Ó Cadhain
| 1987
| 
|-
| Plean na Matamaitice: Naíonáin Sinsir 2
| Maths Plan
| An tSiúr Marian, O.P.
| Máirtín C. Ó Cadhain
| 1987
| 
|-
| Plean na Matamaitice: Naíonáin Sóisir 1
| Maths Plan
| An tSiúr Marian, O.P.
| Máirtín C. Ó Cadhain
| 1987
| 
|-
| Plean na Matamaitice: Naíonáin Sóisir 2
| Maths Plan
| An tSiúr Marian, O.P.
| Máirtín C. Ó Cadhain
| 1987
| 
|-
| Muiris Ó hAirt
| Maurice Harte
| T. C. Murray
| An tAth. T. Ó Gallchobhair
| 1937
| 
|-
| Luibheanna Leighis
| Medicinal Plants
| Pamela Forey, Ruth Lindsay
| Nicholas Williams
| 1997
| 1-85791-216-0
|-
| Seo Agat Matamaitic 1
| Meeting Mathematics 1
| James McGivern
| Bríd Ní Chearbhaill
| 1977
| 
|-
| Seo Agat Matamaitic 2
| Meeting Mathematics 2
| James McGivern
| Bríd Ní Chearbhaill
| 1977
| 
|-
| Seo Agat Matamaitic 3
| Meeting Mathematics 3
| James McGivern
| Bríd Ní Chearbhaill
| 1979
| 
|-
| Seo Agat Matamaitic 4
| Meeting Mathematics 4
| James McGivern
| Seosamh Ó Braonáin
| 1979
| 
|-
| Seo Agat Matamaitic 5
| Meeting Mathematics 5
| James McGivern
| Seosamh Ó Braonáin
| 1985
| 
|-
| Seo Agat Matamaitic 6
| Meeting Mathematics 6
| James McGivern
| Seosamh Ó Braonáin
| 1985
| 
|-
| Eachtraí Sherlock Holmes
| Memoirs of Sherlock Holmes
| Sir Arthur Conan Doyle
| Proinsias Ó Brógáin
| 1937
| 
|-
| Marco Polo
| Messer Marco Polo
| Donn Byrne
| Seán Mac Maoláin
| 1938
| 
|-
| Micheál
| Michael
| Miles Malleson
| Máiréad Ní Ghráda
| 1933
| 
|-
| An Mhicreacnamaíocht
| Microeconomics
| Robert L. Heilbroner, Lester C. Thurow
| Diarmaid Ó Cearbhaill
| 1982
| 
|-
| Midwinter
| Midwinter
| John Buchan
| An tAth. T. Ó Gallchobhair
| 1937
| 
|-
| Síle ar Scoil
| Mila Colegiala
| Maria Blanca-Gil
| Máire Áine Ní Dhonnchadha
| 1980
| 
|-
| Síle agus a Madra Beag
| Mila y su perrito
| Maria Blanca-Gil
| Máire Áine Ní Dhonnchadha
| 1980
| 
|-
| Minna von Barnhelm
| Minna von Barnhelm
| G. E. Lessing
| Micheál Ó Cléirigh
| 1955
| 
|-
| An Mhíorbhailt
| Miracle
| Clarence B. Kelland
| Niall Mac Suibhne
| 1936
| 
|-
| Púca Bán Chorcaighe
| Miss Pennyfeather and the Pooka
| Eileen O'Faoláin
| Brighid Ní Loingsigh
| 1955
| 
|-
| Eacnamaíocht na Linne Seo: Leabhar Nótaí do Mhic Léinn
| Modern Economics: Students' Notebook
| Harvey &amp; Johnston
| Diarmaid Ó Cearbhaill
| 1980
| 
|-
| Eacnamaíocht na Linne Seo
| Modern Economics: Study Guide and Work Book
| Harvey &amp; Johnston
| Diarmaid Ó Cearbhaill
| 1980
| 
|-
| Ón nGorta Anall
| Modern Ireland Since 1850
| Mark Tierney
| Micheál Ó Súilleabháin
| 1983
| 
|-
| M'Uncal agus an Sagart Paróiste
| Mon Oncle et mon curé
| Jean de la Brète
| Nioclás Tóibín
| 1955
| 
|-
| Tailc Tréanmhór an Rí-Bhéar
| Monarch the Big Bear
| Ernest Thompson Seton
| Mícheál Ó Siochfhradha
| 1931
| 
|-
| An Múindín
| Moondyne
| John Boyle O'Reilly
| Conchubhar Ó h-Argáin
| 1931
| 
|-
| Poitín
| Moonshine
| Arthur Hopkins
| Gearóid Mac Spealáin
| 1944
| 
|-
| An Ré-Sheód
| Moonstone
| Wilkie Collins
| Mícheál Ó Gríobhtha
| 1933
| 
|-
| Fí-Fá-Fúm
| Mother Goose Nursery Tales
| Údair Éagsúla
| Seán Mac Giollarnáth
| 1931
| 
|-
| Bean an Phaoraigh
| Mrs Adis
| S. Kaye-Smith, J. Hampden
| Gearóid Mac Spealáin
| 1944
| 
|-
| Ag Troid ar son na Saoirse
| My Fight For Irish Freedom
| Dan Breen
| Séamas Daltún
| 1972
| 
|-
| Mo Chéad Leabhar faoi Ainmhithe
| My First Animal Word Book
| Edwina Riddell
| 
| 1997
| 1-85791-263-2
|-
| An Teach S'Againne
| My First Home
| Edwina Riddell
| 
| 1998
| 1-85791-270-5
|-
| Mo Chéad Naíonra
| My First Nursery
| Edwina Riddell
| 
| 1996
| 1-85791-196-2
|-
| An Sagart Óg
| My New Curate
| Canon Sheehan
| Pádraig Ó Corcordha
| 1935
| 
|-
| Jimí
| När stalltrollet flyttade
| Elizabeth Hjortoid
| Fidelma Ní Ghallchobhair
| 1985
| 
|-
| Ar an mBóthar Mór
| Nationale 6
| Jean-Jacques Bernard
| Liam Ó Briain
| 1948
| 
|-
| Nua-Thíreolaíocht 1
| New Geography 1
| E. Armitage, M. Grace
| Seán Mac an Tánaiste
| 1984
| 
|-
| Nua-Thíreolaíocht 2
| New Geography 2
| E. Armitage, M. Grace
| Seosamh Ó Cuaig, Máire Ní Fhinneadha
| 1985
| 
|-
| Nua-Thíreolaíocht 3
| New Geography 3
| E. Armitage, M. Grace
| Seán Ó Cadhain
| 1985
| 
|-
| Ceimic an Chláir Nua
| New Programme Science
| Diarmuid Mac Cann
| 
| 1985
| 
|-
| Fisic an Chláir Nua
| New Programme Science
| Diarmuid Mac Cann
| 
| 1985
| 
|-
| Bitheolaíocht an Chláir Nua
| New Programme Science
| Diarmuid Mac Cann
| 
| 1985
| 
|-
| Noiní agus Mainí
| Nonni and Manni
| Jon Svensson
| Pádraig Ó Moghráin
| 1941
| 
|-
| Deoraidhe Gaedhil ag Eachtraí ar Bhliain 1798
| Notes of an Irish Exile of 1798
| Miles Byrne
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1937
| 
|-
| Nuala
| Nuala
| L. Mac Manus
| Gearóid Mac Spealáin
| 1955
| 
|-
| Sean-Eoin
| Old John
| Máirín Ní Chriagáin
| Tomás Ó Faoláin
| 1938
| 
|-
| An Fheirm
| On The Farm
| Peter Loughran
| 
| 1994
| 1-85791-107-5
|-
| Óráidí Chiceró i n-aghaidh Chaitilína
| Orationes Ciceronius in Catalinum
| 
| Maoghnas Ó Domhnaill
| 1938
| 
|-
| An Béar sa Choill
| Ota, dër Bär
| Ivan Gantchev
| Gabriel Rosenstock
| 1982
| 
|-
| An Saol Beo 1
| Out and About 1
| Éamon de Buitléar
| An Col. Éamon de Buitléar
| 1976
| 
|-
| An Saol Beo 2
| Out and About 2
| Éamon de Buitléar
| An Col. Éamon de Buitléar
| 1978
| 
|-
| An Saol Beo 3
| Out and About 3
| Éamon de Buitléar
| Seosamh Ó Braonáin
| 1982
| 
|-
| Dlí na Fianaise in Éirinn
| Outline of Evidence, Practice and Procedure in Ireland
| P. A. Ó Síocháin
| Pádraig Ua Maoileoin
| 1963
| 
|-
| Foras Feasa ar Stair na Rómha
| Outlines of Roman History
| Pelham
| Pádraig Ó Moghráin
| 1958
| 
|-
| Sleachta as Saothar Óvid
| Ovid Selections
| C. E. Freeman
| Micheál Ó hOdhráin
| 1971
| 
|-
| Panchito, an Buachaill Meicsiceach
| Panchito, el Pequeno Mexicano
| Daniel Bas
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1978
| 
|-
| Ministir Ó Ceallaigh
| Parson Kelly
| A. E. W. Mason, A. Lang
| Niall Ó Dónaill
| 1937
| 
|-
| Céimeanna sa Stair 1
| Pathways in History 1
| Colm Ó Loingsigh
| Seosamh Mac Ionmhain
| 1987
| 
|-
| Céimeanna sa Stair 2
| Pathways in History 2
| Colm Ó Loingsigh
| Mairéad Nic Suibhne
| 1987
| 
|-
| Céimeanna sa Stair 3
| Pathways in History 3
| Colm Ó Loingsigh
| Seosamh Mac Ionmhain
| 1988
| 1-85791-069-9
|-
| Céimeanna sa Stair 4
| Pathways in History 4
| Colm Ó Loingsigh
| Máire Ní Bheaglaoich, Eibhlín Ní Mhainnín
| 1990
| 1-85791-260-8
|-
| Pól Twyning
| Paul Twyning
| George Shiels
| Pádraig Ó hAirt
| 1945
| 
|-
| Iascaire Inis Tuile
| Pêcheur d'Islande
| Pierre Loti
| Máire (Séamus Ó Grianna)
| 1953
| 
|-
| Pedro, an Gaucho Beag
| Pedro, el Pequeno Gaucho
| Daniel Bas
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1980
| 
|-
| Contúirt sa Spáinn
| Perygl yn Sbaen
| Bob Enyon
| Máire Nic Mhaoláin
| 1994
| 1-85791-083-4
|-
| Peadar
| Peter
| Rutherford Mayne
| Seán Mac Maoláin
| 1945
| 
|-
| Tír na Deo
| Peter Pan and Wendy
| J. M. Barrie
| Máiréad Ní Ghráda
| 1938 (athleagan athchóirithe 2019)
| 
|-
| Peadar Píobaire
| Peter the Pied Piper
| Herman Ould
| Séamus Mac Shamhradháin
| 1944
| 
|-
| An Tarna Phillippica
| Phillipic II
| Cicero
| Domhnall Ó Mathghamhna
| 1932
| 
|-
| Micilín i bhFolach
| Piggy Little's Hide and Seek
| Jill Dow
| Seosamh Ó Murchú
| 1997
| 1-85791-236-5
|-
| Pinnocchio
| Pinnocchio
| Carlo Collodi
| P. Ó Buachalla
| 1933
| 
|-
| Breathnaigh Romhat 1
| Plan Your Future 1
| Albert Gill, Michael McCoy
| Máirín Elliott
| 1986
| 
|-
| Breathnaigh Romhat 2
| Plan Your Future 2
| Albert Gill, Michael McCoy
| Máirín Elliott
| 1988
| 
|-
| Breathnaigh Romhat 3
| Plan Your Future 3
| Albert Gill, Michael McCoy
| Máirín Elliott
| 1990
| 
|-
| Tíreolaíocht Iar-Bhunscoile 1
| Postprimary Geography 1
| L. F. Mac Cárthaigh
| Seosamh Ó Cuaig
| 1980
| 
|-
| Matamaitic Phraiticiúil
| Practical Mathematics
| O.D. Morris
| Finín Máirtín et al.
| 1999
| 1-85791-326-4
|-
| Dearg-Ár Dá Thionnscamh
| Prelude to Massacre
| Evan John
| Tomás de Bhial
| 1940
| 
|-
| Seachain an Dathadóireacht
| Prenez garde à la peinture
| René Fauchois
| Liam Ó Briain
| 1938
| 
|-
| Tíreolaíocht Bhunscoile 1
| Primary Geography 1
| Tim McGillicuddy
| Aodh Ó Ruairc
| 1986
| 1-85791-171-7
|-
| Tíreolaíocht Bhunscoile 2
| Primary Geography 2
| Tim McGillicuddy
| Siobhán Denman
| 1986
| 1-85791-172-5
|-
| Tíreolaíocht Bhunscoile 3
| Primary Geography 3
| Tim McGillicuddy
| Siobhán Denman, Caoimhín Ó Ceallaigh
| 1987
| 1-85791-206-3
|-
| Tíreolaíocht Bhunscoile 4
| Primary Geography 4
| Tim McGillicuddy
| 
| 1987
| 1-85791-257-8
|-
| An t-Ollamh Tadhg
| Professor Tim
| George Shiels
| Conchubhar Ó Muimhneacháin
| 1944
| 
|-
| Dánta Próis
| Prose Poems
| Ivan Turgenev
| Liam Ó Rinn
| 1933
| 
|-
| Filéad na Bainrioghna
| Queen's Fillet
| Canon Sheehan
| Máire (Séamus Ó Grianna)
| 1940
| 
|-
| Quo Vadis
| Quo Vadis
| Harry Seinkeivicz
| An tAth. A. Ó Céileachair
| 1937
| 
|-
| Ra Ta Ta Tam
| Ra Ta Ta Tam
| Peter Nickl, Binette Schroeder
| Gabriel Rosenstock
| 1978
| 
|-
| Cam-Chuarta in Éirinn
| Rambles in Erin
| William Bulfin
| Eoghan Ó Neachtain
| 1936
| 
|-
| Ingrid
| Randi Bor i Norge
| Anna Rikwin, Brick &amp; Astrid Lindgren
| Eoghan Ó Colla
| 1979
| 
|-
| Néall Dearg
| Red Cloud
| General Sir W. Butler
| Niall Mac Suibhne
| 1936
| 
|-
| Róis Dhearga; Buadhann Críost
| Red Roses; Christ Conquers
| Rev. M. H. Gaffney
| Áine Ní Fhoghlú
| 1934
| 
|-
| Riail Ár Naomh-Athar Beiniadhacht
| Regula Sancti Benedicti
| 
| An tAth. Colmcille
| 1959
| 
|-
| Remi is a Cháirde
| Remi et ses amis
| Hector Malot
| Maoghnas Ó Domhnaill
| 1934
| 
|-
| Aiséirighe; An Bunnán Buidhe
| Resurrection; The Yellow Bittern
| Daniel Corkery
| P. Ó Domhnaill
| 1929
| 
|-
| Aiséirighe; An Bunnán Buidhe
| Resurrection; The Yellow Bittern
| Daniel Corkery
| P. Ó Domhnaill
| 1929
| 
|-
| Féin-Scríbhinn Mhinistéara
| Rhys Lewis
| Daniel Owen
| An tAth. Gearóid Ó Nualláin
| 1960
| 
|-
| Marcaigh an tSléibhe
| Riders to the Mountain
| Lorcan Ó Broin
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1956
| 
|-
| Chun na Fairrge Síos
| Riders to the Sea
| J. M. Synge
| Tomás Ó Muircheartaigh
| 1945
| 
|-
| Tús agus Fás Óglaigh na h-Éireann
| Rise of the Irish and National Volunteers
| Sen. Col Moore
| Liam Ó Rinn
| 1936
| 
|-
| Gadaidheacht le Láimh Láidir
| Robbery Under Arms
| Rolf Bolderwood
| Domhnall Ó Grianna
| 1937
| 
|-
| Roibeart Emmet
| Robert Emmet
| Raymond W. Postgate
| Niall Ó Dónaill
| 1937
| 
|-
| Robin Huid
| Robin Hood
| 
| D. Ó Cearbhaill
| 1937
| 
|-
| Eachtra Robinson Crúsó
| Robinson Crusoe
| 
| Tadhg Ó Murchú (&quot;Seandún&quot;)
| 1915
| 
|-
| Carraigeacha &amp; Mianraí
| Rocks &amp; Minerals
| E. Fejer, S. Frampton, C. Fitzsimmons
| Breandán S. Mac Aodha
| 1995
| 1-85791-136-9
|-
| An Chnáib
| Rope
| Patrick Hamilton
| Colm Ó Ciarghusa
| 1937
| 
|-
| Cuaird an Domhain in 80 Lá
| Round the World in 80 Days
| Jules Verne
| [[Tórna]]
| 1938
| 
|-
| Naomh Eoin Boscó
| Saint John Bosco
| F. A. Forbes
| Tomás de Bhial
| 1954
| 
|-
| Saile Ní Chaomhánaigh
| Sally Kavanagh
| [[Charles J. Kickham]]
| Máirtín Ó Cadhain
| 1932
| 
|-
| Saile Chaomhánach
| Sally Kavanagh
| [[Charles J. Kickham]]
| Máirtín Ó Cadhain
| 1987
| 
|-
| San Nioclás, Is Dóigh Liom?
| Santa Claus, I Presume?
| Philip Tillard
| E. de Siúnta
| 1944
| 
|-
| Scéal na Nollag
| Santa's Favorite Story
| Hisako Aoki, Ivan Gantschev
| Fidelma Ní Ghallchobhair
| 1986
| 
|-
| Bád Shíle
| Sarah's Boat
| Douglas Alvord
| Donla Uí Bhraonáin
| 1996
| 1-85791-130-X
|-
| Scaramúis
| Scaramouche
| Rafael Sabatini
| Pádraig Ó Súilleabháin
| 1937
| 
|-
| Eolaíocht na Linne Seo
| Science for the Future
| Declan Kennedy, George Porter, Siobhán Scott
| Máirín Elliot et al.
| 1993
| 1-85791-007-9
|-
| An Eolaíocht ón Tús 1
| Science From the Beginning 1
| B. L. Hampson, K. C. Evans
| Livín Ó Murchú, O.F.M.
| 1976
| 
|-
| An Eolaíocht ón Tús 2
| Science From the Beginning 2
| B. L. Hampson, K. C. Evans
| Livín Ó Murchú, O.F.M.
| 1978
| 
|-
| An Eolaíocht Ón Tús 3
| Science From the Beginning 3
| B. L. Hampston, K. C. Evans
| Livín Ó Murchú
| 1982
| 
|-
| An Eolaíocht ón Tús 4
| Science From the Beginning 4
| B. L. Hampson, K. C. Evans
| Micheál Ó Geallabháin, Pádraig Firtéar
| 1983
| 
|-
| Eolaíocht Bhunúsach
| Science Today
| Declan Kennedy, George Porter, Siobhán Scott
| Pádraig Ó Dálaigh
| 1990
| 
|-
| Forairí an Mhachaire
| Scouts of the Prairie
| 
| Domhnall Ó Baoill
| 1940
| 
|-
| Cladach &amp; Farraige
| Sea &amp; Seashore Life
| Pamela Forey, Cecilia Fitzsimmons
| Pádraic de Bhaldraithe
| 1996
| 1-85791-188-1
|-
| Sliogáin
| Sea Shells
| Eleanor Lawrence, Sue Harniess
| Máirín Uí Chonchubhair
| 1997
| 1-85791-221-7
|-
| Cruthanna
| Seeing Shapes
| 
| 
| 1995
| 1-85791-159-8
|-
| Seeteufel
| Seeteufel
| Graf Felix von Luckner
| Pádraig Ó Moghráin
| 1936
| 
|-
| An Scáth agus an Amhmhaoin
| Shadow and Substance
| Paul Vincent Carroll
| Mícheál d'Andún
| 1945
| 
|-
| Ise
| She
| H. Rider Haggard
| Niall Ó Dónaill
| 1933
| 
|-
| Ísliú Chun Buadha
| She Stoops to Conquer
| Oliver Goldsmith
| Piaras Béaslaí
| 1939
| 
|-
| Ríocht na Súl
| Sight, Insight, Excite
| Lourda Sheppard
| Giollamuire Ó Murchú et al.
| 1993
| 1-85791-005-2
|-
| Silas Marner
| Silas Marner
| George Eliot
| Aindrias Ó Baoighill
| 1938
| 
|-
| Cúrsaí Simplidhe sa Chreideamh
| Simple Course in Religion
| Archbishop Sheehan
| Tomás de Bhial
| 1950
| 
|-
| An Uaigh sa Choillidh
| Sir John Magill's Last Journey
| F. W. Crofts
| Seán Mac Maoláin
| 1935
| 
|-
| Sé Ghlúin Éireannacha
| Six Generations
| L. M. Cullen
| Livín Ó Murchú
| 1982
| 
|-
| Séimí ar an gCóisir
| Sonny's Birthday Prize
| Lisa Stubbs
| Seosamh Ó Murchú
| 1998
| 1-85791-267-5
|-
| Ór-Ghrádh
| Sovereign Love
| T. C. Murray
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1944
| 
|-
| Ór Spáinneach
| Spanish Gold
| George Birmingham
| Pádhraig Óg Ó Conaire
| 1939
| 
|-
| Bran agus a Chairde ag Gléasadh
| Spot and Friends Dress Up
| Eric Hill
| 
| 1996
| 1-85791-178-4
|-
| Bran agus a Chairde ag Súgradh
| Spot and Friends Play
| Eric Hill
| 
| 1996
| 1-85791-177-6
|-
| Déanann Bran Cáca
| Spot Bakes a Cake
| Eric Hill
| 
| 1994
| 1-85791-101-6
|-
| Tá Bran in ann Comhaireamh
| Spot Can Count
| Eric Hill
| 
| 1999
| 1-85791-319-1
|-
| Téann Bran Chuig Cóisir
| Spot Goes to a Party
| Eric Hill
| 
| 1992
| 1-85791-003-6
|-
| Bran ar Scoil
| Spot Goes to School
| Eric Hill
| 
| 1985
| 
|-
| Bran ag an Sorcas
| Spot Goes to the Circus
| Eric Hill
| 
| 1986
| 1-85791-224-1
|-
| Bran ag Obair
| Spot Helps Out
| Eric Hill
| Treasa Ní Ailpín
| 1999
| 1-85791-294-2
|-
| Bran ag Comhaireamh
| Spot Learns To Count
| Eric Hill
| 
| 1984
| 1-85791-123-7
|-
| Fanann Bran Thar Oíche
| Spot Stays Overnight
| Eric Hill
| 
| 1991
| 
|-
| Bran ar a Lá Breithe
| Spot's Birthday Party
| Eric Hill
| 
| 1985
| 
|-
| Ó Cheann Ceann na Bliana le Bran
| Spot's Busy Year
| Eric Hill
| 
| 1984
| 
|-
| Bran agus an Nollaig
| Spot's First Christmas
| Eric Hill
| 
| 1985
| 
|-
| Bran Amuigh ag Siúl
| Spot's First Walk
| Eric Hill
| 
| 1983
| 
|-
| Dubhairt Sé Dabhairt Sé
| Spreading the News
| [[Lady Gregory]]
| An Seabhac
| 1931
| 
|-
| An t-Earrach
| Spring
| T. C. Murray
| Séamus Mac Cormaic
| 1933
| 
|-
| San Bernadette Lourdes
| St Bernadette of Lourdes
| Bean Riaghalta
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1941
| 
|-
| Naomh Proinsias agus an Mac Tíre
| St Francis and the Wolf
| Paul Vincent Carroll
| Mícheál Mac Gearbhaigh
| 1968
| 
|-
| Réaltaí &amp; Pláinéid
| Stars &amp; Planets
| Pamela Forey, Cecilia Fitzsimmons
| Máire Nic Mhaoláin
| 1997
| 1-85791-208-X
|-
| Scéalta as Filí na Rómha
| Stories from the Latin Poets
| M. R. Pearse
| Dómhnall Ó Mathghamhna
| 1933
| 
|-
| Eachtraí Gael
| Stories of the Gael
| P. J. Dillon
| Muiris Ó Cathain
| 1957
| 
|-
| Eachtra na hÉireann
| Story of Ireland
| A. M. Sullivan
| Tomás de Bhial
| 1939
| 
|-
| An Dá Theaghlach
| Straeon y Pentan
| Daniel Owen
| An tAth. Gearóid Ó Nualláin
| 1955
| 
|-
| Bonn agus Forsgreamh na hÉireann
| Structural Geography of Ireland
| Elenor Butler
| Micheál Breathnach
| 1930
| 
|-
| Lá Samhraidh
| Summer's Day
| Maura Molloy
| Pádhraic Óg Ó Conaire
| 1938
| 
|-
| Gearrscéalta Tchekov
| Tales From Tchekov
| Anton Tchekov
| Maighréad Nic Mhaicín
| 1940
| 
|-
| Sgéalta Ríogh na nGaoth
| Tales of the Wind King
| E. S. Laborde
| Pádraig Ó Moghráin
| 1941
| 
|-
| Scéalta ó Thiobraid Árann
| Tales of Tipperary
| [[Charles J. Kickham]]
| Conchubhar Ó Muimhneacháin
| 1953
| 
|-
| Téanaí, an Cailín Haváíoch
| Teani, la Pequena Hawaina
| Daniel Bas
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1976
| 
|-
| An Ghrafaic Theicniúil
| Technical Graphics
| Bill Gaughran et al.
| Máirín Elliot, Máire Ní Ící
| 1994
| 1-85791-122-9
|-
| Téacs &amp; Trialacha 1
| Texts &amp; Tests 1
| O. D. Morris
| Finín Máirtín et al.
| 1988
| 1-85791-112-1
|-
| Téacs &amp; Trialacha 2
| Texts &amp; Tests 2
| O. D. Morris
| Finín Máirtín et al.
| 1990
| 1-85791-026-5
|-
| Téacs &amp; Trialacha 3
| Texts &amp; Tests 3
| O. D. Morris
| Finín Máirtín et al.
| 1992
| 1-85791-034-6
|-
| Téacs &amp; Trialacha 4
| Texts &amp; Tests 4
| O. D. Morris
| Finín Máirtín et al.
| 1993
| 1-85791-067-2
|-
| Téacs &amp; Trialacha 5
| Texts &amp; Tests 5
| O. D. Morris, P. Cooke
| Finín Máirtín et al.
| 1994
| 1-85791-100-8
|-
| Téacs &amp; Trialacha C
| Texts &amp; Tests C
| O. D. Morris
| Finín Máirtín et al.
| 1989
| 
|-
| Téacs &amp; Trialacha: Bonnleibhéal
| Texts &amp; Tests: Foundation Level
| O. D. Morris
| Finín Máirtín et al.
| 1996
| 1-85791-207-1
|-
| Nóinín agus Séamus
| The Adventures of Smooth-the-Ways Fairy
| Lily M. O'Brennan
| Séamus Mac Úgó
| 1953
| 
|-
| Ré an Renaissance agus an Reifirméisin
| The Age of the Renaissance and the Reformation
| Brian Spring
| Máire Ní Fhinneadha
| 1983
| 
|-
| Éire sa Nua-Aois
| The Birth of Modern Ireland
| Mark Tierney, Margaret McCurtain
| Tomás F. Mac Anna, Seán Mac Phaidín
| 1979
| 
|-
| Coinnlóirí an Easbuig
| The Bishop's Candlesticks
| Norman McKinnell
| Máiréad Nic Mhaicín
| 1944
| 
|-
| An Fáidh Dubh
| The Black Prophet
| William Carleton
| Séamus Ó Ceallaigh
| 1941
| 
|-
| Leabhar Cheanannais
| The Book of Kells
| G. O. Simms
| Séamus Ó Dúgáin
| 1983
| 
|-
| Buachaillí Bhinn Éadair
| The Boys of Ben Eadar
| Rev. M. H. Gaffney, O.P
| Diarmuid Ó Súilleabháin
| 1943
| 
|-
| Na Camánaithe Óga
| The Boys of St Declan's
| An Br Ó Maoil Eoin
| Aibhuistín Ó Tuama
| 1953
| 
|-
| An Murlán Práis
| The Brass Door-Knob
| Matthew Boulton
| Eoghan Mac Giolla Bhríde
| 1945
| 
|-
| Breacadh an Lae
| The Breaking Day
| Rev. M. H. Gaffney
| Áine Ní Fhoghlú
| 1934
| 
|-
| An Sár-Ghadaidhe
| The Burglar and the Girl
| Matthew Boulton
| Eoghan Mac Giolla Bhrighde
| 1936
| 
|-
| Sgairt an Dúthchais
| The Call of the Wild
| Jack London
| Niall Ó Dónaill
| 1932
| 
|-
| An Soitheach
| The Cask
| F. W. Crofts
| Diarmuid Ó Súilleabháin
| 1934
| 
|-
| Na Ceiltigh
| The Celts
| Hazel Mary Martell
| Seán Ó Cadhain
| 1995
| 1-85791-128-8
|-
| An Chraobh Seilín
| The Cherry Bough
| Cathal O'Beirn
| Eoghan Ó Domhnaill
| 1936
| 
|-
| An Silín-Ghort
| The Cherry Orchard
| Tchekov
| Maighréad Nic Mhaicín
| 1935
| 
|-
| Leabhar na hÓige
| The Children's Book
| Antonio Botto
| 
| 1942
| 
|-
| Aoi na bPáistí
| The Children's Guest
| Dorothy McArdle
| Brian Mac Cafaid
| 1954
| 
|-
| Stair Choitcheann na Ré Críostaidhe I
| The Christian Era
| N. A. Weber
| Pádraig Ó Domhnalláin
| 1932
| 
|-
| An Cúrsa Clarendonach Laidne I
| The Clarendon Latin Course, Part I
| Clendon &amp; Vince
| Toirdhealbhach Ó Raifeartaigh
| 1948
| 
|-
| An Cúrsa Clarendonach Laidne II
| The Clarendon Latin Course, Part II
| Clendon &amp; Vince
| Toirdhealbhach Ó Raifeartaigh
| 1955
| 
|-
| Teacht Cúchulainn
| The Comimg of Cuchulainn
| Standish O'Grady
| An tAth. T. Ó Gallchobhair
| 1933
| 
|-
| An t-Oileán Corghruanach
| The Coral Island
| R. M. Ballantyne
| Mícheál Ó Cathain
| 1939
| 
|-
| Dlí Coiriúil na hÉireann
| The Criminal Law of Ireland
| P. A. Ó Síocháin
| Pádraig Ua Maoileoin
| 1964
| 
|-
| Seachrán na n-Aingeal
| The Demi-Gods
| James Stephens
| Niall Ó Dónaill
| 1940
| 
|-
| Liúdramán
| The Drone
| Rutherford Mayne
| Eoghan Ó Neachtain
| 1932
| 
|-
| An Finn Dia
| The Fair God
| Lew Wallace
| Mícheál Ó Gríobhtha
| 1935
| 
|-
| Píobaire Sidhe Ghleann Mhaoilughra
| The Fairy Minstrel of Glenmalure
| Edmund Leamy
| Proinnsias Ó Brógáin
| 1933
| 
|-
| Séimín
| The Famous Jimmy
| Enid Blyton
| Séamus Mac Úgó
| 1940
| 
|-
| Bean an Fheilméara
| The Farmer's Wife
| Eden Philpotts
| Pádhraic Óg Ó Conaire
| 1937
| 
|-
| Na Cnuic i gCéin
| The Far-off Hills
| Lennox Robinson
| Mícheál d'Andún
| 1952
| 
|-
| An Saol Fadó: Na Sibhialtachtaí Tosaigh
| The First Civilizations
| Alan Millard
| Pádraig Seoighthe
| 1987
| 
|-
| Imtheacht an Iolair
| The Flight of the Eagle
| Standish O'Grady
| Seán Mac Maoláin
| 1933
| 
|-
| An Tnúth Cráidhte
| The Glorious Uncertainty
| Brinsley McNamara
| Mícheál Ó Siochfhradha
| 1945
| 
|-
| An t-Ubhall Óir
| The Golden Apple
| [[Lady Gregory]]
| Liam Ó Briain
| 1954
| 
|-
| An Sean-Chlog
| The Grandmother Clock
| Philip Callan
| An Ridire Fánach
| 1944
| 
|-
| Uaigheanna Chill Mhóirne
| The Graves of Kilmorna
| Canon Sheehan
| Domhnall Ó Grianna
| 1933
| 
|-
| An Té is Treise
| The Greatest of All
| Philip Tillard
| E. de Siúnta
| 1944
| 
|-
| An Cnóta Glas
| The Green Cockade
| M. J. Pender
| Pádraig Mac Seagháin
| 1941
| 
|-
| Croidhe na Cruinne
| The Heart of the World
| H. Rider Haggard
| Niall Johnny Ó Domhnaill
| 1937
| 
|-
| Ceart-Lár Únága
| The Heart of Unaga
| Ridgwell Cullum
| Eoghan Ó Neachtain
| 1930
| 
|-
| Dithreabhach an Tobair
| The Hermit of the Well
| Rev. M. H. Gaffney
| Áine Ní Fhoghlú
| 1934
| 
|-
| Na Laochra
| The Heros
| Charles Kingsley
| Máire Ní Mhurchadha
| 1933
| 
|-
| Cú ma mBaskerville
| The Hound of the Baskervilles
| A. Conan Doyle
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1935
| 
|-
| Teach na Saighde
| The House of the Arrow
| A. E. W. Mason
| Pádraig Mac Giolla Bhrighde
| 1937
| 
|-
| Na hIncigh
| The Incas
| Tim Wood
| Seán Ó Cadhain
| 1998
| 1-85791-275-6
|-
| An t-Othar
| The Injured
| Violet Methley
| Áine Ní Chnáimhín
| 1946
| 
|-
| Saontacht an Athar de Brún
| The Innocence of Fr Brown
| G. K. Chesterton
| Seán Ó Liatháin
| 1938
| 
|-
| Oileán an Uathbháis
| The Island of Terror
| Sapper
| Proinnsias Ó Brógáin
| 1937
| 
|-
| An tÉan Príosúin
| The Jailbird
| George Shiels
| Pádhraic Óg Ó Conaire
| 1945
| 
|-
| An Crúiscín Síneach
| The Kang-He Vase
| J. S. Fletcher
| Seán Mac Maoláin
| 1938
| 
|-
| Eochair Ós Cionn an Dorais
| The Key Above the Door
| Maurice Walsh
| Seán Mac Maoláin
| 1936
| 
|-
| Mac Rí na hÉireann
| The King of Ireland's Son
| Padraic Colum
| Niall Ó Dónaill
| 1936
| 
|-
| Rí na gCat
| The King of the Cats
| Eileen O'Faoláin
| Brighid Ní Loingsigh
| 1950
| 
|-
| Liúdaidhe Óg na Leargadh Móire
| The Lad from Largymore
| Séamus Mac Maghnuis
| Seán Ó Ceallaigh
| 1935
| 
|-
| Lá Deiridh an Téarma
| The Last Day of Term
| H. M. Paull
| Áine Ní Chnáimhín
| 1947
| 
|-
| Saor-Pháirlimint Dheireannach na hÉireann
| The Last Independent Parliament of Ireland
| Dr George Sigerson
| Donn Piatt
| 1938
| 
|-
| Tiarnaí Deiridh Urmhún
| The Last Lords of Ormond
| Dermot E. Gleeson
| Risteárd Ó Foghludha
| 1959
| 
|-
| Taoiseach Deireannach na nGaedheal
| The Last of the Irish Chiefs
| Mrs M. J. Pender
| Séamus Mac Conmara
| 1938
| 
|-
| Dinní Ó Frighil
| The Last of the O'Friel's
| Séamus Mac Manus
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1933
| 
|-
| Sparán an Luchorpáin
| The Leprechaun's Purse
| S. Ní Sheáin
| Conchubhar Ó Muimhneacháin
| 1944
| 
|-
| An Sárúchán
| The Lifting
| John Brandane
| Fiachra Éilgeach
| 1935
| 
|-
| An Leaca Bán
| The Lights of Leaca Bán
| Alice M. Cashel
| Gearóid Mac Spealáin
| 1947
| 
|-
| An Circín Dubh
| The Little Black Hen
| Eileen O'Faoláin
| Brighid Ní Loingsigh
| 1948
| 
|-
| An Stair Bheo 1
| The Living Past 1
| T.N. McGillicuddy
| Doncha Ó Conchúir
| 1976
| 
|-
| An Stair Bheo 2
| The Living Past 2
| T.N. McGillicuddy
| Doncha Ó Conchúir
| 1976
| 
|-
| An Stair Bheo 3
| The Living Past 3
| T.N. McGillicuddy
| Doncha Ó Conchúir
| 1977
| 
|-
| An Stair Bheo 4
| The Living Past 4
| T.N. McGillicuddy
| Doncha Ó Conchúir
| 1979
| 
|-
| Muintir Chois Locha
| The Loughsiders
| Shan F. Bullock
| Niall Johnny Ó Domhnaill
| 1935
| 
|-
| Maighdean Orleans
| The Maid of Orleans
| R. H. Benson
| Bean Rialta Ursalach (An tSiúr Felíme)
| 1934
| 
|-
| An Chéad Oidhche Nodlag
| The Manger
| Muriel M. Freeman
| Conchubhar Ó Muimhneacháin
| 1937
| 
|-
| Maighistir Bhaile na Tragha
| The Master of Ballantrae
| [[Robert Louis Stevenson|R. L. Stevenson]]
| Niall Ó Dónaill
| 1938
| 
|-
| Ceannaidhe Chille h-Óige
| The Merchant of Killogue
| Edmond Downey
| Seán Ó Súilleabháin
| 1939
| 
|-
| An Mheánaois
| The Middle Ages
| Sarah Howarth
| Seán Ó Cadhain
| 1996
| 1-85791-168-7
|-
| Aingealas an Mheadhon Oidhche
| The Midnight Angelus
| Vincent J. Walker
| Pádraig Ó Moghráin
| 1953
| 
|-
| An Ré Nua
| The Modern World
| Ronnie Hay
| Séamas Mag Fhloinn
| 1989
| 
|-
| An Mairnéalach Dubh
| The Nigger of the 'Narcissus'
| Joseph Conrad
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1933
| 
|-
| An Filiméala
| The Nightingale
| Hans Christian Anderson, Lisbeth Zwerger
| Máirtín Ó Cleirigh
| 1986
| 
|-
| Iarann an Tuaiscirt
| The Northern Iron
| George A. Birmingham
| Muiris Ó Cathain
| 1933
| 
|-
| An tÚllord
| The Orchard
| Vanessa Luff
| Helen Ó Ciosáin
| 1991
| 
|-
| Ag Baint Lae As
| The Passing Day
| George Shiels
| Seán Tóibín
| 1945
| 
|-
| Cineadh an Cheó
| The People of the Mist
| H. Rider Haggard
| Aodh Mac Seagháin
| 1940
| 
|-
| Lucht Pící 's Sleagh
| The Pikemen
| S. R. Keightley
| Séamus Ó Ceallaigh
| 1937
| 
|-
| An Phíb fé 'sna Bántaibh
| The Pipe in the Fields
| T. C. Murray
| Fiachra Éilgeach
| 1935
| 
|-
| Comhlucht na Maide Mianach
| The Pit-Prop Syndicate
| F. W. Crofts
| Seán Mac Maoláin
| 1934
| 
|-
| Ainmhithe sa Teas
| The Pop-Up Jungle
| Rod Campbell
| Máirtín Ó Cléirigh
| 1995
| 1-85791-147-4
|-
| Neart na Cú Nimhe
| The Power of the Dog
| Donn Byrne
| Seán Mac Maoláin
| 1940
| 
|-
| Sealgairí Sagart
| The Priest Hunters
| James Murphy
| Conchubhar Ó Muimhneacháin
| 1954
| 
|-
| Obair Níocháin
| The Principles of Laundry Practice
| H. M. Lancaster
| Gearóid Mac Spealáin
| 1959
| 
|-
| Cúrsaí Cleamhnais
| The Proposal
| Tchekov
| Muiris Ó Cathain
| 1933
| 
|-
| An Renaissance
| The Renaissance
| Tim Wood
| Seán Ó Cadhain
| 1995
| 1-85791-141-5
|-
| An Bealach Achtuighthe
| The Right of Way
| Gilbert Parker
| Máire (Séamus Ó Grianna)
| 1938
| 
|-
| Fás na Tionsclaíochta sa Naoú Céad Déag
| The Rise of Industry in the Nineteenth Century
| Robert Matthys
| Peadar Ó Casaide
| 1981
| 
|-
| Éirighe na Gealaighe
| The Rising of the Moon
| [[Lady Gregory]]
| Seán Mac Giollarnáth
| 1935
| 
|-
| Finnscéal na Fionnachta
| The Romance of Exploration
| G. Gibbard Jackson
| Tomás de Bhial
| 1947
| 
|-
| An Casán Garbh
| The Rugged Path
| George Shiels
| Mícheál d'Andún
| 1944
| 
|-
| Scoil an Scannail
| The School for Scandal
| R. Brindsley Sheridan
| Mícheál Ó Siochfhradha
| 1936
| 
|-
| Flatha na h-Alban
| The Scottish Chiefs
| Jane Porter
| Domhnall Ó Grianna
| 1938
| 
|-
| Cladach na Fairrge
| The Seashore
| Nelson's
| Seán Mac Giollarnáth
| 1948
| 
|-
| An Seachtar Codlatán
| The Seven Sleepers
| Francis Beeding
| Séamus Mac Confhaola
| 1940
| 
|-
| Scáth an Ósta
| The Shadow of the Inn
| E. A. Jelf
| M. Ní Chuileanáin
| 1939
| 
|-
| Mac na Mná Déirce
| The Shuiler's Child
| Seamus O'Kelly
| Seán Mac Giollarnáth Mícheál Mac Ruaidhrí
| 1933
| 
|-
| An tAmhránaidhe
| The Singer
| P. H. Pearse
| Liam Ó Briain
| 1937
| 
|-
| Réim na Réalt
| The Stars in their Courses
| Sir James Jeans
| Liam Ó Rinn
| 1949
| 
|-
| Féirín ón Eala
| The Swan's Gift
| Brenda Seabrooke, Wenhai Ma
| Treasa Ní Ailpín
| 1995
| 1-85791-138-5
|-
| An Chloch Órtha
| The Talisman
| Sir Walter Scott
| Niall Ó Dónaill
| 1937
| 
|-
| Na Trí Mhuicín
| The Three Little Pigs
| Ladybird Books Ltd
| Treasa Ní Ailpín
| 1999
| 1-85791-306-X
|-
| Log an Chiúnais
| The Threshold of Quiet
| Daniel Corkery
| Mícheál Ó Floinn
| 1933
| 
|-
| Taistealaidhe an Chlóca Fionnaidh
| The Traveller in the Fur Coat
| Stanley J. Weyman
| Niall Mac Suibhne
| 1937
| 
|-
| An Fear Siubhail
| The Travelling Man
| [[Lady Gregory]]
| M. Ó Droighneáin
| 1936
| 
|-
| Asal Fhear na Mónadh
| The Turf-Cutter's Donkey
| Patricia Lynch
| Máiréad Nic Mhaicín
| 1945
| 
|-
| Eibhlín agus Séamus
| The Turf-Cutter's Donkey Goes Visiting
| Patricia Lynch
| Máiréad Nic Mhaicín
| 1943
| 
|-
| Dhá Shaothar Déag Earcail
| The Twelve Labours of Hercules
| James Riordan, Christina Balit
| Gabriel Rosenstock
| 1997
| 1-85791-229-2
|-
| Uaill-Mhian Iúdaigh
| The Vats of Tyre
| Roy Bridges
| Tadhg Ó Rabhartaigh
| 1936
| 
|-
| Na Lochlannaigh
| The Vikings
| Anne Pearson
| Seán Ó Cadhain
| 1995
| 1-85791-129-6
|-
| An Bleachtaire Táilliúra
| The Village Detective
| Rev. D. Riordan
| Conchubhar Ó Muimhneacháin
| 1947
| 
|-
| An Muir-Thuras a dhein `Réalt-na-Maidine'
| The Voyage of the `Dawn Star'
| D. H. Linehan
| Tomás de Bhial
| 1945
| 
|-
| Cogadh na Reann
| The War of the Worlds
| H. G. Wells
| Leon Ó Broin
| 1935
| 
|-
| An Tromán Bláth-Gheal
| The White Bolle Trie
| Kenneth Reddin
| Mícheál d'Andún
| 1947
| 
|-
| An Páistín Fionn
| The Whiteheaded Boy
| Lennox Robinson
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1934
| 
|-
| Na Géacha Fiadhaine
| The Wild Geese
| Stanley J. Weyman
| Seán Óg Mac Maoláin
| 1935
| 
|-
| Críocha Fiadhaine an Tuaiscirt
| The Wild North Land
| Sir William Butler
| Niall Mac Suibhne
| 1939
| 
|-
| Rós Fiadhain Loch Gile
| The Wild Rose of Loch Gill
| Patrick G. Smith
| Tadhg Ó Séaghdha
| 1936
| 
|-
| An Saol sa Naoú Céad Déag
| The World of the Nineteenth Century
| Desmond T. O'Leary
| Breandán Ó Conghaile
| 1989
| 
|-
| Báthadh an Ghrosvenor
| The Wreck of the Grosvenor
| W. Clark Russell
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1956
| 
|-
| Cá bhFuil an Ghlóir?
| There is no Glory
| Joe Corrie
| Tomás de Bhial
| 1945
| 
|-
| Sin é Ansin é!
| There it is!
| Richard Fowler
| 
| 1995
| 1-85791-146-6
|-
| Ag dul ó thaobh go taobh
| Things That Go from Side to Side
| Richard Fowler
| 
| 1987
| 
|-
| Ag dul isteach is amach
| Things That Go In and Out
| Richard Fowler
| 
| 1987
| 
|-
| Ag dul timpeall
| Things That Go Round
| Richard Fowler
| 
| 1987
| 
|-
| Ag dul suas agus síos
| Things That Go Up and Down
| Richard Fowler
| 
| 1987
| 
|-
| Déan Do Mhachtnamh Go Maith Air
| Think Well On't
| Rev R. Challoner
| Mícheál Breathnach
| 1943
| 
|-
| Tomás agus a Chuid Éadaigh
| Thomas Goes Out
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1978
| 
|-
| Tomás san Uisce
| Thomas Has a Bath
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1978
| 
|-
| Tá Tomás Beag
| Thomas is Little
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1987
| 
|-
| Triúr Fear i mBád
| Three Men in a Boat
| Jerome K. Jerome
| Leon Ó Broin
| 1932
| 
|-
| Clisiam Charman
| Thunder an' Turf
| Rev. Mark O'Byrne
| Conchubhar Ó Muimhneacháin
| 1955
| 
|-
| Tomás Ó Créagáin
| Tom Cregan
| Dermot Barry
| Riobárd Ó Faracháin
| 1955
| 
|-
| Tomás agus Eithne á nGléasadh Féin
| Tommy and Sarah Dress Up
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1980
| 
|-
| Tomás ag an Dochtúir
| Tommy Goes to the Doctor
| Gunilla Wolde
| Treasa Ní Ailpín
| 1980
| 
|-
| Leabhar Tadhaill - Dathanna
| Touch and Feel - Colours
| Ant Parker
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-336-1
|-
| Leabhar Tadhaill - Comhaireamh
| Touch and Feel - Counting
| Ant Parker
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-334-5
|-
| Leabhar Tadhaill - Contrárthachtaí
| Touch and Feel - Opposites
| Ant Parker
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-333-7
|-
| Leabhar Tadhaill - Cruthanna
| Touch and Feel - Shapes
| Ant Parker
| Gabriel Rosenstock
| 1999
| 1-85791-335-3
|-
| Aislingí Cois Tine
| Traumereien an franzosischen Kaminen
| Volkmann-Leander
| Pádraig Ó Moghráin
| 1954
| 
|-
| Fir Taistil
| Travelling Men
| W. G. Dowsley
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1935
| 
|-
| Mé Féin agus m'Asal
| Travels With a Donkey
| [[Robert Louis Stevenson|R. L. Stevenson]]
| Seán Ó Ruadháin
| 1937
| 
|-
| Ciste an tSléibhe
| Treasure of the Mountain
| Rev. M. Bodkin, S.J.
| Tomás de Bhial
| 1944
| 
|-
| Crainn
| Trees
| Pamela Forey
| Maitiú Ó Murchú
| 1996
| 1-85791-193-8
|-
| Cás Deireanach Trent
| Trent's Last Case
| E. C. Bentley
| Seán Mac Maoláin
| 1934
| 
|-
| An Choróin v. An Ceallach
| Trial at Green Street Courthouse
| Roger McHugh
| Pádhraig Óg Ó Conaire
| 1953
| 
|-
| An Turas Scoile
| Trip yr Ysgol
| Bob Enyon
| Máire Nic Mhaoláin
| 1994
| 1-85791-082-6
|-
| Tristan agus Iseut
| Tristan et Iseut
| Joseph Bédier, Louis Artus
| Donn Piatt
| 1935
| 
|-
| Scéal Fileamhanta Thristan agus Iseut
| Tristan et Iseut
| Joseph Bédier
| Donn Piatt
| 1935
| 
|-
| Annálacha Fíora Ríoghachta na Sidheóg
| True Annals of Fairyland
| 
| Muiris Ó Catháin
| 1934
| 
|-
| Fear Fíor agus Fealltóir
| True Man and Traitor
| M. Mc D. Bodkin
| Domhnall Ó Grianna
| 1935
| 
|-
| Saibhreas Chnoic Chaspair
| Trysor Bryniau Caspar
| J. Selwyn Lloyd
| Liam Mac Cóil
| 1981
| 
|-
| Tibí agus an Fharraige Mhór
| Tschibi und das grosse Meer
| Marie Scheidl
| Gabriel Rosenstock
| 1981
| 
|-
| An Dá Ríoghacht
| Two Kingdoms
| Aogh de Blacam
| An tAth. S. Ua Maoláin
| 1944
| 
|-
| Séideán Bruithne agus Amy Foster
| Typhoon and Amy Foster
| Joseph Conrad
| [[Seosamh Mac Grianna]]
| 1935
| 
|-
| Faoi'n Róba Dhearg
| Under the Red Robe
| Stanley J. Weyman
| Proinnsias Ó Brógáin
| 1937
| 
|-
| Viocáire Wakefield
| Vicar of Wakefield
| Oliver Goldsmith
| Seán Ó Ciosáin
| 1931
| 
|-
| Virgil: Aeinéid VI
| Virgil: Aeneid VI
| James J. Carey
| Seán Ó Riain
| 1978
| 
|-
| Ceathrar Comrádaí
| Viva Irlanda
| C. J. McGuinness
| P. Ó Concheanainn, Sorcha Ní Ghuairim
| 1938
| 
|-
| An Aimsir
| Weather
| Eleanor Lawrence, Borin van Loon
| Breandán S. Mac Aodha
| 1996
| 1-85791-189-X
|-
| Ridirí Beaga na hOidhche
| Wee Men of Ballywooden
| Arthus Mason
| Máiréad Nic Mhaicín
| 1940
| 
|-
| Maith Thú, a Bhéirín
| Well Done, Little Bear
| Martin Waddell
| Éilís Ní Anluain
| 1999
| 1-85791-290-X
|-
| Nuair a Thagann Crúbach
| Wenn Kubaki kommt
| H. V. Steger
| Clodagh Uí Riagáin
| 1976
| 
|-
| Céard É Féin?
| What's That?
| Peter Loughran
| 
| 1994
| 1-85791-108-3
|-
| Do Theacht na Normánach
| When the Normans Came
| Michael O'Hanrahan
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1955
| 
|-
| Le Linn Ár n-Óige
| When We Were Boys
| William O'Brien
| Tomás de Bhial
| 1938
| 
|-
| Nuair D'Adhnamar an Gleo
| When Wexford Rose
| P. Kehoe
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1936
| 
|-
| Cá bhfuil Bran?
| Where's Spot?
| Eric Hill
| 
| 1983
| 1-85791-321-1
|-
| Mac an Mhactíre
| White Fang
| Jack London
| Tadhg Ó Curnáin
| 1936
| 
|-
| Wie Geht's 1
| Wie Geht's 1
| ITÉ
| Gabriel Rosenstock
| 1989
| 
|-
| Bláthanna Fiáine
| Wild Flowers
| Pamela Forey, Cecilia Fitzsimmons
| Dónall Ó Cuill
| 1996
| 1-85791-220-9
|-
| Sealgaireacht an Iarthair
| Wild Sports of the West
| Maxwell
| Seán Ó Ruadháin
| 1933
| 
|-
| Uilliam Ropaire
| William - The Outlaw
| Richmal Crompton
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1952
| 
|-
| Gaoth Adtuaidh
| Wind from the North
| Joseph O'Neill
| Tomás de Bhial
| 1940
| 
|-
| Cití sa Gheimhreadh
| Winnie in Winter
| Valerie Thomas
| Seosamh Ó Murchú
| 1998
| 1-85791-273-X
|-
| Cití Cailleach
| Winnie the Witch
| Valerie Thomas
| Liam Mac Cóil
| 1998
| 1-85791-230-6
|-
| Saighdiúir de Shluagh Uí Néill
| With the Army of O'Neill
| Rev. T. A. Finlay
| Proinnsias Ó Brógáin
| 1935
| 
|-
| Sár-Eachtraí na gCuardóirí Móra
| Wonder Tales of Great Explorers
| Robert Finch
| [[Nioclás Tóibín (scríbhneoir)|Nioclás Tóibín]]
| 1936
| 
|-
| Teicneolaíocht Ábhar: Adhmad
| Wood Technology for the Junior Certificate
| Bill Gaughran et al.
| Dara Ó Conaola et al.
| 1994
| 1-85791-074-5
|-
| Árda Wuthering
| Wuthering Heights
| Emily Bronte
| Seán Ó Ciosáin
| 1934
| 
|-
| Bithiúnach ar Iarraidh
| Y Giangster Coll
| Bob Enyon
| Máire Nic Mhaoláin
| 1996
| 1-85791-186-5
|-
| An Lámh Foluighthe
| Y Llaw Gudd
| E. Morgan Humphreys
| Proinsias Ó Mulchatha
| 1947
| 
|-
| Mise agus Tusa, a Bhéirín
| You and I,  Little Bear
| Martin Wadell
| Seosamh Ó Murchú
| 1996
| 1-85791-190-3
|-
| Cócaireacht
| Young Housewife's Cookery Book
| Brigid Russell
| Micheál Ó Gríobhtha
| 1943
| 
|-
| Yukiko, an Cailín Seapánach
| Yukiko, la Pequena Japanesa
| Daniel Bas
| Eibhlín Ní Mhuircheartaigh
| 1978
| 
|-
| Scéalta Sealgaire
| Zapiski Okhotnika
| Turgenev
| Maighréad Nic Mhaicín
| 1954
| 
|}

[[Catagóir:Gaeilge]]
[[Catagóir:An Gúm| ]]
[[Catagóir:Comhlachtaí foilsitheoireachta Éireannacha | An Gúm]]</text>
      <sha1>p4khbxb82qe3792umpe0d3g4nv75f4b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bill Loughnane</title>
    <ns>0</ns>
    <id>84627</id>
    <revision>
      <id>1069652</id>
      <parentid>937524</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:46:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="757" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Polaiteoir [[Éire]]annach is é '''William &quot;Bill&quot; Loughnane'''  (5 Lúnasa 1915 – 18 Deireadh Fómhair 1982). Bhí sé ina bhall de [[Fianna Fáil]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{Teachtaí Dála an 19ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 20ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 21ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 22ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 23ú Dáil}}

{{síol-ie}}

{{DEFAULTSORT:Loughnane, Bill}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1915]]
[[Catagóir:Básanna i 1982]]
[[Catagóir:Baill den 19ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 20ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 21ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 22ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 23ú Dáil]]</text>
      <sha1>og14xmh7izspgtnedvk09twphcr1qwq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bill Everett</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86268</id>
    <revision>
      <id>1069693</id>
      <parentid>1040721</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:27:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="544" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba chruthaitheoir greannán Meiriceánach é '''William Blake &quot;Bill&quot; Everett''' (18 Bealtaine 1917 – 27 Feabhra 1973). Tá aithne air mar chruthaitheoir [[Namor|Namor the Sub-Mariner]] ni ''[[Marvel Mystery Comics|Marvel Comics]]'' #1 (DF. 1939). Chomh maith le sin, chruthaigh sé an chéad charachtar leis an ainm [[Liosta carachtair Marvel Comics: F#Peter Noble|Fin]].

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Everett, Bill}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1917]]
[[Catagóir:Básanna i 1973]]
[[Catagóir:Daoine Marvel Comics]]</text>
      <sha1>1c78icq0zy79j2622ptympunpbnskta</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mór-Ríoghain</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86473</id>
    <revision>
      <id>1069662</id>
      <parentid>1061938</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:20:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>-dup</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19547" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is bandia i [[Miotaseolaíocht na nGael]] í '''Mór-Ríoghain''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Morrígan''', '''Morrígu''', [[Meán-Ghaeilge]] '''Mórrígan''').

==Sanasaíocht==
Níltear ar aon ghuth faoi bhrí a hainm. B'fhéidir é go bhfuil fréamh [[Na teangacha Ind-Eorpacha|Ind-Eorpach]] ann sa chuid ''Mor'', le brí sceimhle nó gránnachas, gaolmhar leis an [[Sean-Bhéarla]] ''maere'' (a caomhnaítear fós san fhocal &quot;''nightmare''&quot; ); nó leis an Lochlannach ''mara'' agus an [[Sean-OirSlavach]] &quot;mara&quot; (tromluí). Is  féidir é a athchruthú as [[Prótai-Ceiltis]] mar *''Moro&amp;#8209;rīganī&amp;#8209;s''.&lt;ref&gt;[http://www.st-andrews.ac.uk/institutes/sassi/spns/ProtoCelt.pdf Proto-Celtic] – Focal-liosta Béarla&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.etymonline.com/index.php?term=nightmare EtymologyOnline: &quot;nightmare&quot;]&lt;/ref&gt; Is é an díorthú  seo atá chun cinn i measc scoláirí an lae inniu.&lt;ref&gt;Rosalind Clark (1990) ''The Great Queens: Irish Goddesses from the Morrígan to Cathleen Ní Houlihan'' (Irish Literary Studies, Book 34) {{ISBN|0-389-20928-7}}&lt;/ref&gt;

I ré na [[Meán-Ghaeilge]], litríodh an t-ainm ''Mórrígan'', le síneadh fada ar an ''o''. D'fhraomhódh seo ó fhocal Próta-Ceiltis *''Māra Rīganī-s''.&lt;ref&gt;Alexander McBain, ''An Etymological Dictionary of the Gaelic Language'', 1911: ''[http://www.ceantar.org/Dicts/MB2/mb27.html#mór mór]'', ''[http://www.ceantar.org/Dicts/MB2/mb30.html#rìbhinn ribhinn]''&lt;/ref&gt; Chreid [[Whitley Stokes]] ámh gur shanasaíocht choitianta bhréagach é seo.&lt;ref&gt;[[Whitley Stokes|Stokes, Whitley]] (1891) Notes to &quot;The Second Battle of Moytura&quot; in ''[[Études Celtiques]]'' xii, lch. 128.&lt;/ref&gt;

San lá atá inniu ann, rinneadh iarrachtaí Morrígan a cheangal le pearsa [[Litríocht na Breatnaise]], [[Morgan le Fay]] ón ''[[Matter of Britain]]''. San ainm seo, is amhlaidh go bhfuil ''mor'' fréamhaithe ó &quot;mor&quot; (muir) na Breatnaise. Tagann na hainmneacha ámh ó chultúir agus chraobhacha Ceilteacha éagsúla.

==Bandia==
===Cogadh===
Tá Mór-Ríoghain bainte go formhór le [[cogadh]] agus [[cinniúint]], go háirithe le tuar bás nó bua cogaidh. Sa leabhar ceannasach &quot;The Ancient Irish Goddess of War&quot; le [[W. M. Hennessy]], scríofa in 1870, cuireadh an léamh seo faoi bhuanréim.&lt;ref&gt;[[W. M. Hennessy]], [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/aigw/index.htm &quot;The Ancient Irish Goddess of War&quot;], ''[[Revue Celtique]]'' 1, 1870–72, ll. 32–37&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Arthur Cotterell, &quot;The Encyclopedia of Mythology&quot;, 2010, ll. 102, 152&lt;/ref&gt;  Sa ról seo, tagann sí i láthair mar [[badhbh|bhadhbh]] i riocht caróige/préacháin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite book|
title = The Celtic Myths: A Guide To The Ancient Gods And Legends|
last = Aldhouse-Green|
first = Miranda|
publisher = Thames &amp; Hudson|year = 2015|
isbn = 978-0-500-25209-3|
location = New York|
pages = 125
}}&lt;/ref&gt; Spreagann sí laochra ina ngaiscí cróga, agus tugann sí cabhair chun naimhde a chloí, bíodh sin ach go hannamh.  Feictear í ag glanadh na n-éadaí fuilsmeartha a raibh sa chiniúint bás d'fháil.&lt;ref&gt;{{Cite book|
title = Celtic Myths And Legends|
last = Rolleston|first = T. W.|
publisher = Barnes and Noble|
year = 1911|
isbn = 978-0-7607-8335-1|
location = New York|
pages = 
}}&lt;/ref&gt;  San lá atá inniu ann, léitear í mar bhandia cogaidh agus mar thaispeánadh den domhan,&lt;ref name=&quot;o hogain&quot;&gt;{{cite book |
last=Ó hÓgáin |
first=Dáithí |
authorlink= |
coauthors= |
title=Myth, Legend and Romance: An Encyclopedia of the Irish Folk Tradition |
year=1991 |
publisher=Prentice Hall Press |
location=Oxford |
isbn=0-13-275959-4 |
pages=307–309
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Koch, John T. ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO, 2006: lch. 1622&lt;/ref&gt; go háirithe a seasamh do choimirceoir na tíre agus a daonna.&lt;ref name=&quot;lysaght&quot;&gt;Lysaght, Patricia, &quot;Traditions of the Banshee&quot;, in Miranda Green &amp; Sandra Billington (eag.), ''The Concept of the Goddess''. Psychology Press, 1996:  ll. 157-163&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;tymoczko&quot;&gt;Tymoczko, Maria. ''The Irish Ulysses''. University of California Press, 1994: ll. 98-101&lt;/ref&gt; 

===Flaitheas===
Tá gaol aici freisin le flaitheas, an talamh agus beithígh. D'áitigh Máire Herbert &quot;''war ''per se'' is not a primary aspect of the role of the goddess''&quot;. Mhol Herbert: &quot;''her activities have a tutelary character.  She oversees the land, its stock and its society. Her shape-shifting is an expression of her affinity with the whole living universe''&quot;.&lt;ref&gt;Máire Herbert, &quot;Transmutations of an Irish Goddess&quot;, in Miranda Green &amp; Sandra Billington (eag.), ''The Concept of the Goddess''. Psychology Press, 1996. lch. 145&lt;/ref&gt;  Thug Patricia Lysaght faoi ndeara go léirítear sa scéal ''Cath Maige Tuired'' gur &quot;coimirceoir leas a daonna&quot; í agus  go bhfuil sí gaolta le cogadh agus torthúlacht.&lt;ref name=&quot;lysaght&quot;/&gt;  De réir Phrionsais Mhic Cana, tá an bandia in Éirinn &quot;''primarily concerned with the prosperity of the land: its fertility, its animal life, and (when it is conceived as a political unit) its security against external forces''&quot;.&lt;ref name=&quot;MacCana&quot;/&gt;  Mar an gcéanna, scríobh Maria Tymoczko &quot;''The welfare and fertility of a people depend on their security against external aggression''&quot; agus thug faoi ndeara &quot;''Warlike action can thus have a protective aspect''&quot;.&lt;ref name=&quot;tymoczko&quot;/&gt;

===Trí-bhandia===
Go minic, luaitear Mór-Ríoghain i dteannta lena deirfiúracha mar trí-bhandia, darb ainm &quot;an triúr ''Morrígna''&quot;.&lt;ref name=&quot;o hogain&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |
last= Sjoestedt |
first=Marie-Louise | authorlink=Marie-Louise Sjoestedt| coauthors= |
title=Celtic Gods and Heroes |
date= |
publisher=Dover Publications |
location= |
isbn=0-486-41441-8 |
pages=31–32
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |
last=Davidson |
first=Hilda Ellis |
authorlink= |
coauthors= |
title=Myths and symbols in pagan Europe: early Scandinavian and Celtic religions |
year=1988 |
publisher=Syracuse University Press |
location=Syracuse |
isbn=0-8156-2441-7 |
pages=97
}}&lt;/ref&gt; Is aithreach é ballraíocht an tré: uaireanta is iad [[Badhbh]], [[Macha]] agus [[Neamhain]] atá ann,&lt;ref name=&quot;MacKillopNemhain&quot;&gt;{{cite book |
last=MacKillop |
first=James |
authorlink= |
coauthors= |
title=Dictionary of Celtic mythology |
year=1998 |
publisher=Oxford University Press |
location=Oxford |
isbn=0-19-280120-1 |
pages=335–336
}}&lt;/ref&gt; agus uaireanta Badhbh, Macha agus [[Anand]].&lt;ref name=&quot;LGE-62,64&quot;&gt;''[http://www.maryjones.us/ctexts/lebor4.html Lebor Gabála Érenn §62, 64]: &quot;Ba iad Badb agus Macha agus Anand... an triúr deirfiúracha Ernmais&quot; &quot;Badb agus Morrigu, darbh ainm Anand.&quot;&lt;/ref&gt;   Creidtear gurbh iad triúr an bandia céanna.&lt;ref name=&quot;o hogain&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;MacCana&quot;&gt;Mac Cana, Proinsias. &quot;[http://www.ricorso.net/rx/library/criticism/classic/Celtiana/M-Cana_P/Celtic_Myth/3_Goddess.htm The Goddesses of the Insular Celts]&quot;. ''Celtic Mythology''. Hamlyn, 1970.&lt;/ref&gt;  ''These triple appearances are partially due to the Celtic significance of threeness''.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  Thagadh Mór-Ríoghain ar an bhfód ina haonar,&lt;ref name=&quot;CELT-Regamna&quot;/&gt; ámh, agus a hainm inmhalairtithe le Badhbh.&lt;ref name=&quot;CMT166-CELT&quot;/&gt;  

Deirtear gur bean chéile an [[Daghdha]] í Mór-Ríoghain, fad is mná chéile [[Neith]] iad Badhbh and Neamhain.&lt;ref name=&quot;o hogain&quot;/&gt;  Luaitear an triúr Morrígna mar dheirfiúracha triúr bandéithe na talún [[Ériu]], [[Banbha]] agus [[Fódhla]].

===Bansidhe===
Sa bhéaloideas níos deireanaí, tá  aici leis an m[[bansidhe]].&lt;ref name=&quot;o hogain&quot;/&gt; Deir Patricia Lysaght: &quot;''In certain areas of Ireland this supernatural being is, in addition to the name banshee, also called the badhb''&quot;.&lt;ref&gt;Patricia Lysaght, ''The Banshee: The Irish Death Messenger'', 1986, {{ISBN|1-57098-138-8}}, lch. 15&lt;/ref&gt;

===Fianna===
Moladh freisin go raibh sí gaolta leis na [[fianna]], agus is amhlaidh go raibh na dreamanna seo tiomnaithe di.&lt;ref&gt;Angelique Gulermovich Epstein, &quot;War Goddess: The Morrígan and her Germano-Celtic Counterparts&quot;, e-leagan version, #148 (Meán Fómhair, 1998)&lt;/ref&gt; Ba iad &quot;''bands of youthful warrior-hunters, living on the borders of civilized society and indulging in lawless activities for a time before inheriting property and taking their places as members of settled, landed communities''&quot;.&lt;ref&gt;Maire West, &quot;Aspects of ''díberg'' in the tale ''[[Togail Bruidne Da Derga]]''&quot;, ''Zeitschrift für Celtische Philologie'' vol. 49–50, lch. 950&lt;/ref&gt; Más fíor, is amhlaidh go    n-adhrtaí í mar an gcéanna le dreamanna [[Perchta]].&lt;ref&gt;Carlo Ginzburg, ''Ecstasies: Deciphering the Witches' Sabbath'', New York, Pantheon Books, 1991, {{ISBN|0-394-58163-6}}, ll. 6–7, 91, 101–2, 115 (nóta 47), 146 (nóta 62), 193, ll. 182–204, 262, maraon le tagairtí i gCodanna a Dó agus a Trí ''passim''.&lt;/ref&gt;

===Tíreolaíocht===
Tá [[fulacht fiadh]] i g[[Contae Thiobraid Árann]] darb ainm Fulacht na Mór Ríoghna.  B'fhéidir é go bhfuil nasc anseo leis an triúr [[cailleach]] miotaseolaíochta, a d'ullmhaigh an béile feoil madra, a mheall [[Cú Chulainn]] go dtí a bhráta

Tá dhá chnoc ann i g[[Contae na Mí]] darb ainm ''Dá Chíoch na Morriogna'', a mholtar gur choimirceoir í, i gcomórtas le h[[Anu]], a bhfuil a cnoic féin aici, ''[[Dá Chích Anann]]'' in [[Contae Chiarraí]]. Is iad [[Áine]] agus [[Grian]] bandéithe eile a bhfuil a leithéid de chnoic ainmnithe astu i g[[Contae Luimnigh]]. I dteannta le coimirceacht, is déithe na gréine iad beirt.

==Foinsí==
===Léamha agus gluaiseanna===
Is iad na tagairtí is luaite atá an do Mhór-Ríoghain ná léamha i lámhscríbhinní Laidine, agus i ngluaiseanna (bailiúcháin léamh). I lámhscríbhinn na 9ú haoise as an Vulgáid le leagan den [[Leabhar Íseáia]], aistrítear an focal Eabhraise ''[[Lilith]]''&lt;ref&gt;Íseáia 34:14 &quot;Casfaidh cait allta le faolchúnna inti, agus beidh na púcaí ansin ag glaoch ar a chéile; is inti a rachaidh an ''chailleach oíche'' ar ceathrúin, ar lorg suaimhnis di féin.&quot; [https://bible.com/bible/554/isa.34.14.ABN&quot; ABN] (béim sa bhreis)&lt;/ref&gt; le ''[[Lamia]]''. Tá léamh ann a chur le fios gurb é sin &quot;arracht i riocht mná, 'sé sin, ''morrígan''&quot;.&lt;ref name=&quot;epstein&quot;&gt;Angelique Gulermovich Epstein, ''War Goddess: The Morrígan and her Germano-Celtic Counterparts'', e-leagan, #148, (Meán Fómhair, 1998), ll. 45–51.&lt;/ref&gt; Cuireann ''[[Sanas Chormaic]]'' (9ú haois), agus léamh sa lámhscríbhinn [[H.3.18]] freisin, le fios gurb é brí an focal iolra ''gudemain''&lt;ref&gt;DIL lch. 372&lt;/ref&gt; ná ''morrígna''.&lt;ref name=&quot;epstein&quot; /&gt; Deir ''[[Gluais Uí Mhaol Conaire]]'' gurb í [[Macha]] ar cheann den triúr ''morrígna''.&lt;ref name=&quot;epstein&quot; /&gt;

===Scéalta Miotaseolaíochta===
{{main|Scéalta Miotaseolaíochta}}
{{main|Leabhar Gabhála na hÉireann}}

Sa chnuasach bréagstairiúil na 12ú haoise ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', luaitear Mór-Ríoghain i measc na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], mar iníon [[Ernmas|Ernmais]] ua [[Nuada]].&lt;ref name=&quot;LGE-62,64&quot;/&gt;

Ba iad an chéad triúr iníonacha Earnmais ná [[Ériu]], [[Banbha]], agus [[Fódhla]].&lt;ref&gt;Samhlaítear a n-ainmneacha le hÉirinn, agus bhí siad pósta faoi seach le [[Mac Cuill]], [[Mac Cécht]], agus [[Mac Gréine]], ríthe deireanacha na hÉireann de shliocht Tuath Dé Danann.&lt;/ref&gt; Ba iad an triúr iníonacha Earnmais eile ná [[Badhbh]], [[Macha]], agus Mór-Ríoghain féin. Deir rann áirithe go raibh siad triúr saibhir, &quot;''springs of craftiness''&quot; agus &quot;''sources of bitter fighting''&quot;. Deirtear gurbh Anand ainm eile a bhí ar Mór-Ríoghain,&lt;ref name=&quot;LGE-62,64&quot;/&gt; agus go raibh trí mahc aici, Glon, Gaim, and Coscar. De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], d'adhair Ériu, Banbha, agus Fódhla faoi seach Badhbh, Macha, agus Mór-Ríoghain.&lt;ref&gt;Seathrún Céitinn, ''Foras Feasa ar Érinn'',[http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text021.html Leabhar 2, Cuid 11].&lt;/ref&gt;

{{main|Cath Maighe Tuireadh}}

Ar oíche [[Samhain|Shamhna]], choinnigh sí coinne&lt;!---!--&gt; leis an [[Daghdha]] roimh [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]] in éadan na [[Fomhóraigh|bhFomhóraigh]].&lt;ref&gt;{{cite web|
teideal=The Second Battle of Moytura|
url=https://www.ucc.ie/celt/published/G300011/index.html|
website=www.ucc.ie|
foilsitheoir=CELT
}}&lt;/ref&gt;  Bhí sí á ní féin san abhainn [[Unius]], cos amháin ar a dá thaobh an. I bhfoinsí áirithe, deirtear gur chruthaigh sí an abha. Tar éis dóibh gnéas a bheith acu, gheall Mór-Ríoghain go ngairfeadh sí draoithe na hÉireann chun geasa a chur ar son na dTuath Dé Danann, agus rí na bhFomhórach, Indech, a chloígh. Insítear go mbéarfadh sí dhá lán doirn dá chuid fola agus iad a chuir san abhainn úd (insítear níos deireanaí ámh, gur mharaigh [[Oghma]] Indech).

Ag tús an chatha, d'fhiafraigh ceannaire na dTuath Dé, [[Lú]], díobh cén cumhacht a bhíodh acu uile. Is deacair freagair Mór-Ríoghna a thuiscint, ach is amhlaidh gur thóir agus scriosadh a bhí i gceist.  Ar láthair an chatha, chan sí dán agus ar an dtoirt, díríodh na Fomhóraigh isteach san fharraige. Tar éis an chatha, chan sí dán eile ag ceiliúradh an bhua agus ag tuar deireadh an domhain.&lt;ref name=&quot;CMT166-CELT&quot;&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/G300010/text167.html ''Cath Maige Tuired'': The Second Battle of Mag Tuired], Text 166&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CMT167&quot;&gt;Elizabeth A. Gray (eag. &amp; aistr.), ''[http://www.ucc.ie/celt/published/T300010/index.html Cath Maige Tuired: The Second Battle of Mag Tuired]'', cuid 167, 1982&lt;/ref&gt;

I scéal eile, mheallaign sí tarbh de bhean darbh ainm Odras. Lean Odras í go dtí an tAos Sidhe tríd [[Uaimh na gCat]] ag [[Cruachan]]. Agus Odras tite ina codladh, thiontaigh Mór-Ríoghain ina lochán uisce í, a thaosc isteach sa Sionainn.&lt;ref&gt;[http://www.ucc.ie/celt/published/T106500D/text050.html &quot;Odras&quot;], from ''[[Dindsenchas|The Metrical Dindshenchas]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T106500D/index.html Vol 4], aistrithe le E. Gwynn&lt;/ref&gt;

===An Rúraíocht===
Is sa [[Rúraíocht]] a fheictear Mór-Ríoghain mar dhuine aonair don chéad uair,&lt;ref name=&quot;CELT-Regamna&quot;&gt;[http://www.ucc.ie/celt/online/G301005/ ''Táin Bó Regamna''], Corpus of Electronic Texts Edition, [http://www.ucc.ie/celt/online/G301005/text002.html lch. 33].&lt;/ref&gt; ina bhfuil caidreamh thíos seal, thuas seal aici le [[Cú Chulainn]].

{{main|Táin Bó Regamna}}

Bhuail Cú Chulainn le Mór-Ríoghain agus í ag díbirt [[bó|bearaigh]] óna thalamh, ach níor aithin sé í. Thug sé masla di  in aineolas a cuma mar coimirceoir. Sula raibh sé in ann í a ionsú, d'eitil sí go géag gar di i riocht éin dhuibh. D'aithin Cú Chulainn ansin í, agus dúirt nach mhaslódh í dá n-aithneodh. Dhearbhaigh sé nárbh fhéidir léi é a díobháil a dhéanamh air, agus mar fhreagairt, thug sí tuair chogaidh dó agus tairngreacht a bháis ann. Dúirt sí leis, 'is ag cosaint do bháis atáim; agus beidh mé ann.'&lt;ref&gt;''[http://www.maryjones.us/ctexts/regamna.html The Cattle Raid of Regamna]'', aistrithe le A. H. Leahy, ó ''Heroic Romances of Ireland'' Vol II, 1906&lt;/ref&gt;

{{main|Táin Bó Cúailnge}}

Thosaigh [[Méabh]] ionsú ar [[Ulaidh]] chun an [[Donn Cuailnge]] a ghoid.  Maraon le [[Alecto]] na [[Fúire|bhFúr]] Gréagach, tháinig Mór-Ríoghain chuig an tarbh i riocht préacháin, agus mhol sí dó éalú.&lt;ref&gt;[[Cecile O'Rahilly]] (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucc.ie/celt/published/T301012/index.html ''Táin Bó Cuailnge'' Athleagan 1], 1976, lch. 152&lt;/ref&gt;

Agus Cú Chulainn i mbun Ulaidh a chosaint ag áthanna in éadan laochra Mhéabha, tháinig Mór-Ríoghain chuige i riocht mná óige. Thairg sí a grá agus cabhair chatha, ach dhiúltaigh sé í. Mar fhreagairt, chuir sí isteach air, i riochtaí eascainne, mac tíre, agus bodóige báine dearg-chluasaí, de réir a foláireamh. D'ainneoin seo, ghortaigh Cú Chulainn í i ngach riocht agus chloígh a chéilí comhraic.  Ina dhiaidh sin, tháinig sí chuige i riocht seanmhná ag crú bó, agus na trí chréacht ar a corp mar a fhulaing a reachta ainmhithe. Thóg sí trí dheoch bhainne do Chú Chulainn. Bheannaigh sé í as ucht na ndeochanna, agus cneasaíodh a créachtaí.&lt;ref&gt;Cecile O'Rahilly (eag. &amp; aistr.), ''Táin Bó Cuailnge'' Athleagan 1, 1976, ll. 176–177, 180–182&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Cecile O'Rahilly (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucc.ie/celt/published/T301035/index.html ''Táin Bó Cualnge'' ón Leabhar Laighean], 1967, ll. 193–197&lt;/ref&gt; Bhí aiféala air, ámh, gur bheannaigh, mar is léir ón gcomhrá a leanas: &quot;Dúirt tú liom tráth,' ar sí, 'nach leigheasfá mé choíche.' 'Dá dtuigfinn gur tú a bhí ann,' ar Cú Chulainn, 'ní leigheasfainn riamh.'&quot;&lt;ref&gt;Ciarán Carson, &quot;The Táin: A New Translation of the Táin Bó Cúlailnge&quot;, 2007, ll. 96&lt;/ref&gt; Agus na hairm cruinnithe don chath deireanach, rinne sí fáistine ar an ár le teacht.&lt;ref&gt;Cecile O'Rahilly (eag. &amp; aistr.), ''Táin Bó Cuailnge'' Athleagan 1, 1976, ll. 229–230&lt;/ref&gt;

I leagan amháin de bhás Chú Chulainn, agus é ag marcaíocht chun dul i ngleic leis a naimhde, bhuail sé le Mór-Ríoghain i riocht [[cailleach|caillí]] ag ní in áth a chathéide, tuar a bháis.&lt;ref&gt;&quot;[http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html The Death of Cú Chulainn]&quot; le fáil ar maryjones.&lt;/ref&gt;

===Seanscéalta Artúracha===
Rinneadh iarrachtaí le déanaí Morgan le Fay a nascadh le Mór-Ríoghain. Tagann Morgan aníos in ''Vita Merlini'' (&quot;Saol [[Merlin|Mherlin]]&quot;) le [[Geoffrey of Monmouth]] san 12ú haois.  Sna seanscéalta Artúracha, amhail ''[[Sir Gawain and the Green Knight]]'', cuirtear Morgan i láthair mar dhroch-chailleach a chuir an-anró agus an-bhaol ar ann laoch Gawain.  Cuirtear Morgan i láthair freisin mar chluanaí fear,  a raibh an-chuid coinne gnéasúla le Merlin. Bhíodh go leor cumhachta aici ar dhaoine, go leas nó dochar pearsanna eile.&lt;ref&gt;{{cite book|
title = Morgan le Fay in Sir Gawain and the Green Knight|
url = http://www.shmoop.com/sir-gawain-green-knight/morgan-le-fay.html
}}&lt;/ref&gt;

Is léir ámh nach bhfuil gaol ann idir an mbeirt, in ainneoin thionchar an bhandia níos sine ar údair an phearsa liteartha, Morgan.  Molann scoláirí amhail  [[Rosalind Clark]] nach gaolta iad na hainmneacha dá laghad. Tá an t-ainm Breatnaise &quot;Morgan&quot; fréamhaithe ó fhocail na mara, ach &quot;Mor-&quot; na Gaeilge fréamhaithe le &quot;sceimhle&quot;, nó b'fhéidir &quot;mór&quot;;&lt;ref&gt;Clark (1990) ll. 21–23, 208 n.5&lt;/ref&gt; féach [[Mór-Ríoghain#Sanasaíocht|Sanasaíocht]] thuas.

==Féach freisin==
* [[Bean nighe]]
* [[Clíodhna]]
* [[Mongfind]]
* [[Scáthach]]

==Saothair==
* Rosalind Clark, ''The Great Queens: Irish Goddesses from the Morrígan to Cathleen Ní Houlihan'' (Irish Literary Studies, Book 34)
* [[Barry Cunliffe]], ''The Ancient Celts''
* Miriam Robbins Dexter, ''Whence the Goddesses: A Source Book''
* James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology''
* Daithi O hOgain, ''Myth, Legend and Romance: An Encyclopedia of the Irish Folk Tradition'' Prentice Hall Press, (1991) : {{ISBN|0-13-275959-4}}
* Anne Ross, ''Pagan Celtic Britain: Studies in Iconography''
* Anne Ross, &quot;The Divine Hag of the Pagan Celts&quot;; V. Newall (eag.), ''The Witch Figure''.

==Naisc sheachtracha==
*[https://web.archive.org/web/20050212132339/http://snlemons.iweb.bsu.edu/docs/Celtic/Morrigan%20Thesis.ZIP War Goddess: the Morrígan and her Germano-Celtic Counterparts] thesis by Angelique Gulermovich Epstein ([[ZIP (file format)|ZIP]] format)

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{An Rúraíocht}}

{{DEFAULTSORT:Mor-Rioghain}}
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>plmfsnux78f08spnvsio81dxtnzyv53</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Macha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86548</id>
    <revision>
      <id>1069665</id>
      <parentid>1061939</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:21:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10114" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba bhandia flaithis na hÉireann Ársa í '''Macha'''&lt;ref name=&quot;o hogain&quot;&gt;Ó hÓgáin, Dáithí. ''Myth, Legend &amp; Romance: An encyclopaedia of the Irish folk tradition''. Prentice Hall Press, 1991: ll. 284-285&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;green&quot;&gt;Green, Miranda, ''Celtic Goddesses: Warriors, Virgins and Mothers''. British Museum Press, 1997: lch. 77&lt;/ref&gt; gaolta le Cúige [[Uladh]], go háirithe le h[[Eamhain Mhacha]] agus [[Ard Mhacha]], a bhfuil ainmnithe aisti.&lt;ref name=&quot;koch&quot;&gt;Koch, John T. ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABC-CLIO, 2006: lch. 1231&lt;/ref&gt;

Tagann roinnt phearsa aníos i [[Miotaseolaíocht na nGael]] agus sa bhéaloideas, a chreidtear gurb an bandia céanna iad go bunúsach. Deirtear gurb í ar cheann de na triúr deirfiúacha darb ainm [[Mór-Ríoghain]]. Maraon le bandéithe flaithis eile, tá Macha gaolta leis an talamh, torthúlacht, ríogacht, cogadh agus capaill.&lt;ref name=&quot;MacCana&quot;&gt;Mac Cana, Proinsias. &quot;[http://www.ricorso.net/rx/library/criticism/classic/Celtiana/M-Cana_P/Celtic_Myth/3_Goddess.htm The Goddesses of the Insular Celts]&quot;. ''Celtic Mythology''. Hamlyn, 1970.&lt;/ref&gt;

==Sanasaíocht==
Is amhlaidh go bhfraomhaítar an t-ainm ón [[Prota-Ceilteach]] *''makajā''.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070927041947/http://www.st-andrews.ac.uk/institutes/sassi/spns/ProtoCelt.pdf Prota-Ceiltis] ar &lt;/ref&gt; Dúradh chomh maith gur tugadh ''Grian Banchure'' (Banúlacht) uirthi.&lt;ref&gt;[https://archive.org/stream/revueceltique16pari#page/44/mode/1up Revue Celtique]&lt;/ref&gt;

==Macha, iníon Phartholón==
Luaitear Macha i ndán i ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' mar iníon [[Parthalán|Pharthalán]], ceannaire an chéad gabhál agus áitriú ar Éirinn tar éis an Díleann, cé nach bhfuil tada eile scríofa fuithi.&lt;ref&gt;''[[Lebor Gabála Érenn]]'' [http://www.maryjones.us/ctexts/lebor2.html §38]&lt;/ref&gt;

==Macha, bean chéile Neimhidh==
De réir foinsí áirithe, tá dara Macha ann, bean chéile [[Neimheadh|Neimhidh]], ceannaire an dara gabhál agus áitriú ar Éirinn tar éis an Díleann. Ba í an chéad duine de mhuintir Neimhidh a fuair bás in Éirinn – 12 bliana tar éis a dteachta, de réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Céitinne]],&lt;ref&gt;[[Seathrún Céitinn]], ''Foras Feasa ar Éirinn'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text017.html 1.7]&lt;/ref&gt; 12 lá de réir [[Annála na gCeithre Máistrí]].&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text002.html M2850]&lt;/ref&gt; Deirtear go bhfuil an cnoc a bhfuil sí curtha ann ainmnithe aisti, [[Ard Mhacha]]. Glanadh an choill thart timpeall an chnoic ag muintir Neimhidh agus tugadh 'Magh Mhacha ar an áit.

==Macha, iníon Ernmais==
Tagann Macha, iníon [[Ernmas|Ernmais]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], aníos dána luath-fhoinsí. Luaitear í go minic i dteannta lena triúr deirfiúracha, &quot;[[Badhbh]] agus [[Mór-Ríoghain]], darbh ainm [[Anand]]&quot;.&lt;ref name=LGE-62,64&gt;''[http://www.maryjones.us/ctexts/lebor4.html Lebor Gabála Érenn §62, 64]&lt;/ref&gt; Meastar gur trí-bhandia iad triúr (le hainmneacha éagsúla), gaolta le cogadh.&lt;ref&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, ll. 281–282&lt;/ref&gt; Sa ''[[Gluais Uí Mhaol Chonaire]]'' deirtear gurb í Macha &quot;ar cheann de na trí ''morrígna''&quot;, agus gurb é an ''Mesrad Machae'' (Measra Mhacha), ná &quot;cinn na fir maraithe&quot;. De réir leagan an léimh chéanna in MS H.3.18, deirtear gur Badhbh í Macha, agus iad trís &quot;mná na bhfiach dubh&quot; a spreagann an cath.&lt;ref&gt;Angelique Gulermovich Epstein, ''War Goddess: The Morrígan and her Germano-Celtic Counterparts'', Meán Fómhair, 1998, ll. 49–52.&lt;/ref&gt; De réir Chéitinne go dearfa, is &quot;bandéithe&quot; iad,&lt;ref&gt;Seathrún Céitinn, ''Foras Feasa ar Éirinn'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text021.html 1.11]&lt;/ref&gt; ach bhí sé de nós ag Críostaithe Gaelacha na meánaoise, an Phagánachta réamh-Chriostaí a chosc.

Deirtear gurbh é [[Balor]] a mharaigh Macha i rith an chatha in éadan na [[Fomhóraigh|bhFomhórach]].&lt;ref name=LGE-60,62,64&gt;''[http://www.maryjones.us/ctexts/lebor4.html Lebor Gabála Érenn §60, 62, 64]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=stokes&gt;Whitley Stokes (eag. &amp; aistr.), ''[http://www.ucc.ie/celt/published/T300011.html The Second Battle of Moytura]'', lch. 101&lt;/ref&gt;

==Macha Mong Ruad==
Ba í Macha Moing Rua (Sean-Ghaeilge: Mong Ruad), iníon ''[[Aodh Rua]]'' (Sean-Ghaeilge: Áed Ruad) an t-aon banríon amháin i liosta [[Ard-Ríthe na hÉireann]].  Dháil a hathair an Ríogacht idir a cholanna ceathrair [[Díthorba]] agus [[Cimbáeth]], seacht mbliana an seal. Agus Aodh marbh, d'éiligh Macha an Ríogacht le teacht arís a shealsa. Dhiúltaigh Díthorba agus Cimbáeth go suí bean ar an ríchathaoir. Bhuaigh Macha sa chath a tharla dá bharr, agus maraíodh Díthorba. Phós sí Cimbáeth, agus roinn siad an Ríogacht eatarthu. 

Chloígh Macha mic Dhíothorbha tar éis catha eile, agus theith siad go fásach [[Connacht]]. Chuaigh Macha féin ar a dtóir, faoi bhréagach [[lobhar|lobhair]], Bhuail sí iad duine ar dhuine agus iad ag iarraidh caidreamh collaí a bheith acu léi. Cheangail agus d'iompair sí iad go hUlaidh. Ba mhian leis na hUlaidh iad a mharú, ach chuir Macha i ndaoirse iad agus chur iachall orthu [[Eamhain Mhacha]] a thógáil mar phríomhchathair nua na nUladh. Tharraing sí na críocha lena heo nó dealg, agus dá bharr sa scéal seo, is é brí le ''Emain'' ná ''eo muin(éal)''.&lt;ref&gt;Eugene O'Curry, ''Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History'', 1861, [https://www.google.com/books?id=li02AAAAMAAJ&amp;pg=PA527&amp;vq=macha Appendix No. XXXVIII]&lt;/ref&gt;

Bhí Macha agus a chéile i réim ar feadh seacht mbliana, go dtí go bhfuair sé bás ag Eamhain Mhacha leis an bplá. Bhí sise féin i réim ar feadh ceithre bliana déag ina dhiaidh, nuair a mharaigh [[Rechtaid Rígderg]] í.&lt;ref&gt;Seathrún Céitinn, ''Foras Feasa ar Éirinn'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text037.html 1.27]-[http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text038.html 1.28]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Annála na gCeithre Máistrí'' [http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text017.html M4532]-[http://www.ucc.ie/celt/published/T100005A/text018.html 4546]&lt;/ref&gt; 

I bhfoinsí ar leith, faightear cróineolaíochtaí ar leith dá réim:

* ''Lebor Gabála'': le ré [[Ptolemy I Soter]] (323–283 RC).&lt;ref&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. agus aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 263-267&lt;/ref&gt;
* ''Foras Feasa ar Éirinn'': 468–461 BC,
* ''Annála na gCeithre Máistrí'': 661–654 RC.

Scríobh [[Marie-Louise Sjoestedt]] fúithi: ''&quot;In the person of this second Macha we discover a new aspect of the local goddess, that of the warrior and dominator; and this is combined with the sexual aspect in a specific manner which reappears in other myths, the male partner or partners being dominated by the female.&quot;&lt;ref name=&quot;Sjoestedt&quot;&gt;{{cite book |
first=Marie-Louise |
last=Sjoestedt |
others=Translated by Myles Dillon |
title=Gods and Heroes of the Celts |
edition=2nd |
year=1982 |
publisher=Turtle Island Foundation |
location=Berkeley, CA |
pages=28–9 |
isbn=0-913666-52-1
}}&lt;/ref&gt;

==Macha, bhean chéile Chruinniuc==
Ba í Macha, iníon [[Sainrith mac Imbaith|Sainrithe mhic Imbaith]] bean chéile [[Cruinniuc|Chrunnchu]], feirmeoir Uladh agus baintreach fir.  Tháinig Macha chuig a thigh agus gan labhairt, thosaigh sí ag dul i gcion tí. Go gairid, d'éirigh sí torrach.

Fad is a bhí siad le chéile, mhéadaigh maoin Chrunnchu.  Agus é ar tí dul chuig feis eagraithe ag rí na nUladh, thug Macha le fios go n-imeodh sí uaidh dá ndéarfadh sé aon ní fúithi, agus gheall sé nach ndéarfadh. Le linn rás na , ámh, mhaígh sé gurbh fhéidir lena bhean rith níos tapúla ná capaill an rí. D'ordaigh an rí go gcoinní Cruinniuc faoi phian bháis, nára mhór dó cur lena fhocal. Cé go raibh sí trom ar pháiste/í, gaireadh Macha chuig an bhfeis agus chuir an rí iachall uirthi rith in éadan na gcapall. Bhuaigh sí an rás, ach ag an deireadh lig sí scread le pian agus cúpla á sheoladh ar an saol aici; buachaill darbh ainm Fír, agus cailín darbh ainm Fial.&lt;ref&gt;https://archive.org/stream/revueceltique16pari#page/44/mode/1up&lt;/ref&gt; As sin amach, de réir an scéil seo, ghlaodh áit an tsaolú ''Eamhain Mhacha'' (Cúpla Mhacha).&lt;ref&gt;[http://www.maryjobnes.us/ctexts/debility.html &quot;The Debility of the Ulstermen&quot;]&lt;/ref&gt; 

As an drochmheas agus náire seo, chuir sí mallacht ar na hUlaidh feasta go laga iad — chomh thréith le bean seolta — nuair is déine an tólr orthu. Mhairfeadh an laige ar feadh cúig lae, agus an mhallacht naoi nglúin. Míníonn an scéal an fáth nach raibh fir na nUladh, ach amháin an laoch leathdhia [[Cú Chulainn]], in ann seasamh in aghaidh an ionsaí sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]''.&lt;ref name=&quot;koch&quot;/&gt; Léiríonn an scéal gurbh fhéidir leis an mbandia Macha bheith díoltasachagus drochmheas léirithe di,&lt;ref name=&quot;green&quot;/&gt; agus conas is cúis tubaiste é drochrí mar rialtóir.&lt;ref&gt;Fee, Christopher and Leeming, David. ''The Goddess: Myths of the Great Mother''. Reaktion Books, 2016.&lt;/ref&gt;

Tá an Macha seo gaolta go háirithe le capaill. Is suntasach é b'fhéidir gur rugadh dhá bhromach  ag an am gcéanna agus Cú Chulainn, agus go raibh capaill carabaid aige darbh ainm [[Liath Mhacha]]. Cuirtear í go minic i gcomórtas le [[Rhiannon]] i [[Miotaseolaíocht na Breataine Bige]].&lt;ref name=&quot;koch&quot;/&gt;

==Féach freisin==
*[[Cliodna]]
*[[Áine#Related goddesses|Grian]]
*[[Mongfind]]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{s-bef|roimh=[[Cimbáeth]] agus Macha}}
{{s-ttl|teideal=[[Ard-Ríthe na hÉireann]]&lt;br&gt;(Ina haonar)|bliain=[[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGE]] 4ú-3ú haois RC&lt;br&gt;[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] 468–461 RC&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 661–654 RC}}
{{s-aft|tar éis=[[Rechtaid Rígderg]]}}
{{s-end}}

{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]
[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>dcbvdne8qscwmbj4mpsmhu6x20yqwot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>June Allyson</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86814</id>
    <revision>
      <id>1069695</id>
      <parentid>968642</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:33:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="509" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba bhan-aisteoir agus amhránaí Meiriceánach í '''June Allyson''' (21 Meitheamh 1917 – 8 Iúil 2006). Bhuaigh sí an gradam Ban-aisteoir is Fearr i gCoiméide nó Ceoldráma sna gradaim Golden Globe i 1952.

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Allyson, June}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1917]]
[[Catagóir:Básanna in 2006]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Buaiteoirí gradam Ban-Aisteoir is Fearr i gCoiméide nó Ceoldráma sna gradaim Golden Globe]]</text>
      <sha1>mgcgnxebovs9oxrmn59ey6bmkugp2fj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Earnmas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86846</id>
    <revision>
      <id>1069664</id>
      <parentid>926137</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:21:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1004" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

De réir [[miotaseolaíocht na nGael]], ba bhandia í '''Ernmas''', luaite mar sliocht de na [[Tuatha Dé Danann]] i ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' agus [[Cath Maighe Tuireadh]].

==Teaghlach==
I measc a teaghlaigh, bhí trédhia na hÉireann [[Ériu]], [[Banba]] agus [[Fódla]]; trédhia an chogaidh [[Badhbh]], [[Macha]] agus the [[Mór-Ríoghain]]; agus i dteannta úd, trédhia mac, [[Glonn]], [[Gnim]], agus [[Coscar]].  Ba iad [[Fiacha mac Delbaíth|Fiacha]] agus [[Ollom]] a mic eile.&lt;ref&gt;Macalister, R. A. Stewart. &quot;Lebor Gabála Érenn&quot;. Cuid IV. Irish Texts Society, Baile Átha Cliath, 1941, § VII, Chéad Leagan.&lt;/ref&gt;

==Cath Mhaighe Tuireadh==
{{main|Cath Maighe Tuireadh}}

Maraíodh Ernmas i rith an chéad Chath Mhaighe Tuireadh.&lt;ref&gt;Gray, Elizabeth A., eag. &quot;Cath Maige Tuired: The Second Battle of Mag Tuired&quot;. Irish Texts Society, Dublin, 1982. §12.&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{Reflist}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Category:Tuatha Dé Danann]]</text>
      <sha1>3onpladbyjd3fa14wj2jst6b395x6y8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fódhla</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86847</id>
    <revision>
      <id>1069658</id>
      <parentid>947296</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:12:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Clann Mhíle */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1962" xml:space="preserve">I [[miotaseolaíocht na nGael]], ba í '''Fódhla''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fótla''' nó '''Fódla'''), iníon [[Delbáeth]] agus [[Ernmas]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], ar cheann de na bandéithe coimirceach na hÉireann.  Ba é [[Mac Céacht]] a fear chéile.

==Clann Mhíle==
I dteannta lena deirfiúracha [[Banba]] agus [[Ériu]], ba bhall de trí-bhandéithe í.  Nuair a tháinig an [[Clann Mhíle|Chlann Mhíle]] ón  [[Spáinn]] ar ionsaí, d'iarr siad dúinne ar dhuine ar an bhfile ''[[Amergin Glúingel]]'' go raibh an tír ainmnithe astu.  Is amhlaidh gur rug Ériu ([[Éire]]) an chraobh léi, ach creideann na filí gur bronnadh iad triúr a mian, agus feictear idir 'Fódhla' agus 'Banba' mar ainm litríochta na tíre.

Sa scéal ''[[Tochomlad mac Miledh a hEspain i nErind]]'', léitear Fódhla mar bhean chéile Mhic Céachta, ina bhanríon agus Mac Céacht ina rí.&lt;ref name=&quot;tochomlad&quot;&gt;[http://www.maryjones.us/ctexts/tochomlad-e.html ''Tochomlad mac Miledh a hEspain i nErind: no Cath Tailten'']&lt;/ref&gt;  Insítear sa scéal gur bhuail Fódhla leis an gClann Mhíle agus iad ag dul thart bhráid ‘lena slua gasta sidhe ina timpeall’ ar Shliabh Naini nó Ebliu.  De réir fonóta, is ionann an sliabh seo agus [[Sliabh Eibhlinne]] i g[[Contae Luimnigh]].

De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], thug sí adhradh do [[Mór-Ríoghain|Mhór-Ríoghain]], a ainmnítear scaití mar iníon Ernmais.

==Fotla na gCruithneach==
De réir ''[[De Situ Albanie]]'' (téacs déanach), an [[Croinic Cruithneach]], agus ''[[Duan Albanach]]'', ba é ''Fotla'' (nualeagan [[Atholl]], ''Ath-Fotla'') ar chrann de na chéad ríthe na g[[Na Cruithnigh|Cruithneach]].&lt;ref&gt;Broun, &quot;Kingship&quot;; le haghaidh Éireann, féach m.s. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', agus Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland''&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

{{DEFAULTSORT:Fodla}}
[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]</text>
      <sha1>sf6aieast66c7cwn13u1y4m3xow2eo5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069659</id>
      <parentid>1069658</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:14:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Clann Mhíle */CLC</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1983" xml:space="preserve">I [[miotaseolaíocht na nGael]], ba í '''Fódhla''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fótla''' nó '''Fódla'''), iníon [[Delbáeth]] agus [[Ernmas]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], ar cheann de na bandéithe coimirceach na hÉireann.  Ba é [[Mac Céacht]] a fear chéile.

==Clann Mhíle==
I dteannta lena deirfiúracha [[Banba]] agus [[Ériu]], ba bhall de trí-bhandéithe í.  Nuair a tháinig an [[Clann Mhíle|Chlann Mhíle]] ón  [[Spáinn]] ar ionsaí, d'iarr siad dúinne ar dhuine ar an bhfile ''[[Amergin Glúingel]]'' go raibh an tír ainmnithe astu.  Is amhlaidh gur rug Ériu ([[Éire]]) an chraobh léi, ach creideann na filí gur bronnadh iad triúr a mian, agus feictear idir 'Fódhla' agus 'Banba' mar ainm litríochta na tíre.

Sa scéal ''[[Tochomlad mac Miledh a hEspain i nErind]]'', léitear Fódhla mar bhean chéile Mhic Céachta, ina bhanríon agus Mac Céacht ina rí.&lt;ref name=&quot;tochomlad&quot;&gt;[http://www.maryjones.us/ctexts/tochomlad-e.html ''Tochomlad mac Miledh a hEspain i nErind: no Cath Tailten''] ar CLC le Mary Jones&lt;/ref&gt;  Insítear sa scéal gur bhuail Fódhla leis an gClann Mhíle agus iad ag dul thart bhráid ‘lena slua gasta sidhe ina timpeall’ ar Shliabh Naini nó Ebliu.  De réir fonóta, is ionann an sliabh seo agus [[Sliabh Eibhlinne]] i g[[Contae Luimnigh]].

De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], thug sí adhradh do [[Mór-Ríoghain|Mhór-Ríoghain]], a ainmnítear scaití mar iníon Ernmais.

==Fotla na gCruithneach==
De réir ''[[De Situ Albanie]]'' (téacs déanach), an [[Croinic Cruithneach]], agus ''[[Duan Albanach]]'', ba é ''Fotla'' (nualeagan [[Atholl]], ''Ath-Fotla'') ar chrann de na chéad ríthe na g[[Na Cruithnigh|Cruithneach]].&lt;ref&gt;Broun, &quot;Kingship&quot;; le haghaidh Éireann, féach m.s. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', agus Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland''&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

{{DEFAULTSORT:Fodla}}
[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]</text>
      <sha1>8jd8rccyxh6ypmyf7ikwkq2k2d0dfap</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069661</id>
      <parentid>1069659</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:20:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2011" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[miotaseolaíocht na nGael]], ba í '''Fódhla''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fótla''' nó '''Fódla'''), iníon [[Delbáeth]] agus [[Ernmas]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], ar cheann de na bandéithe coimirceach na hÉireann.  Ba é [[Mac Céacht]] a fear chéile.

==Clann Mhíle==
I dteannta lena deirfiúracha [[Banba]] agus [[Ériu]], ba bhall de trí-bhandéithe í.  Nuair a tháinig an [[Clann Mhíle|Chlann Mhíle]] ón  [[Spáinn]] ar ionsaí, d'iarr siad dúinne ar dhuine ar an bhfile ''[[Amergin Glúingel]]'' go raibh an tír ainmnithe astu.  Is amhlaidh gur rug Ériu ([[Éire]]) an chraobh léi, ach creideann na filí gur bronnadh iad triúr a mian, agus feictear idir 'Fódhla' agus 'Banba' mar ainm litríochta na tíre.

Sa scéal ''[[Tochomlad mac Miledh a hEspain i nErind]]'', léitear Fódhla mar bhean chéile Mhic Céachta, ina bhanríon agus Mac Céacht ina rí.&lt;ref name=&quot;tochomlad&quot;&gt;[http://www.maryjones.us/ctexts/tochomlad-e.html ''Tochomlad mac Miledh a hEspain i nErind: no Cath Tailten''] ar CLC le Mary Jones&lt;/ref&gt;  Insítear sa scéal gur bhuail Fódhla leis an gClann Mhíle agus iad ag dul thart bhráid ‘lena slua gasta sidhe ina timpeall’ ar Shliabh Naini nó Ebliu.  De réir fonóta, is ionann an sliabh seo agus [[Sliabh Eibhlinne]] i g[[Contae Luimnigh]].

De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], thug sí adhradh do [[Mór-Ríoghain|Mhór-Ríoghain]], a ainmnítear scaití mar iníon Ernmais.

==Fotla na gCruithneach==
De réir ''[[De Situ Albanie]]'' (téacs déanach), an [[Croinic Cruithneach]], agus ''[[Duan Albanach]]'', ba é ''Fotla'' (nualeagan [[Atholl]], ''Ath-Fotla'') ar chrann de na chéad ríthe na g[[Na Cruithnigh|Cruithneach]].&lt;ref&gt;Broun, &quot;Kingship&quot;; le haghaidh Éireann, féach m.s. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', agus Ó Cróinín, ''Early Medieval Ireland''&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{Scéalta miotaseolaíochta}}

{{DEFAULTSORT:Fodla}}
[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]</text>
      <sha1>o4d8xcuwfeye17dp4a1op35v4gq6mrt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Betty Grable</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87667</id>
    <revision>
      <id>1069616</id>
      <parentid>916137</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:13:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort, téacs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="601" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba bhan-aisteoir Meiriceánach í '''Elizabeth &quot;Betty&quot; Ruth Grable''' (18 Nollaig 1916 – 2 Iúil 1973). Bhí sí in 42 scannán sna 1930idí agus 1940idí, scannáin a thuill $100 milliún dollar. Lean sí ag déanamh scannán go dí 1955 gan an oiread sin ratha. An ''pin-up girl'' ba cháiliúla ar domhan, is dócha, a bhí inti i lár an 20ú haois.

[[Íomhá:Betty Grable 20th Century Fox.jpg|mion|clé]]

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Grable, Betty}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1916]]
[[Catagóir:Básanna i 1973]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]]</text>
      <sha1>4cgbxk1n1efi6jms2whvwsaqsavpmuv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069618</id>
      <parentid>1069616</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:25:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>téacs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="845" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba bhan-aisteoir Meiriceánach í '''Elizabeth &quot;Betty&quot; Ruth Grable''' (18 Nollaig 1916 – 2 Iúil 1973). Bhí sí in 42 scannán sna 1930idí agus 1940idí, scannáin a thuill $100 milliún dollar. Lean sí ag déanamh scannán go dí 1955 gan an oiread sin ratha. An ''pin-up girl'' ba cháiliúla ar domhan, is dócha, a bhí inti i lár an 20ú haois.

[[Íomhá:Betty Grable 20th Century Fox.jpg|mion|clé|Grianghraf promóisin de Betty Grable ón mbliain 1943. Mar phóstaer ''pin-up'' fuair sé fáilte níos mó ná aon cheann eile ar domhan. Cuireadh Grable ina seasamh ag caitheamh súile thar a gualainn mar seo mar bhí sí ag iompar clainne.]]

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Grable, Betty}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1916]]
[[Catagóir:Básanna i 1973]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]]</text>
      <sha1>4z4thcocy0zzpxsa9fmqzmazm0p7ewx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Marie Wilson (ban-aisteoir Meiriceánach)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87833</id>
    <revision>
      <id>1069623</id>
      <parentid>916276</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:39:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="280" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba bhan-aisteoir Meiriceánach í '''Marie Wilson''' (19 Lúnasa 1916 – 23 Samhain 1972).

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Wilson, Marie}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1916]]
[[Catagóir:Básanna i 1972]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]]</text>
      <sha1>fosn9iurzabk9j0viva5imwj3ynn48o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069625</id>
      <parentid>1069623</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:41:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="274" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
B'aisteoir Meiriceánach í '''Marie Wilson''' (19 Lúnasa 1916 – 23 Samhain 1972).

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Wilson, Marie}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1916]]
[[Catagóir:Básanna i 1972]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]]</text>
      <sha1>kf95lhjdewjn6aym56bg4xa4656kvvj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Googie Withers</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87984</id>
    <revision>
      <id>1069694</id>
      <parentid>1053348</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:30:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="296" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba bhan-aisteoir Briotanach í '''Georgette &quot;Googie&quot; Lizette Withers''' (12 Márta 1917 – 15 Iúil 2011).

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Withers, Googie}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1917]]
[[Catagóir:Básanna in 2011]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Briotanacha]]</text>
      <sha1>3dz8fedlhayzqh9va75ymqpm1sffpha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Diana Serra Cary</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88020</id>
    <revision>
      <id>1069698</id>
      <parentid>917105</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:39:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="436" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is iar-bhan-aisteoir [[Stáit Aontaithe|Meiriceánach]] í '''Diana Serra Cary'''. Bhí aithne uirthi mar '''Baby Peggy''' freisin. Rugadh í ar an 29 Deireadh Fómhair 1918.

==Tagairtí==
{{reflist}}


[[Íomhá:BabyPeggy01.jpg|mion|clé|Baby Peggy]]

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Cary, Diana S}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1918]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]]</text>
      <sha1>rlswd8e26lmckxdpdvbpc9ozpzdftfo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069700</id>
      <parentid>1069698</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:44:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort++</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="534" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is iar-bhan-aisteoir [[Stáit Aontaithe|Meiriceánach]] í '''Diana Serra Cary''' ([[29 Deireadh Fómhair]] [[1918]] - [[24 Feabhra]] [[2020]]). Bhí aithne uirthi mar '''Baby Peggy''' freisin. Ise an duine deireanach a d'oibrigh go suntasach sna scannáin tostacha.

==Tagairtí==
{{reflist}}


[[Íomhá:BabyPeggy01.jpg|mion|clé|Baby Peggy]]

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Cary, Diana S}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1918]]
[[Catagóir:Básanna in 2020]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]]</text>
      <sha1>6o33k892jtgxwv6mijfni30yykw9o5t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Martha Raye</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88104</id>
    <revision>
      <id>1069692</id>
      <parentid>917733</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:25:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="288" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba bhan-aisteoir Meiriceánach í '''Martha Raye''' (27 Lúnasa 1916 – 19 Deireadh Fómhair 1994).

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Raye, Martha}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1916]]
[[Catagóir:Básanna i 1994]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]]</text>
      <sha1>50du82xovi8bjzq8lstjkxx80cw6k2n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Margaret Lockwood</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88158</id>
    <revision>
      <id>1069677</id>
      <parentid>917962</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T00:04:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD, defsort+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="285" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba bhan-aisteoir Sasanach í '''Margaret Lockwood''' (15 Meán Fómhair 1916 – 15 Iúil 1990).

{{Síol-aisteoir}}

{{DEFAULTSORT:Lockwood, Margaret}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1916]]
[[Catagóir:Básanna i 1990]]
[[Catagóir:Ban-aisteoirí Sasanacha]]</text>
      <sha1>5n8d0ke6y7kzgqv500s22nns9zfe8ew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alexei Popyrin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88552</id>
    <revision>
      <id>1069645</id>
      <parentid>1052321</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:41:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="366" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

\Is imreoir leadóige gairmiúla as [[An Astráil]] é '''Alexei Popyrin'''. Rugadh é ar an 5 Lúnasa 1999. 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Féach freisin ==

== Naisc sheachtracha ==

{{síol-spórt}}

{{DEFAULTSORT:Popyrin, Alexei}}
[[Catagóir:Imreoirí leadóige fear]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1999]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>kgvoy0yoawooe3zfpo0qullfmoxtme5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mac Ceacht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89010</id>
    <revision>
      <id>1069663</id>
      <parentid>974920</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:20:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1338" xml:space="preserve">:''Más laoch(ra) na [[An Rúraíocht|Rúraíochta]] atá i gceist, féach [[Mac Céacht]]''
{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[miotaseolaíocht na nGael]], ba shliocht na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]] é '''Mac Ceacht''', mac ''[[Cermait]]'' mac an [[Daghdha]].  Ba é ''Téthur'' a chéadainm, ach bhí sé aitheanta as a dhia, ''[[Cecht]]'' (céachta).  Ba í [[Fódhla]] a bhean chéile, í ar cheann de na trí bhandia eapainmneacha na hÉireann.

Ba iad é féin agus a dheartháireacha [[Mac Coill]] agus [[Mac Gréine]] a mharaigh [[Lugh]] mar chúiteamh ar a n-athair.  D'éirigh an triúr acu ina chomh-[[Ard-Ríthe na hÉireann]], ag déanamh sealaíochta ar a chéile gach bliain, ar feadh fiche naoi nó tríocha bliain ag braith ar fhoinse.  Na ríthe deireanacha de shliocht na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]] roimh theacht [[Míl Easpáine|Chlann Mhíle]] ba ea iad.

{{S-start}}
{{Succession box |
roimh=[[Fiacha mac Delbaíth|Fiacha]] |
teideal=[[Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Rí na hÉireann]]&lt;br&gt;(le [[Mac Coill]] agus [[Mac Gréine]]) |
tar éis=[[Éber Finn]] agus [[Érimón]] |
bliain=[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 1730–1700 RC&lt;br&gt;[[Seathrún Céitinn|FFE]] 1317–1287 RC |
}}
{{S-end}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]</text>
      <sha1>ce8bwql1qmrp276hc0133sjart1s0zg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neymar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89053</id>
    <revision>
      <id>1069584</id>
      <parentid>1069556</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:12:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1519" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}Rugadh Neymar ar an 5th Febuero 1992.Is Peileadóir Gairmiúil é don Brasaíle. 
Imríonn sé le haghaidh Paris-Saint-Germain. Feictear ar cheann de na peileadóirí is fearr ar an domhan é.
                                                                                                                                    Rinne sé a chuid Debut ag seacht mbliana déag d’aois le haghaidh santos. 
Ina dhiaidh sin chuaigh sé chuig Barcelona. D'imir sé le Messi agus Suarez mar tosaithe. D'aistrigh sé go Paris Saint Germain do 222 milliún ina dhiaidh sin.
Vótáil é mar Player of the year le ligue 1. Is é an tríú peileadóir is airde íoctha.
Early Life
Rugadh é I Mogi das Cruzes, São Paulo.bhí sean-peileadóir ag a athair. 
Sa bhliain 2003, bhog Neymar lena theaghlach go São Vicente, áit a thosaigh sé ag imirt as an taobh óige Portuguesa Santista
Ansin, níos déanaí i 2003, bhog siad go Santos, áit a chuaigh Neymar isteach i Santos FC.
Ag 15 bhí sé ag tuilleamh 10000 reais in aghaidh na míosa. Ansin cheannaigh a theaghlach a chéad mhaoin in aice leis an vila belmiro.
Ag 17, shínigh sé a chéad chonradh iomlán gairmiúil le Santos FC


Style of play
Imríonn Neymar go príomha mar bhuailteoir lárnach, an dara stailceoir, an t-eascóir
Is minic a imríonn sé ar aghaidh chun cinn don chlub agus don tír araon i bhfoirmiú 4-3-3 na foirne.
Bhí sé spreagtha ag Lionel Messi, Cristiano Ronaldo, Andrés Iniesta, Xavi agus Wayne Rooney</text>
      <sha1>67vqcnsch4nwddp9hisxqf73tyepp7o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069585</id>
      <parentid>1069584</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:46:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1749" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is peileadóir gairmiúil Brasaíleach é '''Neymar da Silva Santos Júnior''' (a rugadh 5 Feabhra 1992), ar a dtugtar '''Neymar''', a imríonn mar chliathánaí do chlub Ligue 1, Paris Saint-Germain agus foireann náisiúnta na Brasaíle. Meastar gur imreoir ildánach é, agus é in ann imirt mar thosaí láir, mar dhara thosaí, mar chliathánaí  nó mar imreoir ionsaithe lár páirce ó am go chéile. Is scórálaí cúil bisiúil é agus treoraí clúiteach na himeartha, meastar é mar cheann de na himreoirí is fearr ar domhan. Tá 100 cúl ar a laghad scóráilte ag Neymar do thrí chlub éagsúil, rud a fhágann go bhfuil sé ar cheann de thrí imreoir chun é seo a bhaint amach.

Vótáladh é mar Imreoir na Bliana ag Ligue 1. Tá sé ar an tríú peileadóir is airde pá.
==Luathshaol==
Rugadh é i Mogi das Cruzes, São Paulo.
Tráth dá raibh, ba pheileadóir a athair.
Sa bhliain 2003, bhog Neymar lena theaghlach go São Vicente, áit ar thosaigh sé ag imirt don fhoireann óige Portuguesa Santista
Ansin, níos déanaí, sa bhliain 2003, bhog siad go Santos, áit a ndeachaigh Neymar isteach i Santos FC.
Ag a chúig bhliain déag d'aois, bhí sé ag tuilleamh deich míle reais in aghaidh na míosa. Ansin cheannaigh a chlann a chéad shealúchas in aice leis an Vila Belmiro.
Ag a seacht mbliana déag d'aois, shínigh sé a chéad chonradh gairmiúil iomlán le Santos FC


==Stíl imeartha==
Imríonn Neymar go príomha mar bhuailteoir lárnach, an dara stailceoir, an t-eascóir
Is minic a imríonn sé ar aghaidh chun cinn don chlub agus don tír araon i bhfoirmiú 4-3-3 na foirne.
Bhí sé spreagtha ag Lionel Messi, Cristiano Ronaldo, Andrés Iniesta, Xavi agus Wayne Rooney</text>
      <sha1>3652z5nbs9x18ilh7tvwais0jhxb2qb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Breogán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89246</id>
    <revision>
      <id>1069669</id>
      <parentid>1060884</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:32:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Seanscéal */ nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3988" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba shinsear na n[[Gael]] é '''Breoghán''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Breogán''', '''Bregon''' nó '''Breachdan''').  B'athair [[Bilé|Bhilé]] é, agus eisean athair [[Míl Espáine|Mhíle Espáine]], sinsear díreach na n[[Gael]].

[[Image:Breogan2.jpg | thumb | right | Dealbh Bhreogáin in [[A Coruña]]]]

==Seanscéal==
Insítear a scéal i ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', a mhaíonn gurbh é de shliocht na nGael, ó [[Adám]] trí mhic [[Naoi (fáidh)|Naoi]], agus conas a lonnaigh siad in Éirinn.

Chaith na Gaeil 440 bliain ag taisteal ar fud an domhain, agus d'fhulaing siad sraith cor crua ar nós na [[Iosrael|nIosraelíteach]] sa [[Sean-Tiomna]].  I ndeireadh na dála, sheol siad chuig an [[An Ibéir]] agus chloígh siad í.  Bhunaigh Breogán, ar cheann dá gceannairí, cathair darbh ainm Brigantia agus thóg sé túr ann.  Ó bharr an túir seo, fuair a mhac Íth spléachadh ar Éirinn.  Sheol na Gaeil go dtí Éire, áit a bhuail siad leis na [[Tuatha Dé Danann]].  I ndeireadh na dála, shocraigh siad an true a roinnt eatarthu, na Gaeil taobh thuas, na Tuatha Dé thíos san [[Alltar]].

==Brigantia agus An Ghailís==
Is amhlaidh gurb ionann Brigantia agus [[A Coruña]], san Ghailís san lá ata inniu ann;&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt; agus go bhfuil Túr Bhreogháin bunaithe ar [[Túr Earcail|Thúr Earcail]], tógtha ag na Rómhánaigh ag A Coruña, nó ar an [[Túr Bháibil]].

D'fhéadfadh an smaoineamh gurbh í an Ghailís san Ibéir í áit tsinsearachta na nGael a bhunú ar chosúlacht na n-ainmneacha ''Ibéir'' agus ''[[Hibernia]]'', agus ''Gailís'' agus ''Gael''.&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore''. Infobase Publishing, 2004, lch. 332&lt;/ref&gt;  Rinne bréagstaraithe na meánaoise a leithéid de dhearbhuithe mar gheall ar náisiúin eile.&lt;ref&gt;[[John Carey (Celticist)|Carey, John]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, lch. 13&lt;/ref&gt;

Go luath san 11ú haois san Ghailís, scríobhadh scéal mar an gcéanna faoi manach a chuaigh ar aistear trasna na mara go hoileán iontach a chonaic sé ó bharr Thúr Earcail.  Caomhnaítear an scéal, darb ainm ''[[Trezenzonio|Trezenzonii de Solistitionis Insula Magna]]'' (Oileán Mór an Ghrianstad de Trezenzonius), in dhá lámhscríbhinn den 14ú haois.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Bloom|
first = James J. |
title = The imaginary sea voyage : sailing away in literature, legend and lore |
date = 2013 |
isbn = 9780786465255|
page = 69
}}&lt;/ref&gt; 

''An Ghailís is sometimes described poetically as the &quot;Home&quot; or &quot;Nation&quot; of Breogán (as [[Gailísis]], the ''fogar'' or ''nazón de Breogán'').  The land is so described in the anthem of Galicia, &quot;''[[Os Pinos]]''&quot;.
A large statue of Breogán stands near the [[Tower of Hercules]] in [[A Coruña|Coruña]]. The professional basketball club of the Galician city of [[Lugo]] is called [[CB Breogán]] in its honor. In the Spanish capital [[Madrid]], there is a park called Parque de Breogán, named after this legendary figure.

==Fianaise ghéiniteach==
Cé go gcreidtear gur miotas é, tá fianaise ghéiniteach anois ann, a bhuí le staidéar a rinneadh in 2006 ag Oxford University, a bhain an tátal  amach gurbh iad de shliocht fheirmeoirí neoiliteacha, a bhí ina gcónaí tráth i dtuaisceart [[An Ibéir|na Ibéire]], formhór na ndaoine in Éirinn agus sa Bhreatain Mhór.&lt;ref&gt;{{
cite news |
url = https://www.independent.co.uk/news/uk/this-britain/celts-descended-from-spanish-fishermen-study-finds-416727.html |
teideal = Celts descended from Spanish fishermen, study finds |
dáta = 2006-09-20 |
work = The Independent |
access-date = 2017-11-01 |
teanga = en-GB
}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{síol}}

[[Catagóir:Clann Mhíle]]</text>
      <sha1>eir3dmvhpkhloqfnd9zt0smkzpsl6zs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069670</id>
      <parentid>1069669</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:34:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Seanscéal */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3988" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba shinsear na n[[Gael]] é '''Breoghán''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Breogán''', '''Bregon''' nó '''Breachdan''').  B'athair [[Bilé|Bhilé]] é, agus eisean athair [[Míl Espáine|Mhíle Espáine]], sinsear díreach na n[[Gael]].

[[Image:Breogan2.jpg | thumb | right | Dealbh Bhreogáin in [[A Coruña]]]]

==Seanscéal==
Insítear a scéal i ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', a mhaíonn gurbh é de shliocht na nGael, ó [[Adám]] trí mhic [[Naoi (fáidh)|Naoi]], agus conas a lonnaigh siad in Éirinn.

Chaith na Gaeil 440 bliain ag taisteal ar fud an domhain, agus d'fhulaing siad sraith cor crua ar nós na [[Iosrael|nIosraelíteach]] sa [[Sean-Tiomna]].  I ndeireadh na dála, sheol siad chuig an [[An Ibéir]] agus chloígh siad í.  Bhunaigh Breogán, ar cheann dá gceannairí, cathair darbh ainm Brigantia agus thóg sé túr ann.  Ó bharr an túir seo, fuair a mhac Íth spléachadh ar Éirinn.  Sheol na Gaeil go dtí Éire, áit a bhuail siad leis na [[Tuatha Dé Danann]].  I ndeireadh na dála, shocraigh siad an tír a roinnt eatarthu, na Gaeil taobh thuas, na Tuatha Dé thíos san [[Alltar]].

==Brigantia agus An Ghailís==
Is amhlaidh gurb ionann Brigantia agus [[A Coruña]], san Ghailís san lá ata inniu ann;&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt; agus go bhfuil Túr Bhreogháin bunaithe ar [[Túr Earcail|Thúr Earcail]], tógtha ag na Rómhánaigh ag A Coruña, nó ar an [[Túr Bháibil]].

D'fhéadfadh an smaoineamh gurbh í an Ghailís san Ibéir í áit tsinsearachta na nGael a bhunú ar chosúlacht na n-ainmneacha ''Ibéir'' agus ''[[Hibernia]]'', agus ''Gailís'' agus ''Gael''.&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore''. Infobase Publishing, 2004, lch. 332&lt;/ref&gt;  Rinne bréagstaraithe na meánaoise a leithéid de dhearbhuithe mar gheall ar náisiúin eile.&lt;ref&gt;[[John Carey (Celticist)|Carey, John]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, lch. 13&lt;/ref&gt;

Go luath san 11ú haois san Ghailís, scríobhadh scéal mar an gcéanna faoi manach a chuaigh ar aistear trasna na mara go hoileán iontach a chonaic sé ó bharr Thúr Earcail.  Caomhnaítear an scéal, darb ainm ''[[Trezenzonio|Trezenzonii de Solistitionis Insula Magna]]'' (Oileán Mór an Ghrianstad de Trezenzonius), in dhá lámhscríbhinn den 14ú haois.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Bloom|
first = James J. |
title = The imaginary sea voyage : sailing away in literature, legend and lore |
date = 2013 |
isbn = 9780786465255|
page = 69
}}&lt;/ref&gt; 

''An Ghailís is sometimes described poetically as the &quot;Home&quot; or &quot;Nation&quot; of Breogán (as [[Gailísis]], the ''fogar'' or ''nazón de Breogán'').  The land is so described in the anthem of Galicia, &quot;''[[Os Pinos]]''&quot;.
A large statue of Breogán stands near the [[Tower of Hercules]] in [[A Coruña|Coruña]]. The professional basketball club of the Galician city of [[Lugo]] is called [[CB Breogán]] in its honor. In the Spanish capital [[Madrid]], there is a park called Parque de Breogán, named after this legendary figure.

==Fianaise ghéiniteach==
Cé go gcreidtear gur miotas é, tá fianaise ghéiniteach anois ann, a bhuí le staidéar a rinneadh in 2006 ag Oxford University, a bhain an tátal  amach gurbh iad de shliocht fheirmeoirí neoiliteacha, a bhí ina gcónaí tráth i dtuaisceart [[An Ibéir|na Ibéire]], formhór na ndaoine in Éirinn agus sa Bhreatain Mhór.&lt;ref&gt;{{
cite news |
url = https://www.independent.co.uk/news/uk/this-britain/celts-descended-from-spanish-fishermen-study-finds-416727.html |
teideal = Celts descended from Spanish fishermen, study finds |
dáta = 2006-09-20 |
work = The Independent |
access-date = 2017-11-01 |
teanga = en-GB
}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{síol}}

[[Catagóir:Clann Mhíle]]</text>
      <sha1>2r0ql6fch3bvnbyd03vyaayrt1todc9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069671</id>
      <parentid>1069670</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3990" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba shinsear na n[[Gael]] é '''Breoghán''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Breogán''', '''Bregon''' nó '''Breachdan''').  B'athair [[Bilé|Bhilé]] é, agus eisean athair [[Míl Espáine|Mhíle Espáine]], sinsear díreach na n[[Gael]].

[[Image:Breogan2.jpg | thumb | right | Dealbh Bhreogáin in [[A Coruña]]]]

==Seanscéal==
Insítear a scéal i ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', a mhaíonn gurbh é de shliocht na nGael, ó [[Adám]] trí mhic [[Naoi (fáidh)|Naoi]], agus conas a lonnaigh siad in Éirinn.

Chaith na Gaeil 440 bliain ag taisteal ar fud an domhain, agus d'fhulaing siad sraith cor crua ar nós na [[Iosrael|nIosraelíteach]] sa [[Sean-Tiomna]].  I ndeireadh na dála, sheol siad chuig an [[An Ibéir]] agus chloígh siad í.  Bhunaigh Breogán, ar cheann dá gceannairí, cathair darbh ainm Brigantia agus thóg sé túr ann.  Ó bharr an túir seo, fuair a mhac Íth spléachadh ar Éirinn.  Sheol na Gaeil go dtí Éire, áit a bhuail siad leis na [[Tuatha Dé Danann]].  I ndeireadh na dála, shocraigh siad an tír a roinnt eatarthu, na Gaeil taobh thuas, na Tuatha Dé thíos san [[Alltar]].

==Brigantia agus An Ghailís==
Is amhlaidh gurb ionann Brigantia agus [[A Coruña]], san Ghailís san lá ata inniu ann;&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt; agus go bhfuil Túr Bhreogháin bunaithe ar [[Túr Earcail|Thúr Earcail]], tógtha ag na Rómhánaigh ag A Coruña, nó ar an [[Túr Bháibil]].

D'fhéadfadh an smaoineamh gurbh í an Ghailís san Ibéir í áit tsinsearachta na nGael a bhunú ar chosúlacht na n-ainmneacha ''Ibéir'' agus ''[[Hibernia]]'', agus ''Gailís'' agus ''Gael''.&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore''. Infobase Publishing, 2004, lch. 332&lt;/ref&gt;  Rinne bréagstaraithe na meánaoise a leithéid de dhearbhuithe mar gheall ar náisiúin eile.&lt;ref&gt;[[John Carey (Celticist)|Carey, John]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'']. [[University of Cambridge]], 1994, lch. 13&lt;/ref&gt;

Go luath san 11ú haois san Ghailís, scríobhadh scéal mar an gcéanna faoi manach a chuaigh ar aistear trasna na mara go hoileán iontach a chonaic sé ó bharr Thúr Earcail.  Caomhnaítear an scéal, darb ainm ''[[Trezenzonio|Trezenzonii de Solistitionis Insula Magna]]'' (Oileán Mór an Ghrianstad de Trezenzonius), in dhá lámhscríbhinn den 14ú haois.&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = Bloom|
first = James J. |
title = The imaginary sea voyage : sailing away in literature, legend and lore |
date = 2013 |
isbn = 9780786465255|
page = 69
}}&lt;/ref&gt; 

''An Ghailís is sometimes described poetically as the &quot;Home&quot; or &quot;Nation&quot; of Breogán (as [[Gailísis]], the ''fogar'' or ''nazón de Breogán'').  The land is so described in the anthem of Galicia, &quot;''[[Os Pinos]]''&quot;.
A large statue of Breogán stands near the [[Tower of Hercules]] in [[A Coruña|Coruña]]. The professional basketball club of the Galician city of [[Lugo]] is called [[CB Breogán]] in its honor. In the Spanish capital [[Madrid]], there is a park called Parque de Breogán, named after this legendary figure.

==Fianaise ghéiniteach==
Cé go gcreidtear gur miotas é, tá fianaise ghéiniteach anois ann, a bhuí le staidéar a rinneadh in 2006 ag [[Ollscoil Oxford]], a bhain an tátal  amach gurbh iad de shliocht fheirmeoirí neoiliteacha, a bhí ina gcónaí tráth i dtuaisceart [[An Ibéir|na Ibéire]], formhór na ndaoine in Éirinn agus sa Bhreatain Mhór.&lt;ref&gt;{{
cite news |
url = https://www.independent.co.uk/news/uk/this-britain/celts-descended-from-spanish-fishermen-study-finds-416727.html |
teideal = Celts descended from Spanish fishermen, study finds |
dáta = 2006-09-20 |
work = The Independent |
access-date = 2017-11-01 |
teanga = en-GB
}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{síol}}

[[Catagóir:Clann Mhíle]]</text>
      <sha1>9k8lct3pxyjdh5x7p3oiqhs90uxmu4t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bilé</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89247</id>
    <revision>
      <id>1069666</id>
      <parentid>1060882</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:21:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="687" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is pearsa i ''[[Lebor Gabála Érenn]]'' é '''Bilé'''&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt;.  Luaitear é sna ginealaigh de chuid [[John O'Hart]] bunaithe ar na traidisiúnta seo.  Deirtear gur rí [[an Ghailís|na Gailíse]] ab ea é, sinsear na nGael, mac ''[[Breogán|Breogáin]]'' agus athair [[Míl Easpáine|Mhíl Easpáine]].&lt;ref&gt;[[John Carey]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory''], [[University of Cambridge]], 1994, lch. 13&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{síol}}

[[Catagóir:Clann Mhíle]]</text>
      <sha1>0qas0hylh1g74qt5chqfqfvd66p2fzl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069668</id>
      <parentid>1069666</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:30:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="681" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is pearsa i ''[[Lebor Gabála Érenn]]'' é '''Bilé'''&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt;.  Luaitear é sna ginealaigh de chuid [[John O'Hart]] bunaithe ar an traidisiún seo.  Deirtear gur rí [[an Ghailís|na Gailíse]] ab ea é, sinsear na nGael, mac [[Breogán|Breogáin]] agus athair [[Míl Easpáine|Mhíl Easpáine]].&lt;ref&gt;[[John Carey]]. [http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI/PDFs_articles/JCarey_QuigginPamphletsI.pdf ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory''], [[University of Cambridge]], 1994, lch. 13&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{síol}}

[[Catagóir:Clann Mhíle]]</text>
      <sha1>q18kazdu2dbilaw9d2vgfc4lykpqf3n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gaibhne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89430</id>
    <revision>
      <id>1069708</id>
      <parentid>937188</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T05:49:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Príomh-Foinsí */Nasc</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3624" xml:space="preserve">I [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[gabha]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]] ab ea '''Gaibhne''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Goibniu''').  Samhlaítear é chomh maith le h[[aíocht]]/[[fáilteachas]].  Tá sé gaolta mhar sin le [[Gofannon]] na [[An Bhreatain Bheag|Breataine Bige]] agus [[Gobannus]] na [[Gallaigh|nGallach]].

[[File:Goibniu.jpg|thumb|Goibniu]]

==Seanscéalta==
Feictear ainm a athar sna téacsanna mar ''Esarg'', agus mar Tuirbe Trágmar ('teilgeoir [[tua]]nna').&lt;ref&gt;Cuid I Leabhar IV: ''The Dagda of ‘[[Gods and Fighting Men]],’ '' le [[Lady Gregory]], 1904, le fáil s6r [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/gafm/gafm12.htm sacred-texts.com]
&lt;/ref&gt;

Cuireadh Gaibhne go minic i dteannta le [[Creidhne]], [[gabha]] airgid, agus [[Luchtaine]], [[siúinéir]], mar na ''Trí Dé Dána.''  Ghaibhnigh siad airm na dTuath Dé, a bheartaigh siad ina gcathanna in éadan na [[Fomhóraigh|bhFomhórach]].  Mar mhalairt ar sin, cuirtear é i dteannta le Creidhne agus [[Dian Cécht]], [[lia]].&lt;ref&gt;[[Leabhar Gabhála na hÉireann]], cuid 52&lt;/ref&gt;  Mhúnlaigh sé lámh nua airgid do [[Nuada]], tar éis a baineadh a lámh de i rith catha.&lt;ref&gt;Ach féach [[Creidhne]]&lt;/ref&gt;  Rinne sé airm ar son na ndéithe freisin; sa ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', luaitear é mar &quot;ní gan tairbhe i m[[bruithniú]]&quot;,&lt;ref name=&quot;LGE64&quot;&gt;Cuid 64 den [[Leabhar Gabhála na hÉireann]], le fáil ar [http://www.maryjones.us/ctexts/lebor4.html#55 maryjones.us]&lt;/ref&gt;  Deirtear go bhfuair seisean agus Dian Ceacht beirt bás de phlá nimhneach.&lt;ref name=&quot;LGE64&quot; /&gt;

Ba [[spidiléir]] na ndéithe é Gaibhne chomh maith.  De réir ''[[Agallamh na Seanórach]]'' agus ''[[Altram Tige Dá Medar]]'', chosnaíodh a chuid bia na Tuatha Dé ar thinneas agus ar sheanaois. Deirtear gurbh leis ''[[Glas Ghaibhneann]]'', bó draíochta na nirt.

Sna ''h[[Ortha Naomh Gall]]'',&lt;ref&gt;The St. Gall Incantations. ''Thesaurus Palaeohibernicus'' éag. agus aistr. le [[Whitley Stokes]] agus [[John Strachan]]. Cambridge: University Press, 1903.&lt;/ref&gt; d'impíodh Gaibhne agus Dian Ceacht beirt in éadan na deilge.

D'fhéadfadh é gurbh ionann Gaibhne agus [[Culann]] na Rúraíochta.

==Sanasaíocht==
Is amhlaidh go bhfuil an t-ainm ''Goibniu'' fréamhaithe ón t[[Sean-Ghaeilge]] ''gobae''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/26279 gobae] ar eDIL&lt;/ref&gt; (gin. ''gobann'') ‘[[gabha]]’, [[Breatnais]] ''gof'' (iol. ''gofein'') ‘gabha’, [[Gaillis]] ''gobedbi'' ‘leis na gaibhne’, atá go léir gaolta leis an [[Liotuáinis]] ''gabija'' ‘tinteán beannaithe’, ''gabus'' ‘féithiúil , glic’.&lt;ref&gt;Václav Blažek, “Celtic ‘smith’ and his colleagues”, in ''Evidence and Counter-Evidence: Festschrift for F. Kortlandt 1'', eag. Alexander Lubotsky, Jos Schaeken &amp; Jeroen Wiedenhof (Amsterdam – Nua-Eabhrac: Rodopi, 2008), ll. 35-53.&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==
* [[Gobán Saor]]

==Foinsí==
===Príomh-Foinsí===
* ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]''
* ''[[Cath Maighe Tuireadh]]''
* ''[[Oidheadh Chlainne Tuireann]]''
* ''[[Altram Tige Dá Medar]]'' ed. and trans. Maighréad ni C. Dobs.  Zeitchrift für Celtische Philologie vol. 18 (1929–30). -[http://www.maryjones.us/ctexts/fosterage.html The Fosterage of the House of the Two Milk-Pails]
* ''The St. Gall Incantations. ''Thesaurus Palaeohibernicus'' eag. agus aistr. ag [[Whitley Stokes]] agus [[John Strachan]]. Cambridge: University Press, 1903.

===Fo-fhoinsí===
* [[James MacKillop]] (1998). ''Dictionary of Celtic Mythology''. London: Oxford. {{ISBN|0-19-860967-1}}.

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Tuatha Dé Danann]]</text>
      <sha1>oxa9ctmr7qx9l5ugf946y941u0rcu1f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal</title>
    <ns>2</ns>
    <id>90239</id>
    <revision>
      <id>1069611</id>
      <parentid>1060496</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:21:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Réamhrá */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="109834" xml:space="preserve">__NOINDEX__
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}

=Réamhrá=
[ [https://www.teanglann.ie/ teanglann.ie] | [https://www.focloir.ie/ focloir.ie] | [https://www.tearma.ie/ tearma.ie] | [http://dil.ie/ dil.ie] | [https://www.logainm.ie/ga/ logainm.ie] | [https://www.sloinne.ie sloinne.ie] | [https://en.wikisource.org/wiki/An_Etymological_Dictionary_of_the_Gaelic_Language MacBain] ]

[CELT|CODECS|ISOS|THD|BILL|..
]

[ ''[https://medievalscotland.org/kmo/AnnalsIndex/index.shtml Index of Names in Irish Annals]''&lt;!-- le Mari Elspeth nic Bryan--&gt; | ''[https://www.libraryireland.com/names/contents.php Irish Names and Surnames]''&lt;!-- le Rev Patrick Woulfe, ar Library Ireland--&gt; | ''[http://research.ucc.ie/doi//locus?section=d487e79 Onomasticum Goedelicum]'' | ''[http://research.ucc.ie/doi/atlas Atlas of Names]'' | ''[http://fmg.ac/Projects/MedLands/IRELAND.htm#_Toc389126210 MEDIEVAL LANDS - Ireland]''&lt;!-- ar fmg.ac--&gt; ]

Daoine: aicme, ciarraí, cine, cineál, clann, corca, dál, dream, duine/daoine, fine, muintir, pobal, síol, teaghlach, tuath; s/daor-chineál, sloinne

Tosaíodh an obair seo ar an 6ú Meán Fómhair 2018, leis an leathanach [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]

* Foinsí ar [https://www.ucc.ie/en/research-sites/celt/ CELT]: 
** [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/text001.html LGÉ], [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/ LL], G800011A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100005A/ ACM, ARÉ LS 1220 ''srl.''], G100005A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100054/ FFÉ, OFM A 14 ''srl.''], G800054
* [http://exploringcelticciv.web.unc.edu/ Exploring Celtic Civilisation]
* ''[http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Irish Literature]'', Celtic Literature Collective (CLC)
* Sean-Ghaeilge
** [http://www.smo.uhi.ac.uk/liosta/old-irish-l/ OLD-IRISH-L]
** ''[https://www.digitalmedievalist.com/opinionated-celtic-faqs/how-to-learn-old-irish/ How to learn old irish]''
** [https://lrc.la.utexas.edu/eieol/iriol U-Texas]
** [https://www.ria.ie/research-projects/focloir-stairiuil-na-gaeilge Foclóir Stairiuil na Gaeilge] ar ARÉ
* [https://omniglot.com/writing/irish.htm Gaeilge] ar omniglot
# ''[https://web.archive.org/web/20070807234048/http://www.carroll.co.uk/irish/chapt01.htm The Eberian Kings]''
# [https://celt.ucc.ie/published/E900000-003/ Early Irish Population-Groups], [[Eoin Mac Néill]]
# [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/?next_url=/users/my_library/ Wikipedia Library]
# [https://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/index_irish.html Irish index], Ancient Texts
# [https://bill.celt.dias.ie/vol4/browseatsources.php Textual sources], CELT


* [[:Teimpléad:cite web]]
* [[:Teimpléad:cite book]]
* [[:Teimpléad:citation]]
* [[:Teimpléad:familytree]]
* [[Speisialta:WhatLinksHere/Teimpléad:Glanadh-mar]]
* [https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem Earra nua] ar WikiData


* [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[:Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]

{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Scéalaíocht na Ríthe}}
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

=Bliain 1, 2018 - 2019=
==Céim 1 - An Rúraíócht==
Cóipeáil agus aistriú go díreach ó wiki-suímh (en, de, srl) eile.
* béim ar an Rúraíocht...
* ... agus Tuatha Dé Danann agus Ardríthe na hÉireann a thagann isteach leis na scéalta úd.
* ainm an phríomhleathnaigh as NuaGhaeilge; athsheoladh ann don ainm as SeanGhaeilge
* [[Donn Cuailnge]], [[Finnbhennach]], [[Maol]], [[Liath Macha agus Dub Sainglend]], [[Caladbolg]], [[Fragarach]], [[Fedelm]], [[Dáire mac Fiachna]], [[Cairpre Nia Fer]], [[Fedelm Noíchrothach]], [[Erc mac Cairpri]], [[Achall]]
* Naisc dhearga nó athsheolta go [[:en:Ulster Cycle]] ar en.wiki
*# a/s, [[Cairbre Cuanach]]
*# a/s, [[Condere mac Echach]]
*# n/d, [[Fiachu mac Fir Febhe]]
*# n/d, [[Folloman mac Conchobair]]
*# n/d, [[Friuch]]
*# n/d, [[Goll mac Carbada]]
*#* [[Nechtan Scéne]]

==Céim 2 - Scéalta Miotaseolaíochta==
* Gramadach
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Leathnaigh eile nach bhfuil fós an sna teimpléidí reatha
* Scéalta Miotaseolaíochta: [[Cessair]], [[Partholón]], [[Nemed]], [[Fir Bolg]]; [[Fomhóraigh]]; (Tuatha Dé Danann agus Clann Mhíle í gcéim 3)
** [[Tuan mac Cairill]], [[Neimheadh]], [[Fiacha mac Delbaíth]], [[Mac Cuill]], [[Mac Gréine]], [[Cichol Gricenchos]], [[Fintán mac Bóchra]], [[Dealgnaid]], [[Bóinn (bandia)]], [[Ealcmhar]], [[Cethlenn]], [[Conand]], [[Elatha]], [[Tethra]], [[Glas Ghaibhneann]]
* Leathanaigh eile:
** [[Leabhar Bhaile an Mhóta]], [[Tomhaidhm]]
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS srl

==Céim 3 - Tuatha Dé Danann, Clann Mhíle==
* Gramadach (arís)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* [[Tuatha Dé Danann]]
** [[Éber Finn]] &amp;rarr; [[Éibhear Fionn]], [[Érimón]] &amp;rarr; [[Éiremhón]] &amp;rarr; [[Éireamhón]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Bres]], [[Aislinge Oenguso]], [[Ábartach]], [[Abhean]], [[Áed]], [[Airmed]], [[Anu]], [[Aobh]], [[Aoi]], [[Aoife (iníon Bhodhbh Dheirg)]], [[Bec]], [[Bodb Derg]], [[Brea]], [[Brian (miotaseolaíocht)]], [[Caer Ibormeith]], [[Cermait]], [[Creidhne]], [[Dian Cécht]], [[Ethal]], [[Ecne]], [[Fionnuala]], [[Goibhniu]], [[Iuchar]], [[Iucharba]], [[Ler]], [[Luchtaine]], [[Miach]], [[Neit]], [[Uaithne]]

* [[Clann Mhíle]]
** [[Goídel Glas]], [[Fénius Farsaid]], [[Scota]], [[Amergin Glúingel]], [[Bilé]], [[Donn]], [[Muimne, Luigne agus Laigne]], [[Ér, Orba, Ferón agus Fergna]], [[Íriel Fáid]], [[Ethriel]], [[Conmáel]], [[Tigernmas]]

* Eile
** [[Biróg]], [[Immram Brain]] ([[Bran mac Feabhail]]), [[Carman]], [[Crobh Dearg]], [[Crom Cruach]], [[Cailleach]], [[Ceithre Sheod]]

==Céim 4 - Ard-Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]]
** [[Eochaid Étgudach]], [[Cearmna Finn]], [[Sobhairce]], [[Eochaid Faebar Glas]], [[Fiacha Labhrainne]], [[Eochaid Mumu]], [[Óengus Olmucaid]], [[Énna Airgdech]], [[Rothechtaid mac Main]] (I), [[Sétna Airt]] (I), [[Fíachu Fínscothach]], [[Muinemón]], [[Faildergdóid]], [[Ollom Fódla]], [[Fínnachta]], [[Slánoll]], [[Géde Ollgothach]], [[Fíachu Findoilches]], [[Berngal]], [[Ailill mac Slánuill]], [[Sírna Sáeglach]], [[Rothechtaid Rotha]], [[Elim Olfínechta]], [[Gíallchad]], [[Art Imlech]], [[Nuadu Finn Fáil]], [[Bres Rí]], [[Eochaid Apthach]], [[Finn mac Blatha]], [[Sétna Innarraid]] (II), [[Siomón Brecc]],  [[Dui Finn]], [[Muiredach Bolgrach]], [[Énna Derg]], [[Lugaid Íardonn]], [[Sírlám]], [[Eochaid Uairches]], [[Eochaid Fíadmuine]], [[Conaing Begeclach]], [[Lugaid Lámderg]], [[Art mac Lugdach]], [[Fíachu Tolgrach]], [[Ailill Finn]], [[Eochaid mac Ailella]], [[Airgetmar]], [[Dui Ladgrach]], [[Lugaid Laigde]], [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]] ([[Áed Rúad]] ([[Áed Ruad]]), [[Díthorba]], [[Cimbáeth]]), [[Rechtaid Rígderg]], [[Úgaine Mór]], [[Bodbchad]], [[Lóegaire Lorc]], [[Cobthach Cóel Breg]], [[Labraid Loingsech]], [[Meilge Molbthach]], [[Mog Corb]], [[Óengus Ollom]], [[Irereo]], [[Fer Corb]], [[Connla Cáem]], [[Ailill Caisfiaclach]] ([[Ailill]]*), [[Adamair]], [[Eochaid Ailtlethan]], [[Fergus Fortamail]], [[Óengus Tuirmech Temrach]], [[Conall Collamrach]], [[Nia Segamain]], [[Énna Aignech]], [[Crimthann Coscrach]], [[Rudraige mac Sithrigi]] (III), [[Finnat Már]], [[Bresal Bó-Díbad]], [[Conchobar Abradruad]], [[Crimthann Nia Náir]], [[Cairbre Cinnchait]], [[Feradach Finnfechtnach]], [[Fíatach Finn]], [[Fíachu Finnolach]], [[Elim mac Conrach]], [[Túathal Techtmar]], [[Mal mac Rochride]], [[Fedlimid Rechtmar]], [[Cathair Mór]], [[Conn Cétchathach]], [[Conaire Cóem]], [[Art mac Cuinn]], [[Lugaid mac Con]] ([[Lughaidh]]*), [[Fergus Dubdétach]], [[Cormac mac Airt]], [[Eochaid Gonnat]] ([[Eochaidh]]*), [[Cairbre Lifechair]], [[Fothad Cairpthech]], [[Fothad Airgthech]], [[Fíachu Sroiptine]], [[Colla Uais]], [[Muiredach Tirech]], [[Cáelbad]], [[Eochaid Mugmedon]], [[Crimthann mac Fidaig]] ([[Criofan]]*), [[Níall Noígíallach]] &amp;larr; [[[[Niall Noígíallach]]]], [[Nath Í mac Fiachrach]], [[Lóegaire mac Néill]]

==Céim 5 - ABCDEí==
* [[Annála na hÉireann]], [[Banseanchas]], [[Cóir Anmann]],  [[Dinnseanchas]], [[Echtra]] ([[Eachtra]]) agus [[Immram]] ([[Iomramh]]), [[Echtra Condla]], [[Echtra Fergusa maic Léti]], [[Eachtra Neara]], [[Sanas Cormaic]]

==Céim 6 - An Fhiannaíocht==
* [[An Fhiannaíocht]], Na [[Fianna]]

Daoine
* [[Creidne]], [[Finn Eces]], [[Finn mac Cumaill]] &amp;larr; [[Fionn mac Cumhaill]], [[Oisín]], [[Diarmuid Ua Duibne]], [[Gráinne (miotaseolaíocht)|Gráinne]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Bodhmall]], [[Muireann]], [[Plúr na mBan]], [[Sadb]] &amp;rarr; [[Sadhbh]], [[Caílte mac Rónáin]], [[Conán mac Lia]], [[Conán mac Morna]], [[Cumall]], [[Goll mac Morna]], [[Liath Luachra]], [[Oscar mac Oisín]]

Scéalta ar fáil
* [[Agallamh Beag]], [[Agallamh na Seanórach]], [[Bruidhean Chaorthainn]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Gabhra]], [[Eachtra Bhodaigh an Chóta Lachtna]], [[Fianshruth]], [[Fionn agus Gráinne]], [[Macgnímartha Finn]], [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

Scéalta nach bhfuil ar fáil ar wikipediae
* [[Bruidhean Chéise Corainn]], [[Bruidhean Bheag na hAlmhaine]], [[Bruidhean Eochaidh Bhig Dheirg]]
# [[Eachtra Iollainn Iolchrothaigh Mhic Ríogh na hEasbáinne]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Iollainn_Iolchrothaigh_Mhic_Ríogh_na_hEasbáinne en]''')
# [[Eachtra an Ghiolla Dheacair]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_an_Ghiolla_Dheacair en]''')
# [[Eachtra Lomnachtáin]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Lomnachtáin en]''')
#* [[Fotha Catha Cnucha]]
# [[Tóraíocht Taise Taoibhghile]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Taise_Taoibhghile en]''')
# [[Tóraíocht Shaidhbhe Iníne Eoghain Óig]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Shaidhbhe_Iníne_Eoghain_Óig en]''')
#* [[Nessa Ní Shéaghdha]], [[Máirín Ní Mhuiríosa]]

==Céim 7 - Scéalaíocht na Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]] ''thuas, céim 4'', [[Baile in Scáil]], [[Baile Chuinn Chétchathaig]] (scrios: [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaigh?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaigh], [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaig?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaig]), [[Sadb ingen Chuinn]]

==Céim 8 - Lámhscríbhinní==
* [[Teimpléad:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]
** [[Leabhar Gabhála na hÉireann]]
*# [[Leabhar Fhear Maí]]
** [[Leabhar na gCeart]], Oidheadh Chlainne x 3: [[Oidheadh Chlainne Lir|... Lir]] ([[Clann Lir]]), [[Oidheadh Chlainne Tuireann|... Tuireann]], [[Oidheadh Chlainne Uisnigh|... Uisnigh]]

==Céim 9 - Aithbhreithniú==
* Glan / Cuir le roinnt leathnach
** [[Aengus]] &amp;rarr; [[Aonghas]], [[Áine]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Breogán]], [[Brigit]], [[Cormac mac Airt]], [[Daghdha]], [[Enbarr]], [[An Fhiannaíocht]],  [[Fionn mac Cumhaill]], [[Grian (bandia)]], [[Lugh]], [[Níall Noígíallach]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Oisín]]
* Leathanaigh eile:
** ''[[Úsáideoir:Marcas.oduinn/List of Irish mythological figures]]''
** [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Na Scéalta Miotaseolaíochta]], [[An Rúraíocht]], [[An Fhiannaíocht]], [[Scéalaíocht na Ríthe]]

==Céim 10 - feabhsú na Gaeilge==
* [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Cruthaithe|Cruthaithe]]
* Gramadach (arís eile)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha

=Bliain 2, 2019 - 2020=
== Feabhsú na Gaeilge (2) ==
* Tuiseal ginideach
** Mo chuid airgid ''vs.'' Mo chuid den airgead
** Séimhithe
* na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Ainmneacha Sean &amp;rarr; Meán &amp;rarr; Nua-Ghaeilge
** Eisceachtaí: [[Aengus]], [[Brigit]] (''vs.'' [[Naomh Bríd]]), [[Daghda]] nó [[Daghdha]] (ní *Dea-dhia), [[Lugh]] (ní [[Lú]])

==Tagairtí==
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS, WikiData
* LGÉ, ACM, FFÉ go Gaeilge (go háirithe i leathanaigh na nArd-Ríthe)

==Ath-bhreithniú==
* [[Ceasair]], [[Parthalán]], [[Neimheadh]], [[Fir Bholg]]
* [[Sláine mac Deala]]... [[Eochaid mac Eirc]]

==Catagóirí==
* [[:Catagóir:Dreamanna na hÉireann]], [[:Catagóir:Éarainn]], [[:Catagóir:Ulaid]], [[:Catagóir:Eoghanachta]], [[:Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]

==Ogham, [[Aibítir]]==
* [[Ogham]], [[:Catagóir:Ogham]], [[Auraicept na n-Éces]], [[Bríatharogam]]=[[Briatharogham]], [[De Dúilib Feda na Forfid]], [[In Lebor Ogaim]]=[[An Leabhar Oghaim]], [[Inscríbhinní Oghaim]]
* [[:Teimpléad:Litreacha Oghaim]], [[beith (ogham)|beith]]*, [[luis (ogham)|luis]], [[fearn (ogham)|fearn]], [[sail (ogham)|sail]], [[nion (ogham)|nion]] | [[uath (ogham)|uath]], [[dair (ogham)|dair]], [[tinne (ogham)|tinne]], [[coll (ogham)|coll]], [[ceirt (ogham)|ceirt]] | [[muin (ogham)|muin]], [[gort (ogham)|gort]], [[nGéadal (ogham)|nGéadal]]*, [[straif (ogham)|straif]], [[ruis (ogham)|ruis]] | [[ailm (ogham)|ailm]], [[onn (ogham)|onn]], [[úr (ogham)|úr]], [[eadhadh (ogham)|eadhadh]], [[iodhadh (ogham)|iodhadh]] | [[Forfeda]], ''[[Ébad (ogham)|Ébad]]-a, [[Oir (ogham)|Oir]]-a, [[Uillenn (ogham)|Uillenn]]-a,'' [[Iphín (ogham)|Iphín]]=[[Ifín (ogham)|Ifín]], ''[[Emancholl (ogham)|Emancholl]]-s'', [[Peith (ogham)|Peith]]
* [[:Catagóir:Inscríbhinní Oghaim]], [[CIIC 2]]=[[Cloch Oghaim Chluain Muirís]], [[CIIC 10]]=[[Cloch Oghaim Bhréisteach]], [[CCIC 11]]=[[Ráth na Dromainne]], [[CIIC 38]]=[[Cloch Oghaim Bhaile Mhuadáin]], [[CIIC 47]]=[[Cloch Oghaim Cháisleán tSíomoin]], [[CIIC 50]]&lt;[[Ráth Chrois Uaithne]], [[CIIC 57]]–58=[[Clocha Oghaim Phlácais]], [[CIIC 66]]=[[Cloch Oghaim Bhéal an Churraigh Bháin]], [[CIIC 145]]=[[Cloch Oghaim Airghleanna]], [[CIIC 155]]-163=[[Clocha Oghaim Bhaile an tSagairt]], [[CIIC 170]]&lt;[[Teampall Mhanachain]], [[CIIC 187]]&lt;[[Cill Maoilchéadair]], [[CIIC 193]]&lt;[[Mám an Óraigh]], [[CIIC 197]]–203=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 206]]–213=[[Clocha Oghaim Chill Chuallachta Thoir]], [[CIIC 220]]=&lt;strike&gt;[[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin Beag]], [[CIIC 230]]&lt;[[Clochán Cárthainn]], [[CIIC 241]]=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 246]]=&lt;strike&gt;[[Chlocha Oghaim Aird Chánachta]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Aird Chánachta]], [[CIIC 266]]-267=&lt;strike&gt;[[Clochanna Oghaim Chill Tíre]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Chill Tíre]], [[CIIC 272]]-281&lt;[[Uaimh agus Clocha Oghaim Dhrom Lócháin]], CICC iii=[[Cloch Oghaim Bhaile an Bhúlaeraigh Thuaidh]], CIIC iii=[[Cloch Oghaim Dhún gCoimín]], CIIC iii&lt;[[Caiseal Imileá an Bhóthair]], CIIC iii=[[Clocha Oghaim Tulaigh Garráin]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Bhaile Uí Bhaoithín]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Baile Uí Bhaoithín]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Teampall Ráth Theas]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Teampall Ráth Teas]]

==Dreamanna==
{|
|- valign=top
|| [[Íomhá:Ptolemy's Ireland.png|mion|100px|Léarscáil Tolamaes]]
|| [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|100px|Luath-dhreamanna]]
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px|Éire 900]]
|| [[Íomhá:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|100px|Éire 1014]]
|| [[Íomhá:www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1300.gif|mion|100px|[[Tiarnas na hÉireann]], 1300]]
|| [[Íomhá:Ireland 1450.png|mion|100px|Éire 1450]]
|| [[Íomhá:IrelandBaronies1899Map.png|mion|105px|Barúntachtaí 1899]]

|- valign=top
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Munster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Osraige-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Leinster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Mide-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|100px]]
|- valign=top
|| [[Íomhá:UlsterDioceseKingdoms.png|mion|100px]]
|| [[Íomhá:NorthernUiNeill.png|mion|100px]]
|}

===Luath-dhreamanna===
* [[Prótastair Éireann]]&lt;[[Stair na hÉireann]], [[Periplus Massiliach]], [[Ora Maritima]], [[Almagest]]- ([[Úsáideoir:Ériugena|ÉG]]), [[Geografaíocht (Tolamaes)]]-, [[Scotti]], [[Attacotti]]-, [[Breatain (logainm)]], [[:Teimpléad:Éire Tholamaes]]
* Connacht: [[Auteini]]=[[Uaithni]], [[Fir Ol nEchmacht]], [[Nagnatae]], [[Nagnata]]; Laigin: [[Brigantes (Éire)]], [[Cauci]], [[Coriondi]], [[Domnu]], [[Fir Domnann]], [[Gailióin]], &lt;strike&gt;[[Manapi]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Manapii]]; Mide: [[Eblani]]=[[Ebdani]]=[[Blanii]], [[Eblana]]; Muma: [[Gangani]]=[[Concani]], [[Iverni]], [[Uellabori]], [[Uodiae]]=[[Usdiae]]; Uladh:  [[Darini]], [[Erdini]], [[Uennicnii]]
* Eile: [[Belgae]], [[Scotia]]-, [[Gleann Scoithín]], [[Albion]]-, [[Caledonia]]-, [[Damnonii]], [[Dumnonii]], [[Hibernia]]-
* Le dáileadh: [[Indech]], [[Octriallach]], 
* [[Ríochtaí Éireann]], [[Cúigí na hÉireann]]
* [[Dáire Doimthech]], [[Lugaid Loígde]] (Lugaid mac Con), [[Ríthe Éireann]], [[Flaith]], [[Tigerna]]=[[Tiarna]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]]-, [[Rí na Teamhrach]]=[[Ríthe na Teamhrach]], [[Coirpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]]-, [[Ailill Molt]], [[Lugaid mac Lóegairi]]=[[Lughaidh mac Laoghaire]], [[Ríocht na Mumhan]],  [[Rí na Mumhan]]=[[Ríthe na Mumhan]], [[Rí na Deasmhumhan]]=[[Ríthe na Deasmhumhan]], [[Rí na Tuadhmhumhan]]=[[Ríthe na Tuadhmhumhan]], [[Rí na hIarmhumhan]]=[[Ríthe na hIarmhumhan]], [[Rí na hUrmhumhan]]=[[Ríthe na hUrmhumhan]],  [[Liosta Ríthe Uladh]] &amp;rarr; [[Rí na nUladh]]=[[Ríthe na nUladh]], [[An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh]] &amp;rarr; [[Dubhaltach Mac Firbhisigh]], [[Ríocht na Mí]], [[Rí na Mí]]=[[Ríthe na Mí]], [[Airgíalla]]=[[Oirialla]], &lt;strike&gt;[[Ríthe an Oiriall]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Ríthe na nOiriall]]=[[Ríthe Oiriall]], [[Bréifne]], [[Ríthe na Bréifne]], [[Ríthe na Laighean]], [[Ríthe an Osraí]], [[Tiarnas na hÉireann]]-, [[Túathal mac Cormaic]]=[[Túathal Máelgarb]]=[[Tuathal Maolgharbh]], [[Diarmait mac Cerbaill]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill]]-, [[Domnall Ilchelgach]]=[[Domnall mac Muirchertaig]]=[[Domhnall mac Muircheartaigh]], [[Forggus mac Muirchertaig]]=[[Fearghas Mac Muircheartaigh]], [[Eochaid mac Domnaill]]=[[Eochaidh mac Domhnaill]], [[Báetán mac Muirchertaig]]=[[Baotán mac Muircheartaigh]], [[Ainmuire mac Sétnai]]=[[Ainmhire mac Seanna]], [[Báetán mac Ninnedo]]=[[Baotán mac Nínneadha]], [[Áed mac Ainmuirech]]=[[Aodh mac Ainmhireach]], [[Áed Sláine]]=[[Aodh Sláine]], [[Colmán Rímid]]=[[Colmán Ríomhaí]]=[[Colmán mac Báetáin]]=[[Colmán mac Baotáin]], [[Áed Uaridnach]]=[[Aodh Fuariodhnach]], [[Máel Coba mac Áedo]]=[[Maol Cobha mac Aodha]], [[Suibne Menn]]=[[Suibhne Meann]], [[Domnall mac Áedo]]=[[Domhnall mac Aodha]] 

{{Éire Tholamaes}}


Féach ''[http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/ire000.htm IHM]'':
{|class = wikitable
! width=10% | Dream
! width=10% | Treibh
! width=10% | As
! width=10% | Am
! width=20% | [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]]
! width=40% | Dál/Corca/Clann
|- valign=top
|| [[Cruithne]] || [[Priteni]] || Breatain || 8u - 5ú RC || [[Fomhóraigh]]? || [[Dál nAraidi]], [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]], ''[[Loígis]]'', [[Soghain]]
|- valign=top
|| [[Éarainn]] || [[Belgae]] || Breatain || 5ú - 3ú RC || [[Fir Bholg]] || ''Ulaid'' (Dál Riada, Dál Fiatach), [[Corca Laidhe]], [[Múscraí]], [[Corca Dhuibhne]], [[Corca Bhaiscinn]], [[Uí Mhaine]], [[Conmhaicne]]
|- valign=top
|| [[Laigin]] || || Armorica || 3ú - 1ú RC || [[Tuatha Dé Danann]]? || [[Fir Domnann]], [[Gailióin]]; [[Uí Fhailí]], ''[[Uí Bairrche]]'', [[Uí Eineachghlais]]; [[Gailenga]]?
|- valign=top
|| [[Gaeil]] || [[Míl Easpáine]] || Gall || 2ú - 1ú RC || [[Féine]] || [[Eoghanachta]], [[Connachta]]
|}

===Breá===
* [[Brega]]=[[Breá]]

===Bréifne===
* [[Ríthe Bhréifne]]

===Ciannachta===
* [[Ciannachta]], [[Ciannachta Glen Geimin]]=[[Ciannacht Ghleann Geimhin]], [[Síl nÁedo Sláine]]=[[Síol Aodha Sláine]], [[Gailenga]]

===Iverni===
* =[[Érainn]]=[[Éarainn]], [[Dáire]], [[Darini]], [[Dáirine]], [[Corcu Loígde]]=[[Corca Laidhe]], [[Corc mac Luigthig]]=[[Conall Corc]], [[Dáire Doimthech]]*, [[Lugaid Loígde]]~[[Lugaid Laigdech]], [[Íar mac Dedad]], [[Óengus Bolg]]=[[Aonghas Boilg]], [[Aimend]]=[[Aimeann]], [[Deda mac Sin]]&lt;[[Cland Dedad]], [[Dál gCais]]-, [[Dáire mac Dedad]], [[Síl Conairi]]=[[Síol Chonaire]], [[Cairpre]], [[Mairtine]], [[Múscraige]]=[[Múscraí]], [[Corcu Duibne]]=[[Corca Dhuibhne]], [[Corcu Baiscinn]]=[[Corca Bhaiscinn]], [[Dáire Cerbba]]=[[Dáire Cearba]], [[Uí Liatháin]], [[Uí Fidgenti]]=[[Uí Fiodhghinte]]

===''Laigin''===
* [[Laigin]], [[Uí Failgi]]=[[Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]]=[[xxx]], [[Fothairt]], [[Dál Cormaic]]-, [[Énnae Cennsalach]], [[Crimthann mac Énnai]]=[[Criomhthann mac Éanna]], [[Augaire mac Ailella]]=[[Agaire mac Ailealla]]?, ([[Diarmait Mac Murchada]]=[[Diarmaid Mac Murchadha]]), [[Domhnall Caomhánach]], [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]
* [[Uí Chinnsealaigh]], [[Áed mac Colggen]]=[[Aodh mac Colgan]] 

{{Navbox
 | name = Laigin
 | title = [[Laigin]]
 | state = {{{state|}}}
 | listclass = hlist

 | group1 = Kindreds and septs
 | list1 = {{Navbox|child

   | group1 = Dál Niad Cuirp
   | list1 = [[Uí Máil]]&amp;nbsp;• [[Uí Dúnlainge]]&amp;nbsp;• [[Uí Ceinnselaig]]&amp;nbsp;• [[Uí Failge]]&amp;nbsp;• [[Uí Bairrche]]&amp;nbsp;• [[Uí Enechglaiss]]&amp;nbsp;• Uí Crimthainn Áin&lt;!-- {{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Máil]]
     | list1 = O'Tighe&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]

     | group2 = [[Uí Dúnlainge]]
     | list2 = Fitzdermot&amp;nbsp;* [[O'Toole family|O'Toole]]&amp;nbsp;* [[O'Byrne family|O'Byrne]]&amp;nbsp;* [[Cosgrave|O'Cosgrave]]

     | group3 = [[Uí Cheinnselaig]]
     | list3 = [[MacMurrough dynasty|MacMurrough Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Kinsella]]&amp;nbsp;* [[Kehoe]]&amp;nbsp;* [[Finneran|O'Finneran]]&amp;nbsp;* [[Murphy|O'Murphy]]&amp;nbsp;* [[O'Garvey]]&amp;nbsp;* [[Hartley (surname)|O'Hartley]]&amp;nbsp;* [[O'Ryan]]&amp;nbsp;* [[Morrow (surname)|Morrow]]

     | group4 = [[Uí Failghe]]
     | list4 = [[O'Connor Faly]]&amp;nbsp;* [[O'Dunne]]&amp;nbsp;* [[O'Dempsey]]&amp;nbsp;* [[Kavanagh (surname)|Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Branagh]]&amp;nbsp;* [[Fitzpatrick (surname)|MacGilpatrick (Fitzpatrick)]]&amp;nbsp;* [[O'Dwyer (surname)|O'Dwyer]]&amp;nbsp;* [[O'Holohan]]&amp;nbsp;* [[O'Hennessy]]

     | group5 = [[Uí Bairrche]]
     | list5 = [[MacGorman]]&amp;nbsp;* [[Kearney (disambiguation)|Kearney]]&amp;nbsp;* [[Tracy (name)|Tracy]]&amp;nbsp;* [[Hughes (disambiguation)|Hughes]]&amp;nbsp;* [[Mooney]]&amp;nbsp;* [[Carney (surname)|Carney]]

     | group6 = [[Uí Enechglaiss]]
     | list6 = ''O'Feary

     | group7 = Uí Crimthainn Áin
     | list7 = ''O'Duff
   }}--&gt;

   | group2 = Dál Cairpre Arad
   | list2 = O'Kealy

   | group3 = [[Dál Messin Corb]]
   | list3 = [[Uí Garrchon]]

 }}

 | group2 = Daoine
 | list2 = [[Úgaine Mór]]&amp;nbsp;• [[Lóegaire Lorc]]&amp;nbsp;• [[Labraid Loingsech]]&amp;nbsp;• [[Óengus Ollom]]&amp;nbsp;• [[Fergus Fortamail]]&amp;nbsp;• [[Crimthann Coscrach]]&amp;nbsp;• [[Nuadu Necht]]&amp;nbsp;• [[Cumall|Cumhall]]&amp;nbsp;• [[Fionn mac Cumhaill]]&amp;nbsp;• [[Oisín]]&amp;nbsp;• [[Oscar mac Oisín|Oscar]]&amp;nbsp;• [[Conchobar Abradruad]]&amp;nbsp;• [[Cathair Mór]]&amp;nbsp;• [[Énnae Cennsalach]]&amp;nbsp;• [[Crimthann mac Énnai]]&amp;nbsp;• [[Áed mac Colggen]]&amp;nbsp;• [[Augaire mac Ailella]]&amp;nbsp;• [[Máel Mórda mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Diarmait Mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]&amp;nbsp;• [[Fiach Mac Aodha Ó Broin]]

 | group3 = Aiteanna
 | list3 = [[An Nás]]&amp;nbsp;• [[Mullach Maistean]]&amp;nbsp;• [[Cnoc Liamhna]]

 | group4 = Cathanna
 | list4 = [[Cath Cheann Fuait|Ceann Fuait]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Máma|Gleann Máma]]&amp;nbsp;• [[Cath Chluain Tarbh|Cluain Tarbh]]&amp;nbsp;• [[Cath na Móna Móire|Móin Mhór]]&amp;nbsp;• [[Cath Ros Mhic Thriúin|Ros Mhic Thriúin]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Molúra|Gleann Molúra]]

 | group5 = Altanna gaolmhara
 | list5 = [[Gaeil]]&amp;nbsp;• [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;• [[Érimón]]&amp;nbsp;• [[Scéalta Miotaseolaíochta]]&amp;nbsp;• [[An Fhiannaíocht]]&amp;nbsp;• [[Dinnseanchas]]&amp;nbsp;• [[Leabhar Laighneach]]&amp;nbsp;• [[Ríthe na Laighean]]&lt;!--&amp;nbsp;• [[O'Rahilly's historical model]]&amp;nbsp;• [[Gaelic nobility of Ireland]]&amp;nbsp;• ''[[Follow Me up to Carlow]]''--&gt;

}}

===Mumha===
* [[Iarmumu]]=[[Iarmuman]]=[[Iarmhumha]]=[[Iarmhumhain]]=[[Iarumhain]], [[Tuadmumu]]=[[Tuadhmhumha]]=[[Tuadhmhumhain]]=[[Tuamhain]], [[Deasmumu]]=[[Deasmhumha]]=[[Deasmhumhain]]=[[Deasumhain]]-, [[Urmumu]]=[[Urmhumha]]=[[Urumhain]]
* [[Éoganachta]]=[[Eoghanachta]], [[Mug Nuadat]]=[[Mogh Nuadhad]], [[Ailill Aulom]], [[Lugaid mac Con]], [[Mac Con]], [[Éogan Mór]]=[[Eógan Mór]]=[[Eoghan Mór]], [[Fiachu Muillethan]], [[Éile]], [[Eoghanacht Chaisil]], [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], [[Eoghanacht Áine]], [[Eoghanacht Locha Léin]], [[Eoghanacht Raithlinn]], [[Eoghanacht Oirthir Cliach]], [[Eóganacht Ninussa]], [[Mathghamhain]], [[Deirgtine]], [[Fiachu Muillethan]], [[Ailill Flann Bec]]=[[Ailill Flann Beag]], &lt;strike&gt;[[Feidlimid mac Cremthanin]]&lt;/strike&gt;=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feidlimid mac Crimthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Mór Mumhan]], [[Óengus mac Nad Froích]], [[Feidlimid mac Óengusa]]=[[Feilimí mac Aonghasa]], [[Fíngen mac Áedo Duib]]=[[Finghin mac Aodha Dhuibh]], [[Eochaid mac Óengusa]]=[[Eochaidh mac Aonghasa]], [[Crimthann Srem mac Echado]]=[[Criomhthann Sreamh mac Eochada]], [[Áed Bennán mac Crimthainn]]=[[Aodh Beanmán mac Criomhthainn]], [[Nad Froích mac Cuirc]]=[[Nadh Fraoigh mac Coirc]], [[Bressal mac Ailello Thassaig]]=[[Bressal mac Ailello]]=[[Breasal mac Ailealla]], [[Angias]]=[[Angas]], [[Faílbe Flann mac Áedo Duib]]=[[Failbhe Flann mac Aodha Dhuibh]], [[Cathal mac Finguine]]

{{Mumhain}}

===Oirialla===
* [[Ríthe Oiriall]]
# Dallán Forgaill
# [[xxx]]=[[Rossa Buí Mac Mathúna]] &amp;larr; [[:en:Rossa Buide Mac Mathúna]]
#* [[Uí Tuirtri]]=[[Uí Thoirtre]], [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

===Osraí===
* [[Dál Birn]], [[Óengus Osrithe]]=[[Aonghas Osraithe]], [[Lóegaire Birn Búadach]]=[[Laoghaire Birn Buach]]

===''Ulaid'' / Cruithne===
* [[Ulaid]] (FFÉ: Oll-sháith), [[Clanna Rudraige]], [[Dál Riata]]=[[Dál Riada]]-, [[Dál Fiatach]], [[Cruthin]]=[[Cruithne]], Conall Anglonnach, [[Conaille Muirtheimne]], [[Dál mBuinne]], [[Erc Dhál Riada]], [[Loarn mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél Loairn]]=[[Cineál Loairn]], [[Aonghas mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél nÓengusa]]=[[Cineál Aonghasa]], [[Adomnán]]=[[Adhamhnán]]=[[Naomh Adhamhnán]], [[Senchus Fer n-Alban]]=[[Seanchas Fear Alban]], [[Duan Albanach]], [[Muirchertach mac Muiredaig]]=[[Muircheartach mac Muireadaigh]]-, [[Fergus Mór]]=[[Fearghas Mór]], [[Domangart Réti]]=[[Domhanghart Réite]], [[Gabrán mac Domangairt]]=[[Gabhrán mac Domhanghairt]]&amp;rarr;[[Cenél nGabráin]]=[[Cineál Gabhráin]], [[Comgall mac Domangairt]]=[[Comhghall mac Domhanghairt]]&gt;[[Cenél Comgaill]]=[[Cineál Comhghaill]], [[Eilne]], [[Loígis]], [[Sogain]]=[[Soghain]], [[Senchineoil]]=[[Seanchineál]], [[Uí Blathmaic]], [[Uí Echach Arda]], [[Conmhaícne]]=[[Conmhaicne]], [[Ciarraige]]=[[Ciarraí]], [[Corco Mruad]]=[[Corca Mrua]], [[Vita tripartita Sancti Patricii]]-, [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Ríthe Dáil Araidi]]=[[Ríthe Dhál Araí]], [[Dál nAraidi Mag Line]]=[[Dál Araí Mhaigh Line]], [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uíbh Eachach Cobha]], [[Uí Erca Céin]], [[Leath Cathail]]=[[Leath Chathail]], [[Tipraiti Tireach]]=[[Tiobraid Tíreach]], [[Ríthe na nUladh]], [[Muiredach Muinderg]]=[[Muireadhach Muindearg]], [[Eochaid mac Muiredaig Muinderg]]=[[Eochaidh mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Cairell mac Muiredaig Muinderg]]=[[Caireall mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Demmán mac Cairill]]=[[Deamán mac Cairill]], [[Báetán mac Cairill]]=[[Baotán mac Cairill]], [[Áed Dub mac Suibni]]=[[Aodh Dubh mac Suibne]], [[Eochaid mac Condlai]]=[[Eochaidh mac Connla]], [[Fergnae mac Oengusso Ibdaig]]=[[Feargna mac Aonghasa Iobhdaigh]], [[Fíachnae mac Báetáin]]=[[Fiachna mac Baotáin]], [[Fiachra Cáech]]=[[Fiachra Caoch]], [[Fiachnae mac Demmáin]]=[[Fiachna mac Deamáin]], [[Connad Cerr]]=[[Connadh Cearr]], [[Dúnchad mac Fiachnai]]=[[Dúnchadh mac Fiachna]], [[Máel Cobo mac Fiachnai]]=[[Maol Cobha mac Fiachna]], [[Blathmac mac Máele Cobo]]=[[Blathmac mac Maoil Chobha]], [[Congal Cennfota mac Dúnchada]]=[[Congal Ceannfhada mac Dúnchadha]], [[Mongán mac Fiachnai]]=[[Mongán mac Fiachna]], [[Bécc Bairrche mac Blathmaic]]=[[Béic Bairrche mac Blathmhaic]], [[Áedán mac Gabráin]]=[[Aodhán mac Gabhráin]], [[Congal Cáech]]=[[Conghal Caoch]]

{{Navbox
 | name = Ulaid
 | title = [[Ulaid]]
 | state = {{{state|}}}

 | group1 = Finte agus clanna
 | list1 = {{Navbox|child

          | group1 = [[Dál nAraidi]]
          | list1  = [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]]&amp;nbsp;* ''[[Loígis]]''&amp;nbsp;* [[Soghain]] &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Echach Cobo]]
     | list1 = [[MacGowan]]&amp;nbsp;* [[Magennis]]&amp;nbsp;* [[McCartan]]&amp;nbsp;* [[Lynch (surname)|Lynch]]

     | group2 = [[Loígis]]
     | list2 = [[Moore (surname)|O'More]]&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]&amp;nbsp;* O'Deevy&amp;nbsp;* O'Doran&amp;nbsp;* O'Lalor&amp;nbsp;* [[O'Dowling]]&amp;nbsp;* [[McEvoy|MacEvoy]]&amp;nbsp;* [[Bergin|O'Bergin]]&amp;nbsp;* O'Mulcahy

     | group3 = [[Soghain]]
     | list3 = O'Manning&amp;nbsp;* [[Mac an Bhaird|MacWard]]&amp;nbsp;* O'Scurry&amp;nbsp;* [[Lennon|O'Lennon]]&amp;nbsp;* MacCashin&amp;nbsp;* [[Gilly]]&amp;nbsp;* MacGing

   }}--&gt;
          | group2 = [[Conmhaícne]]
          | list2  = Conmhaícne Mara&amp;nbsp;* Conmaicne Magh Réin&amp;nbsp;* Conmaicne Cuile Toladh&amp;nbsp;* Conmaicne Mide &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Conmhaícne Mara]]
     | list1 = O'Kealy&amp;nbsp;* MacConneely&amp;nbsp;* O'Devaney&amp;nbsp;* O'Cloherty&amp;nbsp;* [[Folan|MacFolan]]

     | group2 = Conmaicne&lt;br/&gt;Magh Réin&lt;br&gt;
     | list2 = MacRannall&amp;nbsp;* MacDorcy&amp;nbsp;* O'Mulvey&amp;nbsp;* [[O'Farrell]]&amp;nbsp;* O'Beglin&amp;nbsp;* [[Borden (surname)|Borden]]&amp;nbsp;* [[Hallissey|O'Hallissy]]&amp;nbsp;* O'Murry&amp;nbsp;* O'Curneen&amp;nbsp;* O'Mulooly&amp;nbsp;* MacMullock&amp;nbsp;* O'Doonan&amp;nbsp;* O'Kearon&amp;nbsp;* MacCoogan&amp;nbsp;* [[Gaynor|MacGaynor]]&amp;nbsp;* [[Quinn|O'Quinn]]&amp;nbsp;* MacShaffrey&amp;nbsp;* [[Connick|MacConnick]]&amp;nbsp;* [[Keegan|O'Keegan]]&amp;nbsp;* MacLeavy&amp;nbsp;* MacMorrow&amp;nbsp;* [[MacShane]]&amp;nbsp;* O'Sullahan&amp;nbsp;* [[O'Tormey]]

     | group3 = Conmaicne &lt;br&gt;Cuile Toladh
     | list3 = O'Tolleran&amp;nbsp;* O'Colleran&amp;nbsp;* O'Moran&amp;nbsp;* [[Martin (surname)|Martin]]

     | group4 = Conmaicne Mide
     | list4 = MacRourke&amp;nbsp;* O'Breen&amp;nbsp;* O'Toler

   }}--&gt;

          | group3 = ''[[Ciarraige]]''
          | list3  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Céirín|O'Kieran (Kearns)]]&amp;nbsp;* [[O'Conor Kerry]]&amp;nbsp;* [[O'Murtagh]]&amp;nbsp;* O'Neide--&gt;

          | group4 = [[Corco Mruad]]
          | list4  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Conchubhair Corcomroe|O'Conor Corcomroe]]&amp;nbsp;* [[Uí Lochlainn|O'Loughlin]]&amp;nbsp;* [[O'Flaherty]]&amp;nbsp;* O'Deely&amp;nbsp;* [[O'Drennan]]&amp;nbsp;* O'Melody&amp;nbsp;* MacCurtin&amp;nbsp;* [[O'Davoren]]--&gt;
}}
 | group2 = Pearsana
 | list2 = [[Cermna Finn]]&amp;nbsp;* [[Sobairce]]&amp;nbsp;* [[Ollom Fódla]]&amp;nbsp;* [[Fínnachta]]&amp;nbsp;* [[Slánoll]]&amp;nbsp;* [[Géde Ollgothach]]&amp;nbsp;* [[Fíachu Findoilches]]&amp;nbsp;* [[Berngal]]&amp;nbsp;* [[Ailill mac Slánuill]]&amp;nbsp;* [[Finn mac Blatha]]&amp;nbsp;* [[Sírlám]]&amp;nbsp;* [[Airgetmar]]&amp;nbsp;* [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]]&amp;nbsp;* [[Macha]]&amp;nbsp;* [[Rudraige mac Sithrigi]]&amp;nbsp;* [[Congal Cláiringnech]]&amp;nbsp;* [[Bresal Bó-Díbad]]&amp;nbsp;* [[Fachtna Fáthach]]&amp;nbsp;* [[Conchobar mac Nessa]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Róich]]&amp;nbsp;* [[Fedelm Noíchrothach]]&amp;nbsp;* [[Deichtine]]&amp;nbsp;* [[Cúscraid]]&amp;nbsp;* [[Cormac Cond Longas]]&amp;nbsp;* [[Findchóem]]&amp;nbsp;* [[Amergin mac Eccit]]&amp;nbsp;* [[Conall Cernach]]&amp;nbsp;* [[Mal mac Rochride]]&amp;nbsp;* [[Tipraiti Tireach]]&amp;nbsp;* [[Fiacha Araidhe]]&amp;nbsp;* [[Cáelbad]]&amp;nbsp;* [[Fiachnae mac Báetáin]]&amp;nbsp;* [[Congal Cáech]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Áedáin]]&amp;nbsp;* [[Máel Bressail mac Ailillo]]&amp;nbsp;* [[Mac Creiche]]

 | group3 = Litríocht
 | list3 = ''[[Scéla Conchobair]]''&amp;nbsp;* ''[[Táin Bó Cúailnge]]''&amp;nbsp;* ''[[Compert Con Culainn]]''&amp;nbsp;* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó]]''&amp;nbsp;* ''[[Mesca Ulad]]''&amp;nbsp;* ''[[Annála Uladh]]''

 | group4 = Áiteanna
 | list4 = [[Eamhain Mhacha]]&amp;nbsp;* [[Teamhair]]&amp;nbsp;* [[Ros na Rí]]

 | group5 = Críocha
 | list5 = [[Airrther]]&amp;nbsp;* [[Bairrche]]&amp;nbsp;* [[Cineál Fhaghartaigh]]&amp;nbsp;* [[Conaille Muirtheimne]]&amp;nbsp;* [[Cruithne]]&amp;nbsp;* [[Uí Echach Cobo|Cobha]]&amp;nbsp;* [[Dál Fiatach]]&amp;nbsp;* [[Dál mBuinne]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi Mag Line]]&amp;nbsp;* [[Dál Riada]]&amp;nbsp;* [[An Duifrian]]&amp;nbsp;* [[Eilne]]&amp;nbsp;* [[Latharna]]&amp;nbsp;* [[Leath Cathail]]&amp;nbsp;* [[Na hArda]]&amp;nbsp;* [[Semne]]&amp;nbsp;* [[Uí Blathmaic]]&amp;nbsp;* [[Uí Dercco Céin]]

 | group6 = Altanna gaolmhara
 | list6 = [[Clanna Rudraige]]&amp;nbsp;* [[Craobh Rua]]&amp;nbsp;* [[Cú Chulainn]]&amp;nbsp;* [[Uoluntii]]&amp;nbsp;* [[Geografaíocht (Tolamaes)]]&amp;nbsp;* [[Rúraíocht]]&amp;nbsp;* [[Ríthe na nUladh]]&amp;nbsp;* [[Ríthe Dáil Araidi]]&amp;nbsp;* [[Gaeil]]&amp;nbsp;* [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;* 
}}
{{navbox
|name  = Kings of Dál Riata
|title = [[List of Kings of Dál Riata|Kings of Dál Riata]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

|list1 =
* [[Fergus Mór|Fergus&amp;nbsp;Mór]]
* [[Domangart Réti|Domangart&amp;nbsp;Réti]]
* [[Comgall mac Domangairt|Comgall]]
* [[Gabrán mac Domangairt|Gabrán]]
* [[Conall mac Comgaill|Conall]]
* [[Áedán mac Gabráin|Áedán]]
* [[Eochaid Buide|Eochaid&amp;nbsp;Buide]]
* [[Connad Cerr|Connad&amp;nbsp;Cerr]]
* [[Domnall Brecc|Domnall&amp;nbsp;Brecc]]
* [[Ferchar mac Connaid|Ferchar]]
* [[Conall Crandomna|Conall&amp;nbsp;Crandomna]]
* [[Dúnchad mac Conaing|Dúnchad]]
* [[Domangart mac Domnaill|Domangart]]
* [[Máel Dúin mac Conaill|Máel&amp;nbsp;Dúin]]
* [[Domnall Donn|Domnall&amp;nbsp;Donn]]
* [[Ferchar Fota|Ferchar&amp;nbsp;Fota]]
* [[Eochaid mac Domangairt|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Domangairt]]
* [[Ainbcellach mac Ferchair|Ainbcellach]]
* [[Fiannamail ua Dúnchado|Fiannamail]]
* [[Selbach mac Ferchair|Selbach]]
* [[Dúnchad Bec|Dúnchad&amp;nbsp;Bec]]
* [[Dúngal mac Selbaig|Dúngal]]
* [[Eochaid mac Echdach|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Echdach]]
* [[Muiredach mac Ainbcellaig|Muiredach]]
* [[Eógan mac Muiredaig|Eógan]]
* Interregnum
* [[Áed Find|Áed&amp;nbsp;Find]]
* [[Fergus mac Echdach|Fergus]]
* [[Donncoirce]]
* Interregnum?
* [[Conall mac Taidg|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Taidg]]
* [[Conall mac Áedáin|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Áedáin]]
* [[Domnall mac Caustantín|Domnall]]
* [[Áed mac Boanta|Áed&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Boanta]]
}}

===Eile===
# ''via'' [https://books.google.ie/books?id=XhZtDwAAQBAJ&amp;pg=PA139&amp;lpg=PA139&amp;dq=Fir+Ol+nEchmacht&amp;source=bl&amp;ots=6Qd9jwIFix&amp;sig=ACfU3U1c4bcDTv3wZGSQRXYbA_I7VG5WMA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC_9yr8rnhAhXYQxUIHay6Ax8Q6AEwB3oECAIQAQ#v=onepage&amp;q=Fir%20Ol%20nEchmacht&amp;f=false Everything about Ireland]:
#* [[Conmaicne]]=[[Conmhaicne]]
## srl...
# ''via'' [http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/munster.htm irlkik/ihm/munster], ''22 stipendiary princes of Muma were the Kings of ...
#* Dál Cais - [[Dál gCais]]
## Gabhrán - [[Gabhrán (dream)]]
##* Eoghanacht (when not King of Cashel) - [[Eoghanachta]]
## Deise - [[Déisi]]
##* Ui Liathain - [[Uí Liatháin]], Raithleann - [[Eoghanacht Raithlinn]], Muscraighe - [[Múscraige]], Dairfhine - [[Dáirine]]
## Dairfhine of the mt. - [[xxx]]
##* L. Léin - [[Eoghanacht Locha Léin]], Ciarraighe Lúachra - [[Ciarraige]] Lúachra, Corca Bhaiscinn and Léim na Con  - [[Corca Bhaiscinn]], Ui Chonaill Gabhra - [[Uí Chonaill Gabhra]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Ui Chairbre - [[Uí Chairbre Aobha]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Cliu - Cliú, [[Eoghanacht Airthir Cliach]], Uaithne - [[Uaithne (dream)]], Eile - [[Éile]], Glenn Amhnach - [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], Corcu Luigde - [[Corca Laidhe]], Corcu Duibne - [[Corca Dhuibhne]]
## Boirenn - [[Boirenn]]
## Sechtmodh - [[Sechtmodh]]

==Scéal-liosta ó de.wiki==
* [[Aided Cheit maic Mágach]], [[Aided Cheltchair maic Uthechair]], [[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]], [[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]], [[Aided Loegairi Buadaig]], [[Airne Fingein]], [[Baile Binnbérlach mac Buain]], [[Bóramha]], [[Cath Étair]]=[[Cath Éadair]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Maige Mucrama]], [[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]], [[De chophur in da muccida]], [[Echtrae Nerai]], [[Immacallam in dá Thuarad]], [[Macgnímrada Con Culainn]], [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]], [[Esnada Tige Buchet]], [[Orgain Denna Ríg]]=[[Argain Dinn Rí]]

Daoine:
* [[Achtan]], [[Adnae mac Uthidir]], [[Eithne Tháebfhota]]=[[Eithne Thaobhfhada]], [[Ferchertne]], [[Lugaid Lága]], [[Mes Gegra]]+[[Mesgegra]]=[[Meas Geagra]],  [[Néde]]-[[Neidhe]], [[Tadhg mac Céin]]

==Dlí, nós, aicme==
** [[Áes dána]]=[[Aos dána]],  [[Alltar]], [[Emain Ablach]]=[[Eamhain Abhlach]], [[Mag Mell]]=[[Magh Meall]]
# [[Mag Muirthemne]]
#* [[Tech Duinn]]=[[Teach Doinn]], [[Tír na nÓg]], [[Uí Bhreasail]], [[Aithech fortha]], [[Ánradh]]-s, [[Bard]]*
# [[Bean ní]]
#* [[Breithem]]-s, [[Bretha Crólige]], [[Bruiden]]-[[Bruíon]], [[Briugu]]-[[Brughaidh]], [[Cana]]-s, [[Clí]]-s, [[Craobh Airgid]], [[Críth gablach]], [[Curadhmhír]], [[Díchetal do chennaib]]-s=[[dícheadal do cheannaibh]]?,  [[Féth fíada]], [[Fáith]] (Vates), [[Filid]], [[Fír flathemon]], [[Gáu flathemon]], [[Geis]], [[Glám dícenn]]=[[Glámh dícheann]]=[[Glámh dígeann]], [[Imbas forosnai]], [[Lóg n-enech]], [[Ollam Érenn]]=[[Ollamh Éireann]]*
# [[Seanchaí]]
# [[Sluaigh sí]]
#* [[Tarbfeis]]-[[Tarbhfheis]], [[Teinm laída]]-s=[[Seinm laoidhte]]?, [[Trícha cét]]=[[Tríocha céad]], [[Túath]]=[[Tuath]]

==Suíomhanna==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

==Lámhscríbhinní / Annála==
* [[Betham 154]]=[[ARÉ 23 N 10]], [[Leabhar Leasa Mhóir]]=[[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]], [[Leabhar Ua Maine]]=[[Leabhar Uí Mhaine]] &amp;larr; [[:en:Leabhar Ua Maine]], [[Egerton 88]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 88]], [[Egerton 90]]&lt;[[Leabhar Uí Mhaine#Ábhar ar iarraidh]], [[Egerton 1782]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 1782]], [[Leabhar an Iarla Bháin]]=[[Laud 610]], [[Rawlinson B 502]] &amp;larr; [[:en:Bodleian Library, MS Rawlinson B 502]], [[Rawlinson B 512]], Síolta: [[An Leabhar Breac]], [[Liber Flavus Fergusiorum]], [[Gníomhais Thuamhan]] (dlí), ''[[Bodleian Library]]'', ''[[British Library]]''
* [[Saltair Caisil]], [[Annála Tiarnaigh]], [[Chronicon Scotorum]]=[[Chronicum Scotorum]], [[Croinic na hÉireann]], [[Annála Mhainistir na Búille]], [[Annála Easpacha na hÉireann]], [[Annála Chluain Mhic Nóis]], [[Annála Connacht]], [[Annála Mhainistir an Dubhuisce]], [[Leabhar Oiris]],  [[Annála an Aonaigh]], [[Leabhar Mhic Cárthaigh]], [[Annála Inis Faithlinn as Áth Cliath]]?, [[Annála Gearra Thír Chonaill]], [[Annála Gearra Laighean]], [[Memoranda Gadelica]], [[Annála Gearra as Proibhinse Ard Macha]], [[Mír Annál Éireannach]]?

==Deirdre et al==
* [[Deirdre]]
** [[Naoise]]
*# [[Longes Mac n-Uislenn]] + [[Longes mac nUislenn]] + [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
** [[Ealbha]], [[Anbhás Chú Chulainn]], [[Liath Macha]], [[Cridenbél]], [[Calatin]]-[[Cailitin]], [[Lao]]=[[Lao mac Rianghabhra]]=[[Láeg mac Riangabra]], [[Cloch an Fhir Mhóir]], [[Cairbre mac Eithne]]

==Teangacha==
* [[Próit-Ind-Eorpais]] &lt;&gt; [[Na teangacha Ind-Eorpacha]]
* [[Prótai-Cheiltis]] &lt;&gt; [[Teangacha Ceilteacha]]
* [[Gaeilge Chianach]] ~ [[An Ghaeilge Ársa]]
* [[Sean-Ghaeilge]]
* [[Meán-Ghaeilge]]
* [[Gaeilge Chlasaiceach]]
* [[Gaeilge]]
* [[Gaeilge na hAlban]]
* [[Gaeilge Mhanann]]
* [[An Bhreatnais]], [[Breatnais]]
* [[An Bhriotáinis]], [[Briotáinis]]

==Eile==
* [[Aos Sí]], [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Lámhscríbhinn Ghleann Masain]]-[[Lámhscríbhinn Ghleann Masáin]]
# [[Leipreachán]] &amp;larr; [[:en:Leprechaun]]
* [[Na Cruithnigh]], [[Cernunnos]], [[Annála Inis Faithlinn]], [[Sé Aois an Domhain]] (''uath-imdhealú''), [[Sex Aetates Mundi]] (''síol''), [[Sex Aetates Mundi (Gaelach)]] (''síol''), [[Nuadha]], [[Noínden Ulad]], [[Indech]], [[Octriallach]]

= Bliain 3, 2020 - 2021 =
* [[Dartraige]]=[[Dartraí (tuath)]], [[Masraige]]=[[Masraí]]

== Feabhsú na Gaeilge (3) ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Féineachas ==
* [[Audacht Morainn]], [[Bechbretha]], [[Bretha Crólige]], [[Bretha Nemed Déidenach]], [[Cáin Adomnáin]], [[Críth gablach]], ''[[De duodecim abusivis saeculi]]'', [[Derbfine]]=[[Dearbhfhine]], [[Fír flathemon]], [[Fortúatha]]=[[Forthuatha]], [[Gáu flathemon]], [[Gúbretha Caratniad]], [[Lóg n-enech]], [[Senchas Már]]=[[Seanchas Mór]], [[Tánaisteacht]], [[Tecosca Cormaic]]=[[Teagasc Chormaic]], [[Uraicecht na Ríar]]=[[Bunleabhar na Riar]], [[Uraicecht Becc]]=[[Bunleabhar Beag]], [[Éraic]]=[[Éiric]]

== Bréifne ==
* [[Ríthe Bhréifne]], [[Bréifne Thoir]]-, [[Bréifne Thiar]]-, [[Tigernán Ua Ruairc]]=[[Tighearnán Ua Ruairc]]-

==Laigin==
* [[Bran Becc mac Murchado]]=[[Bran Beag mac Murchadha]], [[Bran Mut mac Conaill]]=[[Bran Buta mac Conaill]], [[Fáelán mac Colmáin]]=[[Faolán mac Colmáin]], [[Rónán mac Colmáin]], [[Brandub mac Echach]]=[[Bran Dubh mac Eochach]], [[Cellach Cualann]]=[[Ceallach Chualann]], [[Fiannamail mac Maoil Tuile]]=[[Fiannamail mac Máele Tuile]], [[Áed Dibchine]]=[[Aodh Dibhchine]], [[Áed Dub mac Colmáin]]=[[Aodh Dubh mac Colmáin]], [[Crimthann mac Áedo]]=[[Criomhthann mac Aodha]], [[Murchad mac Brain Mut]], [[Dúnchad mac Murchado]]=[[Dúnchadh mac Murchadha]], [[Fáelán mac Murchado]]=[[Faolán mac Murchadha]], [[Muiredach mac Murchado]]=[[Muireadhach mac Murchadha]], [[Cellach mac Dúnchada]]=[[Ceallach mac Dúnchadha]], [[Ruaidrí mac Fáeláin]]=[[Ruairí mac Faoláin]], [[Bran Ardchenn]]=[[Bran Ardcheann]], [[Fínsnechta Cethardec]]=[[Fíonsneachta Ceathairdheach]], [[Muiredach mac Brain Ardchinn]]=[[Muireadhach mac Brain Ardchinn]], [[Muiredach mac Ruadrach]]=[[Muireadhach mac Ruairí]], [[Cellach mac Brain]]=[[Ceallach mac Brain]], [[Bran mac Fáeláin]]=[[Bran mac Faoláin]], [[Lorcán mac Cellaig]]=[[Lorcán mac Ceallaigh]], [[Túathal mac Máele-Brigte]]=[[Tuathal mac Maoilbhríde]], &lt;strike&gt;[[Ruarc mac Bran]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Ruarc mac Brain]], [[Muirecán mac Diarmata]]=[[Muireacán mac Diarmada]], [[Dúnlaing mac Muiredaig]]=[[Dúnlaing mac Muireadhaigh]], [[Ailill mac Dúnlainge]], [[Domnall mac Muirecáin]]=[[Domhnall mac Muireacáin]], [[Muiredach mac Brain]]=[[Muireadhach mac Brain]], [[Crundmáel Erbuilc]]=[[Crannmhaol Anbholg]], [[Cerball mac Muirecáin]]=[[Cearbhall mac Muireacáin]], [[Fáelán mac Muiredach]]=[[Fáelán mac Muiredaig]]=[[Faolán mac Muireadhaigh]], [[Lorcán mac Fáeláin]]=[[Lorcán mac Faoláin]], [[Túathal mac Úgaire]]=[[Tuathal mac Aughaire]], [[Cellach mac Fáeláin]]=[[Ceallach mac Faoláin]], [[Úgaire mac Túathail]]=[[Aughaire mac Tuathail]], [[Domnall Cláen]]=[[Domhnall Claon mac Lorcáin]], [[Donnchad mac Domnall Claen]]?=[[Donnchad mac Domnaill Cláin]], ([[Máel Mórda mac Murchada]])=[[Maol Mórdha mac Murchadha]], [[Dúnlaing mac Túathail]]=[[Dúnlaing mac Tuathail]], [[Donncuan mac Dúnlainge]]=[[Donnchuan mac Dúnlainge]], [[Augaire mac Dúnlainge]]=[[Aughaire mac Dúnlainge]], [[Donnchad mac Dúnlainge]]=[[Donnchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Dúnlainge]]=[[Murchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Diarmata]]=[[Murchadh mac Diarmada]], [[Domhnall mac Murchadha (uathimdhealú)]]*, [[Domnall mac Murchada meic Diarmata]]≠[[Domhnall mac Murchadha]], [[Donnchad mac Domnaill Remair]]=[[Donnchadh mac Domhnaill Ramhair]], [[Énna mac Diarmata]]=[[Éanna mac Diarmada]], &lt;strike&gt;[[Diarmait mac Énna]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmait mac Énnai]]=[[Diarmaid mac Éanna]], [[Donnchad mac Murchada]]=[[Donnchadh mac Murchadha]], [[Diarmait mac Énna meic Murchada]]=[[Diarmaid mac Éanna mhic Mhurchadha]], [[Énna mac Donnchada meic Murchada]]=[[Énna Mac Murchada]]=[[Éanna mac Donnchadha mhic Mhurchadha]]=[[Éanna Mac Murchadha]], &lt;strike&gt;[[Bran Fionn mac Máelmórda]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Bróen mac Máelmórda]]=[[Braon mac Maoilmhórdha]], &lt;strike&gt;[[Murchad mac Brain Fionn]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Murchad mac Finn]]=[[Murchadh mac Fionn]]

==Uí Chinnsealaigh==
* [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Cú Chongelt mac Con Mella]]=[[Cú Chongheilt mac Con Mealla]], [[Echu mac Muiredaig]]=[[Eochadh mac Muireadaigh]], [[Eterscél mac Áeda]]=[[Eidirscéal mac Aodha]]?, [[Laidcnén mac Con Mella]]=[[Laoghcheann mac Con Mealla]], [[Sechnassach mac Colggen]]=[[Seachnasach mac Colgan]],  [[Crundmáel Bolg Luatha]]=[[Crannmhaol xxx Luatha]], [[Bran Ua Máele Dúin]] &amp;#x2192; [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Élothach mac Fáelchon]]=[[Éalathach mac Faolcháin]], [[Donngal mac Laidcnén]]=[[Donnghal mac Laoghchinn]], [[Dub Calgaid mac Laidcnén]]=[[Dubh Cealgadh mac Laoghchinn]], [[Cennselach mac Brain]]=[[Cinnsealach mac Brain]], [[Cairpre mac Laidcnén]]=[[Cairbre mac Laoghchinn]], [[Cellach Tosach mac Donngaile]]=[[Ceallach Tosach mac Donnghaile]], [[Cathal mac Dúnlainge]]

== Uí Fhailí ==
* [[Uí Failge]]=[[Uí Failghe]]=[[Uí Fhailí]], [[Ríthe Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]], [[Bruidge mac Nath Í]]=[[Bruí mac Nath Í]], [[Áed Rón mac Cathail]]=[[Aodh Rón mac Cathail]], [[Ailill mac Áedo Róin]]=[[Ailill mac Aodha Róin]], [[Cillíne mac Forannáin]], [[Fland Dá Chongal]]=[[Flann ó Congaile]], [[Forbassach Ua Congaile]]=[[Forbasach ó Congaile]], [[Ailill Corrach mac Flainn]], [[Flaithnia mac Flainn]], [[Cummascach mac Flainn]]=[[Cumascach mac Flainn]], [[Cináed mac Flainn]]=[[Cionaoth mac Flainn]], [[Mugrón mac Flainn]]=[[Mughrón mac Flainn]], [[Domnall mac Flaíthnia]]=[[Domhnall mac Flaíthnia]], [[Óengus mac Mugróin]]=[[Aonghas mac Mughróin]], [[Flaíthnia mac Cináeda]]=[[Flaithnia mac Cionaoith]], [[Cináed mac Mugróin]]=[[Cionaoth mac Mughróin]]

==Mumha==
* [[Saltair Caisil]]=[[Saltair Chaisil]]

* [[Coirpre Cromm mac Crimthainn]]=[[Cairbre Crom mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Coirpri Chruimm]]=[[Feilimí mac Cairbre Chroim]], [[Fergus Scandal mac Crimthainn]]=[[Fearghas Scannal mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Tigernaig]]=[[Feilimí mac Tiarnaigh]], [[Amalgaid mac Éndai]]=[[Amhalghaidh mac Éanna]], [[Garbán mac Éndai]]=[[Garbhán mac Éanna]], [[Cathal mac Áedo]]=[[Cathal mac Aodha]], [[Cúán mac Amalgado]]=[[Cúán mac Amhalghadha]], [[Máenach mac Fíngin]]=[[Maonach mac Finghin]], [[Cathal Cú-cen-máthair]]=[[Cathal Cú-gan-mháthair]], [[Colgú mac Faílbe Flaind]]=[[Colgú mac Failbhe Flainn]], [[Finguine mac Cathail]]=[[Finghin mac Cathail]], [[Ailill mac Cathail]], [[Cormac mac Ailello]]=[[Cormac mac Ailealla]], [[Eterscél mac Máele Umai]]=[[Eidirscéal mac Maoil Umha]], [[Cathussach mac Eterscélai]]=[[Cathasach mac Eidirscéil]], [[Máel Dúin mac Áedo]]=[[Maol Dúin mac Aodha]], [[Ólchobar mac Duib-Indrecht]]=[[Ólchúr mac Duibh-Ixxx]], [[Ólchobar mac Flainn]]=[[Ólchúr mac Flainn]], [[Artrí mac Cathail]]=[[Airtrí mac Cathail]], [[Tnúthgal mac Artrach]]=[[xxx]], [[Tnúthgal mac Donngaile]]=[[Tnúthghal mac Donnghaile]], [[Feidlimid mac Cremthainn]]=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Ólchobar mac Cináeda]]=[[Ólchúr mac Cxxx]], [[Áilgenán mac Donngaile]]=[[Áilgeanán mac Donnghaile]], [[Máel Gualae mac Donngaile]]=[[Maol Guala mac Donnghaile]], [[Cenn Fáelad hua Mugthigirn]]=[[Ceann Faoladh Ó Macthiarna]], [[Dúnchad mac Duib-dá-Bairenn]]=[[Dúnchadh mac Duibh-dá-Bhoireann]], [[Dub Lachtna mac Máele Gualae]]=[[Dubh Lachtna mac Maoil Gualainne]], [[Finguine Cenn nGécan mac Loégairi]]=[[Finghin Ceann Géagán mac Laoghaire]], [[Cormac mac Cuilennáin]]=[[Cormac mac Cuileannáin]], [[Flaithbertach mac Inmainén]]=[[Flaithbheartach mac Ionúin]], [[Lorcán mac Coinlígáin]]=[[Lorcán mac Coinlíogáin]], [[Cellachán Caisil]]=[[Ceallachán Chaisil]], [[Máel Fathardaig mac Flainn]]=[[Maol Fathardaigh mac Flainn]]-, [[Dub-dá-Bairenn mac Domnaill]]=[[Dubh-dá-Bhoireann mac Domhnaill]], [[Fer Gráid mac Cléirig]]=[[Fear Grá mac Cléirigh]], [[Donnchad mac Cellacháin]]=[[Donnchadh mac Ceallacháin]], [[Máel Muad mac Brain|Maol Muadh mac Brain]], [[Íomhar Luimnigh]]-, [[Mathgamain mac Cennétig]]=[[Mathúin mac Cinnéide]], [[Diarmait Ua Briain]]=[[Diarmaid Ó Briain]], [[Muirchertach Ua Briain]]=[[Muircheartach Ua Briain]]-, [[Cormac Mac Carthaigh]]=[[Cormac Mac Cárthaigh]], [[Conchobar Ua Briain]]=[[Conchúr Ó Briain]], &lt;strike&gt;[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ua Bhriain]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Toirdhelbach mac Diarmata Ua Briain]]=[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ó Briain]], [[Domnall Mór Ua Briain]]=[[Domhnall Mór Ó Briain]], [[Dúngal mac Máel Fothardaig Ua Donnchada]]=[[Dúnghal mac Maoil Fhothardaigh Ó Donnchadha]], Murchad mac Donnchada, [[Brian mac Murchada Ua Briain]]=[[Brian mac Murchadha Ó Briain]]

== Iarmhumha ==
* [[Coirpre Luachra mac Cuirc]]=[[Cairbre Luachra mac Coirc]], [[Dauí Iarlaithe mac Maithni]]=[[]], [[Máel Dúin mac Áedo Bennán]]=[[Maol Dúin mac Aodha Beannáin]], [[Congal mac Máele Dúin]]=[[Congal mac Maoil Dúin]]

== Oirialla ==
* [[Gofraid mac Fergusa]]=[[Gofraidh mac Fearghasa]]-, [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

==Osraí==
* [[Osraige]]=[[Osraí]], [[Cerball mac Dúnlainge]]=[[Cearbhall mac Dúnlainge]], [[Anmchad mac Con Cherca]]=[[Anmchadh mac Con Chearca]], [[Forbasach mac Ailella]]=[[Forbasach mac Ailealla]], [[Tóim Snáma mac Flainn]]=[[Tuaim Snámha mac Flainn]], [[Cellach mac Fáelchair]]=[[Ceallach mac Faolchair]], [[Dúngal mac Cellaig]]=[[Dúnghal mac Ceallaigh]], [[Donnchad mac Gilla Pátraic]]=[[Donnchadh mac Giolla Phádraig]] (1), [[Gilla Pátraic mac Donnchada]]=[[Giolla Phádraig mac Donnchadha]], [[Fáelchar Ua Máele Ódrain]]=[[Faolchar ó Maoil Ódrain]], [[Cú Cherca mac Fáeláin]]=[[Cú Chearca mac Faoláin]], [[Ailill mac Fáeláin]]=[[Ailill mac Faoláin]], [[Fáelán mac Forbasaig]]=[[Faolán mac Forbasaigh]], [[Fergal mac Anmchada]]=[[Fearghal mac Anmchadha]], [[Dúngal mac Fergaile]]=[[Dúnghal mac Fearghaile]], [[Riacán mac Dúnlainge]]=[[Riagán mac Dúnlainge]], [[Diarmait mac Cerbaill (rí Osraí)]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill (rí Osraí)]], [[Cellach mac Cerbaill]]=[[Ceallach mac Cearbhaill]]

== Uí Néill ==
* [[Uí Néill]]
** [[Uí Néill an Tuaiscirt]]
*** [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]]
*** [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]]
*** [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]]
**** [[Ó Néill]]
** [[Uí Néill an Deiscirt]]
*** [[Ríthe Bhreá]]
**** [[Síol Aodha Sláine]]
**** [[Cnóbha]]
**** [[Loch Gabhair]]
*** [[Ríocht na Mí]]
**** [[Ríthe na Mí]]
*** [[Tethba]]=[[Tethbae]]=[[Txxx]]
**** [[Cenél Coirpri]]
**** [[Cenél Maini]]
*** [[Ríthe Uisnigh]]
**** [[Clann Cholmáin]]
***** [[Clann Cholmáin Bhig]]
***** [[Clann Cholmáin Mhóir]]
**** [[Ríthe Fhir Chúl Bhreá]]

== Uí Néill an Deiscirt ==
=== [[Ríthe Bhreá]] ===
* [[Conall Laeg Breg]] mac Aodha Sláine=[[Conall Laogh Bhreá]] mac Aodha Sláine, [[Congal mac Áedo Sláine]]=[[Conghal mac Aodha Sláine]], [[Ailill Cruitire]] mac Aodha Sláine, [[Conaing Cuirre]] mac Congaile=[[Conaing Coirre]] mac Conghaile, [[Congalach mac Conaing Cuirre]]=[[Conghalach mac Conaing Choirre]], [[Írgalach mac Conaing]]=[[Irgalach mac Conaing]] Cuirre=[[Iorghalach mac Conaing]] Choirre, [[Amalgaid mac Congalaig]]=[[Amhalaidh mac Conghalaigh]], [[Conall Grant]]=[[Conall Grant mac Cernaig]]=[[Conall Grant mac Cearnaigh]], [[Conaing mac Amalgado]]=[[Conaing mac Amhalaí]], [[Indrechtach mac Dungalaig]]=[[Indreachtach mac Dunghalaigh]], [[Dúngal mac Amalgado]]=[[Dúnghal mac Amhalaí]], [[Coirpre mac Fogartaig]]=[[Cairbre mac Fógartaigh]], [[Congalach mac Conaing]]=[[Conghalach mac Conaing]], [[Diarmait mac Conaing]]=[[Diarmaid mac Conaing]], [[Flann mac Congalaig]]=[[Flann mac Conghalaigh]], [[Cernach mac Congalaig]]=[[Cearnach mac Conghalaigh]], [[Cummascach mac Congalaig]]=[[Cumascach mac Conghalaigh]], [[Conaing mac Flainn]], [[Cináed mac Conaing]]=[[]], [[Flann mac Conaing]], [[Niall mac Cernaig Sotal]]=[[Niall mac Cearnaigh Sotal]], [[Maine mac Néill]], [[Cathal mac Néill]], [[Cathal mac Áeda]]=[[Cathal mac Aodha, rí Bhreá]], [[Cernach mac Fogartaig]]=[[Cearnach mac Fógartaigh]], [[Fergus mac Fogartaig]]=[[Fearghas mac Fógartaigh]], [[Niall mac Conaill]], [[Máel Dúin mac Fergusa]]=[[Maol Dúin mac Fearghasa]], [[Fogartach mac Cummascaig]]=[[Fógartach mac Cumascaigh]], [[Cummascach mac Fogartaig]]=[[Cumascach mac Fógartaigh]], [[Ailill mac Fergusa]]=[[Ailill mac Fearghasa]], [[Cernach mac Fergusa]]=[[Cearnach mac Fearghasa]], [[Tigernach mac Fócartai]]=[[Tiarnach mac Fógartaigh]]

=== [[Ríthe na Mí]] ===
* [[Fallomon mac Con Congalt]]=[[Fallamhain mac Con Congheilte]], [[Domnall mac Donnchada Midi]]=[[Domhnall mac Donnchadha na Mí]], [[Muiredach mac Domnaill Midi]]=[[Muireadhach mac Domhnaill na Mí]], [[Máel Ruanaid mac Donnchada Midi]]=[[Maol Rúnaí mac Donnchadha na Mí]], [[Lorcán mac Cathail]], [[Donnchad mac Aedacain]]=[[Donnchadh mac Aodhacáin]]

=== [[Ríthe Uisnigh]] ===
* [[Conall Cremthainne]] mac Néill=[[Conall Criomhthainn]], [[Fiachu mac Néill]]=[[Fiacha mac Néill]], [[Ardgal mac Conaill]]=[[Ardal mac Conaill]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], ([[Colmán Már mac Diarmato]]= [[Colmán Bec mac Diarmato]])=[[Colmán mac Diarmato]]=[[Colmán mac Diarmada]], [[Suibne mac Colmáin]]=[[Suibhne mac Colmáin]], [[Fergus mac Colmáin]]=[[Fearghas Mac Colmáin]], [[Óengus mac Colmáin]]=[[Aonghas mac Colmáin]], [[Conall Guthbinn]]=[[Conall Guthbinn mac Suibni]]=[[Conall Guthbhinn mac Suibhne]], [[Máel Dóid mac Suibni]]=[[Maol Dxxx mac Suibhne]], [[Diarmait Dian]]=[[Diarmaid Dian]], [[Murchad Midi]]=[[Murchadh na Mí]]

=== Ríthe Fir Chúl Bhreá ===
* [[Áed mac Dlúthaig]]=[[Aodh mac Dlúthaigh]],  [[Flann mac Áedo]]=[[Flann mac Aodha]]

=== Tethba ===
* [[Cenél Coirpri]]/[[Cenél Maini]] &amp;rarr; [[Tethba]]=[[Tethbae]]

== Uí Néill an Tuaiscirt ==
* [[Uí Néill an Tuaiscirt]] &amp;larr; [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]], [[Muiredach mac Eógain]]=[[Muireadhach mac Eoghain]], [[Colcu mac Domnaill]]=[[Colga mac Domhnaill]], [[Máel Fithrich mac Áedo]] Uaridnach=[[Maol Fithrigh mac Aodha]], [[Ernaine mac Fiachnai]]=[[Earnaine mac Fiachna]], [[Urthuile mac Máele Tuile]]-, [[Crundmáel mac Suibni]] Menn=[[Crannmhaol mac Suibhne]], [[Ferg mac Crundmaíl]]=[[Fearg mac Crannmhaoil]], [[Máel Dúin mac Máele Fithrich]]=[[Maol Dúin mac Maoil Fhithrigh]], [[Fland mac Máele Tuile]]=[[Flann mac Maoil Tuile]], [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]=[[Maol Dúin mac Aodha Alláin]], [[Murchad mac Máele Dúin]]=[[Murchadh mac Maoil Dúin]], [[Domnall mac Áeda]]=[[Domhnall mac Aodha (rí Ailigh)]], [[Muirchertach mac Néill]]=[[Muircheartach mac Néill]], [[Flaithbertach Ua Néill]]=[[Flaithbheartach Ó Néill]], [[Domnall Ua Lochlainn]]==[[Domhnall Mac Lochlainn]], [[Niall Mac Lochlainn]], [[Áed in Macáem Tóinlesc]] Ua Néill=[[Aodh an Macaomh Tóinleasc]] mac Muircheartaigh, [[Ríthe Thír Eoghain]], [[Grianán Ailigh#Miotaseolaíocht]], [[Conall Gulban]], [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]], [[Tír Chonaill]], [[Ríthe Thír Chonaill]], [[Conall Cú mac Áedo]]=[[Conall Cú mac Aodha]], [[Áed Muinderg]] mac Flaithbertaig=[[Aodh Muindearg]], [[Loingsech mac Flaithbertaig]]=[[Loingseach mac Flaithbheartaigh]], [[Murchad mac Flaithbertaig]]=[[Murchadh mac Flaithbheartaigh]], [[Domnall mac Áeda Muindeirg]]=[[Domhnall mac Aodha Mhuindeirg]], [[Eógan mac Néill]]=[[Eoghan mac Néill]], [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]], [[Tír Eoghain]], [[Ruaidrí ua Canannáin]]

== Ulaid ==
* [[Dál Fiatach]], [[Uí Echach Cobo]], [[Fergus mac Áedáin]]=[[Fearghas mac Aodháin]], [[Cú Chuarán mac Dúngail Eilni]]=[[Cú Chuarán mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Róin mac Bécce Bairrche]]=[[Áed Róin]]=[[Aodh Róin]], [[Cathussach mac Ailello]]=[[Cathasach mac Ailealla]], [[Bressal mac Áedo Róin]]=[[Breasal mac Aodha Róin]], [[Fiachnae mac Áedo Róin]]=[[Fiachna mac Aodha Róin]], [[Tommaltach mac Indrechtaig]]=[[Tomaltach mac Ionrachtaigh]], [[Eochaid mac Fiachnai]]=[[Eochaidh mac Fiachna]], [[Cairell mac Fiachnai]]=[[Caireall mac Fiachna]], [[Máel Bressail mac Ailillo]]=[[Maol Bhreasail mac Ailealla]], [[Muiredach mac Eochada]]=[[Muireadhach mac Eochadha]], [[Matudán mac Muiredaig]]=[[Madadán mac Muireadhaigh]], [[Lethlobar mac Loingsig]]=[[Leathlobhar mac Loingsigh]], [[Cathalán mac Indrechtaig]]=[[Cathalán mac Ionrachtaigh]], [[Ainbíth mac Áedo]]=[[Ainbhioth mac Aodha]], [[Eochocán mac Áedo]]=[[Eochagán mac Aodha]], [[Airemón mac Áedo]]=[[Éireamhón mac Aodha]], [[Fiachnae mac Ainbítha]]=[[Fiachna mac Ainbhith]], [[Bécc mac Airemóin]]=[[Bxxx mac Éireamhóin]],  [[Muiredach mac Eochocáin]]=[[Muireadhach mac Eochagáin]], [[Máel Mocheirge mac Indrechtaig]]=[[Maol Mochéirí mac Ionrachtaigh]], [[Aitíth mac Laigni]]=[[Axxx mac Lxxx]], [[Cenn Etig mac Lethlobair]]=[[Cenn Étig mac Lethlobair]]=[[Ceann Éidigh mac Leathlobhair]], [[Áed mac Eochocáin]]=[[Aodh mac Eochagáin]], &lt;strike&gt;[[Loingsech mac Cenn Étig]]&lt;/strike&gt;=[[Loingsech mac Cinn Étig]], [[Áed mac Loingsig]]=[[Aodh mac Loingsigh]], [[Niall mac Eochada]]=[[Niall mac Eochadha]]


* [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Dál nAraidi an Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uí Eachach Chobha]], [[Eilne]], [[Sárán mac Cóelbad]]=[[Sárán mac Caolbhaidh]], [[Condlae mac Cóelbad]]=[[Connla mac Caolbhaidh]], [[Fíachna Lonn mac Cóelbad]]=[[Fiachna Lonn mac Caolbhaidh]], [[Scandal mac Bécce]]=[[Scannal mac ''Bécce'']], [[Eochaid Iarlaithe mac Lurgain]]=[[Eochaid Iarlaithe]]=[[Eochaidh Iarlaithe]], [[Cathassach mac Lurgain]]=[[Cathasach mac Lorgan]], [[Dúngal Eilni mac Scandail]]=[[Dúnghal Eilne mac Scannail]], [[Cathassach mac Máele Cáich]]=[[Cathasach mac Maoil Chaoich]], [[Ailill mac Dúngaile Eilni]]=[[Ailill mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Aired]]=[[Aodh Aireach]], [[Lethlobar mac Echach]]=[[Leathlobhar mac Eachach]], [[Fiachra Cossalach]]=[[Fiachra Cosalach]], [[Indrechtach mac Lethlobair]]=[[Ionrachtach mac Leathlobhair]], [[Flathróe mac Fiachrach]]=[[Fxxx mac Fiachra]], [[Cináed Ciarrge mac Cathussaig]]&amp;rarr;[[Cináed Cairge mac Cathussaig]]=[[Cxxx Cairge mac Cathasaigh]]

==Déise==
* [[Déisi]]=[[Déise]], [[Dál Fiachrach Suighe]]=[[Dál Fhiachra Shuí]], [[Déisi Temro]]=[[Déise Theamhrach]], [[Déisi Becc]]=[[Déise Beag]], [[Déisi Muman]]=[[Déise Mumhan]]==[[Déisi Deiscirt]], &lt;strike&gt;[[Déisi in Tuaiscirt]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Déisi Tuaiscirt]]=[[Déise an Tuaiscirt]], [[Ríthe Dhéise Mumhan]], [[Tairired na nDéssi]]=[[Tairshireadh na nDéis]] &gt; [[Óengus Gaíbúaibthech]]=[[Aonghas Gabhuaibhtheach]], [[Ríocht Dyfed]]-, [[Cogad Gáedel re Gallaib]]=[[Cogadh Gael le Gaill]], [[Delbna]]=[[Dealbhna (dream)]]

== Miotaseolaíocht ==
* [[Bradán feasa]]

==Ard-Ríthe==
* [[Cellach mac Máele Coba]]=[[Ceallach mac Maoil Chobha]], [[Conall mac Máele Coba]]=[[Conall mac Maoil Chobha]]=[[Conall Cóel]]=[[Conall Caol]], [[Diarmait mac Áedo Sláine]]=[[Diarmaid mac Aodha Sláine]], [[Blathmac mac Áedo Sláine]]=[[Blathmac mac Aodha Sláine]], [[Sechnassach]]=[[Seachnasach]]=[[Sechnassach mac Blathmaic]]=[[Seachnassach mac Blathmaic]], [[Cenn Fáelad]]=[[Cenn Fáelad mac Blathmaic]]=[[Ceann Faoladh mac Blathmaic]], [[Fínsnechta Fledach]]=[[Fíonsneachta Fleách]]=[[Fínsnechta Fledach mac Dúnchada]]=[[Fíonsneachta Fleách mac Dúnchadha]], [[Loingsech mac Óengusso]]=[[Loingseach mac Aonghasa]], [[Congal Cennmagair]]=[[Conghal Ceannmhaghair]], [[Fergal mac Máele Dúin]]=[[Fearghal mac Maoil Dúin]], [[Fógartach mac Néill]], [[Cináed mac Írgalaig]]=[[Cxxx mac Iorghalaigh]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbeartach mac Loingsigh]], [[Áed Allán]]=[[Aodh Allán]], [[Domnall Midi]]&amp;rarr;[[Domhnall Mac Murchadha]]=[[Domhnall Mí]]=[[Domhnall mac Murchadha]], [[Niall Frossach]]=[[Niall Frasach]], [[Donnchad Midi]]=[[Donnchadh Mí]], [[Aed Oirdnide]]=[[Aodh Oirdní]], [[Conchobar mac Donnchada]]=[[Conchúr mac Donnchadha]]], [[Niall Caille]] / [[Fedelmid mac Cremthainn]] ([[Annála Inis Faithlinn|AIF]]), [[Niall Noígíallach]] &amp;larr; [[Níall Noígíallach]], ([[Fiachrae Cássan]]=)[[Fiachrae Cassán]]=[[Fiachra Casán]], [[Dáire Drechlethan]]=[[Dáire Dreachleathan]], [[Áed Findliath]]=[[Aodh Fionnliath]], [[Niall Glúndub]]=[[Niall Glúindubh]], [[Donnchad Donn]]=[[Donnchadh Donn]], [[Congalach Cnogba]]=[[Conghalach Cnobha]], [[Domnall ua Néill]]=[[Domhnall Ó Néill]], [[Donnchad mac Briain]]=[[Donnchadh mac Briain]], [[Diarmait mac Máel na mBó]]=[[Diarmait mac Maíl na mBó]]=[[Diarmaid mac Maoil na mBó]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbheartach mac Loingsigh]]

==Scéalta==
* [[Scátháin na bhFlatha]], [[Sedulius Scottus]]-, [[Caithréim Chellacháin Chaisil]], [[Cogad Gáedel re Gallaib]], [[Senchas Fagbála Caisil]], [[Immram Curaig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Maíle Dúin]]=[[Máel Dúin]]=[[Maol Dúin]], [[Immram curaig Ua Corra]]=[[Iomramh Currach Uí Chorra]], [[Imrum Snedhghusa ocus Mic Ríagla]]=[[Iomramh S agus Mic Riagla]], [[Baile Suibne]]=[[Buile Shuibhne]], [[Cath Maige Rátha]], [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]-, [[Mo Ling]]-, [[Fled Dúin na nGéd]], [[Aided Chlainne Tuirenn]]=[[Oidheadh Chlainne Tuireann]], [[Aided Muirchertaig meic Erca]], &lt;strike&gt;[[Aislinge Meic Chon Glinne]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Aislinge Meic Con Glinne]], [[Amra Choluim Chille]], [[Caithréim Cellaig]], [[Compert Mongáin]]=[[Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]], [[Eachtra Thaidhg mhic Céin]]=[[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg mhic Céin]], [[Fingal Rónáin]], [[Máel Dúin (uathimdhealú)]]=[[Maol Dúin (uathimdhealú)]], [[Scéla Cano meic Gartnáin]], [[Tochmarc Becfola]], [[Duanaire Finn]], [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]], [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]], [[Echtra Cormaic i Tír Tairngiri]] &amp;rarr; [[Cormac mac Airt]], [[Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] &amp;rarr; [[Tadhg mac Céin]], [[Fotha Catha Cnucha]] &amp;rarr; [[Cumall]], [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis]] &amp;rarr; [[Naomh Breandán]]

== ''Ól nÉchmacht'' ==
* [[Annála Connacht]]=[[Annála Chonnacht]], [[Cóiced Ol nEchmacht]]=[[Cóiced Ól nÉchmacht]]=[[Cúige Dhál Éachmacht]], [[Fir Craibe]]=[[Fir Chraibhe]], [[Túatha Taíden]]=[[Tuatha Taiden]]=[[Tuatha Taoidhean]], [[Delbna Nuadat]]=[[Dealbhna Nuad]], [[Dealbhna Thír Dhá Loch]], ([[Corco Mogha]]), [[Cálraige]], [[Partraige]], [[Corco Fir Trí]]=[[Corca Fhir Thrí]], [[Cian d'Fhearaibh Bolg]]=[[Cian d'Fhir Bholg]]

== Conmhaicne ==
* [[Conmhaicne#Clanna]], [[Conmhaicne Mara]], [[Conmaícne Dúna Móir]]=[[Conmhaicne Dhúin Mhóir]], [[Trícha Máenmaige]]=[[Conmaícne Máenmaige]]=&lt;strike&gt;[[Conmhaicne Mheáinmhaigh]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaigh]]&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaighe]], [[Conmaícne Cúile]]=[[Conmhaicne Coille]], [[Cluain Conmhaícne]]=[[Cluain Chonmhaicne]], &lt;strike&gt;[[Conmhaícne Cenel Luacháin]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmaícne Cenél Luacháin]]=[[Conmhaicne Cineál Luacháin]], [[Conmaícne Carra]]=[[Conmhaicne Ceara]], [[Conmhaicne Anghaile]], [[Uí Fiachrach Finn]]=[[Uí Fhiachrach Fhionn]], [[Maigh Nissi]]&amp;rarr;[[Liatroim, Barúntacht, Contae Liatroma]], [[Eolas mac Biobhsaigh]], [[Muintir Eolais]], [[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fíonacha]]

== Connachta ==
* [[Connachta]], [[Ríthe na gConnacht]], [[Brión mac Echach Mugmedóin]]=[[Brión mac Echach Muigmedóin]]=[[Brian mac xxx]], [[Ailill mac Echach Mugmedóin]]=[[Ailill mac xxx]], [[Fiachrae]]=[[Fiachra]], [[Cairpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]], [[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]], [[Ciarraige Aí]]=[[Ciarraí Aoi]], [[Ciarraige Locha na nÁirne]]=[[Ciarraí Locha na nAirní]], [[Ciarraige Airtig]]=[[Ciarraí Airtigh]], [[Ciarraige Óic Bethra]]=[[Ciarraí Óig Bheathra]], [[Aidne]]=[[Aidhne]], [[Áengus mac Umor]]=[[Aonghas mac Úmhór]], [[Amalgaid mac Fiachrach]]=[[Amhalaí mac Fiachra]], [[Dauí Tenga Uma]]=[[Dxxx Teanga Umha]], [[Duinsech ingen Duach]]=[[Duinseach ní Dhuach]], [[Eógan Bél]]=[[Eoghan Béal]], [[Ailill Inbanda]]=[[Ailill Baineanda]], [[Echu Tirmcharna]]=[[Eocha Tirimcharna]], [[Áed mac Echach]]=[[Aodh mac Eachach]], [[Uatu mac Áedo]]=[[Uada mac Aodha]], [[Colmán mac Cobthaig]]=[[Colmán mac Cobhthaigh]], [[Rogallach mac Uatach]], [[Loingsech mac Colmáin]], [[Guaire Aidne mac Colmáin]]=[[Guaire Aidhne mac Colmáin]], [[Cenn Fáelad mac Colgan]]=[[Ceann Faoladh mac Colgan]], [[Dúnchad Muirisci]]=[[Dúnchadh Mhuirisce]], [[Fergal Aidne mac Artgaile]]=[[Fearghal Aidhne mac Ardaile]], [[Muiredach Muillethan]]=[[Muireadhach Moilleathan]], [[Cellach mac Rogallaig]]=[[Ceallach mac Raghallaigh]], [[Indrechtach mac Dúnchado]]=[[Indreachtach mac Dúnchadha]], [[Indrechtach mac Muiredaig]]=[[Indreachtach mac Muireadhaigh]], [[Domnall mac Cellaig]]=[[Domhnall mac Ceallaigh]], [[Cathal mac Muiredaig]]=[[Cathal mac Muireadhaigh]], [[Áed Balb mac Indrechtaig]]=[[Aodh Balbh mac Indreachtaigh]], [[Forggus mac Cellaig]]=[[Fearghas mac Ceallaigh]], [[Ailill Medraige mac Indrechtaig]]=[[Ailill Mheadraí mac Indreachtaigh]], [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dubh-Indreacht mac Cathail]], [[Donn Cothaid mac Cathail]]=[[Donn Cothú mac Cathail]], [[Flaithrí mac Domnaill]]=[[Flaithrí mac Domhnaill]], [[Artgal mac Cathail]]=[[Ardal mac Cathail]], [[Tipraite mac Taidg]]=[[Tiobraid mac Taidhg]], [[Cináed mac Artgail]]=[[Cináed mac Ardail]], [[Colla mac Fergusso]]=[[Colla mac Fearghasa]], [[Muirgius mac Tommaltaig]], [[Diarmait mac Tommaltaig]], [[Cathal mac Muirgiussa]]=[[Cathal mac Muiriosa]], [[Murchad mac Áedo]]=[[Murchadh mac Aodha]], [[Fergus mac Fothaid]]=[[Fearghas mac Fothaidh]], [[Finsnechta mac Tommaltaig]], [[Mugron mac Máele Cothaid]], [[Conchobar mac Taidg Móir]]=[[Conchúr mac Taidhg Mhóir]], [[Áed mac Conchobair]]=[[Aodh mac Conchúir]], [[Tadg mac Conchobair]]=[[Tadhg mac Conchúir]], [[Cathal mac Conchobair]]=[[Cathal mac Conchúir]], [[Tadg mac Cathail]]=[[Tadhg mac Cathail]], [[Fergal Ua Ruairc]]=[[Fearghal Ó Ruairc]], &lt;strike&gt;[[Conchobar mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Conchobar mac Taidg]], &lt;strike&gt;[[Cathal mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Cathal mac Taidg]]=[[Cathal mac Taidhg]], [[Cathal mac Conchobair maic Taidg]]=[[Cathal mac Conchúir mhic Thaidhg]], [[Tadg in Eich Gil]]=[[Tadhg an Eich Ghil]], [[Art Uallach Ua Ruairc]]=[[Art Ualach Ó Ruairc]], [[Áed in Gai Bernaig|Aodh an Gha Bhearnaigh]], [[Áed Ua Ruairc]]=[[Aodh Ó Ruairc]], [[Ruaidrí na Saide Buide]]=[[Ruairí na Saidhe Buí]], &lt;strike&gt;[[Flaithbertaigh Ua Flaithbertaigh]]&lt;/strike&gt;=[[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh]], [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Tadhg mac Ruairí Ó Conchúir]], [[Domnall Ua Ruairc]]=[[Domhnall Ó Ruairc]], [[Domnall Ua Conchobair]]=[[Domhnall Ó Conchúir]], [[Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]], [[Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Ruaidrí mac Tairrdelbaig Ua Conchobair]], [[Uí Briúin]]=[[Uí Bhriúin]] &amp;larr; [[Uí Briúin Aí]]=[[Uí Bhriúin Aoi]] &amp;larr; [[Uí Briúin Seóla]]=[[Uí Bhriúin Seola]] &amp;larr; [[Uí Briúin Bréifne]]=[[Uí Bhriúin Bhréifne]] &amp;larr; [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muireadhaigh]] &amp;larr; [[Síl Cellaig]]=[[Síol Cheallaigh]] &amp;larr; [[Síl Cathail]]=[[Síol Chathail]], [[Muintir Murchada]]=[[Muintir Mhurchadha]], [[Clann Fhergail]]=[[Clann Fhearghaile]], [[Clann Taidg]]=[[Clann Taidhg]], [[Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada]]=[[Críochadóireacht chiníoch dúchais Mhuintir Mhurchadha]], &lt;strike&gt;[[Uí Chonchúír]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Uí Chonchúir]], [[Uí Fiachrach]]=[[Uí Fhiachrach]]=[[Uí Fiachra]], [[Uí Fiachrach Aidne]]=[[Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Uí Fiachrach Muaide]]=[[Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Cenél Áeda na hEchtge]]=[[Cineál Aodha na hEachtaí]], [[Seachnasach mac Donnchadha]], [[Uí Sheachnasaigh]], [[Uí Dhubhda]], [[Uí Ruairc]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]]=[[Muircheartach Nár mac Guaire]], [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Conchúir]], [[Cathal Carragh Ua Conchobair]]

{{Navbox
 | name = Ríocht na gConnacht
 | title = [[Ríocht na gConnacht]]

 | group1 = [[Tuath]]a
 | list1 = 
 {{Navbox|child

   | group1 = [[Connachta]]
   | list1 = [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin|Uí Briúin Bréifne]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Umaill|Uí Briúin Maille]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Partraige]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Finn]]&amp;nbsp;• [[Cairbre Drom Cliabh]]

   | group2 = [[Ulaid]]
   | list2 = [[Conmhaicne Mara]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cenéoil Dubáin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cúile Tolad]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Maigh Réin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Meánmhaighe]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Sléibe Formaile]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Aí]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Locha na nÁirne]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Airtech]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Óic Bethra]] &amp;nbsp;• [[Soghain]]

   | group3 = [[Deirgtine]]
   | list3 = [[Luigne Chonnacht|Luighne]]&amp;nbsp;• [[Corca Fhir Trí]]&amp;nbsp;• [[Gailenga]]&amp;nbsp;• [[Delbna]]&amp;nbsp;• [[Éile]]

   | group4 = [[Érainn]]
   | list4 = [[Cálraige]]&amp;nbsp;• [[Dartraige]]

   | group5 = Eile
   | list5 = [[Fir Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Dál nDruithne]]&amp;nbsp;• [[Gamanraige]]&amp;nbsp;• [[Fir Domnann]]&amp;nbsp;• [[Senchineoil]]&amp;nbsp;• [[Grecraige]]&amp;nbsp;• [[Delbhna|Delbhna Cuile Fabhair]]&amp;nbsp;• [[Dealbhna Thír Dhá Loch|Delbna Tír Dhá Locha]]&amp;nbsp;• [[Delbna Nuadat]]&amp;nbsp;• [[Uaithne]]&amp;nbsp;• [[Masraige]]&amp;nbsp;• [[Corco Moga]]
 
 }}

 | group2 = Rítheaghlaigh
 | list2 = 
 {{Navbox|child
 
   | group1 = Muintreacha
   | list1 = [[Uí Fiachrach]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí nAilello]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]

   | group2 = Clanna
   | list2 = [[Uí Sheachnasaigh]]&amp;nbsp;• [[Uí Chonchúir]]&amp;nbsp;• [[Uí Dhubhda]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlannagáin]]&amp;nbsp;• [[Uí Ruairc]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlaithbheartaigh]]

 }}

 | group10 = Ríochtaí comharbachta
 | list10 = [[Uí Maine]] ([[Síol Anmchadha]], [[Máenmaige]], [[Clann Uatach]])&amp;nbsp;• [[Bréifne]] ([[Bréifne Thoir|Thoir]] agus [[Bréifne Thiar|Thiar]])&amp;nbsp;• [[Uí Díarmata]]&amp;nbsp;• [[Síl Máelruain]]&amp;nbsp;• [[Magh Luir]]&amp;nbsp;• [[Umaill]]&amp;nbsp;• [[Iar Connacht]]

 | group11 = Ábhair
 | list11 = [[Ríthe na gConnacht]]&amp;nbsp;• [[Ráth Cruachan]]&amp;nbsp;• [[Annála Connacht]]&amp;nbsp;• [[Táin Bó Flidais]]&amp;nbsp;• [[Cóiced Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Nagnatae]]&amp;nbsp;• [[Auteini]]&amp;nbsp;• [[na Trí Tuatha]]&amp;nbsp;• [[Clann Taidg]]&amp;nbsp;• [[Clann Fhearghaile]]&amp;nbsp;• [[Muintir Murchada]]&amp;nbsp;• [[Maigh Seóla]]

| belowclass = hlist
| below      = {{Icon|Category}} [[:Catagóir:Connachta|Category]]&amp;nbsp;• {{Icon|WikiProject}} [[Wikipedia:WikiProject Celts|WikiProject]]
}}

== Íochtar Chonnacht ==
* [[Íochtar Chonnacht]], [[Cairbre Drom Cliabh]]=[[Cairbre Dhroim Chliabh]], [[Corann]], [[Cúl ó bhFionn]] ([[Cúil Ó bhFinn]]-), [[Luigne Chonnacht]]=[[Luíne Chonnacht]], [[Tír Fíacrach Múaide]]=[[Tír Fhiacrach Mhuaidhe]], &lt;strike&gt;[[Tir Ollíol]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Tír Ollíol]]=[[Tír Oirill]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Goibnenn mac Conaill]]=[[Goibhneann mac Conaill]], [[Cobthach mac Gabráin]]=[[Cobhthach mac Gabhráin]], [[Cellach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guaire]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]], [[Conchobar mac Cummascaig]]=[[Conchúr mac Cumascaigh]], [[Art mac Flaitnia]]=[[Art mac Flaithnia]], [[Anluan mac Conchobhair]]=[[Anluan mac Cumascaigh]], [[Cathal Aidhne mac Ailealla]]-, [[Cléireach mac Ceadaigh]]-, [[Tighearnach mac Cathmogha]]=[[Tiarnach mac Cathmhogha]]-, [[Uathmharán mac Brocáin]]-, [[Mael Fabhaill mac Cléirigh]]=[[Maolfhabhaill mac Cléirigh]], [[Eidhean mac Cléirigh]], [[Tighearnach ua Cléirigh]], [[Mael Macduach]]=[[Maol xxx]]-, [[Domhnall mac Lorcáin]]-, [[Flann Ua Cléirigh]]-, [[Comhaltán Ua Cléirigh]], [[Mac Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Giolla Cheallaigh Ua Cléirigh]], [[Mael Ruanaidh na Paidre Ua hEidhin]], [[Ua Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Mael Fabhaill Ua hEidhin]], [[Giolla na Naomh Ua hEidhin]], [[Aodh Ua hEidhin]], [[Giolla Mo Choinne Ua Cathail]], [[Giolla Cheallaigh Ua hEidhin]]-, [[Muirgheas Ua hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin (II)]]

== Maigh Sheola ==
* [[Maigh Seóla]]=[[Maigh Sheola]], [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Cléirchén mac Murchadha]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Murchadh mac Flainn mhic Gleithneacháin]], [[Ruaidhrí mac Coscraigh]], [[Maelcairearda]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]]-

== Iar Chonnacht ==
* [[Iar Connacht]]=[[Iar Chonnacht]], (Maigh Sheola: [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]]), [[Cathal mac Tigernáin]]=[[Cathal mac Tiarnáin]], Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (I)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (I)]], [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (I)]], Mac meic Aedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Mac mic Aodha Ua Flaithbheartaigh]]=[[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta]], [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaitheartach Ó Flaithearta]], [[Brian Ua Flaithbheartaigh]]=[[Brian Ó Flaithearta]], [[Muireadhach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muireadhach Ó Flaithearta]], [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (I)]], Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (II)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (II)]], Áedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Aodh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (II)]], [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (II)]], Ruadhri Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (III)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (III)]], Murtough Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Muircheartach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muircheartach Ó Flaithearta]], Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (IV)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (IV)]], [[Aedh Mór Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Mór Ó Flaithearta]], Morogh Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Murchadh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Murchadh Ó Flaithearta]], Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (V)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (V)]]


Cúigear Ruairí..!
# Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1061.13: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1145.17: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh.
# Ruadhri Ua Flaithbertaigh, AU 1186.7 LATE: Ruaidhri h-Ua Flaithbertaigh, ACM 1186.2: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh, ACM 1214.6: Brian mac Ruaidhri Í Fhlaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh
# Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh, ACM 1256.9: Ruaidhri Ua Flaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh 


Beirt Aodh
# [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1079.8: Aedh Ua Flaithbhertaigh
# Áedh Ua Flaithbheartaigh, ACM 1178.10: Aodh Ua Flaithbertaigh


Beirt Chonchúr
# [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1132.11: Concobhar Ua Flaithbheartaigh,
# [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]], AU 1186.7 LATE: Conchubhar h-Ua Flaithbhertaigh

== Uí Dhiarmada ==
* [[Uí Díarmata]]=[[Uí Dhiarmada]], [[Ríthe Uí Dhiarmada]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]]=[[Tadhg Uí Dhiarmada]], [[Cú Cheanainn mac Taidhg]], [[Giolla Comáin mac Néill]], [[Muirghius mac Aodha]], [[Mac Con Cheanainn]], [[Muirgheas ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (I)]], [[Muirgheas Ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (II)]], [[Tadhg Ua Con Cheanainn]], [[Uada Ua Con Cheanainn]], [[Cú Cheanainn Ó Con Cheanainn]]

== Síol Anmchadha ==
* [[Síol Anmchadha]], [[Ríthe Shíol Anmchadha]], [[Diarmaid mac Dúnadhaigh]], [[Cú Chonnacht mac Dúnadhaigh]], [[Madadhán mac Gadhra Mhóir]], [[Gadhra Mór mac Dúnadhaigh]], [[Doghra mac Dúnadhaigh]], [[Dúnadhach mac Con Chonnacht]], [[Diarmaid mac Madadháin]], [[Madadhán Reamhar Ua Madadháin]], [[Gilla Find mac Maic Uallacháin]]=[[Giolla Fionn mac Mhic Uallacháin]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Cú Choirne Ua Madadháin]], [[Madadhán Mór Ua Madadháin]], [[Maoileachlann Ua Madadháin]], [[Diarmaid Cléireach Ua Madadháin]], [[Madadhán Óg Ó Madadháin]], [[Cathal Ó Madadháin]]

== Uí Mhaine ==
* [[Uí Maine]]=[[Uí Mhaine]], [[Máine Mór]]=[[Maine Mór]]?, [[Ríthe Uí Mhaine]], [[Bresal mac Maine Móir]]=[[Breasal mac Maine Mhóir]], [[Fiachra Finn]], [[Conall Cas Ciabhach]], [[Dallán mac Breasail]], [[Duach mac Dalláin]], [[Lughaidh mac Dalláin]], [[Feradhach mac Lughadha]]=[[Fearadhach mac Luighdheach]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], [[Marcán]], [[Cairbre Crom]], [[Brenainn mac Cairbre]], [[Aedh Buidhe]]=[[Aodh Buí]], [[Conall mac Maelduib]]=[[Conall mac Maolduibh]], [[Marcán mac Tommáin]]=[[Marcán mac Tomáin]], [[Fithceallach mac Flainn]]=[[Ficheallach mac Flainn]], [[Sechnassach mac Congail]]=[[Seachnasach mac Congail]], [[Dluthach mac Fithcheallaigh]]=[[Dlúthach mac Ficheallaigh]], [[Cathal Maenmaighe]]=[[Cathal Mheánmhaigh]], [[Ailill ua Daimine]]=[[Ailill ua Daimhine]]=[[Ailill ó Daimhine]], [[Inreachtach mac Dluthaigh]]=[[Inreachtach mac Dlúthaigh]], [[Aedh Ailghin]]=[[Aodh Ailghin]], [[Dunchadh ua Daimhine]]=[[Dúnchadh ó Daimhine]], [[Conall mac Fidhghaile]], [[Dunchadh mac Duib Da Tuadh]]=[[Dúnchadh mac Duibh Dhá Thuadh]],  [[Amhalgaidh]], [[Ailill mac Inreachtaigh]], [[Dub Dá Leithe mac Tomaltaigh]]=[[Dubh Dhá Leath mac Tomaltaigh]], [[Cathal mac Murchadha]], [[Cathal mac Ailella]]=[[Cathal mac Ailealla]], [[Mughrón mac Sochlacháin]], [[Sochlachán mac Diarmata]]=[[Sochlachán mac Diarmada]], [[Murchadh mac Sochlacháin]], [[Murchadh mac Aodha Uí Mhaine]], [[Geibennach mac Aedha]]=[[Geibheannach mac Aodha]], [[Muirgheas mac Domhnaill]]
* [[Tadg Mór Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Mór Ó Ceallaigh]], Gadhra mac Dúnadhaigh, [[Concobar mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Conchúr mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmait mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmaid mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Dunchadh Ua Cellaigh]]=[[Dúnchadh Ó Ceallaigh]], [[Aed Ua Cellaigh]]=[[Aodh Ó Ceallaigh]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Tadg Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Ó Ceallaigh]], [[Conchobar Maenmaige Ua Cellaigh]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Ceallaigh]], [[Murchad Ua Cellaigh]]=[[Murchadh Ó Ceallaigh]], [[Domnall Mór Ua Cellaigh]]=[[Domhnall Mór Ó Ceallaigh]]

== Ríthe Shliabh Lugha ==
* [[Sliabh Lugha]]&amp;rarr;[[Ríthe Sliabh Lugha]]=[[Ríthe Shliabh Lugha]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (I)]], [[Ruairí Ó Gadhra (I)]], [[Domhnall Ó Gadhra]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (III)]]

== Magh Loirg ==
* [[Mag Luirg]]=[[Magh Loirg]], [[Ríthe Mhagh Loirg]], [[Maolruanaidh Mór mac Taidhg]], [[Muircheartach mac Maolruanaí Mhóir]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]], [[Maolruanaidh mac Taidhg]], [[Tadhg Mór mac Maolruanaí]], [[Maolseachlann mac Taidhg Mhóir]], &lt;strike&gt;[[Diarmad mac Taidhg Mhóir]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmaid mac Taidhg Mhóir]], [[Muirgheas mac Taidhg Mhóir]], [[Conchúr mac Diarmada]], [[Tomaltach na Cairge Mac Diarmata]]=[[Tomaltach na Carraige Mac Diarmada]], [[Cormac Mac Diarmada (I)]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Aireachtach ua Dúnchadha Mhuirsce]], [[Connmhach mac Duinn Cothaidhe]]=[[Conmhach mac Doinn Cothaithe]], [[Dubhda mac Conmhaigh]], [[Aodh ua Dubhda]], [[Maol Ruanaidh Ua Dubhda]], [[Aedhuar Ua Dubhda]], [[Muircheartach An Collach Ua Dubhda]], [[Domhnall Fionn Ua Dubhda]], [[Mac Aodha Ua Dubhda]], [[Amhlaibh mac Domhnaill Fhionn Ua Dubhda]], [[Mac Domhnaill Ua Dubhda]], [[Aodh mac Muircheartaigh Ua Dubhda]], [[Ruaidhrí Mear Ua Dubhda]], [[An Cosnamhaigh Ua Dubhda]], [[Taichleach Ua Dubhda]]
* Eile gan leathanaigh: Cathal mac Ailealla, Aodh mac Maoil Phádraig, Mael Cluiche mac Conchobair=Maol Cloiche mac Conchúir, ''Crichan mac Mael Muire''

== Umhaill ==
* &lt;strike&gt;[[Umall]]&lt;/strike&gt;=[[Umaill]]=[[Umhaill]], [[Ríthe Umhaill]], [[Maille mac Conaill]], [[Flannabhra]], [[Dunghal mac Flaithniadh]], [[Aedhghal]], [[Flathghal mac Flannbhrath]], [[Cosgrach mac Flannbhrath]], [[Cairbre mac Cinaedh]], [[Gilla na nInghen Ua Cobhthaigh]], [[Domhnall Ó Máille (I)]], [[Domhnall Ó Máille (II)]] (Rua), [[Domhnall Ó Máille (III)]], [[Aodh Ó Máille]], [[Diarmaid Ó Máille]], [[Tadhg mac Diarmada Ó Máille]]

== Ríthe Luíne Chonnacht ==
* [[Ríthe Luíne Chonnacht]], [[Eaghra Paiprigh mac Saorghais]]

== Eile (3) ==
* [[Ríochtaí Éireann]]
* [[Liosta de Bharúntachtaí]]

= Bliain 4, 2021 - 2022 =
== Feabhsú na Gaeilge ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Ollaimh Éireann ==
* [[Adna mac Uthidir]], [[Torna Éices]], [[Dubhthach moccu Lughair]], ([[Dallán Forgaill]]), [[Senchán Torpéist]], &lt;strike&gt;[[Máel Muire Otháin]]=&lt;/strike&gt;[[Máel Muire Othna]]=[[Maol Mhuire Fhathna]], [[Flann mac Lonáin]], &lt;strike&gt;[[Torpaid mac Taicthech]]=&lt;/strike&gt;[[Torpaid mac Taicthich]]=[[]], [[Óengus mac Óengusa]]=[[Aonghas mac Aonghasa]], [[Bard Boinne]], [[Uallach ingen Muinecháin]], [[Cormacán Éigeas]], [[Cinaedh Ua hArtagáin]]=[[Cinaedh ua hArtagáin]]=[[Cionnaoth ó hArtagáin]], [[Eochaidh Ua Floinn]]=[[Eochaidh ua Floinn]], [[Urard mac Coise]], [[Clothna mac Aenghusa]], [[Muircheartach mac Con Cheartaigh Mac Liag]], [[Cúán úa Lothcháin]], [[Cú Mara mac Maic Liac]], [[Mac Beathaidh mac Ainmire]], [[Ceaunfaeladh ua Cuill]]=[[]], [[Flaithem mac Maele Gaimrid]], [[Cellach úa Rúanada]], [[Mael Isa ua Máilgiric]], [[Cú Collchaille Ua Baígilláin]], [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Gofraidh Fionn Ó Dálaigh]],
# [[Cearbhall mac Lochlainn Ó Dálaigh]],
# [[Sean mac Fergail Óicc Ó hUiccinn]]

== Ginealas ==
* [[Ginealas Éireannach]], [[Leabhar na nGinealach]], [[Coimre na nGinealach]], [[An Leabhar Muimhneach]], [[Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh]]=[[Leabhar Chlann Mhaoil Ruanaidh]], [[Leabhar Clainne Suibhne]]=[[Leabhar Chlann Suibhne]], [[Leabhar Ádhaimh Uí Chianáin]]

== Gineolaithe ==
* [[Eochaid ua Flannacáin]], [[Flann Mainistrech]]=[[Flann Mainistreach]], [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]], [[Gilla Críst Ua Máel Eóin]]=[[Giolla Chríost Ó Maoil Eoin]], [[Amhlaoibh Mór mac Fir Bhisigh]], [[Gilla na Naemh Ua Duinn]]=[[Giolla na Naomh Ó Duinn]], [[Giolla Íosa Mac Fir Bhisigh]], [[Tanaide Mór mac Dúinnín Ó Maolconaire]]=[[Tanaí Mór mac Dúinnín Ó Maolchonaire]], [[Domnall Ó Cuindlis]], [[Lúcás Ó Dalláin]], [[Seán Mór Ó Dubhagáin]], [[Ádhamh Ó Cianáin]], [[Ádhamh Cúisín]], [[Faolán Mac an Ghabhann na Scéal]], [[Giolla Íosa Mór Mac Firbhisigh]], [[Giolla na Naomh Ó hUidhrín]], [[Giolla na Naomh Mac Aodhagáin]], [[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]]=[[Cú Choigríche Ó Cléirigh]], [[Lughaidh Ó Cléirigh]], [[Cú Choigcríche Ó Duibhgeannain]]=[[Cú Choigríche Ó Duibhgeannáin]], [[Triallam timcheall na Fodla]], [[Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh]], [[Críchad an Chaoilli]], [[Máel Muire mac Céilechair]]=[[Maol Mhuire mac Céileachair]]-

== Scoláirí ==
* [[James Ware]]-, [[Uilliam Ó Duinnín]], [[Seán Ó Catháin]], [[Séarlas Ó Conchubhair Doinn]]=[[Séarlas Ó Conchúir Dhoinn]], [[John O'Donovan (scoláire)]]=([[Seán Ó Donnabháin]]), [[John O'Hart]]-, ([[Edward MacLysaght]]=[[Éamonn Mac Giolla Iasachta]]), [[Nollaig Ó Muraíle]]-, ([[Rudolf Thurneysen]]), [[Osborn Bergin]]-, [[R. I. Best]]=[[Richard Irvine Best]]-, ([[D. A. Binchy]]), ([[Kuno Meyer]]), ([[Eugene O'Curry]]=[[Eoghan Ó Comhraí]]), [[James Carney]], [[John Carey]], ([[T. F. O'Rahilly]]=[[Tomás Ó Rathile]]=[[Tomás Ó Rathaile]]), [[Francis J. Byrne]]=[[Francis John Byrne]], [[Edel Bhreathnach]], [[John T. Koch]]-, [[Celtica (iriseán)]], [[Éigse (iriseán)]], [[R. A. Stewart Macalister]], [[T. M. Charles-Edwards]]=[[Thomas Charles-Edwards]], [[Hubert T. Knox]]=[[Hubert Thomas Knox]], [[Donnchadh Ó Corráin]]

== Déise ==
* [[Ríthe Dhéise Mumhan]]
* [[Dál gCais]]+
** [[Dál gCais#Stair]]

== Suíomhanna ==
# [[A. G. van Hamel]], [[Stichting Van Hamel]], [[CODECS]], *selgā
# [[Thesaurus Linguae Hibernicae]] (TLH)
# [[Irish Script on Screen]], [[Meamram Páipéar Ríomhaire]] (ISoS, ISOS)
# [[Celtic Digital Initiative]] (CDI)

== Dál Riada ==
* [[Dál Riada]], [[Ríthe Dhál Riada]], [[Fearghas Mór mac Eirc]]=[[Fearghas Mór]], [[Domhanghart Réite]], [[Comhghall mac Domhanghairt]], [[Gabhrán mac Domhanghairt]], [[Conall mac Comgaill]], [[Aodhán mac Gabhráin]], [[Eochaid Buide]]=[[Eochaidh Buí]], [[Connad Cerr]], [[Domnall Brecc]]=[[Domhnall Breac]], [[Ferchar mac Connaid]]=[[Fearchar mac Connaidh]],  [[Dúnchad mac Conaing]]=[[Dúnchadh mac Conaing]], [[Conall Crandomna]]=[[Conall Crannomhna]], [[Domangart mac Domnaill]]=[[Domhanghart mac Domhnaill]], [[Máel Dúin mac Conaill]]=[[Maol Dúin mac Conaill]], [[Domnall Donn]]=[[Domhnall Donn]], [[Ferchar Fota]]=[[Fearchar Fada]], [[Eochaid mac Domangairt]]=[[Eochaidh mac Domhanghairt]], [[Ainbcellach mac Ferchair]]=[[Ainfhaichilleach mac Fearchair]], [[Fiannamail ua Dúnchado]]=[[Fianamhail ó Dúnchadha]], [[Selbach mac Ferchair]]=[[Sealbhach mac Fearchair]], [[Dúngal mac Selbaig]]=[[Dúnghal mac Sealbhaigh]], [[Eochaid mac Echdach]]=[[Eochaidh mac Eochach]], [[Alpín mac Echdach]]=[[Ailpín mac Eochach]], [[Muiredach mac Ainbcellaig]]=[[Muireadhach mac Ainfhaichilligh]], [[Eógan mac Muiredaig]]=[[Eoghan mac Muireadhaigh]]
# [[Áed Find]]=[[Aodh Fionn]]
# [[Fergus mac Echdach]]
# [[Donn Coirce]]
# [[Eochaid mac Áeda Find]]
# [[Constantine]]
# [[Oengus]]
# [[Drust]]
# [[Eoganan]]
# [[Alpin II]]
# [[Coinneach I na hAlban|Coinneach]]

== Connachta srl. ==
* [[Cairpre Gabra]]=[[Cairbre Ghabhra]], [[Senchán Torpéist]], [[Tromdámh Guaire]]

== Tuamha ==
# Muircheartach mac Toirdhealbhach
# Muircheartach Dall
# Conchúr Rua

== An Féineachas, srl ==
* [[An Féineachas]]
*# [[Aithechtúatha]]
*# [[Cóic Conara Fugill]]
* [[Breithem]]
*# [[Breithem#Stair]] &amp;larr; [[:en:Brehon#History]]
*# [[Breithem#Céilí Dé]] &amp;larr; [[:en:Brehon#Brehon Laws and the Early Irish Church(Céilí Dé)]] 
*# [[Breithem#Na Normannaigh]] &amp;larr; [[:en:Brehon#The Brehon laws and Anglo-Norman Invasion of 1169]]
* [[Dubthach maccu Lugair]]=[[Dubhthach moccu Lughair]]=[[Dubhthach mhic Lughair]]
# [[Odhrán (giolla Phádraig)]] &amp;larr; [[:en:Odran (disciple of Saint Patrick)]]
# [[Odrán]]=[[Órán]] &amp;larr; [[:en:Odran]]
#* [[Slat na ríghe]], [[Iomarbhágh na bhFileadh]]=[[Iomarbhá na bhFilí]]

== Scéalta (4) ==
# [[Navigatio Sancti Brendan]] &amp;larr; [[:de:Navigatio Sancti Brendani]]


# Aided Con Roí
# Forfess Fer Fálgae agus Síaburcharpat Con Culainn
# Orgguin Trí Mac Díarmata mic Cerbaill
# Cath Achadh Leithdheirg
# Cath Móin Daire Lothair
# Cath Cairnd Chonaill
# [[:en:List of conflicts in Ireland]]

== Ogham ==
# [[CIIC 1]]
# [[CIIC 54]]=[[Cnámh Thulach Chumann]] &amp;larr; [[:en:Tullycommon Bone]]
# [[CIIC 362]]
# [[CIIC 500]] &amp;larr; [[:en:CIIC 500]]
# [[CIIC 504]] &amp;larr; [[:en:CIIC 504]]

== Miotaseolaíocht (4) ==
# [[Miotaseolaíocht na gCeilteach]] &amp;larr; [[:en:Celtic mythology]]
#* [[Déithe na gCeilteach]]

== Ag líonadh na mbearnaí ==
* [[Rítheaghlaigh Ghaelacha]], [[Ceann na Fine]]-, [[Éire (bandia)]]+, [[Cúigí na hÉireann#Réamhstair]], [[Cúigí na hÉireann#Stair]], [[Cúige Chonnacht#Luathstair]], [[Hipitéis substráit Ghaeilise]], [[Ealaín na nOileán]]-, [[Cló na nOileán]], [[Teimpléad:Unicode chart Insular]], [[Uí Chléirigh]], [[Peter Schrijver]], [[Leabhar Ard Mhacha]]+, [[Ferdomnach]]=[[Feardhomhnach]], [[Muirchú moccu Machtheni]]-, [[Bachall Isu]]=[[Bachall Íosa]]-, [[Leabhar Dharú]], [[Cathach Cholm Cille]], [[Cúige Chonnacht#Ríocht na gConnacht]], [[Uí Chonchúir Dhoinn]], [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muiredaigh]]=[[Síol Mhuireadhaigh]]=[[Síol Mhuirí]], [[Uí Cellaigh]]=[[Uí Cheallaigh]], [[Cellach mac Fíonachta]]=[[Ceallach mac Fíonachta]], [[Cualu]]=[[Cuala]], [[James MacKillop]]-, [[Uí Flaithbertaigh]]=[[Uí Fhlaithbheartaigh]], [[Bé Binn iníon Urchadha]]=[[Béibhinn ní Urchadha]], [[Creassa iníon Urchadha]]=[[Creasa ní Urchadha]], [[Caineach iníon Urchadha]]=[[Caineach ní Urchadha]], [[Cainnech (ainm)]]=[[Caineach (ainm)]], [[Clann Cosgraigh]]=[[Clann Chosgraigh]], [[Muireadhach mac Aodha]], [[Ruaidhrí Mac Aodha]], [[Banfhlaith]]=[[Flaith]], [[Mhic Dhiarmada]], [[Cúige Laighean#Stair]], [[Uí Dúnchada]]=[[Uí Dhúnchadha]], [[Uí Fáeláin]]=[[Uí Fhaoláin]], [[Uí Muiredaig]]=[[Uí Mhuireadhaigh]]=[[Uí Mhuirí]], [[Uí Thuathail]], [[Uí Bhroin]], [[Leabhar Branach]], [[Mhic Giolla Phádraig]], [[Fir Cheall]], [[Uí Dhubhuir]], [[Cúige Mumhan#Stair]], [[Uí Eidirsceoil]], [[Uí Bhriain]], [[Lugaid Mend]]-, [[Conall Eachluath]]-, [[Tál Cas]], &lt;strike&gt;[[Lorcáin mac Lachtna]]&lt;/strike&gt;→[[Lorcán mac Lachtna]], [[Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain]], [[Uí Ghrádaigh]], [[Uí Allmhuráin]], [[Mhic an Airchinnigh]], [[Uí Chinnéide]], [[Órlaith ingen Cennétig]], [[Mhic Cárthaigh]], [[Mhic Cárthaigh Mhúscraí]]-, [[Mhic Cárthaigh Riabhach]]-, [[Uí Ímair]]=[[Uí Íomhair]]-, [[Uí Chaoimh]], [[Mhic Giolla Chuda]], [[Mac Giolla Chuda na gCruach]], [[Uí Dhonnchadha na nGleann]], [[Uí Chonaill]], [[Conall (idirdhealú)]], [[Uí Shúilleabháin]]-, [[Uí Cheallacháin]]-, [[Uí Dhonnchadha]]-, [[Uí Dhonnabháin]]-, [[Uí Shéaghdha]], [[Cúige Uladh#Luathstair]], [[Mhic Lochlainn]], [[Uí Dhomhnaill]], [[Máelsechnaill Ua Domnaill]]=[[Maol Seachlainn Ó Domhnaill]], [[Gofraid Ua Domnaill]]=[[Gofraidh Ó Domhnaill]], [[Domnall Óg Ua Domnaill]]=[[Domhnall Óg Ó Domhnaill]], [[Uí Dhonnghaile]], [[Uí Raghallaigh]], [[An Anaíle]], [[Uí Fhaircheallaigh]], [[Liber Flavus Fergusiorum]]+, [[Uí Fhearghail]], [[Clann Somhairle]]-, [[Féilire Thamhlachta]], [[Seán Mac Colgan]]-, [[Saltair na Rann]], [[Táin Bó]], [[Táin Bó Regamon]]
* [[Trecheng Breth Féne]], [[Echtra Cormaic]], [[Leabhar Dimma]]=[[Leabhar Dhioma]], [[Leabhar Mholing]], [[Codex Usserianus Primus]], [[Codex Usserianus Secundus]]=[[Ceithre Leabhar Bhinn Éadair]], [[Leabhar Aifrinn Lothra]]=[[Leabhar Aifrinn Stowe]], [[Leabhar Cloinne Aodha Buidhe]], [[ARÉ 24 P 33]], [[Leabhar Donn]], [[Soiscéalta Mhic Thornáin]], [[Leabhar Ghinealaigh Uí Chléirigh]], [[Cumdach]]=[[Cumhdach]]-, [[Teimpléad:Cumhdaigh]], [[Soiscél Molaisse]]=[[Soiscéal Mholaise]]-, [[Domnach Airgid]]=[[Domhnach Airgid]]-, [[An Míosach]]-

== Eile (4) ==
* [[Cairpre Gabra]], [[Dál gCais#Stair]], [[Breithem#Stair]], [[Slat na ríghe]], [[Suíomhanna ríoga Éireann]], [[Donnabhán mac Cathail]]-, [[Tadc mac Briain]]=[[Tadhg mac Briain]], [[Ressad]]=[[Reasadh]], [[Na Ceiltigh#Réamhrá]], [[Déithe na gCeilteach]], [[Liosta de Dhéithe Ceilteacha]], [[Aibell]], [[Uirne]], [[Tadg mac Nuadat]]=[[Tadhg mac Nuad]], [[Bran agus Sceólang]]=[[]], [[Aonach]]

* Dreamanna
*# [[]] &amp;larr; [[:en:List of Irish clans]]

* Léarscáileanna
*# [[Cairt phortalach]]
*# [[Cairt Chatalóinise]]

* Lámhscríbhinní
*# [[Liosta Lámhscríbhinní Gaelacha]] &amp;larr; [[:en:List of Irish manuscripts]]
*#* [[Leabhar Ard Mhacha]]
*# Book of Ballycummin (RIA MS 23 N 10)
*#* [[Leabhar Dharú]], [[Lebor Cuanu]]=[[Leabhar Chuana]], [[Landnámabók]]

* Ríochtaí
*# [[Ríocht Átha Cliath]]
*# [[Ríocht na nOileán]]
*# [[Ríthe na gCruithneach]]
*## [[Vipoig]] &amp;larr; [[:en:Vipoig]]
*# [[Fáistine Bhreacáin]]

* Le meadú
** [[Cúirt an Mheán Oíche#Achoimre an dáin]]
*# [[Gallóglach]]
*# [[Cluain Catha]] (leac uaighe)
*# [[Bard]]
*# [[Seanchaí]]
*#* [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]
*# [[Mo Ling]]

= Scéal-liostaí =
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Medieval_Irish_tale_lists Scéal-liostaí A agus B] ar CODECS
* ''Ces Ulad ''vs.'' Noínden Ulad
* ''Tromdámh Guaire
* ''It é saigte gona súain

== Mythen und Sagen aus Irland ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Inhalt
|- valign=top
| [[Acallam na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]] || Begegnung zwischen mythischen Helden und dem heiligen [[Naomh Pádraig]]
|- valign=top
| [[Aided Cheit maic Mágach]] || Kampf [[Conall Cernach]]s mit [[Cet mac Mágach]] und Bélchús Verrat und Tod
|- valign=top
| [[Aided Cheltchair maic Uthechair]] || [[Celtchar]] mac Uthechairs Sühnetaten für die Tötung Blaís
|- valign=top
| [[Aided Chlainne Tuirenn]] || Rache Lugs an den Söhnen [[Tuirenn]]s für die Ermordung seines Vaters [[Cian]]
|- valign=top
| [[Aided Chonchobuir]] || Tod [[Conchúr mac Neasa]]s durch die Hand [[Cet mac Mágach]]s
|- valign=top
| [[Aided Chon Culainn]] || Ermordung [[Cú Chulainn]]s und [[Conall Cernach]]s Rache an den Tätern
|- valign=top
| [[Aided Loegairi Buadaig]] || [[Lóegaire Búadach]]s Tod beim Versuch, Aed mac Ainninne zu retten
|- valign=top
| [[Aided Muirchertaig meic Erca]] || [[Muircheartach mac Muireadhaigh|Muirchertach mac Erca]]s Strafe für seinen Ehebruch mit Sín
|- valign=top
| [[Aided Óenfir Aífe]] || Zweikampf [[Cú Chulainn]]s mit seinem Sohn [[Connla]] und dessen Tod
|- valign=top
| [[Airne Fingein]] || eine Fee prophezeit Fingein mac Luchta
|- valign=top
| [[Aislinge Meic Con Glinne|Aislinge Meic Chon Glinne]] || Parodie auf das Klosterleben und die Jenseitsvisionen
|- valign=top
| [[Aislinge Oenguso]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Óengus]]’ Suche nach seiner geträumten Frau
|- valign=top
| [[Amra Choluim Chille]] || Gedicht auf den Klostergründer [[Colm Cille]]
|- valign=top
| [[Baile Binnbérlach mac Buain]] || unerfüllte Liebe zwischen Baile und Ailinn
|- valign=top
| [[Baile in Scáil]] || Blick [[Conn Cétchathach]]s in die Zukunft seines Geschlechtes
|- valign=top
| [[Bóramha]] || Kampf um den Tribut der Provinz [[Laighin]] an die [[Uí Néill]]
|- valign=top
| [[Buile Shuibhne]] || [[Suibhne]]s Wahnsinn in der Schlacht und sein Tod im Kloster
|- valign=top
| [[Caithréim Cellaig]] || Cellachs Weg vom Mönch über den Thron von [[Connacht]] zum Bischof
|- valign=top
| [[Cath Étair]] || Belagerung von Etar, Tod [[Mes Gegra]]s durch [[Conall Cernach]]
|- valign=top
| [[Cath Finntrágha]] || Verteidigung Irlands durch [[Fionn mac Cumhaill]] und seine [[Fianna]] gegen den „König der Welt“
|- valign=top
| [[Cath Maige Mucrama]] || [[Lugaid mac Con]]s Kampf um den Thron von Irland und seine Ermordung durch [[Ailill Aulom]]
|- valign=top
| [[Cath Maige Rátha]] || Krieg Congal Claens gegen den Hochkönig Domnall mac Aeda
|- valign=top
| [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maige Tuired]] || Kriege der [[Túatha Dé Danann]] gegen [[Fir Bholg]] und [[Fomhóraigh]]
|- valign=top
| [[Compert Conchobuir]] || [[Cathbad]]s Kampf um Asa (Ni-Asa) und die Zeugung [[Conchobar mac Nessa]]s
|- valign=top
| [[Compert Con Culainn]] || Schwangerschaft von [[Conchobar mac Nessa]]s Tochter und Geburt von [[Setanta|Setanta/Cú Chulainn]]
|- valign=top
| [[Compert Mongáin|Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]] || Zeugung Mongáns, [[Manannán mac Lir]]s Sohn und seine Ehe mit Dub Lacha
|- valign=top
| [[De chophur in da muccida]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Verwandlung der beiden Hirten in die Stiere [[Donn Cuailnge]] und [[Fionnbheannach]]
|- valign=top
| [[Duanaire Finn]] || Gedichte und Balladen aus dem [[an Fhiannaíocht|Finn-Zyklus]]
|- valign=top
| [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]] || Verfolgung eines bösen Ritters durch Balbhuaidh ([[Gawain]])
|- valign=top
| [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]] || Suche des Adlerknaben nach seiner Herkunft
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Echtra Cormaic i Tír Tairngire]] || [[Cormac mac Airt]]s Reise zu den Feen
|- valign=top
| [[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] || Der Wortbruch von [[Tadhg mac Céin]]s Sohn
|- valign=top
| [[Echtra Fergusa maic Léti]] || [[Fearghas mac Léite]]s Kampf mit einem Meeresungeheuer
|- valign=top
| [[Echtra Condla]] || [[Conn Cétchathach]]s Sohn [[Connla (Conn Cétchathach)|Connla]] und seine Liebe zu einer Fee
|- valign=top
| [[Echtrae Nerai]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Nera]]s Warnung an die Bewohner von [[Ráth Cruachan|Cruachan]]
|- valign=top
| [[Esnada Tige Buchet]] || Das Schicksal des gastfreundlichen Buchet von [[Laigin]]
|- valign=top
| [[Fingal Rónáin]] || Rónáns irrtümlicher Mord an seinem Sohn
|- valign=top
| [[Fled Bricrenn]] || Streit um den Ehrenplatz beim Fest zwischen [[Ulaid]] Helden
|- valign=top
| [[Fled Dúin na nGéd]] || Streit zwischen Domnall mac Aeda und Congal Claen
|- valign=top
| [[Fotha Catha Cnucha]] || Tod [[Cumall]] mac Basnas und Zeugung [[Fionn mac Cumhaill]]s
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Geneamuin Cormaic Ua Chuind]] || [[Cormac mac Airt]]s gesamtes Leben bis zum Tod
|- valign=top
| [[Immacallam in dá Thuarad]] || Disput von Néde und [[Ferchertne]] um den Titel des obersten Dichters Irlands
|- valign=top
| [[Immram Brain]] || [[Bran mac Febail]] mythische Reise zur Insel der Frauen
|- valign=top
| [[Immram Curaig Maíle Dúin]] || [[Maol Dúin]]s Reise zu einigen mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Lebor Gabála Érenn]] || mythische Einwanderungswellen und Machtkämpfe um Irland
|- valign=top
| [[Longes Mac nUislenn]], [[Longes mac nUislenn]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Geschichte [[Deirdre]]s
|- valign=top
| [[Macgnímartha Finn]] || Erzählungen über [[Fionn mac Cumhaill]]s Jugend, s.&amp;nbsp;a. [[Aillen]]
|- valign=top
| [[Macgnímrada Con Culainn]] || Erzählung über [[Cú Chulainn]]s Jugend im [[Táin Bó Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Mesca Ulad]] || [[Cú Roí]] Hinterlist gegen [[Conchobar mac Nessa]]
|- valign=top
| [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis|Navigatio Sancti Brendani]] || [[Naomh Breandán|Brendans]] Fahrt zu den mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Noínden Ulad]], auch Ces Ulad || Verfehlung der Ulter gegen [[Macha]] und Gründung [[Emain Macha]]s
|- valign=top
| [[Oidheadh Chlainne Lir]] || [[Lir]]s Kinder werden in Schwäne verwandelt
|- valign=top
| [[Orgain Denna Ríg]] || [[Labraid Loingsech|Labraid Moen]]s Kampf um den Thron seines Vaters
|- valign=top
| [[Scéla Cano meic Gartnáin]] || Cano mac Gartnáins Abenteuer und unglückliche Liebe in Irland
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Scéla Eogain agus Cormaic]] || Kindheit und Jugend [[Cormac mac Airt]]s bis zum Antritt seiner Herrschaft
|- valign=top
| [[Scéal Muc Mhic Dhathó]] || Streit der Helden [[Uladh|Ulsters]] und [[Connachta]]s den [[curadhmhír|Heldenbissen]]
|- valign=top
| [[Scél Túain meic Cairill]] &amp;rarr; [[Tuan mac Cairill]] || Verwandlungen [[Tuan mac Cairill]]s in der Zeit des [[Lebor Gabála Érenn]]
|- valign=top
| [[Serglige Con Culainn]] || [[Cú Chulainn]] Liebeskrankheit und der Ehebruch mit [[Fand]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Cuailnge]] ||  Heldentaten [[Cú Chulainn]] beim Krieg um den Stier [[Donn Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Flidais]] || [[Fergus mac Róich]] Kampf um [[Flidais]] und ihre Wunderkuh
|- valign=top
| [[Táin Bó Fraích]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Erlebnisse [[Froech]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Becfola]] || Werbung König Diarmait mac Aeda Slaines um die Fee Becfola
|- valign=top
| [[Tochmarc Emire]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Cú Chulainn]]s Werbung um [[Emer]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Étaíne]] || [[Fuamnach]] Rache an ihrer Nebenbuhlerin [[Étaín]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]] || [[Conchobar mac Nessa]] Werbung um Luaine und [[Athirne]] Ermordung
|- valign=top
| [[Togail Bruidne Dá Derga]] || Königsherrschaft und Untergang [[Conaire Mór]]
|- valign=top
| [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]] || [[Fionn mac Cumhaill]]s Verfolgungsjagd [[Diarmaid]] und [[Gráinne]]
|-
|}

== Sprüche-Sammlungen und Glossare ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Aois !! Nóta
|-
| [[Bretha Crólige]] || - || Bußtaxen bei Verwundungen, 3.&amp;nbsp;Teil des [[Senchas Már]]
|-
| [[Bretha Nemed Déidenach]] || 7ú || Texte der Rechtsschule von Nemed
|-
| [[Cáin Adomnáin]] || 7ú || Gesetzestext zum Schutz von Frauen, Kindern und Klerikern
|-
| [[De duodecim abusivis saeculi]] || 7ú || Abhandlung über die Moral und das Recht (auch altirische Rechtsgrundsätze inkludiert)
|-
| [[Senchas Már]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Críth gablach]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Audacht Morainn]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen des Richters [[Morann]]
|-
| [[Tecosca Cormaic]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen [[Cormac mac Airt]]
|-
| [[Gúbretha Caratniad]] || 9ú || vom üblichen irischen Recht abweichende Urteile
|-
| [[Sanas Cormaic]] || 10ú ||Glossar von Rechts- und Dichterausdrücken, Orts- und Personennamen
|-
| [[Leabhar na gCeart]] || 11ú || Aufzählung der Rechte und Pflichten des Königs von [[Caiseal]]
|-
| [[Bansenchas]] || 12ú || Verzeichnis berühmter Frauen der Geschichte bis zum [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Rúraíocht]] und anderen irischen Annalen
|-
| [[Dindsenchas]] || 12ú || Etymologie von Ortsnamen
|-
| [[Cóir Anmann]] || 14ú || Personen- und Stammesnamen
|-
| [[Auraicept na n-Éces]] || 14ú || Geschichte der irischen Sprache und Schrift
|-
|}

== Sammelwerke aus Irland ==

{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Zeit !! Inhalt
|-
| [[Cín Dromma Snechtai]]  || 8ú ||
|-
| [[Lebor na hUidre]] || 12ú || [[Táin Bó Cuailnge]]
|-
| [[Lebor Laignech]] || 12ú || [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Fhiannaíocht]]
|-
| [[Annála Tiarnaigh]] || 12ú || 807 RC - AD 1178
|-
| [[Leabhar Buí Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Mór Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] || 14ú ||
|-
| [[Annála Uladh]] || 15ú || 431 - 1541
|-
| [[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]] || 15ú ||
|-
| [[Foras Feasa ar Éirinn]] || 17ú. ||
|-
| [[Annála Ríoghdhachta Éireann]]=[[Annála na gCeithre Máistrí]] || 17ú ||
|-
|}

== [https://iso.ucc.ie/Irish-sagas-list.html ISO] ==
* [[Acallamh na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]]
* [[Aided Chonchobuir]]
# [[Aided Diarmada meic Fergusa Cerrbeoil]]
# [[Diarmaid mac Cearbhaill]]+
#* [[Aided Óenfir Aífe]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Óenguso]]=[[Aisling Aonghasa]]
#* [[Baile Binnbérlach mac Buain]]
#* [[Buile Shuibhne]]
#* [[Caithréim Cellaig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Cairnn Chonaill]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Ceart Claidib Cormaic]]
#* Compert Mongáin ocus Serc Duibe-Lacha do Mongán=[[Compert Mongáin]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Cormaic i Tír Tairngirí]]
#* [[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra mac nEchach Muigmedóin]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
# [[Feis tighe Chonáin]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Forbuis Droma Damhghaire]] - ''The Siege of Knocklong
# [[Geneamuin Chormaic]]
#* [[Immram Brain]]
#* [[Longes mac n-Uislenn]]=[[Longes mac nUislenn]]
#* [[Noínden Ulad ocus Emuin Macha]]=[[Noínden Ulad]]
# [[Oenach indiu luid in rí]] - ''Find and the phantoms
#* [[Oidhe Chloinne Lir]]=[[Oidheadh Chlainne Lir]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Colmáin meic Duach ocus Guairi meic Colmáin]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Meic Teléne]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Óenu moccu Loígse]]
# [[Scéla Mongáin ocus Echdach Rígéicis]] - ''Why Mongán was deprived of noble issue
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]=[[Scéla Mucce Meic Dathó]]
#* [[Táin Bó Cúalnge]]
#* [[Tochmarc Étaíne]]
#* [[Togail Bruidne Dá Derga]]
#* [[Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne]]=[[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

== [https://celt.ucc.ie//MsOmit2017/index.html MsOmit 2017] ==
138 go iomlán
# [[Aided Ailella ocus Chonaill Chernaig]]
# [[Aided Bresail meic Diarmata]]
#* [[Aided Cheit meic Mágach]]=[[Aided Cheit maic Mágach]] (Orgain Bélchon Bréifne)
#* [[Aided Cheltchair meic Uthechair]]=[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]=[[]]
# [[Aided Chon Roí]]
#* [[Aided Chonchobair]]=[[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]]
#* [[Aided Chrimthainn meic Fidaig]]=[[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]]
# [[Aided Chúanach meic Ailchini]]
# [[Aided Chuind Chétchathaig]]
# [[Aided Derbforgaill]]
# [[Aided Diarmata meic Cerrbaill]]
# [[Aided Echach meic Maíreda]]
# [[Aided Fergusa meic Roich]]
# [[Aided Guill 7 Gairb]]
#* [[Aided Loegaire Búadaig]]=[[Aided Loegairi Buadaig]]
# [[Aided Maelodráin]]
# [[Aided Meic Con]]
# [[Aided Meidbe]]
#* [[Aided Muirchertaig meic Erca]]=[[]]
# [[Aided Nath Í ocus a Adnacol]] (Suidigud Tellaig na Crúachna)
#* [[Aided Oenfir Aífe]]=[[Aided Óenfhir Aífe]]
# [[Aigidecht Aithirni]]
# [[Airec Menman Uraird meic Coisse]]
# [[Airem Muintire Finn]]
#* [[Airne Fíngein]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Oenguso]]
# [[Baile Binnbérlach mac Búain]]
#* [[Baile Chuind Chétchathaig]]=[[Baile Chuinn Chétchathaig]]
#* [[Baile in Scáil]]
# [[Bórama]]
#* [[Brislech Mór Maige Muirthemni]] =[[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]]
# [[Bruiden Átha]]
# [[Bruiden Da Choca]]
# [[Bruiden Meic Da Réo]] (Orgain Chairpri Chind Chait)
#* [[Caithréim Cellaig]]=[[]]
# [[Cath Airtig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Belaig Dúin Bolg]]
# [[Cath Cairn Chonaill]]
# [[Cath Cinn Abrad]]
# [[Cath Crinna]]
# [[Cath Cula Dremne]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Cath Maige Rath]]
#* [[Cath Maige Tuired]]=[[Cath Maighe Tuireadh]] - ''first
# Cath Maige Tuired - ''second
# [[Cath Ruis na Ríg]]
#* [[Compert Chon Culainn]]=[[Compert Con Culainn]]=[[Coimpeart Chú Chulainn]] (Feis Tige Becfoltaig)
#* [[Compert Chonchobair]]=[[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]]
# [[Comrac Con Culainn re Senbecc ua nEbricc]] (Bruiden Senbicc uí Ebricc)
# [[Comrac Liadaine 7 Cuirithir]]
# [[Comthóth Lóegairi co Cretim 7 a Aided]]
# ''[[Conall Corc and the Corco Luigde]]
#* [[Sanas Cormaic]] (Gaire, Lethech, Mug Éme, Nesscoit, Orc tréith, Prull)
# [[Cuislinn Brigde 7 Aided Meic Díchoime]]
#* [[De Chophur in Dá Muccida]]&amp;larr;[[De chophur in dá muccida]]
# [[De Gabáil in tSída]]
# [[De Maccaib Conairi]]
# [[De Síl Chonairi Móir]]
# [[Do Faillsigud Tána Bó Cúailnge]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Chormaic i Tír Tairngiri]]
#* [[Echtra Fergusa meic Léti]]=[[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra Finn]] (''Finn and the Phantoms'')
# [[Echtra Laegairi meic Crimthainn]]
# [[Echtra Mac nEchdach Muigmedóin]]
#* [[Echtra Nera]]=[[Echtra Nerai]]=[[Eachtra Neara]] (Táin Bé Aingen)
# [[Erchoitmed ingine Gulidi]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Finn agus Gráinne]]
# ''[[Finn and the Man in the Tree]]
#* [[Fled Bricrenn]]
# [[Fled Bricrenn 7 Loinges mac nDuil Dermait]]
# [[Fochonn Loingse Fergusa meic Roig]]
# [[Forfess Fer Falgae]]
# [[Fotha Catha Cnucha]]
#* [[Annála Easpacha na hÉireann]] (scéalta leabaithe)
# [[Gein Branduib meic Echach 7 Aedáin meic Gabráin]]
# [[Genemain Aeda Sláine]]
# [[Genemain Chormaic]]
# [[Immacallam Choluim Chille 7 ind Óclaig]]
#* [[Immacallam in Dá Thuar]](ad)=[[Immacallam in dá Thuarad]] (Acallam in Dá Suad, Túar)
# [[Immathchor nAilella 7 Airt]]
#* [[Immram Brain]]=[[Immram Brain]]
#* [[Immram Curraig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Ua Corra]]
# [[Immram Snedgusa 7 Meic Ríagla]] (Echtra, Merugud Clérech Coluim Chille)
# [[Imthechta Tuaithe Luchra ocus Aided Fergusa]]
# [[Imthechta Tuirill 7 a Mac]]
# [[Longes Chonaill Chuirc]]
#* [[Longes mac nUislenn]] (Uisnig)
#* [[Macgnímartha Finn]]
#* [[Mesca Ulad]]
#* ''Mongán Stories''
#* [[Compert Mongáin]]
# Scél asa mberar etc. [Aided Fothaid Airgdig]
# Scél Mongáin
# Tucait Baile Mongáin
#* [[Noínden Ulad]] (Ces Noínden Ulad)
# [[Orgain Néill Noígíallaig]] (Aided)
#* [[Orgain Denna Ríg]] (Bruiden Túamma Tenbad)
# [[Orgain Trí mac Diarmata meic Cerbaill]]
# ''[[Quarrel between Finn and Oisín]]
# [[Reicne Fothaid Canainne]]
# [[Scél na Fír Flatha, Echtra Chormaic i Tír Tairngire 7 Cert Claidib Chormaic]]
# [[Scél Túain meic Cairill]] (Immacallam Túain fri Finnia)
# [[Scéla Alaxandair]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Conchobuir meic Nessa]] (''Conchobar's Household'')
# [[Scéla Eogain 7 Cormaic]] (Scéla Geine Cormaic)
# [[Scéla Mosauluim]]
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]
# [[Senchas Airgiall]]
#* [[Senchas Fagbála Caisil]]
#* [[Serglige Con Culainn]]
# [[Siaburcharpat Con Culainn]]
# [[Suidigud Tellaig Themra]]
#* [[Táin Bó Cúailnge]]
# [[Táin Bó Dartada]]
#* [[Táin Bó Flidais]]
#* [[Táin Bó Fraích]]
# [[Táin Bó Regamain]]
# [[Táin Bó Regamna]]
# [[Talland Étair]]
# [[Tesmolta Cormaic 7 Aided Finn]]
# [[Tochmarc Ailbe]]
#* [[Tochmarc Becfhola]]=[[Tochmarc Becfola]]
#* [[Tochmarc Emire]]=[[Tochmharc Eimhire]]
#* [[Tochmarc Étaine]]=[[Tochmarc Étaíne]]=[[Tochmharc Éadaoine]] I, II, III
# [[Tochmarc Ferbe]]
#* [[Tochmarc Lúaine ocus Aided Aithirne]]=[[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]]
# [[Tochmarc Momera]]
#* [[Togail Bruidne Da Derga]]=[[Toghail Brú Dá Dearga]], Orgain Bruidne Uí Derga
# [[Togail Troí]]
# [[Tucait Fagbála in Fessa do Finn 7 Marbad Cuil Duib]]
#* [[Tucait Indarba na nDéssi]] ([[Tairired na nDéisi]]=[[Tairired na nDéssi]])
# [[Úath Beinne Étair]]
# [[Verba Scáthaige]]</text>
      <sha1>449tcn54onh1jmcf90e85slra8evfah</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069613</id>
      <parentid>1069611</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:25:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Réamhrá */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="109848" xml:space="preserve">__NOINDEX__
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}

=Réamhrá=
[ [https://www.teanglann.ie/ teanglann.ie] | [https://www.focloir.ie/ focloir.ie] | [https://www.tearma.ie/ tearma.ie] | [http://dil.ie/ dil.ie] | [https://www.logainm.ie/ga/ logainm.ie] | [https://www.sloinne.ie sloinne.ie] | [https://en.wikisource.org/wiki/An_Etymological_Dictionary_of_the_Gaelic_Language MacBain] ]

[CELT|CODECS|ISOS|THD|BILL|..
]

[ ''[https://medievalscotland.org/kmo/AnnalsIndex/index.shtml Index of Names in Irish Annals]''&lt;!-- le Mari Elspeth nic Bryan--&gt; | ''[https://www.libraryireland.com/names/contents.php Irish Names and Surnames]''&lt;!-- le Rev Patrick Woulfe, ar Library Ireland--&gt; | ''[http://research.ucc.ie/doi//locus?section=d487e79 Onomasticum Goedelicum]'' | ''[http://research.ucc.ie/doi/atlas Atlas of Names]'' | ''[http://fmg.ac/Projects/MedLands/IRELAND.htm#_Toc389126210 MEDIEVAL LANDS - Ireland]''&lt;!-- ar fmg.ac--&gt; ]

Daoine: aicme, ciarraí, cine, cineál, clann, corca, dál, dream, duine/daoine, fine, muintir, pobal, síol, teaghlach, tuath; s/daor-chineál, sloinne

Tosaíodh an obair seo ar an 6ú Meán Fómhair 2018, leis an leathanach [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]

* Foinsí ar [https://www.ucc.ie/en/research-sites/celt/ CELT]: 
** [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/text001.html LGÉ], [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/ LL], G800011A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100005A/ ACM, ARÉ LS 1220 ''srl.''], G100005A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100054/ FFÉ, OFM A 14 ''srl.''], G800054
* [http://exploringcelticciv.web.unc.edu/ Exploring Celtic Civilisation]
* Sean-Ghaeilge
** [http://www.smo.uhi.ac.uk/liosta/old-irish-l/ OLD-IRISH-L]
** ''[https://www.digitalmedievalist.com/opinionated-celtic-faqs/how-to-learn-old-irish/ How to learn old irish]''
** [https://lrc.la.utexas.edu/eieol/iriol U-Texas]
** [https://www.ria.ie/research-projects/focloir-stairiuil-na-gaeilge Foclóir Stairiuil na Gaeilge] ar ARÉ
* [https://omniglot.com/writing/irish.htm Gaeilge] ar omniglot


# ''[https://web.archive.org/web/20070807234048/http://www.carroll.co.uk/irish/chapt01.htm The Eberian Kings]''
# [https://celt.ucc.ie/published/E900000-003/ Early Irish Population-Groups], [[Eoin Mac Néill]]
# [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/?next_url=/users/my_library/ Wikipedia Library]
# Celtic Literature Collective (CLC)
## ''[http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Irish Literature]'', CLC
## ''[https://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/index_irish.html Irish index]'', Ancient Texts
# [https://bill.celt.dias.ie/vol4/browseatsources.php Textual sources], CELT


* [[:Teimpléad:cite web]]
* [[:Teimpléad:cite book]]
* [[:Teimpléad:citation]]
* [[:Teimpléad:familytree]]
* [[Speisialta:WhatLinksHere/Teimpléad:Glanadh-mar]]
* [https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem Earra nua] ar WikiData


* [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[:Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]

{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Scéalaíocht na Ríthe}}
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

=Bliain 1, 2018 - 2019=
==Céim 1 - An Rúraíócht==
Cóipeáil agus aistriú go díreach ó wiki-suímh (en, de, srl) eile.
* béim ar an Rúraíocht...
* ... agus Tuatha Dé Danann agus Ardríthe na hÉireann a thagann isteach leis na scéalta úd.
* ainm an phríomhleathnaigh as NuaGhaeilge; athsheoladh ann don ainm as SeanGhaeilge
* [[Donn Cuailnge]], [[Finnbhennach]], [[Maol]], [[Liath Macha agus Dub Sainglend]], [[Caladbolg]], [[Fragarach]], [[Fedelm]], [[Dáire mac Fiachna]], [[Cairpre Nia Fer]], [[Fedelm Noíchrothach]], [[Erc mac Cairpri]], [[Achall]]
* Naisc dhearga nó athsheolta go [[:en:Ulster Cycle]] ar en.wiki
*# a/s, [[Cairbre Cuanach]]
*# a/s, [[Condere mac Echach]]
*# n/d, [[Fiachu mac Fir Febhe]]
*# n/d, [[Folloman mac Conchobair]]
*# n/d, [[Friuch]]
*# n/d, [[Goll mac Carbada]]
*#* [[Nechtan Scéne]]

==Céim 2 - Scéalta Miotaseolaíochta==
* Gramadach
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Leathnaigh eile nach bhfuil fós an sna teimpléidí reatha
* Scéalta Miotaseolaíochta: [[Cessair]], [[Partholón]], [[Nemed]], [[Fir Bolg]]; [[Fomhóraigh]]; (Tuatha Dé Danann agus Clann Mhíle í gcéim 3)
** [[Tuan mac Cairill]], [[Neimheadh]], [[Fiacha mac Delbaíth]], [[Mac Cuill]], [[Mac Gréine]], [[Cichol Gricenchos]], [[Fintán mac Bóchra]], [[Dealgnaid]], [[Bóinn (bandia)]], [[Ealcmhar]], [[Cethlenn]], [[Conand]], [[Elatha]], [[Tethra]], [[Glas Ghaibhneann]]
* Leathanaigh eile:
** [[Leabhar Bhaile an Mhóta]], [[Tomhaidhm]]
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS srl

==Céim 3 - Tuatha Dé Danann, Clann Mhíle==
* Gramadach (arís)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* [[Tuatha Dé Danann]]
** [[Éber Finn]] &amp;rarr; [[Éibhear Fionn]], [[Érimón]] &amp;rarr; [[Éiremhón]] &amp;rarr; [[Éireamhón]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Bres]], [[Aislinge Oenguso]], [[Ábartach]], [[Abhean]], [[Áed]], [[Airmed]], [[Anu]], [[Aobh]], [[Aoi]], [[Aoife (iníon Bhodhbh Dheirg)]], [[Bec]], [[Bodb Derg]], [[Brea]], [[Brian (miotaseolaíocht)]], [[Caer Ibormeith]], [[Cermait]], [[Creidhne]], [[Dian Cécht]], [[Ethal]], [[Ecne]], [[Fionnuala]], [[Goibhniu]], [[Iuchar]], [[Iucharba]], [[Ler]], [[Luchtaine]], [[Miach]], [[Neit]], [[Uaithne]]

* [[Clann Mhíle]]
** [[Goídel Glas]], [[Fénius Farsaid]], [[Scota]], [[Amergin Glúingel]], [[Bilé]], [[Donn]], [[Muimne, Luigne agus Laigne]], [[Ér, Orba, Ferón agus Fergna]], [[Íriel Fáid]], [[Ethriel]], [[Conmáel]], [[Tigernmas]]

* Eile
** [[Biróg]], [[Immram Brain]] ([[Bran mac Feabhail]]), [[Carman]], [[Crobh Dearg]], [[Crom Cruach]], [[Cailleach]], [[Ceithre Sheod]]

==Céim 4 - Ard-Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]]
** [[Eochaid Étgudach]], [[Cearmna Finn]], [[Sobhairce]], [[Eochaid Faebar Glas]], [[Fiacha Labhrainne]], [[Eochaid Mumu]], [[Óengus Olmucaid]], [[Énna Airgdech]], [[Rothechtaid mac Main]] (I), [[Sétna Airt]] (I), [[Fíachu Fínscothach]], [[Muinemón]], [[Faildergdóid]], [[Ollom Fódla]], [[Fínnachta]], [[Slánoll]], [[Géde Ollgothach]], [[Fíachu Findoilches]], [[Berngal]], [[Ailill mac Slánuill]], [[Sírna Sáeglach]], [[Rothechtaid Rotha]], [[Elim Olfínechta]], [[Gíallchad]], [[Art Imlech]], [[Nuadu Finn Fáil]], [[Bres Rí]], [[Eochaid Apthach]], [[Finn mac Blatha]], [[Sétna Innarraid]] (II), [[Siomón Brecc]],  [[Dui Finn]], [[Muiredach Bolgrach]], [[Énna Derg]], [[Lugaid Íardonn]], [[Sírlám]], [[Eochaid Uairches]], [[Eochaid Fíadmuine]], [[Conaing Begeclach]], [[Lugaid Lámderg]], [[Art mac Lugdach]], [[Fíachu Tolgrach]], [[Ailill Finn]], [[Eochaid mac Ailella]], [[Airgetmar]], [[Dui Ladgrach]], [[Lugaid Laigde]], [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]] ([[Áed Rúad]] ([[Áed Ruad]]), [[Díthorba]], [[Cimbáeth]]), [[Rechtaid Rígderg]], [[Úgaine Mór]], [[Bodbchad]], [[Lóegaire Lorc]], [[Cobthach Cóel Breg]], [[Labraid Loingsech]], [[Meilge Molbthach]], [[Mog Corb]], [[Óengus Ollom]], [[Irereo]], [[Fer Corb]], [[Connla Cáem]], [[Ailill Caisfiaclach]] ([[Ailill]]*), [[Adamair]], [[Eochaid Ailtlethan]], [[Fergus Fortamail]], [[Óengus Tuirmech Temrach]], [[Conall Collamrach]], [[Nia Segamain]], [[Énna Aignech]], [[Crimthann Coscrach]], [[Rudraige mac Sithrigi]] (III), [[Finnat Már]], [[Bresal Bó-Díbad]], [[Conchobar Abradruad]], [[Crimthann Nia Náir]], [[Cairbre Cinnchait]], [[Feradach Finnfechtnach]], [[Fíatach Finn]], [[Fíachu Finnolach]], [[Elim mac Conrach]], [[Túathal Techtmar]], [[Mal mac Rochride]], [[Fedlimid Rechtmar]], [[Cathair Mór]], [[Conn Cétchathach]], [[Conaire Cóem]], [[Art mac Cuinn]], [[Lugaid mac Con]] ([[Lughaidh]]*), [[Fergus Dubdétach]], [[Cormac mac Airt]], [[Eochaid Gonnat]] ([[Eochaidh]]*), [[Cairbre Lifechair]], [[Fothad Cairpthech]], [[Fothad Airgthech]], [[Fíachu Sroiptine]], [[Colla Uais]], [[Muiredach Tirech]], [[Cáelbad]], [[Eochaid Mugmedon]], [[Crimthann mac Fidaig]] ([[Criofan]]*), [[Níall Noígíallach]] &amp;larr; [[[[Niall Noígíallach]]]], [[Nath Í mac Fiachrach]], [[Lóegaire mac Néill]]

==Céim 5 - ABCDEí==
* [[Annála na hÉireann]], [[Banseanchas]], [[Cóir Anmann]],  [[Dinnseanchas]], [[Echtra]] ([[Eachtra]]) agus [[Immram]] ([[Iomramh]]), [[Echtra Condla]], [[Echtra Fergusa maic Léti]], [[Eachtra Neara]], [[Sanas Cormaic]]

==Céim 6 - An Fhiannaíocht==
* [[An Fhiannaíocht]], Na [[Fianna]]

Daoine
* [[Creidne]], [[Finn Eces]], [[Finn mac Cumaill]] &amp;larr; [[Fionn mac Cumhaill]], [[Oisín]], [[Diarmuid Ua Duibne]], [[Gráinne (miotaseolaíocht)|Gráinne]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Bodhmall]], [[Muireann]], [[Plúr na mBan]], [[Sadb]] &amp;rarr; [[Sadhbh]], [[Caílte mac Rónáin]], [[Conán mac Lia]], [[Conán mac Morna]], [[Cumall]], [[Goll mac Morna]], [[Liath Luachra]], [[Oscar mac Oisín]]

Scéalta ar fáil
* [[Agallamh Beag]], [[Agallamh na Seanórach]], [[Bruidhean Chaorthainn]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Gabhra]], [[Eachtra Bhodaigh an Chóta Lachtna]], [[Fianshruth]], [[Fionn agus Gráinne]], [[Macgnímartha Finn]], [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

Scéalta nach bhfuil ar fáil ar wikipediae
* [[Bruidhean Chéise Corainn]], [[Bruidhean Bheag na hAlmhaine]], [[Bruidhean Eochaidh Bhig Dheirg]]
# [[Eachtra Iollainn Iolchrothaigh Mhic Ríogh na hEasbáinne]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Iollainn_Iolchrothaigh_Mhic_Ríogh_na_hEasbáinne en]''')
# [[Eachtra an Ghiolla Dheacair]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_an_Ghiolla_Dheacair en]''')
# [[Eachtra Lomnachtáin]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Lomnachtáin en]''')
#* [[Fotha Catha Cnucha]]
# [[Tóraíocht Taise Taoibhghile]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Taise_Taoibhghile en]''')
# [[Tóraíocht Shaidhbhe Iníne Eoghain Óig]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Shaidhbhe_Iníne_Eoghain_Óig en]''')
#* [[Nessa Ní Shéaghdha]], [[Máirín Ní Mhuiríosa]]

==Céim 7 - Scéalaíocht na Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]] ''thuas, céim 4'', [[Baile in Scáil]], [[Baile Chuinn Chétchathaig]] (scrios: [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaigh?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaigh], [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaig?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaig]), [[Sadb ingen Chuinn]]

==Céim 8 - Lámhscríbhinní==
* [[Teimpléad:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]
** [[Leabhar Gabhála na hÉireann]]
*# [[Leabhar Fhear Maí]]
** [[Leabhar na gCeart]], Oidheadh Chlainne x 3: [[Oidheadh Chlainne Lir|... Lir]] ([[Clann Lir]]), [[Oidheadh Chlainne Tuireann|... Tuireann]], [[Oidheadh Chlainne Uisnigh|... Uisnigh]]

==Céim 9 - Aithbhreithniú==
* Glan / Cuir le roinnt leathnach
** [[Aengus]] &amp;rarr; [[Aonghas]], [[Áine]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Breogán]], [[Brigit]], [[Cormac mac Airt]], [[Daghdha]], [[Enbarr]], [[An Fhiannaíocht]],  [[Fionn mac Cumhaill]], [[Grian (bandia)]], [[Lugh]], [[Níall Noígíallach]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Oisín]]
* Leathanaigh eile:
** ''[[Úsáideoir:Marcas.oduinn/List of Irish mythological figures]]''
** [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Na Scéalta Miotaseolaíochta]], [[An Rúraíocht]], [[An Fhiannaíocht]], [[Scéalaíocht na Ríthe]]

==Céim 10 - feabhsú na Gaeilge==
* [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Cruthaithe|Cruthaithe]]
* Gramadach (arís eile)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha

=Bliain 2, 2019 - 2020=
== Feabhsú na Gaeilge (2) ==
* Tuiseal ginideach
** Mo chuid airgid ''vs.'' Mo chuid den airgead
** Séimhithe
* na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Ainmneacha Sean &amp;rarr; Meán &amp;rarr; Nua-Ghaeilge
** Eisceachtaí: [[Aengus]], [[Brigit]] (''vs.'' [[Naomh Bríd]]), [[Daghda]] nó [[Daghdha]] (ní *Dea-dhia), [[Lugh]] (ní [[Lú]])

==Tagairtí==
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS, WikiData
* LGÉ, ACM, FFÉ go Gaeilge (go háirithe i leathanaigh na nArd-Ríthe)

==Ath-bhreithniú==
* [[Ceasair]], [[Parthalán]], [[Neimheadh]], [[Fir Bholg]]
* [[Sláine mac Deala]]... [[Eochaid mac Eirc]]

==Catagóirí==
* [[:Catagóir:Dreamanna na hÉireann]], [[:Catagóir:Éarainn]], [[:Catagóir:Ulaid]], [[:Catagóir:Eoghanachta]], [[:Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]

==Ogham, [[Aibítir]]==
* [[Ogham]], [[:Catagóir:Ogham]], [[Auraicept na n-Éces]], [[Bríatharogam]]=[[Briatharogham]], [[De Dúilib Feda na Forfid]], [[In Lebor Ogaim]]=[[An Leabhar Oghaim]], [[Inscríbhinní Oghaim]]
* [[:Teimpléad:Litreacha Oghaim]], [[beith (ogham)|beith]]*, [[luis (ogham)|luis]], [[fearn (ogham)|fearn]], [[sail (ogham)|sail]], [[nion (ogham)|nion]] | [[uath (ogham)|uath]], [[dair (ogham)|dair]], [[tinne (ogham)|tinne]], [[coll (ogham)|coll]], [[ceirt (ogham)|ceirt]] | [[muin (ogham)|muin]], [[gort (ogham)|gort]], [[nGéadal (ogham)|nGéadal]]*, [[straif (ogham)|straif]], [[ruis (ogham)|ruis]] | [[ailm (ogham)|ailm]], [[onn (ogham)|onn]], [[úr (ogham)|úr]], [[eadhadh (ogham)|eadhadh]], [[iodhadh (ogham)|iodhadh]] | [[Forfeda]], ''[[Ébad (ogham)|Ébad]]-a, [[Oir (ogham)|Oir]]-a, [[Uillenn (ogham)|Uillenn]]-a,'' [[Iphín (ogham)|Iphín]]=[[Ifín (ogham)|Ifín]], ''[[Emancholl (ogham)|Emancholl]]-s'', [[Peith (ogham)|Peith]]
* [[:Catagóir:Inscríbhinní Oghaim]], [[CIIC 2]]=[[Cloch Oghaim Chluain Muirís]], [[CIIC 10]]=[[Cloch Oghaim Bhréisteach]], [[CCIC 11]]=[[Ráth na Dromainne]], [[CIIC 38]]=[[Cloch Oghaim Bhaile Mhuadáin]], [[CIIC 47]]=[[Cloch Oghaim Cháisleán tSíomoin]], [[CIIC 50]]&lt;[[Ráth Chrois Uaithne]], [[CIIC 57]]–58=[[Clocha Oghaim Phlácais]], [[CIIC 66]]=[[Cloch Oghaim Bhéal an Churraigh Bháin]], [[CIIC 145]]=[[Cloch Oghaim Airghleanna]], [[CIIC 155]]-163=[[Clocha Oghaim Bhaile an tSagairt]], [[CIIC 170]]&lt;[[Teampall Mhanachain]], [[CIIC 187]]&lt;[[Cill Maoilchéadair]], [[CIIC 193]]&lt;[[Mám an Óraigh]], [[CIIC 197]]–203=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 206]]–213=[[Clocha Oghaim Chill Chuallachta Thoir]], [[CIIC 220]]=&lt;strike&gt;[[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin Beag]], [[CIIC 230]]&lt;[[Clochán Cárthainn]], [[CIIC 241]]=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 246]]=&lt;strike&gt;[[Chlocha Oghaim Aird Chánachta]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Aird Chánachta]], [[CIIC 266]]-267=&lt;strike&gt;[[Clochanna Oghaim Chill Tíre]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Chill Tíre]], [[CIIC 272]]-281&lt;[[Uaimh agus Clocha Oghaim Dhrom Lócháin]], CICC iii=[[Cloch Oghaim Bhaile an Bhúlaeraigh Thuaidh]], CIIC iii=[[Cloch Oghaim Dhún gCoimín]], CIIC iii&lt;[[Caiseal Imileá an Bhóthair]], CIIC iii=[[Clocha Oghaim Tulaigh Garráin]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Bhaile Uí Bhaoithín]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Baile Uí Bhaoithín]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Teampall Ráth Theas]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Teampall Ráth Teas]]

==Dreamanna==
{|
|- valign=top
|| [[Íomhá:Ptolemy's Ireland.png|mion|100px|Léarscáil Tolamaes]]
|| [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|100px|Luath-dhreamanna]]
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px|Éire 900]]
|| [[Íomhá:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|100px|Éire 1014]]
|| [[Íomhá:www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1300.gif|mion|100px|[[Tiarnas na hÉireann]], 1300]]
|| [[Íomhá:Ireland 1450.png|mion|100px|Éire 1450]]
|| [[Íomhá:IrelandBaronies1899Map.png|mion|105px|Barúntachtaí 1899]]

|- valign=top
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Munster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Osraige-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Leinster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Mide-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|100px]]
|- valign=top
|| [[Íomhá:UlsterDioceseKingdoms.png|mion|100px]]
|| [[Íomhá:NorthernUiNeill.png|mion|100px]]
|}

===Luath-dhreamanna===
* [[Prótastair Éireann]]&lt;[[Stair na hÉireann]], [[Periplus Massiliach]], [[Ora Maritima]], [[Almagest]]- ([[Úsáideoir:Ériugena|ÉG]]), [[Geografaíocht (Tolamaes)]]-, [[Scotti]], [[Attacotti]]-, [[Breatain (logainm)]], [[:Teimpléad:Éire Tholamaes]]
* Connacht: [[Auteini]]=[[Uaithni]], [[Fir Ol nEchmacht]], [[Nagnatae]], [[Nagnata]]; Laigin: [[Brigantes (Éire)]], [[Cauci]], [[Coriondi]], [[Domnu]], [[Fir Domnann]], [[Gailióin]], &lt;strike&gt;[[Manapi]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Manapii]]; Mide: [[Eblani]]=[[Ebdani]]=[[Blanii]], [[Eblana]]; Muma: [[Gangani]]=[[Concani]], [[Iverni]], [[Uellabori]], [[Uodiae]]=[[Usdiae]]; Uladh:  [[Darini]], [[Erdini]], [[Uennicnii]]
* Eile: [[Belgae]], [[Scotia]]-, [[Gleann Scoithín]], [[Albion]]-, [[Caledonia]]-, [[Damnonii]], [[Dumnonii]], [[Hibernia]]-
* Le dáileadh: [[Indech]], [[Octriallach]], 
* [[Ríochtaí Éireann]], [[Cúigí na hÉireann]]
* [[Dáire Doimthech]], [[Lugaid Loígde]] (Lugaid mac Con), [[Ríthe Éireann]], [[Flaith]], [[Tigerna]]=[[Tiarna]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]]-, [[Rí na Teamhrach]]=[[Ríthe na Teamhrach]], [[Coirpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]]-, [[Ailill Molt]], [[Lugaid mac Lóegairi]]=[[Lughaidh mac Laoghaire]], [[Ríocht na Mumhan]],  [[Rí na Mumhan]]=[[Ríthe na Mumhan]], [[Rí na Deasmhumhan]]=[[Ríthe na Deasmhumhan]], [[Rí na Tuadhmhumhan]]=[[Ríthe na Tuadhmhumhan]], [[Rí na hIarmhumhan]]=[[Ríthe na hIarmhumhan]], [[Rí na hUrmhumhan]]=[[Ríthe na hUrmhumhan]],  [[Liosta Ríthe Uladh]] &amp;rarr; [[Rí na nUladh]]=[[Ríthe na nUladh]], [[An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh]] &amp;rarr; [[Dubhaltach Mac Firbhisigh]], [[Ríocht na Mí]], [[Rí na Mí]]=[[Ríthe na Mí]], [[Airgíalla]]=[[Oirialla]], &lt;strike&gt;[[Ríthe an Oiriall]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Ríthe na nOiriall]]=[[Ríthe Oiriall]], [[Bréifne]], [[Ríthe na Bréifne]], [[Ríthe na Laighean]], [[Ríthe an Osraí]], [[Tiarnas na hÉireann]]-, [[Túathal mac Cormaic]]=[[Túathal Máelgarb]]=[[Tuathal Maolgharbh]], [[Diarmait mac Cerbaill]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill]]-, [[Domnall Ilchelgach]]=[[Domnall mac Muirchertaig]]=[[Domhnall mac Muircheartaigh]], [[Forggus mac Muirchertaig]]=[[Fearghas Mac Muircheartaigh]], [[Eochaid mac Domnaill]]=[[Eochaidh mac Domhnaill]], [[Báetán mac Muirchertaig]]=[[Baotán mac Muircheartaigh]], [[Ainmuire mac Sétnai]]=[[Ainmhire mac Seanna]], [[Báetán mac Ninnedo]]=[[Baotán mac Nínneadha]], [[Áed mac Ainmuirech]]=[[Aodh mac Ainmhireach]], [[Áed Sláine]]=[[Aodh Sláine]], [[Colmán Rímid]]=[[Colmán Ríomhaí]]=[[Colmán mac Báetáin]]=[[Colmán mac Baotáin]], [[Áed Uaridnach]]=[[Aodh Fuariodhnach]], [[Máel Coba mac Áedo]]=[[Maol Cobha mac Aodha]], [[Suibne Menn]]=[[Suibhne Meann]], [[Domnall mac Áedo]]=[[Domhnall mac Aodha]] 

{{Éire Tholamaes}}


Féach ''[http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/ire000.htm IHM]'':
{|class = wikitable
! width=10% | Dream
! width=10% | Treibh
! width=10% | As
! width=10% | Am
! width=20% | [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]]
! width=40% | Dál/Corca/Clann
|- valign=top
|| [[Cruithne]] || [[Priteni]] || Breatain || 8u - 5ú RC || [[Fomhóraigh]]? || [[Dál nAraidi]], [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]], ''[[Loígis]]'', [[Soghain]]
|- valign=top
|| [[Éarainn]] || [[Belgae]] || Breatain || 5ú - 3ú RC || [[Fir Bholg]] || ''Ulaid'' (Dál Riada, Dál Fiatach), [[Corca Laidhe]], [[Múscraí]], [[Corca Dhuibhne]], [[Corca Bhaiscinn]], [[Uí Mhaine]], [[Conmhaicne]]
|- valign=top
|| [[Laigin]] || || Armorica || 3ú - 1ú RC || [[Tuatha Dé Danann]]? || [[Fir Domnann]], [[Gailióin]]; [[Uí Fhailí]], ''[[Uí Bairrche]]'', [[Uí Eineachghlais]]; [[Gailenga]]?
|- valign=top
|| [[Gaeil]] || [[Míl Easpáine]] || Gall || 2ú - 1ú RC || [[Féine]] || [[Eoghanachta]], [[Connachta]]
|}

===Breá===
* [[Brega]]=[[Breá]]

===Bréifne===
* [[Ríthe Bhréifne]]

===Ciannachta===
* [[Ciannachta]], [[Ciannachta Glen Geimin]]=[[Ciannacht Ghleann Geimhin]], [[Síl nÁedo Sláine]]=[[Síol Aodha Sláine]], [[Gailenga]]

===Iverni===
* =[[Érainn]]=[[Éarainn]], [[Dáire]], [[Darini]], [[Dáirine]], [[Corcu Loígde]]=[[Corca Laidhe]], [[Corc mac Luigthig]]=[[Conall Corc]], [[Dáire Doimthech]]*, [[Lugaid Loígde]]~[[Lugaid Laigdech]], [[Íar mac Dedad]], [[Óengus Bolg]]=[[Aonghas Boilg]], [[Aimend]]=[[Aimeann]], [[Deda mac Sin]]&lt;[[Cland Dedad]], [[Dál gCais]]-, [[Dáire mac Dedad]], [[Síl Conairi]]=[[Síol Chonaire]], [[Cairpre]], [[Mairtine]], [[Múscraige]]=[[Múscraí]], [[Corcu Duibne]]=[[Corca Dhuibhne]], [[Corcu Baiscinn]]=[[Corca Bhaiscinn]], [[Dáire Cerbba]]=[[Dáire Cearba]], [[Uí Liatháin]], [[Uí Fidgenti]]=[[Uí Fiodhghinte]]

===''Laigin''===
* [[Laigin]], [[Uí Failgi]]=[[Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]]=[[xxx]], [[Fothairt]], [[Dál Cormaic]]-, [[Énnae Cennsalach]], [[Crimthann mac Énnai]]=[[Criomhthann mac Éanna]], [[Augaire mac Ailella]]=[[Agaire mac Ailealla]]?, ([[Diarmait Mac Murchada]]=[[Diarmaid Mac Murchadha]]), [[Domhnall Caomhánach]], [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]
* [[Uí Chinnsealaigh]], [[Áed mac Colggen]]=[[Aodh mac Colgan]] 

{{Navbox
 | name = Laigin
 | title = [[Laigin]]
 | state = {{{state|}}}
 | listclass = hlist

 | group1 = Kindreds and septs
 | list1 = {{Navbox|child

   | group1 = Dál Niad Cuirp
   | list1 = [[Uí Máil]]&amp;nbsp;• [[Uí Dúnlainge]]&amp;nbsp;• [[Uí Ceinnselaig]]&amp;nbsp;• [[Uí Failge]]&amp;nbsp;• [[Uí Bairrche]]&amp;nbsp;• [[Uí Enechglaiss]]&amp;nbsp;• Uí Crimthainn Áin&lt;!-- {{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Máil]]
     | list1 = O'Tighe&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]

     | group2 = [[Uí Dúnlainge]]
     | list2 = Fitzdermot&amp;nbsp;* [[O'Toole family|O'Toole]]&amp;nbsp;* [[O'Byrne family|O'Byrne]]&amp;nbsp;* [[Cosgrave|O'Cosgrave]]

     | group3 = [[Uí Cheinnselaig]]
     | list3 = [[MacMurrough dynasty|MacMurrough Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Kinsella]]&amp;nbsp;* [[Kehoe]]&amp;nbsp;* [[Finneran|O'Finneran]]&amp;nbsp;* [[Murphy|O'Murphy]]&amp;nbsp;* [[O'Garvey]]&amp;nbsp;* [[Hartley (surname)|O'Hartley]]&amp;nbsp;* [[O'Ryan]]&amp;nbsp;* [[Morrow (surname)|Morrow]]

     | group4 = [[Uí Failghe]]
     | list4 = [[O'Connor Faly]]&amp;nbsp;* [[O'Dunne]]&amp;nbsp;* [[O'Dempsey]]&amp;nbsp;* [[Kavanagh (surname)|Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Branagh]]&amp;nbsp;* [[Fitzpatrick (surname)|MacGilpatrick (Fitzpatrick)]]&amp;nbsp;* [[O'Dwyer (surname)|O'Dwyer]]&amp;nbsp;* [[O'Holohan]]&amp;nbsp;* [[O'Hennessy]]

     | group5 = [[Uí Bairrche]]
     | list5 = [[MacGorman]]&amp;nbsp;* [[Kearney (disambiguation)|Kearney]]&amp;nbsp;* [[Tracy (name)|Tracy]]&amp;nbsp;* [[Hughes (disambiguation)|Hughes]]&amp;nbsp;* [[Mooney]]&amp;nbsp;* [[Carney (surname)|Carney]]

     | group6 = [[Uí Enechglaiss]]
     | list6 = ''O'Feary

     | group7 = Uí Crimthainn Áin
     | list7 = ''O'Duff
   }}--&gt;

   | group2 = Dál Cairpre Arad
   | list2 = O'Kealy

   | group3 = [[Dál Messin Corb]]
   | list3 = [[Uí Garrchon]]

 }}

 | group2 = Daoine
 | list2 = [[Úgaine Mór]]&amp;nbsp;• [[Lóegaire Lorc]]&amp;nbsp;• [[Labraid Loingsech]]&amp;nbsp;• [[Óengus Ollom]]&amp;nbsp;• [[Fergus Fortamail]]&amp;nbsp;• [[Crimthann Coscrach]]&amp;nbsp;• [[Nuadu Necht]]&amp;nbsp;• [[Cumall|Cumhall]]&amp;nbsp;• [[Fionn mac Cumhaill]]&amp;nbsp;• [[Oisín]]&amp;nbsp;• [[Oscar mac Oisín|Oscar]]&amp;nbsp;• [[Conchobar Abradruad]]&amp;nbsp;• [[Cathair Mór]]&amp;nbsp;• [[Énnae Cennsalach]]&amp;nbsp;• [[Crimthann mac Énnai]]&amp;nbsp;• [[Áed mac Colggen]]&amp;nbsp;• [[Augaire mac Ailella]]&amp;nbsp;• [[Máel Mórda mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Diarmait Mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]&amp;nbsp;• [[Fiach Mac Aodha Ó Broin]]

 | group3 = Aiteanna
 | list3 = [[An Nás]]&amp;nbsp;• [[Mullach Maistean]]&amp;nbsp;• [[Cnoc Liamhna]]

 | group4 = Cathanna
 | list4 = [[Cath Cheann Fuait|Ceann Fuait]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Máma|Gleann Máma]]&amp;nbsp;• [[Cath Chluain Tarbh|Cluain Tarbh]]&amp;nbsp;• [[Cath na Móna Móire|Móin Mhór]]&amp;nbsp;• [[Cath Ros Mhic Thriúin|Ros Mhic Thriúin]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Molúra|Gleann Molúra]]

 | group5 = Altanna gaolmhara
 | list5 = [[Gaeil]]&amp;nbsp;• [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;• [[Érimón]]&amp;nbsp;• [[Scéalta Miotaseolaíochta]]&amp;nbsp;• [[An Fhiannaíocht]]&amp;nbsp;• [[Dinnseanchas]]&amp;nbsp;• [[Leabhar Laighneach]]&amp;nbsp;• [[Ríthe na Laighean]]&lt;!--&amp;nbsp;• [[O'Rahilly's historical model]]&amp;nbsp;• [[Gaelic nobility of Ireland]]&amp;nbsp;• ''[[Follow Me up to Carlow]]''--&gt;

}}

===Mumha===
* [[Iarmumu]]=[[Iarmuman]]=[[Iarmhumha]]=[[Iarmhumhain]]=[[Iarumhain]], [[Tuadmumu]]=[[Tuadhmhumha]]=[[Tuadhmhumhain]]=[[Tuamhain]], [[Deasmumu]]=[[Deasmhumha]]=[[Deasmhumhain]]=[[Deasumhain]]-, [[Urmumu]]=[[Urmhumha]]=[[Urumhain]]
* [[Éoganachta]]=[[Eoghanachta]], [[Mug Nuadat]]=[[Mogh Nuadhad]], [[Ailill Aulom]], [[Lugaid mac Con]], [[Mac Con]], [[Éogan Mór]]=[[Eógan Mór]]=[[Eoghan Mór]], [[Fiachu Muillethan]], [[Éile]], [[Eoghanacht Chaisil]], [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], [[Eoghanacht Áine]], [[Eoghanacht Locha Léin]], [[Eoghanacht Raithlinn]], [[Eoghanacht Oirthir Cliach]], [[Eóganacht Ninussa]], [[Mathghamhain]], [[Deirgtine]], [[Fiachu Muillethan]], [[Ailill Flann Bec]]=[[Ailill Flann Beag]], &lt;strike&gt;[[Feidlimid mac Cremthanin]]&lt;/strike&gt;=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feidlimid mac Crimthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Mór Mumhan]], [[Óengus mac Nad Froích]], [[Feidlimid mac Óengusa]]=[[Feilimí mac Aonghasa]], [[Fíngen mac Áedo Duib]]=[[Finghin mac Aodha Dhuibh]], [[Eochaid mac Óengusa]]=[[Eochaidh mac Aonghasa]], [[Crimthann Srem mac Echado]]=[[Criomhthann Sreamh mac Eochada]], [[Áed Bennán mac Crimthainn]]=[[Aodh Beanmán mac Criomhthainn]], [[Nad Froích mac Cuirc]]=[[Nadh Fraoigh mac Coirc]], [[Bressal mac Ailello Thassaig]]=[[Bressal mac Ailello]]=[[Breasal mac Ailealla]], [[Angias]]=[[Angas]], [[Faílbe Flann mac Áedo Duib]]=[[Failbhe Flann mac Aodha Dhuibh]], [[Cathal mac Finguine]]

{{Mumhain}}

===Oirialla===
* [[Ríthe Oiriall]]
# Dallán Forgaill
# [[xxx]]=[[Rossa Buí Mac Mathúna]] &amp;larr; [[:en:Rossa Buide Mac Mathúna]]
#* [[Uí Tuirtri]]=[[Uí Thoirtre]], [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

===Osraí===
* [[Dál Birn]], [[Óengus Osrithe]]=[[Aonghas Osraithe]], [[Lóegaire Birn Búadach]]=[[Laoghaire Birn Buach]]

===''Ulaid'' / Cruithne===
* [[Ulaid]] (FFÉ: Oll-sháith), [[Clanna Rudraige]], [[Dál Riata]]=[[Dál Riada]]-, [[Dál Fiatach]], [[Cruthin]]=[[Cruithne]], Conall Anglonnach, [[Conaille Muirtheimne]], [[Dál mBuinne]], [[Erc Dhál Riada]], [[Loarn mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél Loairn]]=[[Cineál Loairn]], [[Aonghas mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél nÓengusa]]=[[Cineál Aonghasa]], [[Adomnán]]=[[Adhamhnán]]=[[Naomh Adhamhnán]], [[Senchus Fer n-Alban]]=[[Seanchas Fear Alban]], [[Duan Albanach]], [[Muirchertach mac Muiredaig]]=[[Muircheartach mac Muireadaigh]]-, [[Fergus Mór]]=[[Fearghas Mór]], [[Domangart Réti]]=[[Domhanghart Réite]], [[Gabrán mac Domangairt]]=[[Gabhrán mac Domhanghairt]]&amp;rarr;[[Cenél nGabráin]]=[[Cineál Gabhráin]], [[Comgall mac Domangairt]]=[[Comhghall mac Domhanghairt]]&gt;[[Cenél Comgaill]]=[[Cineál Comhghaill]], [[Eilne]], [[Loígis]], [[Sogain]]=[[Soghain]], [[Senchineoil]]=[[Seanchineál]], [[Uí Blathmaic]], [[Uí Echach Arda]], [[Conmhaícne]]=[[Conmhaicne]], [[Ciarraige]]=[[Ciarraí]], [[Corco Mruad]]=[[Corca Mrua]], [[Vita tripartita Sancti Patricii]]-, [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Ríthe Dáil Araidi]]=[[Ríthe Dhál Araí]], [[Dál nAraidi Mag Line]]=[[Dál Araí Mhaigh Line]], [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uíbh Eachach Cobha]], [[Uí Erca Céin]], [[Leath Cathail]]=[[Leath Chathail]], [[Tipraiti Tireach]]=[[Tiobraid Tíreach]], [[Ríthe na nUladh]], [[Muiredach Muinderg]]=[[Muireadhach Muindearg]], [[Eochaid mac Muiredaig Muinderg]]=[[Eochaidh mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Cairell mac Muiredaig Muinderg]]=[[Caireall mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Demmán mac Cairill]]=[[Deamán mac Cairill]], [[Báetán mac Cairill]]=[[Baotán mac Cairill]], [[Áed Dub mac Suibni]]=[[Aodh Dubh mac Suibne]], [[Eochaid mac Condlai]]=[[Eochaidh mac Connla]], [[Fergnae mac Oengusso Ibdaig]]=[[Feargna mac Aonghasa Iobhdaigh]], [[Fíachnae mac Báetáin]]=[[Fiachna mac Baotáin]], [[Fiachra Cáech]]=[[Fiachra Caoch]], [[Fiachnae mac Demmáin]]=[[Fiachna mac Deamáin]], [[Connad Cerr]]=[[Connadh Cearr]], [[Dúnchad mac Fiachnai]]=[[Dúnchadh mac Fiachna]], [[Máel Cobo mac Fiachnai]]=[[Maol Cobha mac Fiachna]], [[Blathmac mac Máele Cobo]]=[[Blathmac mac Maoil Chobha]], [[Congal Cennfota mac Dúnchada]]=[[Congal Ceannfhada mac Dúnchadha]], [[Mongán mac Fiachnai]]=[[Mongán mac Fiachna]], [[Bécc Bairrche mac Blathmaic]]=[[Béic Bairrche mac Blathmhaic]], [[Áedán mac Gabráin]]=[[Aodhán mac Gabhráin]], [[Congal Cáech]]=[[Conghal Caoch]]

{{Navbox
 | name = Ulaid
 | title = [[Ulaid]]
 | state = {{{state|}}}

 | group1 = Finte agus clanna
 | list1 = {{Navbox|child

          | group1 = [[Dál nAraidi]]
          | list1  = [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]]&amp;nbsp;* ''[[Loígis]]''&amp;nbsp;* [[Soghain]] &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Echach Cobo]]
     | list1 = [[MacGowan]]&amp;nbsp;* [[Magennis]]&amp;nbsp;* [[McCartan]]&amp;nbsp;* [[Lynch (surname)|Lynch]]

     | group2 = [[Loígis]]
     | list2 = [[Moore (surname)|O'More]]&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]&amp;nbsp;* O'Deevy&amp;nbsp;* O'Doran&amp;nbsp;* O'Lalor&amp;nbsp;* [[O'Dowling]]&amp;nbsp;* [[McEvoy|MacEvoy]]&amp;nbsp;* [[Bergin|O'Bergin]]&amp;nbsp;* O'Mulcahy

     | group3 = [[Soghain]]
     | list3 = O'Manning&amp;nbsp;* [[Mac an Bhaird|MacWard]]&amp;nbsp;* O'Scurry&amp;nbsp;* [[Lennon|O'Lennon]]&amp;nbsp;* MacCashin&amp;nbsp;* [[Gilly]]&amp;nbsp;* MacGing

   }}--&gt;
          | group2 = [[Conmhaícne]]
          | list2  = Conmhaícne Mara&amp;nbsp;* Conmaicne Magh Réin&amp;nbsp;* Conmaicne Cuile Toladh&amp;nbsp;* Conmaicne Mide &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Conmhaícne Mara]]
     | list1 = O'Kealy&amp;nbsp;* MacConneely&amp;nbsp;* O'Devaney&amp;nbsp;* O'Cloherty&amp;nbsp;* [[Folan|MacFolan]]

     | group2 = Conmaicne&lt;br/&gt;Magh Réin&lt;br&gt;
     | list2 = MacRannall&amp;nbsp;* MacDorcy&amp;nbsp;* O'Mulvey&amp;nbsp;* [[O'Farrell]]&amp;nbsp;* O'Beglin&amp;nbsp;* [[Borden (surname)|Borden]]&amp;nbsp;* [[Hallissey|O'Hallissy]]&amp;nbsp;* O'Murry&amp;nbsp;* O'Curneen&amp;nbsp;* O'Mulooly&amp;nbsp;* MacMullock&amp;nbsp;* O'Doonan&amp;nbsp;* O'Kearon&amp;nbsp;* MacCoogan&amp;nbsp;* [[Gaynor|MacGaynor]]&amp;nbsp;* [[Quinn|O'Quinn]]&amp;nbsp;* MacShaffrey&amp;nbsp;* [[Connick|MacConnick]]&amp;nbsp;* [[Keegan|O'Keegan]]&amp;nbsp;* MacLeavy&amp;nbsp;* MacMorrow&amp;nbsp;* [[MacShane]]&amp;nbsp;* O'Sullahan&amp;nbsp;* [[O'Tormey]]

     | group3 = Conmaicne &lt;br&gt;Cuile Toladh
     | list3 = O'Tolleran&amp;nbsp;* O'Colleran&amp;nbsp;* O'Moran&amp;nbsp;* [[Martin (surname)|Martin]]

     | group4 = Conmaicne Mide
     | list4 = MacRourke&amp;nbsp;* O'Breen&amp;nbsp;* O'Toler

   }}--&gt;

          | group3 = ''[[Ciarraige]]''
          | list3  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Céirín|O'Kieran (Kearns)]]&amp;nbsp;* [[O'Conor Kerry]]&amp;nbsp;* [[O'Murtagh]]&amp;nbsp;* O'Neide--&gt;

          | group4 = [[Corco Mruad]]
          | list4  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Conchubhair Corcomroe|O'Conor Corcomroe]]&amp;nbsp;* [[Uí Lochlainn|O'Loughlin]]&amp;nbsp;* [[O'Flaherty]]&amp;nbsp;* O'Deely&amp;nbsp;* [[O'Drennan]]&amp;nbsp;* O'Melody&amp;nbsp;* MacCurtin&amp;nbsp;* [[O'Davoren]]--&gt;
}}
 | group2 = Pearsana
 | list2 = [[Cermna Finn]]&amp;nbsp;* [[Sobairce]]&amp;nbsp;* [[Ollom Fódla]]&amp;nbsp;* [[Fínnachta]]&amp;nbsp;* [[Slánoll]]&amp;nbsp;* [[Géde Ollgothach]]&amp;nbsp;* [[Fíachu Findoilches]]&amp;nbsp;* [[Berngal]]&amp;nbsp;* [[Ailill mac Slánuill]]&amp;nbsp;* [[Finn mac Blatha]]&amp;nbsp;* [[Sírlám]]&amp;nbsp;* [[Airgetmar]]&amp;nbsp;* [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]]&amp;nbsp;* [[Macha]]&amp;nbsp;* [[Rudraige mac Sithrigi]]&amp;nbsp;* [[Congal Cláiringnech]]&amp;nbsp;* [[Bresal Bó-Díbad]]&amp;nbsp;* [[Fachtna Fáthach]]&amp;nbsp;* [[Conchobar mac Nessa]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Róich]]&amp;nbsp;* [[Fedelm Noíchrothach]]&amp;nbsp;* [[Deichtine]]&amp;nbsp;* [[Cúscraid]]&amp;nbsp;* [[Cormac Cond Longas]]&amp;nbsp;* [[Findchóem]]&amp;nbsp;* [[Amergin mac Eccit]]&amp;nbsp;* [[Conall Cernach]]&amp;nbsp;* [[Mal mac Rochride]]&amp;nbsp;* [[Tipraiti Tireach]]&amp;nbsp;* [[Fiacha Araidhe]]&amp;nbsp;* [[Cáelbad]]&amp;nbsp;* [[Fiachnae mac Báetáin]]&amp;nbsp;* [[Congal Cáech]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Áedáin]]&amp;nbsp;* [[Máel Bressail mac Ailillo]]&amp;nbsp;* [[Mac Creiche]]

 | group3 = Litríocht
 | list3 = ''[[Scéla Conchobair]]''&amp;nbsp;* ''[[Táin Bó Cúailnge]]''&amp;nbsp;* ''[[Compert Con Culainn]]''&amp;nbsp;* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó]]''&amp;nbsp;* ''[[Mesca Ulad]]''&amp;nbsp;* ''[[Annála Uladh]]''

 | group4 = Áiteanna
 | list4 = [[Eamhain Mhacha]]&amp;nbsp;* [[Teamhair]]&amp;nbsp;* [[Ros na Rí]]

 | group5 = Críocha
 | list5 = [[Airrther]]&amp;nbsp;* [[Bairrche]]&amp;nbsp;* [[Cineál Fhaghartaigh]]&amp;nbsp;* [[Conaille Muirtheimne]]&amp;nbsp;* [[Cruithne]]&amp;nbsp;* [[Uí Echach Cobo|Cobha]]&amp;nbsp;* [[Dál Fiatach]]&amp;nbsp;* [[Dál mBuinne]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi Mag Line]]&amp;nbsp;* [[Dál Riada]]&amp;nbsp;* [[An Duifrian]]&amp;nbsp;* [[Eilne]]&amp;nbsp;* [[Latharna]]&amp;nbsp;* [[Leath Cathail]]&amp;nbsp;* [[Na hArda]]&amp;nbsp;* [[Semne]]&amp;nbsp;* [[Uí Blathmaic]]&amp;nbsp;* [[Uí Dercco Céin]]

 | group6 = Altanna gaolmhara
 | list6 = [[Clanna Rudraige]]&amp;nbsp;* [[Craobh Rua]]&amp;nbsp;* [[Cú Chulainn]]&amp;nbsp;* [[Uoluntii]]&amp;nbsp;* [[Geografaíocht (Tolamaes)]]&amp;nbsp;* [[Rúraíocht]]&amp;nbsp;* [[Ríthe na nUladh]]&amp;nbsp;* [[Ríthe Dáil Araidi]]&amp;nbsp;* [[Gaeil]]&amp;nbsp;* [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;* 
}}
{{navbox
|name  = Kings of Dál Riata
|title = [[List of Kings of Dál Riata|Kings of Dál Riata]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

|list1 =
* [[Fergus Mór|Fergus&amp;nbsp;Mór]]
* [[Domangart Réti|Domangart&amp;nbsp;Réti]]
* [[Comgall mac Domangairt|Comgall]]
* [[Gabrán mac Domangairt|Gabrán]]
* [[Conall mac Comgaill|Conall]]
* [[Áedán mac Gabráin|Áedán]]
* [[Eochaid Buide|Eochaid&amp;nbsp;Buide]]
* [[Connad Cerr|Connad&amp;nbsp;Cerr]]
* [[Domnall Brecc|Domnall&amp;nbsp;Brecc]]
* [[Ferchar mac Connaid|Ferchar]]
* [[Conall Crandomna|Conall&amp;nbsp;Crandomna]]
* [[Dúnchad mac Conaing|Dúnchad]]
* [[Domangart mac Domnaill|Domangart]]
* [[Máel Dúin mac Conaill|Máel&amp;nbsp;Dúin]]
* [[Domnall Donn|Domnall&amp;nbsp;Donn]]
* [[Ferchar Fota|Ferchar&amp;nbsp;Fota]]
* [[Eochaid mac Domangairt|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Domangairt]]
* [[Ainbcellach mac Ferchair|Ainbcellach]]
* [[Fiannamail ua Dúnchado|Fiannamail]]
* [[Selbach mac Ferchair|Selbach]]
* [[Dúnchad Bec|Dúnchad&amp;nbsp;Bec]]
* [[Dúngal mac Selbaig|Dúngal]]
* [[Eochaid mac Echdach|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Echdach]]
* [[Muiredach mac Ainbcellaig|Muiredach]]
* [[Eógan mac Muiredaig|Eógan]]
* Interregnum
* [[Áed Find|Áed&amp;nbsp;Find]]
* [[Fergus mac Echdach|Fergus]]
* [[Donncoirce]]
* Interregnum?
* [[Conall mac Taidg|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Taidg]]
* [[Conall mac Áedáin|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Áedáin]]
* [[Domnall mac Caustantín|Domnall]]
* [[Áed mac Boanta|Áed&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Boanta]]
}}

===Eile===
# ''via'' [https://books.google.ie/books?id=XhZtDwAAQBAJ&amp;pg=PA139&amp;lpg=PA139&amp;dq=Fir+Ol+nEchmacht&amp;source=bl&amp;ots=6Qd9jwIFix&amp;sig=ACfU3U1c4bcDTv3wZGSQRXYbA_I7VG5WMA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC_9yr8rnhAhXYQxUIHay6Ax8Q6AEwB3oECAIQAQ#v=onepage&amp;q=Fir%20Ol%20nEchmacht&amp;f=false Everything about Ireland]:
#* [[Conmaicne]]=[[Conmhaicne]]
## srl...
# ''via'' [http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/munster.htm irlkik/ihm/munster], ''22 stipendiary princes of Muma were the Kings of ...
#* Dál Cais - [[Dál gCais]]
## Gabhrán - [[Gabhrán (dream)]]
##* Eoghanacht (when not King of Cashel) - [[Eoghanachta]]
## Deise - [[Déisi]]
##* Ui Liathain - [[Uí Liatháin]], Raithleann - [[Eoghanacht Raithlinn]], Muscraighe - [[Múscraige]], Dairfhine - [[Dáirine]]
## Dairfhine of the mt. - [[xxx]]
##* L. Léin - [[Eoghanacht Locha Léin]], Ciarraighe Lúachra - [[Ciarraige]] Lúachra, Corca Bhaiscinn and Léim na Con  - [[Corca Bhaiscinn]], Ui Chonaill Gabhra - [[Uí Chonaill Gabhra]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Ui Chairbre - [[Uí Chairbre Aobha]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Cliu - Cliú, [[Eoghanacht Airthir Cliach]], Uaithne - [[Uaithne (dream)]], Eile - [[Éile]], Glenn Amhnach - [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], Corcu Luigde - [[Corca Laidhe]], Corcu Duibne - [[Corca Dhuibhne]]
## Boirenn - [[Boirenn]]
## Sechtmodh - [[Sechtmodh]]

==Scéal-liosta ó de.wiki==
* [[Aided Cheit maic Mágach]], [[Aided Cheltchair maic Uthechair]], [[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]], [[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]], [[Aided Loegairi Buadaig]], [[Airne Fingein]], [[Baile Binnbérlach mac Buain]], [[Bóramha]], [[Cath Étair]]=[[Cath Éadair]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Maige Mucrama]], [[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]], [[De chophur in da muccida]], [[Echtrae Nerai]], [[Immacallam in dá Thuarad]], [[Macgnímrada Con Culainn]], [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]], [[Esnada Tige Buchet]], [[Orgain Denna Ríg]]=[[Argain Dinn Rí]]

Daoine:
* [[Achtan]], [[Adnae mac Uthidir]], [[Eithne Tháebfhota]]=[[Eithne Thaobhfhada]], [[Ferchertne]], [[Lugaid Lága]], [[Mes Gegra]]+[[Mesgegra]]=[[Meas Geagra]],  [[Néde]]-[[Neidhe]], [[Tadhg mac Céin]]

==Dlí, nós, aicme==
** [[Áes dána]]=[[Aos dána]],  [[Alltar]], [[Emain Ablach]]=[[Eamhain Abhlach]], [[Mag Mell]]=[[Magh Meall]]
# [[Mag Muirthemne]]
#* [[Tech Duinn]]=[[Teach Doinn]], [[Tír na nÓg]], [[Uí Bhreasail]], [[Aithech fortha]], [[Ánradh]]-s, [[Bard]]*
# [[Bean ní]]
#* [[Breithem]]-s, [[Bretha Crólige]], [[Bruiden]]-[[Bruíon]], [[Briugu]]-[[Brughaidh]], [[Cana]]-s, [[Clí]]-s, [[Craobh Airgid]], [[Críth gablach]], [[Curadhmhír]], [[Díchetal do chennaib]]-s=[[dícheadal do cheannaibh]]?,  [[Féth fíada]], [[Fáith]] (Vates), [[Filid]], [[Fír flathemon]], [[Gáu flathemon]], [[Geis]], [[Glám dícenn]]=[[Glámh dícheann]]=[[Glámh dígeann]], [[Imbas forosnai]], [[Lóg n-enech]], [[Ollam Érenn]]=[[Ollamh Éireann]]*
# [[Seanchaí]]
# [[Sluaigh sí]]
#* [[Tarbfeis]]-[[Tarbhfheis]], [[Teinm laída]]-s=[[Seinm laoidhte]]?, [[Trícha cét]]=[[Tríocha céad]], [[Túath]]=[[Tuath]]

==Suíomhanna==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

==Lámhscríbhinní / Annála==
* [[Betham 154]]=[[ARÉ 23 N 10]], [[Leabhar Leasa Mhóir]]=[[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]], [[Leabhar Ua Maine]]=[[Leabhar Uí Mhaine]] &amp;larr; [[:en:Leabhar Ua Maine]], [[Egerton 88]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 88]], [[Egerton 90]]&lt;[[Leabhar Uí Mhaine#Ábhar ar iarraidh]], [[Egerton 1782]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 1782]], [[Leabhar an Iarla Bháin]]=[[Laud 610]], [[Rawlinson B 502]] &amp;larr; [[:en:Bodleian Library, MS Rawlinson B 502]], [[Rawlinson B 512]], Síolta: [[An Leabhar Breac]], [[Liber Flavus Fergusiorum]], [[Gníomhais Thuamhan]] (dlí), ''[[Bodleian Library]]'', ''[[British Library]]''
* [[Saltair Caisil]], [[Annála Tiarnaigh]], [[Chronicon Scotorum]]=[[Chronicum Scotorum]], [[Croinic na hÉireann]], [[Annála Mhainistir na Búille]], [[Annála Easpacha na hÉireann]], [[Annála Chluain Mhic Nóis]], [[Annála Connacht]], [[Annála Mhainistir an Dubhuisce]], [[Leabhar Oiris]],  [[Annála an Aonaigh]], [[Leabhar Mhic Cárthaigh]], [[Annála Inis Faithlinn as Áth Cliath]]?, [[Annála Gearra Thír Chonaill]], [[Annála Gearra Laighean]], [[Memoranda Gadelica]], [[Annála Gearra as Proibhinse Ard Macha]], [[Mír Annál Éireannach]]?

==Deirdre et al==
* [[Deirdre]]
** [[Naoise]]
*# [[Longes Mac n-Uislenn]] + [[Longes mac nUislenn]] + [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
** [[Ealbha]], [[Anbhás Chú Chulainn]], [[Liath Macha]], [[Cridenbél]], [[Calatin]]-[[Cailitin]], [[Lao]]=[[Lao mac Rianghabhra]]=[[Láeg mac Riangabra]], [[Cloch an Fhir Mhóir]], [[Cairbre mac Eithne]]

==Teangacha==
* [[Próit-Ind-Eorpais]] &lt;&gt; [[Na teangacha Ind-Eorpacha]]
* [[Prótai-Cheiltis]] &lt;&gt; [[Teangacha Ceilteacha]]
* [[Gaeilge Chianach]] ~ [[An Ghaeilge Ársa]]
* [[Sean-Ghaeilge]]
* [[Meán-Ghaeilge]]
* [[Gaeilge Chlasaiceach]]
* [[Gaeilge]]
* [[Gaeilge na hAlban]]
* [[Gaeilge Mhanann]]
* [[An Bhreatnais]], [[Breatnais]]
* [[An Bhriotáinis]], [[Briotáinis]]

==Eile==
* [[Aos Sí]], [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Lámhscríbhinn Ghleann Masain]]-[[Lámhscríbhinn Ghleann Masáin]]
# [[Leipreachán]] &amp;larr; [[:en:Leprechaun]]
* [[Na Cruithnigh]], [[Cernunnos]], [[Annála Inis Faithlinn]], [[Sé Aois an Domhain]] (''uath-imdhealú''), [[Sex Aetates Mundi]] (''síol''), [[Sex Aetates Mundi (Gaelach)]] (''síol''), [[Nuadha]], [[Noínden Ulad]], [[Indech]], [[Octriallach]]

= Bliain 3, 2020 - 2021 =
* [[Dartraige]]=[[Dartraí (tuath)]], [[Masraige]]=[[Masraí]]

== Feabhsú na Gaeilge (3) ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Féineachas ==
* [[Audacht Morainn]], [[Bechbretha]], [[Bretha Crólige]], [[Bretha Nemed Déidenach]], [[Cáin Adomnáin]], [[Críth gablach]], ''[[De duodecim abusivis saeculi]]'', [[Derbfine]]=[[Dearbhfhine]], [[Fír flathemon]], [[Fortúatha]]=[[Forthuatha]], [[Gáu flathemon]], [[Gúbretha Caratniad]], [[Lóg n-enech]], [[Senchas Már]]=[[Seanchas Mór]], [[Tánaisteacht]], [[Tecosca Cormaic]]=[[Teagasc Chormaic]], [[Uraicecht na Ríar]]=[[Bunleabhar na Riar]], [[Uraicecht Becc]]=[[Bunleabhar Beag]], [[Éraic]]=[[Éiric]]

== Bréifne ==
* [[Ríthe Bhréifne]], [[Bréifne Thoir]]-, [[Bréifne Thiar]]-, [[Tigernán Ua Ruairc]]=[[Tighearnán Ua Ruairc]]-

==Laigin==
* [[Bran Becc mac Murchado]]=[[Bran Beag mac Murchadha]], [[Bran Mut mac Conaill]]=[[Bran Buta mac Conaill]], [[Fáelán mac Colmáin]]=[[Faolán mac Colmáin]], [[Rónán mac Colmáin]], [[Brandub mac Echach]]=[[Bran Dubh mac Eochach]], [[Cellach Cualann]]=[[Ceallach Chualann]], [[Fiannamail mac Maoil Tuile]]=[[Fiannamail mac Máele Tuile]], [[Áed Dibchine]]=[[Aodh Dibhchine]], [[Áed Dub mac Colmáin]]=[[Aodh Dubh mac Colmáin]], [[Crimthann mac Áedo]]=[[Criomhthann mac Aodha]], [[Murchad mac Brain Mut]], [[Dúnchad mac Murchado]]=[[Dúnchadh mac Murchadha]], [[Fáelán mac Murchado]]=[[Faolán mac Murchadha]], [[Muiredach mac Murchado]]=[[Muireadhach mac Murchadha]], [[Cellach mac Dúnchada]]=[[Ceallach mac Dúnchadha]], [[Ruaidrí mac Fáeláin]]=[[Ruairí mac Faoláin]], [[Bran Ardchenn]]=[[Bran Ardcheann]], [[Fínsnechta Cethardec]]=[[Fíonsneachta Ceathairdheach]], [[Muiredach mac Brain Ardchinn]]=[[Muireadhach mac Brain Ardchinn]], [[Muiredach mac Ruadrach]]=[[Muireadhach mac Ruairí]], [[Cellach mac Brain]]=[[Ceallach mac Brain]], [[Bran mac Fáeláin]]=[[Bran mac Faoláin]], [[Lorcán mac Cellaig]]=[[Lorcán mac Ceallaigh]], [[Túathal mac Máele-Brigte]]=[[Tuathal mac Maoilbhríde]], &lt;strike&gt;[[Ruarc mac Bran]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Ruarc mac Brain]], [[Muirecán mac Diarmata]]=[[Muireacán mac Diarmada]], [[Dúnlaing mac Muiredaig]]=[[Dúnlaing mac Muireadhaigh]], [[Ailill mac Dúnlainge]], [[Domnall mac Muirecáin]]=[[Domhnall mac Muireacáin]], [[Muiredach mac Brain]]=[[Muireadhach mac Brain]], [[Crundmáel Erbuilc]]=[[Crannmhaol Anbholg]], [[Cerball mac Muirecáin]]=[[Cearbhall mac Muireacáin]], [[Fáelán mac Muiredach]]=[[Fáelán mac Muiredaig]]=[[Faolán mac Muireadhaigh]], [[Lorcán mac Fáeláin]]=[[Lorcán mac Faoláin]], [[Túathal mac Úgaire]]=[[Tuathal mac Aughaire]], [[Cellach mac Fáeláin]]=[[Ceallach mac Faoláin]], [[Úgaire mac Túathail]]=[[Aughaire mac Tuathail]], [[Domnall Cláen]]=[[Domhnall Claon mac Lorcáin]], [[Donnchad mac Domnall Claen]]?=[[Donnchad mac Domnaill Cláin]], ([[Máel Mórda mac Murchada]])=[[Maol Mórdha mac Murchadha]], [[Dúnlaing mac Túathail]]=[[Dúnlaing mac Tuathail]], [[Donncuan mac Dúnlainge]]=[[Donnchuan mac Dúnlainge]], [[Augaire mac Dúnlainge]]=[[Aughaire mac Dúnlainge]], [[Donnchad mac Dúnlainge]]=[[Donnchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Dúnlainge]]=[[Murchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Diarmata]]=[[Murchadh mac Diarmada]], [[Domhnall mac Murchadha (uathimdhealú)]]*, [[Domnall mac Murchada meic Diarmata]]≠[[Domhnall mac Murchadha]], [[Donnchad mac Domnaill Remair]]=[[Donnchadh mac Domhnaill Ramhair]], [[Énna mac Diarmata]]=[[Éanna mac Diarmada]], &lt;strike&gt;[[Diarmait mac Énna]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmait mac Énnai]]=[[Diarmaid mac Éanna]], [[Donnchad mac Murchada]]=[[Donnchadh mac Murchadha]], [[Diarmait mac Énna meic Murchada]]=[[Diarmaid mac Éanna mhic Mhurchadha]], [[Énna mac Donnchada meic Murchada]]=[[Énna Mac Murchada]]=[[Éanna mac Donnchadha mhic Mhurchadha]]=[[Éanna Mac Murchadha]], &lt;strike&gt;[[Bran Fionn mac Máelmórda]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Bróen mac Máelmórda]]=[[Braon mac Maoilmhórdha]], &lt;strike&gt;[[Murchad mac Brain Fionn]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Murchad mac Finn]]=[[Murchadh mac Fionn]]

==Uí Chinnsealaigh==
* [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Cú Chongelt mac Con Mella]]=[[Cú Chongheilt mac Con Mealla]], [[Echu mac Muiredaig]]=[[Eochadh mac Muireadaigh]], [[Eterscél mac Áeda]]=[[Eidirscéal mac Aodha]]?, [[Laidcnén mac Con Mella]]=[[Laoghcheann mac Con Mealla]], [[Sechnassach mac Colggen]]=[[Seachnasach mac Colgan]],  [[Crundmáel Bolg Luatha]]=[[Crannmhaol xxx Luatha]], [[Bran Ua Máele Dúin]] &amp;#x2192; [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Élothach mac Fáelchon]]=[[Éalathach mac Faolcháin]], [[Donngal mac Laidcnén]]=[[Donnghal mac Laoghchinn]], [[Dub Calgaid mac Laidcnén]]=[[Dubh Cealgadh mac Laoghchinn]], [[Cennselach mac Brain]]=[[Cinnsealach mac Brain]], [[Cairpre mac Laidcnén]]=[[Cairbre mac Laoghchinn]], [[Cellach Tosach mac Donngaile]]=[[Ceallach Tosach mac Donnghaile]], [[Cathal mac Dúnlainge]]

== Uí Fhailí ==
* [[Uí Failge]]=[[Uí Failghe]]=[[Uí Fhailí]], [[Ríthe Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]], [[Bruidge mac Nath Í]]=[[Bruí mac Nath Í]], [[Áed Rón mac Cathail]]=[[Aodh Rón mac Cathail]], [[Ailill mac Áedo Róin]]=[[Ailill mac Aodha Róin]], [[Cillíne mac Forannáin]], [[Fland Dá Chongal]]=[[Flann ó Congaile]], [[Forbassach Ua Congaile]]=[[Forbasach ó Congaile]], [[Ailill Corrach mac Flainn]], [[Flaithnia mac Flainn]], [[Cummascach mac Flainn]]=[[Cumascach mac Flainn]], [[Cináed mac Flainn]]=[[Cionaoth mac Flainn]], [[Mugrón mac Flainn]]=[[Mughrón mac Flainn]], [[Domnall mac Flaíthnia]]=[[Domhnall mac Flaíthnia]], [[Óengus mac Mugróin]]=[[Aonghas mac Mughróin]], [[Flaíthnia mac Cináeda]]=[[Flaithnia mac Cionaoith]], [[Cináed mac Mugróin]]=[[Cionaoth mac Mughróin]]

==Mumha==
* [[Saltair Caisil]]=[[Saltair Chaisil]]

* [[Coirpre Cromm mac Crimthainn]]=[[Cairbre Crom mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Coirpri Chruimm]]=[[Feilimí mac Cairbre Chroim]], [[Fergus Scandal mac Crimthainn]]=[[Fearghas Scannal mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Tigernaig]]=[[Feilimí mac Tiarnaigh]], [[Amalgaid mac Éndai]]=[[Amhalghaidh mac Éanna]], [[Garbán mac Éndai]]=[[Garbhán mac Éanna]], [[Cathal mac Áedo]]=[[Cathal mac Aodha]], [[Cúán mac Amalgado]]=[[Cúán mac Amhalghadha]], [[Máenach mac Fíngin]]=[[Maonach mac Finghin]], [[Cathal Cú-cen-máthair]]=[[Cathal Cú-gan-mháthair]], [[Colgú mac Faílbe Flaind]]=[[Colgú mac Failbhe Flainn]], [[Finguine mac Cathail]]=[[Finghin mac Cathail]], [[Ailill mac Cathail]], [[Cormac mac Ailello]]=[[Cormac mac Ailealla]], [[Eterscél mac Máele Umai]]=[[Eidirscéal mac Maoil Umha]], [[Cathussach mac Eterscélai]]=[[Cathasach mac Eidirscéil]], [[Máel Dúin mac Áedo]]=[[Maol Dúin mac Aodha]], [[Ólchobar mac Duib-Indrecht]]=[[Ólchúr mac Duibh-Ixxx]], [[Ólchobar mac Flainn]]=[[Ólchúr mac Flainn]], [[Artrí mac Cathail]]=[[Airtrí mac Cathail]], [[Tnúthgal mac Artrach]]=[[xxx]], [[Tnúthgal mac Donngaile]]=[[Tnúthghal mac Donnghaile]], [[Feidlimid mac Cremthainn]]=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Ólchobar mac Cináeda]]=[[Ólchúr mac Cxxx]], [[Áilgenán mac Donngaile]]=[[Áilgeanán mac Donnghaile]], [[Máel Gualae mac Donngaile]]=[[Maol Guala mac Donnghaile]], [[Cenn Fáelad hua Mugthigirn]]=[[Ceann Faoladh Ó Macthiarna]], [[Dúnchad mac Duib-dá-Bairenn]]=[[Dúnchadh mac Duibh-dá-Bhoireann]], [[Dub Lachtna mac Máele Gualae]]=[[Dubh Lachtna mac Maoil Gualainne]], [[Finguine Cenn nGécan mac Loégairi]]=[[Finghin Ceann Géagán mac Laoghaire]], [[Cormac mac Cuilennáin]]=[[Cormac mac Cuileannáin]], [[Flaithbertach mac Inmainén]]=[[Flaithbheartach mac Ionúin]], [[Lorcán mac Coinlígáin]]=[[Lorcán mac Coinlíogáin]], [[Cellachán Caisil]]=[[Ceallachán Chaisil]], [[Máel Fathardaig mac Flainn]]=[[Maol Fathardaigh mac Flainn]]-, [[Dub-dá-Bairenn mac Domnaill]]=[[Dubh-dá-Bhoireann mac Domhnaill]], [[Fer Gráid mac Cléirig]]=[[Fear Grá mac Cléirigh]], [[Donnchad mac Cellacháin]]=[[Donnchadh mac Ceallacháin]], [[Máel Muad mac Brain|Maol Muadh mac Brain]], [[Íomhar Luimnigh]]-, [[Mathgamain mac Cennétig]]=[[Mathúin mac Cinnéide]], [[Diarmait Ua Briain]]=[[Diarmaid Ó Briain]], [[Muirchertach Ua Briain]]=[[Muircheartach Ua Briain]]-, [[Cormac Mac Carthaigh]]=[[Cormac Mac Cárthaigh]], [[Conchobar Ua Briain]]=[[Conchúr Ó Briain]], &lt;strike&gt;[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ua Bhriain]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Toirdhelbach mac Diarmata Ua Briain]]=[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ó Briain]], [[Domnall Mór Ua Briain]]=[[Domhnall Mór Ó Briain]], [[Dúngal mac Máel Fothardaig Ua Donnchada]]=[[Dúnghal mac Maoil Fhothardaigh Ó Donnchadha]], Murchad mac Donnchada, [[Brian mac Murchada Ua Briain]]=[[Brian mac Murchadha Ó Briain]]

== Iarmhumha ==
* [[Coirpre Luachra mac Cuirc]]=[[Cairbre Luachra mac Coirc]], [[Dauí Iarlaithe mac Maithni]]=[[]], [[Máel Dúin mac Áedo Bennán]]=[[Maol Dúin mac Aodha Beannáin]], [[Congal mac Máele Dúin]]=[[Congal mac Maoil Dúin]]

== Oirialla ==
* [[Gofraid mac Fergusa]]=[[Gofraidh mac Fearghasa]]-, [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

==Osraí==
* [[Osraige]]=[[Osraí]], [[Cerball mac Dúnlainge]]=[[Cearbhall mac Dúnlainge]], [[Anmchad mac Con Cherca]]=[[Anmchadh mac Con Chearca]], [[Forbasach mac Ailella]]=[[Forbasach mac Ailealla]], [[Tóim Snáma mac Flainn]]=[[Tuaim Snámha mac Flainn]], [[Cellach mac Fáelchair]]=[[Ceallach mac Faolchair]], [[Dúngal mac Cellaig]]=[[Dúnghal mac Ceallaigh]], [[Donnchad mac Gilla Pátraic]]=[[Donnchadh mac Giolla Phádraig]] (1), [[Gilla Pátraic mac Donnchada]]=[[Giolla Phádraig mac Donnchadha]], [[Fáelchar Ua Máele Ódrain]]=[[Faolchar ó Maoil Ódrain]], [[Cú Cherca mac Fáeláin]]=[[Cú Chearca mac Faoláin]], [[Ailill mac Fáeláin]]=[[Ailill mac Faoláin]], [[Fáelán mac Forbasaig]]=[[Faolán mac Forbasaigh]], [[Fergal mac Anmchada]]=[[Fearghal mac Anmchadha]], [[Dúngal mac Fergaile]]=[[Dúnghal mac Fearghaile]], [[Riacán mac Dúnlainge]]=[[Riagán mac Dúnlainge]], [[Diarmait mac Cerbaill (rí Osraí)]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill (rí Osraí)]], [[Cellach mac Cerbaill]]=[[Ceallach mac Cearbhaill]]

== Uí Néill ==
* [[Uí Néill]]
** [[Uí Néill an Tuaiscirt]]
*** [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]]
*** [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]]
*** [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]]
**** [[Ó Néill]]
** [[Uí Néill an Deiscirt]]
*** [[Ríthe Bhreá]]
**** [[Síol Aodha Sláine]]
**** [[Cnóbha]]
**** [[Loch Gabhair]]
*** [[Ríocht na Mí]]
**** [[Ríthe na Mí]]
*** [[Tethba]]=[[Tethbae]]=[[Txxx]]
**** [[Cenél Coirpri]]
**** [[Cenél Maini]]
*** [[Ríthe Uisnigh]]
**** [[Clann Cholmáin]]
***** [[Clann Cholmáin Bhig]]
***** [[Clann Cholmáin Mhóir]]
**** [[Ríthe Fhir Chúl Bhreá]]

== Uí Néill an Deiscirt ==
=== [[Ríthe Bhreá]] ===
* [[Conall Laeg Breg]] mac Aodha Sláine=[[Conall Laogh Bhreá]] mac Aodha Sláine, [[Congal mac Áedo Sláine]]=[[Conghal mac Aodha Sláine]], [[Ailill Cruitire]] mac Aodha Sláine, [[Conaing Cuirre]] mac Congaile=[[Conaing Coirre]] mac Conghaile, [[Congalach mac Conaing Cuirre]]=[[Conghalach mac Conaing Choirre]], [[Írgalach mac Conaing]]=[[Irgalach mac Conaing]] Cuirre=[[Iorghalach mac Conaing]] Choirre, [[Amalgaid mac Congalaig]]=[[Amhalaidh mac Conghalaigh]], [[Conall Grant]]=[[Conall Grant mac Cernaig]]=[[Conall Grant mac Cearnaigh]], [[Conaing mac Amalgado]]=[[Conaing mac Amhalaí]], [[Indrechtach mac Dungalaig]]=[[Indreachtach mac Dunghalaigh]], [[Dúngal mac Amalgado]]=[[Dúnghal mac Amhalaí]], [[Coirpre mac Fogartaig]]=[[Cairbre mac Fógartaigh]], [[Congalach mac Conaing]]=[[Conghalach mac Conaing]], [[Diarmait mac Conaing]]=[[Diarmaid mac Conaing]], [[Flann mac Congalaig]]=[[Flann mac Conghalaigh]], [[Cernach mac Congalaig]]=[[Cearnach mac Conghalaigh]], [[Cummascach mac Congalaig]]=[[Cumascach mac Conghalaigh]], [[Conaing mac Flainn]], [[Cináed mac Conaing]]=[[]], [[Flann mac Conaing]], [[Niall mac Cernaig Sotal]]=[[Niall mac Cearnaigh Sotal]], [[Maine mac Néill]], [[Cathal mac Néill]], [[Cathal mac Áeda]]=[[Cathal mac Aodha, rí Bhreá]], [[Cernach mac Fogartaig]]=[[Cearnach mac Fógartaigh]], [[Fergus mac Fogartaig]]=[[Fearghas mac Fógartaigh]], [[Niall mac Conaill]], [[Máel Dúin mac Fergusa]]=[[Maol Dúin mac Fearghasa]], [[Fogartach mac Cummascaig]]=[[Fógartach mac Cumascaigh]], [[Cummascach mac Fogartaig]]=[[Cumascach mac Fógartaigh]], [[Ailill mac Fergusa]]=[[Ailill mac Fearghasa]], [[Cernach mac Fergusa]]=[[Cearnach mac Fearghasa]], [[Tigernach mac Fócartai]]=[[Tiarnach mac Fógartaigh]]

=== [[Ríthe na Mí]] ===
* [[Fallomon mac Con Congalt]]=[[Fallamhain mac Con Congheilte]], [[Domnall mac Donnchada Midi]]=[[Domhnall mac Donnchadha na Mí]], [[Muiredach mac Domnaill Midi]]=[[Muireadhach mac Domhnaill na Mí]], [[Máel Ruanaid mac Donnchada Midi]]=[[Maol Rúnaí mac Donnchadha na Mí]], [[Lorcán mac Cathail]], [[Donnchad mac Aedacain]]=[[Donnchadh mac Aodhacáin]]

=== [[Ríthe Uisnigh]] ===
* [[Conall Cremthainne]] mac Néill=[[Conall Criomhthainn]], [[Fiachu mac Néill]]=[[Fiacha mac Néill]], [[Ardgal mac Conaill]]=[[Ardal mac Conaill]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], ([[Colmán Már mac Diarmato]]= [[Colmán Bec mac Diarmato]])=[[Colmán mac Diarmato]]=[[Colmán mac Diarmada]], [[Suibne mac Colmáin]]=[[Suibhne mac Colmáin]], [[Fergus mac Colmáin]]=[[Fearghas Mac Colmáin]], [[Óengus mac Colmáin]]=[[Aonghas mac Colmáin]], [[Conall Guthbinn]]=[[Conall Guthbinn mac Suibni]]=[[Conall Guthbhinn mac Suibhne]], [[Máel Dóid mac Suibni]]=[[Maol Dxxx mac Suibhne]], [[Diarmait Dian]]=[[Diarmaid Dian]], [[Murchad Midi]]=[[Murchadh na Mí]]

=== Ríthe Fir Chúl Bhreá ===
* [[Áed mac Dlúthaig]]=[[Aodh mac Dlúthaigh]],  [[Flann mac Áedo]]=[[Flann mac Aodha]]

=== Tethba ===
* [[Cenél Coirpri]]/[[Cenél Maini]] &amp;rarr; [[Tethba]]=[[Tethbae]]

== Uí Néill an Tuaiscirt ==
* [[Uí Néill an Tuaiscirt]] &amp;larr; [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]], [[Muiredach mac Eógain]]=[[Muireadhach mac Eoghain]], [[Colcu mac Domnaill]]=[[Colga mac Domhnaill]], [[Máel Fithrich mac Áedo]] Uaridnach=[[Maol Fithrigh mac Aodha]], [[Ernaine mac Fiachnai]]=[[Earnaine mac Fiachna]], [[Urthuile mac Máele Tuile]]-, [[Crundmáel mac Suibni]] Menn=[[Crannmhaol mac Suibhne]], [[Ferg mac Crundmaíl]]=[[Fearg mac Crannmhaoil]], [[Máel Dúin mac Máele Fithrich]]=[[Maol Dúin mac Maoil Fhithrigh]], [[Fland mac Máele Tuile]]=[[Flann mac Maoil Tuile]], [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]=[[Maol Dúin mac Aodha Alláin]], [[Murchad mac Máele Dúin]]=[[Murchadh mac Maoil Dúin]], [[Domnall mac Áeda]]=[[Domhnall mac Aodha (rí Ailigh)]], [[Muirchertach mac Néill]]=[[Muircheartach mac Néill]], [[Flaithbertach Ua Néill]]=[[Flaithbheartach Ó Néill]], [[Domnall Ua Lochlainn]]==[[Domhnall Mac Lochlainn]], [[Niall Mac Lochlainn]], [[Áed in Macáem Tóinlesc]] Ua Néill=[[Aodh an Macaomh Tóinleasc]] mac Muircheartaigh, [[Ríthe Thír Eoghain]], [[Grianán Ailigh#Miotaseolaíocht]], [[Conall Gulban]], [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]], [[Tír Chonaill]], [[Ríthe Thír Chonaill]], [[Conall Cú mac Áedo]]=[[Conall Cú mac Aodha]], [[Áed Muinderg]] mac Flaithbertaig=[[Aodh Muindearg]], [[Loingsech mac Flaithbertaig]]=[[Loingseach mac Flaithbheartaigh]], [[Murchad mac Flaithbertaig]]=[[Murchadh mac Flaithbheartaigh]], [[Domnall mac Áeda Muindeirg]]=[[Domhnall mac Aodha Mhuindeirg]], [[Eógan mac Néill]]=[[Eoghan mac Néill]], [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]], [[Tír Eoghain]], [[Ruaidrí ua Canannáin]]

== Ulaid ==
* [[Dál Fiatach]], [[Uí Echach Cobo]], [[Fergus mac Áedáin]]=[[Fearghas mac Aodháin]], [[Cú Chuarán mac Dúngail Eilni]]=[[Cú Chuarán mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Róin mac Bécce Bairrche]]=[[Áed Róin]]=[[Aodh Róin]], [[Cathussach mac Ailello]]=[[Cathasach mac Ailealla]], [[Bressal mac Áedo Róin]]=[[Breasal mac Aodha Róin]], [[Fiachnae mac Áedo Róin]]=[[Fiachna mac Aodha Róin]], [[Tommaltach mac Indrechtaig]]=[[Tomaltach mac Ionrachtaigh]], [[Eochaid mac Fiachnai]]=[[Eochaidh mac Fiachna]], [[Cairell mac Fiachnai]]=[[Caireall mac Fiachna]], [[Máel Bressail mac Ailillo]]=[[Maol Bhreasail mac Ailealla]], [[Muiredach mac Eochada]]=[[Muireadhach mac Eochadha]], [[Matudán mac Muiredaig]]=[[Madadán mac Muireadhaigh]], [[Lethlobar mac Loingsig]]=[[Leathlobhar mac Loingsigh]], [[Cathalán mac Indrechtaig]]=[[Cathalán mac Ionrachtaigh]], [[Ainbíth mac Áedo]]=[[Ainbhioth mac Aodha]], [[Eochocán mac Áedo]]=[[Eochagán mac Aodha]], [[Airemón mac Áedo]]=[[Éireamhón mac Aodha]], [[Fiachnae mac Ainbítha]]=[[Fiachna mac Ainbhith]], [[Bécc mac Airemóin]]=[[Bxxx mac Éireamhóin]],  [[Muiredach mac Eochocáin]]=[[Muireadhach mac Eochagáin]], [[Máel Mocheirge mac Indrechtaig]]=[[Maol Mochéirí mac Ionrachtaigh]], [[Aitíth mac Laigni]]=[[Axxx mac Lxxx]], [[Cenn Etig mac Lethlobair]]=[[Cenn Étig mac Lethlobair]]=[[Ceann Éidigh mac Leathlobhair]], [[Áed mac Eochocáin]]=[[Aodh mac Eochagáin]], &lt;strike&gt;[[Loingsech mac Cenn Étig]]&lt;/strike&gt;=[[Loingsech mac Cinn Étig]], [[Áed mac Loingsig]]=[[Aodh mac Loingsigh]], [[Niall mac Eochada]]=[[Niall mac Eochadha]]


* [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Dál nAraidi an Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uí Eachach Chobha]], [[Eilne]], [[Sárán mac Cóelbad]]=[[Sárán mac Caolbhaidh]], [[Condlae mac Cóelbad]]=[[Connla mac Caolbhaidh]], [[Fíachna Lonn mac Cóelbad]]=[[Fiachna Lonn mac Caolbhaidh]], [[Scandal mac Bécce]]=[[Scannal mac ''Bécce'']], [[Eochaid Iarlaithe mac Lurgain]]=[[Eochaid Iarlaithe]]=[[Eochaidh Iarlaithe]], [[Cathassach mac Lurgain]]=[[Cathasach mac Lorgan]], [[Dúngal Eilni mac Scandail]]=[[Dúnghal Eilne mac Scannail]], [[Cathassach mac Máele Cáich]]=[[Cathasach mac Maoil Chaoich]], [[Ailill mac Dúngaile Eilni]]=[[Ailill mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Aired]]=[[Aodh Aireach]], [[Lethlobar mac Echach]]=[[Leathlobhar mac Eachach]], [[Fiachra Cossalach]]=[[Fiachra Cosalach]], [[Indrechtach mac Lethlobair]]=[[Ionrachtach mac Leathlobhair]], [[Flathróe mac Fiachrach]]=[[Fxxx mac Fiachra]], [[Cináed Ciarrge mac Cathussaig]]&amp;rarr;[[Cináed Cairge mac Cathussaig]]=[[Cxxx Cairge mac Cathasaigh]]

==Déise==
* [[Déisi]]=[[Déise]], [[Dál Fiachrach Suighe]]=[[Dál Fhiachra Shuí]], [[Déisi Temro]]=[[Déise Theamhrach]], [[Déisi Becc]]=[[Déise Beag]], [[Déisi Muman]]=[[Déise Mumhan]]==[[Déisi Deiscirt]], &lt;strike&gt;[[Déisi in Tuaiscirt]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Déisi Tuaiscirt]]=[[Déise an Tuaiscirt]], [[Ríthe Dhéise Mumhan]], [[Tairired na nDéssi]]=[[Tairshireadh na nDéis]] &gt; [[Óengus Gaíbúaibthech]]=[[Aonghas Gabhuaibhtheach]], [[Ríocht Dyfed]]-, [[Cogad Gáedel re Gallaib]]=[[Cogadh Gael le Gaill]], [[Delbna]]=[[Dealbhna (dream)]]

== Miotaseolaíocht ==
* [[Bradán feasa]]

==Ard-Ríthe==
* [[Cellach mac Máele Coba]]=[[Ceallach mac Maoil Chobha]], [[Conall mac Máele Coba]]=[[Conall mac Maoil Chobha]]=[[Conall Cóel]]=[[Conall Caol]], [[Diarmait mac Áedo Sláine]]=[[Diarmaid mac Aodha Sláine]], [[Blathmac mac Áedo Sláine]]=[[Blathmac mac Aodha Sláine]], [[Sechnassach]]=[[Seachnasach]]=[[Sechnassach mac Blathmaic]]=[[Seachnassach mac Blathmaic]], [[Cenn Fáelad]]=[[Cenn Fáelad mac Blathmaic]]=[[Ceann Faoladh mac Blathmaic]], [[Fínsnechta Fledach]]=[[Fíonsneachta Fleách]]=[[Fínsnechta Fledach mac Dúnchada]]=[[Fíonsneachta Fleách mac Dúnchadha]], [[Loingsech mac Óengusso]]=[[Loingseach mac Aonghasa]], [[Congal Cennmagair]]=[[Conghal Ceannmhaghair]], [[Fergal mac Máele Dúin]]=[[Fearghal mac Maoil Dúin]], [[Fógartach mac Néill]], [[Cináed mac Írgalaig]]=[[Cxxx mac Iorghalaigh]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbeartach mac Loingsigh]], [[Áed Allán]]=[[Aodh Allán]], [[Domnall Midi]]&amp;rarr;[[Domhnall Mac Murchadha]]=[[Domhnall Mí]]=[[Domhnall mac Murchadha]], [[Niall Frossach]]=[[Niall Frasach]], [[Donnchad Midi]]=[[Donnchadh Mí]], [[Aed Oirdnide]]=[[Aodh Oirdní]], [[Conchobar mac Donnchada]]=[[Conchúr mac Donnchadha]]], [[Niall Caille]] / [[Fedelmid mac Cremthainn]] ([[Annála Inis Faithlinn|AIF]]), [[Niall Noígíallach]] &amp;larr; [[Níall Noígíallach]], ([[Fiachrae Cássan]]=)[[Fiachrae Cassán]]=[[Fiachra Casán]], [[Dáire Drechlethan]]=[[Dáire Dreachleathan]], [[Áed Findliath]]=[[Aodh Fionnliath]], [[Niall Glúndub]]=[[Niall Glúindubh]], [[Donnchad Donn]]=[[Donnchadh Donn]], [[Congalach Cnogba]]=[[Conghalach Cnobha]], [[Domnall ua Néill]]=[[Domhnall Ó Néill]], [[Donnchad mac Briain]]=[[Donnchadh mac Briain]], [[Diarmait mac Máel na mBó]]=[[Diarmait mac Maíl na mBó]]=[[Diarmaid mac Maoil na mBó]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbheartach mac Loingsigh]]

==Scéalta==
* [[Scátháin na bhFlatha]], [[Sedulius Scottus]]-, [[Caithréim Chellacháin Chaisil]], [[Cogad Gáedel re Gallaib]], [[Senchas Fagbála Caisil]], [[Immram Curaig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Maíle Dúin]]=[[Máel Dúin]]=[[Maol Dúin]], [[Immram curaig Ua Corra]]=[[Iomramh Currach Uí Chorra]], [[Imrum Snedhghusa ocus Mic Ríagla]]=[[Iomramh S agus Mic Riagla]], [[Baile Suibne]]=[[Buile Shuibhne]], [[Cath Maige Rátha]], [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]-, [[Mo Ling]]-, [[Fled Dúin na nGéd]], [[Aided Chlainne Tuirenn]]=[[Oidheadh Chlainne Tuireann]], [[Aided Muirchertaig meic Erca]], &lt;strike&gt;[[Aislinge Meic Chon Glinne]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Aislinge Meic Con Glinne]], [[Amra Choluim Chille]], [[Caithréim Cellaig]], [[Compert Mongáin]]=[[Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]], [[Eachtra Thaidhg mhic Céin]]=[[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg mhic Céin]], [[Fingal Rónáin]], [[Máel Dúin (uathimdhealú)]]=[[Maol Dúin (uathimdhealú)]], [[Scéla Cano meic Gartnáin]], [[Tochmarc Becfola]], [[Duanaire Finn]], [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]], [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]], [[Echtra Cormaic i Tír Tairngiri]] &amp;rarr; [[Cormac mac Airt]], [[Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] &amp;rarr; [[Tadhg mac Céin]], [[Fotha Catha Cnucha]] &amp;rarr; [[Cumall]], [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis]] &amp;rarr; [[Naomh Breandán]]

== ''Ól nÉchmacht'' ==
* [[Annála Connacht]]=[[Annála Chonnacht]], [[Cóiced Ol nEchmacht]]=[[Cóiced Ól nÉchmacht]]=[[Cúige Dhál Éachmacht]], [[Fir Craibe]]=[[Fir Chraibhe]], [[Túatha Taíden]]=[[Tuatha Taiden]]=[[Tuatha Taoidhean]], [[Delbna Nuadat]]=[[Dealbhna Nuad]], [[Dealbhna Thír Dhá Loch]], ([[Corco Mogha]]), [[Cálraige]], [[Partraige]], [[Corco Fir Trí]]=[[Corca Fhir Thrí]], [[Cian d'Fhearaibh Bolg]]=[[Cian d'Fhir Bholg]]

== Conmhaicne ==
* [[Conmhaicne#Clanna]], [[Conmhaicne Mara]], [[Conmaícne Dúna Móir]]=[[Conmhaicne Dhúin Mhóir]], [[Trícha Máenmaige]]=[[Conmaícne Máenmaige]]=&lt;strike&gt;[[Conmhaicne Mheáinmhaigh]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaigh]]&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaighe]], [[Conmaícne Cúile]]=[[Conmhaicne Coille]], [[Cluain Conmhaícne]]=[[Cluain Chonmhaicne]], &lt;strike&gt;[[Conmhaícne Cenel Luacháin]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmaícne Cenél Luacháin]]=[[Conmhaicne Cineál Luacháin]], [[Conmaícne Carra]]=[[Conmhaicne Ceara]], [[Conmhaicne Anghaile]], [[Uí Fiachrach Finn]]=[[Uí Fhiachrach Fhionn]], [[Maigh Nissi]]&amp;rarr;[[Liatroim, Barúntacht, Contae Liatroma]], [[Eolas mac Biobhsaigh]], [[Muintir Eolais]], [[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fíonacha]]

== Connachta ==
* [[Connachta]], [[Ríthe na gConnacht]], [[Brión mac Echach Mugmedóin]]=[[Brión mac Echach Muigmedóin]]=[[Brian mac xxx]], [[Ailill mac Echach Mugmedóin]]=[[Ailill mac xxx]], [[Fiachrae]]=[[Fiachra]], [[Cairpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]], [[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]], [[Ciarraige Aí]]=[[Ciarraí Aoi]], [[Ciarraige Locha na nÁirne]]=[[Ciarraí Locha na nAirní]], [[Ciarraige Airtig]]=[[Ciarraí Airtigh]], [[Ciarraige Óic Bethra]]=[[Ciarraí Óig Bheathra]], [[Aidne]]=[[Aidhne]], [[Áengus mac Umor]]=[[Aonghas mac Úmhór]], [[Amalgaid mac Fiachrach]]=[[Amhalaí mac Fiachra]], [[Dauí Tenga Uma]]=[[Dxxx Teanga Umha]], [[Duinsech ingen Duach]]=[[Duinseach ní Dhuach]], [[Eógan Bél]]=[[Eoghan Béal]], [[Ailill Inbanda]]=[[Ailill Baineanda]], [[Echu Tirmcharna]]=[[Eocha Tirimcharna]], [[Áed mac Echach]]=[[Aodh mac Eachach]], [[Uatu mac Áedo]]=[[Uada mac Aodha]], [[Colmán mac Cobthaig]]=[[Colmán mac Cobhthaigh]], [[Rogallach mac Uatach]], [[Loingsech mac Colmáin]], [[Guaire Aidne mac Colmáin]]=[[Guaire Aidhne mac Colmáin]], [[Cenn Fáelad mac Colgan]]=[[Ceann Faoladh mac Colgan]], [[Dúnchad Muirisci]]=[[Dúnchadh Mhuirisce]], [[Fergal Aidne mac Artgaile]]=[[Fearghal Aidhne mac Ardaile]], [[Muiredach Muillethan]]=[[Muireadhach Moilleathan]], [[Cellach mac Rogallaig]]=[[Ceallach mac Raghallaigh]], [[Indrechtach mac Dúnchado]]=[[Indreachtach mac Dúnchadha]], [[Indrechtach mac Muiredaig]]=[[Indreachtach mac Muireadhaigh]], [[Domnall mac Cellaig]]=[[Domhnall mac Ceallaigh]], [[Cathal mac Muiredaig]]=[[Cathal mac Muireadhaigh]], [[Áed Balb mac Indrechtaig]]=[[Aodh Balbh mac Indreachtaigh]], [[Forggus mac Cellaig]]=[[Fearghas mac Ceallaigh]], [[Ailill Medraige mac Indrechtaig]]=[[Ailill Mheadraí mac Indreachtaigh]], [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dubh-Indreacht mac Cathail]], [[Donn Cothaid mac Cathail]]=[[Donn Cothú mac Cathail]], [[Flaithrí mac Domnaill]]=[[Flaithrí mac Domhnaill]], [[Artgal mac Cathail]]=[[Ardal mac Cathail]], [[Tipraite mac Taidg]]=[[Tiobraid mac Taidhg]], [[Cináed mac Artgail]]=[[Cináed mac Ardail]], [[Colla mac Fergusso]]=[[Colla mac Fearghasa]], [[Muirgius mac Tommaltaig]], [[Diarmait mac Tommaltaig]], [[Cathal mac Muirgiussa]]=[[Cathal mac Muiriosa]], [[Murchad mac Áedo]]=[[Murchadh mac Aodha]], [[Fergus mac Fothaid]]=[[Fearghas mac Fothaidh]], [[Finsnechta mac Tommaltaig]], [[Mugron mac Máele Cothaid]], [[Conchobar mac Taidg Móir]]=[[Conchúr mac Taidhg Mhóir]], [[Áed mac Conchobair]]=[[Aodh mac Conchúir]], [[Tadg mac Conchobair]]=[[Tadhg mac Conchúir]], [[Cathal mac Conchobair]]=[[Cathal mac Conchúir]], [[Tadg mac Cathail]]=[[Tadhg mac Cathail]], [[Fergal Ua Ruairc]]=[[Fearghal Ó Ruairc]], &lt;strike&gt;[[Conchobar mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Conchobar mac Taidg]], &lt;strike&gt;[[Cathal mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Cathal mac Taidg]]=[[Cathal mac Taidhg]], [[Cathal mac Conchobair maic Taidg]]=[[Cathal mac Conchúir mhic Thaidhg]], [[Tadg in Eich Gil]]=[[Tadhg an Eich Ghil]], [[Art Uallach Ua Ruairc]]=[[Art Ualach Ó Ruairc]], [[Áed in Gai Bernaig|Aodh an Gha Bhearnaigh]], [[Áed Ua Ruairc]]=[[Aodh Ó Ruairc]], [[Ruaidrí na Saide Buide]]=[[Ruairí na Saidhe Buí]], &lt;strike&gt;[[Flaithbertaigh Ua Flaithbertaigh]]&lt;/strike&gt;=[[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh]], [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Tadhg mac Ruairí Ó Conchúir]], [[Domnall Ua Ruairc]]=[[Domhnall Ó Ruairc]], [[Domnall Ua Conchobair]]=[[Domhnall Ó Conchúir]], [[Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]], [[Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Ruaidrí mac Tairrdelbaig Ua Conchobair]], [[Uí Briúin]]=[[Uí Bhriúin]] &amp;larr; [[Uí Briúin Aí]]=[[Uí Bhriúin Aoi]] &amp;larr; [[Uí Briúin Seóla]]=[[Uí Bhriúin Seola]] &amp;larr; [[Uí Briúin Bréifne]]=[[Uí Bhriúin Bhréifne]] &amp;larr; [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muireadhaigh]] &amp;larr; [[Síl Cellaig]]=[[Síol Cheallaigh]] &amp;larr; [[Síl Cathail]]=[[Síol Chathail]], [[Muintir Murchada]]=[[Muintir Mhurchadha]], [[Clann Fhergail]]=[[Clann Fhearghaile]], [[Clann Taidg]]=[[Clann Taidhg]], [[Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada]]=[[Críochadóireacht chiníoch dúchais Mhuintir Mhurchadha]], &lt;strike&gt;[[Uí Chonchúír]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Uí Chonchúir]], [[Uí Fiachrach]]=[[Uí Fhiachrach]]=[[Uí Fiachra]], [[Uí Fiachrach Aidne]]=[[Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Uí Fiachrach Muaide]]=[[Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Cenél Áeda na hEchtge]]=[[Cineál Aodha na hEachtaí]], [[Seachnasach mac Donnchadha]], [[Uí Sheachnasaigh]], [[Uí Dhubhda]], [[Uí Ruairc]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]]=[[Muircheartach Nár mac Guaire]], [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Conchúir]], [[Cathal Carragh Ua Conchobair]]

{{Navbox
 | name = Ríocht na gConnacht
 | title = [[Ríocht na gConnacht]]

 | group1 = [[Tuath]]a
 | list1 = 
 {{Navbox|child

   | group1 = [[Connachta]]
   | list1 = [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin|Uí Briúin Bréifne]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Umaill|Uí Briúin Maille]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Partraige]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Finn]]&amp;nbsp;• [[Cairbre Drom Cliabh]]

   | group2 = [[Ulaid]]
   | list2 = [[Conmhaicne Mara]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cenéoil Dubáin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cúile Tolad]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Maigh Réin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Meánmhaighe]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Sléibe Formaile]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Aí]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Locha na nÁirne]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Airtech]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Óic Bethra]] &amp;nbsp;• [[Soghain]]

   | group3 = [[Deirgtine]]
   | list3 = [[Luigne Chonnacht|Luighne]]&amp;nbsp;• [[Corca Fhir Trí]]&amp;nbsp;• [[Gailenga]]&amp;nbsp;• [[Delbna]]&amp;nbsp;• [[Éile]]

   | group4 = [[Érainn]]
   | list4 = [[Cálraige]]&amp;nbsp;• [[Dartraige]]

   | group5 = Eile
   | list5 = [[Fir Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Dál nDruithne]]&amp;nbsp;• [[Gamanraige]]&amp;nbsp;• [[Fir Domnann]]&amp;nbsp;• [[Senchineoil]]&amp;nbsp;• [[Grecraige]]&amp;nbsp;• [[Delbhna|Delbhna Cuile Fabhair]]&amp;nbsp;• [[Dealbhna Thír Dhá Loch|Delbna Tír Dhá Locha]]&amp;nbsp;• [[Delbna Nuadat]]&amp;nbsp;• [[Uaithne]]&amp;nbsp;• [[Masraige]]&amp;nbsp;• [[Corco Moga]]
 
 }}

 | group2 = Rítheaghlaigh
 | list2 = 
 {{Navbox|child
 
   | group1 = Muintreacha
   | list1 = [[Uí Fiachrach]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí nAilello]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]

   | group2 = Clanna
   | list2 = [[Uí Sheachnasaigh]]&amp;nbsp;• [[Uí Chonchúir]]&amp;nbsp;• [[Uí Dhubhda]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlannagáin]]&amp;nbsp;• [[Uí Ruairc]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlaithbheartaigh]]

 }}

 | group10 = Ríochtaí comharbachta
 | list10 = [[Uí Maine]] ([[Síol Anmchadha]], [[Máenmaige]], [[Clann Uatach]])&amp;nbsp;• [[Bréifne]] ([[Bréifne Thoir|Thoir]] agus [[Bréifne Thiar|Thiar]])&amp;nbsp;• [[Uí Díarmata]]&amp;nbsp;• [[Síl Máelruain]]&amp;nbsp;• [[Magh Luir]]&amp;nbsp;• [[Umaill]]&amp;nbsp;• [[Iar Connacht]]

 | group11 = Ábhair
 | list11 = [[Ríthe na gConnacht]]&amp;nbsp;• [[Ráth Cruachan]]&amp;nbsp;• [[Annála Connacht]]&amp;nbsp;• [[Táin Bó Flidais]]&amp;nbsp;• [[Cóiced Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Nagnatae]]&amp;nbsp;• [[Auteini]]&amp;nbsp;• [[na Trí Tuatha]]&amp;nbsp;• [[Clann Taidg]]&amp;nbsp;• [[Clann Fhearghaile]]&amp;nbsp;• [[Muintir Murchada]]&amp;nbsp;• [[Maigh Seóla]]

| belowclass = hlist
| below      = {{Icon|Category}} [[:Catagóir:Connachta|Category]]&amp;nbsp;• {{Icon|WikiProject}} [[Wikipedia:WikiProject Celts|WikiProject]]
}}

== Íochtar Chonnacht ==
* [[Íochtar Chonnacht]], [[Cairbre Drom Cliabh]]=[[Cairbre Dhroim Chliabh]], [[Corann]], [[Cúl ó bhFionn]] ([[Cúil Ó bhFinn]]-), [[Luigne Chonnacht]]=[[Luíne Chonnacht]], [[Tír Fíacrach Múaide]]=[[Tír Fhiacrach Mhuaidhe]], &lt;strike&gt;[[Tir Ollíol]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Tír Ollíol]]=[[Tír Oirill]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Goibnenn mac Conaill]]=[[Goibhneann mac Conaill]], [[Cobthach mac Gabráin]]=[[Cobhthach mac Gabhráin]], [[Cellach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guaire]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]], [[Conchobar mac Cummascaig]]=[[Conchúr mac Cumascaigh]], [[Art mac Flaitnia]]=[[Art mac Flaithnia]], [[Anluan mac Conchobhair]]=[[Anluan mac Cumascaigh]], [[Cathal Aidhne mac Ailealla]]-, [[Cléireach mac Ceadaigh]]-, [[Tighearnach mac Cathmogha]]=[[Tiarnach mac Cathmhogha]]-, [[Uathmharán mac Brocáin]]-, [[Mael Fabhaill mac Cléirigh]]=[[Maolfhabhaill mac Cléirigh]], [[Eidhean mac Cléirigh]], [[Tighearnach ua Cléirigh]], [[Mael Macduach]]=[[Maol xxx]]-, [[Domhnall mac Lorcáin]]-, [[Flann Ua Cléirigh]]-, [[Comhaltán Ua Cléirigh]], [[Mac Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Giolla Cheallaigh Ua Cléirigh]], [[Mael Ruanaidh na Paidre Ua hEidhin]], [[Ua Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Mael Fabhaill Ua hEidhin]], [[Giolla na Naomh Ua hEidhin]], [[Aodh Ua hEidhin]], [[Giolla Mo Choinne Ua Cathail]], [[Giolla Cheallaigh Ua hEidhin]]-, [[Muirgheas Ua hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin (II)]]

== Maigh Sheola ==
* [[Maigh Seóla]]=[[Maigh Sheola]], [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Cléirchén mac Murchadha]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Murchadh mac Flainn mhic Gleithneacháin]], [[Ruaidhrí mac Coscraigh]], [[Maelcairearda]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]]-

== Iar Chonnacht ==
* [[Iar Connacht]]=[[Iar Chonnacht]], (Maigh Sheola: [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]]), [[Cathal mac Tigernáin]]=[[Cathal mac Tiarnáin]], Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (I)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (I)]], [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (I)]], Mac meic Aedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Mac mic Aodha Ua Flaithbheartaigh]]=[[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta]], [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaitheartach Ó Flaithearta]], [[Brian Ua Flaithbheartaigh]]=[[Brian Ó Flaithearta]], [[Muireadhach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muireadhach Ó Flaithearta]], [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (I)]], Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (II)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (II)]], Áedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Aodh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (II)]], [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (II)]], Ruadhri Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (III)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (III)]], Murtough Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Muircheartach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muircheartach Ó Flaithearta]], Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (IV)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (IV)]], [[Aedh Mór Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Mór Ó Flaithearta]], Morogh Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Murchadh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Murchadh Ó Flaithearta]], Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (V)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (V)]]


Cúigear Ruairí..!
# Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1061.13: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1145.17: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh.
# Ruadhri Ua Flaithbertaigh, AU 1186.7 LATE: Ruaidhri h-Ua Flaithbertaigh, ACM 1186.2: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh, ACM 1214.6: Brian mac Ruaidhri Í Fhlaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh
# Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh, ACM 1256.9: Ruaidhri Ua Flaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh 


Beirt Aodh
# [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1079.8: Aedh Ua Flaithbhertaigh
# Áedh Ua Flaithbheartaigh, ACM 1178.10: Aodh Ua Flaithbertaigh


Beirt Chonchúr
# [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1132.11: Concobhar Ua Flaithbheartaigh,
# [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]], AU 1186.7 LATE: Conchubhar h-Ua Flaithbhertaigh

== Uí Dhiarmada ==
* [[Uí Díarmata]]=[[Uí Dhiarmada]], [[Ríthe Uí Dhiarmada]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]]=[[Tadhg Uí Dhiarmada]], [[Cú Cheanainn mac Taidhg]], [[Giolla Comáin mac Néill]], [[Muirghius mac Aodha]], [[Mac Con Cheanainn]], [[Muirgheas ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (I)]], [[Muirgheas Ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (II)]], [[Tadhg Ua Con Cheanainn]], [[Uada Ua Con Cheanainn]], [[Cú Cheanainn Ó Con Cheanainn]]

== Síol Anmchadha ==
* [[Síol Anmchadha]], [[Ríthe Shíol Anmchadha]], [[Diarmaid mac Dúnadhaigh]], [[Cú Chonnacht mac Dúnadhaigh]], [[Madadhán mac Gadhra Mhóir]], [[Gadhra Mór mac Dúnadhaigh]], [[Doghra mac Dúnadhaigh]], [[Dúnadhach mac Con Chonnacht]], [[Diarmaid mac Madadháin]], [[Madadhán Reamhar Ua Madadháin]], [[Gilla Find mac Maic Uallacháin]]=[[Giolla Fionn mac Mhic Uallacháin]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Cú Choirne Ua Madadháin]], [[Madadhán Mór Ua Madadháin]], [[Maoileachlann Ua Madadháin]], [[Diarmaid Cléireach Ua Madadháin]], [[Madadhán Óg Ó Madadháin]], [[Cathal Ó Madadháin]]

== Uí Mhaine ==
* [[Uí Maine]]=[[Uí Mhaine]], [[Máine Mór]]=[[Maine Mór]]?, [[Ríthe Uí Mhaine]], [[Bresal mac Maine Móir]]=[[Breasal mac Maine Mhóir]], [[Fiachra Finn]], [[Conall Cas Ciabhach]], [[Dallán mac Breasail]], [[Duach mac Dalláin]], [[Lughaidh mac Dalláin]], [[Feradhach mac Lughadha]]=[[Fearadhach mac Luighdheach]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], [[Marcán]], [[Cairbre Crom]], [[Brenainn mac Cairbre]], [[Aedh Buidhe]]=[[Aodh Buí]], [[Conall mac Maelduib]]=[[Conall mac Maolduibh]], [[Marcán mac Tommáin]]=[[Marcán mac Tomáin]], [[Fithceallach mac Flainn]]=[[Ficheallach mac Flainn]], [[Sechnassach mac Congail]]=[[Seachnasach mac Congail]], [[Dluthach mac Fithcheallaigh]]=[[Dlúthach mac Ficheallaigh]], [[Cathal Maenmaighe]]=[[Cathal Mheánmhaigh]], [[Ailill ua Daimine]]=[[Ailill ua Daimhine]]=[[Ailill ó Daimhine]], [[Inreachtach mac Dluthaigh]]=[[Inreachtach mac Dlúthaigh]], [[Aedh Ailghin]]=[[Aodh Ailghin]], [[Dunchadh ua Daimhine]]=[[Dúnchadh ó Daimhine]], [[Conall mac Fidhghaile]], [[Dunchadh mac Duib Da Tuadh]]=[[Dúnchadh mac Duibh Dhá Thuadh]],  [[Amhalgaidh]], [[Ailill mac Inreachtaigh]], [[Dub Dá Leithe mac Tomaltaigh]]=[[Dubh Dhá Leath mac Tomaltaigh]], [[Cathal mac Murchadha]], [[Cathal mac Ailella]]=[[Cathal mac Ailealla]], [[Mughrón mac Sochlacháin]], [[Sochlachán mac Diarmata]]=[[Sochlachán mac Diarmada]], [[Murchadh mac Sochlacháin]], [[Murchadh mac Aodha Uí Mhaine]], [[Geibennach mac Aedha]]=[[Geibheannach mac Aodha]], [[Muirgheas mac Domhnaill]]
* [[Tadg Mór Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Mór Ó Ceallaigh]], Gadhra mac Dúnadhaigh, [[Concobar mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Conchúr mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmait mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmaid mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Dunchadh Ua Cellaigh]]=[[Dúnchadh Ó Ceallaigh]], [[Aed Ua Cellaigh]]=[[Aodh Ó Ceallaigh]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Tadg Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Ó Ceallaigh]], [[Conchobar Maenmaige Ua Cellaigh]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Ceallaigh]], [[Murchad Ua Cellaigh]]=[[Murchadh Ó Ceallaigh]], [[Domnall Mór Ua Cellaigh]]=[[Domhnall Mór Ó Ceallaigh]]

== Ríthe Shliabh Lugha ==
* [[Sliabh Lugha]]&amp;rarr;[[Ríthe Sliabh Lugha]]=[[Ríthe Shliabh Lugha]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (I)]], [[Ruairí Ó Gadhra (I)]], [[Domhnall Ó Gadhra]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (III)]]

== Magh Loirg ==
* [[Mag Luirg]]=[[Magh Loirg]], [[Ríthe Mhagh Loirg]], [[Maolruanaidh Mór mac Taidhg]], [[Muircheartach mac Maolruanaí Mhóir]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]], [[Maolruanaidh mac Taidhg]], [[Tadhg Mór mac Maolruanaí]], [[Maolseachlann mac Taidhg Mhóir]], &lt;strike&gt;[[Diarmad mac Taidhg Mhóir]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmaid mac Taidhg Mhóir]], [[Muirgheas mac Taidhg Mhóir]], [[Conchúr mac Diarmada]], [[Tomaltach na Cairge Mac Diarmata]]=[[Tomaltach na Carraige Mac Diarmada]], [[Cormac Mac Diarmada (I)]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Aireachtach ua Dúnchadha Mhuirsce]], [[Connmhach mac Duinn Cothaidhe]]=[[Conmhach mac Doinn Cothaithe]], [[Dubhda mac Conmhaigh]], [[Aodh ua Dubhda]], [[Maol Ruanaidh Ua Dubhda]], [[Aedhuar Ua Dubhda]], [[Muircheartach An Collach Ua Dubhda]], [[Domhnall Fionn Ua Dubhda]], [[Mac Aodha Ua Dubhda]], [[Amhlaibh mac Domhnaill Fhionn Ua Dubhda]], [[Mac Domhnaill Ua Dubhda]], [[Aodh mac Muircheartaigh Ua Dubhda]], [[Ruaidhrí Mear Ua Dubhda]], [[An Cosnamhaigh Ua Dubhda]], [[Taichleach Ua Dubhda]]
* Eile gan leathanaigh: Cathal mac Ailealla, Aodh mac Maoil Phádraig, Mael Cluiche mac Conchobair=Maol Cloiche mac Conchúir, ''Crichan mac Mael Muire''

== Umhaill ==
* &lt;strike&gt;[[Umall]]&lt;/strike&gt;=[[Umaill]]=[[Umhaill]], [[Ríthe Umhaill]], [[Maille mac Conaill]], [[Flannabhra]], [[Dunghal mac Flaithniadh]], [[Aedhghal]], [[Flathghal mac Flannbhrath]], [[Cosgrach mac Flannbhrath]], [[Cairbre mac Cinaedh]], [[Gilla na nInghen Ua Cobhthaigh]], [[Domhnall Ó Máille (I)]], [[Domhnall Ó Máille (II)]] (Rua), [[Domhnall Ó Máille (III)]], [[Aodh Ó Máille]], [[Diarmaid Ó Máille]], [[Tadhg mac Diarmada Ó Máille]]

== Ríthe Luíne Chonnacht ==
* [[Ríthe Luíne Chonnacht]], [[Eaghra Paiprigh mac Saorghais]]

== Eile (3) ==
* [[Ríochtaí Éireann]]
* [[Liosta de Bharúntachtaí]]

= Bliain 4, 2021 - 2022 =
== Feabhsú na Gaeilge ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Ollaimh Éireann ==
* [[Adna mac Uthidir]], [[Torna Éices]], [[Dubhthach moccu Lughair]], ([[Dallán Forgaill]]), [[Senchán Torpéist]], &lt;strike&gt;[[Máel Muire Otháin]]=&lt;/strike&gt;[[Máel Muire Othna]]=[[Maol Mhuire Fhathna]], [[Flann mac Lonáin]], &lt;strike&gt;[[Torpaid mac Taicthech]]=&lt;/strike&gt;[[Torpaid mac Taicthich]]=[[]], [[Óengus mac Óengusa]]=[[Aonghas mac Aonghasa]], [[Bard Boinne]], [[Uallach ingen Muinecháin]], [[Cormacán Éigeas]], [[Cinaedh Ua hArtagáin]]=[[Cinaedh ua hArtagáin]]=[[Cionnaoth ó hArtagáin]], [[Eochaidh Ua Floinn]]=[[Eochaidh ua Floinn]], [[Urard mac Coise]], [[Clothna mac Aenghusa]], [[Muircheartach mac Con Cheartaigh Mac Liag]], [[Cúán úa Lothcháin]], [[Cú Mara mac Maic Liac]], [[Mac Beathaidh mac Ainmire]], [[Ceaunfaeladh ua Cuill]]=[[]], [[Flaithem mac Maele Gaimrid]], [[Cellach úa Rúanada]], [[Mael Isa ua Máilgiric]], [[Cú Collchaille Ua Baígilláin]], [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Gofraidh Fionn Ó Dálaigh]],
# [[Cearbhall mac Lochlainn Ó Dálaigh]],
# [[Sean mac Fergail Óicc Ó hUiccinn]]

== Ginealas ==
* [[Ginealas Éireannach]], [[Leabhar na nGinealach]], [[Coimre na nGinealach]], [[An Leabhar Muimhneach]], [[Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh]]=[[Leabhar Chlann Mhaoil Ruanaidh]], [[Leabhar Clainne Suibhne]]=[[Leabhar Chlann Suibhne]], [[Leabhar Ádhaimh Uí Chianáin]]

== Gineolaithe ==
* [[Eochaid ua Flannacáin]], [[Flann Mainistrech]]=[[Flann Mainistreach]], [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]], [[Gilla Críst Ua Máel Eóin]]=[[Giolla Chríost Ó Maoil Eoin]], [[Amhlaoibh Mór mac Fir Bhisigh]], [[Gilla na Naemh Ua Duinn]]=[[Giolla na Naomh Ó Duinn]], [[Giolla Íosa Mac Fir Bhisigh]], [[Tanaide Mór mac Dúinnín Ó Maolconaire]]=[[Tanaí Mór mac Dúinnín Ó Maolchonaire]], [[Domnall Ó Cuindlis]], [[Lúcás Ó Dalláin]], [[Seán Mór Ó Dubhagáin]], [[Ádhamh Ó Cianáin]], [[Ádhamh Cúisín]], [[Faolán Mac an Ghabhann na Scéal]], [[Giolla Íosa Mór Mac Firbhisigh]], [[Giolla na Naomh Ó hUidhrín]], [[Giolla na Naomh Mac Aodhagáin]], [[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]]=[[Cú Choigríche Ó Cléirigh]], [[Lughaidh Ó Cléirigh]], [[Cú Choigcríche Ó Duibhgeannain]]=[[Cú Choigríche Ó Duibhgeannáin]], [[Triallam timcheall na Fodla]], [[Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh]], [[Críchad an Chaoilli]], [[Máel Muire mac Céilechair]]=[[Maol Mhuire mac Céileachair]]-

== Scoláirí ==
* [[James Ware]]-, [[Uilliam Ó Duinnín]], [[Seán Ó Catháin]], [[Séarlas Ó Conchubhair Doinn]]=[[Séarlas Ó Conchúir Dhoinn]], [[John O'Donovan (scoláire)]]=([[Seán Ó Donnabháin]]), [[John O'Hart]]-, ([[Edward MacLysaght]]=[[Éamonn Mac Giolla Iasachta]]), [[Nollaig Ó Muraíle]]-, ([[Rudolf Thurneysen]]), [[Osborn Bergin]]-, [[R. I. Best]]=[[Richard Irvine Best]]-, ([[D. A. Binchy]]), ([[Kuno Meyer]]), ([[Eugene O'Curry]]=[[Eoghan Ó Comhraí]]), [[James Carney]], [[John Carey]], ([[T. F. O'Rahilly]]=[[Tomás Ó Rathile]]=[[Tomás Ó Rathaile]]), [[Francis J. Byrne]]=[[Francis John Byrne]], [[Edel Bhreathnach]], [[John T. Koch]]-, [[Celtica (iriseán)]], [[Éigse (iriseán)]], [[R. A. Stewart Macalister]], [[T. M. Charles-Edwards]]=[[Thomas Charles-Edwards]], [[Hubert T. Knox]]=[[Hubert Thomas Knox]], [[Donnchadh Ó Corráin]]

== Déise ==
* [[Ríthe Dhéise Mumhan]]
* [[Dál gCais]]+
** [[Dál gCais#Stair]]

== Suíomhanna ==
# [[A. G. van Hamel]], [[Stichting Van Hamel]], [[CODECS]], *selgā
# [[Thesaurus Linguae Hibernicae]] (TLH)
# [[Irish Script on Screen]], [[Meamram Páipéar Ríomhaire]] (ISoS, ISOS)
# [[Celtic Digital Initiative]] (CDI)

== Dál Riada ==
* [[Dál Riada]], [[Ríthe Dhál Riada]], [[Fearghas Mór mac Eirc]]=[[Fearghas Mór]], [[Domhanghart Réite]], [[Comhghall mac Domhanghairt]], [[Gabhrán mac Domhanghairt]], [[Conall mac Comgaill]], [[Aodhán mac Gabhráin]], [[Eochaid Buide]]=[[Eochaidh Buí]], [[Connad Cerr]], [[Domnall Brecc]]=[[Domhnall Breac]], [[Ferchar mac Connaid]]=[[Fearchar mac Connaidh]],  [[Dúnchad mac Conaing]]=[[Dúnchadh mac Conaing]], [[Conall Crandomna]]=[[Conall Crannomhna]], [[Domangart mac Domnaill]]=[[Domhanghart mac Domhnaill]], [[Máel Dúin mac Conaill]]=[[Maol Dúin mac Conaill]], [[Domnall Donn]]=[[Domhnall Donn]], [[Ferchar Fota]]=[[Fearchar Fada]], [[Eochaid mac Domangairt]]=[[Eochaidh mac Domhanghairt]], [[Ainbcellach mac Ferchair]]=[[Ainfhaichilleach mac Fearchair]], [[Fiannamail ua Dúnchado]]=[[Fianamhail ó Dúnchadha]], [[Selbach mac Ferchair]]=[[Sealbhach mac Fearchair]], [[Dúngal mac Selbaig]]=[[Dúnghal mac Sealbhaigh]], [[Eochaid mac Echdach]]=[[Eochaidh mac Eochach]], [[Alpín mac Echdach]]=[[Ailpín mac Eochach]], [[Muiredach mac Ainbcellaig]]=[[Muireadhach mac Ainfhaichilligh]], [[Eógan mac Muiredaig]]=[[Eoghan mac Muireadhaigh]]
# [[Áed Find]]=[[Aodh Fionn]]
# [[Fergus mac Echdach]]
# [[Donn Coirce]]
# [[Eochaid mac Áeda Find]]
# [[Constantine]]
# [[Oengus]]
# [[Drust]]
# [[Eoganan]]
# [[Alpin II]]
# [[Coinneach I na hAlban|Coinneach]]

== Connachta srl. ==
* [[Cairpre Gabra]]=[[Cairbre Ghabhra]], [[Senchán Torpéist]], [[Tromdámh Guaire]]

== Tuamha ==
# Muircheartach mac Toirdhealbhach
# Muircheartach Dall
# Conchúr Rua

== An Féineachas, srl ==
* [[An Féineachas]]
*# [[Aithechtúatha]]
*# [[Cóic Conara Fugill]]
* [[Breithem]]
*# [[Breithem#Stair]] &amp;larr; [[:en:Brehon#History]]
*# [[Breithem#Céilí Dé]] &amp;larr; [[:en:Brehon#Brehon Laws and the Early Irish Church(Céilí Dé)]] 
*# [[Breithem#Na Normannaigh]] &amp;larr; [[:en:Brehon#The Brehon laws and Anglo-Norman Invasion of 1169]]
* [[Dubthach maccu Lugair]]=[[Dubhthach moccu Lughair]]=[[Dubhthach mhic Lughair]]
# [[Odhrán (giolla Phádraig)]] &amp;larr; [[:en:Odran (disciple of Saint Patrick)]]
# [[Odrán]]=[[Órán]] &amp;larr; [[:en:Odran]]
#* [[Slat na ríghe]], [[Iomarbhágh na bhFileadh]]=[[Iomarbhá na bhFilí]]

== Scéalta (4) ==
# [[Navigatio Sancti Brendan]] &amp;larr; [[:de:Navigatio Sancti Brendani]]


# Aided Con Roí
# Forfess Fer Fálgae agus Síaburcharpat Con Culainn
# Orgguin Trí Mac Díarmata mic Cerbaill
# Cath Achadh Leithdheirg
# Cath Móin Daire Lothair
# Cath Cairnd Chonaill
# [[:en:List of conflicts in Ireland]]

== Ogham ==
# [[CIIC 1]]
# [[CIIC 54]]=[[Cnámh Thulach Chumann]] &amp;larr; [[:en:Tullycommon Bone]]
# [[CIIC 362]]
# [[CIIC 500]] &amp;larr; [[:en:CIIC 500]]
# [[CIIC 504]] &amp;larr; [[:en:CIIC 504]]

== Miotaseolaíocht (4) ==
# [[Miotaseolaíocht na gCeilteach]] &amp;larr; [[:en:Celtic mythology]]
#* [[Déithe na gCeilteach]]

== Ag líonadh na mbearnaí ==
* [[Rítheaghlaigh Ghaelacha]], [[Ceann na Fine]]-, [[Éire (bandia)]]+, [[Cúigí na hÉireann#Réamhstair]], [[Cúigí na hÉireann#Stair]], [[Cúige Chonnacht#Luathstair]], [[Hipitéis substráit Ghaeilise]], [[Ealaín na nOileán]]-, [[Cló na nOileán]], [[Teimpléad:Unicode chart Insular]], [[Uí Chléirigh]], [[Peter Schrijver]], [[Leabhar Ard Mhacha]]+, [[Ferdomnach]]=[[Feardhomhnach]], [[Muirchú moccu Machtheni]]-, [[Bachall Isu]]=[[Bachall Íosa]]-, [[Leabhar Dharú]], [[Cathach Cholm Cille]], [[Cúige Chonnacht#Ríocht na gConnacht]], [[Uí Chonchúir Dhoinn]], [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muiredaigh]]=[[Síol Mhuireadhaigh]]=[[Síol Mhuirí]], [[Uí Cellaigh]]=[[Uí Cheallaigh]], [[Cellach mac Fíonachta]]=[[Ceallach mac Fíonachta]], [[Cualu]]=[[Cuala]], [[James MacKillop]]-, [[Uí Flaithbertaigh]]=[[Uí Fhlaithbheartaigh]], [[Bé Binn iníon Urchadha]]=[[Béibhinn ní Urchadha]], [[Creassa iníon Urchadha]]=[[Creasa ní Urchadha]], [[Caineach iníon Urchadha]]=[[Caineach ní Urchadha]], [[Cainnech (ainm)]]=[[Caineach (ainm)]], [[Clann Cosgraigh]]=[[Clann Chosgraigh]], [[Muireadhach mac Aodha]], [[Ruaidhrí Mac Aodha]], [[Banfhlaith]]=[[Flaith]], [[Mhic Dhiarmada]], [[Cúige Laighean#Stair]], [[Uí Dúnchada]]=[[Uí Dhúnchadha]], [[Uí Fáeláin]]=[[Uí Fhaoláin]], [[Uí Muiredaig]]=[[Uí Mhuireadhaigh]]=[[Uí Mhuirí]], [[Uí Thuathail]], [[Uí Bhroin]], [[Leabhar Branach]], [[Mhic Giolla Phádraig]], [[Fir Cheall]], [[Uí Dhubhuir]], [[Cúige Mumhan#Stair]], [[Uí Eidirsceoil]], [[Uí Bhriain]], [[Lugaid Mend]]-, [[Conall Eachluath]]-, [[Tál Cas]], &lt;strike&gt;[[Lorcáin mac Lachtna]]&lt;/strike&gt;→[[Lorcán mac Lachtna]], [[Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain]], [[Uí Ghrádaigh]], [[Uí Allmhuráin]], [[Mhic an Airchinnigh]], [[Uí Chinnéide]], [[Órlaith ingen Cennétig]], [[Mhic Cárthaigh]], [[Mhic Cárthaigh Mhúscraí]]-, [[Mhic Cárthaigh Riabhach]]-, [[Uí Ímair]]=[[Uí Íomhair]]-, [[Uí Chaoimh]], [[Mhic Giolla Chuda]], [[Mac Giolla Chuda na gCruach]], [[Uí Dhonnchadha na nGleann]], [[Uí Chonaill]], [[Conall (idirdhealú)]], [[Uí Shúilleabháin]]-, [[Uí Cheallacháin]]-, [[Uí Dhonnchadha]]-, [[Uí Dhonnabháin]]-, [[Uí Shéaghdha]], [[Cúige Uladh#Luathstair]], [[Mhic Lochlainn]], [[Uí Dhomhnaill]], [[Máelsechnaill Ua Domnaill]]=[[Maol Seachlainn Ó Domhnaill]], [[Gofraid Ua Domnaill]]=[[Gofraidh Ó Domhnaill]], [[Domnall Óg Ua Domnaill]]=[[Domhnall Óg Ó Domhnaill]], [[Uí Dhonnghaile]], [[Uí Raghallaigh]], [[An Anaíle]], [[Uí Fhaircheallaigh]], [[Liber Flavus Fergusiorum]]+, [[Uí Fhearghail]], [[Clann Somhairle]]-, [[Féilire Thamhlachta]], [[Seán Mac Colgan]]-, [[Saltair na Rann]], [[Táin Bó]], [[Táin Bó Regamon]]
* [[Trecheng Breth Féne]], [[Echtra Cormaic]], [[Leabhar Dimma]]=[[Leabhar Dhioma]], [[Leabhar Mholing]], [[Codex Usserianus Primus]], [[Codex Usserianus Secundus]]=[[Ceithre Leabhar Bhinn Éadair]], [[Leabhar Aifrinn Lothra]]=[[Leabhar Aifrinn Stowe]], [[Leabhar Cloinne Aodha Buidhe]], [[ARÉ 24 P 33]], [[Leabhar Donn]], [[Soiscéalta Mhic Thornáin]], [[Leabhar Ghinealaigh Uí Chléirigh]], [[Cumdach]]=[[Cumhdach]]-, [[Teimpléad:Cumhdaigh]], [[Soiscél Molaisse]]=[[Soiscéal Mholaise]]-, [[Domnach Airgid]]=[[Domhnach Airgid]]-, [[An Míosach]]-

== Eile (4) ==
* [[Cairpre Gabra]], [[Dál gCais#Stair]], [[Breithem#Stair]], [[Slat na ríghe]], [[Suíomhanna ríoga Éireann]], [[Donnabhán mac Cathail]]-, [[Tadc mac Briain]]=[[Tadhg mac Briain]], [[Ressad]]=[[Reasadh]], [[Na Ceiltigh#Réamhrá]], [[Déithe na gCeilteach]], [[Liosta de Dhéithe Ceilteacha]], [[Aibell]], [[Uirne]], [[Tadg mac Nuadat]]=[[Tadhg mac Nuad]], [[Bran agus Sceólang]]=[[]], [[Aonach]]

* Dreamanna
*# [[]] &amp;larr; [[:en:List of Irish clans]]

* Léarscáileanna
*# [[Cairt phortalach]]
*# [[Cairt Chatalóinise]]

* Lámhscríbhinní
*# [[Liosta Lámhscríbhinní Gaelacha]] &amp;larr; [[:en:List of Irish manuscripts]]
*#* [[Leabhar Ard Mhacha]]
*# Book of Ballycummin (RIA MS 23 N 10)
*#* [[Leabhar Dharú]], [[Lebor Cuanu]]=[[Leabhar Chuana]], [[Landnámabók]]

* Ríochtaí
*# [[Ríocht Átha Cliath]]
*# [[Ríocht na nOileán]]
*# [[Ríthe na gCruithneach]]
*## [[Vipoig]] &amp;larr; [[:en:Vipoig]]
*# [[Fáistine Bhreacáin]]

* Le meadú
** [[Cúirt an Mheán Oíche#Achoimre an dáin]]
*# [[Gallóglach]]
*# [[Cluain Catha]] (leac uaighe)
*# [[Bard]]
*# [[Seanchaí]]
*#* [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]
*# [[Mo Ling]]

= Scéal-liostaí =
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Medieval_Irish_tale_lists Scéal-liostaí A agus B] ar CODECS
* ''Ces Ulad ''vs.'' Noínden Ulad
* ''Tromdámh Guaire
* ''It é saigte gona súain

== Mythen und Sagen aus Irland ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Inhalt
|- valign=top
| [[Acallam na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]] || Begegnung zwischen mythischen Helden und dem heiligen [[Naomh Pádraig]]
|- valign=top
| [[Aided Cheit maic Mágach]] || Kampf [[Conall Cernach]]s mit [[Cet mac Mágach]] und Bélchús Verrat und Tod
|- valign=top
| [[Aided Cheltchair maic Uthechair]] || [[Celtchar]] mac Uthechairs Sühnetaten für die Tötung Blaís
|- valign=top
| [[Aided Chlainne Tuirenn]] || Rache Lugs an den Söhnen [[Tuirenn]]s für die Ermordung seines Vaters [[Cian]]
|- valign=top
| [[Aided Chonchobuir]] || Tod [[Conchúr mac Neasa]]s durch die Hand [[Cet mac Mágach]]s
|- valign=top
| [[Aided Chon Culainn]] || Ermordung [[Cú Chulainn]]s und [[Conall Cernach]]s Rache an den Tätern
|- valign=top
| [[Aided Loegairi Buadaig]] || [[Lóegaire Búadach]]s Tod beim Versuch, Aed mac Ainninne zu retten
|- valign=top
| [[Aided Muirchertaig meic Erca]] || [[Muircheartach mac Muireadhaigh|Muirchertach mac Erca]]s Strafe für seinen Ehebruch mit Sín
|- valign=top
| [[Aided Óenfir Aífe]] || Zweikampf [[Cú Chulainn]]s mit seinem Sohn [[Connla]] und dessen Tod
|- valign=top
| [[Airne Fingein]] || eine Fee prophezeit Fingein mac Luchta
|- valign=top
| [[Aislinge Meic Con Glinne|Aislinge Meic Chon Glinne]] || Parodie auf das Klosterleben und die Jenseitsvisionen
|- valign=top
| [[Aislinge Oenguso]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Óengus]]’ Suche nach seiner geträumten Frau
|- valign=top
| [[Amra Choluim Chille]] || Gedicht auf den Klostergründer [[Colm Cille]]
|- valign=top
| [[Baile Binnbérlach mac Buain]] || unerfüllte Liebe zwischen Baile und Ailinn
|- valign=top
| [[Baile in Scáil]] || Blick [[Conn Cétchathach]]s in die Zukunft seines Geschlechtes
|- valign=top
| [[Bóramha]] || Kampf um den Tribut der Provinz [[Laighin]] an die [[Uí Néill]]
|- valign=top
| [[Buile Shuibhne]] || [[Suibhne]]s Wahnsinn in der Schlacht und sein Tod im Kloster
|- valign=top
| [[Caithréim Cellaig]] || Cellachs Weg vom Mönch über den Thron von [[Connacht]] zum Bischof
|- valign=top
| [[Cath Étair]] || Belagerung von Etar, Tod [[Mes Gegra]]s durch [[Conall Cernach]]
|- valign=top
| [[Cath Finntrágha]] || Verteidigung Irlands durch [[Fionn mac Cumhaill]] und seine [[Fianna]] gegen den „König der Welt“
|- valign=top
| [[Cath Maige Mucrama]] || [[Lugaid mac Con]]s Kampf um den Thron von Irland und seine Ermordung durch [[Ailill Aulom]]
|- valign=top
| [[Cath Maige Rátha]] || Krieg Congal Claens gegen den Hochkönig Domnall mac Aeda
|- valign=top
| [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maige Tuired]] || Kriege der [[Túatha Dé Danann]] gegen [[Fir Bholg]] und [[Fomhóraigh]]
|- valign=top
| [[Compert Conchobuir]] || [[Cathbad]]s Kampf um Asa (Ni-Asa) und die Zeugung [[Conchobar mac Nessa]]s
|- valign=top
| [[Compert Con Culainn]] || Schwangerschaft von [[Conchobar mac Nessa]]s Tochter und Geburt von [[Setanta|Setanta/Cú Chulainn]]
|- valign=top
| [[Compert Mongáin|Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]] || Zeugung Mongáns, [[Manannán mac Lir]]s Sohn und seine Ehe mit Dub Lacha
|- valign=top
| [[De chophur in da muccida]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Verwandlung der beiden Hirten in die Stiere [[Donn Cuailnge]] und [[Fionnbheannach]]
|- valign=top
| [[Duanaire Finn]] || Gedichte und Balladen aus dem [[an Fhiannaíocht|Finn-Zyklus]]
|- valign=top
| [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]] || Verfolgung eines bösen Ritters durch Balbhuaidh ([[Gawain]])
|- valign=top
| [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]] || Suche des Adlerknaben nach seiner Herkunft
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Echtra Cormaic i Tír Tairngire]] || [[Cormac mac Airt]]s Reise zu den Feen
|- valign=top
| [[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] || Der Wortbruch von [[Tadhg mac Céin]]s Sohn
|- valign=top
| [[Echtra Fergusa maic Léti]] || [[Fearghas mac Léite]]s Kampf mit einem Meeresungeheuer
|- valign=top
| [[Echtra Condla]] || [[Conn Cétchathach]]s Sohn [[Connla (Conn Cétchathach)|Connla]] und seine Liebe zu einer Fee
|- valign=top
| [[Echtrae Nerai]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Nera]]s Warnung an die Bewohner von [[Ráth Cruachan|Cruachan]]
|- valign=top
| [[Esnada Tige Buchet]] || Das Schicksal des gastfreundlichen Buchet von [[Laigin]]
|- valign=top
| [[Fingal Rónáin]] || Rónáns irrtümlicher Mord an seinem Sohn
|- valign=top
| [[Fled Bricrenn]] || Streit um den Ehrenplatz beim Fest zwischen [[Ulaid]] Helden
|- valign=top
| [[Fled Dúin na nGéd]] || Streit zwischen Domnall mac Aeda und Congal Claen
|- valign=top
| [[Fotha Catha Cnucha]] || Tod [[Cumall]] mac Basnas und Zeugung [[Fionn mac Cumhaill]]s
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Geneamuin Cormaic Ua Chuind]] || [[Cormac mac Airt]]s gesamtes Leben bis zum Tod
|- valign=top
| [[Immacallam in dá Thuarad]] || Disput von Néde und [[Ferchertne]] um den Titel des obersten Dichters Irlands
|- valign=top
| [[Immram Brain]] || [[Bran mac Febail]] mythische Reise zur Insel der Frauen
|- valign=top
| [[Immram Curaig Maíle Dúin]] || [[Maol Dúin]]s Reise zu einigen mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Lebor Gabála Érenn]] || mythische Einwanderungswellen und Machtkämpfe um Irland
|- valign=top
| [[Longes Mac nUislenn]], [[Longes mac nUislenn]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Geschichte [[Deirdre]]s
|- valign=top
| [[Macgnímartha Finn]] || Erzählungen über [[Fionn mac Cumhaill]]s Jugend, s.&amp;nbsp;a. [[Aillen]]
|- valign=top
| [[Macgnímrada Con Culainn]] || Erzählung über [[Cú Chulainn]]s Jugend im [[Táin Bó Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Mesca Ulad]] || [[Cú Roí]] Hinterlist gegen [[Conchobar mac Nessa]]
|- valign=top
| [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis|Navigatio Sancti Brendani]] || [[Naomh Breandán|Brendans]] Fahrt zu den mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Noínden Ulad]], auch Ces Ulad || Verfehlung der Ulter gegen [[Macha]] und Gründung [[Emain Macha]]s
|- valign=top
| [[Oidheadh Chlainne Lir]] || [[Lir]]s Kinder werden in Schwäne verwandelt
|- valign=top
| [[Orgain Denna Ríg]] || [[Labraid Loingsech|Labraid Moen]]s Kampf um den Thron seines Vaters
|- valign=top
| [[Scéla Cano meic Gartnáin]] || Cano mac Gartnáins Abenteuer und unglückliche Liebe in Irland
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Scéla Eogain agus Cormaic]] || Kindheit und Jugend [[Cormac mac Airt]]s bis zum Antritt seiner Herrschaft
|- valign=top
| [[Scéal Muc Mhic Dhathó]] || Streit der Helden [[Uladh|Ulsters]] und [[Connachta]]s den [[curadhmhír|Heldenbissen]]
|- valign=top
| [[Scél Túain meic Cairill]] &amp;rarr; [[Tuan mac Cairill]] || Verwandlungen [[Tuan mac Cairill]]s in der Zeit des [[Lebor Gabála Érenn]]
|- valign=top
| [[Serglige Con Culainn]] || [[Cú Chulainn]] Liebeskrankheit und der Ehebruch mit [[Fand]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Cuailnge]] ||  Heldentaten [[Cú Chulainn]] beim Krieg um den Stier [[Donn Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Flidais]] || [[Fergus mac Róich]] Kampf um [[Flidais]] und ihre Wunderkuh
|- valign=top
| [[Táin Bó Fraích]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Erlebnisse [[Froech]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Becfola]] || Werbung König Diarmait mac Aeda Slaines um die Fee Becfola
|- valign=top
| [[Tochmarc Emire]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Cú Chulainn]]s Werbung um [[Emer]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Étaíne]] || [[Fuamnach]] Rache an ihrer Nebenbuhlerin [[Étaín]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]] || [[Conchobar mac Nessa]] Werbung um Luaine und [[Athirne]] Ermordung
|- valign=top
| [[Togail Bruidne Dá Derga]] || Königsherrschaft und Untergang [[Conaire Mór]]
|- valign=top
| [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]] || [[Fionn mac Cumhaill]]s Verfolgungsjagd [[Diarmaid]] und [[Gráinne]]
|-
|}

== Sprüche-Sammlungen und Glossare ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Aois !! Nóta
|-
| [[Bretha Crólige]] || - || Bußtaxen bei Verwundungen, 3.&amp;nbsp;Teil des [[Senchas Már]]
|-
| [[Bretha Nemed Déidenach]] || 7ú || Texte der Rechtsschule von Nemed
|-
| [[Cáin Adomnáin]] || 7ú || Gesetzestext zum Schutz von Frauen, Kindern und Klerikern
|-
| [[De duodecim abusivis saeculi]] || 7ú || Abhandlung über die Moral und das Recht (auch altirische Rechtsgrundsätze inkludiert)
|-
| [[Senchas Már]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Críth gablach]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Audacht Morainn]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen des Richters [[Morann]]
|-
| [[Tecosca Cormaic]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen [[Cormac mac Airt]]
|-
| [[Gúbretha Caratniad]] || 9ú || vom üblichen irischen Recht abweichende Urteile
|-
| [[Sanas Cormaic]] || 10ú ||Glossar von Rechts- und Dichterausdrücken, Orts- und Personennamen
|-
| [[Leabhar na gCeart]] || 11ú || Aufzählung der Rechte und Pflichten des Königs von [[Caiseal]]
|-
| [[Bansenchas]] || 12ú || Verzeichnis berühmter Frauen der Geschichte bis zum [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Rúraíocht]] und anderen irischen Annalen
|-
| [[Dindsenchas]] || 12ú || Etymologie von Ortsnamen
|-
| [[Cóir Anmann]] || 14ú || Personen- und Stammesnamen
|-
| [[Auraicept na n-Éces]] || 14ú || Geschichte der irischen Sprache und Schrift
|-
|}

== Sammelwerke aus Irland ==

{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Zeit !! Inhalt
|-
| [[Cín Dromma Snechtai]]  || 8ú ||
|-
| [[Lebor na hUidre]] || 12ú || [[Táin Bó Cuailnge]]
|-
| [[Lebor Laignech]] || 12ú || [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Fhiannaíocht]]
|-
| [[Annála Tiarnaigh]] || 12ú || 807 RC - AD 1178
|-
| [[Leabhar Buí Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Mór Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] || 14ú ||
|-
| [[Annála Uladh]] || 15ú || 431 - 1541
|-
| [[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]] || 15ú ||
|-
| [[Foras Feasa ar Éirinn]] || 17ú. ||
|-
| [[Annála Ríoghdhachta Éireann]]=[[Annála na gCeithre Máistrí]] || 17ú ||
|-
|}

== [https://iso.ucc.ie/Irish-sagas-list.html ISO] ==
* [[Acallamh na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]]
* [[Aided Chonchobuir]]
# [[Aided Diarmada meic Fergusa Cerrbeoil]]
# [[Diarmaid mac Cearbhaill]]+
#* [[Aided Óenfir Aífe]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Óenguso]]=[[Aisling Aonghasa]]
#* [[Baile Binnbérlach mac Buain]]
#* [[Buile Shuibhne]]
#* [[Caithréim Cellaig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Cairnn Chonaill]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Ceart Claidib Cormaic]]
#* Compert Mongáin ocus Serc Duibe-Lacha do Mongán=[[Compert Mongáin]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Cormaic i Tír Tairngirí]]
#* [[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra mac nEchach Muigmedóin]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
# [[Feis tighe Chonáin]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Forbuis Droma Damhghaire]] - ''The Siege of Knocklong
# [[Geneamuin Chormaic]]
#* [[Immram Brain]]
#* [[Longes mac n-Uislenn]]=[[Longes mac nUislenn]]
#* [[Noínden Ulad ocus Emuin Macha]]=[[Noínden Ulad]]
# [[Oenach indiu luid in rí]] - ''Find and the phantoms
#* [[Oidhe Chloinne Lir]]=[[Oidheadh Chlainne Lir]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Colmáin meic Duach ocus Guairi meic Colmáin]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Meic Teléne]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Óenu moccu Loígse]]
# [[Scéla Mongáin ocus Echdach Rígéicis]] - ''Why Mongán was deprived of noble issue
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]=[[Scéla Mucce Meic Dathó]]
#* [[Táin Bó Cúalnge]]
#* [[Tochmarc Étaíne]]
#* [[Togail Bruidne Dá Derga]]
#* [[Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne]]=[[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

== [https://celt.ucc.ie//MsOmit2017/index.html MsOmit 2017] ==
138 go iomlán
# [[Aided Ailella ocus Chonaill Chernaig]]
# [[Aided Bresail meic Diarmata]]
#* [[Aided Cheit meic Mágach]]=[[Aided Cheit maic Mágach]] (Orgain Bélchon Bréifne)
#* [[Aided Cheltchair meic Uthechair]]=[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]=[[]]
# [[Aided Chon Roí]]
#* [[Aided Chonchobair]]=[[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]]
#* [[Aided Chrimthainn meic Fidaig]]=[[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]]
# [[Aided Chúanach meic Ailchini]]
# [[Aided Chuind Chétchathaig]]
# [[Aided Derbforgaill]]
# [[Aided Diarmata meic Cerrbaill]]
# [[Aided Echach meic Maíreda]]
# [[Aided Fergusa meic Roich]]
# [[Aided Guill 7 Gairb]]
#* [[Aided Loegaire Búadaig]]=[[Aided Loegairi Buadaig]]
# [[Aided Maelodráin]]
# [[Aided Meic Con]]
# [[Aided Meidbe]]
#* [[Aided Muirchertaig meic Erca]]=[[]]
# [[Aided Nath Í ocus a Adnacol]] (Suidigud Tellaig na Crúachna)
#* [[Aided Oenfir Aífe]]=[[Aided Óenfhir Aífe]]
# [[Aigidecht Aithirni]]
# [[Airec Menman Uraird meic Coisse]]
# [[Airem Muintire Finn]]
#* [[Airne Fíngein]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Oenguso]]
# [[Baile Binnbérlach mac Búain]]
#* [[Baile Chuind Chétchathaig]]=[[Baile Chuinn Chétchathaig]]
#* [[Baile in Scáil]]
# [[Bórama]]
#* [[Brislech Mór Maige Muirthemni]] =[[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]]
# [[Bruiden Átha]]
# [[Bruiden Da Choca]]
# [[Bruiden Meic Da Réo]] (Orgain Chairpri Chind Chait)
#* [[Caithréim Cellaig]]=[[]]
# [[Cath Airtig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Belaig Dúin Bolg]]
# [[Cath Cairn Chonaill]]
# [[Cath Cinn Abrad]]
# [[Cath Crinna]]
# [[Cath Cula Dremne]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Cath Maige Rath]]
#* [[Cath Maige Tuired]]=[[Cath Maighe Tuireadh]] - ''first
# Cath Maige Tuired - ''second
# [[Cath Ruis na Ríg]]
#* [[Compert Chon Culainn]]=[[Compert Con Culainn]]=[[Coimpeart Chú Chulainn]] (Feis Tige Becfoltaig)
#* [[Compert Chonchobair]]=[[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]]
# [[Comrac Con Culainn re Senbecc ua nEbricc]] (Bruiden Senbicc uí Ebricc)
# [[Comrac Liadaine 7 Cuirithir]]
# [[Comthóth Lóegairi co Cretim 7 a Aided]]
# ''[[Conall Corc and the Corco Luigde]]
#* [[Sanas Cormaic]] (Gaire, Lethech, Mug Éme, Nesscoit, Orc tréith, Prull)
# [[Cuislinn Brigde 7 Aided Meic Díchoime]]
#* [[De Chophur in Dá Muccida]]&amp;larr;[[De chophur in dá muccida]]
# [[De Gabáil in tSída]]
# [[De Maccaib Conairi]]
# [[De Síl Chonairi Móir]]
# [[Do Faillsigud Tána Bó Cúailnge]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Chormaic i Tír Tairngiri]]
#* [[Echtra Fergusa meic Léti]]=[[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra Finn]] (''Finn and the Phantoms'')
# [[Echtra Laegairi meic Crimthainn]]
# [[Echtra Mac nEchdach Muigmedóin]]
#* [[Echtra Nera]]=[[Echtra Nerai]]=[[Eachtra Neara]] (Táin Bé Aingen)
# [[Erchoitmed ingine Gulidi]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Finn agus Gráinne]]
# ''[[Finn and the Man in the Tree]]
#* [[Fled Bricrenn]]
# [[Fled Bricrenn 7 Loinges mac nDuil Dermait]]
# [[Fochonn Loingse Fergusa meic Roig]]
# [[Forfess Fer Falgae]]
# [[Fotha Catha Cnucha]]
#* [[Annála Easpacha na hÉireann]] (scéalta leabaithe)
# [[Gein Branduib meic Echach 7 Aedáin meic Gabráin]]
# [[Genemain Aeda Sláine]]
# [[Genemain Chormaic]]
# [[Immacallam Choluim Chille 7 ind Óclaig]]
#* [[Immacallam in Dá Thuar]](ad)=[[Immacallam in dá Thuarad]] (Acallam in Dá Suad, Túar)
# [[Immathchor nAilella 7 Airt]]
#* [[Immram Brain]]=[[Immram Brain]]
#* [[Immram Curraig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Ua Corra]]
# [[Immram Snedgusa 7 Meic Ríagla]] (Echtra, Merugud Clérech Coluim Chille)
# [[Imthechta Tuaithe Luchra ocus Aided Fergusa]]
# [[Imthechta Tuirill 7 a Mac]]
# [[Longes Chonaill Chuirc]]
#* [[Longes mac nUislenn]] (Uisnig)
#* [[Macgnímartha Finn]]
#* [[Mesca Ulad]]
#* ''Mongán Stories''
#* [[Compert Mongáin]]
# Scél asa mberar etc. [Aided Fothaid Airgdig]
# Scél Mongáin
# Tucait Baile Mongáin
#* [[Noínden Ulad]] (Ces Noínden Ulad)
# [[Orgain Néill Noígíallaig]] (Aided)
#* [[Orgain Denna Ríg]] (Bruiden Túamma Tenbad)
# [[Orgain Trí mac Diarmata meic Cerbaill]]
# ''[[Quarrel between Finn and Oisín]]
# [[Reicne Fothaid Canainne]]
# [[Scél na Fír Flatha, Echtra Chormaic i Tír Tairngire 7 Cert Claidib Chormaic]]
# [[Scél Túain meic Cairill]] (Immacallam Túain fri Finnia)
# [[Scéla Alaxandair]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Conchobuir meic Nessa]] (''Conchobar's Household'')
# [[Scéla Eogain 7 Cormaic]] (Scéla Geine Cormaic)
# [[Scéla Mosauluim]]
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]
# [[Senchas Airgiall]]
#* [[Senchas Fagbála Caisil]]
#* [[Serglige Con Culainn]]
# [[Siaburcharpat Con Culainn]]
# [[Suidigud Tellaig Themra]]
#* [[Táin Bó Cúailnge]]
# [[Táin Bó Dartada]]
#* [[Táin Bó Flidais]]
#* [[Táin Bó Fraích]]
# [[Táin Bó Regamain]]
# [[Táin Bó Regamna]]
# [[Talland Étair]]
# [[Tesmolta Cormaic 7 Aided Finn]]
# [[Tochmarc Ailbe]]
#* [[Tochmarc Becfhola]]=[[Tochmarc Becfola]]
#* [[Tochmarc Emire]]=[[Tochmharc Eimhire]]
#* [[Tochmarc Étaine]]=[[Tochmarc Étaíne]]=[[Tochmharc Éadaoine]] I, II, III
# [[Tochmarc Ferbe]]
#* [[Tochmarc Lúaine ocus Aided Aithirne]]=[[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]]
# [[Tochmarc Momera]]
#* [[Togail Bruidne Da Derga]]=[[Toghail Brú Dá Dearga]], Orgain Bruidne Uí Derga
# [[Togail Troí]]
# [[Tucait Fagbála in Fessa do Finn 7 Marbad Cuil Duib]]
#* [[Tucait Indarba na nDéssi]] ([[Tairired na nDéisi]]=[[Tairired na nDéssi]])
# [[Úath Beinne Étair]]
# [[Verba Scáthaige]]</text>
      <sha1>h8ipmo2q5iqj8mv31u25ntvqjsdczg1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069614</id>
      <parentid>1069613</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:49:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* MsOmit 2017 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="110408" xml:space="preserve">__NOINDEX__
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}

=Réamhrá=
[ [https://www.teanglann.ie/ teanglann.ie] | [https://www.focloir.ie/ focloir.ie] | [https://www.tearma.ie/ tearma.ie] | [http://dil.ie/ dil.ie] | [https://www.logainm.ie/ga/ logainm.ie] | [https://www.sloinne.ie sloinne.ie] | [https://en.wikisource.org/wiki/An_Etymological_Dictionary_of_the_Gaelic_Language MacBain] ]

[CELT|CODECS|ISOS|THD|BILL|..
]

[ ''[https://medievalscotland.org/kmo/AnnalsIndex/index.shtml Index of Names in Irish Annals]''&lt;!-- le Mari Elspeth nic Bryan--&gt; | ''[https://www.libraryireland.com/names/contents.php Irish Names and Surnames]''&lt;!-- le Rev Patrick Woulfe, ar Library Ireland--&gt; | ''[http://research.ucc.ie/doi//locus?section=d487e79 Onomasticum Goedelicum]'' | ''[http://research.ucc.ie/doi/atlas Atlas of Names]'' | ''[http://fmg.ac/Projects/MedLands/IRELAND.htm#_Toc389126210 MEDIEVAL LANDS - Ireland]''&lt;!-- ar fmg.ac--&gt; ]

Daoine: aicme, ciarraí, cine, cineál, clann, corca, dál, dream, duine/daoine, fine, muintir, pobal, síol, teaghlach, tuath; s/daor-chineál, sloinne

Tosaíodh an obair seo ar an 6ú Meán Fómhair 2018, leis an leathanach [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]

* Foinsí ar [https://www.ucc.ie/en/research-sites/celt/ CELT]: 
** [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/text001.html LGÉ], [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/ LL], G800011A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100005A/ ACM, ARÉ LS 1220 ''srl.''], G100005A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100054/ FFÉ, OFM A 14 ''srl.''], G800054
* [http://exploringcelticciv.web.unc.edu/ Exploring Celtic Civilisation]
* Sean-Ghaeilge
** [http://www.smo.uhi.ac.uk/liosta/old-irish-l/ OLD-IRISH-L]
** ''[https://www.digitalmedievalist.com/opinionated-celtic-faqs/how-to-learn-old-irish/ How to learn old irish]''
** [https://lrc.la.utexas.edu/eieol/iriol U-Texas]
** [https://www.ria.ie/research-projects/focloir-stairiuil-na-gaeilge Foclóir Stairiuil na Gaeilge] ar ARÉ
* [https://omniglot.com/writing/irish.htm Gaeilge] ar omniglot


# ''[https://web.archive.org/web/20070807234048/http://www.carroll.co.uk/irish/chapt01.htm The Eberian Kings]''
# [https://celt.ucc.ie/published/E900000-003/ Early Irish Population-Groups], [[Eoin Mac Néill]]
# [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/?next_url=/users/my_library/ Wikipedia Library]
# Celtic Literature Collective (CLC)
## ''[http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Irish Literature]'', CLC
## ''[https://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/index_irish.html Irish index]'', Ancient Texts
# [https://bill.celt.dias.ie/vol4/browseatsources.php Textual sources], CELT


* [[:Teimpléad:cite web]]
* [[:Teimpléad:cite book]]
* [[:Teimpléad:citation]]
* [[:Teimpléad:familytree]]
* [[Speisialta:WhatLinksHere/Teimpléad:Glanadh-mar]]
* [https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem Earra nua] ar WikiData


* [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[:Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]

{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Scéalaíocht na Ríthe}}
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

=Bliain 1, 2018 - 2019=
==Céim 1 - An Rúraíócht==
Cóipeáil agus aistriú go díreach ó wiki-suímh (en, de, srl) eile.
* béim ar an Rúraíocht...
* ... agus Tuatha Dé Danann agus Ardríthe na hÉireann a thagann isteach leis na scéalta úd.
* ainm an phríomhleathnaigh as NuaGhaeilge; athsheoladh ann don ainm as SeanGhaeilge
* [[Donn Cuailnge]], [[Finnbhennach]], [[Maol]], [[Liath Macha agus Dub Sainglend]], [[Caladbolg]], [[Fragarach]], [[Fedelm]], [[Dáire mac Fiachna]], [[Cairpre Nia Fer]], [[Fedelm Noíchrothach]], [[Erc mac Cairpri]], [[Achall]]
* Naisc dhearga nó athsheolta go [[:en:Ulster Cycle]] ar en.wiki
*# a/s, [[Cairbre Cuanach]]
*# a/s, [[Condere mac Echach]]
*# n/d, [[Fiachu mac Fir Febhe]]
*# n/d, [[Folloman mac Conchobair]]
*# n/d, [[Friuch]]
*# n/d, [[Goll mac Carbada]]
*#* [[Nechtan Scéne]]

==Céim 2 - Scéalta Miotaseolaíochta==
* Gramadach
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Leathnaigh eile nach bhfuil fós an sna teimpléidí reatha
* Scéalta Miotaseolaíochta: [[Cessair]], [[Partholón]], [[Nemed]], [[Fir Bolg]]; [[Fomhóraigh]]; (Tuatha Dé Danann agus Clann Mhíle í gcéim 3)
** [[Tuan mac Cairill]], [[Neimheadh]], [[Fiacha mac Delbaíth]], [[Mac Cuill]], [[Mac Gréine]], [[Cichol Gricenchos]], [[Fintán mac Bóchra]], [[Dealgnaid]], [[Bóinn (bandia)]], [[Ealcmhar]], [[Cethlenn]], [[Conand]], [[Elatha]], [[Tethra]], [[Glas Ghaibhneann]]
* Leathanaigh eile:
** [[Leabhar Bhaile an Mhóta]], [[Tomhaidhm]]
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS srl

==Céim 3 - Tuatha Dé Danann, Clann Mhíle==
* Gramadach (arís)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* [[Tuatha Dé Danann]]
** [[Éber Finn]] &amp;rarr; [[Éibhear Fionn]], [[Érimón]] &amp;rarr; [[Éiremhón]] &amp;rarr; [[Éireamhón]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Bres]], [[Aislinge Oenguso]], [[Ábartach]], [[Abhean]], [[Áed]], [[Airmed]], [[Anu]], [[Aobh]], [[Aoi]], [[Aoife (iníon Bhodhbh Dheirg)]], [[Bec]], [[Bodb Derg]], [[Brea]], [[Brian (miotaseolaíocht)]], [[Caer Ibormeith]], [[Cermait]], [[Creidhne]], [[Dian Cécht]], [[Ethal]], [[Ecne]], [[Fionnuala]], [[Goibhniu]], [[Iuchar]], [[Iucharba]], [[Ler]], [[Luchtaine]], [[Miach]], [[Neit]], [[Uaithne]]

* [[Clann Mhíle]]
** [[Goídel Glas]], [[Fénius Farsaid]], [[Scota]], [[Amergin Glúingel]], [[Bilé]], [[Donn]], [[Muimne, Luigne agus Laigne]], [[Ér, Orba, Ferón agus Fergna]], [[Íriel Fáid]], [[Ethriel]], [[Conmáel]], [[Tigernmas]]

* Eile
** [[Biróg]], [[Immram Brain]] ([[Bran mac Feabhail]]), [[Carman]], [[Crobh Dearg]], [[Crom Cruach]], [[Cailleach]], [[Ceithre Sheod]]

==Céim 4 - Ard-Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]]
** [[Eochaid Étgudach]], [[Cearmna Finn]], [[Sobhairce]], [[Eochaid Faebar Glas]], [[Fiacha Labhrainne]], [[Eochaid Mumu]], [[Óengus Olmucaid]], [[Énna Airgdech]], [[Rothechtaid mac Main]] (I), [[Sétna Airt]] (I), [[Fíachu Fínscothach]], [[Muinemón]], [[Faildergdóid]], [[Ollom Fódla]], [[Fínnachta]], [[Slánoll]], [[Géde Ollgothach]], [[Fíachu Findoilches]], [[Berngal]], [[Ailill mac Slánuill]], [[Sírna Sáeglach]], [[Rothechtaid Rotha]], [[Elim Olfínechta]], [[Gíallchad]], [[Art Imlech]], [[Nuadu Finn Fáil]], [[Bres Rí]], [[Eochaid Apthach]], [[Finn mac Blatha]], [[Sétna Innarraid]] (II), [[Siomón Brecc]],  [[Dui Finn]], [[Muiredach Bolgrach]], [[Énna Derg]], [[Lugaid Íardonn]], [[Sírlám]], [[Eochaid Uairches]], [[Eochaid Fíadmuine]], [[Conaing Begeclach]], [[Lugaid Lámderg]], [[Art mac Lugdach]], [[Fíachu Tolgrach]], [[Ailill Finn]], [[Eochaid mac Ailella]], [[Airgetmar]], [[Dui Ladgrach]], [[Lugaid Laigde]], [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]] ([[Áed Rúad]] ([[Áed Ruad]]), [[Díthorba]], [[Cimbáeth]]), [[Rechtaid Rígderg]], [[Úgaine Mór]], [[Bodbchad]], [[Lóegaire Lorc]], [[Cobthach Cóel Breg]], [[Labraid Loingsech]], [[Meilge Molbthach]], [[Mog Corb]], [[Óengus Ollom]], [[Irereo]], [[Fer Corb]], [[Connla Cáem]], [[Ailill Caisfiaclach]] ([[Ailill]]*), [[Adamair]], [[Eochaid Ailtlethan]], [[Fergus Fortamail]], [[Óengus Tuirmech Temrach]], [[Conall Collamrach]], [[Nia Segamain]], [[Énna Aignech]], [[Crimthann Coscrach]], [[Rudraige mac Sithrigi]] (III), [[Finnat Már]], [[Bresal Bó-Díbad]], [[Conchobar Abradruad]], [[Crimthann Nia Náir]], [[Cairbre Cinnchait]], [[Feradach Finnfechtnach]], [[Fíatach Finn]], [[Fíachu Finnolach]], [[Elim mac Conrach]], [[Túathal Techtmar]], [[Mal mac Rochride]], [[Fedlimid Rechtmar]], [[Cathair Mór]], [[Conn Cétchathach]], [[Conaire Cóem]], [[Art mac Cuinn]], [[Lugaid mac Con]] ([[Lughaidh]]*), [[Fergus Dubdétach]], [[Cormac mac Airt]], [[Eochaid Gonnat]] ([[Eochaidh]]*), [[Cairbre Lifechair]], [[Fothad Cairpthech]], [[Fothad Airgthech]], [[Fíachu Sroiptine]], [[Colla Uais]], [[Muiredach Tirech]], [[Cáelbad]], [[Eochaid Mugmedon]], [[Crimthann mac Fidaig]] ([[Criofan]]*), [[Níall Noígíallach]] &amp;larr; [[[[Niall Noígíallach]]]], [[Nath Í mac Fiachrach]], [[Lóegaire mac Néill]]

==Céim 5 - ABCDEí==
* [[Annála na hÉireann]], [[Banseanchas]], [[Cóir Anmann]],  [[Dinnseanchas]], [[Echtra]] ([[Eachtra]]) agus [[Immram]] ([[Iomramh]]), [[Echtra Condla]], [[Echtra Fergusa maic Léti]], [[Eachtra Neara]], [[Sanas Cormaic]]

==Céim 6 - An Fhiannaíocht==
* [[An Fhiannaíocht]], Na [[Fianna]]

Daoine
* [[Creidne]], [[Finn Eces]], [[Finn mac Cumaill]] &amp;larr; [[Fionn mac Cumhaill]], [[Oisín]], [[Diarmuid Ua Duibne]], [[Gráinne (miotaseolaíocht)|Gráinne]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Bodhmall]], [[Muireann]], [[Plúr na mBan]], [[Sadb]] &amp;rarr; [[Sadhbh]], [[Caílte mac Rónáin]], [[Conán mac Lia]], [[Conán mac Morna]], [[Cumall]], [[Goll mac Morna]], [[Liath Luachra]], [[Oscar mac Oisín]]

Scéalta ar fáil
* [[Agallamh Beag]], [[Agallamh na Seanórach]], [[Bruidhean Chaorthainn]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Gabhra]], [[Eachtra Bhodaigh an Chóta Lachtna]], [[Fianshruth]], [[Fionn agus Gráinne]], [[Macgnímartha Finn]], [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

Scéalta nach bhfuil ar fáil ar wikipediae
* [[Bruidhean Chéise Corainn]], [[Bruidhean Bheag na hAlmhaine]], [[Bruidhean Eochaidh Bhig Dheirg]]
# [[Eachtra Iollainn Iolchrothaigh Mhic Ríogh na hEasbáinne]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Iollainn_Iolchrothaigh_Mhic_Ríogh_na_hEasbáinne en]''')
# [[Eachtra an Ghiolla Dheacair]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_an_Ghiolla_Dheacair en]''')
# [[Eachtra Lomnachtáin]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Lomnachtáin en]''')
#* [[Fotha Catha Cnucha]]
# [[Tóraíocht Taise Taoibhghile]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Taise_Taoibhghile en]''')
# [[Tóraíocht Shaidhbhe Iníne Eoghain Óig]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Shaidhbhe_Iníne_Eoghain_Óig en]''')
#* [[Nessa Ní Shéaghdha]], [[Máirín Ní Mhuiríosa]]

==Céim 7 - Scéalaíocht na Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]] ''thuas, céim 4'', [[Baile in Scáil]], [[Baile Chuinn Chétchathaig]] (scrios: [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaigh?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaigh], [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaig?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaig]), [[Sadb ingen Chuinn]]

==Céim 8 - Lámhscríbhinní==
* [[Teimpléad:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]
** [[Leabhar Gabhála na hÉireann]]
*# [[Leabhar Fhear Maí]]
** [[Leabhar na gCeart]], Oidheadh Chlainne x 3: [[Oidheadh Chlainne Lir|... Lir]] ([[Clann Lir]]), [[Oidheadh Chlainne Tuireann|... Tuireann]], [[Oidheadh Chlainne Uisnigh|... Uisnigh]]

==Céim 9 - Aithbhreithniú==
* Glan / Cuir le roinnt leathnach
** [[Aengus]] &amp;rarr; [[Aonghas]], [[Áine]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Breogán]], [[Brigit]], [[Cormac mac Airt]], [[Daghdha]], [[Enbarr]], [[An Fhiannaíocht]],  [[Fionn mac Cumhaill]], [[Grian (bandia)]], [[Lugh]], [[Níall Noígíallach]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Oisín]]
* Leathanaigh eile:
** ''[[Úsáideoir:Marcas.oduinn/List of Irish mythological figures]]''
** [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Na Scéalta Miotaseolaíochta]], [[An Rúraíocht]], [[An Fhiannaíocht]], [[Scéalaíocht na Ríthe]]

==Céim 10 - feabhsú na Gaeilge==
* [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Cruthaithe|Cruthaithe]]
* Gramadach (arís eile)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha

=Bliain 2, 2019 - 2020=
== Feabhsú na Gaeilge (2) ==
* Tuiseal ginideach
** Mo chuid airgid ''vs.'' Mo chuid den airgead
** Séimhithe
* na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Ainmneacha Sean &amp;rarr; Meán &amp;rarr; Nua-Ghaeilge
** Eisceachtaí: [[Aengus]], [[Brigit]] (''vs.'' [[Naomh Bríd]]), [[Daghda]] nó [[Daghdha]] (ní *Dea-dhia), [[Lugh]] (ní [[Lú]])

==Tagairtí==
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS, WikiData
* LGÉ, ACM, FFÉ go Gaeilge (go háirithe i leathanaigh na nArd-Ríthe)

==Ath-bhreithniú==
* [[Ceasair]], [[Parthalán]], [[Neimheadh]], [[Fir Bholg]]
* [[Sláine mac Deala]]... [[Eochaid mac Eirc]]

==Catagóirí==
* [[:Catagóir:Dreamanna na hÉireann]], [[:Catagóir:Éarainn]], [[:Catagóir:Ulaid]], [[:Catagóir:Eoghanachta]], [[:Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]

==Ogham, [[Aibítir]]==
* [[Ogham]], [[:Catagóir:Ogham]], [[Auraicept na n-Éces]], [[Bríatharogam]]=[[Briatharogham]], [[De Dúilib Feda na Forfid]], [[In Lebor Ogaim]]=[[An Leabhar Oghaim]], [[Inscríbhinní Oghaim]]
* [[:Teimpléad:Litreacha Oghaim]], [[beith (ogham)|beith]]*, [[luis (ogham)|luis]], [[fearn (ogham)|fearn]], [[sail (ogham)|sail]], [[nion (ogham)|nion]] | [[uath (ogham)|uath]], [[dair (ogham)|dair]], [[tinne (ogham)|tinne]], [[coll (ogham)|coll]], [[ceirt (ogham)|ceirt]] | [[muin (ogham)|muin]], [[gort (ogham)|gort]], [[nGéadal (ogham)|nGéadal]]*, [[straif (ogham)|straif]], [[ruis (ogham)|ruis]] | [[ailm (ogham)|ailm]], [[onn (ogham)|onn]], [[úr (ogham)|úr]], [[eadhadh (ogham)|eadhadh]], [[iodhadh (ogham)|iodhadh]] | [[Forfeda]], ''[[Ébad (ogham)|Ébad]]-a, [[Oir (ogham)|Oir]]-a, [[Uillenn (ogham)|Uillenn]]-a,'' [[Iphín (ogham)|Iphín]]=[[Ifín (ogham)|Ifín]], ''[[Emancholl (ogham)|Emancholl]]-s'', [[Peith (ogham)|Peith]]
* [[:Catagóir:Inscríbhinní Oghaim]], [[CIIC 2]]=[[Cloch Oghaim Chluain Muirís]], [[CIIC 10]]=[[Cloch Oghaim Bhréisteach]], [[CCIC 11]]=[[Ráth na Dromainne]], [[CIIC 38]]=[[Cloch Oghaim Bhaile Mhuadáin]], [[CIIC 47]]=[[Cloch Oghaim Cháisleán tSíomoin]], [[CIIC 50]]&lt;[[Ráth Chrois Uaithne]], [[CIIC 57]]–58=[[Clocha Oghaim Phlácais]], [[CIIC 66]]=[[Cloch Oghaim Bhéal an Churraigh Bháin]], [[CIIC 145]]=[[Cloch Oghaim Airghleanna]], [[CIIC 155]]-163=[[Clocha Oghaim Bhaile an tSagairt]], [[CIIC 170]]&lt;[[Teampall Mhanachain]], [[CIIC 187]]&lt;[[Cill Maoilchéadair]], [[CIIC 193]]&lt;[[Mám an Óraigh]], [[CIIC 197]]–203=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 206]]–213=[[Clocha Oghaim Chill Chuallachta Thoir]], [[CIIC 220]]=&lt;strike&gt;[[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin Beag]], [[CIIC 230]]&lt;[[Clochán Cárthainn]], [[CIIC 241]]=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 246]]=&lt;strike&gt;[[Chlocha Oghaim Aird Chánachta]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Aird Chánachta]], [[CIIC 266]]-267=&lt;strike&gt;[[Clochanna Oghaim Chill Tíre]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Chill Tíre]], [[CIIC 272]]-281&lt;[[Uaimh agus Clocha Oghaim Dhrom Lócháin]], CICC iii=[[Cloch Oghaim Bhaile an Bhúlaeraigh Thuaidh]], CIIC iii=[[Cloch Oghaim Dhún gCoimín]], CIIC iii&lt;[[Caiseal Imileá an Bhóthair]], CIIC iii=[[Clocha Oghaim Tulaigh Garráin]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Bhaile Uí Bhaoithín]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Baile Uí Bhaoithín]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Teampall Ráth Theas]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Teampall Ráth Teas]]

==Dreamanna==
{|
|- valign=top
|| [[Íomhá:Ptolemy's Ireland.png|mion|100px|Léarscáil Tolamaes]]
|| [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|100px|Luath-dhreamanna]]
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px|Éire 900]]
|| [[Íomhá:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|100px|Éire 1014]]
|| [[Íomhá:www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1300.gif|mion|100px|[[Tiarnas na hÉireann]], 1300]]
|| [[Íomhá:Ireland 1450.png|mion|100px|Éire 1450]]
|| [[Íomhá:IrelandBaronies1899Map.png|mion|105px|Barúntachtaí 1899]]

|- valign=top
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Munster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Osraige-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Leinster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Mide-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|100px]]
|- valign=top
|| [[Íomhá:UlsterDioceseKingdoms.png|mion|100px]]
|| [[Íomhá:NorthernUiNeill.png|mion|100px]]
|}

===Luath-dhreamanna===
* [[Prótastair Éireann]]&lt;[[Stair na hÉireann]], [[Periplus Massiliach]], [[Ora Maritima]], [[Almagest]]- ([[Úsáideoir:Ériugena|ÉG]]), [[Geografaíocht (Tolamaes)]]-, [[Scotti]], [[Attacotti]]-, [[Breatain (logainm)]], [[:Teimpléad:Éire Tholamaes]]
* Connacht: [[Auteini]]=[[Uaithni]], [[Fir Ol nEchmacht]], [[Nagnatae]], [[Nagnata]]; Laigin: [[Brigantes (Éire)]], [[Cauci]], [[Coriondi]], [[Domnu]], [[Fir Domnann]], [[Gailióin]], &lt;strike&gt;[[Manapi]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Manapii]]; Mide: [[Eblani]]=[[Ebdani]]=[[Blanii]], [[Eblana]]; Muma: [[Gangani]]=[[Concani]], [[Iverni]], [[Uellabori]], [[Uodiae]]=[[Usdiae]]; Uladh:  [[Darini]], [[Erdini]], [[Uennicnii]]
* Eile: [[Belgae]], [[Scotia]]-, [[Gleann Scoithín]], [[Albion]]-, [[Caledonia]]-, [[Damnonii]], [[Dumnonii]], [[Hibernia]]-
* Le dáileadh: [[Indech]], [[Octriallach]], 
* [[Ríochtaí Éireann]], [[Cúigí na hÉireann]]
* [[Dáire Doimthech]], [[Lugaid Loígde]] (Lugaid mac Con), [[Ríthe Éireann]], [[Flaith]], [[Tigerna]]=[[Tiarna]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]]-, [[Rí na Teamhrach]]=[[Ríthe na Teamhrach]], [[Coirpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]]-, [[Ailill Molt]], [[Lugaid mac Lóegairi]]=[[Lughaidh mac Laoghaire]], [[Ríocht na Mumhan]],  [[Rí na Mumhan]]=[[Ríthe na Mumhan]], [[Rí na Deasmhumhan]]=[[Ríthe na Deasmhumhan]], [[Rí na Tuadhmhumhan]]=[[Ríthe na Tuadhmhumhan]], [[Rí na hIarmhumhan]]=[[Ríthe na hIarmhumhan]], [[Rí na hUrmhumhan]]=[[Ríthe na hUrmhumhan]],  [[Liosta Ríthe Uladh]] &amp;rarr; [[Rí na nUladh]]=[[Ríthe na nUladh]], [[An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh]] &amp;rarr; [[Dubhaltach Mac Firbhisigh]], [[Ríocht na Mí]], [[Rí na Mí]]=[[Ríthe na Mí]], [[Airgíalla]]=[[Oirialla]], &lt;strike&gt;[[Ríthe an Oiriall]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Ríthe na nOiriall]]=[[Ríthe Oiriall]], [[Bréifne]], [[Ríthe na Bréifne]], [[Ríthe na Laighean]], [[Ríthe an Osraí]], [[Tiarnas na hÉireann]]-, [[Túathal mac Cormaic]]=[[Túathal Máelgarb]]=[[Tuathal Maolgharbh]], [[Diarmait mac Cerbaill]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill]]-, [[Domnall Ilchelgach]]=[[Domnall mac Muirchertaig]]=[[Domhnall mac Muircheartaigh]], [[Forggus mac Muirchertaig]]=[[Fearghas Mac Muircheartaigh]], [[Eochaid mac Domnaill]]=[[Eochaidh mac Domhnaill]], [[Báetán mac Muirchertaig]]=[[Baotán mac Muircheartaigh]], [[Ainmuire mac Sétnai]]=[[Ainmhire mac Seanna]], [[Báetán mac Ninnedo]]=[[Baotán mac Nínneadha]], [[Áed mac Ainmuirech]]=[[Aodh mac Ainmhireach]], [[Áed Sláine]]=[[Aodh Sláine]], [[Colmán Rímid]]=[[Colmán Ríomhaí]]=[[Colmán mac Báetáin]]=[[Colmán mac Baotáin]], [[Áed Uaridnach]]=[[Aodh Fuariodhnach]], [[Máel Coba mac Áedo]]=[[Maol Cobha mac Aodha]], [[Suibne Menn]]=[[Suibhne Meann]], [[Domnall mac Áedo]]=[[Domhnall mac Aodha]] 

{{Éire Tholamaes}}


Féach ''[http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/ire000.htm IHM]'':
{|class = wikitable
! width=10% | Dream
! width=10% | Treibh
! width=10% | As
! width=10% | Am
! width=20% | [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]]
! width=40% | Dál/Corca/Clann
|- valign=top
|| [[Cruithne]] || [[Priteni]] || Breatain || 8u - 5ú RC || [[Fomhóraigh]]? || [[Dál nAraidi]], [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]], ''[[Loígis]]'', [[Soghain]]
|- valign=top
|| [[Éarainn]] || [[Belgae]] || Breatain || 5ú - 3ú RC || [[Fir Bholg]] || ''Ulaid'' (Dál Riada, Dál Fiatach), [[Corca Laidhe]], [[Múscraí]], [[Corca Dhuibhne]], [[Corca Bhaiscinn]], [[Uí Mhaine]], [[Conmhaicne]]
|- valign=top
|| [[Laigin]] || || Armorica || 3ú - 1ú RC || [[Tuatha Dé Danann]]? || [[Fir Domnann]], [[Gailióin]]; [[Uí Fhailí]], ''[[Uí Bairrche]]'', [[Uí Eineachghlais]]; [[Gailenga]]?
|- valign=top
|| [[Gaeil]] || [[Míl Easpáine]] || Gall || 2ú - 1ú RC || [[Féine]] || [[Eoghanachta]], [[Connachta]]
|}

===Breá===
* [[Brega]]=[[Breá]]

===Bréifne===
* [[Ríthe Bhréifne]]

===Ciannachta===
* [[Ciannachta]], [[Ciannachta Glen Geimin]]=[[Ciannacht Ghleann Geimhin]], [[Síl nÁedo Sláine]]=[[Síol Aodha Sláine]], [[Gailenga]]

===Iverni===
* =[[Érainn]]=[[Éarainn]], [[Dáire]], [[Darini]], [[Dáirine]], [[Corcu Loígde]]=[[Corca Laidhe]], [[Corc mac Luigthig]]=[[Conall Corc]], [[Dáire Doimthech]]*, [[Lugaid Loígde]]~[[Lugaid Laigdech]], [[Íar mac Dedad]], [[Óengus Bolg]]=[[Aonghas Boilg]], [[Aimend]]=[[Aimeann]], [[Deda mac Sin]]&lt;[[Cland Dedad]], [[Dál gCais]]-, [[Dáire mac Dedad]], [[Síl Conairi]]=[[Síol Chonaire]], [[Cairpre]], [[Mairtine]], [[Múscraige]]=[[Múscraí]], [[Corcu Duibne]]=[[Corca Dhuibhne]], [[Corcu Baiscinn]]=[[Corca Bhaiscinn]], [[Dáire Cerbba]]=[[Dáire Cearba]], [[Uí Liatháin]], [[Uí Fidgenti]]=[[Uí Fiodhghinte]]

===''Laigin''===
* [[Laigin]], [[Uí Failgi]]=[[Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]]=[[xxx]], [[Fothairt]], [[Dál Cormaic]]-, [[Énnae Cennsalach]], [[Crimthann mac Énnai]]=[[Criomhthann mac Éanna]], [[Augaire mac Ailella]]=[[Agaire mac Ailealla]]?, ([[Diarmait Mac Murchada]]=[[Diarmaid Mac Murchadha]]), [[Domhnall Caomhánach]], [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]
* [[Uí Chinnsealaigh]], [[Áed mac Colggen]]=[[Aodh mac Colgan]] 

{{Navbox
 | name = Laigin
 | title = [[Laigin]]
 | state = {{{state|}}}
 | listclass = hlist

 | group1 = Kindreds and septs
 | list1 = {{Navbox|child

   | group1 = Dál Niad Cuirp
   | list1 = [[Uí Máil]]&amp;nbsp;• [[Uí Dúnlainge]]&amp;nbsp;• [[Uí Ceinnselaig]]&amp;nbsp;• [[Uí Failge]]&amp;nbsp;• [[Uí Bairrche]]&amp;nbsp;• [[Uí Enechglaiss]]&amp;nbsp;• Uí Crimthainn Áin&lt;!-- {{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Máil]]
     | list1 = O'Tighe&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]

     | group2 = [[Uí Dúnlainge]]
     | list2 = Fitzdermot&amp;nbsp;* [[O'Toole family|O'Toole]]&amp;nbsp;* [[O'Byrne family|O'Byrne]]&amp;nbsp;* [[Cosgrave|O'Cosgrave]]

     | group3 = [[Uí Cheinnselaig]]
     | list3 = [[MacMurrough dynasty|MacMurrough Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Kinsella]]&amp;nbsp;* [[Kehoe]]&amp;nbsp;* [[Finneran|O'Finneran]]&amp;nbsp;* [[Murphy|O'Murphy]]&amp;nbsp;* [[O'Garvey]]&amp;nbsp;* [[Hartley (surname)|O'Hartley]]&amp;nbsp;* [[O'Ryan]]&amp;nbsp;* [[Morrow (surname)|Morrow]]

     | group4 = [[Uí Failghe]]
     | list4 = [[O'Connor Faly]]&amp;nbsp;* [[O'Dunne]]&amp;nbsp;* [[O'Dempsey]]&amp;nbsp;* [[Kavanagh (surname)|Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Branagh]]&amp;nbsp;* [[Fitzpatrick (surname)|MacGilpatrick (Fitzpatrick)]]&amp;nbsp;* [[O'Dwyer (surname)|O'Dwyer]]&amp;nbsp;* [[O'Holohan]]&amp;nbsp;* [[O'Hennessy]]

     | group5 = [[Uí Bairrche]]
     | list5 = [[MacGorman]]&amp;nbsp;* [[Kearney (disambiguation)|Kearney]]&amp;nbsp;* [[Tracy (name)|Tracy]]&amp;nbsp;* [[Hughes (disambiguation)|Hughes]]&amp;nbsp;* [[Mooney]]&amp;nbsp;* [[Carney (surname)|Carney]]

     | group6 = [[Uí Enechglaiss]]
     | list6 = ''O'Feary

     | group7 = Uí Crimthainn Áin
     | list7 = ''O'Duff
   }}--&gt;

   | group2 = Dál Cairpre Arad
   | list2 = O'Kealy

   | group3 = [[Dál Messin Corb]]
   | list3 = [[Uí Garrchon]]

 }}

 | group2 = Daoine
 | list2 = [[Úgaine Mór]]&amp;nbsp;• [[Lóegaire Lorc]]&amp;nbsp;• [[Labraid Loingsech]]&amp;nbsp;• [[Óengus Ollom]]&amp;nbsp;• [[Fergus Fortamail]]&amp;nbsp;• [[Crimthann Coscrach]]&amp;nbsp;• [[Nuadu Necht]]&amp;nbsp;• [[Cumall|Cumhall]]&amp;nbsp;• [[Fionn mac Cumhaill]]&amp;nbsp;• [[Oisín]]&amp;nbsp;• [[Oscar mac Oisín|Oscar]]&amp;nbsp;• [[Conchobar Abradruad]]&amp;nbsp;• [[Cathair Mór]]&amp;nbsp;• [[Énnae Cennsalach]]&amp;nbsp;• [[Crimthann mac Énnai]]&amp;nbsp;• [[Áed mac Colggen]]&amp;nbsp;• [[Augaire mac Ailella]]&amp;nbsp;• [[Máel Mórda mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Diarmait Mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]&amp;nbsp;• [[Fiach Mac Aodha Ó Broin]]

 | group3 = Aiteanna
 | list3 = [[An Nás]]&amp;nbsp;• [[Mullach Maistean]]&amp;nbsp;• [[Cnoc Liamhna]]

 | group4 = Cathanna
 | list4 = [[Cath Cheann Fuait|Ceann Fuait]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Máma|Gleann Máma]]&amp;nbsp;• [[Cath Chluain Tarbh|Cluain Tarbh]]&amp;nbsp;• [[Cath na Móna Móire|Móin Mhór]]&amp;nbsp;• [[Cath Ros Mhic Thriúin|Ros Mhic Thriúin]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Molúra|Gleann Molúra]]

 | group5 = Altanna gaolmhara
 | list5 = [[Gaeil]]&amp;nbsp;• [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;• [[Érimón]]&amp;nbsp;• [[Scéalta Miotaseolaíochta]]&amp;nbsp;• [[An Fhiannaíocht]]&amp;nbsp;• [[Dinnseanchas]]&amp;nbsp;• [[Leabhar Laighneach]]&amp;nbsp;• [[Ríthe na Laighean]]&lt;!--&amp;nbsp;• [[O'Rahilly's historical model]]&amp;nbsp;• [[Gaelic nobility of Ireland]]&amp;nbsp;• ''[[Follow Me up to Carlow]]''--&gt;

}}

===Mumha===
* [[Iarmumu]]=[[Iarmuman]]=[[Iarmhumha]]=[[Iarmhumhain]]=[[Iarumhain]], [[Tuadmumu]]=[[Tuadhmhumha]]=[[Tuadhmhumhain]]=[[Tuamhain]], [[Deasmumu]]=[[Deasmhumha]]=[[Deasmhumhain]]=[[Deasumhain]]-, [[Urmumu]]=[[Urmhumha]]=[[Urumhain]]
* [[Éoganachta]]=[[Eoghanachta]], [[Mug Nuadat]]=[[Mogh Nuadhad]], [[Ailill Aulom]], [[Lugaid mac Con]], [[Mac Con]], [[Éogan Mór]]=[[Eógan Mór]]=[[Eoghan Mór]], [[Fiachu Muillethan]], [[Éile]], [[Eoghanacht Chaisil]], [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], [[Eoghanacht Áine]], [[Eoghanacht Locha Léin]], [[Eoghanacht Raithlinn]], [[Eoghanacht Oirthir Cliach]], [[Eóganacht Ninussa]], [[Mathghamhain]], [[Deirgtine]], [[Fiachu Muillethan]], [[Ailill Flann Bec]]=[[Ailill Flann Beag]], &lt;strike&gt;[[Feidlimid mac Cremthanin]]&lt;/strike&gt;=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feidlimid mac Crimthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Mór Mumhan]], [[Óengus mac Nad Froích]], [[Feidlimid mac Óengusa]]=[[Feilimí mac Aonghasa]], [[Fíngen mac Áedo Duib]]=[[Finghin mac Aodha Dhuibh]], [[Eochaid mac Óengusa]]=[[Eochaidh mac Aonghasa]], [[Crimthann Srem mac Echado]]=[[Criomhthann Sreamh mac Eochada]], [[Áed Bennán mac Crimthainn]]=[[Aodh Beanmán mac Criomhthainn]], [[Nad Froích mac Cuirc]]=[[Nadh Fraoigh mac Coirc]], [[Bressal mac Ailello Thassaig]]=[[Bressal mac Ailello]]=[[Breasal mac Ailealla]], [[Angias]]=[[Angas]], [[Faílbe Flann mac Áedo Duib]]=[[Failbhe Flann mac Aodha Dhuibh]], [[Cathal mac Finguine]]

{{Mumhain}}

===Oirialla===
* [[Ríthe Oiriall]]
# Dallán Forgaill
# [[xxx]]=[[Rossa Buí Mac Mathúna]] &amp;larr; [[:en:Rossa Buide Mac Mathúna]]
#* [[Uí Tuirtri]]=[[Uí Thoirtre]], [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

===Osraí===
* [[Dál Birn]], [[Óengus Osrithe]]=[[Aonghas Osraithe]], [[Lóegaire Birn Búadach]]=[[Laoghaire Birn Buach]]

===''Ulaid'' / Cruithne===
* [[Ulaid]] (FFÉ: Oll-sháith), [[Clanna Rudraige]], [[Dál Riata]]=[[Dál Riada]]-, [[Dál Fiatach]], [[Cruthin]]=[[Cruithne]], Conall Anglonnach, [[Conaille Muirtheimne]], [[Dál mBuinne]], [[Erc Dhál Riada]], [[Loarn mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél Loairn]]=[[Cineál Loairn]], [[Aonghas mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél nÓengusa]]=[[Cineál Aonghasa]], [[Adomnán]]=[[Adhamhnán]]=[[Naomh Adhamhnán]], [[Senchus Fer n-Alban]]=[[Seanchas Fear Alban]], [[Duan Albanach]], [[Muirchertach mac Muiredaig]]=[[Muircheartach mac Muireadaigh]]-, [[Fergus Mór]]=[[Fearghas Mór]], [[Domangart Réti]]=[[Domhanghart Réite]], [[Gabrán mac Domangairt]]=[[Gabhrán mac Domhanghairt]]&amp;rarr;[[Cenél nGabráin]]=[[Cineál Gabhráin]], [[Comgall mac Domangairt]]=[[Comhghall mac Domhanghairt]]&gt;[[Cenél Comgaill]]=[[Cineál Comhghaill]], [[Eilne]], [[Loígis]], [[Sogain]]=[[Soghain]], [[Senchineoil]]=[[Seanchineál]], [[Uí Blathmaic]], [[Uí Echach Arda]], [[Conmhaícne]]=[[Conmhaicne]], [[Ciarraige]]=[[Ciarraí]], [[Corco Mruad]]=[[Corca Mrua]], [[Vita tripartita Sancti Patricii]]-, [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Ríthe Dáil Araidi]]=[[Ríthe Dhál Araí]], [[Dál nAraidi Mag Line]]=[[Dál Araí Mhaigh Line]], [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uíbh Eachach Cobha]], [[Uí Erca Céin]], [[Leath Cathail]]=[[Leath Chathail]], [[Tipraiti Tireach]]=[[Tiobraid Tíreach]], [[Ríthe na nUladh]], [[Muiredach Muinderg]]=[[Muireadhach Muindearg]], [[Eochaid mac Muiredaig Muinderg]]=[[Eochaidh mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Cairell mac Muiredaig Muinderg]]=[[Caireall mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Demmán mac Cairill]]=[[Deamán mac Cairill]], [[Báetán mac Cairill]]=[[Baotán mac Cairill]], [[Áed Dub mac Suibni]]=[[Aodh Dubh mac Suibne]], [[Eochaid mac Condlai]]=[[Eochaidh mac Connla]], [[Fergnae mac Oengusso Ibdaig]]=[[Feargna mac Aonghasa Iobhdaigh]], [[Fíachnae mac Báetáin]]=[[Fiachna mac Baotáin]], [[Fiachra Cáech]]=[[Fiachra Caoch]], [[Fiachnae mac Demmáin]]=[[Fiachna mac Deamáin]], [[Connad Cerr]]=[[Connadh Cearr]], [[Dúnchad mac Fiachnai]]=[[Dúnchadh mac Fiachna]], [[Máel Cobo mac Fiachnai]]=[[Maol Cobha mac Fiachna]], [[Blathmac mac Máele Cobo]]=[[Blathmac mac Maoil Chobha]], [[Congal Cennfota mac Dúnchada]]=[[Congal Ceannfhada mac Dúnchadha]], [[Mongán mac Fiachnai]]=[[Mongán mac Fiachna]], [[Bécc Bairrche mac Blathmaic]]=[[Béic Bairrche mac Blathmhaic]], [[Áedán mac Gabráin]]=[[Aodhán mac Gabhráin]], [[Congal Cáech]]=[[Conghal Caoch]]

{{Navbox
 | name = Ulaid
 | title = [[Ulaid]]
 | state = {{{state|}}}

 | group1 = Finte agus clanna
 | list1 = {{Navbox|child

          | group1 = [[Dál nAraidi]]
          | list1  = [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]]&amp;nbsp;* ''[[Loígis]]''&amp;nbsp;* [[Soghain]] &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Echach Cobo]]
     | list1 = [[MacGowan]]&amp;nbsp;* [[Magennis]]&amp;nbsp;* [[McCartan]]&amp;nbsp;* [[Lynch (surname)|Lynch]]

     | group2 = [[Loígis]]
     | list2 = [[Moore (surname)|O'More]]&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]&amp;nbsp;* O'Deevy&amp;nbsp;* O'Doran&amp;nbsp;* O'Lalor&amp;nbsp;* [[O'Dowling]]&amp;nbsp;* [[McEvoy|MacEvoy]]&amp;nbsp;* [[Bergin|O'Bergin]]&amp;nbsp;* O'Mulcahy

     | group3 = [[Soghain]]
     | list3 = O'Manning&amp;nbsp;* [[Mac an Bhaird|MacWard]]&amp;nbsp;* O'Scurry&amp;nbsp;* [[Lennon|O'Lennon]]&amp;nbsp;* MacCashin&amp;nbsp;* [[Gilly]]&amp;nbsp;* MacGing

   }}--&gt;
          | group2 = [[Conmhaícne]]
          | list2  = Conmhaícne Mara&amp;nbsp;* Conmaicne Magh Réin&amp;nbsp;* Conmaicne Cuile Toladh&amp;nbsp;* Conmaicne Mide &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Conmhaícne Mara]]
     | list1 = O'Kealy&amp;nbsp;* MacConneely&amp;nbsp;* O'Devaney&amp;nbsp;* O'Cloherty&amp;nbsp;* [[Folan|MacFolan]]

     | group2 = Conmaicne&lt;br/&gt;Magh Réin&lt;br&gt;
     | list2 = MacRannall&amp;nbsp;* MacDorcy&amp;nbsp;* O'Mulvey&amp;nbsp;* [[O'Farrell]]&amp;nbsp;* O'Beglin&amp;nbsp;* [[Borden (surname)|Borden]]&amp;nbsp;* [[Hallissey|O'Hallissy]]&amp;nbsp;* O'Murry&amp;nbsp;* O'Curneen&amp;nbsp;* O'Mulooly&amp;nbsp;* MacMullock&amp;nbsp;* O'Doonan&amp;nbsp;* O'Kearon&amp;nbsp;* MacCoogan&amp;nbsp;* [[Gaynor|MacGaynor]]&amp;nbsp;* [[Quinn|O'Quinn]]&amp;nbsp;* MacShaffrey&amp;nbsp;* [[Connick|MacConnick]]&amp;nbsp;* [[Keegan|O'Keegan]]&amp;nbsp;* MacLeavy&amp;nbsp;* MacMorrow&amp;nbsp;* [[MacShane]]&amp;nbsp;* O'Sullahan&amp;nbsp;* [[O'Tormey]]

     | group3 = Conmaicne &lt;br&gt;Cuile Toladh
     | list3 = O'Tolleran&amp;nbsp;* O'Colleran&amp;nbsp;* O'Moran&amp;nbsp;* [[Martin (surname)|Martin]]

     | group4 = Conmaicne Mide
     | list4 = MacRourke&amp;nbsp;* O'Breen&amp;nbsp;* O'Toler

   }}--&gt;

          | group3 = ''[[Ciarraige]]''
          | list3  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Céirín|O'Kieran (Kearns)]]&amp;nbsp;* [[O'Conor Kerry]]&amp;nbsp;* [[O'Murtagh]]&amp;nbsp;* O'Neide--&gt;

          | group4 = [[Corco Mruad]]
          | list4  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Conchubhair Corcomroe|O'Conor Corcomroe]]&amp;nbsp;* [[Uí Lochlainn|O'Loughlin]]&amp;nbsp;* [[O'Flaherty]]&amp;nbsp;* O'Deely&amp;nbsp;* [[O'Drennan]]&amp;nbsp;* O'Melody&amp;nbsp;* MacCurtin&amp;nbsp;* [[O'Davoren]]--&gt;
}}
 | group2 = Pearsana
 | list2 = [[Cermna Finn]]&amp;nbsp;* [[Sobairce]]&amp;nbsp;* [[Ollom Fódla]]&amp;nbsp;* [[Fínnachta]]&amp;nbsp;* [[Slánoll]]&amp;nbsp;* [[Géde Ollgothach]]&amp;nbsp;* [[Fíachu Findoilches]]&amp;nbsp;* [[Berngal]]&amp;nbsp;* [[Ailill mac Slánuill]]&amp;nbsp;* [[Finn mac Blatha]]&amp;nbsp;* [[Sírlám]]&amp;nbsp;* [[Airgetmar]]&amp;nbsp;* [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]]&amp;nbsp;* [[Macha]]&amp;nbsp;* [[Rudraige mac Sithrigi]]&amp;nbsp;* [[Congal Cláiringnech]]&amp;nbsp;* [[Bresal Bó-Díbad]]&amp;nbsp;* [[Fachtna Fáthach]]&amp;nbsp;* [[Conchobar mac Nessa]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Róich]]&amp;nbsp;* [[Fedelm Noíchrothach]]&amp;nbsp;* [[Deichtine]]&amp;nbsp;* [[Cúscraid]]&amp;nbsp;* [[Cormac Cond Longas]]&amp;nbsp;* [[Findchóem]]&amp;nbsp;* [[Amergin mac Eccit]]&amp;nbsp;* [[Conall Cernach]]&amp;nbsp;* [[Mal mac Rochride]]&amp;nbsp;* [[Tipraiti Tireach]]&amp;nbsp;* [[Fiacha Araidhe]]&amp;nbsp;* [[Cáelbad]]&amp;nbsp;* [[Fiachnae mac Báetáin]]&amp;nbsp;* [[Congal Cáech]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Áedáin]]&amp;nbsp;* [[Máel Bressail mac Ailillo]]&amp;nbsp;* [[Mac Creiche]]

 | group3 = Litríocht
 | list3 = ''[[Scéla Conchobair]]''&amp;nbsp;* ''[[Táin Bó Cúailnge]]''&amp;nbsp;* ''[[Compert Con Culainn]]''&amp;nbsp;* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó]]''&amp;nbsp;* ''[[Mesca Ulad]]''&amp;nbsp;* ''[[Annála Uladh]]''

 | group4 = Áiteanna
 | list4 = [[Eamhain Mhacha]]&amp;nbsp;* [[Teamhair]]&amp;nbsp;* [[Ros na Rí]]

 | group5 = Críocha
 | list5 = [[Airrther]]&amp;nbsp;* [[Bairrche]]&amp;nbsp;* [[Cineál Fhaghartaigh]]&amp;nbsp;* [[Conaille Muirtheimne]]&amp;nbsp;* [[Cruithne]]&amp;nbsp;* [[Uí Echach Cobo|Cobha]]&amp;nbsp;* [[Dál Fiatach]]&amp;nbsp;* [[Dál mBuinne]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi Mag Line]]&amp;nbsp;* [[Dál Riada]]&amp;nbsp;* [[An Duifrian]]&amp;nbsp;* [[Eilne]]&amp;nbsp;* [[Latharna]]&amp;nbsp;* [[Leath Cathail]]&amp;nbsp;* [[Na hArda]]&amp;nbsp;* [[Semne]]&amp;nbsp;* [[Uí Blathmaic]]&amp;nbsp;* [[Uí Dercco Céin]]

 | group6 = Altanna gaolmhara
 | list6 = [[Clanna Rudraige]]&amp;nbsp;* [[Craobh Rua]]&amp;nbsp;* [[Cú Chulainn]]&amp;nbsp;* [[Uoluntii]]&amp;nbsp;* [[Geografaíocht (Tolamaes)]]&amp;nbsp;* [[Rúraíocht]]&amp;nbsp;* [[Ríthe na nUladh]]&amp;nbsp;* [[Ríthe Dáil Araidi]]&amp;nbsp;* [[Gaeil]]&amp;nbsp;* [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;* 
}}
{{navbox
|name  = Kings of Dál Riata
|title = [[List of Kings of Dál Riata|Kings of Dál Riata]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

|list1 =
* [[Fergus Mór|Fergus&amp;nbsp;Mór]]
* [[Domangart Réti|Domangart&amp;nbsp;Réti]]
* [[Comgall mac Domangairt|Comgall]]
* [[Gabrán mac Domangairt|Gabrán]]
* [[Conall mac Comgaill|Conall]]
* [[Áedán mac Gabráin|Áedán]]
* [[Eochaid Buide|Eochaid&amp;nbsp;Buide]]
* [[Connad Cerr|Connad&amp;nbsp;Cerr]]
* [[Domnall Brecc|Domnall&amp;nbsp;Brecc]]
* [[Ferchar mac Connaid|Ferchar]]
* [[Conall Crandomna|Conall&amp;nbsp;Crandomna]]
* [[Dúnchad mac Conaing|Dúnchad]]
* [[Domangart mac Domnaill|Domangart]]
* [[Máel Dúin mac Conaill|Máel&amp;nbsp;Dúin]]
* [[Domnall Donn|Domnall&amp;nbsp;Donn]]
* [[Ferchar Fota|Ferchar&amp;nbsp;Fota]]
* [[Eochaid mac Domangairt|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Domangairt]]
* [[Ainbcellach mac Ferchair|Ainbcellach]]
* [[Fiannamail ua Dúnchado|Fiannamail]]
* [[Selbach mac Ferchair|Selbach]]
* [[Dúnchad Bec|Dúnchad&amp;nbsp;Bec]]
* [[Dúngal mac Selbaig|Dúngal]]
* [[Eochaid mac Echdach|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Echdach]]
* [[Muiredach mac Ainbcellaig|Muiredach]]
* [[Eógan mac Muiredaig|Eógan]]
* Interregnum
* [[Áed Find|Áed&amp;nbsp;Find]]
* [[Fergus mac Echdach|Fergus]]
* [[Donncoirce]]
* Interregnum?
* [[Conall mac Taidg|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Taidg]]
* [[Conall mac Áedáin|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Áedáin]]
* [[Domnall mac Caustantín|Domnall]]
* [[Áed mac Boanta|Áed&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Boanta]]
}}

===Eile===
# ''via'' [https://books.google.ie/books?id=XhZtDwAAQBAJ&amp;pg=PA139&amp;lpg=PA139&amp;dq=Fir+Ol+nEchmacht&amp;source=bl&amp;ots=6Qd9jwIFix&amp;sig=ACfU3U1c4bcDTv3wZGSQRXYbA_I7VG5WMA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC_9yr8rnhAhXYQxUIHay6Ax8Q6AEwB3oECAIQAQ#v=onepage&amp;q=Fir%20Ol%20nEchmacht&amp;f=false Everything about Ireland]:
#* [[Conmaicne]]=[[Conmhaicne]]
## srl...
# ''via'' [http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/munster.htm irlkik/ihm/munster], ''22 stipendiary princes of Muma were the Kings of ...
#* Dál Cais - [[Dál gCais]]
## Gabhrán - [[Gabhrán (dream)]]
##* Eoghanacht (when not King of Cashel) - [[Eoghanachta]]
## Deise - [[Déisi]]
##* Ui Liathain - [[Uí Liatháin]], Raithleann - [[Eoghanacht Raithlinn]], Muscraighe - [[Múscraige]], Dairfhine - [[Dáirine]]
## Dairfhine of the mt. - [[xxx]]
##* L. Léin - [[Eoghanacht Locha Léin]], Ciarraighe Lúachra - [[Ciarraige]] Lúachra, Corca Bhaiscinn and Léim na Con  - [[Corca Bhaiscinn]], Ui Chonaill Gabhra - [[Uí Chonaill Gabhra]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Ui Chairbre - [[Uí Chairbre Aobha]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Cliu - Cliú, [[Eoghanacht Airthir Cliach]], Uaithne - [[Uaithne (dream)]], Eile - [[Éile]], Glenn Amhnach - [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], Corcu Luigde - [[Corca Laidhe]], Corcu Duibne - [[Corca Dhuibhne]]
## Boirenn - [[Boirenn]]
## Sechtmodh - [[Sechtmodh]]

==Scéal-liosta ó de.wiki==
* [[Aided Cheit maic Mágach]], [[Aided Cheltchair maic Uthechair]], [[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]], [[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]], [[Aided Loegairi Buadaig]], [[Airne Fingein]], [[Baile Binnbérlach mac Buain]], [[Bóramha]], [[Cath Étair]]=[[Cath Éadair]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Maige Mucrama]], [[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]], [[De chophur in da muccida]], [[Echtrae Nerai]], [[Immacallam in dá Thuarad]], [[Macgnímrada Con Culainn]], [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]], [[Esnada Tige Buchet]], [[Orgain Denna Ríg]]=[[Argain Dinn Rí]]

Daoine:
* [[Achtan]], [[Adnae mac Uthidir]], [[Eithne Tháebfhota]]=[[Eithne Thaobhfhada]], [[Ferchertne]], [[Lugaid Lága]], [[Mes Gegra]]+[[Mesgegra]]=[[Meas Geagra]],  [[Néde]]-[[Neidhe]], [[Tadhg mac Céin]]

==Dlí, nós, aicme==
** [[Áes dána]]=[[Aos dána]],  [[Alltar]], [[Emain Ablach]]=[[Eamhain Abhlach]], [[Mag Mell]]=[[Magh Meall]]
# [[Mag Muirthemne]]
#* [[Tech Duinn]]=[[Teach Doinn]], [[Tír na nÓg]], [[Uí Bhreasail]], [[Aithech fortha]], [[Ánradh]]-s, [[Bard]]*
# [[Bean ní]]
#* [[Breithem]]-s, [[Bretha Crólige]], [[Bruiden]]-[[Bruíon]], [[Briugu]]-[[Brughaidh]], [[Cana]]-s, [[Clí]]-s, [[Craobh Airgid]], [[Críth gablach]], [[Curadhmhír]], [[Díchetal do chennaib]]-s=[[dícheadal do cheannaibh]]?,  [[Féth fíada]], [[Fáith]] (Vates), [[Filid]], [[Fír flathemon]], [[Gáu flathemon]], [[Geis]], [[Glám dícenn]]=[[Glámh dícheann]]=[[Glámh dígeann]], [[Imbas forosnai]], [[Lóg n-enech]], [[Ollam Érenn]]=[[Ollamh Éireann]]*
# [[Seanchaí]]
# [[Sluaigh sí]]
#* [[Tarbfeis]]-[[Tarbhfheis]], [[Teinm laída]]-s=[[Seinm laoidhte]]?, [[Trícha cét]]=[[Tríocha céad]], [[Túath]]=[[Tuath]]

==Suíomhanna==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

==Lámhscríbhinní / Annála==
* [[Betham 154]]=[[ARÉ 23 N 10]], [[Leabhar Leasa Mhóir]]=[[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]], [[Leabhar Ua Maine]]=[[Leabhar Uí Mhaine]] &amp;larr; [[:en:Leabhar Ua Maine]], [[Egerton 88]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 88]], [[Egerton 90]]&lt;[[Leabhar Uí Mhaine#Ábhar ar iarraidh]], [[Egerton 1782]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 1782]], [[Leabhar an Iarla Bháin]]=[[Laud 610]], [[Rawlinson B 502]] &amp;larr; [[:en:Bodleian Library, MS Rawlinson B 502]], [[Rawlinson B 512]], Síolta: [[An Leabhar Breac]], [[Liber Flavus Fergusiorum]], [[Gníomhais Thuamhan]] (dlí), ''[[Bodleian Library]]'', ''[[British Library]]''
* [[Saltair Caisil]], [[Annála Tiarnaigh]], [[Chronicon Scotorum]]=[[Chronicum Scotorum]], [[Croinic na hÉireann]], [[Annála Mhainistir na Búille]], [[Annála Easpacha na hÉireann]], [[Annála Chluain Mhic Nóis]], [[Annála Connacht]], [[Annála Mhainistir an Dubhuisce]], [[Leabhar Oiris]],  [[Annála an Aonaigh]], [[Leabhar Mhic Cárthaigh]], [[Annála Inis Faithlinn as Áth Cliath]]?, [[Annála Gearra Thír Chonaill]], [[Annála Gearra Laighean]], [[Memoranda Gadelica]], [[Annála Gearra as Proibhinse Ard Macha]], [[Mír Annál Éireannach]]?

==Deirdre et al==
* [[Deirdre]]
** [[Naoise]]
*# [[Longes Mac n-Uislenn]] + [[Longes mac nUislenn]] + [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
** [[Ealbha]], [[Anbhás Chú Chulainn]], [[Liath Macha]], [[Cridenbél]], [[Calatin]]-[[Cailitin]], [[Lao]]=[[Lao mac Rianghabhra]]=[[Láeg mac Riangabra]], [[Cloch an Fhir Mhóir]], [[Cairbre mac Eithne]]

==Teangacha==
* [[Próit-Ind-Eorpais]] &lt;&gt; [[Na teangacha Ind-Eorpacha]]
* [[Prótai-Cheiltis]] &lt;&gt; [[Teangacha Ceilteacha]]
* [[Gaeilge Chianach]] ~ [[An Ghaeilge Ársa]]
* [[Sean-Ghaeilge]]
* [[Meán-Ghaeilge]]
* [[Gaeilge Chlasaiceach]]
* [[Gaeilge]]
* [[Gaeilge na hAlban]]
* [[Gaeilge Mhanann]]
* [[An Bhreatnais]], [[Breatnais]]
* [[An Bhriotáinis]], [[Briotáinis]]

==Eile==
* [[Aos Sí]], [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Lámhscríbhinn Ghleann Masain]]-[[Lámhscríbhinn Ghleann Masáin]]
# [[Leipreachán]] &amp;larr; [[:en:Leprechaun]]
* [[Na Cruithnigh]], [[Cernunnos]], [[Annála Inis Faithlinn]], [[Sé Aois an Domhain]] (''uath-imdhealú''), [[Sex Aetates Mundi]] (''síol''), [[Sex Aetates Mundi (Gaelach)]] (''síol''), [[Nuadha]], [[Noínden Ulad]], [[Indech]], [[Octriallach]]

= Bliain 3, 2020 - 2021 =
* [[Dartraige]]=[[Dartraí (tuath)]], [[Masraige]]=[[Masraí]]

== Feabhsú na Gaeilge (3) ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Féineachas ==
* [[Audacht Morainn]], [[Bechbretha]], [[Bretha Crólige]], [[Bretha Nemed Déidenach]], [[Cáin Adomnáin]], [[Críth gablach]], ''[[De duodecim abusivis saeculi]]'', [[Derbfine]]=[[Dearbhfhine]], [[Fír flathemon]], [[Fortúatha]]=[[Forthuatha]], [[Gáu flathemon]], [[Gúbretha Caratniad]], [[Lóg n-enech]], [[Senchas Már]]=[[Seanchas Mór]], [[Tánaisteacht]], [[Tecosca Cormaic]]=[[Teagasc Chormaic]], [[Uraicecht na Ríar]]=[[Bunleabhar na Riar]], [[Uraicecht Becc]]=[[Bunleabhar Beag]], [[Éraic]]=[[Éiric]]

== Bréifne ==
* [[Ríthe Bhréifne]], [[Bréifne Thoir]]-, [[Bréifne Thiar]]-, [[Tigernán Ua Ruairc]]=[[Tighearnán Ua Ruairc]]-

==Laigin==
* [[Bran Becc mac Murchado]]=[[Bran Beag mac Murchadha]], [[Bran Mut mac Conaill]]=[[Bran Buta mac Conaill]], [[Fáelán mac Colmáin]]=[[Faolán mac Colmáin]], [[Rónán mac Colmáin]], [[Brandub mac Echach]]=[[Bran Dubh mac Eochach]], [[Cellach Cualann]]=[[Ceallach Chualann]], [[Fiannamail mac Maoil Tuile]]=[[Fiannamail mac Máele Tuile]], [[Áed Dibchine]]=[[Aodh Dibhchine]], [[Áed Dub mac Colmáin]]=[[Aodh Dubh mac Colmáin]], [[Crimthann mac Áedo]]=[[Criomhthann mac Aodha]], [[Murchad mac Brain Mut]], [[Dúnchad mac Murchado]]=[[Dúnchadh mac Murchadha]], [[Fáelán mac Murchado]]=[[Faolán mac Murchadha]], [[Muiredach mac Murchado]]=[[Muireadhach mac Murchadha]], [[Cellach mac Dúnchada]]=[[Ceallach mac Dúnchadha]], [[Ruaidrí mac Fáeláin]]=[[Ruairí mac Faoláin]], [[Bran Ardchenn]]=[[Bran Ardcheann]], [[Fínsnechta Cethardec]]=[[Fíonsneachta Ceathairdheach]], [[Muiredach mac Brain Ardchinn]]=[[Muireadhach mac Brain Ardchinn]], [[Muiredach mac Ruadrach]]=[[Muireadhach mac Ruairí]], [[Cellach mac Brain]]=[[Ceallach mac Brain]], [[Bran mac Fáeláin]]=[[Bran mac Faoláin]], [[Lorcán mac Cellaig]]=[[Lorcán mac Ceallaigh]], [[Túathal mac Máele-Brigte]]=[[Tuathal mac Maoilbhríde]], &lt;strike&gt;[[Ruarc mac Bran]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Ruarc mac Brain]], [[Muirecán mac Diarmata]]=[[Muireacán mac Diarmada]], [[Dúnlaing mac Muiredaig]]=[[Dúnlaing mac Muireadhaigh]], [[Ailill mac Dúnlainge]], [[Domnall mac Muirecáin]]=[[Domhnall mac Muireacáin]], [[Muiredach mac Brain]]=[[Muireadhach mac Brain]], [[Crundmáel Erbuilc]]=[[Crannmhaol Anbholg]], [[Cerball mac Muirecáin]]=[[Cearbhall mac Muireacáin]], [[Fáelán mac Muiredach]]=[[Fáelán mac Muiredaig]]=[[Faolán mac Muireadhaigh]], [[Lorcán mac Fáeláin]]=[[Lorcán mac Faoláin]], [[Túathal mac Úgaire]]=[[Tuathal mac Aughaire]], [[Cellach mac Fáeláin]]=[[Ceallach mac Faoláin]], [[Úgaire mac Túathail]]=[[Aughaire mac Tuathail]], [[Domnall Cláen]]=[[Domhnall Claon mac Lorcáin]], [[Donnchad mac Domnall Claen]]?=[[Donnchad mac Domnaill Cláin]], ([[Máel Mórda mac Murchada]])=[[Maol Mórdha mac Murchadha]], [[Dúnlaing mac Túathail]]=[[Dúnlaing mac Tuathail]], [[Donncuan mac Dúnlainge]]=[[Donnchuan mac Dúnlainge]], [[Augaire mac Dúnlainge]]=[[Aughaire mac Dúnlainge]], [[Donnchad mac Dúnlainge]]=[[Donnchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Dúnlainge]]=[[Murchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Diarmata]]=[[Murchadh mac Diarmada]], [[Domhnall mac Murchadha (uathimdhealú)]]*, [[Domnall mac Murchada meic Diarmata]]≠[[Domhnall mac Murchadha]], [[Donnchad mac Domnaill Remair]]=[[Donnchadh mac Domhnaill Ramhair]], [[Énna mac Diarmata]]=[[Éanna mac Diarmada]], &lt;strike&gt;[[Diarmait mac Énna]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmait mac Énnai]]=[[Diarmaid mac Éanna]], [[Donnchad mac Murchada]]=[[Donnchadh mac Murchadha]], [[Diarmait mac Énna meic Murchada]]=[[Diarmaid mac Éanna mhic Mhurchadha]], [[Énna mac Donnchada meic Murchada]]=[[Énna Mac Murchada]]=[[Éanna mac Donnchadha mhic Mhurchadha]]=[[Éanna Mac Murchadha]], &lt;strike&gt;[[Bran Fionn mac Máelmórda]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Bróen mac Máelmórda]]=[[Braon mac Maoilmhórdha]], &lt;strike&gt;[[Murchad mac Brain Fionn]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Murchad mac Finn]]=[[Murchadh mac Fionn]]

==Uí Chinnsealaigh==
* [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Cú Chongelt mac Con Mella]]=[[Cú Chongheilt mac Con Mealla]], [[Echu mac Muiredaig]]=[[Eochadh mac Muireadaigh]], [[Eterscél mac Áeda]]=[[Eidirscéal mac Aodha]]?, [[Laidcnén mac Con Mella]]=[[Laoghcheann mac Con Mealla]], [[Sechnassach mac Colggen]]=[[Seachnasach mac Colgan]],  [[Crundmáel Bolg Luatha]]=[[Crannmhaol xxx Luatha]], [[Bran Ua Máele Dúin]] &amp;#x2192; [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Élothach mac Fáelchon]]=[[Éalathach mac Faolcháin]], [[Donngal mac Laidcnén]]=[[Donnghal mac Laoghchinn]], [[Dub Calgaid mac Laidcnén]]=[[Dubh Cealgadh mac Laoghchinn]], [[Cennselach mac Brain]]=[[Cinnsealach mac Brain]], [[Cairpre mac Laidcnén]]=[[Cairbre mac Laoghchinn]], [[Cellach Tosach mac Donngaile]]=[[Ceallach Tosach mac Donnghaile]], [[Cathal mac Dúnlainge]]

== Uí Fhailí ==
* [[Uí Failge]]=[[Uí Failghe]]=[[Uí Fhailí]], [[Ríthe Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]], [[Bruidge mac Nath Í]]=[[Bruí mac Nath Í]], [[Áed Rón mac Cathail]]=[[Aodh Rón mac Cathail]], [[Ailill mac Áedo Róin]]=[[Ailill mac Aodha Róin]], [[Cillíne mac Forannáin]], [[Fland Dá Chongal]]=[[Flann ó Congaile]], [[Forbassach Ua Congaile]]=[[Forbasach ó Congaile]], [[Ailill Corrach mac Flainn]], [[Flaithnia mac Flainn]], [[Cummascach mac Flainn]]=[[Cumascach mac Flainn]], [[Cináed mac Flainn]]=[[Cionaoth mac Flainn]], [[Mugrón mac Flainn]]=[[Mughrón mac Flainn]], [[Domnall mac Flaíthnia]]=[[Domhnall mac Flaíthnia]], [[Óengus mac Mugróin]]=[[Aonghas mac Mughróin]], [[Flaíthnia mac Cináeda]]=[[Flaithnia mac Cionaoith]], [[Cináed mac Mugróin]]=[[Cionaoth mac Mughróin]]

==Mumha==
* [[Saltair Caisil]]=[[Saltair Chaisil]]

* [[Coirpre Cromm mac Crimthainn]]=[[Cairbre Crom mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Coirpri Chruimm]]=[[Feilimí mac Cairbre Chroim]], [[Fergus Scandal mac Crimthainn]]=[[Fearghas Scannal mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Tigernaig]]=[[Feilimí mac Tiarnaigh]], [[Amalgaid mac Éndai]]=[[Amhalghaidh mac Éanna]], [[Garbán mac Éndai]]=[[Garbhán mac Éanna]], [[Cathal mac Áedo]]=[[Cathal mac Aodha]], [[Cúán mac Amalgado]]=[[Cúán mac Amhalghadha]], [[Máenach mac Fíngin]]=[[Maonach mac Finghin]], [[Cathal Cú-cen-máthair]]=[[Cathal Cú-gan-mháthair]], [[Colgú mac Faílbe Flaind]]=[[Colgú mac Failbhe Flainn]], [[Finguine mac Cathail]]=[[Finghin mac Cathail]], [[Ailill mac Cathail]], [[Cormac mac Ailello]]=[[Cormac mac Ailealla]], [[Eterscél mac Máele Umai]]=[[Eidirscéal mac Maoil Umha]], [[Cathussach mac Eterscélai]]=[[Cathasach mac Eidirscéil]], [[Máel Dúin mac Áedo]]=[[Maol Dúin mac Aodha]], [[Ólchobar mac Duib-Indrecht]]=[[Ólchúr mac Duibh-Ixxx]], [[Ólchobar mac Flainn]]=[[Ólchúr mac Flainn]], [[Artrí mac Cathail]]=[[Airtrí mac Cathail]], [[Tnúthgal mac Artrach]]=[[xxx]], [[Tnúthgal mac Donngaile]]=[[Tnúthghal mac Donnghaile]], [[Feidlimid mac Cremthainn]]=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Ólchobar mac Cináeda]]=[[Ólchúr mac Cxxx]], [[Áilgenán mac Donngaile]]=[[Áilgeanán mac Donnghaile]], [[Máel Gualae mac Donngaile]]=[[Maol Guala mac Donnghaile]], [[Cenn Fáelad hua Mugthigirn]]=[[Ceann Faoladh Ó Macthiarna]], [[Dúnchad mac Duib-dá-Bairenn]]=[[Dúnchadh mac Duibh-dá-Bhoireann]], [[Dub Lachtna mac Máele Gualae]]=[[Dubh Lachtna mac Maoil Gualainne]], [[Finguine Cenn nGécan mac Loégairi]]=[[Finghin Ceann Géagán mac Laoghaire]], [[Cormac mac Cuilennáin]]=[[Cormac mac Cuileannáin]], [[Flaithbertach mac Inmainén]]=[[Flaithbheartach mac Ionúin]], [[Lorcán mac Coinlígáin]]=[[Lorcán mac Coinlíogáin]], [[Cellachán Caisil]]=[[Ceallachán Chaisil]], [[Máel Fathardaig mac Flainn]]=[[Maol Fathardaigh mac Flainn]]-, [[Dub-dá-Bairenn mac Domnaill]]=[[Dubh-dá-Bhoireann mac Domhnaill]], [[Fer Gráid mac Cléirig]]=[[Fear Grá mac Cléirigh]], [[Donnchad mac Cellacháin]]=[[Donnchadh mac Ceallacháin]], [[Máel Muad mac Brain|Maol Muadh mac Brain]], [[Íomhar Luimnigh]]-, [[Mathgamain mac Cennétig]]=[[Mathúin mac Cinnéide]], [[Diarmait Ua Briain]]=[[Diarmaid Ó Briain]], [[Muirchertach Ua Briain]]=[[Muircheartach Ua Briain]]-, [[Cormac Mac Carthaigh]]=[[Cormac Mac Cárthaigh]], [[Conchobar Ua Briain]]=[[Conchúr Ó Briain]], &lt;strike&gt;[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ua Bhriain]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Toirdhelbach mac Diarmata Ua Briain]]=[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ó Briain]], [[Domnall Mór Ua Briain]]=[[Domhnall Mór Ó Briain]], [[Dúngal mac Máel Fothardaig Ua Donnchada]]=[[Dúnghal mac Maoil Fhothardaigh Ó Donnchadha]], Murchad mac Donnchada, [[Brian mac Murchada Ua Briain]]=[[Brian mac Murchadha Ó Briain]]

== Iarmhumha ==
* [[Coirpre Luachra mac Cuirc]]=[[Cairbre Luachra mac Coirc]], [[Dauí Iarlaithe mac Maithni]]=[[]], [[Máel Dúin mac Áedo Bennán]]=[[Maol Dúin mac Aodha Beannáin]], [[Congal mac Máele Dúin]]=[[Congal mac Maoil Dúin]]

== Oirialla ==
* [[Gofraid mac Fergusa]]=[[Gofraidh mac Fearghasa]]-, [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

==Osraí==
* [[Osraige]]=[[Osraí]], [[Cerball mac Dúnlainge]]=[[Cearbhall mac Dúnlainge]], [[Anmchad mac Con Cherca]]=[[Anmchadh mac Con Chearca]], [[Forbasach mac Ailella]]=[[Forbasach mac Ailealla]], [[Tóim Snáma mac Flainn]]=[[Tuaim Snámha mac Flainn]], [[Cellach mac Fáelchair]]=[[Ceallach mac Faolchair]], [[Dúngal mac Cellaig]]=[[Dúnghal mac Ceallaigh]], [[Donnchad mac Gilla Pátraic]]=[[Donnchadh mac Giolla Phádraig]] (1), [[Gilla Pátraic mac Donnchada]]=[[Giolla Phádraig mac Donnchadha]], [[Fáelchar Ua Máele Ódrain]]=[[Faolchar ó Maoil Ódrain]], [[Cú Cherca mac Fáeláin]]=[[Cú Chearca mac Faoláin]], [[Ailill mac Fáeláin]]=[[Ailill mac Faoláin]], [[Fáelán mac Forbasaig]]=[[Faolán mac Forbasaigh]], [[Fergal mac Anmchada]]=[[Fearghal mac Anmchadha]], [[Dúngal mac Fergaile]]=[[Dúnghal mac Fearghaile]], [[Riacán mac Dúnlainge]]=[[Riagán mac Dúnlainge]], [[Diarmait mac Cerbaill (rí Osraí)]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill (rí Osraí)]], [[Cellach mac Cerbaill]]=[[Ceallach mac Cearbhaill]]

== Uí Néill ==
* [[Uí Néill]]
** [[Uí Néill an Tuaiscirt]]
*** [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]]
*** [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]]
*** [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]]
**** [[Ó Néill]]
** [[Uí Néill an Deiscirt]]
*** [[Ríthe Bhreá]]
**** [[Síol Aodha Sláine]]
**** [[Cnóbha]]
**** [[Loch Gabhair]]
*** [[Ríocht na Mí]]
**** [[Ríthe na Mí]]
*** [[Tethba]]=[[Tethbae]]=[[Txxx]]
**** [[Cenél Coirpri]]
**** [[Cenél Maini]]
*** [[Ríthe Uisnigh]]
**** [[Clann Cholmáin]]
***** [[Clann Cholmáin Bhig]]
***** [[Clann Cholmáin Mhóir]]
**** [[Ríthe Fhir Chúl Bhreá]]

== Uí Néill an Deiscirt ==
=== [[Ríthe Bhreá]] ===
* [[Conall Laeg Breg]] mac Aodha Sláine=[[Conall Laogh Bhreá]] mac Aodha Sláine, [[Congal mac Áedo Sláine]]=[[Conghal mac Aodha Sláine]], [[Ailill Cruitire]] mac Aodha Sláine, [[Conaing Cuirre]] mac Congaile=[[Conaing Coirre]] mac Conghaile, [[Congalach mac Conaing Cuirre]]=[[Conghalach mac Conaing Choirre]], [[Írgalach mac Conaing]]=[[Irgalach mac Conaing]] Cuirre=[[Iorghalach mac Conaing]] Choirre, [[Amalgaid mac Congalaig]]=[[Amhalaidh mac Conghalaigh]], [[Conall Grant]]=[[Conall Grant mac Cernaig]]=[[Conall Grant mac Cearnaigh]], [[Conaing mac Amalgado]]=[[Conaing mac Amhalaí]], [[Indrechtach mac Dungalaig]]=[[Indreachtach mac Dunghalaigh]], [[Dúngal mac Amalgado]]=[[Dúnghal mac Amhalaí]], [[Coirpre mac Fogartaig]]=[[Cairbre mac Fógartaigh]], [[Congalach mac Conaing]]=[[Conghalach mac Conaing]], [[Diarmait mac Conaing]]=[[Diarmaid mac Conaing]], [[Flann mac Congalaig]]=[[Flann mac Conghalaigh]], [[Cernach mac Congalaig]]=[[Cearnach mac Conghalaigh]], [[Cummascach mac Congalaig]]=[[Cumascach mac Conghalaigh]], [[Conaing mac Flainn]], [[Cináed mac Conaing]]=[[]], [[Flann mac Conaing]], [[Niall mac Cernaig Sotal]]=[[Niall mac Cearnaigh Sotal]], [[Maine mac Néill]], [[Cathal mac Néill]], [[Cathal mac Áeda]]=[[Cathal mac Aodha, rí Bhreá]], [[Cernach mac Fogartaig]]=[[Cearnach mac Fógartaigh]], [[Fergus mac Fogartaig]]=[[Fearghas mac Fógartaigh]], [[Niall mac Conaill]], [[Máel Dúin mac Fergusa]]=[[Maol Dúin mac Fearghasa]], [[Fogartach mac Cummascaig]]=[[Fógartach mac Cumascaigh]], [[Cummascach mac Fogartaig]]=[[Cumascach mac Fógartaigh]], [[Ailill mac Fergusa]]=[[Ailill mac Fearghasa]], [[Cernach mac Fergusa]]=[[Cearnach mac Fearghasa]], [[Tigernach mac Fócartai]]=[[Tiarnach mac Fógartaigh]]

=== [[Ríthe na Mí]] ===
* [[Fallomon mac Con Congalt]]=[[Fallamhain mac Con Congheilte]], [[Domnall mac Donnchada Midi]]=[[Domhnall mac Donnchadha na Mí]], [[Muiredach mac Domnaill Midi]]=[[Muireadhach mac Domhnaill na Mí]], [[Máel Ruanaid mac Donnchada Midi]]=[[Maol Rúnaí mac Donnchadha na Mí]], [[Lorcán mac Cathail]], [[Donnchad mac Aedacain]]=[[Donnchadh mac Aodhacáin]]

=== [[Ríthe Uisnigh]] ===
* [[Conall Cremthainne]] mac Néill=[[Conall Criomhthainn]], [[Fiachu mac Néill]]=[[Fiacha mac Néill]], [[Ardgal mac Conaill]]=[[Ardal mac Conaill]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], ([[Colmán Már mac Diarmato]]= [[Colmán Bec mac Diarmato]])=[[Colmán mac Diarmato]]=[[Colmán mac Diarmada]], [[Suibne mac Colmáin]]=[[Suibhne mac Colmáin]], [[Fergus mac Colmáin]]=[[Fearghas Mac Colmáin]], [[Óengus mac Colmáin]]=[[Aonghas mac Colmáin]], [[Conall Guthbinn]]=[[Conall Guthbinn mac Suibni]]=[[Conall Guthbhinn mac Suibhne]], [[Máel Dóid mac Suibni]]=[[Maol Dxxx mac Suibhne]], [[Diarmait Dian]]=[[Diarmaid Dian]], [[Murchad Midi]]=[[Murchadh na Mí]]

=== Ríthe Fir Chúl Bhreá ===
* [[Áed mac Dlúthaig]]=[[Aodh mac Dlúthaigh]],  [[Flann mac Áedo]]=[[Flann mac Aodha]]

=== Tethba ===
* [[Cenél Coirpri]]/[[Cenél Maini]] &amp;rarr; [[Tethba]]=[[Tethbae]]

== Uí Néill an Tuaiscirt ==
* [[Uí Néill an Tuaiscirt]] &amp;larr; [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]], [[Muiredach mac Eógain]]=[[Muireadhach mac Eoghain]], [[Colcu mac Domnaill]]=[[Colga mac Domhnaill]], [[Máel Fithrich mac Áedo]] Uaridnach=[[Maol Fithrigh mac Aodha]], [[Ernaine mac Fiachnai]]=[[Earnaine mac Fiachna]], [[Urthuile mac Máele Tuile]]-, [[Crundmáel mac Suibni]] Menn=[[Crannmhaol mac Suibhne]], [[Ferg mac Crundmaíl]]=[[Fearg mac Crannmhaoil]], [[Máel Dúin mac Máele Fithrich]]=[[Maol Dúin mac Maoil Fhithrigh]], [[Fland mac Máele Tuile]]=[[Flann mac Maoil Tuile]], [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]=[[Maol Dúin mac Aodha Alláin]], [[Murchad mac Máele Dúin]]=[[Murchadh mac Maoil Dúin]], [[Domnall mac Áeda]]=[[Domhnall mac Aodha (rí Ailigh)]], [[Muirchertach mac Néill]]=[[Muircheartach mac Néill]], [[Flaithbertach Ua Néill]]=[[Flaithbheartach Ó Néill]], [[Domnall Ua Lochlainn]]==[[Domhnall Mac Lochlainn]], [[Niall Mac Lochlainn]], [[Áed in Macáem Tóinlesc]] Ua Néill=[[Aodh an Macaomh Tóinleasc]] mac Muircheartaigh, [[Ríthe Thír Eoghain]], [[Grianán Ailigh#Miotaseolaíocht]], [[Conall Gulban]], [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]], [[Tír Chonaill]], [[Ríthe Thír Chonaill]], [[Conall Cú mac Áedo]]=[[Conall Cú mac Aodha]], [[Áed Muinderg]] mac Flaithbertaig=[[Aodh Muindearg]], [[Loingsech mac Flaithbertaig]]=[[Loingseach mac Flaithbheartaigh]], [[Murchad mac Flaithbertaig]]=[[Murchadh mac Flaithbheartaigh]], [[Domnall mac Áeda Muindeirg]]=[[Domhnall mac Aodha Mhuindeirg]], [[Eógan mac Néill]]=[[Eoghan mac Néill]], [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]], [[Tír Eoghain]], [[Ruaidrí ua Canannáin]]

== Ulaid ==
* [[Dál Fiatach]], [[Uí Echach Cobo]], [[Fergus mac Áedáin]]=[[Fearghas mac Aodháin]], [[Cú Chuarán mac Dúngail Eilni]]=[[Cú Chuarán mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Róin mac Bécce Bairrche]]=[[Áed Róin]]=[[Aodh Róin]], [[Cathussach mac Ailello]]=[[Cathasach mac Ailealla]], [[Bressal mac Áedo Róin]]=[[Breasal mac Aodha Róin]], [[Fiachnae mac Áedo Róin]]=[[Fiachna mac Aodha Róin]], [[Tommaltach mac Indrechtaig]]=[[Tomaltach mac Ionrachtaigh]], [[Eochaid mac Fiachnai]]=[[Eochaidh mac Fiachna]], [[Cairell mac Fiachnai]]=[[Caireall mac Fiachna]], [[Máel Bressail mac Ailillo]]=[[Maol Bhreasail mac Ailealla]], [[Muiredach mac Eochada]]=[[Muireadhach mac Eochadha]], [[Matudán mac Muiredaig]]=[[Madadán mac Muireadhaigh]], [[Lethlobar mac Loingsig]]=[[Leathlobhar mac Loingsigh]], [[Cathalán mac Indrechtaig]]=[[Cathalán mac Ionrachtaigh]], [[Ainbíth mac Áedo]]=[[Ainbhioth mac Aodha]], [[Eochocán mac Áedo]]=[[Eochagán mac Aodha]], [[Airemón mac Áedo]]=[[Éireamhón mac Aodha]], [[Fiachnae mac Ainbítha]]=[[Fiachna mac Ainbhith]], [[Bécc mac Airemóin]]=[[Bxxx mac Éireamhóin]],  [[Muiredach mac Eochocáin]]=[[Muireadhach mac Eochagáin]], [[Máel Mocheirge mac Indrechtaig]]=[[Maol Mochéirí mac Ionrachtaigh]], [[Aitíth mac Laigni]]=[[Axxx mac Lxxx]], [[Cenn Etig mac Lethlobair]]=[[Cenn Étig mac Lethlobair]]=[[Ceann Éidigh mac Leathlobhair]], [[Áed mac Eochocáin]]=[[Aodh mac Eochagáin]], &lt;strike&gt;[[Loingsech mac Cenn Étig]]&lt;/strike&gt;=[[Loingsech mac Cinn Étig]], [[Áed mac Loingsig]]=[[Aodh mac Loingsigh]], [[Niall mac Eochada]]=[[Niall mac Eochadha]]


* [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Dál nAraidi an Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uí Eachach Chobha]], [[Eilne]], [[Sárán mac Cóelbad]]=[[Sárán mac Caolbhaidh]], [[Condlae mac Cóelbad]]=[[Connla mac Caolbhaidh]], [[Fíachna Lonn mac Cóelbad]]=[[Fiachna Lonn mac Caolbhaidh]], [[Scandal mac Bécce]]=[[Scannal mac ''Bécce'']], [[Eochaid Iarlaithe mac Lurgain]]=[[Eochaid Iarlaithe]]=[[Eochaidh Iarlaithe]], [[Cathassach mac Lurgain]]=[[Cathasach mac Lorgan]], [[Dúngal Eilni mac Scandail]]=[[Dúnghal Eilne mac Scannail]], [[Cathassach mac Máele Cáich]]=[[Cathasach mac Maoil Chaoich]], [[Ailill mac Dúngaile Eilni]]=[[Ailill mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Aired]]=[[Aodh Aireach]], [[Lethlobar mac Echach]]=[[Leathlobhar mac Eachach]], [[Fiachra Cossalach]]=[[Fiachra Cosalach]], [[Indrechtach mac Lethlobair]]=[[Ionrachtach mac Leathlobhair]], [[Flathróe mac Fiachrach]]=[[Fxxx mac Fiachra]], [[Cináed Ciarrge mac Cathussaig]]&amp;rarr;[[Cináed Cairge mac Cathussaig]]=[[Cxxx Cairge mac Cathasaigh]]

==Déise==
* [[Déisi]]=[[Déise]], [[Dál Fiachrach Suighe]]=[[Dál Fhiachra Shuí]], [[Déisi Temro]]=[[Déise Theamhrach]], [[Déisi Becc]]=[[Déise Beag]], [[Déisi Muman]]=[[Déise Mumhan]]==[[Déisi Deiscirt]], &lt;strike&gt;[[Déisi in Tuaiscirt]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Déisi Tuaiscirt]]=[[Déise an Tuaiscirt]], [[Ríthe Dhéise Mumhan]], [[Tairired na nDéssi]]=[[Tairshireadh na nDéis]] &gt; [[Óengus Gaíbúaibthech]]=[[Aonghas Gabhuaibhtheach]], [[Ríocht Dyfed]]-, [[Cogad Gáedel re Gallaib]]=[[Cogadh Gael le Gaill]], [[Delbna]]=[[Dealbhna (dream)]]

== Miotaseolaíocht ==
* [[Bradán feasa]]

==Ard-Ríthe==
* [[Cellach mac Máele Coba]]=[[Ceallach mac Maoil Chobha]], [[Conall mac Máele Coba]]=[[Conall mac Maoil Chobha]]=[[Conall Cóel]]=[[Conall Caol]], [[Diarmait mac Áedo Sláine]]=[[Diarmaid mac Aodha Sláine]], [[Blathmac mac Áedo Sláine]]=[[Blathmac mac Aodha Sláine]], [[Sechnassach]]=[[Seachnasach]]=[[Sechnassach mac Blathmaic]]=[[Seachnassach mac Blathmaic]], [[Cenn Fáelad]]=[[Cenn Fáelad mac Blathmaic]]=[[Ceann Faoladh mac Blathmaic]], [[Fínsnechta Fledach]]=[[Fíonsneachta Fleách]]=[[Fínsnechta Fledach mac Dúnchada]]=[[Fíonsneachta Fleách mac Dúnchadha]], [[Loingsech mac Óengusso]]=[[Loingseach mac Aonghasa]], [[Congal Cennmagair]]=[[Conghal Ceannmhaghair]], [[Fergal mac Máele Dúin]]=[[Fearghal mac Maoil Dúin]], [[Fógartach mac Néill]], [[Cináed mac Írgalaig]]=[[Cxxx mac Iorghalaigh]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbeartach mac Loingsigh]], [[Áed Allán]]=[[Aodh Allán]], [[Domnall Midi]]&amp;rarr;[[Domhnall Mac Murchadha]]=[[Domhnall Mí]]=[[Domhnall mac Murchadha]], [[Niall Frossach]]=[[Niall Frasach]], [[Donnchad Midi]]=[[Donnchadh Mí]], [[Aed Oirdnide]]=[[Aodh Oirdní]], [[Conchobar mac Donnchada]]=[[Conchúr mac Donnchadha]]], [[Niall Caille]] / [[Fedelmid mac Cremthainn]] ([[Annála Inis Faithlinn|AIF]]), [[Niall Noígíallach]] &amp;larr; [[Níall Noígíallach]], ([[Fiachrae Cássan]]=)[[Fiachrae Cassán]]=[[Fiachra Casán]], [[Dáire Drechlethan]]=[[Dáire Dreachleathan]], [[Áed Findliath]]=[[Aodh Fionnliath]], [[Niall Glúndub]]=[[Niall Glúindubh]], [[Donnchad Donn]]=[[Donnchadh Donn]], [[Congalach Cnogba]]=[[Conghalach Cnobha]], [[Domnall ua Néill]]=[[Domhnall Ó Néill]], [[Donnchad mac Briain]]=[[Donnchadh mac Briain]], [[Diarmait mac Máel na mBó]]=[[Diarmait mac Maíl na mBó]]=[[Diarmaid mac Maoil na mBó]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbheartach mac Loingsigh]]

==Scéalta==
* [[Scátháin na bhFlatha]], [[Sedulius Scottus]]-, [[Caithréim Chellacháin Chaisil]], [[Cogad Gáedel re Gallaib]], [[Senchas Fagbála Caisil]], [[Immram Curaig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Maíle Dúin]]=[[Máel Dúin]]=[[Maol Dúin]], [[Immram curaig Ua Corra]]=[[Iomramh Currach Uí Chorra]], [[Imrum Snedhghusa ocus Mic Ríagla]]=[[Iomramh S agus Mic Riagla]], [[Baile Suibne]]=[[Buile Shuibhne]], [[Cath Maige Rátha]], [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]-, [[Mo Ling]]-, [[Fled Dúin na nGéd]], [[Aided Chlainne Tuirenn]]=[[Oidheadh Chlainne Tuireann]], [[Aided Muirchertaig meic Erca]], &lt;strike&gt;[[Aislinge Meic Chon Glinne]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Aislinge Meic Con Glinne]], [[Amra Choluim Chille]], [[Caithréim Cellaig]], [[Compert Mongáin]]=[[Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]], [[Eachtra Thaidhg mhic Céin]]=[[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg mhic Céin]], [[Fingal Rónáin]], [[Máel Dúin (uathimdhealú)]]=[[Maol Dúin (uathimdhealú)]], [[Scéla Cano meic Gartnáin]], [[Tochmarc Becfola]], [[Duanaire Finn]], [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]], [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]], [[Echtra Cormaic i Tír Tairngiri]] &amp;rarr; [[Cormac mac Airt]], [[Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] &amp;rarr; [[Tadhg mac Céin]], [[Fotha Catha Cnucha]] &amp;rarr; [[Cumall]], [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis]] &amp;rarr; [[Naomh Breandán]]

== ''Ól nÉchmacht'' ==
* [[Annála Connacht]]=[[Annála Chonnacht]], [[Cóiced Ol nEchmacht]]=[[Cóiced Ól nÉchmacht]]=[[Cúige Dhál Éachmacht]], [[Fir Craibe]]=[[Fir Chraibhe]], [[Túatha Taíden]]=[[Tuatha Taiden]]=[[Tuatha Taoidhean]], [[Delbna Nuadat]]=[[Dealbhna Nuad]], [[Dealbhna Thír Dhá Loch]], ([[Corco Mogha]]), [[Cálraige]], [[Partraige]], [[Corco Fir Trí]]=[[Corca Fhir Thrí]], [[Cian d'Fhearaibh Bolg]]=[[Cian d'Fhir Bholg]]

== Conmhaicne ==
* [[Conmhaicne#Clanna]], [[Conmhaicne Mara]], [[Conmaícne Dúna Móir]]=[[Conmhaicne Dhúin Mhóir]], [[Trícha Máenmaige]]=[[Conmaícne Máenmaige]]=&lt;strike&gt;[[Conmhaicne Mheáinmhaigh]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaigh]]&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaighe]], [[Conmaícne Cúile]]=[[Conmhaicne Coille]], [[Cluain Conmhaícne]]=[[Cluain Chonmhaicne]], &lt;strike&gt;[[Conmhaícne Cenel Luacháin]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmaícne Cenél Luacháin]]=[[Conmhaicne Cineál Luacháin]], [[Conmaícne Carra]]=[[Conmhaicne Ceara]], [[Conmhaicne Anghaile]], [[Uí Fiachrach Finn]]=[[Uí Fhiachrach Fhionn]], [[Maigh Nissi]]&amp;rarr;[[Liatroim, Barúntacht, Contae Liatroma]], [[Eolas mac Biobhsaigh]], [[Muintir Eolais]], [[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fíonacha]]

== Connachta ==
* [[Connachta]], [[Ríthe na gConnacht]], [[Brión mac Echach Mugmedóin]]=[[Brión mac Echach Muigmedóin]]=[[Brian mac xxx]], [[Ailill mac Echach Mugmedóin]]=[[Ailill mac xxx]], [[Fiachrae]]=[[Fiachra]], [[Cairpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]], [[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]], [[Ciarraige Aí]]=[[Ciarraí Aoi]], [[Ciarraige Locha na nÁirne]]=[[Ciarraí Locha na nAirní]], [[Ciarraige Airtig]]=[[Ciarraí Airtigh]], [[Ciarraige Óic Bethra]]=[[Ciarraí Óig Bheathra]], [[Aidne]]=[[Aidhne]], [[Áengus mac Umor]]=[[Aonghas mac Úmhór]], [[Amalgaid mac Fiachrach]]=[[Amhalaí mac Fiachra]], [[Dauí Tenga Uma]]=[[Dxxx Teanga Umha]], [[Duinsech ingen Duach]]=[[Duinseach ní Dhuach]], [[Eógan Bél]]=[[Eoghan Béal]], [[Ailill Inbanda]]=[[Ailill Baineanda]], [[Echu Tirmcharna]]=[[Eocha Tirimcharna]], [[Áed mac Echach]]=[[Aodh mac Eachach]], [[Uatu mac Áedo]]=[[Uada mac Aodha]], [[Colmán mac Cobthaig]]=[[Colmán mac Cobhthaigh]], [[Rogallach mac Uatach]], [[Loingsech mac Colmáin]], [[Guaire Aidne mac Colmáin]]=[[Guaire Aidhne mac Colmáin]], [[Cenn Fáelad mac Colgan]]=[[Ceann Faoladh mac Colgan]], [[Dúnchad Muirisci]]=[[Dúnchadh Mhuirisce]], [[Fergal Aidne mac Artgaile]]=[[Fearghal Aidhne mac Ardaile]], [[Muiredach Muillethan]]=[[Muireadhach Moilleathan]], [[Cellach mac Rogallaig]]=[[Ceallach mac Raghallaigh]], [[Indrechtach mac Dúnchado]]=[[Indreachtach mac Dúnchadha]], [[Indrechtach mac Muiredaig]]=[[Indreachtach mac Muireadhaigh]], [[Domnall mac Cellaig]]=[[Domhnall mac Ceallaigh]], [[Cathal mac Muiredaig]]=[[Cathal mac Muireadhaigh]], [[Áed Balb mac Indrechtaig]]=[[Aodh Balbh mac Indreachtaigh]], [[Forggus mac Cellaig]]=[[Fearghas mac Ceallaigh]], [[Ailill Medraige mac Indrechtaig]]=[[Ailill Mheadraí mac Indreachtaigh]], [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dubh-Indreacht mac Cathail]], [[Donn Cothaid mac Cathail]]=[[Donn Cothú mac Cathail]], [[Flaithrí mac Domnaill]]=[[Flaithrí mac Domhnaill]], [[Artgal mac Cathail]]=[[Ardal mac Cathail]], [[Tipraite mac Taidg]]=[[Tiobraid mac Taidhg]], [[Cináed mac Artgail]]=[[Cináed mac Ardail]], [[Colla mac Fergusso]]=[[Colla mac Fearghasa]], [[Muirgius mac Tommaltaig]], [[Diarmait mac Tommaltaig]], [[Cathal mac Muirgiussa]]=[[Cathal mac Muiriosa]], [[Murchad mac Áedo]]=[[Murchadh mac Aodha]], [[Fergus mac Fothaid]]=[[Fearghas mac Fothaidh]], [[Finsnechta mac Tommaltaig]], [[Mugron mac Máele Cothaid]], [[Conchobar mac Taidg Móir]]=[[Conchúr mac Taidhg Mhóir]], [[Áed mac Conchobair]]=[[Aodh mac Conchúir]], [[Tadg mac Conchobair]]=[[Tadhg mac Conchúir]], [[Cathal mac Conchobair]]=[[Cathal mac Conchúir]], [[Tadg mac Cathail]]=[[Tadhg mac Cathail]], [[Fergal Ua Ruairc]]=[[Fearghal Ó Ruairc]], &lt;strike&gt;[[Conchobar mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Conchobar mac Taidg]], &lt;strike&gt;[[Cathal mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Cathal mac Taidg]]=[[Cathal mac Taidhg]], [[Cathal mac Conchobair maic Taidg]]=[[Cathal mac Conchúir mhic Thaidhg]], [[Tadg in Eich Gil]]=[[Tadhg an Eich Ghil]], [[Art Uallach Ua Ruairc]]=[[Art Ualach Ó Ruairc]], [[Áed in Gai Bernaig|Aodh an Gha Bhearnaigh]], [[Áed Ua Ruairc]]=[[Aodh Ó Ruairc]], [[Ruaidrí na Saide Buide]]=[[Ruairí na Saidhe Buí]], &lt;strike&gt;[[Flaithbertaigh Ua Flaithbertaigh]]&lt;/strike&gt;=[[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh]], [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Tadhg mac Ruairí Ó Conchúir]], [[Domnall Ua Ruairc]]=[[Domhnall Ó Ruairc]], [[Domnall Ua Conchobair]]=[[Domhnall Ó Conchúir]], [[Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]], [[Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Ruaidrí mac Tairrdelbaig Ua Conchobair]], [[Uí Briúin]]=[[Uí Bhriúin]] &amp;larr; [[Uí Briúin Aí]]=[[Uí Bhriúin Aoi]] &amp;larr; [[Uí Briúin Seóla]]=[[Uí Bhriúin Seola]] &amp;larr; [[Uí Briúin Bréifne]]=[[Uí Bhriúin Bhréifne]] &amp;larr; [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muireadhaigh]] &amp;larr; [[Síl Cellaig]]=[[Síol Cheallaigh]] &amp;larr; [[Síl Cathail]]=[[Síol Chathail]], [[Muintir Murchada]]=[[Muintir Mhurchadha]], [[Clann Fhergail]]=[[Clann Fhearghaile]], [[Clann Taidg]]=[[Clann Taidhg]], [[Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada]]=[[Críochadóireacht chiníoch dúchais Mhuintir Mhurchadha]], &lt;strike&gt;[[Uí Chonchúír]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Uí Chonchúir]], [[Uí Fiachrach]]=[[Uí Fhiachrach]]=[[Uí Fiachra]], [[Uí Fiachrach Aidne]]=[[Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Uí Fiachrach Muaide]]=[[Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Cenél Áeda na hEchtge]]=[[Cineál Aodha na hEachtaí]], [[Seachnasach mac Donnchadha]], [[Uí Sheachnasaigh]], [[Uí Dhubhda]], [[Uí Ruairc]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]]=[[Muircheartach Nár mac Guaire]], [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Conchúir]], [[Cathal Carragh Ua Conchobair]]

{{Navbox
 | name = Ríocht na gConnacht
 | title = [[Ríocht na gConnacht]]

 | group1 = [[Tuath]]a
 | list1 = 
 {{Navbox|child

   | group1 = [[Connachta]]
   | list1 = [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin|Uí Briúin Bréifne]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Umaill|Uí Briúin Maille]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Partraige]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Finn]]&amp;nbsp;• [[Cairbre Drom Cliabh]]

   | group2 = [[Ulaid]]
   | list2 = [[Conmhaicne Mara]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cenéoil Dubáin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cúile Tolad]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Maigh Réin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Meánmhaighe]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Sléibe Formaile]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Aí]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Locha na nÁirne]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Airtech]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Óic Bethra]] &amp;nbsp;• [[Soghain]]

   | group3 = [[Deirgtine]]
   | list3 = [[Luigne Chonnacht|Luighne]]&amp;nbsp;• [[Corca Fhir Trí]]&amp;nbsp;• [[Gailenga]]&amp;nbsp;• [[Delbna]]&amp;nbsp;• [[Éile]]

   | group4 = [[Érainn]]
   | list4 = [[Cálraige]]&amp;nbsp;• [[Dartraige]]

   | group5 = Eile
   | list5 = [[Fir Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Dál nDruithne]]&amp;nbsp;• [[Gamanraige]]&amp;nbsp;• [[Fir Domnann]]&amp;nbsp;• [[Senchineoil]]&amp;nbsp;• [[Grecraige]]&amp;nbsp;• [[Delbhna|Delbhna Cuile Fabhair]]&amp;nbsp;• [[Dealbhna Thír Dhá Loch|Delbna Tír Dhá Locha]]&amp;nbsp;• [[Delbna Nuadat]]&amp;nbsp;• [[Uaithne]]&amp;nbsp;• [[Masraige]]&amp;nbsp;• [[Corco Moga]]
 
 }}

 | group2 = Rítheaghlaigh
 | list2 = 
 {{Navbox|child
 
   | group1 = Muintreacha
   | list1 = [[Uí Fiachrach]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí nAilello]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]

   | group2 = Clanna
   | list2 = [[Uí Sheachnasaigh]]&amp;nbsp;• [[Uí Chonchúir]]&amp;nbsp;• [[Uí Dhubhda]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlannagáin]]&amp;nbsp;• [[Uí Ruairc]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlaithbheartaigh]]

 }}

 | group10 = Ríochtaí comharbachta
 | list10 = [[Uí Maine]] ([[Síol Anmchadha]], [[Máenmaige]], [[Clann Uatach]])&amp;nbsp;• [[Bréifne]] ([[Bréifne Thoir|Thoir]] agus [[Bréifne Thiar|Thiar]])&amp;nbsp;• [[Uí Díarmata]]&amp;nbsp;• [[Síl Máelruain]]&amp;nbsp;• [[Magh Luir]]&amp;nbsp;• [[Umaill]]&amp;nbsp;• [[Iar Connacht]]

 | group11 = Ábhair
 | list11 = [[Ríthe na gConnacht]]&amp;nbsp;• [[Ráth Cruachan]]&amp;nbsp;• [[Annála Connacht]]&amp;nbsp;• [[Táin Bó Flidais]]&amp;nbsp;• [[Cóiced Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Nagnatae]]&amp;nbsp;• [[Auteini]]&amp;nbsp;• [[na Trí Tuatha]]&amp;nbsp;• [[Clann Taidg]]&amp;nbsp;• [[Clann Fhearghaile]]&amp;nbsp;• [[Muintir Murchada]]&amp;nbsp;• [[Maigh Seóla]]

| belowclass = hlist
| below      = {{Icon|Category}} [[:Catagóir:Connachta|Category]]&amp;nbsp;• {{Icon|WikiProject}} [[Wikipedia:WikiProject Celts|WikiProject]]
}}

== Íochtar Chonnacht ==
* [[Íochtar Chonnacht]], [[Cairbre Drom Cliabh]]=[[Cairbre Dhroim Chliabh]], [[Corann]], [[Cúl ó bhFionn]] ([[Cúil Ó bhFinn]]-), [[Luigne Chonnacht]]=[[Luíne Chonnacht]], [[Tír Fíacrach Múaide]]=[[Tír Fhiacrach Mhuaidhe]], &lt;strike&gt;[[Tir Ollíol]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Tír Ollíol]]=[[Tír Oirill]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Goibnenn mac Conaill]]=[[Goibhneann mac Conaill]], [[Cobthach mac Gabráin]]=[[Cobhthach mac Gabhráin]], [[Cellach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guaire]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]], [[Conchobar mac Cummascaig]]=[[Conchúr mac Cumascaigh]], [[Art mac Flaitnia]]=[[Art mac Flaithnia]], [[Anluan mac Conchobhair]]=[[Anluan mac Cumascaigh]], [[Cathal Aidhne mac Ailealla]]-, [[Cléireach mac Ceadaigh]]-, [[Tighearnach mac Cathmogha]]=[[Tiarnach mac Cathmhogha]]-, [[Uathmharán mac Brocáin]]-, [[Mael Fabhaill mac Cléirigh]]=[[Maolfhabhaill mac Cléirigh]], [[Eidhean mac Cléirigh]], [[Tighearnach ua Cléirigh]], [[Mael Macduach]]=[[Maol xxx]]-, [[Domhnall mac Lorcáin]]-, [[Flann Ua Cléirigh]]-, [[Comhaltán Ua Cléirigh]], [[Mac Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Giolla Cheallaigh Ua Cléirigh]], [[Mael Ruanaidh na Paidre Ua hEidhin]], [[Ua Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Mael Fabhaill Ua hEidhin]], [[Giolla na Naomh Ua hEidhin]], [[Aodh Ua hEidhin]], [[Giolla Mo Choinne Ua Cathail]], [[Giolla Cheallaigh Ua hEidhin]]-, [[Muirgheas Ua hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin (II)]]

== Maigh Sheola ==
* [[Maigh Seóla]]=[[Maigh Sheola]], [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Cléirchén mac Murchadha]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Murchadh mac Flainn mhic Gleithneacháin]], [[Ruaidhrí mac Coscraigh]], [[Maelcairearda]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]]-

== Iar Chonnacht ==
* [[Iar Connacht]]=[[Iar Chonnacht]], (Maigh Sheola: [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]]), [[Cathal mac Tigernáin]]=[[Cathal mac Tiarnáin]], Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (I)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (I)]], [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (I)]], Mac meic Aedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Mac mic Aodha Ua Flaithbheartaigh]]=[[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta]], [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaitheartach Ó Flaithearta]], [[Brian Ua Flaithbheartaigh]]=[[Brian Ó Flaithearta]], [[Muireadhach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muireadhach Ó Flaithearta]], [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (I)]], Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (II)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (II)]], Áedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Aodh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (II)]], [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (II)]], Ruadhri Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (III)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (III)]], Murtough Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Muircheartach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muircheartach Ó Flaithearta]], Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (IV)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (IV)]], [[Aedh Mór Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Mór Ó Flaithearta]], Morogh Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Murchadh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Murchadh Ó Flaithearta]], Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (V)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (V)]]


Cúigear Ruairí..!
# Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1061.13: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1145.17: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh.
# Ruadhri Ua Flaithbertaigh, AU 1186.7 LATE: Ruaidhri h-Ua Flaithbertaigh, ACM 1186.2: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh, ACM 1214.6: Brian mac Ruaidhri Í Fhlaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh
# Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh, ACM 1256.9: Ruaidhri Ua Flaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh 


Beirt Aodh
# [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1079.8: Aedh Ua Flaithbhertaigh
# Áedh Ua Flaithbheartaigh, ACM 1178.10: Aodh Ua Flaithbertaigh


Beirt Chonchúr
# [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1132.11: Concobhar Ua Flaithbheartaigh,
# [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]], AU 1186.7 LATE: Conchubhar h-Ua Flaithbhertaigh

== Uí Dhiarmada ==
* [[Uí Díarmata]]=[[Uí Dhiarmada]], [[Ríthe Uí Dhiarmada]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]]=[[Tadhg Uí Dhiarmada]], [[Cú Cheanainn mac Taidhg]], [[Giolla Comáin mac Néill]], [[Muirghius mac Aodha]], [[Mac Con Cheanainn]], [[Muirgheas ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (I)]], [[Muirgheas Ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (II)]], [[Tadhg Ua Con Cheanainn]], [[Uada Ua Con Cheanainn]], [[Cú Cheanainn Ó Con Cheanainn]]

== Síol Anmchadha ==
* [[Síol Anmchadha]], [[Ríthe Shíol Anmchadha]], [[Diarmaid mac Dúnadhaigh]], [[Cú Chonnacht mac Dúnadhaigh]], [[Madadhán mac Gadhra Mhóir]], [[Gadhra Mór mac Dúnadhaigh]], [[Doghra mac Dúnadhaigh]], [[Dúnadhach mac Con Chonnacht]], [[Diarmaid mac Madadháin]], [[Madadhán Reamhar Ua Madadháin]], [[Gilla Find mac Maic Uallacháin]]=[[Giolla Fionn mac Mhic Uallacháin]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Cú Choirne Ua Madadháin]], [[Madadhán Mór Ua Madadháin]], [[Maoileachlann Ua Madadháin]], [[Diarmaid Cléireach Ua Madadháin]], [[Madadhán Óg Ó Madadháin]], [[Cathal Ó Madadháin]]

== Uí Mhaine ==
* [[Uí Maine]]=[[Uí Mhaine]], [[Máine Mór]]=[[Maine Mór]]?, [[Ríthe Uí Mhaine]], [[Bresal mac Maine Móir]]=[[Breasal mac Maine Mhóir]], [[Fiachra Finn]], [[Conall Cas Ciabhach]], [[Dallán mac Breasail]], [[Duach mac Dalláin]], [[Lughaidh mac Dalláin]], [[Feradhach mac Lughadha]]=[[Fearadhach mac Luighdheach]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], [[Marcán]], [[Cairbre Crom]], [[Brenainn mac Cairbre]], [[Aedh Buidhe]]=[[Aodh Buí]], [[Conall mac Maelduib]]=[[Conall mac Maolduibh]], [[Marcán mac Tommáin]]=[[Marcán mac Tomáin]], [[Fithceallach mac Flainn]]=[[Ficheallach mac Flainn]], [[Sechnassach mac Congail]]=[[Seachnasach mac Congail]], [[Dluthach mac Fithcheallaigh]]=[[Dlúthach mac Ficheallaigh]], [[Cathal Maenmaighe]]=[[Cathal Mheánmhaigh]], [[Ailill ua Daimine]]=[[Ailill ua Daimhine]]=[[Ailill ó Daimhine]], [[Inreachtach mac Dluthaigh]]=[[Inreachtach mac Dlúthaigh]], [[Aedh Ailghin]]=[[Aodh Ailghin]], [[Dunchadh ua Daimhine]]=[[Dúnchadh ó Daimhine]], [[Conall mac Fidhghaile]], [[Dunchadh mac Duib Da Tuadh]]=[[Dúnchadh mac Duibh Dhá Thuadh]],  [[Amhalgaidh]], [[Ailill mac Inreachtaigh]], [[Dub Dá Leithe mac Tomaltaigh]]=[[Dubh Dhá Leath mac Tomaltaigh]], [[Cathal mac Murchadha]], [[Cathal mac Ailella]]=[[Cathal mac Ailealla]], [[Mughrón mac Sochlacháin]], [[Sochlachán mac Diarmata]]=[[Sochlachán mac Diarmada]], [[Murchadh mac Sochlacháin]], [[Murchadh mac Aodha Uí Mhaine]], [[Geibennach mac Aedha]]=[[Geibheannach mac Aodha]], [[Muirgheas mac Domhnaill]]
* [[Tadg Mór Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Mór Ó Ceallaigh]], Gadhra mac Dúnadhaigh, [[Concobar mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Conchúr mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmait mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmaid mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Dunchadh Ua Cellaigh]]=[[Dúnchadh Ó Ceallaigh]], [[Aed Ua Cellaigh]]=[[Aodh Ó Ceallaigh]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Tadg Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Ó Ceallaigh]], [[Conchobar Maenmaige Ua Cellaigh]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Ceallaigh]], [[Murchad Ua Cellaigh]]=[[Murchadh Ó Ceallaigh]], [[Domnall Mór Ua Cellaigh]]=[[Domhnall Mór Ó Ceallaigh]]

== Ríthe Shliabh Lugha ==
* [[Sliabh Lugha]]&amp;rarr;[[Ríthe Sliabh Lugha]]=[[Ríthe Shliabh Lugha]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (I)]], [[Ruairí Ó Gadhra (I)]], [[Domhnall Ó Gadhra]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (III)]]

== Magh Loirg ==
* [[Mag Luirg]]=[[Magh Loirg]], [[Ríthe Mhagh Loirg]], [[Maolruanaidh Mór mac Taidhg]], [[Muircheartach mac Maolruanaí Mhóir]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]], [[Maolruanaidh mac Taidhg]], [[Tadhg Mór mac Maolruanaí]], [[Maolseachlann mac Taidhg Mhóir]], &lt;strike&gt;[[Diarmad mac Taidhg Mhóir]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmaid mac Taidhg Mhóir]], [[Muirgheas mac Taidhg Mhóir]], [[Conchúr mac Diarmada]], [[Tomaltach na Cairge Mac Diarmata]]=[[Tomaltach na Carraige Mac Diarmada]], [[Cormac Mac Diarmada (I)]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Aireachtach ua Dúnchadha Mhuirsce]], [[Connmhach mac Duinn Cothaidhe]]=[[Conmhach mac Doinn Cothaithe]], [[Dubhda mac Conmhaigh]], [[Aodh ua Dubhda]], [[Maol Ruanaidh Ua Dubhda]], [[Aedhuar Ua Dubhda]], [[Muircheartach An Collach Ua Dubhda]], [[Domhnall Fionn Ua Dubhda]], [[Mac Aodha Ua Dubhda]], [[Amhlaibh mac Domhnaill Fhionn Ua Dubhda]], [[Mac Domhnaill Ua Dubhda]], [[Aodh mac Muircheartaigh Ua Dubhda]], [[Ruaidhrí Mear Ua Dubhda]], [[An Cosnamhaigh Ua Dubhda]], [[Taichleach Ua Dubhda]]
* Eile gan leathanaigh: Cathal mac Ailealla, Aodh mac Maoil Phádraig, Mael Cluiche mac Conchobair=Maol Cloiche mac Conchúir, ''Crichan mac Mael Muire''

== Umhaill ==
* &lt;strike&gt;[[Umall]]&lt;/strike&gt;=[[Umaill]]=[[Umhaill]], [[Ríthe Umhaill]], [[Maille mac Conaill]], [[Flannabhra]], [[Dunghal mac Flaithniadh]], [[Aedhghal]], [[Flathghal mac Flannbhrath]], [[Cosgrach mac Flannbhrath]], [[Cairbre mac Cinaedh]], [[Gilla na nInghen Ua Cobhthaigh]], [[Domhnall Ó Máille (I)]], [[Domhnall Ó Máille (II)]] (Rua), [[Domhnall Ó Máille (III)]], [[Aodh Ó Máille]], [[Diarmaid Ó Máille]], [[Tadhg mac Diarmada Ó Máille]]

== Ríthe Luíne Chonnacht ==
* [[Ríthe Luíne Chonnacht]], [[Eaghra Paiprigh mac Saorghais]]

== Eile (3) ==
* [[Ríochtaí Éireann]]
* [[Liosta de Bharúntachtaí]]

= Bliain 4, 2021 - 2022 =
== Feabhsú na Gaeilge ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Ollaimh Éireann ==
* [[Adna mac Uthidir]], [[Torna Éices]], [[Dubhthach moccu Lughair]], ([[Dallán Forgaill]]), [[Senchán Torpéist]], &lt;strike&gt;[[Máel Muire Otháin]]=&lt;/strike&gt;[[Máel Muire Othna]]=[[Maol Mhuire Fhathna]], [[Flann mac Lonáin]], &lt;strike&gt;[[Torpaid mac Taicthech]]=&lt;/strike&gt;[[Torpaid mac Taicthich]]=[[]], [[Óengus mac Óengusa]]=[[Aonghas mac Aonghasa]], [[Bard Boinne]], [[Uallach ingen Muinecháin]], [[Cormacán Éigeas]], [[Cinaedh Ua hArtagáin]]=[[Cinaedh ua hArtagáin]]=[[Cionnaoth ó hArtagáin]], [[Eochaidh Ua Floinn]]=[[Eochaidh ua Floinn]], [[Urard mac Coise]], [[Clothna mac Aenghusa]], [[Muircheartach mac Con Cheartaigh Mac Liag]], [[Cúán úa Lothcháin]], [[Cú Mara mac Maic Liac]], [[Mac Beathaidh mac Ainmire]], [[Ceaunfaeladh ua Cuill]]=[[]], [[Flaithem mac Maele Gaimrid]], [[Cellach úa Rúanada]], [[Mael Isa ua Máilgiric]], [[Cú Collchaille Ua Baígilláin]], [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Gofraidh Fionn Ó Dálaigh]],
# [[Cearbhall mac Lochlainn Ó Dálaigh]],
# [[Sean mac Fergail Óicc Ó hUiccinn]]

== Ginealas ==
* [[Ginealas Éireannach]], [[Leabhar na nGinealach]], [[Coimre na nGinealach]], [[An Leabhar Muimhneach]], [[Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh]]=[[Leabhar Chlann Mhaoil Ruanaidh]], [[Leabhar Clainne Suibhne]]=[[Leabhar Chlann Suibhne]], [[Leabhar Ádhaimh Uí Chianáin]]

== Gineolaithe ==
* [[Eochaid ua Flannacáin]], [[Flann Mainistrech]]=[[Flann Mainistreach]], [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]], [[Gilla Críst Ua Máel Eóin]]=[[Giolla Chríost Ó Maoil Eoin]], [[Amhlaoibh Mór mac Fir Bhisigh]], [[Gilla na Naemh Ua Duinn]]=[[Giolla na Naomh Ó Duinn]], [[Giolla Íosa Mac Fir Bhisigh]], [[Tanaide Mór mac Dúinnín Ó Maolconaire]]=[[Tanaí Mór mac Dúinnín Ó Maolchonaire]], [[Domnall Ó Cuindlis]], [[Lúcás Ó Dalláin]], [[Seán Mór Ó Dubhagáin]], [[Ádhamh Ó Cianáin]], [[Ádhamh Cúisín]], [[Faolán Mac an Ghabhann na Scéal]], [[Giolla Íosa Mór Mac Firbhisigh]], [[Giolla na Naomh Ó hUidhrín]], [[Giolla na Naomh Mac Aodhagáin]], [[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]]=[[Cú Choigríche Ó Cléirigh]], [[Lughaidh Ó Cléirigh]], [[Cú Choigcríche Ó Duibhgeannain]]=[[Cú Choigríche Ó Duibhgeannáin]], [[Triallam timcheall na Fodla]], [[Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh]], [[Críchad an Chaoilli]], [[Máel Muire mac Céilechair]]=[[Maol Mhuire mac Céileachair]]-

== Scoláirí ==
* [[James Ware]]-, [[Uilliam Ó Duinnín]], [[Seán Ó Catháin]], [[Séarlas Ó Conchubhair Doinn]]=[[Séarlas Ó Conchúir Dhoinn]], [[John O'Donovan (scoláire)]]=([[Seán Ó Donnabháin]]), [[John O'Hart]]-, ([[Edward MacLysaght]]=[[Éamonn Mac Giolla Iasachta]]), [[Nollaig Ó Muraíle]]-, ([[Rudolf Thurneysen]]), [[Osborn Bergin]]-, [[R. I. Best]]=[[Richard Irvine Best]]-, ([[D. A. Binchy]]), ([[Kuno Meyer]]), ([[Eugene O'Curry]]=[[Eoghan Ó Comhraí]]), [[James Carney]], [[John Carey]], ([[T. F. O'Rahilly]]=[[Tomás Ó Rathile]]=[[Tomás Ó Rathaile]]), [[Francis J. Byrne]]=[[Francis John Byrne]], [[Edel Bhreathnach]], [[John T. Koch]]-, [[Celtica (iriseán)]], [[Éigse (iriseán)]], [[R. A. Stewart Macalister]], [[T. M. Charles-Edwards]]=[[Thomas Charles-Edwards]], [[Hubert T. Knox]]=[[Hubert Thomas Knox]], [[Donnchadh Ó Corráin]]

== Déise ==
* [[Ríthe Dhéise Mumhan]]
* [[Dál gCais]]+
** [[Dál gCais#Stair]]

== Suíomhanna ==
# [[A. G. van Hamel]], [[Stichting Van Hamel]], [[CODECS]], *selgā
# [[Thesaurus Linguae Hibernicae]] (TLH)
# [[Irish Script on Screen]], [[Meamram Páipéar Ríomhaire]] (ISoS, ISOS)
# [[Celtic Digital Initiative]] (CDI)

== Dál Riada ==
* [[Dál Riada]], [[Ríthe Dhál Riada]], [[Fearghas Mór mac Eirc]]=[[Fearghas Mór]], [[Domhanghart Réite]], [[Comhghall mac Domhanghairt]], [[Gabhrán mac Domhanghairt]], [[Conall mac Comgaill]], [[Aodhán mac Gabhráin]], [[Eochaid Buide]]=[[Eochaidh Buí]], [[Connad Cerr]], [[Domnall Brecc]]=[[Domhnall Breac]], [[Ferchar mac Connaid]]=[[Fearchar mac Connaidh]],  [[Dúnchad mac Conaing]]=[[Dúnchadh mac Conaing]], [[Conall Crandomna]]=[[Conall Crannomhna]], [[Domangart mac Domnaill]]=[[Domhanghart mac Domhnaill]], [[Máel Dúin mac Conaill]]=[[Maol Dúin mac Conaill]], [[Domnall Donn]]=[[Domhnall Donn]], [[Ferchar Fota]]=[[Fearchar Fada]], [[Eochaid mac Domangairt]]=[[Eochaidh mac Domhanghairt]], [[Ainbcellach mac Ferchair]]=[[Ainfhaichilleach mac Fearchair]], [[Fiannamail ua Dúnchado]]=[[Fianamhail ó Dúnchadha]], [[Selbach mac Ferchair]]=[[Sealbhach mac Fearchair]], [[Dúngal mac Selbaig]]=[[Dúnghal mac Sealbhaigh]], [[Eochaid mac Echdach]]=[[Eochaidh mac Eochach]], [[Alpín mac Echdach]]=[[Ailpín mac Eochach]], [[Muiredach mac Ainbcellaig]]=[[Muireadhach mac Ainfhaichilligh]], [[Eógan mac Muiredaig]]=[[Eoghan mac Muireadhaigh]]
# [[Áed Find]]=[[Aodh Fionn]]
# [[Fergus mac Echdach]]
# [[Donn Coirce]]
# [[Eochaid mac Áeda Find]]
# [[Constantine]]
# [[Oengus]]
# [[Drust]]
# [[Eoganan]]
# [[Alpin II]]
# [[Coinneach I na hAlban|Coinneach]]

== Connachta srl. ==
* [[Cairpre Gabra]]=[[Cairbre Ghabhra]], [[Senchán Torpéist]], [[Tromdámh Guaire]]

== Tuamha ==
# Muircheartach mac Toirdhealbhach
# Muircheartach Dall
# Conchúr Rua

== An Féineachas, srl ==
* [[An Féineachas]]
*# [[Aithechtúatha]]
*# [[Cóic Conara Fugill]]
* [[Breithem]]
*# [[Breithem#Stair]] &amp;larr; [[:en:Brehon#History]]
*# [[Breithem#Céilí Dé]] &amp;larr; [[:en:Brehon#Brehon Laws and the Early Irish Church(Céilí Dé)]] 
*# [[Breithem#Na Normannaigh]] &amp;larr; [[:en:Brehon#The Brehon laws and Anglo-Norman Invasion of 1169]]
* [[Dubthach maccu Lugair]]=[[Dubhthach moccu Lughair]]=[[Dubhthach mhic Lughair]]
# [[Odhrán (giolla Phádraig)]] &amp;larr; [[:en:Odran (disciple of Saint Patrick)]]
# [[Odrán]]=[[Órán]] &amp;larr; [[:en:Odran]]
#* [[Slat na ríghe]], [[Iomarbhágh na bhFileadh]]=[[Iomarbhá na bhFilí]]

== Scéalta (4) ==
# [[Navigatio Sancti Brendan]] &amp;larr; [[:de:Navigatio Sancti Brendani]]


# Aided Con Roí
# Forfess Fer Fálgae agus Síaburcharpat Con Culainn
# Orgguin Trí Mac Díarmata mic Cerbaill
# Cath Achadh Leithdheirg
# Cath Móin Daire Lothair
# Cath Cairnd Chonaill
# [[:en:List of conflicts in Ireland]]

== Ogham ==
# [[CIIC 1]]
# [[CIIC 54]]=[[Cnámh Thulach Chumann]] &amp;larr; [[:en:Tullycommon Bone]]
# [[CIIC 362]]
# [[CIIC 500]] &amp;larr; [[:en:CIIC 500]]
# [[CIIC 504]] &amp;larr; [[:en:CIIC 504]]

== Miotaseolaíocht (4) ==
# [[Miotaseolaíocht na gCeilteach]] &amp;larr; [[:en:Celtic mythology]]
#* [[Déithe na gCeilteach]]

== Ag líonadh na mbearnaí ==
* [[Rítheaghlaigh Ghaelacha]], [[Ceann na Fine]]-, [[Éire (bandia)]]+, [[Cúigí na hÉireann#Réamhstair]], [[Cúigí na hÉireann#Stair]], [[Cúige Chonnacht#Luathstair]], [[Hipitéis substráit Ghaeilise]], [[Ealaín na nOileán]]-, [[Cló na nOileán]], [[Teimpléad:Unicode chart Insular]], [[Uí Chléirigh]], [[Peter Schrijver]], [[Leabhar Ard Mhacha]]+, [[Ferdomnach]]=[[Feardhomhnach]], [[Muirchú moccu Machtheni]]-, [[Bachall Isu]]=[[Bachall Íosa]]-, [[Leabhar Dharú]], [[Cathach Cholm Cille]], [[Cúige Chonnacht#Ríocht na gConnacht]], [[Uí Chonchúir Dhoinn]], [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muiredaigh]]=[[Síol Mhuireadhaigh]]=[[Síol Mhuirí]], [[Uí Cellaigh]]=[[Uí Cheallaigh]], [[Cellach mac Fíonachta]]=[[Ceallach mac Fíonachta]], [[Cualu]]=[[Cuala]], [[James MacKillop]]-, [[Uí Flaithbertaigh]]=[[Uí Fhlaithbheartaigh]], [[Bé Binn iníon Urchadha]]=[[Béibhinn ní Urchadha]], [[Creassa iníon Urchadha]]=[[Creasa ní Urchadha]], [[Caineach iníon Urchadha]]=[[Caineach ní Urchadha]], [[Cainnech (ainm)]]=[[Caineach (ainm)]], [[Clann Cosgraigh]]=[[Clann Chosgraigh]], [[Muireadhach mac Aodha]], [[Ruaidhrí Mac Aodha]], [[Banfhlaith]]=[[Flaith]], [[Mhic Dhiarmada]], [[Cúige Laighean#Stair]], [[Uí Dúnchada]]=[[Uí Dhúnchadha]], [[Uí Fáeláin]]=[[Uí Fhaoláin]], [[Uí Muiredaig]]=[[Uí Mhuireadhaigh]]=[[Uí Mhuirí]], [[Uí Thuathail]], [[Uí Bhroin]], [[Leabhar Branach]], [[Mhic Giolla Phádraig]], [[Fir Cheall]], [[Uí Dhubhuir]], [[Cúige Mumhan#Stair]], [[Uí Eidirsceoil]], [[Uí Bhriain]], [[Lugaid Mend]]-, [[Conall Eachluath]]-, [[Tál Cas]], &lt;strike&gt;[[Lorcáin mac Lachtna]]&lt;/strike&gt;→[[Lorcán mac Lachtna]], [[Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain]], [[Uí Ghrádaigh]], [[Uí Allmhuráin]], [[Mhic an Airchinnigh]], [[Uí Chinnéide]], [[Órlaith ingen Cennétig]], [[Mhic Cárthaigh]], [[Mhic Cárthaigh Mhúscraí]]-, [[Mhic Cárthaigh Riabhach]]-, [[Uí Ímair]]=[[Uí Íomhair]]-, [[Uí Chaoimh]], [[Mhic Giolla Chuda]], [[Mac Giolla Chuda na gCruach]], [[Uí Dhonnchadha na nGleann]], [[Uí Chonaill]], [[Conall (idirdhealú)]], [[Uí Shúilleabháin]]-, [[Uí Cheallacháin]]-, [[Uí Dhonnchadha]]-, [[Uí Dhonnabháin]]-, [[Uí Shéaghdha]], [[Cúige Uladh#Luathstair]], [[Mhic Lochlainn]], [[Uí Dhomhnaill]], [[Máelsechnaill Ua Domnaill]]=[[Maol Seachlainn Ó Domhnaill]], [[Gofraid Ua Domnaill]]=[[Gofraidh Ó Domhnaill]], [[Domnall Óg Ua Domnaill]]=[[Domhnall Óg Ó Domhnaill]], [[Uí Dhonnghaile]], [[Uí Raghallaigh]], [[An Anaíle]], [[Uí Fhaircheallaigh]], [[Liber Flavus Fergusiorum]]+, [[Uí Fhearghail]], [[Clann Somhairle]]-, [[Féilire Thamhlachta]], [[Seán Mac Colgan]]-, [[Saltair na Rann]], [[Táin Bó]], [[Táin Bó Regamon]]
* [[Trecheng Breth Féne]], [[Echtra Cormaic]], [[Leabhar Dimma]]=[[Leabhar Dhioma]], [[Leabhar Mholing]], [[Codex Usserianus Primus]], [[Codex Usserianus Secundus]]=[[Ceithre Leabhar Bhinn Éadair]], [[Leabhar Aifrinn Lothra]]=[[Leabhar Aifrinn Stowe]], [[Leabhar Cloinne Aodha Buidhe]], [[ARÉ 24 P 33]], [[Leabhar Donn]], [[Soiscéalta Mhic Thornáin]], [[Leabhar Ghinealaigh Uí Chléirigh]], [[Cumdach]]=[[Cumhdach]]-, [[Teimpléad:Cumhdaigh]], [[Soiscél Molaisse]]=[[Soiscéal Mholaise]]-, [[Domnach Airgid]]=[[Domhnach Airgid]]-, [[An Míosach]]-

== Eile (4) ==
* [[Cairpre Gabra]], [[Dál gCais#Stair]], [[Breithem#Stair]], [[Slat na ríghe]], [[Suíomhanna ríoga Éireann]], [[Donnabhán mac Cathail]]-, [[Tadc mac Briain]]=[[Tadhg mac Briain]], [[Ressad]]=[[Reasadh]], [[Na Ceiltigh#Réamhrá]], [[Déithe na gCeilteach]], [[Liosta de Dhéithe Ceilteacha]], [[Aibell]], [[Uirne]], [[Tadg mac Nuadat]]=[[Tadhg mac Nuad]], [[Bran agus Sceólang]]=[[]], [[Aonach]]

* Dreamanna
*# [[]] &amp;larr; [[:en:List of Irish clans]]

* Léarscáileanna
*# [[Cairt phortalach]]
*# [[Cairt Chatalóinise]]

* Lámhscríbhinní
*# [[Liosta Lámhscríbhinní Gaelacha]] &amp;larr; [[:en:List of Irish manuscripts]]
*#* [[Leabhar Ard Mhacha]]
*# Book of Ballycummin (RIA MS 23 N 10)
*#* [[Leabhar Dharú]], [[Lebor Cuanu]]=[[Leabhar Chuana]], [[Landnámabók]]

* Ríochtaí
*# [[Ríocht Átha Cliath]]
*# [[Ríocht na nOileán]]
*# [[Ríthe na gCruithneach]]
*## [[Vipoig]] &amp;larr; [[:en:Vipoig]]
*# [[Fáistine Bhreacáin]]

* Le meadú
** [[Cúirt an Mheán Oíche#Achoimre an dáin]]
*# [[Gallóglach]]
*# [[Cluain Catha]] (leac uaighe)
*# [[Bard]]
*# [[Seanchaí]]
*#* [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]
*# [[Mo Ling]]

= Scéal-liostaí =
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Medieval_Irish_tale_lists Scéal-liostaí A agus B] ar CODECS
* ''Ces Ulad ''vs.'' Noínden Ulad
* ''Tromdámh Guaire
* ''It é saigte gona súain

== Mythen und Sagen aus Irland ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Inhalt
|- valign=top
| [[Acallam na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]] || Begegnung zwischen mythischen Helden und dem heiligen [[Naomh Pádraig]]
|- valign=top
| [[Aided Cheit maic Mágach]] || Kampf [[Conall Cernach]]s mit [[Cet mac Mágach]] und Bélchús Verrat und Tod
|- valign=top
| [[Aided Cheltchair maic Uthechair]] || [[Celtchar]] mac Uthechairs Sühnetaten für die Tötung Blaís
|- valign=top
| [[Aided Chlainne Tuirenn]] || Rache Lugs an den Söhnen [[Tuirenn]]s für die Ermordung seines Vaters [[Cian]]
|- valign=top
| [[Aided Chonchobuir]] || Tod [[Conchúr mac Neasa]]s durch die Hand [[Cet mac Mágach]]s
|- valign=top
| [[Aided Chon Culainn]] || Ermordung [[Cú Chulainn]]s und [[Conall Cernach]]s Rache an den Tätern
|- valign=top
| [[Aided Loegairi Buadaig]] || [[Lóegaire Búadach]]s Tod beim Versuch, Aed mac Ainninne zu retten
|- valign=top
| [[Aided Muirchertaig meic Erca]] || [[Muircheartach mac Muireadhaigh|Muirchertach mac Erca]]s Strafe für seinen Ehebruch mit Sín
|- valign=top
| [[Aided Óenfir Aífe]] || Zweikampf [[Cú Chulainn]]s mit seinem Sohn [[Connla]] und dessen Tod
|- valign=top
| [[Airne Fingein]] || eine Fee prophezeit Fingein mac Luchta
|- valign=top
| [[Aislinge Meic Con Glinne|Aislinge Meic Chon Glinne]] || Parodie auf das Klosterleben und die Jenseitsvisionen
|- valign=top
| [[Aislinge Oenguso]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Óengus]]’ Suche nach seiner geträumten Frau
|- valign=top
| [[Amra Choluim Chille]] || Gedicht auf den Klostergründer [[Colm Cille]]
|- valign=top
| [[Baile Binnbérlach mac Buain]] || unerfüllte Liebe zwischen Baile und Ailinn
|- valign=top
| [[Baile in Scáil]] || Blick [[Conn Cétchathach]]s in die Zukunft seines Geschlechtes
|- valign=top
| [[Bóramha]] || Kampf um den Tribut der Provinz [[Laighin]] an die [[Uí Néill]]
|- valign=top
| [[Buile Shuibhne]] || [[Suibhne]]s Wahnsinn in der Schlacht und sein Tod im Kloster
|- valign=top
| [[Caithréim Cellaig]] || Cellachs Weg vom Mönch über den Thron von [[Connacht]] zum Bischof
|- valign=top
| [[Cath Étair]] || Belagerung von Etar, Tod [[Mes Gegra]]s durch [[Conall Cernach]]
|- valign=top
| [[Cath Finntrágha]] || Verteidigung Irlands durch [[Fionn mac Cumhaill]] und seine [[Fianna]] gegen den „König der Welt“
|- valign=top
| [[Cath Maige Mucrama]] || [[Lugaid mac Con]]s Kampf um den Thron von Irland und seine Ermordung durch [[Ailill Aulom]]
|- valign=top
| [[Cath Maige Rátha]] || Krieg Congal Claens gegen den Hochkönig Domnall mac Aeda
|- valign=top
| [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maige Tuired]] || Kriege der [[Túatha Dé Danann]] gegen [[Fir Bholg]] und [[Fomhóraigh]]
|- valign=top
| [[Compert Conchobuir]] || [[Cathbad]]s Kampf um Asa (Ni-Asa) und die Zeugung [[Conchobar mac Nessa]]s
|- valign=top
| [[Compert Con Culainn]] || Schwangerschaft von [[Conchobar mac Nessa]]s Tochter und Geburt von [[Setanta|Setanta/Cú Chulainn]]
|- valign=top
| [[Compert Mongáin|Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]] || Zeugung Mongáns, [[Manannán mac Lir]]s Sohn und seine Ehe mit Dub Lacha
|- valign=top
| [[De chophur in da muccida]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Verwandlung der beiden Hirten in die Stiere [[Donn Cuailnge]] und [[Fionnbheannach]]
|- valign=top
| [[Duanaire Finn]] || Gedichte und Balladen aus dem [[an Fhiannaíocht|Finn-Zyklus]]
|- valign=top
| [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]] || Verfolgung eines bösen Ritters durch Balbhuaidh ([[Gawain]])
|- valign=top
| [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]] || Suche des Adlerknaben nach seiner Herkunft
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Echtra Cormaic i Tír Tairngire]] || [[Cormac mac Airt]]s Reise zu den Feen
|- valign=top
| [[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] || Der Wortbruch von [[Tadhg mac Céin]]s Sohn
|- valign=top
| [[Echtra Fergusa maic Léti]] || [[Fearghas mac Léite]]s Kampf mit einem Meeresungeheuer
|- valign=top
| [[Echtra Condla]] || [[Conn Cétchathach]]s Sohn [[Connla (Conn Cétchathach)|Connla]] und seine Liebe zu einer Fee
|- valign=top
| [[Echtrae Nerai]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Nera]]s Warnung an die Bewohner von [[Ráth Cruachan|Cruachan]]
|- valign=top
| [[Esnada Tige Buchet]] || Das Schicksal des gastfreundlichen Buchet von [[Laigin]]
|- valign=top
| [[Fingal Rónáin]] || Rónáns irrtümlicher Mord an seinem Sohn
|- valign=top
| [[Fled Bricrenn]] || Streit um den Ehrenplatz beim Fest zwischen [[Ulaid]] Helden
|- valign=top
| [[Fled Dúin na nGéd]] || Streit zwischen Domnall mac Aeda und Congal Claen
|- valign=top
| [[Fotha Catha Cnucha]] || Tod [[Cumall]] mac Basnas und Zeugung [[Fionn mac Cumhaill]]s
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Geneamuin Cormaic Ua Chuind]] || [[Cormac mac Airt]]s gesamtes Leben bis zum Tod
|- valign=top
| [[Immacallam in dá Thuarad]] || Disput von Néde und [[Ferchertne]] um den Titel des obersten Dichters Irlands
|- valign=top
| [[Immram Brain]] || [[Bran mac Febail]] mythische Reise zur Insel der Frauen
|- valign=top
| [[Immram Curaig Maíle Dúin]] || [[Maol Dúin]]s Reise zu einigen mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Lebor Gabála Érenn]] || mythische Einwanderungswellen und Machtkämpfe um Irland
|- valign=top
| [[Longes Mac nUislenn]], [[Longes mac nUislenn]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Geschichte [[Deirdre]]s
|- valign=top
| [[Macgnímartha Finn]] || Erzählungen über [[Fionn mac Cumhaill]]s Jugend, s.&amp;nbsp;a. [[Aillen]]
|- valign=top
| [[Macgnímrada Con Culainn]] || Erzählung über [[Cú Chulainn]]s Jugend im [[Táin Bó Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Mesca Ulad]] || [[Cú Roí]] Hinterlist gegen [[Conchobar mac Nessa]]
|- valign=top
| [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis|Navigatio Sancti Brendani]] || [[Naomh Breandán|Brendans]] Fahrt zu den mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Noínden Ulad]], auch Ces Ulad || Verfehlung der Ulter gegen [[Macha]] und Gründung [[Emain Macha]]s
|- valign=top
| [[Oidheadh Chlainne Lir]] || [[Lir]]s Kinder werden in Schwäne verwandelt
|- valign=top
| [[Orgain Denna Ríg]] || [[Labraid Loingsech|Labraid Moen]]s Kampf um den Thron seines Vaters
|- valign=top
| [[Scéla Cano meic Gartnáin]] || Cano mac Gartnáins Abenteuer und unglückliche Liebe in Irland
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Scéla Eogain agus Cormaic]] || Kindheit und Jugend [[Cormac mac Airt]]s bis zum Antritt seiner Herrschaft
|- valign=top
| [[Scéal Muc Mhic Dhathó]] || Streit der Helden [[Uladh|Ulsters]] und [[Connachta]]s den [[curadhmhír|Heldenbissen]]
|- valign=top
| [[Scél Túain meic Cairill]] &amp;rarr; [[Tuan mac Cairill]] || Verwandlungen [[Tuan mac Cairill]]s in der Zeit des [[Lebor Gabála Érenn]]
|- valign=top
| [[Serglige Con Culainn]] || [[Cú Chulainn]] Liebeskrankheit und der Ehebruch mit [[Fand]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Cuailnge]] ||  Heldentaten [[Cú Chulainn]] beim Krieg um den Stier [[Donn Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Flidais]] || [[Fergus mac Róich]] Kampf um [[Flidais]] und ihre Wunderkuh
|- valign=top
| [[Táin Bó Fraích]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Erlebnisse [[Froech]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Becfola]] || Werbung König Diarmait mac Aeda Slaines um die Fee Becfola
|- valign=top
| [[Tochmarc Emire]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Cú Chulainn]]s Werbung um [[Emer]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Étaíne]] || [[Fuamnach]] Rache an ihrer Nebenbuhlerin [[Étaín]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]] || [[Conchobar mac Nessa]] Werbung um Luaine und [[Athirne]] Ermordung
|- valign=top
| [[Togail Bruidne Dá Derga]] || Königsherrschaft und Untergang [[Conaire Mór]]
|- valign=top
| [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]] || [[Fionn mac Cumhaill]]s Verfolgungsjagd [[Diarmaid]] und [[Gráinne]]
|-
|}

== Sprüche-Sammlungen und Glossare ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Aois !! Nóta
|-
| [[Bretha Crólige]] || - || Bußtaxen bei Verwundungen, 3.&amp;nbsp;Teil des [[Senchas Már]]
|-
| [[Bretha Nemed Déidenach]] || 7ú || Texte der Rechtsschule von Nemed
|-
| [[Cáin Adomnáin]] || 7ú || Gesetzestext zum Schutz von Frauen, Kindern und Klerikern
|-
| [[De duodecim abusivis saeculi]] || 7ú || Abhandlung über die Moral und das Recht (auch altirische Rechtsgrundsätze inkludiert)
|-
| [[Senchas Már]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Críth gablach]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Audacht Morainn]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen des Richters [[Morann]]
|-
| [[Tecosca Cormaic]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen [[Cormac mac Airt]]
|-
| [[Gúbretha Caratniad]] || 9ú || vom üblichen irischen Recht abweichende Urteile
|-
| [[Sanas Cormaic]] || 10ú ||Glossar von Rechts- und Dichterausdrücken, Orts- und Personennamen
|-
| [[Leabhar na gCeart]] || 11ú || Aufzählung der Rechte und Pflichten des Königs von [[Caiseal]]
|-
| [[Bansenchas]] || 12ú || Verzeichnis berühmter Frauen der Geschichte bis zum [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Rúraíocht]] und anderen irischen Annalen
|-
| [[Dindsenchas]] || 12ú || Etymologie von Ortsnamen
|-
| [[Cóir Anmann]] || 14ú || Personen- und Stammesnamen
|-
| [[Auraicept na n-Éces]] || 14ú || Geschichte der irischen Sprache und Schrift
|-
|}

== Sammelwerke aus Irland ==

{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Zeit !! Inhalt
|-
| [[Cín Dromma Snechtai]]  || 8ú ||
|-
| [[Lebor na hUidre]] || 12ú || [[Táin Bó Cuailnge]]
|-
| [[Lebor Laignech]] || 12ú || [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Fhiannaíocht]]
|-
| [[Annála Tiarnaigh]] || 12ú || 807 RC - AD 1178
|-
| [[Leabhar Buí Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Mór Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] || 14ú ||
|-
| [[Annála Uladh]] || 15ú || 431 - 1541
|-
| [[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]] || 15ú ||
|-
| [[Foras Feasa ar Éirinn]] || 17ú. ||
|-
| [[Annála Ríoghdhachta Éireann]]=[[Annála na gCeithre Máistrí]] || 17ú ||
|-
|}

== [https://iso.ucc.ie/Irish-sagas-list.html ISO] ==
* [[Acallamh na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]]
* [[Aided Chonchobuir]]
# [[Aided Diarmada meic Fergusa Cerrbeoil]]
# [[Diarmaid mac Cearbhaill]]+
#* [[Aided Óenfir Aífe]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Óenguso]]=[[Aisling Aonghasa]]
#* [[Baile Binnbérlach mac Buain]]
#* [[Buile Shuibhne]]
#* [[Caithréim Cellaig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Cairnn Chonaill]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Ceart Claidib Cormaic]]
#* Compert Mongáin ocus Serc Duibe-Lacha do Mongán=[[Compert Mongáin]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Cormaic i Tír Tairngirí]]
#* [[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra mac nEchach Muigmedóin]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
# [[Feis tighe Chonáin]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Forbuis Droma Damhghaire]] - ''The Siege of Knocklong
# [[Geneamuin Chormaic]]
#* [[Immram Brain]]
#* [[Longes mac n-Uislenn]]=[[Longes mac nUislenn]]
#* [[Noínden Ulad ocus Emuin Macha]]=[[Noínden Ulad]]
# [[Oenach indiu luid in rí]] - ''Find and the phantoms
#* [[Oidhe Chloinne Lir]]=[[Oidheadh Chlainne Lir]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Colmáin meic Duach ocus Guairi meic Colmáin]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Meic Teléne]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Óenu moccu Loígse]]
# [[Scéla Mongáin ocus Echdach Rígéicis]] - ''Why Mongán was deprived of noble issue
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]=[[Scéla Mucce Meic Dathó]]
#* [[Táin Bó Cúalnge]]
#* [[Tochmarc Étaíne]]
#* [[Togail Bruidne Dá Derga]]
#* [[Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne]]=[[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

== [https://celt.ucc.ie//MsOmit2017/index.html MsOmit 2017] ==
138 go iomlán
# [[Aided Ailella ocus Chonaill Chernaig]]
# [[Aided Bresail meic Diarmata]]
#* [[Aided Cheit meic Mágach]]=[[Aided Cheit maic Mágach]] (Orgain Bélchon Bréifne)
#* [[Aided Cheltchair meic Uthechair]]=[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]=[[]]
# [[Aided Chon Roí]]
#* [[Aided Chonchobair]]=[[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]]
#* [[Aided Chrimthainn meic Fidaig]]=[[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]]
# [[Aided Chúanach meic Ailchini]]
# [[Aided Chuind Chétchathaig]]
# [[Aided Derbforgaill]]
# [[Aided Diarmata meic Cerrbaill]]
# [[Aided Echach meic Maíreda]]
# [[Aided Fergusa meic Roich]]
# [[Aided Guill 7 Gairb]]
#* [[Aided Loegaire Búadaig]]=[[Aided Loegairi Buadaig]]
# [[Aided Maelodráin]]
# [[Aided Meic Con]]
# [[Aided Meidbe]]
#* [[Aided Muirchertaig meic Erca]]=[[]]
# [[Aided Nath Í ocus a Adnacol]] (Suidigud Tellaig na Crúachna)
#* [[Aided Oenfir Aífe]]=[[Aided Óenfhir Aífe]]
# [[Aigidecht Aithirni]]
# [[Airec Menman Uraird meic Coisse]]
# [[Airem Muintire Finn]]
#* [[Airne Fíngein]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Oenguso]]
# [[Baile Binnbérlach mac Búain]]
#* [[Baile Chuind Chétchathaig]]=[[Baile Chuinn Chétchathaig]]
#* [[Baile in Scáil]]
# [[Bórama]]
#* [[Brislech Mór Maige Muirthemni]] =[[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]]
# [[Bruiden Átha]]
# [[Bruiden Da Choca]]
# [[Bruiden Meic Da Réo]] (Orgain Chairpri Chind Chait)
#* [[Caithréim Cellaig]]=[[]]
# [[Cath Airtig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Belaig Dúin Bolg]]
# [[Cath Cairn Chonaill]]
# [[Cath Cinn Abrad]]
# [[Cath Crinna]]
# [[Cath Cula Dremne]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Cath Maige Rath]]
#* [[Cath Maige Tuired]]=[[Cath Maighe Tuireadh]] - ''first
# Cath Maige Tuired - ''second
# [[Cath Ruis na Ríg]]
#* [[Compert Chon Culainn]]=[[Compert Con Culainn]]=[[Coimpeart Chú Chulainn]] (Feis Tige Becfoltaig)
#* [[Compert Chonchobair]]=[[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]]
# [[Comrac Con Culainn re Senbecc ua nEbricc]] (Bruiden Senbicc uí Ebricc)
# [[Comrac Liadaine 7 Cuirithir]]
# [[Comthóth Lóegairi co Cretim 7 a Aided]]
# ''[[Conall Corc and the Corco Luigde]]
#* [[Sanas Cormaic]] (Gaire, Lethech, Mug Éme, Nesscoit, Orc tréith, Prull)
# [[Cuislinn Brigde 7 Aided Meic Díchoime]]
#* [[De Chophur in Dá Muccida]]&amp;larr;[[De chophur in dá muccida]]
# [[De Gabáil in tSída]]
# [[De Maccaib Conairi]]
# [[De Síl Chonairi Móir]]
# [[Do Faillsigud Tána Bó Cúailnge]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Chormaic i Tír Tairngiri]]
#* [[Echtra Fergusa meic Léti]]=[[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra Finn]] (''Finn and the Phantoms'')
# [[Echtra Laegairi meic Crimthainn]]
# [[Echtra Mac nEchdach Muigmedóin]]
#* [[Echtra Nera]]=[[Echtra Nerai]]=[[Eachtra Neara]] (Táin Bé Aingen)
# [[Erchoitmed ingine Gulidi]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Finn agus Gráinne]]
# ''[[Finn and the Man in the Tree]]
#* [[Fled Bricrenn]]
# [[Fled Bricrenn 7 Loinges mac nDuil Dermait]]
# [[Fochonn Loingse Fergusa meic Roig]]
# [[Forfess Fer Falgae]]
# [[Fotha Catha Cnucha]]
#* [[Annála Easpacha na hÉireann]] (scéalta leabaithe)
# [[Gein Branduib meic Echach 7 Aedáin meic Gabráin]]
# [[Genemain Aeda Sláine]]
# [[Genemain Chormaic]]
# [[Immacallam Choluim Chille 7 ind Óclaig]]
#* [[Immacallam in Dá Thuar]](ad)=[[Immacallam in dá Thuarad]] (Acallam in Dá Suad, Túar)
# [[Immathchor nAilella 7 Airt]]
#* [[Immram Brain]]=[[Immram Brain]]
#* [[Immram Curraig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Ua Corra]]
# [[Immram Snedgusa 7 Meic Ríagla]] (Echtra, Merugud Clérech Coluim Chille)
# [[Imthechta Tuaithe Luchra ocus Aided Fergusa]]
# [[Imthechta Tuirill 7 a Mac]]
# [[Longes Chonaill Chuirc]]
#* [[Longes mac nUislenn]] (Uisnig)
#* [[Macgnímartha Finn]]
#* [[Mesca Ulad]]
#* ''Mongán Stories''
#* [[Compert Mongáin]]
# Scél asa mberar etc. [Aided Fothaid Airgdig]
# Scél Mongáin
# Tucait Baile Mongáin
#* [[Noínden Ulad]] (Ces Noínden Ulad)
# [[Orgain Néill Noígíallaig]] (Aided)
#* [[Orgain Denna Ríg]] (Bruiden Túamma Tenbad)
# [[Orgain Trí mac Diarmata meic Cerbaill]]
# ''[[Quarrel between Finn and Oisín]]
# [[Reicne Fothaid Canainne]]
# [[Scél na Fír Flatha, Echtra Chormaic i Tír Tairngire 7 Cert Claidib Chormaic]]
# [[Scél Túain meic Cairill]] (Immacallam Túain fri Finnia)
# [[Scéla Alaxandair]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Conchobuir meic Nessa]] (''Conchobar's Household'')
# [[Scéla Eogain 7 Cormaic]] (Scéla Geine Cormaic)
# [[Scéla Mosauluim]]
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]
# [[Senchas Airgiall]]
#* [[Senchas Fagbála Caisil]]
#* [[Serglige Con Culainn]]
# [[Siaburcharpat Con Culainn]]
# [[Suidigud Tellaig Themra]]
#* [[Táin Bó Cúailnge]]
# [[Táin Bó Dartada]]
#* [[Táin Bó Flidais]]
#* [[Táin Bó Fraích]]
# [[Táin Bó Regamain]]
# [[Táin Bó Regamna]]
# [[Talland Étair]]
# [[Tesmolta Cormaic 7 Aided Finn]]
# [[Tochmarc Ailbe]]
#* [[Tochmarc Becfhola]]=[[Tochmarc Becfola]]
#* [[Tochmarc Emire]]=[[Tochmharc Eimhire]]
#* [[Tochmarc Étaine]]=[[Tochmarc Étaíne]]=[[Tochmharc Éadaoine]] I, II, III
# [[Tochmarc Ferbe]]
#* [[Tochmarc Lúaine ocus Aided Aithirne]]=[[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]]
# [[Tochmarc Momera]]
#* [[Togail Bruidne Da Derga]]=[[Toghail Brú Dá Dearga]], Orgain Bruidne Uí Derga
# [[Togail Troí]]
# [[Tucait Fagbála in Fessa do Finn 7 Marbad Cuil Duib]]
#* [[Tucait Indarba na nDéssi]] ([[Tairired na nDéisi]]=[[Tairired na nDéssi]])
# [[Úath Beinne Étair]]
# [[Verba Scáthaige]]

== [http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Celtic Language Collective] ==

# [[Lebar na Núachongbála]]=[[Leabhar Laighneach]]
# [[Lebor na nUidre]]=[[Leabhar na hUidhre]]
# [[Leabhar Baile an Mhóta]]
# [[Leabhar Mór Mhic Fhir Bhisigh]]=[[Leabhar Mór Leacáin]]
# [[Leabhar Buidhe Lecain]]=[[Leabhar Buí Leacáin]]
# [[Leabhar Feirmoithe]]=[[Leabhar Fhear Maí]]
# [[Leabhar Méig Shamhradháin]]=[[Dúnaire Mag Shamhradhain]]=[[]]
# [[Leabhar Í Eadhra]]=[[Leabhar Uí Eadhra]]
# [[Leabar Chaillín]]=[[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fhianacha]]</text>
      <sha1>h0fx23ry27mj5kmf87hhcuix5ylw8s8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069615</id>
      <parentid>1069614</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:50:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Celtic Language Collective */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="110409" xml:space="preserve">__NOINDEX__
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}

=Réamhrá=
[ [https://www.teanglann.ie/ teanglann.ie] | [https://www.focloir.ie/ focloir.ie] | [https://www.tearma.ie/ tearma.ie] | [http://dil.ie/ dil.ie] | [https://www.logainm.ie/ga/ logainm.ie] | [https://www.sloinne.ie sloinne.ie] | [https://en.wikisource.org/wiki/An_Etymological_Dictionary_of_the_Gaelic_Language MacBain] ]

[CELT|CODECS|ISOS|THD|BILL|..
]

[ ''[https://medievalscotland.org/kmo/AnnalsIndex/index.shtml Index of Names in Irish Annals]''&lt;!-- le Mari Elspeth nic Bryan--&gt; | ''[https://www.libraryireland.com/names/contents.php Irish Names and Surnames]''&lt;!-- le Rev Patrick Woulfe, ar Library Ireland--&gt; | ''[http://research.ucc.ie/doi//locus?section=d487e79 Onomasticum Goedelicum]'' | ''[http://research.ucc.ie/doi/atlas Atlas of Names]'' | ''[http://fmg.ac/Projects/MedLands/IRELAND.htm#_Toc389126210 MEDIEVAL LANDS - Ireland]''&lt;!-- ar fmg.ac--&gt; ]

Daoine: aicme, ciarraí, cine, cineál, clann, corca, dál, dream, duine/daoine, fine, muintir, pobal, síol, teaghlach, tuath; s/daor-chineál, sloinne

Tosaíodh an obair seo ar an 6ú Meán Fómhair 2018, leis an leathanach [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]

* Foinsí ar [https://www.ucc.ie/en/research-sites/celt/ CELT]: 
** [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/text001.html LGÉ], [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/ LL], G800011A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100005A/ ACM, ARÉ LS 1220 ''srl.''], G100005A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100054/ FFÉ, OFM A 14 ''srl.''], G800054
* [http://exploringcelticciv.web.unc.edu/ Exploring Celtic Civilisation]
* Sean-Ghaeilge
** [http://www.smo.uhi.ac.uk/liosta/old-irish-l/ OLD-IRISH-L]
** ''[https://www.digitalmedievalist.com/opinionated-celtic-faqs/how-to-learn-old-irish/ How to learn old irish]''
** [https://lrc.la.utexas.edu/eieol/iriol U-Texas]
** [https://www.ria.ie/research-projects/focloir-stairiuil-na-gaeilge Foclóir Stairiuil na Gaeilge] ar ARÉ
* [https://omniglot.com/writing/irish.htm Gaeilge] ar omniglot


# ''[https://web.archive.org/web/20070807234048/http://www.carroll.co.uk/irish/chapt01.htm The Eberian Kings]''
# [https://celt.ucc.ie/published/E900000-003/ Early Irish Population-Groups], [[Eoin Mac Néill]]
# [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/?next_url=/users/my_library/ Wikipedia Library]
# Celtic Literature Collective (CLC)
## ''[http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Irish Literature]'', CLC
## ''[https://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/index_irish.html Irish index]'', Ancient Texts
# [https://bill.celt.dias.ie/vol4/browseatsources.php Textual sources], CELT


* [[:Teimpléad:cite web]]
* [[:Teimpléad:cite book]]
* [[:Teimpléad:citation]]
* [[:Teimpléad:familytree]]
* [[Speisialta:WhatLinksHere/Teimpléad:Glanadh-mar]]
* [https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem Earra nua] ar WikiData


* [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[:Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]

{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Scéalaíocht na Ríthe}}
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

=Bliain 1, 2018 - 2019=
==Céim 1 - An Rúraíócht==
Cóipeáil agus aistriú go díreach ó wiki-suímh (en, de, srl) eile.
* béim ar an Rúraíocht...
* ... agus Tuatha Dé Danann agus Ardríthe na hÉireann a thagann isteach leis na scéalta úd.
* ainm an phríomhleathnaigh as NuaGhaeilge; athsheoladh ann don ainm as SeanGhaeilge
* [[Donn Cuailnge]], [[Finnbhennach]], [[Maol]], [[Liath Macha agus Dub Sainglend]], [[Caladbolg]], [[Fragarach]], [[Fedelm]], [[Dáire mac Fiachna]], [[Cairpre Nia Fer]], [[Fedelm Noíchrothach]], [[Erc mac Cairpri]], [[Achall]]
* Naisc dhearga nó athsheolta go [[:en:Ulster Cycle]] ar en.wiki
*# a/s, [[Cairbre Cuanach]]
*# a/s, [[Condere mac Echach]]
*# n/d, [[Fiachu mac Fir Febhe]]
*# n/d, [[Folloman mac Conchobair]]
*# n/d, [[Friuch]]
*# n/d, [[Goll mac Carbada]]
*#* [[Nechtan Scéne]]

==Céim 2 - Scéalta Miotaseolaíochta==
* Gramadach
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Leathnaigh eile nach bhfuil fós an sna teimpléidí reatha
* Scéalta Miotaseolaíochta: [[Cessair]], [[Partholón]], [[Nemed]], [[Fir Bolg]]; [[Fomhóraigh]]; (Tuatha Dé Danann agus Clann Mhíle í gcéim 3)
** [[Tuan mac Cairill]], [[Neimheadh]], [[Fiacha mac Delbaíth]], [[Mac Cuill]], [[Mac Gréine]], [[Cichol Gricenchos]], [[Fintán mac Bóchra]], [[Dealgnaid]], [[Bóinn (bandia)]], [[Ealcmhar]], [[Cethlenn]], [[Conand]], [[Elatha]], [[Tethra]], [[Glas Ghaibhneann]]
* Leathanaigh eile:
** [[Leabhar Bhaile an Mhóta]], [[Tomhaidhm]]
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS srl

==Céim 3 - Tuatha Dé Danann, Clann Mhíle==
* Gramadach (arís)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* [[Tuatha Dé Danann]]
** [[Éber Finn]] &amp;rarr; [[Éibhear Fionn]], [[Érimón]] &amp;rarr; [[Éiremhón]] &amp;rarr; [[Éireamhón]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Bres]], [[Aislinge Oenguso]], [[Ábartach]], [[Abhean]], [[Áed]], [[Airmed]], [[Anu]], [[Aobh]], [[Aoi]], [[Aoife (iníon Bhodhbh Dheirg)]], [[Bec]], [[Bodb Derg]], [[Brea]], [[Brian (miotaseolaíocht)]], [[Caer Ibormeith]], [[Cermait]], [[Creidhne]], [[Dian Cécht]], [[Ethal]], [[Ecne]], [[Fionnuala]], [[Goibhniu]], [[Iuchar]], [[Iucharba]], [[Ler]], [[Luchtaine]], [[Miach]], [[Neit]], [[Uaithne]]

* [[Clann Mhíle]]
** [[Goídel Glas]], [[Fénius Farsaid]], [[Scota]], [[Amergin Glúingel]], [[Bilé]], [[Donn]], [[Muimne, Luigne agus Laigne]], [[Ér, Orba, Ferón agus Fergna]], [[Íriel Fáid]], [[Ethriel]], [[Conmáel]], [[Tigernmas]]

* Eile
** [[Biróg]], [[Immram Brain]] ([[Bran mac Feabhail]]), [[Carman]], [[Crobh Dearg]], [[Crom Cruach]], [[Cailleach]], [[Ceithre Sheod]]

==Céim 4 - Ard-Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]]
** [[Eochaid Étgudach]], [[Cearmna Finn]], [[Sobhairce]], [[Eochaid Faebar Glas]], [[Fiacha Labhrainne]], [[Eochaid Mumu]], [[Óengus Olmucaid]], [[Énna Airgdech]], [[Rothechtaid mac Main]] (I), [[Sétna Airt]] (I), [[Fíachu Fínscothach]], [[Muinemón]], [[Faildergdóid]], [[Ollom Fódla]], [[Fínnachta]], [[Slánoll]], [[Géde Ollgothach]], [[Fíachu Findoilches]], [[Berngal]], [[Ailill mac Slánuill]], [[Sírna Sáeglach]], [[Rothechtaid Rotha]], [[Elim Olfínechta]], [[Gíallchad]], [[Art Imlech]], [[Nuadu Finn Fáil]], [[Bres Rí]], [[Eochaid Apthach]], [[Finn mac Blatha]], [[Sétna Innarraid]] (II), [[Siomón Brecc]],  [[Dui Finn]], [[Muiredach Bolgrach]], [[Énna Derg]], [[Lugaid Íardonn]], [[Sírlám]], [[Eochaid Uairches]], [[Eochaid Fíadmuine]], [[Conaing Begeclach]], [[Lugaid Lámderg]], [[Art mac Lugdach]], [[Fíachu Tolgrach]], [[Ailill Finn]], [[Eochaid mac Ailella]], [[Airgetmar]], [[Dui Ladgrach]], [[Lugaid Laigde]], [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]] ([[Áed Rúad]] ([[Áed Ruad]]), [[Díthorba]], [[Cimbáeth]]), [[Rechtaid Rígderg]], [[Úgaine Mór]], [[Bodbchad]], [[Lóegaire Lorc]], [[Cobthach Cóel Breg]], [[Labraid Loingsech]], [[Meilge Molbthach]], [[Mog Corb]], [[Óengus Ollom]], [[Irereo]], [[Fer Corb]], [[Connla Cáem]], [[Ailill Caisfiaclach]] ([[Ailill]]*), [[Adamair]], [[Eochaid Ailtlethan]], [[Fergus Fortamail]], [[Óengus Tuirmech Temrach]], [[Conall Collamrach]], [[Nia Segamain]], [[Énna Aignech]], [[Crimthann Coscrach]], [[Rudraige mac Sithrigi]] (III), [[Finnat Már]], [[Bresal Bó-Díbad]], [[Conchobar Abradruad]], [[Crimthann Nia Náir]], [[Cairbre Cinnchait]], [[Feradach Finnfechtnach]], [[Fíatach Finn]], [[Fíachu Finnolach]], [[Elim mac Conrach]], [[Túathal Techtmar]], [[Mal mac Rochride]], [[Fedlimid Rechtmar]], [[Cathair Mór]], [[Conn Cétchathach]], [[Conaire Cóem]], [[Art mac Cuinn]], [[Lugaid mac Con]] ([[Lughaidh]]*), [[Fergus Dubdétach]], [[Cormac mac Airt]], [[Eochaid Gonnat]] ([[Eochaidh]]*), [[Cairbre Lifechair]], [[Fothad Cairpthech]], [[Fothad Airgthech]], [[Fíachu Sroiptine]], [[Colla Uais]], [[Muiredach Tirech]], [[Cáelbad]], [[Eochaid Mugmedon]], [[Crimthann mac Fidaig]] ([[Criofan]]*), [[Níall Noígíallach]] &amp;larr; [[[[Niall Noígíallach]]]], [[Nath Í mac Fiachrach]], [[Lóegaire mac Néill]]

==Céim 5 - ABCDEí==
* [[Annála na hÉireann]], [[Banseanchas]], [[Cóir Anmann]],  [[Dinnseanchas]], [[Echtra]] ([[Eachtra]]) agus [[Immram]] ([[Iomramh]]), [[Echtra Condla]], [[Echtra Fergusa maic Léti]], [[Eachtra Neara]], [[Sanas Cormaic]]

==Céim 6 - An Fhiannaíocht==
* [[An Fhiannaíocht]], Na [[Fianna]]

Daoine
* [[Creidne]], [[Finn Eces]], [[Finn mac Cumaill]] &amp;larr; [[Fionn mac Cumhaill]], [[Oisín]], [[Diarmuid Ua Duibne]], [[Gráinne (miotaseolaíocht)|Gráinne]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Bodhmall]], [[Muireann]], [[Plúr na mBan]], [[Sadb]] &amp;rarr; [[Sadhbh]], [[Caílte mac Rónáin]], [[Conán mac Lia]], [[Conán mac Morna]], [[Cumall]], [[Goll mac Morna]], [[Liath Luachra]], [[Oscar mac Oisín]]

Scéalta ar fáil
* [[Agallamh Beag]], [[Agallamh na Seanórach]], [[Bruidhean Chaorthainn]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Gabhra]], [[Eachtra Bhodaigh an Chóta Lachtna]], [[Fianshruth]], [[Fionn agus Gráinne]], [[Macgnímartha Finn]], [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

Scéalta nach bhfuil ar fáil ar wikipediae
* [[Bruidhean Chéise Corainn]], [[Bruidhean Bheag na hAlmhaine]], [[Bruidhean Eochaidh Bhig Dheirg]]
# [[Eachtra Iollainn Iolchrothaigh Mhic Ríogh na hEasbáinne]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Iollainn_Iolchrothaigh_Mhic_Ríogh_na_hEasbáinne en]''')
# [[Eachtra an Ghiolla Dheacair]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_an_Ghiolla_Dheacair en]''')
# [[Eachtra Lomnachtáin]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Lomnachtáin en]''')
#* [[Fotha Catha Cnucha]]
# [[Tóraíocht Taise Taoibhghile]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Taise_Taoibhghile en]''')
# [[Tóraíocht Shaidhbhe Iníne Eoghain Óig]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Shaidhbhe_Iníne_Eoghain_Óig en]''')
#* [[Nessa Ní Shéaghdha]], [[Máirín Ní Mhuiríosa]]

==Céim 7 - Scéalaíocht na Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]] ''thuas, céim 4'', [[Baile in Scáil]], [[Baile Chuinn Chétchathaig]] (scrios: [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaigh?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaigh], [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaig?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaig]), [[Sadb ingen Chuinn]]

==Céim 8 - Lámhscríbhinní==
* [[Teimpléad:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]
** [[Leabhar Gabhála na hÉireann]]
*# [[Leabhar Fhear Maí]]
** [[Leabhar na gCeart]], Oidheadh Chlainne x 3: [[Oidheadh Chlainne Lir|... Lir]] ([[Clann Lir]]), [[Oidheadh Chlainne Tuireann|... Tuireann]], [[Oidheadh Chlainne Uisnigh|... Uisnigh]]

==Céim 9 - Aithbhreithniú==
* Glan / Cuir le roinnt leathnach
** [[Aengus]] &amp;rarr; [[Aonghas]], [[Áine]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Breogán]], [[Brigit]], [[Cormac mac Airt]], [[Daghdha]], [[Enbarr]], [[An Fhiannaíocht]],  [[Fionn mac Cumhaill]], [[Grian (bandia)]], [[Lugh]], [[Níall Noígíallach]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Oisín]]
* Leathanaigh eile:
** ''[[Úsáideoir:Marcas.oduinn/List of Irish mythological figures]]''
** [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Na Scéalta Miotaseolaíochta]], [[An Rúraíocht]], [[An Fhiannaíocht]], [[Scéalaíocht na Ríthe]]

==Céim 10 - feabhsú na Gaeilge==
* [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Cruthaithe|Cruthaithe]]
* Gramadach (arís eile)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha

=Bliain 2, 2019 - 2020=
== Feabhsú na Gaeilge (2) ==
* Tuiseal ginideach
** Mo chuid airgid ''vs.'' Mo chuid den airgead
** Séimhithe
* na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Ainmneacha Sean &amp;rarr; Meán &amp;rarr; Nua-Ghaeilge
** Eisceachtaí: [[Aengus]], [[Brigit]] (''vs.'' [[Naomh Bríd]]), [[Daghda]] nó [[Daghdha]] (ní *Dea-dhia), [[Lugh]] (ní [[Lú]])

==Tagairtí==
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS, WikiData
* LGÉ, ACM, FFÉ go Gaeilge (go háirithe i leathanaigh na nArd-Ríthe)

==Ath-bhreithniú==
* [[Ceasair]], [[Parthalán]], [[Neimheadh]], [[Fir Bholg]]
* [[Sláine mac Deala]]... [[Eochaid mac Eirc]]

==Catagóirí==
* [[:Catagóir:Dreamanna na hÉireann]], [[:Catagóir:Éarainn]], [[:Catagóir:Ulaid]], [[:Catagóir:Eoghanachta]], [[:Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]

==Ogham, [[Aibítir]]==
* [[Ogham]], [[:Catagóir:Ogham]], [[Auraicept na n-Éces]], [[Bríatharogam]]=[[Briatharogham]], [[De Dúilib Feda na Forfid]], [[In Lebor Ogaim]]=[[An Leabhar Oghaim]], [[Inscríbhinní Oghaim]]
* [[:Teimpléad:Litreacha Oghaim]], [[beith (ogham)|beith]]*, [[luis (ogham)|luis]], [[fearn (ogham)|fearn]], [[sail (ogham)|sail]], [[nion (ogham)|nion]] | [[uath (ogham)|uath]], [[dair (ogham)|dair]], [[tinne (ogham)|tinne]], [[coll (ogham)|coll]], [[ceirt (ogham)|ceirt]] | [[muin (ogham)|muin]], [[gort (ogham)|gort]], [[nGéadal (ogham)|nGéadal]]*, [[straif (ogham)|straif]], [[ruis (ogham)|ruis]] | [[ailm (ogham)|ailm]], [[onn (ogham)|onn]], [[úr (ogham)|úr]], [[eadhadh (ogham)|eadhadh]], [[iodhadh (ogham)|iodhadh]] | [[Forfeda]], ''[[Ébad (ogham)|Ébad]]-a, [[Oir (ogham)|Oir]]-a, [[Uillenn (ogham)|Uillenn]]-a,'' [[Iphín (ogham)|Iphín]]=[[Ifín (ogham)|Ifín]], ''[[Emancholl (ogham)|Emancholl]]-s'', [[Peith (ogham)|Peith]]
* [[:Catagóir:Inscríbhinní Oghaim]], [[CIIC 2]]=[[Cloch Oghaim Chluain Muirís]], [[CIIC 10]]=[[Cloch Oghaim Bhréisteach]], [[CCIC 11]]=[[Ráth na Dromainne]], [[CIIC 38]]=[[Cloch Oghaim Bhaile Mhuadáin]], [[CIIC 47]]=[[Cloch Oghaim Cháisleán tSíomoin]], [[CIIC 50]]&lt;[[Ráth Chrois Uaithne]], [[CIIC 57]]–58=[[Clocha Oghaim Phlácais]], [[CIIC 66]]=[[Cloch Oghaim Bhéal an Churraigh Bháin]], [[CIIC 145]]=[[Cloch Oghaim Airghleanna]], [[CIIC 155]]-163=[[Clocha Oghaim Bhaile an tSagairt]], [[CIIC 170]]&lt;[[Teampall Mhanachain]], [[CIIC 187]]&lt;[[Cill Maoilchéadair]], [[CIIC 193]]&lt;[[Mám an Óraigh]], [[CIIC 197]]–203=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 206]]–213=[[Clocha Oghaim Chill Chuallachta Thoir]], [[CIIC 220]]=&lt;strike&gt;[[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin Beag]], [[CIIC 230]]&lt;[[Clochán Cárthainn]], [[CIIC 241]]=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 246]]=&lt;strike&gt;[[Chlocha Oghaim Aird Chánachta]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Aird Chánachta]], [[CIIC 266]]-267=&lt;strike&gt;[[Clochanna Oghaim Chill Tíre]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Chill Tíre]], [[CIIC 272]]-281&lt;[[Uaimh agus Clocha Oghaim Dhrom Lócháin]], CICC iii=[[Cloch Oghaim Bhaile an Bhúlaeraigh Thuaidh]], CIIC iii=[[Cloch Oghaim Dhún gCoimín]], CIIC iii&lt;[[Caiseal Imileá an Bhóthair]], CIIC iii=[[Clocha Oghaim Tulaigh Garráin]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Bhaile Uí Bhaoithín]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Baile Uí Bhaoithín]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Teampall Ráth Theas]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Teampall Ráth Teas]]

==Dreamanna==
{|
|- valign=top
|| [[Íomhá:Ptolemy's Ireland.png|mion|100px|Léarscáil Tolamaes]]
|| [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|100px|Luath-dhreamanna]]
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px|Éire 900]]
|| [[Íomhá:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|100px|Éire 1014]]
|| [[Íomhá:www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1300.gif|mion|100px|[[Tiarnas na hÉireann]], 1300]]
|| [[Íomhá:Ireland 1450.png|mion|100px|Éire 1450]]
|| [[Íomhá:IrelandBaronies1899Map.png|mion|105px|Barúntachtaí 1899]]

|- valign=top
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Munster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Osraige-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Leinster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Mide-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|100px]]
|- valign=top
|| [[Íomhá:UlsterDioceseKingdoms.png|mion|100px]]
|| [[Íomhá:NorthernUiNeill.png|mion|100px]]
|}

===Luath-dhreamanna===
* [[Prótastair Éireann]]&lt;[[Stair na hÉireann]], [[Periplus Massiliach]], [[Ora Maritima]], [[Almagest]]- ([[Úsáideoir:Ériugena|ÉG]]), [[Geografaíocht (Tolamaes)]]-, [[Scotti]], [[Attacotti]]-, [[Breatain (logainm)]], [[:Teimpléad:Éire Tholamaes]]
* Connacht: [[Auteini]]=[[Uaithni]], [[Fir Ol nEchmacht]], [[Nagnatae]], [[Nagnata]]; Laigin: [[Brigantes (Éire)]], [[Cauci]], [[Coriondi]], [[Domnu]], [[Fir Domnann]], [[Gailióin]], &lt;strike&gt;[[Manapi]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Manapii]]; Mide: [[Eblani]]=[[Ebdani]]=[[Blanii]], [[Eblana]]; Muma: [[Gangani]]=[[Concani]], [[Iverni]], [[Uellabori]], [[Uodiae]]=[[Usdiae]]; Uladh:  [[Darini]], [[Erdini]], [[Uennicnii]]
* Eile: [[Belgae]], [[Scotia]]-, [[Gleann Scoithín]], [[Albion]]-, [[Caledonia]]-, [[Damnonii]], [[Dumnonii]], [[Hibernia]]-
* Le dáileadh: [[Indech]], [[Octriallach]], 
* [[Ríochtaí Éireann]], [[Cúigí na hÉireann]]
* [[Dáire Doimthech]], [[Lugaid Loígde]] (Lugaid mac Con), [[Ríthe Éireann]], [[Flaith]], [[Tigerna]]=[[Tiarna]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]]-, [[Rí na Teamhrach]]=[[Ríthe na Teamhrach]], [[Coirpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]]-, [[Ailill Molt]], [[Lugaid mac Lóegairi]]=[[Lughaidh mac Laoghaire]], [[Ríocht na Mumhan]],  [[Rí na Mumhan]]=[[Ríthe na Mumhan]], [[Rí na Deasmhumhan]]=[[Ríthe na Deasmhumhan]], [[Rí na Tuadhmhumhan]]=[[Ríthe na Tuadhmhumhan]], [[Rí na hIarmhumhan]]=[[Ríthe na hIarmhumhan]], [[Rí na hUrmhumhan]]=[[Ríthe na hUrmhumhan]],  [[Liosta Ríthe Uladh]] &amp;rarr; [[Rí na nUladh]]=[[Ríthe na nUladh]], [[An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh]] &amp;rarr; [[Dubhaltach Mac Firbhisigh]], [[Ríocht na Mí]], [[Rí na Mí]]=[[Ríthe na Mí]], [[Airgíalla]]=[[Oirialla]], &lt;strike&gt;[[Ríthe an Oiriall]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Ríthe na nOiriall]]=[[Ríthe Oiriall]], [[Bréifne]], [[Ríthe na Bréifne]], [[Ríthe na Laighean]], [[Ríthe an Osraí]], [[Tiarnas na hÉireann]]-, [[Túathal mac Cormaic]]=[[Túathal Máelgarb]]=[[Tuathal Maolgharbh]], [[Diarmait mac Cerbaill]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill]]-, [[Domnall Ilchelgach]]=[[Domnall mac Muirchertaig]]=[[Domhnall mac Muircheartaigh]], [[Forggus mac Muirchertaig]]=[[Fearghas Mac Muircheartaigh]], [[Eochaid mac Domnaill]]=[[Eochaidh mac Domhnaill]], [[Báetán mac Muirchertaig]]=[[Baotán mac Muircheartaigh]], [[Ainmuire mac Sétnai]]=[[Ainmhire mac Seanna]], [[Báetán mac Ninnedo]]=[[Baotán mac Nínneadha]], [[Áed mac Ainmuirech]]=[[Aodh mac Ainmhireach]], [[Áed Sláine]]=[[Aodh Sláine]], [[Colmán Rímid]]=[[Colmán Ríomhaí]]=[[Colmán mac Báetáin]]=[[Colmán mac Baotáin]], [[Áed Uaridnach]]=[[Aodh Fuariodhnach]], [[Máel Coba mac Áedo]]=[[Maol Cobha mac Aodha]], [[Suibne Menn]]=[[Suibhne Meann]], [[Domnall mac Áedo]]=[[Domhnall mac Aodha]] 

{{Éire Tholamaes}}


Féach ''[http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/ire000.htm IHM]'':
{|class = wikitable
! width=10% | Dream
! width=10% | Treibh
! width=10% | As
! width=10% | Am
! width=20% | [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]]
! width=40% | Dál/Corca/Clann
|- valign=top
|| [[Cruithne]] || [[Priteni]] || Breatain || 8u - 5ú RC || [[Fomhóraigh]]? || [[Dál nAraidi]], [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]], ''[[Loígis]]'', [[Soghain]]
|- valign=top
|| [[Éarainn]] || [[Belgae]] || Breatain || 5ú - 3ú RC || [[Fir Bholg]] || ''Ulaid'' (Dál Riada, Dál Fiatach), [[Corca Laidhe]], [[Múscraí]], [[Corca Dhuibhne]], [[Corca Bhaiscinn]], [[Uí Mhaine]], [[Conmhaicne]]
|- valign=top
|| [[Laigin]] || || Armorica || 3ú - 1ú RC || [[Tuatha Dé Danann]]? || [[Fir Domnann]], [[Gailióin]]; [[Uí Fhailí]], ''[[Uí Bairrche]]'', [[Uí Eineachghlais]]; [[Gailenga]]?
|- valign=top
|| [[Gaeil]] || [[Míl Easpáine]] || Gall || 2ú - 1ú RC || [[Féine]] || [[Eoghanachta]], [[Connachta]]
|}

===Breá===
* [[Brega]]=[[Breá]]

===Bréifne===
* [[Ríthe Bhréifne]]

===Ciannachta===
* [[Ciannachta]], [[Ciannachta Glen Geimin]]=[[Ciannacht Ghleann Geimhin]], [[Síl nÁedo Sláine]]=[[Síol Aodha Sláine]], [[Gailenga]]

===Iverni===
* =[[Érainn]]=[[Éarainn]], [[Dáire]], [[Darini]], [[Dáirine]], [[Corcu Loígde]]=[[Corca Laidhe]], [[Corc mac Luigthig]]=[[Conall Corc]], [[Dáire Doimthech]]*, [[Lugaid Loígde]]~[[Lugaid Laigdech]], [[Íar mac Dedad]], [[Óengus Bolg]]=[[Aonghas Boilg]], [[Aimend]]=[[Aimeann]], [[Deda mac Sin]]&lt;[[Cland Dedad]], [[Dál gCais]]-, [[Dáire mac Dedad]], [[Síl Conairi]]=[[Síol Chonaire]], [[Cairpre]], [[Mairtine]], [[Múscraige]]=[[Múscraí]], [[Corcu Duibne]]=[[Corca Dhuibhne]], [[Corcu Baiscinn]]=[[Corca Bhaiscinn]], [[Dáire Cerbba]]=[[Dáire Cearba]], [[Uí Liatháin]], [[Uí Fidgenti]]=[[Uí Fiodhghinte]]

===''Laigin''===
* [[Laigin]], [[Uí Failgi]]=[[Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]]=[[xxx]], [[Fothairt]], [[Dál Cormaic]]-, [[Énnae Cennsalach]], [[Crimthann mac Énnai]]=[[Criomhthann mac Éanna]], [[Augaire mac Ailella]]=[[Agaire mac Ailealla]]?, ([[Diarmait Mac Murchada]]=[[Diarmaid Mac Murchadha]]), [[Domhnall Caomhánach]], [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]
* [[Uí Chinnsealaigh]], [[Áed mac Colggen]]=[[Aodh mac Colgan]] 

{{Navbox
 | name = Laigin
 | title = [[Laigin]]
 | state = {{{state|}}}
 | listclass = hlist

 | group1 = Kindreds and septs
 | list1 = {{Navbox|child

   | group1 = Dál Niad Cuirp
   | list1 = [[Uí Máil]]&amp;nbsp;• [[Uí Dúnlainge]]&amp;nbsp;• [[Uí Ceinnselaig]]&amp;nbsp;• [[Uí Failge]]&amp;nbsp;• [[Uí Bairrche]]&amp;nbsp;• [[Uí Enechglaiss]]&amp;nbsp;• Uí Crimthainn Áin&lt;!-- {{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Máil]]
     | list1 = O'Tighe&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]

     | group2 = [[Uí Dúnlainge]]
     | list2 = Fitzdermot&amp;nbsp;* [[O'Toole family|O'Toole]]&amp;nbsp;* [[O'Byrne family|O'Byrne]]&amp;nbsp;* [[Cosgrave|O'Cosgrave]]

     | group3 = [[Uí Cheinnselaig]]
     | list3 = [[MacMurrough dynasty|MacMurrough Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Kinsella]]&amp;nbsp;* [[Kehoe]]&amp;nbsp;* [[Finneran|O'Finneran]]&amp;nbsp;* [[Murphy|O'Murphy]]&amp;nbsp;* [[O'Garvey]]&amp;nbsp;* [[Hartley (surname)|O'Hartley]]&amp;nbsp;* [[O'Ryan]]&amp;nbsp;* [[Morrow (surname)|Morrow]]

     | group4 = [[Uí Failghe]]
     | list4 = [[O'Connor Faly]]&amp;nbsp;* [[O'Dunne]]&amp;nbsp;* [[O'Dempsey]]&amp;nbsp;* [[Kavanagh (surname)|Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Branagh]]&amp;nbsp;* [[Fitzpatrick (surname)|MacGilpatrick (Fitzpatrick)]]&amp;nbsp;* [[O'Dwyer (surname)|O'Dwyer]]&amp;nbsp;* [[O'Holohan]]&amp;nbsp;* [[O'Hennessy]]

     | group5 = [[Uí Bairrche]]
     | list5 = [[MacGorman]]&amp;nbsp;* [[Kearney (disambiguation)|Kearney]]&amp;nbsp;* [[Tracy (name)|Tracy]]&amp;nbsp;* [[Hughes (disambiguation)|Hughes]]&amp;nbsp;* [[Mooney]]&amp;nbsp;* [[Carney (surname)|Carney]]

     | group6 = [[Uí Enechglaiss]]
     | list6 = ''O'Feary

     | group7 = Uí Crimthainn Áin
     | list7 = ''O'Duff
   }}--&gt;

   | group2 = Dál Cairpre Arad
   | list2 = O'Kealy

   | group3 = [[Dál Messin Corb]]
   | list3 = [[Uí Garrchon]]

 }}

 | group2 = Daoine
 | list2 = [[Úgaine Mór]]&amp;nbsp;• [[Lóegaire Lorc]]&amp;nbsp;• [[Labraid Loingsech]]&amp;nbsp;• [[Óengus Ollom]]&amp;nbsp;• [[Fergus Fortamail]]&amp;nbsp;• [[Crimthann Coscrach]]&amp;nbsp;• [[Nuadu Necht]]&amp;nbsp;• [[Cumall|Cumhall]]&amp;nbsp;• [[Fionn mac Cumhaill]]&amp;nbsp;• [[Oisín]]&amp;nbsp;• [[Oscar mac Oisín|Oscar]]&amp;nbsp;• [[Conchobar Abradruad]]&amp;nbsp;• [[Cathair Mór]]&amp;nbsp;• [[Énnae Cennsalach]]&amp;nbsp;• [[Crimthann mac Énnai]]&amp;nbsp;• [[Áed mac Colggen]]&amp;nbsp;• [[Augaire mac Ailella]]&amp;nbsp;• [[Máel Mórda mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Diarmait Mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]&amp;nbsp;• [[Fiach Mac Aodha Ó Broin]]

 | group3 = Aiteanna
 | list3 = [[An Nás]]&amp;nbsp;• [[Mullach Maistean]]&amp;nbsp;• [[Cnoc Liamhna]]

 | group4 = Cathanna
 | list4 = [[Cath Cheann Fuait|Ceann Fuait]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Máma|Gleann Máma]]&amp;nbsp;• [[Cath Chluain Tarbh|Cluain Tarbh]]&amp;nbsp;• [[Cath na Móna Móire|Móin Mhór]]&amp;nbsp;• [[Cath Ros Mhic Thriúin|Ros Mhic Thriúin]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Molúra|Gleann Molúra]]

 | group5 = Altanna gaolmhara
 | list5 = [[Gaeil]]&amp;nbsp;• [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;• [[Érimón]]&amp;nbsp;• [[Scéalta Miotaseolaíochta]]&amp;nbsp;• [[An Fhiannaíocht]]&amp;nbsp;• [[Dinnseanchas]]&amp;nbsp;• [[Leabhar Laighneach]]&amp;nbsp;• [[Ríthe na Laighean]]&lt;!--&amp;nbsp;• [[O'Rahilly's historical model]]&amp;nbsp;• [[Gaelic nobility of Ireland]]&amp;nbsp;• ''[[Follow Me up to Carlow]]''--&gt;

}}

===Mumha===
* [[Iarmumu]]=[[Iarmuman]]=[[Iarmhumha]]=[[Iarmhumhain]]=[[Iarumhain]], [[Tuadmumu]]=[[Tuadhmhumha]]=[[Tuadhmhumhain]]=[[Tuamhain]], [[Deasmumu]]=[[Deasmhumha]]=[[Deasmhumhain]]=[[Deasumhain]]-, [[Urmumu]]=[[Urmhumha]]=[[Urumhain]]
* [[Éoganachta]]=[[Eoghanachta]], [[Mug Nuadat]]=[[Mogh Nuadhad]], [[Ailill Aulom]], [[Lugaid mac Con]], [[Mac Con]], [[Éogan Mór]]=[[Eógan Mór]]=[[Eoghan Mór]], [[Fiachu Muillethan]], [[Éile]], [[Eoghanacht Chaisil]], [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], [[Eoghanacht Áine]], [[Eoghanacht Locha Léin]], [[Eoghanacht Raithlinn]], [[Eoghanacht Oirthir Cliach]], [[Eóganacht Ninussa]], [[Mathghamhain]], [[Deirgtine]], [[Fiachu Muillethan]], [[Ailill Flann Bec]]=[[Ailill Flann Beag]], &lt;strike&gt;[[Feidlimid mac Cremthanin]]&lt;/strike&gt;=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feidlimid mac Crimthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Mór Mumhan]], [[Óengus mac Nad Froích]], [[Feidlimid mac Óengusa]]=[[Feilimí mac Aonghasa]], [[Fíngen mac Áedo Duib]]=[[Finghin mac Aodha Dhuibh]], [[Eochaid mac Óengusa]]=[[Eochaidh mac Aonghasa]], [[Crimthann Srem mac Echado]]=[[Criomhthann Sreamh mac Eochada]], [[Áed Bennán mac Crimthainn]]=[[Aodh Beanmán mac Criomhthainn]], [[Nad Froích mac Cuirc]]=[[Nadh Fraoigh mac Coirc]], [[Bressal mac Ailello Thassaig]]=[[Bressal mac Ailello]]=[[Breasal mac Ailealla]], [[Angias]]=[[Angas]], [[Faílbe Flann mac Áedo Duib]]=[[Failbhe Flann mac Aodha Dhuibh]], [[Cathal mac Finguine]]

{{Mumhain}}

===Oirialla===
* [[Ríthe Oiriall]]
# Dallán Forgaill
# [[xxx]]=[[Rossa Buí Mac Mathúna]] &amp;larr; [[:en:Rossa Buide Mac Mathúna]]
#* [[Uí Tuirtri]]=[[Uí Thoirtre]], [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

===Osraí===
* [[Dál Birn]], [[Óengus Osrithe]]=[[Aonghas Osraithe]], [[Lóegaire Birn Búadach]]=[[Laoghaire Birn Buach]]

===''Ulaid'' / Cruithne===
* [[Ulaid]] (FFÉ: Oll-sháith), [[Clanna Rudraige]], [[Dál Riata]]=[[Dál Riada]]-, [[Dál Fiatach]], [[Cruthin]]=[[Cruithne]], Conall Anglonnach, [[Conaille Muirtheimne]], [[Dál mBuinne]], [[Erc Dhál Riada]], [[Loarn mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél Loairn]]=[[Cineál Loairn]], [[Aonghas mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél nÓengusa]]=[[Cineál Aonghasa]], [[Adomnán]]=[[Adhamhnán]]=[[Naomh Adhamhnán]], [[Senchus Fer n-Alban]]=[[Seanchas Fear Alban]], [[Duan Albanach]], [[Muirchertach mac Muiredaig]]=[[Muircheartach mac Muireadaigh]]-, [[Fergus Mór]]=[[Fearghas Mór]], [[Domangart Réti]]=[[Domhanghart Réite]], [[Gabrán mac Domangairt]]=[[Gabhrán mac Domhanghairt]]&amp;rarr;[[Cenél nGabráin]]=[[Cineál Gabhráin]], [[Comgall mac Domangairt]]=[[Comhghall mac Domhanghairt]]&gt;[[Cenél Comgaill]]=[[Cineál Comhghaill]], [[Eilne]], [[Loígis]], [[Sogain]]=[[Soghain]], [[Senchineoil]]=[[Seanchineál]], [[Uí Blathmaic]], [[Uí Echach Arda]], [[Conmhaícne]]=[[Conmhaicne]], [[Ciarraige]]=[[Ciarraí]], [[Corco Mruad]]=[[Corca Mrua]], [[Vita tripartita Sancti Patricii]]-, [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Ríthe Dáil Araidi]]=[[Ríthe Dhál Araí]], [[Dál nAraidi Mag Line]]=[[Dál Araí Mhaigh Line]], [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uíbh Eachach Cobha]], [[Uí Erca Céin]], [[Leath Cathail]]=[[Leath Chathail]], [[Tipraiti Tireach]]=[[Tiobraid Tíreach]], [[Ríthe na nUladh]], [[Muiredach Muinderg]]=[[Muireadhach Muindearg]], [[Eochaid mac Muiredaig Muinderg]]=[[Eochaidh mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Cairell mac Muiredaig Muinderg]]=[[Caireall mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Demmán mac Cairill]]=[[Deamán mac Cairill]], [[Báetán mac Cairill]]=[[Baotán mac Cairill]], [[Áed Dub mac Suibni]]=[[Aodh Dubh mac Suibne]], [[Eochaid mac Condlai]]=[[Eochaidh mac Connla]], [[Fergnae mac Oengusso Ibdaig]]=[[Feargna mac Aonghasa Iobhdaigh]], [[Fíachnae mac Báetáin]]=[[Fiachna mac Baotáin]], [[Fiachra Cáech]]=[[Fiachra Caoch]], [[Fiachnae mac Demmáin]]=[[Fiachna mac Deamáin]], [[Connad Cerr]]=[[Connadh Cearr]], [[Dúnchad mac Fiachnai]]=[[Dúnchadh mac Fiachna]], [[Máel Cobo mac Fiachnai]]=[[Maol Cobha mac Fiachna]], [[Blathmac mac Máele Cobo]]=[[Blathmac mac Maoil Chobha]], [[Congal Cennfota mac Dúnchada]]=[[Congal Ceannfhada mac Dúnchadha]], [[Mongán mac Fiachnai]]=[[Mongán mac Fiachna]], [[Bécc Bairrche mac Blathmaic]]=[[Béic Bairrche mac Blathmhaic]], [[Áedán mac Gabráin]]=[[Aodhán mac Gabhráin]], [[Congal Cáech]]=[[Conghal Caoch]]

{{Navbox
 | name = Ulaid
 | title = [[Ulaid]]
 | state = {{{state|}}}

 | group1 = Finte agus clanna
 | list1 = {{Navbox|child

          | group1 = [[Dál nAraidi]]
          | list1  = [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]]&amp;nbsp;* ''[[Loígis]]''&amp;nbsp;* [[Soghain]] &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Echach Cobo]]
     | list1 = [[MacGowan]]&amp;nbsp;* [[Magennis]]&amp;nbsp;* [[McCartan]]&amp;nbsp;* [[Lynch (surname)|Lynch]]

     | group2 = [[Loígis]]
     | list2 = [[Moore (surname)|O'More]]&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]&amp;nbsp;* O'Deevy&amp;nbsp;* O'Doran&amp;nbsp;* O'Lalor&amp;nbsp;* [[O'Dowling]]&amp;nbsp;* [[McEvoy|MacEvoy]]&amp;nbsp;* [[Bergin|O'Bergin]]&amp;nbsp;* O'Mulcahy

     | group3 = [[Soghain]]
     | list3 = O'Manning&amp;nbsp;* [[Mac an Bhaird|MacWard]]&amp;nbsp;* O'Scurry&amp;nbsp;* [[Lennon|O'Lennon]]&amp;nbsp;* MacCashin&amp;nbsp;* [[Gilly]]&amp;nbsp;* MacGing

   }}--&gt;
          | group2 = [[Conmhaícne]]
          | list2  = Conmhaícne Mara&amp;nbsp;* Conmaicne Magh Réin&amp;nbsp;* Conmaicne Cuile Toladh&amp;nbsp;* Conmaicne Mide &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Conmhaícne Mara]]
     | list1 = O'Kealy&amp;nbsp;* MacConneely&amp;nbsp;* O'Devaney&amp;nbsp;* O'Cloherty&amp;nbsp;* [[Folan|MacFolan]]

     | group2 = Conmaicne&lt;br/&gt;Magh Réin&lt;br&gt;
     | list2 = MacRannall&amp;nbsp;* MacDorcy&amp;nbsp;* O'Mulvey&amp;nbsp;* [[O'Farrell]]&amp;nbsp;* O'Beglin&amp;nbsp;* [[Borden (surname)|Borden]]&amp;nbsp;* [[Hallissey|O'Hallissy]]&amp;nbsp;* O'Murry&amp;nbsp;* O'Curneen&amp;nbsp;* O'Mulooly&amp;nbsp;* MacMullock&amp;nbsp;* O'Doonan&amp;nbsp;* O'Kearon&amp;nbsp;* MacCoogan&amp;nbsp;* [[Gaynor|MacGaynor]]&amp;nbsp;* [[Quinn|O'Quinn]]&amp;nbsp;* MacShaffrey&amp;nbsp;* [[Connick|MacConnick]]&amp;nbsp;* [[Keegan|O'Keegan]]&amp;nbsp;* MacLeavy&amp;nbsp;* MacMorrow&amp;nbsp;* [[MacShane]]&amp;nbsp;* O'Sullahan&amp;nbsp;* [[O'Tormey]]

     | group3 = Conmaicne &lt;br&gt;Cuile Toladh
     | list3 = O'Tolleran&amp;nbsp;* O'Colleran&amp;nbsp;* O'Moran&amp;nbsp;* [[Martin (surname)|Martin]]

     | group4 = Conmaicne Mide
     | list4 = MacRourke&amp;nbsp;* O'Breen&amp;nbsp;* O'Toler

   }}--&gt;

          | group3 = ''[[Ciarraige]]''
          | list3  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Céirín|O'Kieran (Kearns)]]&amp;nbsp;* [[O'Conor Kerry]]&amp;nbsp;* [[O'Murtagh]]&amp;nbsp;* O'Neide--&gt;

          | group4 = [[Corco Mruad]]
          | list4  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Conchubhair Corcomroe|O'Conor Corcomroe]]&amp;nbsp;* [[Uí Lochlainn|O'Loughlin]]&amp;nbsp;* [[O'Flaherty]]&amp;nbsp;* O'Deely&amp;nbsp;* [[O'Drennan]]&amp;nbsp;* O'Melody&amp;nbsp;* MacCurtin&amp;nbsp;* [[O'Davoren]]--&gt;
}}
 | group2 = Pearsana
 | list2 = [[Cermna Finn]]&amp;nbsp;* [[Sobairce]]&amp;nbsp;* [[Ollom Fódla]]&amp;nbsp;* [[Fínnachta]]&amp;nbsp;* [[Slánoll]]&amp;nbsp;* [[Géde Ollgothach]]&amp;nbsp;* [[Fíachu Findoilches]]&amp;nbsp;* [[Berngal]]&amp;nbsp;* [[Ailill mac Slánuill]]&amp;nbsp;* [[Finn mac Blatha]]&amp;nbsp;* [[Sírlám]]&amp;nbsp;* [[Airgetmar]]&amp;nbsp;* [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]]&amp;nbsp;* [[Macha]]&amp;nbsp;* [[Rudraige mac Sithrigi]]&amp;nbsp;* [[Congal Cláiringnech]]&amp;nbsp;* [[Bresal Bó-Díbad]]&amp;nbsp;* [[Fachtna Fáthach]]&amp;nbsp;* [[Conchobar mac Nessa]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Róich]]&amp;nbsp;* [[Fedelm Noíchrothach]]&amp;nbsp;* [[Deichtine]]&amp;nbsp;* [[Cúscraid]]&amp;nbsp;* [[Cormac Cond Longas]]&amp;nbsp;* [[Findchóem]]&amp;nbsp;* [[Amergin mac Eccit]]&amp;nbsp;* [[Conall Cernach]]&amp;nbsp;* [[Mal mac Rochride]]&amp;nbsp;* [[Tipraiti Tireach]]&amp;nbsp;* [[Fiacha Araidhe]]&amp;nbsp;* [[Cáelbad]]&amp;nbsp;* [[Fiachnae mac Báetáin]]&amp;nbsp;* [[Congal Cáech]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Áedáin]]&amp;nbsp;* [[Máel Bressail mac Ailillo]]&amp;nbsp;* [[Mac Creiche]]

 | group3 = Litríocht
 | list3 = ''[[Scéla Conchobair]]''&amp;nbsp;* ''[[Táin Bó Cúailnge]]''&amp;nbsp;* ''[[Compert Con Culainn]]''&amp;nbsp;* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó]]''&amp;nbsp;* ''[[Mesca Ulad]]''&amp;nbsp;* ''[[Annála Uladh]]''

 | group4 = Áiteanna
 | list4 = [[Eamhain Mhacha]]&amp;nbsp;* [[Teamhair]]&amp;nbsp;* [[Ros na Rí]]

 | group5 = Críocha
 | list5 = [[Airrther]]&amp;nbsp;* [[Bairrche]]&amp;nbsp;* [[Cineál Fhaghartaigh]]&amp;nbsp;* [[Conaille Muirtheimne]]&amp;nbsp;* [[Cruithne]]&amp;nbsp;* [[Uí Echach Cobo|Cobha]]&amp;nbsp;* [[Dál Fiatach]]&amp;nbsp;* [[Dál mBuinne]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi Mag Line]]&amp;nbsp;* [[Dál Riada]]&amp;nbsp;* [[An Duifrian]]&amp;nbsp;* [[Eilne]]&amp;nbsp;* [[Latharna]]&amp;nbsp;* [[Leath Cathail]]&amp;nbsp;* [[Na hArda]]&amp;nbsp;* [[Semne]]&amp;nbsp;* [[Uí Blathmaic]]&amp;nbsp;* [[Uí Dercco Céin]]

 | group6 = Altanna gaolmhara
 | list6 = [[Clanna Rudraige]]&amp;nbsp;* [[Craobh Rua]]&amp;nbsp;* [[Cú Chulainn]]&amp;nbsp;* [[Uoluntii]]&amp;nbsp;* [[Geografaíocht (Tolamaes)]]&amp;nbsp;* [[Rúraíocht]]&amp;nbsp;* [[Ríthe na nUladh]]&amp;nbsp;* [[Ríthe Dáil Araidi]]&amp;nbsp;* [[Gaeil]]&amp;nbsp;* [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;* 
}}
{{navbox
|name  = Kings of Dál Riata
|title = [[List of Kings of Dál Riata|Kings of Dál Riata]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

|list1 =
* [[Fergus Mór|Fergus&amp;nbsp;Mór]]
* [[Domangart Réti|Domangart&amp;nbsp;Réti]]
* [[Comgall mac Domangairt|Comgall]]
* [[Gabrán mac Domangairt|Gabrán]]
* [[Conall mac Comgaill|Conall]]
* [[Áedán mac Gabráin|Áedán]]
* [[Eochaid Buide|Eochaid&amp;nbsp;Buide]]
* [[Connad Cerr|Connad&amp;nbsp;Cerr]]
* [[Domnall Brecc|Domnall&amp;nbsp;Brecc]]
* [[Ferchar mac Connaid|Ferchar]]
* [[Conall Crandomna|Conall&amp;nbsp;Crandomna]]
* [[Dúnchad mac Conaing|Dúnchad]]
* [[Domangart mac Domnaill|Domangart]]
* [[Máel Dúin mac Conaill|Máel&amp;nbsp;Dúin]]
* [[Domnall Donn|Domnall&amp;nbsp;Donn]]
* [[Ferchar Fota|Ferchar&amp;nbsp;Fota]]
* [[Eochaid mac Domangairt|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Domangairt]]
* [[Ainbcellach mac Ferchair|Ainbcellach]]
* [[Fiannamail ua Dúnchado|Fiannamail]]
* [[Selbach mac Ferchair|Selbach]]
* [[Dúnchad Bec|Dúnchad&amp;nbsp;Bec]]
* [[Dúngal mac Selbaig|Dúngal]]
* [[Eochaid mac Echdach|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Echdach]]
* [[Muiredach mac Ainbcellaig|Muiredach]]
* [[Eógan mac Muiredaig|Eógan]]
* Interregnum
* [[Áed Find|Áed&amp;nbsp;Find]]
* [[Fergus mac Echdach|Fergus]]
* [[Donncoirce]]
* Interregnum?
* [[Conall mac Taidg|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Taidg]]
* [[Conall mac Áedáin|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Áedáin]]
* [[Domnall mac Caustantín|Domnall]]
* [[Áed mac Boanta|Áed&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Boanta]]
}}

===Eile===
# ''via'' [https://books.google.ie/books?id=XhZtDwAAQBAJ&amp;pg=PA139&amp;lpg=PA139&amp;dq=Fir+Ol+nEchmacht&amp;source=bl&amp;ots=6Qd9jwIFix&amp;sig=ACfU3U1c4bcDTv3wZGSQRXYbA_I7VG5WMA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC_9yr8rnhAhXYQxUIHay6Ax8Q6AEwB3oECAIQAQ#v=onepage&amp;q=Fir%20Ol%20nEchmacht&amp;f=false Everything about Ireland]:
#* [[Conmaicne]]=[[Conmhaicne]]
## srl...
# ''via'' [http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/munster.htm irlkik/ihm/munster], ''22 stipendiary princes of Muma were the Kings of ...
#* Dál Cais - [[Dál gCais]]
## Gabhrán - [[Gabhrán (dream)]]
##* Eoghanacht (when not King of Cashel) - [[Eoghanachta]]
## Deise - [[Déisi]]
##* Ui Liathain - [[Uí Liatháin]], Raithleann - [[Eoghanacht Raithlinn]], Muscraighe - [[Múscraige]], Dairfhine - [[Dáirine]]
## Dairfhine of the mt. - [[xxx]]
##* L. Léin - [[Eoghanacht Locha Léin]], Ciarraighe Lúachra - [[Ciarraige]] Lúachra, Corca Bhaiscinn and Léim na Con  - [[Corca Bhaiscinn]], Ui Chonaill Gabhra - [[Uí Chonaill Gabhra]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Ui Chairbre - [[Uí Chairbre Aobha]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Cliu - Cliú, [[Eoghanacht Airthir Cliach]], Uaithne - [[Uaithne (dream)]], Eile - [[Éile]], Glenn Amhnach - [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], Corcu Luigde - [[Corca Laidhe]], Corcu Duibne - [[Corca Dhuibhne]]
## Boirenn - [[Boirenn]]
## Sechtmodh - [[Sechtmodh]]

==Scéal-liosta ó de.wiki==
* [[Aided Cheit maic Mágach]], [[Aided Cheltchair maic Uthechair]], [[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]], [[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]], [[Aided Loegairi Buadaig]], [[Airne Fingein]], [[Baile Binnbérlach mac Buain]], [[Bóramha]], [[Cath Étair]]=[[Cath Éadair]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Maige Mucrama]], [[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]], [[De chophur in da muccida]], [[Echtrae Nerai]], [[Immacallam in dá Thuarad]], [[Macgnímrada Con Culainn]], [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]], [[Esnada Tige Buchet]], [[Orgain Denna Ríg]]=[[Argain Dinn Rí]]

Daoine:
* [[Achtan]], [[Adnae mac Uthidir]], [[Eithne Tháebfhota]]=[[Eithne Thaobhfhada]], [[Ferchertne]], [[Lugaid Lága]], [[Mes Gegra]]+[[Mesgegra]]=[[Meas Geagra]],  [[Néde]]-[[Neidhe]], [[Tadhg mac Céin]]

==Dlí, nós, aicme==
** [[Áes dána]]=[[Aos dána]],  [[Alltar]], [[Emain Ablach]]=[[Eamhain Abhlach]], [[Mag Mell]]=[[Magh Meall]]
# [[Mag Muirthemne]]
#* [[Tech Duinn]]=[[Teach Doinn]], [[Tír na nÓg]], [[Uí Bhreasail]], [[Aithech fortha]], [[Ánradh]]-s, [[Bard]]*
# [[Bean ní]]
#* [[Breithem]]-s, [[Bretha Crólige]], [[Bruiden]]-[[Bruíon]], [[Briugu]]-[[Brughaidh]], [[Cana]]-s, [[Clí]]-s, [[Craobh Airgid]], [[Críth gablach]], [[Curadhmhír]], [[Díchetal do chennaib]]-s=[[dícheadal do cheannaibh]]?,  [[Féth fíada]], [[Fáith]] (Vates), [[Filid]], [[Fír flathemon]], [[Gáu flathemon]], [[Geis]], [[Glám dícenn]]=[[Glámh dícheann]]=[[Glámh dígeann]], [[Imbas forosnai]], [[Lóg n-enech]], [[Ollam Érenn]]=[[Ollamh Éireann]]*
# [[Seanchaí]]
# [[Sluaigh sí]]
#* [[Tarbfeis]]-[[Tarbhfheis]], [[Teinm laída]]-s=[[Seinm laoidhte]]?, [[Trícha cét]]=[[Tríocha céad]], [[Túath]]=[[Tuath]]

==Suíomhanna==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

==Lámhscríbhinní / Annála==
* [[Betham 154]]=[[ARÉ 23 N 10]], [[Leabhar Leasa Mhóir]]=[[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]], [[Leabhar Ua Maine]]=[[Leabhar Uí Mhaine]] &amp;larr; [[:en:Leabhar Ua Maine]], [[Egerton 88]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 88]], [[Egerton 90]]&lt;[[Leabhar Uí Mhaine#Ábhar ar iarraidh]], [[Egerton 1782]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 1782]], [[Leabhar an Iarla Bháin]]=[[Laud 610]], [[Rawlinson B 502]] &amp;larr; [[:en:Bodleian Library, MS Rawlinson B 502]], [[Rawlinson B 512]], Síolta: [[An Leabhar Breac]], [[Liber Flavus Fergusiorum]], [[Gníomhais Thuamhan]] (dlí), ''[[Bodleian Library]]'', ''[[British Library]]''
* [[Saltair Caisil]], [[Annála Tiarnaigh]], [[Chronicon Scotorum]]=[[Chronicum Scotorum]], [[Croinic na hÉireann]], [[Annála Mhainistir na Búille]], [[Annála Easpacha na hÉireann]], [[Annála Chluain Mhic Nóis]], [[Annála Connacht]], [[Annála Mhainistir an Dubhuisce]], [[Leabhar Oiris]],  [[Annála an Aonaigh]], [[Leabhar Mhic Cárthaigh]], [[Annála Inis Faithlinn as Áth Cliath]]?, [[Annála Gearra Thír Chonaill]], [[Annála Gearra Laighean]], [[Memoranda Gadelica]], [[Annála Gearra as Proibhinse Ard Macha]], [[Mír Annál Éireannach]]?

==Deirdre et al==
* [[Deirdre]]
** [[Naoise]]
*# [[Longes Mac n-Uislenn]] + [[Longes mac nUislenn]] + [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
** [[Ealbha]], [[Anbhás Chú Chulainn]], [[Liath Macha]], [[Cridenbél]], [[Calatin]]-[[Cailitin]], [[Lao]]=[[Lao mac Rianghabhra]]=[[Láeg mac Riangabra]], [[Cloch an Fhir Mhóir]], [[Cairbre mac Eithne]]

==Teangacha==
* [[Próit-Ind-Eorpais]] &lt;&gt; [[Na teangacha Ind-Eorpacha]]
* [[Prótai-Cheiltis]] &lt;&gt; [[Teangacha Ceilteacha]]
* [[Gaeilge Chianach]] ~ [[An Ghaeilge Ársa]]
* [[Sean-Ghaeilge]]
* [[Meán-Ghaeilge]]
* [[Gaeilge Chlasaiceach]]
* [[Gaeilge]]
* [[Gaeilge na hAlban]]
* [[Gaeilge Mhanann]]
* [[An Bhreatnais]], [[Breatnais]]
* [[An Bhriotáinis]], [[Briotáinis]]

==Eile==
* [[Aos Sí]], [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Lámhscríbhinn Ghleann Masain]]-[[Lámhscríbhinn Ghleann Masáin]]
# [[Leipreachán]] &amp;larr; [[:en:Leprechaun]]
* [[Na Cruithnigh]], [[Cernunnos]], [[Annála Inis Faithlinn]], [[Sé Aois an Domhain]] (''uath-imdhealú''), [[Sex Aetates Mundi]] (''síol''), [[Sex Aetates Mundi (Gaelach)]] (''síol''), [[Nuadha]], [[Noínden Ulad]], [[Indech]], [[Octriallach]]

= Bliain 3, 2020 - 2021 =
* [[Dartraige]]=[[Dartraí (tuath)]], [[Masraige]]=[[Masraí]]

== Feabhsú na Gaeilge (3) ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Féineachas ==
* [[Audacht Morainn]], [[Bechbretha]], [[Bretha Crólige]], [[Bretha Nemed Déidenach]], [[Cáin Adomnáin]], [[Críth gablach]], ''[[De duodecim abusivis saeculi]]'', [[Derbfine]]=[[Dearbhfhine]], [[Fír flathemon]], [[Fortúatha]]=[[Forthuatha]], [[Gáu flathemon]], [[Gúbretha Caratniad]], [[Lóg n-enech]], [[Senchas Már]]=[[Seanchas Mór]], [[Tánaisteacht]], [[Tecosca Cormaic]]=[[Teagasc Chormaic]], [[Uraicecht na Ríar]]=[[Bunleabhar na Riar]], [[Uraicecht Becc]]=[[Bunleabhar Beag]], [[Éraic]]=[[Éiric]]

== Bréifne ==
* [[Ríthe Bhréifne]], [[Bréifne Thoir]]-, [[Bréifne Thiar]]-, [[Tigernán Ua Ruairc]]=[[Tighearnán Ua Ruairc]]-

==Laigin==
* [[Bran Becc mac Murchado]]=[[Bran Beag mac Murchadha]], [[Bran Mut mac Conaill]]=[[Bran Buta mac Conaill]], [[Fáelán mac Colmáin]]=[[Faolán mac Colmáin]], [[Rónán mac Colmáin]], [[Brandub mac Echach]]=[[Bran Dubh mac Eochach]], [[Cellach Cualann]]=[[Ceallach Chualann]], [[Fiannamail mac Maoil Tuile]]=[[Fiannamail mac Máele Tuile]], [[Áed Dibchine]]=[[Aodh Dibhchine]], [[Áed Dub mac Colmáin]]=[[Aodh Dubh mac Colmáin]], [[Crimthann mac Áedo]]=[[Criomhthann mac Aodha]], [[Murchad mac Brain Mut]], [[Dúnchad mac Murchado]]=[[Dúnchadh mac Murchadha]], [[Fáelán mac Murchado]]=[[Faolán mac Murchadha]], [[Muiredach mac Murchado]]=[[Muireadhach mac Murchadha]], [[Cellach mac Dúnchada]]=[[Ceallach mac Dúnchadha]], [[Ruaidrí mac Fáeláin]]=[[Ruairí mac Faoláin]], [[Bran Ardchenn]]=[[Bran Ardcheann]], [[Fínsnechta Cethardec]]=[[Fíonsneachta Ceathairdheach]], [[Muiredach mac Brain Ardchinn]]=[[Muireadhach mac Brain Ardchinn]], [[Muiredach mac Ruadrach]]=[[Muireadhach mac Ruairí]], [[Cellach mac Brain]]=[[Ceallach mac Brain]], [[Bran mac Fáeláin]]=[[Bran mac Faoláin]], [[Lorcán mac Cellaig]]=[[Lorcán mac Ceallaigh]], [[Túathal mac Máele-Brigte]]=[[Tuathal mac Maoilbhríde]], &lt;strike&gt;[[Ruarc mac Bran]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Ruarc mac Brain]], [[Muirecán mac Diarmata]]=[[Muireacán mac Diarmada]], [[Dúnlaing mac Muiredaig]]=[[Dúnlaing mac Muireadhaigh]], [[Ailill mac Dúnlainge]], [[Domnall mac Muirecáin]]=[[Domhnall mac Muireacáin]], [[Muiredach mac Brain]]=[[Muireadhach mac Brain]], [[Crundmáel Erbuilc]]=[[Crannmhaol Anbholg]], [[Cerball mac Muirecáin]]=[[Cearbhall mac Muireacáin]], [[Fáelán mac Muiredach]]=[[Fáelán mac Muiredaig]]=[[Faolán mac Muireadhaigh]], [[Lorcán mac Fáeláin]]=[[Lorcán mac Faoláin]], [[Túathal mac Úgaire]]=[[Tuathal mac Aughaire]], [[Cellach mac Fáeláin]]=[[Ceallach mac Faoláin]], [[Úgaire mac Túathail]]=[[Aughaire mac Tuathail]], [[Domnall Cláen]]=[[Domhnall Claon mac Lorcáin]], [[Donnchad mac Domnall Claen]]?=[[Donnchad mac Domnaill Cláin]], ([[Máel Mórda mac Murchada]])=[[Maol Mórdha mac Murchadha]], [[Dúnlaing mac Túathail]]=[[Dúnlaing mac Tuathail]], [[Donncuan mac Dúnlainge]]=[[Donnchuan mac Dúnlainge]], [[Augaire mac Dúnlainge]]=[[Aughaire mac Dúnlainge]], [[Donnchad mac Dúnlainge]]=[[Donnchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Dúnlainge]]=[[Murchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Diarmata]]=[[Murchadh mac Diarmada]], [[Domhnall mac Murchadha (uathimdhealú)]]*, [[Domnall mac Murchada meic Diarmata]]≠[[Domhnall mac Murchadha]], [[Donnchad mac Domnaill Remair]]=[[Donnchadh mac Domhnaill Ramhair]], [[Énna mac Diarmata]]=[[Éanna mac Diarmada]], &lt;strike&gt;[[Diarmait mac Énna]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmait mac Énnai]]=[[Diarmaid mac Éanna]], [[Donnchad mac Murchada]]=[[Donnchadh mac Murchadha]], [[Diarmait mac Énna meic Murchada]]=[[Diarmaid mac Éanna mhic Mhurchadha]], [[Énna mac Donnchada meic Murchada]]=[[Énna Mac Murchada]]=[[Éanna mac Donnchadha mhic Mhurchadha]]=[[Éanna Mac Murchadha]], &lt;strike&gt;[[Bran Fionn mac Máelmórda]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Bróen mac Máelmórda]]=[[Braon mac Maoilmhórdha]], &lt;strike&gt;[[Murchad mac Brain Fionn]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Murchad mac Finn]]=[[Murchadh mac Fionn]]

==Uí Chinnsealaigh==
* [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Cú Chongelt mac Con Mella]]=[[Cú Chongheilt mac Con Mealla]], [[Echu mac Muiredaig]]=[[Eochadh mac Muireadaigh]], [[Eterscél mac Áeda]]=[[Eidirscéal mac Aodha]]?, [[Laidcnén mac Con Mella]]=[[Laoghcheann mac Con Mealla]], [[Sechnassach mac Colggen]]=[[Seachnasach mac Colgan]],  [[Crundmáel Bolg Luatha]]=[[Crannmhaol xxx Luatha]], [[Bran Ua Máele Dúin]] &amp;#x2192; [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Élothach mac Fáelchon]]=[[Éalathach mac Faolcháin]], [[Donngal mac Laidcnén]]=[[Donnghal mac Laoghchinn]], [[Dub Calgaid mac Laidcnén]]=[[Dubh Cealgadh mac Laoghchinn]], [[Cennselach mac Brain]]=[[Cinnsealach mac Brain]], [[Cairpre mac Laidcnén]]=[[Cairbre mac Laoghchinn]], [[Cellach Tosach mac Donngaile]]=[[Ceallach Tosach mac Donnghaile]], [[Cathal mac Dúnlainge]]

== Uí Fhailí ==
* [[Uí Failge]]=[[Uí Failghe]]=[[Uí Fhailí]], [[Ríthe Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]], [[Bruidge mac Nath Í]]=[[Bruí mac Nath Í]], [[Áed Rón mac Cathail]]=[[Aodh Rón mac Cathail]], [[Ailill mac Áedo Róin]]=[[Ailill mac Aodha Róin]], [[Cillíne mac Forannáin]], [[Fland Dá Chongal]]=[[Flann ó Congaile]], [[Forbassach Ua Congaile]]=[[Forbasach ó Congaile]], [[Ailill Corrach mac Flainn]], [[Flaithnia mac Flainn]], [[Cummascach mac Flainn]]=[[Cumascach mac Flainn]], [[Cináed mac Flainn]]=[[Cionaoth mac Flainn]], [[Mugrón mac Flainn]]=[[Mughrón mac Flainn]], [[Domnall mac Flaíthnia]]=[[Domhnall mac Flaíthnia]], [[Óengus mac Mugróin]]=[[Aonghas mac Mughróin]], [[Flaíthnia mac Cináeda]]=[[Flaithnia mac Cionaoith]], [[Cináed mac Mugróin]]=[[Cionaoth mac Mughróin]]

==Mumha==
* [[Saltair Caisil]]=[[Saltair Chaisil]]

* [[Coirpre Cromm mac Crimthainn]]=[[Cairbre Crom mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Coirpri Chruimm]]=[[Feilimí mac Cairbre Chroim]], [[Fergus Scandal mac Crimthainn]]=[[Fearghas Scannal mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Tigernaig]]=[[Feilimí mac Tiarnaigh]], [[Amalgaid mac Éndai]]=[[Amhalghaidh mac Éanna]], [[Garbán mac Éndai]]=[[Garbhán mac Éanna]], [[Cathal mac Áedo]]=[[Cathal mac Aodha]], [[Cúán mac Amalgado]]=[[Cúán mac Amhalghadha]], [[Máenach mac Fíngin]]=[[Maonach mac Finghin]], [[Cathal Cú-cen-máthair]]=[[Cathal Cú-gan-mháthair]], [[Colgú mac Faílbe Flaind]]=[[Colgú mac Failbhe Flainn]], [[Finguine mac Cathail]]=[[Finghin mac Cathail]], [[Ailill mac Cathail]], [[Cormac mac Ailello]]=[[Cormac mac Ailealla]], [[Eterscél mac Máele Umai]]=[[Eidirscéal mac Maoil Umha]], [[Cathussach mac Eterscélai]]=[[Cathasach mac Eidirscéil]], [[Máel Dúin mac Áedo]]=[[Maol Dúin mac Aodha]], [[Ólchobar mac Duib-Indrecht]]=[[Ólchúr mac Duibh-Ixxx]], [[Ólchobar mac Flainn]]=[[Ólchúr mac Flainn]], [[Artrí mac Cathail]]=[[Airtrí mac Cathail]], [[Tnúthgal mac Artrach]]=[[xxx]], [[Tnúthgal mac Donngaile]]=[[Tnúthghal mac Donnghaile]], [[Feidlimid mac Cremthainn]]=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Ólchobar mac Cináeda]]=[[Ólchúr mac Cxxx]], [[Áilgenán mac Donngaile]]=[[Áilgeanán mac Donnghaile]], [[Máel Gualae mac Donngaile]]=[[Maol Guala mac Donnghaile]], [[Cenn Fáelad hua Mugthigirn]]=[[Ceann Faoladh Ó Macthiarna]], [[Dúnchad mac Duib-dá-Bairenn]]=[[Dúnchadh mac Duibh-dá-Bhoireann]], [[Dub Lachtna mac Máele Gualae]]=[[Dubh Lachtna mac Maoil Gualainne]], [[Finguine Cenn nGécan mac Loégairi]]=[[Finghin Ceann Géagán mac Laoghaire]], [[Cormac mac Cuilennáin]]=[[Cormac mac Cuileannáin]], [[Flaithbertach mac Inmainén]]=[[Flaithbheartach mac Ionúin]], [[Lorcán mac Coinlígáin]]=[[Lorcán mac Coinlíogáin]], [[Cellachán Caisil]]=[[Ceallachán Chaisil]], [[Máel Fathardaig mac Flainn]]=[[Maol Fathardaigh mac Flainn]]-, [[Dub-dá-Bairenn mac Domnaill]]=[[Dubh-dá-Bhoireann mac Domhnaill]], [[Fer Gráid mac Cléirig]]=[[Fear Grá mac Cléirigh]], [[Donnchad mac Cellacháin]]=[[Donnchadh mac Ceallacháin]], [[Máel Muad mac Brain|Maol Muadh mac Brain]], [[Íomhar Luimnigh]]-, [[Mathgamain mac Cennétig]]=[[Mathúin mac Cinnéide]], [[Diarmait Ua Briain]]=[[Diarmaid Ó Briain]], [[Muirchertach Ua Briain]]=[[Muircheartach Ua Briain]]-, [[Cormac Mac Carthaigh]]=[[Cormac Mac Cárthaigh]], [[Conchobar Ua Briain]]=[[Conchúr Ó Briain]], &lt;strike&gt;[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ua Bhriain]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Toirdhelbach mac Diarmata Ua Briain]]=[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ó Briain]], [[Domnall Mór Ua Briain]]=[[Domhnall Mór Ó Briain]], [[Dúngal mac Máel Fothardaig Ua Donnchada]]=[[Dúnghal mac Maoil Fhothardaigh Ó Donnchadha]], Murchad mac Donnchada, [[Brian mac Murchada Ua Briain]]=[[Brian mac Murchadha Ó Briain]]

== Iarmhumha ==
* [[Coirpre Luachra mac Cuirc]]=[[Cairbre Luachra mac Coirc]], [[Dauí Iarlaithe mac Maithni]]=[[]], [[Máel Dúin mac Áedo Bennán]]=[[Maol Dúin mac Aodha Beannáin]], [[Congal mac Máele Dúin]]=[[Congal mac Maoil Dúin]]

== Oirialla ==
* [[Gofraid mac Fergusa]]=[[Gofraidh mac Fearghasa]]-, [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

==Osraí==
* [[Osraige]]=[[Osraí]], [[Cerball mac Dúnlainge]]=[[Cearbhall mac Dúnlainge]], [[Anmchad mac Con Cherca]]=[[Anmchadh mac Con Chearca]], [[Forbasach mac Ailella]]=[[Forbasach mac Ailealla]], [[Tóim Snáma mac Flainn]]=[[Tuaim Snámha mac Flainn]], [[Cellach mac Fáelchair]]=[[Ceallach mac Faolchair]], [[Dúngal mac Cellaig]]=[[Dúnghal mac Ceallaigh]], [[Donnchad mac Gilla Pátraic]]=[[Donnchadh mac Giolla Phádraig]] (1), [[Gilla Pátraic mac Donnchada]]=[[Giolla Phádraig mac Donnchadha]], [[Fáelchar Ua Máele Ódrain]]=[[Faolchar ó Maoil Ódrain]], [[Cú Cherca mac Fáeláin]]=[[Cú Chearca mac Faoláin]], [[Ailill mac Fáeláin]]=[[Ailill mac Faoláin]], [[Fáelán mac Forbasaig]]=[[Faolán mac Forbasaigh]], [[Fergal mac Anmchada]]=[[Fearghal mac Anmchadha]], [[Dúngal mac Fergaile]]=[[Dúnghal mac Fearghaile]], [[Riacán mac Dúnlainge]]=[[Riagán mac Dúnlainge]], [[Diarmait mac Cerbaill (rí Osraí)]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill (rí Osraí)]], [[Cellach mac Cerbaill]]=[[Ceallach mac Cearbhaill]]

== Uí Néill ==
* [[Uí Néill]]
** [[Uí Néill an Tuaiscirt]]
*** [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]]
*** [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]]
*** [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]]
**** [[Ó Néill]]
** [[Uí Néill an Deiscirt]]
*** [[Ríthe Bhreá]]
**** [[Síol Aodha Sláine]]
**** [[Cnóbha]]
**** [[Loch Gabhair]]
*** [[Ríocht na Mí]]
**** [[Ríthe na Mí]]
*** [[Tethba]]=[[Tethbae]]=[[Txxx]]
**** [[Cenél Coirpri]]
**** [[Cenél Maini]]
*** [[Ríthe Uisnigh]]
**** [[Clann Cholmáin]]
***** [[Clann Cholmáin Bhig]]
***** [[Clann Cholmáin Mhóir]]
**** [[Ríthe Fhir Chúl Bhreá]]

== Uí Néill an Deiscirt ==
=== [[Ríthe Bhreá]] ===
* [[Conall Laeg Breg]] mac Aodha Sláine=[[Conall Laogh Bhreá]] mac Aodha Sláine, [[Congal mac Áedo Sláine]]=[[Conghal mac Aodha Sláine]], [[Ailill Cruitire]] mac Aodha Sláine, [[Conaing Cuirre]] mac Congaile=[[Conaing Coirre]] mac Conghaile, [[Congalach mac Conaing Cuirre]]=[[Conghalach mac Conaing Choirre]], [[Írgalach mac Conaing]]=[[Irgalach mac Conaing]] Cuirre=[[Iorghalach mac Conaing]] Choirre, [[Amalgaid mac Congalaig]]=[[Amhalaidh mac Conghalaigh]], [[Conall Grant]]=[[Conall Grant mac Cernaig]]=[[Conall Grant mac Cearnaigh]], [[Conaing mac Amalgado]]=[[Conaing mac Amhalaí]], [[Indrechtach mac Dungalaig]]=[[Indreachtach mac Dunghalaigh]], [[Dúngal mac Amalgado]]=[[Dúnghal mac Amhalaí]], [[Coirpre mac Fogartaig]]=[[Cairbre mac Fógartaigh]], [[Congalach mac Conaing]]=[[Conghalach mac Conaing]], [[Diarmait mac Conaing]]=[[Diarmaid mac Conaing]], [[Flann mac Congalaig]]=[[Flann mac Conghalaigh]], [[Cernach mac Congalaig]]=[[Cearnach mac Conghalaigh]], [[Cummascach mac Congalaig]]=[[Cumascach mac Conghalaigh]], [[Conaing mac Flainn]], [[Cináed mac Conaing]]=[[]], [[Flann mac Conaing]], [[Niall mac Cernaig Sotal]]=[[Niall mac Cearnaigh Sotal]], [[Maine mac Néill]], [[Cathal mac Néill]], [[Cathal mac Áeda]]=[[Cathal mac Aodha, rí Bhreá]], [[Cernach mac Fogartaig]]=[[Cearnach mac Fógartaigh]], [[Fergus mac Fogartaig]]=[[Fearghas mac Fógartaigh]], [[Niall mac Conaill]], [[Máel Dúin mac Fergusa]]=[[Maol Dúin mac Fearghasa]], [[Fogartach mac Cummascaig]]=[[Fógartach mac Cumascaigh]], [[Cummascach mac Fogartaig]]=[[Cumascach mac Fógartaigh]], [[Ailill mac Fergusa]]=[[Ailill mac Fearghasa]], [[Cernach mac Fergusa]]=[[Cearnach mac Fearghasa]], [[Tigernach mac Fócartai]]=[[Tiarnach mac Fógartaigh]]

=== [[Ríthe na Mí]] ===
* [[Fallomon mac Con Congalt]]=[[Fallamhain mac Con Congheilte]], [[Domnall mac Donnchada Midi]]=[[Domhnall mac Donnchadha na Mí]], [[Muiredach mac Domnaill Midi]]=[[Muireadhach mac Domhnaill na Mí]], [[Máel Ruanaid mac Donnchada Midi]]=[[Maol Rúnaí mac Donnchadha na Mí]], [[Lorcán mac Cathail]], [[Donnchad mac Aedacain]]=[[Donnchadh mac Aodhacáin]]

=== [[Ríthe Uisnigh]] ===
* [[Conall Cremthainne]] mac Néill=[[Conall Criomhthainn]], [[Fiachu mac Néill]]=[[Fiacha mac Néill]], [[Ardgal mac Conaill]]=[[Ardal mac Conaill]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], ([[Colmán Már mac Diarmato]]= [[Colmán Bec mac Diarmato]])=[[Colmán mac Diarmato]]=[[Colmán mac Diarmada]], [[Suibne mac Colmáin]]=[[Suibhne mac Colmáin]], [[Fergus mac Colmáin]]=[[Fearghas Mac Colmáin]], [[Óengus mac Colmáin]]=[[Aonghas mac Colmáin]], [[Conall Guthbinn]]=[[Conall Guthbinn mac Suibni]]=[[Conall Guthbhinn mac Suibhne]], [[Máel Dóid mac Suibni]]=[[Maol Dxxx mac Suibhne]], [[Diarmait Dian]]=[[Diarmaid Dian]], [[Murchad Midi]]=[[Murchadh na Mí]]

=== Ríthe Fir Chúl Bhreá ===
* [[Áed mac Dlúthaig]]=[[Aodh mac Dlúthaigh]],  [[Flann mac Áedo]]=[[Flann mac Aodha]]

=== Tethba ===
* [[Cenél Coirpri]]/[[Cenél Maini]] &amp;rarr; [[Tethba]]=[[Tethbae]]

== Uí Néill an Tuaiscirt ==
* [[Uí Néill an Tuaiscirt]] &amp;larr; [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]], [[Muiredach mac Eógain]]=[[Muireadhach mac Eoghain]], [[Colcu mac Domnaill]]=[[Colga mac Domhnaill]], [[Máel Fithrich mac Áedo]] Uaridnach=[[Maol Fithrigh mac Aodha]], [[Ernaine mac Fiachnai]]=[[Earnaine mac Fiachna]], [[Urthuile mac Máele Tuile]]-, [[Crundmáel mac Suibni]] Menn=[[Crannmhaol mac Suibhne]], [[Ferg mac Crundmaíl]]=[[Fearg mac Crannmhaoil]], [[Máel Dúin mac Máele Fithrich]]=[[Maol Dúin mac Maoil Fhithrigh]], [[Fland mac Máele Tuile]]=[[Flann mac Maoil Tuile]], [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]=[[Maol Dúin mac Aodha Alláin]], [[Murchad mac Máele Dúin]]=[[Murchadh mac Maoil Dúin]], [[Domnall mac Áeda]]=[[Domhnall mac Aodha (rí Ailigh)]], [[Muirchertach mac Néill]]=[[Muircheartach mac Néill]], [[Flaithbertach Ua Néill]]=[[Flaithbheartach Ó Néill]], [[Domnall Ua Lochlainn]]==[[Domhnall Mac Lochlainn]], [[Niall Mac Lochlainn]], [[Áed in Macáem Tóinlesc]] Ua Néill=[[Aodh an Macaomh Tóinleasc]] mac Muircheartaigh, [[Ríthe Thír Eoghain]], [[Grianán Ailigh#Miotaseolaíocht]], [[Conall Gulban]], [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]], [[Tír Chonaill]], [[Ríthe Thír Chonaill]], [[Conall Cú mac Áedo]]=[[Conall Cú mac Aodha]], [[Áed Muinderg]] mac Flaithbertaig=[[Aodh Muindearg]], [[Loingsech mac Flaithbertaig]]=[[Loingseach mac Flaithbheartaigh]], [[Murchad mac Flaithbertaig]]=[[Murchadh mac Flaithbheartaigh]], [[Domnall mac Áeda Muindeirg]]=[[Domhnall mac Aodha Mhuindeirg]], [[Eógan mac Néill]]=[[Eoghan mac Néill]], [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]], [[Tír Eoghain]], [[Ruaidrí ua Canannáin]]

== Ulaid ==
* [[Dál Fiatach]], [[Uí Echach Cobo]], [[Fergus mac Áedáin]]=[[Fearghas mac Aodháin]], [[Cú Chuarán mac Dúngail Eilni]]=[[Cú Chuarán mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Róin mac Bécce Bairrche]]=[[Áed Róin]]=[[Aodh Róin]], [[Cathussach mac Ailello]]=[[Cathasach mac Ailealla]], [[Bressal mac Áedo Róin]]=[[Breasal mac Aodha Róin]], [[Fiachnae mac Áedo Róin]]=[[Fiachna mac Aodha Róin]], [[Tommaltach mac Indrechtaig]]=[[Tomaltach mac Ionrachtaigh]], [[Eochaid mac Fiachnai]]=[[Eochaidh mac Fiachna]], [[Cairell mac Fiachnai]]=[[Caireall mac Fiachna]], [[Máel Bressail mac Ailillo]]=[[Maol Bhreasail mac Ailealla]], [[Muiredach mac Eochada]]=[[Muireadhach mac Eochadha]], [[Matudán mac Muiredaig]]=[[Madadán mac Muireadhaigh]], [[Lethlobar mac Loingsig]]=[[Leathlobhar mac Loingsigh]], [[Cathalán mac Indrechtaig]]=[[Cathalán mac Ionrachtaigh]], [[Ainbíth mac Áedo]]=[[Ainbhioth mac Aodha]], [[Eochocán mac Áedo]]=[[Eochagán mac Aodha]], [[Airemón mac Áedo]]=[[Éireamhón mac Aodha]], [[Fiachnae mac Ainbítha]]=[[Fiachna mac Ainbhith]], [[Bécc mac Airemóin]]=[[Bxxx mac Éireamhóin]],  [[Muiredach mac Eochocáin]]=[[Muireadhach mac Eochagáin]], [[Máel Mocheirge mac Indrechtaig]]=[[Maol Mochéirí mac Ionrachtaigh]], [[Aitíth mac Laigni]]=[[Axxx mac Lxxx]], [[Cenn Etig mac Lethlobair]]=[[Cenn Étig mac Lethlobair]]=[[Ceann Éidigh mac Leathlobhair]], [[Áed mac Eochocáin]]=[[Aodh mac Eochagáin]], &lt;strike&gt;[[Loingsech mac Cenn Étig]]&lt;/strike&gt;=[[Loingsech mac Cinn Étig]], [[Áed mac Loingsig]]=[[Aodh mac Loingsigh]], [[Niall mac Eochada]]=[[Niall mac Eochadha]]


* [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Dál nAraidi an Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uí Eachach Chobha]], [[Eilne]], [[Sárán mac Cóelbad]]=[[Sárán mac Caolbhaidh]], [[Condlae mac Cóelbad]]=[[Connla mac Caolbhaidh]], [[Fíachna Lonn mac Cóelbad]]=[[Fiachna Lonn mac Caolbhaidh]], [[Scandal mac Bécce]]=[[Scannal mac ''Bécce'']], [[Eochaid Iarlaithe mac Lurgain]]=[[Eochaid Iarlaithe]]=[[Eochaidh Iarlaithe]], [[Cathassach mac Lurgain]]=[[Cathasach mac Lorgan]], [[Dúngal Eilni mac Scandail]]=[[Dúnghal Eilne mac Scannail]], [[Cathassach mac Máele Cáich]]=[[Cathasach mac Maoil Chaoich]], [[Ailill mac Dúngaile Eilni]]=[[Ailill mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Aired]]=[[Aodh Aireach]], [[Lethlobar mac Echach]]=[[Leathlobhar mac Eachach]], [[Fiachra Cossalach]]=[[Fiachra Cosalach]], [[Indrechtach mac Lethlobair]]=[[Ionrachtach mac Leathlobhair]], [[Flathróe mac Fiachrach]]=[[Fxxx mac Fiachra]], [[Cináed Ciarrge mac Cathussaig]]&amp;rarr;[[Cináed Cairge mac Cathussaig]]=[[Cxxx Cairge mac Cathasaigh]]

==Déise==
* [[Déisi]]=[[Déise]], [[Dál Fiachrach Suighe]]=[[Dál Fhiachra Shuí]], [[Déisi Temro]]=[[Déise Theamhrach]], [[Déisi Becc]]=[[Déise Beag]], [[Déisi Muman]]=[[Déise Mumhan]]==[[Déisi Deiscirt]], &lt;strike&gt;[[Déisi in Tuaiscirt]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Déisi Tuaiscirt]]=[[Déise an Tuaiscirt]], [[Ríthe Dhéise Mumhan]], [[Tairired na nDéssi]]=[[Tairshireadh na nDéis]] &gt; [[Óengus Gaíbúaibthech]]=[[Aonghas Gabhuaibhtheach]], [[Ríocht Dyfed]]-, [[Cogad Gáedel re Gallaib]]=[[Cogadh Gael le Gaill]], [[Delbna]]=[[Dealbhna (dream)]]

== Miotaseolaíocht ==
* [[Bradán feasa]]

==Ard-Ríthe==
* [[Cellach mac Máele Coba]]=[[Ceallach mac Maoil Chobha]], [[Conall mac Máele Coba]]=[[Conall mac Maoil Chobha]]=[[Conall Cóel]]=[[Conall Caol]], [[Diarmait mac Áedo Sláine]]=[[Diarmaid mac Aodha Sláine]], [[Blathmac mac Áedo Sláine]]=[[Blathmac mac Aodha Sláine]], [[Sechnassach]]=[[Seachnasach]]=[[Sechnassach mac Blathmaic]]=[[Seachnassach mac Blathmaic]], [[Cenn Fáelad]]=[[Cenn Fáelad mac Blathmaic]]=[[Ceann Faoladh mac Blathmaic]], [[Fínsnechta Fledach]]=[[Fíonsneachta Fleách]]=[[Fínsnechta Fledach mac Dúnchada]]=[[Fíonsneachta Fleách mac Dúnchadha]], [[Loingsech mac Óengusso]]=[[Loingseach mac Aonghasa]], [[Congal Cennmagair]]=[[Conghal Ceannmhaghair]], [[Fergal mac Máele Dúin]]=[[Fearghal mac Maoil Dúin]], [[Fógartach mac Néill]], [[Cináed mac Írgalaig]]=[[Cxxx mac Iorghalaigh]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbeartach mac Loingsigh]], [[Áed Allán]]=[[Aodh Allán]], [[Domnall Midi]]&amp;rarr;[[Domhnall Mac Murchadha]]=[[Domhnall Mí]]=[[Domhnall mac Murchadha]], [[Niall Frossach]]=[[Niall Frasach]], [[Donnchad Midi]]=[[Donnchadh Mí]], [[Aed Oirdnide]]=[[Aodh Oirdní]], [[Conchobar mac Donnchada]]=[[Conchúr mac Donnchadha]]], [[Niall Caille]] / [[Fedelmid mac Cremthainn]] ([[Annála Inis Faithlinn|AIF]]), [[Niall Noígíallach]] &amp;larr; [[Níall Noígíallach]], ([[Fiachrae Cássan]]=)[[Fiachrae Cassán]]=[[Fiachra Casán]], [[Dáire Drechlethan]]=[[Dáire Dreachleathan]], [[Áed Findliath]]=[[Aodh Fionnliath]], [[Niall Glúndub]]=[[Niall Glúindubh]], [[Donnchad Donn]]=[[Donnchadh Donn]], [[Congalach Cnogba]]=[[Conghalach Cnobha]], [[Domnall ua Néill]]=[[Domhnall Ó Néill]], [[Donnchad mac Briain]]=[[Donnchadh mac Briain]], [[Diarmait mac Máel na mBó]]=[[Diarmait mac Maíl na mBó]]=[[Diarmaid mac Maoil na mBó]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbheartach mac Loingsigh]]

==Scéalta==
* [[Scátháin na bhFlatha]], [[Sedulius Scottus]]-, [[Caithréim Chellacháin Chaisil]], [[Cogad Gáedel re Gallaib]], [[Senchas Fagbála Caisil]], [[Immram Curaig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Maíle Dúin]]=[[Máel Dúin]]=[[Maol Dúin]], [[Immram curaig Ua Corra]]=[[Iomramh Currach Uí Chorra]], [[Imrum Snedhghusa ocus Mic Ríagla]]=[[Iomramh S agus Mic Riagla]], [[Baile Suibne]]=[[Buile Shuibhne]], [[Cath Maige Rátha]], [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]-, [[Mo Ling]]-, [[Fled Dúin na nGéd]], [[Aided Chlainne Tuirenn]]=[[Oidheadh Chlainne Tuireann]], [[Aided Muirchertaig meic Erca]], &lt;strike&gt;[[Aislinge Meic Chon Glinne]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Aislinge Meic Con Glinne]], [[Amra Choluim Chille]], [[Caithréim Cellaig]], [[Compert Mongáin]]=[[Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]], [[Eachtra Thaidhg mhic Céin]]=[[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg mhic Céin]], [[Fingal Rónáin]], [[Máel Dúin (uathimdhealú)]]=[[Maol Dúin (uathimdhealú)]], [[Scéla Cano meic Gartnáin]], [[Tochmarc Becfola]], [[Duanaire Finn]], [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]], [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]], [[Echtra Cormaic i Tír Tairngiri]] &amp;rarr; [[Cormac mac Airt]], [[Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] &amp;rarr; [[Tadhg mac Céin]], [[Fotha Catha Cnucha]] &amp;rarr; [[Cumall]], [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis]] &amp;rarr; [[Naomh Breandán]]

== ''Ól nÉchmacht'' ==
* [[Annála Connacht]]=[[Annála Chonnacht]], [[Cóiced Ol nEchmacht]]=[[Cóiced Ól nÉchmacht]]=[[Cúige Dhál Éachmacht]], [[Fir Craibe]]=[[Fir Chraibhe]], [[Túatha Taíden]]=[[Tuatha Taiden]]=[[Tuatha Taoidhean]], [[Delbna Nuadat]]=[[Dealbhna Nuad]], [[Dealbhna Thír Dhá Loch]], ([[Corco Mogha]]), [[Cálraige]], [[Partraige]], [[Corco Fir Trí]]=[[Corca Fhir Thrí]], [[Cian d'Fhearaibh Bolg]]=[[Cian d'Fhir Bholg]]

== Conmhaicne ==
* [[Conmhaicne#Clanna]], [[Conmhaicne Mara]], [[Conmaícne Dúna Móir]]=[[Conmhaicne Dhúin Mhóir]], [[Trícha Máenmaige]]=[[Conmaícne Máenmaige]]=&lt;strike&gt;[[Conmhaicne Mheáinmhaigh]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaigh]]&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaighe]], [[Conmaícne Cúile]]=[[Conmhaicne Coille]], [[Cluain Conmhaícne]]=[[Cluain Chonmhaicne]], &lt;strike&gt;[[Conmhaícne Cenel Luacháin]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmaícne Cenél Luacháin]]=[[Conmhaicne Cineál Luacháin]], [[Conmaícne Carra]]=[[Conmhaicne Ceara]], [[Conmhaicne Anghaile]], [[Uí Fiachrach Finn]]=[[Uí Fhiachrach Fhionn]], [[Maigh Nissi]]&amp;rarr;[[Liatroim, Barúntacht, Contae Liatroma]], [[Eolas mac Biobhsaigh]], [[Muintir Eolais]], [[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fíonacha]]

== Connachta ==
* [[Connachta]], [[Ríthe na gConnacht]], [[Brión mac Echach Mugmedóin]]=[[Brión mac Echach Muigmedóin]]=[[Brian mac xxx]], [[Ailill mac Echach Mugmedóin]]=[[Ailill mac xxx]], [[Fiachrae]]=[[Fiachra]], [[Cairpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]], [[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]], [[Ciarraige Aí]]=[[Ciarraí Aoi]], [[Ciarraige Locha na nÁirne]]=[[Ciarraí Locha na nAirní]], [[Ciarraige Airtig]]=[[Ciarraí Airtigh]], [[Ciarraige Óic Bethra]]=[[Ciarraí Óig Bheathra]], [[Aidne]]=[[Aidhne]], [[Áengus mac Umor]]=[[Aonghas mac Úmhór]], [[Amalgaid mac Fiachrach]]=[[Amhalaí mac Fiachra]], [[Dauí Tenga Uma]]=[[Dxxx Teanga Umha]], [[Duinsech ingen Duach]]=[[Duinseach ní Dhuach]], [[Eógan Bél]]=[[Eoghan Béal]], [[Ailill Inbanda]]=[[Ailill Baineanda]], [[Echu Tirmcharna]]=[[Eocha Tirimcharna]], [[Áed mac Echach]]=[[Aodh mac Eachach]], [[Uatu mac Áedo]]=[[Uada mac Aodha]], [[Colmán mac Cobthaig]]=[[Colmán mac Cobhthaigh]], [[Rogallach mac Uatach]], [[Loingsech mac Colmáin]], [[Guaire Aidne mac Colmáin]]=[[Guaire Aidhne mac Colmáin]], [[Cenn Fáelad mac Colgan]]=[[Ceann Faoladh mac Colgan]], [[Dúnchad Muirisci]]=[[Dúnchadh Mhuirisce]], [[Fergal Aidne mac Artgaile]]=[[Fearghal Aidhne mac Ardaile]], [[Muiredach Muillethan]]=[[Muireadhach Moilleathan]], [[Cellach mac Rogallaig]]=[[Ceallach mac Raghallaigh]], [[Indrechtach mac Dúnchado]]=[[Indreachtach mac Dúnchadha]], [[Indrechtach mac Muiredaig]]=[[Indreachtach mac Muireadhaigh]], [[Domnall mac Cellaig]]=[[Domhnall mac Ceallaigh]], [[Cathal mac Muiredaig]]=[[Cathal mac Muireadhaigh]], [[Áed Balb mac Indrechtaig]]=[[Aodh Balbh mac Indreachtaigh]], [[Forggus mac Cellaig]]=[[Fearghas mac Ceallaigh]], [[Ailill Medraige mac Indrechtaig]]=[[Ailill Mheadraí mac Indreachtaigh]], [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dubh-Indreacht mac Cathail]], [[Donn Cothaid mac Cathail]]=[[Donn Cothú mac Cathail]], [[Flaithrí mac Domnaill]]=[[Flaithrí mac Domhnaill]], [[Artgal mac Cathail]]=[[Ardal mac Cathail]], [[Tipraite mac Taidg]]=[[Tiobraid mac Taidhg]], [[Cináed mac Artgail]]=[[Cináed mac Ardail]], [[Colla mac Fergusso]]=[[Colla mac Fearghasa]], [[Muirgius mac Tommaltaig]], [[Diarmait mac Tommaltaig]], [[Cathal mac Muirgiussa]]=[[Cathal mac Muiriosa]], [[Murchad mac Áedo]]=[[Murchadh mac Aodha]], [[Fergus mac Fothaid]]=[[Fearghas mac Fothaidh]], [[Finsnechta mac Tommaltaig]], [[Mugron mac Máele Cothaid]], [[Conchobar mac Taidg Móir]]=[[Conchúr mac Taidhg Mhóir]], [[Áed mac Conchobair]]=[[Aodh mac Conchúir]], [[Tadg mac Conchobair]]=[[Tadhg mac Conchúir]], [[Cathal mac Conchobair]]=[[Cathal mac Conchúir]], [[Tadg mac Cathail]]=[[Tadhg mac Cathail]], [[Fergal Ua Ruairc]]=[[Fearghal Ó Ruairc]], &lt;strike&gt;[[Conchobar mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Conchobar mac Taidg]], &lt;strike&gt;[[Cathal mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Cathal mac Taidg]]=[[Cathal mac Taidhg]], [[Cathal mac Conchobair maic Taidg]]=[[Cathal mac Conchúir mhic Thaidhg]], [[Tadg in Eich Gil]]=[[Tadhg an Eich Ghil]], [[Art Uallach Ua Ruairc]]=[[Art Ualach Ó Ruairc]], [[Áed in Gai Bernaig|Aodh an Gha Bhearnaigh]], [[Áed Ua Ruairc]]=[[Aodh Ó Ruairc]], [[Ruaidrí na Saide Buide]]=[[Ruairí na Saidhe Buí]], &lt;strike&gt;[[Flaithbertaigh Ua Flaithbertaigh]]&lt;/strike&gt;=[[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh]], [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Tadhg mac Ruairí Ó Conchúir]], [[Domnall Ua Ruairc]]=[[Domhnall Ó Ruairc]], [[Domnall Ua Conchobair]]=[[Domhnall Ó Conchúir]], [[Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]], [[Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Ruaidrí mac Tairrdelbaig Ua Conchobair]], [[Uí Briúin]]=[[Uí Bhriúin]] &amp;larr; [[Uí Briúin Aí]]=[[Uí Bhriúin Aoi]] &amp;larr; [[Uí Briúin Seóla]]=[[Uí Bhriúin Seola]] &amp;larr; [[Uí Briúin Bréifne]]=[[Uí Bhriúin Bhréifne]] &amp;larr; [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muireadhaigh]] &amp;larr; [[Síl Cellaig]]=[[Síol Cheallaigh]] &amp;larr; [[Síl Cathail]]=[[Síol Chathail]], [[Muintir Murchada]]=[[Muintir Mhurchadha]], [[Clann Fhergail]]=[[Clann Fhearghaile]], [[Clann Taidg]]=[[Clann Taidhg]], [[Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada]]=[[Críochadóireacht chiníoch dúchais Mhuintir Mhurchadha]], &lt;strike&gt;[[Uí Chonchúír]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Uí Chonchúir]], [[Uí Fiachrach]]=[[Uí Fhiachrach]]=[[Uí Fiachra]], [[Uí Fiachrach Aidne]]=[[Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Uí Fiachrach Muaide]]=[[Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Cenél Áeda na hEchtge]]=[[Cineál Aodha na hEachtaí]], [[Seachnasach mac Donnchadha]], [[Uí Sheachnasaigh]], [[Uí Dhubhda]], [[Uí Ruairc]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]]=[[Muircheartach Nár mac Guaire]], [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Conchúir]], [[Cathal Carragh Ua Conchobair]]

{{Navbox
 | name = Ríocht na gConnacht
 | title = [[Ríocht na gConnacht]]

 | group1 = [[Tuath]]a
 | list1 = 
 {{Navbox|child

   | group1 = [[Connachta]]
   | list1 = [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin|Uí Briúin Bréifne]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Umaill|Uí Briúin Maille]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Partraige]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Finn]]&amp;nbsp;• [[Cairbre Drom Cliabh]]

   | group2 = [[Ulaid]]
   | list2 = [[Conmhaicne Mara]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cenéoil Dubáin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cúile Tolad]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Maigh Réin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Meánmhaighe]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Sléibe Formaile]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Aí]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Locha na nÁirne]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Airtech]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Óic Bethra]] &amp;nbsp;• [[Soghain]]

   | group3 = [[Deirgtine]]
   | list3 = [[Luigne Chonnacht|Luighne]]&amp;nbsp;• [[Corca Fhir Trí]]&amp;nbsp;• [[Gailenga]]&amp;nbsp;• [[Delbna]]&amp;nbsp;• [[Éile]]

   | group4 = [[Érainn]]
   | list4 = [[Cálraige]]&amp;nbsp;• [[Dartraige]]

   | group5 = Eile
   | list5 = [[Fir Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Dál nDruithne]]&amp;nbsp;• [[Gamanraige]]&amp;nbsp;• [[Fir Domnann]]&amp;nbsp;• [[Senchineoil]]&amp;nbsp;• [[Grecraige]]&amp;nbsp;• [[Delbhna|Delbhna Cuile Fabhair]]&amp;nbsp;• [[Dealbhna Thír Dhá Loch|Delbna Tír Dhá Locha]]&amp;nbsp;• [[Delbna Nuadat]]&amp;nbsp;• [[Uaithne]]&amp;nbsp;• [[Masraige]]&amp;nbsp;• [[Corco Moga]]
 
 }}

 | group2 = Rítheaghlaigh
 | list2 = 
 {{Navbox|child
 
   | group1 = Muintreacha
   | list1 = [[Uí Fiachrach]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí nAilello]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]

   | group2 = Clanna
   | list2 = [[Uí Sheachnasaigh]]&amp;nbsp;• [[Uí Chonchúir]]&amp;nbsp;• [[Uí Dhubhda]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlannagáin]]&amp;nbsp;• [[Uí Ruairc]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlaithbheartaigh]]

 }}

 | group10 = Ríochtaí comharbachta
 | list10 = [[Uí Maine]] ([[Síol Anmchadha]], [[Máenmaige]], [[Clann Uatach]])&amp;nbsp;• [[Bréifne]] ([[Bréifne Thoir|Thoir]] agus [[Bréifne Thiar|Thiar]])&amp;nbsp;• [[Uí Díarmata]]&amp;nbsp;• [[Síl Máelruain]]&amp;nbsp;• [[Magh Luir]]&amp;nbsp;• [[Umaill]]&amp;nbsp;• [[Iar Connacht]]

 | group11 = Ábhair
 | list11 = [[Ríthe na gConnacht]]&amp;nbsp;• [[Ráth Cruachan]]&amp;nbsp;• [[Annála Connacht]]&amp;nbsp;• [[Táin Bó Flidais]]&amp;nbsp;• [[Cóiced Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Nagnatae]]&amp;nbsp;• [[Auteini]]&amp;nbsp;• [[na Trí Tuatha]]&amp;nbsp;• [[Clann Taidg]]&amp;nbsp;• [[Clann Fhearghaile]]&amp;nbsp;• [[Muintir Murchada]]&amp;nbsp;• [[Maigh Seóla]]

| belowclass = hlist
| below      = {{Icon|Category}} [[:Catagóir:Connachta|Category]]&amp;nbsp;• {{Icon|WikiProject}} [[Wikipedia:WikiProject Celts|WikiProject]]
}}

== Íochtar Chonnacht ==
* [[Íochtar Chonnacht]], [[Cairbre Drom Cliabh]]=[[Cairbre Dhroim Chliabh]], [[Corann]], [[Cúl ó bhFionn]] ([[Cúil Ó bhFinn]]-), [[Luigne Chonnacht]]=[[Luíne Chonnacht]], [[Tír Fíacrach Múaide]]=[[Tír Fhiacrach Mhuaidhe]], &lt;strike&gt;[[Tir Ollíol]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Tír Ollíol]]=[[Tír Oirill]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Goibnenn mac Conaill]]=[[Goibhneann mac Conaill]], [[Cobthach mac Gabráin]]=[[Cobhthach mac Gabhráin]], [[Cellach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guaire]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]], [[Conchobar mac Cummascaig]]=[[Conchúr mac Cumascaigh]], [[Art mac Flaitnia]]=[[Art mac Flaithnia]], [[Anluan mac Conchobhair]]=[[Anluan mac Cumascaigh]], [[Cathal Aidhne mac Ailealla]]-, [[Cléireach mac Ceadaigh]]-, [[Tighearnach mac Cathmogha]]=[[Tiarnach mac Cathmhogha]]-, [[Uathmharán mac Brocáin]]-, [[Mael Fabhaill mac Cléirigh]]=[[Maolfhabhaill mac Cléirigh]], [[Eidhean mac Cléirigh]], [[Tighearnach ua Cléirigh]], [[Mael Macduach]]=[[Maol xxx]]-, [[Domhnall mac Lorcáin]]-, [[Flann Ua Cléirigh]]-, [[Comhaltán Ua Cléirigh]], [[Mac Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Giolla Cheallaigh Ua Cléirigh]], [[Mael Ruanaidh na Paidre Ua hEidhin]], [[Ua Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Mael Fabhaill Ua hEidhin]], [[Giolla na Naomh Ua hEidhin]], [[Aodh Ua hEidhin]], [[Giolla Mo Choinne Ua Cathail]], [[Giolla Cheallaigh Ua hEidhin]]-, [[Muirgheas Ua hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin (II)]]

== Maigh Sheola ==
* [[Maigh Seóla]]=[[Maigh Sheola]], [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Cléirchén mac Murchadha]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Murchadh mac Flainn mhic Gleithneacháin]], [[Ruaidhrí mac Coscraigh]], [[Maelcairearda]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]]-

== Iar Chonnacht ==
* [[Iar Connacht]]=[[Iar Chonnacht]], (Maigh Sheola: [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]]), [[Cathal mac Tigernáin]]=[[Cathal mac Tiarnáin]], Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (I)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (I)]], [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (I)]], Mac meic Aedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Mac mic Aodha Ua Flaithbheartaigh]]=[[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta]], [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaitheartach Ó Flaithearta]], [[Brian Ua Flaithbheartaigh]]=[[Brian Ó Flaithearta]], [[Muireadhach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muireadhach Ó Flaithearta]], [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (I)]], Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (II)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (II)]], Áedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Aodh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (II)]], [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (II)]], Ruadhri Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (III)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (III)]], Murtough Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Muircheartach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muircheartach Ó Flaithearta]], Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (IV)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (IV)]], [[Aedh Mór Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Mór Ó Flaithearta]], Morogh Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Murchadh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Murchadh Ó Flaithearta]], Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (V)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (V)]]


Cúigear Ruairí..!
# Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1061.13: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1145.17: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh.
# Ruadhri Ua Flaithbertaigh, AU 1186.7 LATE: Ruaidhri h-Ua Flaithbertaigh, ACM 1186.2: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh, ACM 1214.6: Brian mac Ruaidhri Í Fhlaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh
# Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh, ACM 1256.9: Ruaidhri Ua Flaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh 


Beirt Aodh
# [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1079.8: Aedh Ua Flaithbhertaigh
# Áedh Ua Flaithbheartaigh, ACM 1178.10: Aodh Ua Flaithbertaigh


Beirt Chonchúr
# [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1132.11: Concobhar Ua Flaithbheartaigh,
# [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]], AU 1186.7 LATE: Conchubhar h-Ua Flaithbhertaigh

== Uí Dhiarmada ==
* [[Uí Díarmata]]=[[Uí Dhiarmada]], [[Ríthe Uí Dhiarmada]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]]=[[Tadhg Uí Dhiarmada]], [[Cú Cheanainn mac Taidhg]], [[Giolla Comáin mac Néill]], [[Muirghius mac Aodha]], [[Mac Con Cheanainn]], [[Muirgheas ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (I)]], [[Muirgheas Ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (II)]], [[Tadhg Ua Con Cheanainn]], [[Uada Ua Con Cheanainn]], [[Cú Cheanainn Ó Con Cheanainn]]

== Síol Anmchadha ==
* [[Síol Anmchadha]], [[Ríthe Shíol Anmchadha]], [[Diarmaid mac Dúnadhaigh]], [[Cú Chonnacht mac Dúnadhaigh]], [[Madadhán mac Gadhra Mhóir]], [[Gadhra Mór mac Dúnadhaigh]], [[Doghra mac Dúnadhaigh]], [[Dúnadhach mac Con Chonnacht]], [[Diarmaid mac Madadháin]], [[Madadhán Reamhar Ua Madadháin]], [[Gilla Find mac Maic Uallacháin]]=[[Giolla Fionn mac Mhic Uallacháin]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Cú Choirne Ua Madadháin]], [[Madadhán Mór Ua Madadháin]], [[Maoileachlann Ua Madadháin]], [[Diarmaid Cléireach Ua Madadháin]], [[Madadhán Óg Ó Madadháin]], [[Cathal Ó Madadháin]]

== Uí Mhaine ==
* [[Uí Maine]]=[[Uí Mhaine]], [[Máine Mór]]=[[Maine Mór]]?, [[Ríthe Uí Mhaine]], [[Bresal mac Maine Móir]]=[[Breasal mac Maine Mhóir]], [[Fiachra Finn]], [[Conall Cas Ciabhach]], [[Dallán mac Breasail]], [[Duach mac Dalláin]], [[Lughaidh mac Dalláin]], [[Feradhach mac Lughadha]]=[[Fearadhach mac Luighdheach]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], [[Marcán]], [[Cairbre Crom]], [[Brenainn mac Cairbre]], [[Aedh Buidhe]]=[[Aodh Buí]], [[Conall mac Maelduib]]=[[Conall mac Maolduibh]], [[Marcán mac Tommáin]]=[[Marcán mac Tomáin]], [[Fithceallach mac Flainn]]=[[Ficheallach mac Flainn]], [[Sechnassach mac Congail]]=[[Seachnasach mac Congail]], [[Dluthach mac Fithcheallaigh]]=[[Dlúthach mac Ficheallaigh]], [[Cathal Maenmaighe]]=[[Cathal Mheánmhaigh]], [[Ailill ua Daimine]]=[[Ailill ua Daimhine]]=[[Ailill ó Daimhine]], [[Inreachtach mac Dluthaigh]]=[[Inreachtach mac Dlúthaigh]], [[Aedh Ailghin]]=[[Aodh Ailghin]], [[Dunchadh ua Daimhine]]=[[Dúnchadh ó Daimhine]], [[Conall mac Fidhghaile]], [[Dunchadh mac Duib Da Tuadh]]=[[Dúnchadh mac Duibh Dhá Thuadh]],  [[Amhalgaidh]], [[Ailill mac Inreachtaigh]], [[Dub Dá Leithe mac Tomaltaigh]]=[[Dubh Dhá Leath mac Tomaltaigh]], [[Cathal mac Murchadha]], [[Cathal mac Ailella]]=[[Cathal mac Ailealla]], [[Mughrón mac Sochlacháin]], [[Sochlachán mac Diarmata]]=[[Sochlachán mac Diarmada]], [[Murchadh mac Sochlacháin]], [[Murchadh mac Aodha Uí Mhaine]], [[Geibennach mac Aedha]]=[[Geibheannach mac Aodha]], [[Muirgheas mac Domhnaill]]
* [[Tadg Mór Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Mór Ó Ceallaigh]], Gadhra mac Dúnadhaigh, [[Concobar mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Conchúr mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmait mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmaid mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Dunchadh Ua Cellaigh]]=[[Dúnchadh Ó Ceallaigh]], [[Aed Ua Cellaigh]]=[[Aodh Ó Ceallaigh]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Tadg Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Ó Ceallaigh]], [[Conchobar Maenmaige Ua Cellaigh]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Ceallaigh]], [[Murchad Ua Cellaigh]]=[[Murchadh Ó Ceallaigh]], [[Domnall Mór Ua Cellaigh]]=[[Domhnall Mór Ó Ceallaigh]]

== Ríthe Shliabh Lugha ==
* [[Sliabh Lugha]]&amp;rarr;[[Ríthe Sliabh Lugha]]=[[Ríthe Shliabh Lugha]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (I)]], [[Ruairí Ó Gadhra (I)]], [[Domhnall Ó Gadhra]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (III)]]

== Magh Loirg ==
* [[Mag Luirg]]=[[Magh Loirg]], [[Ríthe Mhagh Loirg]], [[Maolruanaidh Mór mac Taidhg]], [[Muircheartach mac Maolruanaí Mhóir]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]], [[Maolruanaidh mac Taidhg]], [[Tadhg Mór mac Maolruanaí]], [[Maolseachlann mac Taidhg Mhóir]], &lt;strike&gt;[[Diarmad mac Taidhg Mhóir]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmaid mac Taidhg Mhóir]], [[Muirgheas mac Taidhg Mhóir]], [[Conchúr mac Diarmada]], [[Tomaltach na Cairge Mac Diarmata]]=[[Tomaltach na Carraige Mac Diarmada]], [[Cormac Mac Diarmada (I)]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Aireachtach ua Dúnchadha Mhuirsce]], [[Connmhach mac Duinn Cothaidhe]]=[[Conmhach mac Doinn Cothaithe]], [[Dubhda mac Conmhaigh]], [[Aodh ua Dubhda]], [[Maol Ruanaidh Ua Dubhda]], [[Aedhuar Ua Dubhda]], [[Muircheartach An Collach Ua Dubhda]], [[Domhnall Fionn Ua Dubhda]], [[Mac Aodha Ua Dubhda]], [[Amhlaibh mac Domhnaill Fhionn Ua Dubhda]], [[Mac Domhnaill Ua Dubhda]], [[Aodh mac Muircheartaigh Ua Dubhda]], [[Ruaidhrí Mear Ua Dubhda]], [[An Cosnamhaigh Ua Dubhda]], [[Taichleach Ua Dubhda]]
* Eile gan leathanaigh: Cathal mac Ailealla, Aodh mac Maoil Phádraig, Mael Cluiche mac Conchobair=Maol Cloiche mac Conchúir, ''Crichan mac Mael Muire''

== Umhaill ==
* &lt;strike&gt;[[Umall]]&lt;/strike&gt;=[[Umaill]]=[[Umhaill]], [[Ríthe Umhaill]], [[Maille mac Conaill]], [[Flannabhra]], [[Dunghal mac Flaithniadh]], [[Aedhghal]], [[Flathghal mac Flannbhrath]], [[Cosgrach mac Flannbhrath]], [[Cairbre mac Cinaedh]], [[Gilla na nInghen Ua Cobhthaigh]], [[Domhnall Ó Máille (I)]], [[Domhnall Ó Máille (II)]] (Rua), [[Domhnall Ó Máille (III)]], [[Aodh Ó Máille]], [[Diarmaid Ó Máille]], [[Tadhg mac Diarmada Ó Máille]]

== Ríthe Luíne Chonnacht ==
* [[Ríthe Luíne Chonnacht]], [[Eaghra Paiprigh mac Saorghais]]

== Eile (3) ==
* [[Ríochtaí Éireann]]
* [[Liosta de Bharúntachtaí]]

= Bliain 4, 2021 - 2022 =
== Feabhsú na Gaeilge ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Ollaimh Éireann ==
* [[Adna mac Uthidir]], [[Torna Éices]], [[Dubhthach moccu Lughair]], ([[Dallán Forgaill]]), [[Senchán Torpéist]], &lt;strike&gt;[[Máel Muire Otháin]]=&lt;/strike&gt;[[Máel Muire Othna]]=[[Maol Mhuire Fhathna]], [[Flann mac Lonáin]], &lt;strike&gt;[[Torpaid mac Taicthech]]=&lt;/strike&gt;[[Torpaid mac Taicthich]]=[[]], [[Óengus mac Óengusa]]=[[Aonghas mac Aonghasa]], [[Bard Boinne]], [[Uallach ingen Muinecháin]], [[Cormacán Éigeas]], [[Cinaedh Ua hArtagáin]]=[[Cinaedh ua hArtagáin]]=[[Cionnaoth ó hArtagáin]], [[Eochaidh Ua Floinn]]=[[Eochaidh ua Floinn]], [[Urard mac Coise]], [[Clothna mac Aenghusa]], [[Muircheartach mac Con Cheartaigh Mac Liag]], [[Cúán úa Lothcháin]], [[Cú Mara mac Maic Liac]], [[Mac Beathaidh mac Ainmire]], [[Ceaunfaeladh ua Cuill]]=[[]], [[Flaithem mac Maele Gaimrid]], [[Cellach úa Rúanada]], [[Mael Isa ua Máilgiric]], [[Cú Collchaille Ua Baígilláin]], [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Gofraidh Fionn Ó Dálaigh]],
# [[Cearbhall mac Lochlainn Ó Dálaigh]],
# [[Sean mac Fergail Óicc Ó hUiccinn]]

== Ginealas ==
* [[Ginealas Éireannach]], [[Leabhar na nGinealach]], [[Coimre na nGinealach]], [[An Leabhar Muimhneach]], [[Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh]]=[[Leabhar Chlann Mhaoil Ruanaidh]], [[Leabhar Clainne Suibhne]]=[[Leabhar Chlann Suibhne]], [[Leabhar Ádhaimh Uí Chianáin]]

== Gineolaithe ==
* [[Eochaid ua Flannacáin]], [[Flann Mainistrech]]=[[Flann Mainistreach]], [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]], [[Gilla Críst Ua Máel Eóin]]=[[Giolla Chríost Ó Maoil Eoin]], [[Amhlaoibh Mór mac Fir Bhisigh]], [[Gilla na Naemh Ua Duinn]]=[[Giolla na Naomh Ó Duinn]], [[Giolla Íosa Mac Fir Bhisigh]], [[Tanaide Mór mac Dúinnín Ó Maolconaire]]=[[Tanaí Mór mac Dúinnín Ó Maolchonaire]], [[Domnall Ó Cuindlis]], [[Lúcás Ó Dalláin]], [[Seán Mór Ó Dubhagáin]], [[Ádhamh Ó Cianáin]], [[Ádhamh Cúisín]], [[Faolán Mac an Ghabhann na Scéal]], [[Giolla Íosa Mór Mac Firbhisigh]], [[Giolla na Naomh Ó hUidhrín]], [[Giolla na Naomh Mac Aodhagáin]], [[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]]=[[Cú Choigríche Ó Cléirigh]], [[Lughaidh Ó Cléirigh]], [[Cú Choigcríche Ó Duibhgeannain]]=[[Cú Choigríche Ó Duibhgeannáin]], [[Triallam timcheall na Fodla]], [[Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh]], [[Críchad an Chaoilli]], [[Máel Muire mac Céilechair]]=[[Maol Mhuire mac Céileachair]]-

== Scoláirí ==
* [[James Ware]]-, [[Uilliam Ó Duinnín]], [[Seán Ó Catháin]], [[Séarlas Ó Conchubhair Doinn]]=[[Séarlas Ó Conchúir Dhoinn]], [[John O'Donovan (scoláire)]]=([[Seán Ó Donnabháin]]), [[John O'Hart]]-, ([[Edward MacLysaght]]=[[Éamonn Mac Giolla Iasachta]]), [[Nollaig Ó Muraíle]]-, ([[Rudolf Thurneysen]]), [[Osborn Bergin]]-, [[R. I. Best]]=[[Richard Irvine Best]]-, ([[D. A. Binchy]]), ([[Kuno Meyer]]), ([[Eugene O'Curry]]=[[Eoghan Ó Comhraí]]), [[James Carney]], [[John Carey]], ([[T. F. O'Rahilly]]=[[Tomás Ó Rathile]]=[[Tomás Ó Rathaile]]), [[Francis J. Byrne]]=[[Francis John Byrne]], [[Edel Bhreathnach]], [[John T. Koch]]-, [[Celtica (iriseán)]], [[Éigse (iriseán)]], [[R. A. Stewart Macalister]], [[T. M. Charles-Edwards]]=[[Thomas Charles-Edwards]], [[Hubert T. Knox]]=[[Hubert Thomas Knox]], [[Donnchadh Ó Corráin]]

== Déise ==
* [[Ríthe Dhéise Mumhan]]
* [[Dál gCais]]+
** [[Dál gCais#Stair]]

== Suíomhanna ==
# [[A. G. van Hamel]], [[Stichting Van Hamel]], [[CODECS]], *selgā
# [[Thesaurus Linguae Hibernicae]] (TLH)
# [[Irish Script on Screen]], [[Meamram Páipéar Ríomhaire]] (ISoS, ISOS)
# [[Celtic Digital Initiative]] (CDI)

== Dál Riada ==
* [[Dál Riada]], [[Ríthe Dhál Riada]], [[Fearghas Mór mac Eirc]]=[[Fearghas Mór]], [[Domhanghart Réite]], [[Comhghall mac Domhanghairt]], [[Gabhrán mac Domhanghairt]], [[Conall mac Comgaill]], [[Aodhán mac Gabhráin]], [[Eochaid Buide]]=[[Eochaidh Buí]], [[Connad Cerr]], [[Domnall Brecc]]=[[Domhnall Breac]], [[Ferchar mac Connaid]]=[[Fearchar mac Connaidh]],  [[Dúnchad mac Conaing]]=[[Dúnchadh mac Conaing]], [[Conall Crandomna]]=[[Conall Crannomhna]], [[Domangart mac Domnaill]]=[[Domhanghart mac Domhnaill]], [[Máel Dúin mac Conaill]]=[[Maol Dúin mac Conaill]], [[Domnall Donn]]=[[Domhnall Donn]], [[Ferchar Fota]]=[[Fearchar Fada]], [[Eochaid mac Domangairt]]=[[Eochaidh mac Domhanghairt]], [[Ainbcellach mac Ferchair]]=[[Ainfhaichilleach mac Fearchair]], [[Fiannamail ua Dúnchado]]=[[Fianamhail ó Dúnchadha]], [[Selbach mac Ferchair]]=[[Sealbhach mac Fearchair]], [[Dúngal mac Selbaig]]=[[Dúnghal mac Sealbhaigh]], [[Eochaid mac Echdach]]=[[Eochaidh mac Eochach]], [[Alpín mac Echdach]]=[[Ailpín mac Eochach]], [[Muiredach mac Ainbcellaig]]=[[Muireadhach mac Ainfhaichilligh]], [[Eógan mac Muiredaig]]=[[Eoghan mac Muireadhaigh]]
# [[Áed Find]]=[[Aodh Fionn]]
# [[Fergus mac Echdach]]
# [[Donn Coirce]]
# [[Eochaid mac Áeda Find]]
# [[Constantine]]
# [[Oengus]]
# [[Drust]]
# [[Eoganan]]
# [[Alpin II]]
# [[Coinneach I na hAlban|Coinneach]]

== Connachta srl. ==
* [[Cairpre Gabra]]=[[Cairbre Ghabhra]], [[Senchán Torpéist]], [[Tromdámh Guaire]]

== Tuamha ==
# Muircheartach mac Toirdhealbhach
# Muircheartach Dall
# Conchúr Rua

== An Féineachas, srl ==
* [[An Féineachas]]
*# [[Aithechtúatha]]
*# [[Cóic Conara Fugill]]
* [[Breithem]]
*# [[Breithem#Stair]] &amp;larr; [[:en:Brehon#History]]
*# [[Breithem#Céilí Dé]] &amp;larr; [[:en:Brehon#Brehon Laws and the Early Irish Church(Céilí Dé)]] 
*# [[Breithem#Na Normannaigh]] &amp;larr; [[:en:Brehon#The Brehon laws and Anglo-Norman Invasion of 1169]]
* [[Dubthach maccu Lugair]]=[[Dubhthach moccu Lughair]]=[[Dubhthach mhic Lughair]]
# [[Odhrán (giolla Phádraig)]] &amp;larr; [[:en:Odran (disciple of Saint Patrick)]]
# [[Odrán]]=[[Órán]] &amp;larr; [[:en:Odran]]
#* [[Slat na ríghe]], [[Iomarbhágh na bhFileadh]]=[[Iomarbhá na bhFilí]]

== Scéalta (4) ==
# [[Navigatio Sancti Brendan]] &amp;larr; [[:de:Navigatio Sancti Brendani]]


# Aided Con Roí
# Forfess Fer Fálgae agus Síaburcharpat Con Culainn
# Orgguin Trí Mac Díarmata mic Cerbaill
# Cath Achadh Leithdheirg
# Cath Móin Daire Lothair
# Cath Cairnd Chonaill
# [[:en:List of conflicts in Ireland]]

== Ogham ==
# [[CIIC 1]]
# [[CIIC 54]]=[[Cnámh Thulach Chumann]] &amp;larr; [[:en:Tullycommon Bone]]
# [[CIIC 362]]
# [[CIIC 500]] &amp;larr; [[:en:CIIC 500]]
# [[CIIC 504]] &amp;larr; [[:en:CIIC 504]]

== Miotaseolaíocht (4) ==
# [[Miotaseolaíocht na gCeilteach]] &amp;larr; [[:en:Celtic mythology]]
#* [[Déithe na gCeilteach]]

== Ag líonadh na mbearnaí ==
* [[Rítheaghlaigh Ghaelacha]], [[Ceann na Fine]]-, [[Éire (bandia)]]+, [[Cúigí na hÉireann#Réamhstair]], [[Cúigí na hÉireann#Stair]], [[Cúige Chonnacht#Luathstair]], [[Hipitéis substráit Ghaeilise]], [[Ealaín na nOileán]]-, [[Cló na nOileán]], [[Teimpléad:Unicode chart Insular]], [[Uí Chléirigh]], [[Peter Schrijver]], [[Leabhar Ard Mhacha]]+, [[Ferdomnach]]=[[Feardhomhnach]], [[Muirchú moccu Machtheni]]-, [[Bachall Isu]]=[[Bachall Íosa]]-, [[Leabhar Dharú]], [[Cathach Cholm Cille]], [[Cúige Chonnacht#Ríocht na gConnacht]], [[Uí Chonchúir Dhoinn]], [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muiredaigh]]=[[Síol Mhuireadhaigh]]=[[Síol Mhuirí]], [[Uí Cellaigh]]=[[Uí Cheallaigh]], [[Cellach mac Fíonachta]]=[[Ceallach mac Fíonachta]], [[Cualu]]=[[Cuala]], [[James MacKillop]]-, [[Uí Flaithbertaigh]]=[[Uí Fhlaithbheartaigh]], [[Bé Binn iníon Urchadha]]=[[Béibhinn ní Urchadha]], [[Creassa iníon Urchadha]]=[[Creasa ní Urchadha]], [[Caineach iníon Urchadha]]=[[Caineach ní Urchadha]], [[Cainnech (ainm)]]=[[Caineach (ainm)]], [[Clann Cosgraigh]]=[[Clann Chosgraigh]], [[Muireadhach mac Aodha]], [[Ruaidhrí Mac Aodha]], [[Banfhlaith]]=[[Flaith]], [[Mhic Dhiarmada]], [[Cúige Laighean#Stair]], [[Uí Dúnchada]]=[[Uí Dhúnchadha]], [[Uí Fáeláin]]=[[Uí Fhaoláin]], [[Uí Muiredaig]]=[[Uí Mhuireadhaigh]]=[[Uí Mhuirí]], [[Uí Thuathail]], [[Uí Bhroin]], [[Leabhar Branach]], [[Mhic Giolla Phádraig]], [[Fir Cheall]], [[Uí Dhubhuir]], [[Cúige Mumhan#Stair]], [[Uí Eidirsceoil]], [[Uí Bhriain]], [[Lugaid Mend]]-, [[Conall Eachluath]]-, [[Tál Cas]], &lt;strike&gt;[[Lorcáin mac Lachtna]]&lt;/strike&gt;→[[Lorcán mac Lachtna]], [[Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain]], [[Uí Ghrádaigh]], [[Uí Allmhuráin]], [[Mhic an Airchinnigh]], [[Uí Chinnéide]], [[Órlaith ingen Cennétig]], [[Mhic Cárthaigh]], [[Mhic Cárthaigh Mhúscraí]]-, [[Mhic Cárthaigh Riabhach]]-, [[Uí Ímair]]=[[Uí Íomhair]]-, [[Uí Chaoimh]], [[Mhic Giolla Chuda]], [[Mac Giolla Chuda na gCruach]], [[Uí Dhonnchadha na nGleann]], [[Uí Chonaill]], [[Conall (idirdhealú)]], [[Uí Shúilleabháin]]-, [[Uí Cheallacháin]]-, [[Uí Dhonnchadha]]-, [[Uí Dhonnabháin]]-, [[Uí Shéaghdha]], [[Cúige Uladh#Luathstair]], [[Mhic Lochlainn]], [[Uí Dhomhnaill]], [[Máelsechnaill Ua Domnaill]]=[[Maol Seachlainn Ó Domhnaill]], [[Gofraid Ua Domnaill]]=[[Gofraidh Ó Domhnaill]], [[Domnall Óg Ua Domnaill]]=[[Domhnall Óg Ó Domhnaill]], [[Uí Dhonnghaile]], [[Uí Raghallaigh]], [[An Anaíle]], [[Uí Fhaircheallaigh]], [[Liber Flavus Fergusiorum]]+, [[Uí Fhearghail]], [[Clann Somhairle]]-, [[Féilire Thamhlachta]], [[Seán Mac Colgan]]-, [[Saltair na Rann]], [[Táin Bó]], [[Táin Bó Regamon]]
* [[Trecheng Breth Féne]], [[Echtra Cormaic]], [[Leabhar Dimma]]=[[Leabhar Dhioma]], [[Leabhar Mholing]], [[Codex Usserianus Primus]], [[Codex Usserianus Secundus]]=[[Ceithre Leabhar Bhinn Éadair]], [[Leabhar Aifrinn Lothra]]=[[Leabhar Aifrinn Stowe]], [[Leabhar Cloinne Aodha Buidhe]], [[ARÉ 24 P 33]], [[Leabhar Donn]], [[Soiscéalta Mhic Thornáin]], [[Leabhar Ghinealaigh Uí Chléirigh]], [[Cumdach]]=[[Cumhdach]]-, [[Teimpléad:Cumhdaigh]], [[Soiscél Molaisse]]=[[Soiscéal Mholaise]]-, [[Domnach Airgid]]=[[Domhnach Airgid]]-, [[An Míosach]]-

== Eile (4) ==
* [[Cairpre Gabra]], [[Dál gCais#Stair]], [[Breithem#Stair]], [[Slat na ríghe]], [[Suíomhanna ríoga Éireann]], [[Donnabhán mac Cathail]]-, [[Tadc mac Briain]]=[[Tadhg mac Briain]], [[Ressad]]=[[Reasadh]], [[Na Ceiltigh#Réamhrá]], [[Déithe na gCeilteach]], [[Liosta de Dhéithe Ceilteacha]], [[Aibell]], [[Uirne]], [[Tadg mac Nuadat]]=[[Tadhg mac Nuad]], [[Bran agus Sceólang]]=[[]], [[Aonach]]

* Dreamanna
*# [[]] &amp;larr; [[:en:List of Irish clans]]

* Léarscáileanna
*# [[Cairt phortalach]]
*# [[Cairt Chatalóinise]]

* Lámhscríbhinní
*# [[Liosta Lámhscríbhinní Gaelacha]] &amp;larr; [[:en:List of Irish manuscripts]]
*#* [[Leabhar Ard Mhacha]]
*# Book of Ballycummin (RIA MS 23 N 10)
*#* [[Leabhar Dharú]], [[Lebor Cuanu]]=[[Leabhar Chuana]], [[Landnámabók]]

* Ríochtaí
*# [[Ríocht Átha Cliath]]
*# [[Ríocht na nOileán]]
*# [[Ríthe na gCruithneach]]
*## [[Vipoig]] &amp;larr; [[:en:Vipoig]]
*# [[Fáistine Bhreacáin]]

* Le meadú
** [[Cúirt an Mheán Oíche#Achoimre an dáin]]
*# [[Gallóglach]]
*# [[Cluain Catha]] (leac uaighe)
*# [[Bard]]
*# [[Seanchaí]]
*#* [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]
*# [[Mo Ling]]

= Scéal-liostaí =
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Medieval_Irish_tale_lists Scéal-liostaí A agus B] ar CODECS
* ''Ces Ulad ''vs.'' Noínden Ulad
* ''Tromdámh Guaire
* ''It é saigte gona súain

== Mythen und Sagen aus Irland ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Inhalt
|- valign=top
| [[Acallam na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]] || Begegnung zwischen mythischen Helden und dem heiligen [[Naomh Pádraig]]
|- valign=top
| [[Aided Cheit maic Mágach]] || Kampf [[Conall Cernach]]s mit [[Cet mac Mágach]] und Bélchús Verrat und Tod
|- valign=top
| [[Aided Cheltchair maic Uthechair]] || [[Celtchar]] mac Uthechairs Sühnetaten für die Tötung Blaís
|- valign=top
| [[Aided Chlainne Tuirenn]] || Rache Lugs an den Söhnen [[Tuirenn]]s für die Ermordung seines Vaters [[Cian]]
|- valign=top
| [[Aided Chonchobuir]] || Tod [[Conchúr mac Neasa]]s durch die Hand [[Cet mac Mágach]]s
|- valign=top
| [[Aided Chon Culainn]] || Ermordung [[Cú Chulainn]]s und [[Conall Cernach]]s Rache an den Tätern
|- valign=top
| [[Aided Loegairi Buadaig]] || [[Lóegaire Búadach]]s Tod beim Versuch, Aed mac Ainninne zu retten
|- valign=top
| [[Aided Muirchertaig meic Erca]] || [[Muircheartach mac Muireadhaigh|Muirchertach mac Erca]]s Strafe für seinen Ehebruch mit Sín
|- valign=top
| [[Aided Óenfir Aífe]] || Zweikampf [[Cú Chulainn]]s mit seinem Sohn [[Connla]] und dessen Tod
|- valign=top
| [[Airne Fingein]] || eine Fee prophezeit Fingein mac Luchta
|- valign=top
| [[Aislinge Meic Con Glinne|Aislinge Meic Chon Glinne]] || Parodie auf das Klosterleben und die Jenseitsvisionen
|- valign=top
| [[Aislinge Oenguso]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Óengus]]’ Suche nach seiner geträumten Frau
|- valign=top
| [[Amra Choluim Chille]] || Gedicht auf den Klostergründer [[Colm Cille]]
|- valign=top
| [[Baile Binnbérlach mac Buain]] || unerfüllte Liebe zwischen Baile und Ailinn
|- valign=top
| [[Baile in Scáil]] || Blick [[Conn Cétchathach]]s in die Zukunft seines Geschlechtes
|- valign=top
| [[Bóramha]] || Kampf um den Tribut der Provinz [[Laighin]] an die [[Uí Néill]]
|- valign=top
| [[Buile Shuibhne]] || [[Suibhne]]s Wahnsinn in der Schlacht und sein Tod im Kloster
|- valign=top
| [[Caithréim Cellaig]] || Cellachs Weg vom Mönch über den Thron von [[Connacht]] zum Bischof
|- valign=top
| [[Cath Étair]] || Belagerung von Etar, Tod [[Mes Gegra]]s durch [[Conall Cernach]]
|- valign=top
| [[Cath Finntrágha]] || Verteidigung Irlands durch [[Fionn mac Cumhaill]] und seine [[Fianna]] gegen den „König der Welt“
|- valign=top
| [[Cath Maige Mucrama]] || [[Lugaid mac Con]]s Kampf um den Thron von Irland und seine Ermordung durch [[Ailill Aulom]]
|- valign=top
| [[Cath Maige Rátha]] || Krieg Congal Claens gegen den Hochkönig Domnall mac Aeda
|- valign=top
| [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maige Tuired]] || Kriege der [[Túatha Dé Danann]] gegen [[Fir Bholg]] und [[Fomhóraigh]]
|- valign=top
| [[Compert Conchobuir]] || [[Cathbad]]s Kampf um Asa (Ni-Asa) und die Zeugung [[Conchobar mac Nessa]]s
|- valign=top
| [[Compert Con Culainn]] || Schwangerschaft von [[Conchobar mac Nessa]]s Tochter und Geburt von [[Setanta|Setanta/Cú Chulainn]]
|- valign=top
| [[Compert Mongáin|Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]] || Zeugung Mongáns, [[Manannán mac Lir]]s Sohn und seine Ehe mit Dub Lacha
|- valign=top
| [[De chophur in da muccida]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Verwandlung der beiden Hirten in die Stiere [[Donn Cuailnge]] und [[Fionnbheannach]]
|- valign=top
| [[Duanaire Finn]] || Gedichte und Balladen aus dem [[an Fhiannaíocht|Finn-Zyklus]]
|- valign=top
| [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]] || Verfolgung eines bösen Ritters durch Balbhuaidh ([[Gawain]])
|- valign=top
| [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]] || Suche des Adlerknaben nach seiner Herkunft
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Echtra Cormaic i Tír Tairngire]] || [[Cormac mac Airt]]s Reise zu den Feen
|- valign=top
| [[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] || Der Wortbruch von [[Tadhg mac Céin]]s Sohn
|- valign=top
| [[Echtra Fergusa maic Léti]] || [[Fearghas mac Léite]]s Kampf mit einem Meeresungeheuer
|- valign=top
| [[Echtra Condla]] || [[Conn Cétchathach]]s Sohn [[Connla (Conn Cétchathach)|Connla]] und seine Liebe zu einer Fee
|- valign=top
| [[Echtrae Nerai]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Nera]]s Warnung an die Bewohner von [[Ráth Cruachan|Cruachan]]
|- valign=top
| [[Esnada Tige Buchet]] || Das Schicksal des gastfreundlichen Buchet von [[Laigin]]
|- valign=top
| [[Fingal Rónáin]] || Rónáns irrtümlicher Mord an seinem Sohn
|- valign=top
| [[Fled Bricrenn]] || Streit um den Ehrenplatz beim Fest zwischen [[Ulaid]] Helden
|- valign=top
| [[Fled Dúin na nGéd]] || Streit zwischen Domnall mac Aeda und Congal Claen
|- valign=top
| [[Fotha Catha Cnucha]] || Tod [[Cumall]] mac Basnas und Zeugung [[Fionn mac Cumhaill]]s
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Geneamuin Cormaic Ua Chuind]] || [[Cormac mac Airt]]s gesamtes Leben bis zum Tod
|- valign=top
| [[Immacallam in dá Thuarad]] || Disput von Néde und [[Ferchertne]] um den Titel des obersten Dichters Irlands
|- valign=top
| [[Immram Brain]] || [[Bran mac Febail]] mythische Reise zur Insel der Frauen
|- valign=top
| [[Immram Curaig Maíle Dúin]] || [[Maol Dúin]]s Reise zu einigen mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Lebor Gabála Érenn]] || mythische Einwanderungswellen und Machtkämpfe um Irland
|- valign=top
| [[Longes Mac nUislenn]], [[Longes mac nUislenn]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Geschichte [[Deirdre]]s
|- valign=top
| [[Macgnímartha Finn]] || Erzählungen über [[Fionn mac Cumhaill]]s Jugend, s.&amp;nbsp;a. [[Aillen]]
|- valign=top
| [[Macgnímrada Con Culainn]] || Erzählung über [[Cú Chulainn]]s Jugend im [[Táin Bó Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Mesca Ulad]] || [[Cú Roí]] Hinterlist gegen [[Conchobar mac Nessa]]
|- valign=top
| [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis|Navigatio Sancti Brendani]] || [[Naomh Breandán|Brendans]] Fahrt zu den mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Noínden Ulad]], auch Ces Ulad || Verfehlung der Ulter gegen [[Macha]] und Gründung [[Emain Macha]]s
|- valign=top
| [[Oidheadh Chlainne Lir]] || [[Lir]]s Kinder werden in Schwäne verwandelt
|- valign=top
| [[Orgain Denna Ríg]] || [[Labraid Loingsech|Labraid Moen]]s Kampf um den Thron seines Vaters
|- valign=top
| [[Scéla Cano meic Gartnáin]] || Cano mac Gartnáins Abenteuer und unglückliche Liebe in Irland
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Scéla Eogain agus Cormaic]] || Kindheit und Jugend [[Cormac mac Airt]]s bis zum Antritt seiner Herrschaft
|- valign=top
| [[Scéal Muc Mhic Dhathó]] || Streit der Helden [[Uladh|Ulsters]] und [[Connachta]]s den [[curadhmhír|Heldenbissen]]
|- valign=top
| [[Scél Túain meic Cairill]] &amp;rarr; [[Tuan mac Cairill]] || Verwandlungen [[Tuan mac Cairill]]s in der Zeit des [[Lebor Gabála Érenn]]
|- valign=top
| [[Serglige Con Culainn]] || [[Cú Chulainn]] Liebeskrankheit und der Ehebruch mit [[Fand]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Cuailnge]] ||  Heldentaten [[Cú Chulainn]] beim Krieg um den Stier [[Donn Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Flidais]] || [[Fergus mac Róich]] Kampf um [[Flidais]] und ihre Wunderkuh
|- valign=top
| [[Táin Bó Fraích]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Erlebnisse [[Froech]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Becfola]] || Werbung König Diarmait mac Aeda Slaines um die Fee Becfola
|- valign=top
| [[Tochmarc Emire]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Cú Chulainn]]s Werbung um [[Emer]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Étaíne]] || [[Fuamnach]] Rache an ihrer Nebenbuhlerin [[Étaín]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]] || [[Conchobar mac Nessa]] Werbung um Luaine und [[Athirne]] Ermordung
|- valign=top
| [[Togail Bruidne Dá Derga]] || Königsherrschaft und Untergang [[Conaire Mór]]
|- valign=top
| [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]] || [[Fionn mac Cumhaill]]s Verfolgungsjagd [[Diarmaid]] und [[Gráinne]]
|-
|}

== Sprüche-Sammlungen und Glossare ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Aois !! Nóta
|-
| [[Bretha Crólige]] || - || Bußtaxen bei Verwundungen, 3.&amp;nbsp;Teil des [[Senchas Már]]
|-
| [[Bretha Nemed Déidenach]] || 7ú || Texte der Rechtsschule von Nemed
|-
| [[Cáin Adomnáin]] || 7ú || Gesetzestext zum Schutz von Frauen, Kindern und Klerikern
|-
| [[De duodecim abusivis saeculi]] || 7ú || Abhandlung über die Moral und das Recht (auch altirische Rechtsgrundsätze inkludiert)
|-
| [[Senchas Már]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Críth gablach]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Audacht Morainn]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen des Richters [[Morann]]
|-
| [[Tecosca Cormaic]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen [[Cormac mac Airt]]
|-
| [[Gúbretha Caratniad]] || 9ú || vom üblichen irischen Recht abweichende Urteile
|-
| [[Sanas Cormaic]] || 10ú ||Glossar von Rechts- und Dichterausdrücken, Orts- und Personennamen
|-
| [[Leabhar na gCeart]] || 11ú || Aufzählung der Rechte und Pflichten des Königs von [[Caiseal]]
|-
| [[Bansenchas]] || 12ú || Verzeichnis berühmter Frauen der Geschichte bis zum [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Rúraíocht]] und anderen irischen Annalen
|-
| [[Dindsenchas]] || 12ú || Etymologie von Ortsnamen
|-
| [[Cóir Anmann]] || 14ú || Personen- und Stammesnamen
|-
| [[Auraicept na n-Éces]] || 14ú || Geschichte der irischen Sprache und Schrift
|-
|}

== Sammelwerke aus Irland ==

{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Zeit !! Inhalt
|-
| [[Cín Dromma Snechtai]]  || 8ú ||
|-
| [[Lebor na hUidre]] || 12ú || [[Táin Bó Cuailnge]]
|-
| [[Lebor Laignech]] || 12ú || [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Fhiannaíocht]]
|-
| [[Annála Tiarnaigh]] || 12ú || 807 RC - AD 1178
|-
| [[Leabhar Buí Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Mór Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] || 14ú ||
|-
| [[Annála Uladh]] || 15ú || 431 - 1541
|-
| [[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]] || 15ú ||
|-
| [[Foras Feasa ar Éirinn]] || 17ú. ||
|-
| [[Annála Ríoghdhachta Éireann]]=[[Annála na gCeithre Máistrí]] || 17ú ||
|-
|}

== [https://iso.ucc.ie/Irish-sagas-list.html ISO] ==
* [[Acallamh na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]]
* [[Aided Chonchobuir]]
# [[Aided Diarmada meic Fergusa Cerrbeoil]]
# [[Diarmaid mac Cearbhaill]]+
#* [[Aided Óenfir Aífe]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Óenguso]]=[[Aisling Aonghasa]]
#* [[Baile Binnbérlach mac Buain]]
#* [[Buile Shuibhne]]
#* [[Caithréim Cellaig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Cairnn Chonaill]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Ceart Claidib Cormaic]]
#* Compert Mongáin ocus Serc Duibe-Lacha do Mongán=[[Compert Mongáin]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Cormaic i Tír Tairngirí]]
#* [[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra mac nEchach Muigmedóin]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
# [[Feis tighe Chonáin]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Forbuis Droma Damhghaire]] - ''The Siege of Knocklong
# [[Geneamuin Chormaic]]
#* [[Immram Brain]]
#* [[Longes mac n-Uislenn]]=[[Longes mac nUislenn]]
#* [[Noínden Ulad ocus Emuin Macha]]=[[Noínden Ulad]]
# [[Oenach indiu luid in rí]] - ''Find and the phantoms
#* [[Oidhe Chloinne Lir]]=[[Oidheadh Chlainne Lir]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Colmáin meic Duach ocus Guairi meic Colmáin]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Meic Teléne]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Óenu moccu Loígse]]
# [[Scéla Mongáin ocus Echdach Rígéicis]] - ''Why Mongán was deprived of noble issue
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]=[[Scéla Mucce Meic Dathó]]
#* [[Táin Bó Cúalnge]]
#* [[Tochmarc Étaíne]]
#* [[Togail Bruidne Dá Derga]]
#* [[Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne]]=[[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

== [https://celt.ucc.ie//MsOmit2017/index.html MsOmit 2017] ==
138 go iomlán
# [[Aided Ailella ocus Chonaill Chernaig]]
# [[Aided Bresail meic Diarmata]]
#* [[Aided Cheit meic Mágach]]=[[Aided Cheit maic Mágach]] (Orgain Bélchon Bréifne)
#* [[Aided Cheltchair meic Uthechair]]=[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]=[[]]
# [[Aided Chon Roí]]
#* [[Aided Chonchobair]]=[[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]]
#* [[Aided Chrimthainn meic Fidaig]]=[[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]]
# [[Aided Chúanach meic Ailchini]]
# [[Aided Chuind Chétchathaig]]
# [[Aided Derbforgaill]]
# [[Aided Diarmata meic Cerrbaill]]
# [[Aided Echach meic Maíreda]]
# [[Aided Fergusa meic Roich]]
# [[Aided Guill 7 Gairb]]
#* [[Aided Loegaire Búadaig]]=[[Aided Loegairi Buadaig]]
# [[Aided Maelodráin]]
# [[Aided Meic Con]]
# [[Aided Meidbe]]
#* [[Aided Muirchertaig meic Erca]]=[[]]
# [[Aided Nath Í ocus a Adnacol]] (Suidigud Tellaig na Crúachna)
#* [[Aided Oenfir Aífe]]=[[Aided Óenfhir Aífe]]
# [[Aigidecht Aithirni]]
# [[Airec Menman Uraird meic Coisse]]
# [[Airem Muintire Finn]]
#* [[Airne Fíngein]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Oenguso]]
# [[Baile Binnbérlach mac Búain]]
#* [[Baile Chuind Chétchathaig]]=[[Baile Chuinn Chétchathaig]]
#* [[Baile in Scáil]]
# [[Bórama]]
#* [[Brislech Mór Maige Muirthemni]] =[[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]]
# [[Bruiden Átha]]
# [[Bruiden Da Choca]]
# [[Bruiden Meic Da Réo]] (Orgain Chairpri Chind Chait)
#* [[Caithréim Cellaig]]=[[]]
# [[Cath Airtig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Belaig Dúin Bolg]]
# [[Cath Cairn Chonaill]]
# [[Cath Cinn Abrad]]
# [[Cath Crinna]]
# [[Cath Cula Dremne]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Cath Maige Rath]]
#* [[Cath Maige Tuired]]=[[Cath Maighe Tuireadh]] - ''first
# Cath Maige Tuired - ''second
# [[Cath Ruis na Ríg]]
#* [[Compert Chon Culainn]]=[[Compert Con Culainn]]=[[Coimpeart Chú Chulainn]] (Feis Tige Becfoltaig)
#* [[Compert Chonchobair]]=[[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]]
# [[Comrac Con Culainn re Senbecc ua nEbricc]] (Bruiden Senbicc uí Ebricc)
# [[Comrac Liadaine 7 Cuirithir]]
# [[Comthóth Lóegairi co Cretim 7 a Aided]]
# ''[[Conall Corc and the Corco Luigde]]
#* [[Sanas Cormaic]] (Gaire, Lethech, Mug Éme, Nesscoit, Orc tréith, Prull)
# [[Cuislinn Brigde 7 Aided Meic Díchoime]]
#* [[De Chophur in Dá Muccida]]&amp;larr;[[De chophur in dá muccida]]
# [[De Gabáil in tSída]]
# [[De Maccaib Conairi]]
# [[De Síl Chonairi Móir]]
# [[Do Faillsigud Tána Bó Cúailnge]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Chormaic i Tír Tairngiri]]
#* [[Echtra Fergusa meic Léti]]=[[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra Finn]] (''Finn and the Phantoms'')
# [[Echtra Laegairi meic Crimthainn]]
# [[Echtra Mac nEchdach Muigmedóin]]
#* [[Echtra Nera]]=[[Echtra Nerai]]=[[Eachtra Neara]] (Táin Bé Aingen)
# [[Erchoitmed ingine Gulidi]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Finn agus Gráinne]]
# ''[[Finn and the Man in the Tree]]
#* [[Fled Bricrenn]]
# [[Fled Bricrenn 7 Loinges mac nDuil Dermait]]
# [[Fochonn Loingse Fergusa meic Roig]]
# [[Forfess Fer Falgae]]
# [[Fotha Catha Cnucha]]
#* [[Annála Easpacha na hÉireann]] (scéalta leabaithe)
# [[Gein Branduib meic Echach 7 Aedáin meic Gabráin]]
# [[Genemain Aeda Sláine]]
# [[Genemain Chormaic]]
# [[Immacallam Choluim Chille 7 ind Óclaig]]
#* [[Immacallam in Dá Thuar]](ad)=[[Immacallam in dá Thuarad]] (Acallam in Dá Suad, Túar)
# [[Immathchor nAilella 7 Airt]]
#* [[Immram Brain]]=[[Immram Brain]]
#* [[Immram Curraig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Ua Corra]]
# [[Immram Snedgusa 7 Meic Ríagla]] (Echtra, Merugud Clérech Coluim Chille)
# [[Imthechta Tuaithe Luchra ocus Aided Fergusa]]
# [[Imthechta Tuirill 7 a Mac]]
# [[Longes Chonaill Chuirc]]
#* [[Longes mac nUislenn]] (Uisnig)
#* [[Macgnímartha Finn]]
#* [[Mesca Ulad]]
#* ''Mongán Stories''
#* [[Compert Mongáin]]
# Scél asa mberar etc. [Aided Fothaid Airgdig]
# Scél Mongáin
# Tucait Baile Mongáin
#* [[Noínden Ulad]] (Ces Noínden Ulad)
# [[Orgain Néill Noígíallaig]] (Aided)
#* [[Orgain Denna Ríg]] (Bruiden Túamma Tenbad)
# [[Orgain Trí mac Diarmata meic Cerbaill]]
# ''[[Quarrel between Finn and Oisín]]
# [[Reicne Fothaid Canainne]]
# [[Scél na Fír Flatha, Echtra Chormaic i Tír Tairngire 7 Cert Claidib Chormaic]]
# [[Scél Túain meic Cairill]] (Immacallam Túain fri Finnia)
# [[Scéla Alaxandair]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Conchobuir meic Nessa]] (''Conchobar's Household'')
# [[Scéla Eogain 7 Cormaic]] (Scéla Geine Cormaic)
# [[Scéla Mosauluim]]
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]
# [[Senchas Airgiall]]
#* [[Senchas Fagbála Caisil]]
#* [[Serglige Con Culainn]]
# [[Siaburcharpat Con Culainn]]
# [[Suidigud Tellaig Themra]]
#* [[Táin Bó Cúailnge]]
# [[Táin Bó Dartada]]
#* [[Táin Bó Flidais]]
#* [[Táin Bó Fraích]]
# [[Táin Bó Regamain]]
# [[Táin Bó Regamna]]
# [[Talland Étair]]
# [[Tesmolta Cormaic 7 Aided Finn]]
# [[Tochmarc Ailbe]]
#* [[Tochmarc Becfhola]]=[[Tochmarc Becfola]]
#* [[Tochmarc Emire]]=[[Tochmharc Eimhire]]
#* [[Tochmarc Étaine]]=[[Tochmarc Étaíne]]=[[Tochmharc Éadaoine]] I, II, III
# [[Tochmarc Ferbe]]
#* [[Tochmarc Lúaine ocus Aided Aithirne]]=[[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]]
# [[Tochmarc Momera]]
#* [[Togail Bruidne Da Derga]]=[[Toghail Brú Dá Dearga]], Orgain Bruidne Uí Derga
# [[Togail Troí]]
# [[Tucait Fagbála in Fessa do Finn 7 Marbad Cuil Duib]]
#* [[Tucait Indarba na nDéssi]] ([[Tairired na nDéisi]]=[[Tairired na nDéssi]])
# [[Úath Beinne Étair]]
# [[Verba Scáthaige]]

== [http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Celtic Language Collective] ==

# [[Lebar na Núachongbála]]=[[Leabhar Laighneach]]
# [[Lebor na nUidre]]=[[Leabhar na hUidhre]]
# [[Leabhar Bhaile an Mhóta]]
# [[Leabhar Mór Mhic Fhir Bhisigh]]=[[Leabhar Mór Leacáin]]
# [[Leabhar Buidhe Lecain]]=[[Leabhar Buí Leacáin]]
# [[Leabhar Feirmoithe]]=[[Leabhar Fhear Maí]]
# [[Leabhar Méig Shamhradháin]]=[[Dúnaire Mag Shamhradhain]]=[[]]
# [[Leabhar Í Eadhra]]=[[Leabhar Uí Eadhra]]
# [[Leabar Chaillín]]=[[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fhianacha]]</text>
      <sha1>7iqiu383775ork104i9rdvtu4z9de42</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069617</id>
      <parentid>1069615</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:19:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/* Celtic Language Collective */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="111441" xml:space="preserve">__NOINDEX__
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}

=Réamhrá=
[ [https://www.teanglann.ie/ teanglann.ie] | [https://www.focloir.ie/ focloir.ie] | [https://www.tearma.ie/ tearma.ie] | [http://dil.ie/ dil.ie] | [https://www.logainm.ie/ga/ logainm.ie] | [https://www.sloinne.ie sloinne.ie] | [https://en.wikisource.org/wiki/An_Etymological_Dictionary_of_the_Gaelic_Language MacBain] ]

[CELT|CODECS|ISOS|THD|BILL|..
]

[ ''[https://medievalscotland.org/kmo/AnnalsIndex/index.shtml Index of Names in Irish Annals]''&lt;!-- le Mari Elspeth nic Bryan--&gt; | ''[https://www.libraryireland.com/names/contents.php Irish Names and Surnames]''&lt;!-- le Rev Patrick Woulfe, ar Library Ireland--&gt; | ''[http://research.ucc.ie/doi//locus?section=d487e79 Onomasticum Goedelicum]'' | ''[http://research.ucc.ie/doi/atlas Atlas of Names]'' | ''[http://fmg.ac/Projects/MedLands/IRELAND.htm#_Toc389126210 MEDIEVAL LANDS - Ireland]''&lt;!-- ar fmg.ac--&gt; ]

Daoine: aicme, ciarraí, cine, cineál, clann, corca, dál, dream, duine/daoine, fine, muintir, pobal, síol, teaghlach, tuath; s/daor-chineál, sloinne

Tosaíodh an obair seo ar an 6ú Meán Fómhair 2018, leis an leathanach [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]

* Foinsí ar [https://www.ucc.ie/en/research-sites/celt/ CELT]: 
** [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/text001.html LGÉ], [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/ LL], G800011A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100005A/ ACM, ARÉ LS 1220 ''srl.''], G100005A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100054/ FFÉ, OFM A 14 ''srl.''], G800054
* [http://exploringcelticciv.web.unc.edu/ Exploring Celtic Civilisation]
* Sean-Ghaeilge
** [http://www.smo.uhi.ac.uk/liosta/old-irish-l/ OLD-IRISH-L]
** ''[https://www.digitalmedievalist.com/opinionated-celtic-faqs/how-to-learn-old-irish/ How to learn old irish]''
** [https://lrc.la.utexas.edu/eieol/iriol U-Texas]
** [https://www.ria.ie/research-projects/focloir-stairiuil-na-gaeilge Foclóir Stairiuil na Gaeilge] ar ARÉ
* [https://omniglot.com/writing/irish.htm Gaeilge] ar omniglot


# ''[https://web.archive.org/web/20070807234048/http://www.carroll.co.uk/irish/chapt01.htm The Eberian Kings]''
# [https://celt.ucc.ie/published/E900000-003/ Early Irish Population-Groups], [[Eoin Mac Néill]]
# [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/?next_url=/users/my_library/ Wikipedia Library]
# Celtic Literature Collective (CLC)
## ''[http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Irish Literature]'', CLC
## ''[https://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/index_irish.html Irish index]'', Ancient Texts
# [https://bill.celt.dias.ie/vol4/browseatsources.php Textual sources], CELT


* [[:Teimpléad:cite web]]
* [[:Teimpléad:cite book]]
* [[:Teimpléad:citation]]
* [[:Teimpléad:familytree]]
* [[Speisialta:WhatLinksHere/Teimpléad:Glanadh-mar]]
* [https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem Earra nua] ar WikiData


* [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[:Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]

{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Scéalaíocht na Ríthe}}
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

=Bliain 1, 2018 - 2019=
==Céim 1 - An Rúraíócht==
Cóipeáil agus aistriú go díreach ó wiki-suímh (en, de, srl) eile.
* béim ar an Rúraíocht...
* ... agus Tuatha Dé Danann agus Ardríthe na hÉireann a thagann isteach leis na scéalta úd.
* ainm an phríomhleathnaigh as NuaGhaeilge; athsheoladh ann don ainm as SeanGhaeilge
* [[Donn Cuailnge]], [[Finnbhennach]], [[Maol]], [[Liath Macha agus Dub Sainglend]], [[Caladbolg]], [[Fragarach]], [[Fedelm]], [[Dáire mac Fiachna]], [[Cairpre Nia Fer]], [[Fedelm Noíchrothach]], [[Erc mac Cairpri]], [[Achall]]
* Naisc dhearga nó athsheolta go [[:en:Ulster Cycle]] ar en.wiki
*# a/s, [[Cairbre Cuanach]]
*# a/s, [[Condere mac Echach]]
*# n/d, [[Fiachu mac Fir Febhe]]
*# n/d, [[Folloman mac Conchobair]]
*# n/d, [[Friuch]]
*# n/d, [[Goll mac Carbada]]
*#* [[Nechtan Scéne]]

==Céim 2 - Scéalta Miotaseolaíochta==
* Gramadach
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Leathnaigh eile nach bhfuil fós an sna teimpléidí reatha
* Scéalta Miotaseolaíochta: [[Cessair]], [[Partholón]], [[Nemed]], [[Fir Bolg]]; [[Fomhóraigh]]; (Tuatha Dé Danann agus Clann Mhíle í gcéim 3)
** [[Tuan mac Cairill]], [[Neimheadh]], [[Fiacha mac Delbaíth]], [[Mac Cuill]], [[Mac Gréine]], [[Cichol Gricenchos]], [[Fintán mac Bóchra]], [[Dealgnaid]], [[Bóinn (bandia)]], [[Ealcmhar]], [[Cethlenn]], [[Conand]], [[Elatha]], [[Tethra]], [[Glas Ghaibhneann]]
* Leathanaigh eile:
** [[Leabhar Bhaile an Mhóta]], [[Tomhaidhm]]
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS srl

==Céim 3 - Tuatha Dé Danann, Clann Mhíle==
* Gramadach (arís)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* [[Tuatha Dé Danann]]
** [[Éber Finn]] &amp;rarr; [[Éibhear Fionn]], [[Érimón]] &amp;rarr; [[Éiremhón]] &amp;rarr; [[Éireamhón]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Bres]], [[Aislinge Oenguso]], [[Ábartach]], [[Abhean]], [[Áed]], [[Airmed]], [[Anu]], [[Aobh]], [[Aoi]], [[Aoife (iníon Bhodhbh Dheirg)]], [[Bec]], [[Bodb Derg]], [[Brea]], [[Brian (miotaseolaíocht)]], [[Caer Ibormeith]], [[Cermait]], [[Creidhne]], [[Dian Cécht]], [[Ethal]], [[Ecne]], [[Fionnuala]], [[Goibhniu]], [[Iuchar]], [[Iucharba]], [[Ler]], [[Luchtaine]], [[Miach]], [[Neit]], [[Uaithne]]

* [[Clann Mhíle]]
** [[Goídel Glas]], [[Fénius Farsaid]], [[Scota]], [[Amergin Glúingel]], [[Bilé]], [[Donn]], [[Muimne, Luigne agus Laigne]], [[Ér, Orba, Ferón agus Fergna]], [[Íriel Fáid]], [[Ethriel]], [[Conmáel]], [[Tigernmas]]

* Eile
** [[Biróg]], [[Immram Brain]] ([[Bran mac Feabhail]]), [[Carman]], [[Crobh Dearg]], [[Crom Cruach]], [[Cailleach]], [[Ceithre Sheod]]

==Céim 4 - Ard-Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]]
** [[Eochaid Étgudach]], [[Cearmna Finn]], [[Sobhairce]], [[Eochaid Faebar Glas]], [[Fiacha Labhrainne]], [[Eochaid Mumu]], [[Óengus Olmucaid]], [[Énna Airgdech]], [[Rothechtaid mac Main]] (I), [[Sétna Airt]] (I), [[Fíachu Fínscothach]], [[Muinemón]], [[Faildergdóid]], [[Ollom Fódla]], [[Fínnachta]], [[Slánoll]], [[Géde Ollgothach]], [[Fíachu Findoilches]], [[Berngal]], [[Ailill mac Slánuill]], [[Sírna Sáeglach]], [[Rothechtaid Rotha]], [[Elim Olfínechta]], [[Gíallchad]], [[Art Imlech]], [[Nuadu Finn Fáil]], [[Bres Rí]], [[Eochaid Apthach]], [[Finn mac Blatha]], [[Sétna Innarraid]] (II), [[Siomón Brecc]],  [[Dui Finn]], [[Muiredach Bolgrach]], [[Énna Derg]], [[Lugaid Íardonn]], [[Sírlám]], [[Eochaid Uairches]], [[Eochaid Fíadmuine]], [[Conaing Begeclach]], [[Lugaid Lámderg]], [[Art mac Lugdach]], [[Fíachu Tolgrach]], [[Ailill Finn]], [[Eochaid mac Ailella]], [[Airgetmar]], [[Dui Ladgrach]], [[Lugaid Laigde]], [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]] ([[Áed Rúad]] ([[Áed Ruad]]), [[Díthorba]], [[Cimbáeth]]), [[Rechtaid Rígderg]], [[Úgaine Mór]], [[Bodbchad]], [[Lóegaire Lorc]], [[Cobthach Cóel Breg]], [[Labraid Loingsech]], [[Meilge Molbthach]], [[Mog Corb]], [[Óengus Ollom]], [[Irereo]], [[Fer Corb]], [[Connla Cáem]], [[Ailill Caisfiaclach]] ([[Ailill]]*), [[Adamair]], [[Eochaid Ailtlethan]], [[Fergus Fortamail]], [[Óengus Tuirmech Temrach]], [[Conall Collamrach]], [[Nia Segamain]], [[Énna Aignech]], [[Crimthann Coscrach]], [[Rudraige mac Sithrigi]] (III), [[Finnat Már]], [[Bresal Bó-Díbad]], [[Conchobar Abradruad]], [[Crimthann Nia Náir]], [[Cairbre Cinnchait]], [[Feradach Finnfechtnach]], [[Fíatach Finn]], [[Fíachu Finnolach]], [[Elim mac Conrach]], [[Túathal Techtmar]], [[Mal mac Rochride]], [[Fedlimid Rechtmar]], [[Cathair Mór]], [[Conn Cétchathach]], [[Conaire Cóem]], [[Art mac Cuinn]], [[Lugaid mac Con]] ([[Lughaidh]]*), [[Fergus Dubdétach]], [[Cormac mac Airt]], [[Eochaid Gonnat]] ([[Eochaidh]]*), [[Cairbre Lifechair]], [[Fothad Cairpthech]], [[Fothad Airgthech]], [[Fíachu Sroiptine]], [[Colla Uais]], [[Muiredach Tirech]], [[Cáelbad]], [[Eochaid Mugmedon]], [[Crimthann mac Fidaig]] ([[Criofan]]*), [[Níall Noígíallach]] &amp;larr; [[[[Niall Noígíallach]]]], [[Nath Í mac Fiachrach]], [[Lóegaire mac Néill]]

==Céim 5 - ABCDEí==
* [[Annála na hÉireann]], [[Banseanchas]], [[Cóir Anmann]],  [[Dinnseanchas]], [[Echtra]] ([[Eachtra]]) agus [[Immram]] ([[Iomramh]]), [[Echtra Condla]], [[Echtra Fergusa maic Léti]], [[Eachtra Neara]], [[Sanas Cormaic]]

==Céim 6 - An Fhiannaíocht==
* [[An Fhiannaíocht]], Na [[Fianna]]

Daoine
* [[Creidne]], [[Finn Eces]], [[Finn mac Cumaill]] &amp;larr; [[Fionn mac Cumhaill]], [[Oisín]], [[Diarmuid Ua Duibne]], [[Gráinne (miotaseolaíocht)|Gráinne]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Bodhmall]], [[Muireann]], [[Plúr na mBan]], [[Sadb]] &amp;rarr; [[Sadhbh]], [[Caílte mac Rónáin]], [[Conán mac Lia]], [[Conán mac Morna]], [[Cumall]], [[Goll mac Morna]], [[Liath Luachra]], [[Oscar mac Oisín]]

Scéalta ar fáil
* [[Agallamh Beag]], [[Agallamh na Seanórach]], [[Bruidhean Chaorthainn]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Gabhra]], [[Eachtra Bhodaigh an Chóta Lachtna]], [[Fianshruth]], [[Fionn agus Gráinne]], [[Macgnímartha Finn]], [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

Scéalta nach bhfuil ar fáil ar wikipediae
* [[Bruidhean Chéise Corainn]], [[Bruidhean Bheag na hAlmhaine]], [[Bruidhean Eochaidh Bhig Dheirg]]
# [[Eachtra Iollainn Iolchrothaigh Mhic Ríogh na hEasbáinne]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Iollainn_Iolchrothaigh_Mhic_Ríogh_na_hEasbáinne en]''')
# [[Eachtra an Ghiolla Dheacair]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_an_Ghiolla_Dheacair en]''')
# [[Eachtra Lomnachtáin]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Lomnachtáin en]''')
#* [[Fotha Catha Cnucha]]
# [[Tóraíocht Taise Taoibhghile]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Taise_Taoibhghile en]''')
# [[Tóraíocht Shaidhbhe Iníne Eoghain Óig]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Shaidhbhe_Iníne_Eoghain_Óig en]''')
#* [[Nessa Ní Shéaghdha]], [[Máirín Ní Mhuiríosa]]

==Céim 7 - Scéalaíocht na Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]] ''thuas, céim 4'', [[Baile in Scáil]], [[Baile Chuinn Chétchathaig]] (scrios: [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaigh?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaigh], [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaig?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaig]), [[Sadb ingen Chuinn]]

==Céim 8 - Lámhscríbhinní==
* [[Teimpléad:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]
** [[Leabhar Gabhála na hÉireann]]
*# [[Leabhar Fhear Maí]]
** [[Leabhar na gCeart]], Oidheadh Chlainne x 3: [[Oidheadh Chlainne Lir|... Lir]] ([[Clann Lir]]), [[Oidheadh Chlainne Tuireann|... Tuireann]], [[Oidheadh Chlainne Uisnigh|... Uisnigh]]

==Céim 9 - Aithbhreithniú==
* Glan / Cuir le roinnt leathnach
** [[Aengus]] &amp;rarr; [[Aonghas]], [[Áine]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Breogán]], [[Brigit]], [[Cormac mac Airt]], [[Daghdha]], [[Enbarr]], [[An Fhiannaíocht]],  [[Fionn mac Cumhaill]], [[Grian (bandia)]], [[Lugh]], [[Níall Noígíallach]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Oisín]]
* Leathanaigh eile:
** ''[[Úsáideoir:Marcas.oduinn/List of Irish mythological figures]]''
** [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Na Scéalta Miotaseolaíochta]], [[An Rúraíocht]], [[An Fhiannaíocht]], [[Scéalaíocht na Ríthe]]

==Céim 10 - feabhsú na Gaeilge==
* [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Cruthaithe|Cruthaithe]]
* Gramadach (arís eile)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha

=Bliain 2, 2019 - 2020=
== Feabhsú na Gaeilge (2) ==
* Tuiseal ginideach
** Mo chuid airgid ''vs.'' Mo chuid den airgead
** Séimhithe
* na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Ainmneacha Sean &amp;rarr; Meán &amp;rarr; Nua-Ghaeilge
** Eisceachtaí: [[Aengus]], [[Brigit]] (''vs.'' [[Naomh Bríd]]), [[Daghda]] nó [[Daghdha]] (ní *Dea-dhia), [[Lugh]] (ní [[Lú]])

==Tagairtí==
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS, WikiData
* LGÉ, ACM, FFÉ go Gaeilge (go háirithe i leathanaigh na nArd-Ríthe)

==Ath-bhreithniú==
* [[Ceasair]], [[Parthalán]], [[Neimheadh]], [[Fir Bholg]]
* [[Sláine mac Deala]]... [[Eochaid mac Eirc]]

==Catagóirí==
* [[:Catagóir:Dreamanna na hÉireann]], [[:Catagóir:Éarainn]], [[:Catagóir:Ulaid]], [[:Catagóir:Eoghanachta]], [[:Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]

==Ogham, [[Aibítir]]==
* [[Ogham]], [[:Catagóir:Ogham]], [[Auraicept na n-Éces]], [[Bríatharogam]]=[[Briatharogham]], [[De Dúilib Feda na Forfid]], [[In Lebor Ogaim]]=[[An Leabhar Oghaim]], [[Inscríbhinní Oghaim]]
* [[:Teimpléad:Litreacha Oghaim]], [[beith (ogham)|beith]]*, [[luis (ogham)|luis]], [[fearn (ogham)|fearn]], [[sail (ogham)|sail]], [[nion (ogham)|nion]] | [[uath (ogham)|uath]], [[dair (ogham)|dair]], [[tinne (ogham)|tinne]], [[coll (ogham)|coll]], [[ceirt (ogham)|ceirt]] | [[muin (ogham)|muin]], [[gort (ogham)|gort]], [[nGéadal (ogham)|nGéadal]]*, [[straif (ogham)|straif]], [[ruis (ogham)|ruis]] | [[ailm (ogham)|ailm]], [[onn (ogham)|onn]], [[úr (ogham)|úr]], [[eadhadh (ogham)|eadhadh]], [[iodhadh (ogham)|iodhadh]] | [[Forfeda]], ''[[Ébad (ogham)|Ébad]]-a, [[Oir (ogham)|Oir]]-a, [[Uillenn (ogham)|Uillenn]]-a,'' [[Iphín (ogham)|Iphín]]=[[Ifín (ogham)|Ifín]], ''[[Emancholl (ogham)|Emancholl]]-s'', [[Peith (ogham)|Peith]]
* [[:Catagóir:Inscríbhinní Oghaim]], [[CIIC 2]]=[[Cloch Oghaim Chluain Muirís]], [[CIIC 10]]=[[Cloch Oghaim Bhréisteach]], [[CCIC 11]]=[[Ráth na Dromainne]], [[CIIC 38]]=[[Cloch Oghaim Bhaile Mhuadáin]], [[CIIC 47]]=[[Cloch Oghaim Cháisleán tSíomoin]], [[CIIC 50]]&lt;[[Ráth Chrois Uaithne]], [[CIIC 57]]–58=[[Clocha Oghaim Phlácais]], [[CIIC 66]]=[[Cloch Oghaim Bhéal an Churraigh Bháin]], [[CIIC 145]]=[[Cloch Oghaim Airghleanna]], [[CIIC 155]]-163=[[Clocha Oghaim Bhaile an tSagairt]], [[CIIC 170]]&lt;[[Teampall Mhanachain]], [[CIIC 187]]&lt;[[Cill Maoilchéadair]], [[CIIC 193]]&lt;[[Mám an Óraigh]], [[CIIC 197]]–203=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 206]]–213=[[Clocha Oghaim Chill Chuallachta Thoir]], [[CIIC 220]]=&lt;strike&gt;[[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin Beag]], [[CIIC 230]]&lt;[[Clochán Cárthainn]], [[CIIC 241]]=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 246]]=&lt;strike&gt;[[Chlocha Oghaim Aird Chánachta]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Aird Chánachta]], [[CIIC 266]]-267=&lt;strike&gt;[[Clochanna Oghaim Chill Tíre]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Chill Tíre]], [[CIIC 272]]-281&lt;[[Uaimh agus Clocha Oghaim Dhrom Lócháin]], CICC iii=[[Cloch Oghaim Bhaile an Bhúlaeraigh Thuaidh]], CIIC iii=[[Cloch Oghaim Dhún gCoimín]], CIIC iii&lt;[[Caiseal Imileá an Bhóthair]], CIIC iii=[[Clocha Oghaim Tulaigh Garráin]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Bhaile Uí Bhaoithín]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Baile Uí Bhaoithín]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Teampall Ráth Theas]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Teampall Ráth Teas]]

==Dreamanna==
{|
|- valign=top
|| [[Íomhá:Ptolemy's Ireland.png|mion|100px|Léarscáil Tolamaes]]
|| [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|100px|Luath-dhreamanna]]
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px|Éire 900]]
|| [[Íomhá:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|100px|Éire 1014]]
|| [[Íomhá:www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1300.gif|mion|100px|[[Tiarnas na hÉireann]], 1300]]
|| [[Íomhá:Ireland 1450.png|mion|100px|Éire 1450]]
|| [[Íomhá:IrelandBaronies1899Map.png|mion|105px|Barúntachtaí 1899]]

|- valign=top
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Munster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Osraige-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Leinster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Mide-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|100px]]
|- valign=top
|| [[Íomhá:UlsterDioceseKingdoms.png|mion|100px]]
|| [[Íomhá:NorthernUiNeill.png|mion|100px]]
|}

===Luath-dhreamanna===
* [[Prótastair Éireann]]&lt;[[Stair na hÉireann]], [[Periplus Massiliach]], [[Ora Maritima]], [[Almagest]]- ([[Úsáideoir:Ériugena|ÉG]]), [[Geografaíocht (Tolamaes)]]-, [[Scotti]], [[Attacotti]]-, [[Breatain (logainm)]], [[:Teimpléad:Éire Tholamaes]]
* Connacht: [[Auteini]]=[[Uaithni]], [[Fir Ol nEchmacht]], [[Nagnatae]], [[Nagnata]]; Laigin: [[Brigantes (Éire)]], [[Cauci]], [[Coriondi]], [[Domnu]], [[Fir Domnann]], [[Gailióin]], &lt;strike&gt;[[Manapi]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Manapii]]; Mide: [[Eblani]]=[[Ebdani]]=[[Blanii]], [[Eblana]]; Muma: [[Gangani]]=[[Concani]], [[Iverni]], [[Uellabori]], [[Uodiae]]=[[Usdiae]]; Uladh:  [[Darini]], [[Erdini]], [[Uennicnii]]
* Eile: [[Belgae]], [[Scotia]]-, [[Gleann Scoithín]], [[Albion]]-, [[Caledonia]]-, [[Damnonii]], [[Dumnonii]], [[Hibernia]]-
* Le dáileadh: [[Indech]], [[Octriallach]], 
* [[Ríochtaí Éireann]], [[Cúigí na hÉireann]]
* [[Dáire Doimthech]], [[Lugaid Loígde]] (Lugaid mac Con), [[Ríthe Éireann]], [[Flaith]], [[Tigerna]]=[[Tiarna]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]]-, [[Rí na Teamhrach]]=[[Ríthe na Teamhrach]], [[Coirpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]]-, [[Ailill Molt]], [[Lugaid mac Lóegairi]]=[[Lughaidh mac Laoghaire]], [[Ríocht na Mumhan]],  [[Rí na Mumhan]]=[[Ríthe na Mumhan]], [[Rí na Deasmhumhan]]=[[Ríthe na Deasmhumhan]], [[Rí na Tuadhmhumhan]]=[[Ríthe na Tuadhmhumhan]], [[Rí na hIarmhumhan]]=[[Ríthe na hIarmhumhan]], [[Rí na hUrmhumhan]]=[[Ríthe na hUrmhumhan]],  [[Liosta Ríthe Uladh]] &amp;rarr; [[Rí na nUladh]]=[[Ríthe na nUladh]], [[An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh]] &amp;rarr; [[Dubhaltach Mac Firbhisigh]], [[Ríocht na Mí]], [[Rí na Mí]]=[[Ríthe na Mí]], [[Airgíalla]]=[[Oirialla]], &lt;strike&gt;[[Ríthe an Oiriall]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Ríthe na nOiriall]]=[[Ríthe Oiriall]], [[Bréifne]], [[Ríthe na Bréifne]], [[Ríthe na Laighean]], [[Ríthe an Osraí]], [[Tiarnas na hÉireann]]-, [[Túathal mac Cormaic]]=[[Túathal Máelgarb]]=[[Tuathal Maolgharbh]], [[Diarmait mac Cerbaill]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill]]-, [[Domnall Ilchelgach]]=[[Domnall mac Muirchertaig]]=[[Domhnall mac Muircheartaigh]], [[Forggus mac Muirchertaig]]=[[Fearghas Mac Muircheartaigh]], [[Eochaid mac Domnaill]]=[[Eochaidh mac Domhnaill]], [[Báetán mac Muirchertaig]]=[[Baotán mac Muircheartaigh]], [[Ainmuire mac Sétnai]]=[[Ainmhire mac Seanna]], [[Báetán mac Ninnedo]]=[[Baotán mac Nínneadha]], [[Áed mac Ainmuirech]]=[[Aodh mac Ainmhireach]], [[Áed Sláine]]=[[Aodh Sláine]], [[Colmán Rímid]]=[[Colmán Ríomhaí]]=[[Colmán mac Báetáin]]=[[Colmán mac Baotáin]], [[Áed Uaridnach]]=[[Aodh Fuariodhnach]], [[Máel Coba mac Áedo]]=[[Maol Cobha mac Aodha]], [[Suibne Menn]]=[[Suibhne Meann]], [[Domnall mac Áedo]]=[[Domhnall mac Aodha]] 

{{Éire Tholamaes}}


Féach ''[http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/ire000.htm IHM]'':
{|class = wikitable
! width=10% | Dream
! width=10% | Treibh
! width=10% | As
! width=10% | Am
! width=20% | [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]]
! width=40% | Dál/Corca/Clann
|- valign=top
|| [[Cruithne]] || [[Priteni]] || Breatain || 8u - 5ú RC || [[Fomhóraigh]]? || [[Dál nAraidi]], [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]], ''[[Loígis]]'', [[Soghain]]
|- valign=top
|| [[Éarainn]] || [[Belgae]] || Breatain || 5ú - 3ú RC || [[Fir Bholg]] || ''Ulaid'' (Dál Riada, Dál Fiatach), [[Corca Laidhe]], [[Múscraí]], [[Corca Dhuibhne]], [[Corca Bhaiscinn]], [[Uí Mhaine]], [[Conmhaicne]]
|- valign=top
|| [[Laigin]] || || Armorica || 3ú - 1ú RC || [[Tuatha Dé Danann]]? || [[Fir Domnann]], [[Gailióin]]; [[Uí Fhailí]], ''[[Uí Bairrche]]'', [[Uí Eineachghlais]]; [[Gailenga]]?
|- valign=top
|| [[Gaeil]] || [[Míl Easpáine]] || Gall || 2ú - 1ú RC || [[Féine]] || [[Eoghanachta]], [[Connachta]]
|}

===Breá===
* [[Brega]]=[[Breá]]

===Bréifne===
* [[Ríthe Bhréifne]]

===Ciannachta===
* [[Ciannachta]], [[Ciannachta Glen Geimin]]=[[Ciannacht Ghleann Geimhin]], [[Síl nÁedo Sláine]]=[[Síol Aodha Sláine]], [[Gailenga]]

===Iverni===
* =[[Érainn]]=[[Éarainn]], [[Dáire]], [[Darini]], [[Dáirine]], [[Corcu Loígde]]=[[Corca Laidhe]], [[Corc mac Luigthig]]=[[Conall Corc]], [[Dáire Doimthech]]*, [[Lugaid Loígde]]~[[Lugaid Laigdech]], [[Íar mac Dedad]], [[Óengus Bolg]]=[[Aonghas Boilg]], [[Aimend]]=[[Aimeann]], [[Deda mac Sin]]&lt;[[Cland Dedad]], [[Dál gCais]]-, [[Dáire mac Dedad]], [[Síl Conairi]]=[[Síol Chonaire]], [[Cairpre]], [[Mairtine]], [[Múscraige]]=[[Múscraí]], [[Corcu Duibne]]=[[Corca Dhuibhne]], [[Corcu Baiscinn]]=[[Corca Bhaiscinn]], [[Dáire Cerbba]]=[[Dáire Cearba]], [[Uí Liatháin]], [[Uí Fidgenti]]=[[Uí Fiodhghinte]]

===''Laigin''===
* [[Laigin]], [[Uí Failgi]]=[[Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]]=[[xxx]], [[Fothairt]], [[Dál Cormaic]]-, [[Énnae Cennsalach]], [[Crimthann mac Énnai]]=[[Criomhthann mac Éanna]], [[Augaire mac Ailella]]=[[Agaire mac Ailealla]]?, ([[Diarmait Mac Murchada]]=[[Diarmaid Mac Murchadha]]), [[Domhnall Caomhánach]], [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]
* [[Uí Chinnsealaigh]], [[Áed mac Colggen]]=[[Aodh mac Colgan]] 

{{Navbox
 | name = Laigin
 | title = [[Laigin]]
 | state = {{{state|}}}
 | listclass = hlist

 | group1 = Kindreds and septs
 | list1 = {{Navbox|child

   | group1 = Dál Niad Cuirp
   | list1 = [[Uí Máil]]&amp;nbsp;• [[Uí Dúnlainge]]&amp;nbsp;• [[Uí Ceinnselaig]]&amp;nbsp;• [[Uí Failge]]&amp;nbsp;• [[Uí Bairrche]]&amp;nbsp;• [[Uí Enechglaiss]]&amp;nbsp;• Uí Crimthainn Áin&lt;!-- {{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Máil]]
     | list1 = O'Tighe&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]

     | group2 = [[Uí Dúnlainge]]
     | list2 = Fitzdermot&amp;nbsp;* [[O'Toole family|O'Toole]]&amp;nbsp;* [[O'Byrne family|O'Byrne]]&amp;nbsp;* [[Cosgrave|O'Cosgrave]]

     | group3 = [[Uí Cheinnselaig]]
     | list3 = [[MacMurrough dynasty|MacMurrough Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Kinsella]]&amp;nbsp;* [[Kehoe]]&amp;nbsp;* [[Finneran|O'Finneran]]&amp;nbsp;* [[Murphy|O'Murphy]]&amp;nbsp;* [[O'Garvey]]&amp;nbsp;* [[Hartley (surname)|O'Hartley]]&amp;nbsp;* [[O'Ryan]]&amp;nbsp;* [[Morrow (surname)|Morrow]]

     | group4 = [[Uí Failghe]]
     | list4 = [[O'Connor Faly]]&amp;nbsp;* [[O'Dunne]]&amp;nbsp;* [[O'Dempsey]]&amp;nbsp;* [[Kavanagh (surname)|Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Branagh]]&amp;nbsp;* [[Fitzpatrick (surname)|MacGilpatrick (Fitzpatrick)]]&amp;nbsp;* [[O'Dwyer (surname)|O'Dwyer]]&amp;nbsp;* [[O'Holohan]]&amp;nbsp;* [[O'Hennessy]]

     | group5 = [[Uí Bairrche]]
     | list5 = [[MacGorman]]&amp;nbsp;* [[Kearney (disambiguation)|Kearney]]&amp;nbsp;* [[Tracy (name)|Tracy]]&amp;nbsp;* [[Hughes (disambiguation)|Hughes]]&amp;nbsp;* [[Mooney]]&amp;nbsp;* [[Carney (surname)|Carney]]

     | group6 = [[Uí Enechglaiss]]
     | list6 = ''O'Feary

     | group7 = Uí Crimthainn Áin
     | list7 = ''O'Duff
   }}--&gt;

   | group2 = Dál Cairpre Arad
   | list2 = O'Kealy

   | group3 = [[Dál Messin Corb]]
   | list3 = [[Uí Garrchon]]

 }}

 | group2 = Daoine
 | list2 = [[Úgaine Mór]]&amp;nbsp;• [[Lóegaire Lorc]]&amp;nbsp;• [[Labraid Loingsech]]&amp;nbsp;• [[Óengus Ollom]]&amp;nbsp;• [[Fergus Fortamail]]&amp;nbsp;• [[Crimthann Coscrach]]&amp;nbsp;• [[Nuadu Necht]]&amp;nbsp;• [[Cumall|Cumhall]]&amp;nbsp;• [[Fionn mac Cumhaill]]&amp;nbsp;• [[Oisín]]&amp;nbsp;• [[Oscar mac Oisín|Oscar]]&amp;nbsp;• [[Conchobar Abradruad]]&amp;nbsp;• [[Cathair Mór]]&amp;nbsp;• [[Énnae Cennsalach]]&amp;nbsp;• [[Crimthann mac Énnai]]&amp;nbsp;• [[Áed mac Colggen]]&amp;nbsp;• [[Augaire mac Ailella]]&amp;nbsp;• [[Máel Mórda mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Diarmait Mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]&amp;nbsp;• [[Fiach Mac Aodha Ó Broin]]

 | group3 = Aiteanna
 | list3 = [[An Nás]]&amp;nbsp;• [[Mullach Maistean]]&amp;nbsp;• [[Cnoc Liamhna]]

 | group4 = Cathanna
 | list4 = [[Cath Cheann Fuait|Ceann Fuait]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Máma|Gleann Máma]]&amp;nbsp;• [[Cath Chluain Tarbh|Cluain Tarbh]]&amp;nbsp;• [[Cath na Móna Móire|Móin Mhór]]&amp;nbsp;• [[Cath Ros Mhic Thriúin|Ros Mhic Thriúin]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Molúra|Gleann Molúra]]

 | group5 = Altanna gaolmhara
 | list5 = [[Gaeil]]&amp;nbsp;• [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;• [[Érimón]]&amp;nbsp;• [[Scéalta Miotaseolaíochta]]&amp;nbsp;• [[An Fhiannaíocht]]&amp;nbsp;• [[Dinnseanchas]]&amp;nbsp;• [[Leabhar Laighneach]]&amp;nbsp;• [[Ríthe na Laighean]]&lt;!--&amp;nbsp;• [[O'Rahilly's historical model]]&amp;nbsp;• [[Gaelic nobility of Ireland]]&amp;nbsp;• ''[[Follow Me up to Carlow]]''--&gt;

}}

===Mumha===
* [[Iarmumu]]=[[Iarmuman]]=[[Iarmhumha]]=[[Iarmhumhain]]=[[Iarumhain]], [[Tuadmumu]]=[[Tuadhmhumha]]=[[Tuadhmhumhain]]=[[Tuamhain]], [[Deasmumu]]=[[Deasmhumha]]=[[Deasmhumhain]]=[[Deasumhain]]-, [[Urmumu]]=[[Urmhumha]]=[[Urumhain]]
* [[Éoganachta]]=[[Eoghanachta]], [[Mug Nuadat]]=[[Mogh Nuadhad]], [[Ailill Aulom]], [[Lugaid mac Con]], [[Mac Con]], [[Éogan Mór]]=[[Eógan Mór]]=[[Eoghan Mór]], [[Fiachu Muillethan]], [[Éile]], [[Eoghanacht Chaisil]], [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], [[Eoghanacht Áine]], [[Eoghanacht Locha Léin]], [[Eoghanacht Raithlinn]], [[Eoghanacht Oirthir Cliach]], [[Eóganacht Ninussa]], [[Mathghamhain]], [[Deirgtine]], [[Fiachu Muillethan]], [[Ailill Flann Bec]]=[[Ailill Flann Beag]], &lt;strike&gt;[[Feidlimid mac Cremthanin]]&lt;/strike&gt;=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feidlimid mac Crimthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Mór Mumhan]], [[Óengus mac Nad Froích]], [[Feidlimid mac Óengusa]]=[[Feilimí mac Aonghasa]], [[Fíngen mac Áedo Duib]]=[[Finghin mac Aodha Dhuibh]], [[Eochaid mac Óengusa]]=[[Eochaidh mac Aonghasa]], [[Crimthann Srem mac Echado]]=[[Criomhthann Sreamh mac Eochada]], [[Áed Bennán mac Crimthainn]]=[[Aodh Beanmán mac Criomhthainn]], [[Nad Froích mac Cuirc]]=[[Nadh Fraoigh mac Coirc]], [[Bressal mac Ailello Thassaig]]=[[Bressal mac Ailello]]=[[Breasal mac Ailealla]], [[Angias]]=[[Angas]], [[Faílbe Flann mac Áedo Duib]]=[[Failbhe Flann mac Aodha Dhuibh]], [[Cathal mac Finguine]]

{{Mumhain}}

===Oirialla===
* [[Ríthe Oiriall]]
# Dallán Forgaill
# [[xxx]]=[[Rossa Buí Mac Mathúna]] &amp;larr; [[:en:Rossa Buide Mac Mathúna]]
#* [[Uí Tuirtri]]=[[Uí Thoirtre]], [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

===Osraí===
* [[Dál Birn]], [[Óengus Osrithe]]=[[Aonghas Osraithe]], [[Lóegaire Birn Búadach]]=[[Laoghaire Birn Buach]]

===''Ulaid'' / Cruithne===
* [[Ulaid]] (FFÉ: Oll-sháith), [[Clanna Rudraige]], [[Dál Riata]]=[[Dál Riada]]-, [[Dál Fiatach]], [[Cruthin]]=[[Cruithne]], Conall Anglonnach, [[Conaille Muirtheimne]], [[Dál mBuinne]], [[Erc Dhál Riada]], [[Loarn mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél Loairn]]=[[Cineál Loairn]], [[Aonghas mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél nÓengusa]]=[[Cineál Aonghasa]], [[Adomnán]]=[[Adhamhnán]]=[[Naomh Adhamhnán]], [[Senchus Fer n-Alban]]=[[Seanchas Fear Alban]], [[Duan Albanach]], [[Muirchertach mac Muiredaig]]=[[Muircheartach mac Muireadaigh]]-, [[Fergus Mór]]=[[Fearghas Mór]], [[Domangart Réti]]=[[Domhanghart Réite]], [[Gabrán mac Domangairt]]=[[Gabhrán mac Domhanghairt]]&amp;rarr;[[Cenél nGabráin]]=[[Cineál Gabhráin]], [[Comgall mac Domangairt]]=[[Comhghall mac Domhanghairt]]&gt;[[Cenél Comgaill]]=[[Cineál Comhghaill]], [[Eilne]], [[Loígis]], [[Sogain]]=[[Soghain]], [[Senchineoil]]=[[Seanchineál]], [[Uí Blathmaic]], [[Uí Echach Arda]], [[Conmhaícne]]=[[Conmhaicne]], [[Ciarraige]]=[[Ciarraí]], [[Corco Mruad]]=[[Corca Mrua]], [[Vita tripartita Sancti Patricii]]-, [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Ríthe Dáil Araidi]]=[[Ríthe Dhál Araí]], [[Dál nAraidi Mag Line]]=[[Dál Araí Mhaigh Line]], [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uíbh Eachach Cobha]], [[Uí Erca Céin]], [[Leath Cathail]]=[[Leath Chathail]], [[Tipraiti Tireach]]=[[Tiobraid Tíreach]], [[Ríthe na nUladh]], [[Muiredach Muinderg]]=[[Muireadhach Muindearg]], [[Eochaid mac Muiredaig Muinderg]]=[[Eochaidh mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Cairell mac Muiredaig Muinderg]]=[[Caireall mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Demmán mac Cairill]]=[[Deamán mac Cairill]], [[Báetán mac Cairill]]=[[Baotán mac Cairill]], [[Áed Dub mac Suibni]]=[[Aodh Dubh mac Suibne]], [[Eochaid mac Condlai]]=[[Eochaidh mac Connla]], [[Fergnae mac Oengusso Ibdaig]]=[[Feargna mac Aonghasa Iobhdaigh]], [[Fíachnae mac Báetáin]]=[[Fiachna mac Baotáin]], [[Fiachra Cáech]]=[[Fiachra Caoch]], [[Fiachnae mac Demmáin]]=[[Fiachna mac Deamáin]], [[Connad Cerr]]=[[Connadh Cearr]], [[Dúnchad mac Fiachnai]]=[[Dúnchadh mac Fiachna]], [[Máel Cobo mac Fiachnai]]=[[Maol Cobha mac Fiachna]], [[Blathmac mac Máele Cobo]]=[[Blathmac mac Maoil Chobha]], [[Congal Cennfota mac Dúnchada]]=[[Congal Ceannfhada mac Dúnchadha]], [[Mongán mac Fiachnai]]=[[Mongán mac Fiachna]], [[Bécc Bairrche mac Blathmaic]]=[[Béic Bairrche mac Blathmhaic]], [[Áedán mac Gabráin]]=[[Aodhán mac Gabhráin]], [[Congal Cáech]]=[[Conghal Caoch]]

{{Navbox
 | name = Ulaid
 | title = [[Ulaid]]
 | state = {{{state|}}}

 | group1 = Finte agus clanna
 | list1 = {{Navbox|child

          | group1 = [[Dál nAraidi]]
          | list1  = [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]]&amp;nbsp;* ''[[Loígis]]''&amp;nbsp;* [[Soghain]] &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Echach Cobo]]
     | list1 = [[MacGowan]]&amp;nbsp;* [[Magennis]]&amp;nbsp;* [[McCartan]]&amp;nbsp;* [[Lynch (surname)|Lynch]]

     | group2 = [[Loígis]]
     | list2 = [[Moore (surname)|O'More]]&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]&amp;nbsp;* O'Deevy&amp;nbsp;* O'Doran&amp;nbsp;* O'Lalor&amp;nbsp;* [[O'Dowling]]&amp;nbsp;* [[McEvoy|MacEvoy]]&amp;nbsp;* [[Bergin|O'Bergin]]&amp;nbsp;* O'Mulcahy

     | group3 = [[Soghain]]
     | list3 = O'Manning&amp;nbsp;* [[Mac an Bhaird|MacWard]]&amp;nbsp;* O'Scurry&amp;nbsp;* [[Lennon|O'Lennon]]&amp;nbsp;* MacCashin&amp;nbsp;* [[Gilly]]&amp;nbsp;* MacGing

   }}--&gt;
          | group2 = [[Conmhaícne]]
          | list2  = Conmhaícne Mara&amp;nbsp;* Conmaicne Magh Réin&amp;nbsp;* Conmaicne Cuile Toladh&amp;nbsp;* Conmaicne Mide &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Conmhaícne Mara]]
     | list1 = O'Kealy&amp;nbsp;* MacConneely&amp;nbsp;* O'Devaney&amp;nbsp;* O'Cloherty&amp;nbsp;* [[Folan|MacFolan]]

     | group2 = Conmaicne&lt;br/&gt;Magh Réin&lt;br&gt;
     | list2 = MacRannall&amp;nbsp;* MacDorcy&amp;nbsp;* O'Mulvey&amp;nbsp;* [[O'Farrell]]&amp;nbsp;* O'Beglin&amp;nbsp;* [[Borden (surname)|Borden]]&amp;nbsp;* [[Hallissey|O'Hallissy]]&amp;nbsp;* O'Murry&amp;nbsp;* O'Curneen&amp;nbsp;* O'Mulooly&amp;nbsp;* MacMullock&amp;nbsp;* O'Doonan&amp;nbsp;* O'Kearon&amp;nbsp;* MacCoogan&amp;nbsp;* [[Gaynor|MacGaynor]]&amp;nbsp;* [[Quinn|O'Quinn]]&amp;nbsp;* MacShaffrey&amp;nbsp;* [[Connick|MacConnick]]&amp;nbsp;* [[Keegan|O'Keegan]]&amp;nbsp;* MacLeavy&amp;nbsp;* MacMorrow&amp;nbsp;* [[MacShane]]&amp;nbsp;* O'Sullahan&amp;nbsp;* [[O'Tormey]]

     | group3 = Conmaicne &lt;br&gt;Cuile Toladh
     | list3 = O'Tolleran&amp;nbsp;* O'Colleran&amp;nbsp;* O'Moran&amp;nbsp;* [[Martin (surname)|Martin]]

     | group4 = Conmaicne Mide
     | list4 = MacRourke&amp;nbsp;* O'Breen&amp;nbsp;* O'Toler

   }}--&gt;

          | group3 = ''[[Ciarraige]]''
          | list3  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Céirín|O'Kieran (Kearns)]]&amp;nbsp;* [[O'Conor Kerry]]&amp;nbsp;* [[O'Murtagh]]&amp;nbsp;* O'Neide--&gt;

          | group4 = [[Corco Mruad]]
          | list4  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Conchubhair Corcomroe|O'Conor Corcomroe]]&amp;nbsp;* [[Uí Lochlainn|O'Loughlin]]&amp;nbsp;* [[O'Flaherty]]&amp;nbsp;* O'Deely&amp;nbsp;* [[O'Drennan]]&amp;nbsp;* O'Melody&amp;nbsp;* MacCurtin&amp;nbsp;* [[O'Davoren]]--&gt;
}}
 | group2 = Pearsana
 | list2 = [[Cermna Finn]]&amp;nbsp;* [[Sobairce]]&amp;nbsp;* [[Ollom Fódla]]&amp;nbsp;* [[Fínnachta]]&amp;nbsp;* [[Slánoll]]&amp;nbsp;* [[Géde Ollgothach]]&amp;nbsp;* [[Fíachu Findoilches]]&amp;nbsp;* [[Berngal]]&amp;nbsp;* [[Ailill mac Slánuill]]&amp;nbsp;* [[Finn mac Blatha]]&amp;nbsp;* [[Sírlám]]&amp;nbsp;* [[Airgetmar]]&amp;nbsp;* [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]]&amp;nbsp;* [[Macha]]&amp;nbsp;* [[Rudraige mac Sithrigi]]&amp;nbsp;* [[Congal Cláiringnech]]&amp;nbsp;* [[Bresal Bó-Díbad]]&amp;nbsp;* [[Fachtna Fáthach]]&amp;nbsp;* [[Conchobar mac Nessa]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Róich]]&amp;nbsp;* [[Fedelm Noíchrothach]]&amp;nbsp;* [[Deichtine]]&amp;nbsp;* [[Cúscraid]]&amp;nbsp;* [[Cormac Cond Longas]]&amp;nbsp;* [[Findchóem]]&amp;nbsp;* [[Amergin mac Eccit]]&amp;nbsp;* [[Conall Cernach]]&amp;nbsp;* [[Mal mac Rochride]]&amp;nbsp;* [[Tipraiti Tireach]]&amp;nbsp;* [[Fiacha Araidhe]]&amp;nbsp;* [[Cáelbad]]&amp;nbsp;* [[Fiachnae mac Báetáin]]&amp;nbsp;* [[Congal Cáech]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Áedáin]]&amp;nbsp;* [[Máel Bressail mac Ailillo]]&amp;nbsp;* [[Mac Creiche]]

 | group3 = Litríocht
 | list3 = ''[[Scéla Conchobair]]''&amp;nbsp;* ''[[Táin Bó Cúailnge]]''&amp;nbsp;* ''[[Compert Con Culainn]]''&amp;nbsp;* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó]]''&amp;nbsp;* ''[[Mesca Ulad]]''&amp;nbsp;* ''[[Annála Uladh]]''

 | group4 = Áiteanna
 | list4 = [[Eamhain Mhacha]]&amp;nbsp;* [[Teamhair]]&amp;nbsp;* [[Ros na Rí]]

 | group5 = Críocha
 | list5 = [[Airrther]]&amp;nbsp;* [[Bairrche]]&amp;nbsp;* [[Cineál Fhaghartaigh]]&amp;nbsp;* [[Conaille Muirtheimne]]&amp;nbsp;* [[Cruithne]]&amp;nbsp;* [[Uí Echach Cobo|Cobha]]&amp;nbsp;* [[Dál Fiatach]]&amp;nbsp;* [[Dál mBuinne]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi Mag Line]]&amp;nbsp;* [[Dál Riada]]&amp;nbsp;* [[An Duifrian]]&amp;nbsp;* [[Eilne]]&amp;nbsp;* [[Latharna]]&amp;nbsp;* [[Leath Cathail]]&amp;nbsp;* [[Na hArda]]&amp;nbsp;* [[Semne]]&amp;nbsp;* [[Uí Blathmaic]]&amp;nbsp;* [[Uí Dercco Céin]]

 | group6 = Altanna gaolmhara
 | list6 = [[Clanna Rudraige]]&amp;nbsp;* [[Craobh Rua]]&amp;nbsp;* [[Cú Chulainn]]&amp;nbsp;* [[Uoluntii]]&amp;nbsp;* [[Geografaíocht (Tolamaes)]]&amp;nbsp;* [[Rúraíocht]]&amp;nbsp;* [[Ríthe na nUladh]]&amp;nbsp;* [[Ríthe Dáil Araidi]]&amp;nbsp;* [[Gaeil]]&amp;nbsp;* [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;* 
}}
{{navbox
|name  = Kings of Dál Riata
|title = [[List of Kings of Dál Riata|Kings of Dál Riata]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

|list1 =
* [[Fergus Mór|Fergus&amp;nbsp;Mór]]
* [[Domangart Réti|Domangart&amp;nbsp;Réti]]
* [[Comgall mac Domangairt|Comgall]]
* [[Gabrán mac Domangairt|Gabrán]]
* [[Conall mac Comgaill|Conall]]
* [[Áedán mac Gabráin|Áedán]]
* [[Eochaid Buide|Eochaid&amp;nbsp;Buide]]
* [[Connad Cerr|Connad&amp;nbsp;Cerr]]
* [[Domnall Brecc|Domnall&amp;nbsp;Brecc]]
* [[Ferchar mac Connaid|Ferchar]]
* [[Conall Crandomna|Conall&amp;nbsp;Crandomna]]
* [[Dúnchad mac Conaing|Dúnchad]]
* [[Domangart mac Domnaill|Domangart]]
* [[Máel Dúin mac Conaill|Máel&amp;nbsp;Dúin]]
* [[Domnall Donn|Domnall&amp;nbsp;Donn]]
* [[Ferchar Fota|Ferchar&amp;nbsp;Fota]]
* [[Eochaid mac Domangairt|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Domangairt]]
* [[Ainbcellach mac Ferchair|Ainbcellach]]
* [[Fiannamail ua Dúnchado|Fiannamail]]
* [[Selbach mac Ferchair|Selbach]]
* [[Dúnchad Bec|Dúnchad&amp;nbsp;Bec]]
* [[Dúngal mac Selbaig|Dúngal]]
* [[Eochaid mac Echdach|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Echdach]]
* [[Muiredach mac Ainbcellaig|Muiredach]]
* [[Eógan mac Muiredaig|Eógan]]
* Interregnum
* [[Áed Find|Áed&amp;nbsp;Find]]
* [[Fergus mac Echdach|Fergus]]
* [[Donncoirce]]
* Interregnum?
* [[Conall mac Taidg|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Taidg]]
* [[Conall mac Áedáin|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Áedáin]]
* [[Domnall mac Caustantín|Domnall]]
* [[Áed mac Boanta|Áed&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Boanta]]
}}

===Eile===
# ''via'' [https://books.google.ie/books?id=XhZtDwAAQBAJ&amp;pg=PA139&amp;lpg=PA139&amp;dq=Fir+Ol+nEchmacht&amp;source=bl&amp;ots=6Qd9jwIFix&amp;sig=ACfU3U1c4bcDTv3wZGSQRXYbA_I7VG5WMA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC_9yr8rnhAhXYQxUIHay6Ax8Q6AEwB3oECAIQAQ#v=onepage&amp;q=Fir%20Ol%20nEchmacht&amp;f=false Everything about Ireland]:
#* [[Conmaicne]]=[[Conmhaicne]]
## srl...
# ''via'' [http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/munster.htm irlkik/ihm/munster], ''22 stipendiary princes of Muma were the Kings of ...
#* Dál Cais - [[Dál gCais]]
## Gabhrán - [[Gabhrán (dream)]]
##* Eoghanacht (when not King of Cashel) - [[Eoghanachta]]
## Deise - [[Déisi]]
##* Ui Liathain - [[Uí Liatháin]], Raithleann - [[Eoghanacht Raithlinn]], Muscraighe - [[Múscraige]], Dairfhine - [[Dáirine]]
## Dairfhine of the mt. - [[xxx]]
##* L. Léin - [[Eoghanacht Locha Léin]], Ciarraighe Lúachra - [[Ciarraige]] Lúachra, Corca Bhaiscinn and Léim na Con  - [[Corca Bhaiscinn]], Ui Chonaill Gabhra - [[Uí Chonaill Gabhra]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Ui Chairbre - [[Uí Chairbre Aobha]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Cliu - Cliú, [[Eoghanacht Airthir Cliach]], Uaithne - [[Uaithne (dream)]], Eile - [[Éile]], Glenn Amhnach - [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], Corcu Luigde - [[Corca Laidhe]], Corcu Duibne - [[Corca Dhuibhne]]
## Boirenn - [[Boirenn]]
## Sechtmodh - [[Sechtmodh]]

==Scéal-liosta ó de.wiki==
* [[Aided Cheit maic Mágach]], [[Aided Cheltchair maic Uthechair]], [[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]], [[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]], [[Aided Loegairi Buadaig]], [[Airne Fingein]], [[Baile Binnbérlach mac Buain]], [[Bóramha]], [[Cath Étair]]=[[Cath Éadair]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Maige Mucrama]], [[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]], [[De chophur in da muccida]], [[Echtrae Nerai]], [[Immacallam in dá Thuarad]], [[Macgnímrada Con Culainn]], [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]], [[Esnada Tige Buchet]], [[Orgain Denna Ríg]]=[[Argain Dinn Rí]]

Daoine:
* [[Achtan]], [[Adnae mac Uthidir]], [[Eithne Tháebfhota]]=[[Eithne Thaobhfhada]], [[Ferchertne]], [[Lugaid Lága]], [[Mes Gegra]]+[[Mesgegra]]=[[Meas Geagra]],  [[Néde]]-[[Neidhe]], [[Tadhg mac Céin]]

==Dlí, nós, aicme==
** [[Áes dána]]=[[Aos dána]],  [[Alltar]], [[Emain Ablach]]=[[Eamhain Abhlach]], [[Mag Mell]]=[[Magh Meall]]
# [[Mag Muirthemne]]
#* [[Tech Duinn]]=[[Teach Doinn]], [[Tír na nÓg]], [[Uí Bhreasail]], [[Aithech fortha]], [[Ánradh]]-s, [[Bard]]*
# [[Bean ní]]
#* [[Breithem]]-s, [[Bretha Crólige]], [[Bruiden]]-[[Bruíon]], [[Briugu]]-[[Brughaidh]], [[Cana]]-s, [[Clí]]-s, [[Craobh Airgid]], [[Críth gablach]], [[Curadhmhír]], [[Díchetal do chennaib]]-s=[[dícheadal do cheannaibh]]?,  [[Féth fíada]], [[Fáith]] (Vates), [[Filid]], [[Fír flathemon]], [[Gáu flathemon]], [[Geis]], [[Glám dícenn]]=[[Glámh dícheann]]=[[Glámh dígeann]], [[Imbas forosnai]], [[Lóg n-enech]], [[Ollam Érenn]]=[[Ollamh Éireann]]*
# [[Seanchaí]]
# [[Sluaigh sí]]
#* [[Tarbfeis]]-[[Tarbhfheis]], [[Teinm laída]]-s=[[Seinm laoidhte]]?, [[Trícha cét]]=[[Tríocha céad]], [[Túath]]=[[Tuath]]

==Suíomhanna==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

==Lámhscríbhinní / Annála==
* [[Betham 154]]=[[ARÉ 23 N 10]], [[Leabhar Leasa Mhóir]]=[[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]], [[Leabhar Ua Maine]]=[[Leabhar Uí Mhaine]] &amp;larr; [[:en:Leabhar Ua Maine]], [[Egerton 88]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 88]], [[Egerton 90]]&lt;[[Leabhar Uí Mhaine#Ábhar ar iarraidh]], [[Egerton 1782]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 1782]], [[Leabhar an Iarla Bháin]]=[[Laud 610]], [[Rawlinson B 502]] &amp;larr; [[:en:Bodleian Library, MS Rawlinson B 502]], [[Rawlinson B 512]], Síolta: [[An Leabhar Breac]], [[Liber Flavus Fergusiorum]], [[Gníomhais Thuamhan]] (dlí), ''[[Bodleian Library]]'', ''[[British Library]]''
* [[Saltair Caisil]], [[Annála Tiarnaigh]], [[Chronicon Scotorum]]=[[Chronicum Scotorum]], [[Croinic na hÉireann]], [[Annála Mhainistir na Búille]], [[Annála Easpacha na hÉireann]], [[Annála Chluain Mhic Nóis]], [[Annála Connacht]], [[Annála Mhainistir an Dubhuisce]], [[Leabhar Oiris]],  [[Annála an Aonaigh]], [[Leabhar Mhic Cárthaigh]], [[Annála Inis Faithlinn as Áth Cliath]]?, [[Annála Gearra Thír Chonaill]], [[Annála Gearra Laighean]], [[Memoranda Gadelica]], [[Annála Gearra as Proibhinse Ard Macha]], [[Mír Annál Éireannach]]?

==Deirdre et al==
* [[Deirdre]]
** [[Naoise]]
*# [[Longes Mac n-Uislenn]] + [[Longes mac nUislenn]] + [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
** [[Ealbha]], [[Anbhás Chú Chulainn]], [[Liath Macha]], [[Cridenbél]], [[Calatin]]-[[Cailitin]], [[Lao]]=[[Lao mac Rianghabhra]]=[[Láeg mac Riangabra]], [[Cloch an Fhir Mhóir]], [[Cairbre mac Eithne]]

==Teangacha==
* [[Próit-Ind-Eorpais]] &lt;&gt; [[Na teangacha Ind-Eorpacha]]
* [[Prótai-Cheiltis]] &lt;&gt; [[Teangacha Ceilteacha]]
* [[Gaeilge Chianach]] ~ [[An Ghaeilge Ársa]]
* [[Sean-Ghaeilge]]
* [[Meán-Ghaeilge]]
* [[Gaeilge Chlasaiceach]]
* [[Gaeilge]]
* [[Gaeilge na hAlban]]
* [[Gaeilge Mhanann]]
* [[An Bhreatnais]], [[Breatnais]]
* [[An Bhriotáinis]], [[Briotáinis]]

==Eile==
* [[Aos Sí]], [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Lámhscríbhinn Ghleann Masain]]-[[Lámhscríbhinn Ghleann Masáin]]
# [[Leipreachán]] &amp;larr; [[:en:Leprechaun]]
* [[Na Cruithnigh]], [[Cernunnos]], [[Annála Inis Faithlinn]], [[Sé Aois an Domhain]] (''uath-imdhealú''), [[Sex Aetates Mundi]] (''síol''), [[Sex Aetates Mundi (Gaelach)]] (''síol''), [[Nuadha]], [[Noínden Ulad]], [[Indech]], [[Octriallach]]

= Bliain 3, 2020 - 2021 =
* [[Dartraige]]=[[Dartraí (tuath)]], [[Masraige]]=[[Masraí]]

== Feabhsú na Gaeilge (3) ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Féineachas ==
* [[Audacht Morainn]], [[Bechbretha]], [[Bretha Crólige]], [[Bretha Nemed Déidenach]], [[Cáin Adomnáin]], [[Críth gablach]], ''[[De duodecim abusivis saeculi]]'', [[Derbfine]]=[[Dearbhfhine]], [[Fír flathemon]], [[Fortúatha]]=[[Forthuatha]], [[Gáu flathemon]], [[Gúbretha Caratniad]], [[Lóg n-enech]], [[Senchas Már]]=[[Seanchas Mór]], [[Tánaisteacht]], [[Tecosca Cormaic]]=[[Teagasc Chormaic]], [[Uraicecht na Ríar]]=[[Bunleabhar na Riar]], [[Uraicecht Becc]]=[[Bunleabhar Beag]], [[Éraic]]=[[Éiric]]

== Bréifne ==
* [[Ríthe Bhréifne]], [[Bréifne Thoir]]-, [[Bréifne Thiar]]-, [[Tigernán Ua Ruairc]]=[[Tighearnán Ua Ruairc]]-

==Laigin==
* [[Bran Becc mac Murchado]]=[[Bran Beag mac Murchadha]], [[Bran Mut mac Conaill]]=[[Bran Buta mac Conaill]], [[Fáelán mac Colmáin]]=[[Faolán mac Colmáin]], [[Rónán mac Colmáin]], [[Brandub mac Echach]]=[[Bran Dubh mac Eochach]], [[Cellach Cualann]]=[[Ceallach Chualann]], [[Fiannamail mac Maoil Tuile]]=[[Fiannamail mac Máele Tuile]], [[Áed Dibchine]]=[[Aodh Dibhchine]], [[Áed Dub mac Colmáin]]=[[Aodh Dubh mac Colmáin]], [[Crimthann mac Áedo]]=[[Criomhthann mac Aodha]], [[Murchad mac Brain Mut]], [[Dúnchad mac Murchado]]=[[Dúnchadh mac Murchadha]], [[Fáelán mac Murchado]]=[[Faolán mac Murchadha]], [[Muiredach mac Murchado]]=[[Muireadhach mac Murchadha]], [[Cellach mac Dúnchada]]=[[Ceallach mac Dúnchadha]], [[Ruaidrí mac Fáeláin]]=[[Ruairí mac Faoláin]], [[Bran Ardchenn]]=[[Bran Ardcheann]], [[Fínsnechta Cethardec]]=[[Fíonsneachta Ceathairdheach]], [[Muiredach mac Brain Ardchinn]]=[[Muireadhach mac Brain Ardchinn]], [[Muiredach mac Ruadrach]]=[[Muireadhach mac Ruairí]], [[Cellach mac Brain]]=[[Ceallach mac Brain]], [[Bran mac Fáeláin]]=[[Bran mac Faoláin]], [[Lorcán mac Cellaig]]=[[Lorcán mac Ceallaigh]], [[Túathal mac Máele-Brigte]]=[[Tuathal mac Maoilbhríde]], &lt;strike&gt;[[Ruarc mac Bran]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Ruarc mac Brain]], [[Muirecán mac Diarmata]]=[[Muireacán mac Diarmada]], [[Dúnlaing mac Muiredaig]]=[[Dúnlaing mac Muireadhaigh]], [[Ailill mac Dúnlainge]], [[Domnall mac Muirecáin]]=[[Domhnall mac Muireacáin]], [[Muiredach mac Brain]]=[[Muireadhach mac Brain]], [[Crundmáel Erbuilc]]=[[Crannmhaol Anbholg]], [[Cerball mac Muirecáin]]=[[Cearbhall mac Muireacáin]], [[Fáelán mac Muiredach]]=[[Fáelán mac Muiredaig]]=[[Faolán mac Muireadhaigh]], [[Lorcán mac Fáeláin]]=[[Lorcán mac Faoláin]], [[Túathal mac Úgaire]]=[[Tuathal mac Aughaire]], [[Cellach mac Fáeláin]]=[[Ceallach mac Faoláin]], [[Úgaire mac Túathail]]=[[Aughaire mac Tuathail]], [[Domnall Cláen]]=[[Domhnall Claon mac Lorcáin]], [[Donnchad mac Domnall Claen]]?=[[Donnchad mac Domnaill Cláin]], ([[Máel Mórda mac Murchada]])=[[Maol Mórdha mac Murchadha]], [[Dúnlaing mac Túathail]]=[[Dúnlaing mac Tuathail]], [[Donncuan mac Dúnlainge]]=[[Donnchuan mac Dúnlainge]], [[Augaire mac Dúnlainge]]=[[Aughaire mac Dúnlainge]], [[Donnchad mac Dúnlainge]]=[[Donnchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Dúnlainge]]=[[Murchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Diarmata]]=[[Murchadh mac Diarmada]], [[Domhnall mac Murchadha (uathimdhealú)]]*, [[Domnall mac Murchada meic Diarmata]]≠[[Domhnall mac Murchadha]], [[Donnchad mac Domnaill Remair]]=[[Donnchadh mac Domhnaill Ramhair]], [[Énna mac Diarmata]]=[[Éanna mac Diarmada]], &lt;strike&gt;[[Diarmait mac Énna]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmait mac Énnai]]=[[Diarmaid mac Éanna]], [[Donnchad mac Murchada]]=[[Donnchadh mac Murchadha]], [[Diarmait mac Énna meic Murchada]]=[[Diarmaid mac Éanna mhic Mhurchadha]], [[Énna mac Donnchada meic Murchada]]=[[Énna Mac Murchada]]=[[Éanna mac Donnchadha mhic Mhurchadha]]=[[Éanna Mac Murchadha]], &lt;strike&gt;[[Bran Fionn mac Máelmórda]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Bróen mac Máelmórda]]=[[Braon mac Maoilmhórdha]], &lt;strike&gt;[[Murchad mac Brain Fionn]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Murchad mac Finn]]=[[Murchadh mac Fionn]]

==Uí Chinnsealaigh==
* [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Cú Chongelt mac Con Mella]]=[[Cú Chongheilt mac Con Mealla]], [[Echu mac Muiredaig]]=[[Eochadh mac Muireadaigh]], [[Eterscél mac Áeda]]=[[Eidirscéal mac Aodha]]?, [[Laidcnén mac Con Mella]]=[[Laoghcheann mac Con Mealla]], [[Sechnassach mac Colggen]]=[[Seachnasach mac Colgan]],  [[Crundmáel Bolg Luatha]]=[[Crannmhaol xxx Luatha]], [[Bran Ua Máele Dúin]] &amp;#x2192; [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Élothach mac Fáelchon]]=[[Éalathach mac Faolcháin]], [[Donngal mac Laidcnén]]=[[Donnghal mac Laoghchinn]], [[Dub Calgaid mac Laidcnén]]=[[Dubh Cealgadh mac Laoghchinn]], [[Cennselach mac Brain]]=[[Cinnsealach mac Brain]], [[Cairpre mac Laidcnén]]=[[Cairbre mac Laoghchinn]], [[Cellach Tosach mac Donngaile]]=[[Ceallach Tosach mac Donnghaile]], [[Cathal mac Dúnlainge]]

== Uí Fhailí ==
* [[Uí Failge]]=[[Uí Failghe]]=[[Uí Fhailí]], [[Ríthe Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]], [[Bruidge mac Nath Í]]=[[Bruí mac Nath Í]], [[Áed Rón mac Cathail]]=[[Aodh Rón mac Cathail]], [[Ailill mac Áedo Róin]]=[[Ailill mac Aodha Róin]], [[Cillíne mac Forannáin]], [[Fland Dá Chongal]]=[[Flann ó Congaile]], [[Forbassach Ua Congaile]]=[[Forbasach ó Congaile]], [[Ailill Corrach mac Flainn]], [[Flaithnia mac Flainn]], [[Cummascach mac Flainn]]=[[Cumascach mac Flainn]], [[Cináed mac Flainn]]=[[Cionaoth mac Flainn]], [[Mugrón mac Flainn]]=[[Mughrón mac Flainn]], [[Domnall mac Flaíthnia]]=[[Domhnall mac Flaíthnia]], [[Óengus mac Mugróin]]=[[Aonghas mac Mughróin]], [[Flaíthnia mac Cináeda]]=[[Flaithnia mac Cionaoith]], [[Cináed mac Mugróin]]=[[Cionaoth mac Mughróin]]

==Mumha==
* [[Saltair Caisil]]=[[Saltair Chaisil]]

* [[Coirpre Cromm mac Crimthainn]]=[[Cairbre Crom mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Coirpri Chruimm]]=[[Feilimí mac Cairbre Chroim]], [[Fergus Scandal mac Crimthainn]]=[[Fearghas Scannal mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Tigernaig]]=[[Feilimí mac Tiarnaigh]], [[Amalgaid mac Éndai]]=[[Amhalghaidh mac Éanna]], [[Garbán mac Éndai]]=[[Garbhán mac Éanna]], [[Cathal mac Áedo]]=[[Cathal mac Aodha]], [[Cúán mac Amalgado]]=[[Cúán mac Amhalghadha]], [[Máenach mac Fíngin]]=[[Maonach mac Finghin]], [[Cathal Cú-cen-máthair]]=[[Cathal Cú-gan-mháthair]], [[Colgú mac Faílbe Flaind]]=[[Colgú mac Failbhe Flainn]], [[Finguine mac Cathail]]=[[Finghin mac Cathail]], [[Ailill mac Cathail]], [[Cormac mac Ailello]]=[[Cormac mac Ailealla]], [[Eterscél mac Máele Umai]]=[[Eidirscéal mac Maoil Umha]], [[Cathussach mac Eterscélai]]=[[Cathasach mac Eidirscéil]], [[Máel Dúin mac Áedo]]=[[Maol Dúin mac Aodha]], [[Ólchobar mac Duib-Indrecht]]=[[Ólchúr mac Duibh-Ixxx]], [[Ólchobar mac Flainn]]=[[Ólchúr mac Flainn]], [[Artrí mac Cathail]]=[[Airtrí mac Cathail]], [[Tnúthgal mac Artrach]]=[[xxx]], [[Tnúthgal mac Donngaile]]=[[Tnúthghal mac Donnghaile]], [[Feidlimid mac Cremthainn]]=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Ólchobar mac Cináeda]]=[[Ólchúr mac Cxxx]], [[Áilgenán mac Donngaile]]=[[Áilgeanán mac Donnghaile]], [[Máel Gualae mac Donngaile]]=[[Maol Guala mac Donnghaile]], [[Cenn Fáelad hua Mugthigirn]]=[[Ceann Faoladh Ó Macthiarna]], [[Dúnchad mac Duib-dá-Bairenn]]=[[Dúnchadh mac Duibh-dá-Bhoireann]], [[Dub Lachtna mac Máele Gualae]]=[[Dubh Lachtna mac Maoil Gualainne]], [[Finguine Cenn nGécan mac Loégairi]]=[[Finghin Ceann Géagán mac Laoghaire]], [[Cormac mac Cuilennáin]]=[[Cormac mac Cuileannáin]], [[Flaithbertach mac Inmainén]]=[[Flaithbheartach mac Ionúin]], [[Lorcán mac Coinlígáin]]=[[Lorcán mac Coinlíogáin]], [[Cellachán Caisil]]=[[Ceallachán Chaisil]], [[Máel Fathardaig mac Flainn]]=[[Maol Fathardaigh mac Flainn]]-, [[Dub-dá-Bairenn mac Domnaill]]=[[Dubh-dá-Bhoireann mac Domhnaill]], [[Fer Gráid mac Cléirig]]=[[Fear Grá mac Cléirigh]], [[Donnchad mac Cellacháin]]=[[Donnchadh mac Ceallacháin]], [[Máel Muad mac Brain|Maol Muadh mac Brain]], [[Íomhar Luimnigh]]-, [[Mathgamain mac Cennétig]]=[[Mathúin mac Cinnéide]], [[Diarmait Ua Briain]]=[[Diarmaid Ó Briain]], [[Muirchertach Ua Briain]]=[[Muircheartach Ua Briain]]-, [[Cormac Mac Carthaigh]]=[[Cormac Mac Cárthaigh]], [[Conchobar Ua Briain]]=[[Conchúr Ó Briain]], &lt;strike&gt;[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ua Bhriain]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Toirdhelbach mac Diarmata Ua Briain]]=[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ó Briain]], [[Domnall Mór Ua Briain]]=[[Domhnall Mór Ó Briain]], [[Dúngal mac Máel Fothardaig Ua Donnchada]]=[[Dúnghal mac Maoil Fhothardaigh Ó Donnchadha]], Murchad mac Donnchada, [[Brian mac Murchada Ua Briain]]=[[Brian mac Murchadha Ó Briain]]

== Iarmhumha ==
* [[Coirpre Luachra mac Cuirc]]=[[Cairbre Luachra mac Coirc]], [[Dauí Iarlaithe mac Maithni]]=[[]], [[Máel Dúin mac Áedo Bennán]]=[[Maol Dúin mac Aodha Beannáin]], [[Congal mac Máele Dúin]]=[[Congal mac Maoil Dúin]]

== Oirialla ==
* [[Gofraid mac Fergusa]]=[[Gofraidh mac Fearghasa]]-, [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

==Osraí==
* [[Osraige]]=[[Osraí]], [[Cerball mac Dúnlainge]]=[[Cearbhall mac Dúnlainge]], [[Anmchad mac Con Cherca]]=[[Anmchadh mac Con Chearca]], [[Forbasach mac Ailella]]=[[Forbasach mac Ailealla]], [[Tóim Snáma mac Flainn]]=[[Tuaim Snámha mac Flainn]], [[Cellach mac Fáelchair]]=[[Ceallach mac Faolchair]], [[Dúngal mac Cellaig]]=[[Dúnghal mac Ceallaigh]], [[Donnchad mac Gilla Pátraic]]=[[Donnchadh mac Giolla Phádraig]] (1), [[Gilla Pátraic mac Donnchada]]=[[Giolla Phádraig mac Donnchadha]], [[Fáelchar Ua Máele Ódrain]]=[[Faolchar ó Maoil Ódrain]], [[Cú Cherca mac Fáeláin]]=[[Cú Chearca mac Faoláin]], [[Ailill mac Fáeláin]]=[[Ailill mac Faoláin]], [[Fáelán mac Forbasaig]]=[[Faolán mac Forbasaigh]], [[Fergal mac Anmchada]]=[[Fearghal mac Anmchadha]], [[Dúngal mac Fergaile]]=[[Dúnghal mac Fearghaile]], [[Riacán mac Dúnlainge]]=[[Riagán mac Dúnlainge]], [[Diarmait mac Cerbaill (rí Osraí)]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill (rí Osraí)]], [[Cellach mac Cerbaill]]=[[Ceallach mac Cearbhaill]]

== Uí Néill ==
* [[Uí Néill]]
** [[Uí Néill an Tuaiscirt]]
*** [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]]
*** [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]]
*** [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]]
**** [[Ó Néill]]
** [[Uí Néill an Deiscirt]]
*** [[Ríthe Bhreá]]
**** [[Síol Aodha Sláine]]
**** [[Cnóbha]]
**** [[Loch Gabhair]]
*** [[Ríocht na Mí]]
**** [[Ríthe na Mí]]
*** [[Tethba]]=[[Tethbae]]=[[Txxx]]
**** [[Cenél Coirpri]]
**** [[Cenél Maini]]
*** [[Ríthe Uisnigh]]
**** [[Clann Cholmáin]]
***** [[Clann Cholmáin Bhig]]
***** [[Clann Cholmáin Mhóir]]
**** [[Ríthe Fhir Chúl Bhreá]]

== Uí Néill an Deiscirt ==
=== [[Ríthe Bhreá]] ===
* [[Conall Laeg Breg]] mac Aodha Sláine=[[Conall Laogh Bhreá]] mac Aodha Sláine, [[Congal mac Áedo Sláine]]=[[Conghal mac Aodha Sláine]], [[Ailill Cruitire]] mac Aodha Sláine, [[Conaing Cuirre]] mac Congaile=[[Conaing Coirre]] mac Conghaile, [[Congalach mac Conaing Cuirre]]=[[Conghalach mac Conaing Choirre]], [[Írgalach mac Conaing]]=[[Irgalach mac Conaing]] Cuirre=[[Iorghalach mac Conaing]] Choirre, [[Amalgaid mac Congalaig]]=[[Amhalaidh mac Conghalaigh]], [[Conall Grant]]=[[Conall Grant mac Cernaig]]=[[Conall Grant mac Cearnaigh]], [[Conaing mac Amalgado]]=[[Conaing mac Amhalaí]], [[Indrechtach mac Dungalaig]]=[[Indreachtach mac Dunghalaigh]], [[Dúngal mac Amalgado]]=[[Dúnghal mac Amhalaí]], [[Coirpre mac Fogartaig]]=[[Cairbre mac Fógartaigh]], [[Congalach mac Conaing]]=[[Conghalach mac Conaing]], [[Diarmait mac Conaing]]=[[Diarmaid mac Conaing]], [[Flann mac Congalaig]]=[[Flann mac Conghalaigh]], [[Cernach mac Congalaig]]=[[Cearnach mac Conghalaigh]], [[Cummascach mac Congalaig]]=[[Cumascach mac Conghalaigh]], [[Conaing mac Flainn]], [[Cináed mac Conaing]]=[[]], [[Flann mac Conaing]], [[Niall mac Cernaig Sotal]]=[[Niall mac Cearnaigh Sotal]], [[Maine mac Néill]], [[Cathal mac Néill]], [[Cathal mac Áeda]]=[[Cathal mac Aodha, rí Bhreá]], [[Cernach mac Fogartaig]]=[[Cearnach mac Fógartaigh]], [[Fergus mac Fogartaig]]=[[Fearghas mac Fógartaigh]], [[Niall mac Conaill]], [[Máel Dúin mac Fergusa]]=[[Maol Dúin mac Fearghasa]], [[Fogartach mac Cummascaig]]=[[Fógartach mac Cumascaigh]], [[Cummascach mac Fogartaig]]=[[Cumascach mac Fógartaigh]], [[Ailill mac Fergusa]]=[[Ailill mac Fearghasa]], [[Cernach mac Fergusa]]=[[Cearnach mac Fearghasa]], [[Tigernach mac Fócartai]]=[[Tiarnach mac Fógartaigh]]

=== [[Ríthe na Mí]] ===
* [[Fallomon mac Con Congalt]]=[[Fallamhain mac Con Congheilte]], [[Domnall mac Donnchada Midi]]=[[Domhnall mac Donnchadha na Mí]], [[Muiredach mac Domnaill Midi]]=[[Muireadhach mac Domhnaill na Mí]], [[Máel Ruanaid mac Donnchada Midi]]=[[Maol Rúnaí mac Donnchadha na Mí]], [[Lorcán mac Cathail]], [[Donnchad mac Aedacain]]=[[Donnchadh mac Aodhacáin]]

=== [[Ríthe Uisnigh]] ===
* [[Conall Cremthainne]] mac Néill=[[Conall Criomhthainn]], [[Fiachu mac Néill]]=[[Fiacha mac Néill]], [[Ardgal mac Conaill]]=[[Ardal mac Conaill]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], ([[Colmán Már mac Diarmato]]= [[Colmán Bec mac Diarmato]])=[[Colmán mac Diarmato]]=[[Colmán mac Diarmada]], [[Suibne mac Colmáin]]=[[Suibhne mac Colmáin]], [[Fergus mac Colmáin]]=[[Fearghas Mac Colmáin]], [[Óengus mac Colmáin]]=[[Aonghas mac Colmáin]], [[Conall Guthbinn]]=[[Conall Guthbinn mac Suibni]]=[[Conall Guthbhinn mac Suibhne]], [[Máel Dóid mac Suibni]]=[[Maol Dxxx mac Suibhne]], [[Diarmait Dian]]=[[Diarmaid Dian]], [[Murchad Midi]]=[[Murchadh na Mí]]

=== Ríthe Fir Chúl Bhreá ===
* [[Áed mac Dlúthaig]]=[[Aodh mac Dlúthaigh]],  [[Flann mac Áedo]]=[[Flann mac Aodha]]

=== Tethba ===
* [[Cenél Coirpri]]/[[Cenél Maini]] &amp;rarr; [[Tethba]]=[[Tethbae]]

== Uí Néill an Tuaiscirt ==
* [[Uí Néill an Tuaiscirt]] &amp;larr; [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]], [[Muiredach mac Eógain]]=[[Muireadhach mac Eoghain]], [[Colcu mac Domnaill]]=[[Colga mac Domhnaill]], [[Máel Fithrich mac Áedo]] Uaridnach=[[Maol Fithrigh mac Aodha]], [[Ernaine mac Fiachnai]]=[[Earnaine mac Fiachna]], [[Urthuile mac Máele Tuile]]-, [[Crundmáel mac Suibni]] Menn=[[Crannmhaol mac Suibhne]], [[Ferg mac Crundmaíl]]=[[Fearg mac Crannmhaoil]], [[Máel Dúin mac Máele Fithrich]]=[[Maol Dúin mac Maoil Fhithrigh]], [[Fland mac Máele Tuile]]=[[Flann mac Maoil Tuile]], [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]=[[Maol Dúin mac Aodha Alláin]], [[Murchad mac Máele Dúin]]=[[Murchadh mac Maoil Dúin]], [[Domnall mac Áeda]]=[[Domhnall mac Aodha (rí Ailigh)]], [[Muirchertach mac Néill]]=[[Muircheartach mac Néill]], [[Flaithbertach Ua Néill]]=[[Flaithbheartach Ó Néill]], [[Domnall Ua Lochlainn]]==[[Domhnall Mac Lochlainn]], [[Niall Mac Lochlainn]], [[Áed in Macáem Tóinlesc]] Ua Néill=[[Aodh an Macaomh Tóinleasc]] mac Muircheartaigh, [[Ríthe Thír Eoghain]], [[Grianán Ailigh#Miotaseolaíocht]], [[Conall Gulban]], [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]], [[Tír Chonaill]], [[Ríthe Thír Chonaill]], [[Conall Cú mac Áedo]]=[[Conall Cú mac Aodha]], [[Áed Muinderg]] mac Flaithbertaig=[[Aodh Muindearg]], [[Loingsech mac Flaithbertaig]]=[[Loingseach mac Flaithbheartaigh]], [[Murchad mac Flaithbertaig]]=[[Murchadh mac Flaithbheartaigh]], [[Domnall mac Áeda Muindeirg]]=[[Domhnall mac Aodha Mhuindeirg]], [[Eógan mac Néill]]=[[Eoghan mac Néill]], [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]], [[Tír Eoghain]], [[Ruaidrí ua Canannáin]]

== Ulaid ==
* [[Dál Fiatach]], [[Uí Echach Cobo]], [[Fergus mac Áedáin]]=[[Fearghas mac Aodháin]], [[Cú Chuarán mac Dúngail Eilni]]=[[Cú Chuarán mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Róin mac Bécce Bairrche]]=[[Áed Róin]]=[[Aodh Róin]], [[Cathussach mac Ailello]]=[[Cathasach mac Ailealla]], [[Bressal mac Áedo Róin]]=[[Breasal mac Aodha Róin]], [[Fiachnae mac Áedo Róin]]=[[Fiachna mac Aodha Róin]], [[Tommaltach mac Indrechtaig]]=[[Tomaltach mac Ionrachtaigh]], [[Eochaid mac Fiachnai]]=[[Eochaidh mac Fiachna]], [[Cairell mac Fiachnai]]=[[Caireall mac Fiachna]], [[Máel Bressail mac Ailillo]]=[[Maol Bhreasail mac Ailealla]], [[Muiredach mac Eochada]]=[[Muireadhach mac Eochadha]], [[Matudán mac Muiredaig]]=[[Madadán mac Muireadhaigh]], [[Lethlobar mac Loingsig]]=[[Leathlobhar mac Loingsigh]], [[Cathalán mac Indrechtaig]]=[[Cathalán mac Ionrachtaigh]], [[Ainbíth mac Áedo]]=[[Ainbhioth mac Aodha]], [[Eochocán mac Áedo]]=[[Eochagán mac Aodha]], [[Airemón mac Áedo]]=[[Éireamhón mac Aodha]], [[Fiachnae mac Ainbítha]]=[[Fiachna mac Ainbhith]], [[Bécc mac Airemóin]]=[[Bxxx mac Éireamhóin]],  [[Muiredach mac Eochocáin]]=[[Muireadhach mac Eochagáin]], [[Máel Mocheirge mac Indrechtaig]]=[[Maol Mochéirí mac Ionrachtaigh]], [[Aitíth mac Laigni]]=[[Axxx mac Lxxx]], [[Cenn Etig mac Lethlobair]]=[[Cenn Étig mac Lethlobair]]=[[Ceann Éidigh mac Leathlobhair]], [[Áed mac Eochocáin]]=[[Aodh mac Eochagáin]], &lt;strike&gt;[[Loingsech mac Cenn Étig]]&lt;/strike&gt;=[[Loingsech mac Cinn Étig]], [[Áed mac Loingsig]]=[[Aodh mac Loingsigh]], [[Niall mac Eochada]]=[[Niall mac Eochadha]]


* [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Dál nAraidi an Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uí Eachach Chobha]], [[Eilne]], [[Sárán mac Cóelbad]]=[[Sárán mac Caolbhaidh]], [[Condlae mac Cóelbad]]=[[Connla mac Caolbhaidh]], [[Fíachna Lonn mac Cóelbad]]=[[Fiachna Lonn mac Caolbhaidh]], [[Scandal mac Bécce]]=[[Scannal mac ''Bécce'']], [[Eochaid Iarlaithe mac Lurgain]]=[[Eochaid Iarlaithe]]=[[Eochaidh Iarlaithe]], [[Cathassach mac Lurgain]]=[[Cathasach mac Lorgan]], [[Dúngal Eilni mac Scandail]]=[[Dúnghal Eilne mac Scannail]], [[Cathassach mac Máele Cáich]]=[[Cathasach mac Maoil Chaoich]], [[Ailill mac Dúngaile Eilni]]=[[Ailill mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Aired]]=[[Aodh Aireach]], [[Lethlobar mac Echach]]=[[Leathlobhar mac Eachach]], [[Fiachra Cossalach]]=[[Fiachra Cosalach]], [[Indrechtach mac Lethlobair]]=[[Ionrachtach mac Leathlobhair]], [[Flathróe mac Fiachrach]]=[[Fxxx mac Fiachra]], [[Cináed Ciarrge mac Cathussaig]]&amp;rarr;[[Cináed Cairge mac Cathussaig]]=[[Cxxx Cairge mac Cathasaigh]]

==Déise==
* [[Déisi]]=[[Déise]], [[Dál Fiachrach Suighe]]=[[Dál Fhiachra Shuí]], [[Déisi Temro]]=[[Déise Theamhrach]], [[Déisi Becc]]=[[Déise Beag]], [[Déisi Muman]]=[[Déise Mumhan]]==[[Déisi Deiscirt]], &lt;strike&gt;[[Déisi in Tuaiscirt]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Déisi Tuaiscirt]]=[[Déise an Tuaiscirt]], [[Ríthe Dhéise Mumhan]], [[Tairired na nDéssi]]=[[Tairshireadh na nDéis]] &gt; [[Óengus Gaíbúaibthech]]=[[Aonghas Gabhuaibhtheach]], [[Ríocht Dyfed]]-, [[Cogad Gáedel re Gallaib]]=[[Cogadh Gael le Gaill]], [[Delbna]]=[[Dealbhna (dream)]]

== Miotaseolaíocht ==
* [[Bradán feasa]]

==Ard-Ríthe==
* [[Cellach mac Máele Coba]]=[[Ceallach mac Maoil Chobha]], [[Conall mac Máele Coba]]=[[Conall mac Maoil Chobha]]=[[Conall Cóel]]=[[Conall Caol]], [[Diarmait mac Áedo Sláine]]=[[Diarmaid mac Aodha Sláine]], [[Blathmac mac Áedo Sláine]]=[[Blathmac mac Aodha Sláine]], [[Sechnassach]]=[[Seachnasach]]=[[Sechnassach mac Blathmaic]]=[[Seachnassach mac Blathmaic]], [[Cenn Fáelad]]=[[Cenn Fáelad mac Blathmaic]]=[[Ceann Faoladh mac Blathmaic]], [[Fínsnechta Fledach]]=[[Fíonsneachta Fleách]]=[[Fínsnechta Fledach mac Dúnchada]]=[[Fíonsneachta Fleách mac Dúnchadha]], [[Loingsech mac Óengusso]]=[[Loingseach mac Aonghasa]], [[Congal Cennmagair]]=[[Conghal Ceannmhaghair]], [[Fergal mac Máele Dúin]]=[[Fearghal mac Maoil Dúin]], [[Fógartach mac Néill]], [[Cináed mac Írgalaig]]=[[Cxxx mac Iorghalaigh]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbeartach mac Loingsigh]], [[Áed Allán]]=[[Aodh Allán]], [[Domnall Midi]]&amp;rarr;[[Domhnall Mac Murchadha]]=[[Domhnall Mí]]=[[Domhnall mac Murchadha]], [[Niall Frossach]]=[[Niall Frasach]], [[Donnchad Midi]]=[[Donnchadh Mí]], [[Aed Oirdnide]]=[[Aodh Oirdní]], [[Conchobar mac Donnchada]]=[[Conchúr mac Donnchadha]]], [[Niall Caille]] / [[Fedelmid mac Cremthainn]] ([[Annála Inis Faithlinn|AIF]]), [[Niall Noígíallach]] &amp;larr; [[Níall Noígíallach]], ([[Fiachrae Cássan]]=)[[Fiachrae Cassán]]=[[Fiachra Casán]], [[Dáire Drechlethan]]=[[Dáire Dreachleathan]], [[Áed Findliath]]=[[Aodh Fionnliath]], [[Niall Glúndub]]=[[Niall Glúindubh]], [[Donnchad Donn]]=[[Donnchadh Donn]], [[Congalach Cnogba]]=[[Conghalach Cnobha]], [[Domnall ua Néill]]=[[Domhnall Ó Néill]], [[Donnchad mac Briain]]=[[Donnchadh mac Briain]], [[Diarmait mac Máel na mBó]]=[[Diarmait mac Maíl na mBó]]=[[Diarmaid mac Maoil na mBó]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbheartach mac Loingsigh]]

==Scéalta==
* [[Scátháin na bhFlatha]], [[Sedulius Scottus]]-, [[Caithréim Chellacháin Chaisil]], [[Cogad Gáedel re Gallaib]], [[Senchas Fagbála Caisil]], [[Immram Curaig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Maíle Dúin]]=[[Máel Dúin]]=[[Maol Dúin]], [[Immram curaig Ua Corra]]=[[Iomramh Currach Uí Chorra]], [[Imrum Snedhghusa ocus Mic Ríagla]]=[[Iomramh S agus Mic Riagla]], [[Baile Suibne]]=[[Buile Shuibhne]], [[Cath Maige Rátha]], [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]-, [[Mo Ling]]-, [[Fled Dúin na nGéd]], [[Aided Chlainne Tuirenn]]=[[Oidheadh Chlainne Tuireann]], [[Aided Muirchertaig meic Erca]], &lt;strike&gt;[[Aislinge Meic Chon Glinne]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Aislinge Meic Con Glinne]], [[Amra Choluim Chille]], [[Caithréim Cellaig]], [[Compert Mongáin]]=[[Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]], [[Eachtra Thaidhg mhic Céin]]=[[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg mhic Céin]], [[Fingal Rónáin]], [[Máel Dúin (uathimdhealú)]]=[[Maol Dúin (uathimdhealú)]], [[Scéla Cano meic Gartnáin]], [[Tochmarc Becfola]], [[Duanaire Finn]], [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]], [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]], [[Echtra Cormaic i Tír Tairngiri]] &amp;rarr; [[Cormac mac Airt]], [[Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] &amp;rarr; [[Tadhg mac Céin]], [[Fotha Catha Cnucha]] &amp;rarr; [[Cumall]], [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis]] &amp;rarr; [[Naomh Breandán]]

== ''Ól nÉchmacht'' ==
* [[Annála Connacht]]=[[Annála Chonnacht]], [[Cóiced Ol nEchmacht]]=[[Cóiced Ól nÉchmacht]]=[[Cúige Dhál Éachmacht]], [[Fir Craibe]]=[[Fir Chraibhe]], [[Túatha Taíden]]=[[Tuatha Taiden]]=[[Tuatha Taoidhean]], [[Delbna Nuadat]]=[[Dealbhna Nuad]], [[Dealbhna Thír Dhá Loch]], ([[Corco Mogha]]), [[Cálraige]], [[Partraige]], [[Corco Fir Trí]]=[[Corca Fhir Thrí]], [[Cian d'Fhearaibh Bolg]]=[[Cian d'Fhir Bholg]]

== Conmhaicne ==
* [[Conmhaicne#Clanna]], [[Conmhaicne Mara]], [[Conmaícne Dúna Móir]]=[[Conmhaicne Dhúin Mhóir]], [[Trícha Máenmaige]]=[[Conmaícne Máenmaige]]=&lt;strike&gt;[[Conmhaicne Mheáinmhaigh]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaigh]]&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaighe]], [[Conmaícne Cúile]]=[[Conmhaicne Coille]], [[Cluain Conmhaícne]]=[[Cluain Chonmhaicne]], &lt;strike&gt;[[Conmhaícne Cenel Luacháin]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmaícne Cenél Luacháin]]=[[Conmhaicne Cineál Luacháin]], [[Conmaícne Carra]]=[[Conmhaicne Ceara]], [[Conmhaicne Anghaile]], [[Uí Fiachrach Finn]]=[[Uí Fhiachrach Fhionn]], [[Maigh Nissi]]&amp;rarr;[[Liatroim, Barúntacht, Contae Liatroma]], [[Eolas mac Biobhsaigh]], [[Muintir Eolais]], [[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fíonacha]]

== Connachta ==
* [[Connachta]], [[Ríthe na gConnacht]], [[Brión mac Echach Mugmedóin]]=[[Brión mac Echach Muigmedóin]]=[[Brian mac xxx]], [[Ailill mac Echach Mugmedóin]]=[[Ailill mac xxx]], [[Fiachrae]]=[[Fiachra]], [[Cairpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]], [[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]], [[Ciarraige Aí]]=[[Ciarraí Aoi]], [[Ciarraige Locha na nÁirne]]=[[Ciarraí Locha na nAirní]], [[Ciarraige Airtig]]=[[Ciarraí Airtigh]], [[Ciarraige Óic Bethra]]=[[Ciarraí Óig Bheathra]], [[Aidne]]=[[Aidhne]], [[Áengus mac Umor]]=[[Aonghas mac Úmhór]], [[Amalgaid mac Fiachrach]]=[[Amhalaí mac Fiachra]], [[Dauí Tenga Uma]]=[[Dxxx Teanga Umha]], [[Duinsech ingen Duach]]=[[Duinseach ní Dhuach]], [[Eógan Bél]]=[[Eoghan Béal]], [[Ailill Inbanda]]=[[Ailill Baineanda]], [[Echu Tirmcharna]]=[[Eocha Tirimcharna]], [[Áed mac Echach]]=[[Aodh mac Eachach]], [[Uatu mac Áedo]]=[[Uada mac Aodha]], [[Colmán mac Cobthaig]]=[[Colmán mac Cobhthaigh]], [[Rogallach mac Uatach]], [[Loingsech mac Colmáin]], [[Guaire Aidne mac Colmáin]]=[[Guaire Aidhne mac Colmáin]], [[Cenn Fáelad mac Colgan]]=[[Ceann Faoladh mac Colgan]], [[Dúnchad Muirisci]]=[[Dúnchadh Mhuirisce]], [[Fergal Aidne mac Artgaile]]=[[Fearghal Aidhne mac Ardaile]], [[Muiredach Muillethan]]=[[Muireadhach Moilleathan]], [[Cellach mac Rogallaig]]=[[Ceallach mac Raghallaigh]], [[Indrechtach mac Dúnchado]]=[[Indreachtach mac Dúnchadha]], [[Indrechtach mac Muiredaig]]=[[Indreachtach mac Muireadhaigh]], [[Domnall mac Cellaig]]=[[Domhnall mac Ceallaigh]], [[Cathal mac Muiredaig]]=[[Cathal mac Muireadhaigh]], [[Áed Balb mac Indrechtaig]]=[[Aodh Balbh mac Indreachtaigh]], [[Forggus mac Cellaig]]=[[Fearghas mac Ceallaigh]], [[Ailill Medraige mac Indrechtaig]]=[[Ailill Mheadraí mac Indreachtaigh]], [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dubh-Indreacht mac Cathail]], [[Donn Cothaid mac Cathail]]=[[Donn Cothú mac Cathail]], [[Flaithrí mac Domnaill]]=[[Flaithrí mac Domhnaill]], [[Artgal mac Cathail]]=[[Ardal mac Cathail]], [[Tipraite mac Taidg]]=[[Tiobraid mac Taidhg]], [[Cináed mac Artgail]]=[[Cináed mac Ardail]], [[Colla mac Fergusso]]=[[Colla mac Fearghasa]], [[Muirgius mac Tommaltaig]], [[Diarmait mac Tommaltaig]], [[Cathal mac Muirgiussa]]=[[Cathal mac Muiriosa]], [[Murchad mac Áedo]]=[[Murchadh mac Aodha]], [[Fergus mac Fothaid]]=[[Fearghas mac Fothaidh]], [[Finsnechta mac Tommaltaig]], [[Mugron mac Máele Cothaid]], [[Conchobar mac Taidg Móir]]=[[Conchúr mac Taidhg Mhóir]], [[Áed mac Conchobair]]=[[Aodh mac Conchúir]], [[Tadg mac Conchobair]]=[[Tadhg mac Conchúir]], [[Cathal mac Conchobair]]=[[Cathal mac Conchúir]], [[Tadg mac Cathail]]=[[Tadhg mac Cathail]], [[Fergal Ua Ruairc]]=[[Fearghal Ó Ruairc]], &lt;strike&gt;[[Conchobar mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Conchobar mac Taidg]], &lt;strike&gt;[[Cathal mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Cathal mac Taidg]]=[[Cathal mac Taidhg]], [[Cathal mac Conchobair maic Taidg]]=[[Cathal mac Conchúir mhic Thaidhg]], [[Tadg in Eich Gil]]=[[Tadhg an Eich Ghil]], [[Art Uallach Ua Ruairc]]=[[Art Ualach Ó Ruairc]], [[Áed in Gai Bernaig|Aodh an Gha Bhearnaigh]], [[Áed Ua Ruairc]]=[[Aodh Ó Ruairc]], [[Ruaidrí na Saide Buide]]=[[Ruairí na Saidhe Buí]], &lt;strike&gt;[[Flaithbertaigh Ua Flaithbertaigh]]&lt;/strike&gt;=[[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh]], [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Tadhg mac Ruairí Ó Conchúir]], [[Domnall Ua Ruairc]]=[[Domhnall Ó Ruairc]], [[Domnall Ua Conchobair]]=[[Domhnall Ó Conchúir]], [[Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]], [[Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Ruaidrí mac Tairrdelbaig Ua Conchobair]], [[Uí Briúin]]=[[Uí Bhriúin]] &amp;larr; [[Uí Briúin Aí]]=[[Uí Bhriúin Aoi]] &amp;larr; [[Uí Briúin Seóla]]=[[Uí Bhriúin Seola]] &amp;larr; [[Uí Briúin Bréifne]]=[[Uí Bhriúin Bhréifne]] &amp;larr; [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muireadhaigh]] &amp;larr; [[Síl Cellaig]]=[[Síol Cheallaigh]] &amp;larr; [[Síl Cathail]]=[[Síol Chathail]], [[Muintir Murchada]]=[[Muintir Mhurchadha]], [[Clann Fhergail]]=[[Clann Fhearghaile]], [[Clann Taidg]]=[[Clann Taidhg]], [[Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada]]=[[Críochadóireacht chiníoch dúchais Mhuintir Mhurchadha]], &lt;strike&gt;[[Uí Chonchúír]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Uí Chonchúir]], [[Uí Fiachrach]]=[[Uí Fhiachrach]]=[[Uí Fiachra]], [[Uí Fiachrach Aidne]]=[[Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Uí Fiachrach Muaide]]=[[Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Cenél Áeda na hEchtge]]=[[Cineál Aodha na hEachtaí]], [[Seachnasach mac Donnchadha]], [[Uí Sheachnasaigh]], [[Uí Dhubhda]], [[Uí Ruairc]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]]=[[Muircheartach Nár mac Guaire]], [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Conchúir]], [[Cathal Carragh Ua Conchobair]]

{{Navbox
 | name = Ríocht na gConnacht
 | title = [[Ríocht na gConnacht]]

 | group1 = [[Tuath]]a
 | list1 = 
 {{Navbox|child

   | group1 = [[Connachta]]
   | list1 = [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin|Uí Briúin Bréifne]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Umaill|Uí Briúin Maille]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Partraige]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Finn]]&amp;nbsp;• [[Cairbre Drom Cliabh]]

   | group2 = [[Ulaid]]
   | list2 = [[Conmhaicne Mara]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cenéoil Dubáin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cúile Tolad]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Maigh Réin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Meánmhaighe]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Sléibe Formaile]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Aí]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Locha na nÁirne]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Airtech]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Óic Bethra]] &amp;nbsp;• [[Soghain]]

   | group3 = [[Deirgtine]]
   | list3 = [[Luigne Chonnacht|Luighne]]&amp;nbsp;• [[Corca Fhir Trí]]&amp;nbsp;• [[Gailenga]]&amp;nbsp;• [[Delbna]]&amp;nbsp;• [[Éile]]

   | group4 = [[Érainn]]
   | list4 = [[Cálraige]]&amp;nbsp;• [[Dartraige]]

   | group5 = Eile
   | list5 = [[Fir Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Dál nDruithne]]&amp;nbsp;• [[Gamanraige]]&amp;nbsp;• [[Fir Domnann]]&amp;nbsp;• [[Senchineoil]]&amp;nbsp;• [[Grecraige]]&amp;nbsp;• [[Delbhna|Delbhna Cuile Fabhair]]&amp;nbsp;• [[Dealbhna Thír Dhá Loch|Delbna Tír Dhá Locha]]&amp;nbsp;• [[Delbna Nuadat]]&amp;nbsp;• [[Uaithne]]&amp;nbsp;• [[Masraige]]&amp;nbsp;• [[Corco Moga]]
 
 }}

 | group2 = Rítheaghlaigh
 | list2 = 
 {{Navbox|child
 
   | group1 = Muintreacha
   | list1 = [[Uí Fiachrach]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí nAilello]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]

   | group2 = Clanna
   | list2 = [[Uí Sheachnasaigh]]&amp;nbsp;• [[Uí Chonchúir]]&amp;nbsp;• [[Uí Dhubhda]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlannagáin]]&amp;nbsp;• [[Uí Ruairc]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlaithbheartaigh]]

 }}

 | group10 = Ríochtaí comharbachta
 | list10 = [[Uí Maine]] ([[Síol Anmchadha]], [[Máenmaige]], [[Clann Uatach]])&amp;nbsp;• [[Bréifne]] ([[Bréifne Thoir|Thoir]] agus [[Bréifne Thiar|Thiar]])&amp;nbsp;• [[Uí Díarmata]]&amp;nbsp;• [[Síl Máelruain]]&amp;nbsp;• [[Magh Luir]]&amp;nbsp;• [[Umaill]]&amp;nbsp;• [[Iar Connacht]]

 | group11 = Ábhair
 | list11 = [[Ríthe na gConnacht]]&amp;nbsp;• [[Ráth Cruachan]]&amp;nbsp;• [[Annála Connacht]]&amp;nbsp;• [[Táin Bó Flidais]]&amp;nbsp;• [[Cóiced Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Nagnatae]]&amp;nbsp;• [[Auteini]]&amp;nbsp;• [[na Trí Tuatha]]&amp;nbsp;• [[Clann Taidg]]&amp;nbsp;• [[Clann Fhearghaile]]&amp;nbsp;• [[Muintir Murchada]]&amp;nbsp;• [[Maigh Seóla]]

| belowclass = hlist
| below      = {{Icon|Category}} [[:Catagóir:Connachta|Category]]&amp;nbsp;• {{Icon|WikiProject}} [[Wikipedia:WikiProject Celts|WikiProject]]
}}

== Íochtar Chonnacht ==
* [[Íochtar Chonnacht]], [[Cairbre Drom Cliabh]]=[[Cairbre Dhroim Chliabh]], [[Corann]], [[Cúl ó bhFionn]] ([[Cúil Ó bhFinn]]-), [[Luigne Chonnacht]]=[[Luíne Chonnacht]], [[Tír Fíacrach Múaide]]=[[Tír Fhiacrach Mhuaidhe]], &lt;strike&gt;[[Tir Ollíol]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Tír Ollíol]]=[[Tír Oirill]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Goibnenn mac Conaill]]=[[Goibhneann mac Conaill]], [[Cobthach mac Gabráin]]=[[Cobhthach mac Gabhráin]], [[Cellach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guaire]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]], [[Conchobar mac Cummascaig]]=[[Conchúr mac Cumascaigh]], [[Art mac Flaitnia]]=[[Art mac Flaithnia]], [[Anluan mac Conchobhair]]=[[Anluan mac Cumascaigh]], [[Cathal Aidhne mac Ailealla]]-, [[Cléireach mac Ceadaigh]]-, [[Tighearnach mac Cathmogha]]=[[Tiarnach mac Cathmhogha]]-, [[Uathmharán mac Brocáin]]-, [[Mael Fabhaill mac Cléirigh]]=[[Maolfhabhaill mac Cléirigh]], [[Eidhean mac Cléirigh]], [[Tighearnach ua Cléirigh]], [[Mael Macduach]]=[[Maol xxx]]-, [[Domhnall mac Lorcáin]]-, [[Flann Ua Cléirigh]]-, [[Comhaltán Ua Cléirigh]], [[Mac Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Giolla Cheallaigh Ua Cléirigh]], [[Mael Ruanaidh na Paidre Ua hEidhin]], [[Ua Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Mael Fabhaill Ua hEidhin]], [[Giolla na Naomh Ua hEidhin]], [[Aodh Ua hEidhin]], [[Giolla Mo Choinne Ua Cathail]], [[Giolla Cheallaigh Ua hEidhin]]-, [[Muirgheas Ua hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin (II)]]

== Maigh Sheola ==
* [[Maigh Seóla]]=[[Maigh Sheola]], [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Cléirchén mac Murchadha]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Murchadh mac Flainn mhic Gleithneacháin]], [[Ruaidhrí mac Coscraigh]], [[Maelcairearda]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]]-

== Iar Chonnacht ==
* [[Iar Connacht]]=[[Iar Chonnacht]], (Maigh Sheola: [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]]), [[Cathal mac Tigernáin]]=[[Cathal mac Tiarnáin]], Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (I)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (I)]], [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (I)]], Mac meic Aedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Mac mic Aodha Ua Flaithbheartaigh]]=[[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta]], [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaitheartach Ó Flaithearta]], [[Brian Ua Flaithbheartaigh]]=[[Brian Ó Flaithearta]], [[Muireadhach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muireadhach Ó Flaithearta]], [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (I)]], Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (II)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (II)]], Áedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Aodh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (II)]], [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (II)]], Ruadhri Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (III)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (III)]], Murtough Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Muircheartach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muircheartach Ó Flaithearta]], Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (IV)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (IV)]], [[Aedh Mór Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Mór Ó Flaithearta]], Morogh Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Murchadh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Murchadh Ó Flaithearta]], Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (V)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (V)]]


Cúigear Ruairí..!
# Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1061.13: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1145.17: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh.
# Ruadhri Ua Flaithbertaigh, AU 1186.7 LATE: Ruaidhri h-Ua Flaithbertaigh, ACM 1186.2: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh, ACM 1214.6: Brian mac Ruaidhri Í Fhlaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh
# Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh, ACM 1256.9: Ruaidhri Ua Flaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh 


Beirt Aodh
# [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1079.8: Aedh Ua Flaithbhertaigh
# Áedh Ua Flaithbheartaigh, ACM 1178.10: Aodh Ua Flaithbertaigh


Beirt Chonchúr
# [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1132.11: Concobhar Ua Flaithbheartaigh,
# [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]], AU 1186.7 LATE: Conchubhar h-Ua Flaithbhertaigh

== Uí Dhiarmada ==
* [[Uí Díarmata]]=[[Uí Dhiarmada]], [[Ríthe Uí Dhiarmada]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]]=[[Tadhg Uí Dhiarmada]], [[Cú Cheanainn mac Taidhg]], [[Giolla Comáin mac Néill]], [[Muirghius mac Aodha]], [[Mac Con Cheanainn]], [[Muirgheas ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (I)]], [[Muirgheas Ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (II)]], [[Tadhg Ua Con Cheanainn]], [[Uada Ua Con Cheanainn]], [[Cú Cheanainn Ó Con Cheanainn]]

== Síol Anmchadha ==
* [[Síol Anmchadha]], [[Ríthe Shíol Anmchadha]], [[Diarmaid mac Dúnadhaigh]], [[Cú Chonnacht mac Dúnadhaigh]], [[Madadhán mac Gadhra Mhóir]], [[Gadhra Mór mac Dúnadhaigh]], [[Doghra mac Dúnadhaigh]], [[Dúnadhach mac Con Chonnacht]], [[Diarmaid mac Madadháin]], [[Madadhán Reamhar Ua Madadháin]], [[Gilla Find mac Maic Uallacháin]]=[[Giolla Fionn mac Mhic Uallacháin]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Cú Choirne Ua Madadháin]], [[Madadhán Mór Ua Madadháin]], [[Maoileachlann Ua Madadháin]], [[Diarmaid Cléireach Ua Madadháin]], [[Madadhán Óg Ó Madadháin]], [[Cathal Ó Madadháin]]

== Uí Mhaine ==
* [[Uí Maine]]=[[Uí Mhaine]], [[Máine Mór]]=[[Maine Mór]]?, [[Ríthe Uí Mhaine]], [[Bresal mac Maine Móir]]=[[Breasal mac Maine Mhóir]], [[Fiachra Finn]], [[Conall Cas Ciabhach]], [[Dallán mac Breasail]], [[Duach mac Dalláin]], [[Lughaidh mac Dalláin]], [[Feradhach mac Lughadha]]=[[Fearadhach mac Luighdheach]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], [[Marcán]], [[Cairbre Crom]], [[Brenainn mac Cairbre]], [[Aedh Buidhe]]=[[Aodh Buí]], [[Conall mac Maelduib]]=[[Conall mac Maolduibh]], [[Marcán mac Tommáin]]=[[Marcán mac Tomáin]], [[Fithceallach mac Flainn]]=[[Ficheallach mac Flainn]], [[Sechnassach mac Congail]]=[[Seachnasach mac Congail]], [[Dluthach mac Fithcheallaigh]]=[[Dlúthach mac Ficheallaigh]], [[Cathal Maenmaighe]]=[[Cathal Mheánmhaigh]], [[Ailill ua Daimine]]=[[Ailill ua Daimhine]]=[[Ailill ó Daimhine]], [[Inreachtach mac Dluthaigh]]=[[Inreachtach mac Dlúthaigh]], [[Aedh Ailghin]]=[[Aodh Ailghin]], [[Dunchadh ua Daimhine]]=[[Dúnchadh ó Daimhine]], [[Conall mac Fidhghaile]], [[Dunchadh mac Duib Da Tuadh]]=[[Dúnchadh mac Duibh Dhá Thuadh]],  [[Amhalgaidh]], [[Ailill mac Inreachtaigh]], [[Dub Dá Leithe mac Tomaltaigh]]=[[Dubh Dhá Leath mac Tomaltaigh]], [[Cathal mac Murchadha]], [[Cathal mac Ailella]]=[[Cathal mac Ailealla]], [[Mughrón mac Sochlacháin]], [[Sochlachán mac Diarmata]]=[[Sochlachán mac Diarmada]], [[Murchadh mac Sochlacháin]], [[Murchadh mac Aodha Uí Mhaine]], [[Geibennach mac Aedha]]=[[Geibheannach mac Aodha]], [[Muirgheas mac Domhnaill]]
* [[Tadg Mór Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Mór Ó Ceallaigh]], Gadhra mac Dúnadhaigh, [[Concobar mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Conchúr mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmait mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmaid mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Dunchadh Ua Cellaigh]]=[[Dúnchadh Ó Ceallaigh]], [[Aed Ua Cellaigh]]=[[Aodh Ó Ceallaigh]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Tadg Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Ó Ceallaigh]], [[Conchobar Maenmaige Ua Cellaigh]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Ceallaigh]], [[Murchad Ua Cellaigh]]=[[Murchadh Ó Ceallaigh]], [[Domnall Mór Ua Cellaigh]]=[[Domhnall Mór Ó Ceallaigh]]

== Ríthe Shliabh Lugha ==
* [[Sliabh Lugha]]&amp;rarr;[[Ríthe Sliabh Lugha]]=[[Ríthe Shliabh Lugha]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (I)]], [[Ruairí Ó Gadhra (I)]], [[Domhnall Ó Gadhra]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (III)]]

== Magh Loirg ==
* [[Mag Luirg]]=[[Magh Loirg]], [[Ríthe Mhagh Loirg]], [[Maolruanaidh Mór mac Taidhg]], [[Muircheartach mac Maolruanaí Mhóir]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]], [[Maolruanaidh mac Taidhg]], [[Tadhg Mór mac Maolruanaí]], [[Maolseachlann mac Taidhg Mhóir]], &lt;strike&gt;[[Diarmad mac Taidhg Mhóir]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmaid mac Taidhg Mhóir]], [[Muirgheas mac Taidhg Mhóir]], [[Conchúr mac Diarmada]], [[Tomaltach na Cairge Mac Diarmata]]=[[Tomaltach na Carraige Mac Diarmada]], [[Cormac Mac Diarmada (I)]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Aireachtach ua Dúnchadha Mhuirsce]], [[Connmhach mac Duinn Cothaidhe]]=[[Conmhach mac Doinn Cothaithe]], [[Dubhda mac Conmhaigh]], [[Aodh ua Dubhda]], [[Maol Ruanaidh Ua Dubhda]], [[Aedhuar Ua Dubhda]], [[Muircheartach An Collach Ua Dubhda]], [[Domhnall Fionn Ua Dubhda]], [[Mac Aodha Ua Dubhda]], [[Amhlaibh mac Domhnaill Fhionn Ua Dubhda]], [[Mac Domhnaill Ua Dubhda]], [[Aodh mac Muircheartaigh Ua Dubhda]], [[Ruaidhrí Mear Ua Dubhda]], [[An Cosnamhaigh Ua Dubhda]], [[Taichleach Ua Dubhda]]
* Eile gan leathanaigh: Cathal mac Ailealla, Aodh mac Maoil Phádraig, Mael Cluiche mac Conchobair=Maol Cloiche mac Conchúir, ''Crichan mac Mael Muire''

== Umhaill ==
* &lt;strike&gt;[[Umall]]&lt;/strike&gt;=[[Umaill]]=[[Umhaill]], [[Ríthe Umhaill]], [[Maille mac Conaill]], [[Flannabhra]], [[Dunghal mac Flaithniadh]], [[Aedhghal]], [[Flathghal mac Flannbhrath]], [[Cosgrach mac Flannbhrath]], [[Cairbre mac Cinaedh]], [[Gilla na nInghen Ua Cobhthaigh]], [[Domhnall Ó Máille (I)]], [[Domhnall Ó Máille (II)]] (Rua), [[Domhnall Ó Máille (III)]], [[Aodh Ó Máille]], [[Diarmaid Ó Máille]], [[Tadhg mac Diarmada Ó Máille]]

== Ríthe Luíne Chonnacht ==
* [[Ríthe Luíne Chonnacht]], [[Eaghra Paiprigh mac Saorghais]]

== Eile (3) ==
* [[Ríochtaí Éireann]]
* [[Liosta de Bharúntachtaí]]

= Bliain 4, 2021 - 2022 =
== Feabhsú na Gaeilge ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Ollaimh Éireann ==
* [[Adna mac Uthidir]], [[Torna Éices]], [[Dubhthach moccu Lughair]], ([[Dallán Forgaill]]), [[Senchán Torpéist]], &lt;strike&gt;[[Máel Muire Otháin]]=&lt;/strike&gt;[[Máel Muire Othna]]=[[Maol Mhuire Fhathna]], [[Flann mac Lonáin]], &lt;strike&gt;[[Torpaid mac Taicthech]]=&lt;/strike&gt;[[Torpaid mac Taicthich]]=[[]], [[Óengus mac Óengusa]]=[[Aonghas mac Aonghasa]], [[Bard Boinne]], [[Uallach ingen Muinecháin]], [[Cormacán Éigeas]], [[Cinaedh Ua hArtagáin]]=[[Cinaedh ua hArtagáin]]=[[Cionnaoth ó hArtagáin]], [[Eochaidh Ua Floinn]]=[[Eochaidh ua Floinn]], [[Urard mac Coise]], [[Clothna mac Aenghusa]], [[Muircheartach mac Con Cheartaigh Mac Liag]], [[Cúán úa Lothcháin]], [[Cú Mara mac Maic Liac]], [[Mac Beathaidh mac Ainmire]], [[Ceaunfaeladh ua Cuill]]=[[]], [[Flaithem mac Maele Gaimrid]], [[Cellach úa Rúanada]], [[Mael Isa ua Máilgiric]], [[Cú Collchaille Ua Baígilláin]], [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Gofraidh Fionn Ó Dálaigh]],
# [[Cearbhall mac Lochlainn Ó Dálaigh]],
# [[Sean mac Fergail Óicc Ó hUiccinn]]

== Ginealas ==
* [[Ginealas Éireannach]], [[Leabhar na nGinealach]], [[Coimre na nGinealach]], [[An Leabhar Muimhneach]], [[Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh]]=[[Leabhar Chlann Mhaoil Ruanaidh]], [[Leabhar Clainne Suibhne]]=[[Leabhar Chlann Suibhne]], [[Leabhar Ádhaimh Uí Chianáin]]

== Gineolaithe ==
* [[Eochaid ua Flannacáin]], [[Flann Mainistrech]]=[[Flann Mainistreach]], [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]], [[Gilla Críst Ua Máel Eóin]]=[[Giolla Chríost Ó Maoil Eoin]], [[Amhlaoibh Mór mac Fir Bhisigh]], [[Gilla na Naemh Ua Duinn]]=[[Giolla na Naomh Ó Duinn]], [[Giolla Íosa Mac Fir Bhisigh]], [[Tanaide Mór mac Dúinnín Ó Maolconaire]]=[[Tanaí Mór mac Dúinnín Ó Maolchonaire]], [[Domnall Ó Cuindlis]], [[Lúcás Ó Dalláin]], [[Seán Mór Ó Dubhagáin]], [[Ádhamh Ó Cianáin]], [[Ádhamh Cúisín]], [[Faolán Mac an Ghabhann na Scéal]], [[Giolla Íosa Mór Mac Firbhisigh]], [[Giolla na Naomh Ó hUidhrín]], [[Giolla na Naomh Mac Aodhagáin]], [[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]]=[[Cú Choigríche Ó Cléirigh]], [[Lughaidh Ó Cléirigh]], [[Cú Choigcríche Ó Duibhgeannain]]=[[Cú Choigríche Ó Duibhgeannáin]], [[Triallam timcheall na Fodla]], [[Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh]], [[Críchad an Chaoilli]], [[Máel Muire mac Céilechair]]=[[Maol Mhuire mac Céileachair]]-

== Scoláirí ==
* [[James Ware]]-, [[Uilliam Ó Duinnín]], [[Seán Ó Catháin]], [[Séarlas Ó Conchubhair Doinn]]=[[Séarlas Ó Conchúir Dhoinn]], [[John O'Donovan (scoláire)]]=([[Seán Ó Donnabháin]]), [[John O'Hart]]-, ([[Edward MacLysaght]]=[[Éamonn Mac Giolla Iasachta]]), [[Nollaig Ó Muraíle]]-, ([[Rudolf Thurneysen]]), [[Osborn Bergin]]-, [[R. I. Best]]=[[Richard Irvine Best]]-, ([[D. A. Binchy]]), ([[Kuno Meyer]]), ([[Eugene O'Curry]]=[[Eoghan Ó Comhraí]]), [[James Carney]], [[John Carey]], ([[T. F. O'Rahilly]]=[[Tomás Ó Rathile]]=[[Tomás Ó Rathaile]]), [[Francis J. Byrne]]=[[Francis John Byrne]], [[Edel Bhreathnach]], [[John T. Koch]]-, [[Celtica (iriseán)]], [[Éigse (iriseán)]], [[R. A. Stewart Macalister]], [[T. M. Charles-Edwards]]=[[Thomas Charles-Edwards]], [[Hubert T. Knox]]=[[Hubert Thomas Knox]], [[Donnchadh Ó Corráin]]

== Déise ==
* [[Ríthe Dhéise Mumhan]]
* [[Dál gCais]]+
** [[Dál gCais#Stair]]

== Suíomhanna ==
# [[A. G. van Hamel]], [[Stichting Van Hamel]], [[CODECS]], *selgā
# [[Thesaurus Linguae Hibernicae]] (TLH)
# [[Irish Script on Screen]], [[Meamram Páipéar Ríomhaire]] (ISoS, ISOS)
# [[Celtic Digital Initiative]] (CDI)

== Dál Riada ==
* [[Dál Riada]], [[Ríthe Dhál Riada]], [[Fearghas Mór mac Eirc]]=[[Fearghas Mór]], [[Domhanghart Réite]], [[Comhghall mac Domhanghairt]], [[Gabhrán mac Domhanghairt]], [[Conall mac Comgaill]], [[Aodhán mac Gabhráin]], [[Eochaid Buide]]=[[Eochaidh Buí]], [[Connad Cerr]], [[Domnall Brecc]]=[[Domhnall Breac]], [[Ferchar mac Connaid]]=[[Fearchar mac Connaidh]],  [[Dúnchad mac Conaing]]=[[Dúnchadh mac Conaing]], [[Conall Crandomna]]=[[Conall Crannomhna]], [[Domangart mac Domnaill]]=[[Domhanghart mac Domhnaill]], [[Máel Dúin mac Conaill]]=[[Maol Dúin mac Conaill]], [[Domnall Donn]]=[[Domhnall Donn]], [[Ferchar Fota]]=[[Fearchar Fada]], [[Eochaid mac Domangairt]]=[[Eochaidh mac Domhanghairt]], [[Ainbcellach mac Ferchair]]=[[Ainfhaichilleach mac Fearchair]], [[Fiannamail ua Dúnchado]]=[[Fianamhail ó Dúnchadha]], [[Selbach mac Ferchair]]=[[Sealbhach mac Fearchair]], [[Dúngal mac Selbaig]]=[[Dúnghal mac Sealbhaigh]], [[Eochaid mac Echdach]]=[[Eochaidh mac Eochach]], [[Alpín mac Echdach]]=[[Ailpín mac Eochach]], [[Muiredach mac Ainbcellaig]]=[[Muireadhach mac Ainfhaichilligh]], [[Eógan mac Muiredaig]]=[[Eoghan mac Muireadhaigh]]
# [[Áed Find]]=[[Aodh Fionn]]
# [[Fergus mac Echdach]]
# [[Donn Coirce]]
# [[Eochaid mac Áeda Find]]
# [[Constantine]]
# [[Oengus]]
# [[Drust]]
# [[Eoganan]]
# [[Alpin II]]
# [[Coinneach I na hAlban|Coinneach]]

== Connachta srl. ==
* [[Cairpre Gabra]]=[[Cairbre Ghabhra]], [[Senchán Torpéist]], [[Tromdámh Guaire]]

== Tuamha ==
# Muircheartach mac Toirdhealbhach
# Muircheartach Dall
# Conchúr Rua

== An Féineachas, srl ==
* [[An Féineachas]]
*# [[Aithechtúatha]]
*# [[Cóic Conara Fugill]]
* [[Breithem]]
*# [[Breithem#Stair]] &amp;larr; [[:en:Brehon#History]]
*# [[Breithem#Céilí Dé]] &amp;larr; [[:en:Brehon#Brehon Laws and the Early Irish Church(Céilí Dé)]] 
*# [[Breithem#Na Normannaigh]] &amp;larr; [[:en:Brehon#The Brehon laws and Anglo-Norman Invasion of 1169]]
* [[Dubthach maccu Lugair]]=[[Dubhthach moccu Lughair]]=[[Dubhthach mhic Lughair]]
# [[Odhrán (giolla Phádraig)]] &amp;larr; [[:en:Odran (disciple of Saint Patrick)]]
# [[Odrán]]=[[Órán]] &amp;larr; [[:en:Odran]]
#* [[Slat na ríghe]], [[Iomarbhágh na bhFileadh]]=[[Iomarbhá na bhFilí]]

== Scéalta (4) ==
# [[Navigatio Sancti Brendan]] &amp;larr; [[:de:Navigatio Sancti Brendani]]


# Aided Con Roí
# Forfess Fer Fálgae agus Síaburcharpat Con Culainn
# Orgguin Trí Mac Díarmata mic Cerbaill
# Cath Achadh Leithdheirg
# Cath Móin Daire Lothair
# Cath Cairnd Chonaill
# [[:en:List of conflicts in Ireland]]

== Ogham ==
# [[CIIC 1]]
# [[CIIC 54]]=[[Cnámh Thulach Chumann]] &amp;larr; [[:en:Tullycommon Bone]]
# [[CIIC 362]]
# [[CIIC 500]] &amp;larr; [[:en:CIIC 500]]
# [[CIIC 504]] &amp;larr; [[:en:CIIC 504]]

== Miotaseolaíocht (4) ==
# [[Miotaseolaíocht na gCeilteach]] &amp;larr; [[:en:Celtic mythology]]
#* [[Déithe na gCeilteach]]

== Ag líonadh na mbearnaí ==
* [[Rítheaghlaigh Ghaelacha]], [[Ceann na Fine]]-, [[Éire (bandia)]]+, [[Cúigí na hÉireann#Réamhstair]], [[Cúigí na hÉireann#Stair]], [[Cúige Chonnacht#Luathstair]], [[Hipitéis substráit Ghaeilise]], [[Ealaín na nOileán]]-, [[Cló na nOileán]], [[Teimpléad:Unicode chart Insular]], [[Uí Chléirigh]], [[Peter Schrijver]], [[Leabhar Ard Mhacha]]+, [[Ferdomnach]]=[[Feardhomhnach]], [[Muirchú moccu Machtheni]]-, [[Bachall Isu]]=[[Bachall Íosa]]-, [[Leabhar Dharú]], [[Cathach Cholm Cille]], [[Cúige Chonnacht#Ríocht na gConnacht]], [[Uí Chonchúir Dhoinn]], [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muiredaigh]]=[[Síol Mhuireadhaigh]]=[[Síol Mhuirí]], [[Uí Cellaigh]]=[[Uí Cheallaigh]], [[Cellach mac Fíonachta]]=[[Ceallach mac Fíonachta]], [[Cualu]]=[[Cuala]], [[James MacKillop]]-, [[Uí Flaithbertaigh]]=[[Uí Fhlaithbheartaigh]], [[Bé Binn iníon Urchadha]]=[[Béibhinn ní Urchadha]], [[Creassa iníon Urchadha]]=[[Creasa ní Urchadha]], [[Caineach iníon Urchadha]]=[[Caineach ní Urchadha]], [[Cainnech (ainm)]]=[[Caineach (ainm)]], [[Clann Cosgraigh]]=[[Clann Chosgraigh]], [[Muireadhach mac Aodha]], [[Ruaidhrí Mac Aodha]], [[Banfhlaith]]=[[Flaith]], [[Mhic Dhiarmada]], [[Cúige Laighean#Stair]], [[Uí Dúnchada]]=[[Uí Dhúnchadha]], [[Uí Fáeláin]]=[[Uí Fhaoláin]], [[Uí Muiredaig]]=[[Uí Mhuireadhaigh]]=[[Uí Mhuirí]], [[Uí Thuathail]], [[Uí Bhroin]], [[Leabhar Branach]], [[Mhic Giolla Phádraig]], [[Fir Cheall]], [[Uí Dhubhuir]], [[Cúige Mumhan#Stair]], [[Uí Eidirsceoil]], [[Uí Bhriain]], [[Lugaid Mend]]-, [[Conall Eachluath]]-, [[Tál Cas]], &lt;strike&gt;[[Lorcáin mac Lachtna]]&lt;/strike&gt;→[[Lorcán mac Lachtna]], [[Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain]], [[Uí Ghrádaigh]], [[Uí Allmhuráin]], [[Mhic an Airchinnigh]], [[Uí Chinnéide]], [[Órlaith ingen Cennétig]], [[Mhic Cárthaigh]], [[Mhic Cárthaigh Mhúscraí]]-, [[Mhic Cárthaigh Riabhach]]-, [[Uí Ímair]]=[[Uí Íomhair]]-, [[Uí Chaoimh]], [[Mhic Giolla Chuda]], [[Mac Giolla Chuda na gCruach]], [[Uí Dhonnchadha na nGleann]], [[Uí Chonaill]], [[Conall (idirdhealú)]], [[Uí Shúilleabháin]]-, [[Uí Cheallacháin]]-, [[Uí Dhonnchadha]]-, [[Uí Dhonnabháin]]-, [[Uí Shéaghdha]], [[Cúige Uladh#Luathstair]], [[Mhic Lochlainn]], [[Uí Dhomhnaill]], [[Máelsechnaill Ua Domnaill]]=[[Maol Seachlainn Ó Domhnaill]], [[Gofraid Ua Domnaill]]=[[Gofraidh Ó Domhnaill]], [[Domnall Óg Ua Domnaill]]=[[Domhnall Óg Ó Domhnaill]], [[Uí Dhonnghaile]], [[Uí Raghallaigh]], [[An Anaíle]], [[Uí Fhaircheallaigh]], [[Liber Flavus Fergusiorum]]+, [[Uí Fhearghail]], [[Clann Somhairle]]-, [[Féilire Thamhlachta]], [[Seán Mac Colgan]]-, [[Saltair na Rann]], [[Táin Bó]], [[Táin Bó Regamon]]
* [[Trecheng Breth Féne]], [[Echtra Cormaic]], [[Leabhar Dimma]]=[[Leabhar Dhioma]], [[Leabhar Mholing]], [[Codex Usserianus Primus]], [[Codex Usserianus Secundus]]=[[Ceithre Leabhar Bhinn Éadair]], [[Leabhar Aifrinn Lothra]]=[[Leabhar Aifrinn Stowe]], [[Leabhar Cloinne Aodha Buidhe]], [[ARÉ 24 P 33]], [[Leabhar Donn]], [[Soiscéalta Mhic Thornáin]], [[Leabhar Ghinealaigh Uí Chléirigh]], [[Cumdach]]=[[Cumhdach]]-, [[Teimpléad:Cumhdaigh]], [[Soiscél Molaisse]]=[[Soiscéal Mholaise]]-, [[Domnach Airgid]]=[[Domhnach Airgid]]-, [[An Míosach]]-

== Eile (4) ==
* [[Cairpre Gabra]], [[Dál gCais#Stair]], [[Breithem#Stair]], [[Slat na ríghe]], [[Suíomhanna ríoga Éireann]], [[Donnabhán mac Cathail]]-, [[Tadc mac Briain]]=[[Tadhg mac Briain]], [[Ressad]]=[[Reasadh]], [[Na Ceiltigh#Réamhrá]], [[Déithe na gCeilteach]], [[Liosta de Dhéithe Ceilteacha]], [[Aibell]], [[Uirne]], [[Tadg mac Nuadat]]=[[Tadhg mac Nuad]], [[Bran agus Sceólang]]=[[]], [[Aonach]]

* Dreamanna
*# [[]] &amp;larr; [[:en:List of Irish clans]]

* Léarscáileanna
*# [[Cairt phortalach]]
*# [[Cairt Chatalóinise]]

* Lámhscríbhinní
*# [[Liosta Lámhscríbhinní Gaelacha]] &amp;larr; [[:en:List of Irish manuscripts]]
*#* [[Leabhar Ard Mhacha]]
*# Book of Ballycummin (RIA MS 23 N 10)
*#* [[Leabhar Dharú]], [[Lebor Cuanu]]=[[Leabhar Chuana]], [[Landnámabók]]

* Ríochtaí
*# [[Ríocht Átha Cliath]]
*# [[Ríocht na nOileán]]
*# [[Ríthe na gCruithneach]]
*## [[Vipoig]] &amp;larr; [[:en:Vipoig]]
*# [[Fáistine Bhreacáin]]

* Le meadú
** [[Cúirt an Mheán Oíche#Achoimre an dáin]]
*# [[Gallóglach]]
*# [[Cluain Catha]] (leac uaighe)
*# [[Bard]]
*# [[Seanchaí]]
*#* [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]
*# [[Mo Ling]]

= Scéal-liostaí =
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Medieval_Irish_tale_lists Scéal-liostaí A agus B] ar CODECS
* ''Ces Ulad ''vs.'' Noínden Ulad
* ''Tromdámh Guaire
* ''It é saigte gona súain

== Mythen und Sagen aus Irland ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Inhalt
|- valign=top
| [[Acallam na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]] || Begegnung zwischen mythischen Helden und dem heiligen [[Naomh Pádraig]]
|- valign=top
| [[Aided Cheit maic Mágach]] || Kampf [[Conall Cernach]]s mit [[Cet mac Mágach]] und Bélchús Verrat und Tod
|- valign=top
| [[Aided Cheltchair maic Uthechair]] || [[Celtchar]] mac Uthechairs Sühnetaten für die Tötung Blaís
|- valign=top
| [[Aided Chlainne Tuirenn]] || Rache Lugs an den Söhnen [[Tuirenn]]s für die Ermordung seines Vaters [[Cian]]
|- valign=top
| [[Aided Chonchobuir]] || Tod [[Conchúr mac Neasa]]s durch die Hand [[Cet mac Mágach]]s
|- valign=top
| [[Aided Chon Culainn]] || Ermordung [[Cú Chulainn]]s und [[Conall Cernach]]s Rache an den Tätern
|- valign=top
| [[Aided Loegairi Buadaig]] || [[Lóegaire Búadach]]s Tod beim Versuch, Aed mac Ainninne zu retten
|- valign=top
| [[Aided Muirchertaig meic Erca]] || [[Muircheartach mac Muireadhaigh|Muirchertach mac Erca]]s Strafe für seinen Ehebruch mit Sín
|- valign=top
| [[Aided Óenfir Aífe]] || Zweikampf [[Cú Chulainn]]s mit seinem Sohn [[Connla]] und dessen Tod
|- valign=top
| [[Airne Fingein]] || eine Fee prophezeit Fingein mac Luchta
|- valign=top
| [[Aislinge Meic Con Glinne|Aislinge Meic Chon Glinne]] || Parodie auf das Klosterleben und die Jenseitsvisionen
|- valign=top
| [[Aislinge Oenguso]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Óengus]]’ Suche nach seiner geträumten Frau
|- valign=top
| [[Amra Choluim Chille]] || Gedicht auf den Klostergründer [[Colm Cille]]
|- valign=top
| [[Baile Binnbérlach mac Buain]] || unerfüllte Liebe zwischen Baile und Ailinn
|- valign=top
| [[Baile in Scáil]] || Blick [[Conn Cétchathach]]s in die Zukunft seines Geschlechtes
|- valign=top
| [[Bóramha]] || Kampf um den Tribut der Provinz [[Laighin]] an die [[Uí Néill]]
|- valign=top
| [[Buile Shuibhne]] || [[Suibhne]]s Wahnsinn in der Schlacht und sein Tod im Kloster
|- valign=top
| [[Caithréim Cellaig]] || Cellachs Weg vom Mönch über den Thron von [[Connacht]] zum Bischof
|- valign=top
| [[Cath Étair]] || Belagerung von Etar, Tod [[Mes Gegra]]s durch [[Conall Cernach]]
|- valign=top
| [[Cath Finntrágha]] || Verteidigung Irlands durch [[Fionn mac Cumhaill]] und seine [[Fianna]] gegen den „König der Welt“
|- valign=top
| [[Cath Maige Mucrama]] || [[Lugaid mac Con]]s Kampf um den Thron von Irland und seine Ermordung durch [[Ailill Aulom]]
|- valign=top
| [[Cath Maige Rátha]] || Krieg Congal Claens gegen den Hochkönig Domnall mac Aeda
|- valign=top
| [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maige Tuired]] || Kriege der [[Túatha Dé Danann]] gegen [[Fir Bholg]] und [[Fomhóraigh]]
|- valign=top
| [[Compert Conchobuir]] || [[Cathbad]]s Kampf um Asa (Ni-Asa) und die Zeugung [[Conchobar mac Nessa]]s
|- valign=top
| [[Compert Con Culainn]] || Schwangerschaft von [[Conchobar mac Nessa]]s Tochter und Geburt von [[Setanta|Setanta/Cú Chulainn]]
|- valign=top
| [[Compert Mongáin|Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]] || Zeugung Mongáns, [[Manannán mac Lir]]s Sohn und seine Ehe mit Dub Lacha
|- valign=top
| [[De chophur in da muccida]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Verwandlung der beiden Hirten in die Stiere [[Donn Cuailnge]] und [[Fionnbheannach]]
|- valign=top
| [[Duanaire Finn]] || Gedichte und Balladen aus dem [[an Fhiannaíocht|Finn-Zyklus]]
|- valign=top
| [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]] || Verfolgung eines bösen Ritters durch Balbhuaidh ([[Gawain]])
|- valign=top
| [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]] || Suche des Adlerknaben nach seiner Herkunft
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Echtra Cormaic i Tír Tairngire]] || [[Cormac mac Airt]]s Reise zu den Feen
|- valign=top
| [[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] || Der Wortbruch von [[Tadhg mac Céin]]s Sohn
|- valign=top
| [[Echtra Fergusa maic Léti]] || [[Fearghas mac Léite]]s Kampf mit einem Meeresungeheuer
|- valign=top
| [[Echtra Condla]] || [[Conn Cétchathach]]s Sohn [[Connla (Conn Cétchathach)|Connla]] und seine Liebe zu einer Fee
|- valign=top
| [[Echtrae Nerai]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Nera]]s Warnung an die Bewohner von [[Ráth Cruachan|Cruachan]]
|- valign=top
| [[Esnada Tige Buchet]] || Das Schicksal des gastfreundlichen Buchet von [[Laigin]]
|- valign=top
| [[Fingal Rónáin]] || Rónáns irrtümlicher Mord an seinem Sohn
|- valign=top
| [[Fled Bricrenn]] || Streit um den Ehrenplatz beim Fest zwischen [[Ulaid]] Helden
|- valign=top
| [[Fled Dúin na nGéd]] || Streit zwischen Domnall mac Aeda und Congal Claen
|- valign=top
| [[Fotha Catha Cnucha]] || Tod [[Cumall]] mac Basnas und Zeugung [[Fionn mac Cumhaill]]s
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Geneamuin Cormaic Ua Chuind]] || [[Cormac mac Airt]]s gesamtes Leben bis zum Tod
|- valign=top
| [[Immacallam in dá Thuarad]] || Disput von Néde und [[Ferchertne]] um den Titel des obersten Dichters Irlands
|- valign=top
| [[Immram Brain]] || [[Bran mac Febail]] mythische Reise zur Insel der Frauen
|- valign=top
| [[Immram Curaig Maíle Dúin]] || [[Maol Dúin]]s Reise zu einigen mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Lebor Gabála Érenn]] || mythische Einwanderungswellen und Machtkämpfe um Irland
|- valign=top
| [[Longes Mac nUislenn]], [[Longes mac nUislenn]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Geschichte [[Deirdre]]s
|- valign=top
| [[Macgnímartha Finn]] || Erzählungen über [[Fionn mac Cumhaill]]s Jugend, s.&amp;nbsp;a. [[Aillen]]
|- valign=top
| [[Macgnímrada Con Culainn]] || Erzählung über [[Cú Chulainn]]s Jugend im [[Táin Bó Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Mesca Ulad]] || [[Cú Roí]] Hinterlist gegen [[Conchobar mac Nessa]]
|- valign=top
| [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis|Navigatio Sancti Brendani]] || [[Naomh Breandán|Brendans]] Fahrt zu den mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Noínden Ulad]], auch Ces Ulad || Verfehlung der Ulter gegen [[Macha]] und Gründung [[Emain Macha]]s
|- valign=top
| [[Oidheadh Chlainne Lir]] || [[Lir]]s Kinder werden in Schwäne verwandelt
|- valign=top
| [[Orgain Denna Ríg]] || [[Labraid Loingsech|Labraid Moen]]s Kampf um den Thron seines Vaters
|- valign=top
| [[Scéla Cano meic Gartnáin]] || Cano mac Gartnáins Abenteuer und unglückliche Liebe in Irland
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Scéla Eogain agus Cormaic]] || Kindheit und Jugend [[Cormac mac Airt]]s bis zum Antritt seiner Herrschaft
|- valign=top
| [[Scéal Muc Mhic Dhathó]] || Streit der Helden [[Uladh|Ulsters]] und [[Connachta]]s den [[curadhmhír|Heldenbissen]]
|- valign=top
| [[Scél Túain meic Cairill]] &amp;rarr; [[Tuan mac Cairill]] || Verwandlungen [[Tuan mac Cairill]]s in der Zeit des [[Lebor Gabála Érenn]]
|- valign=top
| [[Serglige Con Culainn]] || [[Cú Chulainn]] Liebeskrankheit und der Ehebruch mit [[Fand]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Cuailnge]] ||  Heldentaten [[Cú Chulainn]] beim Krieg um den Stier [[Donn Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Flidais]] || [[Fergus mac Róich]] Kampf um [[Flidais]] und ihre Wunderkuh
|- valign=top
| [[Táin Bó Fraích]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Erlebnisse [[Froech]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Becfola]] || Werbung König Diarmait mac Aeda Slaines um die Fee Becfola
|- valign=top
| [[Tochmarc Emire]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Cú Chulainn]]s Werbung um [[Emer]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Étaíne]] || [[Fuamnach]] Rache an ihrer Nebenbuhlerin [[Étaín]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]] || [[Conchobar mac Nessa]] Werbung um Luaine und [[Athirne]] Ermordung
|- valign=top
| [[Togail Bruidne Dá Derga]] || Königsherrschaft und Untergang [[Conaire Mór]]
|- valign=top
| [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]] || [[Fionn mac Cumhaill]]s Verfolgungsjagd [[Diarmaid]] und [[Gráinne]]
|-
|}

== Sprüche-Sammlungen und Glossare ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Aois !! Nóta
|-
| [[Bretha Crólige]] || - || Bußtaxen bei Verwundungen, 3.&amp;nbsp;Teil des [[Senchas Már]]
|-
| [[Bretha Nemed Déidenach]] || 7ú || Texte der Rechtsschule von Nemed
|-
| [[Cáin Adomnáin]] || 7ú || Gesetzestext zum Schutz von Frauen, Kindern und Klerikern
|-
| [[De duodecim abusivis saeculi]] || 7ú || Abhandlung über die Moral und das Recht (auch altirische Rechtsgrundsätze inkludiert)
|-
| [[Senchas Már]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Críth gablach]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Audacht Morainn]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen des Richters [[Morann]]
|-
| [[Tecosca Cormaic]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen [[Cormac mac Airt]]
|-
| [[Gúbretha Caratniad]] || 9ú || vom üblichen irischen Recht abweichende Urteile
|-
| [[Sanas Cormaic]] || 10ú ||Glossar von Rechts- und Dichterausdrücken, Orts- und Personennamen
|-
| [[Leabhar na gCeart]] || 11ú || Aufzählung der Rechte und Pflichten des Königs von [[Caiseal]]
|-
| [[Bansenchas]] || 12ú || Verzeichnis berühmter Frauen der Geschichte bis zum [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Rúraíocht]] und anderen irischen Annalen
|-
| [[Dindsenchas]] || 12ú || Etymologie von Ortsnamen
|-
| [[Cóir Anmann]] || 14ú || Personen- und Stammesnamen
|-
| [[Auraicept na n-Éces]] || 14ú || Geschichte der irischen Sprache und Schrift
|-
|}

== Sammelwerke aus Irland ==

{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Zeit !! Inhalt
|-
| [[Cín Dromma Snechtai]]  || 8ú ||
|-
| [[Lebor na hUidre]] || 12ú || [[Táin Bó Cuailnge]]
|-
| [[Lebor Laignech]] || 12ú || [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Fhiannaíocht]]
|-
| [[Annála Tiarnaigh]] || 12ú || 807 RC - AD 1178
|-
| [[Leabhar Buí Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Mór Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] || 14ú ||
|-
| [[Annála Uladh]] || 15ú || 431 - 1541
|-
| [[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]] || 15ú ||
|-
| [[Foras Feasa ar Éirinn]] || 17ú. ||
|-
| [[Annála Ríoghdhachta Éireann]]=[[Annála na gCeithre Máistrí]] || 17ú ||
|-
|}

== [https://iso.ucc.ie/Irish-sagas-list.html ISO] ==
* [[Acallamh na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]]
* [[Aided Chonchobuir]]
# [[Aided Diarmada meic Fergusa Cerrbeoil]]
# [[Diarmaid mac Cearbhaill]]+
#* [[Aided Óenfir Aífe]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Óenguso]]=[[Aisling Aonghasa]]
#* [[Baile Binnbérlach mac Buain]]
#* [[Buile Shuibhne]]
#* [[Caithréim Cellaig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Cairnn Chonaill]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Ceart Claidib Cormaic]]
#* Compert Mongáin ocus Serc Duibe-Lacha do Mongán=[[Compert Mongáin]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Cormaic i Tír Tairngirí]]
#* [[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra mac nEchach Muigmedóin]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
# [[Feis tighe Chonáin]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Forbuis Droma Damhghaire]] - ''The Siege of Knocklong
# [[Geneamuin Chormaic]]
#* [[Immram Brain]]
#* [[Longes mac n-Uislenn]]=[[Longes mac nUislenn]]
#* [[Noínden Ulad ocus Emuin Macha]]=[[Noínden Ulad]]
# [[Oenach indiu luid in rí]] - ''Find and the phantoms
#* [[Oidhe Chloinne Lir]]=[[Oidheadh Chlainne Lir]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Colmáin meic Duach ocus Guairi meic Colmáin]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Meic Teléne]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Óenu moccu Loígse]]
# [[Scéla Mongáin ocus Echdach Rígéicis]] - ''Why Mongán was deprived of noble issue
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]=[[Scéla Mucce Meic Dathó]]
#* [[Táin Bó Cúalnge]]
#* [[Tochmarc Étaíne]]
#* [[Togail Bruidne Dá Derga]]
#* [[Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne]]=[[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

== [https://celt.ucc.ie//MsOmit2017/index.html MsOmit 2017] ==
138 go iomlán
# [[Aided Ailella ocus Chonaill Chernaig]]
# [[Aided Bresail meic Diarmata]]
#* [[Aided Cheit meic Mágach]]=[[Aided Cheit maic Mágach]] (Orgain Bélchon Bréifne)
#* [[Aided Cheltchair meic Uthechair]]=[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]=[[]]
# [[Aided Chon Roí]]
#* [[Aided Chonchobair]]=[[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]]
#* [[Aided Chrimthainn meic Fidaig]]=[[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]]
# [[Aided Chúanach meic Ailchini]]
# [[Aided Chuind Chétchathaig]]
# [[Aided Derbforgaill]]
# [[Aided Diarmata meic Cerrbaill]]
# [[Aided Echach meic Maíreda]]
# [[Aided Fergusa meic Roich]]
# [[Aided Guill 7 Gairb]]
#* [[Aided Loegaire Búadaig]]=[[Aided Loegairi Buadaig]]
# [[Aided Maelodráin]]
# [[Aided Meic Con]]
# [[Aided Meidbe]]
#* [[Aided Muirchertaig meic Erca]]=[[]]
# [[Aided Nath Í ocus a Adnacol]] (Suidigud Tellaig na Crúachna)
#* [[Aided Oenfir Aífe]]=[[Aided Óenfhir Aífe]]
# [[Aigidecht Aithirni]]
# [[Airec Menman Uraird meic Coisse]]
# [[Airem Muintire Finn]]
#* [[Airne Fíngein]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Oenguso]]
# [[Baile Binnbérlach mac Búain]]
#* [[Baile Chuind Chétchathaig]]=[[Baile Chuinn Chétchathaig]]
#* [[Baile in Scáil]]
# [[Bórama]]
#* [[Brislech Mór Maige Muirthemni]] =[[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]]
# [[Bruiden Átha]]
# [[Bruiden Da Choca]]
# [[Bruiden Meic Da Réo]] (Orgain Chairpri Chind Chait)
#* [[Caithréim Cellaig]]=[[]]
# [[Cath Airtig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Belaig Dúin Bolg]]
# [[Cath Cairn Chonaill]]
# [[Cath Cinn Abrad]]
# [[Cath Crinna]]
# [[Cath Cula Dremne]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Cath Maige Rath]]
#* [[Cath Maige Tuired]]=[[Cath Maighe Tuireadh]] - ''first
# Cath Maige Tuired - ''second
# [[Cath Ruis na Ríg]]
#* [[Compert Chon Culainn]]=[[Compert Con Culainn]]=[[Coimpeart Chú Chulainn]] (Feis Tige Becfoltaig)
#* [[Compert Chonchobair]]=[[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]]
# [[Comrac Con Culainn re Senbecc ua nEbricc]] (Bruiden Senbicc uí Ebricc)
# [[Comrac Liadaine 7 Cuirithir]]
# [[Comthóth Lóegairi co Cretim 7 a Aided]]
# ''[[Conall Corc and the Corco Luigde]]
#* [[Sanas Cormaic]] (Gaire, Lethech, Mug Éme, Nesscoit, Orc tréith, Prull)
# [[Cuislinn Brigde 7 Aided Meic Díchoime]]
#* [[De Chophur in Dá Muccida]]&amp;larr;[[De chophur in dá muccida]]
# [[De Gabáil in tSída]]
# [[De Maccaib Conairi]]
# [[De Síl Chonairi Móir]]
# [[Do Faillsigud Tána Bó Cúailnge]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Chormaic i Tír Tairngiri]]
#* [[Echtra Fergusa meic Léti]]=[[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra Finn]] (''Finn and the Phantoms'')
# [[Echtra Laegairi meic Crimthainn]]
# [[Echtra Mac nEchdach Muigmedóin]]
#* [[Echtra Nera]]=[[Echtra Nerai]]=[[Eachtra Neara]] (Táin Bé Aingen)
# [[Erchoitmed ingine Gulidi]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Finn agus Gráinne]]
# ''[[Finn and the Man in the Tree]]
#* [[Fled Bricrenn]]
# [[Fled Bricrenn 7 Loinges mac nDuil Dermait]]
# [[Fochonn Loingse Fergusa meic Roig]]
# [[Forfess Fer Falgae]]
# [[Fotha Catha Cnucha]]
#* [[Annála Easpacha na hÉireann]] (scéalta leabaithe)
# [[Gein Branduib meic Echach 7 Aedáin meic Gabráin]]
# [[Genemain Aeda Sláine]]
# [[Genemain Chormaic]]
# [[Immacallam Choluim Chille 7 ind Óclaig]]
#* [[Immacallam in Dá Thuar]](ad)=[[Immacallam in dá Thuarad]] (Acallam in Dá Suad, Túar)
# [[Immathchor nAilella 7 Airt]]
#* [[Immram Brain]]=[[Immram Brain]]
#* [[Immram Curraig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Ua Corra]]
# [[Immram Snedgusa 7 Meic Ríagla]] (Echtra, Merugud Clérech Coluim Chille)
# [[Imthechta Tuaithe Luchra ocus Aided Fergusa]]
# [[Imthechta Tuirill 7 a Mac]]
# [[Longes Chonaill Chuirc]]
#* [[Longes mac nUislenn]] (Uisnig)
#* [[Macgnímartha Finn]]
#* [[Mesca Ulad]]
#* ''Mongán Stories''
#* [[Compert Mongáin]]
# Scél asa mberar etc. [Aided Fothaid Airgdig]
# Scél Mongáin
# Tucait Baile Mongáin
#* [[Noínden Ulad]] (Ces Noínden Ulad)
# [[Orgain Néill Noígíallaig]] (Aided)
#* [[Orgain Denna Ríg]] (Bruiden Túamma Tenbad)
# [[Orgain Trí mac Diarmata meic Cerbaill]]
# ''[[Quarrel between Finn and Oisín]]
# [[Reicne Fothaid Canainne]]
# [[Scél na Fír Flatha, Echtra Chormaic i Tír Tairngire 7 Cert Claidib Chormaic]]
# [[Scél Túain meic Cairill]] (Immacallam Túain fri Finnia)
# [[Scéla Alaxandair]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Conchobuir meic Nessa]] (''Conchobar's Household'')
# [[Scéla Eogain 7 Cormaic]] (Scéla Geine Cormaic)
# [[Scéla Mosauluim]]
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]
# [[Senchas Airgiall]]
#* [[Senchas Fagbála Caisil]]
#* [[Serglige Con Culainn]]
# [[Siaburcharpat Con Culainn]]
# [[Suidigud Tellaig Themra]]
#* [[Táin Bó Cúailnge]]
# [[Táin Bó Dartada]]
#* [[Táin Bó Flidais]]
#* [[Táin Bó Fraích]]
# [[Táin Bó Regamain]]
# [[Táin Bó Regamna]]
# [[Talland Étair]]
# [[Tesmolta Cormaic 7 Aided Finn]]
# [[Tochmarc Ailbe]]
#* [[Tochmarc Becfhola]]=[[Tochmarc Becfola]]
#* [[Tochmarc Emire]]=[[Tochmharc Eimhire]]
#* [[Tochmarc Étaine]]=[[Tochmarc Étaíne]]=[[Tochmharc Éadaoine]] I, II, III
# [[Tochmarc Ferbe]]
#* [[Tochmarc Lúaine ocus Aided Aithirne]]=[[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]]
# [[Tochmarc Momera]]
#* [[Togail Bruidne Da Derga]]=[[Toghail Brú Dá Dearga]], Orgain Bruidne Uí Derga
# [[Togail Troí]]
# [[Tucait Fagbála in Fessa do Finn 7 Marbad Cuil Duib]]
#* [[Tucait Indarba na nDéssi]] ([[Tairired na nDéisi]]=[[Tairired na nDéssi]])
# [[Úath Beinne Étair]]
# [[Verba Scáthaige]]

== [http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Celtic Language Collective] ==
=== '' Manuscripts '' ===
# [[Lebar na Núachongbála]]=[[Leabhar Laighneach]]
# [[Lebor na nUidre]]=[[Leabhar na hUidhre]]
# [[Leabhar Bhaile an Mhóta]]
# [[Leabhar Mór Mhic Fhir Bhisigh]]=[[Leabhar Mór Leacáin]]
# [[Leabhar Buidhe Lecáin]]=[[Leabhar Buí Leacáin]]
# [[Leabhar Feirmoithe]]=[[Leabhar Fhear Maí]]
# [[Leabhar Méig Shamhradháin]]=[[Dúnaire Mag Shamhradhain]]=[[]]
# [[Leabhar Í Eadhra]]=[[Leabhar Uí Eadhra]]
# [[Leabar Chaillín]]=[[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fhianacha]]

=== '' The Mythological Cycle '' ===
# [[Lebor Gabála Érenn]]=[[]]
# [[Do Flathiusaib Hérend]]=[[]] (LL)
# [[Lebor Bretnach]]=[[]]
# [[Cath Maige Tuired]]=[[]]
# [[Tuath De Danand na set soim]]=[[]]
# [[Oidheadh Chloinne Tuireann]]=[[]]
# [[Tochomlod mac Miledh a hEspain i nErind]]=[[]]
# [[De Gabáil in t-Sída]]=[[]]
# [[Tochmarc Étaine]]=[[]] (LU, Egerton 1782)
# [[Togail Bruidne Da Derga]]=[[]]
# [[Aislinge Óenguso]]=[[]]
# [[Oidheadh Chloinne Lir]]=[[]]
# [[Altram Tige Dá Medar]]=[[]]
# [[Scél Túain maic Cairill]]=[[]]
# [[Eachtra Léithín]]=[[]]
# [[Suidigud Tellaich Temra]]=[[]]
# [[Moí coire coir goiriath]]=[[]]
# [[Cía cétliaigh robúi ind-Érinn]]=[[]]
# [[Cóir Anmann]]=[[]]
# [[Bodleian Dinnshenchas (Rawl B 506)]]=[[]]
# [[Edinburgh Dindsenchas (MS Kilbride XVI)]]=[[]]
# [[Rennes Dindsenchas I (Rennes MS)]]=[[]]
# [[Metrical Dindsenchas]]=[[]]
# [[Banshenchus]]=[[]]
# [[The Battle of Partholon's Sons]]=[[]] (Seanchas Mór)

=== '' The Ulster Cycle '' ===
# [[]]=[[]]</text>
      <sha1>2ou19nriqad8065r8593t1oo3iy9amj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069709</id>
      <parentid>1069617</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T05:55:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>/*  The Mythological Cycle  */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="111595" xml:space="preserve">__NOINDEX__
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}

=Réamhrá=
[ [https://www.teanglann.ie/ teanglann.ie] | [https://www.focloir.ie/ focloir.ie] | [https://www.tearma.ie/ tearma.ie] | [http://dil.ie/ dil.ie] | [https://www.logainm.ie/ga/ logainm.ie] | [https://www.sloinne.ie sloinne.ie] | [https://en.wikisource.org/wiki/An_Etymological_Dictionary_of_the_Gaelic_Language MacBain] ]

[CELT|CODECS|ISOS|THD|BILL|..
]

[ ''[https://medievalscotland.org/kmo/AnnalsIndex/index.shtml Index of Names in Irish Annals]''&lt;!-- le Mari Elspeth nic Bryan--&gt; | ''[https://www.libraryireland.com/names/contents.php Irish Names and Surnames]''&lt;!-- le Rev Patrick Woulfe, ar Library Ireland--&gt; | ''[http://research.ucc.ie/doi//locus?section=d487e79 Onomasticum Goedelicum]'' | ''[http://research.ucc.ie/doi/atlas Atlas of Names]'' | ''[http://fmg.ac/Projects/MedLands/IRELAND.htm#_Toc389126210 MEDIEVAL LANDS - Ireland]''&lt;!-- ar fmg.ac--&gt; ]

Daoine: aicme, ciarraí, cine, cineál, clann, corca, dál, dream, duine/daoine, fine, muintir, pobal, síol, teaghlach, tuath; s/daor-chineál, sloinne

Tosaíodh an obair seo ar an 6ú Meán Fómhair 2018, leis an leathanach [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]

* Foinsí ar [https://www.ucc.ie/en/research-sites/celt/ CELT]: 
** [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/text001.html LGÉ], [https://celt.ucc.ie/published/G800011A/ LL], G800011A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100005A/ ACM, ARÉ LS 1220 ''srl.''], G100005A
** [https://celt.ucc.ie/published/G100054/ FFÉ, OFM A 14 ''srl.''], G800054
* [http://exploringcelticciv.web.unc.edu/ Exploring Celtic Civilisation]
* Sean-Ghaeilge
** [http://www.smo.uhi.ac.uk/liosta/old-irish-l/ OLD-IRISH-L]
** ''[https://www.digitalmedievalist.com/opinionated-celtic-faqs/how-to-learn-old-irish/ How to learn old irish]''
** [https://lrc.la.utexas.edu/eieol/iriol U-Texas]
** [https://www.ria.ie/research-projects/focloir-stairiuil-na-gaeilge Foclóir Stairiuil na Gaeilge] ar ARÉ
* [https://omniglot.com/writing/irish.htm Gaeilge] ar omniglot


# ''[https://web.archive.org/web/20070807234048/http://www.carroll.co.uk/irish/chapt01.htm The Eberian Kings]''
# [https://celt.ucc.ie/published/E900000-003/ Early Irish Population-Groups], [[Eoin Mac Néill]]
# [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/?next_url=/users/my_library/ Wikipedia Library]
# Celtic Literature Collective (CLC)
## ''[http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Irish Literature]'', CLC
## ''[https://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/index_irish.html Irish index]'', Ancient Texts
# [https://bill.celt.dias.ie/vol4/browseatsources.php Textual sources], CELT


* [[:Teimpléad:cite web]]
* [[:Teimpléad:cite book]]
* [[:Teimpléad:citation]]
* [[:Teimpléad:familytree]]
* [[Speisialta:WhatLinksHere/Teimpléad:Glanadh-mar]]
* [https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem Earra nua] ar WikiData


* [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[:Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]

{{Scéalta miotaseolaíochta}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Scéalaíocht na Ríthe}}
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

=Bliain 1, 2018 - 2019=
==Céim 1 - An Rúraíócht==
Cóipeáil agus aistriú go díreach ó wiki-suímh (en, de, srl) eile.
* béim ar an Rúraíocht...
* ... agus Tuatha Dé Danann agus Ardríthe na hÉireann a thagann isteach leis na scéalta úd.
* ainm an phríomhleathnaigh as NuaGhaeilge; athsheoladh ann don ainm as SeanGhaeilge
* [[Donn Cuailnge]], [[Finnbhennach]], [[Maol]], [[Liath Macha agus Dub Sainglend]], [[Caladbolg]], [[Fragarach]], [[Fedelm]], [[Dáire mac Fiachna]], [[Cairpre Nia Fer]], [[Fedelm Noíchrothach]], [[Erc mac Cairpri]], [[Achall]]
* Naisc dhearga nó athsheolta go [[:en:Ulster Cycle]] ar en.wiki
*# a/s, [[Cairbre Cuanach]]
*# a/s, [[Condere mac Echach]]
*# n/d, [[Fiachu mac Fir Febhe]]
*# n/d, [[Folloman mac Conchobair]]
*# n/d, [[Friuch]]
*# n/d, [[Goll mac Carbada]]
*#* [[Nechtan Scéne]]

==Céim 2 - Scéalta Miotaseolaíochta==
* Gramadach
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Leathnaigh eile nach bhfuil fós an sna teimpléidí reatha
* Scéalta Miotaseolaíochta: [[Cessair]], [[Partholón]], [[Nemed]], [[Fir Bolg]]; [[Fomhóraigh]]; (Tuatha Dé Danann agus Clann Mhíle í gcéim 3)
** [[Tuan mac Cairill]], [[Neimheadh]], [[Fiacha mac Delbaíth]], [[Mac Cuill]], [[Mac Gréine]], [[Cichol Gricenchos]], [[Fintán mac Bóchra]], [[Dealgnaid]], [[Bóinn (bandia)]], [[Ealcmhar]], [[Cethlenn]], [[Conand]], [[Elatha]], [[Tethra]], [[Glas Ghaibhneann]]
* Leathanaigh eile:
** [[Leabhar Bhaile an Mhóta]], [[Tomhaidhm]]
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS srl

==Céim 3 - Tuatha Dé Danann, Clann Mhíle==
* Gramadach (arís)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* [[Tuatha Dé Danann]]
** [[Éber Finn]] &amp;rarr; [[Éibhear Fionn]], [[Érimón]] &amp;rarr; [[Éiremhón]] &amp;rarr; [[Éireamhón]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Bres]], [[Aislinge Oenguso]], [[Ábartach]], [[Abhean]], [[Áed]], [[Airmed]], [[Anu]], [[Aobh]], [[Aoi]], [[Aoife (iníon Bhodhbh Dheirg)]], [[Bec]], [[Bodb Derg]], [[Brea]], [[Brian (miotaseolaíocht)]], [[Caer Ibormeith]], [[Cermait]], [[Creidhne]], [[Dian Cécht]], [[Ethal]], [[Ecne]], [[Fionnuala]], [[Goibhniu]], [[Iuchar]], [[Iucharba]], [[Ler]], [[Luchtaine]], [[Miach]], [[Neit]], [[Uaithne]]

* [[Clann Mhíle]]
** [[Goídel Glas]], [[Fénius Farsaid]], [[Scota]], [[Amergin Glúingel]], [[Bilé]], [[Donn]], [[Muimne, Luigne agus Laigne]], [[Ér, Orba, Ferón agus Fergna]], [[Íriel Fáid]], [[Ethriel]], [[Conmáel]], [[Tigernmas]]

* Eile
** [[Biróg]], [[Immram Brain]] ([[Bran mac Feabhail]]), [[Carman]], [[Crobh Dearg]], [[Crom Cruach]], [[Cailleach]], [[Ceithre Sheod]]

==Céim 4 - Ard-Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]]
** [[Eochaid Étgudach]], [[Cearmna Finn]], [[Sobhairce]], [[Eochaid Faebar Glas]], [[Fiacha Labhrainne]], [[Eochaid Mumu]], [[Óengus Olmucaid]], [[Énna Airgdech]], [[Rothechtaid mac Main]] (I), [[Sétna Airt]] (I), [[Fíachu Fínscothach]], [[Muinemón]], [[Faildergdóid]], [[Ollom Fódla]], [[Fínnachta]], [[Slánoll]], [[Géde Ollgothach]], [[Fíachu Findoilches]], [[Berngal]], [[Ailill mac Slánuill]], [[Sírna Sáeglach]], [[Rothechtaid Rotha]], [[Elim Olfínechta]], [[Gíallchad]], [[Art Imlech]], [[Nuadu Finn Fáil]], [[Bres Rí]], [[Eochaid Apthach]], [[Finn mac Blatha]], [[Sétna Innarraid]] (II), [[Siomón Brecc]],  [[Dui Finn]], [[Muiredach Bolgrach]], [[Énna Derg]], [[Lugaid Íardonn]], [[Sírlám]], [[Eochaid Uairches]], [[Eochaid Fíadmuine]], [[Conaing Begeclach]], [[Lugaid Lámderg]], [[Art mac Lugdach]], [[Fíachu Tolgrach]], [[Ailill Finn]], [[Eochaid mac Ailella]], [[Airgetmar]], [[Dui Ladgrach]], [[Lugaid Laigde]], [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]] ([[Áed Rúad]] ([[Áed Ruad]]), [[Díthorba]], [[Cimbáeth]]), [[Rechtaid Rígderg]], [[Úgaine Mór]], [[Bodbchad]], [[Lóegaire Lorc]], [[Cobthach Cóel Breg]], [[Labraid Loingsech]], [[Meilge Molbthach]], [[Mog Corb]], [[Óengus Ollom]], [[Irereo]], [[Fer Corb]], [[Connla Cáem]], [[Ailill Caisfiaclach]] ([[Ailill]]*), [[Adamair]], [[Eochaid Ailtlethan]], [[Fergus Fortamail]], [[Óengus Tuirmech Temrach]], [[Conall Collamrach]], [[Nia Segamain]], [[Énna Aignech]], [[Crimthann Coscrach]], [[Rudraige mac Sithrigi]] (III), [[Finnat Már]], [[Bresal Bó-Díbad]], [[Conchobar Abradruad]], [[Crimthann Nia Náir]], [[Cairbre Cinnchait]], [[Feradach Finnfechtnach]], [[Fíatach Finn]], [[Fíachu Finnolach]], [[Elim mac Conrach]], [[Túathal Techtmar]], [[Mal mac Rochride]], [[Fedlimid Rechtmar]], [[Cathair Mór]], [[Conn Cétchathach]], [[Conaire Cóem]], [[Art mac Cuinn]], [[Lugaid mac Con]] ([[Lughaidh]]*), [[Fergus Dubdétach]], [[Cormac mac Airt]], [[Eochaid Gonnat]] ([[Eochaidh]]*), [[Cairbre Lifechair]], [[Fothad Cairpthech]], [[Fothad Airgthech]], [[Fíachu Sroiptine]], [[Colla Uais]], [[Muiredach Tirech]], [[Cáelbad]], [[Eochaid Mugmedon]], [[Crimthann mac Fidaig]] ([[Criofan]]*), [[Níall Noígíallach]] &amp;larr; [[[[Niall Noígíallach]]]], [[Nath Í mac Fiachrach]], [[Lóegaire mac Néill]]

==Céim 5 - ABCDEí==
* [[Annála na hÉireann]], [[Banseanchas]], [[Cóir Anmann]],  [[Dinnseanchas]], [[Echtra]] ([[Eachtra]]) agus [[Immram]] ([[Iomramh]]), [[Echtra Condla]], [[Echtra Fergusa maic Léti]], [[Eachtra Neara]], [[Sanas Cormaic]]

==Céim 6 - An Fhiannaíocht==
* [[An Fhiannaíocht]], Na [[Fianna]]

Daoine
* [[Creidne]], [[Finn Eces]], [[Finn mac Cumaill]] &amp;larr; [[Fionn mac Cumhaill]], [[Oisín]], [[Diarmuid Ua Duibne]], [[Gráinne (miotaseolaíocht)|Gráinne]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Bodhmall]], [[Muireann]], [[Plúr na mBan]], [[Sadb]] &amp;rarr; [[Sadhbh]], [[Caílte mac Rónáin]], [[Conán mac Lia]], [[Conán mac Morna]], [[Cumall]], [[Goll mac Morna]], [[Liath Luachra]], [[Oscar mac Oisín]]

Scéalta ar fáil
* [[Agallamh Beag]], [[Agallamh na Seanórach]], [[Bruidhean Chaorthainn]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Gabhra]], [[Eachtra Bhodaigh an Chóta Lachtna]], [[Fianshruth]], [[Fionn agus Gráinne]], [[Macgnímartha Finn]], [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

Scéalta nach bhfuil ar fáil ar wikipediae
* [[Bruidhean Chéise Corainn]], [[Bruidhean Bheag na hAlmhaine]], [[Bruidhean Eochaidh Bhig Dheirg]]
# [[Eachtra Iollainn Iolchrothaigh Mhic Ríogh na hEasbáinne]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Iollainn_Iolchrothaigh_Mhic_Ríogh_na_hEasbáinne en]''')
# [[Eachtra an Ghiolla Dheacair]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_an_Ghiolla_Dheacair en]''')
# [[Eachtra Lomnachtáin]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Eachtra_Lomnachtáin en]''')
#* [[Fotha Catha Cnucha]]
# [[Tóraíocht Taise Taoibhghile]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Taise_Taoibhghile en]''')
# [[Tóraíocht Shaidhbhe Iníne Eoghain Óig]] ('''[http://en.wikipedia.org/wiki/Tóraíocht_Shaidhbhe_Iníne_Eoghain_Óig en]''')
#* [[Nessa Ní Shéaghdha]], [[Máirín Ní Mhuiríosa]]

==Céim 7 - Scéalaíocht na Ríthe==
* [[Ard-Ríthe na hÉireann]] ''thuas, céim 4'', [[Baile in Scáil]], [[Baile Chuinn Chétchathaig]] (scrios: [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaigh?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaigh], [https://ga.wikipedia.org/wiki/Baile_Chuinn_Cétchathaig?redirect=no Baile_Chuinn_Cétchathaig]), [[Sadb ingen Chuinn]]

==Céim 8 - Lámhscríbhinní==
* [[Teimpléad:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]
** [[Leabhar Gabhála na hÉireann]]
*# [[Leabhar Fhear Maí]]
** [[Leabhar na gCeart]], Oidheadh Chlainne x 3: [[Oidheadh Chlainne Lir|... Lir]] ([[Clann Lir]]), [[Oidheadh Chlainne Tuireann|... Tuireann]], [[Oidheadh Chlainne Uisnigh|... Uisnigh]]

==Céim 9 - Aithbhreithniú==
* Glan / Cuir le roinnt leathnach
** [[Aengus]] &amp;rarr; [[Aonghas]], [[Áine]], [[Badb]] &amp;rarr; [[Badhbh (bandia)]], [[Breogán]], [[Brigit]], [[Cormac mac Airt]], [[Daghdha]], [[Enbarr]], [[An Fhiannaíocht]],  [[Fionn mac Cumhaill]], [[Grian (bandia)]], [[Lugh]], [[Níall Noígíallach]], [[Niamh Chinn Óir]], [[Oisín]]
* Leathanaigh eile:
** ''[[Úsáideoir:Marcas.oduinn/List of Irish mythological figures]]''
** [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Na Scéalta Miotaseolaíochta]], [[An Rúraíocht]], [[An Fhiannaíocht]], [[Scéalaíocht na Ríthe]]

==Céim 10 - feabhsú na Gaeilge==
* [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Cruthaithe|Cruthaithe]]
* Gramadach (arís eile)
** Tuiseal Ginideach
** na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha

=Bliain 2, 2019 - 2020=
== Feabhsú na Gaeilge (2) ==
* Tuiseal ginideach
** Mo chuid airgid ''vs.'' Mo chuid den airgead
** Séimhithe
* na clásail choibhneasta díreacha agus indíreacha
* Ainmneacha Sean &amp;rarr; Meán &amp;rarr; Nua-Ghaeilge
** Eisceachtaí: [[Aengus]], [[Brigit]] (''vs.'' [[Naomh Bríd]]), [[Daghda]] nó [[Daghdha]] (ní *Dea-dhia), [[Lugh]] (ní [[Lú]])

==Tagairtí==
* Bunachar: tagairtí ISoS, CELT, CODECS, WikiData
* LGÉ, ACM, FFÉ go Gaeilge (go háirithe i leathanaigh na nArd-Ríthe)

==Ath-bhreithniú==
* [[Ceasair]], [[Parthalán]], [[Neimheadh]], [[Fir Bholg]]
* [[Sláine mac Deala]]... [[Eochaid mac Eirc]]

==Catagóirí==
* [[:Catagóir:Dreamanna na hÉireann]], [[:Catagóir:Éarainn]], [[:Catagóir:Ulaid]], [[:Catagóir:Eoghanachta]], [[:Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]

==Ogham, [[Aibítir]]==
* [[Ogham]], [[:Catagóir:Ogham]], [[Auraicept na n-Éces]], [[Bríatharogam]]=[[Briatharogham]], [[De Dúilib Feda na Forfid]], [[In Lebor Ogaim]]=[[An Leabhar Oghaim]], [[Inscríbhinní Oghaim]]
* [[:Teimpléad:Litreacha Oghaim]], [[beith (ogham)|beith]]*, [[luis (ogham)|luis]], [[fearn (ogham)|fearn]], [[sail (ogham)|sail]], [[nion (ogham)|nion]] | [[uath (ogham)|uath]], [[dair (ogham)|dair]], [[tinne (ogham)|tinne]], [[coll (ogham)|coll]], [[ceirt (ogham)|ceirt]] | [[muin (ogham)|muin]], [[gort (ogham)|gort]], [[nGéadal (ogham)|nGéadal]]*, [[straif (ogham)|straif]], [[ruis (ogham)|ruis]] | [[ailm (ogham)|ailm]], [[onn (ogham)|onn]], [[úr (ogham)|úr]], [[eadhadh (ogham)|eadhadh]], [[iodhadh (ogham)|iodhadh]] | [[Forfeda]], ''[[Ébad (ogham)|Ébad]]-a, [[Oir (ogham)|Oir]]-a, [[Uillenn (ogham)|Uillenn]]-a,'' [[Iphín (ogham)|Iphín]]=[[Ifín (ogham)|Ifín]], ''[[Emancholl (ogham)|Emancholl]]-s'', [[Peith (ogham)|Peith]]
* [[:Catagóir:Inscríbhinní Oghaim]], [[CIIC 2]]=[[Cloch Oghaim Chluain Muirís]], [[CIIC 10]]=[[Cloch Oghaim Bhréisteach]], [[CCIC 11]]=[[Ráth na Dromainne]], [[CIIC 38]]=[[Cloch Oghaim Bhaile Mhuadáin]], [[CIIC 47]]=[[Cloch Oghaim Cháisleán tSíomoin]], [[CIIC 50]]&lt;[[Ráth Chrois Uaithne]], [[CIIC 57]]–58=[[Clocha Oghaim Phlácais]], [[CIIC 66]]=[[Cloch Oghaim Bhéal an Churraigh Bháin]], [[CIIC 145]]=[[Cloch Oghaim Airghleanna]], [[CIIC 155]]-163=[[Clocha Oghaim Bhaile an tSagairt]], [[CIIC 170]]&lt;[[Teampall Mhanachain]], [[CIIC 187]]&lt;[[Cill Maoilchéadair]], [[CIIC 193]]&lt;[[Mám an Óraigh]], [[CIIC 197]]–203=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 206]]–213=[[Clocha Oghaim Chill Chuallachta Thoir]], [[CIIC 220]]=&lt;strike&gt;[[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Cloch Oghaim Dhoire Fhíonáin Beag]], [[CIIC 230]]&lt;[[Clochán Cárthainn]], [[CIIC 241]]=[[Clocha Oghaim Dhún Lóich]], [[CIIC 246]]=&lt;strike&gt;[[Chlocha Oghaim Aird Chánachta]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Aird Chánachta]], [[CIIC 266]]-267=&lt;strike&gt;[[Clochanna Oghaim Chill Tíre]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Clocha Oghaim Chill Tíre]], [[CIIC 272]]-281&lt;[[Uaimh agus Clocha Oghaim Dhrom Lócháin]], CICC iii=[[Cloch Oghaim Bhaile an Bhúlaeraigh Thuaidh]], CIIC iii=[[Cloch Oghaim Dhún gCoimín]], CIIC iii&lt;[[Caiseal Imileá an Bhóthair]], CIIC iii=[[Clocha Oghaim Tulaigh Garráin]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Bhaile Uí Bhaoithín]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Baile Uí Bhaoithín]], CIIC iii&lt;&lt;strike&gt;[[Teampall Ráth Theas]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Teampall Ráth Teas]]

==Dreamanna==
{|
|- valign=top
|| [[Íomhá:Ptolemy's Ireland.png|mion|100px|Léarscáil Tolamaes]]
|| [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|100px|Luath-dhreamanna]]
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px|Éire 900]]
|| [[Íomhá:Www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1014.gif|thumb|100px|Éire 1014]]
|| [[Íomhá:www.wesleyjohnston.com-users-ireland-maps-historical-map1300.gif|mion|100px|[[Tiarnas na hÉireann]], 1300]]
|| [[Íomhá:Ireland 1450.png|mion|100px|Éire 1450]]
|| [[Íomhá:IrelandBaronies1899Map.png|mion|105px|Barúntachtaí 1899]]

|- valign=top
|| [[Íomhá: Ireland900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Munster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Osraige-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Leinster-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Mide-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Connacht-900.svg|mion|100px]]
|| [[Íomhá:Kingdom of Breifne-900.svg|mion|100px]]
|- valign=top
|| [[Íomhá:UlsterDioceseKingdoms.png|mion|100px]]
|| [[Íomhá:NorthernUiNeill.png|mion|100px]]
|}

===Luath-dhreamanna===
* [[Prótastair Éireann]]&lt;[[Stair na hÉireann]], [[Periplus Massiliach]], [[Ora Maritima]], [[Almagest]]- ([[Úsáideoir:Ériugena|ÉG]]), [[Geografaíocht (Tolamaes)]]-, [[Scotti]], [[Attacotti]]-, [[Breatain (logainm)]], [[:Teimpléad:Éire Tholamaes]]
* Connacht: [[Auteini]]=[[Uaithni]], [[Fir Ol nEchmacht]], [[Nagnatae]], [[Nagnata]]; Laigin: [[Brigantes (Éire)]], [[Cauci]], [[Coriondi]], [[Domnu]], [[Fir Domnann]], [[Gailióin]], &lt;strike&gt;[[Manapi]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Manapii]]; Mide: [[Eblani]]=[[Ebdani]]=[[Blanii]], [[Eblana]]; Muma: [[Gangani]]=[[Concani]], [[Iverni]], [[Uellabori]], [[Uodiae]]=[[Usdiae]]; Uladh:  [[Darini]], [[Erdini]], [[Uennicnii]]
* Eile: [[Belgae]], [[Scotia]]-, [[Gleann Scoithín]], [[Albion]]-, [[Caledonia]]-, [[Damnonii]], [[Dumnonii]], [[Hibernia]]-
* Le dáileadh: [[Indech]], [[Octriallach]], 
* [[Ríochtaí Éireann]], [[Cúigí na hÉireann]]
* [[Dáire Doimthech]], [[Lugaid Loígde]] (Lugaid mac Con), [[Ríthe Éireann]], [[Flaith]], [[Tigerna]]=[[Tiarna]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]], [[Ard-Ríthe na hÉireann]]-, [[Rí na Teamhrach]]=[[Ríthe na Teamhrach]], [[Coirpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]]-, [[Ailill Molt]], [[Lugaid mac Lóegairi]]=[[Lughaidh mac Laoghaire]], [[Ríocht na Mumhan]],  [[Rí na Mumhan]]=[[Ríthe na Mumhan]], [[Rí na Deasmhumhan]]=[[Ríthe na Deasmhumhan]], [[Rí na Tuadhmhumhan]]=[[Ríthe na Tuadhmhumhan]], [[Rí na hIarmhumhan]]=[[Ríthe na hIarmhumhan]], [[Rí na hUrmhumhan]]=[[Ríthe na hUrmhumhan]],  [[Liosta Ríthe Uladh]] &amp;rarr; [[Rí na nUladh]]=[[Ríthe na nUladh]], [[An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh]] &amp;rarr; [[Dubhaltach Mac Firbhisigh]], [[Ríocht na Mí]], [[Rí na Mí]]=[[Ríthe na Mí]], [[Airgíalla]]=[[Oirialla]], &lt;strike&gt;[[Ríthe an Oiriall]]&lt;/strike&gt; &amp;rarr; [[Ríthe na nOiriall]]=[[Ríthe Oiriall]], [[Bréifne]], [[Ríthe na Bréifne]], [[Ríthe na Laighean]], [[Ríthe an Osraí]], [[Tiarnas na hÉireann]]-, [[Túathal mac Cormaic]]=[[Túathal Máelgarb]]=[[Tuathal Maolgharbh]], [[Diarmait mac Cerbaill]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill]]-, [[Domnall Ilchelgach]]=[[Domnall mac Muirchertaig]]=[[Domhnall mac Muircheartaigh]], [[Forggus mac Muirchertaig]]=[[Fearghas Mac Muircheartaigh]], [[Eochaid mac Domnaill]]=[[Eochaidh mac Domhnaill]], [[Báetán mac Muirchertaig]]=[[Baotán mac Muircheartaigh]], [[Ainmuire mac Sétnai]]=[[Ainmhire mac Seanna]], [[Báetán mac Ninnedo]]=[[Baotán mac Nínneadha]], [[Áed mac Ainmuirech]]=[[Aodh mac Ainmhireach]], [[Áed Sláine]]=[[Aodh Sláine]], [[Colmán Rímid]]=[[Colmán Ríomhaí]]=[[Colmán mac Báetáin]]=[[Colmán mac Baotáin]], [[Áed Uaridnach]]=[[Aodh Fuariodhnach]], [[Máel Coba mac Áedo]]=[[Maol Cobha mac Aodha]], [[Suibne Menn]]=[[Suibhne Meann]], [[Domnall mac Áedo]]=[[Domhnall mac Aodha]] 

{{Éire Tholamaes}}


Féach ''[http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/ire000.htm IHM]'':
{|class = wikitable
! width=10% | Dream
! width=10% | Treibh
! width=10% | As
! width=10% | Am
! width=20% | [[Leabhar Gabhála na hÉireann|LGÉ]]
! width=40% | Dál/Corca/Clann
|- valign=top
|| [[Cruithne]] || [[Priteni]] || Breatain || 8u - 5ú RC || [[Fomhóraigh]]? || [[Dál nAraidi]], [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]], ''[[Loígis]]'', [[Soghain]]
|- valign=top
|| [[Éarainn]] || [[Belgae]] || Breatain || 5ú - 3ú RC || [[Fir Bholg]] || ''Ulaid'' (Dál Riada, Dál Fiatach), [[Corca Laidhe]], [[Múscraí]], [[Corca Dhuibhne]], [[Corca Bhaiscinn]], [[Uí Mhaine]], [[Conmhaicne]]
|- valign=top
|| [[Laigin]] || || Armorica || 3ú - 1ú RC || [[Tuatha Dé Danann]]? || [[Fir Domnann]], [[Gailióin]]; [[Uí Fhailí]], ''[[Uí Bairrche]]'', [[Uí Eineachghlais]]; [[Gailenga]]?
|- valign=top
|| [[Gaeil]] || [[Míl Easpáine]] || Gall || 2ú - 1ú RC || [[Féine]] || [[Eoghanachta]], [[Connachta]]
|}

===Breá===
* [[Brega]]=[[Breá]]

===Bréifne===
* [[Ríthe Bhréifne]]

===Ciannachta===
* [[Ciannachta]], [[Ciannachta Glen Geimin]]=[[Ciannacht Ghleann Geimhin]], [[Síl nÁedo Sláine]]=[[Síol Aodha Sláine]], [[Gailenga]]

===Iverni===
* =[[Érainn]]=[[Éarainn]], [[Dáire]], [[Darini]], [[Dáirine]], [[Corcu Loígde]]=[[Corca Laidhe]], [[Corc mac Luigthig]]=[[Conall Corc]], [[Dáire Doimthech]]*, [[Lugaid Loígde]]~[[Lugaid Laigdech]], [[Íar mac Dedad]], [[Óengus Bolg]]=[[Aonghas Boilg]], [[Aimend]]=[[Aimeann]], [[Deda mac Sin]]&lt;[[Cland Dedad]], [[Dál gCais]]-, [[Dáire mac Dedad]], [[Síl Conairi]]=[[Síol Chonaire]], [[Cairpre]], [[Mairtine]], [[Múscraige]]=[[Múscraí]], [[Corcu Duibne]]=[[Corca Dhuibhne]], [[Corcu Baiscinn]]=[[Corca Bhaiscinn]], [[Dáire Cerbba]]=[[Dáire Cearba]], [[Uí Liatháin]], [[Uí Fidgenti]]=[[Uí Fiodhghinte]]

===''Laigin''===
* [[Laigin]], [[Uí Failgi]]=[[Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]]=[[xxx]], [[Fothairt]], [[Dál Cormaic]]-, [[Énnae Cennsalach]], [[Crimthann mac Énnai]]=[[Criomhthann mac Éanna]], [[Augaire mac Ailella]]=[[Agaire mac Ailealla]]?, ([[Diarmait Mac Murchada]]=[[Diarmaid Mac Murchadha]]), [[Domhnall Caomhánach]], [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]
* [[Uí Chinnsealaigh]], [[Áed mac Colggen]]=[[Aodh mac Colgan]] 

{{Navbox
 | name = Laigin
 | title = [[Laigin]]
 | state = {{{state|}}}
 | listclass = hlist

 | group1 = Kindreds and septs
 | list1 = {{Navbox|child

   | group1 = Dál Niad Cuirp
   | list1 = [[Uí Máil]]&amp;nbsp;• [[Uí Dúnlainge]]&amp;nbsp;• [[Uí Ceinnselaig]]&amp;nbsp;• [[Uí Failge]]&amp;nbsp;• [[Uí Bairrche]]&amp;nbsp;• [[Uí Enechglaiss]]&amp;nbsp;• Uí Crimthainn Áin&lt;!-- {{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Máil]]
     | list1 = O'Tighe&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]

     | group2 = [[Uí Dúnlainge]]
     | list2 = Fitzdermot&amp;nbsp;* [[O'Toole family|O'Toole]]&amp;nbsp;* [[O'Byrne family|O'Byrne]]&amp;nbsp;* [[Cosgrave|O'Cosgrave]]

     | group3 = [[Uí Cheinnselaig]]
     | list3 = [[MacMurrough dynasty|MacMurrough Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Kinsella]]&amp;nbsp;* [[Kehoe]]&amp;nbsp;* [[Finneran|O'Finneran]]&amp;nbsp;* [[Murphy|O'Murphy]]&amp;nbsp;* [[O'Garvey]]&amp;nbsp;* [[Hartley (surname)|O'Hartley]]&amp;nbsp;* [[O'Ryan]]&amp;nbsp;* [[Morrow (surname)|Morrow]]

     | group4 = [[Uí Failghe]]
     | list4 = [[O'Connor Faly]]&amp;nbsp;* [[O'Dunne]]&amp;nbsp;* [[O'Dempsey]]&amp;nbsp;* [[Kavanagh (surname)|Kavanagh]]&amp;nbsp;* [[Branagh]]&amp;nbsp;* [[Fitzpatrick (surname)|MacGilpatrick (Fitzpatrick)]]&amp;nbsp;* [[O'Dwyer (surname)|O'Dwyer]]&amp;nbsp;* [[O'Holohan]]&amp;nbsp;* [[O'Hennessy]]

     | group5 = [[Uí Bairrche]]
     | list5 = [[MacGorman]]&amp;nbsp;* [[Kearney (disambiguation)|Kearney]]&amp;nbsp;* [[Tracy (name)|Tracy]]&amp;nbsp;* [[Hughes (disambiguation)|Hughes]]&amp;nbsp;* [[Mooney]]&amp;nbsp;* [[Carney (surname)|Carney]]

     | group6 = [[Uí Enechglaiss]]
     | list6 = ''O'Feary

     | group7 = Uí Crimthainn Áin
     | list7 = ''O'Duff
   }}--&gt;

   | group2 = Dál Cairpre Arad
   | list2 = O'Kealy

   | group3 = [[Dál Messin Corb]]
   | list3 = [[Uí Garrchon]]

 }}

 | group2 = Daoine
 | list2 = [[Úgaine Mór]]&amp;nbsp;• [[Lóegaire Lorc]]&amp;nbsp;• [[Labraid Loingsech]]&amp;nbsp;• [[Óengus Ollom]]&amp;nbsp;• [[Fergus Fortamail]]&amp;nbsp;• [[Crimthann Coscrach]]&amp;nbsp;• [[Nuadu Necht]]&amp;nbsp;• [[Cumall|Cumhall]]&amp;nbsp;• [[Fionn mac Cumhaill]]&amp;nbsp;• [[Oisín]]&amp;nbsp;• [[Oscar mac Oisín|Oscar]]&amp;nbsp;• [[Conchobar Abradruad]]&amp;nbsp;• [[Cathair Mór]]&amp;nbsp;• [[Énnae Cennsalach]]&amp;nbsp;• [[Crimthann mac Énnai]]&amp;nbsp;• [[Áed mac Colggen]]&amp;nbsp;• [[Augaire mac Ailella]]&amp;nbsp;• [[Máel Mórda mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Diarmait Mac Murchada]]&amp;nbsp;• [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]]&amp;nbsp;• [[Fiach Mac Aodha Ó Broin]]

 | group3 = Aiteanna
 | list3 = [[An Nás]]&amp;nbsp;• [[Mullach Maistean]]&amp;nbsp;• [[Cnoc Liamhna]]

 | group4 = Cathanna
 | list4 = [[Cath Cheann Fuait|Ceann Fuait]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Máma|Gleann Máma]]&amp;nbsp;• [[Cath Chluain Tarbh|Cluain Tarbh]]&amp;nbsp;• [[Cath na Móna Móire|Móin Mhór]]&amp;nbsp;• [[Cath Ros Mhic Thriúin|Ros Mhic Thriúin]]&amp;nbsp;• [[Cath Ghleann Molúra|Gleann Molúra]]

 | group5 = Altanna gaolmhara
 | list5 = [[Gaeil]]&amp;nbsp;• [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;• [[Érimón]]&amp;nbsp;• [[Scéalta Miotaseolaíochta]]&amp;nbsp;• [[An Fhiannaíocht]]&amp;nbsp;• [[Dinnseanchas]]&amp;nbsp;• [[Leabhar Laighneach]]&amp;nbsp;• [[Ríthe na Laighean]]&lt;!--&amp;nbsp;• [[O'Rahilly's historical model]]&amp;nbsp;• [[Gaelic nobility of Ireland]]&amp;nbsp;• ''[[Follow Me up to Carlow]]''--&gt;

}}

===Mumha===
* [[Iarmumu]]=[[Iarmuman]]=[[Iarmhumha]]=[[Iarmhumhain]]=[[Iarumhain]], [[Tuadmumu]]=[[Tuadhmhumha]]=[[Tuadhmhumhain]]=[[Tuamhain]], [[Deasmumu]]=[[Deasmhumha]]=[[Deasmhumhain]]=[[Deasumhain]]-, [[Urmumu]]=[[Urmhumha]]=[[Urumhain]]
* [[Éoganachta]]=[[Eoghanachta]], [[Mug Nuadat]]=[[Mogh Nuadhad]], [[Ailill Aulom]], [[Lugaid mac Con]], [[Mac Con]], [[Éogan Mór]]=[[Eógan Mór]]=[[Eoghan Mór]], [[Fiachu Muillethan]], [[Éile]], [[Eoghanacht Chaisil]], [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], [[Eoghanacht Áine]], [[Eoghanacht Locha Léin]], [[Eoghanacht Raithlinn]], [[Eoghanacht Oirthir Cliach]], [[Eóganacht Ninussa]], [[Mathghamhain]], [[Deirgtine]], [[Fiachu Muillethan]], [[Ailill Flann Bec]]=[[Ailill Flann Beag]], &lt;strike&gt;[[Feidlimid mac Cremthanin]]&lt;/strike&gt;=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feidlimid mac Crimthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Mór Mumhan]], [[Óengus mac Nad Froích]], [[Feidlimid mac Óengusa]]=[[Feilimí mac Aonghasa]], [[Fíngen mac Áedo Duib]]=[[Finghin mac Aodha Dhuibh]], [[Eochaid mac Óengusa]]=[[Eochaidh mac Aonghasa]], [[Crimthann Srem mac Echado]]=[[Criomhthann Sreamh mac Eochada]], [[Áed Bennán mac Crimthainn]]=[[Aodh Beanmán mac Criomhthainn]], [[Nad Froích mac Cuirc]]=[[Nadh Fraoigh mac Coirc]], [[Bressal mac Ailello Thassaig]]=[[Bressal mac Ailello]]=[[Breasal mac Ailealla]], [[Angias]]=[[Angas]], [[Faílbe Flann mac Áedo Duib]]=[[Failbhe Flann mac Aodha Dhuibh]], [[Cathal mac Finguine]]

{{Mumhain}}

===Oirialla===
* [[Ríthe Oiriall]]
# Dallán Forgaill
# [[xxx]]=[[Rossa Buí Mac Mathúna]] &amp;larr; [[:en:Rossa Buide Mac Mathúna]]
#* [[Uí Tuirtri]]=[[Uí Thoirtre]], [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

===Osraí===
* [[Dál Birn]], [[Óengus Osrithe]]=[[Aonghas Osraithe]], [[Lóegaire Birn Búadach]]=[[Laoghaire Birn Buach]]

===''Ulaid'' / Cruithne===
* [[Ulaid]] (FFÉ: Oll-sháith), [[Clanna Rudraige]], [[Dál Riata]]=[[Dál Riada]]-, [[Dál Fiatach]], [[Cruthin]]=[[Cruithne]], Conall Anglonnach, [[Conaille Muirtheimne]], [[Dál mBuinne]], [[Erc Dhál Riada]], [[Loarn mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél Loairn]]=[[Cineál Loairn]], [[Aonghas mac Eirc]]&amp;rarr;[[Cenél nÓengusa]]=[[Cineál Aonghasa]], [[Adomnán]]=[[Adhamhnán]]=[[Naomh Adhamhnán]], [[Senchus Fer n-Alban]]=[[Seanchas Fear Alban]], [[Duan Albanach]], [[Muirchertach mac Muiredaig]]=[[Muircheartach mac Muireadaigh]]-, [[Fergus Mór]]=[[Fearghas Mór]], [[Domangart Réti]]=[[Domhanghart Réite]], [[Gabrán mac Domangairt]]=[[Gabhrán mac Domhanghairt]]&amp;rarr;[[Cenél nGabráin]]=[[Cineál Gabhráin]], [[Comgall mac Domangairt]]=[[Comhghall mac Domhanghairt]]&gt;[[Cenél Comgaill]]=[[Cineál Comhghaill]], [[Eilne]], [[Loígis]], [[Sogain]]=[[Soghain]], [[Senchineoil]]=[[Seanchineál]], [[Uí Blathmaic]], [[Uí Echach Arda]], [[Conmhaícne]]=[[Conmhaicne]], [[Ciarraige]]=[[Ciarraí]], [[Corco Mruad]]=[[Corca Mrua]], [[Vita tripartita Sancti Patricii]]-, [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Ríthe Dáil Araidi]]=[[Ríthe Dhál Araí]], [[Dál nAraidi Mag Line]]=[[Dál Araí Mhaigh Line]], [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uíbh Eachach Cobha]], [[Uí Erca Céin]], [[Leath Cathail]]=[[Leath Chathail]], [[Tipraiti Tireach]]=[[Tiobraid Tíreach]], [[Ríthe na nUladh]], [[Muiredach Muinderg]]=[[Muireadhach Muindearg]], [[Eochaid mac Muiredaig Muinderg]]=[[Eochaidh mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Cairell mac Muiredaig Muinderg]]=[[Caireall mac Muireadhaigh Mhuindeirg]], [[Demmán mac Cairill]]=[[Deamán mac Cairill]], [[Báetán mac Cairill]]=[[Baotán mac Cairill]], [[Áed Dub mac Suibni]]=[[Aodh Dubh mac Suibne]], [[Eochaid mac Condlai]]=[[Eochaidh mac Connla]], [[Fergnae mac Oengusso Ibdaig]]=[[Feargna mac Aonghasa Iobhdaigh]], [[Fíachnae mac Báetáin]]=[[Fiachna mac Baotáin]], [[Fiachra Cáech]]=[[Fiachra Caoch]], [[Fiachnae mac Demmáin]]=[[Fiachna mac Deamáin]], [[Connad Cerr]]=[[Connadh Cearr]], [[Dúnchad mac Fiachnai]]=[[Dúnchadh mac Fiachna]], [[Máel Cobo mac Fiachnai]]=[[Maol Cobha mac Fiachna]], [[Blathmac mac Máele Cobo]]=[[Blathmac mac Maoil Chobha]], [[Congal Cennfota mac Dúnchada]]=[[Congal Ceannfhada mac Dúnchadha]], [[Mongán mac Fiachnai]]=[[Mongán mac Fiachna]], [[Bécc Bairrche mac Blathmaic]]=[[Béic Bairrche mac Blathmhaic]], [[Áedán mac Gabráin]]=[[Aodhán mac Gabhráin]], [[Congal Cáech]]=[[Conghal Caoch]]

{{Navbox
 | name = Ulaid
 | title = [[Ulaid]]
 | state = {{{state|}}}

 | group1 = Finte agus clanna
 | list1 = {{Navbox|child

          | group1 = [[Dál nAraidi]]
          | list1  = [[Uí Echach Cobo|Uí Eachach Cobha]]&amp;nbsp;* ''[[Loígis]]''&amp;nbsp;* [[Soghain]] &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Uí Echach Cobo]]
     | list1 = [[MacGowan]]&amp;nbsp;* [[Magennis]]&amp;nbsp;* [[McCartan]]&amp;nbsp;* [[Lynch (surname)|Lynch]]

     | group2 = [[Loígis]]
     | list2 = [[Moore (surname)|O'More]]&amp;nbsp;* [[O'Kelly]]&amp;nbsp;* O'Deevy&amp;nbsp;* O'Doran&amp;nbsp;* O'Lalor&amp;nbsp;* [[O'Dowling]]&amp;nbsp;* [[McEvoy|MacEvoy]]&amp;nbsp;* [[Bergin|O'Bergin]]&amp;nbsp;* O'Mulcahy

     | group3 = [[Soghain]]
     | list3 = O'Manning&amp;nbsp;* [[Mac an Bhaird|MacWard]]&amp;nbsp;* O'Scurry&amp;nbsp;* [[Lennon|O'Lennon]]&amp;nbsp;* MacCashin&amp;nbsp;* [[Gilly]]&amp;nbsp;* MacGing

   }}--&gt;
          | group2 = [[Conmhaícne]]
          | list2  = Conmhaícne Mara&amp;nbsp;* Conmaicne Magh Réin&amp;nbsp;* Conmaicne Cuile Toladh&amp;nbsp;* Conmaicne Mide &lt;!--{{Navbox|child

     | group1 = [[Conmhaícne Mara]]
     | list1 = O'Kealy&amp;nbsp;* MacConneely&amp;nbsp;* O'Devaney&amp;nbsp;* O'Cloherty&amp;nbsp;* [[Folan|MacFolan]]

     | group2 = Conmaicne&lt;br/&gt;Magh Réin&lt;br&gt;
     | list2 = MacRannall&amp;nbsp;* MacDorcy&amp;nbsp;* O'Mulvey&amp;nbsp;* [[O'Farrell]]&amp;nbsp;* O'Beglin&amp;nbsp;* [[Borden (surname)|Borden]]&amp;nbsp;* [[Hallissey|O'Hallissy]]&amp;nbsp;* O'Murry&amp;nbsp;* O'Curneen&amp;nbsp;* O'Mulooly&amp;nbsp;* MacMullock&amp;nbsp;* O'Doonan&amp;nbsp;* O'Kearon&amp;nbsp;* MacCoogan&amp;nbsp;* [[Gaynor|MacGaynor]]&amp;nbsp;* [[Quinn|O'Quinn]]&amp;nbsp;* MacShaffrey&amp;nbsp;* [[Connick|MacConnick]]&amp;nbsp;* [[Keegan|O'Keegan]]&amp;nbsp;* MacLeavy&amp;nbsp;* MacMorrow&amp;nbsp;* [[MacShane]]&amp;nbsp;* O'Sullahan&amp;nbsp;* [[O'Tormey]]

     | group3 = Conmaicne &lt;br&gt;Cuile Toladh
     | list3 = O'Tolleran&amp;nbsp;* O'Colleran&amp;nbsp;* O'Moran&amp;nbsp;* [[Martin (surname)|Martin]]

     | group4 = Conmaicne Mide
     | list4 = MacRourke&amp;nbsp;* O'Breen&amp;nbsp;* O'Toler

   }}--&gt;

          | group3 = ''[[Ciarraige]]''
          | list3  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Céirín|O'Kieran (Kearns)]]&amp;nbsp;* [[O'Conor Kerry]]&amp;nbsp;* [[O'Murtagh]]&amp;nbsp;* O'Neide--&gt;

          | group4 = [[Corco Mruad]]
          | list4  = &amp;nbsp;&lt;!--[[Ó Conchubhair Corcomroe|O'Conor Corcomroe]]&amp;nbsp;* [[Uí Lochlainn|O'Loughlin]]&amp;nbsp;* [[O'Flaherty]]&amp;nbsp;* O'Deely&amp;nbsp;* [[O'Drennan]]&amp;nbsp;* O'Melody&amp;nbsp;* MacCurtin&amp;nbsp;* [[O'Davoren]]--&gt;
}}
 | group2 = Pearsana
 | list2 = [[Cermna Finn]]&amp;nbsp;* [[Sobairce]]&amp;nbsp;* [[Ollom Fódla]]&amp;nbsp;* [[Fínnachta]]&amp;nbsp;* [[Slánoll]]&amp;nbsp;* [[Géde Ollgothach]]&amp;nbsp;* [[Fíachu Findoilches]]&amp;nbsp;* [[Berngal]]&amp;nbsp;* [[Ailill mac Slánuill]]&amp;nbsp;* [[Finn mac Blatha]]&amp;nbsp;* [[Sírlám]]&amp;nbsp;* [[Airgetmar]]&amp;nbsp;* [[Áed Ruad, Díthorba agus Cimbáeth]]&amp;nbsp;* [[Macha]]&amp;nbsp;* [[Rudraige mac Sithrigi]]&amp;nbsp;* [[Congal Cláiringnech]]&amp;nbsp;* [[Bresal Bó-Díbad]]&amp;nbsp;* [[Fachtna Fáthach]]&amp;nbsp;* [[Conchobar mac Nessa]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Róich]]&amp;nbsp;* [[Fedelm Noíchrothach]]&amp;nbsp;* [[Deichtine]]&amp;nbsp;* [[Cúscraid]]&amp;nbsp;* [[Cormac Cond Longas]]&amp;nbsp;* [[Findchóem]]&amp;nbsp;* [[Amergin mac Eccit]]&amp;nbsp;* [[Conall Cernach]]&amp;nbsp;* [[Mal mac Rochride]]&amp;nbsp;* [[Tipraiti Tireach]]&amp;nbsp;* [[Fiacha Araidhe]]&amp;nbsp;* [[Cáelbad]]&amp;nbsp;* [[Fiachnae mac Báetáin]]&amp;nbsp;* [[Congal Cáech]]&amp;nbsp;* [[Fergus mac Áedáin]]&amp;nbsp;* [[Máel Bressail mac Ailillo]]&amp;nbsp;* [[Mac Creiche]]

 | group3 = Litríocht
 | list3 = ''[[Scéla Conchobair]]''&amp;nbsp;* ''[[Táin Bó Cúailnge]]''&amp;nbsp;* ''[[Compert Con Culainn]]''&amp;nbsp;* ''[[Scéal Muc Mhic Dhathó]]''&amp;nbsp;* ''[[Mesca Ulad]]''&amp;nbsp;* ''[[Annála Uladh]]''

 | group4 = Áiteanna
 | list4 = [[Eamhain Mhacha]]&amp;nbsp;* [[Teamhair]]&amp;nbsp;* [[Ros na Rí]]

 | group5 = Críocha
 | list5 = [[Airrther]]&amp;nbsp;* [[Bairrche]]&amp;nbsp;* [[Cineál Fhaghartaigh]]&amp;nbsp;* [[Conaille Muirtheimne]]&amp;nbsp;* [[Cruithne]]&amp;nbsp;* [[Uí Echach Cobo|Cobha]]&amp;nbsp;* [[Dál Fiatach]]&amp;nbsp;* [[Dál mBuinne]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi in Tuaiscirt]]&amp;nbsp;* [[Dál nAraidi Mag Line]]&amp;nbsp;* [[Dál Riada]]&amp;nbsp;* [[An Duifrian]]&amp;nbsp;* [[Eilne]]&amp;nbsp;* [[Latharna]]&amp;nbsp;* [[Leath Cathail]]&amp;nbsp;* [[Na hArda]]&amp;nbsp;* [[Semne]]&amp;nbsp;* [[Uí Blathmaic]]&amp;nbsp;* [[Uí Dercco Céin]]

 | group6 = Altanna gaolmhara
 | list6 = [[Clanna Rudraige]]&amp;nbsp;* [[Craobh Rua]]&amp;nbsp;* [[Cú Chulainn]]&amp;nbsp;* [[Uoluntii]]&amp;nbsp;* [[Geografaíocht (Tolamaes)]]&amp;nbsp;* [[Rúraíocht]]&amp;nbsp;* [[Ríthe na nUladh]]&amp;nbsp;* [[Ríthe Dáil Araidi]]&amp;nbsp;* [[Gaeil]]&amp;nbsp;* [[Míl Espáine]]&amp;nbsp;* 
}}
{{navbox
|name  = Kings of Dál Riata
|title = [[List of Kings of Dál Riata|Kings of Dál Riata]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

|list1 =
* [[Fergus Mór|Fergus&amp;nbsp;Mór]]
* [[Domangart Réti|Domangart&amp;nbsp;Réti]]
* [[Comgall mac Domangairt|Comgall]]
* [[Gabrán mac Domangairt|Gabrán]]
* [[Conall mac Comgaill|Conall]]
* [[Áedán mac Gabráin|Áedán]]
* [[Eochaid Buide|Eochaid&amp;nbsp;Buide]]
* [[Connad Cerr|Connad&amp;nbsp;Cerr]]
* [[Domnall Brecc|Domnall&amp;nbsp;Brecc]]
* [[Ferchar mac Connaid|Ferchar]]
* [[Conall Crandomna|Conall&amp;nbsp;Crandomna]]
* [[Dúnchad mac Conaing|Dúnchad]]
* [[Domangart mac Domnaill|Domangart]]
* [[Máel Dúin mac Conaill|Máel&amp;nbsp;Dúin]]
* [[Domnall Donn|Domnall&amp;nbsp;Donn]]
* [[Ferchar Fota|Ferchar&amp;nbsp;Fota]]
* [[Eochaid mac Domangairt|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Domangairt]]
* [[Ainbcellach mac Ferchair|Ainbcellach]]
* [[Fiannamail ua Dúnchado|Fiannamail]]
* [[Selbach mac Ferchair|Selbach]]
* [[Dúnchad Bec|Dúnchad&amp;nbsp;Bec]]
* [[Dúngal mac Selbaig|Dúngal]]
* [[Eochaid mac Echdach|Eochaid&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Echdach]]
* [[Muiredach mac Ainbcellaig|Muiredach]]
* [[Eógan mac Muiredaig|Eógan]]
* Interregnum
* [[Áed Find|Áed&amp;nbsp;Find]]
* [[Fergus mac Echdach|Fergus]]
* [[Donncoirce]]
* Interregnum?
* [[Conall mac Taidg|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Taidg]]
* [[Conall mac Áedáin|Conall&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Áedáin]]
* [[Domnall mac Caustantín|Domnall]]
* [[Áed mac Boanta|Áed&amp;nbsp;mac&amp;nbsp;Boanta]]
}}

===Eile===
# ''via'' [https://books.google.ie/books?id=XhZtDwAAQBAJ&amp;pg=PA139&amp;lpg=PA139&amp;dq=Fir+Ol+nEchmacht&amp;source=bl&amp;ots=6Qd9jwIFix&amp;sig=ACfU3U1c4bcDTv3wZGSQRXYbA_I7VG5WMA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC_9yr8rnhAhXYQxUIHay6Ax8Q6AEwB3oECAIQAQ#v=onepage&amp;q=Fir%20Ol%20nEchmacht&amp;f=false Everything about Ireland]:
#* [[Conmaicne]]=[[Conmhaicne]]
## srl...
# ''via'' [http://sites.rootsweb.com/~irlkik/ihm/munster.htm irlkik/ihm/munster], ''22 stipendiary princes of Muma were the Kings of ...
#* Dál Cais - [[Dál gCais]]
## Gabhrán - [[Gabhrán (dream)]]
##* Eoghanacht (when not King of Cashel) - [[Eoghanachta]]
## Deise - [[Déisi]]
##* Ui Liathain - [[Uí Liatháin]], Raithleann - [[Eoghanacht Raithlinn]], Muscraighe - [[Múscraige]], Dairfhine - [[Dáirine]]
## Dairfhine of the mt. - [[xxx]]
##* L. Léin - [[Eoghanacht Locha Léin]], Ciarraighe Lúachra - [[Ciarraige]] Lúachra, Corca Bhaiscinn and Léim na Con  - [[Corca Bhaiscinn]], Ui Chonaill Gabhra - [[Uí Chonaill Gabhra]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Ui Chairbre - [[Uí Chairbre Aobha]]&lt;[[Uí Fidgenti]], Cliu - Cliú, [[Eoghanacht Airthir Cliach]], Uaithne - [[Uaithne (dream)]], Eile - [[Éile]], Glenn Amhnach - [[Eoghanacht Ghleanndamhnach]], Corcu Luigde - [[Corca Laidhe]], Corcu Duibne - [[Corca Dhuibhne]]
## Boirenn - [[Boirenn]]
## Sechtmodh - [[Sechtmodh]]

==Scéal-liosta ó de.wiki==
* [[Aided Cheit maic Mágach]], [[Aided Cheltchair maic Uthechair]], [[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]], [[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]], [[Aided Loegairi Buadaig]], [[Airne Fingein]], [[Baile Binnbérlach mac Buain]], [[Bóramha]], [[Cath Étair]]=[[Cath Éadair]], [[Cath Finntrágha]], [[Cath Maige Mucrama]], [[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]], [[De chophur in da muccida]], [[Echtrae Nerai]], [[Immacallam in dá Thuarad]], [[Macgnímrada Con Culainn]], [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]], [[Esnada Tige Buchet]], [[Orgain Denna Ríg]]=[[Argain Dinn Rí]]

Daoine:
* [[Achtan]], [[Adnae mac Uthidir]], [[Eithne Tháebfhota]]=[[Eithne Thaobhfhada]], [[Ferchertne]], [[Lugaid Lága]], [[Mes Gegra]]+[[Mesgegra]]=[[Meas Geagra]],  [[Néde]]-[[Neidhe]], [[Tadhg mac Céin]]

==Dlí, nós, aicme==
** [[Áes dána]]=[[Aos dána]],  [[Alltar]], [[Emain Ablach]]=[[Eamhain Abhlach]], [[Mag Mell]]=[[Magh Meall]]
# [[Mag Muirthemne]]
#* [[Tech Duinn]]=[[Teach Doinn]], [[Tír na nÓg]], [[Uí Bhreasail]], [[Aithech fortha]], [[Ánradh]]-s, [[Bard]]*
# [[Bean ní]]
#* [[Breithem]]-s, [[Bretha Crólige]], [[Bruiden]]-[[Bruíon]], [[Briugu]]-[[Brughaidh]], [[Cana]]-s, [[Clí]]-s, [[Craobh Airgid]], [[Críth gablach]], [[Curadhmhír]], [[Díchetal do chennaib]]-s=[[dícheadal do cheannaibh]]?,  [[Féth fíada]], [[Fáith]] (Vates), [[Filid]], [[Fír flathemon]], [[Gáu flathemon]], [[Geis]], [[Glám dícenn]]=[[Glámh dícheann]]=[[Glámh dígeann]], [[Imbas forosnai]], [[Lóg n-enech]], [[Ollam Érenn]]=[[Ollamh Éireann]]*
# [[Seanchaí]]
# [[Sluaigh sí]]
#* [[Tarbfeis]]-[[Tarbhfheis]], [[Teinm laída]]-s=[[Seinm laoidhte]]?, [[Trícha cét]]=[[Tríocha céad]], [[Túath]]=[[Tuath]]

==Suíomhanna==
* [[Corpus of Electronic Texts]]

==Lámhscríbhinní / Annála==
* [[Betham 154]]=[[ARÉ 23 N 10]], [[Leabhar Leasa Mhóir]]=[[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]], [[Leabhar Ua Maine]]=[[Leabhar Uí Mhaine]] &amp;larr; [[:en:Leabhar Ua Maine]], [[Egerton 88]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 88]], [[Egerton 90]]&lt;[[Leabhar Uí Mhaine#Ábhar ar iarraidh]], [[Egerton 1782]] &amp;larr; [[:en:British Library, MS Egerton 1782]], [[Leabhar an Iarla Bháin]]=[[Laud 610]], [[Rawlinson B 502]] &amp;larr; [[:en:Bodleian Library, MS Rawlinson B 502]], [[Rawlinson B 512]], Síolta: [[An Leabhar Breac]], [[Liber Flavus Fergusiorum]], [[Gníomhais Thuamhan]] (dlí), ''[[Bodleian Library]]'', ''[[British Library]]''
* [[Saltair Caisil]], [[Annála Tiarnaigh]], [[Chronicon Scotorum]]=[[Chronicum Scotorum]], [[Croinic na hÉireann]], [[Annála Mhainistir na Búille]], [[Annála Easpacha na hÉireann]], [[Annála Chluain Mhic Nóis]], [[Annála Connacht]], [[Annála Mhainistir an Dubhuisce]], [[Leabhar Oiris]],  [[Annála an Aonaigh]], [[Leabhar Mhic Cárthaigh]], [[Annála Inis Faithlinn as Áth Cliath]]?, [[Annála Gearra Thír Chonaill]], [[Annála Gearra Laighean]], [[Memoranda Gadelica]], [[Annála Gearra as Proibhinse Ard Macha]], [[Mír Annál Éireannach]]?

==Deirdre et al==
* [[Deirdre]]
** [[Naoise]]
*# [[Longes Mac n-Uislenn]] + [[Longes mac nUislenn]] + [[Oidheadh Chlainne Uisnigh]]
** [[Ealbha]], [[Anbhás Chú Chulainn]], [[Liath Macha]], [[Cridenbél]], [[Calatin]]-[[Cailitin]], [[Lao]]=[[Lao mac Rianghabhra]]=[[Láeg mac Riangabra]], [[Cloch an Fhir Mhóir]], [[Cairbre mac Eithne]]

==Teangacha==
* [[Próit-Ind-Eorpais]] &lt;&gt; [[Na teangacha Ind-Eorpacha]]
* [[Prótai-Cheiltis]] &lt;&gt; [[Teangacha Ceilteacha]]
* [[Gaeilge Chianach]] ~ [[An Ghaeilge Ársa]]
* [[Sean-Ghaeilge]]
* [[Meán-Ghaeilge]]
* [[Gaeilge Chlasaiceach]]
* [[Gaeilge]]
* [[Gaeilge na hAlban]]
* [[Gaeilge Mhanann]]
* [[An Bhreatnais]], [[Breatnais]]
* [[An Bhriotáinis]], [[Briotáinis]]

==Eile==
* [[Aos Sí]], [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[Lámhscríbhinn Ghleann Masain]]-[[Lámhscríbhinn Ghleann Masáin]]
# [[Leipreachán]] &amp;larr; [[:en:Leprechaun]]
* [[Na Cruithnigh]], [[Cernunnos]], [[Annála Inis Faithlinn]], [[Sé Aois an Domhain]] (''uath-imdhealú''), [[Sex Aetates Mundi]] (''síol''), [[Sex Aetates Mundi (Gaelach)]] (''síol''), [[Nuadha]], [[Noínden Ulad]], [[Indech]], [[Octriallach]]

= Bliain 3, 2020 - 2021 =
* [[Dartraige]]=[[Dartraí (tuath)]], [[Masraige]]=[[Masraí]]

== Feabhsú na Gaeilge (3) ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Féineachas ==
* [[Audacht Morainn]], [[Bechbretha]], [[Bretha Crólige]], [[Bretha Nemed Déidenach]], [[Cáin Adomnáin]], [[Críth gablach]], ''[[De duodecim abusivis saeculi]]'', [[Derbfine]]=[[Dearbhfhine]], [[Fír flathemon]], [[Fortúatha]]=[[Forthuatha]], [[Gáu flathemon]], [[Gúbretha Caratniad]], [[Lóg n-enech]], [[Senchas Már]]=[[Seanchas Mór]], [[Tánaisteacht]], [[Tecosca Cormaic]]=[[Teagasc Chormaic]], [[Uraicecht na Ríar]]=[[Bunleabhar na Riar]], [[Uraicecht Becc]]=[[Bunleabhar Beag]], [[Éraic]]=[[Éiric]]

== Bréifne ==
* [[Ríthe Bhréifne]], [[Bréifne Thoir]]-, [[Bréifne Thiar]]-, [[Tigernán Ua Ruairc]]=[[Tighearnán Ua Ruairc]]-

==Laigin==
* [[Bran Becc mac Murchado]]=[[Bran Beag mac Murchadha]], [[Bran Mut mac Conaill]]=[[Bran Buta mac Conaill]], [[Fáelán mac Colmáin]]=[[Faolán mac Colmáin]], [[Rónán mac Colmáin]], [[Brandub mac Echach]]=[[Bran Dubh mac Eochach]], [[Cellach Cualann]]=[[Ceallach Chualann]], [[Fiannamail mac Maoil Tuile]]=[[Fiannamail mac Máele Tuile]], [[Áed Dibchine]]=[[Aodh Dibhchine]], [[Áed Dub mac Colmáin]]=[[Aodh Dubh mac Colmáin]], [[Crimthann mac Áedo]]=[[Criomhthann mac Aodha]], [[Murchad mac Brain Mut]], [[Dúnchad mac Murchado]]=[[Dúnchadh mac Murchadha]], [[Fáelán mac Murchado]]=[[Faolán mac Murchadha]], [[Muiredach mac Murchado]]=[[Muireadhach mac Murchadha]], [[Cellach mac Dúnchada]]=[[Ceallach mac Dúnchadha]], [[Ruaidrí mac Fáeláin]]=[[Ruairí mac Faoláin]], [[Bran Ardchenn]]=[[Bran Ardcheann]], [[Fínsnechta Cethardec]]=[[Fíonsneachta Ceathairdheach]], [[Muiredach mac Brain Ardchinn]]=[[Muireadhach mac Brain Ardchinn]], [[Muiredach mac Ruadrach]]=[[Muireadhach mac Ruairí]], [[Cellach mac Brain]]=[[Ceallach mac Brain]], [[Bran mac Fáeláin]]=[[Bran mac Faoláin]], [[Lorcán mac Cellaig]]=[[Lorcán mac Ceallaigh]], [[Túathal mac Máele-Brigte]]=[[Tuathal mac Maoilbhríde]], &lt;strike&gt;[[Ruarc mac Bran]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Ruarc mac Brain]], [[Muirecán mac Diarmata]]=[[Muireacán mac Diarmada]], [[Dúnlaing mac Muiredaig]]=[[Dúnlaing mac Muireadhaigh]], [[Ailill mac Dúnlainge]], [[Domnall mac Muirecáin]]=[[Domhnall mac Muireacáin]], [[Muiredach mac Brain]]=[[Muireadhach mac Brain]], [[Crundmáel Erbuilc]]=[[Crannmhaol Anbholg]], [[Cerball mac Muirecáin]]=[[Cearbhall mac Muireacáin]], [[Fáelán mac Muiredach]]=[[Fáelán mac Muiredaig]]=[[Faolán mac Muireadhaigh]], [[Lorcán mac Fáeláin]]=[[Lorcán mac Faoláin]], [[Túathal mac Úgaire]]=[[Tuathal mac Aughaire]], [[Cellach mac Fáeláin]]=[[Ceallach mac Faoláin]], [[Úgaire mac Túathail]]=[[Aughaire mac Tuathail]], [[Domnall Cláen]]=[[Domhnall Claon mac Lorcáin]], [[Donnchad mac Domnall Claen]]?=[[Donnchad mac Domnaill Cláin]], ([[Máel Mórda mac Murchada]])=[[Maol Mórdha mac Murchadha]], [[Dúnlaing mac Túathail]]=[[Dúnlaing mac Tuathail]], [[Donncuan mac Dúnlainge]]=[[Donnchuan mac Dúnlainge]], [[Augaire mac Dúnlainge]]=[[Aughaire mac Dúnlainge]], [[Donnchad mac Dúnlainge]]=[[Donnchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Dúnlainge]]=[[Murchadh mac Dúnlainge]], [[Murchad mac Diarmata]]=[[Murchadh mac Diarmada]], [[Domhnall mac Murchadha (uathimdhealú)]]*, [[Domnall mac Murchada meic Diarmata]]≠[[Domhnall mac Murchadha]], [[Donnchad mac Domnaill Remair]]=[[Donnchadh mac Domhnaill Ramhair]], [[Énna mac Diarmata]]=[[Éanna mac Diarmada]], &lt;strike&gt;[[Diarmait mac Énna]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmait mac Énnai]]=[[Diarmaid mac Éanna]], [[Donnchad mac Murchada]]=[[Donnchadh mac Murchadha]], [[Diarmait mac Énna meic Murchada]]=[[Diarmaid mac Éanna mhic Mhurchadha]], [[Énna mac Donnchada meic Murchada]]=[[Énna Mac Murchada]]=[[Éanna mac Donnchadha mhic Mhurchadha]]=[[Éanna Mac Murchadha]], &lt;strike&gt;[[Bran Fionn mac Máelmórda]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Bróen mac Máelmórda]]=[[Braon mac Maoilmhórdha]], &lt;strike&gt;[[Murchad mac Brain Fionn]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Murchad mac Finn]]=[[Murchadh mac Fionn]]

==Uí Chinnsealaigh==
* [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Cú Chongelt mac Con Mella]]=[[Cú Chongheilt mac Con Mealla]], [[Echu mac Muiredaig]]=[[Eochadh mac Muireadaigh]], [[Eterscél mac Áeda]]=[[Eidirscéal mac Aodha]]?, [[Laidcnén mac Con Mella]]=[[Laoghcheann mac Con Mealla]], [[Sechnassach mac Colggen]]=[[Seachnasach mac Colgan]],  [[Crundmáel Bolg Luatha]]=[[Crannmhaol xxx Luatha]], [[Bran Ua Máele Dúin]] &amp;#x2192; [[Bran ua Máele Dúin]]=[[Bran ó Maoil Dúin]], [[Élothach mac Fáelchon]]=[[Éalathach mac Faolcháin]], [[Donngal mac Laidcnén]]=[[Donnghal mac Laoghchinn]], [[Dub Calgaid mac Laidcnén]]=[[Dubh Cealgadh mac Laoghchinn]], [[Cennselach mac Brain]]=[[Cinnsealach mac Brain]], [[Cairpre mac Laidcnén]]=[[Cairbre mac Laoghchinn]], [[Cellach Tosach mac Donngaile]]=[[Ceallach Tosach mac Donnghaile]], [[Cathal mac Dúnlainge]]

== Uí Fhailí ==
* [[Uí Failge]]=[[Uí Failghe]]=[[Uí Fhailí]], [[Ríthe Uí Fhailí]], [[Failge Berraide]], [[Bruidge mac Nath Í]]=[[Bruí mac Nath Í]], [[Áed Rón mac Cathail]]=[[Aodh Rón mac Cathail]], [[Ailill mac Áedo Róin]]=[[Ailill mac Aodha Róin]], [[Cillíne mac Forannáin]], [[Fland Dá Chongal]]=[[Flann ó Congaile]], [[Forbassach Ua Congaile]]=[[Forbasach ó Congaile]], [[Ailill Corrach mac Flainn]], [[Flaithnia mac Flainn]], [[Cummascach mac Flainn]]=[[Cumascach mac Flainn]], [[Cináed mac Flainn]]=[[Cionaoth mac Flainn]], [[Mugrón mac Flainn]]=[[Mughrón mac Flainn]], [[Domnall mac Flaíthnia]]=[[Domhnall mac Flaíthnia]], [[Óengus mac Mugróin]]=[[Aonghas mac Mughróin]], [[Flaíthnia mac Cináeda]]=[[Flaithnia mac Cionaoith]], [[Cináed mac Mugróin]]=[[Cionaoth mac Mughróin]]

==Mumha==
* [[Saltair Caisil]]=[[Saltair Chaisil]]

* [[Coirpre Cromm mac Crimthainn]]=[[Cairbre Crom mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Coirpri Chruimm]]=[[Feilimí mac Cairbre Chroim]], [[Fergus Scandal mac Crimthainn]]=[[Fearghas Scannal mac Criomhthainn]], [[Feidlimid mac Tigernaig]]=[[Feilimí mac Tiarnaigh]], [[Amalgaid mac Éndai]]=[[Amhalghaidh mac Éanna]], [[Garbán mac Éndai]]=[[Garbhán mac Éanna]], [[Cathal mac Áedo]]=[[Cathal mac Aodha]], [[Cúán mac Amalgado]]=[[Cúán mac Amhalghadha]], [[Máenach mac Fíngin]]=[[Maonach mac Finghin]], [[Cathal Cú-cen-máthair]]=[[Cathal Cú-gan-mháthair]], [[Colgú mac Faílbe Flaind]]=[[Colgú mac Failbhe Flainn]], [[Finguine mac Cathail]]=[[Finghin mac Cathail]], [[Ailill mac Cathail]], [[Cormac mac Ailello]]=[[Cormac mac Ailealla]], [[Eterscél mac Máele Umai]]=[[Eidirscéal mac Maoil Umha]], [[Cathussach mac Eterscélai]]=[[Cathasach mac Eidirscéil]], [[Máel Dúin mac Áedo]]=[[Maol Dúin mac Aodha]], [[Ólchobar mac Duib-Indrecht]]=[[Ólchúr mac Duibh-Ixxx]], [[Ólchobar mac Flainn]]=[[Ólchúr mac Flainn]], [[Artrí mac Cathail]]=[[Airtrí mac Cathail]], [[Tnúthgal mac Artrach]]=[[xxx]], [[Tnúthgal mac Donngaile]]=[[Tnúthghal mac Donnghaile]], [[Feidlimid mac Cremthainn]]=[[Fedelmid mac Cremthainn]]=[[Feilimí mac Criomhthainn]], [[Ólchobar mac Cináeda]]=[[Ólchúr mac Cxxx]], [[Áilgenán mac Donngaile]]=[[Áilgeanán mac Donnghaile]], [[Máel Gualae mac Donngaile]]=[[Maol Guala mac Donnghaile]], [[Cenn Fáelad hua Mugthigirn]]=[[Ceann Faoladh Ó Macthiarna]], [[Dúnchad mac Duib-dá-Bairenn]]=[[Dúnchadh mac Duibh-dá-Bhoireann]], [[Dub Lachtna mac Máele Gualae]]=[[Dubh Lachtna mac Maoil Gualainne]], [[Finguine Cenn nGécan mac Loégairi]]=[[Finghin Ceann Géagán mac Laoghaire]], [[Cormac mac Cuilennáin]]=[[Cormac mac Cuileannáin]], [[Flaithbertach mac Inmainén]]=[[Flaithbheartach mac Ionúin]], [[Lorcán mac Coinlígáin]]=[[Lorcán mac Coinlíogáin]], [[Cellachán Caisil]]=[[Ceallachán Chaisil]], [[Máel Fathardaig mac Flainn]]=[[Maol Fathardaigh mac Flainn]]-, [[Dub-dá-Bairenn mac Domnaill]]=[[Dubh-dá-Bhoireann mac Domhnaill]], [[Fer Gráid mac Cléirig]]=[[Fear Grá mac Cléirigh]], [[Donnchad mac Cellacháin]]=[[Donnchadh mac Ceallacháin]], [[Máel Muad mac Brain|Maol Muadh mac Brain]], [[Íomhar Luimnigh]]-, [[Mathgamain mac Cennétig]]=[[Mathúin mac Cinnéide]], [[Diarmait Ua Briain]]=[[Diarmaid Ó Briain]], [[Muirchertach Ua Briain]]=[[Muircheartach Ua Briain]]-, [[Cormac Mac Carthaigh]]=[[Cormac Mac Cárthaigh]], [[Conchobar Ua Briain]]=[[Conchúr Ó Briain]], &lt;strike&gt;[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ua Bhriain]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Toirdhelbach mac Diarmata Ua Briain]]=[[Toirdhealbhach mac Diarmada Ó Briain]], [[Domnall Mór Ua Briain]]=[[Domhnall Mór Ó Briain]], [[Dúngal mac Máel Fothardaig Ua Donnchada]]=[[Dúnghal mac Maoil Fhothardaigh Ó Donnchadha]], Murchad mac Donnchada, [[Brian mac Murchada Ua Briain]]=[[Brian mac Murchadha Ó Briain]]

== Iarmhumha ==
* [[Coirpre Luachra mac Cuirc]]=[[Cairbre Luachra mac Coirc]], [[Dauí Iarlaithe mac Maithni]]=[[]], [[Máel Dúin mac Áedo Bennán]]=[[Maol Dúin mac Aodha Beannáin]], [[Congal mac Máele Dúin]]=[[Congal mac Maoil Dúin]]

== Oirialla ==
* [[Gofraid mac Fergusa]]=[[Gofraidh mac Fearghasa]]-, [[Donnchad Ua Cerbaill]]=[[Donnchadh Ó Cearbhaill]]

==Osraí==
* [[Osraige]]=[[Osraí]], [[Cerball mac Dúnlainge]]=[[Cearbhall mac Dúnlainge]], [[Anmchad mac Con Cherca]]=[[Anmchadh mac Con Chearca]], [[Forbasach mac Ailella]]=[[Forbasach mac Ailealla]], [[Tóim Snáma mac Flainn]]=[[Tuaim Snámha mac Flainn]], [[Cellach mac Fáelchair]]=[[Ceallach mac Faolchair]], [[Dúngal mac Cellaig]]=[[Dúnghal mac Ceallaigh]], [[Donnchad mac Gilla Pátraic]]=[[Donnchadh mac Giolla Phádraig]] (1), [[Gilla Pátraic mac Donnchada]]=[[Giolla Phádraig mac Donnchadha]], [[Fáelchar Ua Máele Ódrain]]=[[Faolchar ó Maoil Ódrain]], [[Cú Cherca mac Fáeláin]]=[[Cú Chearca mac Faoláin]], [[Ailill mac Fáeláin]]=[[Ailill mac Faoláin]], [[Fáelán mac Forbasaig]]=[[Faolán mac Forbasaigh]], [[Fergal mac Anmchada]]=[[Fearghal mac Anmchadha]], [[Dúngal mac Fergaile]]=[[Dúnghal mac Fearghaile]], [[Riacán mac Dúnlainge]]=[[Riagán mac Dúnlainge]], [[Diarmait mac Cerbaill (rí Osraí)]]=[[Diarmaid mac Cearbhaill (rí Osraí)]], [[Cellach mac Cerbaill]]=[[Ceallach mac Cearbhaill]]

== Uí Néill ==
* [[Uí Néill]]
** [[Uí Néill an Tuaiscirt]]
*** [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]]
*** [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]]
*** [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]]
**** [[Ó Néill]]
** [[Uí Néill an Deiscirt]]
*** [[Ríthe Bhreá]]
**** [[Síol Aodha Sláine]]
**** [[Cnóbha]]
**** [[Loch Gabhair]]
*** [[Ríocht na Mí]]
**** [[Ríthe na Mí]]
*** [[Tethba]]=[[Tethbae]]=[[Txxx]]
**** [[Cenél Coirpri]]
**** [[Cenél Maini]]
*** [[Ríthe Uisnigh]]
**** [[Clann Cholmáin]]
***** [[Clann Cholmáin Bhig]]
***** [[Clann Cholmáin Mhóir]]
**** [[Ríthe Fhir Chúl Bhreá]]

== Uí Néill an Deiscirt ==
=== [[Ríthe Bhreá]] ===
* [[Conall Laeg Breg]] mac Aodha Sláine=[[Conall Laogh Bhreá]] mac Aodha Sláine, [[Congal mac Áedo Sláine]]=[[Conghal mac Aodha Sláine]], [[Ailill Cruitire]] mac Aodha Sláine, [[Conaing Cuirre]] mac Congaile=[[Conaing Coirre]] mac Conghaile, [[Congalach mac Conaing Cuirre]]=[[Conghalach mac Conaing Choirre]], [[Írgalach mac Conaing]]=[[Irgalach mac Conaing]] Cuirre=[[Iorghalach mac Conaing]] Choirre, [[Amalgaid mac Congalaig]]=[[Amhalaidh mac Conghalaigh]], [[Conall Grant]]=[[Conall Grant mac Cernaig]]=[[Conall Grant mac Cearnaigh]], [[Conaing mac Amalgado]]=[[Conaing mac Amhalaí]], [[Indrechtach mac Dungalaig]]=[[Indreachtach mac Dunghalaigh]], [[Dúngal mac Amalgado]]=[[Dúnghal mac Amhalaí]], [[Coirpre mac Fogartaig]]=[[Cairbre mac Fógartaigh]], [[Congalach mac Conaing]]=[[Conghalach mac Conaing]], [[Diarmait mac Conaing]]=[[Diarmaid mac Conaing]], [[Flann mac Congalaig]]=[[Flann mac Conghalaigh]], [[Cernach mac Congalaig]]=[[Cearnach mac Conghalaigh]], [[Cummascach mac Congalaig]]=[[Cumascach mac Conghalaigh]], [[Conaing mac Flainn]], [[Cináed mac Conaing]]=[[]], [[Flann mac Conaing]], [[Niall mac Cernaig Sotal]]=[[Niall mac Cearnaigh Sotal]], [[Maine mac Néill]], [[Cathal mac Néill]], [[Cathal mac Áeda]]=[[Cathal mac Aodha, rí Bhreá]], [[Cernach mac Fogartaig]]=[[Cearnach mac Fógartaigh]], [[Fergus mac Fogartaig]]=[[Fearghas mac Fógartaigh]], [[Niall mac Conaill]], [[Máel Dúin mac Fergusa]]=[[Maol Dúin mac Fearghasa]], [[Fogartach mac Cummascaig]]=[[Fógartach mac Cumascaigh]], [[Cummascach mac Fogartaig]]=[[Cumascach mac Fógartaigh]], [[Ailill mac Fergusa]]=[[Ailill mac Fearghasa]], [[Cernach mac Fergusa]]=[[Cearnach mac Fearghasa]], [[Tigernach mac Fócartai]]=[[Tiarnach mac Fógartaigh]]

=== [[Ríthe na Mí]] ===
* [[Fallomon mac Con Congalt]]=[[Fallamhain mac Con Congheilte]], [[Domnall mac Donnchada Midi]]=[[Domhnall mac Donnchadha na Mí]], [[Muiredach mac Domnaill Midi]]=[[Muireadhach mac Domhnaill na Mí]], [[Máel Ruanaid mac Donnchada Midi]]=[[Maol Rúnaí mac Donnchadha na Mí]], [[Lorcán mac Cathail]], [[Donnchad mac Aedacain]]=[[Donnchadh mac Aodhacáin]]

=== [[Ríthe Uisnigh]] ===
* [[Conall Cremthainne]] mac Néill=[[Conall Criomhthainn]], [[Fiachu mac Néill]]=[[Fiacha mac Néill]], [[Ardgal mac Conaill]]=[[Ardal mac Conaill]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], ([[Colmán Már mac Diarmato]]= [[Colmán Bec mac Diarmato]])=[[Colmán mac Diarmato]]=[[Colmán mac Diarmada]], [[Suibne mac Colmáin]]=[[Suibhne mac Colmáin]], [[Fergus mac Colmáin]]=[[Fearghas Mac Colmáin]], [[Óengus mac Colmáin]]=[[Aonghas mac Colmáin]], [[Conall Guthbinn]]=[[Conall Guthbinn mac Suibni]]=[[Conall Guthbhinn mac Suibhne]], [[Máel Dóid mac Suibni]]=[[Maol Dxxx mac Suibhne]], [[Diarmait Dian]]=[[Diarmaid Dian]], [[Murchad Midi]]=[[Murchadh na Mí]]

=== Ríthe Fir Chúl Bhreá ===
* [[Áed mac Dlúthaig]]=[[Aodh mac Dlúthaigh]],  [[Flann mac Áedo]]=[[Flann mac Aodha]]

=== Tethba ===
* [[Cenél Coirpri]]/[[Cenél Maini]] &amp;rarr; [[Tethba]]=[[Tethbae]]

== Uí Néill an Tuaiscirt ==
* [[Uí Néill an Tuaiscirt]] &amp;larr; [[Aileach]], [[Ríthe Ailigh]], [[Muiredach mac Eógain]]=[[Muireadhach mac Eoghain]], [[Colcu mac Domnaill]]=[[Colga mac Domhnaill]], [[Máel Fithrich mac Áedo]] Uaridnach=[[Maol Fithrigh mac Aodha]], [[Ernaine mac Fiachnai]]=[[Earnaine mac Fiachna]], [[Urthuile mac Máele Tuile]]-, [[Crundmáel mac Suibni]] Menn=[[Crannmhaol mac Suibhne]], [[Ferg mac Crundmaíl]]=[[Fearg mac Crannmhaoil]], [[Máel Dúin mac Máele Fithrich]]=[[Maol Dúin mac Maoil Fhithrigh]], [[Fland mac Máele Tuile]]=[[Flann mac Maoil Tuile]], [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]=[[Maol Dúin mac Aodha Alláin]], [[Murchad mac Máele Dúin]]=[[Murchadh mac Maoil Dúin]], [[Domnall mac Áeda]]=[[Domhnall mac Aodha (rí Ailigh)]], [[Muirchertach mac Néill]]=[[Muircheartach mac Néill]], [[Flaithbertach Ua Néill]]=[[Flaithbheartach Ó Néill]], [[Domnall Ua Lochlainn]]==[[Domhnall Mac Lochlainn]], [[Niall Mac Lochlainn]], [[Áed in Macáem Tóinlesc]] Ua Néill=[[Aodh an Macaomh Tóinleasc]] mac Muircheartaigh, [[Ríthe Thír Eoghain]], [[Grianán Ailigh#Miotaseolaíocht]], [[Conall Gulban]], [[Cenél Conaill]]=[[Cineál Chonaill]], [[Tír Chonaill]], [[Ríthe Thír Chonaill]], [[Conall Cú mac Áedo]]=[[Conall Cú mac Aodha]], [[Áed Muinderg]] mac Flaithbertaig=[[Aodh Muindearg]], [[Loingsech mac Flaithbertaig]]=[[Loingseach mac Flaithbheartaigh]], [[Murchad mac Flaithbertaig]]=[[Murchadh mac Flaithbheartaigh]], [[Domnall mac Áeda Muindeirg]]=[[Domhnall mac Aodha Mhuindeirg]], [[Eógan mac Néill]]=[[Eoghan mac Néill]], [[Cenél nEógain]]=[[Cineál Eoghain]], [[Tír Eoghain]], [[Ruaidrí ua Canannáin]]

== Ulaid ==
* [[Dál Fiatach]], [[Uí Echach Cobo]], [[Fergus mac Áedáin]]=[[Fearghas mac Aodháin]], [[Cú Chuarán mac Dúngail Eilni]]=[[Cú Chuarán mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Róin mac Bécce Bairrche]]=[[Áed Róin]]=[[Aodh Róin]], [[Cathussach mac Ailello]]=[[Cathasach mac Ailealla]], [[Bressal mac Áedo Róin]]=[[Breasal mac Aodha Róin]], [[Fiachnae mac Áedo Róin]]=[[Fiachna mac Aodha Róin]], [[Tommaltach mac Indrechtaig]]=[[Tomaltach mac Ionrachtaigh]], [[Eochaid mac Fiachnai]]=[[Eochaidh mac Fiachna]], [[Cairell mac Fiachnai]]=[[Caireall mac Fiachna]], [[Máel Bressail mac Ailillo]]=[[Maol Bhreasail mac Ailealla]], [[Muiredach mac Eochada]]=[[Muireadhach mac Eochadha]], [[Matudán mac Muiredaig]]=[[Madadán mac Muireadhaigh]], [[Lethlobar mac Loingsig]]=[[Leathlobhar mac Loingsigh]], [[Cathalán mac Indrechtaig]]=[[Cathalán mac Ionrachtaigh]], [[Ainbíth mac Áedo]]=[[Ainbhioth mac Aodha]], [[Eochocán mac Áedo]]=[[Eochagán mac Aodha]], [[Airemón mac Áedo]]=[[Éireamhón mac Aodha]], [[Fiachnae mac Ainbítha]]=[[Fiachna mac Ainbhith]], [[Bécc mac Airemóin]]=[[Bxxx mac Éireamhóin]],  [[Muiredach mac Eochocáin]]=[[Muireadhach mac Eochagáin]], [[Máel Mocheirge mac Indrechtaig]]=[[Maol Mochéirí mac Ionrachtaigh]], [[Aitíth mac Laigni]]=[[Axxx mac Lxxx]], [[Cenn Etig mac Lethlobair]]=[[Cenn Étig mac Lethlobair]]=[[Ceann Éidigh mac Leathlobhair]], [[Áed mac Eochocáin]]=[[Aodh mac Eochagáin]], &lt;strike&gt;[[Loingsech mac Cenn Étig]]&lt;/strike&gt;=[[Loingsech mac Cinn Étig]], [[Áed mac Loingsig]]=[[Aodh mac Loingsigh]], [[Niall mac Eochada]]=[[Niall mac Eochadha]]


* [[Dál nAraidi]]=[[Dál Araí]], [[Dál nAraidi an Tuaiscirt]]=[[Dál Araí an Tuaiscirt]], [[Uí Echach Cobo]]=[[Uí Eachach Chobha]], [[Eilne]], [[Sárán mac Cóelbad]]=[[Sárán mac Caolbhaidh]], [[Condlae mac Cóelbad]]=[[Connla mac Caolbhaidh]], [[Fíachna Lonn mac Cóelbad]]=[[Fiachna Lonn mac Caolbhaidh]], [[Scandal mac Bécce]]=[[Scannal mac ''Bécce'']], [[Eochaid Iarlaithe mac Lurgain]]=[[Eochaid Iarlaithe]]=[[Eochaidh Iarlaithe]], [[Cathassach mac Lurgain]]=[[Cathasach mac Lorgan]], [[Dúngal Eilni mac Scandail]]=[[Dúnghal Eilne mac Scannail]], [[Cathassach mac Máele Cáich]]=[[Cathasach mac Maoil Chaoich]], [[Ailill mac Dúngaile Eilni]]=[[Ailill mac Dúnghaile Eilne]], [[Áed Aired]]=[[Aodh Aireach]], [[Lethlobar mac Echach]]=[[Leathlobhar mac Eachach]], [[Fiachra Cossalach]]=[[Fiachra Cosalach]], [[Indrechtach mac Lethlobair]]=[[Ionrachtach mac Leathlobhair]], [[Flathróe mac Fiachrach]]=[[Fxxx mac Fiachra]], [[Cináed Ciarrge mac Cathussaig]]&amp;rarr;[[Cináed Cairge mac Cathussaig]]=[[Cxxx Cairge mac Cathasaigh]]

==Déise==
* [[Déisi]]=[[Déise]], [[Dál Fiachrach Suighe]]=[[Dál Fhiachra Shuí]], [[Déisi Temro]]=[[Déise Theamhrach]], [[Déisi Becc]]=[[Déise Beag]], [[Déisi Muman]]=[[Déise Mumhan]]==[[Déisi Deiscirt]], &lt;strike&gt;[[Déisi in Tuaiscirt]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Déisi Tuaiscirt]]=[[Déise an Tuaiscirt]], [[Ríthe Dhéise Mumhan]], [[Tairired na nDéssi]]=[[Tairshireadh na nDéis]] &gt; [[Óengus Gaíbúaibthech]]=[[Aonghas Gabhuaibhtheach]], [[Ríocht Dyfed]]-, [[Cogad Gáedel re Gallaib]]=[[Cogadh Gael le Gaill]], [[Delbna]]=[[Dealbhna (dream)]]

== Miotaseolaíocht ==
* [[Bradán feasa]]

==Ard-Ríthe==
* [[Cellach mac Máele Coba]]=[[Ceallach mac Maoil Chobha]], [[Conall mac Máele Coba]]=[[Conall mac Maoil Chobha]]=[[Conall Cóel]]=[[Conall Caol]], [[Diarmait mac Áedo Sláine]]=[[Diarmaid mac Aodha Sláine]], [[Blathmac mac Áedo Sláine]]=[[Blathmac mac Aodha Sláine]], [[Sechnassach]]=[[Seachnasach]]=[[Sechnassach mac Blathmaic]]=[[Seachnassach mac Blathmaic]], [[Cenn Fáelad]]=[[Cenn Fáelad mac Blathmaic]]=[[Ceann Faoladh mac Blathmaic]], [[Fínsnechta Fledach]]=[[Fíonsneachta Fleách]]=[[Fínsnechta Fledach mac Dúnchada]]=[[Fíonsneachta Fleách mac Dúnchadha]], [[Loingsech mac Óengusso]]=[[Loingseach mac Aonghasa]], [[Congal Cennmagair]]=[[Conghal Ceannmhaghair]], [[Fergal mac Máele Dúin]]=[[Fearghal mac Maoil Dúin]], [[Fógartach mac Néill]], [[Cináed mac Írgalaig]]=[[Cxxx mac Iorghalaigh]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbeartach mac Loingsigh]], [[Áed Allán]]=[[Aodh Allán]], [[Domnall Midi]]&amp;rarr;[[Domhnall Mac Murchadha]]=[[Domhnall Mí]]=[[Domhnall mac Murchadha]], [[Niall Frossach]]=[[Niall Frasach]], [[Donnchad Midi]]=[[Donnchadh Mí]], [[Aed Oirdnide]]=[[Aodh Oirdní]], [[Conchobar mac Donnchada]]=[[Conchúr mac Donnchadha]]], [[Niall Caille]] / [[Fedelmid mac Cremthainn]] ([[Annála Inis Faithlinn|AIF]]), [[Niall Noígíallach]] &amp;larr; [[Níall Noígíallach]], ([[Fiachrae Cássan]]=)[[Fiachrae Cassán]]=[[Fiachra Casán]], [[Dáire Drechlethan]]=[[Dáire Dreachleathan]], [[Áed Findliath]]=[[Aodh Fionnliath]], [[Niall Glúndub]]=[[Niall Glúindubh]], [[Donnchad Donn]]=[[Donnchadh Donn]], [[Congalach Cnogba]]=[[Conghalach Cnobha]], [[Domnall ua Néill]]=[[Domhnall Ó Néill]], [[Donnchad mac Briain]]=[[Donnchadh mac Briain]], [[Diarmait mac Máel na mBó]]=[[Diarmait mac Maíl na mBó]]=[[Diarmaid mac Maoil na mBó]], [[Flaithbertach mac Loingsig]]=[[Flaithbheartach mac Loingsigh]]

==Scéalta==
* [[Scátháin na bhFlatha]], [[Sedulius Scottus]]-, [[Caithréim Chellacháin Chaisil]], [[Cogad Gáedel re Gallaib]], [[Senchas Fagbála Caisil]], [[Immram Curaig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Maíle Dúin]]=[[Máel Dúin]]=[[Maol Dúin]], [[Immram curaig Ua Corra]]=[[Iomramh Currach Uí Chorra]], [[Imrum Snedhghusa ocus Mic Ríagla]]=[[Iomramh S agus Mic Riagla]], [[Baile Suibne]]=[[Buile Shuibhne]], [[Cath Maige Rátha]], [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]-, [[Mo Ling]]-, [[Fled Dúin na nGéd]], [[Aided Chlainne Tuirenn]]=[[Oidheadh Chlainne Tuireann]], [[Aided Muirchertaig meic Erca]], &lt;strike&gt;[[Aislinge Meic Chon Glinne]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Aislinge Meic Con Glinne]], [[Amra Choluim Chille]], [[Caithréim Cellaig]], [[Compert Mongáin]]=[[Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]], [[Eachtra Thaidhg mhic Céin]]=[[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg mhic Céin]], [[Fingal Rónáin]], [[Máel Dúin (uathimdhealú)]]=[[Maol Dúin (uathimdhealú)]], [[Scéla Cano meic Gartnáin]], [[Tochmarc Becfola]], [[Duanaire Finn]], [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]], [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]], [[Echtra Cormaic i Tír Tairngiri]] &amp;rarr; [[Cormac mac Airt]], [[Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] &amp;rarr; [[Tadhg mac Céin]], [[Fotha Catha Cnucha]] &amp;rarr; [[Cumall]], [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis]] &amp;rarr; [[Naomh Breandán]]

== ''Ól nÉchmacht'' ==
* [[Annála Connacht]]=[[Annála Chonnacht]], [[Cóiced Ol nEchmacht]]=[[Cóiced Ól nÉchmacht]]=[[Cúige Dhál Éachmacht]], [[Fir Craibe]]=[[Fir Chraibhe]], [[Túatha Taíden]]=[[Tuatha Taiden]]=[[Tuatha Taoidhean]], [[Delbna Nuadat]]=[[Dealbhna Nuad]], [[Dealbhna Thír Dhá Loch]], ([[Corco Mogha]]), [[Cálraige]], [[Partraige]], [[Corco Fir Trí]]=[[Corca Fhir Thrí]], [[Cian d'Fhearaibh Bolg]]=[[Cian d'Fhir Bholg]]

== Conmhaicne ==
* [[Conmhaicne#Clanna]], [[Conmhaicne Mara]], [[Conmaícne Dúna Móir]]=[[Conmhaicne Dhúin Mhóir]], [[Trícha Máenmaige]]=[[Conmaícne Máenmaige]]=&lt;strike&gt;[[Conmhaicne Mheáinmhaigh]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaigh]]&amp;rarr;[[Conmhaicne Mheánmhaighe]], [[Conmaícne Cúile]]=[[Conmhaicne Coille]], [[Cluain Conmhaícne]]=[[Cluain Chonmhaicne]], &lt;strike&gt;[[Conmhaícne Cenel Luacháin]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Conmaícne Cenél Luacháin]]=[[Conmhaicne Cineál Luacháin]], [[Conmaícne Carra]]=[[Conmhaicne Ceara]], [[Conmhaicne Anghaile]], [[Uí Fiachrach Finn]]=[[Uí Fhiachrach Fhionn]], [[Maigh Nissi]]&amp;rarr;[[Liatroim, Barúntacht, Contae Liatroma]], [[Eolas mac Biobhsaigh]], [[Muintir Eolais]], [[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fíonacha]]

== Connachta ==
* [[Connachta]], [[Ríthe na gConnacht]], [[Brión mac Echach Mugmedóin]]=[[Brión mac Echach Muigmedóin]]=[[Brian mac xxx]], [[Ailill mac Echach Mugmedóin]]=[[Ailill mac xxx]], [[Fiachrae]]=[[Fiachra]], [[Cairpre mac Néill]]=[[Cairbre mac Néill]], [[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]], [[Ciarraige Aí]]=[[Ciarraí Aoi]], [[Ciarraige Locha na nÁirne]]=[[Ciarraí Locha na nAirní]], [[Ciarraige Airtig]]=[[Ciarraí Airtigh]], [[Ciarraige Óic Bethra]]=[[Ciarraí Óig Bheathra]], [[Aidne]]=[[Aidhne]], [[Áengus mac Umor]]=[[Aonghas mac Úmhór]], [[Amalgaid mac Fiachrach]]=[[Amhalaí mac Fiachra]], [[Dauí Tenga Uma]]=[[Dxxx Teanga Umha]], [[Duinsech ingen Duach]]=[[Duinseach ní Dhuach]], [[Eógan Bél]]=[[Eoghan Béal]], [[Ailill Inbanda]]=[[Ailill Baineanda]], [[Echu Tirmcharna]]=[[Eocha Tirimcharna]], [[Áed mac Echach]]=[[Aodh mac Eachach]], [[Uatu mac Áedo]]=[[Uada mac Aodha]], [[Colmán mac Cobthaig]]=[[Colmán mac Cobhthaigh]], [[Rogallach mac Uatach]], [[Loingsech mac Colmáin]], [[Guaire Aidne mac Colmáin]]=[[Guaire Aidhne mac Colmáin]], [[Cenn Fáelad mac Colgan]]=[[Ceann Faoladh mac Colgan]], [[Dúnchad Muirisci]]=[[Dúnchadh Mhuirisce]], [[Fergal Aidne mac Artgaile]]=[[Fearghal Aidhne mac Ardaile]], [[Muiredach Muillethan]]=[[Muireadhach Moilleathan]], [[Cellach mac Rogallaig]]=[[Ceallach mac Raghallaigh]], [[Indrechtach mac Dúnchado]]=[[Indreachtach mac Dúnchadha]], [[Indrechtach mac Muiredaig]]=[[Indreachtach mac Muireadhaigh]], [[Domnall mac Cellaig]]=[[Domhnall mac Ceallaigh]], [[Cathal mac Muiredaig]]=[[Cathal mac Muireadhaigh]], [[Áed Balb mac Indrechtaig]]=[[Aodh Balbh mac Indreachtaigh]], [[Forggus mac Cellaig]]=[[Fearghas mac Ceallaigh]], [[Ailill Medraige mac Indrechtaig]]=[[Ailill Mheadraí mac Indreachtaigh]], [[Dub-Indrecht mac Cathail|Dubh-Indreacht mac Cathail]], [[Donn Cothaid mac Cathail]]=[[Donn Cothú mac Cathail]], [[Flaithrí mac Domnaill]]=[[Flaithrí mac Domhnaill]], [[Artgal mac Cathail]]=[[Ardal mac Cathail]], [[Tipraite mac Taidg]]=[[Tiobraid mac Taidhg]], [[Cináed mac Artgail]]=[[Cináed mac Ardail]], [[Colla mac Fergusso]]=[[Colla mac Fearghasa]], [[Muirgius mac Tommaltaig]], [[Diarmait mac Tommaltaig]], [[Cathal mac Muirgiussa]]=[[Cathal mac Muiriosa]], [[Murchad mac Áedo]]=[[Murchadh mac Aodha]], [[Fergus mac Fothaid]]=[[Fearghas mac Fothaidh]], [[Finsnechta mac Tommaltaig]], [[Mugron mac Máele Cothaid]], [[Conchobar mac Taidg Móir]]=[[Conchúr mac Taidhg Mhóir]], [[Áed mac Conchobair]]=[[Aodh mac Conchúir]], [[Tadg mac Conchobair]]=[[Tadhg mac Conchúir]], [[Cathal mac Conchobair]]=[[Cathal mac Conchúir]], [[Tadg mac Cathail]]=[[Tadhg mac Cathail]], [[Fergal Ua Ruairc]]=[[Fearghal Ó Ruairc]], &lt;strike&gt;[[Conchobar mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Conchobar mac Taidg]], &lt;strike&gt;[[Cathal mac Tadg]]&lt;/strike&gt;=[[Cathal mac Taidg]]=[[Cathal mac Taidhg]], [[Cathal mac Conchobair maic Taidg]]=[[Cathal mac Conchúir mhic Thaidhg]], [[Tadg in Eich Gil]]=[[Tadhg an Eich Ghil]], [[Art Uallach Ua Ruairc]]=[[Art Ualach Ó Ruairc]], [[Áed in Gai Bernaig|Aodh an Gha Bhearnaigh]], [[Áed Ua Ruairc]]=[[Aodh Ó Ruairc]], [[Ruaidrí na Saide Buide]]=[[Ruairí na Saidhe Buí]], &lt;strike&gt;[[Flaithbertaigh Ua Flaithbertaigh]]&lt;/strike&gt;=[[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaithbheartach Ó Flaithbheartaigh]], [[Tadg mac Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Tadhg mac Ruairí Ó Conchúir]], [[Domnall Ua Ruairc]]=[[Domhnall Ó Ruairc]], [[Domnall Ua Conchobair]]=[[Domhnall Ó Conchúir]], [[Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]], [[Ruaidrí Ua Conchobair]]=[[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair]]=[[Ruaidrí mac Tairrdelbaig Ua Conchobair]], [[Uí Briúin]]=[[Uí Bhriúin]] &amp;larr; [[Uí Briúin Aí]]=[[Uí Bhriúin Aoi]] &amp;larr; [[Uí Briúin Seóla]]=[[Uí Bhriúin Seola]] &amp;larr; [[Uí Briúin Bréifne]]=[[Uí Bhriúin Bhréifne]] &amp;larr; [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muireadhaigh]] &amp;larr; [[Síl Cellaig]]=[[Síol Cheallaigh]] &amp;larr; [[Síl Cathail]]=[[Síol Chathail]], [[Muintir Murchada]]=[[Muintir Mhurchadha]], [[Clann Fhergail]]=[[Clann Fhearghaile]], [[Clann Taidg]]=[[Clann Taidhg]], [[Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada]]=[[Críochadóireacht chiníoch dúchais Mhuintir Mhurchadha]], &lt;strike&gt;[[Uí Chonchúír]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Uí Chonchúir]], [[Uí Fiachrach]]=[[Uí Fhiachrach]]=[[Uí Fiachra]], [[Uí Fiachrach Aidne]]=[[Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Uí Fiachrach Muaide]]=[[Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Cenél Áeda na hEchtge]]=[[Cineál Aodha na hEachtaí]], [[Seachnasach mac Donnchadha]], [[Uí Sheachnasaigh]], [[Uí Dhubhda]], [[Uí Ruairc]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]]=[[Muircheartach Nár mac Guaire]], [[Conchobar Maenmaige Ua Conchobair]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Conchúir]], [[Cathal Carragh Ua Conchobair]]

{{Navbox
 | name = Ríocht na gConnacht
 | title = [[Ríocht na gConnacht]]

 | group1 = [[Tuath]]a
 | list1 = 
 {{Navbox|child

   | group1 = [[Connachta]]
   | list1 = [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin|Uí Briúin Bréifne]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Umaill|Uí Briúin Maille]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Partraige]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Finn]]&amp;nbsp;• [[Cairbre Drom Cliabh]]

   | group2 = [[Ulaid]]
   | list2 = [[Conmhaicne Mara]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cenéoil Dubáin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Cúile Tolad]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Maigh Réin]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Meánmhaighe]]&amp;nbsp;• [[Conmhaícne|Conmhaícne Sléibe Formaile]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Aí]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Locha na nÁirne]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Airtech]]&amp;nbsp;• [[Ciarraige Óic Bethra]] &amp;nbsp;• [[Soghain]]

   | group3 = [[Deirgtine]]
   | list3 = [[Luigne Chonnacht|Luighne]]&amp;nbsp;• [[Corca Fhir Trí]]&amp;nbsp;• [[Gailenga]]&amp;nbsp;• [[Delbna]]&amp;nbsp;• [[Éile]]

   | group4 = [[Érainn]]
   | list4 = [[Cálraige]]&amp;nbsp;• [[Dartraige]]

   | group5 = Eile
   | list5 = [[Fir Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Dál nDruithne]]&amp;nbsp;• [[Gamanraige]]&amp;nbsp;• [[Fir Domnann]]&amp;nbsp;• [[Senchineoil]]&amp;nbsp;• [[Grecraige]]&amp;nbsp;• [[Delbhna|Delbhna Cuile Fabhair]]&amp;nbsp;• [[Dealbhna Thír Dhá Loch|Delbna Tír Dhá Locha]]&amp;nbsp;• [[Delbna Nuadat]]&amp;nbsp;• [[Uaithne]]&amp;nbsp;• [[Masraige]]&amp;nbsp;• [[Corco Moga]]
 
 }}

 | group2 = Rítheaghlaigh
 | list2 = 
 {{Navbox|child
 
   | group1 = Muintreacha
   | list1 = [[Uí Fiachrach]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Aidne]]&amp;nbsp;• [[Uí Fiachrach Muaide]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Seóla]]&amp;nbsp;• [[Uí Briúin Aí]]&amp;nbsp;• [[Uí nAilello]]&amp;nbsp;• [[Uí Maine]]

   | group2 = Clanna
   | list2 = [[Uí Sheachnasaigh]]&amp;nbsp;• [[Uí Chonchúir]]&amp;nbsp;• [[Uí Dhubhda]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlannagáin]]&amp;nbsp;• [[Uí Ruairc]]&amp;nbsp;• [[Uí Fhlaithbheartaigh]]

 }}

 | group10 = Ríochtaí comharbachta
 | list10 = [[Uí Maine]] ([[Síol Anmchadha]], [[Máenmaige]], [[Clann Uatach]])&amp;nbsp;• [[Bréifne]] ([[Bréifne Thoir|Thoir]] agus [[Bréifne Thiar|Thiar]])&amp;nbsp;• [[Uí Díarmata]]&amp;nbsp;• [[Síl Máelruain]]&amp;nbsp;• [[Magh Luir]]&amp;nbsp;• [[Umaill]]&amp;nbsp;• [[Iar Connacht]]

 | group11 = Ábhair
 | list11 = [[Ríthe na gConnacht]]&amp;nbsp;• [[Ráth Cruachan]]&amp;nbsp;• [[Annála Connacht]]&amp;nbsp;• [[Táin Bó Flidais]]&amp;nbsp;• [[Cóiced Ol nEchmacht]]&amp;nbsp;• [[Nagnatae]]&amp;nbsp;• [[Auteini]]&amp;nbsp;• [[na Trí Tuatha]]&amp;nbsp;• [[Clann Taidg]]&amp;nbsp;• [[Clann Fhearghaile]]&amp;nbsp;• [[Muintir Murchada]]&amp;nbsp;• [[Maigh Seóla]]

| belowclass = hlist
| below      = {{Icon|Category}} [[:Catagóir:Connachta|Category]]&amp;nbsp;• {{Icon|WikiProject}} [[Wikipedia:WikiProject Celts|WikiProject]]
}}

== Íochtar Chonnacht ==
* [[Íochtar Chonnacht]], [[Cairbre Drom Cliabh]]=[[Cairbre Dhroim Chliabh]], [[Corann]], [[Cúl ó bhFionn]] ([[Cúil Ó bhFinn]]-), [[Luigne Chonnacht]]=[[Luíne Chonnacht]], [[Tír Fíacrach Múaide]]=[[Tír Fhiacrach Mhuaidhe]], &lt;strike&gt;[[Tir Ollíol]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Tír Ollíol]]=[[Tír Oirill]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Aidhne]], [[Goibnenn mac Conaill]]=[[Goibhneann mac Conaill]], [[Cobthach mac Gabráin]]=[[Cobhthach mac Gabhráin]], [[Cellach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guairi]]=[[Ceallach mac Guaire]], [[Muirchertach Nár mac Guairi]], [[Conchobar mac Cummascaig]]=[[Conchúr mac Cumascaigh]], [[Art mac Flaitnia]]=[[Art mac Flaithnia]], [[Anluan mac Conchobhair]]=[[Anluan mac Cumascaigh]], [[Cathal Aidhne mac Ailealla]]-, [[Cléireach mac Ceadaigh]]-, [[Tighearnach mac Cathmogha]]=[[Tiarnach mac Cathmhogha]]-, [[Uathmharán mac Brocáin]]-, [[Mael Fabhaill mac Cléirigh]]=[[Maolfhabhaill mac Cléirigh]], [[Eidhean mac Cléirigh]], [[Tighearnach ua Cléirigh]], [[Mael Macduach]]=[[Maol xxx]]-, [[Domhnall mac Lorcáin]]-, [[Flann Ua Cléirigh]]-, [[Comhaltán Ua Cléirigh]], [[Mac Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Giolla Cheallaigh Ua Cléirigh]], [[Mael Ruanaidh na Paidre Ua hEidhin]], [[Ua Comhaltáin Ua Cléirigh]], [[Mael Fabhaill Ua hEidhin]], [[Giolla na Naomh Ua hEidhin]], [[Aodh Ua hEidhin]], [[Giolla Mo Choinne Ua Cathail]], [[Giolla Cheallaigh Ua hEidhin]]-, [[Muirgheas Ua hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin]]-, [[Eoghan Ó hEidhin (II)]]

== Maigh Sheola ==
* [[Maigh Seóla]]=[[Maigh Sheola]], [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Cléirchén mac Murchadha]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Murchadh mac Flainn mhic Gleithneacháin]], [[Ruaidhrí mac Coscraigh]], [[Maelcairearda]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]]-

== Iar Chonnacht ==
* [[Iar Connacht]]=[[Iar Chonnacht]], (Maigh Sheola: [[Donn mac Cumascaigh]], [[Maolán mac Cathmhogha]], [[Murchadh mac Maonaigh]], [[Urchadh mac Murchadha]], [[Donnchadh mac Urchadha]], [[Brian mac Maolruanaidh]], [[Muireadhach ua Flaithbheartaigh]], [[Murchadh ua an Chapaill Ua Flaithbheartaigh]], [[Cathal mac Ruaidhrí]], [[Amhalaidh mac Cathail]]), [[Cathal mac Tigernáin]]=[[Cathal mac Tiarnáin]], Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (I)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (I)]], [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (I)]], Mac meic Aedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Mac mic Aodha Ua Flaithbheartaigh]]=[[Mac mhic Aodha Ó Flaithearta]], [[Flaithbertach Ua Flaithbertaigh]]=[[Flaitheartach Ó Flaithearta]], [[Brian Ua Flaithbheartaigh]]=[[Brian Ó Flaithearta]], [[Muireadhach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muireadhach Ó Flaithearta]], [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (I)]], Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (II)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (II)]], Áedh Ua Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Aodh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Ó Flaithearta (II)]], [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]]=[[Conchúr Ó Flaithearta (II)]], Ruadhri Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (III)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (III)]], Murtough Ua Flaithbertaigh&amp;rarr;[[Muircheartach Ua Flaithbheartaigh]]=[[Muircheartach Ó Flaithearta]], Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (IV)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (IV)]], [[Aedh Mór Ua Flaithbheartaigh]]=[[Aodh Mór Ó Flaithearta]], Morogh Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Murchadh Ua Flaithbheartaigh]]=[[Murchadh Ó Flaithearta]], Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh&amp;rarr;[[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh (V)]]=[[Ruairí Ó Flaithearta (V)]]


Cúigear Ruairí..!
# Rúaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1061.13: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh, ACM 1145.17: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh.
# Ruadhri Ua Flaithbertaigh, AU 1186.7 LATE: Ruaidhri h-Ua Flaithbertaigh, ACM 1186.2: Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
# Rudhraighe Ó Flaithbheartaigh, ACM 1214.6: Brian mac Ruaidhri Í Fhlaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh
# Ruaidhri Ó Flaithbheartaigh, ACM 1256.9: Ruaidhri Ua Flaithb&lt;u&gt;e&lt;/u&gt;rtaigh 


Beirt Aodh
# [[Aedh Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1079.8: Aedh Ua Flaithbhertaigh
# Áedh Ua Flaithbheartaigh, ACM 1178.10: Aodh Ua Flaithbertaigh


Beirt Chonchúr
# [[Conchobhar Ua Flaithbheartaigh]], ACM 1132.11: Concobhar Ua Flaithbheartaigh,
# [[Conchubhar Ua Flaithbheartaigh]], AU 1186.7 LATE: Conchubhar h-Ua Flaithbhertaigh

== Uí Dhiarmada ==
* [[Uí Díarmata]]=[[Uí Dhiarmada]], [[Ríthe Uí Dhiarmada]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]]=[[Tadhg Uí Dhiarmada]], [[Cú Cheanainn mac Taidhg]], [[Giolla Comáin mac Néill]], [[Muirghius mac Aodha]], [[Mac Con Cheanainn]], [[Muirgheas ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (I)]], [[Muirgheas Ua Con Cheanainn]], [[Aodh Ua Con Cheanainn (II)]], [[Tadhg Ua Con Cheanainn]], [[Uada Ua Con Cheanainn]], [[Cú Cheanainn Ó Con Cheanainn]]

== Síol Anmchadha ==
* [[Síol Anmchadha]], [[Ríthe Shíol Anmchadha]], [[Diarmaid mac Dúnadhaigh]], [[Cú Chonnacht mac Dúnadhaigh]], [[Madadhán mac Gadhra Mhóir]], [[Gadhra Mór mac Dúnadhaigh]], [[Doghra mac Dúnadhaigh]], [[Dúnadhach mac Con Chonnacht]], [[Diarmaid mac Madadháin]], [[Madadhán Reamhar Ua Madadháin]], [[Gilla Find mac Maic Uallacháin]]=[[Giolla Fionn mac Mhic Uallacháin]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Cú Choirne Ua Madadháin]], [[Madadhán Mór Ua Madadháin]], [[Maoileachlann Ua Madadháin]], [[Diarmaid Cléireach Ua Madadháin]], [[Madadhán Óg Ó Madadháin]], [[Cathal Ó Madadháin]]

== Uí Mhaine ==
* [[Uí Maine]]=[[Uí Mhaine]], [[Máine Mór]]=[[Maine Mór]]?, [[Ríthe Uí Mhaine]], [[Bresal mac Maine Móir]]=[[Breasal mac Maine Mhóir]], [[Fiachra Finn]], [[Conall Cas Ciabhach]], [[Dallán mac Breasail]], [[Duach mac Dalláin]], [[Lughaidh mac Dalláin]], [[Feradhach mac Lughadha]]=[[Fearadhach mac Luighdheach]], [[Maine mac Cerbaill]]=[[Maine mac Cearbhaill]], [[Marcán]], [[Cairbre Crom]], [[Brenainn mac Cairbre]], [[Aedh Buidhe]]=[[Aodh Buí]], [[Conall mac Maelduib]]=[[Conall mac Maolduibh]], [[Marcán mac Tommáin]]=[[Marcán mac Tomáin]], [[Fithceallach mac Flainn]]=[[Ficheallach mac Flainn]], [[Sechnassach mac Congail]]=[[Seachnasach mac Congail]], [[Dluthach mac Fithcheallaigh]]=[[Dlúthach mac Ficheallaigh]], [[Cathal Maenmaighe]]=[[Cathal Mheánmhaigh]], [[Ailill ua Daimine]]=[[Ailill ua Daimhine]]=[[Ailill ó Daimhine]], [[Inreachtach mac Dluthaigh]]=[[Inreachtach mac Dlúthaigh]], [[Aedh Ailghin]]=[[Aodh Ailghin]], [[Dunchadh ua Daimhine]]=[[Dúnchadh ó Daimhine]], [[Conall mac Fidhghaile]], [[Dunchadh mac Duib Da Tuadh]]=[[Dúnchadh mac Duibh Dhá Thuadh]],  [[Amhalgaidh]], [[Ailill mac Inreachtaigh]], [[Dub Dá Leithe mac Tomaltaigh]]=[[Dubh Dhá Leath mac Tomaltaigh]], [[Cathal mac Murchadha]], [[Cathal mac Ailella]]=[[Cathal mac Ailealla]], [[Mughrón mac Sochlacháin]], [[Sochlachán mac Diarmata]]=[[Sochlachán mac Diarmada]], [[Murchadh mac Sochlacháin]], [[Murchadh mac Aodha Uí Mhaine]], [[Geibennach mac Aedha]]=[[Geibheannach mac Aodha]], [[Muirgheas mac Domhnaill]]
* [[Tadg Mór Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Mór Ó Ceallaigh]], Gadhra mac Dúnadhaigh, [[Concobar mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Conchúr mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmait mac Taidg Ua Cellaigh]]=[[Diarmaid mac Taidhg Ó Ceallaigh]], [[Dunchadh Ua Cellaigh]]=[[Dúnchadh Ó Ceallaigh]], [[Aed Ua Cellaigh]]=[[Aodh Ó Ceallaigh]], [[Diarmaid Ua Madadháin]], [[Tadg Ua Cellaigh]]=[[Tadhg Ó Ceallaigh]], [[Conchobar Maenmaige Ua Cellaigh]]=[[Conchúr Mheánmhaighe Ó Ceallaigh]], [[Murchad Ua Cellaigh]]=[[Murchadh Ó Ceallaigh]], [[Domnall Mór Ua Cellaigh]]=[[Domhnall Mór Ó Ceallaigh]]

== Ríthe Shliabh Lugha ==
* [[Sliabh Lugha]]&amp;rarr;[[Ríthe Sliabh Lugha]]=[[Ríthe Shliabh Lugha]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (I)]], [[Ruairí Ó Gadhra (I)]], [[Domhnall Ó Gadhra]], [[Donn Sléibhe Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (II)]], [[Ruairí Ó Gadhra (III)]]

== Magh Loirg ==
* [[Mag Luirg]]=[[Magh Loirg]], [[Ríthe Mhagh Loirg]], [[Maolruanaidh Mór mac Taidhg]], [[Muircheartach mac Maolruanaí Mhóir]], [[Tadhg mac Muircheartaigh]], [[Maolruanaidh mac Taidhg]], [[Tadhg Mór mac Maolruanaí]], [[Maolseachlann mac Taidhg Mhóir]], &lt;strike&gt;[[Diarmad mac Taidhg Mhóir]]&lt;/strike&gt;&amp;rarr;[[Diarmaid mac Taidhg Mhóir]], [[Muirgheas mac Taidhg Mhóir]], [[Conchúr mac Diarmada]], [[Tomaltach na Cairge Mac Diarmata]]=[[Tomaltach na Carraige Mac Diarmada]], [[Cormac Mac Diarmada (I)]]

== Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe ==
* [[Ríthe Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], [[Aireachtach ua Dúnchadha Mhuirsce]], [[Connmhach mac Duinn Cothaidhe]]=[[Conmhach mac Doinn Cothaithe]], [[Dubhda mac Conmhaigh]], [[Aodh ua Dubhda]], [[Maol Ruanaidh Ua Dubhda]], [[Aedhuar Ua Dubhda]], [[Muircheartach An Collach Ua Dubhda]], [[Domhnall Fionn Ua Dubhda]], [[Mac Aodha Ua Dubhda]], [[Amhlaibh mac Domhnaill Fhionn Ua Dubhda]], [[Mac Domhnaill Ua Dubhda]], [[Aodh mac Muircheartaigh Ua Dubhda]], [[Ruaidhrí Mear Ua Dubhda]], [[An Cosnamhaigh Ua Dubhda]], [[Taichleach Ua Dubhda]]
* Eile gan leathanaigh: Cathal mac Ailealla, Aodh mac Maoil Phádraig, Mael Cluiche mac Conchobair=Maol Cloiche mac Conchúir, ''Crichan mac Mael Muire''

== Umhaill ==
* &lt;strike&gt;[[Umall]]&lt;/strike&gt;=[[Umaill]]=[[Umhaill]], [[Ríthe Umhaill]], [[Maille mac Conaill]], [[Flannabhra]], [[Dunghal mac Flaithniadh]], [[Aedhghal]], [[Flathghal mac Flannbhrath]], [[Cosgrach mac Flannbhrath]], [[Cairbre mac Cinaedh]], [[Gilla na nInghen Ua Cobhthaigh]], [[Domhnall Ó Máille (I)]], [[Domhnall Ó Máille (II)]] (Rua), [[Domhnall Ó Máille (III)]], [[Aodh Ó Máille]], [[Diarmaid Ó Máille]], [[Tadhg mac Diarmada Ó Máille]]

== Ríthe Luíne Chonnacht ==
* [[Ríthe Luíne Chonnacht]], [[Eaghra Paiprigh mac Saorghais]]

== Eile (3) ==
* [[Ríochtaí Éireann]]
* [[Liosta de Bharúntachtaí]]

= Bliain 4, 2021 - 2022 =
== Feabhsú na Gaeilge ==
Mar is gnách... féach thuas.

== Ollaimh Éireann ==
* [[Adna mac Uthidir]], [[Torna Éices]], [[Dubhthach moccu Lughair]], ([[Dallán Forgaill]]), [[Senchán Torpéist]], &lt;strike&gt;[[Máel Muire Otháin]]=&lt;/strike&gt;[[Máel Muire Othna]]=[[Maol Mhuire Fhathna]], [[Flann mac Lonáin]], &lt;strike&gt;[[Torpaid mac Taicthech]]=&lt;/strike&gt;[[Torpaid mac Taicthich]]=[[]], [[Óengus mac Óengusa]]=[[Aonghas mac Aonghasa]], [[Bard Boinne]], [[Uallach ingen Muinecháin]], [[Cormacán Éigeas]], [[Cinaedh Ua hArtagáin]]=[[Cinaedh ua hArtagáin]]=[[Cionnaoth ó hArtagáin]], [[Eochaidh Ua Floinn]]=[[Eochaidh ua Floinn]], [[Urard mac Coise]], [[Clothna mac Aenghusa]], [[Muircheartach mac Con Cheartaigh Mac Liag]], [[Cúán úa Lothcháin]], [[Cú Mara mac Maic Liac]], [[Mac Beathaidh mac Ainmire]], [[Ceaunfaeladh ua Cuill]]=[[]], [[Flaithem mac Maele Gaimrid]], [[Cellach úa Rúanada]], [[Mael Isa ua Máilgiric]], [[Cú Collchaille Ua Baígilláin]], [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Gofraidh Fionn Ó Dálaigh]],
# [[Cearbhall mac Lochlainn Ó Dálaigh]],
# [[Sean mac Fergail Óicc Ó hUiccinn]]

== Ginealas ==
* [[Ginealas Éireannach]], [[Leabhar na nGinealach]], [[Coimre na nGinealach]], [[An Leabhar Muimhneach]], [[Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh]]=[[Leabhar Chlann Mhaoil Ruanaidh]], [[Leabhar Clainne Suibhne]]=[[Leabhar Chlann Suibhne]], [[Leabhar Ádhaimh Uí Chianáin]]

== Gineolaithe ==
* [[Eochaid ua Flannacáin]], [[Flann Mainistrech]]=[[Flann Mainistreach]], [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]], [[Gilla Críst Ua Máel Eóin]]=[[Giolla Chríost Ó Maoil Eoin]], [[Amhlaoibh Mór mac Fir Bhisigh]], [[Gilla na Naemh Ua Duinn]]=[[Giolla na Naomh Ó Duinn]], [[Giolla Íosa Mac Fir Bhisigh]], [[Tanaide Mór mac Dúinnín Ó Maolconaire]]=[[Tanaí Mór mac Dúinnín Ó Maolchonaire]], [[Domnall Ó Cuindlis]], [[Lúcás Ó Dalláin]], [[Seán Mór Ó Dubhagáin]], [[Ádhamh Ó Cianáin]], [[Ádhamh Cúisín]], [[Faolán Mac an Ghabhann na Scéal]], [[Giolla Íosa Mór Mac Firbhisigh]], [[Giolla na Naomh Ó hUidhrín]], [[Giolla na Naomh Mac Aodhagáin]], [[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]]=[[Cú Choigríche Ó Cléirigh]], [[Lughaidh Ó Cléirigh]], [[Cú Choigcríche Ó Duibhgeannain]]=[[Cú Choigríche Ó Duibhgeannáin]], [[Triallam timcheall na Fodla]], [[Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh]], [[Críchad an Chaoilli]], [[Máel Muire mac Céilechair]]=[[Maol Mhuire mac Céileachair]]-

== Scoláirí ==
* [[James Ware]]-, [[Uilliam Ó Duinnín]], [[Seán Ó Catháin]], [[Séarlas Ó Conchubhair Doinn]]=[[Séarlas Ó Conchúir Dhoinn]], [[John O'Donovan (scoláire)]]=([[Seán Ó Donnabháin]]), [[John O'Hart]]-, ([[Edward MacLysaght]]=[[Éamonn Mac Giolla Iasachta]]), [[Nollaig Ó Muraíle]]-, ([[Rudolf Thurneysen]]), [[Osborn Bergin]]-, [[R. I. Best]]=[[Richard Irvine Best]]-, ([[D. A. Binchy]]), ([[Kuno Meyer]]), ([[Eugene O'Curry]]=[[Eoghan Ó Comhraí]]), [[James Carney]], [[John Carey]], ([[T. F. O'Rahilly]]=[[Tomás Ó Rathile]]=[[Tomás Ó Rathaile]]), [[Francis J. Byrne]]=[[Francis John Byrne]], [[Edel Bhreathnach]], [[John T. Koch]]-, [[Celtica (iriseán)]], [[Éigse (iriseán)]], [[R. A. Stewart Macalister]], [[T. M. Charles-Edwards]]=[[Thomas Charles-Edwards]], [[Hubert T. Knox]]=[[Hubert Thomas Knox]], [[Donnchadh Ó Corráin]]

== Déise ==
* [[Ríthe Dhéise Mumhan]]
* [[Dál gCais]]+
** [[Dál gCais#Stair]]

== Suíomhanna ==
# [[A. G. van Hamel]], [[Stichting Van Hamel]], [[CODECS]], *selgā
# [[Thesaurus Linguae Hibernicae]] (TLH)
# [[Irish Script on Screen]], [[Meamram Páipéar Ríomhaire]] (ISoS, ISOS)
# [[Celtic Digital Initiative]] (CDI)

== Dál Riada ==
* [[Dál Riada]], [[Ríthe Dhál Riada]], [[Fearghas Mór mac Eirc]]=[[Fearghas Mór]], [[Domhanghart Réite]], [[Comhghall mac Domhanghairt]], [[Gabhrán mac Domhanghairt]], [[Conall mac Comgaill]], [[Aodhán mac Gabhráin]], [[Eochaid Buide]]=[[Eochaidh Buí]], [[Connad Cerr]], [[Domnall Brecc]]=[[Domhnall Breac]], [[Ferchar mac Connaid]]=[[Fearchar mac Connaidh]],  [[Dúnchad mac Conaing]]=[[Dúnchadh mac Conaing]], [[Conall Crandomna]]=[[Conall Crannomhna]], [[Domangart mac Domnaill]]=[[Domhanghart mac Domhnaill]], [[Máel Dúin mac Conaill]]=[[Maol Dúin mac Conaill]], [[Domnall Donn]]=[[Domhnall Donn]], [[Ferchar Fota]]=[[Fearchar Fada]], [[Eochaid mac Domangairt]]=[[Eochaidh mac Domhanghairt]], [[Ainbcellach mac Ferchair]]=[[Ainfhaichilleach mac Fearchair]], [[Fiannamail ua Dúnchado]]=[[Fianamhail ó Dúnchadha]], [[Selbach mac Ferchair]]=[[Sealbhach mac Fearchair]], [[Dúngal mac Selbaig]]=[[Dúnghal mac Sealbhaigh]], [[Eochaid mac Echdach]]=[[Eochaidh mac Eochach]], [[Alpín mac Echdach]]=[[Ailpín mac Eochach]], [[Muiredach mac Ainbcellaig]]=[[Muireadhach mac Ainfhaichilligh]], [[Eógan mac Muiredaig]]=[[Eoghan mac Muireadhaigh]]
# [[Áed Find]]=[[Aodh Fionn]]
# [[Fergus mac Echdach]]
# [[Donn Coirce]]
# [[Eochaid mac Áeda Find]]
# [[Constantine]]
# [[Oengus]]
# [[Drust]]
# [[Eoganan]]
# [[Alpin II]]
# [[Coinneach I na hAlban|Coinneach]]

== Connachta srl. ==
* [[Cairpre Gabra]]=[[Cairbre Ghabhra]], [[Senchán Torpéist]], [[Tromdámh Guaire]]

== Tuamha ==
# Muircheartach mac Toirdhealbhach
# Muircheartach Dall
# Conchúr Rua

== An Féineachas, srl ==
* [[An Féineachas]]
*# [[Aithechtúatha]]
*# [[Cóic Conara Fugill]]
* [[Breithem]]
*# [[Breithem#Stair]] &amp;larr; [[:en:Brehon#History]]
*# [[Breithem#Céilí Dé]] &amp;larr; [[:en:Brehon#Brehon Laws and the Early Irish Church(Céilí Dé)]] 
*# [[Breithem#Na Normannaigh]] &amp;larr; [[:en:Brehon#The Brehon laws and Anglo-Norman Invasion of 1169]]
* [[Dubthach maccu Lugair]]=[[Dubhthach moccu Lughair]]=[[Dubhthach mhic Lughair]]
# [[Odhrán (giolla Phádraig)]] &amp;larr; [[:en:Odran (disciple of Saint Patrick)]]
# [[Odrán]]=[[Órán]] &amp;larr; [[:en:Odran]]
#* [[Slat na ríghe]], [[Iomarbhágh na bhFileadh]]=[[Iomarbhá na bhFilí]]

== Scéalta (4) ==
# [[Navigatio Sancti Brendan]] &amp;larr; [[:de:Navigatio Sancti Brendani]]


# Aided Con Roí
# Forfess Fer Fálgae agus Síaburcharpat Con Culainn
# Orgguin Trí Mac Díarmata mic Cerbaill
# Cath Achadh Leithdheirg
# Cath Móin Daire Lothair
# Cath Cairnd Chonaill
# [[:en:List of conflicts in Ireland]]

== Ogham ==
# [[CIIC 1]]
# [[CIIC 54]]=[[Cnámh Thulach Chumann]] &amp;larr; [[:en:Tullycommon Bone]]
# [[CIIC 362]]
# [[CIIC 500]] &amp;larr; [[:en:CIIC 500]]
# [[CIIC 504]] &amp;larr; [[:en:CIIC 504]]

== Miotaseolaíocht (4) ==
# [[Miotaseolaíocht na gCeilteach]] &amp;larr; [[:en:Celtic mythology]]
#* [[Déithe na gCeilteach]]

== Ag líonadh na mbearnaí ==
* [[Rítheaghlaigh Ghaelacha]], [[Ceann na Fine]]-, [[Éire (bandia)]]+, [[Cúigí na hÉireann#Réamhstair]], [[Cúigí na hÉireann#Stair]], [[Cúige Chonnacht#Luathstair]], [[Hipitéis substráit Ghaeilise]], [[Ealaín na nOileán]]-, [[Cló na nOileán]], [[Teimpléad:Unicode chart Insular]], [[Uí Chléirigh]], [[Peter Schrijver]], [[Leabhar Ard Mhacha]]+, [[Ferdomnach]]=[[Feardhomhnach]], [[Muirchú moccu Machtheni]]-, [[Bachall Isu]]=[[Bachall Íosa]]-, [[Leabhar Dharú]], [[Cathach Cholm Cille]], [[Cúige Chonnacht#Ríocht na gConnacht]], [[Uí Chonchúir Dhoinn]], [[Síl Muiredaig]]=[[Síol Muiredaigh]]=[[Síol Mhuireadhaigh]]=[[Síol Mhuirí]], [[Uí Cellaigh]]=[[Uí Cheallaigh]], [[Cellach mac Fíonachta]]=[[Ceallach mac Fíonachta]], [[Cualu]]=[[Cuala]], [[James MacKillop]]-, [[Uí Flaithbertaigh]]=[[Uí Fhlaithbheartaigh]], [[Bé Binn iníon Urchadha]]=[[Béibhinn ní Urchadha]], [[Creassa iníon Urchadha]]=[[Creasa ní Urchadha]], [[Caineach iníon Urchadha]]=[[Caineach ní Urchadha]], [[Cainnech (ainm)]]=[[Caineach (ainm)]], [[Clann Cosgraigh]]=[[Clann Chosgraigh]], [[Muireadhach mac Aodha]], [[Ruaidhrí Mac Aodha]], [[Banfhlaith]]=[[Flaith]], [[Mhic Dhiarmada]], [[Cúige Laighean#Stair]], [[Uí Dúnchada]]=[[Uí Dhúnchadha]], [[Uí Fáeláin]]=[[Uí Fhaoláin]], [[Uí Muiredaig]]=[[Uí Mhuireadhaigh]]=[[Uí Mhuirí]], [[Uí Thuathail]], [[Uí Bhroin]], [[Leabhar Branach]], [[Mhic Giolla Phádraig]], [[Fir Cheall]], [[Uí Dhubhuir]], [[Cúige Mumhan#Stair]], [[Uí Eidirsceoil]], [[Uí Bhriain]], [[Lugaid Mend]]-, [[Conall Eachluath]]-, [[Tál Cas]], &lt;strike&gt;[[Lorcáin mac Lachtna]]&lt;/strike&gt;→[[Lorcán mac Lachtna]], [[Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain]], [[Uí Ghrádaigh]], [[Uí Allmhuráin]], [[Mhic an Airchinnigh]], [[Uí Chinnéide]], [[Órlaith ingen Cennétig]], [[Mhic Cárthaigh]], [[Mhic Cárthaigh Mhúscraí]]-, [[Mhic Cárthaigh Riabhach]]-, [[Uí Ímair]]=[[Uí Íomhair]]-, [[Uí Chaoimh]], [[Mhic Giolla Chuda]], [[Mac Giolla Chuda na gCruach]], [[Uí Dhonnchadha na nGleann]], [[Uí Chonaill]], [[Conall (idirdhealú)]], [[Uí Shúilleabháin]]-, [[Uí Cheallacháin]]-, [[Uí Dhonnchadha]]-, [[Uí Dhonnabháin]]-, [[Uí Shéaghdha]], [[Cúige Uladh#Luathstair]], [[Mhic Lochlainn]], [[Uí Dhomhnaill]], [[Máelsechnaill Ua Domnaill]]=[[Maol Seachlainn Ó Domhnaill]], [[Gofraid Ua Domnaill]]=[[Gofraidh Ó Domhnaill]], [[Domnall Óg Ua Domnaill]]=[[Domhnall Óg Ó Domhnaill]], [[Uí Dhonnghaile]], [[Uí Raghallaigh]], [[An Anaíle]], [[Uí Fhaircheallaigh]], [[Liber Flavus Fergusiorum]]+, [[Uí Fhearghail]], [[Clann Somhairle]]-, [[Féilire Thamhlachta]], [[Seán Mac Colgan]]-, [[Saltair na Rann]], [[Táin Bó]], [[Táin Bó Regamon]]
* [[Trecheng Breth Féne]], [[Echtra Cormaic]], [[Leabhar Dimma]]=[[Leabhar Dhioma]], [[Leabhar Mholing]], [[Codex Usserianus Primus]], [[Codex Usserianus Secundus]]=[[Ceithre Leabhar Bhinn Éadair]], [[Leabhar Aifrinn Lothra]]=[[Leabhar Aifrinn Stowe]], [[Leabhar Cloinne Aodha Buidhe]], [[ARÉ 24 P 33]], [[Leabhar Donn]], [[Soiscéalta Mhic Thornáin]], [[Leabhar Ghinealaigh Uí Chléirigh]], [[Cumdach]]=[[Cumhdach]]-, [[Teimpléad:Cumhdaigh]], [[Soiscél Molaisse]]=[[Soiscéal Mholaise]]-, [[Domnach Airgid]]=[[Domhnach Airgid]]-, [[An Míosach]]-

== Eile (4) ==
* [[Cairpre Gabra]], [[Dál gCais#Stair]], [[Breithem#Stair]], [[Slat na ríghe]], [[Suíomhanna ríoga Éireann]], [[Donnabhán mac Cathail]]-, [[Tadc mac Briain]]=[[Tadhg mac Briain]], [[Ressad]]=[[Reasadh]], [[Na Ceiltigh#Réamhrá]], [[Déithe na gCeilteach]], [[Liosta de Dhéithe Ceilteacha]], [[Aibell]], [[Uirne]], [[Tadg mac Nuadat]]=[[Tadhg mac Nuad]], [[Bran agus Sceólang]]=[[]], [[Aonach]]

* Dreamanna
*# [[]] &amp;larr; [[:en:List of Irish clans]]

* Léarscáileanna
*# [[Cairt phortalach]]
*# [[Cairt Chatalóinise]]

* Lámhscríbhinní
*# [[Liosta Lámhscríbhinní Gaelacha]] &amp;larr; [[:en:List of Irish manuscripts]]
*#* [[Leabhar Ard Mhacha]]
*# Book of Ballycummin (RIA MS 23 N 10)
*#* [[Leabhar Dharú]], [[Lebor Cuanu]]=[[Leabhar Chuana]], [[Landnámabók]]

* Ríochtaí
*# [[Ríocht Átha Cliath]]
*# [[Ríocht na nOileán]]
*# [[Ríthe na gCruithneach]]
*## [[Vipoig]] &amp;larr; [[:en:Vipoig]]
*# [[Fáistine Bhreacáin]]

* Le meadú
** [[Cúirt an Mheán Oíche#Achoimre an dáin]]
*# [[Gallóglach]]
*# [[Cluain Catha]] (leac uaighe)
*# [[Bard]]
*# [[Seanchaí]]
*#* [[Cenn Fáelad mac Ailella]]=[[Ceann Faoladh mac Ailealla]]
*# [[Mo Ling]]

= Scéal-liostaí =
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Medieval_Irish_tale_lists Scéal-liostaí A agus B] ar CODECS
* ''Ces Ulad ''vs.'' Noínden Ulad
* ''Tromdámh Guaire
* ''It é saigte gona súain

== Mythen und Sagen aus Irland ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Inhalt
|- valign=top
| [[Acallam na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]] || Begegnung zwischen mythischen Helden und dem heiligen [[Naomh Pádraig]]
|- valign=top
| [[Aided Cheit maic Mágach]] || Kampf [[Conall Cernach]]s mit [[Cet mac Mágach]] und Bélchús Verrat und Tod
|- valign=top
| [[Aided Cheltchair maic Uthechair]] || [[Celtchar]] mac Uthechairs Sühnetaten für die Tötung Blaís
|- valign=top
| [[Aided Chlainne Tuirenn]] || Rache Lugs an den Söhnen [[Tuirenn]]s für die Ermordung seines Vaters [[Cian]]
|- valign=top
| [[Aided Chonchobuir]] || Tod [[Conchúr mac Neasa]]s durch die Hand [[Cet mac Mágach]]s
|- valign=top
| [[Aided Chon Culainn]] || Ermordung [[Cú Chulainn]]s und [[Conall Cernach]]s Rache an den Tätern
|- valign=top
| [[Aided Loegairi Buadaig]] || [[Lóegaire Búadach]]s Tod beim Versuch, Aed mac Ainninne zu retten
|- valign=top
| [[Aided Muirchertaig meic Erca]] || [[Muircheartach mac Muireadhaigh|Muirchertach mac Erca]]s Strafe für seinen Ehebruch mit Sín
|- valign=top
| [[Aided Óenfir Aífe]] || Zweikampf [[Cú Chulainn]]s mit seinem Sohn [[Connla]] und dessen Tod
|- valign=top
| [[Airne Fingein]] || eine Fee prophezeit Fingein mac Luchta
|- valign=top
| [[Aislinge Meic Con Glinne|Aislinge Meic Chon Glinne]] || Parodie auf das Klosterleben und die Jenseitsvisionen
|- valign=top
| [[Aislinge Oenguso]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Óengus]]’ Suche nach seiner geträumten Frau
|- valign=top
| [[Amra Choluim Chille]] || Gedicht auf den Klostergründer [[Colm Cille]]
|- valign=top
| [[Baile Binnbérlach mac Buain]] || unerfüllte Liebe zwischen Baile und Ailinn
|- valign=top
| [[Baile in Scáil]] || Blick [[Conn Cétchathach]]s in die Zukunft seines Geschlechtes
|- valign=top
| [[Bóramha]] || Kampf um den Tribut der Provinz [[Laighin]] an die [[Uí Néill]]
|- valign=top
| [[Buile Shuibhne]] || [[Suibhne]]s Wahnsinn in der Schlacht und sein Tod im Kloster
|- valign=top
| [[Caithréim Cellaig]] || Cellachs Weg vom Mönch über den Thron von [[Connacht]] zum Bischof
|- valign=top
| [[Cath Étair]] || Belagerung von Etar, Tod [[Mes Gegra]]s durch [[Conall Cernach]]
|- valign=top
| [[Cath Finntrágha]] || Verteidigung Irlands durch [[Fionn mac Cumhaill]] und seine [[Fianna]] gegen den „König der Welt“
|- valign=top
| [[Cath Maige Mucrama]] || [[Lugaid mac Con]]s Kampf um den Thron von Irland und seine Ermordung durch [[Ailill Aulom]]
|- valign=top
| [[Cath Maige Rátha]] || Krieg Congal Claens gegen den Hochkönig Domnall mac Aeda
|- valign=top
| [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maige Tuired]] || Kriege der [[Túatha Dé Danann]] gegen [[Fir Bholg]] und [[Fomhóraigh]]
|- valign=top
| [[Compert Conchobuir]] || [[Cathbad]]s Kampf um Asa (Ni-Asa) und die Zeugung [[Conchobar mac Nessa]]s
|- valign=top
| [[Compert Con Culainn]] || Schwangerschaft von [[Conchobar mac Nessa]]s Tochter und Geburt von [[Setanta|Setanta/Cú Chulainn]]
|- valign=top
| [[Compert Mongáin|Compert Mongáin ocus serc Duibe Lacha do Mongán]] || Zeugung Mongáns, [[Manannán mac Lir]]s Sohn und seine Ehe mit Dub Lacha
|- valign=top
| [[De chophur in da muccida]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Verwandlung der beiden Hirten in die Stiere [[Donn Cuailnge]] und [[Fionnbheannach]]
|- valign=top
| [[Duanaire Finn]] || Gedichte und Balladen aus dem [[an Fhiannaíocht|Finn-Zyklus]]
|- valign=top
| [[Eachtra an Mhadra Mhaoil]] || Verfolgung eines bösen Ritters durch Balbhuaidh ([[Gawain]])
|- valign=top
| [[Eachtra Mhacaoimh an Iolair]] || Suche des Adlerknaben nach seiner Herkunft
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Echtra Cormaic i Tír Tairngire]] || [[Cormac mac Airt]]s Reise zu den Feen
|- valign=top
| [[Tadhg mac Céin#Eachtra Thaidhg Mhic Céin]] || Der Wortbruch von [[Tadhg mac Céin]]s Sohn
|- valign=top
| [[Echtra Fergusa maic Léti]] || [[Fearghas mac Léite]]s Kampf mit einem Meeresungeheuer
|- valign=top
| [[Echtra Condla]] || [[Conn Cétchathach]]s Sohn [[Connla (Conn Cétchathach)|Connla]] und seine Liebe zu einer Fee
|- valign=top
| [[Echtrae Nerai]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Nera]]s Warnung an die Bewohner von [[Ráth Cruachan|Cruachan]]
|- valign=top
| [[Esnada Tige Buchet]] || Das Schicksal des gastfreundlichen Buchet von [[Laigin]]
|- valign=top
| [[Fingal Rónáin]] || Rónáns irrtümlicher Mord an seinem Sohn
|- valign=top
| [[Fled Bricrenn]] || Streit um den Ehrenplatz beim Fest zwischen [[Ulaid]] Helden
|- valign=top
| [[Fled Dúin na nGéd]] || Streit zwischen Domnall mac Aeda und Congal Claen
|- valign=top
| [[Fotha Catha Cnucha]] || Tod [[Cumall]] mac Basnas und Zeugung [[Fionn mac Cumhaill]]s
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Geneamuin Cormaic Ua Chuind]] || [[Cormac mac Airt]]s gesamtes Leben bis zum Tod
|- valign=top
| [[Immacallam in dá Thuarad]] || Disput von Néde und [[Ferchertne]] um den Titel des obersten Dichters Irlands
|- valign=top
| [[Immram Brain]] || [[Bran mac Febail]] mythische Reise zur Insel der Frauen
|- valign=top
| [[Immram Curaig Maíle Dúin]] || [[Maol Dúin]]s Reise zu einigen mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Lebor Gabála Érenn]] || mythische Einwanderungswellen und Machtkämpfe um Irland
|- valign=top
| [[Longes Mac nUislenn]], [[Longes mac nUislenn]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Geschichte [[Deirdre]]s
|- valign=top
| [[Macgnímartha Finn]] || Erzählungen über [[Fionn mac Cumhaill]]s Jugend, s.&amp;nbsp;a. [[Aillen]]
|- valign=top
| [[Macgnímrada Con Culainn]] || Erzählung über [[Cú Chulainn]]s Jugend im [[Táin Bó Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Mesca Ulad]] || [[Cú Roí]] Hinterlist gegen [[Conchobar mac Nessa]]
|- valign=top
| [[Navigatio Sancti Brendani Abbatis|Navigatio Sancti Brendani]] || [[Naomh Breandán|Brendans]] Fahrt zu den mythischen Inseln
|- valign=top
| [[Noínden Ulad]], auch Ces Ulad || Verfehlung der Ulter gegen [[Macha]] und Gründung [[Emain Macha]]s
|- valign=top
| [[Oidheadh Chlainne Lir]] || [[Lir]]s Kinder werden in Schwäne verwandelt
|- valign=top
| [[Orgain Denna Ríg]] || [[Labraid Loingsech|Labraid Moen]]s Kampf um den Thron seines Vaters
|- valign=top
| [[Scéla Cano meic Gartnáin]] || Cano mac Gartnáins Abenteuer und unglückliche Liebe in Irland
|- valign=top
| [[Cormac mac Airt#Mythologie|Scéla Eogain agus Cormaic]] || Kindheit und Jugend [[Cormac mac Airt]]s bis zum Antritt seiner Herrschaft
|- valign=top
| [[Scéal Muc Mhic Dhathó]] || Streit der Helden [[Uladh|Ulsters]] und [[Connachta]]s den [[curadhmhír|Heldenbissen]]
|- valign=top
| [[Scél Túain meic Cairill]] &amp;rarr; [[Tuan mac Cairill]] || Verwandlungen [[Tuan mac Cairill]]s in der Zeit des [[Lebor Gabála Érenn]]
|- valign=top
| [[Serglige Con Culainn]] || [[Cú Chulainn]] Liebeskrankheit und der Ehebruch mit [[Fand]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Cuailnge]] ||  Heldentaten [[Cú Chulainn]] beim Krieg um den Stier [[Donn Cuailnge]]
|- valign=top
| [[Táin Bó Flidais]] || [[Fergus mac Róich]] Kampf um [[Flidais]] und ihre Wunderkuh
|- valign=top
| [[Táin Bó Fraích]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über die Erlebnisse [[Froech]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Becfola]] || Werbung König Diarmait mac Aeda Slaines um die Fee Becfola
|- valign=top
| [[Tochmarc Emire]] || [[Remscél]] der [[Táin Bó Cuailnge]] über [[Cú Chulainn]]s Werbung um [[Emer]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Étaíne]] || [[Fuamnach]] Rache an ihrer Nebenbuhlerin [[Étaín]]
|- valign=top
| [[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]] || [[Conchobar mac Nessa]] Werbung um Luaine und [[Athirne]] Ermordung
|- valign=top
| [[Togail Bruidne Dá Derga]] || Königsherrschaft und Untergang [[Conaire Mór]]
|- valign=top
| [[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]] || [[Fionn mac Cumhaill]]s Verfolgungsjagd [[Diarmaid]] und [[Gráinne]]
|-
|}

== Sprüche-Sammlungen und Glossare ==
{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Aois !! Nóta
|-
| [[Bretha Crólige]] || - || Bußtaxen bei Verwundungen, 3.&amp;nbsp;Teil des [[Senchas Már]]
|-
| [[Bretha Nemed Déidenach]] || 7ú || Texte der Rechtsschule von Nemed
|-
| [[Cáin Adomnáin]] || 7ú || Gesetzestext zum Schutz von Frauen, Kindern und Klerikern
|-
| [[De duodecim abusivis saeculi]] || 7ú || Abhandlung über die Moral und das Recht (auch altirische Rechtsgrundsätze inkludiert)
|-
| [[Senchas Már]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Críth gablach]] || 8ú || Sammlung altirischer Rechtstexte
|-
| [[Audacht Morainn]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen des Richters [[Morann]]
|-
| [[Tecosca Cormaic]] || 8ú. || Sammlung von Lehrsprüchen [[Cormac mac Airt]]
|-
| [[Gúbretha Caratniad]] || 9ú || vom üblichen irischen Recht abweichende Urteile
|-
| [[Sanas Cormaic]] || 10ú ||Glossar von Rechts- und Dichterausdrücken, Orts- und Personennamen
|-
| [[Leabhar na gCeart]] || 11ú || Aufzählung der Rechte und Pflichten des Königs von [[Caiseal]]
|-
| [[Bansenchas]] || 12ú || Verzeichnis berühmter Frauen der Geschichte bis zum [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Rúraíocht]] und anderen irischen Annalen
|-
| [[Dindsenchas]] || 12ú || Etymologie von Ortsnamen
|-
| [[Cóir Anmann]] || 14ú || Personen- und Stammesnamen
|-
| [[Auraicept na n-Éces]] || 14ú || Geschichte der irischen Sprache und Schrift
|-
|}

== Sammelwerke aus Irland ==

{| width=&quot;100%&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|- class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
! Titel !! Zeit !! Inhalt
|-
| [[Cín Dromma Snechtai]]  || 8ú ||
|-
| [[Lebor na hUidre]] || 12ú || [[Táin Bó Cuailnge]]
|-
| [[Lebor Laignech]] || 12ú || [[Lebor Gabála Érenn]], [[An Fhiannaíocht]]
|-
| [[Annála Tiarnaigh]] || 12ú || 807 RC - AD 1178
|-
| [[Leabhar Buí Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Mór Leacáin]] || 14ú ||
|-
| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] || 14ú ||
|-
| [[Annála Uladh]] || 15ú || 431 - 1541
|-
| [[Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh]] || 15ú ||
|-
| [[Foras Feasa ar Éirinn]] || 17ú. ||
|-
| [[Annála Ríoghdhachta Éireann]]=[[Annála na gCeithre Máistrí]] || 17ú ||
|-
|}

== [https://iso.ucc.ie/Irish-sagas-list.html ISO] ==
* [[Acallamh na Senórach]]=[[Agallamh na Seanórach]]
* [[Aided Chonchobuir]]
# [[Aided Diarmada meic Fergusa Cerrbeoil]]
# [[Diarmaid mac Cearbhaill]]+
#* [[Aided Óenfir Aífe]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Óenguso]]=[[Aisling Aonghasa]]
#* [[Baile Binnbérlach mac Buain]]
#* [[Buile Shuibhne]]
#* [[Caithréim Cellaig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Cairnn Chonaill]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Ceart Claidib Cormaic]]
#* Compert Mongáin ocus Serc Duibe-Lacha do Mongán=[[Compert Mongáin]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Cormaic i Tír Tairngirí]]
#* [[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra mac nEchach Muigmedóin]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
# [[Feis tighe Chonáin]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Forbuis Droma Damhghaire]] - ''The Siege of Knocklong
# [[Geneamuin Chormaic]]
#* [[Immram Brain]]
#* [[Longes mac n-Uislenn]]=[[Longes mac nUislenn]]
#* [[Noínden Ulad ocus Emuin Macha]]=[[Noínden Ulad]]
# [[Oenach indiu luid in rí]] - ''Find and the phantoms
#* [[Oidhe Chloinne Lir]]=[[Oidheadh Chlainne Lir]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Colmáin meic Duach ocus Guairi meic Colmáin]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Meic Teléne]]
# [[Scéla Guairi meic Colmáin ocus Óenu moccu Loígse]]
# [[Scéla Mongáin ocus Echdach Rígéicis]] - ''Why Mongán was deprived of noble issue
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]=[[Scéla Mucce Meic Dathó]]
#* [[Táin Bó Cúalnge]]
#* [[Tochmarc Étaíne]]
#* [[Togail Bruidne Dá Derga]]
#* [[Tóruigheacht Dhiarmada agus Ghráinne]]=[[Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne]]

== [https://celt.ucc.ie//MsOmit2017/index.html MsOmit 2017] ==
138 go iomlán
# [[Aided Ailella ocus Chonaill Chernaig]]
# [[Aided Bresail meic Diarmata]]
#* [[Aided Cheit meic Mágach]]=[[Aided Cheit maic Mágach]] (Orgain Bélchon Bréifne)
#* [[Aided Cheltchair meic Uthechair]]=[[Aided Cheltchair maic Uthechair]]=[[]]
# [[Aided Chon Roí]]
#* [[Aided Chonchobair]]=[[Aided Chonchobuir]]=[[Anbhás Chonchúir]]
#* [[Aided Chrimthainn meic Fidaig]]=[[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]]
# [[Aided Chúanach meic Ailchini]]
# [[Aided Chuind Chétchathaig]]
# [[Aided Derbforgaill]]
# [[Aided Diarmata meic Cerrbaill]]
# [[Aided Echach meic Maíreda]]
# [[Aided Fergusa meic Roich]]
# [[Aided Guill 7 Gairb]]
#* [[Aided Loegaire Búadaig]]=[[Aided Loegairi Buadaig]]
# [[Aided Maelodráin]]
# [[Aided Meic Con]]
# [[Aided Meidbe]]
#* [[Aided Muirchertaig meic Erca]]=[[]]
# [[Aided Nath Í ocus a Adnacol]] (Suidigud Tellaig na Crúachna)
#* [[Aided Oenfir Aífe]]=[[Aided Óenfhir Aífe]]
# [[Aigidecht Aithirni]]
# [[Airec Menman Uraird meic Coisse]]
# [[Airem Muintire Finn]]
#* [[Airne Fíngein]]
#* [[Aislinge Meic Con Glinne]]
#* [[Aislinge Oenguso]]
# [[Baile Binnbérlach mac Búain]]
#* [[Baile Chuind Chétchathaig]]=[[Baile Chuinn Chétchathaig]]
#* [[Baile in Scáil]]
# [[Bórama]]
#* [[Brislech Mór Maige Muirthemni]] =[[Aided Chon Culainn]]=[[Anbhás Chú Chulainn]]
# [[Bruiden Átha]]
# [[Bruiden Da Choca]]
# [[Bruiden Meic Da Réo]] (Orgain Chairpri Chind Chait)
#* [[Caithréim Cellaig]]=[[]]
# [[Cath Airtig]]
# [[Cath Almaine]]
# [[Cath Belaig Dúin Bolg]]
# [[Cath Cairn Chonaill]]
# [[Cath Cinn Abrad]]
# [[Cath Crinna]]
# [[Cath Cula Dremne]]
#* [[Cath Maige Mucrama]]
# [[Cath Maige Rath]]
#* [[Cath Maige Tuired]]=[[Cath Maighe Tuireadh]] - ''first
# Cath Maige Tuired - ''second
# [[Cath Ruis na Ríg]]
#* [[Compert Chon Culainn]]=[[Compert Con Culainn]]=[[Coimpeart Chú Chulainn]] (Feis Tige Becfoltaig)
#* [[Compert Chonchobair]]=[[Compert Conchobuir]]=[[Coimpeart Chonchúir]]
# [[Comrac Con Culainn re Senbecc ua nEbricc]] (Bruiden Senbicc uí Ebricc)
# [[Comrac Liadaine 7 Cuirithir]]
# [[Comthóth Lóegairi co Cretim 7 a Aided]]
# ''[[Conall Corc and the Corco Luigde]]
#* [[Sanas Cormaic]] (Gaire, Lethech, Mug Éme, Nesscoit, Orc tréith, Prull)
# [[Cuislinn Brigde 7 Aided Meic Díchoime]]
#* [[De Chophur in Dá Muccida]]&amp;larr;[[De chophur in dá muccida]]
# [[De Gabáil in tSída]]
# [[De Maccaib Conairi]]
# [[De Síl Chonairi Móir]]
# [[Do Faillsigud Tána Bó Cúailnge]]
#* [[Echtra Chondla]]=[[Echtra Condla]]
# [[Echtra Chormaic i Tír Tairngiri]]
#* [[Echtra Fergusa meic Léti]]=[[Echtra Fergusa maic Léti]]
# [[Echtra Finn]] (''Finn and the Phantoms'')
# [[Echtra Laegairi meic Crimthainn]]
# [[Echtra Mac nEchdach Muigmedóin]]
#* [[Echtra Nera]]=[[Echtra Nerai]]=[[Eachtra Neara]] (Táin Bé Aingen)
# [[Erchoitmed ingine Gulidi]]
#* [[Esnada Tige Buchet]]
#* [[Fingal Rónáin]]
# [[Finn agus Gráinne]]
# ''[[Finn and the Man in the Tree]]
#* [[Fled Bricrenn]]
# [[Fled Bricrenn 7 Loinges mac nDuil Dermait]]
# [[Fochonn Loingse Fergusa meic Roig]]
# [[Forfess Fer Falgae]]
# [[Fotha Catha Cnucha]]
#* [[Annála Easpacha na hÉireann]] (scéalta leabaithe)
# [[Gein Branduib meic Echach 7 Aedáin meic Gabráin]]
# [[Genemain Aeda Sláine]]
# [[Genemain Chormaic]]
# [[Immacallam Choluim Chille 7 ind Óclaig]]
#* [[Immacallam in Dá Thuar]](ad)=[[Immacallam in dá Thuarad]] (Acallam in Dá Suad, Túar)
# [[Immathchor nAilella 7 Airt]]
#* [[Immram Brain]]=[[Immram Brain]]
#* [[Immram Curraig Maíle Dúin]]=[[Immram curaig Ua Corra]]
# [[Immram Snedgusa 7 Meic Ríagla]] (Echtra, Merugud Clérech Coluim Chille)
# [[Imthechta Tuaithe Luchra ocus Aided Fergusa]]
# [[Imthechta Tuirill 7 a Mac]]
# [[Longes Chonaill Chuirc]]
#* [[Longes mac nUislenn]] (Uisnig)
#* [[Macgnímartha Finn]]
#* [[Mesca Ulad]]
#* ''Mongán Stories''
#* [[Compert Mongáin]]
# Scél asa mberar etc. [Aided Fothaid Airgdig]
# Scél Mongáin
# Tucait Baile Mongáin
#* [[Noínden Ulad]] (Ces Noínden Ulad)
# [[Orgain Néill Noígíallaig]] (Aided)
#* [[Orgain Denna Ríg]] (Bruiden Túamma Tenbad)
# [[Orgain Trí mac Diarmata meic Cerbaill]]
# ''[[Quarrel between Finn and Oisín]]
# [[Reicne Fothaid Canainne]]
# [[Scél na Fír Flatha, Echtra Chormaic i Tír Tairngire 7 Cert Claidib Chormaic]]
# [[Scél Túain meic Cairill]] (Immacallam Túain fri Finnia)
# [[Scéla Alaxandair]]
#* [[Scéla Cano meic Gartnáin]]
# [[Scéla Conchobuir meic Nessa]] (''Conchobar's Household'')
# [[Scéla Eogain 7 Cormaic]] (Scéla Geine Cormaic)
# [[Scéla Mosauluim]]
#* [[Scéla Mucce Meic Da Thó]]
# [[Senchas Airgiall]]
#* [[Senchas Fagbála Caisil]]
#* [[Serglige Con Culainn]]
# [[Siaburcharpat Con Culainn]]
# [[Suidigud Tellaig Themra]]
#* [[Táin Bó Cúailnge]]
# [[Táin Bó Dartada]]
#* [[Táin Bó Flidais]]
#* [[Táin Bó Fraích]]
# [[Táin Bó Regamain]]
# [[Táin Bó Regamna]]
# [[Talland Étair]]
# [[Tesmolta Cormaic 7 Aided Finn]]
# [[Tochmarc Ailbe]]
#* [[Tochmarc Becfhola]]=[[Tochmarc Becfola]]
#* [[Tochmarc Emire]]=[[Tochmharc Eimhire]]
#* [[Tochmarc Étaine]]=[[Tochmarc Étaíne]]=[[Tochmharc Éadaoine]] I, II, III
# [[Tochmarc Ferbe]]
#* [[Tochmarc Lúaine ocus Aided Aithirne]]=[[Tochmarc Luaine acus aided Athirni]]
# [[Tochmarc Momera]]
#* [[Togail Bruidne Da Derga]]=[[Toghail Brú Dá Dearga]], Orgain Bruidne Uí Derga
# [[Togail Troí]]
# [[Tucait Fagbála in Fessa do Finn 7 Marbad Cuil Duib]]
#* [[Tucait Indarba na nDéssi]] ([[Tairired na nDéisi]]=[[Tairired na nDéssi]])
# [[Úath Beinne Étair]]
# [[Verba Scáthaige]]

== [http://www.maryjones.us/ctexts/index_irish.html Celtic Language Collective] ==
=== '' Manuscripts '' ===
# [[Lebar na Núachongbála]]=[[Leabhar Laighneach]]
# [[Lebor na nUidre]]=[[Leabhar na hUidhre]]
# [[Leabhar Bhaile an Mhóta]]
# [[Leabhar Mór Mhic Fhir Bhisigh]]=[[Leabhar Mór Leacáin]]
# [[Leabhar Buidhe Lecáin]]=[[Leabhar Buí Leacáin]]
# [[Leabhar Feirmoithe]]=[[Leabhar Fhear Maí]]
# [[Leabhar Méig Shamhradháin]]=[[Dúnaire Mag Shamhradhain]]=[[]]
# [[Leabhar Í Eadhra]]=[[Leabhar Uí Eadhra]]
# [[Leabar Chaillín]]=[[Leabar Fidhnacha]]=[[Leabhar Fhianacha]]

=== '' The Mythological Cycle '' ===
# [[Lebor Gabála Érenn]]=[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]
# [[Do Flathiusaib Hérend]]=[[]] (LL)
# [[Lebor Bretnach]]=[[]]
# [[Cath Maige Tuired]]=[[Cath Maighe Tuireadh]]
# [[Tuath De Danand na set soim]]=[[Ceithre Sheod]]
# [[Oidheadh Chloinne Tuireann]]=[[Oidheadh Chlainne Tuireann]]
# [[Tochomlod mac Miledh a hEspain i nErind]]=[[]]
# [[De Gabáil in t-Sída]]=[[]]
# [[Tochmarc Étaíne]]=[[]] (LU, Egerton 1782)
# [[Togail Bruidne Dá Derga]]=[[]]
# [[Aislinge Óenguso]]=[[]]
# [[Oidheadh Chloinne Lir]]=[[Oidheadh Chlainne Lir]]
# [[Altram Tige Dá Medar]]=[[]]
# [[Scél Túain maic Cairill]]=[[Tuan mac Cairill]]
# [[Eachtra Léithín]]=[[]]
# [[Suidigud Tellaich Temra]]=[[]]
# [[Moí coire coir goiriath]]=[[]]
# [[Cía cétliaigh robúi ind-Érinn]]=[[]]
# [[Cóir Anmann]]=[[]]
# [[Bodleian Dinnshenchas (Rawl B 506)]]=[[Dinnseanchas]]
# [[Edinburgh Dindsenchas (MS Kilbride XVI)]]=[[]]
# [[Rennes Dindsenchas I (Rennes MS)]]=[[]]
# [[Metrical Dindsenchas]]=[[]]
# [[Banshenchus]]=[[Banseanchas]]
# [[The Battle of Partholon's Sons]]=[[]] ([[Seanchas Mór]])

=== '' The Ulster Cycle '' ===
# [[]]=[[]]</text>
      <sha1>gum9uhfmygp7j5ji7zz6qex5o6843ru</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Culiacán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90720</id>
    <revision>
      <id>1069689</id>
      <parentid>938971</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:18:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="443" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Cathair in iarthuaisceart [[Meicsiceo|Mheicsiceo]] is ea '''Culiacán''' nó, go hoifigiúil, '''Culiacán Rosales'''. Is é príomhchathair stáit [[Sinaloa]] é agus an chathair is mó sa stát chéanna. Bhunaigh [[An Spáinn|Spáinnigh]] an chathair ar 29 Meán Fómhair 1531. Sa bhliain 2010, bhí 858,638 duine ina gcónaí i mórcheantar Culiacán.


{{síol}}

[[Catagóir:Cathracha Mheicsiceo]]</text>
      <sha1>snyg8juxk33nzc0aqrmj7lx5bfnkkma</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caiseal (ficheall)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90984</id>
    <revision>
      <id>1069699</id>
      <parentid>1019200</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:42:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1198" xml:space="preserve">[[Image:StauntonRook2.jpg|thumb|120px|An caiseal bán, d'fhoireann fichille Staunton]].
Fear [[Ficheall|fichille]] é '''an caiseal''' ( &lt;span&gt;♖ ♜&lt;/span&gt; ), a úsáidtear de ghnáth sa chéim dheiridh den chluiche. mar gheall ar a luach straitéiseach agus beartaíochta, a ndearnadh staidéar forleathan orthu i litríocht fichille. Is ionann a luach coibhneasta agus thart ar chúig phointe, agus d'fhéadfadh sé a bheith éagsúil ag brath ar a shuíomh sna sraitheanna oscailte nó sna colúin oscailte, nó i bhfoirmíochtaí straitéiseacha amhail batairí. 

Ag tús cluiche, tá dhá phíosa ag gach imreoir atá eagraithe i gcolúin a agus h, sa chéad sraith, le haghaidh an Bháin, agus san ochtú le haghaidh an Duibh. Is annamh a úsáidtear é sa chéim oscailte mar gheall ar a soghluaisteacht íseal i suíomhanna dúnta. I lár an chluiche, cuirtear iad i gcónaí i gcolún oscailte, agus é mar aidhm acu ionsaí a dhéanamh ar rí an chéile comhraic agus ag forghabháil seachtú sraith an namhad, agus sa chéim dheireanach den chluiche is féidir é a bheith cinntitheach i gcoinne mionfhichillíní.

==Tagairtí==

[[Catagóir: Fichille| ]]
[[Catagóir: Fir fichille]]</text>
      <sha1>oznon50o1m3tsh6qxi1kyrxvqfomtu0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Faiche Úrach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92012</id>
    <revision>
      <id>1069705</id>
      <parentid>956496</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:50:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="187" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is baile fearainn sa [[An Sciobairín|Sciobairín]] in iarthar Chorcaí é '''Faiche Úrach'''. Is é an 4525ú baile fearainn is mó i gCorcaigh.</text>
      <sha1>4rjb9alx3m7axj4f6gudg7kaly9tnv2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liz Truss</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92247</id>
    <revision>
      <id>1069627</id>
      <parentid>1066158</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T20:41:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="785" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}[[Polaiteoir]] de chuid an [[An Páirtí Coimeádach (An Ríocht Aontaithe)|Pháirtí Choimeádaigh]] sa [[Ríocht Aontaithe]] is ea '''Elizabeth Mary Truss'''. Rugadh í in [[Oxford]] ar an [[26 Iúil]] [[1975]].  

=== Conspóidí ===
I mí Lúnasa 2022, chuir Liz Truss i leith [[Nicola Sturgeon]] gur ag iarradh aird a tharraingt uirthi féin a bhí sí agus reifreann ar [[neamhspleáchas na hAlban]] á éileamh aici. Dhearbhaigh sí nach dtabharfadh sí a beannacht do reifreann ar neamhspleáchas na hAlban 

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Truss, Liz}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na Ríochta Aontaithe (gan Tuaisceart na hÉireann)]]
[[Catagóir:An Páirtí Coimeádach]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1975]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>qn3i1up8iwdmk6zesia4j0lyyi1d7z6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069628</id>
      <parentid>1069627</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T20:42:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1058" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}[[Polaiteoir]] de chuid an [[An Páirtí Coimeádach (An Ríocht Aontaithe)|Pháirtí Choimeádaigh]] sa [[Ríocht Aontaithe]] is ea '''Elizabeth Mary Truss'''. Rugadh í in [[Oxford]] ar an [[26 Iúil]] [[1975]].  

=== Conspóidí ===
I mí Lúnasa 2022, chuir Liz Truss i leith [[Nicola Sturgeon]] gur ag iarradh aird a tharraingt uirthi féin a bhí sí agus reifreann ar [[neamhspleáchas na hAlban]] á éileamh aici. Dhearbhaigh sí nach dtabharfadh sí a beannacht do reifreann ar neamhspleáchas na hAlban.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Liz Truss cáinte faoi bhéim síos a thabhairt do Nicola Sturgeon|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0802/1313462-liz-truss-cainte-faoi-bheim-sios-a-thabhairt-do-nicola-sturgeon/|date=2022-08-02|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt; 

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Truss, Liz}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na Ríochta Aontaithe (gan Tuaisceart na hÉireann)]]
[[Catagóir:An Páirtí Coimeádach]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1975]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>693zh4ei72x6k9baita3789fr53k2vu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fionán Mac Cártha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92906</id>
    <revision>
      <id>1069647</id>
      <parentid>961274</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:43:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2722" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

File agus múinteoir ba ea '''Fionán Mac Cártha''' (1886–1953). Chaith sé na blianta fada s[[an Astráil]], tréimhse a spreag é chun ''Amhráin ó Dheireadh an Domhain'' a scríobh, agus san Astráil a fuair sé bás. 

Rugadh é mar William Carty do Michael Carty, feirmeoir, agus dá bhean Maria Taylor, láimh le Bealach an Doirín i g[[Contae Ros Comáin]]. Ba eisean an dara duine clainne. Bhí triúr deifiúracha aige agus beirt deartháireacha, agus is léir ó dhaonáirimh 1901 agus 1911 go raibh Gaeilge ag an athair agus ag cuid den chlann. 

Fuair Fionán scolaíocht i gColáiste Naithí agus fuair oiliúint mar mhúinteoir i m[[Baile Átha Cliath]]. Bhí sé ag múineadh san Ómaigh i 1913 agus i Sasana (in Sheffield agus i Londain) faoi 1917. 

Ba bhreá leis litríocht an Bhéarla, ach bhí athbheochan na Gaeilge ar siúl agus é ar scoil, agus chuir sé roimhe an teanga sin a fhoghlaim, rud a rinne sé go seoigh. Théadh sé amach ag caint le seandaoine an cheantair. Sula ndeachaigh sé ag obair mar mhúinteoir gairmiúil bhí sé ina mhúinteoir taistil ag [[Conradh na Gaeilge]]. Scríobh sé dán in 1906 ag fáiltiú roimh [[Dubhghlas de hÍde|Dhubhghlas de hÍde]], a bhí tar éis na Stáit a shiúl ag bailiú airgid ar son Chonradh na Gaeilge. Bhain sé a bhuaic amach mar fhile phoiblí nuair a chum sé Óid an Oireachtais in 1907.  

Is dócha gur in 1918 a bhain sé Queensland amach. In 1924 phós sé Margaret O’Reilly, múinteoir Astrálach arbh as [[Contae an Chabháin]] dá muintir. Idir 1924 agus 1932 bhí sé ag múineadh in Charleville, Goondawindi agus Dalby. Ag múineadh in Amby a bhí sé nuair a chuaigh sé i gceann ''Amhráin ó Dheireadh an Domhain''. Bhí an tsláinte go dona aige ó 1949 amach agus fuair sé bás ar an 5 Lúnasa 1953. 

In 1953 a d’fhoilsigh [[an Gúm]] a chnuasach. Rinne [[Máire Mhac an tSaoi]] léimheas air ar Feasta, Meán Fómhair 1954. Mhol sí an ‘raidhse Gaeilge’ a bhí ann, ach dúirt sí nár fhág na blianta a chaith an file san Astráil aon rian ar a shaothar. Ba é seo a breith ar na dánta: ‘Tá siad ceolmhar, aerach, gleoite agus seasc’.&lt;ref&gt;Luaite in Ainm.ie: Mac Cártha, Fionán (1886–1953): https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=439.&lt;/ref&gt; 

==Tagairtí==
{{Refbegin}}
* Ainm.ie: An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge  
* Gregory Byrnes, “’In Exile from Home’: The Poems of Fionán Mac Cártha, 1886–1953,” ''Éire- Ireland'', Irish-American Cultural Institute, Volume 30, Number 2, Samhradh / Summer 1995: lgh 118-130.
{{Refend}}
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Mac Cártha, Fionán}}
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir: Scríbhneoirí Éireannacha]]</text>
      <sha1>5lzd1qxy0o26kbbe83i82rwajf2w4nv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Éire agus an Chéad Chogadh Dhomhanda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94865</id>
    <revision>
      <id>1069727</id>
      <parentid>1054231</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:56:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11088" xml:space="preserve">[[Íomhá:Irish WWI poster - Is Your Home Worth Fighting For? - Hely's Limited, Litho, Dublin.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Irish%20WWI%20poster%20-%20Is%20Your%20Home%20Worth%20Fighting%20For?%20-%20Hely%27s%20Limited,%20Litho,%20Dublin.jpg|mion|Póstaer in Éirinn, Iúil 1915]]
Thosaigh [[An Chéad Chogadh Domhanda]] ar an [[28 Iúil]] [[1914]]. Bhí tacaíocht leitheadach ag [[Rialtas na Ríochta Aontaithe]] ón bpobal in Éirinn sa bhliain 1914, fíu sna sna sé chontae is fiche. Ach theip ar a dtacaíocht sna blianta ina dhiaidh.

Bhí thart ar 21,000 [[Éire|Éireannach]] ar freastal in [[Arm na Breataine]], agus 30,000 Éireannach sa chúltaca, nuair a bhris an Cogadh amach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://assets.gov.ie/19341/17f255893a7a4e75a543af08876bea7f.pdf|teideal=Saighdiúirí Éireannacha sa Chéad Chogadh Domhanda|údar=gov.ie|dáta=2014|dátarochtana=2020}}&lt;/ref&gt; Throid timpeall 200,000 as Éirinn sa Chogadh agus d'eag b'fhéidir 35,000,&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.bbc.co.uk/history/british/britain_wwone/ireland_wwone_01.shtml|teideal=BBC - History - British History in depth: Ireland and World War One|language=en-GB|work=www.bbc.co.uk|dátarochtana=2020-09-20}}&lt;/ref&gt;  nó 40,000 de réir mheastacháin oifigiúla na Breataine.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.gov.ie/ga/foilsiuchan/31d047-none/|teideal=Éirí Amach 1916|language=ga|work=www.gov.ie|dátarochtana=2020-09-25}}&lt;/ref&gt;[[Íomhá:William_Redmond_leading_Irish_troops_during_the_First_World_War.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:William_Redmond_leading_Irish_troops_during_the_First_World_War.jpg|mion|earcaíocht  in Éirinn: an Captaen [[Willie Redmond]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:William_Redmond_leading_Irish_troops_during_the_First_World_War.jpg|teideal='The Real Ireland, as Opposed to the False Doctrines of the Sinn Fein Rebels: Captain William Redmond, Mr. John Redmond's Soldier Brother, Leading Irish Troops',, , .|údar=Illustrated London News|dáta=6 Bealtaine 1916|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;, Bealtaine 2016ː [[bolscaireacht]] sa Illustrated London News, 6 Bealtaine 1916|alt=]][[Íomhá:Thomas Michael Kettle.jpg|mion|[[Thomas Kettle|Tom Kettle]], 1916ː athmhuintearas|alt=]]

== Comhrac míleata ==
[[Íomhá:First_World_War_Propaganda_Posters_Q33088.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:First_World_War_Propaganda_Posters_Q33088.jpg|mion|[[RMS Lusitania]] (1915) sa chúlra|alt=]]
Sa chéad cúpla mí, idir mi Iúil and mí Nollag, slógadh 47,000 oifigeach agus fear chúltaca eile. Chuaigh formhór na saighdiúirí gairmiúla sin díreach isteach sa chogadh mar chuid d'''Fhórsa Sluaíochta na Breataine'' sa [[An Fhrainc|Fhrainc]]. Bhí siad oilte go maith, ach feistithe go lag don chineál chogaidh a bhí ag teacht go tapa.

=== Earcaíocht ===

Bhrostaigh na mílte le liostáil cionn is go raibh cuid mhór daoine ag súil go mbeadh an comhrac thart faoin [[Nollaig]] &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20190628214814/https://www.nervecentre.org/sites/default/files/downloads/Ceacht%201%20-%20Cad%20Chuige%20Ar%20Tharla%20Se%CC%81__0.pdf|teideal=CAD É MAR A THARLA SÉ GUR THROID AONTACHTAITHE AGUS NÁISIÚNAITHE AR AN TAOBH CHÉANNA?|údar=CCEA|dáta=|dátarochtana=2016}}&lt;/ref&gt; Le linn na chéad bhliana den chogadh, liostáil tuairim is 80,000 Éireannach san [[Arm na Breataine|Arm]] (anuas ar an 50,000 duine a bhí ina [[saighdiúir]]í nó ina gcúltacairí ann cheana). Tháinig os cionn a leath ó [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]]. 

Bhí na cúiseanna a liostáil daoine chomh héagsúil leis na daoine féin. Chuaigh daoine ann mar gheall ar riachtanas [[Eacnamaíocht|eacnamaíoch]]. Bhí tuilleadh ag súil go gcothófaí cairdeas a thrasnódh difríochtaí stairiúla trína bheith ag fónamh taobh le taobh in aghaidh an namhad céanna.  Chreid [[Thomas Kettle]], file agus feisire [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnach]] do [[Tír Eoghain|Thír Eoghain Thoir]] a d’fhóin in 8ú Fiúsailéirí Ríoga Bhaile Átha Cliath : 

“Ag breathnú ar an tragóid seo san Eoraip leis an ngaois a thagann le deora agus fuil, is maith a d’fhéadfadh sí, go deimhin caithfidh sí, a bheith ina tús le dhá athmhuintearas atá ina aisling ag gach aon státaire, athmhuintearas Ulaidh Protastúnach le hÉirinn agus athmhuintearas na hÉireann leis an mBreatain Mhór.”

==== 10ú Rannán (Éireannach) ====
Cuireadh an 10ú Rannán (Éireannach) le chéile i ndeireadh Lúnasa 1914. Bhí trí bhriogáid ann. Bhí reisimintí le bunáiteanna i ngach ceann den cheithre [[Cúigí na hÉireann|chúige]] ag ceann díobh sin. Bhí an dara ceann  lonnaithe i gCúige Uladh agus bhí an tríú ceann lonnaithe sna trí chúige eile. 

Chuaigh an 10ú Rannán isteach sa Chéad Arm Nua nó &quot;K1&quot;, a bhunaigh an [[Contae Chiarraí|Ciarraíoch]], an [[Marascal machaire|Marascal Machaire]] [[Herbert Kitchener, an Chéad Iarla Kitchener|Kitchener]], agus 100,000 saighdiúir ann.

==== 16ú Rannán (Éireannach) ====
Bunaíodh an 16ú Rannán (Éireannach) i Meán Fómhair 1914. Chuaigh ná na h[[Óglaigh na hÉireann (1913-1919)|Óglaigh Náisiúnta]] isteach ann. Bhí an Rannán ina chuid den Dara Arm Nua, nó K2.

==== 36ú Rannán (Ulaidh) ====
B’as [[Cúige Uladh]] an 36ú Rannán. Údaraíodh an 36ú Rannán an [[28 Deireadh Fómhair]] [[1914]]. Bhí sé  bunaithe ar eagar agus ar chomhaltas [[Óglaigh Uladh]], a raibh aonad [[airtléire]] (a raibh a bhunáit i [[Londain]]) curtha leis. Bhí fir ann ó gach ceann de naoi gcontae Uladh.

==== Reisimintí eile ====
Chuaigh Éireannaigh freisin le reisimintí Éireannacha ar nós

* Gardaí na hÉireann,
* &quot;An Londain (Éireannach)&quot;,
* [[Íomhá:Industry_during_the_First_World_War-_Dublin_Q33214.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Industry_during_the_First_World_War-_Dublin_Q33214.jpg|mion|[[monarcha]] [[Shell]], sráid Parkgate, [[Baile Átha Cliath|BÁC]]]]Cathláin Cois [[Tyne and Wear|Tyne]] d’Fhiúsailéirí [[Nortumbarlann|Northumberland]] agus an
* 1ú/8ú Reisimint [[Learpholl|Learphoill]] an Rí (Éireannach).

Chuaigh go leor eile isteach i reisimintí [[Sasana|Sasanacha]], [[Albain|Albanacha]] agus [[An Bhreatain Bheag|Breatnacha]], an Ríoga, Airtléire, an Cór Eitilte Ríoga, an Cór Liachta, Cór Seirbhíse an Airm agus an [[Cabhlach cogaidh|Cabhlach Ríoga]].

Liostáil [[Imirce (daonra)|eisimircigh]] in airm san [[An Astráil|Astráil]], sa [[An Nua-Shéalainn|Nua-Shéalainn]], i g[[Ceanada]] agus san [[An Afraic Theas|Afraic Theas]] agus sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]].  

D’fhóin [[Bean|mná]] mar [[Banaltra|bhanaltraí]] sa Díorma Cabhrach Saorálach sa líne tosaigh. 

==== Spreagadh ====

De réir [https://www.taoiseach.gov.ie/irish/Eolas_stairi%C3%BAil/Comoradh_Stait/Com%C3%B3radh1916.pdf taoiseach.gov.ie],&lt;blockquote&gt;&quot;Ní raibh bealach ar bith go bhféadfadh na daoine a chuaigh chun troda an saol athraithe a  bheadh ann ag deireadh an Chogaidh a shamhlú. Bhí na cúiseanna a liostáil daoine chomh héagsúil leis na daoine féin. Chuaigh daoine ann mar gheall ar riachtanas eacnamaíoch.  Bhí tuilleadh ag súil go gcothófaí cairdeas a thrasnódh difríochtaí [[stair]]&lt;nowiki/&gt;iúla trína bheith ag  fónamh taobh le taobh in aghaidh an namhad céanna&quot;.&lt;/blockquote&gt;[[Íomhá:John Redmond 1917.JPG|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:John%20Redmond%201917.JPG|mion|Seán Mac Réamainn (nó John Redmond) roimh  1918]]

== Polaitíocht ==
Thacaigh ceannairí [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtaithe]] láithreach leis an m[[An Bhreatain|Breatain]] sa Chogadh. 

Fiú sna sé chontae is fiche, tugadh an-tacaíocht don [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|rialtas]]. Ó tharla gur bronnadh [[Rialtas Dúchais|rialtas dúchais]], cé go mbeadh moill air, mhol [[Seán Mac Réamainn]] (nó John Redmond, ceannaire an náisiúnachais Éireannaigh agus ina cheannaire ar an b[[Páirtí Parlaiminteach na hÉireann]]) do gach duine tacú leis an chomhar cogaidh. 
[[Íomhá:Woodenbridge.jpg|mion|[[An Droichead Adhmaid|Droichead Adhmaid]], [[Contae Chill Mhantáin|Co. Chill Mhantáin]]]]
Agus é ag tabhairt óráide ag an [[An Droichead Adhmaid|Droichead Adhmaid]], i n[[Garraí na nGabhlán]],  [[Contae Chill Mhantáin|Co. Chill Mhantáin]], ar an [[20 Meán Fómhair]] [[1914]], d'impigh [[Seán Mac Réamainn|Mac Réamainn]] ar na hÓglaigh liostáil le h[[Arm na Breataine]] agus dul ag troid ar an [[Mór-roinn|Mór-Roinn]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/centuryireland/index.php/watch/war-rebellion-and-redmond|teideal=War, Rebellion and Redmond {{!}} Century Ireland|work=www.rte.ie|dátarochtana=2020-09-20}}&lt;/ref&gt;  D'iarr sé orthu sin a bhí i láthair a bheith fearúil agus an fód a sheasamh&lt;ref&gt;“not only in Ireland itself, but wherever the firing line extends, in defence of right, of freedom and religion in this war”&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dfa.ie/ie/nuacht-agus-na-meain/preasraitis/press-release-archive/2014/sept/leachtcuimhneachainarangceadchogadhdomhandanochtaaganaire/|teideal=Leacht Cuimhneacháin ar an gCéad Chogadh Domhanda Nochta ag an Aire - Department of Foreign Affairs|údar=Department of Foreign Affairs|language=en|work=www.dfa.ie|dátarochtana=2020-09-20}}&lt;/ref&gt; ː &lt;blockquote&gt;“Gabhaigí chuig cibé áit a bhfuil an líne thosaigh, leis an cheart, an tsaoirse agus an creideamh a chosaint sa chogadh seo. ”Bheadh a mhalairt d’iompar ina ábhar náire dár dtír go deo.”&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.co.uk/programmes/p01s8wr6|teideal=Woodenbridge, Co Wicklow: Redmond Urges Irishmen To Fight|údar=BBC|dáta=|work=www.bbc.co.uk|dátarochtana=2020-09-20}}&lt;/ref&gt; &lt;/blockquote&gt;Chruthaigh tacaíocht Redmond don Chogadh scoilt i ngluaiseacht na n-óglach. Ar an [[24 Meán Fómhair]] [[1914]], i ráiteas sínithe ag [[Pádraig Mac Piarais]], [[Seosamh Pluincéad|Seosamh Pluincéid]] agus [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtaigh]] mhóra eile,&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://historyhub.ie/statement-to-the-irish-volunteers|teideal=Statement to the Irish Volunteers, 24 September 1914|language=en|work=History Hub|dátarochtana=2020-09-25}}&lt;/ref&gt; shéan Coiste Sealadach Óglaigh na hÉireann ceannas Redmond ar an eagraíocht.

Thaobhaigh tromlach na mball le Redmond, agus thug siad na &quot;[[Na hÓglaigh Náisiúnta|hÓglaigh Náisiúnta]]&quot; orthu féin. Choinnigh na baill a d’fhan sa bhaile an t-ainm Óglaigh na hÉireann agus bheadh ról tábhachtach acu in [[Éirí Amach na Cásca]] in 1916.
Bhí Mac Réamainn ag iarraidh go mbeadh na reisimintí Éireannacha go léir eagraithe in aon aonad troda amháin. Níos déanaí, mhaigh [[John Redmond]] go mbeadh na hÓglaigh réidh le hÉirinn a chosaint.  Ní raibh múinín ag an railtas níos mó as, agus go háirithe saighdiúirí mar [[Herbert Kitchener, an Chéad Iarla Kitchener|Kitchener]].  

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Stair na hÉireann]]
[[Catagóir:An Chéad Chogadh Domhanda]]</text>
      <sha1>q7298iu0nfbk022eyz44vycfw72olam</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Calum Brus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95479</id>
    <revision>
      <id>1069655</id>
      <parentid>980933</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:50:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Bíonn gá le catagóirí oibríochta i gcónaí, ceann amháin ar a laghad.  Níl sé ró-dheacair de ghnáth ceann ginearálta a aimsiú...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="974" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} Is polaiteoir [[Albain|Albanach]] é '''Malcolm Bruce''' ([[An Béarla|Béarla]]:''Calum Bruce'' ), a rugadh ar 17 Samhain 1944.

Bhí sé ina [[Ball Parlaiminte na Ríochta Aontaithe|Bhall Parlaiminte]] ar son [[Gòrdan (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Gòrdan]] ó 1983 go 2015 agus ba é an chéad cheannaire é ar Pháirtí Daonlathach Liobrálach na hAlban nuair a bunaíodh an páirtí i 1988. Tháinig sé chun bheith ina bhall de [[Teach na dTiarnaí|Theach na dTiarnaí]], mar Mhorair Bruce de [[:gd:Beinn_na_Cìche|Bheinn na Cìche]] in 2016. &lt;ref&gt;[http://www.theyworkforyou.com/peer/10074/lord_bruce_of_bennachie They Work for You] (Beurla). Air a tharraing 26 an Gearran 2016&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;

[[Catagóir:Ball de Theach na dTiarnaí]]
[[Catagóir:Páirtí Daonlathach Liobrálach na hAlban]]
[[Catagóir:Muintir na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Albanacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1944]]</text>
      <sha1>r1mdwxvceijz4nzafssj9qtjm3jnwza</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>John O'Hart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>99016</id>
    <revision>
      <id>1069667</id>
      <parentid>1016833</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:28:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>glanadh</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1549" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[ginealas|Gineolaí]] Éireannach ba ea ''' John O'Hart ''' (1824&amp;ndash;1902).  Rugadh é i g[[Crois Mhaoilíona]], [[Contae Mhaigh Eo]].  [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Caitliceach Rómhánach]] agus [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnaí Éireannach]] díograiseach, bhí sé ar intinn ag O'Hart éirí ina shagart ach ina ionad sin chaith sé dhá bhliain ina gharda.  Bronnadh [[Associate in Arts]] air ó [[Ollscoil na Banríona, Béal Feirste]].  D'oibrigh sé sa ''Commissioners of National Education'' le linn an [[an Gorta Mór|Ghorta Mhóir]]. D'oibrigh sé mar ghineolaí agus bhí suim aige i stair na hÉireann. Fuair sé bás sa bhliain 1902 in [[Cluain Tarbh]], agus é 78 bliain d'aois.

Foilsíodh a shaothar ''Irish pedigrees; or, The origin and stem of the Irish nation'' don chéad uair sa bhliain 1876, agus go leor eile ó shin i leith.  Foilsíodh ''The Irish and Anglo-Irish landed gentry'' le 800 leathanach, don chéad uair sa bhliain 1884, agus arís sa bhliain 1969, agus réamhrá ann le h[[Edward MacLysaght]], céad [[Príomh-Aralt na hÉireann]]. 

Bhí [[Cú Choigcríche Ó Cléirigh]], [[an Dubhaltach Mac Fhirbhisigh|Dubhaltach Mac Firbhisigh]] agus Ó Fearghail, i dteannta le h[[Annála na gCeithre Máistrí]], ina bhfoinsí dó dosna ginealaigh mheánaoiseacha.  Do ghinealaigh ina dhiaidh sin, bhain sé úsáid as saothair le [[Bernard Burke]], John Collins agus eile.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Hart, John O'}}
[[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]]

{{síol}}</text>
      <sha1>rbhyw1cbp3hndxylh2bvaps67xjc2qn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pádraigín Haicéad</title>
    <ns>0</ns>
    <id>99096</id>
    <revision>
      <id>1069575</id>
      <parentid>1062509</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:55:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6324" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Filí Éireannach agus sagart Doiminiceach ab ea Athar '''Pádraigín Haicéad''' (''Patrick Hackett'' an [[Béarla|Bhéarla]]; [c. [[1604]] – [[Samhain]] [[1654]]) a rugadh i g[[Contae Thiobraid Árann]].

Ba é Pádraigín an dara mac ag James Haicéad FitzPiers; fuair a mháthair bás ar an tríú leanbh. Deir sé féin gurbh é a bhí ann ina ghasúr ‘splinidhe mílitheach tréithlag truagh.’ Is dóigh le Valkenburg go raibh sé tamall ar altramas i gcaisleán Buitléarach Chill Teimhneáin trí mhíle ar an taobh thoir theas d’Fhiodh Ard. Timpeall 1625 chuaigh sé isteach sna Doiminicigh i [[Luimneach]]; deir Valkenberg nach i gCúil Raithin a bhí sé, mar atá ag Torna agus ag údair eile. Beirt eile ó Thiobraid Árann a bhí ag dul le sagartacht ann ba ea a chol ceathracha, Pádraig Ó Cearna, agus Eoghan Baiste Haicéad ó Fhiodh Ard. Chuaigh sé as sin go coláiste a bhí ag Doiminicigh na hÉireann i [[Lováin]]. Scríobh sé dán do ‘cuideachtain Chaptaoin Cairí’ a bhí leis ar an mbóthar ó Londain go Canterbury i 1628. Ón bpointe sin tá léiriú leanúnach ar shaol an fhile le fáil sna dánta. Ba dhóigh le Torna gurbh i Lováin a chuir sé eolas ar an dán díreach. Deir Canny: ‘Tá a fhios againn go raibh sé líofa sa Ghaeilge, sa Bhéarla, agus sa Laidin; chomh maith leo siúd tá gach uile sheans ann go raibh eolas aige ar an bhFraincis, ar an Spáinnis agus b’fhéidir ar an mBriotáinis agus ar an bPléimeannais freisin.’ &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Diarmuid Breathnach|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=1314|date=2021|title=HAICÉAD, Pádraigín (c.1604–1654)|coauthors=Máire Ní Mhurchú}}&lt;/ref&gt;

Bhí sé tamall in Morlaix sa Fhrainc. Is léir ón dán ‘I san bh[[Fraingc im dhúsgadh damh / in Éirinn Chuinn im chodladh’ go raibh cumha air i ndiaidh na hÉireann. Chuireadh sé dánta abhaile. ‘Thar sáile i dtír iasachta is ea tháinig an Haicéadach ar Éirinn, a thír dhúchais’, a deir Valkenberg. D’fhill sé i 1638 mar shagart misinéireachta agus bhí ina phrióir sa mhainistir i gCaiseal. Roimh 1641 ní bhaineann a dhánta le polaitíocht na hÉireann. ‘Tagann an dán “Iar dtionsgnadh don chogadh so na hÉireann insa Bhliadhain 1641”, a bhí mar ghlaoch galltrumpa chun cogaidh do na Caitlicigh Éireannacha, go tobann orainn, beagnach chomh tobann agus a tháinig 1641 féin ar an daonra coilíneach in Éirinn’ (Canny). Ceapadh é ina Ard-Phraeitséir i 1644. Deir Canny go raibh sé ina thaca seasmhach le cur chun cinn chúis na gCaitliceach le lámh láidir i rith 1641–51: ‘Sa scoilt sa Chomhdháil thaobhaigh an Haicéadach le páirtí na Sean-Ghael. Labhraíonn sé ó chroí sa dán cumasach “Músgail do mhisneach, a Bhanbha”. Dán fada é, ocht scór líne, den fhilíocht ard. Tá reitric agus réasúnaíocht ghlan ann, agus bua na samhlaíochta a sháraíonn d’aon iarracht amháin cumadóireacht stuama na seanbhard agus an tanaíocht intleachtúil a bhíonn ag siúl le filíocht na hochtú aoise déag.’ Thacaigh sé go láidir le Rinnucini, nuinteas an Phápa. D’fhreastail sé ar chruinnithe na hArdchomhairle i gCill Chainnigh agus ghríosaigh na heaspaig chun gan géilleadh do Mharcas Urmhumhan agus dá lucht leanúna. Bhí deartháir a mháthar, Pádraig Ó Cearna, ina Chléireach Poiblí ag an Ardchomhairle agus é ar thaobh Mharcas Urmhumhan. Tuairim 1646 a scríobh sé an dán ‘Músgail do mhisneach, a Bhanbha’ arbh é a theideal: ‘Iar bhfoilsiú a bhfill agus a bhfionaíola i ndéanamh síochána le heiricigh agus iar dtógáil a gcinn don drong ar a dtugtar an Faction .i. lucht leithleachais do dheighil, i gceilg agus i mbriseadh mionn, iad féin amach as an gcorp Caitliceach ar a dtugtar an Confederation .i. as an gcomhcheangal síthe agus cabhrach agus comhail do rinneadar Éireannaigh eatarthu féin faoi mhóidibh Bíobla Dé um cogadh do dhéanamh ag cosnamh an chreidimh fhírinnigh in Éirinn’ (an litriú leasaithe ag na húdair).

Timpeall 1647 chuir Comhairle Chluain Meala i leith an Haicéadaigh agus beirt Doiminiceach eile go raibh siad ‘ag iarraidh dochar a dhéanamh, ag cothú achrainn i measc na saighdiúirí le cruinnithe poiblí agus le conbharsáid phríomháideach, agus go mórmhór leis an drochshampla a thugann a ndrochbheatha neamhchráifeach do gach aon duine’ (Ní Cheallacháin). D’iarr siad ar an Nuinteas ‘cosc a chur leis an drochshampla seo sula loitfí a údarás chomh maith lena arm’. D’fhill sé ar [[Lováin i 1651. Deir Alan Harrison in The Field Day anthology of Irish writing, 1991: ‘He was ordered to return to the Continent in 1651 to answer charges against him of acting against the interests of the Dominicans by his partisan interventions in the politics of the time.’

I 1652 ainmníodh é ina theachta Éireannach chuig an gCaibidil Ghinearálta sa [[Róimh]] agus d’iarr sé cead filleadh ar Éirinn chun dul i gcomhairle lena bhráithre. Níor tugadh sin dó toisc an ghéarleanúint a bhí ar siúl ag an am. Ní rómhaith a bhí sé ag réiteach le húdaráis Lováin. Scríobh sé chuig Risteárd Ó Fearghail. staraí Caipisíneach, um Shamhain 1652 go raibh leabhar ar chúrsaí na hÉireann beartaithe aige agus ghearáin sé an tOrd toisc gur chuir siad ina choinnesean. Shíl sé freisin nach raibh ceart le fáil aige óna phroibhinsial, agus le cabhair an Athar Pádraig Ó Cearna, a chol ceathar, sheol sé gearán chuig ceann an Oird. Cuireadh fiosrú ar bun ach d’éag sé i lár mhí na Samhna 1654 sula raibh aon toradh air. Deir Valkenberg: ‘Léirigh an fiosrú nach raibh bunús le cúiseamh an ghearánaí. Saobhadh céille a bhí ag gabháil dó a dúirt proibhinsial na hÍsíltire.’ Is dóigh gurbh é Pádraig Ó Cearna a bhailigh a dhánta le céile agus a sheol go hÉirinn iad. Deir Flynn: ‘In collaboration with Baothghalach óg Mac Aodhagáin, O.F.M., he wrote a Latin Annals of the Kingdom of Ireland, a work later lost.’

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
* 

{{síol}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1604]]
[[Catagóir:Básanna i 1654]]
[[Catagóir:Doiminicigh|Pádraigín Haicéad]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Thiobraid Árann]]
[[Catagóir:Cónaidhm Chaitliceach na hÉireann]]</text>
      <sha1>agrk8xoi1tvz2wxz1gk50p1lmjuozs8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Strictly Come Dancing (sraith 20)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102919</id>
    <revision>
      <id>1069657</id>
      <parentid>1060495</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T22:07:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:C7E:1F4C:6200:400:C7B4:8840:F396</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1501" xml:space="preserve">{{Bosca comórtas ceoil
|ainm_cláir          = [[Strictly Come Dancing]] 
|sraith              = 20
|tír                 = [[An Ríocht Aontaithe]]
|céad_chraoladh      = 10 Meán Fómhair 2022
|craoladh_deireanach = Nollaig 2022
|breithiúna          = [[Shirley Ballas]]&lt;br&gt;[[Craig Revel Horwood]]&lt;br&gt;[[Motsi Mabuse]]&lt;br&gt;[[Anton du Beke]]
|óstaigh             = [[Tess Daly]]&lt;br&gt;[[Claudia Winkleman]]&lt;br/&gt;[[Janette Manrara]]
|craoltóir           = [[BBC One]]
|buaiteoir           = 
|as                  = 
|amhrán              = 
|seánra              = 
|seo_caite           = Strictly Come Dancing (sraith 19)
|seo_chugainn        = 
|bliain              = 2022
}}
Is comórtas damhsa teilifíse é '''''[[Strictly Come Dancing]]''''', a thosaigh sa [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] sa bhliain 2004. Tá sé ar [[BBC One]]. Cuirfidh tús leis an bhfichiú sraith i 10 Meán Fómhair, 2022, agus chríochnóidh sí i mí na Nollag 2022.

Is iad [[Shirley Ballas]], [[Craig Revel Horwood]], [[Motsi Mabuse]] agus [[Anton du Beke]] na breithimh don sraith seo.

==Cúplaí==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin:auto; text-align:center; font-size:95%;&quot;
|-
! Duine cáiliúil
! Gairmí
! Toradh
|-
| TBA
| TBA
| style=&quot;background:lightblue;&quot;|rannpháirteach
|}

== Cairt Scórála ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin: auto; text-align: center&quot;
|-
!Cúpla
!Áit
!1
!2
!1+2
!3
!4
!5
!6
!7
!8
!9
!10
!11
!12
!13
|-
|&lt;div style=&quot;float:left;&quot;&gt;TBA
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|}</text>
      <sha1>012o6lni992rcbwnv8nymp2aiddxweb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úsáideoir:Kevin Scannell/Clár Dubh</title>
    <ns>2</ns>
    <id>103502</id>
    <revision>
      <id>1069571</id>
      <parentid>1069558</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:43:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1772" xml:space="preserve">Éireannaigh nach bhfuil alt acu fós:
* [[:en:Máire Ní Chinnéide|Máire Ní Chinnéide]]
* [[:en:Peter O'Connor (republican)|Peter O'Connor (poblachtach)]]
* [[:en:Seán Caughey|Seán Caughey]]
* [[:en:Nelly O'Brien|Nelly O'Brien]]
* [[:en:Eibhlín Nic Niocaill|Eibhlín Nic Niocaill]]
* [[:en:Patrick McCarry|Patrick McCarry]]
* [[:en:Eithne Coyle|Eithne Coyle]]
* [[:en:P. A. Ó Síocháin|P. A. Ó Síocháin]]
* [[:en:Fergal O'Hanlon|Fergal O'Hanlon]]
* [[:en:James Nowlan|James Nowlan]]
* [[:en:Maighréad Nic Mhaicín|Maighréad Nic Mhaicín]]
* [[:en:Lil Nic Dhonnchadha|Lil Nic Dhonnchadha]]
* [[:en:James McDyer|James McDyer]]
* [[:en:Neil McBride (poet)|Neil McBride]]
* [[:en:Manchán Magan|Manchán Magan]]
* [[:en:Mary Ann Hutton|Mary Ann Hutton]]
* [[:en:Dessie Grew|Dessie Grew]]
* [[:en:Risteard De Hindeberg|Risteard De Hindeberg]]
* [[:en:Niamh de Búrca|Niamh de Búrca]]
* [[:en:Francie Brolly|Francie Brolly]]
* [[:en:George A. Birmingham|George A. Birmingham]]
* [[:en:Gobnait Ní Bhruadair|Gobnait Ní Bhruadair]]
* [[:en:Lucilita Bhreatnach|Lucilita Bhreatnach]]
* [[:en:Victor Bayda|Victor Bayda]]
* [[:en:Seán Mac Stíofáin|Seán Mac Stíofáin]]
* [[:en:Kathleen Cruise O'Brien|Kathleen Cruise O'Brien]]
* [[:en:Jerome Fitzpatrick|Jerome Fitzpatrick]]
* [[:en:William Haliday|William Haliday]]
* [[:en:Benjamin Plunket|Benjamin Plunket]]

Altanna fiúntacha eile i mBéarla:
* [[:en:Irish language outside Ireland|An Gaeilge lasmuigh d'Éirinn]]
* [[:en:Irish orthography|Litriú na Gaeilge]]
* [[:en:Verb–subject–object word order]]
* [[:en:Irish initial mutations|Irish initial mutations]]
* [[:en:Linguistic imperialism|Linguistic imperialism]]
* [[:en:Anti-Irish sentiment|Anti-Irish sentiment]]
* [[:en:Irish syntax|Irish syntax]]</text>
      <sha1>38cylv25r29z0fyg1fdwzueft34gddi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069597</id>
      <parentid>1069571</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T17:01:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1736" xml:space="preserve">Éireannaigh nach bhfuil alt acu fós:
* [[:en:Máire Ní Chinnéide|Máire Ní Chinnéide]]
* [[:en:Peter O'Connor (republican)|Peter O'Connor (poblachtach)]]
* [[:en:Seán Caughey|Seán Caughey]]
* [[:en:Nelly O'Brien|Nelly O'Brien]]
* [[:en:Eibhlín Nic Niocaill|Eibhlín Nic Niocaill]]
* [[:en:Patrick McCarry|Patrick McCarry]]
* [[:en:Eithne Coyle|Eithne Coyle]]
* [[:en:P. A. Ó Síocháin|P. A. Ó Síocháin]]
* [[:en:Fergal O'Hanlon|Fergal O'Hanlon]]
* [[:en:Maighréad Nic Mhaicín|Maighréad Nic Mhaicín]]
* [[:en:Lil Nic Dhonnchadha|Lil Nic Dhonnchadha]]
* [[:en:James McDyer|James McDyer]]
* [[:en:Neil McBride (poet)|Neil McBride]]
* [[:en:Manchán Magan|Manchán Magan]]
* [[:en:Mary Ann Hutton|Mary Ann Hutton]]
* [[:en:Dessie Grew|Dessie Grew]]
* [[:en:Risteard De Hindeberg|Risteard De Hindeberg]]
* [[:en:Niamh de Búrca|Niamh de Búrca]]
* [[:en:Francie Brolly|Francie Brolly]]
* [[:en:George A. Birmingham|George A. Birmingham]]
* [[:en:Gobnait Ní Bhruadair|Gobnait Ní Bhruadair]]
* [[:en:Lucilita Bhreatnach|Lucilita Bhreatnach]]
* [[:en:Victor Bayda|Victor Bayda]]
* [[:en:Seán Mac Stíofáin|Seán Mac Stíofáin]]
* [[:en:Kathleen Cruise O'Brien|Kathleen Cruise O'Brien]]
* [[:en:Jerome Fitzpatrick|Jerome Fitzpatrick]]
* [[:en:William Haliday|William Haliday]]
* [[:en:Benjamin Plunket|Benjamin Plunket]]

Altanna fiúntacha eile i mBéarla:
* [[:en:Irish language outside Ireland|An Gaeilge lasmuigh d'Éirinn]]
* [[:en:Irish orthography|Litriú na Gaeilge]]
* [[:en:Verb–subject–object word order]]
* [[:en:Irish initial mutations|Irish initial mutations]]
* [[:en:Linguistic imperialism|Linguistic imperialism]]
* [[:en:Anti-Irish sentiment|Anti-Irish sentiment]]
* [[:en:Irish syntax|Irish syntax]]</text>
      <sha1>fbmnomkkl0b6iw4jr8w4vse9h4cde3c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069612</id>
      <parentid>1069597</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:23:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1693" xml:space="preserve">Éireannaigh nach bhfuil alt acu fós:
* [[:en:Máire Ní Chinnéide|Máire Ní Chinnéide]]
* [[:en:Peter O'Connor (republican)|Peter O'Connor (poblachtach)]]
* [[:en:Seán Caughey|Seán Caughey]]
* [[:en:Nelly O'Brien|Nelly O'Brien]]
* [[:en:Eibhlín Nic Niocaill|Eibhlín Nic Niocaill]]
* [[:en:Patrick McCarry|Patrick McCarry]]
* [[:en:Eithne Coyle|Eithne Coyle]]
* [[:en:P. A. Ó Síocháin|P. A. Ó Síocháin]]
* [[:en:Fergal O'Hanlon|Fergal O'Hanlon]]
* [[:en:Maighréad Nic Mhaicín|Maighréad Nic Mhaicín]]
* [[:en:Lil Nic Dhonnchadha|Lil Nic Dhonnchadha]]
* [[:en:James McDyer|James McDyer]]
* [[:en:Manchán Magan|Manchán Magan]]
* [[:en:Mary Ann Hutton|Mary Ann Hutton]]
* [[:en:Dessie Grew|Dessie Grew]]
* [[:en:Risteard De Hindeberg|Risteard De Hindeberg]]
* [[:en:Niamh de Búrca|Niamh de Búrca]]
* [[:en:Francie Brolly|Francie Brolly]]
* [[:en:George A. Birmingham|George A. Birmingham]]
* [[:en:Gobnait Ní Bhruadair|Gobnait Ní Bhruadair]]
* [[:en:Lucilita Bhreatnach|Lucilita Bhreatnach]]
* [[:en:Victor Bayda|Victor Bayda]]
* [[:en:Seán Mac Stíofáin|Seán Mac Stíofáin]]
* [[:en:Kathleen Cruise O'Brien|Kathleen Cruise O'Brien]]
* [[:en:Jerome Fitzpatrick|Jerome Fitzpatrick]]
* [[:en:William Haliday|William Haliday]]
* [[:en:Benjamin Plunket|Benjamin Plunket]]

Altanna fiúntacha eile i mBéarla:
* [[:en:Irish language outside Ireland|An Gaeilge lasmuigh d'Éirinn]]
* [[:en:Irish orthography|Litriú na Gaeilge]]
* [[:en:Verb–subject–object word order]]
* [[:en:Irish initial mutations|Irish initial mutations]]
* [[:en:Linguistic imperialism|Linguistic imperialism]]
* [[:en:Anti-Irish sentiment|Anti-Irish sentiment]]
* [[:en:Irish syntax|Irish syntax]]</text>
      <sha1>e9ot91st3o2iib1r1hu6e0o2sni1pzu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069633</id>
      <parentid>1069612</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:00:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1639" xml:space="preserve">Éireannaigh nach bhfuil alt acu fós:
* [[:en:Máire Ní Chinnéide|Máire Ní Chinnéide]]
* [[:en:Peter O'Connor (republican)|Peter O'Connor (poblachtach)]]
* [[:en:Seán Caughey|Seán Caughey]]
* [[:en:Nelly O'Brien|Nelly O'Brien]]
* [[:en:Eibhlín Nic Niocaill|Eibhlín Nic Niocaill]]
* [[:en:Patrick McCarry|Patrick McCarry]]
* [[:en:Eithne Coyle|Eithne Coyle]]
* [[:en:P. A. Ó Síocháin|P. A. Ó Síocháin]]
* [[:en:Fergal O'Hanlon|Fergal O'Hanlon]]
* [[:en:Maighréad Nic Mhaicín|Maighréad Nic Mhaicín]]
* [[:en:Lil Nic Dhonnchadha|Lil Nic Dhonnchadha]]
* [[:en:James McDyer|James McDyer]]
* [[:en:Manchán Magan|Manchán Magan]]
* [[:en:Mary Ann Hutton|Mary Ann Hutton]]
* [[:en:Dessie Grew|Dessie Grew]]
* [[:en:Niamh de Búrca|Niamh de Búrca]]
* [[:en:Francie Brolly|Francie Brolly]]
* [[:en:George A. Birmingham|George A. Birmingham]]
* [[:en:Gobnait Ní Bhruadair|Gobnait Ní Bhruadair]]
* [[:en:Lucilita Bhreatnach|Lucilita Bhreatnach]]
* [[:en:Victor Bayda|Victor Bayda]]
* [[:en:Seán Mac Stíofáin|Seán Mac Stíofáin]]
* [[:en:Kathleen Cruise O'Brien|Kathleen Cruise O'Brien]]
* [[:en:Jerome Fitzpatrick|Jerome Fitzpatrick]]
* [[:en:William Haliday|William Haliday]]
* [[:en:Benjamin Plunket|Benjamin Plunket]]

Altanna fiúntacha eile i mBéarla:
* [[:en:Irish language outside Ireland|An Gaeilge lasmuigh d'Éirinn]]
* [[:en:Irish orthography|Litriú na Gaeilge]]
* [[:en:Verb–subject–object word order]]
* [[:en:Irish initial mutations|Irish initial mutations]]
* [[:en:Linguistic imperialism|Linguistic imperialism]]
* [[:en:Anti-Irish sentiment|Anti-Irish sentiment]]
* [[:en:Irish syntax|Irish syntax]]</text>
      <sha1>1mbhk4erd10fen5wv5v7cun2o6v21z2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069672</id>
      <parentid>1069633</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T23:02:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1585" xml:space="preserve">Éireannaigh nach bhfuil alt acu fós:
* [[:en:Peter O'Connor (republican)|Peter O'Connor (poblachtach)]]
* [[:en:Seán Caughey|Seán Caughey]]
* [[:en:Nelly O'Brien|Nelly O'Brien]]
* [[:en:Eibhlín Nic Niocaill|Eibhlín Nic Niocaill]]
* [[:en:Patrick McCarry|Patrick McCarry]]
* [[:en:Eithne Coyle|Eithne Coyle]]
* [[:en:P. A. Ó Síocháin|P. A. Ó Síocháin]]
* [[:en:Fergal O'Hanlon|Fergal O'Hanlon]]
* [[:en:Maighréad Nic Mhaicín|Maighréad Nic Mhaicín]]
* [[:en:Lil Nic Dhonnchadha|Lil Nic Dhonnchadha]]
* [[:en:James McDyer|James McDyer]]
* [[:en:Manchán Magan|Manchán Magan]]
* [[:en:Mary Ann Hutton|Mary Ann Hutton]]
* [[:en:Dessie Grew|Dessie Grew]]
* [[:en:Niamh de Búrca|Niamh de Búrca]]
* [[:en:Francie Brolly|Francie Brolly]]
* [[:en:George A. Birmingham|George A. Birmingham]]
* [[:en:Gobnait Ní Bhruadair|Gobnait Ní Bhruadair]]
* [[:en:Lucilita Bhreatnach|Lucilita Bhreatnach]]
* [[:en:Victor Bayda|Victor Bayda]]
* [[:en:Seán Mac Stíofáin|Seán Mac Stíofáin]]
* [[:en:Kathleen Cruise O'Brien|Kathleen Cruise O'Brien]]
* [[:en:Jerome Fitzpatrick|Jerome Fitzpatrick]]
* [[:en:William Haliday|William Haliday]]
* [[:en:Benjamin Plunket|Benjamin Plunket]]

Altanna fiúntacha eile i mBéarla:
* [[:en:Irish language outside Ireland|An Gaeilge lasmuigh d'Éirinn]]
* [[:en:Irish orthography|Litriú na Gaeilge]]
* [[:en:Verb–subject–object word order]]
* [[:en:Irish initial mutations|Irish initial mutations]]
* [[:en:Linguistic imperialism|Linguistic imperialism]]
* [[:en:Anti-Irish sentiment|Anti-Irish sentiment]]
* [[:en:Irish syntax|Irish syntax]]</text>
      <sha1>q69xotxyekmr729vaqullu99sy0rzwx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069673</id>
      <parentid>1069672</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T23:03:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1533" xml:space="preserve">Éireannaigh nach bhfuil alt acu fós:
* [[:en:Peter O'Connor (republican)|Peter O'Connor (poblachtach)]]
* [[:en:Seán Caughey|Seán Caughey]]
* [[:en:Nelly O'Brien|Nelly O'Brien]]
* [[:en:Eibhlín Nic Niocaill|Eibhlín Nic Niocaill]]
* [[:en:Patrick McCarry|Patrick McCarry]]
* [[:en:Eithne Coyle|Eithne Coyle]]
* [[:en:P. A. Ó Síocháin|P. A. Ó Síocháin]]
* [[:en:Fergal O'Hanlon|Fergal O'Hanlon]]
* [[:en:Maighréad Nic Mhaicín|Maighréad Nic Mhaicín]]
* [[:en:Lil Nic Dhonnchadha|Lil Nic Dhonnchadha]]
* [[:en:James McDyer|James McDyer]]
* [[:en:Manchán Magan|Manchán Magan]]
* [[:en:Mary Ann Hutton|Mary Ann Hutton]]
* [[:en:Dessie Grew|Dessie Grew]]
* [[:en:Niamh de Búrca|Niamh de Búrca]]
* [[:en:Francie Brolly|Francie Brolly]]
* [[:en:Gobnait Ní Bhruadair|Gobnait Ní Bhruadair]]
* [[:en:Lucilita Bhreatnach|Lucilita Bhreatnach]]
* [[:en:Victor Bayda|Victor Bayda]]
* [[:en:Seán Mac Stíofáin|Seán Mac Stíofáin]]
* [[:en:Kathleen Cruise O'Brien|Kathleen Cruise O'Brien]]
* [[:en:Jerome Fitzpatrick|Jerome Fitzpatrick]]
* [[:en:William Haliday|William Haliday]]
* [[:en:Benjamin Plunket|Benjamin Plunket]]

Altanna fiúntacha eile i mBéarla:
* [[:en:Irish language outside Ireland|An Gaeilge lasmuigh d'Éirinn]]
* [[:en:Irish orthography|Litriú na Gaeilge]]
* [[:en:Verb–subject–object word order]]
* [[:en:Irish initial mutations|Irish initial mutations]]
* [[:en:Linguistic imperialism|Linguistic imperialism]]
* [[:en:Anti-Irish sentiment|Anti-Irish sentiment]]
* [[:en:Irish syntax|Irish syntax]]</text>
      <sha1>j7mijr10ogeow1patigzuxnuebfe4sa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Trevor Joyce</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103578</id>
    <revision>
      <id>1069598</id>
      <parentid>1069546</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T17:13:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>Cata.+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3509" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
&lt;!--
| image = Trevor Joyce 2020.jpg
| caption = Trevor Joyce reading his poems in Los Angeles, 2020.
| birth_date = 26ú Deireadh Fómhair 1947
| birth_place = [[Baile Átha Cliath]]
| occupation = Poet, 1967 – present
| notableworks = ''The Poems of Sweeny Peregrine'' (1976)&lt;br /&gt; ''with the first dream of fire they hunt the cold'' (2001)&lt;br /&gt; ''What's in Store'' (2007)
| relatives = Great-granduncles: [[Patrick Weston Joyce]] and [[Robert Dwyer Joyce]]
--&gt;

[[File]] Éireannach as [[Baile Átha Cliath]] ó dhúchas is ea '''Trevor Joyce''' (rugadh 26 October 1947).&lt;ref&gt;''British and Irish Poets: A Biographical Dictionary, 449–2006'', William Stewart (eag.). Jefferson, N.C.: McFarland, 2007, lch. 209.&lt;/ref&gt;

Is comh-bhunaitheoir é den [[New Writers' Press]] (NWP) sa bhliain 1967 agus bun-eagarthóir ar ''[[The Lace Curtain]]; A Magazine of Poetry and Criticism'' de chuid an NWP sa bhliain 1968.&lt;ref&gt;Joyce, Trevor. &quot;New Writers' Press: The History of Project&quot;. ''Modernism and Ireland: The Poetry of the 1930s'', Patricia Coughlan and Alex Davis (eag). (1995), ll. 276–306.&lt;/ref&gt;.  Is comh-bhunaitheoir é fosta den bhFeis bhliantiúil [[SoundEye Festival]] a eagraítear i gcathair [[Corcaigh|Chorcaí]].&lt;ref&gt;{{lua idirlín |teideal=SoundEye History |url=http://www.soundeye.org/a-festival-of-the-arts-of-the-word|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20120910002456/http://www.soundeye.org/a-festival-of-the-arts-of-the-word|archive-date=10 September 2012|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;

Ceapadh Joyce ina Chomhalta ar Cuairt Filíochta Judith E. Wilson ag [[University of Cambridge]] sa bhliain acadúil 2009/10.&lt;ref&gt;{{lua idirlín |url=http://www.english.cam.ac.uk/dramastudio/fellows.htm |teideal=Judith E Wilson Visiting Fellows |údar=Faculty of English |work=website |foilsitheoir=University of Cambridge |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110928051333/http://www.english.cam.ac.uk/dramastudio/fellows.htm |archive-date=28 September 2011 |df=dmy-all }}&lt;/ref&gt;  Bhí cónaitheachtaí aige ag [[Cill Rialaig]], [[Contae Chiarraí]], agus ag [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]].&lt;ref&gt;{{lua idirlín |url=http://www.imagineireland.ie/index.php/programme/single/a_desert_in_the_ocean_the_view_from_cill_rialaig |teideal='A Desert in the Ocean': The View from Cill Rialaig |foilsitheoir=imagineireland.ie |dátarochtana=25ú Marta 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Interview by Michael S. Begnal. ''The Burning Bush'' 7. Michael S. Begnal (eag.). (Spring 2002): 44.&lt;/ref&gt;

== Beatha ==
Rugadh agus tógadh Joyce idir Sráid Mhuire i gcathair Átha Cliath agus sa [[an Ghaeltacht|Ghaeltacht]] sa [[Contae na Gaillimhe|Ghaillimh]], áit dhúchais a chlainne. Is sin-sean-uncailí leis iad [[Patrick Weston Joyce]] agus [[Robert Dwyer Joyce]].&lt;ref&gt;Goodby, John, &quot;'Through My Dream': Trevor Joyce's Translations&quot;, ''Études Irlandaises'', 35:2 (Automne 2010), 149–64.&lt;/ref&gt; 

Rinne sé Fealsúnacht agus Béarla ag [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|Coláiste na hOllscoile, BÁC]].  Go luath sna 1980í, bhí léachtaí i mBaile Átha Cliath agus [[Oxford]] á reáchtáil aige faoi fhilíocht Chlaisiceach na Síne.  Sa bhliain, bhog sé go [[Corcaigh]], áit a rinne sé Eolaíocht Matamaiticiúil ag [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh]].  Tá cónaí air sa chathair anois.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Joyce, Trevor}}
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1947]]
[[Catagóir:Daoine beo]]

{{síol}}</text>
      <sha1>3e8bxu9aijcj3f35re50nfo4dkv7ruz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069637</id>
      <parentid>1069598</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:24:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3504" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
&lt;!--
| image = Trevor Joyce 2020.jpg
| caption = Trevor Joyce reading his poems in Los Angeles, 2020.
| birth_date = 26ú Deireadh Fómhair 1947
| birth_place = [[Baile Átha Cliath]]
| occupation = Poet, 1967 – present
| notableworks = ''The Poems of Sweeny Peregrine'' (1976)&lt;br /&gt; ''with the first dream of fire they hunt the cold'' (2001)&lt;br /&gt; ''What's in Store'' (2007)
| relatives = Great-granduncles: [[Patrick Weston Joyce]] and [[Robert Dwyer Joyce]]
--&gt;

[[File]] Éireannach as [[Baile Átha Cliath]] ó dhúchas is ea '''Trevor Joyce''' (rugadh 26 October 1947).&lt;ref&gt;''British and Irish Poets: A Biographical Dictionary, 449–2006'', William Stewart (eag.). Jefferson, N.C.: McFarland, 2007, lch. 209.&lt;/ref&gt;

Is comh-bhunaitheoir é den [[New Writers' Press]] (NWP) sa bhliain 1967 agus bun-eagarthóir ar ''[[The Lace Curtain]]; A Magazine of Poetry and Criticism'' de chuid an NWP sa bhliain 1968.&lt;ref&gt;Joyce, Trevor. &quot;New Writers' Press: The History of Project&quot;. ''Modernism and Ireland: The Poetry of the 1930s'', Patricia Coughlan and Alex Davis (eag). (1995), ll. 276–306.&lt;/ref&gt;.  Is comh-bhunaitheoir é fosta den bhFeis bhliantiúil [[SoundEye Festival]] a eagraítear i gcathair [[Corcaigh|Chorcaí]].&lt;ref&gt;{{lua idirlín |teideal=SoundEye History |url=http://www.soundeye.org/a-festival-of-the-arts-of-the-word|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20120910002456/http://www.soundeye.org/a-festival-of-the-arts-of-the-word|archive-date=10 September 2012|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;

Ceapadh Joyce ina Chomhalta ar Cuairt Filíochta Judith E. Wilson in [[Ollscoil Cambridge]] sa bhliain acadúil 2009/10.&lt;ref&gt;{{lua idirlín |url=http://www.english.cam.ac.uk/dramastudio/fellows.htm |teideal=Judith E Wilson Visiting Fellows |údar=Faculty of English |work=website |foilsitheoir=University of Cambridge |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110928051333/http://www.english.cam.ac.uk/dramastudio/fellows.htm |archive-date=28 September 2011 |df=dmy-all }}&lt;/ref&gt;  Bhí cónaitheachtaí aige ag [[Cill Rialaig]], [[Contae Chiarraí]], agus ag [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]].&lt;ref&gt;{{lua idirlín |url=http://www.imagineireland.ie/index.php/programme/single/a_desert_in_the_ocean_the_view_from_cill_rialaig |teideal='A Desert in the Ocean': The View from Cill Rialaig |foilsitheoir=imagineireland.ie |dátarochtana=25ú Marta 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Interview by Michael S. Begnal. ''The Burning Bush'' 7. Michael S. Begnal (eag.). (Spring 2002): 44.&lt;/ref&gt;

== Beatha ==
Rugadh agus tógadh Joyce idir Sráid Mhuire i gcathair Átha Cliath agus sa [[an Ghaeltacht|Ghaeltacht]] sa [[Contae na Gaillimhe|Ghaillimh]], áit dhúchais a chlainne. Is sin-sean-uncailí leis iad [[Patrick Weston Joyce]] agus [[Robert Dwyer Joyce]].&lt;ref&gt;Goodby, John, &quot;'Through My Dream': Trevor Joyce's Translations&quot;, ''Études Irlandaises'', 35:2 (Automne 2010), 149–64.&lt;/ref&gt; 

Rinne sé Fealsúnacht agus Béarla ag [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|Coláiste na hOllscoile, BÁC]].  Go luath sna 1980í, bhí léachtaí i mBaile Átha Cliath agus [[Oxford]] á reáchtáil aige faoi fhilíocht Chlaisiceach na Síne.  Sa bhliain, bhog sé go [[Corcaigh]], áit a rinne sé Eolaíocht Matamaiticiúil ag [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh]].  Tá cónaí air sa chathair anois.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Joyce, Trevor}}
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1947]]
[[Catagóir:Daoine beo]]

{{síol}}</text>
      <sha1>686j7regdm9ed1glphqcmufcqph0y7j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Robert Dwyer Joyce</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103582</id>
    <revision>
      <id>1069656</id>
      <parentid>1069543</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:51:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="972" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[File]], scríbhneoir agus [[Ceol traidisiúnta na hÉireann|ceoleolaí traidisiúnta]] ba ea ''' Robert Dwyer Joyce ''' (1830–1883).&lt;ref name=boy&gt;{{cite book |last=Boylan |first= Henry |year=1998 |title=A Dictionary of Irish Biography, 3ú heagrán |page=198 |location=Baile Átha Cliath |publisher=Gill and MacMillan |isbn=0-7171-2945-4}}&lt;/ref&gt; 

[[Patrick Weston Joyce]] ba ea a dheartháir.

I measc a chuid saothar, tá a leanas:&lt;ref&gt;{{lua idirlín |url=https://www.nytimes.com/books/first/j/jackson-joyce.html |teideal = John Stanislaus Joyce |foilsitheoir = [[The New York Times]]}}&lt;/ref&gt;
* ''The Wind that Shakes the Barley
** féach an [[The Wind that Shakes the Barley|scannán]] le [[Ken Loach]]
* ''The Blacksmith of Limerick
* ''The Boys of Wexford

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{síol-ie}}

{{DEFAULTSORT:Joyce, Robert Dwyer}}
[[Catagóir:Básanna i 1883]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1830]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]</text>
      <sha1>gxh66twrx37t0l2magosbim0h5xc9qq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tadhg Ó Donnchadha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103584</id>
    <revision>
      <id>1069560</id>
      <timestamp>2022-08-03T12:35:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1087354346|Tadhg Ó Donnchadha]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4812" xml:space="preserve">Scríbhneoir, file, eagarthóir, aistritheoir agus ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus de [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] ab ea '''Tadhg Ó Donnchadha''' (1874 &amp;#x2013; 1949). Bhí sé ina eagarthóir ar ''[[Irisleabhar na Gaedhilge]]''[[Irisleabhar na Gaedhilge|,]] ina Ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]] agus ina Dhéan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh.

== Saol ==
Rugadh i g[[Carraig na bhFear]], [[Contae Chorcaí]] é, ceantar Gaeltachta ag an am, d'fhreastail sé ar scoil ansin agus ar [[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Choláiste Phádraig]], Droim Conrach, Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1901, fuair sé postanna mar eagarthóir ar an nuachtán ''Banba'', agus mar eagarthóir Gaeilge ar an ''[[The Freeman’s Journal|Freeman's Journal]]'' agus an bhliain dár gcionn ar ''Irisleabhar na Gaedhilge''. Scríobh sé faoin ainm cleite “Tórna”.&lt;ref&gt;''Banba'' (Irish-language newspaper). Tórna was a 5th-century Irish poet&lt;/ref&gt;

I gcomhar le [[Máire Ní Chinnéide]], Seán Ó Ceallaigh, agus Séamus Ó Braonáin, dhréachtaigh sé na chéad rialacha don chluiche nua [[Camógaíocht|camógaíochta]] sa bhliain 1903. Ba é Ó Donnchadha a cheap ainm an chluiche freisin, a thagann ón mbata a úsáidtear, ar a dtugtar camán.&lt;ref name=&quot;Moran&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Moran|first=Mary|author-link=Mary Moran (camogie)|title=A Game of Our Own: The History of Camogie|publisher=Cumann Camógaíochta|year=2011|location=Dublin, Ireland}}&lt;/ref&gt;

Tháinig sé chun suntasachta ar dtús nuair a chuir sé saothar Mháire Bhuidhe, file Iarthar Chorcaí agus údar “Cath Céim an Fhíodha”, in eagar. Sa bhliain 1905 d’fhoilsigh sé a chéad bailiúchán filíochta, ''Leoithne Andeas''. Nuair a cuireadh deireadh le foilsiú ''Irisleabhar na Gaedhilge'' i 1909, thapaigh sé an deis cuairt a thabhairt ar Ollscoil Heidelberg chun staidéar a dhéanamh ar an [[An tSean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]] le Ludwig Mühlhausen. Ar fhilleadh dó, ceapadh é ina Ollamh le Gaeilge i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. 

Sa bhliain 1916, rinneadh Ollamh le Gaeilge (agus, ina dhiaidh sin, Déan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh) de i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]], áit ar fhan sé go dtí a bhás.&lt;ref&gt;''RIA Dictionary of Irish Biography'', 2009&lt;/ref&gt; D’fhoilsigh sé lámhleabhar do mhic léinn ar ealaín na filíochta Gaeilge, ''Bhéarsaíocht Ghaeilge'' (Baile Átha Cliath, 1936) agus scríobh sé go leor téacsleabhar ar Ghramadach na Gaeilge. Chuir sé cnuasaigh thábhachtacha lámhscríbhinní Gaeilge in eagar, ina measc, filíocht Dhiarmada Mac Sheáin Bhuídhe Mac Cárthaigh a foilsíodh i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1916. 

Ba bhailitheoir amhrán é freisin, a d’athmhúscail sé suim i saothar filí Iarthar Chorcaí ar nós Sean Ó Coileáin, Donncha Ó Súilleabháin agus Michael Chormaic. 

D’aistrigh sé líon mór leabhar, ficsean agus neamhfhicsean, filíocht agus amhráin, go Gaeilge, mar shampla ''Rubaiyat Omar Khayyam'', ''Bourgeois Gentilhomme'' le Molière, agus saothair de chuid [[Padraic Colum|Pádraig Colum]], [[Lady Gregory]], [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], agus [[Jules Verne]]. &lt;ref&gt;[http://catalogue.nli.ie Catalogue of the National Library of Ireland]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá'', [[An Gúm]], Dublin, 1938&lt;/ref&gt; Chuir sé saothar [[Aogán Ó Rathaille]] (1670–1728) agus [[Pádraigín Haicéad]] (1600–1654), i measc daoine eile in eagar.

Ba é ''Seanfhocail na Mumhan'' a shaothar deireanach (Baile Átha Cliath 1962).

Ba é a dheartháir Eamon O’Donoghue údar ''Slán le Corcaigh'' agus ''Drúcht Geal Ceoidh'', ollamh le Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh freisin. Bhí deartháir eile, Donncha Ó Donnchadha, ina shagart paróiste i d[[Trácht Fhionn]] i gCorcaigh. Bhí a dheirfiúr, Cáit Ní Dhonnchadha, gníomhach ar son na Gaeilge agus na camógaíochta. 

== Oidhreacht ==
Fuair sé bás 23 Deireadh Fómhair 1949 agus cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Fionnbarra]] i [[Corcaigh|gCorcaigh]]. Bhí [[Éamon de Valera]] i láthair ag a shochraid. Rinne ''an Southern Star'' cur síos air mar “phiara aitheanta scríbhneoirí filíochta na Gaeilge, an Corcaíoch is uaisle is umhaile, an Tórna mór, a bhfuil a ainm le cloisteáil i ngach áit ina bhfuil léitheoirí Gaeilge ann, sa bhaile nó thar lear”.
[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha den 20ú haois]]
[[Catagóir:Básanna i 1949]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Eagarthóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]</text>
      <sha1>q52nek3qgpf0ojrzm9gs337jgf6l739</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069561</id>
      <parentid>1069560</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:35:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4869" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scríbhneoir, file, eagarthóir, aistritheoir agus ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus de [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] ab ea '''Tadhg Ó Donnchadha''' (1874 &amp;#x2013; 1949). Bhí sé ina eagarthóir ar ''[[Irisleabhar na Gaedhilge]]''[[Irisleabhar na Gaedhilge|,]] ina Ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]] agus ina Dhéan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh.

== Saol ==
Rugadh i g[[Carraig na bhFear]], [[Contae Chorcaí]] é, ceantar Gaeltachta ag an am, d'fhreastail sé ar scoil ansin agus ar [[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Choláiste Phádraig]], Droim Conrach, Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1901, fuair sé postanna mar eagarthóir ar an nuachtán ''Banba'', agus mar eagarthóir Gaeilge ar an ''[[The Freeman’s Journal|Freeman's Journal]]'' agus an bhliain dár gcionn ar ''Irisleabhar na Gaedhilge''. Scríobh sé faoin ainm cleite “Tórna”.&lt;ref&gt;''Banba'' (Irish-language newspaper). Tórna was a 5th-century Irish poet&lt;/ref&gt;

I gcomhar le [[Máire Ní Chinnéide]], Seán Ó Ceallaigh, agus Séamus Ó Braonáin, dhréachtaigh sé na chéad rialacha don chluiche nua [[Camógaíocht|camógaíochta]] sa bhliain 1903. Ba é Ó Donnchadha a cheap ainm an chluiche freisin, a thagann ón mbata a úsáidtear, ar a dtugtar camán.&lt;ref name=&quot;Moran&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Moran|first=Mary|author-link=Mary Moran (camogie)|title=A Game of Our Own: The History of Camogie|publisher=Cumann Camógaíochta|year=2011|location=Dublin, Ireland}}&lt;/ref&gt;

Tháinig sé chun suntasachta ar dtús nuair a chuir sé saothar Mháire Bhuidhe, file Iarthar Chorcaí agus údar “Cath Céim an Fhíodha”, in eagar. Sa bhliain 1905 d’fhoilsigh sé a chéad bailiúchán filíochta, ''Leoithne Andeas''. Nuair a cuireadh deireadh le foilsiú ''Irisleabhar na Gaedhilge'' i 1909, thapaigh sé an deis cuairt a thabhairt ar Ollscoil Heidelberg chun staidéar a dhéanamh ar an [[An tSean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]] le Ludwig Mühlhausen. Ar fhilleadh dó, ceapadh é ina Ollamh le Gaeilge i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. 

Sa bhliain 1916, rinneadh Ollamh le Gaeilge (agus, ina dhiaidh sin, Déan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh) de i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]], áit ar fhan sé go dtí a bhás.&lt;ref&gt;''RIA Dictionary of Irish Biography'', 2009&lt;/ref&gt; D’fhoilsigh sé lámhleabhar do mhic léinn ar ealaín na filíochta Gaeilge, ''Bhéarsaíocht Ghaeilge'' (Baile Átha Cliath, 1936) agus scríobh sé go leor téacsleabhar ar Ghramadach na Gaeilge. Chuir sé cnuasaigh thábhachtacha lámhscríbhinní Gaeilge in eagar, ina measc, filíocht Dhiarmada Mac Sheáin Bhuídhe Mac Cárthaigh a foilsíodh i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1916. 

Ba bhailitheoir amhrán é freisin, a d’athmhúscail sé suim i saothar filí Iarthar Chorcaí ar nós Sean Ó Coileáin, Donncha Ó Súilleabháin agus Michael Chormaic. 

D’aistrigh sé líon mór leabhar, ficsean agus neamhfhicsean, filíocht agus amhráin, go Gaeilge, mar shampla ''Rubaiyat Omar Khayyam'', ''Bourgeois Gentilhomme'' le Molière, agus saothair de chuid [[Padraic Colum|Pádraig Colum]], [[Lady Gregory]], [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], agus [[Jules Verne]]. &lt;ref&gt;[http://catalogue.nli.ie Catalogue of the National Library of Ireland]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá'', [[An Gúm]], Dublin, 1938&lt;/ref&gt; Chuir sé saothar [[Aogán Ó Rathaille]] (1670–1728) agus [[Pádraigín Haicéad]] (1600–1654), i measc daoine eile in eagar.

Ba é ''Seanfhocail na Mumhan'' a shaothar deireanach (Baile Átha Cliath 1962).

Ba é a dheartháir Eamon O’Donoghue údar ''Slán le Corcaigh'' agus ''Drúcht Geal Ceoidh'', ollamh le Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh freisin. Bhí deartháir eile, Donncha Ó Donnchadha, ina shagart paróiste i d[[Trácht Fhionn]] i gCorcaigh. Bhí a dheirfiúr, Cáit Ní Dhonnchadha, gníomhach ar son na Gaeilge agus na camógaíochta. 

== Oidhreacht ==
Fuair sé bás 23 Deireadh Fómhair 1949 agus cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Fionnbarra]] i [[Corcaigh|gCorcaigh]]. Bhí [[Éamon de Valera]] i láthair ag a shochraid. Rinne ''an Southern Star'' cur síos air mar “phiara aitheanta scríbhneoirí filíochta na Gaeilge, an Corcaíoch is uaisle is umhaile, an Tórna mór, a bhfuil a ainm le cloisteáil i ngach áit ina bhfuil léitheoirí Gaeilge ann, sa bhaile nó thar lear”.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha den 20ú haois]]
[[Catagóir:Básanna i 1949]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Eagarthóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]</text>
      <sha1>95q6kl0tq579mcrmst24d70bh4vlmnv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069562</id>
      <parentid>1069561</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:36:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4880" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scríbhneoir, file, eagarthóir, aistritheoir agus ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus de [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] ab ea '''Tadhg Ó Donnchadha''' (1874–1949), nó '''Tórna'''. Bhí sé ina eagarthóir ar ''[[Irisleabhar na Gaedhilge]]''[[Irisleabhar na Gaedhilge|,]] ina Ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]] agus ina Dhéan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh.

== Saol ==
Rugadh i g[[Carraig na bhFear]], [[Contae Chorcaí]] é, ceantar Gaeltachta ag an am, d'fhreastail sé ar scoil ansin agus ar [[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Choláiste Phádraig]], Droim Conrach, Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1901, fuair sé postanna mar eagarthóir ar an nuachtán ''Banba'', agus mar eagarthóir Gaeilge ar an ''[[The Freeman’s Journal|Freeman's Journal]]'' agus an bhliain dár gcionn ar ''Irisleabhar na Gaedhilge''. Scríobh sé faoin ainm cleite “Tórna”.&lt;ref&gt;''Banba'' (Irish-language newspaper). Tórna was a 5th-century Irish poet&lt;/ref&gt;

I gcomhar le [[Máire Ní Chinnéide]], Seán Ó Ceallaigh, agus Séamus Ó Braonáin, dhréachtaigh sé na chéad rialacha don chluiche nua [[Camógaíocht|camógaíochta]] sa bhliain 1903. Ba é Ó Donnchadha a cheap ainm an chluiche freisin, a thagann ón mbata a úsáidtear, ar a dtugtar camán.&lt;ref name=&quot;Moran&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Moran|first=Mary|author-link=Mary Moran (camogie)|title=A Game of Our Own: The History of Camogie|publisher=Cumann Camógaíochta|year=2011|location=Dublin, Ireland}}&lt;/ref&gt;

Tháinig sé chun suntasachta ar dtús nuair a chuir sé saothar Mháire Bhuidhe, file Iarthar Chorcaí agus údar “Cath Céim an Fhíodha”, in eagar. Sa bhliain 1905 d’fhoilsigh sé a chéad bailiúchán filíochta, ''Leoithne Andeas''. Nuair a cuireadh deireadh le foilsiú ''Irisleabhar na Gaedhilge'' i 1909, thapaigh sé an deis cuairt a thabhairt ar Ollscoil Heidelberg chun staidéar a dhéanamh ar an [[An tSean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]] le Ludwig Mühlhausen. Ar fhilleadh dó, ceapadh é ina Ollamh le Gaeilge i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. 

Sa bhliain 1916, rinneadh Ollamh le Gaeilge (agus, ina dhiaidh sin, Déan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh) de i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]], áit ar fhan sé go dtí a bhás.&lt;ref&gt;''RIA Dictionary of Irish Biography'', 2009&lt;/ref&gt; D’fhoilsigh sé lámhleabhar do mhic léinn ar ealaín na filíochta Gaeilge, ''Bhéarsaíocht Ghaeilge'' (Baile Átha Cliath, 1936) agus scríobh sé go leor téacsleabhar ar Ghramadach na Gaeilge. Chuir sé cnuasaigh thábhachtacha lámhscríbhinní Gaeilge in eagar, ina measc, filíocht Dhiarmada Mac Sheáin Bhuídhe Mac Cárthaigh a foilsíodh i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1916. 

Ba bhailitheoir amhrán é freisin, a d’athmhúscail sé suim i saothar filí Iarthar Chorcaí ar nós Sean Ó Coileáin, Donncha Ó Súilleabháin agus Michael Chormaic. 

D’aistrigh sé líon mór leabhar, ficsean agus neamhfhicsean, filíocht agus amhráin, go Gaeilge, mar shampla ''Rubaiyat Omar Khayyam'', ''Bourgeois Gentilhomme'' le Molière, agus saothair de chuid [[Padraic Colum|Pádraig Colum]], [[Lady Gregory]], [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], agus [[Jules Verne]]. &lt;ref&gt;[http://catalogue.nli.ie Catalogue of the National Library of Ireland]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá'', [[An Gúm]], Dublin, 1938&lt;/ref&gt; Chuir sé saothar [[Aogán Ó Rathaille]] (1670–1728) agus [[Pádraigín Haicéad]] (1600–1654), i measc daoine eile in eagar.

Ba é ''Seanfhocail na Mumhan'' a shaothar deireanach (Baile Átha Cliath 1962).

Ba é a dheartháir Eamon O’Donoghue údar ''Slán le Corcaigh'' agus ''Drúcht Geal Ceoidh'', ollamh le Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh freisin. Bhí deartháir eile, Donncha Ó Donnchadha, ina shagart paróiste i d[[Trácht Fhionn]] i gCorcaigh. Bhí a dheirfiúr, Cáit Ní Dhonnchadha, gníomhach ar son na Gaeilge agus na camógaíochta. 

== Oidhreacht ==
Fuair sé bás 23 Deireadh Fómhair 1949 agus cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Fionnbarra]] i [[Corcaigh|gCorcaigh]]. Bhí [[Éamon de Valera]] i láthair ag a shochraid. Rinne ''an Southern Star'' cur síos air mar “phiara aitheanta scríbhneoirí filíochta na Gaeilge, an Corcaíoch is uaisle is umhaile, an Tórna mór, a bhfuil a ainm le cloisteáil i ngach áit ina bhfuil léitheoirí Gaeilge ann, sa bhaile nó thar lear”.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha den 20ú haois]]
[[Catagóir:Básanna i 1949]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Eagarthóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]</text>
      <sha1>s44pqeckwcyleg0ayxrth9acpysdlp1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069563</id>
      <parentid>1069562</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:38:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4844" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scríbhneoir, file, eagarthóir, aistritheoir agus ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus de [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] ab ea '''Tadhg Ó Donnchadha''' (1874–1949), nó '''Tórna'''. Bhí sé ina eagarthóir ar ''[[Irisleabhar na Gaedhilge]]''[[Irisleabhar na Gaedhilge|,]] ina Ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]] agus ina Dhéan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh.

== Saol ==
Rugadh i g[[Carraig na bhFear]], [[Contae Chorcaí]] é, ceantar Gaeltachta ag an am, agus d'fhreastail sé ar scoil ansin agus ar [[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Choláiste Phádraig]], Droim Conrach, Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1901, fuair sé postanna mar eagarthóir ar an nuachtán ''Banba'' agus mar eagarthóir Gaeilge ar an ''[[The Freeman’s Journal|Freeman's Journal]]'', agus an bhliain dár gcionn ar ''Irisleabhar na Gaedhilge''. Scríobh sé faoin ainm cleite “Tórna”.&lt;ref&gt;Ainm file Gaeilge ón 5ú haois.&lt;/ref&gt;

I gcomhar le [[Máire Ní Chinnéide]], Seán Ó Ceallaigh, agus Séamus Ó Braonáin, dhréachtaigh sé na chéad rialacha don chluiche nua [[Camógaíocht|camógaíochta]] sa bhliain 1903. Ba é Ó Donnchadha a cheap ainm an chluiche freisin, a thagann ón mbata a úsáidtear, ar a dtugtar camán.&lt;ref name=&quot;Moran&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Moran|first=Mary|author-link=Mary Moran (camogie)|title=A Game of Our Own: The History of Camogie|publisher=Cumann Camógaíochta|year=2011|location=Dublin, Ireland}}&lt;/ref&gt;

Tháinig sé chun suntasachta ar dtús nuair a chuir sé saothar Mháire Bhuidhe, file Iarthar Chorcaí agus údar “Cath Céim an Fhíodha”, in eagar. Sa bhliain 1905 d’fhoilsigh sé a chéad bailiúchán filíochta, ''Leoithne Andeas''. Nuair a cuireadh deireadh le foilsiú ''Irisleabhar na Gaedhilge'' i 1909, thapaigh sé an deis cuairt a thabhairt ar Ollscoil Heidelberg chun staidéar a dhéanamh ar an [[An tSean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]] le Ludwig Mühlhausen. Ar fhilleadh dó, ceapadh é ina Ollamh le Gaeilge i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. 

Sa bhliain 1916, rinneadh Ollamh le Gaeilge (agus, ina dhiaidh sin, Déan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh) de i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]], áit ar fhan sé go dtí a bhás.&lt;ref&gt;''RIA Dictionary of Irish Biography'', 2009&lt;/ref&gt; D’fhoilsigh sé lámhleabhar do mhic léinn ar ealaín na filíochta Gaeilge, ''Bhéarsaíocht Ghaeilge'' (Baile Átha Cliath, 1936) agus scríobh sé go leor téacsleabhar ar Ghramadach na Gaeilge. Chuir sé cnuasaigh thábhachtacha lámhscríbhinní Gaeilge in eagar, ina measc, filíocht Dhiarmada Mac Sheáin Bhuídhe Mac Cárthaigh a foilsíodh i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1916. 

Ba bhailitheoir amhrán é freisin, a d’athmhúscail sé suim i saothar filí Iarthar Chorcaí ar nós Sean Ó Coileáin, Donncha Ó Súilleabháin agus Michael Chormaic. 

D’aistrigh sé líon mór leabhar, ficsean agus neamhfhicsean, filíocht agus amhráin, go Gaeilge, mar shampla ''Rubaiyat Omar Khayyam'', ''Bourgeois Gentilhomme'' le Molière, agus saothair de chuid [[Padraic Colum|Pádraig Colum]], [[Lady Gregory]], [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], agus [[Jules Verne]]. &lt;ref&gt;[http://catalogue.nli.ie Catalogue of the National Library of Ireland]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá'', [[An Gúm]], Dublin, 1938&lt;/ref&gt; Chuir sé saothar [[Aogán Ó Rathaille]] (1670–1728) agus [[Pádraigín Haicéad]] (1600–1654), i measc daoine eile in eagar.

Ba é ''Seanfhocail na Mumhan'' a shaothar deireanach (Baile Átha Cliath 1962).

Ba é a dheartháir Eamon O’Donoghue údar ''Slán le Corcaigh'' agus ''Drúcht Geal Ceoidh'', ollamh le Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh freisin. Bhí deartháir eile, Donncha Ó Donnchadha, ina shagart paróiste i d[[Trácht Fhionn]] i gCorcaigh. Bhí a dheirfiúr, Cáit Ní Dhonnchadha, gníomhach ar son na Gaeilge agus na camógaíochta. 

== Oidhreacht ==
Fuair sé bás 23 Deireadh Fómhair 1949 agus cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Fionnbarra]] i [[Corcaigh|gCorcaigh]]. Bhí [[Éamon de Valera]] i láthair ag a shochraid. Rinne ''an Southern Star'' cur síos air mar “phiara aitheanta scríbhneoirí filíochta na Gaeilge, an Corcaíoch is uaisle is umhaile, an Tórna mór, a bhfuil a ainm le cloisteáil i ngach áit ina bhfuil léitheoirí Gaeilge ann, sa bhaile nó thar lear”.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha den 20ú haois]]
[[Catagóir:Básanna i 1949]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Eagarthóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]</text>
      <sha1>88yhklc985wdhaamoq4rgupa1d4o03v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069564</id>
      <parentid>1069563</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:42:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Saol */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4829" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scríbhneoir, file, eagarthóir, aistritheoir agus ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus de [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] ab ea '''Tadhg Ó Donnchadha''' (1874–1949), nó '''Tórna'''. Bhí sé ina eagarthóir ar ''[[Irisleabhar na Gaedhilge]]''[[Irisleabhar na Gaedhilge|,]] ina Ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]] agus ina Dhéan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh.

== Saol ==
Rugadh i g[[Carraig na bhFear]], [[Contae Chorcaí]] é, ceantar Gaeltachta ag an am, agus d'fhreastail sé ar scoil ansin agus ar [[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Choláiste Phádraig]], Droim Conrach, Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1901, fuair sé postanna mar eagarthóir ar an nuachtán ''Banba'' agus mar eagarthóir Gaeilge ar an ''[[The Freeman’s Journal|Freeman's Journal]]'', agus an bhliain dár gcionn ar ''Irisleabhar na Gaedhilge''. Scríobh sé faoin ainm cleite “Tórna”.&lt;ref&gt;Ainm file Gaeilge ón 5ú haois.&lt;/ref&gt;

I gcomhar le [[Máire Ní Chinnéide]], Seán Ó Ceallaigh, agus Séamus Ó Braonáin, dhréachtaigh sé na chéad rialacha don chluiche nua [[Camógaíocht|camógaíochta]] sa bhliain 1903. Ba é Ó Donnchadha a cheap ainm an chluiche freisin, a thagann ón mbata a úsáidtear, ar a dtugtar camán.&lt;ref name=&quot;Moran&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Moran|first=Mary|author-link=Mary Moran (camogie)|title=A Game of Our Own: The History of Camogie|publisher=Cumann Camógaíochta|year=2011|location=Dublin, Ireland}}&lt;/ref&gt;

Tháinig sé chun suntasachta ar dtús nuair a chuir sé saothar Mháire Bhuidhe, file Iarthar Chorcaí agus údar “Cath Céim an Fhíodha”, in eagar. Sa bhliain 1905 d’fhoilsigh sé a chéad bhailiúchán filíochta, ''Leoithne Andeas''. Nuair a cuireadh deireadh le foilsiú ''Irisleabhar na Gaedhilge'' i 1909, thapaigh sé an deis cuairt a thabhairt ar Ollscoil Heidelberg chun staidéar a dhéanamh ar an [[An tSean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]] le Ludwig Mühlhausen. Ar fhilleadh dó, ceapadh é ina Ollamh le Gaeilge i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. 

Sa bhliain 1916, rinneadh Ollamh le Gaeilge (agus, ina dhiaidh sin, Déan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh) de i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]], áit ar fhan sé go dtí a bhás.&lt;ref&gt;''RIA Dictionary of Irish Biography'', 2009&lt;/ref&gt; D’fhoilsigh sé lámhleabhar do mhic léinn ar ealaín na filíochta Gaeilge, ''Bhéarsaíocht Ghaeilge'' (Baile Átha Cliath, 1936) agus scríobh sé go leor téacsleabhar ar Ghramadach na Gaeilge. Chuir sé cnuasaigh thábhachtacha lámhscríbhinní Gaeilge in eagar, ina measc, filíocht Dhiarmada Mac Sheáin Bhuídhe Mac Cárthaigh a foilsíodh i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1916. 

Ba bhailitheoir amhrán é freisin, a d’athmhúscail suim i saothar filí Iarthar Chorcaí ar nós Sean Ó Coileáin, Donncha Ó Súilleabháin agus Michael Chormaic. 

D’aistrigh sé líon mór leabhar, ficsean agus neamhfhicsean, filíocht agus amhráin, go Gaeilge, mar shampla ''Rubaiyat Omar Khayyam'', ''Bourgeois Gentilhomme'' le Molière, agus saothair de chuid [[Padraic Colum]], [[Lady Gregory]], [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], agus [[Jules Verne]]. &lt;ref&gt;[http://catalogue.nli.ie Catalogue of the National Library of Ireland]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá'', [[An Gúm]], Dublin, 1938&lt;/ref&gt; Chuir sé saothar [[Aogán Ó Rathaille]] (1670–1728) agus [[Pádraigín Haicéad]] (1600–1654), i measc daoine eile in eagar. Ba é ''Seanfhocail na Mumhan'' a shaothar deireanach (Baile Átha Cliath 1962).

Ba é a dheartháir Eamon O’Donoghue údar ''Slán le Corcaigh'' agus ''Drúcht Geal Ceoidh'', agus ollamh le Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh freisin. Bhí deartháir eile, Donncha Ó Donnchadha, ina shagart paróiste i d[[Trácht Fhionn]] i gCorcaigh. Bhí a dheirfiúr, Cáit Ní Dhonnchadha, gníomhach ar son na Gaeilge agus na camógaíochta.

== Oidhreacht ==
Fuair sé bás 23 Deireadh Fómhair 1949 agus cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Fionnbarra]] i [[Corcaigh|gCorcaigh]]. Bhí [[Éamon de Valera]] i láthair ag a shochraid. Rinne ''an Southern Star'' cur síos air mar “phiara aitheanta scríbhneoirí filíochta na Gaeilge, an Corcaíoch is uaisle is umhaile, an Tórna mór, a bhfuil a ainm le cloisteáil i ngach áit ina bhfuil léitheoirí Gaeilge ann, sa bhaile nó thar lear”.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha den 20ú haois]]
[[Catagóir:Básanna i 1949]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Eagarthóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]</text>
      <sha1>mclmedzz4cgavrovtb01zys173r1f0z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069565</id>
      <parentid>1069564</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:43:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Oidhreacht */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4829" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scríbhneoir, file, eagarthóir, aistritheoir agus ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus de [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] ab ea '''Tadhg Ó Donnchadha''' (1874–1949), nó '''Tórna'''. Bhí sé ina eagarthóir ar ''[[Irisleabhar na Gaedhilge]]''[[Irisleabhar na Gaedhilge|,]] ina Ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]] agus ina Dhéan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh.

== Saol ==
Rugadh i g[[Carraig na bhFear]], [[Contae Chorcaí]] é, ceantar Gaeltachta ag an am, agus d'fhreastail sé ar scoil ansin agus ar [[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Choláiste Phádraig]], Droim Conrach, Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1901, fuair sé postanna mar eagarthóir ar an nuachtán ''Banba'' agus mar eagarthóir Gaeilge ar an ''[[The Freeman’s Journal|Freeman's Journal]]'', agus an bhliain dár gcionn ar ''Irisleabhar na Gaedhilge''. Scríobh sé faoin ainm cleite “Tórna”.&lt;ref&gt;Ainm file Gaeilge ón 5ú haois.&lt;/ref&gt;

I gcomhar le [[Máire Ní Chinnéide]], Seán Ó Ceallaigh, agus Séamus Ó Braonáin, dhréachtaigh sé na chéad rialacha don chluiche nua [[Camógaíocht|camógaíochta]] sa bhliain 1903. Ba é Ó Donnchadha a cheap ainm an chluiche freisin, a thagann ón mbata a úsáidtear, ar a dtugtar camán.&lt;ref name=&quot;Moran&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Moran|first=Mary|author-link=Mary Moran (camogie)|title=A Game of Our Own: The History of Camogie|publisher=Cumann Camógaíochta|year=2011|location=Dublin, Ireland}}&lt;/ref&gt;

Tháinig sé chun suntasachta ar dtús nuair a chuir sé saothar Mháire Bhuidhe, file Iarthar Chorcaí agus údar “Cath Céim an Fhíodha”, in eagar. Sa bhliain 1905 d’fhoilsigh sé a chéad bhailiúchán filíochta, ''Leoithne Andeas''. Nuair a cuireadh deireadh le foilsiú ''Irisleabhar na Gaedhilge'' i 1909, thapaigh sé an deis cuairt a thabhairt ar Ollscoil Heidelberg chun staidéar a dhéanamh ar an [[An tSean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]] le Ludwig Mühlhausen. Ar fhilleadh dó, ceapadh é ina Ollamh le Gaeilge i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. 

Sa bhliain 1916, rinneadh Ollamh le Gaeilge (agus, ina dhiaidh sin, Déan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh) de i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]], áit ar fhan sé go dtí a bhás.&lt;ref&gt;''RIA Dictionary of Irish Biography'', 2009&lt;/ref&gt; D’fhoilsigh sé lámhleabhar do mhic léinn ar ealaín na filíochta Gaeilge, ''Bhéarsaíocht Ghaeilge'' (Baile Átha Cliath, 1936) agus scríobh sé go leor téacsleabhar ar Ghramadach na Gaeilge. Chuir sé cnuasaigh thábhachtacha lámhscríbhinní Gaeilge in eagar, ina measc, filíocht Dhiarmada Mac Sheáin Bhuídhe Mac Cárthaigh a foilsíodh i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1916. 

Ba bhailitheoir amhrán é freisin, a d’athmhúscail suim i saothar filí Iarthar Chorcaí ar nós Sean Ó Coileáin, Donncha Ó Súilleabháin agus Michael Chormaic. 

D’aistrigh sé líon mór leabhar, ficsean agus neamhfhicsean, filíocht agus amhráin, go Gaeilge, mar shampla ''Rubaiyat Omar Khayyam'', ''Bourgeois Gentilhomme'' le Molière, agus saothair de chuid [[Padraic Colum]], [[Lady Gregory]], [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], agus [[Jules Verne]]. &lt;ref&gt;[http://catalogue.nli.ie Catalogue of the National Library of Ireland]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá'', [[An Gúm]], Dublin, 1938&lt;/ref&gt; Chuir sé saothar [[Aogán Ó Rathaille]] (1670–1728) agus [[Pádraigín Haicéad]] (1600–1654), i measc daoine eile in eagar. Ba é ''Seanfhocail na Mumhan'' a shaothar deireanach (Baile Átha Cliath 1962).

Ba é a dheartháir Eamon O’Donoghue údar ''Slán le Corcaigh'' agus ''Drúcht Geal Ceoidh'', agus ollamh le Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh freisin. Bhí deartháir eile, Donncha Ó Donnchadha, ina shagart paróiste i d[[Trácht Fhionn]] i gCorcaigh. Bhí a dheirfiúr, Cáit Ní Dhonnchadha, gníomhach ar son na Gaeilge agus na camógaíochta.

== Oidhreacht ==
Fuair sé bás 23 Deireadh Fómhair 1949 agus cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Fionnbarra]] i [[Corcaigh|gCorcaigh]]. Bhí [[Éamon de Valera]] i láthair ag a shochraid. Rinne an ''Southern Star'' cur síos air mar “phiara aitheanta scríbhneoirí filíochta na Gaeilge, an Corcaíoch is uaisle is umhaile, an Tórna mór, a bhfuil a ainm le cloisteáil i ngach áit ina bhfuil léitheoirí Gaeilge ann, sa bhaile nó thar lear”.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha den 20ú haois]]
[[Catagóir:Básanna i 1949]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Eagarthóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]</text>
      <sha1>4h3c29q8wsuvbu2ebeqsh1xx8s51ssl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069636</id>
      <parentid>1069565</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:20:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4858" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scríbhneoir, file, eagarthóir, aistritheoir agus ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus de [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] ab ea '''Tadhg Ó Donnchadha''' (1874–1949), nó '''Tórna'''. Bhí sé ina eagarthóir ar ''[[Irisleabhar na Gaedhilge]]''[[Irisleabhar na Gaedhilge|,]] ina Ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]] agus ina Dhéan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh.

== Saol ==
Rugadh i g[[Carraig na bhFear]], [[Contae Chorcaí]] é, ceantar Gaeltachta ag an am, agus d'fhreastail sé ar scoil ansin agus ar [[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Choláiste Phádraig]], Droim Conrach, Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1901, fuair sé postanna mar eagarthóir ar an nuachtán ''Banba'' agus mar eagarthóir Gaeilge ar an ''[[The Freeman’s Journal|Freeman's Journal]]'', agus an bhliain dár gcionn ar ''Irisleabhar na Gaedhilge''. Scríobh sé faoin ainm cleite “Tórna”.&lt;ref&gt;Ba é “[[Torna Éices]]” ainm file Gaeilge ón 5ú haois.&lt;/ref&gt;

I gcomhar le [[Máire Ní Chinnéide]], Seán Ó Ceallaigh, agus Séamus Ó Braonáin, dhréachtaigh sé na chéad rialacha don chluiche nua [[Camógaíocht|camógaíochta]] sa bhliain 1903. Ba é Ó Donnchadha a cheap ainm an chluiche freisin, a thagann ón mbata a úsáidtear, ar a dtugtar camán.&lt;ref name=&quot;Moran&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Moran|first=Mary|author-link=Mary Moran (camogie)|title=A Game of Our Own: The History of Camogie|publisher=Cumann Camógaíochta|year=2011|location=Dublin, Ireland}}&lt;/ref&gt;

Tháinig sé chun suntasachta ar dtús nuair a chuir sé saothar Mháire Bhuidhe, file Iarthar Chorcaí agus údar “Cath Céim an Fhíodha”, in eagar. Sa bhliain 1905 d’fhoilsigh sé a chéad bhailiúchán filíochta, ''Leoithne Andeas''. Nuair a cuireadh deireadh le foilsiú ''Irisleabhar na Gaedhilge'' i 1909, thapaigh sé an deis cuairt a thabhairt ar Ollscoil Heidelberg chun staidéar a dhéanamh ar an [[An tSean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]] le Ludwig Mühlhausen. Ar fhilleadh dó, ceapadh é ina Ollamh le Gaeilge i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. 

Sa bhliain 1916, rinneadh Ollamh le Gaeilge (agus, ina dhiaidh sin, Déan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh) de i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]], áit ar fhan sé go dtí a bhás.&lt;ref&gt;''RIA Dictionary of Irish Biography'', 2009&lt;/ref&gt; D’fhoilsigh sé lámhleabhar do mhic léinn ar ealaín na filíochta Gaeilge, ''Bhéarsaíocht Ghaeilge'' (Baile Átha Cliath, 1936) agus scríobh sé go leor téacsleabhar ar Ghramadach na Gaeilge. Chuir sé cnuasaigh thábhachtacha lámhscríbhinní Gaeilge in eagar, ina measc, filíocht Dhiarmada Mac Sheáin Bhuídhe Mac Cárthaigh a foilsíodh i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1916. 

Ba bhailitheoir amhrán é freisin, a d’athmhúscail suim i saothar filí Iarthar Chorcaí ar nós Sean Ó Coileáin, Donncha Ó Súilleabháin agus Michael Chormaic. 

D’aistrigh sé líon mór leabhar, ficsean agus neamhfhicsean, filíocht agus amhráin, go Gaeilge, mar shampla ''Rubaiyat Omar Khayyam'', ''Bourgeois Gentilhomme'' le Molière, agus saothair de chuid [[Padraic Colum]], [[Lady Gregory]], [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], agus [[Jules Verne]]. &lt;ref&gt;[http://catalogue.nli.ie Catalogue of the National Library of Ireland]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá'', [[An Gúm]], Dublin, 1938&lt;/ref&gt; Chuir sé saothar [[Aogán Ó Rathaille]] (1670–1728) agus [[Pádraigín Haicéad]] (1600–1654), i measc daoine eile in eagar. Ba é ''Seanfhocail na Mumhan'' a shaothar deireanach (Baile Átha Cliath 1962).

Ba é a dheartháir Eamon O’Donoghue údar ''Slán le Corcaigh'' agus ''Drúcht Geal Ceoidh'', agus ollamh le Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh freisin. Bhí deartháir eile, Donncha Ó Donnchadha, ina shagart paróiste i d[[Trácht Fhionn]] i gCorcaigh. Bhí a dheirfiúr, Cáit Ní Dhonnchadha, gníomhach ar son na Gaeilge agus na camógaíochta.

== Oidhreacht ==
Fuair sé bás 23 Deireadh Fómhair 1949 agus cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Fionnbarra]] i [[Corcaigh|gCorcaigh]]. Bhí [[Éamon de Valera]] i láthair ag a shochraid. Rinne an ''Southern Star'' cur síos air mar “phiara aitheanta scríbhneoirí filíochta na Gaeilge, an Corcaíoch is uaisle is umhaile, an Tórna mór, a bhfuil a ainm le cloisteáil i ngach áit ina bhfuil léitheoirí Gaeilge ann, sa bhaile nó thar lear”.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha den 20ú haois]]
[[Catagóir:Básanna i 1949]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Eagarthóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]</text>
      <sha1>6tls3jd1681ln95lwmn8zfu7i0uowkz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069690</id>
      <parentid>1069636</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:20:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SeoMac</username>
        <id>5102</id>
      </contributor>
      <comment>WD+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4947" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scríbhneoir, file, eagarthóir, aistritheoir agus ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus de [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]] ab ea '''Tadhg Ó Donnchadha''' ([[4 Meán Fómhair]] [[1874]] – [[21 Meán Fómhair]] [[1949]]), nó '''Tórna'''. Bhí sé ina eagarthóir ar ''[[Irisleabhar na Gaedhilge]]''[[Irisleabhar na Gaedhilge|,]] ina Ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]] agus ina Dhéan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh.

== Saol ==
Rugadh i g[[Carraig na bhFear]], [[Contae Chorcaí]] é, ceantar Gaeltachta ag an am, agus d'fhreastail sé ar scoil ansin agus ar [[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Choláiste Phádraig]], Droim Conrach, Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1901, fuair sé postanna mar eagarthóir ar an nuachtán ''Banba'' agus mar eagarthóir Gaeilge ar an ''[[The Freeman’s Journal|Freeman's Journal]]'', agus an bhliain dár gcionn ar ''Irisleabhar na Gaedhilge''. Scríobh sé faoin ainm cleite “Tórna”.&lt;ref&gt;Ba é “[[Torna Éices]]” ainm file Gaeilge ón 5ú haois.&lt;/ref&gt;

I gcomhar le [[Máire Ní Chinnéide]], Seán Ó Ceallaigh, agus Séamus Ó Braonáin, dhréachtaigh sé na chéad rialacha don chluiche nua [[Camógaíocht|camógaíochta]] sa bhliain 1903. Ba é Ó Donnchadha a cheap ainm an chluiche freisin, a thagann ón mbata a úsáidtear, ar a dtugtar camán.&lt;ref name=&quot;Moran&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Moran|first=Mary|author-link=Mary Moran (camogie)|title=A Game of Our Own: The History of Camogie|publisher=Cumann Camógaíochta|year=2011|location=Dublin, Ireland}}&lt;/ref&gt;

Tháinig sé chun suntasachta ar dtús nuair a chuir sé saothar Mháire Bhuidhe, file Iarthar Chorcaí agus údar “Cath Céim an Fhíodha”, in eagar. Sa bhliain 1905 d’fhoilsigh sé a chéad bhailiúchán filíochta, ''Leoithne Andeas''. Nuair a cuireadh deireadh le foilsiú ''Irisleabhar na Gaedhilge'' i 1909, thapaigh sé an deis cuairt a thabhairt ar Ollscoil Heidelberg chun staidéar a dhéanamh ar an [[An tSean-Ghaeilge|tSean-Ghaeilge]] le Ludwig Mühlhausen. Ar fhilleadh dó, ceapadh é ina Ollamh le Gaeilge i gColáiste Phádraig, Droim Conrach. 

Sa bhliain 1916, rinneadh Ollamh le Gaeilge (agus, ina dhiaidh sin, Déan ar Dhámh an Léinn Cheiltigh) de i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]], áit ar fhan sé go dtí a bhás.&lt;ref&gt;''RIA Dictionary of Irish Biography'', 2009&lt;/ref&gt; D’fhoilsigh sé lámhleabhar do mhic léinn ar ealaín na filíochta Gaeilge, ''Bhéarsaíocht Ghaeilge'' (Baile Átha Cliath, 1936) agus scríobh sé go leor téacsleabhar ar Ghramadach na Gaeilge. Chuir sé cnuasaigh thábhachtacha lámhscríbhinní Gaeilge in eagar, ina measc, filíocht Dhiarmada Mac Sheáin Bhuídhe Mac Cárthaigh a foilsíodh i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1916. 

Ba bhailitheoir amhrán é freisin, a d’athmhúscail suim i saothar filí Iarthar Chorcaí ar nós Sean Ó Coileáin, Donncha Ó Súilleabháin agus Michael Chormaic. 

D’aistrigh sé líon mór leabhar, ficsean agus neamhfhicsean, filíocht agus amhráin, go Gaeilge, mar shampla ''Rubaiyat Omar Khayyam'', ''Bourgeois Gentilhomme'' le Molière, agus saothair de chuid [[Padraic Colum]], [[Lady Gregory]], [[George Moore (úrscéalaí)|George Moore]], agus [[Jules Verne]]. &lt;ref&gt;[http://catalogue.nli.ie Catalogue of the National Library of Ireland]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Cuaird an Domhain i gCeithre Fichid Lá'', [[An Gúm]], Dublin, 1938&lt;/ref&gt; Chuir sé saothar [[Aogán Ó Rathaille]] (1670–1728) agus [[Pádraigín Haicéad]] (1600–1654), i measc daoine eile in eagar. Ba é ''Seanfhocail na Mumhan'' a shaothar deireanach (Baile Átha Cliath 1962).

Ba é a dheartháir Eamon O’Donoghue údar ''Slán le Corcaigh'' agus ''Drúcht Geal Ceoidh'', agus ollamh le Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh freisin. Bhí deartháir eile, Donncha Ó Donnchadha, ina shagart paróiste i d[[Trácht Fhionn]] i gCorcaigh. Bhí a dheirfiúr, Cáit Ní Dhonnchadha, gníomhach ar son na Gaeilge agus na camógaíochta.

== Oidhreacht ==
Fuair sé bás 23 Deireadh Fómhair 1949 agus cuireadh é in [[Ardeaglais Naomh Fionnbarra]] i [[Corcaigh|gCorcaigh]]. Bhí [[Éamon de Valera]] i láthair ag a shochraid. Rinne an ''Southern Star'' cur síos air mar “phiara aitheanta scríbhneoirí filíochta na Gaeilge, an Corcaíoch is uaisle is umhaile, an Tórna mór, a bhfuil a ainm le cloisteáil i ngach áit ina bhfuil léitheoirí Gaeilge ann, sa bhaile nó thar lear”.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Donnchadha, Tadhg O}}
[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Daoine Éireannacha den 20ú haois]]
[[Catagóir:Básanna i 1949]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1874]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Eagarthóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]</text>
      <sha1>d3xcu8guvxmknf7nz3cpp6cz96y8qsc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Deborah Erskine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103585</id>
    <revision>
      <id>1069567</id>
      <timestamp>2022-08-03T13:35:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Duine}}  Is [[polaiteoir]] de chuid [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]] í '''Deborah Erskine''' (née '''Armstrong''', [[Gaeilge]]:''Gobnait Tréanlámhach''). Is ball den [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|Pháirtí Aontachtach Daonlathach]] í. Is [[Tionól Thuaisceart Éireann|Comhalta den Tionól Reachtach]] í d'[[Fear Manach agus Tír Eoghain Theas (Toghcheantar Tionóil)|Fhear Manach agus Tír Eoghain Theas]], ó Toghchán Cho...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1078" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is [[polaiteoir]] de chuid [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]] í '''Deborah Erskine''' (née '''Armstrong''', [[Gaeilge]]:''Gobnait Tréanlámhach''). Is ball den [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|Pháirtí Aontachtach Daonlathach]] í. Is [[Tionól Thuaisceart Éireann|Comhalta den Tionól Reachtach]] í d'[[Fear Manach agus Tír Eoghain Theas (Toghcheantar Tionóil)|Fhear Manach agus Tír Eoghain Theas]], ó [[Toghchán Chomhthionól Thuaisceart Éireann 2022|2022]] ar aghaidh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://aims.niassembly.gov.uk/mlas/details.aspx?&amp;aff=18724&amp;per=7534&amp;sel=1&amp;ind=4&amp;prv=0|teideal=The Northern Ireland Assembly|language=en-GB|work=www.niassembly.gov.uk|dátarochtana=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;.

==Saol pearsanta==
Phós sé Robert Erskine ar 31 Deireadh Fómhair 2019.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Erskine, Deborah}}
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Aontachtacha]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Thuaisceart na hÉireann]]
[[Catagóir:Comhaltaí den Tionól Reachtach Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>6gv9pslg76y0ietqipnsndtqdtx5vl6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069568</id>
      <parentid>1069567</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:36:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1024" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is [[polaiteoir]] de chuid [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]] í '''Deborah Erskine''' (née '''Armstrong''', [[Gaeilge]]:''Gobnait Tréanlámhach''). Is ball den [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|Pháirtí Aontachtach Daonlathach]] í. Is [[Tionól Thuaisceart Éireann|Comhalta den Tionól Reachtach]] í d'[[Fear Manach agus Tír Eoghain Theas (Toghcheantar Tionóil)|Fhear Manach agus Tír Eoghain Theas]], ó 2021 ar aghaidh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://aims.niassembly.gov.uk/mlas/details.aspx?&amp;aff=18724&amp;per=7534&amp;sel=1&amp;ind=4&amp;prv=0|teideal=The Northern Ireland Assembly|language=en-GB|work=www.niassembly.gov.uk|dátarochtana=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;.

==Saol pearsanta==
Phós sé Robert Erskine ar 31 Deireadh Fómhair 2019.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Erskine, Deborah}}
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Aontachtacha]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Thuaisceart na hÉireann]]
[[Catagóir:Comhaltaí den Tionól Reachtach Thuaisceart Éireann]]</text>
      <sha1>h9yszlz8kafqx4v51rcxtcsfad08l2i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tórna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103586</id>
    <redirect title="Tadhg Ó Donnchadha" />
    <revision>
      <id>1069572</id>
      <timestamp>2022-08-03T15:51:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Ag athdhíriú go [[Tadhg Ó Donnchadha]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" xml:space="preserve">#redirect [[Tadhg Ó Donnchadha]]</text>
      <sha1>eac5nkow2w8txyvdhbyu0d7vanq9pu8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Odonata</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103587</id>
    <revision>
      <id>1069577</id>
      <timestamp>2022-08-03T15:58:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1099516491|Odonata]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="780" xml:space="preserve">
[[Ord (bitheolaíocht)|Ord]] [[Feithid|feithidí]] eitilte is ea '''Odonata''' a chuimsíonn na [[Snáthaid mhór|snáthaidí móra]] agus na [[Béchuil|béchuileanna]] . Cosúil le formhór  na bhfeithidí eitilte eile ( [[Diptera|cuileoga]], [[Coleoptera|ciaróga]], [[Lepidoptera]], agus [[Hymenoptera]] ), tháinig siad chun cinn go luath sa Ré Mhéiseasóch. &lt;ref name=&quot;grimaldi&quot;&gt;{{Cite book-en|pages=175–187|title=Evolution of the Insects|author=Grimaldi|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2005}}&lt;/ref&gt; Ní chuirtear a gcuid fréamhshamhlacha,  snáthaidí móra an [[Carbónmhar|Charbónmhaire]], 325 MYA, san Odonata a thuilleadh ach áirítear iad sa Protodonata nó sa Meganisoptera.
[[Catagóir:Leathanaigh le haistriúcháin neamh-measúnaithe]]</text>
      <sha1>12h9gu5pied2clox3gxvyvse996foi4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069581</id>
      <parentid>1069577</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:02:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1281" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = Trollsländor
| status = 
| image = Sympetrum flaveolum - side (aka).jpg
| image_caption = Ionadaí de chuid an oird,''Sympetrum flaveolum''
| range_map = 
| range_map_caption = 
| image2 = Trollslända.JPG
| image2_caption = Trollsländelarv 
| domain = Eukaryota
| regnum = Animalia
| phylum = Arthropoda
| subphylum = Hexapoda
| classis = Insecta
| subclassis = Pterygota
| ordo = Odonata
| taxon = ''Odonata''
| taxon_authority = [[Johan Christian Fabricius|Fabricius]], 1793
}}
[[Ord (bitheolaíocht)|Ord]] [[Feithid|feithidí]] eitilte is ea '''Odonata''' a chuimsíonn na [[Snáthaid mhór|snáthaidí móra]] agus na [[Béchuil|béchuileanna]] . Cosúil le formhór  na bhfeithidí eitilte eile ( [[Diptera|cuileoga]], [[Coleoptera|ciaróga]], [[Lepidoptera]], agus [[Hymenoptera]] ), tháinig siad chun cinn go luath sa Ré Mhéiseasóch. &lt;ref name=&quot;grimaldi&quot;&gt;{{Cite book-en|pages=175–187|title=Evolution of the Insects|author=Grimaldi|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2005}}&lt;/ref&gt; Ní chuirtear a gcuid fréamhshamhlacha,  snáthaidí móra an [[Carbónmhar|Charbónmhaire]], 325 MYA, san Odonata a thuilleadh ach áirítear iad sa Protodonata nó sa Meganisoptera.
[[Catagóir:Leathanaigh le haistriúcháin neamh-measúnaithe]]</text>
      <sha1>fsn0lcy2pa14kdymv1kbi4c9t8nnmon</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069582</id>
      <parentid>1069581</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:08:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1484" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = Trollsländor
| status = 
| image = Sympetrum flaveolum - side (aka).jpg
| image_caption = Ionadaí de chuid an oird,''Sympetrum flaveolum''
| range_map = 
| range_map_caption = 
| image2 = Trollslända.JPG
| image2_caption = Trollsländelarv 
| domain = Eukaryota
| regnum = Animalia
| phylum = Arthropoda
| subphylum = Hexapoda
| classis = Insecta
| subclassis = Pterygota
| ordo = Odonata
| taxon = ''Odonata''
| taxon_authority = [[Johan Christian Fabricius|Fabricius]], 1793
}}
[[Ord (bitheolaíocht)|Ord]] [[Feithid|feithidí]] eitilte is ea '''Odonata''' a chuimsíonn na [[Snáthaid mhór|snáthaidí móra]] agus na [[Béchuil|béchuileanna]]. Cosúil le formhór  na bhfeithidí eitilte eile ( [[Diptera|cuileoga]], [[Coleoptera|ciaróga]], [[Lepidoptera]], agus [[Hymenoptera]] ), tháinig siad chun cinn go luath sa [[Méiseasóch|Ré Mhéiseasóch]]. &lt;ref name=&quot;grimaldi&quot;&gt;{{Cite book-en|pages=175–187|title=Evolution of the Insects|author=Grimaldi|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2005}}&lt;/ref&gt; Ní chuirtear a gcuid fréamhshamhlacha,  snáthaidí móra an [[Carbónmhar|Charbónmhaire]], 325 MYA, san Odonata a thuilleadh ach áirítear iad sa Protodonata nó sa Meganisoptera.
==Tagairtí==
[[Catagóir:Odonata| ]]
[[Catagóir:Oird feithidí]]
[[Catagóir:Airteagail ina bhfuil gearrthóga físe]]
[[Catagóir:Feithidí Triasacha]]
[[Catagóir:Tacsóin ainmnithe ag Johan Christian Fabricius]]
[[Catagóir:Feithidí uisceacha]]</text>
      <sha1>64e263d6okk76878pcevtgqx7ky9911</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069583</id>
      <parentid>1069582</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:09:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1516" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = Trollsländor
| status = 
| image = Sympetrum flaveolum - side (aka).jpg
| image_caption = Ionadaí de chuid an oird,''Sympetrum flaveolum''
| range_map = 
| range_map_caption = 
| image2 = Trollslända.JPG
| image2_caption = Trollsländelarv 
| domain = [[Eukaryota]]
| regnum = [[Ainmhí|Animalia]]
| phylum = [[Arthropoda]]
| subphylum = Hexapoda
| classis = [[Feithid|Insecta]]
| subclassis = Pterygota
| ordo = Odonata
| taxon = ''Odonata''
| taxon_authority = [[Johan Christian Fabricius|Fabricius]], 1793
}}
[[Ord (bitheolaíocht)|Ord]] [[Feithid|feithidí]] eitilte is ea '''Odonata''' a chuimsíonn na [[Snáthaid mhór|snáthaidí móra]] agus na [[Béchuil|béchuileanna]]. Cosúil le formhór  na bhfeithidí eitilte eile ( [[Diptera|cuileoga]], [[Coleoptera|ciaróga]], [[Lepidoptera]], agus [[Hymenoptera]] ), tháinig siad chun cinn go luath sa [[Méiseasóch|Ré Mhéiseasóch]]. &lt;ref name=&quot;grimaldi&quot;&gt;{{Cite book-en|pages=175–187|title=Evolution of the Insects|author=Grimaldi|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2005}}&lt;/ref&gt; Ní chuirtear a gcuid fréamhshamhlacha,  snáthaidí móra an [[Carbónmhar|Charbónmhaire]], 325 MYA, san Odonata a thuilleadh ach áirítear iad sa Protodonata nó sa Meganisoptera.
==Tagairtí==
[[Catagóir:Odonata| ]]
[[Catagóir:Oird feithidí]]
[[Catagóir:Airteagail ina bhfuil gearrthóga físe]]
[[Catagóir:Feithidí Triasacha]]
[[Catagóir:Tacsóin ainmnithe ag Johan Christian Fabricius]]
[[Catagóir:Feithidí uisceacha]]</text>
      <sha1>mwxowzb5yje780xs13hv2xvii7sd3jv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>James Nowlan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103588</id>
    <revision>
      <id>1069586</id>
      <timestamp>2022-08-03T16:47:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1087354330|James Nowlan]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8013" xml:space="preserve">[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht]] na hÉireann agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan (4 January 2009). [https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ &quot;125 Most Influential People In GAA History&quot;]. ''[[Sunday Tribune]]''. Archived from [http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ the original] on 9 August 2009&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;28 January&lt;/span&gt; 2009&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;span class=&quot;cs1-maint citation-comment&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;&lt;code class=&quot;cs1-code&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Teimpléad:Cite news-en|cite news]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;: CS1 maint: uses authors parameter ([[:Catagóir:CS1 maint: úsáideann paraiméadar údair|link]])&lt;/span&gt;
[[Category:CS1 maint: uses authors parameter]]&lt;/ref&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost seo chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an Comhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ &quot;GAA History &gt; GAA Presidents&quot;]. Official GAA Website. Archived from [http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ the original] on 3 May 2012&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5 January&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca|Éirí Amach]] na Cásca, ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis an IRA le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>fdrynrq70f4cqdesu5en6f9tx1vygpt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069587</id>
      <parentid>1069586</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:47:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8070" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht]] na hÉireann agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan (4 January 2009). [https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ &quot;125 Most Influential People In GAA History&quot;]. ''[[Sunday Tribune]]''. Archived from [http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ the original] on 9 August 2009&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;28 January&lt;/span&gt; 2009&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;span class=&quot;cs1-maint citation-comment&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;&lt;code class=&quot;cs1-code&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Teimpléad:Cite news-en|cite news]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;: CS1 maint: uses authors parameter ([[:Catagóir:CS1 maint: úsáideann paraiméadar údair|link]])&lt;/span&gt;
[[Category:CS1 maint: uses authors parameter]]&lt;/ref&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost seo chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an Comhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ &quot;GAA History &gt; GAA Presidents&quot;]. Official GAA Website. Archived from [http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ the original] on 3 May 2012&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5 January&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca|Éirí Amach]] na Cásca, ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis an IRA le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>mk9p1olangxw5f4k7m5prwu43fapor5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069589</id>
      <parentid>1069587</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:50:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Luathshaol */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8070" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann]] agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan (4 January 2009). [https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ &quot;125 Most Influential People In GAA History&quot;]. ''[[Sunday Tribune]]''. Archived from [http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ the original] on 9 August 2009&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;28 January&lt;/span&gt; 2009&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;span class=&quot;cs1-maint citation-comment&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;&lt;code class=&quot;cs1-code&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Teimpléad:Cite news-en|cite news]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;: CS1 maint: uses authors parameter ([[:Catagóir:CS1 maint: úsáideann paraiméadar údair|link]])&lt;/span&gt;
[[Category:CS1 maint: uses authors parameter]]&lt;/ref&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost seo chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an Comhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ &quot;GAA History &gt; GAA Presidents&quot;]. Official GAA Website. Archived from [http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ the original] on 3 May 2012&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5 January&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca|Éirí Amach]] na Cásca, ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis an IRA le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>bbuqilgv6gk1d9q5yedll69mr01a8il</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069590</id>
      <parentid>1069589</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:51:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Saol oibre */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8079" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann]] agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan (4 January 2009). [https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ &quot;125 Most Influential People In GAA History&quot;]. ''[[Sunday Tribune]]''. Archived from [http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ the original] on 9 August 2009&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;28 January&lt;/span&gt; 2009&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;span class=&quot;cs1-maint citation-comment&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;&lt;code class=&quot;cs1-code&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Teimpléad:Cite news-en|cite news]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;: CS1 maint: uses authors parameter ([[:Catagóir:CS1 maint: úsáideann paraiméadar údair|link]])&lt;/span&gt;
[[Category:CS1 maint: uses authors parameter]]&lt;/ref&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost sin chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua ag an am a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an Comhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ &quot;GAA History &gt; GAA Presidents&quot;]. Official GAA Website. Archived from [http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ the original] on 3 May 2012&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5 January&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca|Éirí Amach]] na Cásca, ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis an IRA le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>0jt2umr0h4q4l6d8z151v2xu69jndki</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069591</id>
      <parentid>1069590</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:52:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Saol oibre */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8080" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann]] agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan (4 January 2009). [https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ &quot;125 Most Influential People In GAA History&quot;]. ''[[Sunday Tribune]]''. Archived from [http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ the original] on 9 August 2009&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;28 January&lt;/span&gt; 2009&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;span class=&quot;cs1-maint citation-comment&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;&lt;code class=&quot;cs1-code&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Teimpléad:Cite news-en|cite news]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;: CS1 maint: uses authors parameter ([[:Catagóir:CS1 maint: úsáideann paraiméadar údair|link]])&lt;/span&gt;
[[Category:CS1 maint: uses authors parameter]]&lt;/ref&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost sin chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua ag an am a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an gComhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ &quot;GAA History &gt; GAA Presidents&quot;]. Official GAA Website. Archived from [http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ the original] on 3 May 2012&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5 January&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca|Éirí Amach]] na Cásca, ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis an IRA le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>c9v089a3nwmabaklok5qbbpkkbc058d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069592</id>
      <parentid>1069591</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:52:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Saol oibre */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8057" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann]] agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan (4 January 2009). [https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ &quot;125 Most Influential People In GAA History&quot;]. ''[[Sunday Tribune]]''. Archived from [http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ the original] on 9 August 2009&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;28 January&lt;/span&gt; 2009&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;span class=&quot;cs1-maint citation-comment&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;&lt;code class=&quot;cs1-code&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Teimpléad:Cite news-en|cite news]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;: CS1 maint: uses authors parameter ([[:Catagóir:CS1 maint: úsáideann paraiméadar údair|link]])&lt;/span&gt;
[[Category:CS1 maint: uses authors parameter]]&lt;/ref&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost sin chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua ag an am a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an gComhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ &quot;GAA History &gt; GAA Presidents&quot;]. Official GAA Website. Archived from [http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ the original] on 3 May 2012&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5 January&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca]], ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis an IRA le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>8wdjfjdzy5uuslr6vod400ziefwpmsg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069593</id>
      <parentid>1069592</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:54:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8095" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann]] agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan (4 January 2009). [https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ &quot;125 Most Influential People In GAA History&quot;]. ''[[Sunday Tribune]]''. Archived from [http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/ the original] on 9 August 2009&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;28 January&lt;/span&gt; 2009&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;span class=&quot;cs1-maint citation-comment&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;&lt;code class=&quot;cs1-code&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Teimpléad:Cite news-en|cite news]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;: CS1 maint: uses authors parameter ([[:Catagóir:CS1 maint: úsáideann paraiméadar údair|link]])&lt;/span&gt;
[[Category:CS1 maint: uses authors parameter]]&lt;/ref&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost sin chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua ag an am a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an gComhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ &quot;GAA History &gt; GAA Presidents&quot;]. Official GAA Website. Archived from [http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ the original] on 3 May 2012&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5 January&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca]], ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis [[Óglaigh na hÉireann (1919-1922)|an IRA]] le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>28e2rs4kqegi127jkvhtyhcujzvzvtm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069594</id>
      <parentid>1069593</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:57:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6743" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann]] agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;/&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost sin chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua ag an am a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an gComhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ &quot;GAA History &gt; GAA Presidents&quot;]. Official GAA Website. Archived from [http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/ the original] on 3 May 2012&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5 January&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca]], ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis [[Óglaigh na hÉireann (1919-1922)|an IRA]] le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>1dzo859ak2prtmuuzn40yah08dj6j1e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069595</id>
      <parentid>1069594</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:58:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6017" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 January 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 August 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann]] agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 December 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;/&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 May 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Listed as: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost sin chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua ag an am a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an gComhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;/&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca]], ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis [[Óglaigh na hÉireann (1919-1922)|an IRA]] le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 September 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>99bxy7z9a4c3cvgzk8z6kiquo6gql2w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069596</id>
      <parentid>1069595</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T17:00:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ga</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6039" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Íomhá:Good_Times_(9490851253).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Good_Times_%289490851253%29.jpg/220px-Good_Times_%289490851253%29.jpg|mion| James Nowlan (ar dheis — culaith dhorcha agus babhlaer) ag croitheadh lámh le [[Mícheál Ó Coileáin]] (ar chlé) roimh chluiche ceannais iomána Laighean sa bhliain 1921]]
Bhí '''James Nowlan''' (nó '''Séamus Ó Nualláin,''' 1862  – Meitheamh 1924) ina uachtarán ar [[Chumann Lúthchleas Gael]] ó 1901 go 1921 agus is é an duine a chaith an tréimhse is faide sa bpost sin riamh. B'ionadaí de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] é freisin.  In 2009, chuir an ''[[Sunday Tribune]]'' Nowlan ar a liosta de na 125 duine is mó tionchair i stair Chumann Lúthchleas Gael. &lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;&gt;{{Cite news-en|url=http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|title=125 Most Influential People In GAA History|author=Enda McEvoy, Kieran Shannon, Dave Hannigan|date=4 Eanáir 2009|work=[[Sunday Tribune]]|access-date=28 Eanáir 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809020609/http://www.tribune.ie/article/2009/jan/04/125-most-influential-people-in-gaa-history-100-76/|archive-date=9 Lúnasa 2009}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
Rugadh Nowlan i [[Mainistir Eimhín]], [[Contae Chill Dara]] sa bhliain 1862 agus, de réir taifid sa séipéal áitiúil, baisteadh i bhFéarach na mBó, Mainistir Eimhín é ar 25 Bealtaine 1862. Bhí a athair, Patrick Nowlan, ina bhall luath de [[Bráithreachas na Poblachta|Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann]] agus ina chara le [[Séamas Mac Stiofáin|James Stephens]].&lt;ref name=&quot;walsh&quot;&gt;{{Cite book-en|title=James Nowlan - The Alderman and the GAA in His Time|author=Jim Walsh|publisher=Independent Publishing Network|date=2013}}&lt;/ref&gt; [[Cúipéir]] ó [[Cill Chainnigh|chathair Chill Chainnigh]] ab ea an t-athair, agus d'fhéadfadh sé gur bhog sé ó Chill Chainnigh chun post a thógáil le Cassidy’s Whisky i Mainistir Eimhín.&lt;ref&gt;{{Cite news-en|url=http://www.kilkennypeople.ie/sport/gaelic-games/james-nowlan-who-was-he-1-5740380|title=James Nowlan - who was he?|date=13 Nollaig 2013|publisher=Kilkenny People|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;125 tribune&quot;/&gt; D'fhoghlaim James Nowlan an chúipéireacht freisin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|title=GAA History &gt; GAA Presidents|publisher=Official GAA Website|access-date=5 Eanáir 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120503201547/http://gaa.ie/about-the-gaa/gaa-history/gaa-presidents/|archive-date=3 Bealtaine 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Kilkenny/Kilkenny_Urban_No__2/Troysgate__East_/527887/|title=Household Return (Form A) - Residents of a house 2 in Troysgate (East) (Kilkenny Urban No. 2, Kilkenny)|date=1911|publisher=National Archives of Ireland|quote=Luaite mar: Nowlan James, aged 47, Male, cooper by trade, relation to head of the house hold as Brother, religion listed as Roman Catholic.}}&lt;/ref&gt;

== Saol oibre ==
Bhí Nowlan ina bhall de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ina ghníomhaí ar son na Gaeilge ar feadh a shaoil. Thacaigh sé le [[Sinn Féin]] ó bunaíodh an páirtí sa bhliain 1905. Sa bhliain 1898, toghadh é ina bhardasach ar [[Cill Chainnigh|Bhardas Chill Chainnigh]]. D’úsáid sé a chuid ama sa phost sin chun Cumann Lúthchleas Gael a chur chun cinn, eagraíocht réasúnta nua ag an am a bunaíodh 14 bliana roimhe sin. Ba é an chéad chathaoirleach ar Chomhairle Laighean CLG, ó 1900. Toghadh é ina uachtarán ar CLG ag an gComhdháil Náisiúnta i Meán Fómhair 1901, post a bheadh aige ar feadh fiche bliain, fós an tréimhse is faide a bhí aon duine sa bpost sin.&lt;ref name=&quot;gaa&quot;/&gt; Le linn a uachtaránachta, rinne sé iarracht an eagraíocht a chur ar chosán níos [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánaí]]. 

Tar éis [[Éirí Amach na Cásca]], ghabh na Briotanaigh Nowlan i mBealtaine 1916, agus rinneadh imtheorannú gan triail air in [[Frongoch]] [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]]. I mí Lúnasa na bliana sin, scaoileadh saor é agus lean sé ar aghaidh lena dhualgais CLG agus Shinn Féin. Thacaigh sé go poiblí leis [[Óglaigh na hÉireann (1919-1922)|an IRA]] le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] sna 1920idí. 

Ag Comhdháil CLG sa bhliain 1921, d’éirigh Nowlan as an  uachtaránacht, agus ceapadh é ina Uachtarán Oinigh ar an gcumann ar feadh a shaoil &amp;#x2014; an t-aon duine ar tugadh an onóir sin dó.

== Bás agus oidhreacht ==
Fuair Nowlan bás i Meitheamh 1924.  Athainmníodh [[Páirc Uí Nualláin]], staidiam CLG ina áit dúchais i gCill Chainnigh, ina onóir trí bliana ina dhiaidh sin.  Cuireadh i [[reilig Ghlas Naíon]] é. Ní raibh cloch chinn ar a uaigh go dtí 2013 nuair a chuir CLG cros Cheilteach in airde.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|title=Irish Press Releases - The Unveiling of the Headstone of Alderman James Nowlan GAA President 1901 to 1921|date=2013-07-18|publisher=Press.ie|access-date=2013-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327023106/http://www.press.ie/The-Unveiling-of-the-Headstone-of-Alderman-James-Nowlan-GAA-President-1901-to-1921.htm|archive-date=2014-03-27}}&lt;/ref&gt; I mí Mheán Fómhair 2016, nocht CLG corn nua darb ainm Corn Uí Nualláin le bronnadh ar sheaimpíní iomána na hÉireann faoi-21.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.hoganstand.com/article/index/260627|title=New All-Ireland U21HC trophy unveiled|date=7 Meán Fómhair 2016|work=www.hoganstand.com|publisher=Hogan Stand|access-date=26 Deireadh Fómhair 2020}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1862]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin]]</text>
      <sha1>tjxzbtd8eyrbb98viijn9jf2ebvlp1a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Polaiteoirí Shinn Féin</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103589</id>
    <revision>
      <id>1069588</id>
      <timestamp>2022-08-03T16:48:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" xml:space="preserve">[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]</text>
      <sha1>mqqqbiinuo4jgviq697dorcgapycoer</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrick Manson</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103590</id>
    <revision>
      <id>1069599</id>
      <timestamp>2022-08-03T17:28:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1097554393|Patrick Manson]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2965" xml:space="preserve">
Ba dhochtúir Albanach é Sir Patrick Manson GCMG FRS (3 Deireadh Fómhair 1844 – 9 Aibreán 1922) a rinne fionnachtana tábhachtacha sa [[seadeolaíocht]], agus ba bhunaitheoir réimse na míochaine trópaiceach é . Bhain sé céim mháistreachta le Máinliacht, Dochtúireacht le Leigheas agus Dochtúireacht Dlí amach ó [[Oilthigh Obar Dheathain|Ollscoil Obar Dheathain]] . Thrasnaigh  a ghairmréim leighis thar [[An Téaváin|Téaváin]], an tSín, [[Hong Cong]], agus [[Londain]]. Fuair sé amach gur féidir [[An Fhioláiriáis|an fhioláiriáis]] a tharchur trí mhuiscítí. Is é seo bunús na míochaine trópaiceach nua-aimseartha, agus cuireadh an buafhocal '&quot;Athair an Leighis Thrópaicigh&quot; lena ainm. Bhain a fhionnachtain go díreach leis an teoiric muiscíte-maláire, a bheadh ​​mar bhunús leis an [[Maláire|mhaláireolaíocht]] . Sa deireadh bhí sé ina chéad Uachtarán ar [[:en:Royal_Society_of_Tropical_Medicine_and_Hygiene|Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene]]. Bhunaigh sé an Hong Kong College of Medicine for Chinese (a rinneadh ina chuid de Ollscoil Hong Cong ina dhiaidh sin) agus &lt;a href=&quot;https://en.wikipedia.org/wiki/London_School_of_Hygiene_&amp;amp;amp;_Tropical_Medicine&quot; rel=&quot;mw:ExtLink&quot; title=&quot;London School of Hygiene &amp;amp;amp; Tropical Medicine&quot; class=&quot;mw-redirect cx-link&quot; data-linkid=&quot;102&quot;&gt;London School of Hygiene &amp;amp;amp; Tropical Medicine&lt;/a&gt;. . &lt;ref&gt;{{Cite book-en|author=Manson-Bahr|first=Patrick|title=Patrick Manson. The Father of Tropical Medicine|year=1962|publisher=Thomas Nelson|url=https://www.amazon.co.uk/Patrick-tropical-medicine-British-science/dp/B0000CLJLU}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Sir Patrick Manson: An Annotated Bibliography and a Note on a Collected Set of His Writings|journal=Reviews of Infectious Diseases|volume=15|issue=2|pages=353–386|author=Eli Chernin|year=1983}}&lt;/ref&gt; 

Iionfhabhtaíodh Manson leis an ghúta le linn a sheirbhíse sa tSín. &lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=To|first=Kelvin KW|title=In memory of Patrick Manson, founding father of tropical medicine and the discovery of vector-borne infections|journal=Emerging Microbes &amp; Infections|volume=1|issue=10|pages=e31|doi=10.1038/emi.2012.32|year=2012|pmc=3630944|pmid=26038403}}&lt;/ref&gt; Chuaigh a riocht athfhillteach in olcas le haois. Fuair sé bás sa bhliain 1922. &lt;ref name=&quot;jay&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jay|first=V|title=Sir Patrick Manson. Father of tropical medicine|journal=Archives of Pathology &amp; Laboratory Medicine|volume=124|issue=11|pages=1594–5|pmid=11079007|year=2000|doi=10.5858/2000-124-1594-SPM}}&lt;/ref&gt;

== Óige agus oideachas ==
[[Íomhá:Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg/220px-Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg|clé|mion| Áit bhreithe Sir Patrick Manson]]

[[Catagóir:Básanna i 1922]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1844]]</text>
      <sha1>6ontt6st6rsww2kde92bkmavkbgb6h4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069600</id>
      <parentid>1069599</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T17:37:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2751" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba dhochtúir Albanach é '''Sir Patrick Manson''' GCMG FRS (3 Deireadh Fómhair 1844 – 9 Aibreán 1922) a rinne fionnachtana tábhachtacha sa [[seadeolaíocht]], agus ba bhunaitheoir réimse na míochaine trópaicí é . Bhain sé céim mháistreachta le Máinliacht, Dochtúireacht le Leigheas agus Dochtúireacht Dlí amach ó [[Oilthigh Obar Dheathain|Ollscoil Obar Dheathain]] . Thrasnaigh  a ghairmréim leighis thar [[An Téaváin|Téaváin]], an tSín, [[Hong Cong]], agus [[Londain]]. Fuair sé amach gur féidir [[An Fhioláiriáis|an fhioláiriáis]] a tharchur trí mhuiscítí. Is é seo bunús na míochaine trópaiceach nua-aimseartha, agus cuireadh an buafhocal '&quot;Athair an Leighis Thrópaicigh&quot; lena ainm. Bhain a fhionnachtain go díreach leis an teoiric muiscíte-maláire, a bheadh ​​mar bhunús leis an [[Maláire|mhaláireolaíocht]] . Sa deireadh bhí sé ina chéad Uachtarán ar an ''Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene''. Bhunaigh sé an ''Hong Kong College of Medicine for Chinese'' (a rinneadh ina chuid de Ollscoil Hong Cong ina dhiaidh sin) agus an ''London School of Hygiene and Tropical_Medicine'' &lt;ref&gt;{{Cite book-en|author=Manson-Bahr|first=Patrick|title=Patrick Manson. The Father of Tropical Medicine|year=1962|publisher=Thomas Nelson|url=https://www.amazon.co.uk/Patrick-tropical-medicine-British-science/dp/B0000CLJLU}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Sir Patrick Manson: An Annotated Bibliography and a Note on a Collected Set of His Writings|journal=Reviews of Infectious Diseases|volume=15|issue=2|pages=353–386|author=Eli Chernin|year=1983}}&lt;/ref&gt; 

Iionfhabhtaíodh Manson leis an [[Gúta|ghúta]] le linn a sheirbhíse sa tSín. &lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=To|first=Kelvin KW|title=In memory of Patrick Manson, founding father of tropical medicine and the discovery of vector-borne infections|journal=Emerging Microbes &amp; Infections|volume=1|issue=10|pages=e31|doi=10.1038/emi.2012.32|year=2012|pmc=3630944|pmid=26038403}}&lt;/ref&gt; Chuaigh a riocht athfhillteach in olcas le haois. Fuair sé bás sa bhliain 1922. &lt;ref name=&quot;jay&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jay|first=V|title=Sir Patrick Manson. Father of tropical medicine|journal=Archives of Pathology &amp; Laboratory Medicine|volume=124|issue=11|pages=1594–5|pmid=11079007|year=2000|doi=10.5858/2000-124-1594-SPM}}&lt;/ref&gt;

== Óige agus oideachas ==
[[Íomhá:Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg/220px-Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg|clé|mion| Áit bhreithe Sir Patrick Manson]]
==Tagairtí==
[[Catagóir:Básanna i 1922]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1844]]</text>
      <sha1>fe1o7gyydy1fh4ar56z3vffx9rv1tog</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069634</id>
      <parentid>1069600</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:15:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2730" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba dhochtúir Albanach é '''Sir Patrick Manson''' GCMG FRS (3 Deireadh Fómhair 1844 – 9 Aibreán 1922) a rinne fionnachtana tábhachtacha sa t[[seadeolaíocht]], agus ba bhunaitheoir réimse na míochaine trópaicí é. Bhain sé céim mháistreachta le Máinliacht, Dochtúireacht le Leigheas agus Dochtúireacht Dlí amach ó [[Oilthigh Obar Dheathain|Ollscoil Obar Dheathain]]. Thrasnaigh  a ghairmréim leighis thar [[an Téaváin]], an tSín, [[Hong Cong]], agus [[Londain]]. Fuair sé amach gur féidir [[An Fhioláiriáis|an fhioláiriáis]] a tharchur trí mhuiscítí. Is é seo bunús na míochaine trópaicí nua-aimseartha, agus cuireadh an buafhocal '&quot;Athair an Leighis Thrópaicigh&quot; lena ainm. Bhain a fhionnachtain go díreach leis an teoiric muiscíte-maláire, a bheadh ​​mar bhunús leis an [[Maláire|mhaláireolaíocht]]. Sa deireadh bhí sé ina chéad Uachtarán ar an ''Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene''. Bhunaigh sé an ''Hong Kong College of Medicine for Chinese'' (a rinneadh ina chuid d'Ollscoil Hong Cong ina dhiaidh sin) agus an ''London School of Hygiene and Tropical_Medicine''.&lt;ref&gt;{{Cite book-en|last=Manson-Bahr|first=Patrick|title=Patrick Manson. The Father of Tropical Medicine|year=1962|publisher=Thomas Nelson|url=https://www.amazon.co.uk/Patrick-tropical-medicine-British-science/dp/B0000CLJLU}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Sir Patrick Manson: An Annotated Bibliography and a Note on a Collected Set of His Writings|journal=Reviews of Infectious Diseases|volume=15|issue=2|pages=353–386|author=Eli Chernin|year=1983}}&lt;/ref&gt; 

Ionfhabhtaíodh Manson leis an [[Gúta|ghúta]] le linn a sheirbhíse sa tSín. &lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=To|first=Kelvin KW|title=In memory of Patrick Manson, founding father of tropical medicine and the discovery of vector-borne infections|journal=Emerging Microbes &amp; Infections|volume=1|issue=10|pages=e31|doi=10.1038/emi.2012.32|year=2012|pmc=3630944|pmid=26038403}}&lt;/ref&gt; Chuaigh a riocht athfhillteach in olcas le haois. Fuair sé bás sa bhliain 1922. &lt;ref name=&quot;jay&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jay|first=V|title=Sir Patrick Manson. Father of tropical medicine|journal=Archives of Pathology &amp; Laboratory Medicine|volume=124|issue=11|pages=1594–5|pmid=11079007|year=2000|doi=10.5858/2000-124-1594-SPM}}&lt;/ref&gt;

== Óige agus oideachas ==
[[Íomhá:Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg/220px-Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg|clé|mion| Áit bhreithe Sir Patrick Manson]]
==Tagairtí==
[[Catagóir:Básanna i 1922]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1844]]</text>
      <sha1>7zssrj0nw0bxjw3lf6aviegtun700e1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069635</id>
      <parentid>1069634</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:17:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2743" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba dhochtúir Albanach é '''Sir Patrick Manson''' GCMG FRS (3 Deireadh Fómhair 1844 – 9 Aibreán 1922) a rinne fionnachtana tábhachtacha sa t[[seadeolaíocht]], agus ba bhunaitheoir réimse na míochaine trópaicí é. Bhain sé céim mháistreachta le Máinliacht, Dochtúireacht le Leigheas agus Dochtúireacht Dlí amach ó [[Oilthigh Obar Dheathain|Ollscoil Obar Dheathain]]. Thrasnaigh  a ghairmréim leighis thar [[an Téaváin]], an tSín, [[Hong Cong]], agus [[Londain]]. Fuair sé amach gur féidir [[An Fhioláiriáis|an fhioláiriáis]] a tharchur trí mhuiscítí. Is é seo bunús na míochaine trópaicí nua-aimseartha, agus cuireadh an buafhocal '&quot;Athair an Leighis Thrópaicigh&quot; lena ainm. Bhain a fhionnachtain go díreach leis an teoiric muiscíte-maláire, a bheadh ​​mar bhunús leis an [[Maláire|mhaláireolaíocht]]. Sa deireadh bhí sé ina chéad Uachtarán ar an ''Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene''. Bhunaigh sé an ''Hong Kong College of Medicine for Chinese'' (a rinneadh ina chuid d'Ollscoil Hong Cong ina dhiaidh sin) agus an ''London School of Hygiene and Tropical_Medicine''.&lt;ref&gt;{{Cite book-en|last=Manson-Bahr|first=Patrick|title=Patrick Manson. The Father of Tropical Medicine|year=1962|publisher=Thomas Nelson|url=https://www.amazon.co.uk/Patrick-tropical-medicine-British-science/dp/B0000CLJLU}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Sir Patrick Manson: An Annotated Bibliography and a Note on a Collected Set of His Writings|journal=Reviews of Infectious Diseases|volume=15|issue=2|pages=353–386|author=Eli Chernin|year=1983}}&lt;/ref&gt; 

Ionfhabhtaíodh Manson leis an [[Gúta|ghúta]] le linn a sheirbhíse sa tSín. &lt;ref name=&quot;to&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=To|first=Kelvin KW|title=In memory of Patrick Manson, founding father of tropical medicine and the discovery of vector-borne infections|journal=Emerging Microbes &amp; Infections|volume=1|issue=10|pages=e31|doi=10.1038/emi.2012.32|year=2012|pmc=3630944|pmid=26038403}}&lt;/ref&gt; Chuaigh a riocht athfhillteach in olcas le haois. Fuair sé bás sa bhliain 1922. &lt;ref name=&quot;jay&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Jay|first=V|title=Sir Patrick Manson. Father of tropical medicine|journal=Archives of Pathology &amp; Laboratory Medicine|volume=124|issue=11|pages=1594–5|pmid=11079007|year=2000|doi=10.5858/2000-124-1594-SPM}}&lt;/ref&gt;

== Óige agus oideachas ==
[[Íomhá:Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg/220px-Birthplace_of_Patrick_Manson_in_Oldmeldrum.jpg|clé|mion| Áit bhreithe Sir Patrick Manson]]
==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Básanna i 1922]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1844]]</text>
      <sha1>osb48mc1zfz7ov5q7ugmg310avuz9x4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Niall Mac Giolla Bhrighde</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103591</id>
    <revision>
      <id>1069601</id>
      <timestamp>2022-08-03T17:59:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1087354295|Neil McBride (poet)]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4406" xml:space="preserve">Feirmeoir, file, údar, agus scríbhneoir amhrán as Faiche Mhór, An Craoslach, [[Contae Dhún na nGall|Dún na nGall]] ab ea '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' (1861–1942). Bhain sé clú agus cáil amach freisin as agóid a rinne sé in aghaidh fíneála a gearradh air as a ainm a bheith scríofa i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar a chairt ghnó.

== Feirmeoir agus file ==
Chaith Mac Giolla Bhrighde a shaol ar fad sa sráidbhaile beag Faiche Mhór. Bhí sé ina chónaí ar bhunchnoc de chuid [[An Mhucais|na Mucaise]], agus shaothraigh a chuid mar fheirmeoir agus mar fhile. D’fhoilsigh sé leabhar filíochta sa bhliain 1905 darbh ainm ''Blatha Fraoich''.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite book-en|title='Blátha Fraoich' ('Heather Blossoms') Songs in Irish and English|author=Mac Giolla Bhríde|first=Niall|publisher=Whaley &amp; Co.|year=1905|location=Dublin}}&lt;/ref&gt; Bhí aithne mhaith ar dhánta agus ar amhráin Mhic Giolla Bhrighde (i mBéarla agus i nGaeilge) ar fud na hÉireann, mar shampla “Mo Chró Beag ag Bun Chnoc a' Tighe”, “An Cleamhnas Gaedhealach”, “Ag smaointeadh ar an am a bhí”, agus “An t-Sean Bhean Bhocht”.

== Cás cúirte cáiliúil ==
Feirmeoireacht an cheird a bhí ag Mac Giolla Bhrighde, agus bhí de dhualgas ar aon duine a raibh cairt gnó aige gach ainm an úinéir a thaispeáint i mBéarla ar an gcairt.   Tráthnóna 11 Márta 1905, agus é ag filleadh abhaile ó Aonach [[Dún Fionnachaidh|Dhún Fionnachaidh]], baile beag in aice láimhe, stop agus cheistigh garda Sasanach Mac Giolla Bhrighde mar gheall ar scríbhneoireacht ‘dholéite’ [[An Ghaeilge|(Gaeilge)]] a bheith ar a chairt asail: “N. MAC GIOLLA ḂRIĠDE FIOḊ-MÓR''&lt;span lang=&quot;ga&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;”&lt;/span&gt;'' Gearradh fíneáil scilling amháin air as an gcoir seo.  Cara de chuid Mhic Giolla Bhrighde agus comhfhile, Andrew Mac Intyre, a rinne an comhartha. Dhiúltaigh Niall an fhíneáil a íoc, agus chosain sé é féin sa chúirt ghearr i  nDún Fionnachaidh. Chaill sé an cás, agus gearradh scilling breise air tar éis dó diúltú a íoc. 

Tháinig scéal Mhic Bhrighde roimh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]  agus rinne siad iarracht cuidiú leis. Nuair a chonaic duine de bhallraíocht an Chonartha, an t-aturnae [[Pádraig Mac Piarais]], go raibh deis aige neamhspleáchas na hÉireann a chur chun cinn, dúirt sé go gcosnódh sé Mac Giolla Bhrighde ar bhonn pro bono. Tugadh an t-achomharc os comhair Chúirt Bhinse an Rí i mBaile Átha Cliath. Ba é seo an t-aon uair riamh a bhí an Piarsach i gcúirt dlí mar abhcóide. Cailleadh an cás, ach spreag sé an Piarsach ina obair mar ghníomhaí polaitíochta agus spreag sé feachtas náisiúnta chun polasaithe rialtas na Breataine i dtreo na Gaeilge a athrú.&lt;ref name=&quot;An Trucailín Donn&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://northernirelandscreen.co.uk/news/6086/an-trucailn-donn-tuesday-12th-january-930pm-tg4.aspx|title=An Trucailín Donn|date=8 January 2016|work=www.northernirelandscreen.co.uk|publisher=Northern Ireland Screen|access-date=14 April 2016}}&lt;/ref&gt; Scríobh an Piarsach faoi chinneadh na cúirte ina cholún i nuachtán Chonradh na ''Gaeilge'', ''[[An Claidheamh Soluis]]'' ar 27 Meitheamh 1905: &quot;''...it was in effect decided that Irish is a foreign language on the same level with Yiddish.''&quot; Mhol sé do mhuintir na hÉireann an Ghaeilge a chur chun cinn mar chuid den [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnachas Éireannach]].&lt;ref&gt;{{Cite book-en|title=The Man Called Pearse|author=Desmond|first=Ryan|publisher=BiblioBazaar|year=2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=McGill|first=P.J.|year=1966|title=Pearse Defends Niall Mac Giolla Bhríde in Court of King's Bench, Dublin|journal=Donegal Annual|volume=1966|pages=83–85}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg/306px-Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|alt=Plaque at Dunfanaghy Market Square|mion|306x306px| Plaic eibhir greanta suite ag '''Cearnóg an Mhargaidh i nDún Fionnachaidh''' in ómós do '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' agus do '''Phádraig Mac Piarais''', scríofa i nGaeilge agus i mBéarla. (''Grianghraf le Pearse Doherty)'']]

[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Básanna i 1942]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]</text>
      <sha1>ixd9hj95u93j60e90blhczdml1sgr09</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069602</id>
      <parentid>1069601</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T17:59:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4433" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Feirmeoir, file, údar, agus scríbhneoir amhrán as Faiche Mhór, An Craoslach, [[Contae Dhún na nGall|Dún na nGall]] ab ea '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' (1861–1942). Bhain sé clú agus cáil amach freisin as agóid a rinne sé in aghaidh fíneála a gearradh air as a ainm a bheith scríofa i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar a chairt ghnó.

== Feirmeoir agus file ==
Chaith Mac Giolla Bhrighde a shaol ar fad sa sráidbhaile beag Faiche Mhór. Bhí sé ina chónaí ar bhunchnoc de chuid [[An Mhucais|na Mucaise]], agus shaothraigh a chuid mar fheirmeoir agus mar fhile. D’fhoilsigh sé leabhar filíochta sa bhliain 1905 darbh ainm ''Blatha Fraoich''.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite book-en|title='Blátha Fraoich' ('Heather Blossoms') Songs in Irish and English|author=Mac Giolla Bhríde|first=Niall|publisher=Whaley &amp; Co.|year=1905|location=Dublin}}&lt;/ref&gt; Bhí aithne mhaith ar dhánta agus ar amhráin Mhic Giolla Bhrighde (i mBéarla agus i nGaeilge) ar fud na hÉireann, mar shampla “Mo Chró Beag ag Bun Chnoc a' Tighe”, “An Cleamhnas Gaedhealach”, “Ag smaointeadh ar an am a bhí”, agus “An t-Sean Bhean Bhocht”.

== Cás cúirte cáiliúil ==
Feirmeoireacht an cheird a bhí ag Mac Giolla Bhrighde, agus bhí de dhualgas ar aon duine a raibh cairt gnó aige gach ainm an úinéir a thaispeáint i mBéarla ar an gcairt.   Tráthnóna 11 Márta 1905, agus é ag filleadh abhaile ó Aonach [[Dún Fionnachaidh|Dhún Fionnachaidh]], baile beag in aice láimhe, stop agus cheistigh garda Sasanach Mac Giolla Bhrighde mar gheall ar scríbhneoireacht ‘dholéite’ [[An Ghaeilge|(Gaeilge)]] a bheith ar a chairt asail: “N. MAC GIOLLA ḂRIĠDE FIOḊ-MÓR''&lt;span lang=&quot;ga&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;”&lt;/span&gt;'' Gearradh fíneáil scilling amháin air as an gcoir seo.  Cara de chuid Mhic Giolla Bhrighde agus comhfhile, Andrew Mac Intyre, a rinne an comhartha. Dhiúltaigh Niall an fhíneáil a íoc, agus chosain sé é féin sa chúirt ghearr i  nDún Fionnachaidh. Chaill sé an cás, agus gearradh scilling breise air tar éis dó diúltú a íoc. 

Tháinig scéal Mhic Bhrighde roimh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]  agus rinne siad iarracht cuidiú leis. Nuair a chonaic duine de bhallraíocht an Chonartha, an t-aturnae [[Pádraig Mac Piarais]], go raibh deis aige neamhspleáchas na hÉireann a chur chun cinn, dúirt sé go gcosnódh sé Mac Giolla Bhrighde ar bhonn pro bono. Tugadh an t-achomharc os comhair Chúirt Bhinse an Rí i mBaile Átha Cliath. Ba é seo an t-aon uair riamh a bhí an Piarsach i gcúirt dlí mar abhcóide. Cailleadh an cás, ach spreag sé an Piarsach ina obair mar ghníomhaí polaitíochta agus spreag sé feachtas náisiúnta chun polasaithe rialtas na Breataine i dtreo na Gaeilge a athrú.&lt;ref name=&quot;An Trucailín Donn&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://northernirelandscreen.co.uk/news/6086/an-trucailn-donn-tuesday-12th-january-930pm-tg4.aspx|title=An Trucailín Donn|date=8 January 2016|work=www.northernirelandscreen.co.uk|publisher=Northern Ireland Screen|access-date=14 April 2016}}&lt;/ref&gt; Scríobh an Piarsach faoi chinneadh na cúirte ina cholún i nuachtán Chonradh na ''Gaeilge'', ''[[An Claidheamh Soluis]]'' ar 27 Meitheamh 1905: &quot;''...it was in effect decided that Irish is a foreign language on the same level with Yiddish.''&quot; Mhol sé do mhuintir na hÉireann an Ghaeilge a chur chun cinn mar chuid den [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnachas Éireannach]].&lt;ref&gt;{{Cite book-en|title=The Man Called Pearse|author=Desmond|first=Ryan|publisher=BiblioBazaar|year=2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=McGill|first=P.J.|year=1966|title=Pearse Defends Niall Mac Giolla Bhríde in Court of King's Bench, Dublin|journal=Donegal Annual|volume=1966|pages=83–85}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg/306px-Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|alt=Plaque at Dunfanaghy Market Square|mion|306x306px| Plaic eibhir greanta suite ag '''Cearnóg an Mhargaidh i nDún Fionnachaidh''' in ómós do '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' agus do '''Phádraig Mac Piarais''', scríofa i nGaeilge agus i mBéarla. (''Grianghraf le Pearse Doherty)'']]

[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Básanna i 1942]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]</text>
      <sha1>p9gdprjxidz2re149kc4tsw3kxiaxpz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069603</id>
      <parentid>1069602</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:00:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4462" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Feirmeoir, file, údar, agus scríbhneoir amhrán as Faiche Mhór, An Craoslach, [[Contae Dhún na nGall|Dún na nGall]] ab ea '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' (1861–1942). Bhain sé clú agus cáil amach freisin as agóid a rinne sé in aghaidh fíneála a gearradh air as a ainm a bheith scríofa i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar a chairt ghnó.

== Feirmeoir agus file ==
Chaith Mac Giolla Bhrighde a shaol ar fad sa sráidbhaile beag Faiche Mhór. Bhí sé ina chónaí ar bhunchnoc de chuid [[An Mhucais|na Mucaise]], agus shaothraigh a chuid mar fheirmeoir agus mar fhile. D’fhoilsigh sé leabhar filíochta sa bhliain 1905 darbh ainm ''Blatha Fraoich''.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite book-en|title='Blátha Fraoich' ('Heather Blossoms') Songs in Irish and English|author=Mac Giolla Bhríde|first=Niall|publisher=Whaley &amp; Co.|year=1905|location=Dublin}}&lt;/ref&gt; Bhí aithne mhaith ar dhánta agus ar amhráin Mhic Giolla Bhrighde (i mBéarla agus i nGaeilge) ar fud na hÉireann, mar shampla “Mo Chró Beag ag Bun Chnoc a' Tighe”, “An Cleamhnas Gaedhealach”, “Ag smaointeadh ar an am a bhí”, agus “An t-Sean Bhean Bhocht”.

== Cás cúirte cáiliúil ==
Feirmeoireacht an cheird a bhí ag Mac Giolla Bhrighde, agus bhí de dhualgas ar aon duine a raibh cairt gnó aige gach ainm an úinéir a thaispeáint i mBéarla ar an gcairt.   Tráthnóna 11 Márta 1905, agus é ag filleadh abhaile ó Aonach [[Dún Fionnachaidh|Dhún Fionnachaidh]], baile beag in aice láimhe, stop agus cheistigh garda Sasanach Mac Giolla Bhrighde mar gheall ar scríbhneoireacht ‘dholéite’ [[An Ghaeilge|(Gaeilge)]] a bheith ar a chairt asail: “N. MAC GIOLLA ḂRIĠDE FIOḊ-MÓR''&lt;span lang=&quot;ga&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;”&lt;/span&gt;'' Gearradh fíneáil scilling amháin air as an gcoir seo.  Cara de chuid Mhic Giolla Bhrighde agus comhfhile, Andrew Mac Intyre, a rinne an comhartha. Dhiúltaigh Niall an fhíneáil a íoc, agus chosain sé é féin sa chúirt ghearr i  nDún Fionnachaidh. Chaill sé an cás, agus gearradh scilling breise air tar éis dó diúltú a íoc. 

Tháinig scéal Mhic Bhrighde roimh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]  agus rinne siad iarracht cuidiú leis. Nuair a chonaic duine de bhallraíocht an Chonartha, an t-aturnae [[Pádraig Mac Piarais]], go raibh deis aige neamhspleáchas na hÉireann a chur chun cinn, dúirt sé go gcosnódh sé Mac Giolla Bhrighde ar bhonn pro bono. Tugadh an t-achomharc os comhair Chúirt Bhinse an Rí i mBaile Átha Cliath. Ba é seo an t-aon uair riamh a bhí an Piarsach i gcúirt dlí mar abhcóide. Cailleadh an cás, ach spreag sé an Piarsach ina obair mar ghníomhaí polaitíochta agus spreag sé feachtas náisiúnta chun polasaithe rialtas na Breataine i dtreo na Gaeilge a athrú.&lt;ref name=&quot;An Trucailín Donn&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://northernirelandscreen.co.uk/news/6086/an-trucailn-donn-tuesday-12th-january-930pm-tg4.aspx|title=An Trucailín Donn|date=8 January 2016|work=www.northernirelandscreen.co.uk|publisher=Northern Ireland Screen|access-date=14 April 2016}}&lt;/ref&gt; Scríobh an Piarsach faoi chinneadh na cúirte ina cholún i nuachtán Chonradh na ''Gaeilge'', ''[[An Claidheamh Soluis]]'' ar 27 Meitheamh 1905: &quot;''...it was in effect decided that Irish is a foreign language on the same level with Yiddish.''&quot; Mhol sé do mhuintir na hÉireann an Ghaeilge a chur chun cinn mar chuid den [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnachas Éireannach]].&lt;ref&gt;{{Cite book-en|title=The Man Called Pearse|author=Desmond|first=Ryan|publisher=BiblioBazaar|year=2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=McGill|first=P.J.|year=1966|title=Pearse Defends Niall Mac Giolla Bhríde in Court of King's Bench, Dublin|journal=Donegal Annual|volume=1966|pages=83–85}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg/306px-Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|alt=Plaque at Dunfanaghy Market Square|mion|306x306px| Plaic eibhir greanta suite ag '''Cearnóg an Mhargaidh i nDún Fionnachaidh''' in ómós do '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' agus do '''Phádraig Mac Piarais''', scríofa i nGaeilge agus i mBéarla. (''Grianghraf le Pearse Doherty)'']]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Básanna i 1942]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]</text>
      <sha1>6q12lqrmlx1xky3d6npddkqev2fsa4u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069604</id>
      <parentid>1069603</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:05:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Cás cúirte cáiliúil */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4463" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Feirmeoir, file, údar, agus scríbhneoir amhrán as Faiche Mhór, An Craoslach, [[Contae Dhún na nGall|Dún na nGall]] ab ea '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' (1861–1942). Bhain sé clú agus cáil amach freisin as agóid a rinne sé in aghaidh fíneála a gearradh air as a ainm a bheith scríofa i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar a chairt ghnó.

== Feirmeoir agus file ==
Chaith Mac Giolla Bhrighde a shaol ar fad sa sráidbhaile beag Faiche Mhór. Bhí sé ina chónaí ar bhunchnoc de chuid [[An Mhucais|na Mucaise]], agus shaothraigh a chuid mar fheirmeoir agus mar fhile. D’fhoilsigh sé leabhar filíochta sa bhliain 1905 darbh ainm ''Blatha Fraoich''.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite book-en|title='Blátha Fraoich' ('Heather Blossoms') Songs in Irish and English|author=Mac Giolla Bhríde|first=Niall|publisher=Whaley &amp; Co.|year=1905|location=Dublin}}&lt;/ref&gt; Bhí aithne mhaith ar dhánta agus ar amhráin Mhic Giolla Bhrighde (i mBéarla agus i nGaeilge) ar fud na hÉireann, mar shampla “Mo Chró Beag ag Bun Chnoc a' Tighe”, “An Cleamhnas Gaedhealach”, “Ag smaointeadh ar an am a bhí”, agus “An t-Sean Bhean Bhocht”.

== Cás cúirte cáiliúil ==
Feirmeoireacht an cheird a bhí ag Mac Giolla Bhrighde, agus bhí de dhualgas ar aon duine a raibh cairt ghnó aige gach ainm an úinéir a thaispeáint i mBéarla ar an gcairt.   Tráthnóna 11 Márta 1905, agus é ag filleadh abhaile ó Aonach [[Dún Fionnachaidh|Dhún Fionnachaidh]], baile beag in aice láimhe, stop agus cheistigh garda Sasanach Mac Giolla Bhrighde mar gheall ar scríbhneoireacht ‘dholéite’ [[An Ghaeilge|(Gaeilge)]] a bheith ar a chairt asail: “N. MAC GIOLLA ḂRIĠDE FIOḊ-MÓR''&lt;span lang=&quot;ga&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;”&lt;/span&gt;'' Gearradh fíneáil scilling amháin air as an gcoir seo.  Cara de chuid Mhic Giolla Bhrighde agus comhfhile, Andrew Mac Intyre, a rinne an comhartha. Dhiúltaigh Niall an fhíneáil a íoc, agus chosain sé é féin sa chúirt ghearr i  nDún Fionnachaidh. Chaill sé an cás, agus gearradh scilling breise air tar éis dó diúltú a íoc. 

Tháinig scéal Mhic Bhrighde roimh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]  agus rinne siad iarracht cuidiú leis. Nuair a chonaic duine de bhallraíocht an Chonartha, an t-aturnae [[Pádraig Mac Piarais]], go raibh deis aige neamhspleáchas na hÉireann a chur chun cinn, dúirt sé go gcosnódh sé Mac Giolla Bhrighde ar bhonn pro bono. Tugadh an t-achomharc os comhair Chúirt Bhinse an Rí i mBaile Átha Cliath. Ba é seo an t-aon uair riamh a bhí an Piarsach i gcúirt dlí mar abhcóide. Cailleadh an cás, ach spreag sé an Piarsach ina obair mar ghníomhaí polaitíochta agus spreag sé feachtas náisiúnta chun polasaithe rialtas na Breataine i dtreo na Gaeilge a athrú.&lt;ref name=&quot;An Trucailín Donn&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://northernirelandscreen.co.uk/news/6086/an-trucailn-donn-tuesday-12th-january-930pm-tg4.aspx|title=An Trucailín Donn|date=8 January 2016|work=www.northernirelandscreen.co.uk|publisher=Northern Ireland Screen|access-date=14 April 2016}}&lt;/ref&gt; Scríobh an Piarsach faoi chinneadh na cúirte ina cholún i nuachtán Chonradh na ''Gaeilge'', ''[[An Claidheamh Soluis]]'' ar 27 Meitheamh 1905: &quot;''...it was in effect decided that Irish is a foreign language on the same level with Yiddish.''&quot; Mhol sé do mhuintir na hÉireann an Ghaeilge a chur chun cinn mar chuid den [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnachas Éireannach]].&lt;ref&gt;{{Cite book-en|title=The Man Called Pearse|author=Desmond|first=Ryan|publisher=BiblioBazaar|year=2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=McGill|first=P.J.|year=1966|title=Pearse Defends Niall Mac Giolla Bhríde in Court of King's Bench, Dublin|journal=Donegal Annual|volume=1966|pages=83–85}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg/306px-Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|alt=Plaque at Dunfanaghy Market Square|mion|306x306px| Plaic eibhir greanta suite ag '''Cearnóg an Mhargaidh i nDún Fionnachaidh''' in ómós do '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' agus do '''Phádraig Mac Piarais''', scríofa i nGaeilge agus i mBéarla. (''Grianghraf le Pearse Doherty)'']]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Básanna i 1942]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]</text>
      <sha1>mbuilwljgh324lb1k1go1ai1tkim92t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069605</id>
      <parentid>1069604</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:05:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Cás cúirte cáiliúil */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4458" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Feirmeoir, file, údar, agus scríbhneoir amhrán as Faiche Mhór, An Craoslach, [[Contae Dhún na nGall|Dún na nGall]] ab ea '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' (1861–1942). Bhain sé clú agus cáil amach freisin as agóid a rinne sé in aghaidh fíneála a gearradh air as a ainm a bheith scríofa i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar a chairt ghnó.

== Feirmeoir agus file ==
Chaith Mac Giolla Bhrighde a shaol ar fad sa sráidbhaile beag Faiche Mhór. Bhí sé ina chónaí ar bhunchnoc de chuid [[An Mhucais|na Mucaise]], agus shaothraigh a chuid mar fheirmeoir agus mar fhile. D’fhoilsigh sé leabhar filíochta sa bhliain 1905 darbh ainm ''Blatha Fraoich''.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite book-en|title='Blátha Fraoich' ('Heather Blossoms') Songs in Irish and English|author=Mac Giolla Bhríde|first=Niall|publisher=Whaley &amp; Co.|year=1905|location=Dublin}}&lt;/ref&gt; Bhí aithne mhaith ar dhánta agus ar amhráin Mhic Giolla Bhrighde (i mBéarla agus i nGaeilge) ar fud na hÉireann, mar shampla “Mo Chró Beag ag Bun Chnoc a' Tighe”, “An Cleamhnas Gaedhealach”, “Ag smaointeadh ar an am a bhí”, agus “An t-Sean Bhean Bhocht”.

== Cás cúirte cáiliúil ==
Feirmeoireacht an cheird a bhí ag Mac Giolla Bhrighde, agus bhí de dhualgas ar aon duine a raibh cairt ghnó aige ainm an úinéir a thaispeáint i mBéarla ar an gcairt.   Tráthnóna 11 Márta 1905, agus é ag filleadh abhaile ó Aonach [[Dún Fionnachaidh|Dhún Fionnachaidh]], baile beag in aice láimhe, stop agus cheistigh garda Sasanach Mac Giolla Bhrighde mar gheall ar scríbhneoireacht ‘dholéite’ [[An Ghaeilge|(Gaeilge)]] a bheith ar a chairt asail: “N. MAC GIOLLA ḂRIĠDE FIOḊ-MÓR''&lt;span lang=&quot;ga&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;”&lt;/span&gt;'' Gearradh fíneáil scilling amháin air as an gcoir seo.  Cara de chuid Mhic Giolla Bhrighde agus comhfhile, Andrew Mac Intyre, a rinne an comhartha. Dhiúltaigh Niall an fhíneáil a íoc, agus chosain sé é féin sa chúirt ghearr i  nDún Fionnachaidh. Chaill sé an cás, agus gearradh scilling breise air tar éis dó diúltú a íoc. 

Tháinig scéal Mhic Bhrighde roimh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]  agus rinne siad iarracht cuidiú leis. Nuair a chonaic duine de bhallraíocht an Chonartha, an t-aturnae [[Pádraig Mac Piarais]], go raibh deis aige neamhspleáchas na hÉireann a chur chun cinn, dúirt sé go gcosnódh sé Mac Giolla Bhrighde ar bhonn pro bono. Tugadh an t-achomharc os comhair Chúirt Bhinse an Rí i mBaile Átha Cliath. Ba é seo an t-aon uair riamh a bhí an Piarsach i gcúirt dlí mar abhcóide. Cailleadh an cás, ach spreag sé an Piarsach ina obair mar ghníomhaí polaitíochta agus spreag sé feachtas náisiúnta chun polasaithe rialtas na Breataine i dtreo na Gaeilge a athrú.&lt;ref name=&quot;An Trucailín Donn&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://northernirelandscreen.co.uk/news/6086/an-trucailn-donn-tuesday-12th-january-930pm-tg4.aspx|title=An Trucailín Donn|date=8 January 2016|work=www.northernirelandscreen.co.uk|publisher=Northern Ireland Screen|access-date=14 April 2016}}&lt;/ref&gt; Scríobh an Piarsach faoi chinneadh na cúirte ina cholún i nuachtán Chonradh na ''Gaeilge'', ''[[An Claidheamh Soluis]]'' ar 27 Meitheamh 1905: &quot;''...it was in effect decided that Irish is a foreign language on the same level with Yiddish.''&quot; Mhol sé do mhuintir na hÉireann an Ghaeilge a chur chun cinn mar chuid den [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnachas Éireannach]].&lt;ref&gt;{{Cite book-en|title=The Man Called Pearse|author=Desmond|first=Ryan|publisher=BiblioBazaar|year=2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=McGill|first=P.J.|year=1966|title=Pearse Defends Niall Mac Giolla Bhríde in Court of King's Bench, Dublin|journal=Donegal Annual|volume=1966|pages=83–85}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg/306px-Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|alt=Plaque at Dunfanaghy Market Square|mion|306x306px| Plaic eibhir greanta suite ag '''Cearnóg an Mhargaidh i nDún Fionnachaidh''' in ómós do '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' agus do '''Phádraig Mac Piarais''', scríofa i nGaeilge agus i mBéarla. (''Grianghraf le Pearse Doherty)'']]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Básanna i 1942]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]</text>
      <sha1>0cz82f5zdwkhl51nh2uvrbzf5xgq0f8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069606</id>
      <parentid>1069605</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T18:06:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Cás cúirte cáiliúil */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4458" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Feirmeoir, file, údar, agus scríbhneoir amhrán as Faiche Mhór, An Craoslach, [[Contae Dhún na nGall|Dún na nGall]] ab ea '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' (1861–1942). Bhain sé clú agus cáil amach freisin as agóid a rinne sé in aghaidh fíneála a gearradh air as a ainm a bheith scríofa i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar a chairt ghnó.

== Feirmeoir agus file ==
Chaith Mac Giolla Bhrighde a shaol ar fad sa sráidbhaile beag Faiche Mhór. Bhí sé ina chónaí ar bhunchnoc de chuid [[An Mhucais|na Mucaise]], agus shaothraigh a chuid mar fheirmeoir agus mar fhile. D’fhoilsigh sé leabhar filíochta sa bhliain 1905 darbh ainm ''Blatha Fraoich''.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite book-en|title='Blátha Fraoich' ('Heather Blossoms') Songs in Irish and English|author=Mac Giolla Bhríde|first=Niall|publisher=Whaley &amp; Co.|year=1905|location=Dublin}}&lt;/ref&gt; Bhí aithne mhaith ar dhánta agus ar amhráin Mhic Giolla Bhrighde (i mBéarla agus i nGaeilge) ar fud na hÉireann, mar shampla “Mo Chró Beag ag Bun Chnoc a' Tighe”, “An Cleamhnas Gaedhealach”, “Ag smaointeadh ar an am a bhí”, agus “An t-Sean Bhean Bhocht”.

== Cás cúirte cáiliúil ==
Feirmeoireacht an cheird a bhí ag Mac Giolla Bhrighde, agus bhí de dhualgas ar aon duine a raibh cairt ghnó aige ainm an úinéir a thaispeáint i mBéarla ar an gcairt.   Tráthnóna 11 Márta 1905, agus é ag filleadh abhaile ó Aonach [[Dún Fionnachaidh|Dhún Fionnachaidh]], baile beag in aice láimhe, stop agus cheistigh garda Sasanach Mac Giolla Bhrighde mar gheall ar scríbhneoireacht ‘dholéite’ ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]) a bheith ar a chairt asail: “N. MAC GIOLLA ḂRIĠDE FIOḊ-MÓR''&lt;span lang=&quot;ga&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;”&lt;/span&gt;'' Gearradh fíneáil scilling amháin air as an gcoir seo.  Cara de chuid Mhic Giolla Bhrighde agus comhfhile, Andrew Mac Intyre, a rinne an comhartha. Dhiúltaigh Niall an fhíneáil a íoc, agus chosain sé é féin sa chúirt ghearr i  nDún Fionnachaidh. Chaill sé an cás, agus gearradh scilling breise air tar éis dó diúltú a íoc. 

Tháinig scéal Mhic Bhrighde roimh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]  agus rinne siad iarracht cuidiú leis. Nuair a chonaic duine de bhallraíocht an Chonartha, an t-aturnae [[Pádraig Mac Piarais]], go raibh deis aige neamhspleáchas na hÉireann a chur chun cinn, dúirt sé go gcosnódh sé Mac Giolla Bhrighde ar bhonn pro bono. Tugadh an t-achomharc os comhair Chúirt Bhinse an Rí i mBaile Átha Cliath. Ba é seo an t-aon uair riamh a bhí an Piarsach i gcúirt dlí mar abhcóide. Cailleadh an cás, ach spreag sé an Piarsach ina obair mar ghníomhaí polaitíochta agus spreag sé feachtas náisiúnta chun polasaithe rialtas na Breataine i dtreo na Gaeilge a athrú.&lt;ref name=&quot;An Trucailín Donn&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://northernirelandscreen.co.uk/news/6086/an-trucailn-donn-tuesday-12th-january-930pm-tg4.aspx|title=An Trucailín Donn|date=8 January 2016|work=www.northernirelandscreen.co.uk|publisher=Northern Ireland Screen|access-date=14 April 2016}}&lt;/ref&gt; Scríobh an Piarsach faoi chinneadh na cúirte ina cholún i nuachtán Chonradh na ''Gaeilge'', ''[[An Claidheamh Soluis]]'' ar 27 Meitheamh 1905: &quot;''...it was in effect decided that Irish is a foreign language on the same level with Yiddish.''&quot; Mhol sé do mhuintir na hÉireann an Ghaeilge a chur chun cinn mar chuid den [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnachas Éireannach]].&lt;ref&gt;{{Cite book-en|title=The Man Called Pearse|author=Desmond|first=Ryan|publisher=BiblioBazaar|year=2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=McGill|first=P.J.|year=1966|title=Pearse Defends Niall Mac Giolla Bhríde in Court of King's Bench, Dublin|journal=Donegal Annual|volume=1966|pages=83–85}}&lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg/306px-Neil_McBride_-_Patrick_Pearse_Plaque.jpg|alt=Plaque at Dunfanaghy Market Square|mion|306x306px| Plaic eibhir greanta suite ag '''Cearnóg an Mhargaidh i nDún Fionnachaidh''' in ómós do '''Niall Mac Giolla Bhrighde''' agus do '''Phádraig Mac Piarais''', scríofa i nGaeilge agus i mBéarla. (''Grianghraf le Pearse Doherty)'']]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Básanna i 1942]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]</text>
      <sha1>9yj2frg7ldyytvysr6zarbz6t0316sf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jarama Valley (amhrán)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103592</id>
    <revision>
      <id>1069619</id>
      <timestamp>2022-08-03T19:28:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1051898952|Jarama Valley (song)]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="959" xml:space="preserve">Is amhrán ó Dhara Poblacht na Spáinne é &quot;Jarama Valley&quot; ar a dtugtar &quot;El Valle del Jarama&quot; freisin. Ag tagairt do Chath Jarama a tharla i rith Chogadh Cathartha na Spáinne, úsáideann an t-amhrán an fonn Red River Valley.

Troideadh an cath ón 6 -27 Feabhra 1937, i ngleann abhann Río Jarama  cúpla ciliméadar soir ó Mhaidrid. D'ionsaigh trúpaí d' Arm na hAfraice de chuid an Ghinearáil Franco suíomhanna a bhí i seilbh  óglaigh gan taithí na mBriogáidí Idirnáisiúnta, go háirithe cathláin na Breataine agus na cathláin Dimitrov. Chríochnaigh sé i leamhsháinn, leis an dá thaobh trinsithe. Ag deireadh trí seachtaine, go háirithe tar éis frithionsaí ar áit a dtugtaí &quot;Cnoc an Fhéinmharaithe &quot;, bhí an líon báis ard. Chaill Cathlán na Breataine 225 dá 600 fear agus chaill Cathlán Lincoln 125 as 500. &lt;ref name=&quot;Beever&quot;&gt;Beevor (2006), pp 211 &amp; 214.&lt;/ref&gt; agus chaill Cathlán Lincoln 125 as 500. &lt;ref name=&quot;Beever&quot; /&gt;</text>
      <sha1>plrbfgo0okka0hsimj2f2qbyyejfpdg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069621</id>
      <parentid>1069619</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:36:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1064" xml:space="preserve">Is amhrán ó [[Dara Poblacht na Spáinne|Dhara Poblacht na Spáinne]] é '''Jarama Valley''' ar a dtugtar &quot;'''El Valle del Jarama'''&quot; freisin.  Ag tagairt do Chath Jarama a tharla i rith Chogadh Cathartha na Spáinne, úsáideann an t-amhrán an fonn ''Red River Valley''.

Troideadh an cath ón 6 -27 Feabhra 1937, i ngleann abhann Río Jarama  cúpla ciliméadar soir ó [[Maidrid|Mhaidrid]]. D'ionsaigh trúpaí d' Arm na hAfraice ([[An Spáinnis|Spáinis]]: ''Ejército de África'') de chuid [[Francisco Franco|an Ghinearáil Franco,]] suíomhanna a bhí i seilbh  óglaigh gan taithí [[Na Briogáidí Idirnáisiúnta|na mBriogáidí Idirnáisiúnta]], go háirithe cathláin na Breataine agus na cathláin Dimitrov. Chríochnaigh sé i leamhsháinn, leis an dá thaobh trinsithe. Ag deireadh trí seachtaine, go háirithe tar éis frithionsaí ar áit a dtugtaí &quot;Cnoc an Fhéinmharaithe &quot;, bhí an líon báis ard. Chaill Cathlán na Breataine 225 dá 600 fear agus chaill Cathlán Lincoln 125 as 500. &lt;ref name=&quot;Beever&quot;&gt;Beevor (2006), pp 211 &amp; 214.&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>kt2sg86w9ke4jdi8ttrune0hsuu9e9y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069622</id>
      <parentid>1069621</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:38:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1553" xml:space="preserve">Is amhrán ó [[Dara Poblacht na Spáinne|Dhara Poblacht na Spáinne]] é '''Jarama Valley''' ar a dtugtar &quot;'''El Valle del Jarama'''&quot; freisin.  Ag tagairt do Chath Jarama a tharla i rith Chogadh Cathartha na Spáinne, úsáideann an t-amhrán an fonn ''Red River Valley''.

Troideadh an cath ón 6 -27 Feabhra 1937, i ngleann abhann Río Jarama  cúpla ciliméadar soir ó [[Maidrid|Mhaidrid]]. D'ionsaigh trúpaí d' Arm na hAfraice ([[An Spáinnis|Spáinis]]: ''Ejército de África'') de chuid [[Francisco Franco|an Ghinearáil Franco,]] suíomhanna a bhí i seilbh  óglaigh gan taithí [[Na Briogáidí Idirnáisiúnta|na mBriogáidí Idirnáisiúnta]], go háirithe cathláin na Breataine agus na cathláin Dimitrov. Chríochnaigh sé i leamhsháinn, leis an dá thaobh trinsithe. Ag deireadh trí seachtaine, go háirithe tar éis frithionsaí ar áit a dtugtaí &quot;Cnoc an Fhéinmharaithe &quot;, bhí an líon báis ard. Chaill Cathlán na Breataine 225 dá 600 fear agus chaill Cathlán Lincoln 125 as 500. &lt;ref name=&quot;Beever&quot;&gt;Beevor (2006), pp 211 &amp; 214.&lt;/ref&gt;
==Naisc sheachtracha==
*[https://web.archive.org/web/20070929010613/http://www.international-brigades.org.uk/british_volunteers/jarama_valley.mp3 Valley of Jarama by Woody Guthrie (poor quality)]
*[https://web.archive.org/web/20070518131907/http://www.international-brigades.org.uk/british_volunteers/jarama.htm Veterans' accounts of the battle]

==Tagairtí==
[[Catagóir:Amhráin pháirtí polaitíochta]]
[[Catagóir:Amhráin Chogadh Cathartha na Spáinne]]
[[Catagóir:Amhráin 1938]]</text>
      <sha1>sy37zj7gyklcpbnfk3xpdhlkr3gayqd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069624</id>
      <parentid>1069622</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T19:40:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>/* Naisc sheachtracha */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1558" xml:space="preserve">Is amhrán ó [[Dara Poblacht na Spáinne|Dhara Poblacht na Spáinne]] é '''Jarama Valley''' ar a dtugtar &quot;'''El Valle del Jarama'''&quot; freisin.  Ag tagairt do Chath Jarama a tharla i rith Chogadh Cathartha na Spáinne, úsáideann an t-amhrán an fonn ''Red River Valley''.

Troideadh an cath ón 6 -27 Feabhra 1937, i ngleann abhann Río Jarama  cúpla ciliméadar soir ó [[Maidrid|Mhaidrid]]. D'ionsaigh trúpaí d' Arm na hAfraice ([[An Spáinnis|Spáinis]]: ''Ejército de África'') de chuid [[Francisco Franco|an Ghinearáil Franco,]] suíomhanna a bhí i seilbh  óglaigh gan taithí [[Na Briogáidí Idirnáisiúnta|na mBriogáidí Idirnáisiúnta]], go háirithe cathláin na Breataine agus na cathláin Dimitrov. Chríochnaigh sé i leamhsháinn, leis an dá thaobh trinsithe. Ag deireadh trí seachtaine, go háirithe tar éis frithionsaí ar áit a dtugtaí &quot;Cnoc an Fhéinmharaithe &quot;, bhí an líon báis ard. Chaill Cathlán na Breataine 225 dá 600 fear agus chaill Cathlán Lincoln 125 as 500. &lt;ref name=&quot;Beever&quot;&gt;Beevor (2006), pp 211 &amp; 214.&lt;/ref&gt;
==Naisc sheachtracha==
*[https://web.archive.org/web/20070929010613/http://www.international-brigades.org.uk/british_volunteers/jarama_valley.mp3 Valley of Jarama by Woody Guthrie (droch-chaighdeán)]
*[https://web.archive.org/web/20070518131907/http://www.international-brigades.org.uk/british_volunteers/jarama.htm Veterans' accounts of the battle]

==Tagairtí==
[[Catagóir:Amhráin pháirtí polaitíochta]]
[[Catagóir:Amhráin Chogadh Cathartha na Spáinne]]
[[Catagóir:Amhráin 1938]]</text>
      <sha1>9qpcplkfzg6mrocxjk0ervmrgayzq2s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069654</id>
      <parentid>1069624</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:48:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alison</username>
        <id>570</id>
      </contributor>
      <comment>+WD / +Refs</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1601" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Amhrán}}

Is amhrán ó [[Dara Poblacht na Spáinne|Dhara Poblacht na Spáinne]] é '''Jarama Valley''' ar a dtugtar &quot;'''El Valle del Jarama'''&quot; freisin.  Ag tagairt do Chath Jarama a tharla i rith Chogadh Cathartha na Spáinne, úsáideann an t-amhrán an fonn ''Red River Valley''.

Troideadh an cath ón 6 -27 Feabhra 1937, i ngleann abhann Río Jarama  cúpla ciliméadar soir ó [[Maidrid|Mhaidrid]]. D'ionsaigh trúpaí d' Arm na hAfraice ([[An Spáinnis|Spáinis]]: ''Ejército de África'') de chuid [[Francisco Franco|an Ghinearáil Franco,]] suíomhanna a bhí i seilbh  óglaigh gan taithí [[Na Briogáidí Idirnáisiúnta|na mBriogáidí Idirnáisiúnta]], go háirithe cathláin na Breataine agus na cathláin Dimitrov. Chríochnaigh sé i leamhsháinn, leis an dá thaobh trinsithe. Ag deireadh trí seachtaine, go háirithe tar éis frithionsaí ar áit a dtugtaí &quot;Cnoc an Fhéinmharaithe &quot;, bhí an líon báis ard. Chaill Cathlán na Breataine 225 dá 600 fear agus chaill Cathlán Lincoln 125 as 500. &lt;ref name=&quot;Beever&quot;&gt;Beevor (2006), pp 211 &amp; 214.&lt;/ref&gt;
==Naisc sheachtracha==
*[https://web.archive.org/web/20070929010613/http://www.international-brigades.org.uk/british_volunteers/jarama_valley.mp3 Valley of Jarama by Woody Guthrie (droch-chaighdeán)]
*[https://web.archive.org/web/20070518131907/http://www.international-brigades.org.uk/british_volunteers/jarama.htm Veterans' accounts of the battle]

==Tagairtí==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Amhráin pháirtí polaitíochta]]
[[Catagóir:Amhráin Chogadh Cathartha na Spáinne]]
[[Catagóir:Amhráin 1938]]</text>
      <sha1>9bcybpb9bl1d7hxo3ubtc1004ku3u3k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Risteard de Hindeberg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103593</id>
    <revision>
      <id>1069629</id>
      <timestamp>2022-08-03T20:49:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1087354228|Risteard De Hindeberg]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3521" xml:space="preserve">Sagart, múinteoir, ceoltóir, bailitheoir ceoil, údar, agus gníomhaí ar son na Gaeilge ab ea '''Risteard de Hindeberg''' (nó '''Richard Henebry'''). Thug sé “Risteard de Hindeberg” air féin i nGaeilge toisc go ndúradh go raibh sé de shliocht an uasail Normannaigh Philip de Hynteberge (nó de Hindeberg), tiarna dhúiche na Rátha i gContae Átha Cliath sa bhliain 1250.

Rugadh ar 18 Meán Fómhair 1863 i mBarr Beithí, [[Port Lách]], agus bhí [[An Ghaeilge|Gaeilge]] aige ón gcliabhán.&lt;ref&gt;[http://www.itma.ie/digitallibrary/print-collection/henebry-richard-irish-music/ Henebry’s Irish Music and Earlier Studies, 1903]&lt;/ref&gt; Fuair sé léann sagairt i gColáiste Eoin, Port Láirge agus i [[Coláiste Phádraig, Má Nuad|gColáiste Phádraig, Má Nuad]].&lt;ref&gt;[http://www.waterfordcountymuseum.org/exhibit/web/Display/article/21/29/ Fr Risteard De Hindeberg] People in Waterford History - 20th Century.&lt;/ref&gt; Oirníodh ina shagart é i gColáiste na Naomh Uile, Baile Átha Cliath, sa bhliain 1892,&lt;ref&gt;[http://repository.wit.ie/1755/ ‘The Forgotten Voice’ The Richard Henebry (1863-1916): Collection of Irish Music] by MacAuliffe, Christopher, Masters Thesis, WIT (2012)&lt;/ref&gt; agus chaith sé tamall mar shagart i Sasana, ar dtús i ndeoise Salford, ansin in Whittington agus in Hulme. Rinne sé tuilleadh staidéir sa Ghearmáin in ollscoileanna Greifswald (le [[Rudolf Thurneysen]]) agus Freiburg (le [[Heinrich Zimmer]]). Scríobh sé tráchtas ar chanúint na nDéise, agus bronnadh céim dochtúireachta air. Deirtear gurbh é an chéad duine le Gaeilge ó dhúchas a rinne Ph.D. sa teangeolaíocht.

Sa bhliain 1898, ceapadh é in Ollúnacht na Gaeilge sa Léann Ceilteach in Ollscoil Chaitliceach Mheiriceá in [[Washington, D.C.]]; ba é [[Ord Ársa na nÉireannach]] a mhaoinigh an ollúnacht.&lt;ref&gt;[http://journalofmusic.com/focus/musical-priest The Musical Priest] by Ciaran Carson, The Journal of Music, 1 February 2010.&lt;/ref&gt; Bhí an post sin aige ar feadh tamaill ghairid sular bhog sé go hOllscoil Berkeley i gCalifornia. Bhí sé ina Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge Mheiriceá. Bhí an [[An eitinn|eitinn]] air ar feadh a shaoil fhásta ar fad,&lt;ref&gt;[http://www.munster-express.ie/entertainment/music/fr-richard-henebry-fiddle-player-piper-academic-collector/ Fr. Richard Henebry, fiddle player, piper, academic, collector] Munster Express, Thursday, 13 November 2008.&lt;/ref&gt; agus theip ar a shláinte tar éis thart ar bhliain in Berkeley. Dá bharr sin, d’fhill sé ar Éirinn sa bhliain 1903 agus mhúin sé ar feadh tamaill i gColáiste Eoin. Tar éis bhunú [[Ollscoil na hÉireann]] sa bhliain 1908, ceapadh é ar an gcéad ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]].&lt;ref&gt;[http://www.waterfordcoco.ie/en/media/archives/Canon%20Patrick%20Power-Talk%20by%20Msg%20Olden.pdf Canon Patrick Power A Talk] by Msg. Michael G. Olden presented at Canon Patrick Power Seminar, WIT, 8 March 2012&lt;/ref&gt;

Chabhraigh sé le bunú an Choláiste Gaeilge i n[[An Rinn (Contae Phort Láirge)|Gaeltacht na Rinne]] i 1909. Rinne sé go leor taifead de cheol Éireannach ar shorcóirí céarach.

Fuair sé bás i ngar do Phort Lách ar 17 Márta 1916, agus cuireadh sa Charraig Bheag, Co. Phort Láirge é.
[[Catagóir:Alumni Choláiste Phádraig, Má Nuad]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Phort Láirge]]
[[Catagóir:Básanna i 1916]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1863]]
[[Catagóir:Sagairt Chaitliceacha]]</text>
      <sha1>hzu271u5qfbr1picqmpuu47csopisnt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069630</id>
      <parentid>1069629</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T20:49:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3578" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Sagart, múinteoir, ceoltóir, bailitheoir ceoil, údar, agus gníomhaí ar son na Gaeilge ab ea '''Risteard de Hindeberg''' (nó '''Richard Henebry'''). Thug sé “Risteard de Hindeberg” air féin i nGaeilge toisc go ndúradh go raibh sé de shliocht an uasail Normannaigh Philip de Hynteberge (nó de Hindeberg), tiarna dhúiche na Rátha i gContae Átha Cliath sa bhliain 1250.

Rugadh ar 18 Meán Fómhair 1863 i mBarr Beithí, [[Port Lách]], agus bhí [[An Ghaeilge|Gaeilge]] aige ón gcliabhán.&lt;ref&gt;[http://www.itma.ie/digitallibrary/print-collection/henebry-richard-irish-music/ Henebry’s Irish Music and Earlier Studies, 1903]&lt;/ref&gt; Fuair sé léann sagairt i gColáiste Eoin, Port Láirge agus i [[Coláiste Phádraig, Má Nuad|gColáiste Phádraig, Má Nuad]].&lt;ref&gt;[http://www.waterfordcountymuseum.org/exhibit/web/Display/article/21/29/ Fr Risteard De Hindeberg] People in Waterford History - 20th Century.&lt;/ref&gt; Oirníodh ina shagart é i gColáiste na Naomh Uile, Baile Átha Cliath, sa bhliain 1892,&lt;ref&gt;[http://repository.wit.ie/1755/ ‘The Forgotten Voice’ The Richard Henebry (1863-1916): Collection of Irish Music] by MacAuliffe, Christopher, Masters Thesis, WIT (2012)&lt;/ref&gt; agus chaith sé tamall mar shagart i Sasana, ar dtús i ndeoise Salford, ansin in Whittington agus in Hulme. Rinne sé tuilleadh staidéir sa Ghearmáin in ollscoileanna Greifswald (le [[Rudolf Thurneysen]]) agus Freiburg (le [[Heinrich Zimmer]]). Scríobh sé tráchtas ar chanúint na nDéise, agus bronnadh céim dochtúireachta air. Deirtear gurbh é an chéad duine le Gaeilge ó dhúchas a rinne Ph.D. sa teangeolaíocht.

Sa bhliain 1898, ceapadh é in Ollúnacht na Gaeilge sa Léann Ceilteach in Ollscoil Chaitliceach Mheiriceá in [[Washington, D.C.]]; ba é [[Ord Ársa na nÉireannach]] a mhaoinigh an ollúnacht.&lt;ref&gt;[http://journalofmusic.com/focus/musical-priest The Musical Priest] by Ciaran Carson, The Journal of Music, 1 February 2010.&lt;/ref&gt; Bhí an post sin aige ar feadh tamaill ghairid sular bhog sé go hOllscoil Berkeley i gCalifornia. Bhí sé ina Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge Mheiriceá. Bhí an [[An eitinn|eitinn]] air ar feadh a shaoil fhásta ar fad,&lt;ref&gt;[http://www.munster-express.ie/entertainment/music/fr-richard-henebry-fiddle-player-piper-academic-collector/ Fr. Richard Henebry, fiddle player, piper, academic, collector] Munster Express, Thursday, 13 November 2008.&lt;/ref&gt; agus theip ar a shláinte tar éis thart ar bhliain in Berkeley. Dá bharr sin, d’fhill sé ar Éirinn sa bhliain 1903 agus mhúin sé ar feadh tamaill i gColáiste Eoin. Tar éis bhunú [[Ollscoil na hÉireann]] sa bhliain 1908, ceapadh é ar an gcéad ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]].&lt;ref&gt;[http://www.waterfordcoco.ie/en/media/archives/Canon%20Patrick%20Power-Talk%20by%20Msg%20Olden.pdf Canon Patrick Power A Talk] by Msg. Michael G. Olden presented at Canon Patrick Power Seminar, WIT, 8 March 2012&lt;/ref&gt;

Chabhraigh sé le bunú an Choláiste Gaeilge i n[[An Rinn (Contae Phort Láirge)|Gaeltacht na Rinne]] i 1909. Rinne sé go leor taifead de cheol Éireannach ar shorcóirí céarach.

Fuair sé bás i ngar do Phort Lách ar 17 Márta 1916, agus cuireadh sa Charraig Bheag, Co. Phort Láirge é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Alumni Choláiste Phádraig, Má Nuad]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Phort Láirge]]
[[Catagóir:Básanna i 1916]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1863]]
[[Catagóir:Sagairt Chaitliceacha]]</text>
      <sha1>7lgflhck8ja1ze24wv124cqpe4tbkye</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069631</id>
      <parentid>1069630</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T20:50:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3730" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Sagart, múinteoir, ceoltóir, bailitheoir ceoil, údar, agus gníomhaí ar son na Gaeilge ab ea '''Risteard de Hindeberg''' (nó '''Richard Henebry'''). Thug sé “Risteard de Hindeberg” air féin i nGaeilge toisc go ndúradh go raibh sé de shliocht an uasail Normannaigh Philip de Hynteberge (nó de Hindeberg), tiarna dhúiche na Rátha i gContae Átha Cliath sa bhliain 1250.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://journalofmusic.com/focus/musical-priest|teideal=The Musical Priest|údar=Ciarán Carson|dátarochtana=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

Rugadh ar 18 Meán Fómhair 1863 i mBarr Beithí, [[Port Lách]], agus bhí [[An Ghaeilge|Gaeilge]] aige ón gcliabhán.&lt;ref&gt;[http://www.itma.ie/digitallibrary/print-collection/henebry-richard-irish-music/ Henebry’s Irish Music and Earlier Studies, 1903]&lt;/ref&gt; Fuair sé léann sagairt i gColáiste Eoin, Port Láirge agus i [[Coláiste Phádraig, Má Nuad|gColáiste Phádraig, Má Nuad]].&lt;ref&gt;[http://www.waterfordcountymuseum.org/exhibit/web/Display/article/21/29/ Fr Risteard De Hindeberg] People in Waterford History - 20th Century.&lt;/ref&gt; Oirníodh ina shagart é i gColáiste na Naomh Uile, Baile Átha Cliath, sa bhliain 1892,&lt;ref&gt;[http://repository.wit.ie/1755/ ‘The Forgotten Voice’ The Richard Henebry (1863-1916): Collection of Irish Music] by MacAuliffe, Christopher, Masters Thesis, WIT (2012)&lt;/ref&gt; agus chaith sé tamall mar shagart i Sasana, ar dtús i ndeoise Salford, ansin in Whittington agus in Hulme. Rinne sé tuilleadh staidéir sa Ghearmáin in ollscoileanna Greifswald (le [[Rudolf Thurneysen]]) agus Freiburg (le [[Heinrich Zimmer]]). Scríobh sé tráchtas ar chanúint na nDéise, agus bronnadh céim dochtúireachta air. Deirtear gurbh é an chéad duine le Gaeilge ó dhúchas a rinne Ph.D. sa teangeolaíocht.

Sa bhliain 1898, ceapadh é in Ollúnacht na Gaeilge sa Léann Ceilteach in Ollscoil Chaitliceach Mheiriceá in [[Washington, D.C.]]; ba é [[Ord Ársa na nÉireannach]] a mhaoinigh an ollúnacht.&lt;ref&gt;[http://journalofmusic.com/focus/musical-priest The Musical Priest] by Ciaran Carson, The Journal of Music, 1 February 2010.&lt;/ref&gt; Bhí an post sin aige ar feadh tamaill ghairid sular bhog sé go hOllscoil Berkeley i gCalifornia. Bhí sé ina Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge Mheiriceá. Bhí an [[An eitinn|eitinn]] air ar feadh a shaoil fhásta ar fad,&lt;ref&gt;[http://www.munster-express.ie/entertainment/music/fr-richard-henebry-fiddle-player-piper-academic-collector/ Fr. Richard Henebry, fiddle player, piper, academic, collector] Munster Express, Thursday, 13 November 2008.&lt;/ref&gt; agus theip ar a shláinte tar éis thart ar bhliain in Berkeley. Dá bharr sin, d’fhill sé ar Éirinn sa bhliain 1903 agus mhúin sé ar feadh tamaill i gColáiste Eoin. Tar éis bhunú [[Ollscoil na hÉireann]] sa bhliain 1908, ceapadh é ar an gcéad ollamh le Gaeilge i [[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh|gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]].&lt;ref&gt;[http://www.waterfordcoco.ie/en/media/archives/Canon%20Patrick%20Power-Talk%20by%20Msg%20Olden.pdf Canon Patrick Power A Talk] by Msg. Michael G. Olden presented at Canon Patrick Power Seminar, WIT, 8 March 2012&lt;/ref&gt;

Chabhraigh sé le bunú an Choláiste Gaeilge i n[[An Rinn (Contae Phort Láirge)|Gaeltacht na Rinne]] i 1909. Rinne sé go leor taifead de cheol Éireannach ar shorcóirí céarach.

Fuair sé bás i ngar do Phort Lách ar 17 Márta 1916, agus cuireadh sa Charraig Bheag, Co. Phort Láirge é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Alumni Choláiste Phádraig, Má Nuad]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Phort Láirge]]
[[Catagóir:Básanna i 1916]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1863]]
[[Catagóir:Sagairt Chaitliceacha]]</text>
      <sha1>f3lwnkp81sa5o2a5f704p2xt8dp9tkk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069632</id>
      <parentid>1069631</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T20:56:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3746" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Sagart, múinteoir, ceoltóir, bailitheoir ceoil, údar, agus gníomhaí ar son na Gaeilge ab ea '''Risteard de Hindeberg''' (nó '''Richard Henebry'''). Thug sé “Risteard de Hindeberg” air féin i nGaeilge toisc go ndúradh go raibh sé de shliocht an uasail Normannaigh Philip de Hynteberge (nó de Hindeberg), tiarna dhúiche na Rátha i gContae Átha Cliath sa bhliain 1250.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://journalofmusic.com/focus/musical-priest|teideal=The Musical Priest|údar=Ciarán Carson|dátarochtana=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

Rugadh ar 18 Meán Fómhair 1863 i mBarr Beithí, [[Port Lách]], [[Contae Phort Láirge]] é, agus bhí [[An Ghaeilge|Gaeilge]] aige ón gcliabhán.&lt;ref&gt;[http://www.itma.ie/digitallibrary/print-collection/henebry-richard-irish-music/ Henebry’s Irish Music and Earlier Studies, 1903]&lt;/ref&gt; Fuair sé léann sagairt i gColáiste Eoin, Port Láirge agus i g[[Coláiste Phádraig, Má Nuad]].&lt;ref&gt;[http://www.waterfordcountymuseum.org/exhibit/web/Display/article/21/29/ Fr Risteard De Hindeberg] People in Waterford History - 20th Century.&lt;/ref&gt; Oirníodh ina shagart é i gColáiste na Naomh Uile, Baile Átha Cliath, sa bhliain 1892,&lt;ref&gt;[http://repository.wit.ie/1755/ ‘The Forgotten Voice’ The Richard Henebry (1863-1916): Collection of Irish Music] by MacAuliffe, Christopher, Masters Thesis, WIT (2012)&lt;/ref&gt; agus chaith sé tamall mar shagart i [[Sasana]], ar dtús i ndeoise Salford, ansin in Whittington agus in Hulme. Rinne sé tuilleadh staidéir sa [[An Ghearmáin|Ghearmáin]] in ollscoileanna Greifswald (le [[Rudolf Thurneysen]]) agus Freiburg (le [[Heinrich Zimmer]]). Scríobh sé tráchtas ar chanúint na nDéise, agus bronnadh céim dochtúireachta air. Deirtear gurbh é an chéad duine le Gaeilge ó dhúchas a rinne Ph.D. sa [[teangeolaíocht]].

Sa bhliain 1898, ceapadh é in Ollúnacht na Gaeilge sa Léann Ceilteach in Ollscoil Chaitliceach Mheiriceá in [[Washington, D.C.]]; ba é [[Ord Ársa na nÉireannach]] a mhaoinigh an ollúnacht.&lt;ref&gt;[http://journalofmusic.com/focus/musical-priest The Musical Priest] by Ciaran Carson, The Journal of Music, 1 February 2010.&lt;/ref&gt; Bhí an post sin aige ar feadh tamaill ghairid sular bhog sé go hOllscoil Berkeley i g[[California]]. Bhí sé ina Uachtarán ar [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] Mheiriceá. Bhí [[an eitinn]] air ar feadh a shaoil fhásta ar fad,&lt;ref&gt;[http://www.munster-express.ie/entertainment/music/fr-richard-henebry-fiddle-player-piper-academic-collector/ Fr. Richard Henebry, fiddle player, piper, academic, collector] Munster Express, Thursday, 13 November 2008.&lt;/ref&gt; agus theip ar a shláinte tar éis thart ar bhliain in Berkeley. Dá bharr sin, d’fhill sé ar Éirinn sa bhliain 1903 agus mhúin sé ar feadh tamaill i gColáiste Eoin. Tar éis bhunú [[Ollscoil na hÉireann]] sa bhliain 1908, ceapadh é ar an gcéad ollamh le Gaeilge i g[[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh]].&lt;ref&gt;[http://www.waterfordcoco.ie/en/media/archives/Canon%20Patrick%20Power-Talk%20by%20Msg%20Olden.pdf Canon Patrick Power A Talk] by Msg. Michael G. Olden presented at Canon Patrick Power Seminar, WIT, 8 March 2012&lt;/ref&gt;

Chabhraigh sé le bunú an Choláiste Gaeilge i n[[An Rinn (Contae Phort Láirge)|Gaeltacht na Rinne]] i 1909. Rinne sé go leor taifead de cheol Éireannach ar shorcóirí céarach freisin.

Fuair sé bás i ngar do Phort Lách ar 17 Márta 1916, agus cuireadh sa Charraig Bheag, Co. Phort Láirge é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Alumni Choláiste Phádraig, Má Nuad]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Phort Láirge]]
[[Catagóir:Básanna i 1916]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1863]]
[[Catagóir:Sagairt Chaitliceacha]]</text>
      <sha1>hp98df88r8gbph90liy5m2d4s8yjspd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neamhspleáchas na hAlban</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103594</id>
    <revision>
      <id>1069648</id>
      <timestamp>2022-08-03T21:44:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Íomhá:2010-09-29 189x189px Yellow Box with SNP logo.png|mion]] D'fhéadfaí a áiteamh go bfhuil leasa Albanachs faoi ghannionadaíocht i Rialtas na Ríochta Aontaithe.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Twenty Years of Devolution in Scotland: the End of a British Party System?|url=https://journals.openedition.org/rfcb/4938|journal=Revue Française de Civilisation Britannique. French Journal of British Studies|date=2019-11-18|issn=0248-9015|volume=XXIV|issue=4|do...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2467" xml:space="preserve">[[Íomhá:2010-09-29 189x189px Yellow Box with SNP logo.png|mion]]
D'fhéadfaí a áiteamh go bfhuil leasa Albanachs faoi ghannionadaíocht i Rialtas na Ríochta Aontaithe.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Twenty Years of Devolution in Scotland: the End of a British Party System?|url=https://journals.openedition.org/rfcb/4938|journal=Revue Française de Civilisation Britannique. French Journal of British Studies|date=2019-11-18|issn=0248-9015|volume=XXIV|issue=4|doi=10.4000/rfcb.4938|language=en|author=Fiona Simpkins}}&lt;/ref&gt;

I Reifreann ar '''Neamhspleáchas na nAlban''' sa bhliain 2014, vótáil 55% den phobal in aghaidh an neamhspleáchais agus 45% ar a shon.

De bharr [[Reifreann na Ríochta Aontaithe ballraíocht an tAontas Eorpach, 2016|reifreann]] a reáchtáladh ar an [[23 Meitheamh]] [[2016]] agus inar vótáil 51.9% díobh siúd a chaith vóta ann i bhfách le himeacht as an Aontas Eorpach, bhí rún ag [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|rialtas na Breataine]] tús a chur le himeacht na tíre as an AE. Ach vótáil formhór mhuintir na hAlban i bhfabhar fanacht ann.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Liz Truss cáinte faoi bhéim síos a thabhairt do Nicola Sturgeon|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0802/1313462-liz-truss-cainte-faoi-bheim-sios-a-thabhairt-do-nicola-sturgeon/|date=2022-08-02|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

Sa bhliain 2021, d'imigh an Bhreatain as an Aontas Eorpach. Is ar an mbonn sin, a deir náisiúnaithe, is cóir ceist an neamhspleáchais a chur ar Albanaigh arís.

I mí Iúil 2022, dúirt [[Nicola Sturgeon]] (ina ceannaire ar Pháirtí Náisiúnta na hAlban chomh maith le bheith ina Céad-Aire) go raibh rún ag Rialtas na hAlban reifreann ar neamhspleáchas na tíre a reáchtáil ar an 19 Deireadh Fómhair 2023. Agus mura dtabharfadh Rialtas na Breataine cead an reifreann a reáchtáil, cuirfeadh sí an cheist faoi bhráid [[Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe|Chúirt Uachtarach na Breataine]].

I mí Lúnasa 2022, chuir [[Liz Truss]] i leith [[Nicola Sturgeon]] gur ag iarradh aird a tharraingt uirthi féin a bhí sí agus reifreann ar [[neamhspleáchas na hAlban]] á éileamh aici. Dhearbhaigh Truss nach dtabharfadh sí a beannacht do reifreann ar neamhspleáchas na hAlban.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Pàrtaidh Nàiseanta na h-Alba]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Polaitíocht na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Polaitíocht na hAlban]]</text>
      <sha1>d58wqdjyhoavkmfqc2z4o5c48xb8s68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Polaitíocht na hAlban</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103595</id>
    <revision>
      <id>1069651</id>
      <timestamp>2022-08-03T21:46:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Polaitíocht na Ríochta Aontaithe]] [[Catagóir:Albain]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" xml:space="preserve">[[Catagóir:Polaitíocht na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Albain]]</text>
      <sha1>9s9ur2omo1efho2cd0t81vxv89b2011</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103596</id>
    <revision>
      <id>1069674</id>
      <timestamp>2022-08-03T23:10:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>le nascadh</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gobnait Ní Bhruadair</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103597</id>
    <revision>
      <id>1069678</id>
      <timestamp>2022-08-04T01:19:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1087354198|Gobnait Ní Bhruadair]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10660" xml:space="preserve"> 
[[Category:Articles with hCards]]
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, Londain, an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta Mhainistir na Corann (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, Surrey sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhanaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar na hÉireannaigh [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí feoilséanadh, agus, le linn eipidéim na bolgaí sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>k76dw8f1v2x83lcmx9n1gsdhsdlgks3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069679</id>
      <parentid>1069678</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T01:23:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>wd</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10685" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Category:Articles with hCards]]
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, Londain, an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta Mhainistir na Corann (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, Surrey sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhanaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar na hÉireannaigh [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí feoilséanadh, agus, le linn eipidéim na bolgaí sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;
[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>ccochne2ctamosjpserht659v2y6jzs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069680</id>
      <parentid>1069679</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:38:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10679" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, Londain, an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta Mhainistir na Corann (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, Surrey sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhanaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar na hÉireannaigh [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí feoilséanadh, agus, le linn eipidéim na bolgaí sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>j2e0wa1dorfok4j94ws637nt461ik4f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069681</id>
      <parentid>1069680</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:40:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10703" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, Londain, an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, Surrey sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhanaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar na hÉireannaigh [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí feoilséanadh, agus, le linn eipidéim na bolgaí sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>ncxjd4czq48m15jnwn6btptskbs7dsz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069682</id>
      <parentid>1069681</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:40:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10707" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, [[Londain]], an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, Surrey sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhanaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar na hÉireannaigh [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí feoilséanadh, agus, le linn eipidéim na bolgaí sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>67hqv913lo00gdgmjmad3946flx0bwi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069683</id>
      <parentid>1069682</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:41:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10710" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, [[Londain]], an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, [[Surrey]] sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhnaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar na hÉireannaigh [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí feoilséanadh, agus, le linn eipidéim na bolgaí sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>22gxmotofkrdtor0rj59xa802j8qsdc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069684</id>
      <parentid>1069683</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:42:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10715" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, [[Londain]], an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, [[Surrey]] sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhnaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar mhuintir na hÉireann [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí feoilséanadh, agus, le linn eipidéim na bolgaí sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>n3qv9tjlrw4o4jn4y49whn9l0abk8hz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069685</id>
      <parentid>1069684</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:45:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Cúlra */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10731" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, [[Londain]], an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, [[Surrey]] sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhnaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar mhuintir na hÉireann [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí [[feoilséanadh]], agus, le linn eipidéim [[Bolgach|na bolgaí]] sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>mc1b1h0n8dmthnguegh8i7cyki4c3o4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069686</id>
      <parentid>1069685</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:46:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10736" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, [[Londain]], an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, [[Surrey]] sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhnaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar mhuintir na hÉireann [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí [[feoilséanadh]], agus, le linn eipidéim [[Bolgach|na bolgaí]] sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí sí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe, agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach nár éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>80ile7pibhyk6vrq4uf2nff7pra00en</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069687</id>
      <parentid>1069686</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:49:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Cogadh na Saoirse */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10737" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, [[Londain]], an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, [[Surrey]] sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhnaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar mhuintir na hÉireann [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí [[feoilséanadh]], agus, le linn eipidéim [[Bolgach|na bolgaí]] sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí sí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe, agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach níor éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní don iargúltacht, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>5a0tfdywqc6gg15fi4vic97c040fbsv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069688</id>
      <parentid>1069687</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T03:53:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Bás */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10756" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó riail na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, [[Londain]], an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, [[Surrey]] sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhnaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar mhuintir na hÉireann [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí [[feoilséanadh]], agus, le linn eipidéim [[Bolgach|na bolgaí]] sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí sí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe, agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach níor éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní mar gheall ar an “iargúltacht”, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>02ceczw5qix9evsbl4qvre9vlizwa92</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069715</id>
      <parentid>1069688</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:28:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10757" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}} 
[[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtach Éireannach]] agus radacach ar feadh a saoil ab ea '''Gobnait Ní Bhruadair''' (17 Nollaig 1861 – 16 Eanáir 1955). Chuaigh sí i mbun feachtais go paiseanta ar son go leor cúiseanna éagsúla, ina measc, leasú an altranais, cosaint agus cur chun cinn na [[An Ghaeilge|Gaeilge]], agus saoirse na hÉireann ó rialú na Breataine.&lt;ref&gt;Pádraig Ó Loingsigh &amp;
Pádraig Mac Fhearghusa, [http://www.litriocht.com/shop/product_info.php?products_id=2233 ''Gobnait Ní Bhruadair; the Honourable Albina Lucy Broderick''] (Coiscéim, 1997)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ní Bhruadair, Gobnait (1861–1955) in [http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=51 Ainm.ie]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ann Wickham, [https://books.google.com/books?id=9FAloFXre0QC&amp;pg=PT69&amp;dq=%22Gobnait+N%C3%AD+Bhruadair%22&amp;hl=ga&amp;sa=X&amp;ei=0_KXT__5A4SxhAe7p8H_BQ&amp;ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&amp;q=%22Gobnait%20N%C3%AD%20Bhruadair%22&amp;f=false 'The Nursing Radicalism of the Honourable Albinia Brodrick, 1861–1955'] in ''Nursing History Review'', vol. 15 (2007).&lt;/ref&gt;

== Cúlra ==
Rugadh í Albinia Lucy Brodrick ar 17 Nollaig 1861 ag 23 Chester Square, Belgrave, [[Londain]], an cúigiú hiníon le William Brodrick, 8ú Bíocunta [[Mainistir na Corann|Mhainistir na Corann]] (1830–1907), agus a bhean chéile, Augusta Mary (née Freemantle), iníon an 1ú Bharún Cottesloe.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chaith sí a luath-óige i Londain go dtí gur bhog an teaghlach go dtí a n-eastát tuaithe in Peper Harow, [[Surrey]] sa bhliain 1870. Cuireadh oideachas príobháideach uirthi, agus thaistil sí fud fad na hEorpa. Bhí Gearmáinis, Iodáilis agus Fraincis líofa aici, chomh maith le cumas léitheoireachta sa Laidin.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Teaghlach Protastúnach Sasanach uasaicmeach ab ea a muintir, agus bhí siad ar thús cadhnaíochta i rialú na Breataine in Éirinn ón 17ú haois. Go luath san fhichiú haois, bhí baill den teaghlach gníomhach san fheachtas [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtach]] i gcoinne [[Rialtas Dúchais|Rialtas Dúchais na hÉireann]]. Bhí a deartháir, St. John Brodrick, 1ú Iarla Mhainistir na Corann, in ainm a bheith i gceannas ar Chomhghuaillíocht Aontachtach na hÉireann ó 1910 go 1918, tráth a bhunaigh sé féin agus Aontachtaithe eile taobh amuigh de [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] an ''Irish Unionist Anti-Partition League''.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt;

I gcodarsnacht le Ní Bhruadair, bhí St. John, i bhfocail beathaisnéisí amháin, ‘comhsheasmhach ina thuairim íseal ar mhuintir na hÉireann [agus] bhí tuairimí impiriúlacha aige a ghlac go fonnmhar le cuid mhaith den bhladhmann tírghrá a bhain le Darwineachas sóisialta’.&lt;ref name=&quot;Maume&quot;&gt;Patrick Maume, [http://dib.cambridge.org/viewReadPage.do;jsessionid=02EA66FD17145909104C452E3DDCD0EE?articleId=a0981 Brodrick, William St John Fremantle] in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chloígh Albinia Lucy Brodrick le tuairimí polaitiúla a teaghlaigh ar Éirinn nuair a bhí sí óg. Mar sin féin, faoi thús na fichiú haoise, bhí sí ag tabhairt cuairteanna ar eastát a hathar i [[Contae Chorcaí|gContae Chorcaí]] ar bhonn rialta.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Is ansin a thosaigh sí ag foghlaim faoi stair na hÉireann agus thosaigh sí ag diúltú do dhearcadh a teaghlaigh ar Éirinn. Sa bhliain 1902 scríobh sí gur ghá tionscal na hÉireann a fhorbairt, agus timpeall an ama chéanna thosaigh sí ag cur spéise in [[Athbheochan na Gaeilge]]. Thosaigh sí ag tabhairt cuairteanna ar an [[An Ghaeltacht|nGaeltacht]], áit ar bhain sí líofacht sa Ghaeilge amach, cé go raibh alltacht agus uafás uirthi faoi bhochtaineacht na ndaoine.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ón bpointe seo amach, d’fhás dáimh láidir le hÉirinn agus le cultúr na hÉireann. Bhí sí neamhspleách ó thaobh airgid tar éis go bhfuair a hathair bás sa bhliain 1907, agus an bhliain dár gcionn cheannaigh sí teach i ngar do Dhrom Fada, [[Cathair Dónall|Cathair Dónaill]], [[Contae Chiarraí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; An bhliain chéanna, bhunaigh sí comharchumann talmhaíochta ansin chun tionscal áitiúil a fhorbairt. D’eagraigh sí ranganna chun an pobal a chur ar an eolas faoi bhia sláintiúil, mhol sí [[feoilséanadh]], agus, le linn eipidéim [[Bolgach|na bolgaí]] sa bhliain 1910, thug sí aire banaltrachta do mhuintir na háite.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Thaistil sí go dtí na Stáit Aontaithe chun airgead a bhailiú sa chaoi go mbeadh sí in ann ospidéal a bhunú do dhaoine bochta sa gceantar.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Nuair a bhí sí sna Stáit Aontaithe, thapaigh sí an deis staidéar a dhéanamh ar an altranas Meiriceánach, bhuail sí le Gael-Mheiriceánaigh mór le rá, agus d'éirigh sí fiú níos radacaí ó thaobh chúis na hÉireann. Nuair a d’fhill sí ar Chiarraí sa bhliain 1910, bhunaigh sí ospidéal i gCathair Dónall. Thug sí ''Baile an Chúnaimh'' ar an gceantar, ach níor éirigh leis an ospidéal agus dúnadh é de bharr easpa airgid.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Scríobh sí ar chúrsaí sláinte do ''The Englishwoman'' and ''Fortnightly'', i measc irisleabhar eile. Bhí sí ina ball de Chomhairle Náisiúnta na nAltraí Oiliúnaithe, agus thug sí fianaise don choimisiún ríoga ar ghalar véinéireach sa bhliain 1914.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Cogadh na Saoirse ==
Ba mhór an tacaíocht a bhí ag Ní Bhruadair le h[[Éirí Amach na Cásca]]. Chuaigh sí isteach i [[Cumann na mBan|gCumann na mBan]] agus i [[Sinn Féin]] araon. Thug sí cuairt ar chuid de na 1,800 poblachtánach a bhí i ngéibhinn i [[Campa imtheorannachta Frongoch|gcampa imtheorannaithe Frongoch]] sa Bhreatain Bheag, agus scríobh sí chuig na nuachtáin le comhairle phraiticiúil do dhaoine eile a bhí ag smaoineamh ar chuairt a thabhairt ar an gcampa.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Chuaigh sí i mbun stocaireachta ar son iarrthóirí éagsúla de chuid Sinn Féin le linn an olltoghcháin i 1918, agus bhí sí ina ball de chomhairle contae Chiarraí (1919–21). Le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh na Saoirse]] thug sí foscadh do bhaill den IRA agus dá bharr sin bhí a baile ina sprioc d’ionsaithe [[Dúchrónaigh|na Dúchrónach]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

I gcomhar leis an Dr [[Kathleen Lynn]], d’oibrigh sí le Crois Bhán na hÉireann chun bia a dháileadh ar theaghlaigh Óglaigh na hÉireann.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Faoi dheireadh Chogadh na Saoirse, bhí sí níos láidre ná riamh in aghaidh rialú na Breataine in Éirinn mar gheall ar an méid fulaingthe a chonaic sí. Bhí sí ar cheann de na daoine ba ghlóraí i gcoinne an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] ar 6 Nollaig 1921. Bhí sí ina cainteoir díbhirceach ag cruinnithe i gceantar láidir poblachtach Chiarraí Thiar. I mí Aibreáin 1923, scaoil trúpaí de chuid an [[Saorstát Éireann|tSaorstáit]] í agus gabhadh í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Cuireadh i ngéibheann í in Aontas Bhaile Átha Cliath Thuaidh,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten%5C/civil_war/index.htm|title=Archived copy|access-date=25 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305235542/http://sineadmccoole.com/gonebutnotforgotten//civil_war/index.htm|archive-date=5 March 2016}}&lt;/ref&gt; áit ar lean sí sampla na bpoblachtánach eile agus chuaigh sí ar stailc ocrais. Scaoileadh saor í coicís níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt; Tar éis gur bhunaigh [[Éamon de Valera]] [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] sa bhliain 1926, lean Ní Bhruadair uirthi ag tacú le Sinn Féin.

I mí Dheireadh Fómhair 1926, rinne sí ionadaíocht ar Chúige Mumhan ag [[Ardfheis]] an pháirtí. Bhí sí ina húinéir ar nuachtán leathoifigiúil an pháirtí, ''Irish Freedom'', ó 1926 go 1937, agus is minic a scríobh sí ailt agus bhí sí ina heagarthóir níos déanaí.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; D'ionsaigh fórsaí rialtas an tSaorstáit a baile sa bhliain 1929 mar fhreagairt ar eachtraí fhoréigin i gcoinne an rialtais ó phoblachtánaigh a bhí in aghaidh an chonartha. D’fhág sí féin agus a dlúthchara [[Máire Nic Shuibhne]] [[Cumann na mBan]] tar éis go ndearna an bhallraíocht cinneadh sa bhliain 1933 dul leis an radacachas sóisialta. Bhunaigh an bheirt acu gluaiseacht náisiúnach do mhná darbh ainm Mná na Poblachta, ach níor éirigh leis mórán ball nua a mhealladh isteach.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

== Bás ==
Lean sí ag labhairt na Gaeilge agus d’fhreastail sí go rialta ar chruinnithe chraobh [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] i d[[Trá Lí]].&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Cé go raibh sí báúil leis an gCaitliceachas, d’fhan sí ina ball d’[[Eaglais na hÉireann]], agus bhíodh sí ag seinm na harmóine ag seirbhísí Eaglais na hÉireann sa tSnaidhm go rialta. D’éag Gobnait Ní Bhruadair ar 16 Eanáir 1955, agus cuireadh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] sa [[An tSnaidhm|tSnaidhm, Co. Chiarraí]] í.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

Ina huacht d’fhág sí an chuid is mó dá saibhreas (£17,000) ag poblachtánaigh “mar a bhí siad sna blianta 1919 go 1921”.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot;&gt;Frances Clarke, 'Brodrick, Albinia Lucy (Gobnaít Ní Bhruadair)' in ''Dictionary of Irish Biography''.&lt;/ref&gt; Mar gheall ar dhoiléire a huachta, bhí aighneas sna cúirteanna ar feadh na mblianta. Ar deireadh, i bhFeabhra 1979, rialaigh an Breitheamh Seán Gannon go raibh an uacht ar neamhní mar gheall ar an “iargúltacht”, toisc go raibh sé dodhéanta a chinneadh cén faicsean poblachtánach a chomhlíon a critéir.&lt;ref name=&quot;Clarke&quot; /&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Réabhlóidithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna i 1955]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1861]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na hÉireann]]</text>
      <sha1>czdrlpcoyjkqzdgm3ss8r5a9dr1ph10</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Altram Tige Dá Medar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103598</id>
    <revision>
      <id>1069710</id>
      <timestamp>2022-08-04T07:25:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Marcas.oduinn</username>
        <id>33120</id>
      </contributor>
      <comment>Cruthaithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1526" xml:space="preserve">Scéal de chuid [[na Scéalta Miotaseolaíochta]] is ea ''' Altram Tí Dhá Mheadar ''' ([[Meán-Ghaeilge]] ''' Altram Tige Dá Medar''').  Faightear an téacs i [[Leabhar Fhear Maí]].&lt;ref&gt;Acadamh Ríoga na hÉireann, LS 23 E 29, ff. 111r–116v, 99r &lt;/ref&gt;

Seanmhiotas atá ann le hábhar Críostaí curtha isteach ann.  Insítear conas a chuir [[Manannán mac Lir]] an ruaig ar na [[Tuatha Dé Danann]] sna [[side|síthe]] isteach, síthe amháin is [[Brú na Bóinne]].  Tarlaíonn fleadh sa bhrú eagraithe ag [[Elcmar]] agus tá ann agallamh idir Mhanannán agus [[Aonghas]].

Tagann triúr ban áille ar altramas chuig Aonghas, [[Eithne]] ina measc.
I ndeireadh na dála, baisteann [[Naomh Pádraig]] Eithne.

== Foinsí ==
* [[Margaret Dobbs|Dobbs, Margaret E]]. (eag. agus aistr.), “Altromh Tighi da Medar”, [[Zeitschrift für celtische Philologie]] 18 (1930), ll. 189–230.
* [[Duncan, Lilian]] (eag.), “Altram Tige Dá Medar”, [[Ériu (iriseán)|Ériu]] 11 (1932): 184–225.

== Naisc sheachtracha ==
* ''[https://www.maryjones.us/ctexts/fosterage.html The Fosterage of the House of the Two Pails]'', Celtic literature Collective (bunaithe ar Dobbs)
* ''[https://mythicalireland.com/myths-and-legends/altram-tighe-da-mheadar-the-fosterage-of-the-houses-of-the-two-drinking-vessels/ Altram Tighe Dá Mheadar], Mythical Ireland (bunaithe ar Duncan)
* [https://codecs.vanhamel.nl/Altram_Tige_D%C3%A1_Medar Altram tige dá medar], CODECS

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Scéalta Miotaseolaíochta]]</text>
      <sha1>qxrnba6lqvvjenighidyp5zbgd2ln4z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Béal Átha na Ríoghna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103599</id>
    <redirect title="Baile an Mhargaidh" />
    <revision>
      <id>1069720</id>
      <timestamp>2022-08-04T11:44:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Béal Átha na Ríoghna]] go [[Baile an Mhargaidh]]: &quot;ainm deimhnithe&quot; ar logainm.ie</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Baile an Mhargaidh]]</text>
      <sha1>lr3t7pz8va4dhxq3ltks9bv00pqrrbv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Xéinea-thrasphlandú</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103600</id>
    <revision>
      <id>1069722</id>
      <timestamp>2022-08-04T11:46:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1100591576|Xenotransplantation]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1580" xml:space="preserve"> 

Is éard is '''xéinea-thrasphlandú'''  ( ''xenos -'' ón [[An Ghréigis|nGréigis]] a chiallaíonn &quot;eachtrannach&quot; nó aisteach &lt;ref name=&quot;Dooldeniya2003&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Dooldeniya|first=M D|title=Xenotransplantation: where are we today?|journal=Journal of the Royal Society of Medicine|volume=96|issue=3|pages=111–117|pmc=539416|year=2003|pmid=12612110|doi=10.1177/014107680309600303}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Mitchell|first=C Ben|title=Xenotransplanation and Transgenics: The Need to Discuss Limits|url=https://cbhd.org/content/xenotransplanation-and-transgenics-need-discuss-limits|publisher=CBHD|accessdate=19 November 2018|date=2000-05-10}}&lt;/ref&gt; ), nó '''trasphlandú heitrealógach''', ná [[Trasphlandú orgán|trasphlandú]] [[Cill (bitheolaíocht)|ceall]] beo, [[fíochán]] nó [[Baill bheatha|orgán]] ó speiceas amháin go [[speiceas]] eile. &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20050113212657/http://www.who.int/transplantation/xeno/en/ Xenotransplantation]. Definition by the World Health Organization&lt;/ref&gt; Tugtar  '''xéineanódaithe''' nó xéinea-trasphlandaithe ar chealla, fíocháin nó orgáin den sórt sin. Tá sé i gcodarsnacht le halla-'''thrasphlandú''' (ó neach aonair go neach eile den speiceas céanna), trasphlandú singiniteach nó isea-thrasphlandú (nóduithe trasphlandaithe idir dhá neach aonair atá comhionann go géiniteach den speiceas céanna) agus uath&lt;nowiki&gt;&lt;b id=&quot;mwCQ&quot;&gt;thrasphlandú&lt;/b&gt;&lt;/nowiki&gt;  (ó chuid amháin den chorp go cuid eile sa duine céanna). 
[[Catagóir:Trasphlandú orgáin]]</text>
      <sha1>elclwp3s00m3zjfajb3ho9g54q6onuq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069724</id>
      <parentid>1069722</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:55:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1843" xml:space="preserve">Is éard is '''xéinea-thrasphlandú'''  (''xenos -'' ón [[An Ghréigis|nGréigis]] a chiallaíonn &quot;eachtrannach&quot; nó &quot;aisteach&quot; &lt;ref name=&quot;Dooldeniya2003&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Dooldeniya|first=M D|title=Xenotransplantation: where are we today?|journal=Journal of the Royal Society of Medicine|volume=96|issue=3|pages=111–117|pmc=539416|year=2003|pmid=12612110|doi=10.1177/014107680309600303}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Mitchell|first=C Ben|title=Xenotransplanation and Transgenics: The Need to Discuss Limits|url=https://cbhd.org/content/xenotransplanation-and-transgenics-need-discuss-limits|publisher=CBHD|accessdate=19 November 2018|date=2000-05-10}}&lt;/ref&gt; ), nó '''trasphlandú heitrealógach''', ná [[Trasphlandú orgán|trasphlandú]] [[Cill (bitheolaíocht)|ceall]] beo, [[fíochán]] nó [[Baill bheatha|orgán]] ó speiceas amháin go [[speiceas]] eile. &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20050113212657/http://www.who.int/transplantation/xeno/en/ Xenotransplantation]. Definition by the World Health Organization&lt;/ref&gt; Tugtar  xéineanódaithe nó xéinea-trasphlandaithe ar chealla, fíocháin nó orgáin den sórt sin. Tá sé i gcodarsnacht le halla-thrasphlandú (ó neach aonair go neach eile den speiceas céanna), trasphlandú singiniteach nó isea-thrasphlandú (nóduithe trasphlandaithe idir dhá neach aonair atá comhionann go géiniteach den speiceas céanna) agus uaththrasphlandú (ó chuid amháin den chorp go cuid eile sa duine céanna). 
==Naisc sheachtracha==
*[https://www.theguardian.com/science/2022/aug/04/pig-to-human-heart-transplants-are-the-future-are-we-ready-for-it Xenotransplantation promises to solve organ shortage and to reshape how we think about human longevity, but it also raises a host of questions, by Simar Bajaj]
==Tagairtí==
[[Catagóir:Trasphlandú orgáin]]</text>
      <sha1>atrko6norjg7nuu82uobyoqi4lfpwqq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1069725</id>
      <parentid>1069724</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:56:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1842" xml:space="preserve">Is éard is '''xéinea-thrasphlandú'''  (''xenos -'' ón [[An Ghréigis|nGréigis]] a chiallaíonn &quot;eachtrannach&quot; nó &quot;aisteach&quot; &lt;ref name=&quot;Dooldeniya2003&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Dooldeniya|first=M D|title=Xenotransplantation: where are we today?|journal=Journal of the Royal Society of Medicine|volume=96|issue=3|pages=111–117|pmc=539416|year=2003|pmid=12612110|doi=10.1177/014107680309600303}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Mitchell|first=C Ben|title=Xenotransplanation and Transgenics: The Need to Discuss Limits|url=https://cbhd.org/content/xenotransplanation-and-transgenics-need-discuss-limits|publisher=CBHD|accessdate=19 November 2018|date=2000-05-10}}&lt;/ref&gt; ), nó '''trasphlandú heitrealógach''', ná [[Trasphlandú orgán|trasphlandú]] [[Cill (bitheolaíocht)|ceall]] beo, [[fíochán]] nó [[Baill bheatha|orgán]] ó speiceas amháin go [[speiceas]] eile. &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20050113212657/http://www.who.int/transplantation/xeno/en/ Xenotransplantation]. Definition by the World Health Organization&lt;/ref&gt; Tugtar xéineanódaithe nó xéinea-trasphlandaithe ar chealla, fíocháin nó orgáin den sórt sin. Tá sé i gcodarsnacht le halla-thrasphlandú (ó neach aonair go neach eile den speiceas céanna), trasphlandú singiniteach nó isea-thrasphlandú (nóduithe trasphlandaithe idir dhá neach aonair atá comhionann go géiniteach den speiceas céanna) agus uaththrasphlandú (ó chuid amháin den chorp go cuid eile sa duine céanna). 
==Naisc sheachtracha==
*[https://www.theguardian.com/science/2022/aug/04/pig-to-human-heart-transplants-are-the-future-are-we-ready-for-it Xenotransplantation promises to solve organ shortage and to reshape how we think about human longevity, but it also raises a host of questions, by Simar Bajaj]
==Tagairtí==
[[Catagóir:Trasphlandú orgáin]]</text>
      <sha1>q6xq5cg25muti5e77ftzroskkcaq9aj</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>