Vicipéid gawiki https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Meán Speisialta Plé Úsáideoir Plé úsáideora Vicipéid Plé Vicipéide Íomhá Plé íomhá MediaWiki Plé MediaWiki Teimpléad Plé teimpléid Cabhair Plé cabhrach Catagóir Plé catagóire TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 2583 1069806 1048168 2022-08-04T18:54:07Z Marcas.oduinn 33120 /* Muintir */Nasc wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Bhí '''Brian Bóramha mac Cennétig''' (nó ''Brian Bóirmhe''; [[Meán-Ghaeilge]]: ''Brian Bóruma''; i [[An Béarla|mBéarla]]: ''Brian Boru'') ina [[rí]] ar chúige [[Mumhan]] ó [[976]] agus ina [[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Rí]] ar [[Éire|Éirinn]] ó [[1002]] go [[1014]]. D’éirigh le Brian náisiún a bhunú ón dúiche<ref>[http://www.glorcheatharlach.ie/natuploads/14032600012014%20April%2022.pdf glorcheatharlach.ie 22 Aib 2014] The Nationalist</ref>. Cailleadh Brian Bóramha ar [[Aoine an Chéasta]], an [[23 Aibreán]], [[1014]] i rith [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]] in aghaidh [[Na Lochlannaigh|Lochlannaigh]] [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]]. == Eachtraí == ==== 997 ==== Bhuail Brian Bóirmhe agus a chéile comhraic [[Máel Sechnaill mac Domnaill]] - Rí na Mí agus Ard-Rí na hÉireann roimh Bhrian - le chéile i g[[Cluain Fearta]] sa bhliain 997. D'aontaigh an bheirt go dtabharfaidís aitheantas don chuid den oileán a bhí á rialú acu ag an bpointe seo. Bhíodh Brian Bóirmhe ag ionsaí thalún Mháel Sechnaill ar bhun leanúnach, agus ghéill sé a chuid dóibh dá bharr. ==== 1002 ==== <nowiki/>Glactar leis go raibh Brian Ború aitheanta mar Ard-Rí na hÉireann i 1002 nuair a d’éirigh leis an ceann is fearr a fháil ar chlann Uí Néill. Bhíodh aithne air mar Brian Bóirmhe de bharr an chíosa a bhailigh sé ó [[Taoiseach|thaoisigh]] beaga na hÉireann agus a d'úsáid sé chun na mainistreacha agus na [[leabharlann]]<nowiki/>a a réab na Lochlannaigh a atógáil, más fíor. Bhí an chuid ba mhó den [[oileán]] faoi [[Rialtas|riail]] ag Brian Bóirmhe ón bhliain 1002, ach ní tír aontaithe a bhí ann ar chor ar bith, cé go raibh an teideal [[Ard-Rí na hÉireann]] bronnta air. Mar thoradh, bhí sé de sprioc ag Brian Bóirmhe talamh an oileáin ar fad a aontú faoina cheannas féin. ==== 1012 ==== Sa bhliain 1012, d'éirigh Rí [[Laighean]] [[Máel Mórda mac Murchada]] amach. Níor bhain Brian Bóirmhe feidhm as an lámh láidir ar an toirt, ach shocraigh sé póstaí tábhachta ina áit. Thug sé a iníon mar bhean do Sitric II, rí na Lochlannach i m[[Baile Átha Cliath]], agus [[Pósadh|phós]] Brian féin Gormlaith, máthair Sitric agus deirfiúr Mháel Mórda). Níor mhair an socrú seo ró-fhad, áfach. [[Íomhá:Dublin Castle Chapel Royal Sculpture of King Brian Boru.JPG|clé|mion|Dealbh, Dublin Castle Chapel Royal]] ==== 1013 ==== Bhí Máel Mórda agus Sitric réidh chun troda arís sa bhliain 1013, agus Máel Mórda faoi bhrú ag a bhean Gormlaith dul i ngleic le Brian. Bhí slua maith de clanna na tíre a bhí éadmhar as cumhacht Bhrian, agus d'aontaigh iad go léir le chéile. Mar fhreagra, chuir Brian Gormlaith faoi ghlas. Bhí airm aige lonnaithe i g[[Contae Bhaile Átha Cliath]], ó Meán Fómhair 2013 go dtí Nollaig<ref>Duffy, Seán (2013). Brian Boru and the Battle of Clontarf. Dublin: Gill & Macmillan. pp. 123–4. ISBN 9780717157785</ref>. Ag an am seo, rinne Brian ionsaithe ar fud Bhaile Átha Cliath chun Gaeil na cathrach a choimeád as arm na Lochlannach. Ag an am céanna, sheol Gormlaith teachtaireacht chuig Sigurd Hlodvisson, iarla Lochlannach na nInse Orc. ==== 1014 agus cath Chluain Tarbh ==== Nuair a bhí an cath beagnach thart, tháinig Brodir ar Bhrian ag guí ina phuball, agus é faoi cheilt sna choillte gar do Bhaile Átha Cliath. Bhailigh Brodir roinnt dá fhir le chéile gan mhoill agus d'ionsaigh siad agus mharaigh siad an Rí agus a fhoireann. D'éalaigh siad láithreach, agus Brodir ag béiceadh "Anois, inis do gach fear gurb é Brodir a mharaigh Brian". [[Íomhá:07 Brian on the Morning of Clontarf.jpg|mion|Cath Chluain Tarbh, greanadóireacht, le John Fergus O'Hea]] == Muintir == Rugadh Brian Bóramha timpeall na bliana [[941]] (in aice le [[Cill Dalua]] i g[[Contae an Chláir]] mar atá inniu air, nó Dál gCais mar a tugadh ar an gceantar fadó). [[Cennétig mac Lorcáin]], rí Thuadhmhumhan ab ea a athair, Bé Binn ingen Aurchada, iníon Rí Iar-Chonnacht ab ea a mháthair. [[Pósadh]] Briain ceithre huaire: * An chéad uair le Mór - máthair Mhurchaide, a cailleadh le Briain i gCath Chluain Tarbh * An dara huair le Echrad - máthair a chomharba, Turlach * An tríú huair le [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]] - an bhean chéile is cáiliúla, iníon Mhurchaide Mac Finn, rí [[Laighean]] agus baintreach Olaf Cuaran, Lochlannach, rí Bhaile Átha Cliath agus Eabhrac. Ba í máthair Dhonncha, a bhí ina rí ar chúige [[Mumhan]] tar éis Bhriain. * An ceathrú huair le Dub Choblaig - iníon rí [[Chonnacht]]. == Tionchar == Cuireadh Brian Bóramha in [[Ard Mhacha]]. [[Íomhá:Ard Rí 1 - High King (of Ireland) Icon.svg|mion|'''Brian Bóramha''']] D'éag a mhac agus a gharmhac i g[[Cath Chluain Tarbh]] chomh maith, agus mar sin ní fhéadfadh a shliocht a gcumhacht a choinneáil mar Ardríthe. Sa [[12ú haois]], d'fhoilsigh a chlann leabhar bolscaireachta, Cogadh Gaeil ré Gaill, ina ndearnadh móradh ar Bhrian agus ar na héachtaí a rinne sé i rith a shaoil. De réir an tseanchais feictear Brian mar [[Polaitíocht|pholaiteoir]] glic ar éirigh leis seilbh a fháil ar thailte na tíre thuaidh, thoir agus theas. == Féach freisin == * [[Cath Chluain Tarbh]] * [[Lochlannaigh]] * [[Stair na hÉireann]] * [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann]] ==Tagairtí== {{reflist}} {{síol}} [[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]] [[Catagóir:Ríthe na Mumhan]] [[Catagóir:Daoine as Contae an Chláir]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 941]] [[Catagóir:Básanna i 1014]] 3ehggptaij88migg747p7lrwt320gys 1069807 1069806 2022-08-04T18:54:24Z Marcas.oduinn 33120 /* Féach freisin */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Bhí '''Brian Bóramha mac Cennétig''' (nó ''Brian Bóirmhe''; [[Meán-Ghaeilge]]: ''Brian Bóruma''; i [[An Béarla|mBéarla]]: ''Brian Boru'') ina [[rí]] ar chúige [[Mumhan]] ó [[976]] agus ina [[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Rí]] ar [[Éire|Éirinn]] ó [[1002]] go [[1014]]. D’éirigh le Brian náisiún a bhunú ón dúiche<ref>[http://www.glorcheatharlach.ie/natuploads/14032600012014%20April%2022.pdf glorcheatharlach.ie 22 Aib 2014] The Nationalist</ref>. Cailleadh Brian Bóramha ar [[Aoine an Chéasta]], an [[23 Aibreán]], [[1014]] i rith [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]] in aghaidh [[Na Lochlannaigh|Lochlannaigh]] [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]]. == Eachtraí == ==== 997 ==== Bhuail Brian Bóirmhe agus a chéile comhraic [[Máel Sechnaill mac Domnaill]] - Rí na Mí agus Ard-Rí na hÉireann roimh Bhrian - le chéile i g[[Cluain Fearta]] sa bhliain 997. D'aontaigh an bheirt go dtabharfaidís aitheantas don chuid den oileán a bhí á rialú acu ag an bpointe seo. Bhíodh Brian Bóirmhe ag ionsaí thalún Mháel Sechnaill ar bhun leanúnach, agus ghéill sé a chuid dóibh dá bharr. ==== 1002 ==== <nowiki/>Glactar leis go raibh Brian Ború aitheanta mar Ard-Rí na hÉireann i 1002 nuair a d’éirigh leis an ceann is fearr a fháil ar chlann Uí Néill. Bhíodh aithne air mar Brian Bóirmhe de bharr an chíosa a bhailigh sé ó [[Taoiseach|thaoisigh]] beaga na hÉireann agus a d'úsáid sé chun na mainistreacha agus na [[leabharlann]]<nowiki/>a a réab na Lochlannaigh a atógáil, más fíor. Bhí an chuid ba mhó den [[oileán]] faoi [[Rialtas|riail]] ag Brian Bóirmhe ón bhliain 1002, ach ní tír aontaithe a bhí ann ar chor ar bith, cé go raibh an teideal [[Ard-Rí na hÉireann]] bronnta air. Mar thoradh, bhí sé de sprioc ag Brian Bóirmhe talamh an oileáin ar fad a aontú faoina cheannas féin. ==== 1012 ==== Sa bhliain 1012, d'éirigh Rí [[Laighean]] [[Máel Mórda mac Murchada]] amach. Níor bhain Brian Bóirmhe feidhm as an lámh láidir ar an toirt, ach shocraigh sé póstaí tábhachta ina áit. Thug sé a iníon mar bhean do Sitric II, rí na Lochlannach i m[[Baile Átha Cliath]], agus [[Pósadh|phós]] Brian féin Gormlaith, máthair Sitric agus deirfiúr Mháel Mórda). Níor mhair an socrú seo ró-fhad, áfach. [[Íomhá:Dublin Castle Chapel Royal Sculpture of King Brian Boru.JPG|clé|mion|Dealbh, Dublin Castle Chapel Royal]] ==== 1013 ==== Bhí Máel Mórda agus Sitric réidh chun troda arís sa bhliain 1013, agus Máel Mórda faoi bhrú ag a bhean Gormlaith dul i ngleic le Brian. Bhí slua maith de clanna na tíre a bhí éadmhar as cumhacht Bhrian, agus d'aontaigh iad go léir le chéile. Mar fhreagra, chuir Brian Gormlaith faoi ghlas. Bhí airm aige lonnaithe i g[[Contae Bhaile Átha Cliath]], ó Meán Fómhair 2013 go dtí Nollaig<ref>Duffy, Seán (2013). Brian Boru and the Battle of Clontarf. Dublin: Gill & Macmillan. pp. 123–4. ISBN 9780717157785</ref>. Ag an am seo, rinne Brian ionsaithe ar fud Bhaile Átha Cliath chun Gaeil na cathrach a choimeád as arm na Lochlannach. Ag an am céanna, sheol Gormlaith teachtaireacht chuig Sigurd Hlodvisson, iarla Lochlannach na nInse Orc. ==== 1014 agus cath Chluain Tarbh ==== Nuair a bhí an cath beagnach thart, tháinig Brodir ar Bhrian ag guí ina phuball, agus é faoi cheilt sna choillte gar do Bhaile Átha Cliath. Bhailigh Brodir roinnt dá fhir le chéile gan mhoill agus d'ionsaigh siad agus mharaigh siad an Rí agus a fhoireann. D'éalaigh siad láithreach, agus Brodir ag béiceadh "Anois, inis do gach fear gurb é Brodir a mharaigh Brian". [[Íomhá:07 Brian on the Morning of Clontarf.jpg|mion|Cath Chluain Tarbh, greanadóireacht, le John Fergus O'Hea]] == Muintir == Rugadh Brian Bóramha timpeall na bliana [[941]] (in aice le [[Cill Dalua]] i g[[Contae an Chláir]] mar atá inniu air, nó Dál gCais mar a tugadh ar an gceantar fadó). [[Cennétig mac Lorcáin]], rí Thuadhmhumhan ab ea a athair, Bé Binn ingen Aurchada, iníon Rí Iar-Chonnacht ab ea a mháthair. [[Pósadh]] Briain ceithre huaire: * An chéad uair le Mór - máthair Mhurchaide, a cailleadh le Briain i gCath Chluain Tarbh * An dara huair le Echrad - máthair a chomharba, Turlach * An tríú huair le [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]] - an bhean chéile is cáiliúla, iníon Mhurchaide Mac Finn, rí [[Laighean]] agus baintreach Olaf Cuaran, Lochlannach, rí Bhaile Átha Cliath agus Eabhrac. Ba í máthair Dhonncha, a bhí ina rí ar chúige [[Mumhan]] tar éis Bhriain. * An ceathrú huair le Dub Choblaig - iníon rí [[Chonnacht]]. == Tionchar == Cuireadh Brian Bóramha in [[Ard Mhacha]]. [[Íomhá:Ard Rí 1 - High King (of Ireland) Icon.svg|mion|'''Brian Bóramha''']] D'éag a mhac agus a gharmhac i g[[Cath Chluain Tarbh]] chomh maith, agus mar sin ní fhéadfadh a shliocht a gcumhacht a choinneáil mar Ardríthe. Sa [[12ú haois]], d'fhoilsigh a chlann leabhar bolscaireachta, Cogadh Gaeil ré Gaill, ina ndearnadh móradh ar Bhrian agus ar na héachtaí a rinne sé i rith a shaoil. De réir an tseanchais feictear Brian mar [[Polaitíocht|pholaiteoir]] glic ar éirigh leis seilbh a fháil ar thailte na tíre thuaidh, thoir agus theas. == Féach freisin == * [[Cath Chluain Tarbh]] * [[Lochlannaigh]] * [[Stair na hÉireann]] * [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann]] ==Tagairtí== {{reflist}} {{síol}} [[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]] [[Catagóir:Ríthe na Mumhan]] [[Catagóir:Daoine as Contae an Chláir]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 941]] [[Catagóir:Básanna i 1014]] e059dwadqjksy5rslmlo2vf4h4i21pc 14 5386 1069899 67725 2022-08-05T08:20:09Z TGcoa 21229 Bhog TGcoa an leathanach [[Catagóir:Ban Uachtaráin na Stát Aontaithe]] go [[Catagóir:Céadmhná na Stát Aontaithe]] wikitext text/x-wiki Ban [[uachtarán na Stát Aontaithe|Uachtaráin na Stát Aontaithe Mheiriceá]] [[Catagóir:Uachtaráin na Stát Aontaithe]] pjouh6pyreutklmr5gu9pn1noyv3z43 1069901 1069899 2022-08-05T08:21:56Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki Ban [[uachtarán na Stát Aontaithe|Uachtaráin na Stát Aontaithe Mheiriceá]] [[Catagóir:Uachtaráin na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Polaiteoirí na Stát Aontaithe]] 0phz4raehcf3bzjl1o50hw9vjhsk0it 0 9362 1069851 1061949 2022-08-04T21:20:48Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Grúpa [[ceol|ceoil]] traidisiúnta as [[Éire|Éirinn]] is ea '''Altan''' atá ainmnithe i ndiaidh Loch Alltáin i n[[Gaoth Dobhair]] i g[[Contae Dhún na nGall|Co. Dhún na nGall]]. Is í [[Mairéad Ní Mhaonaigh]] an príomhamhránaí. I [[1996]] d'fhág Altan [[Green Linnet Records]], an comhlacht Meiriceánach a raibh siad leo ar feadh tuairim is deich mbliana, agus shínigh conradh le [[Virgin Records]]. Nuair a fógraíodh an t-athrú seo, bhí imní ar go leor daoine, ach chuaigh siad ó neart go neart. == Dioscliosta == ;Frankie Kennedy agus Mairéad Ní Mhaonaigh * ''[[Ceol Aduaidh]]'' (1983) * ''[[Altan (album)|Altan]]'' (1987) ;Altan * ''[[Horse with a Heart]]'' (1989) * ''[[The Red Crow]]'' (1990) * ''[[Harvest Storm]]'' (1991) * ''[[Island Angel]]'' (1993) * ''[[Once Again 1987- 93]]'' (1993) * ''[[The First Ten Years (1986-1995)]]'' (1995) * ''[[Blackwater (Altan album)|Blackwater]]'' (1996) * ''[[Best Of Altan]]'' (1997) * ''[[Runaway Sunday]]'' (1997) * ''[[Altan's Finest]]'' (1999) * ''[[Another Sky]]'' (2000) * ''[[The Blue Idol]]'' (2002) * ''[[Local Ground]]'' (2005) * ''[[25th Anniversary Celebration]]'' (2010) * ''[[Gleann Nimhe – The Poison Glen]]'' (2012) * ''[[The Widening Gyre]]'' (2015) == Naisc sheachtracha == * [http://www.altan.ie Suíomh idirlín oifigiúil] * [http://www.mairead.ie Suíomh Mairéad Ní Mhaonaigh] == Tagairtí == {{Reflist}} {{síolta ceol}} [[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]] [[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]] [[Catagóir:Grúpaí ceoil bunaithe sa bhliain 1981]] [[Catagóir:Daoine as Gaoth Dobhair]] jblsmsf8kdovar1rxrgp6dnnclvqsfz 14 9377 1069882 664398 2022-08-05T03:58:20Z SeoMac 5102 >ga wikitext text/x-wiki {{Catcómhaoin|1920 births|Breitheanna sa bhliain 1920}} [[Catagóir:Blianta breithe|1920]] bro7a51negokxfjjhymfzvdk9s0d8el 0 9384 1069759 1064331 2022-08-04T15:35:06Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Clár cúrsaí reatha [[Dátheangachas oifigiúil|dátheangach]] a chraol [[RTÉ]] ó 1967 go dti 1985 ab ea '''''Féach,''''' clár “an-láidir” nár chuir aon fhiacail ann.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref><ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0310/600821-cil-in-the-london-irish-centre-1968/|teideal=Emigrant Irish Speakers London|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1222/668416-going-home-for-christmas-1969/|teideal=Going Home For Christmas|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1013/651891-poet-michael-hartnett-renounces-the-english-language/|teideal=Poet Michael Hartnett Renounces the English Language|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0323/689045-no-fleadh-cheoil-for-enniscorthy/|teideal=No Fleadh Cheoil for Enniscorthy|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> Tugadh árdán náisiúnta do na hiriseoirí [[Breandán Ó hEithir]] agus [[Proinsias Mac Aonghusa]], Éamonn Ó Muirí agus [[Eoghan Harris]], “cnámh droma an chláir”, agus meitheal nach raibh eagla orthu ábhar ar bith a chíoradh agus a gcuid tuairimí ina thaobh a nochtadh go poiblí Chuir an clár tús ceart le hiriseoireacht teilifíse trí mheán na Gaeilge agus bhí “tréimhsí corraitheacha” ag an gclár ó thús deireadh.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> [[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion|[[Breandán Ó hEithir]] sna [[1960idí]]]] Bíodh suas le 600,000 duine ag breathnú air agus é ina bhuaic. Bhó “lucht féachana chomh mór céanna aige” is a bhí ag “rud ar bith i mBéarla” ag an am.<ref name=":02" /> Bhí seo amhlaidh in ainneoin go raibh foireann ''Féach'' gan stiúideo ceart ó sheachtain go seachtain agus go raibh 13 léiritheoir ag an gclár in imeacht trí bliana. === Cláir<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1019/913666-curragh-training-for-zambian-cadets/|teideal=Curragh Training For Zambian Soldiers|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2095-dunnes-strike/629857-meeting-bishop-desmond-tutu/|teideal=Meeting Bishop Desmond Tutu|údar=Féach|dáta=1985|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=teEfaLuhOcg|teideal=Bernadette Devlin as Gaeilge|údar=Féach|dáta=1969|dátarochtana=2022}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/category/lifestyle/2018/0109/932080-dublin-nightlife/|teideal=Dublin Nightlife|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/923-st-patricks-day-as-seen-on-tv/505835-hurling-in-belgium/|teideal=Hurling in Belgium|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0402/691722-childrens-play-areas/|teideal=Children's Play Areas|údar=Féach|dáta=1970|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0305/684501-seachtain-na-gaeilge-new-naionra-for-clondalkin-children/|teideal=New Naíonra for Clondalkin Children|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0316/947909-uilleann-pipes-maker/|teideal=Uilleann Pipes Maker|údar=Féách|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0719/979779-bray-tourism/|teideal=Bray Tourism|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2012-wood-quay/2014-dig-protests-and-legal-action/609343-bulldozing-of-wood-quay/|teideal=Bulldozing of Wood Quay|údar=Féach|dáta=1979|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2013/0730/465381-satchmo-visits-dublin-1967/|teideal=Satchmo Visits Dublin / Louis Armstrong jazz trumpet player|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0619/883844-wolfe-tone-commemoration/|teideal=Wolfe Tone Commemoration|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0907/903048-gaeltacht-rath-chairn/|teideal=Gaeltacht Ráth Chairn / Connemara Migrants In Meath|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1002/1000502-rathlin-island-emigration/|teideal=Rathlin Island Emigration / Rathlin Island off the Antrim coast is struggling to provide work|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> === Chomh maith leis na mórcheisteanna sin a scagadh, chraoladh foireann ''Féach'' clár faoi “chúrsaí liteartha” agus litríochta ar bhonn rialta, áit a mbíodh leithéidí Sheáin Uí Ríordáin agus Máirtín Ó Direáin á gcur faoi agallamh. Ba é an craoltóir Aindreas Ó Gallchóir a bhíodh i mbun na n-agallamh sin de ghnáth. Craoltóir agus cainteoir breá eile a bhíodh le cloisteáil ar an gclár ab ea Diarmaid Ó Muirithe, a dhéanadh guthú ar an-chuid cláracha faisnéise de chuid RTÉ chomh maith. === 1985 === [[Proinsias Mac Aonghusa]] a bhí ina fhear eagair ar an gclár nuair a beartaíodh deireadh a chur leis i 1985. Buaileadh breoite é le linn dó bheith ar saoire an t-am sin agus an fhaid is a bhí sé san ospidéal, shocraigh [[Muiris Mac Conghail]] (Cheannasaí na gClár ag an am) deireadh a chur leis. A fhianaise sin “nár thaitin sé leis an mbunaíocht”.<ref name=":02" /> Fógraíodh gur theastaigh ó Mac Conghail go mbeadh clár nua ann a dhíreodh ar chúrsaí Gaeltachta seachas ar chúrsaí náisiúnta agus idirnáisiúnta. == Féach freisin == * [[Breandán Ó hEithir]] == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Cláir RTÉ]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir Nuachta]] [[Catagóir:Meáin na Gaeilge]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Iriseoireacht imscrúdaitheach]] bxtnd95kfvfnou3ars6yj5ibn3vsyxo 1069761 1069759 2022-08-04T15:36:53Z TGcoa 21229 /* Cláir[2][3][4][5][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20] */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Clár cúrsaí reatha [[Dátheangachas oifigiúil|dátheangach]] a chraol [[RTÉ]] ó 1967 go dti 1985 ab ea '''''Féach,''''' clár “an-láidir” nár chuir aon fhiacail ann.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref><ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0310/600821-cil-in-the-london-irish-centre-1968/|teideal=Emigrant Irish Speakers London|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1222/668416-going-home-for-christmas-1969/|teideal=Going Home For Christmas|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1013/651891-poet-michael-hartnett-renounces-the-english-language/|teideal=Poet Michael Hartnett Renounces the English Language|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0323/689045-no-fleadh-cheoil-for-enniscorthy/|teideal=No Fleadh Cheoil for Enniscorthy|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> Tugadh árdán náisiúnta do na hiriseoirí [[Breandán Ó hEithir]] agus [[Proinsias Mac Aonghusa]], Éamonn Ó Muirí agus [[Eoghan Harris]], “cnámh droma an chláir”, agus meitheal nach raibh eagla orthu ábhar ar bith a chíoradh agus a gcuid tuairimí ina thaobh a nochtadh go poiblí Chuir an clár tús ceart le hiriseoireacht teilifíse trí mheán na Gaeilge agus bhí “tréimhsí corraitheacha” ag an gclár ó thús deireadh.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> [[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion|[[Breandán Ó hEithir]] sna [[1960idí]]]] Bíodh suas le 600,000 duine ag breathnú air agus é ina bhuaic. Bhó “lucht féachana chomh mór céanna aige” is a bhí ag “rud ar bith i mBéarla” ag an am.<ref name=":02" /> Bhí seo amhlaidh in ainneoin go raibh foireann ''Féach'' gan stiúideo ceart ó sheachtain go seachtain agus go raibh 13 léiritheoir ag an gclár in imeacht trí bliana. === Cláir === Chomh maith leis na mórcheisteanna sin a scagadh, chraoladh foireann ''Féach'' clár faoi “chúrsaí liteartha” agus litríochta ar bhonn rialta, áit a mbíodh leithéidí Sheáin Uí Ríordáin agus Máirtín Ó Direáin á gcur faoi agallamh. Ba é an craoltóir Aindreas Ó Gallchóir a bhíodh i mbun na n-agallamh sin de ghnáth. Craoltóir agus cainteoir breá eile a bhíodh le cloisteáil ar an gclár ab ea Diarmaid Ó Muirithe, a dhéanadh guthú ar an-chuid cláracha faisnéise de chuid RTÉ chomh maith. === 1985 === [[Proinsias Mac Aonghusa]] a bhí ina fhear eagair ar an gclár nuair a beartaíodh deireadh a chur leis i 1985. Buaileadh breoite é le linn dó bheith ar saoire an t-am sin agus an fhaid is a bhí sé san ospidéal, shocraigh [[Muiris Mac Conghail]] (Cheannasaí na gClár ag an am) deireadh a chur leis. A fhianaise sin “nár thaitin sé leis an mbunaíocht”.<ref name=":02" /> Fógraíodh gur theastaigh ó Mac Conghail go mbeadh clár nua ann a dhíreodh ar chúrsaí Gaeltachta seachas ar chúrsaí náisiúnta agus idirnáisiúnta. == Féach freisin == * [[Breandán Ó hEithir]] * Cartlann ar rte.ie<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1019/913666-curragh-training-for-zambian-cadets/|teideal=Curragh Training For Zambian Soldiers|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2095-dunnes-strike/629857-meeting-bishop-desmond-tutu/|teideal=Meeting Bishop Desmond Tutu|údar=Féach|dáta=1985|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=teEfaLuhOcg|teideal=Bernadette Devlin as Gaeilge|údar=Féach|dáta=1969|dátarochtana=2022}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/category/lifestyle/2018/0109/932080-dublin-nightlife/|teideal=Dublin Nightlife|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/923-st-patricks-day-as-seen-on-tv/505835-hurling-in-belgium/|teideal=Hurling in Belgium|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0402/691722-childrens-play-areas/|teideal=Children's Play Areas|údar=Féach|dáta=1970|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0305/684501-seachtain-na-gaeilge-new-naionra-for-clondalkin-children/|teideal=New Naíonra for Clondalkin Children|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0316/947909-uilleann-pipes-maker/|teideal=Uilleann Pipes Maker|údar=Féách|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0719/979779-bray-tourism/|teideal=Bray Tourism|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2012-wood-quay/2014-dig-protests-and-legal-action/609343-bulldozing-of-wood-quay/|teideal=Bulldozing of Wood Quay|údar=Féach|dáta=1979|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2013/0730/465381-satchmo-visits-dublin-1967/|teideal=Satchmo Visits Dublin / Louis Armstrong jazz trumpet player|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0619/883844-wolfe-tone-commemoration/|teideal=Wolfe Tone Commemoration|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0907/903048-gaeltacht-rath-chairn/|teideal=Gaeltacht Ráth Chairn / Connemara Migrants In Meath|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1002/1000502-rathlin-island-emigration/|teideal=Rathlin Island Emigration / Rathlin Island off the Antrim coast is struggling to provide work|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Cláir RTÉ]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir Nuachta]] [[Catagóir:Meáin na Gaeilge]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Iriseoireacht imscrúdaitheach]] bohgjpd9zrdjqvjsnmxwzqiiig8xmt8 1069762 1069761 2022-08-04T15:39:07Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Clár cúrsaí reatha [[Dátheangachas oifigiúil|dátheangach]] a chraol [[RTÉ]] ó 1967 go dti 1985 ab ea '''''Féach,''''' clár “an-láidir” nár chuir aon fhiacail ann.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> Chuir an clár tús ceart le hiriseoireacht teilifíse trí mheán na Gaeilge agus bhí “tréimhsí corraitheacha” ag an gclár ó thús deireadh.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> === Foireann === Tugadh árdán náisiúnta do na hiriseoirí [[Breandán Ó hEithir]] agus [[Proinsias Mac Aonghusa]], Éamonn Ó Muirí agus [[Eoghan Harris]], “cnámh droma an chláir”, agus meitheal nach raibh eagla orthu ábhar ar bith a chíoradh agus a gcuid tuairimí ina thaobh a nochtadh go poiblí[[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion|[[Breandán Ó hEithir]] sna [[1960idí]]]] Bíodh suas le 600,000 duine ag breathnú air agus é ina bhuaic. Bhó “lucht féachana chomh mór céanna aige” is a bhí ag “rud ar bith i mBéarla” ag an am.<ref name=":02" /> Bhí seo amhlaidh in ainneoin go raibh foireann ''Féach'' gan stiúideo ceart ó sheachtain go seachtain agus go raibh 13 léiritheoir ag an gclár in imeacht trí bliana. === Cláir === Chomh maith leis na mórcheisteanna sin a scagadh, chraoladh foireann ''Féach'' clár faoi “chúrsaí liteartha” agus litríochta ar bhonn rialta, áit a mbíodh leithéidí Sheáin Uí Ríordáin agus Máirtín Ó Direáin á gcur faoi agallamh. Ba é an craoltóir Aindreas Ó Gallchóir a bhíodh i mbun na n-agallamh sin de ghnáth. Craoltóir agus cainteoir breá eile a bhíodh le cloisteáil ar an gclár ab ea Diarmaid Ó Muirithe, a dhéanadh guthú ar an-chuid cláracha faisnéise de chuid RTÉ chomh maith. === 1985 === [[Proinsias Mac Aonghusa]] a bhí ina fhear eagair ar an gclár nuair a beartaíodh deireadh a chur leis i 1985. Buaileadh breoite é le linn dó bheith ar saoire an t-am sin agus an fhaid is a bhí sé san ospidéal, shocraigh [[Muiris Mac Conghail]] (Cheannasaí na gClár ag an am) deireadh a chur leis. A fhianaise sin “nár thaitin sé leis an mbunaíocht”.<ref name=":02" /> Fógraíodh gur theastaigh ó Mac Conghail go mbeadh clár nua ann a dhíreodh ar chúrsaí Gaeltachta seachas ar chúrsaí náisiúnta agus idirnáisiúnta. == Féach freisin == * [[Breandán Ó hEithir]] * Cartlann ar rte.ie<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0310/600821-cil-in-the-london-irish-centre-1968/|teideal=Emigrant Irish Speakers London|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1222/668416-going-home-for-christmas-1969/|teideal=Going Home For Christmas|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1013/651891-poet-michael-hartnett-renounces-the-english-language/|teideal=Poet Michael Hartnett Renounces the English Language|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0323/689045-no-fleadh-cheoil-for-enniscorthy/|teideal=No Fleadh Cheoil for Enniscorthy|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1019/913666-curragh-training-for-zambian-cadets/|teideal=Curragh Training For Zambian Soldiers|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2095-dunnes-strike/629857-meeting-bishop-desmond-tutu/|teideal=Meeting Bishop Desmond Tutu|údar=Féach|dáta=1985|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=teEfaLuhOcg|teideal=Bernadette Devlin as Gaeilge|údar=Féach|dáta=1969|dátarochtana=2022}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/category/lifestyle/2018/0109/932080-dublin-nightlife/|teideal=Dublin Nightlife|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/923-st-patricks-day-as-seen-on-tv/505835-hurling-in-belgium/|teideal=Hurling in Belgium|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0402/691722-childrens-play-areas/|teideal=Children's Play Areas|údar=Féach|dáta=1970|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0305/684501-seachtain-na-gaeilge-new-naionra-for-clondalkin-children/|teideal=New Naíonra for Clondalkin Children|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0316/947909-uilleann-pipes-maker/|teideal=Uilleann Pipes Maker|údar=Féách|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0719/979779-bray-tourism/|teideal=Bray Tourism|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2012-wood-quay/2014-dig-protests-and-legal-action/609343-bulldozing-of-wood-quay/|teideal=Bulldozing of Wood Quay|údar=Féach|dáta=1979|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2013/0730/465381-satchmo-visits-dublin-1967/|teideal=Satchmo Visits Dublin / Louis Armstrong jazz trumpet player|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0619/883844-wolfe-tone-commemoration/|teideal=Wolfe Tone Commemoration|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0907/903048-gaeltacht-rath-chairn/|teideal=Gaeltacht Ráth Chairn / Connemara Migrants In Meath|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1002/1000502-rathlin-island-emigration/|teideal=Rathlin Island Emigration / Rathlin Island off the Antrim coast is struggling to provide work|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Cláir RTÉ]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir Nuachta]] [[Catagóir:Meáin na Gaeilge]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Iriseoireacht imscrúdaitheach]] drja0gttjmh1klorrjemba91dw2y7oh 1069763 1069762 2022-08-04T15:57:26Z TGcoa 21229 /* Foireann */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Clár cúrsaí reatha [[Dátheangachas oifigiúil|dátheangach]] a chraol [[RTÉ]] ó 1967 go dti 1985 ab ea '''''Féach,''''' clár “an-láidir” nár chuir aon fhiacail ann.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> Chuir an clár tús ceart le hiriseoireacht teilifíse trí mheán na Gaeilge agus bhí “tréimhsí corraitheacha” ag an gclár ó thús deireadh.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> === Foireann === Tugadh árdán náisiúnta do na hiriseoirí [[Breandán Ó hEithir]] agus [[Proinsias Mac Aonghusa]], Éamonn Ó Muirí agus [[Eoghan Harris]], “cnámh droma an chláir”, agus meitheal nach raibh eagla orthu ábhar ar bith a chíoradh agus a gcuid tuairimí ina thaobh a nochtadh go poiblí[[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion|[[Breandán Ó hEithir]] sna [[1960idí]]]] Bíodh suas le 600,000 duine ag breathnú air agus é ina bhuaic. Bhí “lucht féachana chomh mór céanna aige” is a bhí ag “rud ar bith i mBéarla” ag an am.<ref name=":02" /> Bhí seo amhlaidh in ainneoin go raibh foireann ''Féach'' gan stiúideo ceart ó sheachtain go seachtain agus go raibh 13 léiritheoir ag an gclár in imeacht trí bliana. === Cláir === Chomh maith leis na mórcheisteanna sin a scagadh, chraoladh foireann ''Féach'' clár faoi “chúrsaí liteartha” agus litríochta ar bhonn rialta, áit a mbíodh leithéidí Sheáin Uí Ríordáin agus Máirtín Ó Direáin á gcur faoi agallamh. Ba é an craoltóir Aindreas Ó Gallchóir a bhíodh i mbun na n-agallamh sin de ghnáth. Craoltóir agus cainteoir breá eile a bhíodh le cloisteáil ar an gclár ab ea Diarmaid Ó Muirithe, a dhéanadh guthú ar an-chuid cláracha faisnéise de chuid RTÉ chomh maith. === 1985 === [[Proinsias Mac Aonghusa]] a bhí ina fhear eagair ar an gclár nuair a beartaíodh deireadh a chur leis i 1985. Buaileadh breoite é le linn dó bheith ar saoire an t-am sin agus an fhaid is a bhí sé san ospidéal, shocraigh [[Muiris Mac Conghail]] (Cheannasaí na gClár ag an am) deireadh a chur leis. A fhianaise sin “nár thaitin sé leis an mbunaíocht”.<ref name=":02" /> Fógraíodh gur theastaigh ó Mac Conghail go mbeadh clár nua ann a dhíreodh ar chúrsaí Gaeltachta seachas ar chúrsaí náisiúnta agus idirnáisiúnta. == Féach freisin == * [[Breandán Ó hEithir]] * Cartlann ar rte.ie<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0310/600821-cil-in-the-london-irish-centre-1968/|teideal=Emigrant Irish Speakers London|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1222/668416-going-home-for-christmas-1969/|teideal=Going Home For Christmas|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1013/651891-poet-michael-hartnett-renounces-the-english-language/|teideal=Poet Michael Hartnett Renounces the English Language|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0323/689045-no-fleadh-cheoil-for-enniscorthy/|teideal=No Fleadh Cheoil for Enniscorthy|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1019/913666-curragh-training-for-zambian-cadets/|teideal=Curragh Training For Zambian Soldiers|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2095-dunnes-strike/629857-meeting-bishop-desmond-tutu/|teideal=Meeting Bishop Desmond Tutu|údar=Féach|dáta=1985|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=teEfaLuhOcg|teideal=Bernadette Devlin as Gaeilge|údar=Féach|dáta=1969|dátarochtana=2022}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/category/lifestyle/2018/0109/932080-dublin-nightlife/|teideal=Dublin Nightlife|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/923-st-patricks-day-as-seen-on-tv/505835-hurling-in-belgium/|teideal=Hurling in Belgium|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0402/691722-childrens-play-areas/|teideal=Children's Play Areas|údar=Féach|dáta=1970|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0305/684501-seachtain-na-gaeilge-new-naionra-for-clondalkin-children/|teideal=New Naíonra for Clondalkin Children|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0316/947909-uilleann-pipes-maker/|teideal=Uilleann Pipes Maker|údar=Féách|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0719/979779-bray-tourism/|teideal=Bray Tourism|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2012-wood-quay/2014-dig-protests-and-legal-action/609343-bulldozing-of-wood-quay/|teideal=Bulldozing of Wood Quay|údar=Féach|dáta=1979|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2013/0730/465381-satchmo-visits-dublin-1967/|teideal=Satchmo Visits Dublin / Louis Armstrong jazz trumpet player|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0619/883844-wolfe-tone-commemoration/|teideal=Wolfe Tone Commemoration|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0907/903048-gaeltacht-rath-chairn/|teideal=Gaeltacht Ráth Chairn / Connemara Migrants In Meath|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1002/1000502-rathlin-island-emigration/|teideal=Rathlin Island Emigration / Rathlin Island off the Antrim coast is struggling to provide work|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0327/1038907-intriguing-tory-island/|teideal=Intriguing Tory Island|údar=Féach|dáta=1074|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0301/771828-learning-irish-in-carraroe/|teideal=Learning Irish In An Cheathrú Rua / Foghlaim Gaeilge sa gCeathrú Rua|údar=Féach|dáta=1969|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0524/1051452-ahascragh-school-strike/|teideal=Ahascragh School Strike / Seán Mac Donncha ː some parents defy a boycott declared on the local school over the teaching of subjects through the Irish language.|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0219/941799-mining-in-silvermines/|teideal=Mining In Silvermines|údar=1968|dáta=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0303/1119862-seanchai-coilin-o-cualain/|teideal=Seanchaí Cóilín Ó Cualáin / Scéalta Fiannaíochta Ó Ghaeltacht Chonamara|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1208/837410-garda-barracks/|teideal=Garda Barracks|údar=Féach|dáta=1981|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/1007/1252274-cearbhall-o-dalaigh/|teideal=Cearbhall Ó Dálaigh / Gaeilgeoir, Dlíodóir, Cúigiú Uachtarán Na hÉireann|údar=Féách|dáta=1976|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0131/1112184-older-people-in-need/|teideal=Older People In Need / Assistance For The Elderly|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1213/927069-esb-golden-jubilee/|teideal=ESB Golden Jubilee|údar=Féach|dáta=1977|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/1105/739890-paddy-gillan-artist/|teideal=Paddy Gillan Artist / Exhibition At The Project|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0318/602918-mick-lally-backstage-at-the-taibhdhearc-1974/|teideal=Backstage at the Taibhdhearc|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0330/690803-borstal-boy-in-new-york/|teideal=Borstal Boy on Broadway / Niall Tóibín Plays Behan in New York|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0228/856014-raidio-na-gaeltachta/|teideal=Raidió na Gaeltachta / Local Radio Service For An Ghaeltacht|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Cláir RTÉ]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir Nuachta]] [[Catagóir:Meáin na Gaeilge]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Iriseoireacht imscrúdaitheach]] lnrz3kjyzzprmmzkxgvrqztou1q8qzc 1069765 1069763 2022-08-04T16:05:55Z TGcoa 21229 /* 1985 */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Clár cúrsaí reatha [[Dátheangachas oifigiúil|dátheangach]] a chraol [[RTÉ]] ó 1967 go dti 1985 ab ea '''''Féach,''''' clár “an-láidir” nár chuir aon fhiacail ann.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> Chuir an clár tús ceart le hiriseoireacht teilifíse trí mheán na Gaeilge agus bhí “tréimhsí corraitheacha” ag an gclár ó thús deireadh.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> === Foireann === Tugadh árdán náisiúnta do na hiriseoirí [[Breandán Ó hEithir]] agus [[Proinsias Mac Aonghusa]], Éamonn Ó Muirí agus [[Eoghan Harris]], “cnámh droma an chláir”, agus meitheal nach raibh eagla orthu ábhar ar bith a chíoradh agus a gcuid tuairimí ina thaobh a nochtadh go poiblí[[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion|[[Breandán Ó hEithir]] sna [[1960idí]]]] Bíodh suas le 600,000 duine ag breathnú air agus é ina bhuaic. Bhí “lucht féachana chomh mór céanna aige” is a bhí ag “rud ar bith i mBéarla” ag an am.<ref name=":02" /> Bhí seo amhlaidh in ainneoin go raibh foireann ''Féach'' gan stiúideo ceart ó sheachtain go seachtain agus go raibh 13 léiritheoir ag an gclár in imeacht trí bliana. === Cláir === Chomh maith leis na mórcheisteanna sin a scagadh, chraoladh foireann ''Féach'' clár faoi “chúrsaí liteartha” agus litríochta ar bhonn rialta, áit a mbíodh leithéidí Sheáin Uí Ríordáin agus Máirtín Ó Direáin á gcur faoi agallamh. Ba é an craoltóir Aindreas Ó Gallchóir a bhíodh i mbun na n-agallamh sin de ghnáth. Craoltóir agus cainteoir breá eile a bhíodh le cloisteáil ar an gclár ab ea Diarmaid Ó Muirithe, a dhéanadh guthú ar an-chuid cláracha faisnéise de chuid RTÉ chomh maith. === 1985 === [[Proinsias Mac Aonghusa]] a bhí ina fhear eagair ar an gclár nuair a beartaíodh deireadh a chur leis i 1985. Buaileadh breoite é le linn dó bheith ar saoire an t-am sin agus an fhaid is a bhí sé san ospidéal, shocraigh [[Muiris Mac Conghail]] (Cheannasaí na gClár ag an am) deireadh a chur leis. A fhianaise sin “nár thaitin sé leis an mbunaíocht”.<ref name=":02" /> Fógraíodh gur theastaigh ó Mac Conghail go mbeadh clár nua ann a dhíreodh ar chúrsaí Gaeltachta seachas ar chúrsaí náisiúnta agus idirnáisiúnta. == Féach freisin == * [[Breandán Ó hEithir]] * Cartlann ar rte.ie<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0310/600821-cil-in-the-london-irish-centre-1968/|teideal=Emigrant Irish Speakers London|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1222/668416-going-home-for-christmas-1969/|teideal=Going Home For Christmas|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1013/651891-poet-michael-hartnett-renounces-the-english-language/|teideal=Poet Michael Hartnett Renounces the English Language|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0323/689045-no-fleadh-cheoil-for-enniscorthy/|teideal=No Fleadh Cheoil for Enniscorthy|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1019/913666-curragh-training-for-zambian-cadets/|teideal=Curragh Training For Zambian Soldiers|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2095-dunnes-strike/629857-meeting-bishop-desmond-tutu/|teideal=Meeting Bishop Desmond Tutu|údar=Féach|dáta=1985|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=teEfaLuhOcg|teideal=Bernadette Devlin as Gaeilge|údar=Féach|dáta=1969|dátarochtana=2022}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/category/lifestyle/2018/0109/932080-dublin-nightlife/|teideal=Dublin Nightlife|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/923-st-patricks-day-as-seen-on-tv/505835-hurling-in-belgium/|teideal=Hurling in Belgium|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0402/691722-childrens-play-areas/|teideal=Children's Play Areas|údar=Féach|dáta=1970|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0305/684501-seachtain-na-gaeilge-new-naionra-for-clondalkin-children/|teideal=New Naíonra for Clondalkin Children|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0316/947909-uilleann-pipes-maker/|teideal=Uilleann Pipes Maker|údar=Féách|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0719/979779-bray-tourism/|teideal=Bray Tourism|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2012-wood-quay/2014-dig-protests-and-legal-action/609343-bulldozing-of-wood-quay/|teideal=Bulldozing of Wood Quay|údar=Féach|dáta=1979|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2013/0730/465381-satchmo-visits-dublin-1967/|teideal=Satchmo Visits Dublin / Louis Armstrong jazz trumpet player|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0619/883844-wolfe-tone-commemoration/|teideal=Wolfe Tone Commemoration|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0907/903048-gaeltacht-rath-chairn/|teideal=Gaeltacht Ráth Chairn / Connemara Migrants In Meath|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1002/1000502-rathlin-island-emigration/|teideal=Rathlin Island Emigration / Rathlin Island off the Antrim coast is struggling to provide work|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0327/1038907-intriguing-tory-island/|teideal=Intriguing Tory Island|údar=Féach|dáta=1074|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0301/771828-learning-irish-in-carraroe/|teideal=Learning Irish In An Cheathrú Rua / Foghlaim Gaeilge sa gCeathrú Rua|údar=Féach|dáta=1969|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0524/1051452-ahascragh-school-strike/|teideal=Ahascragh School Strike / Seán Mac Donncha ː some parents defy a boycott declared on the local school over the teaching of subjects through the Irish language.|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0219/941799-mining-in-silvermines/|teideal=Mining In Silvermines|údar=1968|dáta=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0303/1119862-seanchai-coilin-o-cualain/|teideal=Seanchaí Cóilín Ó Cualáin / Scéalta Fiannaíochta Ó Ghaeltacht Chonamara|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1208/837410-garda-barracks/|teideal=Garda Barracks|údar=Féach|dáta=1981|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/1007/1252274-cearbhall-o-dalaigh/|teideal=Cearbhall Ó Dálaigh / Gaeilgeoir, Dlíodóir, Cúigiú Uachtarán Na hÉireann|údar=Féách|dáta=1976|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0131/1112184-older-people-in-need/|teideal=Older People In Need / Assistance For The Elderly|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1213/927069-esb-golden-jubilee/|teideal=ESB Golden Jubilee|údar=Féach|dáta=1977|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/1105/739890-paddy-gillan-artist/|teideal=Paddy Gillan Artist / Exhibition At The Project|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0318/602918-mick-lally-backstage-at-the-taibhdhearc-1974/|teideal=Backstage at the Taibhdhearc|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0330/690803-borstal-boy-in-new-york/|teideal=Borstal Boy on Broadway / Niall Tóibín Plays Behan in New York|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0228/856014-raidio-na-gaeltachta/|teideal=Raidió na Gaeltachta / Local Radio Service For An Ghaeltacht|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0507/1047913-what-does-the-european-parliament-do/|teideal=What Does The European Parliament Do? / Cork Opinions On European Politics|údar=Féach|dáta=1984|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0901/640744-beyond-pebbledash/|teideal=Little Boxes / Housing And Suburban Living|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1025/1006599-dublin-central-constituency/|teideal=Dublin Central Constituency|údar=Féach|dáta=1983|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0924/995742-gaelic-football-revival-in-dublin/|teideal=Gaelic Football Revival In Dublin / Mol An Óige Agus Tiocfaidh Siad|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0504/872430-connolly-brothers-hurley-makers/|teideal=Connolly Brothers Hurley Makers / Galway Hurling Brothers The Connollys|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0927/998479-president-sean-t-o-ceallaigh/|teideal=President Seán T Ó Ceallaigh / Polaiteoir, Poblachtánach, Baile Átha Cliathach|údar=Féach|dáta=1983|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0523/877244-michael-d-higgins-profile/|teideal=Michael D Higgins Profile / Michael D TD And Mayor Of Galway|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/0120/1190977-mercier-press-cork/|teideal=Mercier Press Cork / Cork Publishing House|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0614/970443-population-decline-in-leitrim/|teideal=Population Decline In Leitrim / Emigration Eroding Life In Leitrim|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Cláir RTÉ]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir Nuachta]] [[Catagóir:Meáin na Gaeilge]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Iriseoireacht imscrúdaitheach]] ihtigch6rbfswz2kc49oi8qfgrou2bb 1069861 1069765 2022-08-04T23:16:36Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Clár cúrsaí reatha [[Dátheangachas oifigiúil|dátheangach]] a chraol [[RTÉ]] ó 1967 go dti 1985 ab ea '''''Féach,''''' clár “an-láidir” nár chuir aon fhiacail ann.<ref name=":02" /> Chuir an clár tús ceart le hiriseoireacht teilifíse trí mheán na Gaeilge agus bhí “tréimhsí corraitheacha” ag an gclár ó thús deireadh.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> === Foireann === Tugadh árdán náisiúnta do na hiriseoirí [[Breandán Ó hEithir]] agus [[Proinsias Mac Aonghusa]], Éamonn Ó Muirí agus [[Eoghan Harris]], “cnámh droma an chláir”, agus meitheal nach raibh eagla orthu ábhar ar bith a chíoradh agus a gcuid tuairimí ina thaobh a nochtadh go poiblí[[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion|[[Breandán Ó hEithir]] sna [[1960idí]]]] Bíodh suas le 600,000 duine ag breathnú air agus é ina bhuaic. Bhí “lucht féachana chomh mór céanna aige” is a bhí ag “rud ar bith i mBéarla” ag an am.<ref name=":02" /> Bhí seo amhlaidh in ainneoin go raibh foireann ''Féach'' gan stiúideo ceart ó sheachtain go seachtain agus go raibh 13 léiritheoir ag an gclár in imeacht trí bliana. === Cláir === Chomh maith leis na mórcheisteanna sin a scagadh, chraoladh foireann ''Féach'' clár faoi “chúrsaí liteartha” agus litríochta ar bhonn rialta, áit a mbíodh leithéidí Sheáin Uí Ríordáin agus Máirtín Ó Direáin á gcur faoi agallamh. Ba é an craoltóir Aindreas Ó Gallchóir a bhíodh i mbun na n-agallamh sin de ghnáth. Craoltóir agus cainteoir breá eile a bhíodh le cloisteáil ar an gclár ab ea Diarmaid Ó Muirithe, a dhéanadh guthú ar an-chuid cláracha faisnéise de chuid RTÉ chomh maith. === 1985 === [[Proinsias Mac Aonghusa]] a bhí ina fhear eagair ar an gclár nuair a beartaíodh deireadh a chur leis i 1985. Buaileadh breoite é le linn dó bheith ar saoire an t-am sin agus an fhaid is a bhí sé san ospidéal, shocraigh [[Muiris Mac Conghail]] (Cheannasaí na gClár ag an am) deireadh a chur leis. A fhianaise sin “nár thaitin sé leis an mbunaíocht”.<ref name=":02" /> Fógraíodh gur theastaigh ó Mac Conghail go mbeadh clár nua ann a dhíreodh ar chúrsaí Gaeltachta seachas ar chúrsaí náisiúnta agus idirnáisiúnta. == Féach freisin == * [[Breandán Ó hEithir]] * Cartlann ar rte.ie<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0310/600821-cil-in-the-london-irish-centre-1968/|teideal=Emigrant Irish Speakers London|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1222/668416-going-home-for-christmas-1969/|teideal=Going Home For Christmas|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1013/651891-poet-michael-hartnett-renounces-the-english-language/|teideal=Poet Michael Hartnett Renounces the English Language|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0323/689045-no-fleadh-cheoil-for-enniscorthy/|teideal=No Fleadh Cheoil for Enniscorthy|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1019/913666-curragh-training-for-zambian-cadets/|teideal=Curragh Training For Zambian Soldiers|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2095-dunnes-strike/629857-meeting-bishop-desmond-tutu/|teideal=Meeting Bishop Desmond Tutu|údar=Féach|dáta=1985|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=teEfaLuhOcg|teideal=Bernadette Devlin as Gaeilge|údar=Féach|dáta=1969|dátarochtana=2022}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/category/lifestyle/2018/0109/932080-dublin-nightlife/|teideal=Dublin Nightlife|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/923-st-patricks-day-as-seen-on-tv/505835-hurling-in-belgium/|teideal=Hurling in Belgium|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0402/691722-childrens-play-areas/|teideal=Children's Play Areas|údar=Féach|dáta=1970|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0305/684501-seachtain-na-gaeilge-new-naionra-for-clondalkin-children/|teideal=New Naíonra for Clondalkin Children|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0316/947909-uilleann-pipes-maker/|teideal=Uilleann Pipes Maker|údar=Féách|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0719/979779-bray-tourism/|teideal=Bray Tourism|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2012-wood-quay/2014-dig-protests-and-legal-action/609343-bulldozing-of-wood-quay/|teideal=Bulldozing of Wood Quay|údar=Féach|dáta=1979|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2013/0730/465381-satchmo-visits-dublin-1967/|teideal=Satchmo Visits Dublin / Louis Armstrong jazz trumpet player|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0619/883844-wolfe-tone-commemoration/|teideal=Wolfe Tone Commemoration|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0907/903048-gaeltacht-rath-chairn/|teideal=Gaeltacht Ráth Chairn / Connemara Migrants In Meath|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1002/1000502-rathlin-island-emigration/|teideal=Rathlin Island Emigration / Rathlin Island off the Antrim coast is struggling to provide work|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0327/1038907-intriguing-tory-island/|teideal=Intriguing Tory Island|údar=Féach|dáta=1074|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0301/771828-learning-irish-in-carraroe/|teideal=Learning Irish In An Cheathrú Rua / Foghlaim Gaeilge sa gCeathrú Rua|údar=Féach|dáta=1969|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0524/1051452-ahascragh-school-strike/|teideal=Ahascragh School Strike / Seán Mac Donncha ː some parents defy a boycott declared on the local school over the teaching of subjects through the Irish language.|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0219/941799-mining-in-silvermines/|teideal=Mining In Silvermines|údar=1968|dáta=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0303/1119862-seanchai-coilin-o-cualain/|teideal=Seanchaí Cóilín Ó Cualáin / Scéalta Fiannaíochta Ó Ghaeltacht Chonamara|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1208/837410-garda-barracks/|teideal=Garda Barracks|údar=Féach|dáta=1981|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/1007/1252274-cearbhall-o-dalaigh/|teideal=Cearbhall Ó Dálaigh / Gaeilgeoir, Dlíodóir, Cúigiú Uachtarán Na hÉireann|údar=Féách|dáta=1976|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0131/1112184-older-people-in-need/|teideal=Older People In Need / Assistance For The Elderly|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1213/927069-esb-golden-jubilee/|teideal=ESB Golden Jubilee|údar=Féach|dáta=1977|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/1105/739890-paddy-gillan-artist/|teideal=Paddy Gillan Artist / Exhibition At The Project|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0318/602918-mick-lally-backstage-at-the-taibhdhearc-1974/|teideal=Backstage at the Taibhdhearc|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0330/690803-borstal-boy-in-new-york/|teideal=Borstal Boy on Broadway / Niall Tóibín Plays Behan in New York|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0228/856014-raidio-na-gaeltachta/|teideal=Raidió na Gaeltachta / Local Radio Service For An Ghaeltacht|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0507/1047913-what-does-the-european-parliament-do/|teideal=What Does The European Parliament Do? / Cork Opinions On European Politics|údar=Féach|dáta=1984|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0901/640744-beyond-pebbledash/|teideal=Little Boxes / Housing And Suburban Living|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1025/1006599-dublin-central-constituency/|teideal=Dublin Central Constituency|údar=Féach|dáta=1983|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0924/995742-gaelic-football-revival-in-dublin/|teideal=Gaelic Football Revival In Dublin / Mol An Óige Agus Tiocfaidh Siad|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0504/872430-connolly-brothers-hurley-makers/|teideal=Connolly Brothers Hurley Makers / Galway Hurling Brothers The Connollys|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0927/998479-president-sean-t-o-ceallaigh/|teideal=President Seán T Ó Ceallaigh / Polaiteoir, Poblachtánach, Baile Átha Cliathach|údar=Féach|dáta=1983|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0523/877244-michael-d-higgins-profile/|teideal=Michael D Higgins Profile / Michael D TD And Mayor Of Galway|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/0120/1190977-mercier-press-cork/|teideal=Mercier Press Cork / Cork Publishing House|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0614/970443-population-decline-in-leitrim/|teideal=Population Decline In Leitrim / Emigration Eroding Life In Leitrim|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0924/645908-oireachtas-na-gaeilge-held-in-connemara-gaeltacht-1974/|teideal=Oireachtas na Gaeilge in Connemara Gaeltacht|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0422/783633-opening-of-culturlann-na-heireann/|teideal=Opening of Cultúrlann na hÉireann / Comhaltas Ceoltóirí Cultúrlann Opens In Monkstown|údar=Féach|dáta=1976|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/1323-patrick-kavanagh/1332-death-of-patrick-kavanagh/336108-death-of-patrick-kavanagh/|teideal=Death of poet Patrick Kavanagh / Kavanagh’s Old Friends|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/688-elections/695-general-election-1982-february/139434-tony-gregory/|teideal=Tony Gregory / Newly elected TD outlines the problems in his Dublin constituency.|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0914/1165109-return-to-inis-mor/|teideal=Return To Inis Mór / Breandán Ó hEithir returns to his birthplace Inis Mór, the largest of the Aran Islands.|údar=Féach|dáta=1975|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1014/651985-gael-linns-21st-birthday-celebrations/|teideal=21st Birthday For Gael Linn / Gael Linn celebrates its 21st birthday with a programme of commemorative events.|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1006/650380-inside-the-damer-theatre-1969/|teideal=Inside The Damer Theatre / Irish Language Theatre|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0615/708235-bernadette-devlin-fights-to-keep-her-seat/|teideal=Bernadette Devlin Fights to Keep Her Seat / On the Campaign Trail With Bernadette Devlin|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0422/610197-irish-anti-apartheid-movement-50-years-old/|teideal=Irish Anti-Apartheid Movement 50 Years Old|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0210/503390-concerns-about-all-ireland-hurling-final-1984/|teideal=Concerns About All Ireland Hurling Final / All-Ireland Hurling Final For Semple Stadium|údar=Féach|dáta=1984|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/1216/1267165-irish-college-paris-library/|teideal=Irish College Paris Library / La Bibliothèque Du Centre Culturel Irlandais|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1027/827379-irish-film-board-controversy/|teideal=Irish Film Board Controversy / Producers Unhappy With Film Board|údar=Féach|dáta=1981|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0518/789200-pocket-sized-gaeltachts/|teideal=Pocket Sized Gaeltachts / A Small But Fiercely Alive Gaeltacht Community - Cúil Aodha|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/1013/1171244-cuil-aodha-beekeeping/|teideal=Cúil Aodha Beekeeping|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0408/1129324-hume-street-occupation/|teideal=Hume Street Occupation / The Battle For Hume Street Dublin Continuesx|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1012/823436-irish-school-in-ballymun/|teideal=Irish School In Ballymun / Gaelscoil Baile na Munna|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0618/1148199-preschool-problems/|teideal=Preschool Problems in Dublin / Playgroups For All?|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0321/949047-artist-paul-henry/|teideal=Artist Paul Henry / An exhibition of the work of artist Paul Henry opens at the Oriel Gallery in Dublin.|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0718/979464-darlin-girls-from-clare/|teideal=Darlin' Girls From Clare / Rince Ceol Agus Cailíní Álainn|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0519/1139335-inis-oirr/|teideal=Inis Oírr / ’Sé Inis Oírr an t-oileán is lú de na trí oileán Áirainn|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Cláir RTÉ]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir Nuachta]] [[Catagóir:Meáin na Gaeilge]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Iriseoireacht imscrúdaitheach]] jinkdcik37t3mk6x46l6qi8afgkaxwo 1069862 1069861 2022-08-04T23:18:31Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{Teideal Iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Clár cúrsaí reatha [[Dátheangachas oifigiúil|dátheangach]] a chraol [[RTÉ]] ó 1967 go dti 1985 ab ea '''''Féach,''''' clár “an-láidir” nár chuir aon fhiacail ann.<ref name=":02" /> Chuir an clár tús ceart le hiriseoireacht teilifíse trí mheán na Gaeilge agus bhí “tréimhsí corraitheacha” ag an gclár ó thús deireadh.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> === Foireann === Tugadh árdán náisiúnta do na hiriseoirí [[Breandán Ó hEithir]] agus [[Proinsias Mac Aonghusa]], Éamonn Ó Muirí agus [[Eoghan Harris]], “cnámh droma an chláir”, agus meitheal nach raibh eagla orthu ábhar ar bith a chíoradh agus a gcuid tuairimí ina thaobh a nochtadh go poiblí[[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion|[[Breandán Ó hEithir]] sna [[1960idí]]]] Bíodh suas le 600,000 duine ag breathnú air agus é ina bhuaic. Bhí “lucht féachana chomh mór céanna aige” is a bhí ag “rud ar bith i mBéarla” ag an am.<ref name=":02" /> Bhí seo amhlaidh in ainneoin go raibh foireann ''Féach'' gan stiúideo ceart ó sheachtain go seachtain agus go raibh 13 léiritheoir ag an gclár in imeacht trí bliana. === Cláir === Chomh maith leis na mórcheisteanna sin a scagadh, chraoladh foireann ''Féach'' clár faoi “chúrsaí liteartha” agus litríochta ar bhonn rialta, áit a mbíodh leithéidí Sheáin Uí Ríordáin agus Máirtín Ó Direáin á gcur faoi agallamh. Ba é an craoltóir Aindreas Ó Gallchóir a bhíodh i mbun na n-agallamh sin de ghnáth. Craoltóir agus cainteoir breá eile a bhíodh le cloisteáil ar an gclár ab ea Diarmaid Ó Muirithe, a dhéanadh guthú ar an-chuid cláracha faisnéise de chuid RTÉ chomh maith. === 1985 === [[Proinsias Mac Aonghusa]] a bhí ina fhear eagair ar an gclár nuair a beartaíodh deireadh a chur leis i 1985. Buaileadh breoite é le linn dó bheith ar saoire an t-am sin agus an fhaid is a bhí sé san ospidéal, shocraigh [[Muiris Mac Conghail]] (Cheannasaí na gClár ag an am) deireadh a chur leis. A fhianaise sin “nár thaitin sé leis an mbunaíocht”.<ref name=":02" /> Fógraíodh gur theastaigh ó Mac Conghail go mbeadh clár nua ann a dhíreodh ar chúrsaí Gaeltachta seachas ar chúrsaí náisiúnta agus idirnáisiúnta. == Féach freisin == * [[Breandán Ó hEithir]] * Cartlann ar rte.ie<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0310/600821-cil-in-the-london-irish-centre-1968/|teideal=Emigrant Irish Speakers London|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1222/668416-going-home-for-christmas-1969/|teideal=Going Home For Christmas|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1013/651891-poet-michael-hartnett-renounces-the-english-language/|teideal=Poet Michael Hartnett Renounces the English Language|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0323/689045-no-fleadh-cheoil-for-enniscorthy/|teideal=No Fleadh Cheoil for Enniscorthy|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1019/913666-curragh-training-for-zambian-cadets/|teideal=Curragh Training For Zambian Soldiers|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2095-dunnes-strike/629857-meeting-bishop-desmond-tutu/|teideal=Meeting Bishop Desmond Tutu|údar=Féach|dáta=1985|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=teEfaLuhOcg|teideal=Bernadette Devlin as Gaeilge|údar=Féach|dáta=1969|dátarochtana=2022}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/category/lifestyle/2018/0109/932080-dublin-nightlife/|teideal=Dublin Nightlife|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/923-st-patricks-day-as-seen-on-tv/505835-hurling-in-belgium/|teideal=Hurling in Belgium|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0402/691722-childrens-play-areas/|teideal=Children's Play Areas|údar=Féach|dáta=1970|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0305/684501-seachtain-na-gaeilge-new-naionra-for-clondalkin-children/|teideal=New Naíonra for Clondalkin Children|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0316/947909-uilleann-pipes-maker/|teideal=Uilleann Pipes Maker|údar=Féách|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0719/979779-bray-tourism/|teideal=Bray Tourism|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2012-wood-quay/2014-dig-protests-and-legal-action/609343-bulldozing-of-wood-quay/|teideal=Bulldozing of Wood Quay|údar=Féach|dáta=1979|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2013/0730/465381-satchmo-visits-dublin-1967/|teideal=Satchmo Visits Dublin / Louis Armstrong jazz trumpet player|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0619/883844-wolfe-tone-commemoration/|teideal=Wolfe Tone Commemoration|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0907/903048-gaeltacht-rath-chairn/|teideal=Gaeltacht Ráth Chairn / Connemara Migrants In Meath|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1002/1000502-rathlin-island-emigration/|teideal=Rathlin Island Emigration / Rathlin Island off the Antrim coast is struggling to provide work|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0327/1038907-intriguing-tory-island/|teideal=Intriguing Tory Island|údar=Féach|dáta=1074|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0301/771828-learning-irish-in-carraroe/|teideal=Learning Irish In An Cheathrú Rua / Foghlaim Gaeilge sa gCeathrú Rua|údar=Féach|dáta=1969|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0524/1051452-ahascragh-school-strike/|teideal=Ahascragh School Strike / Seán Mac Donncha ː some parents defy a boycott declared on the local school over the teaching of subjects through the Irish language.|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0219/941799-mining-in-silvermines/|teideal=Mining In Silvermines|údar=1968|dáta=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0303/1119862-seanchai-coilin-o-cualain/|teideal=Seanchaí Cóilín Ó Cualáin / Scéalta Fiannaíochta Ó Ghaeltacht Chonamara|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1208/837410-garda-barracks/|teideal=Garda Barracks|údar=Féach|dáta=1981|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/1007/1252274-cearbhall-o-dalaigh/|teideal=Cearbhall Ó Dálaigh / Gaeilgeoir, Dlíodóir, Cúigiú Uachtarán Na hÉireann|údar=Féách|dáta=1976|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0131/1112184-older-people-in-need/|teideal=Older People In Need / Assistance For The Elderly|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1213/927069-esb-golden-jubilee/|teideal=ESB Golden Jubilee|údar=Féach|dáta=1977|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/1105/739890-paddy-gillan-artist/|teideal=Paddy Gillan Artist / Exhibition At The Project|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0318/602918-mick-lally-backstage-at-the-taibhdhearc-1974/|teideal=Backstage at the Taibhdhearc|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0330/690803-borstal-boy-in-new-york/|teideal=Borstal Boy on Broadway / Niall Tóibín Plays Behan in New York|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0228/856014-raidio-na-gaeltachta/|teideal=Raidió na Gaeltachta / Local Radio Service For An Ghaeltacht|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0507/1047913-what-does-the-european-parliament-do/|teideal=What Does The European Parliament Do? / Cork Opinions On European Politics|údar=Féach|dáta=1984|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0901/640744-beyond-pebbledash/|teideal=Little Boxes / Housing And Suburban Living|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1025/1006599-dublin-central-constituency/|teideal=Dublin Central Constituency|údar=Féach|dáta=1983|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0924/995742-gaelic-football-revival-in-dublin/|teideal=Gaelic Football Revival In Dublin / Mol An Óige Agus Tiocfaidh Siad|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0504/872430-connolly-brothers-hurley-makers/|teideal=Connolly Brothers Hurley Makers / Galway Hurling Brothers The Connollys|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0927/998479-president-sean-t-o-ceallaigh/|teideal=President Seán T Ó Ceallaigh / Polaiteoir, Poblachtánach, Baile Átha Cliathach|údar=Féach|dáta=1983|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0523/877244-michael-d-higgins-profile/|teideal=Michael D Higgins Profile / Michael D TD And Mayor Of Galway|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/0120/1190977-mercier-press-cork/|teideal=Mercier Press Cork / Cork Publishing House|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0614/970443-population-decline-in-leitrim/|teideal=Population Decline In Leitrim / Emigration Eroding Life In Leitrim|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0924/645908-oireachtas-na-gaeilge-held-in-connemara-gaeltacht-1974/|teideal=Oireachtas na Gaeilge in Connemara Gaeltacht|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0422/783633-opening-of-culturlann-na-heireann/|teideal=Opening of Cultúrlann na hÉireann / Comhaltas Ceoltóirí Cultúrlann Opens In Monkstown|údar=Féach|dáta=1976|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/1323-patrick-kavanagh/1332-death-of-patrick-kavanagh/336108-death-of-patrick-kavanagh/|teideal=Death of poet Patrick Kavanagh / Kavanagh’s Old Friends|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/688-elections/695-general-election-1982-february/139434-tony-gregory/|teideal=Tony Gregory / Newly elected TD outlines the problems in his Dublin constituency.|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0914/1165109-return-to-inis-mor/|teideal=Return To Inis Mór / Breandán Ó hEithir returns to his birthplace Inis Mór, the largest of the Aran Islands.|údar=Féach|dáta=1975|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1014/651985-gael-linns-21st-birthday-celebrations/|teideal=21st Birthday For Gael Linn / Gael Linn celebrates its 21st birthday with a programme of commemorative events.|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1006/650380-inside-the-damer-theatre-1969/|teideal=Inside The Damer Theatre / Irish Language Theatre|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0615/708235-bernadette-devlin-fights-to-keep-her-seat/|teideal=Bernadette Devlin Fights to Keep Her Seat / On the Campaign Trail With Bernadette Devlin|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0422/610197-irish-anti-apartheid-movement-50-years-old/|teideal=Irish Anti-Apartheid Movement 50 Years Old|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0210/503390-concerns-about-all-ireland-hurling-final-1984/|teideal=Concerns About All Ireland Hurling Final / All-Ireland Hurling Final For Semple Stadium|údar=Féach|dáta=1984|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/1216/1267165-irish-college-paris-library/|teideal=Irish College Paris Library / La Bibliothèque Du Centre Culturel Irlandais|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1027/827379-irish-film-board-controversy/|teideal=Irish Film Board Controversy / Producers Unhappy With Film Board|údar=Féach|dáta=1981|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0518/789200-pocket-sized-gaeltachts/|teideal=Pocket Sized Gaeltachts / A Small But Fiercely Alive Gaeltacht Community - Cúil Aodha|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/1013/1171244-cuil-aodha-beekeeping/|teideal=Cúil Aodha Beekeeping|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0408/1129324-hume-street-occupation/|teideal=Hume Street Occupation / The Battle For Hume Street Dublin Continuesx|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1012/823436-irish-school-in-ballymun/|teideal=Irish School In Ballymun / Gaelscoil Baile na Munna|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0618/1148199-preschool-problems/|teideal=Preschool Problems in Dublin / Playgroups For All?|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0321/949047-artist-paul-henry/|teideal=Artist Paul Henry / An exhibition of the work of artist Paul Henry opens at the Oriel Gallery in Dublin.|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0718/979464-darlin-girls-from-clare/|teideal=Darlin' Girls From Clare / Rince Ceol Agus Cailíní Álainn|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0519/1139335-inis-oirr/|teideal=Inis Oírr / ’Sé Inis Oírr an t-oileán is lú de na trí oileán Áirainn|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Cláir RTÉ]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir Nuachta]] [[Catagóir:Meáin na Gaeilge]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Iriseoireacht imscrúdaitheach]] 7v4xeuge1qdo77lxbtdbl009rc4nm7n 1069863 1069862 2022-08-04T23:19:56Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Clár cúrsaí reatha [[Dátheangachas oifigiúil|dátheangach]] a chraol [[RTÉ]] ó 1967 go dti 1985 ab ea '''''Féach,''''' clár “an-láidir” nár chuir aon fhiacail ann.<ref name=":02" /> Chuir an clár tús ceart le hiriseoireacht teilifíse trí mheán na Gaeilge agus bhí “tréimhsí corraitheacha” ag an gclár ó thús deireadh.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> === Foireann === Tugadh árdán náisiúnta do na hiriseoirí [[Breandán Ó hEithir]] agus [[Proinsias Mac Aonghusa]], Éamonn Ó Muirí agus [[Eoghan Harris]], “cnámh droma an chláir”, agus meitheal nach raibh eagla orthu ábhar ar bith a chíoradh agus a gcuid tuairimí ina thaobh a nochtadh go poiblí[[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion|[[Breandán Ó hEithir]] sna [[1960idí]]]] Bíodh suas le 600,000 duine ag breathnú air agus é ina bhuaic. Bhí “lucht féachana chomh mór céanna aige” is a bhí ag “rud ar bith i mBéarla” ag an am.<ref name=":02" /> Bhí seo amhlaidh in ainneoin go raibh foireann ''Féach'' gan stiúideo ceart ó sheachtain go seachtain agus go raibh 13 léiritheoir ag an gclár in imeacht trí bliana. === Cláir === Chomh maith leis na mórcheisteanna sin a scagadh, chraoladh foireann ''Féach'' clár faoi “chúrsaí liteartha” agus litríochta ar bhonn rialta, áit a mbíodh leithéidí Sheáin Uí Ríordáin agus Máirtín Ó Direáin á gcur faoi agallamh. Ba é an craoltóir Aindreas Ó Gallchóir a bhíodh i mbun na n-agallamh sin de ghnáth. Craoltóir agus cainteoir breá eile a bhíodh le cloisteáil ar an gclár ab ea Diarmaid Ó Muirithe, a dhéanadh guthú ar an-chuid cláracha faisnéise de chuid RTÉ chomh maith. === 1985 === [[Proinsias Mac Aonghusa]] a bhí ina fhear eagair ar an gclár nuair a beartaíodh deireadh a chur leis i 1985. Buaileadh breoite é le linn dó bheith ar saoire an t-am sin agus an fhaid is a bhí sé san ospidéal, shocraigh [[Muiris Mac Conghail]] (Cheannasaí na gClár ag an am) deireadh a chur leis. A fhianaise sin “nár thaitin sé leis an mbunaíocht”.<ref name=":02" /> Fógraíodh gur theastaigh ó Mac Conghail go mbeadh clár nua ann a dhíreodh ar chúrsaí Gaeltachta seachas ar chúrsaí náisiúnta agus idirnáisiúnta. == Féach freisin == * [[Breandán Ó hEithir]] * Cartlann ar rte.ie<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0310/600821-cil-in-the-london-irish-centre-1968/|teideal=Emigrant Irish Speakers London|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1222/668416-going-home-for-christmas-1969/|teideal=Going Home For Christmas|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1013/651891-poet-michael-hartnett-renounces-the-english-language/|teideal=Poet Michael Hartnett Renounces the English Language|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0323/689045-no-fleadh-cheoil-for-enniscorthy/|teideal=No Fleadh Cheoil for Enniscorthy|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1019/913666-curragh-training-for-zambian-cadets/|teideal=Curragh Training For Zambian Soldiers|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2095-dunnes-strike/629857-meeting-bishop-desmond-tutu/|teideal=Meeting Bishop Desmond Tutu|údar=Féach|dáta=1985|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=teEfaLuhOcg|teideal=Bernadette Devlin as Gaeilge|údar=Féach|dáta=1969|dátarochtana=2022}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/category/lifestyle/2018/0109/932080-dublin-nightlife/|teideal=Dublin Nightlife|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/923-st-patricks-day-as-seen-on-tv/505835-hurling-in-belgium/|teideal=Hurling in Belgium|údar=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0402/691722-childrens-play-areas/|teideal=Children's Play Areas|údar=Féach|dáta=1970|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0305/684501-seachtain-na-gaeilge-new-naionra-for-clondalkin-children/|teideal=New Naíonra for Clondalkin Children|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0316/947909-uilleann-pipes-maker/|teideal=Uilleann Pipes Maker|údar=Féách|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0719/979779-bray-tourism/|teideal=Bray Tourism|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/2012-wood-quay/2014-dig-protests-and-legal-action/609343-bulldozing-of-wood-quay/|teideal=Bulldozing of Wood Quay|údar=Féach|dáta=1979|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2013/0730/465381-satchmo-visits-dublin-1967/|teideal=Satchmo Visits Dublin / Louis Armstrong jazz trumpet player|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0619/883844-wolfe-tone-commemoration/|teideal=Wolfe Tone Commemoration|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0907/903048-gaeltacht-rath-chairn/|teideal=Gaeltacht Ráth Chairn / Connemara Migrants In Meath|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1002/1000502-rathlin-island-emigration/|teideal=Rathlin Island Emigration / Rathlin Island off the Antrim coast is struggling to provide work|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0327/1038907-intriguing-tory-island/|teideal=Intriguing Tory Island|údar=Féach|dáta=1074|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0301/771828-learning-irish-in-carraroe/|teideal=Learning Irish In An Cheathrú Rua / Foghlaim Gaeilge sa gCeathrú Rua|údar=Féach|dáta=1969|language=ga|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0524/1051452-ahascragh-school-strike/|teideal=Ahascragh School Strike / Seán Mac Donncha ː some parents defy a boycott declared on the local school over the teaching of subjects through the Irish language.|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0219/941799-mining-in-silvermines/|teideal=Mining In Silvermines|údar=1968|dáta=Féach|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0303/1119862-seanchai-coilin-o-cualain/|teideal=Seanchaí Cóilín Ó Cualáin / Scéalta Fiannaíochta Ó Ghaeltacht Chonamara|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1208/837410-garda-barracks/|teideal=Garda Barracks|údar=Féach|dáta=1981|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/1007/1252274-cearbhall-o-dalaigh/|teideal=Cearbhall Ó Dálaigh / Gaeilgeoir, Dlíodóir, Cúigiú Uachtarán Na hÉireann|údar=Féách|dáta=1976|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0131/1112184-older-people-in-need/|teideal=Older People In Need / Assistance For The Elderly|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/1213/927069-esb-golden-jubilee/|teideal=ESB Golden Jubilee|údar=Féach|dáta=1977|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/1105/739890-paddy-gillan-artist/|teideal=Paddy Gillan Artist / Exhibition At The Project|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0318/602918-mick-lally-backstage-at-the-taibhdhearc-1974/|teideal=Backstage at the Taibhdhearc|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0330/690803-borstal-boy-in-new-york/|teideal=Borstal Boy on Broadway / Niall Tóibín Plays Behan in New York|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0228/856014-raidio-na-gaeltachta/|teideal=Raidió na Gaeltachta / Local Radio Service For An Ghaeltacht|údar=Féach|dáta=1972|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2019/0507/1047913-what-does-the-european-parliament-do/|teideal=What Does The European Parliament Do? / Cork Opinions On European Politics|údar=Féach|dáta=1984|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0901/640744-beyond-pebbledash/|teideal=Little Boxes / Housing And Suburban Living|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/1025/1006599-dublin-central-constituency/|teideal=Dublin Central Constituency|údar=Féach|dáta=1983|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0924/995742-gaelic-football-revival-in-dublin/|teideal=Gaelic Football Revival In Dublin / Mol An Óige Agus Tiocfaidh Siad|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0504/872430-connolly-brothers-hurley-makers/|teideal=Connolly Brothers Hurley Makers / Galway Hurling Brothers The Connollys|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0927/998479-president-sean-t-o-ceallaigh/|teideal=President Seán T Ó Ceallaigh / Polaiteoir, Poblachtánach, Baile Átha Cliathach|údar=Féach|dáta=1983|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2017/0523/877244-michael-d-higgins-profile/|teideal=Michael D Higgins Profile / Michael D TD And Mayor Of Galway|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/0120/1190977-mercier-press-cork/|teideal=Mercier Press Cork / Cork Publishing House|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0614/970443-population-decline-in-leitrim/|teideal=Population Decline In Leitrim / Emigration Eroding Life In Leitrim|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0924/645908-oireachtas-na-gaeilge-held-in-connemara-gaeltacht-1974/|teideal=Oireachtas na Gaeilge in Connemara Gaeltacht|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0422/783633-opening-of-culturlann-na-heireann/|teideal=Opening of Cultúrlann na hÉireann / Comhaltas Ceoltóirí Cultúrlann Opens In Monkstown|údar=Féach|dáta=1976|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/1323-patrick-kavanagh/1332-death-of-patrick-kavanagh/336108-death-of-patrick-kavanagh/|teideal=Death of poet Patrick Kavanagh / Kavanagh’s Old Friends|údar=Féach|dáta=1967|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/exhibitions/688-elections/695-general-election-1982-february/139434-tony-gregory/|teideal=Tony Gregory / Newly elected TD outlines the problems in his Dublin constituency.|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0914/1165109-return-to-inis-mor/|teideal=Return To Inis Mór / Breandán Ó hEithir returns to his birthplace Inis Mór, the largest of the Aran Islands.|údar=Féach|dáta=1975|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1014/651985-gael-linns-21st-birthday-celebrations/|teideal=21st Birthday For Gael Linn / Gael Linn celebrates its 21st birthday with a programme of commemorative events.|údar=Féach|dáta=1974|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/1006/650380-inside-the-damer-theatre-1969/|teideal=Inside The Damer Theatre / Irish Language Theatre|údar=Féach|dáta=1969|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2015/0615/708235-bernadette-devlin-fights-to-keep-her-seat/|teideal=Bernadette Devlin Fights to Keep Her Seat / On the Campaign Trail With Bernadette Devlin|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0422/610197-irish-anti-apartheid-movement-50-years-old/|teideal=Irish Anti-Apartheid Movement 50 Years Old|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2014/0210/503390-concerns-about-all-ireland-hurling-final-1984/|teideal=Concerns About All Ireland Hurling Final / All-Ireland Hurling Final For Semple Stadium|údar=Féach|dáta=1984|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2021/1216/1267165-irish-college-paris-library/|teideal=Irish College Paris Library / La Bibliothèque Du Centre Culturel Irlandais|údar=Féach|dáta=1982|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1027/827379-irish-film-board-controversy/|teideal=Irish Film Board Controversy / Producers Unhappy With Film Board|údar=Féach|dáta=1981|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/0518/789200-pocket-sized-gaeltachts/|teideal=Pocket Sized Gaeltachts / A Small But Fiercely Alive Gaeltacht Community - Cúil Aodha|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/1013/1171244-cuil-aodha-beekeeping/|teideal=Cúil Aodha Beekeeping|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0408/1129324-hume-street-occupation/|teideal=Hume Street Occupation / The Battle For Hume Street Dublin Continuesx|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1012/823436-irish-school-in-ballymun/|teideal=Irish School In Ballymun / Gaelscoil Baile na Munna|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0618/1148199-preschool-problems/|teideal=Preschool Problems in Dublin / Playgroups For All?|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0321/949047-artist-paul-henry/|teideal=Artist Paul Henry / An exhibition of the work of artist Paul Henry opens at the Oriel Gallery in Dublin.|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0718/979464-darlin-girls-from-clare/|teideal=Darlin' Girls From Clare / Rince Ceol Agus Cailíní Álainn|údar=Féach|dáta=1968|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0519/1139335-inis-oirr/|teideal=Inis Oírr / ’Sé Inis Oírr an t-oileán is lú de na trí oileán Áirainn|údar=Féach|dáta=1980|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Cláir RTÉ]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir Nuachta]] [[Catagóir:Meáin na Gaeilge]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Iriseoireacht imscrúdaitheach]] mo2ut05vo1rp2lwig8z50t85qavxgdk 0 9642 1069888 1052534 2022-08-05T04:09:08Z SeoMac 5102 WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna‎}} [[Íomhá:Greany Attu Woman.jpg|deas|250px|thumb|Bean Ailiútach agus a páiste, 1941]] Is iad na h'''Ailiútaigh''' (ainm féin: ''Unangax'', ''Unangan'', nó ''Unanga'') [[Na Meiriceánaigh Dhúchasacha|muintir dhúchasach]] na n[[Oileáin Ailiúit]] in [[Alasca]], ([[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]]), agus in Chukotka in oirthuaisceart na [[An Rúis|Rúise]]. Tá 17,000 Ailiútaigh ina gcónaí sna Stáit Aontaithe agus suas le 500 sa Rúis. Labhrann siad an teanga [[An Ailiúitis|Ailiúitis]] go traidisiúnta, teanga atá gaolta leis an [[Inuktitut]]. Tá Ailiúitis ag timpeall ar 150 duine sna Stáit Aontaithe, daoine aosta sa chuid is mó, agus roinnt céadta duine sa Rúis. Béarla nó Rúisis sa chuid is mó a labhraíonn na hAiliútaigh an lá atá inniu ann. ==Naisc sheachtracha== * [http://www.aleutcorp.com/ Suíomh an Aleut Corporation, dáta rochtana: 16-7-2015] * [http://www.aleutians.org Músaem na nAiliútach, 16-7-2015] {{síol}} {{DEFAULTSORT:Ailiútaigh}} [[Catagóir:Alasca]] [[Catagóir:Bundúchasaigh Mheiriceá]] [[Catagóir:Grúpaí eitneacha]] fpzffzilckbnviyqqval8bjka4e6udi 1069889 1069888 2022-08-05T04:10:08Z SeoMac 5102 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna‎}} Is iad na h'''Ailiútaigh''' (ainm féin: ''Unangax'', ''Unangan'', nó ''Unanga'') [[Na Meiriceánaigh Dhúchasacha|muintir dhúchasach]] na n[[Oileáin Ailiúit]] in [[Alasca]], ([[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]]), agus in Chukotka in oirthuaisceart na [[An Rúis|Rúise]]. Tá 17,000 Ailiútaigh ina gcónaí sna Stáit Aontaithe agus suas le 500 sa Rúis. Labhrann siad an teanga [[An Ailiúitis|Ailiúitis]] go traidisiúnta, teanga atá gaolta leis an [[Inuktitut]]. Tá Ailiúitis ag timpeall ar 150 duine sna Stáit Aontaithe, daoine aosta sa chuid is mó, agus roinnt céadta duine sa Rúis. Béarla nó Rúisis sa chuid is mó a labhraíonn na hAiliútaigh an lá atá inniu ann. [[Íomhá:Greany Attu Woman.jpg|deas|250px|thumb|clé|Bean Ailiútach agus a páiste, 1941]] ==Naisc sheachtracha== * [http://www.aleutcorp.com/ Suíomh an Aleut Corporation, dáta rochtana: 16-7-2015] * [http://www.aleutians.org Músaem na nAiliútach, 16-7-2015] {{síol}} {{DEFAULTSORT:Ailiútaigh}} [[Catagóir:Alasca]] [[Catagóir:Bundúchasaigh Mheiriceá]] [[Catagóir:Grúpaí eitneacha]] k0o0uv4jd1idpfp5vx9w5xuz09t0wvf 1069890 1069889 2022-08-05T04:10:47Z SeoMac 5102 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna‎}} Is iad na h'''Ailiútaigh''' (ainm féin: ''Unangax'', ''Unangan'', nó ''Unanga'') [[Na Meiriceánaigh Dhúchasacha|muintir dhúchasach]] na n[[Oileáin Ailiúit]] in [[Alasca]], ([[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]]), agus in Chukotka in oirthuaisceart na [[An Rúis|Rúise]]. Tá 17,000 Ailiútaigh ina gcónaí sna Stáit Aontaithe agus suas le 500 sa Rúis. Labhrann siad an teanga [[An Ailiúitis|Ailiúitis]] go traidisiúnta, teanga atá gaolta leis an [[Inuktitut]]. Tá Ailiúitis ag timpeall ar 150 duine sna Stáit Aontaithe, daoine aosta sa chuid is mó, agus roinnt céadta duine sa Rúis. Béarla nó Rúisis sa chuid is mó a labhraíonn na hAiliútaigh an lá atá inniu ann. [[Íomhá:Greany Attu Woman.jpg|250px|thumb|clé|Bean Ailiútach agus a páiste, 1941]] ==Naisc sheachtracha== * [http://www.aleutcorp.com/ Suíomh an Aleut Corporation, dáta rochtana: 16-7-2015] * [http://www.aleutians.org Músaem na nAiliútach, 16-7-2015] {{síol}} {{DEFAULTSORT:Ailiútaigh}} [[Catagóir:Alasca]] [[Catagóir:Bundúchasaigh Mheiriceá]] [[Catagóir:Grúpaí eitneacha]] guvu9ci9r1eii3d8pxfdbkmtbphuttq 0 10574 1069856 1064357 2022-08-04T22:22:15Z TGcoa 21229 /* Leabhair */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is bruachbhaile i dtuaisceart [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] in Éirinn é '''Baile Munna'''. Thosaigh an forbairt de Baile Munna i 1960 nuair a bhí géarchéim tithíochta i lár na cathrach. Tar éis é seo, bhí eolas maith ar Baile Munna mar gheall ar ná árasáin a bhí curtha suas. Tá Baile Munna suite in aice leis an aerfort chomh maith. Bhí plean athghiniúna deanta suas i 1997, de réir é sin scartáladh na hárasáin go leir agus cuireadh tithe agus taitneamhachtaí nua ina n-áit. Áfach, cailleadh an chuid is mó de na siopaí áitiúla mar gheall air an plean seo. Bhí costas thart ar 1 billiún don plean athghiiúna seo ó 2016. Tá Baile Munna suite in aice le Glas Naíon, Seantrabh agus Fionnghlas. ==Stair== In sna 1960 bhí go leor fadhbanna leis na tithe a bhí suas. Bhí a lán brú ar stoc tithíochta Baile Átha Cliath chun tithe a thógáil ar feadh an daonra a bhí ag ardú. I 1963, thit tithe I Sraid Bolton agus Sraid Fenian agus mharaigh ceithre daoine. Bhí ar corparáid Baile Átha Cliath bearta éigeandála a dhéanamh ar feadh an géarchéim. I 1966 thosaigh tógála ar na tithe éigeandála agus bhí siad críochnaithe I 1967<ref>https://omahonypike.ie/projects/ballymun-regeneration-masterplan/</ref>. Fuair Baile Munna droch ainm cúpla bliain ina dhiaidh na tithe a bheith suas. Fuair an áit ainm uafásach le fadhbanna sóisialta cosúil le mí-úsáid drugaí agus dífhostaíocht, agus bhí na meáin ag tabhairt drochchlúdaigh don cheantar. ==Spoirt== Tá cúpla foireann spoirt suite i Baile Munna. Tá dhá foireann soccer – St Pats Pheonix FC agus Ballymun United FC. Chomh maith leis sin tá dhá foireann GAA – Setanta Hurling Club agus Ballymun Kickhams GAA<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Ballymun_Kickhams_GAA</ref>. Imríonn club Setanta iománaíocht amháin agus imríonn Ballymun Kickhams peil amháin. Bunaíodh club Ballymun Kickhams I 1969 nuair a tháinig dhá clubanna le chéile, Ballymun Gaels agus C.J. Kickhams. Bhuaigh siad an chéad Craobh Peile Sinsear Bhaile Átha Cliath I 1982, an dara ceann I 1985, an tríú ceann I 2012 roimh an ceathrú ceann a bhuachan I 2020. I mí na Nollag 2012, bhuaigh siad an chead Cluiche Ceannais Peile Sinsir Laighean I gcoinne Portlaoise. Tar éis é sin fuair siad tríd go dtí an cluiche ceannais club All-Ireland nuair a chaill siad I gcoinne St. Bridids ó Ros Comáin. Ní raibh aon comórtas Peile Sinsir Laighean nó All-Ireland de réir an Corona Virus. Tá go leor imreoirí suntasach a d'imir le Baile Munna agus leis an foireann contae Baile Átha Cliath cosúil le Dermot Deasy, Paddy Christie, John McCarthy, Gerry McCaul agus Barney Rock. Chomh maith le ná daoine sin tá go leor imreoirí suntasach a bhfuil fós ag imirt le Baile Átha Cliath a bhfuil ó Baile Munna cosúil le Evan Comerford, Philly McMahon, John Small, Paddy Small, James McCarthy agus Dean Rock. ==Taitneamhachtaí== Tá go leor ar fáil i mBaile Munna. Bhí an ionad siopadoireachta an príomhfhoinse le haghaidh siopadóireachta ar feadh an chéad 40 bliain I mBaile Munna. Áfach, mar gheall ar athginiúint thosaigh an ionad siopadóireachta ag fholmhú – thosaigh cúpla siopaí ag dúnadh agus ní raibh aon siopaí eile cuireadh ina n-áit. Tá an ionad siopadóireachta fós ann innú ach ní ach cúpla siopaí fós oscailte. Tá Lidl tar éis oscailt ar an príomhbhóthar den straidbhaile i 2020. In áit sean-timpealláin íosbhealaigh tá coimpléasc cathartha nua tógtha. Tá An Axis, an ionad sláinte áitiúil, stáisiún garda agus go leor rudaí eile. Tá oifigí comhairle cathrach suite ann ach níl gach uile rud a bhí ann ar dtús báire fós le fháil ann. Tá dhá óstán ann, Travelodge agus Metro. Chomh maith leis sin tá ionad sport faoi úinéireacht na cathrach agus ionad fóillíochta. Bhí linn snamha ann ach I 2016 leagadh é toisc go raibh sé as feidhm ar feadh cúpla bliain. Leagadh siopa Bank of Ireland I 2017 agus bhí AIB cuireadh in aice leis an ionad sláinte. Tá go leor páirceanna agus clós súgartha tar éis a bheith cuireadh suas. Tá an t-aon IKEA in Éirinn suite díreach taobh amuigh den sráidbhaile. Agus tá cúple scoileanna suite ann chomh maith. Tá Gaelscoil bunscoile ann<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2016/1012/823436-irish-school-in-ballymun/|teideal=Irish School In Ballymun / Gaelscoil Baile na Munna|údar=Féach|dáta=1971|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> agus tá Trinity Comprehensive an t-aon meánscoil (Ballymun Comprehensive roimhe)<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Ballymun</ref>. ==Leabhair== I mí Meán Fómhair 2006, foilsigh Gill & Macmillan an leabhair ‘The Mun’ ó Lynn Connolly. Is é leabhair faoi stair Baile Munna ó bunaíodh é go stí athghiniúint an bhaile. Bhí an leabhair faoi taobh eile de Baile Munna, a bhfuil cuimhní cinn grámhara ag Lynn Connolly air. Bhí an leabhair faoi taobh de Baile Munna nach raibh le feiceáil san meáin. Dúirt Lynn go raibh an leabhair slí chun an scéal a chur díreach do daoine Baile Munna. Leabhair eile a foilsigh Gill & Macmillan na ‘Dying to Survive’. Seo leabhair faoi scéal Rachael Keogh, cónaitheoir I mBaile Munna a bhí andúileach hearóin. Thosaigh Rachael ag úsáid drugaí nuair a bhí sí 12 agus ar feadh na 15 bliana tar éis bhí sí ag úsáid gach cineál drugaí. I 2006, tar éis iarrachtaí cabhair a fháil, chuaigh sí go dtí an meáin chun an scéal a roinnt. I 2019, rinne Rachael leagan nuashonraithe den leabhair 10 bliain tar éis an chéad ceann a fhoilsiú<ref>https://www.gillbooks.ie/biography/biography/dying-to-survive-10-year-anniversary-edition</ref> ==Iompar== Tá go leor bealaí Dublin Bus ann go dtí lár na cathrach mar shampla uimhir 4,<ref>https://www.dublinbus.ie/Your-Journey1/Timetables/All-Timetables/4/</ref> 13 <ref>https://www.dublinbus.ie/Your-Journey1/Timetables/All-Timetables/13/</ref> agus 155 <ref>https://www.dublinbus.ie/Your-Journey1/Timetables/All-Timetables/181/</ref>. Leis sin tá an 17a agus an 220 a théann go dtí Baile Bhlainséir. Bhí an Metro North chun dul tríd an straidbhaile le stad faoi thalamh le dul isteach. Áfach, bhí athbheochan cuireadh ar pleananna don MetroLink trí thionscadal rialtais na hÉireann<ref>https://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/dublin-metro-stops-revealed-maps-show-location-of-stations-1.3400567</ref> Tógann sé thart ar 10 nóiméad i gcarr go dtí an t-aerfort ó Baile Munna agus thart ar 25 nóiméad go dtí lár na cathrach ó Baile Munna. ==Grianghraif eile== <gallery> File:Welcome to Ballymun bilingual sign (2019).jpg|thumb|200px|Comhartha fáilte go dtí Baile Munna File:Ballymun sculpture.jpg|thumb|right|150px|Dealbh Cathode/Anode ar an bPríomhshráid File:Ballymun Civic Centre bilingual sign (2019).jpg|thumb|left|150px|Comharthaí ag an ionad conláiste cathartha File:IKEA - BALLYMUN, DUBLIN, IRELAND - panoramio (2).jpg|thumb|IKEA </gallery> {{Ceantracha i mBaile Átha Cliath}} ==Tagairtí== <references/> 0k115ia1akvy1t4bl5c269gl6sxa49r 0 13273 1069760 1051143 2022-08-04T15:35:15Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B’údar, craoltóir, [[iriseoir]] agus scriptscríbhneoir é '''Breandán Ó hEithir''' ([[18 Eanáir]] [[1930]] – [[26 Deireadh Fómhair]] [[1990]]).<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.dib.ie/biography/o-heithir-breandan-a6370|teideal=Ó hEithir, Breandán {{!}} Dictionary of Irish Biography|language=en|work=www.dib.ie|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> Tá cur amach ag léitheoirí ar na húrscéalta ''Lig Sinn i gCathú'' agus ''Sionnach ar Mo Dhuán,'' a raibh an-ráchairt orthu.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/faraor-gan-o-heithir-anseo-chun-deileail-leis-an-sceal/|teideal=Faraor gan Ó hEithir anseo chun déileáil leis an scéal…|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> Leabhar cuimhní cinn is ea ''An Nollaig Thiar'', tá ''The Begrudger’s Guide to Irish Politics,'' ar cheann de na leabhra is greannmhaire agus is géarchúisí faoin bpolaitíocht in Éirinn sa 20ú haois, agus tá ''Over the Bar'' i measc na sárshaothar faoi [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]]. Obair in ‘am saor’ a ghin na saothar sin den chuid is mó, áfach, mar is le hiriseoireacht a shaothraigh sé a bheatha. [[Íomhá:Breandán Ó hEithir.jpg|clé|mion]] == Óige == Rugadh é ar an 18 Eanáir 1930 i m[[Bóthar na Trá]]. Is in [[Inis Mór]] ar [[Oileáin Árann]] a tógadh é, áit a raibh a thuismitheoirí, Delia (Bríd) Ní Fhlatharta agus Pádraig Ó hEithir, ina mbunmhúinteoirí. Ba dheirfiúr leis an scríbhneoir clúiteach [[Liam Ó Flaithearta]] í a mháthair. D’fhreastail sé ar scoil náisiúnta Chill Rónáin. Is i gColáiste Éinde i n[[Gaillimh]] a fuair sé a chuid meánoideachais, a bhí ar cheann de na Coláistí Oiliúna múinteoireachta ag an am. Ní raibh suim aige i mbun-mhúinteoireacht. D’éirigh leis scoláireacht Ollscoile a fháil. Is cúrsa BA a shocraigh sé a dhéanamh in g[[Coláiste na hOllscoile, Gaillimh]]. [[Gaeilge]], [[Béarla]], [[Stair]] agus [[Fealsúnacht]], na hábhair a roghnaigh sé. D’éirigh sé as an nGaeilge tar éis na chéad bhliana, óir bhí sí leadránach agus leisce air staidéar a dhéanamh ar an tSean-Ghaeilge. Ní dhearna sé scrúdú na céime. Tá sé ráite gur ghoill sé air ina dhiaidh sin nár chríochnaigh sé a chéim. B’fhéidir go raibh an saol sóisialta a bhí i gCathair na Gaillimhe ag an am rómhaith. [[Íomhá:Breandán Ó hEithir2.jpg|mion]] == Saol oibre == Fuair sé post i gComhdháil Náisiúnta na Gaeilge i 1952 mar thimire leabhar, ag taisteal na tíre ag díol leabhair an Chlub Leabhar i scoileanna agus i siopaí. Bhris bord na Comhdhála as a phost é i 1954, mar gheall ar thimpiste a bheith aige le veain na Comhdhála. Chaith sé dhá bhliain ag obair ina eagarthóir leis an gcomhlacht foilsitheoireachta Gaeilge, Sáirséal agus Dill. Thosaigh sé ag scríobh don iris ''Comhar'' i 1956. Bhíodh alt míosúil aige ann faoin ainm cleite Conchubhar. Chaith sé tréimhsí ina eagarthóir ar an iris freisin sna [[1970idí|seascaidí]]. Ceapadh ina eagarthóir Gaeilge ar Scéala Éireann (''Irish Press'', nach maireann) é in Eanáir na bliana 1957. Bhí colún rialta, ''Tús a’ Phota'', aige gach seachtain sa [[Sunday Press]], chomh maith le heagarthóireacht a dhéanamh ar ailt a bhíodh á scríobh ag scríbhneoirí eile san [[Irish Press]] agus san [[Evening Press]]. Is i Scéala Éireann a d’fhoghlaim Breandán a cheird mar iriseoir. B’iriseoir é i nGaeilge agus i mBéarla. Thosaigh Breandán a shaol craoltóireachta le Raidió Éireann sna caogaidí, timpeall an ama chéanna ar thosaigh sé ag obair le Scéala Éireann. Bhíodh clár aige féin agus Donncha Ó Laoire do scoileanna dar teideal ''Ar Fud na Tíre'', ag cur agallaimh ar dhaltaí. Bhíodh Breandán freisin ag craoladh píosaí cainte ar an gclár raidió, ''Aeriris'', a chuir [[Proinsias Mac Aonghusa]] i láthair. Phós Breandán Catherine Von Hildebrand i mí Lúnasa 1957. Cé gur i b[[Páras]] a rugadh Catherine, b’as [[Sligeach]] a máthair agus as an nGearmáin a hathair. Tháinig sí go [[Baile Átha Cliath]] as an g[[An Cholóim|Colóim]] le céim a dhéanamh níos luaithe an bhliain sin, nuair a casadh Breandán uirthi. Bhí cúigear clainne orthu, ceathrar mac agus iníon. D’fhan Breandán ina phost le Scéala Éireann go dtí go ndeachaigh sé chun na hIar-Ghearmáine i 1963 ar feadh bliain go leith. Anseo luigh sé leis an scríbhneoireacht, idir iriseoireacht agus obair chruthaitheach, chomh maith le bheith ag foghlaim Gearmáinise. [[Íomhá:RTÉ logo (1961–1966).svg|mion|Teilifís éireann (lógó 1961-1966)]] Nuair a d’fhill Breandán ar [[Éire|Éirinn]] ag deireadh na bliana 1964, ní raibh aon phost buan aige. Ach, ní raibh sé díomhaoin. Thosaigh sé ar cholún rialta seachtainiúil a scríobh don [[Irish Times]] agus é sa Ghearmáin. D’fhill sé mar eagarthóir ar [[Comhar]]. Chuir sé i láthair clár nua faisnéise raidió, ''Coicíosán'', agus thosaigh sé ag craoladh an seanchlár, ''Ar Fud na Tíre'', faoi ainm nua, ''Mol an Óige''. === ''Féach'' === Bhí sé ag obair ar an gclár nua teilifíse seachtainiúil ''[[Féach]]'' ó 1967, i dteannta leithéidí [[Proinsias Mac Aonghusa|Phroinsias Mhic Aonghusa]] agus Éamoinn Uí Mhuirí agus na léiritheoirí Eoghan Harris agus Seán Ó Mórdha. Bhíodh timpeall 600,000 ag breathnú air agus é i mbarr a réime, a bhuíochas sin cuid mhór do Bhreandáin. Fostaíodh ar conradh le [[RTÉ]] é i 1968. Shuigh Eoghan Harris agus Ó hEithir síos le chéile i 1968 agus gur chuir siad rompu clár a dhéanamh ‘a bheadh chomh maith sin go mbeadh ar Bhéarlóirí…féachaint air – ''that no educated man or woman could miss it''!’.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/30-bliain-o-shin-um-an-dtaca-seo-a-tugadh-na-chead-cheimeanna-chun-deireadh-a-chur-le-feach/|teideal=30 bliain ó shin um an dtaca seo a tugadh na chéad chéimeanna chun deireadh a chur le ‘Féach’|údar=Kevin Hickey|dáta=27 Iúil 2015|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> {{Main|Féách}} === Páras agus bás === In Aibreán 1983, d’fhág Breandán RTÉ le cloí lena chuid scríbhneoireachta. Bhí leabhar in aghaidh na bliana ag teacht óna pheann. Bhíodh sé ag caitheamh sealanna i b[[Páras]], áit a raibh suaimhneas aige ag scríobh agus ag dul ar thurais in áiteanna eile ar fud na cruinne. I bPáras a buaileadh tinn faoi dheireadh é i bhFómhar na bliana 1990. D’fhill sé ar Bhaile Átha Cliath agus chuir a dhochtúir isteach in [[Ospidéal Naomh Uinseann]] é. Fuair sé bás ansin le h[[ailse]] ar an 26 Deireadh Fómhair 1990. == Saothair == Tá cuid mhór dá shaothar iriseoireachta le fáil sna bailiúcháin as ''Comhar'', i gcartlann an ''Irish Times'' agus ''Scéala <ref name=":0" />'' Tá samplaí dá shaothar agus cuntais ar a charaíocht leis an teanga in ''Iomramh Aonair'', beathaisnéis Uí Eithir a scríobh Liam Mac Con Iomaire agus léargas air freisin in ''Sáirséal agus Dill'', ''Scéal Foilsitheora'' le Cian Ó hÉigeartaigh agus Aoileann Nic Gearailt.<ref>{{Lua idirlín|url=https://cic.ie/shop/leabhair/neamhfhicsean/breandan-o-heithir-iomramh-aonair/|teideal=Breandán Ó hEithir – Iomramh Aonair|language=ga-IE|work=Cló Iar-Chonnacht|dátarochtana=2021-10-26}}</ref> Scríobh sé timpeall dosaen leabhar ar fad agus scríobh sé leabhair i nGaeilge agus i mBéarla. Foilsíodh a chéad úrscéal, ''Lig Sinn i gCathú'', i 1976. Fuair sé ardmholadh ó na léirmheastóirí agus bhí an-díol air. Tá an t-[[úrscéal]] lonnaithe i mBaile an Chaisil le linn dheireadh seachtaine fhorógra na Poblachta sa mbliain 1949. Fuair sé duais Oireachtais agus Gradam an Oireachtais mar gheall ar ard-chaighdeán na scríbhneoireachta inti. Scriptscríbhneoir a bhí ann. I measc na scripteanna a scríobh sé, bhí ''Fear Bhaile Átha Cliath'', faoi [[Pádraig Mac Piarais|Phádraig Mac Piarais]], ''There Goes Cré na Cille'', ar Mháirtín Ó Cadhain, agus ''Flight from the Snipe Grass'', faoi bhánú na tuaithe i gContae Mhaigh Eo sna [[1950idí|caogaidí]]. Ní bhfuair an dara húrscéal a scríobh sé, ''Sionnach ar mo Dhuán'' (1988), an oiread céanna moladh ó na léirmheastóirí. Ghoill cuid de na léirmheasanna seo air, cuid acu a scríobh go raibh an leabhar rógháirsiúil. Bhain leabhar eile leis ''Over the Bar'' (1984), faoi [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann Lúthchleas Gael]], an-cháil amach. Mórán ar nós [[Studs Terkel]], an t-iriseoir Meiriceánach a raibh ardmheas aige air, bhí sé in ann an scéal aonair a shuíomh mar chuid de scéal an phobail i gcoitinne agus a chur in iúl le stíl phaiteanta, shimplí. Cheil an tsimplíocht sin cé chomh snasta is a bhí. Bhí sé thar a bheith deaslabhartha i nGaeilge agus i mBéarla ach anuas air sin, chaith sé dúthracht le saothrú na teangan.<ref name=":0" /> == Liosta leabhar == * ''Thar Ghealchathair Soir'' (1973) * ''Lig Sinn i gCathú'' (1976) * ''Willie the Plain Pint agus An Papa'' (1977) * ''Lead Us Into Temptation'' (1978) * ''Over the Bar'' (1984) * ''Ciarán Fitzgerald agus Foireann Rugbaí na hÉireann'' (1985) * ''A Begrudger's Guide to Irish Politics'' (1985) * ''This is Ireland'' (1987) * ''Sionnach ar mo Dhuán'' (1988) * ''An Nollaig Thiar'' (1989) * ''A Pocket History of Ireland'' (1989) * ''An Chaint sa tSráidbhaile'' (1991) * ''An Aran Reader'' (1991) == Féach freisin == * [[:Catagóir:Láithreoirí RTÉ Raidió 1|Láithreoirí RTÉ Raidió 1]] * [[Féách|''Féách'']] == Naisc sheachtracha == * [http://www.webcitation.org/query?id=1256577584957844&url=www.geocities.com/Athens/8308/oheithir.html Beathaisnéis - Breandán Ó hEithir (ga/de/sv)] == Tagairtí == {{reflist}}{{Daoine Nuacht agus Cúrsaí Reatha RTÉ}} [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha|Eithir, Breandán O h]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1930|Eithir, Breandán O h]] [[Catagóir:Básanna i 1990|Eithir, Breandán O h]] [[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe|Eithir, Breandán O h]] [[Catagóir:Iriseoirí The Irish Times|Eithir, Breandán O h]] [[Catagóir:Láithreoirí RTÉ Raidió 1]] [[Catagóir:Alumni Choláiste na hOllscoile, Gaillimh]] 4n5sancjfuyvd4r0r7uco6ojorm84pm 0 15044 1069849 1059894 2022-08-04T21:17:39Z TGcoa 21229 /* Beathaisnéis */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is [[amhránaí]] agus fidléir í '''Mairéad Ní Mhaonaigh''' (a rugadh sa bhliain [[1962]]) as [[Gaoth Dobhair]], [[Contae Dhún na nGall|Dún na nGall]], [[Éire]]. Tá clú agus cáil ar Mhairéad mar cheoltóir aonair agus mar bhall ar an grúpa [[Altan]]. == Beathaisnéis == Tógadh í féin, a deartháir Gearóid agus a deirfiúr Anna i gCois Claidí i n[[Gaoth Dobhair]], agus d'fhreastail sí ar Phobalscoil Ghaoth Dobhair. D'fhoghlaim sí a cuid amhrán agus ceoil óna hathair Proinsias (Francie) Ó Maonaigh agus a máthair Cití Ní Ghallchóir. Múinteoir agus príomhoide bunscoile ba ea a hathair i scoil an Luinnigh. Bhí cáil air mar fhidléir agus mar dhrámadóir (scríobh sé geamaireachtaí d'[[Amharclann Ghaoth Dobhair]] ar feadh na mblianta) agus mar chumadóir an amhráin 'Gleantán Glas Ghaoth Dobhair.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=FÉACH: Mairéad Ní Mhaonaigh agus a hiníon, Nia ar Chuan an Cheoil|url=https://www.rte.ie/gaeilge/2022/0203/1277561-feach-mairead-ni-mhaonaigh-agus-a-hinion-nia-ar-chuan-an-cheoil/|date=2022-02-03|language=ga}}</ref> D'fhoghlaim Mairéad an ceol óna hathair agus ón fhidléir cáiliúil Dinny McLaughlinn (a raibh an grúpa traidisiúnta Aileach aige). Casadh an ceoltóir Frankie Kennedy uirthi nuair a bhí sí cúig bliana déag d'aois agus chuaigh siad beirt le bunmhúinteoireacht i m[[Baile Átha Cliath]]. Chaith siad cúpla bliain ag seinm le chéile agus phós siad sa bhliain [[1981]]. Tar éis tamall de bhlianta d'éirigh siad as an mhúinteoireacht agus thosaigh ag seinm go lánaimseartha lena ngrúpa Altan. Fuair Frankie bás go hóg sa bhliain 1994. Ach lean Mairéad agus an grúpa ar aghaidh agus bhain cáil agus gradam idirnáisiúnta amach. Sa bhliain 2008, tháinig ''[[Imeall]]'' amach, a céad albam aonarach. Tá iníon ag Mairéad, Nia Byrne, fidléir agus amhránaí den scoth chomh maith.<ref name=":0" /> [[Íomhá:Mairéad Ní Mhaonaigh of Altan (64596765).jpg|mion|Cambridge Festival, 2003]] == Diosceolaíocht == === Albaim Aonaracha === * ''[[Imeall]]'' (2008) [[Íomhá:Canúintí Ceoil-Mairéad Ní Mhaonaigh-www.TG4.ie- 5781080682 97c3f2b4e0 o.jpg|mion|Canúintí Ceoil ar TG4, 2010]] === Le Frankie Kennedy === * ''Ceol Aduaidh'' (1983) * ''Altan'' (1987) [[Íomhá:Altanlive.jpg|mion|2010ː Altan in [[Minneapolis, Minnesota|Minneapolis]], MN Cedar Cultural Center; Ciarán Curran, Ciarán Tourish, Mairéad Ní Mhaonaigh, Dermot Byrne agus Dáithí Sproule]] === Altan === * ''The Red Crow'' (1990) * ''Harvest Storm'' (1991) * ''Island Angel'' (1993) * ''Once Again 1987- 93'' (1993) * ''The First Ten Years (1986-1995)'' (1995) * ''Blackwater'' (1996) * ''Best Of Altan'' (1997) * ''Runaway Sunday'' (1997) * ''Altan's Finest'' (1999) * ''Another Sky'' (2000) * ''The Blue Idol'' (2002) * ''Local Ground'' (2005) === String Sisters === * ''String Sisters Live'' (2007) * ''String Sisters Live DVD'' (2007) === Aoi-Cheoltóir === * ''Fiddle Sticks'' (1991 - ceoltóirí éagsúla) * ''The Holy Ground'' (1993 - Mary Black) * ''Little Sparrow'' (2001 - Dolly Parton) * ''Volume Three: Further In Time'' (2001 - Afro Celt Sound System) * ''Tráthnóna Beag Aréir'' (2008 - Albert Fry) == Féach freisin == * [[Altan]] == Naisc sheachtracha == * [http://www.mairead.ie Suíomh Oifigiúil - Mairéad Ní Mhaonaigh] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Mhaonaigh, Mairead Ni}} [[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1962]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine as Gaoth Dobhair]] [[Catagóir:Amhránaithe Éireannacha]] a1xmpvy6vdzfe1eiy2qss5m3ubxhe5m 0 18602 1069858 1054363 2022-08-04T22:33:46Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{Glanadh}} {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Comhlacht [[iarnród|iarnróid]] in [[Éire|Éirinn]] is ea '''Iarnród Éireann''' (IÉ; [[Béarla]]: ''Irish Rail''). Déanann IÉ freastal ar níos mó ná céad stáisiúin i 23 chontae i b[[Poblacht na hÉireann]] (gach contae i [[Mumha]], [[Laighean]], agus [[Connacht]]) agus trí chontae i d[[Tuaisceart Éireann]] ([[Contae an Dúin]], [[Contae Ard Mhacha]] agus [[Contae Aontroma]]). Na seirbhísí a sholáthraíonn sé ná ''Intercity'' (Idir-chathair), ''Commuter'' (Comaitéar) agus ''DART'' (traenacha leictreacha i gContaetha [[Contae Bhaile Átha Cliath|Átha Cliath]] agus [[Contae Chill Mhantáin|Chill Mhantáin]]). [[Íomhá:Iarnród Éireann train at Grand Canal Dock station - geograph.org.uk - 670436.jpg|mion|Aicme 201 Inneal Traenach Uí General Motors 3,200hp Uimhir 215]] Suas go dtí 2013, ba í Éire an t-aon stát san Aontas Eorpach nár cuireadh an Treorach AE 91/440 agus reachtaíocht eile cosúil i bhfeidhm. Séard i gceist leis an dtreorach ná riar an bonneagar Iarnróid agus an tseirbhís traenach a scaoil óna gcéile, ionas go mbeidh an bonneagar insroichte go bpoiblí agus é a bheith faoi riar ag comhlacht neamhspleách príobháideach. Ba bhaint ó dhualgas ar thaobh rialtas na Éireann é neamh ard a thug siad ar an reachtaíocht seo, agus mar sin i 2012, rinneadh comhcomharliú faoi athstruchtúrú a dhéanamh ar Iarnród Éireann. Tháinig an comhchomhairle chun deireadh ar 14 Márta 2013, nuair a bheartaítear riar an bonneagar Iarnróid a bheith de stiúradh ag dhá chomhlachtaí: riar an Iarnróid agus bainistíocht den bonneagar.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0314/947422-musical-train-journey/|teideal=Turas Na Samhlaíochta / Musical Train Journey / Léachtaí ar bord an traein idir Durlas agus Baile Átha Cliath eagraithe ag Iarnród Éireann.|údar=Cursaí|dáta=1993|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> ==Eagraíocht== [[Íomhá:Iarnród Éireann GM 071 Class no 086 Thurles North Tipperary.jpg|clé|mion|Aicme 071 Inneal Traenach Uí General Motors Uimhir 086 T]] Thart fá an t-am a bhunaíodh an comhlacht, tugtar an t-ainm "Irish Rail" orthu féin agus d'uchtaigh siad siombail "na cheithre Iarnróid". I 1994, bheartaigh an comhlacht an leagann Gaeilge den ainm a tharraing anuas agus í a chuir chun tosaigh ina mbranda comhlachta. De bharr sin chumadh siombail nua, giorraithe go "IÉ". Áfach, d'fhán na dhá leagann theangach mar bhall den ainm oifigiúil ("Iarnród Éireann - Irish Rail"). I 2013, tarraingítear branda dátheangach anuas. Tá seirbhísí traenach scartha i gceithre láithreacha réigiúnacha: - Seirbhísí ó thuaidh agus soir faoi riar ag Stáisiún Uí Chonghaille (An tSeirbhís ó thuaidh thoir go dtí Sligeach san áireamh) - Seirbhísí ó dheas agus thoir faoi riar ag Stáisiún Heuston [[Íomhá:Iarnrod Eireann Class 2900.jpg|mion|Aicme 29000 traein Uí CAF]] ==Stoc rolla i bhfeidhm ag Iarnród Éireann== Tá méíd na traenloingeas ar chomhaireamh 547 gCarráistí (gan an tSéirbhis Enterprise a thógáil san áireamh) *256 charráistí mar bhaill ag na seirbhísí Idirchathrach *148 gcarráistí mar bhaill ag na seirbhísí Commaitéir *134 charráistí mar bhaill ag na seirbhísí Méarlíne Átha Cliath (DART) *28 gcarráistí mar bhaill ag an Enterprise ó thuaidh go dtí Béal Feirste Traeinloingeas Idirchathrach agus an Enterprise *IE Aicme 201 Inneal Traenach *IE Aicme 22000 Aanod Iolrach Díosal *Mark 4 *Aonad Traenach Uí De Dietrich Traeinloingeas Commaitéir Stoc láithreach *IE Aicme 2600 Aanod Iolrach Díosal *IE Aicme 2800 Aanod Iolrach Díosal *IE Aicme 29000 Aanod Iolrach Díosal Iar-stoc *IE Aicme 2700 Aanod Iolrach Díosal *IE Aicme 2750 Aanod Iolrach Díosal ==== Traeinloingeas láithreach ==== {| class="wikitable" |----- bgcolor=#f9f9f9 ! rowspan="2" |&nbsp;Aicme&nbsp; ! rowspan="2" |Íomha ! rowspan="2" |Cineál ! colspan="2" |&nbsp;Uas-luas&nbsp; ! rowspan="2" |&nbsp;Méid na traenloingis&nbsp; ! rowspan="2" |&nbsp;Seirbhisí freastalte&nbsp; ! rowspan="2" |&nbsp;Bliain an tionscnaimh&nbsp; |----- bgcolor=#f9f9f9 !&nbsp;mph&nbsp; !&nbsp;km/h&nbsp; |- |[[CIE 071 Class|Aicme 071]] |[[File:Rathmore.JPG|100px]] |[[Diesel locomotive|Inneal Traenach Díosal]] |90 |145 |18 |Baile Átha Cliath-An Uaibh seirbhís lasta |1976 |- |[[CIÉ 8100 Class|Aicme 8100]] (Aicme 8300) |[[File:Bray IÉ-8314 22015.JPG|100px]] |Aanod Iolrach Leictreach |62 |100 |38 (40 roimhe) | Binn Éadair-Bré, Mullach Íde-Na Clocha Liatha (An tSeirbhís DART) |1984 |- |[[Coaching stock of Ireland#Mark 3 (1984-2009)|Marc 3]] |[[File:Belfast Central (3).JPG|Belfast Central (3)|100px]] |[[Head-end power|Feain Gineadóra]] |100 |160 |4 |Baile Átha Cliath-Béal Feirste (Enterprise) |1980<br>(Athchóirithe i 2009) |- |Aicme [[IE 2600 Class|2600]] |[[File:Fota 1.jpg|100px]] |Aanod Iolrach Díosal |70 |110 |16 (17 roimhe) |Seirbhísí Comaitéire Chorcaí |1994 |- |[[IE 201 Class|Aicme 201]] |[[Image:209, Moira.JPG|100px]] |Inneal Traenach Díosal |100 |160 |32 |Baile Átha Cliath-Corcaigh, Baile Átha Cliath-Béal Feirste (Enterprise) |1994-1995 |- |[[Coaching stock of Ireland#De Dietrich (1997-present)|Stoc rolla Ó De Dietrich]] |[[File:Belfast Central (1).jpg|Belfast Central (1)|100px]] |Carráistí Paisinéirí |90 |145 |28 |Baile Átha Cliath-Béal Feirste (Enterprise) |1996 |- |[[IE 2800 Class|Aicme 2800]] |[[Image:Limerick 1.jpg|100px]] |Aanod Iolrach Díosal |75 |120 |8 |Corcaigh & Luimneach Seirbhíse Comaitéire |2000 |- |[[IE 8500, 8510 and 8520 Classes|Aicme 8500]] |[[File:Howth Junction railway station in 2007.jpg|100px]] |Aanod Iolrach Leictreach |70 |110 |4 |Binn Éadair-Bré, Mullach Íde-Na Clocha Liatha (An tSeirbhís DART) |2001 |- |[[IE 8500, 8510 and 8520 Classes|Aicme 8510]] |[[File:8700 EMU - 8614.jpg|100px]] |Aanod Iolrach Leictreach |70 |110 |3 |Binn Éadair-Bré, Mullach Íde-Na Clocha Liatha (An tSeirbhís DART) |2002 |- |[[IE 29000 Class|Aicme 29000]] |[[File:29129 Drumcondra 2008-02-03.jpg|100px]] |Aanod Iolrach Díosal |75 |120 |29 |Baile Átha Cliath-Calafort Ros Láir, An tSeirbhís Comaitéire Bhaile Átha Cliath |2003-2005 |- |[[IE 8500, 8510 and 8520 Classes|Aicme 8520]] |[[File:DART Connolly.jpg|100px]] |Aanod Iolrach Leictreach |70 |110 |10 |Binn Éadair-Bré, Mullach Íde-Na Clocha Liatha (An tSeirbhís DART) |2004 |- |rowspan=2|[[Mark 4 (Iarnród Éireann)|Marc 4]] |[[File:IE MK4.JPG|100px]] |Carráistí Paisinéirí |rowspan=2|125 |rowspan=2|200 |rowspan=2|67 |rowspan=2|Baile Átha Cliath-Corcaigh |rowspan=2|2006 |- |[[Image:IE DVT 1.JPG|100px]] |Feain an thiománe |- |[[IE 22000 Class|Aicme 22000]] |[[File:DART Train - Iarnród Éireann (21568710462).jpg|100px]] |Aanod Iolrach Díosal |100 |160 |Sraith 28 3-gcarráiste, 25 4-charráiste & 10 5-carráiste |Corcaigh-Trá Lí, Baile Átha Cliath-Corcaigh, Gaillimh, Luimneach, Calafort Ros Láir, Sligeach, Loch Garman, Cathair na Mart (Calafort an Iarthair) |2007-2011 |- |} == An traeinloingeas sa todhchaí == De thoradh an bhorrtha in úsáid na dtraenacha thar roinnt bliana, tá scéim ar bun ag IÉ níos mó feithiclí a chur chun seirbhíse. Faoi láthair, reáchtáileann IÉ seirbhísí Mearlíne Átha Cliath (DART) a seit traenach ar 6 charráistí ar a laghad fad is atá dtraeinloingeas SIIC (Seirbhís Iarnróid Idir Cathrach) uilig curtha chun seirbhíse. Feasta, cuirfear scéim cennachán cumtha ag IÉ i bhfeidhm agus tarraingneofar anuas SIIC nua - ceannachán de 41 charráistí le seachadadh i 2021 ar dtús, lena dtarraingítear 3 thraenacha nua anuas chun seirbhíse agus an fuílleach in úsáid le haghaidh leathnú na gcarráistí traenacha eile go hidirmheánach. Freisin, tá sprioc déanta ag IÉ athsholáthair iomlán a dhéanamh ar thraeinloingeas Mearlíne Átha Cliath fad is atá an leathnú gréasán traenach ar bun. Beidh an creat Mearlíne Átha Cliath pleanáilte ag soláthar suas le 600 feithiclí ar sheit traenacha de 4 agus 8 (g)c(h)arráistí, lena bheidh leath dóibh ina dtraenacha AIL (Aonad Iolrach Leictreach) agus an leath eile ina dtraenacha ACIL (Aonad Cadhnra Iolrach Leictreach). == Féach freisin == * [[Córas Iompair Éireann]] * [[Stair iarnróid na hÉireann]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Comhlachtaí iompair]] [[Catagóir:Iarnród Éireann| ]] [[Catagóir:Iarnróid in Éirinn]] 979gcg1u5n4vuiwhs0pgw04ficzfjps 0 21860 1069772 949745 2022-08-04T16:29:40Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is iománaí [[Éire]]annach é '''Damien Hayes'''. As [[Contae na Gaillimhe]] dó, agus imríonn sé le [[CLG Chontae na Gaillimhe|foireann an chontae]]. Rugadh Hayes i b[[Port Omna]] sa bhliain 1982 agus imríonn sé le foireann an chlub sin chomh maith. Is tosaí é. Tá Craobh na hÉireann buaite aige lena chlub cé nach bhfuil an t-éacht céanna déanta aige le foireann an chontae. Tá gradam All-Star aige. == Tagairtí == {{reflist}} {{Síol}} {{DEFAULTSORT:Hayes, Damien}} [[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe|Hayes, Damien]] [[Catagóir:Iománaithe na Gaillimhe|Hayes, Damien]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1982]] [[Catagóir:Daoine beo]] 3zmqq7qbb5c0nuymr89xenv8rvgh96l 0 23847 1069891 669574 2022-08-05T04:12:54Z SeoMac 5102 Íomhá, WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna‎}} Is iad na '''Zhuang''' (na ''Bouчcueŋь'' nó na ''Bouxcuengh'' ina dteanga féin; 壮族 nó ''Zhuàngzú'' i Sínis) an ceann is líonmhaire de na mionlaigh eitneacha neamh-Shíneacha sa [[An tSín|tSín]]. Tá timpeall ar ocht milliún déag acu ann, agus an chuid is mó acu ina gcónaí i gCúige Guangzi i nDeisceart na Síne, áit a bhfuil féinrialtas dá gcuid féin acu. An teanga a labhraíonn siad, baineann sí le cine na [[teanga (cumarsáid)|dteangacha]] Tai-Kadai, agus gaol éigin aici leis an [[Téalainnis]], mar sin. [[Íomhá:Zhuang people of Longzhou Guangxi.jpg|thumb|clé]] {{síol}} [[Catagóir:Grúpaí eitneacha]] [[Catagóir:An tSín]] 60ph0o281hretxmla2vq2qqh5pp0w68 0 23894 1069742 798430 2022-08-04T13:16:47Z Kevin Scannell 340 WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Ceann de na cathracha is sine s[[an Fhionlainn]] í '''Rauma''' ([[Sualainnis]]: ''Raumo'') atá suite chois Mhuir na Bóitne, an chuid lárnach de Mhurascaill na Bóitne idir an Fhionlainn agus [[an tSualainn]]. Is iad na cathracha agus na ceantair thuaithe ina timpeall ná [[Pyhäranta]], [[Laitila]], [[Eurajoki]] agus [[Eura]]. Bunaíodh Rauma sa bhliain [[1442]]. Inniu, tá timpeall ar 40,000 duine ina gcónaí ansin. Tá iarsmaí áirithe ón [[Meánaois]] le feiceáil i Rauma - go háirithe Eaglais na Croise Ró-Naofa (''Pyhän Ristin kirkko'') agus fothracha Eaglais na Tríonóide Ró-Naofa (''Pyhän Kolminaisuuden kirkko'') - ach is é ''Vanha Rauma'' ("Sean-Rauma"), an chuid is sine den chathair, an radharc is mó a tharraingíonn turasóirí go Rauma ar na saolta seo, nó tá tithíocht adhmaid an tseancheantair aicmithe mar chuid den [[Suíomh Oidhreachta Domhanda|oidhreacht dhomhanda]] ag [[UNESCO|Eagraíocht Oideachais, Eolaíochta agus Chultúir na Náisiún Aontaithe]]. Dar leis na Fionlannaigh, áfach, is í canúint na cathrach an rud is suntasaí faoi Rauma. Labhraíonn muintir Rauma canúint ina bhfágtar cuid mhór d'iarmhíreanna na bhfocal ar lár, agus í breac le hiasachtaí Sualainnise agus, fiú, [[Béarla]] a tháinig ó bhéarlagair na mairnéalach. Tá an chanúint seo - ar a dtugtar "teanga Rauma", nó ''Rauma giäl'' sa "teanga" féin (''Rauman kieli'' a déarfaí i bh[[Fionlainnis]] chaighdeánach) - á saothrú ag scríbhneoirí inniu féin, ach ba é Hj. Nortamo (fíorainm: Frans Hjalmar Nordling, 1860-1931) an scríbhneoir a bhunaigh traidisiún liteartha na "teanga". [[Catagóir:Cathracha agus bailte san Fhionlainn]] 2101pegy9ed31guhi2k202iu58gym9e 0 24499 1069907 1057985 2022-08-05T09:08:38Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} [[Oileán]] in aice le cósta thoir theas na [[An tSín|Síne]] is ea '''an Téaváin''', nó '''Poblacht na Síne''' go hoifigiúil, nó ''Formósa'' mar a thugadh na [[An Phortaingéil|Portaingéalaigh]] air fadó - "oileán álainn" is brí le ''ilha formosa'' na Portaingéilise. [[Íomhá:Taiwan'sReliefMap-3.jpg|mion]] == Tíreolaíocht == Tá Oileán na Téaváine 394 chiliméadar ar fad agus 144 chiliméadar ar leithead, agus é scartha ó mhórthír na Síne ag Caolas na Téaváine, 180 ciliméadar ar leithead. De réir fortheilgean bhliantúil oifigiúil, bhí 23,374,274 duine ina gcónaí ar an oileán ar 18 mí Iúil 2018. Tá oileáin mhóra na [[An tSeapáin|Seapáine]] suite soir ó thuaidh ón Téaváin. Ag dul soir ón Téaváin, tiocfaidh muid ar Oileáin Ryukyu, ar cuid den tSeapáin iad chomh maith. [[Na hOileáin Fhilipíneacha]], arís, tá siad laisteas den Téaváin. [[Íomhá:Austronesian Languages Usage Map of Taiwan.svg|mion]] == Teangacha == Is í an t[[An tSínis|Sínis]] an [[teanga (cumarsáid)|teanga]] is mó a labhraítear sa Téaváin inniu, ach ar ndóigh, ní aon teanga amháin í. Úsáideann na Téavánaigh leagan den [[An Mhandairínis|Mhandairínis]] mar theanga chaighdeánach, cosúil le muintir na mórthíre, ach ní bhíonn an Mhandairínis ó dhúchas acu. Labhraíonn cuid acu an teanga ar a dtugtar "Téaváinis" (a dtugtar [[Hoclais na Téaváine]] uirthi chomh maith) go minic. Leagan den chanúint ''Min Nan'' atá ann go bunúsach - canúint a labhraítear i ndeisceart Chúige Fujian sa mhórthír freisin. Is minic a dhearctar ar chainteoirí na canúna seo mar ghrúpa eitneach ar leith, dream ar a dtugtar ''Hoklo''. Thairis sin, tá an chanúint ''Hakka'' ag mionlach mór de na Téavánaigh, canúint a bhíonn á labhairt i bpobail bheaga scartha ar fud dheisceart na Síne. Labhraítear teangacha Formósacha sa Téaváin chomh maith - teangacha beaga a bhfuil gaol acu leis na teangacha Malae-Pholainéiseacha, cosúil leis [[an Tagálaigis]], [[an Indinéisis]], [[an Mhalaeis]] agus [[an Mhaorais]], mar shampla. Tá na teangacha Formósacha ag géilleadh don tSínis go géar gasta, áfach. Cé go bhfuil rialtas na Téaváine ag iarraidh iad a athbheochan sna scoileanna inniu, ní féidir mórán athrú a aithint ar an gcuma atá ar an scéal. == Stair == [[Íomhá:Zeelandia from Dutch.jpg|mion|230px|Zeelandia, príomh-bhunáit na nOllannach i ndeisceart na Téaváine, sa bhliain 1635]] Tá áitreabh daonna éigin sa Téaváin le tríocha éigin míle bliain anuas, ach níor tháinig sinsir na "mbundúchasach" Téavánach (is é sin, a sinsir siúd a labhraíonn na teangacha Formósacha) go dtí an t-oileán ach timpeall ar cheithre mhíle bliain ó shin. Níor thosaigh na Sínigh ag cur fúthu san oileán roimh an [[15ú haois|15ú haois AD]], agus le fírinne, ba iad na hEorpaigh a chuidigh leis na Sínigh an Téaváin a mhíntíriú. Ba iad na Portaingéalaigh a bhaist an t-ainm ''Formósa'' ar an oileán sa bhliain 1544, ach ba iad na hOllannaigh ba thúisce a bhunaigh stáisiún trádála sa Téaváin, sa bhliain 1624. Thosaigh siad ag iompórtáil lucht oibre ó mhórthír na Síne, agus chuir a lán de na hoibrithe seo fúthu ansin go seasta. Go gairid ina dhiaidh sin, chuaigh na [[An Spáinn|Spáinnigh]] i dtír i dtuaisceart an oileáin, agus d'fhorghabh siad an chuid den oileán ina bhfuil cathair Keelung inniu. Sa bhliain 1642, áfach, chuir na hOllannaigh agus a gcuid comhghuaillithe dúchasacha ruaigeadh ar na Spáinnigh as an oileán. B'éigean do na hOllannaigh glanadh amach leo sa bhliain 1662, nuair a d'fhorghabh an t-aimiréal Síneach Koxinga é. San am seo, bhí na [[An Mhanchúir|Manchúraigh]] díreach ag cur deiridh le rítheaghlach Ming sa tSín, agus theastaigh ó Koxinga bunáit a chur ar bun sa Téaváin do lucht leanúna Ming. D'éirigh leis na Manchúraigh, áfach, oidhre deireanach an rítheaghlaigh a mharú. Mar sin, níor fhéad Koxinga ach stát neamhspleách a dhéanamh den Téaváin - Ríocht Tungning, mar a thugtaí air. Fuair Koxinga bás go gairid tar éis dó an stát a bhunú, ach mhair an ríocht go dtí an bhliain 1683, nuair a tháinig an t-Aimiréal Shi Lang ó Dheisceart [[Fujian]] le cabhlach mór cogaidh chun an t-oileán a ghabháil don tSín, a bhí á rialú ag rítheaghlach Manchúrach Qing anois. Ina dhiaidh sin féin, mhair na húdaráis Shíneacha go ceann i bhfad ag iarraidh na bundúchasaigh agus na foghlaithe mara san oileán a chloí, agus na Sínigh ón mórthír ag tonnadh isteach le cur fúthu sa Téaváin. Cosúil leis na hIndiaigh san [[An tIarthar Fiáin|Iarthar Fiáin]] bhí na bundúchasaigh ag cur ar a son in aghaidh na muintire isteach, agus bhí cathanna móra ann. [[Íomhá:1896 map of Taiwan.png|mionsamhail|upright|Léarscáil ón mbliain 1896]] Sna blianta 1894-5 bhí cogadh á chur idir an Fhrainc agus an tSín, agus cathanna á gcur in Oileáin Penghu agus i dtuaisceart na Téaváine. D'fhorghabh na Francaigh Keelung, baile cuain [[Taipei]], ar an 1 Meán Fómhair 1894, ach cúpla lá ina dhiaidh sin briseadh cath mór orthu in Tamsui. Bhí na Francaigh in ann roinnt cathanna a bhuachan fós, ach mar a d'iompaigh na cúrsaí amach ní raibh rath i ndán dá bhfeachtas timpeall Keelung, agus sa deireadh b'éigean dóibh glanadh leo as Keelung agus Oileáin Penghu. Sa bhliain 1885 rinneadh cúige inti féin den Téaváin - roimhe sin, ní raibh inti ach cuid de chúige Fujian. Sna sálaí ag an athrú stádais seo tháinig oibreacha móra forbartha, agus cuma nua-aimseartha á cur ar an Téaváin. Cuireadh seirbhísí poist ar bun san oileán, agus gearradh an chéad iarnród chomh maith. [[Íomhá:Hirohito in front of Governor General office 1923.jpg|mion|[[Hirohito]] i Taipei, 1923]] === An tSeapáin === Sna blianta 1894-5, áfach, chuir an tSín agus an tSeapáin cogadh ar a chéile, agus ba é toradh an chogaidh go ndeachaigh an Téaváin agus oileáin Penghu ó lámh na Síne go lámh na Seapáine. Iad siúd sa Téaváin ar rogha leo fanacht ina ngéillsinigh Shíneacha fágadh spás dhá bhliain acu lena gcuid maoine saolta san oileáin a dhíol agus cur fúthu ar an mórthír. Ní mó ná sásta a bhí na Téavánaigh leis an gconradh síochána seo - [[Conradh Shimonoseki]] - agus ar an 25 Bealtaine 1895, d'fhógair dornán státseirbhíseach ardchéimíochta Síneacha poblacht den Téaváin le muintir an oileáin a spreagadh chun frithbheartaíochta in aghaidh na Seapánach. Chuir na Seapánaigh ceannairc na "bpoblachtánach" faoi chois le lámh láidir, agus níor mhair an phoblacht oiread is leathbhliain, nó tháinig deireadh léi i Mí Dheireadh Fómhair na bliana céanna. Ní raibh poblacht cheart ann ach an oiread: na státseirbhísigh a bhunaigh í, bhí siad ag iarraidh cumhacht Impire na Síne a athbhunú san oileán seachas neamhspleáchas a bhaint amach don Téaváin. Bhí na Seapánaigh ag caitheamh go garbh gairgeach le muintir na Téaváine idir Shínigh agus bhundúchasaigh, ach ón taobh eile de ní féidir a rá gur tíorántacht gan mhaith a bhí idir lámhaibh acu. A mhalairt ar fad rinne siad a lán leis an oileán a thabhairt chun nua-aimsearthachta. Ghearr siad tuilleadh iarnród agus bóithre, agus d'fhorbair siad an córas scolaíochta. Chuir na Seapánaigh deireadh le sealgaireacht na gceann san oileán freisin. Bhí tionscal na ríse agus an tsiúcra ag dul i méadaíocht, agus sa bhliain 1939 bhí an Téaváin ar an seachtú táirgeoir siúcra ba mhó ar an domhan. San am chéanna bhí na Seapánaigh ag cogaíocht go brúidiúil le frithbheartaíocht mhuintir an oileáin a chloí. Ar dtús ba iad na treallchogaithe Síneacha a bhí á dtroid acu, agus ina dhiaidh sin, chrom siad ar na bundúchasaigh sna sléibhte a thabhairt chun síochána. Ba é ceannairc na treibhe úd ''Seediq'' i Wushe an teagmháil ab fhuiltí idir na Seapánaigh agus na Téavánaigh dhúchasacha. Mharaigh na ''Seediq'' 130 Seapánach i sráidbhaile Wushe ar an 27 Deireadh Fómhair 1930, agus maraíodh breis is míle ''Seediq'' nuair a tháinig na saighdiúirí Seapánacha ag imirt díoltais ar an treibh. Timpeall na bliana 1935 thosaigh na Seapánaigh ag tabhairt mhuintir na háite chun Seapánachais: chaithfidís cuma na Seapáinise a chur ar a gcuid ainmneacha agus Seapáinis a fhoghlaim is a labhairt le chéile, oiread agus ab fhéidir. Nuair a thosaigh an [[An Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda]], chuaigh fiche míle Téavánach sna saighdiúirí i bhfórsaí armtha na Seapáine. Mar shampla, bhí deartháir le Lee Teng-hui (polaiteoir Téavánach arbh é Uachtarán na Téaváine é sna blianta 1988-2000) ina shaighdiúir Seapánach le linn an chogaidh, agus fuair sé bás i bpáirc an áir sna hOileáin Fhilipíneacha. Bhaineadh Cabhlach Impiriúil na Seapáine an-leas as cuanta na Téaváine, agus bhí meitheal smaointe impiriúlachais an Chabhlaigh, "Grúpa an Bhuille Theas", lonnaithe in Ollscoil Impiriúil Taihoku in Taipei. I Mí Dheireadh Fómhair na bliana 1944 cuireadh mór-aerchath ar fud chóstaí thoir na Téaváine, Oileáin Ryukyu, agus Okinawa, idir na Meiriceánaigh agus na Seapánaigh, agus na haerdhíormaí Seapánacha a throid sa chath seo bhí siad lonnaithe sa Téaváin, an chuid is mó acu. Bhíodh na Meiriceánaigh ag buamáil na Téaváine freisin, ó bhí bunáiteanna míleata agus gléasraí tionsclaíochta de chuid na Seapánach san oileán. [[Íomhá:Surrender ceremony Taiwan 1945.jpg|mion|géilleadh gan choinníoll,1945]] === Tréimhse iarchogaidh === Ar an 25 Deireadh Fómhair 1945 thug Cabhlach na Stát Aontaithe isteach trúpaí míleata Síneacha - is é sin, trúpaí de chuid Phoblacht na Síne - go Taipei (nó Taihoku, mar a thugadh na Seapánaigh ar an áit) le go bhféadfaidís glacadh le géilleadh na Seapáine go hoifigiúil ansin. Shínigh an Ginearál Rikichi Ando, a bhí i gceannas ar na fórsaí armtha Seapánacha san oileán agus a raibh freagracht air as riarachán uile an oileáin mar Ghobharnóir Ginearáil, shínigh sé an conradh ar a dtugtar an Ionstraim um Ghéilleadh na Seapáine. Ansin, chuaigh an t-údarás ab airde sa Téaváin ó lámh Ando go lámh an Ghinearáil Chen Yi. D'fhógair Chen Yi gurbh é sin Lá Athbhronnta na Téaváine, ach ba é an tátal na gComhghuaillithe go raibh an Téaváin agus Oileáin Penghu faoi fhorlámhas na Seapáine i gcónaí, cé go raibh na hoileáin forghafa go míleata ag na Sínigh. Níor athraigh an dearcadh ach sa bhliain 1953. Tháinig sé chun solais go luath nach raibh muintir dhúchasach na Téaváine róshásta leis na míleataigh Shíneacha ón mórthír. Thairis sin, ní raibh róchuma ar na cúrsaí eacnamaíochta, agus na praghsanna ag dul i méadaíocht go géar gasta. Chaill rialtas Chen Yi gnaoi an phobail go sciobtha, agus i ndeireadh Mhí Feabhra 1947, d'éirigh ina chogadh dearg idir bunadh na Téaváine agus na saighdiúirí. Tháinig saighdiúirí ag coigistiú a cuid coigiltis ó sheanbhean a shaothraigh a cuid ag smuigleáil toitíní, agus chruinnigh na sluaite timpeall na háite ag caitheamh anuas ar na saighdiúirí. Ansin scaoil duine de na saighdiúirí urchar le rabhadh a thabhairt don tslua, ach má scaoil, mharaigh a philéar duine dá raibh i láthair, rud a chuir muintir na Téaváine ar an daoraí ar fad. D'éirigh bunadh an oileáin in aghaidh na Síneach ón mórthír, ach má d'éirigh, ní raibh lucht na mórthíre i bhfad ag cur na ceannairce seo faoi chois. Maraíodh na mílte Téavánaigh, idir ghnáthcheannairceoirí agus lucht scothaicme. Sa bhliain 1949, fuair na Cumannaigh an lámh in uachtar ar an mórthír, agus b'éigean do Chiang Kai-shek agus lucht a leanúna glanadh leo go dtí an Téaváin i ndeireadh na bliana céanna. Shocraigh dhá mhilliún duine ar fad de lucht leanúna Chiang fúthu san oileán. Chuir Chiang dlí an chogaidh i bhfeidhm ar an oileán, agus níor cuireadh an dlí sin as feidhm ach sa bhliain 1987. Idir an dá linn, áfach, baineadh úsáid fhairsing as na cumhachtaí éigeandála a bhronn an dlí ar na húdaráis, agus is iomaí easaontóirí a cuireadh chun báis nó a caitheadh i dtóin phríosúin. Ba í bagairt an Chumannachais an tsiocair leis an sceimhle seo, mar ba ghnách i ré an Chogaidh Fhuair. == Polaitíocht == [[Íomhá:Chiang Kai-shek in full uniform.jpeg|mionsamhail|[[Chiang Kai-shek]]|303x303px]] Is é is cúis leis an "neamhspleáchas" ''de facto'' atá ag an Téaváin inniu ná gur éalaigh cinnirí Pháirtí Náisiúnta na Síne, nó ''Guomindang'', ón mórthír go dtí an t-oileán nuair a bhris na Cumannaigh an cogadh cathartha orthu sa bhliain 1949. Ba é cinnire finscéalach Guomindang, [[Chiang Kai-shek]] (Jiang Jieshi), a bhí i gceannas orthu. Ina dhiaidh sin, ba é an páirtí sin a bhí ag rialú na Téaváine le lámh láidir - deachtóireacht aon pháirtí a bhí ann, cosúil leis an tSín Chumannach sa mhórthír, ach le fírinne is leis na deachtóireachtaí i Meiriceá Laidineach is fearr í a chur i gcomparáid. Bhí an dlí míleata i bhfeidhm ar an tír, agus na cearta daonna faoi leatrom. Thairis sin, ní raibh lucht leanúna Guomindang in ann airgead an stáit agus airgead an pháirtí a aithint thar a chéile. D'imigh sin, áfach, agus tháinig seo. Thart ar lár na n-ochtóidí, thosaigh an tUachtarán Chiang Ching-kuo - mac Chiang Kai-shek - leasuithe daonlathacha a chur i bhfeidhm, agus cheap sé Lee Teng-hui mar leas-Uachtarán. Téavánach go smior a bhí i Lee - is é sin, níor tháinig a mhuintir go dtí an t-oileán sa bhliain 1949. Comhartha eile daonlathais a bhí ann, nó bhí na Téavánaigh go mór faoi leatrom ina dtír féin ag deachtóireacht Guomindang. Sa bhliain 1987, bunaíodh an chéad pháirtí eile seachas Guomindang - an Páirtí Daonlathach Forásach. De thoradh na staire seo, is í an deighilt is tábhachtaí i b[[polaitíocht]] an oileáin inniu ná an teannas idir an campa "gorm" (Guomindang agus na páirtithe a thacaíonn leis) agus an campa "uaine" (na Daonlathaigh Fhorásacha agus na páirtithe a thacaíonn leo). Cuireann an campa gorm béim ar an uile-Shíneachas, ar an Mandairínis, ar an t-aon chultúr Síneach amháin, agus é ag dréim le hathaontú na Síne - is é sin, aontú na Téaváine leis an gcuid eile den tSín. Is é an campa uaine a gcampa siúd a dteastaíonn uathu neamhspleáchas ''de jure'' a bhaint amach don Téaváin, agus cuireann siad béim ar chultúr an oileáin féin agus ar an Téaváinis mar theanga ar leith. == Stádas Polaitiúil na Téaváine == {{Príomhalt|Poblacht na Síne}} [[Íomhá:We must liberate Taiwan(1958).jpg|mion|1958ː Póstaer i n[[Daon-Phoblacht na Síne|Daonphoblacht na Síne]]]] Is é stádas polaitiúil na Téaváine inniu ná gurb ionann an t-oileán (in éineacht le roinnt oileán beag ina timpeall) agus [[Poblacht na Síne]], poblacht a mhaíonn gurb í an t-oidhre ceart don stát a bhí ag rialú na Síne sular bhuaigh na [[Cumannachas|Cumannaigh]] an cogadh cathartha sa bhliain 1949. Maidir le rialtas [[Daon-Phoblacht na Síne|Dhaonphoblacht na Síne]] ar an mórthír, áfach, is é a dtuiscint ar an scéal nach bhfuil sa Téaváin ach cúige de chuid na Síne a bhfuil lucht ceannairce ina sheilbh. Ní hionann, go beacht, an Téaváin agus Poblacht na Síne, nó tá an Phoblacht sin i seilbh roinnt oileán beag timpeall na Téaváine, go háirithe Oileáin Penghu, nó na ''Pescadores'' ("Oileáin na nIascairí"), mar a thug na Portaingéalaigh orthu. Thairis sin, baineann an tOileán Glas nó ''Lü Dao'' agus Oileán na Magairlíní nó ''Lan Yu'' leis an Téaváin. Tá sé ina chnámh mhór spairne i bpolaitíocht na Téaváine, cé acu ba chóir don oileán an ficsean oifigiúil faoi "Phoblacht na Síne" a choinneáil i bhfeidhm nó poblacht neamhspleách ar leith a ghairm den Téaváin. Iontas na n-iontas, tá rialtas na Daonphoblachta níos sásta leis na cúrsaí mar atá siad. Is fearr leosan na Téavánaigh a bheith ag dearcadh orthu féin mar "chineál" Sínigh, ná ag dul le náisiúntacht ar leith, agus dá bhfógródh an Téaváin neamhspleáchas mar Phoblacht na Téaváine, thabharfadh arm na Síne Cumannaí ionsaí ar an oileán ar an toirt, mar is eagal le muintir na Téaváine. === Cosaint na Stát Aontaithe === Sa bhliain 2021, dúirt [[Joe Biden]] go ndéanfaidh [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] an Téaváin a chosaint i gcás ionsaí ón tSín.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.listennotes.com/podcasts/nuacht-mhall/23-deireadh-fómhair-2021-T5-P40GulId/|teideal=23 Deireadh Fómhair 2021 (Tiobraid Árann) - Nuacht Mhall (podcast)|údar=Conradh na Gaeilge, London|dáta=2021|language=ga|work=Listen Notes|dátarochtana=2022-02-15}}</ref> Tá dlí i bhfeidhm a deir go bhfuil ar Stáit Aontaithe Mheiriceá an Têaváin a chosaint ach níl aon sonraí i gceist maidir le céard a dhéanfaí i gcás ionsaithe. Fós inniu, tá na Meiriceánaigh ag iarraidh cloí le polasaí ar a dtugtar "éiginnteacht straitéiseach". [[Íomhá:Photo by Tsai Ing-wen.jpg|mion]] === 2022ː Cuairt Pelosi === I mí Lúnasa 2022, tháinig [[Nancy Pelosi]], Spéicéir [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Theach Ionadaithe na Stát Aontaith]]<nowiki/>e chuig an [[An Téaváin|Téaváin]], ar an bpolaiteoir Meiriceánach is sinsearaí le cuairt a thabhairt ar an Téaváin le fada an lá, agus d'ainneoin an fholáirimh a bhí tugtha ag Rialtas na Síne di gan cos a leagan ar an oileán.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Cuairt Nancy Pelosi ar an Téaváin cáinte ag an tSín|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0803/1313677-cuairt-nancy-pelosi-ar-an-teavain-cainte-ag-an-tsin/|date=2022-08-03|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> I gcruinniú a bhí aici le hUachtarán na Téaváine [[Tsai Ing-wen]], mhaígh Pelosi go bhfuil an Téaváin ar cheann de na sochaithe is saoire ar domhan agus gheall sí nach loicfeadh na Stáit Aontaithe ar an tír go brách. Dúirt Pelosi go bhfuil deis ann an comhar eacnamaíochta idir na Stáit Aontaithe agus an Téaváin a neartú i bhfianaise reachtaíochta nua i Washington.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Daon-Phoblacht na Síne|Dhaonphoblacht na Síne]] * [[Chiang Kai-shek]] == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:An tSín]] [[Catagóir:An Téaváin]] [[Catagóir:Tíortha na hÁise]] p8qfm934639pd95m2qu9bzvowlx3jme 1069923 1069907 2022-08-05T11:34:41Z Kevin Scannell 340 /* Teangacha */ téarma.ie wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} [[Oileán]] in aice le cósta thoir theas na [[An tSín|Síne]] is ea '''an Téaváin''', nó '''Poblacht na Síne''' go hoifigiúil, nó ''Formósa'' mar a thugadh na [[An Phortaingéil|Portaingéalaigh]] air fadó - "oileán álainn" is brí le ''ilha formosa'' na Portaingéilise. [[Íomhá:Taiwan'sReliefMap-3.jpg|mion]] == Tíreolaíocht == Tá Oileán na Téaváine 394 chiliméadar ar fad agus 144 chiliméadar ar leithead, agus é scartha ó mhórthír na Síne ag Caolas na Téaváine, 180 ciliméadar ar leithead. De réir fortheilgean bhliantúil oifigiúil, bhí 23,374,274 duine ina gcónaí ar an oileán ar 18 mí Iúil 2018. Tá oileáin mhóra na [[An tSeapáin|Seapáine]] suite soir ó thuaidh ón Téaváin. Ag dul soir ón Téaváin, tiocfaidh muid ar Oileáin Ryukyu, ar cuid den tSeapáin iad chomh maith. [[Na hOileáin Fhilipíneacha]], arís, tá siad laisteas den Téaváin. [[Íomhá:Austronesian Languages Usage Map of Taiwan.svg|mion]] == Teangacha == Is í an t[[An tSínis|Sínis]] an [[teanga (cumarsáid)|teanga]] is mó a labhraítear sa Téaváin inniu, ach ar ndóigh, ní aon teanga amháin í. Úsáideann na Téavánaigh leagan den [[An Mhandairínis|Mhandairínis]] mar theanga chaighdeánach, cosúil le muintir na mórthíre, ach ní bhíonn an Mhandairínis ó dhúchas acu. Labhraíonn cuid acu an teanga ar a dtugtar "Téaváinis" (a dtugtar [[Haiciainis na Téaváine]] uirthi chomh maith) go minic. Leagan den chanúint ''Min Nan'' atá ann go bunúsach - canúint a labhraítear i ndeisceart Chúige Fujian sa mhórthír freisin. Is minic a dhearctar ar chainteoirí na canúna seo mar ghrúpa eitneach ar leith, dream ar a dtugtar ''Hoklo''. Thairis sin, tá an chanúint ''Hakka'' ag mionlach mór de na Téavánaigh, canúint a bhíonn á labhairt i bpobail bheaga scartha ar fud dheisceart na Síne. Labhraítear teangacha Formósacha sa Téaváin chomh maith - teangacha beaga a bhfuil gaol acu leis na teangacha Malae-Pholainéiseacha, cosúil leis [[an Tagálaigis]], [[an Indinéisis]], [[an Mhalaeis]] agus [[an Mhaorais]], mar shampla. Tá na teangacha Formósacha ag géilleadh don tSínis go géar gasta, áfach. Cé go bhfuil rialtas na Téaváine ag iarraidh iad a athbheochan sna scoileanna inniu, ní féidir mórán athrú a aithint ar an gcuma atá ar an scéal. == Stair == [[Íomhá:Zeelandia from Dutch.jpg|mion|230px|Zeelandia, príomh-bhunáit na nOllannach i ndeisceart na Téaváine, sa bhliain 1635]] Tá áitreabh daonna éigin sa Téaváin le tríocha éigin míle bliain anuas, ach níor tháinig sinsir na "mbundúchasach" Téavánach (is é sin, a sinsir siúd a labhraíonn na teangacha Formósacha) go dtí an t-oileán ach timpeall ar cheithre mhíle bliain ó shin. Níor thosaigh na Sínigh ag cur fúthu san oileán roimh an [[15ú haois|15ú haois AD]], agus le fírinne, ba iad na hEorpaigh a chuidigh leis na Sínigh an Téaváin a mhíntíriú. Ba iad na Portaingéalaigh a bhaist an t-ainm ''Formósa'' ar an oileán sa bhliain 1544, ach ba iad na hOllannaigh ba thúisce a bhunaigh stáisiún trádála sa Téaváin, sa bhliain 1624. Thosaigh siad ag iompórtáil lucht oibre ó mhórthír na Síne, agus chuir a lán de na hoibrithe seo fúthu ansin go seasta. Go gairid ina dhiaidh sin, chuaigh na [[An Spáinn|Spáinnigh]] i dtír i dtuaisceart an oileáin, agus d'fhorghabh siad an chuid den oileán ina bhfuil cathair Keelung inniu. Sa bhliain 1642, áfach, chuir na hOllannaigh agus a gcuid comhghuaillithe dúchasacha ruaigeadh ar na Spáinnigh as an oileán. B'éigean do na hOllannaigh glanadh amach leo sa bhliain 1662, nuair a d'fhorghabh an t-aimiréal Síneach Koxinga é. San am seo, bhí na [[An Mhanchúir|Manchúraigh]] díreach ag cur deiridh le rítheaghlach Ming sa tSín, agus theastaigh ó Koxinga bunáit a chur ar bun sa Téaváin do lucht leanúna Ming. D'éirigh leis na Manchúraigh, áfach, oidhre deireanach an rítheaghlaigh a mharú. Mar sin, níor fhéad Koxinga ach stát neamhspleách a dhéanamh den Téaváin - Ríocht Tungning, mar a thugtaí air. Fuair Koxinga bás go gairid tar éis dó an stát a bhunú, ach mhair an ríocht go dtí an bhliain 1683, nuair a tháinig an t-Aimiréal Shi Lang ó Dheisceart [[Fujian]] le cabhlach mór cogaidh chun an t-oileán a ghabháil don tSín, a bhí á rialú ag rítheaghlach Manchúrach Qing anois. Ina dhiaidh sin féin, mhair na húdaráis Shíneacha go ceann i bhfad ag iarraidh na bundúchasaigh agus na foghlaithe mara san oileán a chloí, agus na Sínigh ón mórthír ag tonnadh isteach le cur fúthu sa Téaváin. Cosúil leis na hIndiaigh san [[An tIarthar Fiáin|Iarthar Fiáin]] bhí na bundúchasaigh ag cur ar a son in aghaidh na muintire isteach, agus bhí cathanna móra ann. [[Íomhá:1896 map of Taiwan.png|mionsamhail|upright|Léarscáil ón mbliain 1896]] Sna blianta 1894-5 bhí cogadh á chur idir an Fhrainc agus an tSín, agus cathanna á gcur in Oileáin Penghu agus i dtuaisceart na Téaváine. D'fhorghabh na Francaigh Keelung, baile cuain [[Taipei]], ar an 1 Meán Fómhair 1894, ach cúpla lá ina dhiaidh sin briseadh cath mór orthu in Tamsui. Bhí na Francaigh in ann roinnt cathanna a bhuachan fós, ach mar a d'iompaigh na cúrsaí amach ní raibh rath i ndán dá bhfeachtas timpeall Keelung, agus sa deireadh b'éigean dóibh glanadh leo as Keelung agus Oileáin Penghu. Sa bhliain 1885 rinneadh cúige inti féin den Téaváin - roimhe sin, ní raibh inti ach cuid de chúige Fujian. Sna sálaí ag an athrú stádais seo tháinig oibreacha móra forbartha, agus cuma nua-aimseartha á cur ar an Téaváin. Cuireadh seirbhísí poist ar bun san oileán, agus gearradh an chéad iarnród chomh maith. [[Íomhá:Hirohito in front of Governor General office 1923.jpg|mion|[[Hirohito]] i Taipei, 1923]] === An tSeapáin === Sna blianta 1894-5, áfach, chuir an tSín agus an tSeapáin cogadh ar a chéile, agus ba é toradh an chogaidh go ndeachaigh an Téaváin agus oileáin Penghu ó lámh na Síne go lámh na Seapáine. Iad siúd sa Téaváin ar rogha leo fanacht ina ngéillsinigh Shíneacha fágadh spás dhá bhliain acu lena gcuid maoine saolta san oileáin a dhíol agus cur fúthu ar an mórthír. Ní mó ná sásta a bhí na Téavánaigh leis an gconradh síochána seo - [[Conradh Shimonoseki]] - agus ar an 25 Bealtaine 1895, d'fhógair dornán státseirbhíseach ardchéimíochta Síneacha poblacht den Téaváin le muintir an oileáin a spreagadh chun frithbheartaíochta in aghaidh na Seapánach. Chuir na Seapánaigh ceannairc na "bpoblachtánach" faoi chois le lámh láidir, agus níor mhair an phoblacht oiread is leathbhliain, nó tháinig deireadh léi i Mí Dheireadh Fómhair na bliana céanna. Ní raibh poblacht cheart ann ach an oiread: na státseirbhísigh a bhunaigh í, bhí siad ag iarraidh cumhacht Impire na Síne a athbhunú san oileán seachas neamhspleáchas a bhaint amach don Téaváin. Bhí na Seapánaigh ag caitheamh go garbh gairgeach le muintir na Téaváine idir Shínigh agus bhundúchasaigh, ach ón taobh eile de ní féidir a rá gur tíorántacht gan mhaith a bhí idir lámhaibh acu. A mhalairt ar fad rinne siad a lán leis an oileán a thabhairt chun nua-aimsearthachta. Ghearr siad tuilleadh iarnród agus bóithre, agus d'fhorbair siad an córas scolaíochta. Chuir na Seapánaigh deireadh le sealgaireacht na gceann san oileán freisin. Bhí tionscal na ríse agus an tsiúcra ag dul i méadaíocht, agus sa bhliain 1939 bhí an Téaváin ar an seachtú táirgeoir siúcra ba mhó ar an domhan. San am chéanna bhí na Seapánaigh ag cogaíocht go brúidiúil le frithbheartaíocht mhuintir an oileáin a chloí. Ar dtús ba iad na treallchogaithe Síneacha a bhí á dtroid acu, agus ina dhiaidh sin, chrom siad ar na bundúchasaigh sna sléibhte a thabhairt chun síochána. Ba é ceannairc na treibhe úd ''Seediq'' i Wushe an teagmháil ab fhuiltí idir na Seapánaigh agus na Téavánaigh dhúchasacha. Mharaigh na ''Seediq'' 130 Seapánach i sráidbhaile Wushe ar an 27 Deireadh Fómhair 1930, agus maraíodh breis is míle ''Seediq'' nuair a tháinig na saighdiúirí Seapánacha ag imirt díoltais ar an treibh. Timpeall na bliana 1935 thosaigh na Seapánaigh ag tabhairt mhuintir na háite chun Seapánachais: chaithfidís cuma na Seapáinise a chur ar a gcuid ainmneacha agus Seapáinis a fhoghlaim is a labhairt le chéile, oiread agus ab fhéidir. Nuair a thosaigh an [[An Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda]], chuaigh fiche míle Téavánach sna saighdiúirí i bhfórsaí armtha na Seapáine. Mar shampla, bhí deartháir le Lee Teng-hui (polaiteoir Téavánach arbh é Uachtarán na Téaváine é sna blianta 1988-2000) ina shaighdiúir Seapánach le linn an chogaidh, agus fuair sé bás i bpáirc an áir sna hOileáin Fhilipíneacha. Bhaineadh Cabhlach Impiriúil na Seapáine an-leas as cuanta na Téaváine, agus bhí meitheal smaointe impiriúlachais an Chabhlaigh, "Grúpa an Bhuille Theas", lonnaithe in Ollscoil Impiriúil Taihoku in Taipei. I Mí Dheireadh Fómhair na bliana 1944 cuireadh mór-aerchath ar fud chóstaí thoir na Téaváine, Oileáin Ryukyu, agus Okinawa, idir na Meiriceánaigh agus na Seapánaigh, agus na haerdhíormaí Seapánacha a throid sa chath seo bhí siad lonnaithe sa Téaváin, an chuid is mó acu. Bhíodh na Meiriceánaigh ag buamáil na Téaváine freisin, ó bhí bunáiteanna míleata agus gléasraí tionsclaíochta de chuid na Seapánach san oileán. [[Íomhá:Surrender ceremony Taiwan 1945.jpg|mion|géilleadh gan choinníoll,1945]] === Tréimhse iarchogaidh === Ar an 25 Deireadh Fómhair 1945 thug Cabhlach na Stát Aontaithe isteach trúpaí míleata Síneacha - is é sin, trúpaí de chuid Phoblacht na Síne - go Taipei (nó Taihoku, mar a thugadh na Seapánaigh ar an áit) le go bhféadfaidís glacadh le géilleadh na Seapáine go hoifigiúil ansin. Shínigh an Ginearál Rikichi Ando, a bhí i gceannas ar na fórsaí armtha Seapánacha san oileán agus a raibh freagracht air as riarachán uile an oileáin mar Ghobharnóir Ginearáil, shínigh sé an conradh ar a dtugtar an Ionstraim um Ghéilleadh na Seapáine. Ansin, chuaigh an t-údarás ab airde sa Téaváin ó lámh Ando go lámh an Ghinearáil Chen Yi. D'fhógair Chen Yi gurbh é sin Lá Athbhronnta na Téaváine, ach ba é an tátal na gComhghuaillithe go raibh an Téaváin agus Oileáin Penghu faoi fhorlámhas na Seapáine i gcónaí, cé go raibh na hoileáin forghafa go míleata ag na Sínigh. Níor athraigh an dearcadh ach sa bhliain 1953. Tháinig sé chun solais go luath nach raibh muintir dhúchasach na Téaváine róshásta leis na míleataigh Shíneacha ón mórthír. Thairis sin, ní raibh róchuma ar na cúrsaí eacnamaíochta, agus na praghsanna ag dul i méadaíocht go géar gasta. Chaill rialtas Chen Yi gnaoi an phobail go sciobtha, agus i ndeireadh Mhí Feabhra 1947, d'éirigh ina chogadh dearg idir bunadh na Téaváine agus na saighdiúirí. Tháinig saighdiúirí ag coigistiú a cuid coigiltis ó sheanbhean a shaothraigh a cuid ag smuigleáil toitíní, agus chruinnigh na sluaite timpeall na háite ag caitheamh anuas ar na saighdiúirí. Ansin scaoil duine de na saighdiúirí urchar le rabhadh a thabhairt don tslua, ach má scaoil, mharaigh a philéar duine dá raibh i láthair, rud a chuir muintir na Téaváine ar an daoraí ar fad. D'éirigh bunadh an oileáin in aghaidh na Síneach ón mórthír, ach má d'éirigh, ní raibh lucht na mórthíre i bhfad ag cur na ceannairce seo faoi chois. Maraíodh na mílte Téavánaigh, idir ghnáthcheannairceoirí agus lucht scothaicme. Sa bhliain 1949, fuair na Cumannaigh an lámh in uachtar ar an mórthír, agus b'éigean do Chiang Kai-shek agus lucht a leanúna glanadh leo go dtí an Téaváin i ndeireadh na bliana céanna. Shocraigh dhá mhilliún duine ar fad de lucht leanúna Chiang fúthu san oileán. Chuir Chiang dlí an chogaidh i bhfeidhm ar an oileán, agus níor cuireadh an dlí sin as feidhm ach sa bhliain 1987. Idir an dá linn, áfach, baineadh úsáid fhairsing as na cumhachtaí éigeandála a bhronn an dlí ar na húdaráis, agus is iomaí easaontóirí a cuireadh chun báis nó a caitheadh i dtóin phríosúin. Ba í bagairt an Chumannachais an tsiocair leis an sceimhle seo, mar ba ghnách i ré an Chogaidh Fhuair. == Polaitíocht == [[Íomhá:Chiang Kai-shek in full uniform.jpeg|mionsamhail|[[Chiang Kai-shek]]|303x303px]] Is é is cúis leis an "neamhspleáchas" ''de facto'' atá ag an Téaváin inniu ná gur éalaigh cinnirí Pháirtí Náisiúnta na Síne, nó ''Guomindang'', ón mórthír go dtí an t-oileán nuair a bhris na Cumannaigh an cogadh cathartha orthu sa bhliain 1949. Ba é cinnire finscéalach Guomindang, [[Chiang Kai-shek]] (Jiang Jieshi), a bhí i gceannas orthu. Ina dhiaidh sin, ba é an páirtí sin a bhí ag rialú na Téaváine le lámh láidir - deachtóireacht aon pháirtí a bhí ann, cosúil leis an tSín Chumannach sa mhórthír, ach le fírinne is leis na deachtóireachtaí i Meiriceá Laidineach is fearr í a chur i gcomparáid. Bhí an dlí míleata i bhfeidhm ar an tír, agus na cearta daonna faoi leatrom. Thairis sin, ní raibh lucht leanúna Guomindang in ann airgead an stáit agus airgead an pháirtí a aithint thar a chéile. D'imigh sin, áfach, agus tháinig seo. Thart ar lár na n-ochtóidí, thosaigh an tUachtarán Chiang Ching-kuo - mac Chiang Kai-shek - leasuithe daonlathacha a chur i bhfeidhm, agus cheap sé Lee Teng-hui mar leas-Uachtarán. Téavánach go smior a bhí i Lee - is é sin, níor tháinig a mhuintir go dtí an t-oileán sa bhliain 1949. Comhartha eile daonlathais a bhí ann, nó bhí na Téavánaigh go mór faoi leatrom ina dtír féin ag deachtóireacht Guomindang. Sa bhliain 1987, bunaíodh an chéad pháirtí eile seachas Guomindang - an Páirtí Daonlathach Forásach. De thoradh na staire seo, is í an deighilt is tábhachtaí i b[[polaitíocht]] an oileáin inniu ná an teannas idir an campa "gorm" (Guomindang agus na páirtithe a thacaíonn leis) agus an campa "uaine" (na Daonlathaigh Fhorásacha agus na páirtithe a thacaíonn leo). Cuireann an campa gorm béim ar an uile-Shíneachas, ar an Mandairínis, ar an t-aon chultúr Síneach amháin, agus é ag dréim le hathaontú na Síne - is é sin, aontú na Téaváine leis an gcuid eile den tSín. Is é an campa uaine a gcampa siúd a dteastaíonn uathu neamhspleáchas ''de jure'' a bhaint amach don Téaváin, agus cuireann siad béim ar chultúr an oileáin féin agus ar an Téaváinis mar theanga ar leith. == Stádas Polaitiúil na Téaváine == {{Príomhalt|Poblacht na Síne}} [[Íomhá:We must liberate Taiwan(1958).jpg|mion|1958ː Póstaer i n[[Daon-Phoblacht na Síne|Daonphoblacht na Síne]]]] Is é stádas polaitiúil na Téaváine inniu ná gurb ionann an t-oileán (in éineacht le roinnt oileán beag ina timpeall) agus [[Poblacht na Síne]], poblacht a mhaíonn gurb í an t-oidhre ceart don stát a bhí ag rialú na Síne sular bhuaigh na [[Cumannachas|Cumannaigh]] an cogadh cathartha sa bhliain 1949. Maidir le rialtas [[Daon-Phoblacht na Síne|Dhaonphoblacht na Síne]] ar an mórthír, áfach, is é a dtuiscint ar an scéal nach bhfuil sa Téaváin ach cúige de chuid na Síne a bhfuil lucht ceannairce ina sheilbh. Ní hionann, go beacht, an Téaváin agus Poblacht na Síne, nó tá an Phoblacht sin i seilbh roinnt oileán beag timpeall na Téaváine, go háirithe Oileáin Penghu, nó na ''Pescadores'' ("Oileáin na nIascairí"), mar a thug na Portaingéalaigh orthu. Thairis sin, baineann an tOileán Glas nó ''Lü Dao'' agus Oileán na Magairlíní nó ''Lan Yu'' leis an Téaváin. Tá sé ina chnámh mhór spairne i bpolaitíocht na Téaváine, cé acu ba chóir don oileán an ficsean oifigiúil faoi "Phoblacht na Síne" a choinneáil i bhfeidhm nó poblacht neamhspleách ar leith a ghairm den Téaváin. Iontas na n-iontas, tá rialtas na Daonphoblachta níos sásta leis na cúrsaí mar atá siad. Is fearr leosan na Téavánaigh a bheith ag dearcadh orthu féin mar "chineál" Sínigh, ná ag dul le náisiúntacht ar leith, agus dá bhfógródh an Téaváin neamhspleáchas mar Phoblacht na Téaváine, thabharfadh arm na Síne Cumannaí ionsaí ar an oileán ar an toirt, mar is eagal le muintir na Téaváine. === Cosaint na Stát Aontaithe === Sa bhliain 2021, dúirt [[Joe Biden]] go ndéanfaidh [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] an Téaváin a chosaint i gcás ionsaí ón tSín.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.listennotes.com/podcasts/nuacht-mhall/23-deireadh-fómhair-2021-T5-P40GulId/|teideal=23 Deireadh Fómhair 2021 (Tiobraid Árann) - Nuacht Mhall (podcast)|údar=Conradh na Gaeilge, London|dáta=2021|language=ga|work=Listen Notes|dátarochtana=2022-02-15}}</ref> Tá dlí i bhfeidhm a deir go bhfuil ar Stáit Aontaithe Mheiriceá an Têaváin a chosaint ach níl aon sonraí i gceist maidir le céard a dhéanfaí i gcás ionsaithe. Fós inniu, tá na Meiriceánaigh ag iarraidh cloí le polasaí ar a dtugtar "éiginnteacht straitéiseach". [[Íomhá:Photo by Tsai Ing-wen.jpg|mion]] === 2022ː Cuairt Pelosi === I mí Lúnasa 2022, tháinig [[Nancy Pelosi]], Spéicéir [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Theach Ionadaithe na Stát Aontaith]]<nowiki/>e chuig an [[An Téaváin|Téaváin]], ar an bpolaiteoir Meiriceánach is sinsearaí le cuairt a thabhairt ar an Téaváin le fada an lá, agus d'ainneoin an fholáirimh a bhí tugtha ag Rialtas na Síne di gan cos a leagan ar an oileán.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Cuairt Nancy Pelosi ar an Téaváin cáinte ag an tSín|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0803/1313677-cuairt-nancy-pelosi-ar-an-teavain-cainte-ag-an-tsin/|date=2022-08-03|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> I gcruinniú a bhí aici le hUachtarán na Téaváine [[Tsai Ing-wen]], mhaígh Pelosi go bhfuil an Téaváin ar cheann de na sochaithe is saoire ar domhan agus gheall sí nach loicfeadh na Stáit Aontaithe ar an tír go brách. Dúirt Pelosi go bhfuil deis ann an comhar eacnamaíochta idir na Stáit Aontaithe agus an Téaváin a neartú i bhfianaise reachtaíochta nua i Washington.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Daon-Phoblacht na Síne|Dhaonphoblacht na Síne]] * [[Chiang Kai-shek]] == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:An tSín]] [[Catagóir:An Téaváin]] [[Catagóir:Tíortha na hÁise]] f46anzghs6psdvzj9knafu6n2qmsgyt 0 26146 1069855 1020155 2022-08-04T22:15:40Z 95.24.18.40 /* Gailearaí */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is í '''Cathair Alastair''' an dara cathair is mó san [[An Éigipt|Éigipt]]. Tá 4.1 milliún duine ina gcónaí sa chathair. Bhunaigh Alastar Mór í timpeall na bliana 331 R.C. == Gailearaí == <gallery> File:Sphinx Alexandria.jpg File:Alexandria in Sunset.JPG Egypt, Alexandria, The Corniche of Alexandria, Mediterranean Sea.jpg Egypt, Alexandria and the Mediterranean Sea.jpg Alexandria, Mole, Egypt.jpg Road in Alexandria, Egypt.jpg Alexandria train station (2007-05-002).jpg </gallery> {{síol}} [[Catagóir:Cathracha san Éigipt]] 7c5sga6bpcf6wut1r7dc5lqw9qd063c 0 28038 1069753 831550 2022-08-04T14:04:06Z Kevin Scannell 340 WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Duine de [[scríbhneoir]]í clúiteacha na [[an Rúis|Rúise]] a bhí i '''Mikhail Yuryevich Lermontov''', a tháinig chun saoil i [[Moscó]] ar an [[15 Deireadh Fómhair]] [[1814]],<ref>Féilire Iúil = 3 Deireadh Fómhair</ref> agus a fuair [[bás]] sna sléibhte i gcóngar do [[Pyatigorsk]] ar an [[27 Iúil]] [[1841]].<ref>Féilire Iúil = 15 Iúil</ref> Bhí sé ina [[Saighdiúir|shaighdiúir]] i [[Sléibhte Cugais|sléibhte Chugais]], agus na téamaí [[réigiún Cugais|Cugasacha]] an-tábhachtach ina chuid [[litríocht|scríbhneoireachta]]. Chum sé [[úrscéal]]ta freisin, ach ba é ''Geroy nashego vremeni'' ("Laoch ár Linne") an t-aon cheann a chríochnaigh sé. Úrscéal tragóideach é faoi shaighdiúir Rúiseach, fear uasal a mhothaíonn nach bhfuil áit cheart ar fáil dó sa saol. Tugann an t-[[úrscéal]] cur síos dúisitheach ar [[Sliabh|Shléibh]]<nowiki/>te Chugais freisin, idir radharcra, nósanna, agus mhuintir. == Saol == Saolaíodh Mikhail Lermontov i [[Moscó]] do lánúin uasal as cúige [[Tula]], agus d'fhás sé aníos i mbaile beag i gcúige [[Penza]]. Tá cuma choimhthíoch neamh-Rúiseach ar an sloinne sin Lermontov, agus deirtear gur sliocht sleachta iad muintir Lermontov do shaighdiúir [[Albain|Albanach]] - [[Gallóglach]], go bunúsach - a shocraigh síos sa Rúis sa [[17ú haois|seachtú haois déag]]. Tá an scéal ann freisin gur duine den mhuintir chéanna a bhí i Thomas Learmonth, an [[filíocht|file]] Albanach, nó ''Thomas the Rhymer'', a bhí beo sa tríú haois déag. Ní féidir an ráiteas seo a bhréagnú ná a dheimhniú inniu, áfach. Oifigeach in arm an [[Impireacht na Rúise|Impire]] ab ea athair Mhikhail, an Captaen Yuri Lermontov. Ní raibh i máthair an fhile, Mariya Arsyenyeva ach déagóir mná nuair a [[Pósadh|phós]] an Captaen í, agus ní raibh a máthair-se sásta leis an gcleamhnas seo. Deir an seanchas go mbíodh Elizaveta, máthair Mhariya, agus an Captaen Lermontov riamh in achrann a chéile, agus gur luigh an síor-easaontas sa bhaile chomh dona ar néaróga Mhariya is gur buaileadh breoite í agus go bhfuair sí bás nuair nach raibh an buachaill ach trí bliana d'aois. Ina dhiaidh sin, rinne Elizaveta úillín óir de Mhikhail óg, agus í síorbhuartha go mbogfadh an Captaen leis agus go sciobfadh sé an mac uaithi. Ní dheachaigh an pheataireacht agus an teannas sa bhaile go rómhaith i bhfeidhm ar charachtar an bhuachalla, agus rinneadh ógánach idir eaglach agus shotalach de. Bhíodh sé ag déanamh loitiméireachta i ngairdín a mháthara móire fosta. Nuair a bhí sé óg, ba mhaith leis a bheith ag éisteacht le scéalta faoi eachtraí na heisreachtaithe chois [[An Volga|abhainn Volga]]. In aois a dheich mblian dó thóg sé tinneas scamhóg, agus ansin, thug Elizaveta go dtí Cugas é, áit a raibh an aeráid níos fabhraí dó. Ghlac sé grá don réigiún, agus bhí an-ról ag Cugas ina chuid scríbhneoireachta. D'fhoghlaim Mikhail [[Fraincis]], [[Béarla]] agus [[Gearmáinis]] sa bhaile ó mhúinteoirí príobháideacha. Bhí an Béarla agus saothar [[George Gordon Byron|Byron]] díreach ag éirí faiseanta, agus thaitin Byron go mór mór le Mikhail óg. Sa bhliain 1828 a thosaigh sé ag staidéar sa mheánscoil, agus san am sin bhí sé "pósta ar leabhar filíochta Byron", mar a dúirt Yekatyerina Khvostovaya, bean a raibh nóisean ag Mikhail di san am. (Thiomnaigh Mikhail cúpla dán ón tréimhse seo d'Yekatyerina.) San am seo, d'éirigh an fear óg ina ghoineadóir déanta a raibh nimh ina chuid cainte don duine nár thaitin leis. Thosaigh sé ag tarraingt scigphictiúr fosta, agus ba mhinic a chuireadh sé nath gonta greannmhar leis an scigphictiúr a rinne sé de dhuine éigin. I Lúnasa 1830, chuaigh Mikhail Lermontov ag staidéar in Ollscoil Mhoscó. Bhí athrú tagtha ar mo dhuine san am seo, agus chuaigh sé go dona i bhfeidhm ar a athair, ó bhí coimhthíos mór eatarthu anois. Fuair an t-athair bás go gairid ina dhiaidh sin, rud a ghoill go mór ar Lermontov óg, mar is léir ó na dánta a scríobh sé san am. Níor fhan Mikhail óg i bhfad i mbun staidéir ach an oiread. D'fhreastlaíodh sé go dílis ar na léachtanna, ach ní thugadh sé aird ar na hollúna - bhíodh sé ag léamh leabhar le linn an léachta. Ní raibh sé páirteach i saol caidreamhach na mac léinn ach an oiread. D'éirigh sé as i ndiaidh dhá bhliain a chaitheamh in ainm a bheith ag foghlaim léinn. D'éirigh ní b'fhearr leis sa scoil mhíleata, agus bhain sé amach coimisiún oifigigh sa deireadh. San am chéanna bhí sé ag scríbhneoireacht go dúthrachtach freisin. Nuair a fuair [[Aleksandr Pushkin]], file mór na linne, bás i gcomhrac aonair sa bhliain 1837, scríobh Lermontov dán fíochmhar faoi chinniúint an cheannródaí [[filíocht]]a, ag milleánú an Impire agus lucht a chúirte faoi bhás Pushkin. Bhí an tImpire an-mhíshásta leis an dán, agus thug sé ar an bhfile aghaidh a thabhairt ar Chugas agus cogadh a chur ar na bundúchasaigh ansin. Bhí Lermontov breá sásta leis an díbirt seo, áfach, chomh doirte is a bhí sé do Chugas ó bhí sé ina bhrín óg. Ceadaíodh dó filleadh ón díbirt leis na blianta 1838-39 a chaitheamh i Moscó agus i g[[Cathair Pheadair]], ach níor thaitin caidreamh éadrom na maithe is na móruasal leis. Thit sé i ngrá le bean uasal darbh ainm Varvara Lopukhina, ach níor fhreagair sise a chuid mothúchán. Sa deireadh, bhí comhrac aonair aige le mac an ambasadóra [[Francaigh|Fhrancaigh]], agus gearradh tréimhse nua deoraíochta dó. Mar sin, chuaigh sé ar ais go Cugas, agus ghlac sé páirt sa chogaíocht ansin arís. Comhrac aonair ba thrúig [[Bás|bháis]] do Lermontov freisin. Bhí sé ag scríobh dánta scigiúla i gcónaí, agus ghoill ceann acu ar dhuine de na hoifigigh eile chomh dona agus gur thug sé cuireadh chun comhraic don fhile. Níor dhruid Lermontov ó spairn lann ná ó chomhrac aonair riamh, agus mar sin, mharaigh an fear eile - an Maor Nikolay Martynov - é i bPyatigorsk ar an [[25 Iúil]] [[1841]]. Deirtear gurbh í rúnseirbhís an Impire a mhol do Martynov an cuireadh comhraic a thabhairt do Lermontov. == Sliocht as saothar Lermontov == Seo an brollach a chuir Lermontov lena úrscéal:<ref>Panu Höglund a d'aistrigh ón Rúisis</ref> :''Tús agus deireadh don leabhar a brollach: b'fhéidir gur míniú é seo ar an dóigh a ndeachaigh an t-údar i mbun pinn an chéad uair, b'fhéidir gur iarracht atá ann freagra a thabhairt do cheisteanna an léirmheastóra roimh ré. An chuid is mó de na léitheoirí, áfach, is cuma leo faoi spreagadh mhorálta an údair is faoin gcineál íde bhéil is gnách le lucht na nuachtán a thabhairt dá chéile; mar sin, is rogha leo gan bacadh leis an réamhrá. Is trua sin, áfach, inár dtír féin ach go háirithe. Bíonn na léitheoirí chomh soineanta is nach mbainfidís aon chiall as gnáthscéal suain do na páistí ach an ceacht morálta a bheith curtha ar a súile dóibh sa deireadh. Níl siad in ann an magadh a thuiscint ná an íoróine a aithint: níl aon oiliúint cheart orthu. Ní thuigeann siad go fóill nach gceadaítear eascainí loma i measc daoine dea-mhúinte ná i leabhar dea-scríofa. Níl a fhios acu an lann is géire atá ag lucht na dea-bhéasaíochta, an lann mharfach faoi cheilt a fhágann goin fhrithir dholeigheasta ina diaidh. Tá ár gcuid léitheoirí cosúil leis an trudaire tuaithe a shíleann, i ndiaidh comhrá aon bheirt taidhleoirí ó stáit naimhdeacha a chloisteáil dó, go bhfuil gach duine acu meáite ar fheall a dhéanamh ar a thír féin, ó b'olc an seanadh a mhalairt.'' :''Sin é an cineál cinniúint a fuair an leabhar seo féin agus an chiall liteartha a bhain léitheoirí nó fiú léirmheastóirí áirithe aisti. Daoine acu, ghlac siad an-chorraí le Laoch ár Linne agus iad ag síleadh go rabhthas ag tairiscint a leithéid de bhithiúnach dóibh mar dhea-eiseamláir mhorálta; daoine eile áfach, bhí siad ag tabhairt le fios go gcaithfeadh sé go raibh an t-údar ag cur síos air féin agus ar na daoine ina thimpeall...Nach iomaí uair a chuala muid a leithéid seo cheana féin! Ach sin é an chuma atá ar an Rúis, de réir dealraimh, gurb é an sórt seo mí-aibíochta an t-aon toradh nach n-aibíonn choíche inti. Dá n-insínn an scéal is mó iontais, draíochta agus miorúiltí, is cinnte go n-aithneodh duine éigin masla pearsanta air.'' :''Is fíor, a chairde gaoil, gur pictiúr é Laoch ár Linne, ach ní pictiúr d'aon duine ar leith é. Is pictiúr é de dhuáilcí ár nglúine go léir, agus iad i mbarr a n-olcais. Beidh sibh do mo bhodhrú a rá nach féidir don duine bheith chomh suarach sin, ach is é an freagra a thugaim: ó ghlac muid dáiríre roimhe seo gach cineál robálaithe rómánsacha sa litríocht, nárbh fhiú an chreidiúint chéanna a thabhairt do Pechorin fosta? Má d'éirigh libh sult a bhaint as cumadóireacht i bhfad níos gránna, níos suaraí cheana féin, cén fáth nach nglacfadh sibh trócaire leis an bhfear seo, fiú más cumadóireacht amháin atá ann mar charachtar? An é an fáth le seo ná go bhfuil níos mó den fhírinne ag roinnt leis ná ab fhearr libh a admháil?'' :''Deir sibh, mar sin, nach fearrde an mhoráltacht agus an leabhar seo scríofa. Gabhaigí mo leithscéal. Tá muid ag cothú na ndaoine le milseáin le rófhada, agus an drochscamhard seo ag tosú ag luí ar a ngoile. Tá siad in anás leigheasraí láidre anois, nó fíricí a ghoineann. Ina dhiaidh sin, ná síligí, áfach, gur theastaigh ón údar seo riamh duáilcí an duine a leigheas le díoltas brúidiúil. Dia idir é agus an t-olc! Níor theastaigh uaidh go bunúsach ach pictiúr a líniú de dhuine ár linne mar a samhlaíodh dó é agus mar a casadh, faraor, go rómhinic air é. Cuireadh méar ar an ngalar, ar a laghad; ag Dia atá a leigheas.'' {{commonscat}} == Nótaí == {{reflist}} {{síol}} {{DEFAULTSORT:Lermontov, Mikhail}} [[Catagóir:Filí Rúiseacha]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Rúiseacha]] [[Catagóir:Daoine as Moscó]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1814]] [[Catagóir:Básanna i 1841]] sm611y1kvospyy1u8eo4f0qz9ax91xc 0 29652 1069803 1059801 2022-08-04T18:49:39Z Marcas.oduinn 33120 Nasc wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}Ba é '''Máel Mórda mac Murchada''' nó '''Máel Mórda mac Murchada Uí Fáeláin''' (Maol Mórdha Mac Murchadha Uí Fhaoláin) Rí [[Laighean]]. Rugadh é timpeall 965 agus maraíodh é ag [[Cath Chluain Tarbh]] ar an [[23 Aibreán]] [[1014]], mac le [[Murchad mac Finn]] agus deartháir le [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith ní Mhurchadha]] (bean chéile [[Brian Bóirmhe|Bhriain Bóramha ]]) a bhí ann, agus é ina dhuine de mhuintir Uí Fhaoláin, ceann de threibheanna Uí Dhúnlainge a bhí lonnaithe timpeall na [[Life]] i [[an Nás|Nás na Rí]]. Cuimhnítear air, thar aon rud eile, mar namhad Bhrian Bóirmhe, agus maraíodh an bheirt ag Cath Chluain Tarbh ar Aoine an Chéasta 1014. D'éirigh sé amach níos luaithe freisin, sa bhliain 1012. Tar éis a bháis bhí Bran, a mhac, ina rí ar Chúige Laighean idir na blianta 1016 agus 1018. Ó shin amach ar aghaidh mhair ríogacht Uí Dhúnlainge le daoine de mhuintir Uí Mhuireadhaigh in áit mhuintir Uí Fhaoláin mar thoradh ar an slua mór a cailleadh ag [[Cluain Tarbh]]. == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Murchada, Mael Morda mac}} {{síol}} [[Catagóir:Ríthe na Laighean]] [[Catagóir:Ríthe Uí Dhúnlainge]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 965]] [[Catagóir:Daoine as Contae Chill Dara]] [[Catagóir:Básanna i 1014]] 7kozcaosuti7caokvgo0a145ptt2p4q 1069804 1069803 2022-08-04T18:49:54Z Marcas.oduinn 33120 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}Ba é '''Máel Mórda mac Murchada''' nó '''Máel Mórda mac Murchada Uí Fáeláin''' (Maol Mórdha Mac Murchadha Uí Fhaoláin) Rí [[Laighean]]. Rugadh é timpeall 965 agus maraíodh é ag [[Cath Chluain Tarbh]] ar an [[23 Aibreán]] [[1014]], mac le [[Murchad mac Finn]] agus deartháir le [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]] (bean chéile [[Brian Bóirmhe|Bhriain Bóramha ]]) a bhí ann, agus é ina dhuine de mhuintir Uí Fhaoláin, ceann de threibheanna Uí Dhúnlainge a bhí lonnaithe timpeall na [[Life]] i [[an Nás|Nás na Rí]]. Cuimhnítear air, thar aon rud eile, mar namhad Bhrian Bóirmhe, agus maraíodh an bheirt ag Cath Chluain Tarbh ar Aoine an Chéasta 1014. D'éirigh sé amach níos luaithe freisin, sa bhliain 1012. Tar éis a bháis bhí Bran, a mhac, ina rí ar Chúige Laighean idir na blianta 1016 agus 1018. Ó shin amach ar aghaidh mhair ríogacht Uí Dhúnlainge le daoine de mhuintir Uí Mhuireadhaigh in áit mhuintir Uí Fhaoláin mar thoradh ar an slua mór a cailleadh ag [[Cluain Tarbh]]. == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Murchada, Mael Morda mac}} {{síol}} [[Catagóir:Ríthe na Laighean]] [[Catagóir:Ríthe Uí Dhúnlainge]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 965]] [[Catagóir:Daoine as Contae Chill Dara]] [[Catagóir:Básanna i 1014]] n466nxr2juocg4mbvyt5j3ogrc2n99l 0 30833 1069879 658700 2022-08-05T01:30:42Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna‎}} [[Íomhá:Disputation.jpg|mion|clé|Críostaithe agus Giúdaigh, 15ú haois sa Ghearmáin. Na Giúdaigh (ar dheis) ag caitheamh 'Hataí na nGiúdach', a bhí riachtanach le haghaidh na nGiúdach.]] Is éard is na '''Giúdaigh Aisceanazaíocha''' ann ná ([[Eabhrais]]: אַשְׁכֲּנָזִים, fuaimnithe: [aʃkənazim ˌ], uimhir uatha: [ˌ aʃkənazi]; freisin יְהוּדֵי אַשְׁכֲּנָז, Yehudei Ashkenaz, "Giúdaigh na nAshkenaz"), na [[An Giúdachas|Giúdaigh]] de shliocht phobail na nGiúdach meánaoiseach a bhí lonnaithe le taobh [[an Réin|na Réine]] sa [[an Ghearmáin|Ghearmáin]] ó [[an Alsáis]] sa deisceart go dtí [[Dúiche na Réine]] sa tuaisceart. San mheánaoise thug na Giúdaigh ''Aisceanaz'' ar an réigiún cois na Réine ar dtús báire agus ar an gcaoi sin, ar an nGearmáin uilig ina dhiaidh. Dá bhrí sin, is ionann "Aisceanásaíoch" nó "Giúdach Aisceanazaíoch" agus "Giúdach Gearmánach" Níos déanaí ar aghaidh, glaodh Aicseanásígh ar na Giúdaigh as Iarthair agus Lár na hEorpa toisc go raibh príomhionaid foghlama na nGiúdach suite sa Ghearmáin. Tugtar "Aisceanaz" ar phatrarc Iafethach freisin ar [[Tábla na Náisiún|Thábla na Náisiún]] ([[Geineasas]] 10). [[Íomhá:Jewish man - worms - 16th century.jpg|upright|thumb|left|Aisceanazaíoch sa Ghearmáin (16ú haois) le marc buí sainordaitheach na nGiúdach ar a fhallaing. Iompraíonn sé mála airgid agus snáitheanna gairleoga - siombailí a d'úsáidtí go coitianta ar íomhánna na nGiúdach.]] == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == [[Catagóir:Giúdachas]] 6jx2a3r3lve00bndu5r3bxhwtwihsu0 0 31097 1069906 995552 2022-08-05T08:57:40Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is Spéicéir [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Theach Ionadaithe na Stát Aontaith]]<nowiki/>e í '''Nancy Patricia D'Alesandro Pelosi''' (ar [[26 Márta]], [[1940]] a rugadh í). Ionadaí í de chuid an [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Dhaonlathaigh]] chuig [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe]], ar son an Ochtú Ceantar Comhdhála i g[[California]], a chuimsíonn an chuid is mó de chathair [[San Francisco]]. === Tús a shaoil === Saolaíodh i m[[Baltimore, Maryland|Baltimore]], [[Maryland]] í mar Nancy Patricia D'Alesandro. Ba iad Anunciata M. (“Nancy”) agus Thomas D’Alesandro a tuismitheoirí. Ba bhall de Chomhdháil na Stát Aontaithe é a hathair. Bhí sé ina mhéara ar Baltimore freisin, roimhe sin. D’fhreastail Nancy Pelosi ar an Institute of Notre Dame, ardscoil Chaitliceach do chailíní, i mBaltimore. Bhain sí céim bhaitsiléara san eolaíocht pholaitiúil amach ag Trinity College (Ollscoil Trinity Washington inniu) i Washington, D.C. sa bhliain 1962. === Gairm === Spéicéir Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe (nó Ceann Comhairle) a bhí inti sa 110-111ú Comhdháil (2007-2011). Thogh a comhbhaill Dhaonlathacha sa Teach í mar Cheannaire an Mhionlaigh don 112ú Comhdháil, a thosaigh i mí Eanáir, 2011. Mar Cheann Comhairle, ba í an dara duine (i ndiaidh an leasuachtaráin) mar chomharba ar uachtarán na Stát Aontaithe mura mbeadh sé seo ábalta a chuid cúraimí a chomhlíonadh. Ba í an chéad bhean san oifig sin agus, mar sin, ba í an bhean is airde oifig i stair SAM go dtí 2021, nuair a ceapadh Kamala Harris mar [[Leasuachtaráin na Stát Aontaithe|leasuachtarán]]. (Is í an chéad duine as California agus an chéad duine de shliocht Iodálach sa phost sin freisin.) Chuaigh [[John Boehner]] ina háit mar Cheann Comhairle san 112ú Comhdháil. === Conspóidí === I mí Lúnasa 2022, tháinig Pelosi chuig an [[An Téaváin|Téaváin]], ar an bpolaiteoir Meiriceánach is sinsearaí le cuairt a thabhairt ar an Téaváin le fada an lá, agus d'ainneoin an fholáirimh a bhí tugtha ag Rialtas na Síne di gan cos a leagan ar an oileán.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Cuairt Nancy Pelosi ar an Téaváin cáinte ag an tSín|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0803/1313677-cuairt-nancy-pelosi-ar-an-teavain-cainte-ag-an-tsin/|date=2022-08-03|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> I gcruinniú a bhí aici le hUachtarán na Téaváine Tsai Ing-wen, mhaígh Pelosi go bhfuil an Téaváin ar cheann de na sochaithe is saoire ar domhan agus gheall sí nach loicfeadh na Stáit Aontaithe ar an tír go brách. Dúirt Pelosi go bhfuil deis ann an comhar eacnamaíochta idir na Stáit Aontaithe agus an Téaváin a neartú i bhfianaise reachtaíochta nua i Washington.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe]] == Tagairtí == {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [http://www.speaker.gov/ Speaker of the House] ''suíomh oifigiúil don Cheann Comhairle'' * [http://www.house.gov/pelosi/ U.S. Congresswoman Nancy Pelosi] ''suíomh oifigiúil Nancy Pelosi mar bhall den Teach'' {{síol}} {{DEFAULTSORT:Pelosi, Nancy}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1940]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daonlathaigh na Stát Aontaithe]] 76rlqh1sc9aouz95xmyblinxysab2yy 1069910 1069906 2022-08-05T09:24:12Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is Spéicéir [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Theach Ionadaithe na Stát Aontaith]]<nowiki/>e í '''Nancy Patricia D'Alesandro Pelosi''' (ar [[26 Márta]], [[1940]] a rugadh í). Ionadaí í de chuid an [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Dhaonlathaigh]] chuig [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe]], ar son an Ochtú Ceantar Comhdhála i g[[California]], a chuimsíonn an chuid is mó de chathair [[San Francisco]]. === Tús a shaoil === Saolaíodh i m[[Baltimore, Maryland|Baltimore]], [[Maryland]] í mar Nancy Patricia D'Alesandro. Ba iad Anunciata M. (“Nancy”) agus Thomas D’Alesandro a tuismitheoirí. Ba bhall de Chomhdháil na Stát Aontaithe é a hathair. Bhí sé ina mhéara ar Baltimore freisin, roimhe sin. D’fhreastail Nancy Pelosi ar an Institute of Notre Dame, ardscoil Chaitliceach do chailíní, i mBaltimore. Bhain sí céim bhaitsiléara san eolaíocht pholaitiúil amach ag Trinity College (Ollscoil Trinity Washington inniu) i Washington, D.C. sa bhliain 1962. === Gairm === Spéicéir Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe (nó Ceann Comhairle) a bhí inti sa 110-111ú Comhdháil (2007-2011). Thogh a comhbhaill Dhaonlathacha sa Teach í mar Cheannaire an Mhionlaigh don 112ú Comhdháil, a thosaigh i mí Eanáir, 2011. Mar Cheann Comhairle, ba í an dara duine (i ndiaidh an leasuachtaráin) mar chomharba ar uachtarán na Stát Aontaithe mura mbeadh sé seo ábalta a chuid cúraimí a chomhlíonadh. Ba í an chéad bhean san oifig sin agus, mar sin, ba í an bhean is airde oifig i stair SAM go dtí 2021, nuair a ceapadh Kamala Harris mar [[Leasuachtaráin na Stát Aontaithe|leasuachtarán]]. (Is í an chéad duine as California agus an chéad duine de shliocht Iodálach sa phost sin freisin.) Chuaigh [[John Boehner]] ina háit mar Cheann Comhairle san 112ú Comhdháil. === Conspóidí === I mí Lúnasa 2022, tháinig Pelosi chuig an [[An Téaváin|Téaváin]], ar an bpolaiteoir Meiriceánach is sinsearaí le cuairt a thabhairt ar an Téaváin le fada an lá, agus d'ainneoin an fholáirimh a bhí tugtha ag Rialtas na Síne di gan cos a leagan ar an oileán.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Cuairt Nancy Pelosi ar an Téaváin cáinte ag an tSín|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0803/1313677-cuairt-nancy-pelosi-ar-an-teavain-cainte-ag-an-tsin/|date=2022-08-03|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> I gcruinniú a bhí aici le hUachtarán na Téaváine [[Tsai Ing-wen]], mhaígh Pelosi go bhfuil an Téaváin ar cheann de na sochaithe is saoire ar domhan agus gheall sí nach loicfeadh na Stáit Aontaithe ar an tír go brách. Dúirt Pelosi go bhfuil deis ann an comhar eacnamaíochta idir na Stáit Aontaithe agus an Téaváin a neartú i bhfianaise reachtaíochta nua i Washington.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe]] == Tagairtí == {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [http://www.speaker.gov/ Speaker of the House] ''suíomh oifigiúil don Cheann Comhairle'' * [http://www.house.gov/ U.S. Congresswoman Nancy Pelosi] ''An Teach'' {{DEFAULTSORT:Pelosi, Nancy}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1940]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daonlathaigh na Stát Aontaithe]] nrrwh8gwjzqo0tp4nwzhap8glamqe85 0 35140 1069876 916329 2022-08-05T01:28:48Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is ban-[[aisteoir]] [[SAM|Meiriceánach]] í '''Susan Sarandon''', a rugadh ar an [[4 Deireadh Fómhair]] [[1946]]. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-aisteoir}} {{DEFAULTSORT:Sarandon, Susan}} [[Catagóir:Ban-aisteoirí Meiriceánacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1946]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Buaiteoirí gradam Ban-aisteoir is Fearr sna gradaim Academy]] ls02ybh8758jfwec7qkqgpgx6pmc2rr 0 35154 1069877 913681 2022-08-05T01:29:10Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is [[aisteoir]] [[SAM|Meiriceánach]] é '''Timothy Francis "Tim" Robbins''', a rugadh ar an [[16 Deireadh Fómhair]] [[1958]]. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-aisteoir}} {{DEFAULTSORT:Robbins, Tim}} [[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1958]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Buaiteoirí gradam Aisteoir is Fearr i gCoiméide nó Ceoldráma sna gradaim Golden Globe]] 4ocw2sgpcjup71pnzvmhkau9aruglup 0 36597 1069881 1027419 2022-08-05T02:02:44Z Kevin Scannell 340 Cealaíodh athrú 1027218 le [[Special:Contributions/The Banner|The Banner]] ([[User talk:The Banner|plé]]) wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[sráidbhaile]] é '''an Pollach''' (nó '''An Phollaigh''', nó '''Pollagh''' as [[An Béarla|Béarla]]). Tá sé suite ar [[Oileán Acla]] i g[[Contae Mhaigh Eo]], idir [[Dumha Acha]] agus [[An Caol]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.google.com/maps/place/Achill+Head+Hotel/@53.971444,-10.1057544,17z/data=!3m1!4b1!4m8!3m7!1s0x48599784047947f9:0x711f0ba634ea457c!5m2!4m1!1i2!8m2!3d53.9714409!4d-10.1035604?hl=ga|teideal=Pollagh|údar=google.com/maps|dáta=|language=ga|work=Pollagh|dátarochtana=2020-11-24}}</ref> === Gníomhaíochtaí === Tá traidisiún [[Banna píob|bannaí píob]] an-láidir ar Oileán [[Acaill]] agus tá banna píob sa Phollach.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.scribd.com/document/479509465/achill-community-futures-action-plan-2018-2023|teideal=achill community futures action plan 2018-2023|language=en|work=Scribd|dátarochtana=2020-11-24}}</ref> [[Lá Fhéile Pádraig|Lá Féile Pádraig]], bailíonn na bannaí ag breacadh lae ag an Achill Head Hotel agus máirseáileann siad ar ais go dtí a sráidbhailte féin. Tá dhá ionad leighis, sa Phollach agus i n[[Gob an Choire]], ceathrar dochtúirí leighis lán aimsire agus beirt bhanaltra Sláinte Poiblí ag clúdach an cheantair == Conspóid == I mí na Samhna 2019, bhí conspóid sa Phollach tar éis do dhaoine áitiúla tús a chur le h[[agóid]] trí mhí 24/7 chun cosc ​​a chur ar [[Dídeanaí|dhídeanaithe]] a bheith san ''Achill Head Hotel''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.google.com/maps/place/Achill+Head+Hotel/@53.971444,-10.1057544,17z/data=!3m1!4b1!4m8!3m7!1s0x48599784047947f9:0x711f0ba634ea457c!5m2!4m1!1i2!8m2!3d53.9714409!4d-10.1035604?hl=ga|teideal=Achill Head Hotel|údar=Google Maps|dáta=|language=en|work=Achill Head Hotel|dátarochtana=2020-11-24}}</ref> sa sráidbhaile.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/social-affairs/there-will-always-be-two-groups-in-achill-now-1.4105718|teideal=‘There will always be two groups in Achill now’|údar=Rosita Bol|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-11-24}}</ref> Mar gheall ar an agóid, chinn an [[An Roinn Dlí agus Cirt agus Comhionannais]], atá freagrach as dídeanaithe agus daoine a lorgaíonn tearmann sa chóras soláthair, nach raibh fanacht sa Phollach chun leasa na ndídeanaithe mná leochaileacha lena mbaineann.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/social-affairs/achill-residents-insist-they-are-not-opposed-to-asylum-seekers-but-have-safety-concerns-1.4069207|teideal=Achill residents insist they are not opposed to asylum seekers but have safety concerns|údar=Patrick Logue, Vivienne Clarke|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-11-24}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.image.ie/life/refusal-welcome-13-vulnerable-women-achill-worse-dressed-concern-162017|teideal=The refusal to welcome 13 vulnerable women to Achill is worse when it's dressed up as concern|údar=Amanda Cassidy|work=IMAGE.ie|dátarochtana=2020-11-24}}</ref> [[Íomhá:Road to Dooagh.jpg|mion|Road to Dooagh.jpg]] Ansin d'fhógair an Roinn Dlí agus Cirt nach rachfar chun cinn leis an bplean i bhfianaise na hagóide ina aghaidh.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Díomá ar ghrúpa in Acaill nach bhfuil teifigh ag teacht|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2019/1101/1087975-dioma-ar-ghrupa-in-acaill-nach-bhfuil-teifigh-ag-teacht/|date=2019-11-01|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Dúirt gníomhaithe in Acaill go raibh daoine an-díomách nach mbeadh imircigh ag teacht chun an oileáin agus ag cur fúthu in ionad soláthar díreach mar a bhí beartaithe. Dúirt an t-ardeaspag go bhfuil clú agus cáil ar fud an domhain ar mhuintir Acla mar dhream soicheallach agus go bhfuil fáilte curtha acu roimh dhaoine ón iasacht san am atá caite.<ref>{{Luaigh foilseachán|title="Daoine fáilteacha iad muintir Acla" - Ardeaspag Thuama|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2019/1104/1088561-daoine-failteacha-iad-muinitr-acla-ardeaspag-thuama/|date=2019-11-04|language=ga}}</ref> [[Íomhá:Sand dunes and strand at Keel (geograph 2505631).jpg|clé|mion]] == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síol-tír-ie}} [[Catagóir:Contae Mhaigh Eo|An Pollach]] div9w9qekbjko57uc4hjdxkhmsrmhjp 0 37473 1069792 1030238 2022-08-04T17:59:57Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} File Sasanach a rugadh i [[Somersby]] i [[Lincolnshire]] ab ea '''Alfred Tennyson, 1st Baron Tennyson''' ([[7 Lúnasa]] [[1809]] – [[6 Deireadh Fómhair]] [[1892]]). == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol}} {{DEFAULTSORT:Tennyson, Alfred}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1809]] [[Catagóir:Básanna i 1892]] [[Catagóir:Críostaithe]] [[Catagóir:Filí Sasanacha]] [[Catagóir:Fir]] [[Catagóir:Uaisleacht Eorpach]] pgbi3wmnioowhe632r9cqjmw0shntef 0 38076 1069748 1012891 2022-08-04T13:49:50Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile]] suite i g[[Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain]] é '''Abéidh'''. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Abeidh}} [[Catagóir:Bailte in Albain]] [[Catagóir:Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain]] 8z9rodhmhuoi7y19xquugrxsamdgxwl 1069768 1069748 2022-08-04T16:19:41Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile]] suite i g[[Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain]] é '''Abèidh'''. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Abeidh}} [[Catagóir:Bailte in Albain]] [[Catagóir:Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain]] q3vwv1zrtpegsa25impoefxs04u3uxg 1069770 1069768 2022-08-04T16:28:17Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is sráidbhaile é Abèidh ([[Albainis]]:''Abyne'', [[An Béarla|Béarla]]: ''Aboyne'') ar imeall na Gaeltachta i [[Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain|gComhairle Shiorrachd Obar Dheathain]], [[Albain]], ar bhruach na habhann [[Uisge Dhè]], timpeall 42 km siar ó [[Obar Dheathain]]. Tá linn snámha ag ''Aboyne Academy'', cúirteanna leadóige uile-aimsire, faiche bhollaí agus is ann atá an cúrsa gailf 18 bpoll is sine ar an Royal Deeside. Tá ''Aboyne Castle'' agus ''Loch of Aboyne'' in aice láimhe. Tá go leor gnólachtaí in Abèidh, lena n-áirítear ollmhargadh (Co-op),banc amháin, roinnt gruagairí, búistéirí, siopa nuachtán, bialann Indiach agus oifig an phoist. Ar dtús, bhí stáisiún traenach sa sráidbhaile, ach dúnadh é an 18 Meitheamh 1966. Tá roinnt siopaí sa stáisiún anois agus tá club arm tine sa tollán a ritheann faoin sráidbhaile anois. Fèill Mhìcheil a thugtaí ar lá an mhargaidh in Abèidh. [[Catagóir:Bailte in Albain]] [[Catagóir:Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain]] 2e96oavs3kc34jjp9w5fswsvcdobei6 1069774 1069770 2022-08-04T16:32:41Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is sráidbhaile é '''Abèidh''' ([[Albainis]]:''Abyne'', [[An Béarla|Béarla]]: ''Aboyne'') ar imeall na Gaeltachta i [[Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain|gComhairle Shiorrachd Obar Dheathain]], [[Albain]],<ref>[https://www.ainmean-aite.scot/placename/aboyne/ Ainmean-Àite na h-Alba]</ref> ar bhruach na habhann [[Uisge Dhè]], timpeall 42 km siar ó [[Obar Dheathain]]. Tá linn snámha ag ''Aboyne Academy'', cúirteanna leadóige uile-aimsire, faiche bhollaí agus is ann atá an cúrsa gailf 18 bpoll is sine ar an Royal Deeside. Tá ''Aboyne Castle'' agus ''Loch of Aboyne'' in aice láimhe.<ref>Chithear 'Aboyne' sa Ghàidhlig cuideachd air Stòrlann Nàiseanta na h-Alba. 2007. Mapa-balla Alba: Liosta de dh'ainmean-àite. [http://gaidhlig.ltscotland.org.uk/ImagesGaelic/Ainmean-%C3%A0ite%20G%C3%A0idhlig%20gu%20Beurla%20Map-balla%20Alba_tcm12-413249.pdf Pdf aig Foghlam Alba]</ref>. Tá go leor gnólachtaí in Abèidh, lena n-áirítear ollmhargadh (Co-op),banc amháin, roinnt gruagairí, búistéirí, siopa nuachtán, bialann Indiach agus oifig an phoist. Ar dtús, bhí stáisiún traenach sa sráidbhaile, ach dúnadh é an 18 Meitheamh 1966. Tá roinnt siopaí sa stáisiún anois agus tá club arm tine sa tollán a ritheann faoin sráidbhaile anois. Fèill Mhìcheil a thugtaí ar lá an mhargaidh in Abèidh. ==Tagairtí== [[Catagóir:Bailte in Albain]] [[Catagóir:Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain]] iryl5i97dkydnbcdjpywmolalyuu6op 0 38364 1069775 977902 2022-08-04T16:52:07Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} [[Íomhá:FalkirkHighStreet.jpg|deas|250px|thumb|An Eaglais Bhreac]] Is [[baile]] suite i g[[Comhairle na h-Eaglaise Brice]] í '''an Eaglais Bhreac'''. <ref>{{iomradh lìon | url = https://www.ainmean-aite.scot/placename/falkirk/ | tiotal = Falkirk/An Eaglais Bhreac | foillsichear = [[Ainmean-Àite na h-Alba]] | ceann-là_inntrigidh = 2017-12-28}}</ref> Bhí [[Am Mòd Nàiseanta Rìoghail]] ar siúl idir an 10 agus 18 Deireadh Fómhair, 2008. ==Stair== Sa bhliain 1298 chaill Uilleam Uallas [[Cath na hEaglaise Brice (1298)|Blàr na h-Eaglaise Bricee]] in aghaidh airm a bhí trí huaire níos líonmhaire ná an t-arm s'aige féin. Troideadh an dàrna Blàr na h-Eaglaise Brice ar an 17 Eanáir 1746, ar Mhonaradh na hEaglaise Brice, timpeall trí mhíle siar ó dheas ón mbaile. Ba é seo an darna cath an Éirí Amach [[Seacaibíteachas|Seacaibíteach]], 1745-1746. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Eaglais Bhreac, An}} [[Catagóir:Bailte in Albain]] [[Catagóir:Comhairle na h-Eaglaise Brice]] i9mi3wtvzlhki4ws8y6b0jjsxo4ncxp 0 41668 1069870 667716 2022-08-05T01:13:51Z Kevin Scannell 340 WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile]] i g[[Contae Fhear Manach]] é '''Druim Lathaighe'''. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Druim Lathaighe}} [[Catagóir:Contae Fhear Manach]] iu31v7fqkkg1j6bxr4k1202ti27p39z 0 41845 1069744 667690 2022-08-04T13:17:58Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile]] suite i g[[Contae Thír Eoghain]] é '''Gort a' Chláir'''. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Gort a' Chlair}} [[Catagóir:Bailte in Éirinn]] [[Catagóir:Bailte i gContae Thír Eoghain]] sjjnqhivknm68tnwl1czw0vbfqsaqrp 0 42470 1069780 1043934 2022-08-04T17:14:10Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[sráidbhaile]] é '''Caisleán Leacan.''' Tá sé suite i d[[Tír Amhlaidh]], in iarthuaisceart [[Maigh Eo|Chontae Mhaigh Eo]]. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Caisleain Leacan}} [[Catagóir:Sráidbhailte in Iorras]] [[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]] nwkpo36qdodjs82ucazq89ndwtzgd9e 0 43261 1069778 989871 2022-08-04T17:11:38Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is cathair de chuid stát [[Mississippi]], [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]], í '''Hattiesburg'''. Tá timpeall is 46,626 (2011) duine ina gcónaí sa chathair. Tá an chathair suite i gcontaetha Forrest agus Lamar. Bunaíodh an chathair sa bhliain [[1882]]. Tá [[Johnny DuPree]] ina mhéara. == Naisc sheachtracha == * [http://www.hattiesburgms.com/ www.hattiesburgms.com] - Suíomh idirlín oifigiúil. {{Mississippi}} {{síol}} [[Catagóir:Mississippi]] [[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]] de7qeo4pq4hspg5mqrw734cd8lc2oq5 0 43502 1069733 1069728 2022-08-04T12:06:17Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile fearainn]] suite i g[[Contae Chorcaí]] é '''Cnoc an Chearrbhachais'''. Tá sé i bparóiste Dhrom Tairbh agus ag críochantacht le paróistí [[Cuillinn, Contae Chorcaí|Chuilinn]] agus an [[An Bóthar Buí (Corcaigh)|Bhóthair Bhuí]] freisin. Tá 14 áitritheoir ann agus tá trí fheirm agus ceithre theach ann. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Cnoc an Chearrbhachais}} [[Catagóir:Contae Chorcaí]] [[Catagóir:Bailte Fearainn Chontae Chorcaí]] 30t0t86dgivxdu4yapx9jy4vl6lp521 0 43523 1069864 1010756 2022-08-04T23:53:27Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[paróiste]] suite i g[[Contae Chorcaí]] é '''Trácht Fhionn'''. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Trácht Fhionn}} [[Catagóir:Contae Chorcaí]] [[Catagóir:Mainistreacha na hÉireann]] [[Catagóir:Cistéirseach]] aoxfulct2go7j03al80odtquv8585j1 0 43779 1069741 675927 2022-08-04T13:15:20Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile fearainn]] suite i g[[Contae Thiobraid Árann]] é '''Baile an Hanraígh'''. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Baile an Hanraígh}} [[Catagóir:Contae Thiobraid Árann]] 2o5qpwggmqd96l3nmb8mb0a3lrz12mu 0 45588 1069869 702936 2022-08-05T01:10:27Z Kevin Scannell 340 WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Baile beag ar Leithinis Bellarine i ndeisceart [[Victoria (stát)|Victoria na hAstráile]] is ea '''Queenscliff'''. Tá sé suite in aice le [[Port Phillip]]. Is é lárionad riaracháin Bhuirg Queenscliffe é. De réir dhaonáireamh na bliana 2011 bhí 4,072 duine ina gcónaí ann.<ref>http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/203031052?opendocument&navpos=220</ref> B’ionad saoire cois trá é in ochtóidí an naoú haois déag: tá tarraingt na dturasóirí anois air agus cáil ar a oidhreacht Victeoireach. Caladh de chuid bhád farantóireachta Searoad go Sorrento ar Leithinis Mornington is ea é. == Stair == Roimh theacht na nEorpach bhí cónaí ar threabhchas Bengalat Bulag den treibh [[Wathaurong]] ann, dream a bhain leis na [[Kulin]]. Tháinig an Leifteanant John Murray i Mí Eanáir na bliana 1802 agus an Captaen [[Matthew Flinders]] i Mí Aibreáin na bliana sin, ag scrúdú na tíre. Bhí an daoránach [[William Buckley]] ina chónaí leis na Bundúchasaigh ann idir na blianta 1803 agus 1835. Sa bhliain 1836 chuir suiteoirí fúthu i gceantar darbh ainm Whale Head. Ina dhiaidh sin tugadh Leathaill Shortland ar an áit as an Leifteanant John Shortland, duine a chuidigh le suirbhéireacht a dhéanamh ar Port Phillip. Sa bhliain 1853 thug an Leifteanant [[Charles La Trobe]] Queenscliff ar an áit le hómós don Bhanríon Victoria]].<ref>[http://www.queenscliffe.vic.gov.au/Page/Page.asp?Page_Id=45 Borough of Queenscliffe Frequently asked questions]</ref> Tosaíodh ag díol talaimh ann an bhliain chéanna. D’oscail oifig an phoist ann ar 1 Bealtaine 1853 faoin ainm Shortland's Bluff agus sa bhliain 1854 tugadh Queenscliff air.<ref>https://www.premierpostal.com/cgi-bin/wsProd.sh/Viewpocdwrapper.p?SortBy=VIC&country=</ref></ref> Iascairí amháin a bhí ann ar dtús, ach ba ghearr gur phort mór tráchtála é Queenscliff agus tarraingt na ngaltán air. Cuireadh seirbhís phíolótach ar bun sa bhliain 1841 agus tógadh dhá theach solais, Solas Ard Queenscliffe agus Solas Íseal Queenscliff, sna blianta 1862 agus 1863. Bhí tábhacht le ueenscliff mar ionad míleata.<ref>[http://www.greatoceanroad.org/bellarinepeninsula/queenscliff/history.asp# Queenscliff history and heritage]</ref> Tógadh [[Dúnfort Queenscliff]] idir na blianta 1879 and 1889, agus bhí sé i gceannas ar roinnt dúnfort eile timpeall an phoirt..<ref>[http://www.queenscliffe.vic.gov.au/Directory/S2_Item.asp?Mkey=574&S3Key=89 Fort Queenscliff tours]</ref> == Turasóireacht == Bhí tarraingt mhór turasóirí ar Queenscliff sa chuid deiridh den naoú haois déag. Thagaidís ó Melbourne ar an ngaltán rotha ''Ozone'', turas dhá uair an chloig.<ref>[http://home.vicnet.net.au/~maav/ozone.htm ''Ozone'' 1886-1925]</ref> Osclaíodh iarbhóthar go dtí Geelong sa bhliain 1879,<ref>[http://www.bpr.org.au/index.php?option=com_content&task=view&id=14&Itemid=64 Bellarine Peninsula Railway history]</ref> rud a mhéadaigh líon na dturasóirí. Tógadh a lán óstáin sóchais dóibh: tógadh an Palace Hotel (ar tugadh an Esplanade Hotel air níos déanaí) sa bhliain 1879, an Baillieu Hotel (Ozone Hotel) sa bhliain 1881,<ref>[http://www.theage.com.au/news/National/Baillieus-lead-fight-to-save-Ozone/2005/04/03/1112489345427.html News item on the closure of the Ozone hotel]</ref> an Vue Grande Hotel sa bhliain 1883 agus an Queenscliff Hotel sa bhliain 1887. Ní thagadh an oiread sin turasóirí i ré an ghluaisteáin toisc nach mbíodh daoine ag brath ar Queenscliff mar lárionad taistil. Stad an t-iarnród de phaisinéirí a iompar sa bhliain 1950 agus dúnadh é sa bhliain 1976. Tháinig éileamh ar Queenscliff arís sna hochtóidí <ref>[http://www.theage.com.au/news/victoria/queenscliff/2005/02/17/1108500207244.html ''The Age'' Travel]</ref> agus thosaigh an daonra ag méadú. == Cúrsaí aelaíne agus cultúir == [[Íomhá:Searoad Ferry 'Queenscliff', Queenscliff, jjron, 06.07.2010.jpg|thumb|Bád farantóireachta Searoad 'Queenscliff' á cur le balla ag Queenscliff]] === Féilte === Bíonn an Queenscliff Seafood Feast,<ref>[http://www.seafoodfeast.org/ Queenscliff Seafood Feast]</ref> ar siúl Aoine an Chéasta chun airgead a bhailiú don Royal Children's Hospital. Iascairí na háite a chuireann an t-iasc ar fáil. Bíonn Féile Cheoil Queenscliff<ref>[http://www.qmf.net.au/ Queenscliff Music Festival]</ref> ar siúl ar an deireadh seachtaine deireanach de Mhí na Samhna agus éileamh mór uirthi. Tagann ceolteoirí ón mbaile agus ón gcoigríoch. === Iarsmalanna === Tá trí iarsmalann ann: Iarsmalann Stairiúil Queenscliff, [[Iarsmalann Mhara Queenscliffe]] agus Iarsmalann Dhúnfort Queenscliff. === Spórt === Tá baint ag Club Peile Queenscliff (rialacha Astrálacha) le Sraithchomórtas Peile Bellarine. Tá cúrsa Chlub Gailf Queensland le fáil ar Oileán na nEalaí.<ref> http://www.golfselect.com.au/armchair/courseView.aspx?course_id=312</ref> === Meáin === Bhunaigh Greg Wane an ''Queenscliffe Herald'' sa bhliain 1999. Eisean a chuir in eagar é go dtí an bhliain 2004, nuair a cheannaigh muintir Mhurchú é. Iadsan atá á fhoilsiú faoi láthair == Iompar == Bealach Mór Bellarine an t-aon bhóthar amháin a thugann daoine isteach chun Queenscliff agus siar as sin chun Rinn Lonsdale agus Geelong. == Nótaí == {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [http://www.queenscliffe-history.org/ Suíomh Iarsmalann Stairiúil Queenscliffe] * [http://www.zades.com.au/qcliffhs/ Iarsmalann Stairiúil Queenscliffe] * [http://www.maritimequeenscliffe.org.au/ Iarsmalann Mhara Queenscliffe] * [http://www.visitvictoria.com/Regions/Great-Ocean-Road/Destinations/Queenscliff.aspx Queensclliff - Tourism Victoria] * [http://www.fortqueenscliff.com.au Iarsmalann Dhúnfort Queenscliff] * [http://www.queenscliff.com.au Treoir Queenscliff - www.Queenscliff.com.au] [[Catagóir:Bailte i Victoria]] 4pdmuxxom4umpordky2yeqqob66dmwk 0 48228 1069773 1053026 2022-08-04T16:31:04Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki [[File:Posidonia oceanica (L).jpg|thumb|Posidonia oceanica]] [[Planda]] mara, cosúil le féar, a bhíonn go hiomlán faoin uisce, i réigiúin thanaí [[An Mheánmhuir|na Meánmhara]] de ghnáth. Cartar na [[Duilleog|duilleoga]] is na riosóim i dtír go minic ina lear mór, agus liathróidí poisíodóin freisin, cruinníní an bhruscair shnáithínigh de foirmithe ag tonnta na mara. {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} hdj6xvquqh5i1esi6ld47pv2i5l6x1e 0 49274 1069739 885375 2022-08-04T13:13:25Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} [[Íomhá:Royal Institution of Great Britain.JPG|mion|Ceannáras Institiúid Ríoga na Breataine Móire inniu]] Cumann eolaíochta léannta a bunaíodh sa [[An Bhreatain|Bhreatain]] i [[1799]] is ea an '''Institiúid Ríoga'''. Bhí lárionad [[taighde]] eolaíochta ina saotharlanna, agus is ansin a rinne Humphrey Davy, [[Michael Faraday]] is [[John Tyndall]] a gcuid taighde. Ina príomhionad ar Shráid Albemarle in [[Londain]] a bhíonn Léachtanna na Nollag don óige aici, a chraobhscaoileann an [[BBC]] gach bliain. {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} {{DEFAULTSORT:Institiuid Rioga}} 3xdyy8bv8id4sd89w6vml4ope6yugc8 0 49518 1069871 920370 2022-08-05T01:19:02Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Síceolaí a saolaíodh i nDavis, [[Virginia Thiar]] ab ea '''Karl Spencer Lashley''' ([[7 Meitheamh]] [[1890]]-[[7 Lúnasa]] [[1958]]). Rinne sé [[taighde]] suntasach chun láithreacha feidhmeanna ar leith san [[inchinn]] a aimsiú. Luaitear é mar athair na [[néaraisíceolaíocht]]a. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} {{DEFAULTSORT:Lashley, Karl S}} [[Catagóir:Síceolaithe Meiriceánacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1890]] [[Catagóir:Básanna i 1958]] iw4zjggbd6ni54qeapounul9vevg2jg 0 50783 1069749 689515 2022-08-04T13:52:03Z Kevin Scannell 340 pic wikitext text/x-wiki [[File:TT-33 2.JPG|thumb|Piostal TT-33 2]] Arm láimhe a forbraíodh ar dtús ó chanónacha láimhe sa [[14ú haois|14ú céad]]. Le feidhmiú phrionsabal an ghunnáin sna [[1830í|1830idí]] ag [[Samuel Colt]], athraíodh an piostal ina arm ilphiléar. Ba shaothrú suntasach air sin na piostail uathoibríocha de chuid Luger is Browning timpeall [[1900]]. {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} efwia76ltraodrf8w936amae3ngdixy 0 51948 1069750 691277 2022-08-04T13:52:41Z Kevin Scannell 340 WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Grianghrafadóireacht|Grianghrafadóir]] a rugadh i [[Lucsamburg]] ab ea '''Edward Jean Steichen''' ([[1879]]-[[1973]]). I Meiriceá, chabhraigh sé le Alfred Stieglitz i mbunú an ghrúpa Fótascaradh i [[1902]]. Sa chéad chogadh domhanda, ceannasaí ar roinn fhótagrafach an airm. Sna [[1920idí]] bhain sé cáil amach as a [[Grianghrafadóireacht|ghrianghrafadóireacht]] nuaréalaíoch faisin is portráide. Sa dara cogadh domhanda, ina cheannasaí ar sheirbhísí grianghrafadóireachta chabhlach Mheiriceá. 1945-1962, ina stiúrthóir grianghrafadóireachta i Músaem Nua-Ealaíne [[Nua-Eabhrac]], áit ar eagraigh sé an taispeántas cáiliúil ''The Family of Man'' (Clann an Duine, 1955). {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} rd6st5answ7wq3hn50olnneb9g94qmr 0 52313 1069779 1001430 2022-08-04T17:12:22Z Kevin Scannell 340 pic wikitext text/x-wiki [[File:Thiamin.svg|thumb|Tiaimín]] [[Vitimín]] B1, intuaslagtha in uisce, a fheidhmíonn mar [[einsím]] comhfhachtóra in ocsaídiú [[Glúcós|glúcóis]]. Má tharlaíonn uireasa, faigheann duine [[beri-beri]], galar a bhíodh coiteann tráth, in oirdheisceart [[An Áise|na hÁise]] go háirithe mar a mbíodh rís snasta, nach bhfuil mórán vitimín B1 ann, ina phríomhbhia ag na daoine. Díghrádaítear tiaimín le linn cócaireachta i meán alcaileach, agus mar sin má úsáidtear sóid i bhfiuchadh glasraí laghdaítear an [[tiúchan]] tiaimín iontu. {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} [[Catagóir:Vitimíní]] 4sf84es52y9v580i5we0140kq7o8v7r 0 52591 1069867 921822 2022-08-05T01:08:39Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki Sa [[Matamaitic|bhunmhatamaitic]], pictiúr de [[líne dhíreach]] chéimithe is ea '''uimhirlíne ''' a fheidhmíonn mar teibíocht i gcomhair réaduimhreacha, sainchiallaithe ag <math>\mathbb{R}</math>. Glactar leis go bhfreagraíonn gach pointe san uimhirlíne do réaduimhir, agus gach réaduimhir do phointe.<ref>{{cite book | last1=Stewart | first1=James B. | last2 = Redlin | first2 = Lothar | last3=Watson | first3=Saleem | authorlink=James Stewart (mathematician) | title=College Algebra | publisher=[[Brooks Cole]] | year=2008 | edition = 5th | pages=13&ndash;19 | isbn=0-495-56521-0}}</ref> Is minic a thaispeántar na [[Slánuimhir|slánuimhreacha]] mar phointí marcáilte go speisialta atá spásáilte go cothrom ar an líne. Cé nach léiríonn an íomhá seo na slánuimhreacha ach ó -9 go 9, cuimsíonn an líne na [[réaduimhir|réaduimhreacha]] go léir, ag leanúint go deo i ngach treo, agus uimhreacha nach bhfuil marcáilte atá idir na slánuimhreacha. Is minic a n-úsáidtear iad mar áiseanna teagaisc le haghaidh [[suimiú|suimithe]] agus [[dealú|dealaithe]] simplí a mhúineadh, bainteach go háirithe le [[uimhir dhiúltach|huimhreacha diúltacha]]. [[File:Number-line.svg|center|The number line]] ==Tagairtí== {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} 742jydmez8e0vzg7whlnajw3vzfwmro 1069868 1069867 2022-08-05T01:09:01Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki Sa [[Matamaitic|bhunmhatamaitic]], pictiúr de [[líne dhíreach]] chéimithe is ea '''uimhirlíne ''' a fheidhmíonn mar teibíocht i gcomhair réaduimhreacha, sainchiallaithe ag <math>\mathbb{R}</math>. Glactar leis go bhfreagraíonn gach pointe san uimhirlíne do réaduimhir, agus gach réaduimhir do phointe.<ref>{{cite book | last1=Stewart | first1=James B. | last2 = Redlin | first2 = Lothar | last3=Watson | first3=Saleem | authorlink=James Stewart (mathematician) | title=College Algebra | publisher=[[Brooks Cole]] | year=2008 | edition = 5th | pages=13&ndash;19 | isbn=0-495-56521-0}}</ref> Is minic a thaispeántar na [[Slánuimhir|slánuimhreacha]] mar phointí marcáilte go speisialta atá spásáilte go cothrom ar an líne. Cé nach léiríonn an íomhá seo na slánuimhreacha ach ó -9 go 9, cuimsíonn an líne na [[réaduimhir|réaduimhreacha]] go léir, ag leanúint go deo i ngach treo, agus uimhreacha nach bhfuil marcáilte atá idir na slánuimhreacha. Is minic a n-úsáidtear iad mar áiseanna teagaisc le haghaidh [[suimiú|suimithe]] agus [[dealú|dealaithe]] simplí a mhúineadh, bainteach go háirithe le [[uimhir dhiúltach|huimhreacha diúltacha]]. [[File:Number-line.svg|center|The number line]] ==Tagairtí== {{reflist}} {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} kzjglm4b8rtqvjx8y7a63vjgvb7sb3b 0 54851 1069766 1059157 2022-08-04T16:08:55Z Ériugena 188 Bhog Ériugena an leathanach [[Uisge Dhé]] go [[Uisge Dhè]]: gd wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is [[abhainn]] suite i g[[Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain]] é '''Uisge Dhé'''. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Uisge Dhé}} [[Catagóir:Tíreolaíocht na hAlban]] [[Catagóir:Comhairle Shiorrachd Obar Dheathain]] 8rgvo87rz8ens9trckyb7pz6ath1z33 0 59340 1069769 745720 2022-08-04T16:22:03Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile]] beag suite i g[[Contae Phort Láirge]] é '''Cnoc an Doire'''. {{Port Láirge}} {{Síol-tír-ie}} [[Catagóir:Bailte i gContae Phort Láirge]] nclkgsr50govvq8r086l5dyvidujbyz 1069771 1069769 2022-08-04T16:29:07Z Kevin Scannell 340 soiléiriú maidir le logainm.ie wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile]] beag suite i g[[Contae Phort Láirge]] é '''Cnoc an Doire'''. Tá dhá bhaile fearainn ann, Cnoc an Doire Íochtarach<ref>{{Lua idirlín|teideal=Cnoc an Doire Íochtarach — logainm.ie|url=https://www.logainm.ie/ga/50431|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> agus Cnoc an Doire Uachtarach.<ref>{{Lua idirlín|teideal=Cnoc an Doire Uachtarach — logainm.ie|url=https://www.logainm.ie/ga/50432|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} {{Port Láirge}} {{Síol-tír-ie}} [[Catagóir:Bailte i gContae Phort Láirge]] qyjw5ji8am5mbncn1dxwzss16i4n5w9 0 62807 1069743 1064320 2022-08-04T13:17:33Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Is clár [[Gaeilge]] atá á chraoladh ar [[TG4]] ó 3 Samhain, 2011 ar aghaidh iad '''''Scéalta Átha Cliath'''''. ==Eipeasóidí== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |- ! scope="col" style="width:25px;"| Uimhir ! scope="col" style="width:200px;"| Eipeasóid ! scope="col" style="width:120px;"| Dáta craolta ! scope="col" style="width:25px;"| Lucht féachana |- | 1 | [[Mol Ní Mhaoileoin (amhrán)|Molly Malone]] | 3 Samhain, 2011 | — |- | 2 | [[Bang Bang]] | | — |- | 3 | [[Ivan Beshoff]] | | — |- | 4 | [[Orson Welles]] + [[Amharclann an Gheata]] | | — |- | 5 | The [[Metro-Goldwyn-Mayer|MGM]] Lion | | — |- | 6 | [[Cnoc Montpelier]] (The Hell Fire Club) | | — |- | 7 | [[Matt Talbot]] | | — |- | 8 | [[Naomh Vailintín]] (St Valentine) | | — |} == Tagairtí == {{Reflist}} {{síol-tv}} [[Catagóir:Sraitheanna teilifíse a thosaigh i 2011]] [[Catagóir:Cláir TG4]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Cláir faisnéise]] gyclhvkbkwrnked7c4oz03orebsax7v 0 63719 1069918 864197 2022-08-05T11:15:36Z Kevin Scannell 340 glanta wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Irish lamp box erected by Anpost.jpg|deas|200px|thumb|Bosca poist in [[Éire|Éirinn]].]] Is córas é '''Éirchód'''<ref>an chéad díochlaonadh, ginideach uatha ⁊ ainmneach iolra: -óid. {{cite web|url=http://www.tearma.ie/Search.aspx?term=%c3%a9irch%c3%b3d&lang=3116659|teideal=tearma.ie - Dictionary of Irish Terms - Foclóir Téarmaíochta : éirchód|foilsitheoir=Foras na Gaeilge ⁊ Fiontar}}</ref> (Béarla agus an trádmharc: ''Eircode'') a thugann cód sainiúil aitheantais seacht n-uimhir do gach gabháltas in Éirinn.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.rte.ie/news/nuacht/2015/0713/714443-coras-cod-poist-seolta-ach-agoidithe-gaeilge-ag-cur-ina-aghaidh/|work=Nuacht RTÉ|teideal=Seoladh córas nua cóid poist, Eircode inniu ach bhí agóidithe i láthair chun cur in aghaidh an chórais|dátarochtana=2022-08-05}}</ref>. Cuireann an córas postchóid ar a gcumas do dhaoine agus do ghnólachtaí teacht ar gach seoladh in Éirinn. Is é [[An Post]], an tseirbhís phoist i b[[Poblacht na hÉireann]], a chuireann an córas Éirchóid ar fáil. {{síol}} == Naisc sheachtracha == * [http://www.eircode.ie/gaeilge/Baile Eircode, Suíomh oifigiúil] * [http://www.anpost.ie/anpost/ga An Post, Suíomh oifigiúil] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Poblacht na hÉireann]] 1w873gaxh80rbqhprgxfq2g7ifo0as0 0 64435 1069798 782263 2022-08-04T18:10:30Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Drámadóir Sasanach a rugadh i [[Westminster]], [[Londain]] ab ea '''Benjamin Jonson''' ([[11 Meitheamh]] [[1572]] – [[6 Lúnasa]] [[1637]]). == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol}} {{DEFAULTSORT:Jonson, Ben}} [[Catagóir:Scríbhneoirí Sasanacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1572]] [[Catagóir:Básanna i 1637]] pfrmc4sw6aqqeglchxq12tji9ctxbak 0 66574 1069916 1064296 2022-08-05T11:06:54Z Kevin Scannell 340 glanta wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Is [[anime]] (beochan Sheapánach) agus [[manga]] é '''''Gochūmon wa Usagi Desu ka?''''' ([[Seapáinis]]: {{lang|ja|ご注文はうさぎですか？}}, "Ar Iarr Tú Coinín?", giorrúchán: {{lang|ja|ごちうさ}} ''Gochiusa'') ó 2011 le [[Koi]]. D'fhoilsigh an comhlacht foilsitheoireachta [[Hōbunsha]] é i ''[[Manga Time Kirara MAX]]''. Is scéal faoi chailín a oibríonn i g[[caifé]] i mbaile Francach (b'fhéidir [[Colmar]] nó [[Strasbourg]]). ==Carachtair== *Rabbit House ({{lang|ja|ラビットハウス}}, Baile Coinín) **Kafū Chino ({{lang|ja|香風　智乃}}) **Hoto Kokoa ({{lang|ja|保登　心愛}}) **Tedeza Rize ({{lang|ja|天々座　理世}}) **Tippy ({{lang|ja|ティッピー}}) *Amausaan ({{lang|ja|甘兎庵}}, Baile Coinín Mhilis) **Ujimatsu Chiya ({{lang|ja|宇治松　千夜}}) *Fleur de Lapin ({{lang|ja|フルール・ド・ラパン}}, Bláth Coinín) **Kirima Sharo ({{lang|ja|桐間　紗路}}) [[Catagóir:Cartúin Anime]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse na Seapáine]] [[Catagóir:Sraitheanna teilifíse a thosaigh i 2015]] dilbntjvci5futxnn7vc0bxf5wod6et 0 66746 1069874 913629 2022-08-05T01:23:05Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is [[aisteoir]] [[SAM|Meiriceánach]] é '''Sean Justin Penn''', a rugadh ar an [[17 Lúnasa]], [[1960]]. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-aisteoir}} {{DEFAULTSORT:Penn, Sean}} [[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1960]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Buaiteoirí gradam Aisteoir is Fearr sna gradaim Academy]] [[Catagóir:Buaiteoirí gradam Aisteoir is Fearr i nDráma sna gradaim Golden Globe]] 8cx1peqk1g8egb3mj7ypam954egb7cc 0 66766 1069873 960033 2022-08-05T01:22:11Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is [[aisteoir]] [[An Afraic Theas|Ón Afraic Theas]] í '''Charlize Theron''', a rugadh ar an [[7 Lúnasa]] [[1975]]. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-aisteoir}} {{DEFAULTSORT:Theron, Charlize}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1975]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Buaiteoirí gradam Ban-aisteoir is Fearr sna gradaim Academy]] [[Catagóir:Buaiteoirí gradam Ban-Aisteoir is Fearr i nDráma sna gradaim Golden Globe]] [[Catagóir:Aisteoirí ón Afraic Theas]] oeqtk38m8x5d3n2mgbtewg971t9nn0d 0 67734 1069917 1064297 2022-08-05T11:11:17Z Kevin Scannell 340 glanta wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Sraith Teilifíse}} Is [[Anime|beochan Sheapánach]] agus manga é '''''GIRLS und PANZER''''' ([[Seapáinis]]: {{lang|ja|ガールズ&パンツァー}} ''Gāruzu ando Pantsā'', nó "Cailíní ⁊ Tanc", giorrúchán: {{lang|ja|ガルパン}} ''Garupan''). Ba [[Tsutomu Mizushima]] ({{lang|ja|水島努}}) é an stiúrthóir. Is scéal é faoi dhaltaí a fhoghlaimíonn Senshadō ({{lang|ja|戦車道}}) agus ealaín troda i scoil do chailíní ''Ōarai Mhaorachta'' (Seapáinis: {{lang|ja|県立大洗女子学園}}) ar [[iompróir aerárthaí]]. Bhí an bheochan ''Girls und Panzer'' craolta den chéad uair ó Dheireadh Fómhair 2012 go dtí Márta 2013. [[Catagóir:Cartúin Anime]] [[Catagóir:Cláir Teilifíse na Seapáine]] [[Catagóir:Sraitheanna teilifíse a thosaigh i 2012]] 7rnbg2w6zgku7mnc42q4hfew6ege8uu 0 68032 1069919 957843 2022-08-05T11:25:30Z Kevin Scannell 340 glanta wikitext text/x-wiki {{teideal iodálach}} [[File:CroesusXIncarna.jpg|thumb|Pictiúr a léiríonn ''Yuri'']] Is é '''''yuri''''' (Gaelaithe: ''iúirí'', [[Seapáinis]]: {{lang|ja|百合}}, go litriúil “[[lile]]”) an focal [[Seapáinis]]e a chiallaíonn spéis rómánsach nó ghnéasach idir mná. Faightear ''yuri'' ar an gcineál coimicí ([[manga]]) agus beochaintí ([[anime]]) a tharraingítear sa t[[Seapáin]], agus i gcoimicí agus anime a dhéanann aithris ar stíl shainiúil an mhanga agus anime Sheapánaigh. Téarma eile do ''yuri'' ná '''GL''', an giorrúchán ar '''Girls' Love''' (Seapáinis: {{lang|ja|ガールズラブ}}, [[Rómhánú Hepburn]]: ''Gāruzu Rabu'', wasei-eigo). Is é a chontrapháirt ''[[Yaoi (seánra)|yaoi]]'', seánra anime agus manga a leagann béim ar chaidreamh rómánsach nó gnéasach idir beirt daoine [[Fear|fireanna]]. {{stub}} [[Catagóir:Cultúr na Seapáine]] [[Catagóir:Leispiachas]] to5ojjg2pkeyaod4mc1wcf7tdyv6q1u 0 68198 1069921 1064442 2022-08-05T11:31:55Z Kevin Scannell 340 glanadh wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Amhrán}} Is dán agus amhrán [[An Téaváin|Téavánach]] é '''''An Téaváin Ghlas''''' ([[Pe̍h-oē-jī]]: {{lang|nan|''Tâi-oân Chhùi-chhiⁿ''}}, [[Sínis thraidisiúnta]]: {{lang|nan|台灣翠青}}). Scríobh an file agus eaglaiseach [[Tīⁿ Jî-gio̍k]] ({{lang|nan|鄭兒玉}}) é, i [[Hoclais na Téaváine]] (Hoklo na Téaváine), sna blianta 1993/1994. Tá an-tóir ar an dán i measc na ndaoine i bhfách leis an fheachtas ar son [[neamhspleáchas na Téaváine]]. Is é an t-amhrán náisiúnta neamhoifigiúil do Phoblacht na Téaváine. Aistríodh an t-amhrán go h[[Amisis]] (Amis), [[Haicéis]] (Hakka), [[Mandairínis]] agus araile. == Tagairtí == {{Reflist}} == Naisc sheachtracha == {{Síolta ceol}} {{DEFAULTSORT:Teavain Ghlas, An}} [[Catagóir:Amhráin]] [[Catagóir:Dánta]] [[Catagóir:An Téaváin]] sp5ihjusubvtlmmyse8isr5l6uzhgl7 1069922 1069921 2022-08-05T11:34:11Z Kevin Scannell 340 téarma.ie wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Amhrán}} Is dán agus amhrán [[An Téaváin|Téavánach]] é '''''An Téaváin Ghlas''''' ([[Pe̍h-oē-jī]]: {{lang|nan|''Tâi-oân Chhùi-chhiⁿ''}}, [[Sínis thraidisiúnta]]: {{lang|nan|台灣翠青}}). Scríobh an file agus eaglaiseach [[Tīⁿ Jî-gio̍k]] ({{lang|nan|鄭兒玉}}) é, i [[Haiciainis na Téaváine]], sna blianta 1993/1994. Tá an-tóir ar an dán i measc na ndaoine i bhfách leis an fheachtas ar son [[neamhspleáchas na Téaváine]]. Is é an t-amhrán náisiúnta neamhoifigiúil do Phoblacht na Téaváine. Aistríodh an t-amhrán go h[[Amisis]] (Amis), [[Haicéis]] (Hakka), [[Mandairínis]] agus araile. == Tagairtí == {{Reflist}} == Naisc sheachtracha == {{Síolta ceol}} {{DEFAULTSORT:Teavain Ghlas, An}} [[Catagóir:Amhráin]] [[Catagóir:Dánta]] [[Catagóir:An Téaváin]] adbsxvlmcxipa7lks2o5s2b5rrh1u7z 0 68360 1069924 1062785 2022-08-05T11:36:00Z Kevin Scannell 340 Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Hoclais na Téaváine]] go [[An Haiciainis]]: téarma.ie + nós ar WP an t-alt a úsáid wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Teanga}} [[File:Home usage of Taiwanese by district in Taiwan gradient map (2010).svg|thumb|300px|Cainteoirí Hoclaise atá sa Téaváin, sa bhliain 2010|300px]] Is teanga Shíneach í '''Hoclais na Téaváine''' (臺灣 Hô-ló 話, POJ: Tâi-oân Hô-ló-oē) nó '''Téaváinis''' (臺灣話, Tâi-oân-oē; 臺語, Tâi-gú(gí)). Is canúint Hoclaise (Hoklo) [[An tSínis|na Sínise]] í, le meascadh carachtair Sínise thraidisiúnta agus Pe̍h-oē-jī , '''Min Nan na Téaváine''' (臺灣閩南語, Tâi-oân Bân-lâm-gú(gí)). Is an dara teanga is mó sa [[Téaváin]] í an Téaváinis. Is cosúil le Hoclais i [[Deisceart Fujian]] (閩南, Min Nan) í. Is craobh iomlán teangacha í an Téaváinis i gcrann ginealais na dteangacha Sínea-Thibéadacha<ref>[https://antuairisceoir.com/2014/12/12/na-hakka-i-stair-na-sine/ AnTuairisceoir.com]</ref>. ==Fóineolaíocht== Tháinig a córas fuaimnithe ó [[Hoclais Quanzhou]] agus [[Hoclais Zhangzhou]]. Is cosúla lena leithéid i Quanzhou canúintí éigin de Hocials na Téaváine, ach is cosúla le Hoclais Zhangzhou canúintí éigin. Braitheann méid na consain agus gutaí ar chanúint na Téaváinis. Taispeánann na hábhair thíos an chanúint i g[[Kaohsiung]]. === Consain Tósaigh === {|class=wikitable !rowspan=2 colspan=2| !!colspan=2|[[Consan déliopach]]!!colspan=2|[[Consan ailbheolach]]!!colspan=2|[[Consan coguasach]]!![[Consan glotasach]] |- !Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach |-align=center ! colspan=2|[[Consan srónach]] | ||[m]|| ||[n] | ||[ŋ]|| |-align=center !rowspan=2|[[Stop]]!![[Consan neamhanálaithe]] |[p] |[b] |[t]|| |[k] |[ɡ]|| |-align=center ![[Consan análaithe]] |[pʰ]|| |[tʰ]|| |[kʰ]|| || |-align=center !rowspan=2|[[Aifricéad]]!![[Consan neamhanálaithe]] | || ||[ts ~ tɕ]<ref name="pailitiúil">Rinneadh [tɕ], [tɕʰ], [ɕ] agus [dʑ] de [ts], [tsʰ], [s] agus [dz] roimh [i].</ref> |[dz ~ dʑ]<ref name="pailitiúil"/> | || || |-align=center ![[Consan análaithe]] | || ||[tsʰ ~ tɕʰ]<ref name="pailitiúil"/>|| || || || |-align=center !colspan=2|[[Consan cuimilteach]] | || ||[s ~ ɕ]<ref name="pailitiúil"/>|| | || |[h] |-align=center !colspan=2|[[Consan taobhach]] | || || ||[l]|| || || |} === Gutaí === *Aonfhoghair: **neamhshrónaigh: [a], [e], [i], [ɔ], [u], [ə] **srónaigh: [ã], [ẽ], [ĩ], [ɔ̃] *Ilfhoghair: **Défhoghair: ***neamhshrónaigh:[ai], [au], [ia], [io], [iu], [ua], [ue], [ui] ***srónaigh: [ãĩ] [ĩã] [ĩũ] [ũã] **Trífhoghair (atá in ann bheith scrónaithe): [iau], [uai] * Consain srónaigh siollaigh ** [m̩], [ŋ̩] ===Códaí=== Tá 7 gcóda inti: [m], [n], [ŋ], [p̚], [t̚], [k̚], [ʔ̚]. ===Tuineacha=== I gCanúint Kaohsiung, tá 7 mbuntuin, agus an dá cheann eile: an naoú tuin agus tuin neodrach. == Príomhchórais scríbhinne == [[File:足濟人毋知影有臺文這款物件.svg|thumb|400px|abairt as Hoclais le gCarachtair Han, Rómhánú, agus a measadh]] [[File:Hong-im Pek-kho.svg|thumb|300px|"Ciclipéid" as Hoclais le Siombaile Fhoghraíocht Téavánach]] * [[Carachtar Han|Carachtair Han]] * [[Rómhánú]]: [[Pe̍h-ōe-jī]], [[Tâi-lô]] (Córas Rómhánú Min Nan na Téaváine), [[TLPA]], srl. * measadh Carachtair Han agus Romhánú * [[Siombaile Fhoghraíocht Téavánach]] ({{lang|zh|臺灣方音符號}}) ==Sochtheangeolaíocht== Úsáideann na Téavánaigh leagan den [[An Mhandairínis|Mhandairínis]] mar theanga chaighdeánach, cosúil le muintir na mórthíre, ach ní bhíonn an Mhandairínis ó dhúchas acu. Is í an t[[An tSínis|Sínis]] an [[teanga (cumarsáid)|teanga]] is mó a labhraítear sa Téaváin inniu, ach ar ndóigh, ní aon teanga amháin í. An chuid is mó acu, labhraíonn siad an teanga ar a dtugtar "Téaváinis" (a dtugtar Hoclais na Téaváine uirthi chomh maith) go minic. Leagan den chanúint ''Min Nan'' atá ann go bunúsach - canúint a labhraítear i ndeisceart Chúige Fujian sa mhórthír freisin. Is minic a dhearctar ar chainteoirí na canúna seo mar ghrúpa eitneach ar leith, dream ar a dtugtar ''Hoklo''. Thairis sin, tá an chanúint ''Hakka'' ag mionlach mór de na Téavánaigh, canúint a bhíonn á labhairt i bpobail bheaga scartha ar fud dheisceart na Síne. ==Polaitíocht == Labhartar teangacha Síneacha sa Téaváin, chomh maith le teangacha na mbundúchasach. Ar an drochuair<ref>[https://milseogmhilis.wordpress.com/2014/09/24/staisiun-teilifise-on-teavain-sa-ghaeltacht/ "Stáisiún teilifíse ón Téaváin sa Ghaeltacht"]</ref>, tá teangacha na mbundúchasach i dtrioblóid (agus tá an teanga Shíneach Hakka á himeallú le blianta fada anuas chomh maith). ==Oideachas== Is trí mheán na Mandairínise a fheidhmíonn córas oideachais na Téaváine, go príomha. Ní bhíonn ach cúpla uair an chloig de ranganna sna máthairtheangacha (Hakka nó Téaváinis) acu . ==Stair== Tá Mandairínis na Téaváine an teanga is mó sa Téaváin agus an teanga oifigiúil sa Téaváin ó [[1949]]. Chuir an deachtóir [[Chiang Kai-shek]] cosc iomlán ar mháthairtheangacha. Ach cuireadh deireadh leis an gcosc seo sa bhliain 1987. Bunaíodh Cainéal Téaváinise den [[An tSeirbhís Teilifíse Phoiblí (Téaváin)|Seirbhís Teilifíse Phoiblí]] (公視台語台, Kong-sī Tâi-gí-tâi) in Iúil, 2019. ==Tagairtí== {{reflist}} [[Catagóir:An tSínis]] [[Catagóir:Teangacha na hÁise]] [[Catagóir:Teangacha Sínea-Thibéadacha]] 24q4v1pkt9z1wd5kli8k6tf9yz6h8d8 1069926 1069924 2022-08-05T11:44:02Z Kevin Scannell 340 téarma wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Teanga}} [[File:Home usage of Taiwanese by district in Taiwan gradient map (2010).svg|thumb|300px|Cainteoirí Haiciainise atá sa Téaváin, sa bhliain 2010|300px]] Is teanga Shíneach í '''Haiciainis na Téaváine''' (臺灣 Hô-ló 話, POJ: Tâi-oân Hô-ló-oē) nó '''Téaváinis''' (臺灣話, Tâi-oân-oē; 臺語, Tâi-gú(gí)). Is canúint de chuid [[An tSínis|na Sínise]] í, le meascán carachtar Sínise traidisiúnta agus Pe̍h-oē-jī, '''Min Nan na Téaváine''' (臺灣閩南語, Tâi-oân Bân-lâm-gú(gí)). Is í an dara teanga is mó sa [[Téaváin]]. Is cosúil le Haiciainis i [[Deisceart Fujian]] (閩南, Min Nan) í. Is craobh iomlán teangacha í an Haiciainis i gcrann ginealais na dteangacha Sínea-Thibéadacha<ref>[https://antuairisceoir.com/2014/12/12/na-hakka-i-stair-na-sine/ AnTuairisceoir.com]</ref>. ==Fóineolaíocht== Tháinig a córas fuaimnithe ó [[Haiciainis Quanzhou]] agus [[Haiciainis Zhangzhou]]. Braitheann líon na gconsan agus na ngutaí ar an gcanúint. Taispeánann na hábhair thíos an chanúint i g[[Kaohsiung]]. === Consain Tosaigh === {|class=wikitable !rowspan=2 colspan=2| !!colspan=2|[[Consan déliopach]]!!colspan=2|[[Consan ailbheolach]]!!colspan=2|[[Consan coguasach]]!![[Consan glotasach]] |- !Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach |-align=center ! colspan=2|[[Consan srónach]] | ||[m]|| ||[n] | ||[ŋ]|| |-align=center !rowspan=2|[[Stop]]!![[Consan neamhanálaithe]] |[p] |[b] |[t]|| |[k] |[ɡ]|| |-align=center ![[Consan análaithe]] |[pʰ]|| |[tʰ]|| |[kʰ]|| || |-align=center !rowspan=2|[[Aifricéad]]!![[Consan neamhanálaithe]] | || ||[ts ~ tɕ]<ref name="pailitiúil">Rinneadh [tɕ], [tɕʰ], [ɕ] agus [dʑ] de [ts], [tsʰ], [s] agus [dz] roimh [i].</ref> |[dz ~ dʑ]<ref name="pailitiúil"/> | || || |-align=center ![[Consan análaithe]] | || ||[tsʰ ~ tɕʰ]<ref name="pailitiúil"/>|| || || || |-align=center !colspan=2|[[Consan cuimilteach]] | || ||[s ~ ɕ]<ref name="pailitiúil"/>|| | || |[h] |-align=center !colspan=2|[[Consan taobhach]] | || || ||[l]|| || || |} === Gutaí === *Aonfhoghair: **neamhshrónaigh: [a], [e], [i], [ɔ], [u], [ə] **srónaigh: [ã], [ẽ], [ĩ], [ɔ̃] *Ilfhoghair: **Défhoghair: ***neamhshrónaigh:[ai], [au], [ia], [io], [iu], [ua], [ue], [ui] ***srónaigh: [ãĩ] [ĩã] [ĩũ] [ũã] **Trífhoghair (atá in ann bheith scrónaithe): [iau], [uai] * Consain srónaigh siollaigh ** [m̩], [ŋ̩] ===Códaí=== Tá 7 gcóda inti: [m], [n], [ŋ], [p̚], [t̚], [k̚], [ʔ̚]. ===Tuineacha=== I gCanúint Kaohsiung, tá 7 mbuntuin, agus an dá cheann eile: an naoú tuin agus tuin neodrach. == Príomhchórais scríbhinne == [[File:足濟人毋知影有臺文這款物件.svg|thumb|400px|abairt as Haiciainis le gCarachtair Han, Rómhánú, agus a measadh]] [[File:Hong-im Pek-kho.svg|thumb|300px|"Ciclipéid" as Haiciainis le Siombaile Fhoghraíocht Téavánach]] * [[Carachtar Han|Carachtair Han]] * [[Rómhánú]]: [[Pe̍h-ōe-jī]], [[Tâi-lô]] (Córas Rómhánú Min Nan na Téaváine), [[TLPA]], srl. * measadh Carachtair Han agus Romhánú * [[Siombaile Fhoghraíocht Téavánach]] ({{lang|zh|臺灣方音符號}}) ==Sochtheangeolaíocht== Úsáideann na Téavánaigh leagan den [[An Mhandairínis|Mhandairínis]] mar theanga chaighdeánach, cosúil le muintir na mórthíre, ach ní bhíonn an Mhandairínis ó dhúchas acu. Is í an t[[An tSínis|Sínis]] an [[teanga (cumarsáid)|teanga]] is mó a labhraítear sa Téaváin inniu, ach ar ndóigh, ní aon teanga amháin í. An chuid is mó acu, labhraíonn siad an teanga ar a dtugtar "Téaváinis" (a dtugtar Haiciainis na Téaváine uirthi chomh maith) go minic. Leagan den chanúint ''Min Nan'' atá ann go bunúsach - canúint a labhraítear i ndeisceart Chúige Fujian sa mhórthír freisin. Is minic a dhearctar ar chainteoirí na canúna seo mar ghrúpa eitneach ar leith, dream ar a dtugtar ''Hoklo''. Thairis sin, tá an chanúint ''Hakka'' ag mionlach mór de na Téavánaigh, canúint a bhíonn á labhairt i bpobail bheaga scartha ar fud dheisceart na Síne. ==Polaitíocht == Labhartar teangacha Síneacha sa Téaváin, chomh maith le teangacha na mbundúchasach. Ar an drochuair<ref>[https://milseogmhilis.wordpress.com/2014/09/24/staisiun-teilifise-on-teavain-sa-ghaeltacht/ "Stáisiún teilifíse ón Téaváin sa Ghaeltacht"]</ref>, tá teangacha na mbundúchasach i dtrioblóid (agus tá an teanga Shíneach Hakka á himeallú le blianta fada anuas chomh maith). ==Oideachas== Is trí mheán na Mandairínise a fheidhmíonn córas oideachais na Téaváine, go príomha. Ní bhíonn ach cúpla uair an chloig de ranganna sna máthairtheangacha (Hakka nó Téaváinis) acu . ==Stair== Tá Mandairínis na Téaváine an teanga is mó sa Téaváin agus an teanga oifigiúil sa Téaváin ó [[1949]]. Chuir an deachtóir [[Chiang Kai-shek]] cosc iomlán ar mháthairtheangacha. Ach cuireadh deireadh leis an gcosc seo sa bhliain 1987. Bunaíodh Cainéal Téaváinise den [[An tSeirbhís Teilifíse Phoiblí (Téaváin)|Seirbhís Teilifíse Phoiblí]] (公視台語台, Kong-sī Tâi-gí-tâi) in Iúil, 2019. ==Tagairtí== {{reflist}} [[Catagóir:An tSínis]] [[Catagóir:Teangacha na hÁise]] [[Catagóir:Teangacha Sínea-Thibéadacha]] jm4vsixihw2noycxhx335wjho5lowv1 1069927 1069926 2022-08-05T11:45:22Z Kevin Scannell 340 Bhog Kevin Scannell an leathanach [[An Haiciainis]] go [[Haiciainis na Téaváine]]: canúint ar leith wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Teanga}} [[File:Home usage of Taiwanese by district in Taiwan gradient map (2010).svg|thumb|300px|Cainteoirí Haiciainise atá sa Téaváin, sa bhliain 2010|300px]] Is teanga Shíneach í '''Haiciainis na Téaváine''' (臺灣 Hô-ló 話, POJ: Tâi-oân Hô-ló-oē) nó '''Téaváinis''' (臺灣話, Tâi-oân-oē; 臺語, Tâi-gú(gí)). Is canúint de chuid [[An tSínis|na Sínise]] í, le meascán carachtar Sínise traidisiúnta agus Pe̍h-oē-jī, '''Min Nan na Téaváine''' (臺灣閩南語, Tâi-oân Bân-lâm-gú(gí)). Is í an dara teanga is mó sa [[Téaváin]]. Is cosúil le Haiciainis i [[Deisceart Fujian]] (閩南, Min Nan) í. Is craobh iomlán teangacha í an Haiciainis i gcrann ginealais na dteangacha Sínea-Thibéadacha<ref>[https://antuairisceoir.com/2014/12/12/na-hakka-i-stair-na-sine/ AnTuairisceoir.com]</ref>. ==Fóineolaíocht== Tháinig a córas fuaimnithe ó [[Haiciainis Quanzhou]] agus [[Haiciainis Zhangzhou]]. Braitheann líon na gconsan agus na ngutaí ar an gcanúint. Taispeánann na hábhair thíos an chanúint i g[[Kaohsiung]]. === Consain Tosaigh === {|class=wikitable !rowspan=2 colspan=2| !!colspan=2|[[Consan déliopach]]!!colspan=2|[[Consan ailbheolach]]!!colspan=2|[[Consan coguasach]]!![[Consan glotasach]] |- !Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach!!Ghlórach!!Neamhghlórach |-align=center ! colspan=2|[[Consan srónach]] | ||[m]|| ||[n] | ||[ŋ]|| |-align=center !rowspan=2|[[Stop]]!![[Consan neamhanálaithe]] |[p] |[b] |[t]|| |[k] |[ɡ]|| |-align=center ![[Consan análaithe]] |[pʰ]|| |[tʰ]|| |[kʰ]|| || |-align=center !rowspan=2|[[Aifricéad]]!![[Consan neamhanálaithe]] | || ||[ts ~ tɕ]<ref name="pailitiúil">Rinneadh [tɕ], [tɕʰ], [ɕ] agus [dʑ] de [ts], [tsʰ], [s] agus [dz] roimh [i].</ref> |[dz ~ dʑ]<ref name="pailitiúil"/> | || || |-align=center ![[Consan análaithe]] | || ||[tsʰ ~ tɕʰ]<ref name="pailitiúil"/>|| || || || |-align=center !colspan=2|[[Consan cuimilteach]] | || ||[s ~ ɕ]<ref name="pailitiúil"/>|| | || |[h] |-align=center !colspan=2|[[Consan taobhach]] | || || ||[l]|| || || |} === Gutaí === *Aonfhoghair: **neamhshrónaigh: [a], [e], [i], [ɔ], [u], [ə] **srónaigh: [ã], [ẽ], [ĩ], [ɔ̃] *Ilfhoghair: **Défhoghair: ***neamhshrónaigh:[ai], [au], [ia], [io], [iu], [ua], [ue], [ui] ***srónaigh: [ãĩ] [ĩã] [ĩũ] [ũã] **Trífhoghair (atá in ann bheith scrónaithe): [iau], [uai] * Consain srónaigh siollaigh ** [m̩], [ŋ̩] ===Códaí=== Tá 7 gcóda inti: [m], [n], [ŋ], [p̚], [t̚], [k̚], [ʔ̚]. ===Tuineacha=== I gCanúint Kaohsiung, tá 7 mbuntuin, agus an dá cheann eile: an naoú tuin agus tuin neodrach. == Príomhchórais scríbhinne == [[File:足濟人毋知影有臺文這款物件.svg|thumb|400px|abairt as Haiciainis le gCarachtair Han, Rómhánú, agus a measadh]] [[File:Hong-im Pek-kho.svg|thumb|300px|"Ciclipéid" as Haiciainis le Siombaile Fhoghraíocht Téavánach]] * [[Carachtar Han|Carachtair Han]] * [[Rómhánú]]: [[Pe̍h-ōe-jī]], [[Tâi-lô]] (Córas Rómhánú Min Nan na Téaváine), [[TLPA]], srl. * measadh Carachtair Han agus Romhánú * [[Siombaile Fhoghraíocht Téavánach]] ({{lang|zh|臺灣方音符號}}) ==Sochtheangeolaíocht== Úsáideann na Téavánaigh leagan den [[An Mhandairínis|Mhandairínis]] mar theanga chaighdeánach, cosúil le muintir na mórthíre, ach ní bhíonn an Mhandairínis ó dhúchas acu. Is í an t[[An tSínis|Sínis]] an [[teanga (cumarsáid)|teanga]] is mó a labhraítear sa Téaváin inniu, ach ar ndóigh, ní aon teanga amháin í. An chuid is mó acu, labhraíonn siad an teanga ar a dtugtar "Téaváinis" (a dtugtar Haiciainis na Téaváine uirthi chomh maith) go minic. Leagan den chanúint ''Min Nan'' atá ann go bunúsach - canúint a labhraítear i ndeisceart Chúige Fujian sa mhórthír freisin. Is minic a dhearctar ar chainteoirí na canúna seo mar ghrúpa eitneach ar leith, dream ar a dtugtar ''Hoklo''. Thairis sin, tá an chanúint ''Hakka'' ag mionlach mór de na Téavánaigh, canúint a bhíonn á labhairt i bpobail bheaga scartha ar fud dheisceart na Síne. ==Polaitíocht == Labhartar teangacha Síneacha sa Téaváin, chomh maith le teangacha na mbundúchasach. Ar an drochuair<ref>[https://milseogmhilis.wordpress.com/2014/09/24/staisiun-teilifise-on-teavain-sa-ghaeltacht/ "Stáisiún teilifíse ón Téaváin sa Ghaeltacht"]</ref>, tá teangacha na mbundúchasach i dtrioblóid (agus tá an teanga Shíneach Hakka á himeallú le blianta fada anuas chomh maith). ==Oideachas== Is trí mheán na Mandairínise a fheidhmíonn córas oideachais na Téaváine, go príomha. Ní bhíonn ach cúpla uair an chloig de ranganna sna máthairtheangacha (Hakka nó Téaváinis) acu . ==Stair== Tá Mandairínis na Téaváine an teanga is mó sa Téaváin agus an teanga oifigiúil sa Téaváin ó [[1949]]. Chuir an deachtóir [[Chiang Kai-shek]] cosc iomlán ar mháthairtheangacha. Ach cuireadh deireadh leis an gcosc seo sa bhliain 1987. Bunaíodh Cainéal Téaváinise den [[An tSeirbhís Teilifíse Phoiblí (Téaváin)|Seirbhís Teilifíse Phoiblí]] (公視台語台, Kong-sī Tâi-gí-tâi) in Iúil, 2019. ==Tagairtí== {{reflist}} [[Catagóir:An tSínis]] [[Catagóir:Teangacha na hÁise]] [[Catagóir:Teangacha Sínea-Thibéadacha]] jm4vsixihw2noycxhx335wjho5lowv1 0 68388 1069929 812856 2022-08-05T11:58:18Z Kevin Scannell 340 Kevin Scannell moved page [[Ainm Duit.]] to [[Kimi no Na wa.]] over a redirect without leaving a redirect: drochaistriúchán; b'fhearr liom an bunteideal i gcló iodálach wikitext text/x-wiki [[Scannán]] [[anime|beochan Sheapánach]] is ea '''''Ainm Duit.''''' ([[An tSeapáinis]]:{{lang|ja|君の名は。}} ''Kimi no Na wa.'') a cuireadh amach sa bhliain 2016. Is é [[Shinkai Makoto]] ({{lang|ja|新海誠}}) stiúrthóir an scannáin. Is scéal faoi bhuachaill atá ina chónaí i d[[Tóiceo]] agus na brionglóidí aige faoi chailín. [[Catagóir:Scannáin 2016]] [[Catagóir:Cartúin Anime]] n7dshf3exek7osxv81kqn4gsrifxynh 0 69628 1069913 939015 2022-08-05T09:28:58Z TGcoa 21229 /* Tagairtí */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}Is [[amhránaí|popamhránaí]] agus [[damhsa|damhsóir]] [[An Téaváin|Téavánach]] í '''Tsai I-ling''', nó '''Jolin Tsa'''i de ghnáth. is bean ghnó chomh maith í anois. == Saol == Rugadh í in Hsinchuang (cuid de Nua-Taipei inniu), sa Téaváin ar an [[15 Meán Fómhair]] [[1980]]. Tógadh í in [[Taipei]]. Is de shinsearacht Han ([[An tSín|Síneach]]) agus Papora (grúpa bundúchasach in iarthar na Téaváine) í. [[Íomhá:Jolin Tsai 2.jpg|clé|mion|177x177px|2014]] == Tionchar == Tá an-tóir ar a cuid ceoil sa [[An tSín|tSín]]. Gaisce nach beag, bhí aird an phobail Síneach dírithe aici ar an popamhránaíocht sna [[2000idí]] [[Íomhá:2008TaipeiGameShow Day3 IGS JolinTsai.jpg|clé|mion|236x236px|2008]] == Albaim == * 1999: ''1019'' * 2000: ''Don't Stop''<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Jolin Tsai - Dont stop|url=https://www.youtube.com/watch?v=Evu_gCXmE8w|language=en}}</ref> * 2000: ''Show Your Love''<ref>{{Luaigh foilseachán|title=蔡依林 Jolin Tsai - 說愛你 官方字幕 Official MV|url=https://www.youtube.com/watch?v=_Y_mlCbfn_Y|language=en}}</ref> * 2001: ''Lucky Number'' * 2003: ''Magic'' * 2004: ''Castle'' * 2005: ''J-Game'' * [[Íomhá:Jolin Tsai MAA.jpg|clé|mion|266x266px|2006]]2006: ''Dancing Diva'' * 2007: ''Agent J'' * 2009: ''Butterfly'' * 2010: ''Myself'' * 2012: ''Muse'' * 2014: ''Play''<ref>{{Luaigh foilseachán|title=蔡依林 Jolin Tsai - PLAY我呸 (華納official 高畫質HD官方完整版MV)|url=https://www.youtube.com/watch?v=c86t8hoVw8E|language=en}}</ref> *2018ː ''Ugly Beauty'' == Tagairtí == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Tsai, Jolin}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1980]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Popcheoltóirí]] [[Catagóir:Daoine Téavánacha]] bmu4m2pccuqko9gp9omtwq54arojvgf 0 70837 1069799 876448 2022-08-04T18:12:16Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} File agus aistritheoir Éireannach ab ea '''Edward Walsh''' ([[1805]] – [[6 Lúnasa]] [[1850]]). Níor mhór é a áireamh i measc an tseisir is fearr sa 19ú céad a d’aistrigh amhráin Ghaeilge go Béarla agus tá gearrchuntais ar a bheatha sna foclóirí beathaisnéise. Is léir gur bunaíodh iad go príomha ar an gcuntas a bhí ag [[Timothy Gleeson]] in [[Journal of the Cork Historical and Archaeological Society|''Journal of the Cork Historical and Archaeological Society'']] in 1893 (‘Edward Walsh, the Irish Poet and Translator . . .: a biographical sketch, with poetry’). Tugann Robert Welch caibidil iomlán dá aistriúcháin in [[A History of Verse Translation from the Irish 1789-1897|''A History of Verse Translation from the Irish 1789-1897'']], 1988. Foilsíodh ''[[A Tragic Troubadour: Life and Collected Works of Folklorist, Poet and Translator Edward Walsh (1805-1850)]],'' 2005 le [[John J. Ó Ríordáin]], CSSR (735 lch). ==Luathshaol== B’as ceantar [[Sráid an Mhuilinn|Shráid an Mhuilinn]], [[Contae Chorcaí]], dá thuismitheoirí. Gairid i ndiaidh a phósta díshealbhaíodh an t-athair agus liostáil sé i Mílíste Chorcaí Thuaidh. Is nuair a bhí sé ar stáisiún i g[[Doire Cholm Cille|cathair Dhoire]] a rugadh Edward. Tugtar le tuiscint gur i ndiaidh Waterloo a d’fhill an teaghlach ar Shráid an Mhuilinn. D’fhoghlaim an buachaill óg Gaeilge ó mhuintir na comharsanachta agus d’fhreastail sé ar scoil scairte. ==Conair ghairme== Bhí sé tamall ina oide tí ag ball parlaiminte agus bhí i bpríosún píosa eile de bharr páirt a ghlacadh san agóid timpeall na nDeachúna. Fuair sé post múinteora náisiúnta sa [[An Gleanntán|Ghleanntán]] in aice le [[Maigh Eala|Mala]] ach briseadh as é in 1842 nuair a scríobh sé ‘What is Repeal, Papa?’ in ''The Nation''. Timpeall an ama chéanna bhí sé ag scríobh seanscéalta in ''Dublin Penny Journal'' agus bhíodh véarsaí aige in ''Dublin Journal of Temperance, Science and Literature''. Fuair sé post eile múinteoireachta i dTúirín in aice le [[Ceapach Choinn]] agus is ann a phós sé Bridget Sullivan ón Eaglais. Is di a chum sé an t-amhrán Béarla ''‘Brídín Bán mo Stór’.'' Tharraing Seán Ó Dálaigh aird Charles Gavan Duffy air agus tugadh obair liteartha dó i m[[Baile Átha Cliath]]. Bhí sé tamall de 1843 ina fho-eagarthóir ar ''The Irish Monitor''. D’fhoilsigh Ó Dálaigh ''Reliques of Irish Jacobite Poetry (1844)'', cnuasach d’aislingí agus d’amhráin eile i nGaeilge le haistriúcháin Walsh. Sheol sé litreacha ó 23 Duke’s Row, Summerhill, agus ó Richmond Cottages sa cheantar céanna chuig Seán Ó Dálaigh in Eanáir-Márta 1844 (i gcló in eagrán ''(1883) Irish Popular Songs'' agus is léir orthu gur shíl sé go ndearna an Bord Oideachais éagóir air sa Túirín. Ar 5 Eanáir scríobh sé: {{Blockquote|"I was in the hope that the board would allow me back to my snug residence in Tourin, but they decided against it yesterday, though Sir R. M——— and the superintendent applied in my behalf. I am grieved that my poor wife and infants will be disturbed in their calm solitude, and sent up here in winter weather—God pardon the doers of this injustice. You will say, perhaps, that it is the best course for my future advancement. It may be so, but I am not well fitted for the bustle of a town life, and besides, I dread if my health which is not very robust, should fail—I dread the fate of my family.’ ‘J. S. S.’ a sholáthair réamhrá sa dara heagrán sin: ‘Well we remember (though now forty years since) following Walsh in the twilight of an autumn evening, drinking in the odd chords that came from the little harp that lay on his left arm as he wandered, lonely and unknown, by the then desert Jones’s Road, or reposed himself on one of the seats that at that time were outside the walls of Clonliffe House."}} I réamhrá ''Irish Popular Songs'', 1847 chaith Walsh anuas ar na scoileanna náisiúnta i ngeall ar a bhfaillí sa Ghaeilge agus thug eolas ar a shaothar mar bhailitheoir amhrán. Ní róshásta a bhí sé i mBaile Átha Cliath agus fuair sé post mar mhúinteoir náisiúnta, ag teagasc na n-ógchoirpeach in [[Inis Píc]] an babhta seo. Deir Gleeson go raibh lámh ag Sir Richard Musgrave sa cheapachán—b’as Túirín dá mhuintir sin. Tá curtha síos ag [[Seán Mistéal]] in ''Jail Journal'' ar an gcuairt a thug Walsh air 30 Bealtaine 1848 sular seoladh go dtí Van Diemen’s Land é. Is mar seo a d’aistrigh Eoghan Ó Neachtain an suimiú a rinne sé: ‘An Breathnach bocht! Tá muirín lag, óg air agus do réir cosúlachta tá sé gan croí gan tsláinte. Tá an scrios dá thuar dó leis na blianta ach sílim go bhfuil sé scriosta fá dheireadh. Tá príosúnaigh ag obair ar an oiléan agus is sásta atá siad ná an múinteoir scoile. B’fhéidir go bhfuil éad ag an bhfear liom dáiríre; go dearfa níl aon éad agam-sa leis-sean’ (Irisleabhar an príosúin Sheáin Mhistéil, 1910-11). Briseadh as a phost arís é nuair a fuair na húdaráis tuairisc na cuairte sin. Ag múineadh i dTeach na mBocht i gCorcaigh a chéad stáisiún eile ach ba ghairid gur theip ar a shláinte. D’éag sé 6 Lúnasa 1850 agus cuireadh é i reilig Naomh Seosamh i gCorcaigh. Tuairim 1857 chuir lucht na gceird sa chathair leacht suas ina onóir le hinscríbhinn Ghaeilge agus Béarla agus cabhraigh leis an mbaintreach agus a muirear dul ar imirce chun na hAstráile. Faoi 1891 bhí droch-chaoi ar an leacht agus cuireadh coiste ar bun lena athchóiriú. Seán Pléimeann agus Pádraig Ó Briain a chum an inscríbhinn bhreise. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == * Tá tuilleadh eolais faoin mbeatha seo ar fáil sa Dictionary of Ulster Biography, http://www.newulsterbiography.co.uk/index.php/home/viewPerson/1678 * An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge, http://www.ainm.ie/ {{DEFAULTSORT:Walsh, Edward}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1805]] [[Catagóir:Básanna i 1850]] [[Catagóir:Filí]] fzqs7087gw4dy3x835w6lza61e53wnm 0 72915 1069902 983576 2022-08-05T08:24:03Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is í '''Kamala Devi Harris''', a rugadh ar [[20 Deireadh Fómhair]] [[1964]] in [[Oakland, California]], [[Leasuachtaráin na Stát Aontaithe|leasuachtarán]] na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stát Aontaithe]] agus iar-[[Seanad Stáit Aontaithe Mheiriceá|sheanadóir Stáit Aontaithe Mheiriceá]] sóisearach ó [[California]]. Is ball den [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] í. == Saol == Rugadh Harris in [[Oakland, California]]. Tá cúlra spéisiúil ag Harris, de bhunadh na [[Muir Chairib|Mara Cairib]], oileán [[Iamáice]] agus dheisceart na h[[An India|India]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/tus-feachtais-inniu-agus-kamala-harris-roghnaithe-mar-leathbhadoir-ag-joe-biden-i-ras-na-huachtaranachta-i-meiricea/|teideal=Tús feachtais inniu agus Kamala Harris roghnaithe mar leathbhádóir ag Joe Biden i rás na huachtaránachta i Meiriceá|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2020-08-12}}</ref><ref>"[[Cathair (lonnaíocht)|Cathair]] bhocht í ina bhfuil pobal mór den [[Daoine gorma|chine gorm]] agus an t-uafás bochtanais agus daoine gan dídean." ''Tuairisc.ie''</ref> Bhain Harris céimeanna amach ó [[Ollscoil]] Howard<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Howard University|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Howard_University&oldid=972501296|journal=Wikipedia|date=2020-08-12|language=en}}</ref> agus Hastings College of the Law<ref>{{Luaigh foilseachán|title=University of California, Hastings College of the Law|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=University_of_California,_Hastings_College_of_the_Law&oldid=972538989|journal=Wikipedia|date=2020-08-12|language=en}}</ref> (Ollscoil California). Chaith Harris roinnt blianta mar Ard-Aighne i gCalifornia. Thuill sí cáil mar bhean a bhí géar ar [[Coiriúlacht|choiriúlacht]].  Le linn na tréimhse sin, chuir sí aithne ar mhac le Joe Biden, Beau, nach maireann, a bhí ina Ard-Aighne in [[Delaware]]. Toghadh ina [[Seanad Stáit Aontaithe Mheiriceá|Seanadóir]] í in 2016, an dara bean den [[Daoine gorma|chine gorm]] i [[Seanad Stáit Aontaithe Mheiriceá|Seanad na Stát Aontaithe]]. [[Íomhá:Rm-logo-blue.svg|clé|mion]] [[Íomhá:Kamala Harris takes oath of office as United States Senator by Vice President Joe Biden (cropped).jpg|clé|mion|3 Eanáir 2017, Seanad na Stát Aontaitheː Ghlac Harris mionn oifigel e Joe Biden, ar dheis]] == Leasuachtarán na Stát Aontaithe == Ar [[11 Lúnasa]] [[2020]], d'fhógair [[Joe Biden]] gurb í a rogha mar iarrthóir an Pháirtí Daonlathach ar [[Leasuachtaráin na Stát Aontaithe|leasuachtarán na Stát Aontaithe]], in éineacht leis féin sa toghchán uachtaránachta ar 3 Mí na Samhna 2020. Ise an chéad duine de shliocht [[An Afraic|Afracach]] agus an chéad duine de shliocht [[An Áise|Áiseach]] le bheith ainmníthe don phost sin ag ceann de na mórpháirtithe sna Stáit Aontaithe.<ref name="zeleny">{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2020/08/11/politics/biden-vp-pick/index.html|teideal=Joe Biden picks Kamala Harris as his running mate|last1=Zeleny|first1=Jeff|first2=Dan|last2=Merica|first3=Arlette|last3=Saenz|access-date=2020-08-11|website=CNN}}</ref> ==Tagairtí== {{reflist}} {{clear}} {{Comhaltaí reatha de Seanad na SA}} {{DEFAULTSORT:Harris, Kamala}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1964]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Leasuachtaráin na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Daonlathaigh na Stát Aontaithe]] ckqw1nvr0j7endu3hr9wn06irea22mo 0 73720 1069732 1052099 2022-08-04T12:05:43Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Íomhá:Feliciano López 1, Aegon Championships, London, UK - Diliff.jpg|mion|250p|Feliciano López]] Is imreoir leadóige gairmiúla as [[An Eilvéis]] é '''Feliciano López'''. Rugadh é ar an 20 Meán Fómhair 1981. {{síol}} {{DEFAULTSORT:López, Feliciano}} [[Catagóir:Imreoirí leadóige fear]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1981]] [[Catagóir:Daoine beo]] kp25u5hsk6l8iht236susn8ldkjz6sz 14 74006 1069908 843764 2022-08-05T09:10:49Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:An tSín]] [[Catagóir:Tíortha na hÁise]] ohaff27sa050uwfpmrr8rgnxireuo2e 0 79757 1069865 891823 2022-08-04T23:56:14Z Kevin Scannell 340 WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Íomhá:HOD%C5%BDA_druh%C3%A1_m%C3%ADza.jpg|220px|mion|deas|Enver Hoxha]] [[Íomhá:Signature of Enver Hoxha.png|mion|Síniú Enver Hoxha]] Ba ceann stáit [[An Albáin|Albánach]] é '''Enver Halil Hoxha''' ([[16 Deireadh Fómhair]] [[1908]] – [[11 Aibreán]] [[1985]]). Bhí sé ina dheachtóir cummanach ar an Albáin ó dheireadh an [[Dara Cogadh Domhanda]] go dtí a bháis i 1985. Le linn an t-am sin, bhí sé mar Ard-Rúnaí an PPSH, Páirtí Oibre na hAlbáine, an t-aon pháirtí dlíthiúil a bhí sa thír. Chun an tír a chosaint ó ionradh thóg a rialtas 300,000 buincéir atá le feiceáil mar nasc deireanach lena ré. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Hoxha, Enver}} [[Catagóir:An Albáin]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1908]] [[Catagóir:Básanna i 1985]] q3sq9eoxqyskwn7y0i4c1vzhfsn5ajc 0 81691 1069880 1051507 2022-08-05T01:33:19Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna‎}} [[Íomhá:USA_san_gennaro_feast_NY.jpg|deas|250px|thumb|Fête de San Gennaro, [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]]]] [[Íomhá:Mulberry Street NYC c1900 LOC 3g04637u edit.jpg|deas|250px|thumb|Mulberry Street, san [[Little Italy, Nua-Eabhrac|Iodáil Bheag]], [[Nua-Eabhrac (cathair)|Cathair Nua-Eabhrac]], [[1900]]]] Bhí 17,222,412 '''Meiriceánach de shíolrach Iodálach''' (5.4% den daonra) ina gcónaí i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] de réir an daonáireamh [[2013]].<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Italy–United States relations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Italy%E2%80%93United_States_relations&oldid=1006903071|journal=Wikipedia|date=2021-02-15|language=en}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-us}} {{DEFAULTSORT:Meiriceanaigh Iodalacha}} [[Catagóir:Grúpaí eitneacha i Stáit Aontaithe Mheiriceá]] [[Catagóir:Daoine Meiriceánacha de bhunadh na hIodáile]] rnx0964hlele0v7lz52h4vltsntcd46 0 84260 1069878 893298 2022-08-05T01:30:04Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} [[Íomhá:West Covina Old Towne.jpg|mion|clé|250px|West Covina]] Cathair i deisceart [[California]] is ea '''West Covina'''. Sa bhliain [[2010]] fuarthas 109,960 duine ina gcónaí in West Covina. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{California}} {{síol-tír-us}} [[Catagóir:California]] [[Catagóir:Cathracha in California]] [[Catagóir:Lárionaid daonra in California]] [[Catagóir:Lárionaid daonra sna Stáit Mheiriceá]] [[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]] jtztath8hmuunjqm15uvjn8k0tvsvm8 0 84801 1069796 895497 2022-08-04T18:06:03Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is iar-imreoir leadóige gairmiúla as [[An Bheilg]] í '''Justine Henin''' nó '''Justine Hénin-Hardenne'''. Rugadh í ar an 1 Meitheamh 1982. Tá 7 gcraobh Grand Slam buaite aici - 1 [[Australian Open]], 4 [[French Open]] agus 2 [[US Open]]. Níor bhuaigh sí aon chraobh [[The Championships, Wimbledon|Wimbledon]], ach bhí sí sa cheannais dhá uair. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-spórt}} {{DEFAULTSORT:Henin, Justine}} [[Catagóir:Imreoirí leadóige Mná]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1982]] [[Catagóir:Daoine beo]] k9cm8dxi84km30c1eaphh309lf0faac 10 84927 1069797 1069514 2022-08-04T18:08:35Z Alison 570 >ga wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí | abovestyle = background-color: lightsteelblue | aboveclass = hd | headerstyle = background-color: lightsteelblue | above = {{PAGENAME}} | image = {{#if:{{#Property:P10}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P10|formatting=[[File:$1|260px]]|list=false}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P18|formatting=[[File:$1|260px]]|value={{{image|}}}|list=false}}}}{{#invoke:Wikidata | claim | property=P2096|formatting=<br/> $1|list=false}} | caption = {{#invoke:Wikidata|claim|property=P18|qualifier=P2096|list=lang|value={{{caption|}}}|rowformat=$1}} | image2 = {{#invoke:Wikidata | claim |property=P990|formatting=[[File:$1|260px]]|list=false}} | caption2 = <small>Voice</small> <!--- THIS FIRST ROW INSERTS THE POSITIONS HELD BY THE PERSON. YOU WILL NEED THIS SUBTEMPLATE: :eu:Template:Biografia_infotaula_automatikoa/kargua ---> | data1= {{#if:{{#property:P39|from={{{item|}}} }}|{{#invoke:Wikidata |claim |formatting=table |property=P39 |qualifier=P580| qualifier2=P582 |qualifier3=P1365 |qualifier4=P1366 |qualifier5=P768 |qualifier6=P1545 |qualifier7=P2715 |qualifier8=P94 |qualifier9=P708|rowformat= {{WD_Bosca_Sonraí_Duine/position|$8 $6 $0}} <br />$1 $2 $3 $4 $5 $9 $7 |rowsubformat1 = $1&nbsp;- | rowsubformat3=<br />&larr; $3 | rowsubformat4=- $4 &rarr; | rowsubformat5=<br /><small>Dúiche: $5</small> | rowsubformat7=<br /><small>Toghchán: $7</small> | rowsubformat6=$6. | rowsubformat8={{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image=$8 |size=25px|sizedefault=frameless |upright=3|suppressplaceholder=yes}}<br /> | rowsubformat9=<br />Deoisí: $9|tablesort=1}}}} <!--- FIRST BLOCK: LIFE ---> | header2 = Saol | label3 = Ainm iomlán | data3 = {{#invoke:Wikidata|claim|property=P1477|formatting=text}} | label4 = Eolas breithe | data4 = {{#if:{{#Property:P19}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P19|formatting = internallink}},&nbsp;}}{{{date of birth|{{#invoke:WikidataIB|getValue|1=P569|2=|fwd=ALL|osd=false|df=dmy|noicon=true}}}}}{{#if:{{#Property:P570}}||{{#invoke:Wikidata|yearsOld|formatting=&nbsp;($1 bliain d’aois)}}}} | label5 = Náisiúntacht | data5 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P27|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />|value={{{nationality|}}}}} | label6 = Áit chónaithe | data6 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P551|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label7 = Grúpa eitneach | data7 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P172|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label8 = Teanga dhúchais | data8 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P103|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label9 = Bás | data9 = {{#if:{{#Property:P20}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P20|formatting = internallink}},&nbsp;}}{{{date of death|{{#invoke:WikidataIB|getValue|1=P570|2=|fwd=ALL|osd=false|df=dmy|noicon=true}}}}}{{#if:{{#Property:P569}}||{{#invoke:Wikidata|yearsOld|formatting=&nbsp;($1 bliain d’aois)}}}} | label10 = Áit adhlactha | data10 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P119|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label11 = Cúis bháis | data11 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1196|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />|case=singularra}}{{#if:{{#Property:P509}}|&nbsp;({{#invoke:Wikidata | claim | property=P509|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />|case=singularra}})}} | label12 = Maraithe ag | data12 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P157|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} <!--- FAMILY BLOCK ---> | header20 = {{#if:{{#Property:P22}}{{#Property:P25}}{{#Property:P26}}{{#Property:P451}}{{#Property:P40}}{{#Property:P3373}}{{#Property:P1038}}|Muintir}} | label21 = Athair | data21 = {{#if:{{#Property:P22}}|[[{{#Property:P22}}]]}} | label22 = Máthair | data22 = {{#if:{{#Property:P25}}|[[{{#Property:P25}}]]}} | label23 = Céile/Céilí | data23 = {{#ifeq:{{#Property:P26}}|gan méid|Gan phósadh|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P26|qualifier=P580|qualifier2=P582|formatting = table|rowformat = $0 $1 $2|rowsubformat1=<small>&nbsp;($1 -|rowsubformat2=&nbsp;$2)</small>|tablesort=1|colformat0=internallink}}}} | label24 = Páirtí/Páirtithe | data24 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P451|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label25 = Páistí | data25 = {{#if:{{#Property:P40}}|{{Liosta fillte|title=liosta iomláin|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P40|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}}}}}} | label26 = Siblíní | data26 = {{#if:{{#Property:P3373}}|{{Liosta fillte|title=liosta iomláin|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P3373|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}}}}}} | label27 = Teaghlach | data27 = {{#if:{{#Property:P1038}}|{{Liosta fillte|title=liosta iomláin|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P1038|qualifier=P1039|formatting = table|rowformat $0 $1|rowsubformat1=<small>$1</small>|colformat0=internallink}}}}}} | label28 = Treibh | data28 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P53|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} <!--- EDUCATION BLOCK ---> | header30 = {{#if:{{#property:P69}}{{#property:P512}}{{#property:P184}}{{#property:P185}}{{#property:P1412}}|Oideachas}} | label31 = Alma mater | data31 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P69|formatting = table|qualifier=P580|qualifier2=P582|qualifier3=P512|qualifier4=P812|rowformat = $0 $1 $2 $3 $4|rowsubformat1 =<br /><small>($1 -</small>|rowsubformat2=<small>$2)</small>|rowsubformat3 = <small>$3</small>|rowsubformat4 =<small>: $4</small>|tablesort=1}} | label32 = Leibhéal oideachais | data32 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P512|formatting = internallink|case=singularra|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label33 = Tráchtas | data33 = {{#if:{{#Property:P1026}}|''{{#invoke:Wikidata | claim | property=P1476|item={{#invoke:Wikidata | claim | property=P1026|formatting = raw}}|formatting=text}}''}} | label34 = Stiúrthóir tráchtais | data34 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P184|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label35 = Mic léinn dochtúireachta | data35 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P185|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label36 = Teangacha | data36 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1412|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label37 = Múinteoirí | data37 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1066|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label38 = Mic léinn | data38 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P802|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} <!--- OCCUPATION ---> | header39 = Gairm | label40 = Gairm | data40 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P106|formatting = internallink}} <!--- SPORTS: You will need the subtemplates in :eu:Biografia infotaula automatikoa/kirola for the parameters of each sport ---> | data41 = {{#if:{{#Property:P641}}|{{WD Bosca Sonraí Duine/sport|{{#Property:P641}}}}}} | data42 = {{Liosta fillte|title=Rannpháirtí|{{WD Bosca Sonraí Duine/sport/duais| {{#invoke:Wikidata |claim |formatting=table |property=P1344 |qualifier=P166| qualifier2=P1352|rowformat=$1$0 $2|rowsubformat2=($2.)}} }} }} | data43 = {{#if:{{#property:P1346|from={{{item|}}} }}|{{Liosta fillte|title=Buaiteoir|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P1346|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} }} }} | label44 = Ionad nó speisialtacht | data44 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P413|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label45 = Uimhir spóirt | data45 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1618|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label48 = Meachán | data48 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2067|formatting=unitcode}} | label49 = Airde | data49 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2048|formatting=unitcode}} <!--- GENERAL OCCUPATION ---> | label50 = Áit oibre | data50 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P937|formatting = internallink}} | label51 = Fostóirí | data51 = {{#invoke:Wikidata |claim |property=P108| qualifier=P580| qualifier2=P582|formatting = table|rowformat = $0 $1 $2|rowsubformat1=<small>&nbsp;($1 -</small>|rowsubformat2=<small>&nbsp;$2</small>)|tablesort=1}} | label52 = Saothar iomráiteach | data52 = {{#if:{{#Property:P800}}|''{{#invoke:Wikidata | claim | property=P800|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}}''}} <!--- You can copy the template missing (sub-item image) from eu:Azpi-item_irudia ---> | label53 = Duais | data53 = {{#if:{{#property:P166|from={{{item|}}} }}|{{Liosta fillte|title=liosta iomláin|state=autocollapse|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P166 |qualifier=P585| qualifier2=P1027 |qualifier3=P1686|formatting=table |rowformat = {{((}}Sub-item image{{!}}$0{{!}}P2425{{!}}40x20px{{))}} [[{{((}}#invoke:Wikibase{{!}}label{{!}}$0{{))}}]] $2 $1 $3 |rowsubformat1=<small>&nbsp;($1)</small> |rowsubformat2=: <small>$2</small>|rowsubformat3=: <small>$3</small> | colformat0=raw | colformat2=internallink| separator=<br />}}}} }} | label54 = Ainmníodh é/í le haghaidh | data54 = {{#if:{{#property:P1411|from={{{item|}}} }}|{{Liosta fillte|title=liosta iomláin|{{delink|{{#invoke:Wikidata |claim |formatting=table |property=P1411|tablesort=1 |qualifier=P585| qualifier2=P1027 |qualifier3=P1686|rowformat=[[$0]] $2 $1 $3 |rowsubformat1=<br /><small>($1)</small> |rowsubformat2=<small>: [[$2]]</small>|rowsubformat3=<small>: [[$3]]</small>}}}}}} }} | label55 = Daoine le tionchar air/uirthi | data55 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P737|formatting = internallink}} | label57 = Ballraíocht | data57 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P463|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label58 = Gluaiseacht | data58 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P135|formatting = internallink|case=singularra|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label59 = Sloinnte | data59 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P742|formatting = label}} <!-- Music --> | label60 = Gluaiseacht ealaíne | data60 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P136|formatting = internallink|case=singularra|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label61 = Cineál gutha | data61 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P412|formatting = internallink|case=singularra|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label62 = [[Fach]] | data62 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1731|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label63 = Uirlis cheoil | data63 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1303|formatting = internallink|case=singularra|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label64 = Lipéad ceoil | data64 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P264|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} <!-- Saints --> | header70 = {{#if:{{#Property:P841}}|Féile}} | data71 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P841|formatting = internallink}} <!--- Military ---> | header75 = {{#if:{{#Property:P241}}{{#Property:P607}}|Seirbhís mhíleata}} | label76 = Brainse míleata | data76 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P241|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label77 = Céim | data77 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P410|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label78 = Throid sé/sí ag | data78 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P607|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} <!-- Astronauts-> | header80 = {{#if:{{#Property:P450}}{{#Property:P2873}}|Spásaire}} | label81 = Misean/misin | data81 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P450|formatting = internallink|separator=&nbsp;|conjunction=&nbsp;}} | label82 = Suaitheantas misin | data82 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P450|formatting = table|rowformat={{((}}subitem image{{!}}$0{{!}}P154{{!}}50x50px{{))}}|colformat0=raw |separator=&nbsp;|conjunction=&nbsp;}} | label83 = Tréimhse sa spás | data83 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2873|formatting = unit}} <!--- BELIEVINGS ---> | header90 = {{#if:{{#Property:P140}}{{#Property:P102}}{{#Property:P611}}|Cleamhnú}} | label91 = Reiligiúin | data91 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P140|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label92 = Ord | data92 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P611|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} | label93 = Páirtithe polaitíochta | data93 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P102|formatting = internallink|separator=<br />|conjunction=<br />}} <!-- SIGNATURE AND LINKS --> |label97 = [[IMDb]] |data97 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P345|formatting = [http://www.imdb.com/name/$1 $1]}} |data98 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P856|formatting = weblink}} |label100 = [[Discogs|Discogs ID]] |data100 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P1953|formatting = [http://www.discogs.com/artist/$1 $1]}} |label101 = Models.com |data101 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2471|formatting = [http://www.models.com/models/$1 $1]}} |label102 = [[IAFD]] |data102 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P3869|formatting = [http://www.iafd.com/name/$1/gender=f $1]}} |label103 = [[AFD]] |data103 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P4505|formatting = [http://www.iafd.com/name/$1/gender=m $1]}} |label104 = [[Instagram]] |data104 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2003|formatting = [http://www.instagram.com/$1 $1]}} |label105 = [[Twitter]] |data105 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P2002|formatting = [http://www.twitter.com/$1 $1]}} |label106 = [[TikTok]] |data106 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P7085|formatting = [http://www.tiktok.com/@$1 $1]}} |data107 = {{#invoke:Wikidata | claim | property=P109|formatting = [[File:$1|200px]]}} }}<noinclude>[[Catagóir:WD Boscaí sonraí|Duine]]</noinclude> n0jv0nuaqfprhygxb7oia87jmkxswdb 0 85398 1069875 937685 2022-08-05T01:24:18Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is polaiteoir [[An Bhreatain Bheag|Breatnach]] í '''Leanne Wood'''. Rugadh í ar an 13 Nollaig 1971. Bhí sí ina ceannaire ar [[Plaid Cymru|Phlaid Cymru]] ó 16 Márta 2012 go 28 Meán Fómhair 2018. [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1971]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Plaid Cymru]] [[Catagóir:Polaiteoirí na Ríochta Aontaithe (gan Tuaisceart na hÉireann)]] {{DEFAULTSORT:Wood Leanne}} ino6g8d9akg4xf2fx26787v80nciglr 0 85517 1069795 1052310 2022-08-04T18:05:18Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is imreoir leadóige gairmiúla as [[An tSualainn]] í '''Rebecca Peterson'''. Rugadh í ar an 6 Lúnasa 1995. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-spórt}} {{DEFAULTSORT:Peterson, Rebecca}} [[Catagóir:Imreoirí leadóige Mná]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1995]] [[Catagóir:Daoine beo]] o66vor2gh9s7g201jlk1uvo1g35iy5n 2 85562 1069758 1069194 2022-08-04T14:36:54Z Dowlinme 27972 /* Mná ar Vicipéid */ wikitext text/x-wiki == Mná ar Vicipéid == Táim ag iarraidh níos mó mná a chur ar Vicipéid. Faoi láthair níl ach 17.97%[https://query.wikidata.org/#%0ASELECT%20%3FgenderLabel%20%28COUNT%28DISTINCT%20%3Farticle%29%20AS%20%3Fcount%29%20%0A%0AWHERE%20%7B%0A%20%20%0A%20%20%3Fitem%20wdt%3AP31%20wd%3AQ5%20.%0A%20%20%3Fitem%20wdt%3AP21%20%3Fgender%20.%0A%20%20%3Farticle%20schema%3Aabout%20%3Fitem%20.%0A%20%20%3Farticle%20schema%3AisPartOf%20%3Chttps%3A%2F%2Fga.wikipedia.org%2F%3E%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%0ASERVICE%20wikibase%3Alabel%20%7B%20bd%3AserviceParam%20wikibase%3Alanguage%20%22en%22%20.%20%7D%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%0A%7D%20GROUP%20BY%20%3FgenderLabel%0A%0AORDER%20BY%20DESC%28%3Flinkcount%29] d'ailt beathaisnéise scríofa ar mhná. Beidh mé ag baint úsáid as an liosta [https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=22718&range=last-year&sort=views&direction=1&view=list seo] le haghaidh inspioráid. Léiríonn sé na n-alt ar Vicipéid an Bhéarla leis an méid is mó 'views' nach bhfuil ar Vicipéid na Gaeilge. https://w.wiki/5U5S < mná a labhraíonn Gaeilge nach bhfuil leathanach Vicipéide acu. https://w.wiki/5U7o < Ealaíontóirí [[Úsáideoir:Dowlinme/Mná ar Vicipéid/liostaWD|Liosta WD]] Alt a chuir mé tús leis: * [[Kathleen Antonelli]] * [[Alison Spittle]] * [[Hanna Sheehy-Skeffington]] * [[Jess Wade]] *[[Tara Flynn]] *[[MayKay]] *[[Sharon Horgan]] *[[Stephanie Roche]] *[[Caitlín Nic Aoidh]] *[[Sheila Tinney]] *[[Mary Mulvihill]] *[[Jane Ní Dhulchaointigh]] *[[Meg Connery]] *[[Elizabeth O'Farrell]] *[[Máirin de Valéra]] *[[Eavan Boland]] *[[Emma Dabiri]] *[[Ruth Negga]] *[[Samantha Mumba]] *[[SOAK]] *[[Wyvern Lingo]] *[[Saint Sister]] *[[Pillow Queens]] *[[Katie Bouman]] *[[Sally Rooney]] *[[Naoise Dolan]] *[[CMAT]] *[[Úna-Minh Caomhánach|Úna-Minh Kavanagh]] *[[SON]] *[[Siobhán McSweeney]] *[[Saoirse-Monica Jackson]] *[[Dora Sigerson Shorter]] *[[Yvonne McGuinness]] *[[Sorcha Richardson]] *[[Maya Widmaier-Picasso]] Liosta de mná ba chóir alt a bheith ann dóibh (i mo thuairimse): *[[Jenny Holzer]] *[[Maeve Kyle]] *[[Nora Twomey]] *[[AE Mak]] *[[Loah]] *[[Soulé]] *[[Ham Sandwich]] *[[Laoise]] *[[Kerry Condon]] *[[Cecilia Ahern]] *[[Pauline McLynn]] *[[Bronagh Gallagher]] *[[Rozanna Purcell]] *[[Annette Elizabeth Mahon]] *[[Eibhlín Ní Bhriain]] *[[Wallis Bird]] *[[Charlie Murphy]] *[[B*Witched]] (conas nach féidir lch a bheith ann fós??) *[[Ruth Gill]] *[[Síle Ní Chinnéide]] *[[Mary Berry]] *[[Deborah Frances-White]] *[[Evelyn Booth]] *[[Éanna Ní Lamhna]] f4ml7ltcn3dlhu2tezio1b75bbccrr3 0 86090 1069734 1060525 2022-08-04T13:03:28Z Marcas.oduinn 33120 /* Foilseacháin */Naisc wikitext text/x-wiki Is cnuasach scéalta ainmeolaíochta é an '''''Dinnseanchas''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Dindsenchas''''') i [[Luathlitríocht na hÉireann]], a thugann cur síos ar bhunúis na logainmneacha, agus ar thraidisiúin na n-imeachtaí agus na bpearsana gaolta leo. Is foinse ar leith é an Dinnseanchas i bhfoghlaim [[Miotaseolaíocht na nGael|Mhiotaseolaíocht na nGael]], de bharr gníomhartha na ndaoine moitasacha agus seanscéalacha a insítear ann. ==Saothair== Caomhnaítear sa Dinnseanchas 176 dán (Dinnseanchas aoi), i dteannta le roinnt tráchtas agus scéalta próis (Dinnseanchas próis). Mar chnuasach, tá an Dinnseanchas ann in dhá athleagan éagsúla. Faightear an chéad athleagan sa ''[[Leabhar Laighneach]]'' na 12ú haoise, le hiarsmaí i roinnt lámhscríbhinní eile. Tagann na dánta is luaite ón 11ú haois, curtha le chéile is amhlaidh ó fhoinsí éagsúla na gCúigí. Caomhnaítear an dara athleagan, a bheag nó a mhór, i dtrí lámhscríbhinn déag éagsúla, a thagann siar go dtí na 14ú agus 15ú haoiseanna. Faightear san athleagan seo roinnt dánta cumtha tar éis foilsiú an Leabhair Laighnigh. Scríobhadh scéalta an Dinnseanchais sna seanscéalta admháil ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' agus ''[[Agallamh na Seanórach]]''. Is léir gur [[béaloideas]] é an Dinnseanchas, mar sin idir spreagadh cuimhneacháin agus siamsa is ea iad. Ní fíorstair na logainmneacha iad. Go minic, fraomhaítear an míniú ón ainm, agus ní den ainm, go háirithe más ainm níos sine ná [[Meán-Ghaeilge]] na bhfilí atá i gceist.<ref>[http://www.maryjones.us/jce/dindsenchas.html Jones Celtic Encyclopedia: Dindsenchas]</ref> I gcásanna eile, is amhlaidh gur chum filí an Dinnseanchais logainm nua, muna raibh an t-ainm cruinn ar eolas acu. Tugann anailís chruinn le fios go bhfuil bunús réamh-Chríostaí don chuid is mó desna scéalta. Tá go leor logainmneacha ann a bhí dearmadta i mbéil na ndaoine leis an 5ú haois, nuair a thosaigh méadú suntasach de thaifead scríofa na Gaeilge. Ar a bharr sin, tá [[Contae an Chláir]] mar chuid de Chúige [[Chonnacht]], a thugann le fhios dáta roimh c. AD 610 agus Cath [[Cnoc Loinge|Chnoc Loinge]]. Tá tagairtí Chríostaithe in easnamh go formhór, chomh maith le miotais Gréag-Rómhánaigh faoi ainghníomh págánach a bhaineann leis an tionchar sin.<ref>{{ cite journal | title = Notes and Folklore from the Rennes Copy of the "Dindsenchas" | first = T. J. | last = Westropp | journal = The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | series = Fifth Series | volume = 9 | number = 1 | date = 31 Már 1899 | url = https://www.jstor.org/stable/2550858 }}</ref> Ba chuid thábhachtach d'oideachas na scothaicme in Éirinn ársa é eolas an cheantair máguaird.<ref>{{cite book | last = Hughes | first = Kathleen | authorlink = Kathleen Hughes | coauthors = | title = Early Christian Ireland: An introduction to the sources | publisher = Cornell University Press | year = 1972 | location = Ithaca | pages = 166–167 | url = | doi = | id = }}</ref> Ba chuid de chleachtaí míleata é an dinnseanchas, de bharr riachtanas na tíreolaíochta don dream seo. B'eolas riachtanach chomh maith é do na filí, gur ghá bheith ar a gcumas ceisteanna faoi bh8unúis na logainmneacha a fhreagairt mar chuid dá ndualgais ghairmiúla. Mar thoradh san, is amhlaidh gur mhéadaigh an Dinnseanchas de charnadh, tiomsaithe i scoileanna mar áis oideachas tíreolaíochta. Thiomsaigh (agus d'aistrigh go Béarla) [[Edward Gwynn]] dánta an Dinnseanchais ó ''[[Leabhar na hUidhre]]'', an ''[[Leabhar Laighneach]]'', an ''[[Lámhscríbhinn Rennes]]'', ''[[Leabhar Bhaile an Mhóta]]'', an ''[[Leabhar Mór Leacáin]]'' agus an ''[[Leabhar Buí Leacáin]]'' in ''The Metrical Dindshenchas'', foilsithe mar chnuasach de cheithre chuid idir 1903 and 1924, le réamhrá agus innéacs foilsithe mar chúigiú cuid i 1935. ==Foilseacháin== * {{ cite book | journal = Todd Lecture Series, Acadamh Ríoga na hÉireann | publisher = Hodges, Figgis & Co., Baile Átha Cliath; Williams and Norgate, Londain | title = The Metrical Dindshenchas | first = Edward | last = Gwynn | authorlink = Edward Gwynn | language = Gaeilge, Béarla }} ** [https://archive.org/details/toddlectureseri02acadgoog Cuid 1, 1903] ''via'' archive.org, e-téacs ar [http://www.ucc.ie/celt/published/G106500A/index.html CELT] ** [https://archive.org/details/metricaldindsenc02royauoft Cuid 2, 1906], [http://www.ucc.ie/celt/published/G106500B/index.html CELT] ** [https://archive.org/details/toddlectureserie10royauoft Cuid 3, 1913], [http://www.ucc.ie/celt/published/G106500C/index.html CELT] ** [https://archive.org/details/metricaldindsenc04royauoft Cuid 4, 1924], [http://www.ucc.ie/celt/published/G106500D/index.html CELT] ** [https://archive.org/details/p5toddlectureser12royauoft Cuid 5, 1935] ** [https://archive.org/details/toddlectureserie09royauoft Poems from the Dindshenchas], leis an údar céanna, sa sraith céanna. * {{ cite journal | first = Whitley | last = Stokes | authorlink = Whitley Stokes | title = The Prose Tales from the Rennes Dindshenchas | journal = [[Revue Celtique]] | language = Gaeilge, Béarla }} ** {{ cite journal | year = 1894 | pages = 272-336 | title = [Tales 1-32] | volume = 15 }}, e-téacs ar [http://www.ucd.ie/tlh/text/ws.rc.15.001.text.html TLH] ** {{cite journal | year = 1894 | pages = 418-484 | title = [Tales 33-80] | volume = 15 }}, e-téacs ar [http://www.ucd.ie/tlh/text/ws.rc.15.002.text.html TLH] ** {{cite journal | year =1895 | pages = 31-83 | title = [Tales 81-130] | volume = 16 }}, e-téacs ar [http://www.ucd.ie/tlh/text/ws.rc.16.001.text.html TLH] ** {{cite journal | year = 1895 | pages = 135-167 | title = [Tales 131-153] First Supplement, Extracts from the Book of Lecan | volume = 16 }}, e-téacs ar [http://www.ucd.ie/tlh/text/ws.rc.16.002.text.html TLH] ** {{ cite journal | year = 1895 | pages = 269-312 | title = [Tales 154-161] Second Supplement, Extracts from the Book of Leinster | volume = 16 }}, ina measc: innéacs, notaí agus ceartúcháin * {{ cite journal | journal = Folk-Lore | volume = III | year = 1892 | number = 4 | pages = 467-516 | first = Whitley | last = Stokes | editor-link = Whitley Stokes | url =https://archive.org/details/folklore03folkuoft | title = The Bodleian Dinnshenchas }}, e-téacs ar [http://www.ucd.ie/tlh/text/ws.fl.3.001.text.html TLH]. * {{ cite journal | journal = Folk-Lore | volume = IV | year = 1893 | number = 4 | pages = 471-497 | first = Whitley | last = Stokes | editor-link = Whitley Stokes | url = https://archive.org/details/folklore04folkuoft | title = The Edinburgh Dinnshenchas }}, e-téacs ar [http://www.ucd.ie/tlh/text/ws.fl.4.001.text.html TLH]. ==Úsáidí eile== Bhí iris Ghaeilge agus Bhéarla darbh ainm ''Dinnseanchas'', foilsithe ag An Cumann Logainmeacha idir 1964 agus 1975 le sé imleabhar, dírithe ar thaighde agus scoláireacht logainmneacha.<ref>[https://www.logainm.ie/ga/acmhainni/ Acmhainní logainmníochta], ar logainm.ie</ref> ==Tagairtí== {{reflist}} [[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]] [[Catagóir:Seanchas]] sm0udr287u76uqxzon29ukc8tjrwgb5 0 86147 1069825 1063018 2022-08-04T20:05:07Z Marcas.oduinn 33120 /* Cath Mhaighe Tuireadh */Naisc, ag eagrú wikitext text/x-wiki I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba é '''Oghma''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Ogma''') sliocht de chlann [[Tuatha Dé Danann]]. Meastar go minic gurbh é dia [[caint]]e agus [[teanga]]n, chomh maith le [[solabharthacht]]a agus [[foghlaim|foghlama]]. Deirtear gur chum sé an aibítir [[Ogham]], a bhfuil ainmnithe as.<ref name="mackillop">James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, lch. 310</ref> [[File:Ogma-Lawrie-Highsmith.jpeg|230px|mion|[[Lee Lawrie]], dealbh cré-umha d'Oghma (1939). Library of Congress.]] ==Sinsearacht agus clann== Ba é [[Elatha]] a athair agus [[Eithne]] a mháthair a deirtear de ghnáth,<ref>Fraser 1915, §49; Stokes 1891, lch. 77</ref> [[Éadaoin]] scaití.<ref>Stokes 1891, lch. 69</ref>. Sa chlann leis, bhí [[Daghdha]], Fiacha, Delbáeth, Allód agus [[Bres]]. Ba iad [[Dealbhaodh]]<ref>Macalister 1941, §64</ref> agus [[Tuireann]] beirt i measc a mhac.<ref>[[Tom Peete Cross]] & Clark Harris Slover (eag.), [http://www.maryjones.us/ctexts/turenn.html "The Fate of the Children of Turenn"], ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt & Co, 1936, lch. 49</ref> Faightear go minic é mar bhall de thré le Daghdha (a lándeartháir) agus [[Lú]] (a leasdeartháir), aitheanta scaití mar na ''trí dé dána'',<ref>Stokes 1891, ll. 81, 83, 109</ref><ref>A. H. Leahy (eag. & aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/etain.html "The Wooing of Étain"] §18, ''Heroic Romances of Ireland'' Volume II, 1902</ref> cé go dtugtar an t-ainm sin go dreamanna eile i bhfoinsí áirithe. ==Gaol le Ogmios== Is amhlaidh go bhfuil gaol ann idir é agus dia na n[[Gallach]], [[Ogmios]]. Tá sé molta ag scoláirí miotaseolaíocht na nGael gur iarsma é Oghma de dhia ársa ceilteach. Cuirtear é le taobh Ogmios (a chuirtear le taobh [[Heracles]]) de dheasca a chalmacht catha agus a chumadh Oghaim. Cuireann J. A. MacCulloch buafhocal Oghma, ''grianaineach'', i gcomparáid le cur síos [[Lucian]] den "aghaidh aoibhiúil" Ogmios, agus molann gur laoch na dTuath Dé de bharr "an tseannóis um croíthe na laochra roimh cath a tharraingt le hóráidí solabhartha",<ref>J. A. MacCulloch, ''The religion of the ancient Celts''. New York: Dover Publications, 1911, Ch. V. {{ISBN|0-486-42765-X}}</ref> cé nach bhfuil a leithéid soiléir sna téacsanna. Séanann scoláirí mar [[Rudolf Thurneysen]] agus [[Anton van Hamel]] nasc ar bith idir Oghma agus Ogmios.<ref name="mackillop" /> ==Cath Mhaighe Tuireadh== Throid Oghma sa chéad chath [[Cath Maighe Tuireadh|Mhaighe Tuireadh]], nuair a chuir na Tuatha Dé na [[Fir Bholg]] faoi chois agus chloígh Éire.<ref>J. Fraser (eag. & aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/1maghtured.html "The First Battle of Moytura"], ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 8, ll. 1-63, 1915</ref> Agus an leath-Fhomhórach [[Bres]] i réim, cuireadh na Tuatha Dé faoi chois. B'éigean d'Oghma adhmad tine a iompair, ach ba é an t-aonar a chalmacht a chruthú os comhair an rí. Cuireadh Bres dá choróin, agus cuireadh an ''full line'' na dTuath Dé ar ais faoi [[Nuada]] Airgeadlámh, agus ba é Oghma a churadh. Nuair a tháinig Lugh ar an bhfód agus bhagairt a chumhacht, thug Oghma dúshlán dó, ag ardú a leac mhór (nárbh fholáir de ghnáth ochtó damh chun í a bhogadh) agus chaith le teannadh í as [[Teamhair]]. Thug Lugh a fhreagra, ag caitheamh an leac ar ais. Cheap Nuadu Lugh ina cheannaire ag an gCath, agus d'éirigh Oghma ina churadh Lugh. Gheal sé go maródh sé rí na bhFormhóraigh, Indech, agus go gcloífeadh trian dá arm. I rith an chatha, d'aimsigh sé [[Orna]], claíomh rí na bhFormhóraigh [[Tethra]], a d'insíodh faoi gníomhartha déanta agus é lom. I rith an chatha, thit Oghma agus Inneach i gcomhrac aonair. Tá roinnt éiginnteachta sna téacsanna, ámh; in ''Cath Maighe Tuireadh'', tar éis an chatha, chuaigh Oghma, Lugh agus Daghdha triúr sa tóir ar na Fomhóraigh, chun cláirseach [[Uaitne]], cruitire an Daghdha, a fháil ar ais.<ref>[[R. A. Stewart Macalister]] (eag. & aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: Book of the Taking of Ireland'' [http://www.maryjones.us/ctexts/lebor4.html Part 4], Irish Texts Society, 1941</ref><ref>[[Whitley Stokes]] (eag. & aistr.), [http://www.ucc.ie/celt/published/T300011/index.html "The Second Battle of Moytura"], [[Revue Celtique]] 12, ll. 52-130, 306-308, 1891</ref><ref> Vernam Hull (eag. & aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/cairpre.html "Cairpre mac Edaine's Satire Upon Bres mac Eladain"] ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 18, 1930</ref> ==Tagairtí== {{reflist|2}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Tuatha Dé Danann]] 00ih17uvt2g46u137ycd527xydefyrg 0 86169 1069816 1047957 2022-08-04T19:47:51Z SeoMac 5102 WD, defsort, cata. wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is iarpheileadóir Gaelach ó [[Contae an Chabháin|Chontae an Chabháin]] é '''Seán Seosamh Ó Raghallaigh''' (''John Joe O'Reilly'' sa Bhéarla). Rugadh sé sa bhliain 1919. Fuair sé bás sa bhliain 1952. D'imir sé le haghaidh [[CLG Chontae an Chabháin|an Cabhán]] agus Corr na Féinne Naomh Fionnan. Ceannfort in [[Óglaigh na hÉireann (Fórsaí Cosanta na hÉireann)]] ba ea é. Gortaíodh é le linn cluiche peile sa bhliain 1952 agus níor tháinig biseach air ina dhiaidh. Fuair sé bás sa bhliain chéanna. {{síol}} {{DEFAULTSORT:O Raghallaigh, Sean}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] [[Catagóir:Básanna i 1952]] [[Catagóir:Daoine as Contae an Chabháin]] t5r7fohyqx8z2szf1y48vax4wj49ikp 1069817 1069816 2022-08-04T19:48:34Z SeoMac 5102 defsort wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is iarpheileadóir Gaelach ó [[Contae an Chabháin|Chontae an Chabháin]] é '''Seán Seosamh Ó Raghallaigh''' (''John Joe O'Reilly'' sa Bhéarla). Rugadh sé sa bhliain 1919. Fuair sé bás sa bhliain 1952. D'imir sé le haghaidh [[CLG Chontae an Chabháin|an Cabhán]] agus Corr na Féinne Naomh Fionnan. Ceannfort in [[Óglaigh na hÉireann (Fórsaí Cosanta na hÉireann)]] ba ea é. Gortaíodh é le linn cluiche peile sa bhliain 1952 agus níor tháinig biseach air ina dhiaidh. Fuair sé bás sa bhliain chéanna. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Raghallaigh, Sean O}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] [[Catagóir:Básanna i 1952]] [[Catagóir:Daoine as Contae an Chabháin]] p90cui1f72y1olmla63ufml8sttx5p6 0 87308 1069793 927995 2022-08-04T18:01:05Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is [[Iomáint|iománaí]] é '''Eoghan Ó Murchú''', nó '''Eoin Murphy''' mar a thugtar air i m[[Béarla]]. Rugadh é ar an 6 Lúnasa 1990. Is as [[Contae Chill Chainnigh]] é. Bhain sé gradam 'all star' amach sa bhliain 2016 agus 2018. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-spórt}} {{DEFAULTSORT:Murchú, Eoghan Ó}} [[Catagóir:Iománaithe Chill Chainnigh]] [[Catagóir:Daoine as Contae Chill Chainnigh]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1990]] [[Catagóir:Daoine beo]] arixhapgynpv0vk96ly0tryx9s0jlb8 0 87677 1069885 973739 2022-08-05T04:03:22Z SeoMac 5102 defsort+ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'aisteoir [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]] é '''Mickey Rooney''' (23 Meán Fómhair 1920 – 6 Aibreán 2014). {{Síol-aisteoir}} {{DEFAULTSORT:Rooney, Mickey}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1920]] [[Catagóir:Básanna in 2014]] [[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]] stjclnlhscsjsit4wl1kgjs0ljq1p45 0 87759 1069752 915730 2022-08-04T13:59:39Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'aisteoir [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]] é '''Richard Quine''' (12 Samhain, 1920 – 10 Meitheamh, 1989). [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1920]] [[Catagóir:Básanna i 1989]] [[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]] pfbqqfjwkqvzguxa7x16znbrfoouxru 1069886 1069752 2022-08-05T04:04:54Z SeoMac 5102 Defaultsort+ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'aisteoir [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]] é '''Richard Quine''' (12 Samhain 1920 – 10 Meitheamh 1989). {{Síol}} {{DEFAULTSORT:Quine, Richard}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1920]] [[Catagóir:Básanna i 1989]] [[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]] lf3iahlah25oednl223c0vorbc5km9r 0 87989 1069800 916834 2022-08-04T18:12:28Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'aisteoir [[Sasana|Sasanach]] é '''Ballard Blascheck''' (6 Lúnasa 1904 – 16 Eanáir 1988). == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-aisteoir}} {{DEFAULTSORT:Berkeley, Ballard}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1904]] [[Catagóir:Básanna i 1988]] [[Catagóir:Aisteoirí Sasanacha]] 1xs8rwv5burxmebkntfmzg6x1sj3kmd 0 88087 1069824 917639 2022-08-04T20:03:27Z SeoMac 5102 WD, defsort+ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'aisteoir [[Stáit Aontaithe|Meiriceánach]] é '''Charles John "Tim" Holt III''' (5 Feabhra 1919 – 15 Feabhra 1973). {{Síol-aisteoir}} {{DEFAULTSORT:Holt, Tim}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] [[Catagóir:Básanna i 1973]] [[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]] kuhrlh5d70s7r7dt3c20s1yoi9gioog 0 89001 1069735 924703 2022-08-04T13:05:37Z Marcas.oduinn 33120 /* Naisc sheachtracha */ wikitext text/x-wiki I [[miotaseolaíocht na nGael]], fear chéile [[Bóinn]] ab ea '''Ealcmhar''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Elcmar''' nó '''Ecmar'''), agus sliocht de na [[Tuatha Dé Danann]].<ref>{{cite book | last=Cathasaigh | first=Tomas O | title=Coire Sois, The Cauldron of Knowledge: A Companion to Early Irish Saga | date=2014 | publisher=University of Notre Dame Press | isbn=9780268088576 | url=https://books.google.co.uk/books?id=e00FDgAAQBAJ | accessdate=4 October 2018 | language=en}}</ref> I ndán an [[Dinnseanchas|dinnseanchais]] faoi ''[[Codal]]'', insítear gur bhreitheamh é Ealcmar.<ref>[http://www.ucc.ie/celt/published/T106500D/index.html CELT]</ref> Moltar gur [[Nuada]] é faoi ainm eile, agus measctar é scaití le [[Neachtan]], gnáth-fhear chéile Bhóinne.<ref>{{cite book | last=MacKillop | first=James | title=A Dictionary of Celtic Mythology | date=2004 | publisher=Oxford University Press | isbn=9780198609674}}</ref> ==Naisc sheachtracha== * ''[http://www.maryjones.us/ctexts/etain.html The Wooing of Etain]'' ar maryjones.us * ''[http://www.ucc.ie/celt/published/T106500C.html Metrical Dindshenchas]'' ar CELT ==Tagairtí== {{reflist}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Tuatha Dé Danann]] t8txf1rxxnja57yknpkcvjsc0ldossk 0 89038 1069809 1050910 2022-08-04T19:41:34Z Marcas.oduinn 33120 /* Craobh ghinealaigh */Nasc wikitext text/x-wiki {{glanadh|''Foghlaim Chú Chulainn'' le haistriú}} I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba chine osnádúrtha iad na '''Fomhóraigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fomóire'''<ref>[http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL</ref>). Cuireadh u láthair go minic iad mar neacha naimhdeach arrachtacha, a tháinig ón fharraige nó ón bhfothalamh. Níos deireanaí, deirtear gurbh fhathaigh agus foghlaí mara iad. Ba naimhde iad de na chéad lonnaitheoirí na hÉireann agus chéile comhraic de na [[Tuatha Dé Danann]],<ref name=carey>Carey, John. "Fomoiri", in ''The Celts: History, Life, and Culture''. Eagraithe ag John T. Koch. ABC-CLIO, 2012, lch. 355</ref> an cine osnádúrtha eile i miotaseolaíocht na nGael. Ba chasta é an gaol idir eatarthu, agus phós roinnt dá bhaill agus bhí páistí acu. Dá bharr sin, samhlaítear na Fomhóraigh leis na [[Jötunn|jötnar]] i [[Miotaseolaíocht Ioruach]]. [[File:The Fomorians, Duncan 1912.jpg|thumb|250px|Na Fomhóraigh, i léaráid le John Duncan (1912)]] De réir na miotaseolaíochta, ba dhéithe iad na Fomhóraigh a léiríonn cumhachtaí díobhálacha an dúlra; anord, dorchadas, bás, meath agus triomach ina mbeatha.<ref name=macculloch>MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91</ref><ref name=smyth>Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74</ref><ref name=sjoestedt>Sjoestedt, ''Gods and heroes of the Celts'', ll. 4-5</ref> I gcodarsnacht le seo, is amhlaidh go léiríonn na Tuath Dé na cumhachtaí fáis agus sibhialtaithe. Níos deireanaí fós, tugtaí Fomhóraigh ar fhoghlaithe faoi chónaí nó ruathairí na mara, agus rinneadh dearmad ar bhrí bhunúsach an fhocail. ==Sanasaíocht== As [[Sean-Ghaeilge]] agus [[Meán-Ghaeilge]], tugtar '''''Fomóire'''''/'''''Fomóiri''''' ar an gcine, agus ''Fomóir'' ar duine amháin acu. As Meán-Ghaeilge, feictear chomh maith '''''Fomórach'''''/'''''Fomóraiġ'''''. Níltear ar aon thuairim ó thaobh na sanasaíochta de. Is léir anois dhó bhfuil an chéad chuid fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge ''fo'' (faoi). Is doiléir é brí an dara cuid, áfach. Moltar de réir scríbhneoirí na meánaoise go mb'fhéidir go raibh ''mur'' (muir) i gceist, le brí iomlán "daoine faoin fharraige.<ref>Rhys, ''Lectures on the origin and growth of religion'' (1888), lch. 591.</ref><ref>Feictear in [[O'Mulconry's Glossary]], Baile Átha Cliath, TCD MS 1317, lch. 42b, "Fomoir .i. fo mhuir ut alii putant, ł a fomo fl{?}o ambiae fl{?}i acain a quo nominatunt{?}." ''[http://www.asnc.cam.ac.uk/irishglossaries/texts.php?versionID=12&ref=109#109 Early Irish Glossaries Database]''.</ref> Tá monaí eile ann go bhfuil an fréamh ná ''mór'', le brí is amhlaidh "na daoine móra fo(dhomhain)". Agus tá tríú moladh ann a bhfuil tacaíocht aige i measc scoláirí, go bhfuil fréamh [[Teanga Ind-Eorpach|Ind-Eorpach]] ann sa chuid ''Mor'', le brí sceimhle nó gránnachas, gaolmhar leis an [[Sean-Bhéarla]] ''maere'' (a caomhnaítear fós san fhocal "''nightmare''").<ref>Stokes, "Second Battle of Moytura," lch. 128.</ref><ref>Thurneysen, ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 vols. Halle: Max Niemeyer, 1921, lch. 64.</ref> Más fíor, chiallóidh an t-ainm "deamhain fho(dhomhain)". Baineann [[Marie-Louise Sjoestedt]] ciall as an ainm mar "deamhain folaithe", ag rá go bhfuil na Fomhóraigh "...ar nós cumhachtaí an anoird, i gcónaí ann ach folaithe agus doicheallach leis an ord cosmach".<ref name=sjoestedt/> ==Craobh ghinealaigh== Faightear sa lámhscríbhinn [[Rawlinson B 502]] ginealach iomlán na bhFomhórach, ag dul siar go [[Naoi (fáidh)]] an Bhíobla, an 10ú glúin ó [[Ádhamh]] agus [[Éabha]].<ref name="auto">Ginealaigh ó [[Rawlinson B 502]], [http://www.ucc.ie/celt/online/G105003/text026.html Section 26, page 330 to 333], le fáil ar CELT.</ref> Insítear i ''Rawlinson B 502'', Cuid 26, leathanach 330:<ref name="auto"/> : "[[Bres]]s m. [[Elatha]]n m. [[Delbáeth]] m. Deirgthind m. Ochtaich m. Sithchind m. Molaich m. Lárgluind m. Ciarraill m. Fóesaim m. Meircill m. Leccduib m. Iachtaich m. Libuirnn m. Lathairn m. Soairtt m. Sibuirt m. Siuccat m. Stairnn m. Saltait m. Cair m. h-Iphit m. Philist m. Fuith m. [[Caim (mac Naoi)|Caim]] m. [[Naoi (fáidh)|Nóe]] m. [[Laméch]]". ==Tréithe== De réir téacs i ''[[Leabhar na hUidhre]]'', bhí chorp an duine agus ceann an ghabhair acu, nó go raibh súil amháin, lang abhainn agus chúis amháin acu. Bhí roinnt eile acu ámh an-álainn, mar shampla [[Elatha]], athair [[Breas|Bhreasa]], agus Breis féin. ==Miotaseolaíocht na nGael== ===Parthalán=== Insítear i miotas na meánaoise gurbh é [[Parthalán]] agus a mhuintir an chead dream a tháinig fo hÉirinn, ach go raibh n Fomhóraigh ann chéanna féin. De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], tháinig siad dhá chéad bhliain roimhe sin, agus ''[[Cichol Gricenchos]]'' ina cheannaire, agus mhair ar iasc agus éineoil go dtí teacht Pharthaláin, ag tabhairt an [[céachta|chéachta]] agus [[damh|daimh]]. Chloígh Parthalán ''Cichol'' sa [[Cath Maighe Iotha]], ach d'éag a mhuintir go léir den phlá. ===Neimheadh=== Deirtear go raibh Éire neamháitithe le tríocha bliain tar éis bás Pharthaláin, ach nuair a tháinig ansin [[Neimheadh]] agus a mhuintir, bhuail siad leis na Fomhóraigh. Insíonn Céitinn níos eile ansin, gur fhir fharraige iad na Fomhóraigh as an Meánoirthear, sliocht de [[Chaim (mac Noah)|Caim]] mac [[Naoi (fáidh)|Naoi]]. Chloígh Neimheadh iad i roinnt cathanna, agus mharaigh sé a ríthe ''[[Sengann]]'' agus ''[[Gann]]''.<ref>Bhí ann chomh maith ríthe na bhFear Boilg darbh ainm ''[[Sengann mac Dela|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Dela|Gann]]''.</ref> D'éirigh ceannairí nua na bhFomhórach aníos ina n-ionad: ''[[Conand]]'' mac ''Faebar'', a mhair i dTúr ''Conand'' ar [[Toraigh|Oileán Toraí]], [[Dún na nGall]]; agus ''[[Morc]]'' mac ''Dela'' (dúradh gur mhac ''Dela'' iad muintir an chéad ghlúin de na [[Fir Bholg]]). Tar éis bás Neimhidh, chuir ''Conand'' agus ''Morc'' a mhuintir faoi smacht agus d'éiligh cáin dhian: dhá thrian dá pháistí, a gcuid gráin agus a gcuid bólachta. Chruinnigh mac Neimhidh ''[[Fergus Lethderg]]'' arm de seasca míle fear, d'éirigh in éadan na bhFomhórach agus scrios túr ''Conand''. D'ionsaigh Morc le cabhlach ollmhór, agus bhí ár mór ar gach taobh acu. Tháinig tonn tuile ansin agus bádh na hiarsmaí, a bheag nó a mhór. Níor éalaigh ach tríocha de mhuintir Neimhidh in aon long amháin, scaipthe anseo is ansiúd ar fud an domhain. ===Fir Bholg=== Ba iad na chéad ionraí eile ná na [[Fir Bholg]], ach níor bhuail siadsan leis na Fomhóraigh. ===Tuatha Dé Danann=== Ba iad na Tuatha Dé Danann an chéad chine eile a rinne ionradh ar an tír. Chloígh siad na Fir Bholg sa chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maighe Tuireadh]] agus d'éirigh ina gceannas ar Éirinn. Toisc go raibh lámh caillte ag a gceannaire ''[[Nuada]]'' sa chath, ní raibh sé fóirsteanach a thuilleadh mar rí, dá bharr ba é i ndáiríre an leath-Fhomhórach [[Breas]] an chéad rí na dTuath Dé in Éirinn. Mac ''[[Ériu]]'' na dTuatha Dé agus ''[[Elatha]]'' na bhFomhórach an ea é; tháinig Elatha chuici ar mhuir oíche amháin ar long airgid. Deirtear gurbh an-álainn iad ''Elatha'' agus Breas araon, ach sa deireadh ba dhroch-rí é Breas, a chur na Tuatha Dé faoi smacht agus iallach orthu cáin a íoc do na Fomhóraigh. Chaill sé a seasamh tar éis aoradh a rinneadh<!--?--> air as an neamhshuim a thug sé dá dhualgas ríoga na córa. Tháinig ''Nuada' i réim agus lámh nua airgid déanta dó (''Nuada'' Airgeadlámh), ach leanadh leatrom na bhFomhórach ar na Tuatha Dé. Theith Breas chuig a athair, ''Elatha'', agus d'iarr sé cuidiú air chun é a chur ar ais í gcoróin. Dhiúltaigh Elatha, óir nára chóir dó bhaint amach ar ais nárbh fhéidir leis coinneáil ar éigean. Chuaigh Breas in áit sin i muinín [[Balar|Bhalair]], taoiseach Fomhórach níos cogúla a bhí ina chónaí ar Oileán Toraí, agus chruinnigh arm. D'ullmhaigh na The Tuatha Dé Danann le haghaidh cogaidh, faoi cheannas leath-Fhomhórach eile, [[Lugh]]. Ba é [[Cian]] na dTuath Dé a athair, agus [[Eithne]] iníon Bhalair a mháthair. Sna téacsanna luatha, deirtear gur pósadh ríoraíoch é, ach sa bhéaloideas caomhnaítear scéal níos casta, a chuireann i gcuimhne scéal [[Perseus|Pherseus]] as [[Miotaseolaíocht na Gréige]], mar a leanas. Tugadh tairngreacht do Bhalar go maródh a gharmhac é. Chun é seo a chosc, chuir sé Eithne faoi ghlas sa túr 'saige ar Oileán Toraí. Ach ghoid Balar bó draíochta Chian, agus mar chúiteamh, d'éirigh leisean, le cuidiú ó bhan[[draoi]] darbh ainm ''[[Biróg]]'', isteach sa túr agus mheall sé Eithne. Thug sí trírín ar an saol, a d'ordaigh Balor go mbáfaí iad. Fuair beirt acu bás (nó rinneadh na chéad [[rón]]ta díobh), ach shábháil ''Biróg'' ceann amháin dóibh, Lugh féin, agus thug é go [[Manannán mac Lir|Manannán]] agus [[Tailte]] mar thuistí altrama. Agus é fásta, Lugh ligeadh isteach i gcúirt ríoga ''Nuada'' de bharr a sároilteachta de gach ealaíon, agus ceapadh é mar cheannaire an airm. Troideadh an dara Cath Maighe Tuireadh idir na Fomhóraigh faoi cheannas Bhalair agus na Tuatha Dé faoi cheannas Luighe. Mharaigh Balar Nuada lena shúil uafáis nimhneach. Chuaigh Lugh i gcomhrac aonair lena sheanathair, agus chaith urchar cloiche isteach ina shúil agus Balar á hoscailt. Sádh a shúil glan amach as a chinn, ag déanamh léirscrios ar arm na bhFomhórach taobh thiar dó. Tar éis bás Bhalair, chloídh na Fomhóraigh agus ruaigeadh isteach san fharraige iad. Tá an-ghaol idir na Tuatha Dé Danann agus na Fomhóraigh. Ba shinsear é [[Neit]], dia cogaidh, iad araon. ===''Foghlaim Chú Chulainn''=== Bhí na Fomhóraigh fós ar an bhfód i ré [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Sa scéal na meánaoise dár teideal ''[[Foghlaim Chú Chulainn]]'', caomhnaithe mar chóip ag [[Richard Tipper]] sa ''British Library'', Egerton 106, insítear a leanas: ''Then they parted from each other, and Cúchulainn went and looked forth on the great sea. As he was there he beheld a great assembly on the strand nearest to him, to wit, a hundred men and a hundred women seated in the bosom of the haven and the shore, and among them a maiden shapely, dear and beautiful, the most distinguished damsel of the world's women, and they a-weeping and lamenting around the damsel. Cúchulainn came to the place and saluted them. 'What is this sorrow or the misery upon you?' says Cúchulainn. The damsel answered and this she said: ‘A royal tribute which the tribe of Fomorians carry out of this country every seventh year, namely, the first-born of the king's children. And at this time it has come to me to go as that tribute, for to the king I am the dearest of his children. ‘What number comes to lift that tribute?’ asks Cúchulainn. ‘Three sons of Alatrom of the Fomorians,’ she answers, ‘and Dub, Mell and Dubros are their names.’ Not long had they been at those talks when they saw the well-manned, full-great vessel approaching them over the furious waves of the sea. And when the damsel's people saw the ship coming, they all fled from her, and not a single person remained in her company save only Cúchulainn. And thus was that vessel: a single warrior, dark, gloomy, devilish, on the stern of that good ship, and he was laughing roughly, ill-fatedly, so that every one saw his entrails and his bowels through the body of his gullet. ‘What is that mirthfulness on the big man?’ asks Cúchulainn. ‘Because,’ says the damsel, ‘he deems it excellent that thou shouldst be an addition to his tribute in this year rather than in any other year.’ ‘By my conscience,’ says Cúchulainn, ‘it would not be right for him to brag thus regarding me if he knew what would come of it.’ Then the big man came ashore to them into the strand, and stretched forth his long, sinewy, hideous arm to seize Cúchulainn in the very front of his royal tribute. Straightway Cúchulainn raised his right hand, and bared his sword, and gave a blow to the big man and struck off his head, so that he was the first that fell by Cúchulainn after having completed his training. And thereafter the other two fell by him, and he left them thus, neck to neck.<ref>''The Training of Cú Chulainn'', eag. Stokes.</ref> ==Roinnt Fomhórach== * [[Balor]] * [[Bres]] * [[Cethlenn]] * [[Cichol Gricenchos]] * [[Conand]] * [[Elatha]] * [[Ethniu]] * [[Tethra]] ==Foinsí== * [http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]. ''Über die älteste irische Dichtung II. Rhythmische alliterierende reimlose Strophen''. Abhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften. Berlin, 1914. * [[John Rhys|Rhys, John]]. ''Lectures on the origin and growth of religion as illustrated by Celtic heathendom''. Londain agus Dún Éadain, 1888, lch.&nbsp;490. * [[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]]. ''Gods and Heroes of the Celts''. Londain, 1949. Aistrithe ag Miles Dillon ''Dieux et héros des Celtes'' le Sjoestedt, Páras, 1940. * [[Whitley Stokes (scholar)|Stokes, Whitley]]. "The Second Battle of Moytura." ''[[Revue Celtique]]'' 12 (1891), ll. 52–130, 306–08. * Stokes, Whitley (eag. agus aistr.). "The Training of Cúchulainn." ''[[Revue Celtique]]'' 29 (1908), ll.&nbsp;109–47. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301038 Edition] agus [http://www.ucc.ie/celt/published/T301038 translation] le fáil ar CELT. * [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]]. ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 vol. Halle: Max Niemeyer, 1921. ==Tuilleadh le léamh== * [[John Carey (Celticist)|Carey, John]]. "Native elements in Irish pseudohistory." In ''Cultural identity and cultural integration: Ireland and Europe in the early Middle Ages'', ed. Doris R. Edel. Blackrock: Four Courts, 1995. pp.&nbsp;45–60. {{ISBN|1-85182-167-8}}. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (24–120)." ''[[Éigse]]'' 19 (1982). pp.&nbsp;1–35. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (84–93, 120–167)." ''Éigse'' 19 (1983). pp.&nbsp;230–262. * [[Thomas Francis O'Rahilly|O'Rahilly, Thomas Francis]]. ''Early Irish history and mythology''. Dublin, 1946. * {{cite CGH | page=20}} ==Tagairtí== {{reflist|}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Fomhóraigh| ]] kxdepn299b01y6c6cqkegusaooh8vgv 1069812 1069809 2022-08-04T19:44:27Z Marcas.oduinn 33120 /* Neimheadh */Nasc wikitext text/x-wiki {{glanadh|''Foghlaim Chú Chulainn'' le haistriú}} I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba chine osnádúrtha iad na '''Fomhóraigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fomóire'''<ref>[http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL</ref>). Cuireadh u láthair go minic iad mar neacha naimhdeach arrachtacha, a tháinig ón fharraige nó ón bhfothalamh. Níos deireanaí, deirtear gurbh fhathaigh agus foghlaí mara iad. Ba naimhde iad de na chéad lonnaitheoirí na hÉireann agus chéile comhraic de na [[Tuatha Dé Danann]],<ref name=carey>Carey, John. "Fomoiri", in ''The Celts: History, Life, and Culture''. Eagraithe ag John T. Koch. ABC-CLIO, 2012, lch. 355</ref> an cine osnádúrtha eile i miotaseolaíocht na nGael. Ba chasta é an gaol idir eatarthu, agus phós roinnt dá bhaill agus bhí páistí acu. Dá bharr sin, samhlaítear na Fomhóraigh leis na [[Jötunn|jötnar]] i [[Miotaseolaíocht Ioruach]]. [[File:The Fomorians, Duncan 1912.jpg|thumb|250px|Na Fomhóraigh, i léaráid le John Duncan (1912)]] De réir na miotaseolaíochta, ba dhéithe iad na Fomhóraigh a léiríonn cumhachtaí díobhálacha an dúlra; anord, dorchadas, bás, meath agus triomach ina mbeatha.<ref name=macculloch>MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91</ref><ref name=smyth>Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74</ref><ref name=sjoestedt>Sjoestedt, ''Gods and heroes of the Celts'', ll. 4-5</ref> I gcodarsnacht le seo, is amhlaidh go léiríonn na Tuath Dé na cumhachtaí fáis agus sibhialtaithe. Níos deireanaí fós, tugtaí Fomhóraigh ar fhoghlaithe faoi chónaí nó ruathairí na mara, agus rinneadh dearmad ar bhrí bhunúsach an fhocail. ==Sanasaíocht== As [[Sean-Ghaeilge]] agus [[Meán-Ghaeilge]], tugtar '''''Fomóire'''''/'''''Fomóiri''''' ar an gcine, agus ''Fomóir'' ar duine amháin acu. As Meán-Ghaeilge, feictear chomh maith '''''Fomórach'''''/'''''Fomóraiġ'''''. Níltear ar aon thuairim ó thaobh na sanasaíochta de. Is léir anois dhó bhfuil an chéad chuid fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge ''fo'' (faoi). Is doiléir é brí an dara cuid, áfach. Moltar de réir scríbhneoirí na meánaoise go mb'fhéidir go raibh ''mur'' (muir) i gceist, le brí iomlán "daoine faoin fharraige.<ref>Rhys, ''Lectures on the origin and growth of religion'' (1888), lch. 591.</ref><ref>Feictear in [[O'Mulconry's Glossary]], Baile Átha Cliath, TCD MS 1317, lch. 42b, "Fomoir .i. fo mhuir ut alii putant, ł a fomo fl{?}o ambiae fl{?}i acain a quo nominatunt{?}." ''[http://www.asnc.cam.ac.uk/irishglossaries/texts.php?versionID=12&ref=109#109 Early Irish Glossaries Database]''.</ref> Tá monaí eile ann go bhfuil an fréamh ná ''mór'', le brí is amhlaidh "na daoine móra fo(dhomhain)". Agus tá tríú moladh ann a bhfuil tacaíocht aige i measc scoláirí, go bhfuil fréamh [[Teanga Ind-Eorpach|Ind-Eorpach]] ann sa chuid ''Mor'', le brí sceimhle nó gránnachas, gaolmhar leis an [[Sean-Bhéarla]] ''maere'' (a caomhnaítear fós san fhocal "''nightmare''").<ref>Stokes, "Second Battle of Moytura," lch. 128.</ref><ref>Thurneysen, ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 vols. Halle: Max Niemeyer, 1921, lch. 64.</ref> Más fíor, chiallóidh an t-ainm "deamhain fho(dhomhain)". Baineann [[Marie-Louise Sjoestedt]] ciall as an ainm mar "deamhain folaithe", ag rá go bhfuil na Fomhóraigh "...ar nós cumhachtaí an anoird, i gcónaí ann ach folaithe agus doicheallach leis an ord cosmach".<ref name=sjoestedt/> ==Craobh ghinealaigh== Faightear sa lámhscríbhinn [[Rawlinson B 502]] ginealach iomlán na bhFomhórach, ag dul siar go [[Naoi (fáidh)]] an Bhíobla, an 10ú glúin ó [[Ádhamh]] agus [[Éabha]].<ref name="auto">Ginealaigh ó [[Rawlinson B 502]], [http://www.ucc.ie/celt/online/G105003/text026.html Section 26, page 330 to 333], le fáil ar CELT.</ref> Insítear i ''Rawlinson B 502'', Cuid 26, leathanach 330:<ref name="auto"/> : "[[Bres]]s m. [[Elatha]]n m. [[Delbáeth]] m. Deirgthind m. Ochtaich m. Sithchind m. Molaich m. Lárgluind m. Ciarraill m. Fóesaim m. Meircill m. Leccduib m. Iachtaich m. Libuirnn m. Lathairn m. Soairtt m. Sibuirt m. Siuccat m. Stairnn m. Saltait m. Cair m. h-Iphit m. Philist m. Fuith m. [[Caim (mac Naoi)|Caim]] m. [[Naoi (fáidh)|Nóe]] m. [[Laméch]]". ==Tréithe== De réir téacs i ''[[Leabhar na hUidhre]]'', bhí chorp an duine agus ceann an ghabhair acu, nó go raibh súil amháin, lang abhainn agus chúis amháin acu. Bhí roinnt eile acu ámh an-álainn, mar shampla [[Elatha]], athair [[Breas|Bhreasa]], agus Breis féin. ==Miotaseolaíocht na nGael== ===Parthalán=== Insítear i miotas na meánaoise gurbh é [[Parthalán]] agus a mhuintir an chead dream a tháinig fo hÉirinn, ach go raibh n Fomhóraigh ann chéanna féin. De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], tháinig siad dhá chéad bhliain roimhe sin, agus ''[[Cichol Gricenchos]]'' ina cheannaire, agus mhair ar iasc agus éineoil go dtí teacht Pharthaláin, ag tabhairt an [[céachta|chéachta]] agus [[damh|daimh]]. Chloígh Parthalán ''Cichol'' sa [[Cath Maighe Iotha]], ach d'éag a mhuintir go léir den phlá. ===Neimheadh=== Deirtear go raibh Éire neamháitithe le tríocha bliain tar éis bás Pharthaláin, ach nuair a tháinig ansin [[Neimheadh]] agus a mhuintir, bhuail siad leis na Fomhóraigh. Insíonn Céitinn níos eile ansin, gur fhir fharraige iad na Fomhóraigh as an Meánoirthear, sliocht de [[Chaim (mac Noah)|Caim]] mac [[Naoi (fáidh)|Naoi]]. Chloígh Neimheadh iad i roinnt cathanna, agus mharaigh sé a ríthe ''[[Seanghann mac Deala|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Deala|Gann]]''.<ref>Bhí ann chomh maith ríthe na bhFear Boilg darbh ainm ''[[Seanghann mac Deala|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Deala|Gann]]''.</ref> D'éirigh ceannairí nua na bhFomhórach aníos ina n-ionad: ''[[Conand]]'' mac ''Faebar'', a mhair i dTúr ''Conand'' ar [[Toraigh|Oileán Toraí]], [[Dún na nGall]]; agus ''[[Morc]]'' mac ''Dela'' (dúradh gur mhac ''Dela'' iad muintir an chéad ghlúin de na [[Fir Bholg]]). Tar éis bás Neimhidh, chuir ''Conand'' agus ''Morc'' a mhuintir faoi smacht agus d'éiligh cáin dhian: dhá thrian dá pháistí, a gcuid gráin agus a gcuid bólachta. Chruinnigh mac Neimhidh ''[[Fergus Lethderg]]'' arm de seasca míle fear, d'éirigh in éadan na bhFomhórach agus scrios túr ''Conand''. D'ionsaigh Morc le cabhlach ollmhór, agus bhí ár mór ar gach taobh acu. Tháinig tonn tuile ansin agus bádh na hiarsmaí, a bheag nó a mhór. Níor éalaigh ach tríocha de mhuintir Neimhidh in aon long amháin, scaipthe anseo is ansiúd ar fud an domhain. ===Fir Bholg=== Ba iad na chéad ionraí eile ná na [[Fir Bholg]], ach níor bhuail siadsan leis na Fomhóraigh. ===Tuatha Dé Danann=== Ba iad na Tuatha Dé Danann an chéad chine eile a rinne ionradh ar an tír. Chloígh siad na Fir Bholg sa chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maighe Tuireadh]] agus d'éirigh ina gceannas ar Éirinn. Toisc go raibh lámh caillte ag a gceannaire ''[[Nuada]]'' sa chath, ní raibh sé fóirsteanach a thuilleadh mar rí, dá bharr ba é i ndáiríre an leath-Fhomhórach [[Breas]] an chéad rí na dTuath Dé in Éirinn. Mac ''[[Ériu]]'' na dTuatha Dé agus ''[[Elatha]]'' na bhFomhórach an ea é; tháinig Elatha chuici ar mhuir oíche amháin ar long airgid. Deirtear gurbh an-álainn iad ''Elatha'' agus Breas araon, ach sa deireadh ba dhroch-rí é Breas, a chur na Tuatha Dé faoi smacht agus iallach orthu cáin a íoc do na Fomhóraigh. Chaill sé a seasamh tar éis aoradh a rinneadh<!--?--> air as an neamhshuim a thug sé dá dhualgas ríoga na córa. Tháinig ''Nuada' i réim agus lámh nua airgid déanta dó (''Nuada'' Airgeadlámh), ach leanadh leatrom na bhFomhórach ar na Tuatha Dé. Theith Breas chuig a athair, ''Elatha'', agus d'iarr sé cuidiú air chun é a chur ar ais í gcoróin. Dhiúltaigh Elatha, óir nára chóir dó bhaint amach ar ais nárbh fhéidir leis coinneáil ar éigean. Chuaigh Breas in áit sin i muinín [[Balar|Bhalair]], taoiseach Fomhórach níos cogúla a bhí ina chónaí ar Oileán Toraí, agus chruinnigh arm. D'ullmhaigh na The Tuatha Dé Danann le haghaidh cogaidh, faoi cheannas leath-Fhomhórach eile, [[Lugh]]. Ba é [[Cian]] na dTuath Dé a athair, agus [[Eithne]] iníon Bhalair a mháthair. Sna téacsanna luatha, deirtear gur pósadh ríoraíoch é, ach sa bhéaloideas caomhnaítear scéal níos casta, a chuireann i gcuimhne scéal [[Perseus|Pherseus]] as [[Miotaseolaíocht na Gréige]], mar a leanas. Tugadh tairngreacht do Bhalar go maródh a gharmhac é. Chun é seo a chosc, chuir sé Eithne faoi ghlas sa túr 'saige ar Oileán Toraí. Ach ghoid Balar bó draíochta Chian, agus mar chúiteamh, d'éirigh leisean, le cuidiú ó bhan[[draoi]] darbh ainm ''[[Biróg]]'', isteach sa túr agus mheall sé Eithne. Thug sí trírín ar an saol, a d'ordaigh Balor go mbáfaí iad. Fuair beirt acu bás (nó rinneadh na chéad [[rón]]ta díobh), ach shábháil ''Biróg'' ceann amháin dóibh, Lugh féin, agus thug é go [[Manannán mac Lir|Manannán]] agus [[Tailte]] mar thuistí altrama. Agus é fásta, Lugh ligeadh isteach i gcúirt ríoga ''Nuada'' de bharr a sároilteachta de gach ealaíon, agus ceapadh é mar cheannaire an airm. Troideadh an dara Cath Maighe Tuireadh idir na Fomhóraigh faoi cheannas Bhalair agus na Tuatha Dé faoi cheannas Luighe. Mharaigh Balar Nuada lena shúil uafáis nimhneach. Chuaigh Lugh i gcomhrac aonair lena sheanathair, agus chaith urchar cloiche isteach ina shúil agus Balar á hoscailt. Sádh a shúil glan amach as a chinn, ag déanamh léirscrios ar arm na bhFomhórach taobh thiar dó. Tar éis bás Bhalair, chloídh na Fomhóraigh agus ruaigeadh isteach san fharraige iad. Tá an-ghaol idir na Tuatha Dé Danann agus na Fomhóraigh. Ba shinsear é [[Neit]], dia cogaidh, iad araon. ===''Foghlaim Chú Chulainn''=== Bhí na Fomhóraigh fós ar an bhfód i ré [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Sa scéal na meánaoise dár teideal ''[[Foghlaim Chú Chulainn]]'', caomhnaithe mar chóip ag [[Richard Tipper]] sa ''British Library'', Egerton 106, insítear a leanas: ''Then they parted from each other, and Cúchulainn went and looked forth on the great sea. As he was there he beheld a great assembly on the strand nearest to him, to wit, a hundred men and a hundred women seated in the bosom of the haven and the shore, and among them a maiden shapely, dear and beautiful, the most distinguished damsel of the world's women, and they a-weeping and lamenting around the damsel. Cúchulainn came to the place and saluted them. 'What is this sorrow or the misery upon you?' says Cúchulainn. The damsel answered and this she said: ‘A royal tribute which the tribe of Fomorians carry out of this country every seventh year, namely, the first-born of the king's children. And at this time it has come to me to go as that tribute, for to the king I am the dearest of his children. ‘What number comes to lift that tribute?’ asks Cúchulainn. ‘Three sons of Alatrom of the Fomorians,’ she answers, ‘and Dub, Mell and Dubros are their names.’ Not long had they been at those talks when they saw the well-manned, full-great vessel approaching them over the furious waves of the sea. And when the damsel's people saw the ship coming, they all fled from her, and not a single person remained in her company save only Cúchulainn. And thus was that vessel: a single warrior, dark, gloomy, devilish, on the stern of that good ship, and he was laughing roughly, ill-fatedly, so that every one saw his entrails and his bowels through the body of his gullet. ‘What is that mirthfulness on the big man?’ asks Cúchulainn. ‘Because,’ says the damsel, ‘he deems it excellent that thou shouldst be an addition to his tribute in this year rather than in any other year.’ ‘By my conscience,’ says Cúchulainn, ‘it would not be right for him to brag thus regarding me if he knew what would come of it.’ Then the big man came ashore to them into the strand, and stretched forth his long, sinewy, hideous arm to seize Cúchulainn in the very front of his royal tribute. Straightway Cúchulainn raised his right hand, and bared his sword, and gave a blow to the big man and struck off his head, so that he was the first that fell by Cúchulainn after having completed his training. And thereafter the other two fell by him, and he left them thus, neck to neck.<ref>''The Training of Cú Chulainn'', eag. Stokes.</ref> ==Roinnt Fomhórach== * [[Balor]] * [[Bres]] * [[Cethlenn]] * [[Cichol Gricenchos]] * [[Conand]] * [[Elatha]] * [[Ethniu]] * [[Tethra]] ==Foinsí== * [http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]. ''Über die älteste irische Dichtung II. Rhythmische alliterierende reimlose Strophen''. Abhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften. Berlin, 1914. * [[John Rhys|Rhys, John]]. ''Lectures on the origin and growth of religion as illustrated by Celtic heathendom''. Londain agus Dún Éadain, 1888, lch.&nbsp;490. * [[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]]. ''Gods and Heroes of the Celts''. Londain, 1949. Aistrithe ag Miles Dillon ''Dieux et héros des Celtes'' le Sjoestedt, Páras, 1940. * [[Whitley Stokes (scholar)|Stokes, Whitley]]. "The Second Battle of Moytura." ''[[Revue Celtique]]'' 12 (1891), ll. 52–130, 306–08. * Stokes, Whitley (eag. agus aistr.). "The Training of Cúchulainn." ''[[Revue Celtique]]'' 29 (1908), ll.&nbsp;109–47. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301038 Edition] agus [http://www.ucc.ie/celt/published/T301038 translation] le fáil ar CELT. * [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]]. ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 vol. Halle: Max Niemeyer, 1921. ==Tuilleadh le léamh== * [[John Carey (Celticist)|Carey, John]]. "Native elements in Irish pseudohistory." In ''Cultural identity and cultural integration: Ireland and Europe in the early Middle Ages'', ed. Doris R. Edel. Blackrock: Four Courts, 1995. pp.&nbsp;45–60. {{ISBN|1-85182-167-8}}. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (24–120)." ''[[Éigse]]'' 19 (1982). pp.&nbsp;1–35. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (84–93, 120–167)." ''Éigse'' 19 (1983). pp.&nbsp;230–262. * [[Thomas Francis O'Rahilly|O'Rahilly, Thomas Francis]]. ''Early Irish history and mythology''. Dublin, 1946. * {{cite CGH | page=20}} ==Tagairtí== {{reflist|}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Fomhóraigh| ]] c66k1s9eh59crhqvhx4mkx2ygglunlg 1069813 1069812 2022-08-04T19:45:35Z Marcas.oduinn 33120 /* Foghlaim Chú Chulainn */Ag eagru wikitext text/x-wiki {{glanadh|''Foghlaim Chú Chulainn'' le haistriú}} I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba chine osnádúrtha iad na '''Fomhóraigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fomóire'''<ref>[http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL</ref>). Cuireadh u láthair go minic iad mar neacha naimhdeach arrachtacha, a tháinig ón fharraige nó ón bhfothalamh. Níos deireanaí, deirtear gurbh fhathaigh agus foghlaí mara iad. Ba naimhde iad de na chéad lonnaitheoirí na hÉireann agus chéile comhraic de na [[Tuatha Dé Danann]],<ref name=carey>Carey, John. "Fomoiri", in ''The Celts: History, Life, and Culture''. Eagraithe ag John T. Koch. ABC-CLIO, 2012, lch. 355</ref> an cine osnádúrtha eile i miotaseolaíocht na nGael. Ba chasta é an gaol idir eatarthu, agus phós roinnt dá bhaill agus bhí páistí acu. Dá bharr sin, samhlaítear na Fomhóraigh leis na [[Jötunn|jötnar]] i [[Miotaseolaíocht Ioruach]]. [[File:The Fomorians, Duncan 1912.jpg|thumb|250px|Na Fomhóraigh, i léaráid le John Duncan (1912)]] De réir na miotaseolaíochta, ba dhéithe iad na Fomhóraigh a léiríonn cumhachtaí díobhálacha an dúlra; anord, dorchadas, bás, meath agus triomach ina mbeatha.<ref name=macculloch>MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91</ref><ref name=smyth>Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74</ref><ref name=sjoestedt>Sjoestedt, ''Gods and heroes of the Celts'', ll. 4-5</ref> I gcodarsnacht le seo, is amhlaidh go léiríonn na Tuath Dé na cumhachtaí fáis agus sibhialtaithe. Níos deireanaí fós, tugtaí Fomhóraigh ar fhoghlaithe faoi chónaí nó ruathairí na mara, agus rinneadh dearmad ar bhrí bhunúsach an fhocail. ==Sanasaíocht== As [[Sean-Ghaeilge]] agus [[Meán-Ghaeilge]], tugtar '''''Fomóire'''''/'''''Fomóiri''''' ar an gcine, agus ''Fomóir'' ar duine amháin acu. As Meán-Ghaeilge, feictear chomh maith '''''Fomórach'''''/'''''Fomóraiġ'''''. Níltear ar aon thuairim ó thaobh na sanasaíochta de. Is léir anois dhó bhfuil an chéad chuid fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge ''fo'' (faoi). Is doiléir é brí an dara cuid, áfach. Moltar de réir scríbhneoirí na meánaoise go mb'fhéidir go raibh ''mur'' (muir) i gceist, le brí iomlán "daoine faoin fharraige.<ref>Rhys, ''Lectures on the origin and growth of religion'' (1888), lch. 591.</ref><ref>Feictear in [[O'Mulconry's Glossary]], Baile Átha Cliath, TCD MS 1317, lch. 42b, "Fomoir .i. fo mhuir ut alii putant, ł a fomo fl{?}o ambiae fl{?}i acain a quo nominatunt{?}." ''[http://www.asnc.cam.ac.uk/irishglossaries/texts.php?versionID=12&ref=109#109 Early Irish Glossaries Database]''.</ref> Tá monaí eile ann go bhfuil an fréamh ná ''mór'', le brí is amhlaidh "na daoine móra fo(dhomhain)". Agus tá tríú moladh ann a bhfuil tacaíocht aige i measc scoláirí, go bhfuil fréamh [[Teanga Ind-Eorpach|Ind-Eorpach]] ann sa chuid ''Mor'', le brí sceimhle nó gránnachas, gaolmhar leis an [[Sean-Bhéarla]] ''maere'' (a caomhnaítear fós san fhocal "''nightmare''").<ref>Stokes, "Second Battle of Moytura," lch. 128.</ref><ref>Thurneysen, ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 vols. Halle: Max Niemeyer, 1921, lch. 64.</ref> Más fíor, chiallóidh an t-ainm "deamhain fho(dhomhain)". Baineann [[Marie-Louise Sjoestedt]] ciall as an ainm mar "deamhain folaithe", ag rá go bhfuil na Fomhóraigh "...ar nós cumhachtaí an anoird, i gcónaí ann ach folaithe agus doicheallach leis an ord cosmach".<ref name=sjoestedt/> ==Craobh ghinealaigh== Faightear sa lámhscríbhinn [[Rawlinson B 502]] ginealach iomlán na bhFomhórach, ag dul siar go [[Naoi (fáidh)]] an Bhíobla, an 10ú glúin ó [[Ádhamh]] agus [[Éabha]].<ref name="auto">Ginealaigh ó [[Rawlinson B 502]], [http://www.ucc.ie/celt/online/G105003/text026.html Section 26, page 330 to 333], le fáil ar CELT.</ref> Insítear i ''Rawlinson B 502'', Cuid 26, leathanach 330:<ref name="auto"/> : "[[Bres]]s m. [[Elatha]]n m. [[Delbáeth]] m. Deirgthind m. Ochtaich m. Sithchind m. Molaich m. Lárgluind m. Ciarraill m. Fóesaim m. Meircill m. Leccduib m. Iachtaich m. Libuirnn m. Lathairn m. Soairtt m. Sibuirt m. Siuccat m. Stairnn m. Saltait m. Cair m. h-Iphit m. Philist m. Fuith m. [[Caim (mac Naoi)|Caim]] m. [[Naoi (fáidh)|Nóe]] m. [[Laméch]]". ==Tréithe== De réir téacs i ''[[Leabhar na hUidhre]]'', bhí chorp an duine agus ceann an ghabhair acu, nó go raibh súil amháin, lang abhainn agus chúis amháin acu. Bhí roinnt eile acu ámh an-álainn, mar shampla [[Elatha]], athair [[Breas|Bhreasa]], agus Breis féin. ==Miotaseolaíocht na nGael== ===Parthalán=== Insítear i miotas na meánaoise gurbh é [[Parthalán]] agus a mhuintir an chead dream a tháinig fo hÉirinn, ach go raibh n Fomhóraigh ann chéanna féin. De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], tháinig siad dhá chéad bhliain roimhe sin, agus ''[[Cichol Gricenchos]]'' ina cheannaire, agus mhair ar iasc agus éineoil go dtí teacht Pharthaláin, ag tabhairt an [[céachta|chéachta]] agus [[damh|daimh]]. Chloígh Parthalán ''Cichol'' sa [[Cath Maighe Iotha]], ach d'éag a mhuintir go léir den phlá. ===Neimheadh=== Deirtear go raibh Éire neamháitithe le tríocha bliain tar éis bás Pharthaláin, ach nuair a tháinig ansin [[Neimheadh]] agus a mhuintir, bhuail siad leis na Fomhóraigh. Insíonn Céitinn níos eile ansin, gur fhir fharraige iad na Fomhóraigh as an Meánoirthear, sliocht de [[Chaim (mac Noah)|Caim]] mac [[Naoi (fáidh)|Naoi]]. Chloígh Neimheadh iad i roinnt cathanna, agus mharaigh sé a ríthe ''[[Seanghann mac Deala|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Deala|Gann]]''.<ref>Bhí ann chomh maith ríthe na bhFear Boilg darbh ainm ''[[Seanghann mac Deala|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Deala|Gann]]''.</ref> D'éirigh ceannairí nua na bhFomhórach aníos ina n-ionad: ''[[Conand]]'' mac ''Faebar'', a mhair i dTúr ''Conand'' ar [[Toraigh|Oileán Toraí]], [[Dún na nGall]]; agus ''[[Morc]]'' mac ''Dela'' (dúradh gur mhac ''Dela'' iad muintir an chéad ghlúin de na [[Fir Bholg]]). Tar éis bás Neimhidh, chuir ''Conand'' agus ''Morc'' a mhuintir faoi smacht agus d'éiligh cáin dhian: dhá thrian dá pháistí, a gcuid gráin agus a gcuid bólachta. Chruinnigh mac Neimhidh ''[[Fergus Lethderg]]'' arm de seasca míle fear, d'éirigh in éadan na bhFomhórach agus scrios túr ''Conand''. D'ionsaigh Morc le cabhlach ollmhór, agus bhí ár mór ar gach taobh acu. Tháinig tonn tuile ansin agus bádh na hiarsmaí, a bheag nó a mhór. Níor éalaigh ach tríocha de mhuintir Neimhidh in aon long amháin, scaipthe anseo is ansiúd ar fud an domhain. ===Fir Bholg=== Ba iad na chéad ionraí eile ná na [[Fir Bholg]], ach níor bhuail siadsan leis na Fomhóraigh. ===Tuatha Dé Danann=== Ba iad na Tuatha Dé Danann an chéad chine eile a rinne ionradh ar an tír. Chloígh siad na Fir Bholg sa chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maighe Tuireadh]] agus d'éirigh ina gceannas ar Éirinn. Toisc go raibh lámh caillte ag a gceannaire ''[[Nuada]]'' sa chath, ní raibh sé fóirsteanach a thuilleadh mar rí, dá bharr ba é i ndáiríre an leath-Fhomhórach [[Breas]] an chéad rí na dTuath Dé in Éirinn. Mac ''[[Ériu]]'' na dTuatha Dé agus ''[[Elatha]]'' na bhFomhórach an ea é; tháinig Elatha chuici ar mhuir oíche amháin ar long airgid. Deirtear gurbh an-álainn iad ''Elatha'' agus Breas araon, ach sa deireadh ba dhroch-rí é Breas, a chur na Tuatha Dé faoi smacht agus iallach orthu cáin a íoc do na Fomhóraigh. Chaill sé a seasamh tar éis aoradh a rinneadh<!--?--> air as an neamhshuim a thug sé dá dhualgas ríoga na córa. Tháinig ''Nuada' i réim agus lámh nua airgid déanta dó (''Nuada'' Airgeadlámh), ach leanadh leatrom na bhFomhórach ar na Tuatha Dé. Theith Breas chuig a athair, ''Elatha'', agus d'iarr sé cuidiú air chun é a chur ar ais í gcoróin. Dhiúltaigh Elatha, óir nára chóir dó bhaint amach ar ais nárbh fhéidir leis coinneáil ar éigean. Chuaigh Breas in áit sin i muinín [[Balar|Bhalair]], taoiseach Fomhórach níos cogúla a bhí ina chónaí ar Oileán Toraí, agus chruinnigh arm. D'ullmhaigh na The Tuatha Dé Danann le haghaidh cogaidh, faoi cheannas leath-Fhomhórach eile, [[Lugh]]. Ba é [[Cian]] na dTuath Dé a athair, agus [[Eithne]] iníon Bhalair a mháthair. Sna téacsanna luatha, deirtear gur pósadh ríoraíoch é, ach sa bhéaloideas caomhnaítear scéal níos casta, a chuireann i gcuimhne scéal [[Perseus|Pherseus]] as [[Miotaseolaíocht na Gréige]], mar a leanas. Tugadh tairngreacht do Bhalar go maródh a gharmhac é. Chun é seo a chosc, chuir sé Eithne faoi ghlas sa túr 'saige ar Oileán Toraí. Ach ghoid Balar bó draíochta Chian, agus mar chúiteamh, d'éirigh leisean, le cuidiú ó bhan[[draoi]] darbh ainm ''[[Biróg]]'', isteach sa túr agus mheall sé Eithne. Thug sí trírín ar an saol, a d'ordaigh Balor go mbáfaí iad. Fuair beirt acu bás (nó rinneadh na chéad [[rón]]ta díobh), ach shábháil ''Biróg'' ceann amháin dóibh, Lugh féin, agus thug é go [[Manannán mac Lir|Manannán]] agus [[Tailte]] mar thuistí altrama. Agus é fásta, Lugh ligeadh isteach i gcúirt ríoga ''Nuada'' de bharr a sároilteachta de gach ealaíon, agus ceapadh é mar cheannaire an airm. Troideadh an dara Cath Maighe Tuireadh idir na Fomhóraigh faoi cheannas Bhalair agus na Tuatha Dé faoi cheannas Luighe. Mharaigh Balar Nuada lena shúil uafáis nimhneach. Chuaigh Lugh i gcomhrac aonair lena sheanathair, agus chaith urchar cloiche isteach ina shúil agus Balar á hoscailt. Sádh a shúil glan amach as a chinn, ag déanamh léirscrios ar arm na bhFomhórach taobh thiar dó. Tar éis bás Bhalair, chloídh na Fomhóraigh agus ruaigeadh isteach san fharraige iad. Tá an-ghaol idir na Tuatha Dé Danann agus na Fomhóraigh. Ba shinsear é [[Neit]], dia cogaidh, iad araon. ===''Foghlaim Chú Chulainn''=== Bhí na Fomhóraigh fós ar an bhfód i ré [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Sa scéal na meánaoise dár teideal ''[[Foghlaim Chú Chulainn]]'', caomhnaithe mar chóip ag [[Richard Tipper]] sa ''British Library'', Egerton 106, insítear a leanas: :''Then they parted from each other, and Cúchulainn went and looked forth on the great sea. As he was there he beheld a great assembly on the strand nearest to him, to wit, a hundred men and a hundred women seated in the bosom of the haven and the shore, and among them a maiden shapely, dear and beautiful, the most distinguished damsel of the world's women, and they a-weeping and lamenting around the damsel. Cúchulainn came to the place and saluted them. 'What is this sorrow or the misery upon you?' says Cúchulainn. The damsel answered and this she said: ‘A royal tribute which the tribe of Fomorians carry out of this country every seventh year, namely, the first-born of the king's children. And at this time it has come to me to go as that tribute, for to the king I am the dearest of his children. ‘What number comes to lift that tribute?’ asks Cúchulainn. ‘Three sons of Alatrom of the Fomorians,’ she answers, ‘and Dub, Mell and Dubros are their names.’ Not long had they been at those talks when they saw the well-manned, full-great vessel approaching them over the furious waves of the sea. And when the damsel's people saw the ship coming, they all fled from her, and not a single person remained in her company save only Cúchulainn. And thus was that vessel: a single warrior, dark, gloomy, devilish, on the stern of that good ship, and he was laughing roughly, ill-fatedly, so that every one saw his entrails and his bowels through the body of his gullet. ‘What is that mirthfulness on the big man?’ asks Cúchulainn. ‘Because,’ says the damsel, ‘he deems it excellent that thou shouldst be an addition to his tribute in this year rather than in any other year.’ ‘By my conscience,’ says Cúchulainn, ‘it would not be right for him to brag thus regarding me if he knew what would come of it.’ Then the big man came ashore to them into the strand, and stretched forth his long, sinewy, hideous arm to seize Cúchulainn in the very front of his royal tribute. Straightway Cúchulainn raised his right hand, and bared his sword, and gave a blow to the big man and struck off his head, so that he was the first that fell by Cúchulainn after having completed his training. And thereafter the other two fell by him, and he left them thus, neck to neck.<ref>''The Training of Cú Chulainn'', eag. Stokes.</ref> ==Roinnt Fomhórach== * [[Balor]] * [[Bres]] * [[Cethlenn]] * [[Cichol Gricenchos]] * [[Conand]] * [[Elatha]] * [[Ethniu]] * [[Tethra]] ==Foinsí== * [http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]. ''Über die älteste irische Dichtung II. Rhythmische alliterierende reimlose Strophen''. Abhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften. Berlin, 1914. * [[John Rhys|Rhys, John]]. ''Lectures on the origin and growth of religion as illustrated by Celtic heathendom''. Londain agus Dún Éadain, 1888, lch.&nbsp;490. * [[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]]. ''Gods and Heroes of the Celts''. Londain, 1949. Aistrithe ag Miles Dillon ''Dieux et héros des Celtes'' le Sjoestedt, Páras, 1940. * [[Whitley Stokes (scholar)|Stokes, Whitley]]. "The Second Battle of Moytura." ''[[Revue Celtique]]'' 12 (1891), ll. 52–130, 306–08. * Stokes, Whitley (eag. agus aistr.). "The Training of Cúchulainn." ''[[Revue Celtique]]'' 29 (1908), ll.&nbsp;109–47. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301038 Edition] agus [http://www.ucc.ie/celt/published/T301038 translation] le fáil ar CELT. * [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]]. ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 vol. Halle: Max Niemeyer, 1921. ==Tuilleadh le léamh== * [[John Carey (Celticist)|Carey, John]]. "Native elements in Irish pseudohistory." In ''Cultural identity and cultural integration: Ireland and Europe in the early Middle Ages'', ed. Doris R. Edel. Blackrock: Four Courts, 1995. pp.&nbsp;45–60. {{ISBN|1-85182-167-8}}. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (24–120)." ''[[Éigse]]'' 19 (1982). pp.&nbsp;1–35. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (84–93, 120–167)." ''Éigse'' 19 (1983). pp.&nbsp;230–262. * [[Thomas Francis O'Rahilly|O'Rahilly, Thomas Francis]]. ''Early Irish history and mythology''. Dublin, 1946. * {{cite CGH | page=20}} ==Tagairtí== {{reflist|}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Fomhóraigh| ]] bv7m19q1jip7qvk2e5aucsk1wxvchlm 1069815 1069813 2022-08-04T19:47:30Z Marcas.oduinn 33120 /* Foinsí */Naisc wikitext text/x-wiki {{glanadh|''Foghlaim Chú Chulainn'' le haistriú}} I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba chine osnádúrtha iad na '''Fomhóraigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fomóire'''<ref>[http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL</ref>). Cuireadh u láthair go minic iad mar neacha naimhdeach arrachtacha, a tháinig ón fharraige nó ón bhfothalamh. Níos deireanaí, deirtear gurbh fhathaigh agus foghlaí mara iad. Ba naimhde iad de na chéad lonnaitheoirí na hÉireann agus chéile comhraic de na [[Tuatha Dé Danann]],<ref name=carey>Carey, John. "Fomoiri", in ''The Celts: History, Life, and Culture''. Eagraithe ag John T. Koch. ABC-CLIO, 2012, lch. 355</ref> an cine osnádúrtha eile i miotaseolaíocht na nGael. Ba chasta é an gaol idir eatarthu, agus phós roinnt dá bhaill agus bhí páistí acu. Dá bharr sin, samhlaítear na Fomhóraigh leis na [[Jötunn|jötnar]] i [[Miotaseolaíocht Ioruach]]. [[File:The Fomorians, Duncan 1912.jpg|thumb|250px|Na Fomhóraigh, i léaráid le John Duncan (1912)]] De réir na miotaseolaíochta, ba dhéithe iad na Fomhóraigh a léiríonn cumhachtaí díobhálacha an dúlra; anord, dorchadas, bás, meath agus triomach ina mbeatha.<ref name=macculloch>MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91</ref><ref name=smyth>Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74</ref><ref name=sjoestedt>Sjoestedt, ''Gods and heroes of the Celts'', ll. 4-5</ref> I gcodarsnacht le seo, is amhlaidh go léiríonn na Tuath Dé na cumhachtaí fáis agus sibhialtaithe. Níos deireanaí fós, tugtaí Fomhóraigh ar fhoghlaithe faoi chónaí nó ruathairí na mara, agus rinneadh dearmad ar bhrí bhunúsach an fhocail. ==Sanasaíocht== As [[Sean-Ghaeilge]] agus [[Meán-Ghaeilge]], tugtar '''''Fomóire'''''/'''''Fomóiri''''' ar an gcine, agus ''Fomóir'' ar duine amháin acu. As Meán-Ghaeilge, feictear chomh maith '''''Fomórach'''''/'''''Fomóraiġ'''''. Níltear ar aon thuairim ó thaobh na sanasaíochta de. Is léir anois dhó bhfuil an chéad chuid fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge ''fo'' (faoi). Is doiléir é brí an dara cuid, áfach. Moltar de réir scríbhneoirí na meánaoise go mb'fhéidir go raibh ''mur'' (muir) i gceist, le brí iomlán "daoine faoin fharraige.<ref>Rhys, ''Lectures on the origin and growth of religion'' (1888), lch. 591.</ref><ref>Feictear in [[O'Mulconry's Glossary]], Baile Átha Cliath, TCD MS 1317, lch. 42b, "Fomoir .i. fo mhuir ut alii putant, ł a fomo fl{?}o ambiae fl{?}i acain a quo nominatunt{?}." ''[http://www.asnc.cam.ac.uk/irishglossaries/texts.php?versionID=12&ref=109#109 Early Irish Glossaries Database]''.</ref> Tá monaí eile ann go bhfuil an fréamh ná ''mór'', le brí is amhlaidh "na daoine móra fo(dhomhain)". Agus tá tríú moladh ann a bhfuil tacaíocht aige i measc scoláirí, go bhfuil fréamh [[Teanga Ind-Eorpach|Ind-Eorpach]] ann sa chuid ''Mor'', le brí sceimhle nó gránnachas, gaolmhar leis an [[Sean-Bhéarla]] ''maere'' (a caomhnaítear fós san fhocal "''nightmare''").<ref>Stokes, "Second Battle of Moytura," lch. 128.</ref><ref>Thurneysen, ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 vols. Halle: Max Niemeyer, 1921, lch. 64.</ref> Más fíor, chiallóidh an t-ainm "deamhain fho(dhomhain)". Baineann [[Marie-Louise Sjoestedt]] ciall as an ainm mar "deamhain folaithe", ag rá go bhfuil na Fomhóraigh "...ar nós cumhachtaí an anoird, i gcónaí ann ach folaithe agus doicheallach leis an ord cosmach".<ref name=sjoestedt/> ==Craobh ghinealaigh== Faightear sa lámhscríbhinn [[Rawlinson B 502]] ginealach iomlán na bhFomhórach, ag dul siar go [[Naoi (fáidh)]] an Bhíobla, an 10ú glúin ó [[Ádhamh]] agus [[Éabha]].<ref name="auto">Ginealaigh ó [[Rawlinson B 502]], [http://www.ucc.ie/celt/online/G105003/text026.html Section 26, page 330 to 333], le fáil ar CELT.</ref> Insítear i ''Rawlinson B 502'', Cuid 26, leathanach 330:<ref name="auto"/> : "[[Bres]]s m. [[Elatha]]n m. [[Delbáeth]] m. Deirgthind m. Ochtaich m. Sithchind m. Molaich m. Lárgluind m. Ciarraill m. Fóesaim m. Meircill m. Leccduib m. Iachtaich m. Libuirnn m. Lathairn m. Soairtt m. Sibuirt m. Siuccat m. Stairnn m. Saltait m. Cair m. h-Iphit m. Philist m. Fuith m. [[Caim (mac Naoi)|Caim]] m. [[Naoi (fáidh)|Nóe]] m. [[Laméch]]". ==Tréithe== De réir téacs i ''[[Leabhar na hUidhre]]'', bhí chorp an duine agus ceann an ghabhair acu, nó go raibh súil amháin, lang abhainn agus chúis amháin acu. Bhí roinnt eile acu ámh an-álainn, mar shampla [[Elatha]], athair [[Breas|Bhreasa]], agus Breis féin. ==Miotaseolaíocht na nGael== ===Parthalán=== Insítear i miotas na meánaoise gurbh é [[Parthalán]] agus a mhuintir an chead dream a tháinig fo hÉirinn, ach go raibh n Fomhóraigh ann chéanna féin. De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], tháinig siad dhá chéad bhliain roimhe sin, agus ''[[Cichol Gricenchos]]'' ina cheannaire, agus mhair ar iasc agus éineoil go dtí teacht Pharthaláin, ag tabhairt an [[céachta|chéachta]] agus [[damh|daimh]]. Chloígh Parthalán ''Cichol'' sa [[Cath Maighe Iotha]], ach d'éag a mhuintir go léir den phlá. ===Neimheadh=== Deirtear go raibh Éire neamháitithe le tríocha bliain tar éis bás Pharthaláin, ach nuair a tháinig ansin [[Neimheadh]] agus a mhuintir, bhuail siad leis na Fomhóraigh. Insíonn Céitinn níos eile ansin, gur fhir fharraige iad na Fomhóraigh as an Meánoirthear, sliocht de [[Chaim (mac Noah)|Caim]] mac [[Naoi (fáidh)|Naoi]]. Chloígh Neimheadh iad i roinnt cathanna, agus mharaigh sé a ríthe ''[[Seanghann mac Deala|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Deala|Gann]]''.<ref>Bhí ann chomh maith ríthe na bhFear Boilg darbh ainm ''[[Seanghann mac Deala|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Deala|Gann]]''.</ref> D'éirigh ceannairí nua na bhFomhórach aníos ina n-ionad: ''[[Conand]]'' mac ''Faebar'', a mhair i dTúr ''Conand'' ar [[Toraigh|Oileán Toraí]], [[Dún na nGall]]; agus ''[[Morc]]'' mac ''Dela'' (dúradh gur mhac ''Dela'' iad muintir an chéad ghlúin de na [[Fir Bholg]]). Tar éis bás Neimhidh, chuir ''Conand'' agus ''Morc'' a mhuintir faoi smacht agus d'éiligh cáin dhian: dhá thrian dá pháistí, a gcuid gráin agus a gcuid bólachta. Chruinnigh mac Neimhidh ''[[Fergus Lethderg]]'' arm de seasca míle fear, d'éirigh in éadan na bhFomhórach agus scrios túr ''Conand''. D'ionsaigh Morc le cabhlach ollmhór, agus bhí ár mór ar gach taobh acu. Tháinig tonn tuile ansin agus bádh na hiarsmaí, a bheag nó a mhór. Níor éalaigh ach tríocha de mhuintir Neimhidh in aon long amháin, scaipthe anseo is ansiúd ar fud an domhain. ===Fir Bholg=== Ba iad na chéad ionraí eile ná na [[Fir Bholg]], ach níor bhuail siadsan leis na Fomhóraigh. ===Tuatha Dé Danann=== Ba iad na Tuatha Dé Danann an chéad chine eile a rinne ionradh ar an tír. Chloígh siad na Fir Bholg sa chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maighe Tuireadh]] agus d'éirigh ina gceannas ar Éirinn. Toisc go raibh lámh caillte ag a gceannaire ''[[Nuada]]'' sa chath, ní raibh sé fóirsteanach a thuilleadh mar rí, dá bharr ba é i ndáiríre an leath-Fhomhórach [[Breas]] an chéad rí na dTuath Dé in Éirinn. Mac ''[[Ériu]]'' na dTuatha Dé agus ''[[Elatha]]'' na bhFomhórach an ea é; tháinig Elatha chuici ar mhuir oíche amháin ar long airgid. Deirtear gurbh an-álainn iad ''Elatha'' agus Breas araon, ach sa deireadh ba dhroch-rí é Breas, a chur na Tuatha Dé faoi smacht agus iallach orthu cáin a íoc do na Fomhóraigh. Chaill sé a seasamh tar éis aoradh a rinneadh<!--?--> air as an neamhshuim a thug sé dá dhualgas ríoga na córa. Tháinig ''Nuada' i réim agus lámh nua airgid déanta dó (''Nuada'' Airgeadlámh), ach leanadh leatrom na bhFomhórach ar na Tuatha Dé. Theith Breas chuig a athair, ''Elatha'', agus d'iarr sé cuidiú air chun é a chur ar ais í gcoróin. Dhiúltaigh Elatha, óir nára chóir dó bhaint amach ar ais nárbh fhéidir leis coinneáil ar éigean. Chuaigh Breas in áit sin i muinín [[Balar|Bhalair]], taoiseach Fomhórach níos cogúla a bhí ina chónaí ar Oileán Toraí, agus chruinnigh arm. D'ullmhaigh na The Tuatha Dé Danann le haghaidh cogaidh, faoi cheannas leath-Fhomhórach eile, [[Lugh]]. Ba é [[Cian]] na dTuath Dé a athair, agus [[Eithne]] iníon Bhalair a mháthair. Sna téacsanna luatha, deirtear gur pósadh ríoraíoch é, ach sa bhéaloideas caomhnaítear scéal níos casta, a chuireann i gcuimhne scéal [[Perseus|Pherseus]] as [[Miotaseolaíocht na Gréige]], mar a leanas. Tugadh tairngreacht do Bhalar go maródh a gharmhac é. Chun é seo a chosc, chuir sé Eithne faoi ghlas sa túr 'saige ar Oileán Toraí. Ach ghoid Balar bó draíochta Chian, agus mar chúiteamh, d'éirigh leisean, le cuidiú ó bhan[[draoi]] darbh ainm ''[[Biróg]]'', isteach sa túr agus mheall sé Eithne. Thug sí trírín ar an saol, a d'ordaigh Balor go mbáfaí iad. Fuair beirt acu bás (nó rinneadh na chéad [[rón]]ta díobh), ach shábháil ''Biróg'' ceann amháin dóibh, Lugh féin, agus thug é go [[Manannán mac Lir|Manannán]] agus [[Tailte]] mar thuistí altrama. Agus é fásta, Lugh ligeadh isteach i gcúirt ríoga ''Nuada'' de bharr a sároilteachta de gach ealaíon, agus ceapadh é mar cheannaire an airm. Troideadh an dara Cath Maighe Tuireadh idir na Fomhóraigh faoi cheannas Bhalair agus na Tuatha Dé faoi cheannas Luighe. Mharaigh Balar Nuada lena shúil uafáis nimhneach. Chuaigh Lugh i gcomhrac aonair lena sheanathair, agus chaith urchar cloiche isteach ina shúil agus Balar á hoscailt. Sádh a shúil glan amach as a chinn, ag déanamh léirscrios ar arm na bhFomhórach taobh thiar dó. Tar éis bás Bhalair, chloídh na Fomhóraigh agus ruaigeadh isteach san fharraige iad. Tá an-ghaol idir na Tuatha Dé Danann agus na Fomhóraigh. Ba shinsear é [[Neit]], dia cogaidh, iad araon. ===''Foghlaim Chú Chulainn''=== Bhí na Fomhóraigh fós ar an bhfód i ré [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Sa scéal na meánaoise dár teideal ''[[Foghlaim Chú Chulainn]]'', caomhnaithe mar chóip ag [[Richard Tipper]] sa ''British Library'', Egerton 106, insítear a leanas: :''Then they parted from each other, and Cúchulainn went and looked forth on the great sea. As he was there he beheld a great assembly on the strand nearest to him, to wit, a hundred men and a hundred women seated in the bosom of the haven and the shore, and among them a maiden shapely, dear and beautiful, the most distinguished damsel of the world's women, and they a-weeping and lamenting around the damsel. Cúchulainn came to the place and saluted them. 'What is this sorrow or the misery upon you?' says Cúchulainn. The damsel answered and this she said: ‘A royal tribute which the tribe of Fomorians carry out of this country every seventh year, namely, the first-born of the king's children. And at this time it has come to me to go as that tribute, for to the king I am the dearest of his children. ‘What number comes to lift that tribute?’ asks Cúchulainn. ‘Three sons of Alatrom of the Fomorians,’ she answers, ‘and Dub, Mell and Dubros are their names.’ Not long had they been at those talks when they saw the well-manned, full-great vessel approaching them over the furious waves of the sea. And when the damsel's people saw the ship coming, they all fled from her, and not a single person remained in her company save only Cúchulainn. And thus was that vessel: a single warrior, dark, gloomy, devilish, on the stern of that good ship, and he was laughing roughly, ill-fatedly, so that every one saw his entrails and his bowels through the body of his gullet. ‘What is that mirthfulness on the big man?’ asks Cúchulainn. ‘Because,’ says the damsel, ‘he deems it excellent that thou shouldst be an addition to his tribute in this year rather than in any other year.’ ‘By my conscience,’ says Cúchulainn, ‘it would not be right for him to brag thus regarding me if he knew what would come of it.’ Then the big man came ashore to them into the strand, and stretched forth his long, sinewy, hideous arm to seize Cúchulainn in the very front of his royal tribute. Straightway Cúchulainn raised his right hand, and bared his sword, and gave a blow to the big man and struck off his head, so that he was the first that fell by Cúchulainn after having completed his training. And thereafter the other two fell by him, and he left them thus, neck to neck.<ref>''The Training of Cú Chulainn'', eag. Stokes.</ref> ==Roinnt Fomhórach== * [[Balor]] * [[Bres]] * [[Cethlenn]] * [[Cichol Gricenchos]] * [[Conand]] * [[Elatha]] * [[Ethniu]] * [[Tethra]] ==Foinsí== * [http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]. ''Über die älteste irische Dichtung II. Rhythmische alliterierende reimlose Strophen''. Abhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften. Berlin, 1914. * [[John Rhys|Rhys, John]]. ''Lectures on the origin and growth of religion as illustrated by Celtic heathendom''. Londain agus Dún Éadain, 1888, lch.&nbsp;490. * [[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]]. ''Gods and Heroes of the Celts''. Londain, 1949. Aistrithe ag [[Myles Dillon]] ''Dieux et héros des Celtes'' le Sjoestedt, Páras, 1940. * [[Whitley Stokes|Stokes, Whitley]]. "The Second Battle of Moytura." ''[[Revue Celtique]]'' 12 (1891), ll. 52–130, 306–08. * &mdash; (eag. agus aistr.). "The Training of Cúchulainn." ''[[Revue Celtique]]'' 29 (1908), ll.&nbsp;109–47. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301038 Edition] agus [http://www.ucc.ie/celt/published/T301038 translation] le fáil ar CELT. * [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]]. ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 iml. Halle: Max Niemeyer, 1921. ==Tuilleadh le léamh== * [[John Carey (Celticist)|Carey, John]]. "Native elements in Irish pseudohistory." In ''Cultural identity and cultural integration: Ireland and Europe in the early Middle Ages'', ed. Doris R. Edel. Blackrock: Four Courts, 1995. pp.&nbsp;45–60. {{ISBN|1-85182-167-8}}. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (24–120)." ''[[Éigse]]'' 19 (1982). pp.&nbsp;1–35. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (84–93, 120–167)." ''Éigse'' 19 (1983). pp.&nbsp;230–262. * [[Thomas Francis O'Rahilly|O'Rahilly, Thomas Francis]]. ''Early Irish history and mythology''. Dublin, 1946. * {{cite CGH | page=20}} ==Tagairtí== {{reflist|}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Fomhóraigh| ]] iaf9j2sj65s5ign1oyfssrggrivy91q 1069818 1069815 2022-08-04T19:50:08Z Marcas.oduinn 33120 /* Tuilleadh le léamh */Naisc wikitext text/x-wiki {{glanadh|''Foghlaim Chú Chulainn'' le haistriú}} I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba chine osnádúrtha iad na '''Fomhóraigh''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Fomóire'''<ref>[http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL</ref>). Cuireadh u láthair go minic iad mar neacha naimhdeach arrachtacha, a tháinig ón fharraige nó ón bhfothalamh. Níos deireanaí, deirtear gurbh fhathaigh agus foghlaí mara iad. Ba naimhde iad de na chéad lonnaitheoirí na hÉireann agus chéile comhraic de na [[Tuatha Dé Danann]],<ref name=carey>Carey, John. "Fomoiri", in ''The Celts: History, Life, and Culture''. Eagraithe ag John T. Koch. ABC-CLIO, 2012, lch. 355</ref> an cine osnádúrtha eile i miotaseolaíocht na nGael. Ba chasta é an gaol idir eatarthu, agus phós roinnt dá bhaill agus bhí páistí acu. Dá bharr sin, samhlaítear na Fomhóraigh leis na [[Jötunn|jötnar]] i [[Miotaseolaíocht Ioruach]]. [[File:The Fomorians, Duncan 1912.jpg|thumb|250px|Na Fomhóraigh, i léaráid le John Duncan (1912)]] De réir na miotaseolaíochta, ba dhéithe iad na Fomhóraigh a léiríonn cumhachtaí díobhálacha an dúlra; anord, dorchadas, bás, meath agus triomach ina mbeatha.<ref name=macculloch>MacCulloch, John Arnott. ''The Religion of the Ancient Celts''. The Floating Press, 2009, ll. 80, 89, 91</ref><ref name=smyth>Smyth, Daragh. ''A Guide to Irish Mythology''. Irish Academic Press, 1996, lch. 74</ref><ref name=sjoestedt>Sjoestedt, ''Gods and heroes of the Celts'', ll. 4-5</ref> I gcodarsnacht le seo, is amhlaidh go léiríonn na Tuath Dé na cumhachtaí fáis agus sibhialtaithe. Níos deireanaí fós, tugtaí Fomhóraigh ar fhoghlaithe faoi chónaí nó ruathairí na mara, agus rinneadh dearmad ar bhrí bhunúsach an fhocail. ==Sanasaíocht== As [[Sean-Ghaeilge]] agus [[Meán-Ghaeilge]], tugtar '''''Fomóire'''''/'''''Fomóiri''''' ar an gcine, agus ''Fomóir'' ar duine amháin acu. As Meán-Ghaeilge, feictear chomh maith '''''Fomórach'''''/'''''Fomóraiġ'''''. Níltear ar aon thuairim ó thaobh na sanasaíochta de. Is léir anois dhó bhfuil an chéad chuid fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge ''fo'' (faoi). Is doiléir é brí an dara cuid, áfach. Moltar de réir scríbhneoirí na meánaoise go mb'fhéidir go raibh ''mur'' (muir) i gceist, le brí iomlán "daoine faoin fharraige.<ref>Rhys, ''Lectures on the origin and growth of religion'' (1888), lch. 591.</ref><ref>Feictear in [[O'Mulconry's Glossary]], Baile Átha Cliath, TCD MS 1317, lch. 42b, "Fomoir .i. fo mhuir ut alii putant, ł a fomo fl{?}o ambiae fl{?}i acain a quo nominatunt{?}." ''[http://www.asnc.cam.ac.uk/irishglossaries/texts.php?versionID=12&ref=109#109 Early Irish Glossaries Database]''.</ref> Tá monaí eile ann go bhfuil an fréamh ná ''mór'', le brí is amhlaidh "na daoine móra fo(dhomhain)". Agus tá tríú moladh ann a bhfuil tacaíocht aige i measc scoláirí, go bhfuil fréamh [[Teanga Ind-Eorpach|Ind-Eorpach]] ann sa chuid ''Mor'', le brí sceimhle nó gránnachas, gaolmhar leis an [[Sean-Bhéarla]] ''maere'' (a caomhnaítear fós san fhocal "''nightmare''").<ref>Stokes, "Second Battle of Moytura," lch. 128.</ref><ref>Thurneysen, ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 vols. Halle: Max Niemeyer, 1921, lch. 64.</ref> Más fíor, chiallóidh an t-ainm "deamhain fho(dhomhain)". Baineann [[Marie-Louise Sjoestedt]] ciall as an ainm mar "deamhain folaithe", ag rá go bhfuil na Fomhóraigh "...ar nós cumhachtaí an anoird, i gcónaí ann ach folaithe agus doicheallach leis an ord cosmach".<ref name=sjoestedt/> ==Craobh ghinealaigh== Faightear sa lámhscríbhinn [[Rawlinson B 502]] ginealach iomlán na bhFomhórach, ag dul siar go [[Naoi (fáidh)]] an Bhíobla, an 10ú glúin ó [[Ádhamh]] agus [[Éabha]].<ref name="auto">Ginealaigh ó [[Rawlinson B 502]], [http://www.ucc.ie/celt/online/G105003/text026.html Section 26, page 330 to 333], le fáil ar CELT.</ref> Insítear i ''Rawlinson B 502'', Cuid 26, leathanach 330:<ref name="auto"/> : "[[Bres]]s m. [[Elatha]]n m. [[Delbáeth]] m. Deirgthind m. Ochtaich m. Sithchind m. Molaich m. Lárgluind m. Ciarraill m. Fóesaim m. Meircill m. Leccduib m. Iachtaich m. Libuirnn m. Lathairn m. Soairtt m. Sibuirt m. Siuccat m. Stairnn m. Saltait m. Cair m. h-Iphit m. Philist m. Fuith m. [[Caim (mac Naoi)|Caim]] m. [[Naoi (fáidh)|Nóe]] m. [[Laméch]]". ==Tréithe== De réir téacs i ''[[Leabhar na hUidhre]]'', bhí chorp an duine agus ceann an ghabhair acu, nó go raibh súil amháin, lang abhainn agus chúis amháin acu. Bhí roinnt eile acu ámh an-álainn, mar shampla [[Elatha]], athair [[Breas|Bhreasa]], agus Breis féin. ==Miotaseolaíocht na nGael== ===Parthalán=== Insítear i miotas na meánaoise gurbh é [[Parthalán]] agus a mhuintir an chead dream a tháinig fo hÉirinn, ach go raibh n Fomhóraigh ann chéanna féin. De réir [[Seathrún Céitinn|Seathrúin Chéitinne]], tháinig siad dhá chéad bhliain roimhe sin, agus ''[[Cichol Gricenchos]]'' ina cheannaire, agus mhair ar iasc agus éineoil go dtí teacht Pharthaláin, ag tabhairt an [[céachta|chéachta]] agus [[damh|daimh]]. Chloígh Parthalán ''Cichol'' sa [[Cath Maighe Iotha]], ach d'éag a mhuintir go léir den phlá. ===Neimheadh=== Deirtear go raibh Éire neamháitithe le tríocha bliain tar éis bás Pharthaláin, ach nuair a tháinig ansin [[Neimheadh]] agus a mhuintir, bhuail siad leis na Fomhóraigh. Insíonn Céitinn níos eile ansin, gur fhir fharraige iad na Fomhóraigh as an Meánoirthear, sliocht de [[Chaim (mac Noah)|Caim]] mac [[Naoi (fáidh)|Naoi]]. Chloígh Neimheadh iad i roinnt cathanna, agus mharaigh sé a ríthe ''[[Seanghann mac Deala|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Deala|Gann]]''.<ref>Bhí ann chomh maith ríthe na bhFear Boilg darbh ainm ''[[Seanghann mac Deala|Sengann]]'' agus ''[[Gann mac Deala|Gann]]''.</ref> D'éirigh ceannairí nua na bhFomhórach aníos ina n-ionad: ''[[Conand]]'' mac ''Faebar'', a mhair i dTúr ''Conand'' ar [[Toraigh|Oileán Toraí]], [[Dún na nGall]]; agus ''[[Morc]]'' mac ''Dela'' (dúradh gur mhac ''Dela'' iad muintir an chéad ghlúin de na [[Fir Bholg]]). Tar éis bás Neimhidh, chuir ''Conand'' agus ''Morc'' a mhuintir faoi smacht agus d'éiligh cáin dhian: dhá thrian dá pháistí, a gcuid gráin agus a gcuid bólachta. Chruinnigh mac Neimhidh ''[[Fergus Lethderg]]'' arm de seasca míle fear, d'éirigh in éadan na bhFomhórach agus scrios túr ''Conand''. D'ionsaigh Morc le cabhlach ollmhór, agus bhí ár mór ar gach taobh acu. Tháinig tonn tuile ansin agus bádh na hiarsmaí, a bheag nó a mhór. Níor éalaigh ach tríocha de mhuintir Neimhidh in aon long amháin, scaipthe anseo is ansiúd ar fud an domhain. ===Fir Bholg=== Ba iad na chéad ionraí eile ná na [[Fir Bholg]], ach níor bhuail siadsan leis na Fomhóraigh. ===Tuatha Dé Danann=== Ba iad na Tuatha Dé Danann an chéad chine eile a rinne ionradh ar an tír. Chloígh siad na Fir Bholg sa chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Cath Maighe Tuireadh]] agus d'éirigh ina gceannas ar Éirinn. Toisc go raibh lámh caillte ag a gceannaire ''[[Nuada]]'' sa chath, ní raibh sé fóirsteanach a thuilleadh mar rí, dá bharr ba é i ndáiríre an leath-Fhomhórach [[Breas]] an chéad rí na dTuath Dé in Éirinn. Mac ''[[Ériu]]'' na dTuatha Dé agus ''[[Elatha]]'' na bhFomhórach an ea é; tháinig Elatha chuici ar mhuir oíche amháin ar long airgid. Deirtear gurbh an-álainn iad ''Elatha'' agus Breas araon, ach sa deireadh ba dhroch-rí é Breas, a chur na Tuatha Dé faoi smacht agus iallach orthu cáin a íoc do na Fomhóraigh. Chaill sé a seasamh tar éis aoradh a rinneadh<!--?--> air as an neamhshuim a thug sé dá dhualgas ríoga na córa. Tháinig ''Nuada' i réim agus lámh nua airgid déanta dó (''Nuada'' Airgeadlámh), ach leanadh leatrom na bhFomhórach ar na Tuatha Dé. Theith Breas chuig a athair, ''Elatha'', agus d'iarr sé cuidiú air chun é a chur ar ais í gcoróin. Dhiúltaigh Elatha, óir nára chóir dó bhaint amach ar ais nárbh fhéidir leis coinneáil ar éigean. Chuaigh Breas in áit sin i muinín [[Balar|Bhalair]], taoiseach Fomhórach níos cogúla a bhí ina chónaí ar Oileán Toraí, agus chruinnigh arm. D'ullmhaigh na The Tuatha Dé Danann le haghaidh cogaidh, faoi cheannas leath-Fhomhórach eile, [[Lugh]]. Ba é [[Cian]] na dTuath Dé a athair, agus [[Eithne]] iníon Bhalair a mháthair. Sna téacsanna luatha, deirtear gur pósadh ríoraíoch é, ach sa bhéaloideas caomhnaítear scéal níos casta, a chuireann i gcuimhne scéal [[Perseus|Pherseus]] as [[Miotaseolaíocht na Gréige]], mar a leanas. Tugadh tairngreacht do Bhalar go maródh a gharmhac é. Chun é seo a chosc, chuir sé Eithne faoi ghlas sa túr 'saige ar Oileán Toraí. Ach ghoid Balar bó draíochta Chian, agus mar chúiteamh, d'éirigh leisean, le cuidiú ó bhan[[draoi]] darbh ainm ''[[Biróg]]'', isteach sa túr agus mheall sé Eithne. Thug sí trírín ar an saol, a d'ordaigh Balor go mbáfaí iad. Fuair beirt acu bás (nó rinneadh na chéad [[rón]]ta díobh), ach shábháil ''Biróg'' ceann amháin dóibh, Lugh féin, agus thug é go [[Manannán mac Lir|Manannán]] agus [[Tailte]] mar thuistí altrama. Agus é fásta, Lugh ligeadh isteach i gcúirt ríoga ''Nuada'' de bharr a sároilteachta de gach ealaíon, agus ceapadh é mar cheannaire an airm. Troideadh an dara Cath Maighe Tuireadh idir na Fomhóraigh faoi cheannas Bhalair agus na Tuatha Dé faoi cheannas Luighe. Mharaigh Balar Nuada lena shúil uafáis nimhneach. Chuaigh Lugh i gcomhrac aonair lena sheanathair, agus chaith urchar cloiche isteach ina shúil agus Balar á hoscailt. Sádh a shúil glan amach as a chinn, ag déanamh léirscrios ar arm na bhFomhórach taobh thiar dó. Tar éis bás Bhalair, chloídh na Fomhóraigh agus ruaigeadh isteach san fharraige iad. Tá an-ghaol idir na Tuatha Dé Danann agus na Fomhóraigh. Ba shinsear é [[Neit]], dia cogaidh, iad araon. ===''Foghlaim Chú Chulainn''=== Bhí na Fomhóraigh fós ar an bhfód i ré [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]]. Sa scéal na meánaoise dár teideal ''[[Foghlaim Chú Chulainn]]'', caomhnaithe mar chóip ag [[Richard Tipper]] sa ''British Library'', Egerton 106, insítear a leanas: :''Then they parted from each other, and Cúchulainn went and looked forth on the great sea. As he was there he beheld a great assembly on the strand nearest to him, to wit, a hundred men and a hundred women seated in the bosom of the haven and the shore, and among them a maiden shapely, dear and beautiful, the most distinguished damsel of the world's women, and they a-weeping and lamenting around the damsel. Cúchulainn came to the place and saluted them. 'What is this sorrow or the misery upon you?' says Cúchulainn. The damsel answered and this she said: ‘A royal tribute which the tribe of Fomorians carry out of this country every seventh year, namely, the first-born of the king's children. And at this time it has come to me to go as that tribute, for to the king I am the dearest of his children. ‘What number comes to lift that tribute?’ asks Cúchulainn. ‘Three sons of Alatrom of the Fomorians,’ she answers, ‘and Dub, Mell and Dubros are their names.’ Not long had they been at those talks when they saw the well-manned, full-great vessel approaching them over the furious waves of the sea. And when the damsel's people saw the ship coming, they all fled from her, and not a single person remained in her company save only Cúchulainn. And thus was that vessel: a single warrior, dark, gloomy, devilish, on the stern of that good ship, and he was laughing roughly, ill-fatedly, so that every one saw his entrails and his bowels through the body of his gullet. ‘What is that mirthfulness on the big man?’ asks Cúchulainn. ‘Because,’ says the damsel, ‘he deems it excellent that thou shouldst be an addition to his tribute in this year rather than in any other year.’ ‘By my conscience,’ says Cúchulainn, ‘it would not be right for him to brag thus regarding me if he knew what would come of it.’ Then the big man came ashore to them into the strand, and stretched forth his long, sinewy, hideous arm to seize Cúchulainn in the very front of his royal tribute. Straightway Cúchulainn raised his right hand, and bared his sword, and gave a blow to the big man and struck off his head, so that he was the first that fell by Cúchulainn after having completed his training. And thereafter the other two fell by him, and he left them thus, neck to neck.<ref>''The Training of Cú Chulainn'', eag. Stokes.</ref> ==Roinnt Fomhórach== * [[Balor]] * [[Bres]] * [[Cethlenn]] * [[Cichol Gricenchos]] * [[Conand]] * [[Elatha]] * [[Ethniu]] * [[Tethra]] ==Foinsí== * [http://dil.ie/23220 fomóir] ar eDIL. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]. ''Über die älteste irische Dichtung II. Rhythmische alliterierende reimlose Strophen''. Abhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften. Berlin, 1914. * [[John Rhys|Rhys, John]]. ''Lectures on the origin and growth of religion as illustrated by Celtic heathendom''. Londain agus Dún Éadain, 1888, lch.&nbsp;490. * [[Marie-Louise Sjoestedt|Sjoestedt, Marie-Louise]]. ''Gods and Heroes of the Celts''. Londain, 1949. Aistrithe ag [[Myles Dillon]] ''Dieux et héros des Celtes'' le Sjoestedt, Páras, 1940. * [[Whitley Stokes|Stokes, Whitley]]. "The Second Battle of Moytura." ''[[Revue Celtique]]'' 12 (1891), ll. 52–130, 306–08. * &mdash; (eag. agus aistr.). "The Training of Cúchulainn." ''[[Revue Celtique]]'' 29 (1908), ll.&nbsp;109–47. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301038 Edition] agus [http://www.ucc.ie/celt/published/T301038 translation] le fáil ar CELT. * [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]]. ''Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert''. 2 iml. Halle: Max Niemeyer, 1921. ==Tuilleadh le léamh== * [[John Carey (Celticist)|Carey, John]]. "Native elements in Irish pseudohistory." In ''Cultural identity and cultural integration: Ireland and Europe in the early Middle Ages'', eag. Doris R. Edel. Blackrock: Four Courts, 1995, ll.&nbsp;45–60. {{ISBN|1-85182-167-8}}. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (24–120)." ''[[Éigse (iriseán)|Éigse]]'' 19 (1982), ll.&nbsp;1–35. * Gray, Elizabeth A. "''Cath Maige Tuired'': Myth and structure (84–93, 120–167)." ''Éigse'' 19 (1983), ll.&nbsp;230–262. * [[T. F. O'Rahilly|O'Rahilly, Thomas Francis]]. ''Early Irish history and mythology''. Baile Átha Cliath, 1946. <!--* {{cite CGH | page=20}}--> ==Tagairtí== {{reflist|}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Fomhóraigh| ]] kcedlaqzohsl1h6dq5dubx4c2xjon6p 0 89193 1069819 1045390 2022-08-04T19:51:08Z Marcas.oduinn 33120 /* Bás */Nasc wikitext text/x-wiki I [[Miotaseolaíocht na nGael]], rí na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]] ba ea '''Breas''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Bres'''). Glaoitear go minic '''Eochaid Breas''' air. Ba iad a thuistí [[Elatha]] na [[Fomhóraigh|bhFomhórach]] agus [[Ériu]], iníon ''[[Dealbhaodh|Dealbhaodh]]''. D'fhás sé chomh tapaidh sin, go raibh sé ar nós [[duine]] le ceithre bliana déag, agus é ach a seacht mbliana d'aois. Ba rí gan gnaoi é, a bhí i leith a mhuintir Fomhórach. ==Céad Chath Maighe Tuireadh== Sa Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]], baineadh a lámh de [[Nuada]] na dTuath Dé Danann. Óir nach raibh sé iomlán a thuilleadh, níorbh fhéidir leis bheith ina rí. Ag iarraidh síocháin a chur chun cinn idir na Fomhóraigh agus na Tuatha Dé Danann, ceapadh Breas ina rí. Phós sé [[Brigit]] na dTuath Dé Danann, agus rugadh mac darb ainm [[Ruadhán]] díobh (a mharófaí ag iarradh [[Gaibhne]] a feallmharú). Chuir Breas iachall ar na Tuatha Dé Danann cíos agus cáin a íoc do na Fomhóraigh agus obair mar sclábhaithe: cuireadh faoi deara d'[[Oghma]] adhmad tine a iompar, do [[Daghdha|Dbaghdha]] claiseanna a thochailt thar timpeall ar dhúin. Rinne sé faillí ina chuid dualgais aíochta: bhíodh na Tuatha Dé ag gearán, tar éis bealaithe a thabhairt air, nach mbíodh a sceana bealaithe, agus nach mbíodh boladh [[leann]]a ar a n-análacha. Chum [[Cairbre]], file na dTuath Dé, dán géar feanntach ina choinne, a bhí ann chéad aoir in Éirinn, agus chuaigh gach rud ó rath do Bhreas ina dhiaidh sin. Bhí Breas i réim le seacht mbliana nuair a vvv a lámh airgid, déanta ag ''[[Dian Cécht]]''agus [[Creidhne]], le láimh feola agus fola, déanta ag [[Miach]] mac Déin Chéachta, i dteannta lena dheirfiúr ''[[Airmed]]''. Ina dhiaidh seo, cuireadh Nuada i réim arís, agus díbríodh Breas. Chuaigh sé chuig a athair chun cabhair a iarraidh an coróin a atógáil, ach dhiúltaigh ''[[Elatha]]'' é, óir nára chóir dó a bhaint amach ar ais nárbh fhéidir leis coinneáil ar éigean.<ref name="Lady Gregory">{{ cite book | url = https://books.google.com/books?id=BBDTOWaksHEC&pg=PT168&lpg=PT168&dq=%22You+have+no+right+to+get+it+by+injustice+when+you+could+not+keep+it+by+justice%22 | title = The Essential Celtic Folklore Collection | publisher = EBookIt.com | last = Gregory | first = Augusta | authorlink = Lady Gregory | year = 2013 | isbn = 1456613596| edition = reprint }}</ref> Sheol a athair é chuig [[Balar]], ceannaire eile na bhFomhórach, le haghaidh na cabhrach a bhí uaidh. ==Dara Cath Maighe Tuireadh== Bhí Breis i gceannas na bhFomhórach sa Dara [[Cath Maighe Tuireadh]] ach cloíodh é. Tháinig [[Lugh]] air gan cosaint ar an ármhá, [[Lugh]] agus d'impigh sé ar son a bheatha. Níor mharaigh Lugh é toisc gur a gheall sé [[tíreolaíocht]] a mhúineadh do na Tuath Dé. ==Bás== Insítear conas ar mharaigh Lugh Breas i ndán de chuid an [[dinnseanchas|dinnseanchais]]. Rinne Lugh 300 bó adhmaid, agus chur sé iontu leacht dearg nimhneach, a "chrúigh" sé isteach i ngogáin agus thairg do Bhreas chun ól, 'séard a rinne Breas, a raibh faoi gheis gan chóir a dhiúltú, gan cúbadh, agus d'éag sé dá bharr.<ref>[[Edward Gwynn]], ''The Metrical Dindshenchas'' Iml. 3, [http://www.ucc.ie/celt/published/G106500C/text040.html Dán 40: Carn Hui Neit]</ref> Luaitear an scéal seo go hachomair í ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', ach aithnítear gur mhúnlach ab ea an léacht nimhneach. == Cuma agus sanas == I ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' agus ''[[Cath Maighe Tuireadh]]'', léirítear Breas mar fhear dathúil,<ref>[http://dil.ie/6736 1 bres (d)] ar eDIL</ref><ref>[http://dil.ie/6737 2 bres] ar eDIL</ref> ach mar sin féin géar agus doicheallach. Tá dán ann sa [[dinnseanchas]] ámh a mholann Bres agus a phearsantacht "lách" agus "uasal",<ref>[http://dil.ie/6736 1 bres (c)] ar eDIL</ref> agus a deir gurbh é "bláth" na dTuath Dé Danann é.<ref>'' Béarfaidh tú mac mar thoradh ár dréacht le chéile, agus nára dtuga ainm ar bith dó ach ''Eochu Bres'' ('sé sin, Eochu Dathúil), óir go measfar gach ní álainn feicthe in Éirinn -- maigh agus dún, leann agus coinneal, bean agus fear agus capall -- i gcomórtas leis an mbuachaill sin, agus déarfaidh cách faoin rud, 'Is Breas é.' '' [[Cath Maighe Tuireadh]], Cuid 21, le fáil ar [http://www.sacred-texts.com/neu/cmt/cmteng.htm sacred-texts.com]</ref> ==Tagairtí== {{reflist}} {{s-start}} {{succession box | roimh = [[Nuadha]] (1) | teideal = [[Ard-Rí na hÉireann]] | tar éis = [[Nuadha]] (2) | bliain = [[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 1897–1890 RC<br>[[Foras Feasa ar Éirinn|FFE]] 1477–1470 RC | }} {{s-end}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Fomhóraigh]] [[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]] [[Catagóir:Déithe na nGael]] m2aoya1o7ahlsax4098urfco6bxgyld 0 89233 1069821 926399 2022-08-04T19:55:05Z Marcas.oduinn 33120 /* Naisc sheachtracha */Nasc wikitext text/x-wiki <!-- | member_of = [[Fomhóraigh]] | battles = Dara [[Cath Maighe Tuireadh]] | consorts = [[Ériu]], [[Ethniu]], [[Étaín]] | children = [[Daghdha]], Fiacha, Dealbhaobh, [[Oghma]], Allód, [[Breas]] --> I [[Miotaseolaíocht na nGael]], ba rí na bh[[Fomhóraigh|Fomhórach]] é '''Ealadha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Elatha''' nó '''Elada'''). De réir an íomháineachais atá bainte leis, is amhlaidh gurbh [[dia|dhia]] na gréine<ref>''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'', Iml. 14, Acadamh Ríoga na hÉireann, 1946, lch. 27</ref> nó na gealaí é. ==Clann== Ba mhac [[Dealbaodh|Dealbaodha]] é, agus athair Bhreis le ''h[[Ériu]]'' na dTuath Dé Danann.<ref>''[https://archive.org/stream/celticheritagean00rees#page/32/mode/2up Celtic heritage : ancient tradition in Ireland and Wales]'' ar archive.org</ref> De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', b'athair chomh maith é [[Daghdha|Dhaghdha]], [[Oghma]], mic darbh ainm Dealbhaodh, agus ''[[Elloth]]'' (athair [[Manannán mac Lir|Mhanannán mac Lir]]). D'fhéadfadh é gurbh [[Eithne]] í máthair na dtaoiseach seo de na Tuatha Dé Danann, i bhfianaise ainm máthartha Oghma, "''mac Ethliu''." Óir ba shliocht de na Fomhóraigh í Eithne, is léir go raibh siad cách Fomhóraigh. Más fíor, is sách ait é seo, ach is amhlaidh gurb é ábhar is suntasaí an scéil ná an tseanghlúin curtha as a háit ag an nglúin níos óige. ==Dealramh== Deirtear gur "phrionsa fionn álainn Miltónach an dorchadais", agus acmhainn grinn agus uaisleacht aige. Tháinig sé go hÉriu that mhuir ar long airgid, ag caitheamh éadaigh óir agus cúig [[torc|thorc]] óir. ==Cath Maighe Tuireadh== I rith an dara [[Cath Maighe Tuireadh]], thug Elatha aire ar chláirsí Dhaghdha, darbh ainm [[Uaithne]]. ==Sanasaíocht== Is é brí le "ealadha" ná "ealaín".<ref>''[http://dil.ie/19919 elatha]'' ar eDIL</ref><ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/ealadha ealadha] ar teanglann.ie FGB</ref> ==Naisc sheachtracha== * Gods and Fighting Men: [http://www.ibiblio.org/pub/docs/books/gutenberg/1/4/4/6/14465/14465.txt 'The Story of the Tuatha de Danaan and of the Fianna of Ireland'] le Lady Gregory, 1905 <!--* Shee-Eire: [http://www.shee-eire.com/Magic&Mythology/Kings&Queens/Fomorian/Kings/Elatha/Page1.htm Elatha]--> * Schedario: [http://www.bifrost.it/CELTI/Schedario2/ElathaMacDelbaeth.html Elatha mac Delbáeth] ==Tagairtí== {{reflist}} {{Scéalta miotaseolaíochta}} [[Catagóir:Fomhóraigh]] b3yaqb1dt0s87dr6f1u5q56y4ul7s19 0 89518 1069738 1060622 2022-08-04T13:12:46Z Marcas.oduinn 33120 /* Foinsí */Nasc wikitext text/x-wiki Is cnuasach na meánaoise é '''''An Banshenchas''''' de dhánta a thugann insintí gearra faoi mhná iomráiteacha le fáil i seanscéalta na nGael.<ref>Is gaoil iad na focail seanchas agus seanchaí.</ref> Murab ionann is cuid mhór de luathlitríocht na Gaeilge, is féidir ''An Banshenchas'' a lua le húdar agus dáta ar leith. Deir an réamhrá gur chum ''[[Gilla Mo Dutu Úa Caiside]]'', as Ard Brecáin i g[[Contae na Mí]], an saothar i 1147. ==Ábhair== Tá bunús stairiúil ag an ''An mBanshenchas'', agus tosaíonn sé le h[[Éabha]] agus mná eile an t[[Sean-Tiomna]], leanann le mná seanscéalach i [[Miotaseolaíocht na nGael]] anáil is [[Éadaoin]] and [[Eimhear]], agus críochnaíonn le pearsana sách stairiúla, ina measc roinnt mná de ríshliocht [[Gall-Ghaeil]]. Is gearr iad na dánta, cúpla líne ar a mhéad. Seo sampla maidir le roinnt luathphearsana bíobalta: {|class="wikitable" |- style="vertical-align: top;" ! width=50% | Meán-Ghaeilge<ref>[https://celt.ucc.ie//published/G800011C/text001.html Banseanchas], sa [https://celt.ucc.ie//published/G800011A/ Leabhar Laighneach], ll. 533-534, ar CELT</ref> ! width=50% | Nua-Ghaeilge<ref name=mód>Á aistriú sách focal ar fhocal, go liteartha agus go litriúil, ón Mheán-Ghaeilge ag [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]]</ref> |- style="vertical-align: top;" || Adam. Seth. Sili caid<ref>[dil.ie/7682 1 cáid] ar eDIL</ref> Cain. <br /> cétchethror fer silta slúaig. <br /> Eua Olla Pib is Pithib <br /> sin bithin búain. <br /> ro chlandsat claind sírfind sochraig <br /> ria ndilind dochraig iar n-úair. <br /> Eua oenben Adaim adbail. <br /> Olla setig Séith cen locht.<br /> Píb ainm do mnai Cain chintaig <br /> sin rasin nir imgaib olc. <br /> Pithib ben Sili na solud <br /> gili na cobur a corp. || [[Ádhamh]], [[Séat]], ''Sili'' cáidh<ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/cáidh Lit.] ar teanglann.ie FGB </ref>agus [[Cáin]] <br /> ceathrar síolta slua. <br /> Eve, Olla, Pib agus Pithib <br /> sin sa bhith buan <br /> a rug clann shíorfhionn, sochrach <br /> roimh [[An Díle]], dochrach iar n-uair. <br /> Éabha aonbhean Adám ábhal. <br /> Olla céile Séat gan locht. <br /> Pib ainm do bhean Cháin chiontaigh. <br /> Níor éalaigh sí olc. <br /> Pithib bean ''Sili'' an tsola.<ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/sola sola], mana maith, ar teanglann.ie</ref> <br /> Níos gile ná cúr a corp. |} Agus sampla eile maidir le roinnt ban seanscéalacha na hÉireann: {|class="wikitable" |- style="vertical-align: top;" ! width=50% | Meán-Ghaeilge<ref>[https://celt.ucc.ie//published/G800011C/text001.html Banseanchas], sa [https://celt.ucc.ie//published/G800011A/ Leabhar Laighneach], lch. 539, ar CELT</ref> ! width=50% | Nua-Ghaeilge<ref name=mód /> |- style="vertical-align: top;" || Ben Echach Aireman Étain. <br /> Ésa a ingen olc a hord. <br /> ainm uathi for uachtur inaid.<br /> cairdes tria chinaid ra chorb. <br /> Mess Buachalla ingen Ésa. <br /> tria thindrem bésa bad borb. <br /> Mathair Conairi Móir moltair. <br /> Mes Buachalla maith in mind <br /> ua da hathair siur da mathair <br /> úa d'Étaín fathaig ind find. <br /> || Bean [[Eochaid Aireman|Eochada Airemhan]] Éadaoin <br /> Easa a hiníon, olc a hord.<ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/ord ord²]</ref> <br /> Ainm uaithi air uachtar- ionad, <br />caidreamh a cionta<ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/cion cion³]</ref> re chorbadh.<ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/corbadh corbadh]</ref> <br /> [[Meas Buachalla]] iníon Easa. <br /> Trína tinreamh bhíodh maraí borb. <br /> ''... |} Tá eolas ar chuid de na scéalta a bhuí le foinsí eile, amhail is an [[Leabhar Gheineasas]], [[Tochmharc Éadaoine]], agus foinsí eile gan iomrá. Tá roinnt phearsana ann sa ''Bhanseanchas'' nach bhfuil inniu ach ainmneacha a thugann le fios go raibh scéalta anois fadchaillte ann, ach a bhí ar eolas ag an Caisideach agus a chomhaoiseacha. ==Lámhscríbhinní== Tá ''An Banseanchas'' le fáil sa [[Leabhar Laighneach]], [[Leabhar Uí Mhaine]], [[Leabhar Mór Leacáin]] agus lámhscríbhinní eile (cf. Dobbs). Maraon le dánta an dinnseanchais, tá dánta an banseanchais in éineacht le tráchtas próis, is dócha scríofa beagán níos faide anonn. ==Foinsí== * [[Muireann Ní Bhrolcháin]], "The Manuscript Tradition of the Banshenchas." ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]''. Iml. XXXIII (1982). * ''The "Banshenchas" the [[Uí Néill]] queens of [[Teamhair|Tara]]'', Anne Connon, in ''Seanchas:Studies in Early and Medieval Irish Archaeology, History and Literature in Honour of [[Francis John Byrne]]'', eag. Alfred P. Smyth, ll.&nbsp;98–108, [[Four Courts Press]], [[Baile Átha Cliath]], 2000 * ''A Prosopography of the Early Queens of Tara'', Anne Connon, in ''The Kingship and Landscape of Tara'', eag. [[Edel Bhreathnach]], ll.&nbsp;225–360, [[Four Courts Press]], [[Baile Átha Cliath]], 2005 * [http://www.maryjones.us/jce/banshenchas.html Banshenchas] ar maryjones.us * [[Margaret Dobbs]], ''The Ban-Shenchus''. [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6290392f/f293.image.langFR Cuid I], [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k64912902/f176.item.zoom Cuid II], [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k64599258/f449.item.zoom Innéacs] ==Tagairtí== {{reflist}} [[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]] oa43ecxpkkxk5cnub84g7zsripnt3rw 0 89703 1069794 930301 2022-08-04T18:03:46Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Dornálaíocht|Dornálaí]] cleitmheáchan trom [[Éire]]annach is ea '''James Tennyson''' a rugadh ar an [[6 Lúnasa]], [[1993]] sa [[Béal Feirste|Bhéal Feirste]]. == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{síol-spórt}} {{DEFAULTSORT:Tennyson, James}} [[Catagóir:Dornálaithe Éireannacha]] [[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1993]] 9n1fpd7o1oz4o36etxgzg4kcg77mida 0 89981 1069736 1051188 2022-08-04T13:09:30Z Marcas.oduinn 33120 /* Fo-fhoinsí */Nasc wikitext text/x-wiki Is cnuasach scéalta na [[An Fhiannaíocht|Fiannaíochta]] é '''''Agallamh Beag''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Acallam Bec'''''), caomhnaithe sa [[Leabhar Leasa Mhóir]] den 15ú haois agus an [[Lámhscríbhinn Reeves]]. Tá gaol gar aige le ''[[Agallamh na Seanórach]]'', a mheastar scaití gur athleagan níos deireanaí dó siúd é.<ref>Murphy, ''The Ossianic Lore and Romantic Tales of Medieval Ireland'', lch. 26.</ref> Mar a mhalairt ar an ''Seanórach'', is é [[Oisín]] laoch an scéil, in ionad [[Caílte mac Rónáin|Chaoilte mhic Rónáin]]. Mhol [[Dubhghlas de hÍde]] gurb fhéidir go gcaomhnaíonn an téacs tús na ''Senórach'' atá caillte.<ref>Hyde, "The Reeves Manuscript of the ''Agallamh na Senorach''."</ref> ===Eagráin=== * Kuehns, Julia Sophie. ''An edition and translation of the Agallamh Bheag from the Book of Lismore.'' (2005). Tráchtas neamhfhoilsithe MPhil(R), University of Glasgow. [http://theses.gla.ac.uk/8464/ Full text available online]. * An Craoibhín (ainm cleite de [[Dubhghlas de hÍde]]) (eag. agus aistr.). "An Agallamh Bheag." ''[[Éigse|Lia Fáil]]'' 1 (1927): 79-107. Leath-eagrán le haistriúchán go Nua-Ghaeilge, le fáil ar [http://sulis.ucc.ie/cdi/wp-content/uploads/textarchive/Hyde_AgallamhBheag.pdf CELT] ===Fo-fhoinsí=== * [[Dubhghlas de hÍde|de hÍde, Dubhghlas]]. "The Reeves Manuscript of the ''Agallamh na Senorach''." ''[[Revue Celtique]]'' 38 (1920): 289-95. * Murphy, Gerard. ''The Ossianic Lore and Romantic Tales of Medieval Ireland''. Baile Átha Cliath, 1955. [http://www.ricorso.net/rx/library/criticism/classic/Celtiana/Murphy_G/Ossianic.htm Sliocht ar líne] ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Fhiannaíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Fiannaíochta]] le16w81si7m34pvcmongt1f62av34gz 0 90497 1069737 936712 2022-08-04T13:12:35Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Dornálaíocht|Dornálaí]] [[Camarún|Camarúnach]], a bhí ina [[Liosta curaidh dornálaíochta trom-mheáchan|churadh domhanda trom-mheáchain]], is ea '''Hassan N'Dam N'Jikam''' a rugadh ar [[18 Feabhra]] [[1984]] i g[[Camarún]]. {{síol}} {{DEFAULTSORT:N'Jikam, Hassan N'Dam}} [[Catagóir:Dornálaithe Camarúnacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1979]] [[Catagóir:Camarún]] sr2c9vc6faq4o9ua5d0s0pgz7e29h4z 0 90724 1069826 945464 2022-08-04T20:06:12Z Marcas.oduinn 33120 wikitext text/x-wiki I [[Miotaseolaíocht na nGael]], rí na [[Fomhóraigh|bhFomhórach]] agus deartháir [[Balar|Bhalair]] ba ea '''Indeach mac Dé Domhnann''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Indech mac Dé Domnann''' ([[Domnu]])). Luaitear é i [[Leabhar Gabhála na hÉireann]]. ==Miotaseolaíocht== {{príomhalt|Cath Maighe Tuireadh}} Le linn [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]], mharaigh Indeach [[Oghma]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]], ach mharaigh [[Lugh]] é mar chúiteamh. I leagan eile den scéal, mharaigh Indeach agus Oghma a chruinne i mbun comhraic aonair le linn an chatha.<ref>Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch.&nbsp;570.</ref> Throid a mhac [[Octriallach]] sa chath freisin, agus '' verschüttet dann die Heilquelle [[Dian Cécht]]. ==Carachtar greannáin== Sa tsraith ghreannáin ''Otherworld'' nó ''Avalon'' le [[Marvel Comics]], is Schleim-Monster é Indeach, ina chónaí sa tír ''Fomor'' i dteannta le [[Balar]], [[Bres]], [[Elatha]] agus [[Tethra]]. Is beag ab ionann na carachtair úd agus a gcomhainmnigh, áfach. ==Foinsí== * [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3. * [[Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. ==Naisc sheachtracha== * (anonymer Autor): ''The Second Battle of Mag Tuired.'' Forgotten Books, ISBN 1-60506-137-9, S.&nbsp;30. [http://books.google.at/books?id=8cymwG1QYdEC&pg=PA29&dq=Indech+mac+D%C3%A9+Domnann&hl=de&ei=PdnKTb62GIbm-gan_JGuAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CE4Q6AEwBQ#v=onepage&q&f=false (books.google.at)] ==Tagairtí== {{reflist}} [[Catagóir:Scéalta Miotaseolaíochta]] 3thi507vnfjo6x8l0f91wvaswcy5f99 0 90806 1069828 1063513 2022-08-04T20:24:50Z Marcas.oduinn 33120 wikitext text/x-wiki I [[Miotaseolaíocht na nGael]], mallacht nó aoir chumhachtach ab ea '''Glámh<ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/glámh glámh] ar teanglann.ie FGB, aoir</ref> dícheann''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Glám dícenn'''<ref>[http://dil.ie/25963 1 glám I Abstract (a)] ar eDIL</ref>), ''anghlod'' as Breatnais. Deirtear go ndéanfaí dochar anama agus coirp don té a d'inseofaí a leithéid leis. ==Bonn dlí== I seandlí na hÉireann, slí chun an lámh in uachtar in aghaidh sinsir a ghabháil ab ea an dán drochíde nó mallacht. Dá mba mícheart de réir dlí an aoir ámh, d'íocfaí go daor. Bhraitheadh déine na breithe ar aicme shóisialta an íospartaigh. ==Miotaseolaíocht== Ba iad [[draoi]]the, [[fáidh|fáithe]] nó [[file|filí]] ba mhó a chruthaíodh an glámh dícheann. De ghnáth, dhéantaí troscadh roimh insint na mallachta. Feictear fosta go mbaineadh iompar áirithe coirp leis an nglámh. I rith [[Cath Maighe Tuireadh]], phreab [[Lugh]] leathchoise timpeall a namhad, chuir a lámh i bhfolach agus chrap a shúil, chun go n-éirí lena mhallacht in éadan na bh[[Fomhóraigh|Fomhórach]]. I réamhscéal an chatha úd, chuir an file ''[[Cridenbél]]'' iachall ar an [[Daghdha]], trí bhagairt aoire, a mhír bhia is fearr a ghéilleadh, ach bhuail [[Áengus]] bob air agus fuair an file bás as ucht a chíocras. Sa seanscéal ''[[Anbhás Chú Chulainn]]'', ''verstümmelt'' [[Méabh]] clann [[Cailitin|Chailitine]] agus mar chúiteamh lig sí iad mallacht chruinn a caitheamh ar [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]].<ref>Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch.&nbsp;504&nbsp;f., 604, 833.</ref> :[...] d'iarr an t-aorthóir ar Chú Chulainn a shleá a chaith chuige, toisc gur thug mic Chailitíne tairngreacht go marófaí rí leis an sleá úd, mura dtabharfaí é le fonn. "Tabhair dom do shleá“ arsa an t-aorthóir "[...] cuirfidh mé mallacht ort, muna dtugann“ Chaith Cú Chulainn an sleá an maslóir isteach le hurchar chomh tréan sin gur maraíodh é le deireadh na sáfaí. Mharaigh a naimhde ámh Cú Chulainn agus a charbadóir [[Lao|Loeg mac Riangabra]] leis an shea úd.<ref>Ingeborg Clarus: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt,'' lch.&nbsp;177&nbsp;f.</ref> I ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', chuir [[Cairbre mac Eithne]] iachall de ghlámh dícheann ar an rí santach [[Breas]], a réim ar na [[Tuatha Dé Danann]] a shéanadh: :Gan bhia go beo sa bhabhla, <br /> :Gan bainne bó le fás an lao, <br /> :Gan adhbha<ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/adhbha adhbha], áras, baile, srl.</ref> fhir le titim na hoíche, <br /> :Gan díol dáimhe ''reisse ropsain'' Breasa<br /> :Nár fhille a mhaoin chun Breasa Sa scéal na [[Rúraíocht]]a ''[[Fled Bricrenn|Fleadh Bhricreann]]'', chuir Bricre féin iachall ar a chuairteoirí faoi bhagairt ghláimhe, a tíre a rinne in dhá leath eatarthu, cé gur chomhnaimhde ab ea iad. Sa Rúraíocht, aorthóir ba mhó a rabhthas eagla roimhe in Éirinn ab ea an file [[Athirne|Athirne Áilgeasach]]. Chuir [[Conchúr mac Neasa]], rí na n[[Uladh]], amach é chuig gach cúige na hÉireann chun aighneas a chothú lena ghláimh. D'éirigh leis cogadh a thosú idir na [[Laighin]] agus na hUlaidh, inar mharaigh [[Conall Cearnach]] rí na Laighean, [[Mes Gegra]] (féach ''[[Cath Étair]]''). I scéal eile na Rúraíochta ''[[Longes mac nUislenn]]'', bhain saoi agus buime Dheirdre, [[Leabharcham]], agus [[Deirdre]] féin, feidhm rathúil as an nglámh dícheann. Tá miotas eile ann ina bhfuil ról tábhachtach ag glámh dícheann - féach mar shampla ''Kelten''.<ref>Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur,'' lch.&nbsp;943&nbsp;f.</ref> ==Dearcadh ársa== Scríobh [[Diodor]] (1 RC) faoin dán drochíde Ceilteach mar a leanas: :Tá filí fonn acu [na Ceiltigh], a nglaoitear baird orthu. Mar thionlacan, bíonn uirlisí cosúil le [[lir]] acu, lena gcanaid aintiúin agus aortha.''<ref>Diodoros von Sizilien: ''Universalgeschichte'', 5ú&nbsp;Leabhar, Cuid 31.</ref> ==Féach freisin== * [[Geis]] * [[Féth fíada]] * [[Imbas forosnai]] * [[Tarbfeis]] ==Foinsí== * [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3. * [[Ingeborg Clarus]]: ''Keltische Mythen. Der Mensch und seine Anderswelt.'' Walter Verlag 1991, ppb-Ausgabe Patmos Verlag, Düsseldorf, 2000, 2.&nbsp;Auflage, ISBN 3-491-69109-5. * [[Bernhard Maier (Religionswissenschaftler)|Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (= ''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. * Bernhard Maier: ''[[Das Sagenbuch der walisischen Kelten|Das Sagenbuch der walisischen Kelten. Die vier Zweige des Mabinogi]]''. Dtv München, April 1999, ISBN 3-423-12628-0. ==Tagairtí== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Glam dicenn}} [[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]] <!-- Breatnais In der [[Wales|walisischen]] Erzählung ''[[Pwyll Pendefig Dyfed]]'' („Pwyll, Fürst von Dyfed“), dem „[[Mabinogion|Ersten Zweig des Mabinogi]]“, bedroht König [[Arawn]] von [[Annwn]] seinen Kontrahenten [[Pwyll]] mit ''anghlod'', wenn er ihm nicht Genugtuung für einen Jagdfrevel gibt: :''„Und wenn ich mich auch nicht an dir rächen werde: zwischen mir und Gott“, sprach er, „ich werde dir eine Schande bereiten, die hundert Hirsche wert ist.“''<ref>Bernhard Maier: ''Das Sagenbuch der walisischen Kelten.'' S.&nbsp;10, 119, Anm.&nbsp;10,&nbsp;25f.</ref> Auch [[Kulhwch]] verschafft sich in der walisischen Sage ''[[Culhwch ac Olwen|Mal y kavas Kulhwch Olwen]]'' („Wie Kulhwch Olwen errungen hat“) durch ''anghlod'' (im ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' ''dwyn dy wyneb'', „Diebstahl der Ehre“; im ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' ''dwyn dy anghlod'', „Diebstahl durch Schmähung/Schande“) gegen den Torhüter von [[König Arthur]] Zutritt zur Burg:<ref>Bernhard Maier: ''Das Sagenbuch der walisischen Kelten.'' S.&nbsp;119, Anm.&nbsp;10,&nbsp;25f.</ref> :''[...] Und welche der Frauen am Hof schwanger ist, wird eine Fehlgeburt haben und denjenigen von ihnen, die nicht schwanger sind, wird sich der Schoß schmerzlich verkehren, [...]''--> rlvrb9j7eqoxpbake4p5d0mccqpsogp 0 90822 1069827 1053770 2022-08-04T20:22:51Z Marcas.oduinn 33120 /* Seanscéal */ wikitext text/x-wiki I [[Miotaseolaíocht na nGael]], [[filid|file]] ab ea '''Cairbre mac Eithne''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Coirpre mac Étaíne'''). ==Seanscéal== I leagan amháin dá sheanscéal, mac [[Boand|Bóinne]] agus [[Neachtan|Neachtain]], file na [[Tuatha Dé Danann|dTúath Dé Danann]], ab ea Cairbre. I leagan eile, ba é [[Oghma]] a athair. Toisc gur leathdeartháireacha Oghma iad [[Lugh]] agus [[Daghdha]], ba é Cairbre a nia. Ba é [[Dían Cécht]], lia, a sheanathair ar thaobh na máthar. Bhí Cairbre ar cuairt le [[Breas]], an [[Fomhóraigh|Fomhórach]] a bhí ina rí na dTuath Dé. Chaith Breas go holc leis ámh, agus dá bharr chum sé [[glámh dícheann]], le toradh ná gur chaill an rí a éileamh ar an gcoróin. {|class="wikitable" |- style="vertical-align: top;" ! width=50% | Sean-Ghaeilge ! width=50% | Nua-Ghaeilge<ref>Aistrithe go litriúil agus go liteartha ón tSean-Ghaeilge</ref> |- style="vertical-align: top;" || Gan cholt<ref>[http://dil.ie/10537 1 colt], bia</ref> for criabh ceireine<ref>[http://dil.ie/12908 crib], tapa</ref><ref>[http://dil.ie/8498 ceirnín(e)]</ref> <br /> Gan geart fearbú<ref>féach [http://dil.ie/4363 1 ás], bainne; [http://dil.ie/21691 ferb(b)]</ref> fora n-asad aithrinni<ref>[http://dil.ie/4369 ásaid], fás; [http://dil.ie/2715 aithirne], lao</ref> <br /> Gan adhbhai fhir iar ndrúbaí díasoirchí<ref>[http://dil.ie/16821 díṡorche], titim na hoíche</ref> <br /> Gan díl daimhe reisse ropsain Breisse <br /> Ní fil a mhaín trá Breisse || Gan bhia go beo sa bhabhla, <br /> Gan bainne bó le fás an lao, <br /> Gan adhbha<ref>[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/adhbha adhbha], áras, baile, srl.</ref> fhir le titim na hoíche, <br /> Gan díol dáimhe ''reisse ropsain'' Breasa<br /> Nár fhille a mhaoin chun Breasa |} Ba é seo an chéad mallacht inste in Éirinn. Chuaigh Cairbre ansin go i gcomhrac, agus thug an lá leis, i dteannta leis na Túatha Dé in éadan na bhFomhórach sa Dara [[Cath Maighe Tuireadh]].<ref>Bernhard Maier: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur,'' lch.&nbsp;65.</ref> ==Foinsí== * [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3. * [[Bernhard Maier (Religionswissenschaftler)|Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. ==Tagairtí== {{reflist}} [[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]] mytn8z4psuykkx2b9vxlj2zkoqrmjj8 2 90902 1069740 1069548 2022-08-04T13:15:14Z Marcas.oduinn 33120 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] Ag líonadh na mbearnaí: * [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Máine Tethbae]], [[Uí Laoghaire]], [[Uí Dhálaigh]]-, [[Dáithí Ó Coimín]]=[[Dáithí Coimín]], [[Edward Gwynn]], [[Gearóid Mac Niocaill]], [[Margaret Dobbs]], [[Peter Berresford Ellis]], [[Marie-Louise Sjoestedt]], [[Pól Breathnach]]-, [[Kenneth Nicholls]], [[Patrick Weston Joyce]], [[Robert Dwyer Joyce]]-, [[Donncha Ó Cróinín]], [[Dáibhí Ó Cróinín]], [[Trevor Joyce]]-, [[Revue Celtique]]=[[Études Celtiques]], [[Uí Fergusa]]=[[Uí Fhearghasa]], [[Aedh Ua Conchobair]]=[[Aodh Ó Conchúir]]- mac Cathail Chrobhdheirg, [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair]]=[[Aodh mac Ruairí Ó Conchúir]]- # [[Muireann Ní Bhrolcháin]] # [[Gormflaith ingen Murchada]]=[[]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Leabhair agus lámhscríbhinní]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Na Scéalta Miotaseolaíochta]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#An Rúraíocht]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#An Fhiannaíocht]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Scéalaíocht na Ríthe]] * [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]] * [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]] {{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}} Agus na bearnaí thuas líonta agam, beidh tionscadal nua agam (bliain 5): [[Téamh domhanda]] 4lwpqxqlwm0dj7obvr6n1e783rr5c37 1069790 1069740 2022-08-04T17:39:12Z Marcas.oduinn 33120 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] Ag líonadh na mbearnaí: * [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Máine Tethbae]], [[Uí Laoghaire]], [[Uí Dhálaigh]]-, [[Dáithí Ó Coimín]]=[[Dáithí Coimín]], [[Edward Gwynn]], [[Gearóid Mac Niocaill]], [[Margaret Dobbs]], [[Peter Berresford Ellis]], [[Marie-Louise Sjoestedt]], [[Pól Breathnach]]-, [[Kenneth Nicholls]], [[Patrick Weston Joyce]], [[Robert Dwyer Joyce]]-, [[Donncha Ó Cróinín]], [[Dáibhí Ó Cróinín]], [[Trevor Joyce]]-, [[Muireann Ní Bhrolcháin]], [[Revue Celtique]]=[[Études Celtiques]], [[Uí Fergusa]]=[[Uí Fhearghasa]], [[Aedh Ua Conchobair]]=[[Aodh Ó Conchúir]]- mac Cathail Chrobhdheirg, [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair]]=[[Aodh mac Ruairí Ó Conchúir]]- # [[Gormflaith ingen Murchada]]=[[]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Leabhair agus lámhscríbhinní]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Na Scéalta Miotaseolaíochta]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#An Rúraíocht]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#An Fhiannaíocht]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Scéalaíocht na Ríthe]] * [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]] * [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]] {{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}} Agus na bearnaí thuas líonta agam, beidh tionscadal nua agam (bliain 5): [[Téamh domhanda]] srmpmviz6ckfweuzsf09t6hvzibeage 1069802 1069790 2022-08-04T18:45:40Z Marcas.oduinn 33120 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] Ag líonadh na mbearnaí: * [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Máine Tethbae]], [[Uí Laoghaire]], [[Uí Dhálaigh]]-, [[Dáithí Ó Coimín]]=[[Dáithí Coimín]], [[Edward Gwynn]], [[Gearóid Mac Niocaill]], [[Margaret Dobbs]], [[Peter Berresford Ellis]], [[Marie-Louise Sjoestedt]], [[Pól Breathnach]]-, [[Kenneth Nicholls]], [[Patrick Weston Joyce]], [[Robert Dwyer Joyce]]-, [[Donncha Ó Cróinín]], [[Dáibhí Ó Cróinín]], [[Trevor Joyce]]-, [[Muireann Ní Bhrolcháin]], [[Revue Celtique]]=[[Études Celtiques]], [[Uí Fergusa]]=[[Uí Fhearghasa]], [[Aedh Ua Conchobair]]=[[Aodh Ó Conchúir]]- mac Cathail Chrobhdheirg, [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair]]=[[Aodh mac Ruairí Ó Conchúir]]- # [[Gormflaith ingen Murchada]]=[[Gormlaith ní Mhurchadha]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Leabhair agus lámhscríbhinní]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Na Scéalta Miotaseolaíochta]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#An Rúraíocht]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#An Fhiannaíocht]] # [[Miotaseolaíocht na nGael#Scéalaíocht na Ríthe]] * [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]] * [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]] {{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}} Agus na bearnaí thuas líonta agam, beidh tionscadal nua agam (bliain 5): [[Téamh domhanda]] r9f7kffs15iegsy93wayovln7hnxc5v 1069893 1069802 2022-08-05T06:56:54Z Marcas.oduinn 33120 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] Ag líonadh na mbearnaí: * [[Cú Connacht Ua Dálaigh]], [[Gillamaire Ua Conallta]], [[Tadhg Ua Dálaigh]], [[Máel Íosa Ua Dálaigh]], [[Giolla Ernain Ó Martain]], [[Máine Tethbae]], [[Uí Laoghaire]], [[Uí Dhálaigh]]-, [[Dáithí Ó Coimín]]=[[Dáithí Coimín]], [[Edward Gwynn]], [[Gearóid Mac Niocaill]], [[Margaret Dobbs]], [[Peter Berresford Ellis]], [[Marie-Louise Sjoestedt]], [[Pól Breathnach]]-, [[Kenneth Nicholls]], [[Patrick Weston Joyce]], [[Robert Dwyer Joyce]]-, [[Donncha Ó Cróinín]], [[Dáibhí Ó Cróinín]], [[Trevor Joyce]]-, [[Muireann Ní Bhrolcháin]], [[Revue Celtique]]=[[Études Celtiques]], [[Uí Fergusa]]=[[Uí Fhearghasa]], [[Aedh Ua Conchobair]]=[[Aodh Ó Conchúir]]- mac Cathail Chrobhdheirg, [[Aedh mac Ruaidri Ua Conchobair]]=[[Aodh mac Ruairí Ó Conchúir]]- # [[Gormflaith ingen Murchada]]=[[Gormlaith ní Mhurchadha]] # Miotaseolaíocht na nGael ## [[Miotaseolaíocht na nGael#Leabhair agus lámhscríbhinní|Leabhair agus lámhscríbhinní]] ## [[Miotaseolaíocht na nGael#Na Scéalta Miotaseolaíochta|Na Scéalta Miotaseolaíochta]] ## [[Miotaseolaíocht na nGael#An Rúraíocht|An Rúraíocht]] ## [[Miotaseolaíocht na nGael#An Fhiannaíocht|An Fhiannaíocht]] ## [[Miotaseolaíocht na nGael#Scéalaíocht na Ríthe|Scéalaíocht na Ríthe]] * [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]] * [[:Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]] {{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}} Agus na bearnaí thuas líonta agam, beidh tionscadal nua agam (bliain 5): [[Téamh domhanda]] pui2bb6svut1dsi92ecv1hb5egdf9rq 0 91630 1069911 1068711 2022-08-05T09:25:36Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is polaiteoir [[Téavánach]] í '''Tsai Ing-wen''' ([[An tSínis|Sínis]]: {{lang|zh|蔡英文}}) a rugadh ar [[31 Lúnasa]] [[1956]] i d[[Taipei]]. Mhúin sí in [[Ollscoil Chengchi Náisiúnta]] ({{lang|zh|國立政治大學}}) agus in [[Ollscoil Soochow (An Téaváin)|Ollscoil Soochow]] ({{lang|zh|東吳大學}}). Chuaigh sí i b[[Páirtí Daonlathach Forásach]] ({{lang|zh|民主進步黨}}) sa bhliain [[2004]]. Bhí sí ina cathaoirleach ar an pháirtí ó [[2008]] go dtí [[2018]]. Is í an 14ú uachtarán Poblacht na Síne (2016 - ) agus an cheád bhean sa phost sin. Atoghadh í ar an [[11 Eanáir]] [[2020]]. === 2022ː Cuairt Pelosi === I mí Lúnasa 2022, tháinig [[Nancy Pelosi]], Spéicéir [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Theach Ionadaithe na Stát Aontaith]]<nowiki/>e chuig an [[An Téaváin|Téaváin]], ar an bpolaiteoir Meiriceánach is sinsearaí le cuairt a thabhairt ar an Téaváin le fada an lá, agus d'ainneoin an fholáirimh a bhí tugtha ag Rialtas na Síne di gan cos a leagan ar an oileán.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Cuairt Nancy Pelosi ar an Téaváin cáinte ag an tSín|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0803/1313677-cuairt-nancy-pelosi-ar-an-teavain-cainte-ag-an-tsin/|date=2022-08-03|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> I gcruinniú a bhí aici le hUachtarán na Téaváine [[Tsai Ing-wen]], mhaígh Pelosi go bhfuil an Téaváin ar cheann de na sochaithe is saoire ar domhan agus gheall sí nach loicfeadh na Stáit Aontaithe ar an tír go brách.<ref name=":0" /> == Féach freisin == == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Uachtaráin]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1956]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine Téavánacha]] 3j9r75xk2g2nb4go7ryk2o6fwjqj52h 1069920 1069911 2022-08-05T11:28:53Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is polaiteoir [[An Téaváin|Téavánach]] í '''Tsai Ing-wen''' ([[An tSínis|Sínis]]: {{lang|zh|蔡英文}}) a rugadh ar [[31 Lúnasa]] [[1956]] i d[[Taipei]]. Mhúin sí in [[Ollscoil Chengchi Náisiúnta]] ({{lang|zh|國立政治大學}}) agus in [[Ollscoil Soochow (An Téaváin)|Ollscoil Soochow]] ({{lang|zh|東吳大學}}). Chuaigh sí i b[[Páirtí Daonlathach Forásach]] ({{lang|zh|民主進步黨}}) sa bhliain [[2004]]. Bhí sí ina cathaoirleach ar an pháirtí ó [[2008]] go [[2018]]. Is í an 14ú uachtarán ar Phoblacht na Síne (2016–) agus an cheád bhean sa phost sin. Atoghadh í ar an [[11 Eanáir]] [[2020]]. === 2022ː Cuairt Pelosi === I mí Lúnasa 2022, tháinig [[Nancy Pelosi]], Spéicéir [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Theach Ionadaithe na Stát Aontaith]]<nowiki/>e chuig an [[An Téaváin|Téaváin]], ar an bpolaiteoir Meiriceánach is sinsearaí le cuairt a thabhairt ar an Téaváin le fada an lá, agus d'ainneoin an fholáirimh a bhí tugtha ag Rialtas na Síne di gan cos a leagan ar an oileán.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Cuairt Nancy Pelosi ar an Téaváin cáinte ag an tSín|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0803/1313677-cuairt-nancy-pelosi-ar-an-teavain-cainte-ag-an-tsin/|date=2022-08-03|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> I gcruinniú a bhí aici le hUachtarán na Téaváine [[Tsai Ing-wen]], mhaígh Pelosi go bhfuil an Téaváin ar cheann de na sochaithe is saoire ar domhan agus gheall sí nach loicfeadh na Stáit Aontaithe ar an tír go brách.<ref name=":0" /> == Féach freisin == == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Uachtaráin]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1956]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine Téavánacha]] 8djcmv7g27peplyvuy8mtuqqymu22gg 0 91741 1069833 1053791 2022-08-04T20:40:23Z Marcas.oduinn 33120 /* Tír Sogháin */Naisc wikitext text/x-wiki Dream ársa na hÉireann ba ea na '''Soghain'''. Dúirt [[An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh|Dubhaltach Mac Firbhisigh]] gur bhall desna [[Cruithne]] ba ea iad, agus "i measc Cruithne Éireann tá [[Dál nAraidi|Dál Araí]], seacht ''[[Loígis]]'' na Laighean, seacht Soghain na hÉireann, agus gach [[Conaille Muirtheimne|Conaille Muirtheimne]] in Éirinn". ==Tuatha== [[Image:Ireland early peoples and politics.gif|thumb|Luath-dhreamanna agus ríochtaí na hÉireann, c. 800]] Seo a leanas ceithre fán seacht Soghain: # Géag i gcríocha ''Fernmag'' (barúntacht [[Fearnaigh|Fhearnaí]], [[Contae Mhuineacháin]]). # I n[[Dealbhna]], [[Contae na hIarmhí]], ina raibh treibh na Soghan ina gcónaí le géag na [[Delbna|Delbna]] i gceantar darbh ainm ''[[Tríocha céad]] na Delbhna Móire agus na Soghan''. # An Corca Shoghan, who were subject to the Benntraige under the [[Eoghanachta]]. Feictear ar [[inscríbhinní Oghaim|chloch Oghaim]] aimsithe gar d'[[Eaglais]] i mbarúntacht [[Múscraí]], an inscríbhinn ''MUCOI SOGINI'', le brí is amhlaidh '(na) Corca Soghan.' # Bhí Soghain na gConnacht suite i lár-oirthear [[Contae na Gaillimhe]], i ríocht darbh ainm ''Tír Shoghain''. ==Tír Sogháin== Bhíodh Soghain na gConnacht ina gcónaí i d[[Tír Sogháin]], críocha suite i lár-oirthear [[Contae na Gaillimhe|Contae na Gaillimhe]], agus thart orthu [[An tSuca]] ar an taobh thoir; [[Abhainn an Chláir]] ar an taobh thiar; [[Abhainn na Gráinsí]] agus [[An tSimhin]] ó thuaidh; agus [[An Dúghiortach]] agus [[Abhainn Bhaile an Iúir]] ó dheas. Tá dán i [[Leabhar Uí Mhaine]], ''Cruas Connacht clanna Sogain'', a leagann teorainneacha úd na ríochta amach: :''From Áth an Ibar west :''to Glais Uair Arnaigh :''was the extent of Sodhan :''that sword-guarded land. :''From Béal na Róbe in Maenmagh :''to the clear, soft-reeded Simin :''was the breath of the plain :''which bore no ignominy. Na [[Senchineoil]] ([[Gaeilge|Nua-Ghaeilge]] Seanchineál) ab ainm don iardhream réamh-[[Gaeil|Ghaelach]] sa cheantar. Caomhnaítear ach fíorbheagán eolais fúthu. Déantar cur síos ar na Soghain i ndán le [[Seán Mór Ó Dubhagáin]], ''Triallam timcheall na Fodla'', in deir sé: {|class="wikitable" |- style="vertical-align: top;" ! width=50% | Meán-Ghaeilge<ref>''[https://archive.org/stream/topographicalpoe00odonuoft#page/68/mode/2up/search/Sogain The topographical poems of John O'Dubhagain]'', [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], lch. 49, sa [https://celt.ucc.ie//published/G800011A/ Leabhar Laighneach] ar CELT</ref> ! width=50% | Nua-Ghaeilge<ref>Aistrithe sách focal ar fhocal ón Meán-Ghaeilge</ref> |- style="vertical-align: top;" || Na sé Sodhain ná seachnam</br> A ríogha gan ro seachmall</br> </br> Maith sluagh na bfoghadh ffoghlach</br> Dan dual Sodhan sleagh armach || Na sé Soghain ná seachnaímis</br> A rí gan seachmall<ref>léig</ref></br> </br> Maith slua na bhfoghanna foghlacha</br> Don dual Soghain sleá-armach. |} Tugtar liosta le séghéag i [[Leabhar Mór Leacáin]], mar atá ''Cinel Rechta'', ''Cinel Trena'', ''Cinel Luchta'', ''Cinel Fergna'', ''Cinel Domaingen'' agus ''Cinel Deigill''. Tugtar ginealach [[Naomh Caireall|Naoimh Chairill]] mar:<!--cá háit--> :''Caireall mac Curnain mac Treana mac Fionnchada mac Nair mac Earca mac Tiobraide mac Sodhain Salbhuidhe mac Fiacha Araidhe''. Sinsear eapainmneach an Chineáil Threana ab ea Treana mac Fionnchada. Bhí siadsan ina gcónaí gar de [[Cnoc Meadha|Chnoc Meadha]], i dTír Mhic Threana, ar theorainn iarthair de ríocht Shoghain na gConnacht. I measc luath-soiscéalaí [[Críostaí]] na Soghan, tá [[Conainne]], [[Meeting Connall]] agus [[Caireall]]. I measc a gcomharbaí, tá ''[[Naomhéid]], [[Cuana Chill Chuanna]], [[Dubhán]], [[Felig]], [[Íbar Chilliúr Bhig|Íbar]], [[Íomar Soghain]], [[Laisren of Cloonkerrill]], [[Maol Chosna]], [[Modiúit]], [[Menott]] agus [[Molua]]. Seo a leanas paróistí a bhfuil a fhois gurbh i dTír Sogháin iad: * [[Mainistir Chnoc Muaidhe]] * [[An Abart]] * [[Baile Mhic an Bhaird]] * [[Cluain Caoin Cairill]] * [[Fothannach]] * [[Leacach]] * [[Cill Chonaill]] * [[Cill Ghoirill]] * [[Cill Ó Scóba]] * [[Muine Mheá]] * [[Maigh Locha]] Tógadh Tír Sogháin faoi cheannas [[Uí Maine|Uí Mhaine]] am éigin i rith na chéad mílaoise. ==Sliocht== Faightear sliocht na Soghan fós go forleathan i gContae na Gaillimhe, le sloinnte sábháil is [[Ó Mainnín]], [[Mac an Bhaird]], Gill/Gillane, Ó Scurra, [[Ó Dubhagáin]], Mac Annaidh, Ó Máirtín agus Ó Cassáin.<ref>Féach m/s [http://burkeseastgalway.com/scarry/ Burke's East Galway]</ref> ==Tagairtí annál== * 811. ''Irghalach mac Maelumha'', tiarna Chorca Soghan ==Féach freisin== * [[Clann Fhergail]] * [[Uí Fiachrach Aidhne]] * [[Clann Taidg]] * [[Conmhaícne Mara]] * [[Delbhna Tir Dha Locha]] * [[Maolán]] * [[Muintir Murchada]] * [[Trícha Máenmaige]] * [[Uí Díarmata]] * [[Cóiced Ol nEchmacht]] * [[Síol Anmchadha]] * [[Maigh Seola]] * [[Cenél Áeda na hEchtge]] ==Foinsí== * ''The Book of Uí Maine, otherwise called 'The book of the O'Kellys''' ([[Leabhar Uí Mhaine]]) R.A.S. Mac Alister (eag.), [[Baile Átha Cliath]], 1942. * ''Punann arsa'' cuid i, [[Martin Finnerty]], Gaillimh, 1951. * ''The parish of Ballinasloe'', Rev. Patrick K. Egan, Baile Átha Cliath agus Londain, 1960. Athchló macasamhala, Gaillimh, 1994. * ''Ballymacward:The story of an east Galway parish'', John S. Flynn, 1991. * ''The Life, Legends and Legacy of Saint Kerrill: A Fifth-Century East Galway Evangelist'', [[Joseph Mannion]], 2004. 0 954798 1 3 * ''The true identity of Saint Kerrill of Clonkeenkerrill'', Joseph Mannion, in ''Making shapes with slates and marla:A Gurteen anthology'', John agus Margaret Corbett (tiomsaitheoirí), Gaillimh, 2004. * ''The [[Senchineoil]] and the Soghain: Differentiating between the pre-Celtic and early Celtic Tribes of Central East Galway,'' Joseph Mannion, Journal of the Galway Archaeological and Historical Society, Imleabhar 58, ll.&nbsp;165–170, 2006. ==Tagairtí== {{reflist}} [[Category:Connacht]] [[Category:Ulaid]] 86jspfzncuslvskyrl16ediltacwvrs 0 92401 1069751 958509 2022-08-04T13:58:39Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is [[aisteoir]] [[Stáit Aontaithe|Meiriceánach]] é '''Victor L. Williams''' a rugadh ar an [[19 Meán Fómhair]], [[1970]] i m[[Brooklyn]]. {{síol}} {{DEFAULTSORT:Williams, Victor}} [[Catagóir:Meiriceánaigh Afracacha]] [[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1970]] [[Catagóir:Daoine beo]] p7ids5ax7e9wb71rz95jcrwawkppnj2 0 92820 1069842 1052657 2022-08-04T20:54:09Z Marcas.oduinn 33120 /* Foinsí */Nasc wikitext text/x-wiki Seo a leanas liosta '''Ríthe na Laighean''', a bhí i gceannas i g[[Cúige Laighean]] (nó [[Laigin]]) go dtí an bhliain 1632 le bás [[Domhnall Spainneach Mac Murrough Caomhanach|Domhnaill Spáinnigh]], an rí deireanach den rítheaghlach Mhic Murchadha Caomhánach go dlisteanach insealbhaithe. [[Íomhá:Kingdom of Leinster-900.svg|mion|deis|250px|Léarscáil na Laigean ''c.'' 10ú haois]] ==Ríthe seanscéalacha== * [[Mesgegra]] ==Ríthe na Laighean== {| cellpadding="6" |- valign=top | align=center | [[Uí Chonchúir|Uí&nbsp;Chonchúir]] | align=center | [[Uí Ceinnselaig|Uí&nbsp;Chinnsealaigh]] | align=center | [[Uí Bairrche|Uí&nbsp;Bhairrche]] | align=center colspan=2 | [[Uí Dúnlainge|Uí Dhúnlainge]] | align=center | [[Mhic Giolla Phádraig|Mhic&nbsp;Giolla&nbsp;Phádraig]] | align=center | [[Caomhánach]] |- | align=center | [[File:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] | align=center | [[File:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] | align=center | [[File:O'Gorman.png|x40px]] | align=center | [[File:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] | align=center | [[File:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] | align=center | [[File:Fitzpatrick of Ossary.svg|x40px]] | align=center | [[File:Kavanagh.png|x40px]] |- valign=top | align=center | [[Uí Máil|Uí Mháil]] | align=center | [[Meic Murchada|Mhic&nbsp;Mhurchadha]] | align=center | | align=center | [[Uí Dúnchada|Uí Dhúnchadha]] <br /> [[Uí Muiredaig|Uí&nbsp;Mhuireadhaigh]] | align=center | [[Uí Fáeláin|Uí&nbsp;Fhaoláin]] | align=center | | align=center | |} Eile: * [[Uí Eineachghlais]] * [[Uí Garrchon]] {| class=wikitable ! Rí ! Réimse ! Armas ! Céile/clann |- valign=top || [[Úgaine Mór]] mac '' [[Eochu Buadach]] || 634&nbsp;&#8209;&nbsp;594&nbsp;RC | align=center | [[File:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || ''anaithnid |- valign=top || [[Lóegaire Lorc]] || 594 – 592 RC | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Úgaine Mór]] |- valign=top || [[Ailill Áine]] || 592 – 592 RC | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Lóegaire Lorc]] |- valign=top || [[Cobthach Cóel Breg]] || 592 – 542 RC | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' Úgaine Mór |- valign=top || [[Labraid Loingsech]] || 542 – 523 RC | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Ailill Áine mac Lóegaire Lorc]] |- ! colspan = 4 | |- valign=top || [[Cathair Mór]] || 119 – 122 AD | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Fedlimid Fir Urglais]] mac Cormac Gealtach |- valign=top || [[Fiacha Baicheda mac Cathair Mór]] || – | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Cathair Mór]] |- valign=top || [[Bressal Bélach mac Fiacha Baicheda]] || – 436 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Fiacha Baicheda mac Cathair Mór]] |- valign=top || [[Énnae Cennsalach|Énnae Cennsalach mac Labhradh]] || – | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Labhradh mac Bressal Bélach]] |- valign=top || [[Muiredach Mo Sníthech mac Dáire Barrach]] || – (eilitheoir) | align=center | [[Íomhá:O'Gorman.png|x40px]] || Mac '' [[Dáire Barrach mac Cathair Mór]] |- valign=top || [[Móenach mac Muiredach Mo Sníthech]] || – (eilitheoir) | align=center | [[Íomhá:O'Gorman.png|x40px]] || Mac '' [[Muiredach Mo Sníthech mac Dáire Barrach]] |- ! colspan = 4 | |- valign=top || [[Mac Cairthinn mac Coelboth]] || – 446 || Uí Enechglaiss || Mac '' Cóelbad |- valign=top || [[Crimthann mac Énnai]] || 446 – 483 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Énnae Cennsalach]] |- valign=top || [[Fincath mac Garrchu]] || 483 – 485 || Uí Garrchon || Mac '' [[Garrchú mac Fothaid]] |- valign=top || [[Fráech mac Finchada]] || 485 – 495 || Uí Garrchon || Mac '' [[Fincath mac Garrchu]] |- valign=top || Ailill mac Dúnlainge || 495 – 527 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Énda Niada]] |- valign=top || [[Cormac mac Ailillo]] || 527 – 535 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' Ailill mac Dúnlainge |- valign=top || [[Coirpre mac Cormac]] || 535 – 546 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Cormac mac Ailillo]] |- valign=top || [[Colmán Már mac Coirpre]] || 546 – 576 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Coirpre mac Cormac]] |- valign=top || [[Áed Dub mac Colmáin]] || 576 – 592 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Colmán Már mac Coirpre]] |- valign=top || [[Áed Dibchine]] || 592 – 595 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Seanach Diodhach mac Carthann Muadh]] |- valign=top || [[Brandub mac Echach]] || 595 – 605 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Echu mac Muiredaig]] |- valign=top || [[Rónán mac Colmáin]] || 605 – 624 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Colmán mac Cormaic]] |- valign=top || [[Crimthann mac Áedo]] || 624 – 633 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Áed Dibchine]] |- valign=top || [[Fáelán mac Colmáin]] || 633 – 656<br>656 – 666 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Colmán Már mac Coirpri]] |- valign=top || [[Crundmáel Erbuilc]] || 656 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Rónán mac Colmáin]] |- valign=top || [[Fiannamail mac Máele Tuile]] || 666 – 680 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Máele Tuile mac Rónán Crach]] |- valign=top || [[Bran Mut mac Conaill]] || 680 – 693 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Conall mac Fáeláin]] |- valign=top || [[Cellach Cualann]] || 693 – 715 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Gertighe mac Diocolla Dana]] |- valign=top || [[Murchad mac Brain Mut]] || 715 – 727 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Bran Mut mac Conaill]] |- valign=top || [[Dúnchad mac Murchado]] || 727 – 728 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Brain Mut]] |- valign=top || [[Fáelán mac Murchado]] || 728 – 738 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Brain Mut]] |- valign=top || [[Bran Becc mac Murchado]] || 738 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Brain Mut]] |- valign=top || [[Áed mac Colggen]] || 738 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Colcú mac Bressail]] |- valign=top || [[Muiredach mac Murchado]] || 738 – 760 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Brain Mut]] |- valign=top || [[Cellach mac Dúnchada]] || 760 – 776 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnchad mac Murchado]] |- valign=top || [[Ruaidrí mac Fáeláin]] || 776 – 785 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Fáelán mac Murchado]] |- valign=top || [[Bran Ardchenn]] || 785 – 795 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Muiredach mac Murchado]] |- valign=top || [[Fínsnechta Cethardec]] || 795 – 808 | align=center | Uí&nbsp;Dhúnchadha || Mac '' [[Cellach mac Dúnchada]] |- valign=top || [[Muiredach mac Brain Ardchinn]] || 808 – 818 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Bran Ardchenn]] |- valign=top || [[Muiredach mac Ruadrach]] || 818 – 829 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Ruaidrí mac Fáeláin]] |- valign=top || [[Cellach mac Brain]] || 829 – 834 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Bran Ardchenn]] |- valign=top || [[Bran mac Fáeláin]] || 834 – 838 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Fáelán mac Cellaig]] |- valign=top || [[Lorcán mac Cellaig]] || 838 – 851 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Cellach mac Brain]] |- valign=top || [[Túathal mac Máele-Brigte]] || 851 – 854 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Muiredach mac Brain (died 818)|Muiredach mac Brain]] |- valign=top || [[Ruarc mac Brain]] || 854 – 862 | align=center | Uí Dhúnchadha || Athair: '' [[Bran mac Fáeláin]] |- valign=top || [[Muirecán mac Diarmata]] || 862 – 863 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Diarmata mac Ruadrach]] |- valign=top || [[Dúnlaing mac Muiredaig]] || 863 – 869 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Muiredach mac Brain (died 818)|Muiredach mac Brain]] |- valign=top || [[Ailill mac Dúnlainge]] || 869 – 871 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Muiredaig]] |- valign=top || [[Domnall mac Muirecáin]] || 871 – 884 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Muirecán mac Diarmata]] |- valign=top || [[Muiredach mac Brain]] || 884 – 885 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Bran mac Fáeláin]] |- valign=top || [[Cerball mac Muirecáin]] || 885 – 909 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Muirecán mac Diarmata]] |- valign=top || [[Augaire mac Ailella]] || 909 – 917 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Ailill mac Dúnlainge (died 871)|Ailill mac Dúnlainge]] |- valign=top || [[Fáelán mac Muiredach]] || 917 – 942 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Muiredach mac Brain]] |- valign=top || [[Lorcán mac Fáeláin]] || 942 – 943 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Faelan mac Muiredach]] |- valign=top || [[Bróen mac Máelmórda]] || 943 – 947 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Máelmórda mac Muirecán]] |- valign=top || [[Túathal mac Úgaire]] || 947 – 958 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Augaire mac Aililla]] |- valign=top || [[Cellach mac Fáeláin]] || 958 – 966 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Faelan mac Muiredach]] |- valign=top || [[Murchad mac Finn]] || 966 – 972 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Bróen mac Máelmórda]] |- valign=top || [[Úgaire mac Túathail]] || 972 – 978 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Túathal mac Úgaire]] |- valign=top || [[Domnall Cláen]] || 978 – 984 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Lorcán mac Fáelán]] |- valign=top || [[Donnchad mac Domnall Claen]] || 984 – 1003 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Domnall Claen]] |- valign=top || [[Máel Mórda mac Murchada]] || 1003 – 1014 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Bran Fionn]] |- valign=top || [[Dúnlaing mac Túathail]] || 1014 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Túathal mac Úgaire]] |- valign=top || [[Donncuan mac Dúnlainge]] || 1014 – 1016 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Tuathal]] |- valign=top || [[Bran mac Máel Mórda]] || 1016 – 1018 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Máelmórda mac Murchada]] |- valign=top || [[Augaire mac Dúnlainge]] || 1018 – 1024 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Tuathal]] |- valign=top || [[Donnchad mac Dúnlainge]] || 1024 – 1033 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Tuathal]] |- valign=top || [[Donnchad mac Gilla Pátraic]] || 1033 – 1039 | align=center | [[Íomhá:Fitzpatrick of Ossary.svg|x40px]] || Mac '' [[Gilla Pátraic mac Donnchada]] |- valign=top || [[Murchad mac Dúnlainge]] || 1039 – 1042 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Tuathal]] |- valign=top || [[Diarmait mac Maíl na mBó]] || 1042 – 1072 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Donnchad Máel na mBó]]<!-- || Derbforgaill, daughter of [[Donnchad mac Briain]] || 7 February 1072--> |- valign=top || [[Murchad mac Diarmata]] || 1052 – 1070 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Diarmait mac Maíl na mBó]] |- valign=top || [[Domnall mac Murchada meic Diarmata|Domnall mac Murchada]] || 1072 – 1075 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Diarmata]] |- valign=top || [[Donnchad mac Domnaill Remair]] || 1075 – 1089 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Domnall Remar mac Máel na mBó]] |- valign=top || [[Énna mac Diarmata]] || 1089 – 1092 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Diarmait mac Maíl na mBó]] |- valign=top || [[Diarmait mac Énnai]] || 1092 – 1098 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Énna mac Diarmata]] |- valign=top || [[Donnchad mac Murchada]] || 1098 – 1115 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Diarmata]] |- valign=top || [[Conchobar mac Congalaig]] || 1115 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Congalach Ua Conchobair]] |- valign=top || [[Diarmait mac Énna meic Murchada]] || 1115 – 1117 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Énna mac Murchada]] |- valign=top || [[Énna Mac Murchada|Enna mac Donnchada meic Murchada]] || 1117 – 1126 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Donnchadh mac Murchada]] |- valign=top || [[Diarmait Mac Murchada]] || 1126 – 1166<br>1169 – 1171 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Donnchad mac Murchada]] |- valign=top || [[Domhnall Caomhánach|Domhnall Caomhánach mac Murchada]] || 1171 – 1175 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Diarmait mac Murchada]] |- valign=top || [[Domhnall Óg mac Domhnall Caomhánach]] || – | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Caomhánach|Domhnall Caomhánach mac Murchada]] |- valign=top || [[Muirchertach mac Domhnall Óg mac Murchada Caomhánach]] || – 1282 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Óg mac Domhnall Caomhánach]] |- valign=top || [[Muiris mac Muirchertach mac Murchada Caomhánach]] || 1282 – 1314 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muirchertach mac Domhnall Óg mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Art mac Murchada Caomhánach]] || 1314 – 1323 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Óg mac Domhnall Caomhánach]] |- valign=top || [[Domhnall mac Art mac Murchada Caomhánach]] || 1323 – 1338 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Art mac Domhnall Óg mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Domhnall mac Domhnall mac Murchada Caomhánach]] || 1338 – 1347 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall mac Art mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Muirchertach mac Muiris mac Murchada Caomhánach]] || 1347 – 1354 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muiris mac Muirchertach mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Art Mór mac Murchada Caomhánach]] || 1354 – 1362 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muirchertach mac Muiris mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Diarmait mac Murchada Caomhánach]] || 1362 – 1369 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall mac Domhnall mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Donnchadh mac Muirchertach mac Murchada Caomhánach]] || 1369 – 1375 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muirchertach mac Muiris mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Art Mór mac Murchadha Caomhánach]] || 1369 – 1375 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muirchertach mac Muiris mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]] || 1375 – 1417 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Art Mór mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Donnchadh mac Art mac Murchadha Caomhánach]] || 1417 – 1478 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] || 1478 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Gerald mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Muircheartach mac Donnchadh mac Murchadha Caomhánach]] || 1478 – 1512 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Donnchadh mac Art mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Art Buidhe mac Murchadha Caomhánach]] || 1512 – 1517 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Gerald mac Murchadha Caomhánach]] || 1517 – 1523 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Muiris mac Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] || 1523 – 1531 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Muircheartach mac Art Buidhe mac Murchadha Caomhánach]] || 1531 – 1547 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Art Buidhe mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Muiris mac Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] || 1523 – 1531 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Murchadh mac Murchadha Caomhánach]] || 1531 – 1557 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muiris mac Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Criomthann mac Murchadha Caomhánach]] || 1557 – 1582 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Murchadh mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Domhnall Spáinneach mac Murchadha Caomhánach]] || 1582 – 1603 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Donnchadh mac Cathaoir mac Murchadha Caomhánach]] |} ==Féach freisin== * [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann]] * [[Ríthe na gConnacht]] * [[Ríthe na Mí]] * [[Ríthe na Mumhan]] * [[Ríthe na nUladh]] * [[Ríthe na nOsraí]] ==Foinsí== * [[Leabhar Laighneach]], cuid 26, lch. 181, ''Ríg Lagen''; [http://www.ucc.ie/celt/published/G800011A/text026.html G800011A, 026] ar CELT * [[Francis John Byrne]], Kings of Leinster Genealogical Tables, ll. 288–290, "Irish Kings and High Kings", Baile Átha Cliath, 1973. * Alfred. P. Smyth, ''Kings, Saints and Sagas'', in ''Wicklow:History and Society'', 1994. {{ISBN|978-0-906602-30-0}} * [[Edel Bhreathnach]], ''Kings, the kingship of Leinster and the regnal poems of "laidshencfhas Laigen:a reflection of dynastic politics in Leinster, 650–1150'', in ''Seanchas: Studies in Early and Medieval Irish Archaeology, History and Literature in Honour of [[Francis John Byrne]]'', eag. Alfred P. Smyth, ll. 299–312, [[Four Courts Press]], Baile Átha Cliath, 2000 * Emmett O'Bryne, Kings of Leinster Genealogical Tables, ll. 247–249, "War, Politics and the Irish of Leinster 1156–1606", Baile Átha Cliath, 2004. * [http://homepage.eircom.net/~seanjmurphy/chiefs/register.htm Register of Irish Chiefs], tiomnaithe ag Sean J. Murphy ==Naisc sheachtracha== * [http://www.rootsweb.ancestry.com/~irlkik/ihm/leinst4.htm Annals of the Kings of Leinster] le Dennis Walsh * [http://www.traceyclann.com/files/Ui%20Bairrche.htm Uí Bairrche] le Tracey Clann ==Tagairtí== {{reflist}} {{Laigin}} [[Catagóir:Laigin| ]] [[Catagóir:Ríthe na Laighean| ]] cqparuvpbwvlze4jw092xuuxo4poh2p 1069843 1069842 2022-08-04T21:03:26Z Marcas.oduinn 33120 /* Ríthe na Laighean */Gineadeach wikitext text/x-wiki Seo a leanas liosta '''Ríthe na Laighean''', a bhí i gceannas i g[[Cúige Laighean]] (nó [[Laigin]]) go dtí an bhliain 1632 le bás [[Domhnall Spainneach Mac Murrough Caomhanach|Domhnaill Spáinnigh]], an rí deireanach den rítheaghlach Mhic Murchadha Caomhánach go dlisteanach insealbhaithe. [[Íomhá:Kingdom of Leinster-900.svg|mion|deis|250px|Léarscáil na Laigean ''c.'' 10ú haois]] ==Ríthe seanscéalacha== * [[Mesgegra]] ==Ríthe na Laighean== {| cellpadding="6" |- valign=top | align=center | [[Uí Chonchúir|Uí&nbsp;Chonchúir]] | align=center | [[Uí Ceinnselaig|Uí&nbsp;Chinnsealaigh]] | align=center | [[Uí Bairrche|Uí&nbsp;Bhairrche]] | align=center colspan=2 | [[Uí Dúnlainge|Uí Dhúnlainge]] | align=center | [[Mhic Giolla Phádraig|Mhic&nbsp;Giolla&nbsp;Phádraig]] | align=center | [[Caomhánach]] |- | align=center | [[File:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] | align=center | [[File:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] | align=center | [[File:O'Gorman.png|x40px]] | align=center | [[File:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] | align=center | [[File:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] | align=center | [[File:Fitzpatrick of Ossary.svg|x40px]] | align=center | [[File:Kavanagh.png|x40px]] |- valign=top | align=center | [[Uí Máil|Uí Mháil]] | align=center | [[Meic Murchada|Mhic&nbsp;Mhurchadha]] | align=center | | align=center | [[Uí Dúnchada|Uí Dhúnchadha]] <br /> [[Uí Muiredaig|Uí&nbsp;Mhuireadhaigh]] | align=center | [[Uí Fáeláin|Uí&nbsp;Fhaoláin]] | align=center | | align=center | |} Eile: * [[Uí Eineachghlais]] * [[Uí Garrchon]] {| class=wikitable ! Rí ! Réimse ! Armas ! Céile/clann |- valign=top || [[Úgaine Mór]] mac '' [[Eochu Buadach]] || 634&nbsp;&#8209;&nbsp;594&nbsp;RC | align=center | [[File:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || ''anaithnid |- valign=top || [[Lóegaire Lorc]] || 594 – 592 RC | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Úgaine Mór]] |- valign=top || [[Ailill Áine]] || 592 – 592 RC | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Lóegaire Lorc]] |- valign=top || [[Cobthach Cóel Breg]] || 592 – 542 RC | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' Úgaine Mór |- valign=top || [[Labraid Loingsech]] || 542 – 523 RC | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Ailill Áine mac Lóegaire Lorc]] |- ! colspan = 4 | |- valign=top || [[Cathair Mór]] || 119 – 122 AD | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Fedlimid Fir Urglais]] mac Cormac Gealtach |- valign=top || [[Fiacha Baicheda mac Cathair Móir]] || – | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Cathair Mór|Cathair Mhóir]] |- valign=top || [[Bressal Bélach mac Fiacha Baicheda]] || – 436 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Fiacha Baicheda mac Cathair Mór|Fhiacha Baicheda mhic Cathair Mhóir]] |- valign=top || [[Énnae Cennsalach|Énnae Cennsalach mac Labhradh]] || – | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Labhradh mac Bressal Bélach|Labhradh mhic Bhressail Bélaigh]] |- valign=top || [[Muiredach Mo Sníthech mac Dáire Barrach]] || – (eilitheoir) | align=center | [[Íomhá:O'Gorman.png|x40px]] || Mac '' [[Dáire Barrach mac Cathair Móir|Dháire Bharraigh mhic Cathair Mhóir]] |- valign=top || [[Móenach mac Muiredach Mo Sníthech]] || – (eilitheoir) | align=center | [[Íomhá:O'Gorman.png|x40px]] || Mac '' [[Muiredach Mo Sníthech mac Dáire Barrach|Muiredaigh Mo Snítheich mhic Dháire Bharraigh]] |- ! colspan = 4 | |- valign=top || [[Mac Cairthinn mac Coelboth]] || – 446 || Uí Enechglaiss || Mac '' Cóelbad |- valign=top || [[Crimthann mac Énnai]] || 446 – 483 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Énnae Cennsalach|Énnae Cennsalaigh]] |- valign=top || [[Fincath mac Garrchu]] || 483 – 485 || Uí Garrchon || Mac '' [[Garrchú mac Fothaid]] |- valign=top || [[Fráech mac Finchada]] || 485 – 495 || Uí Garrchon || Mac '' [[Fincath mac Garrchu]] |- valign=top || Ailill mac Dúnlainge || 495 – 527 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Énda Niada]] |- valign=top || [[Cormac mac Ailillo]] || 527 – 535 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' Ailill mac Dúnlainge |- valign=top || [[Coirpre mac Cormac]] || 535 – 546 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Cormac mac Ailillo]] |- valign=top || [[Colmán Már mac Coirpre]] || 546 – 576 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Coirpre mac Cormac]] |- valign=top || [[Áed Dub mac Colmáin]] || 576 – 592 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Colmán Már mac Coirpre]] |- valign=top || [[Áed Dibchine]] || 592 – 595 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Seanach Diodhach mac Carthann Muadh]] |- valign=top || [[Brandub mac Echach]] || 595 – 605 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Echu mac Muiredaig]] |- valign=top || [[Rónán mac Colmáin]] || 605 – 624 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Colmán mac Cormaic]] |- valign=top || [[Crimthann mac Áedo]] || 624 – 633 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Áed Dibchine]] |- valign=top || [[Fáelán mac Colmáin]] || 633 – 656<br>656 – 666 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Colmán Már mac Coirpri]] |- valign=top || [[Crundmáel Erbuilc]] || 656 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Rónán mac Colmáin]] |- valign=top || [[Fiannamail mac Máele Tuile]] || 666 – 680 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Máele Tuile mac Rónán Crach]] |- valign=top || [[Bran Mut mac Conaill]] || 680 – 693 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Conall mac Fáeláin]] |- valign=top || [[Cellach Cualann]] || 693 – 715 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Gertighe mac Diocolla Dana]] |- valign=top || [[Murchad mac Brain Mut]] || 715 – 727 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Bran Mut mac Conaill]] |- valign=top || [[Dúnchad mac Murchado]] || 727 – 728 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Brain Mut]] |- valign=top || [[Fáelán mac Murchado]] || 728 – 738 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Brain Mut]] |- valign=top || [[Bran Becc mac Murchado]] || 738 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Brain Mut]] |- valign=top || [[Áed mac Colggen]] || 738 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Colcú mac Bressail]] |- valign=top || [[Muiredach mac Murchado]] || 738 – 760 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Brain Mut]] |- valign=top || [[Cellach mac Dúnchada]] || 760 – 776 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnchad mac Murchado]] |- valign=top || [[Ruaidrí mac Fáeláin]] || 776 – 785 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Fáelán mac Murchado]] |- valign=top || [[Bran Ardchenn]] || 785 – 795 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Muiredach mac Murchado]] |- valign=top || [[Fínsnechta Cethardec]] || 795 – 808 | align=center | Uí&nbsp;Dhúnchadha || Mac '' [[Cellach mac Dúnchada]] |- valign=top || [[Muiredach mac Brain Ardchinn]] || 808 – 818 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Bran Ardchenn]] |- valign=top || [[Muiredach mac Ruadrach]] || 818 – 829 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Ruaidrí mac Fáeláin]] |- valign=top || [[Cellach mac Brain]] || 829 – 834 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Bran Ardchenn]] |- valign=top || [[Bran mac Fáeláin]] || 834 – 838 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Fáelán mac Cellaig]] |- valign=top || [[Lorcán mac Cellaig]] || 838 – 851 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Cellach mac Brain]] |- valign=top || [[Túathal mac Máele-Brigte]] || 851 – 854 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Muiredach mac Brain (died 818)|Muiredach mac Brain]] |- valign=top || [[Ruarc mac Brain]] || 854 – 862 | align=center | Uí Dhúnchadha || Athair: '' [[Bran mac Fáeláin]] |- valign=top || [[Muirecán mac Diarmata]] || 862 – 863 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Diarmata mac Ruadrach]] |- valign=top || [[Dúnlaing mac Muiredaig]] || 863 – 869 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Muiredach mac Brain (died 818)|Muiredach mac Brain]] |- valign=top || [[Ailill mac Dúnlainge]] || 869 – 871 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Muiredaig]] |- valign=top || [[Domnall mac Muirecáin]] || 871 – 884 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Muirecán mac Diarmata]] |- valign=top || [[Muiredach mac Brain]] || 884 – 885 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Bran mac Fáeláin]] |- valign=top || [[Cerball mac Muirecáin]] || 885 – 909 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Muirecán mac Diarmata]] |- valign=top || [[Augaire mac Ailella]] || 909 – 917 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Ailill mac Dúnlainge (died 871)|Ailill mac Dúnlainge]] |- valign=top || [[Fáelán mac Muiredach]] || 917 – 942 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Muiredach mac Brain]] |- valign=top || [[Lorcán mac Fáeláin]] || 942 – 943 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Faelan mac Muiredach]] |- valign=top || [[Bróen mac Máelmórda]] || 943 – 947 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Máelmórda mac Muirecán]] |- valign=top || [[Túathal mac Úgaire]] || 947 – 958 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Augaire mac Aililla]] |- valign=top || [[Cellach mac Fáeláin]] || 958 – 966 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Faelan mac Muiredach]] |- valign=top || [[Murchad mac Finn]] || 966 – 972 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Bróen mac Máelmórda]] |- valign=top || [[Úgaire mac Túathail]] || 972 – 978 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Túathal mac Úgaire]] |- valign=top || [[Domnall Cláen]] || 978 – 984 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Lorcán mac Fáelán]] |- valign=top || [[Donnchad mac Domnall Claen]] || 984 – 1003 | align=center | Uí Dhúnchadha || Mac '' [[Domnall Claen]] |- valign=top || [[Máel Mórda mac Murchada]] || 1003 – 1014 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Bran Fionn]] |- valign=top || [[Dúnlaing mac Túathail]] || 1014 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Túathal mac Úgaire]] |- valign=top || [[Donncuan mac Dúnlainge]] || 1014 – 1016 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Tuathal]] |- valign=top || [[Bran mac Máel Mórda]] || 1016 – 1018 | align=center | [[Íomhá:O'Byrne (Ó Broin).png|x40px]] || Mac '' [[Máelmórda mac Murchada]] |- valign=top || [[Augaire mac Dúnlainge]] || 1018 – 1024 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Tuathal]] |- valign=top || [[Donnchad mac Dúnlainge]] || 1024 – 1033 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Tuathal]] |- valign=top || [[Donnchad mac Gilla Pátraic]] || 1033 – 1039 | align=center | [[Íomhá:Fitzpatrick of Ossary.svg|x40px]] || Mac '' [[Gilla Pátraic mac Donnchada]] |- valign=top || [[Murchad mac Dúnlainge]] || 1039 – 1042 | align=center | [[Íomhá:O'Toole (Ó Tuathail).png|x40px]] || Mac '' [[Dúnlaing mac Tuathal]] |- valign=top || [[Diarmait mac Maíl na mBó]] || 1042 – 1072 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Donnchad Máel na mBó]]<!-- || Derbforgaill, daughter of [[Donnchad mac Briain]] || 7 February 1072--> |- valign=top || [[Murchad mac Diarmata]] || 1052 – 1070 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Diarmait mac Maíl na mBó]] |- valign=top || [[Domnall mac Murchada meic Diarmata|Domnall mac Murchada]] || 1072 – 1075 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Diarmata]] |- valign=top || [[Donnchad mac Domnaill Remair]] || 1075 – 1089 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Domnall Remar mac Máel na mBó]] |- valign=top || [[Énna mac Diarmata]] || 1089 – 1092 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Diarmait mac Maíl na mBó]] |- valign=top || [[Diarmait mac Énnai]] || 1092 – 1098 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Énna mac Diarmata]] |- valign=top || [[Donnchad mac Murchada]] || 1098 – 1115 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Murchad mac Diarmata]] |- valign=top || [[Conchobar mac Congalaig]] || 1115 | align=center | [[Íomhá:Ó Conchobhair Uí Failghe.png|x40px]] || Mac '' [[Congalach Ua Conchobair]] |- valign=top || [[Diarmait mac Énna meic Murchada]] || 1115 – 1117 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Énna mac Murchada]] |- valign=top || [[Énna Mac Murchada|Enna mac Donnchada meic Murchada]] || 1117 – 1126 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Donnchadh mac Murchada]] |- valign=top || [[Diarmait Mac Murchada]] || 1126 – 1166<br>1169 – 1171 | align=center | [[Íomhá:Blason Beaufort bis.svg|x40px]] || Mac '' [[Donnchad mac Murchada]] |- valign=top || [[Domhnall Caomhánach|Domhnall Caomhánach mac Murchada]] || 1171 – 1175 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Diarmait mac Murchada]] |- valign=top || [[Domhnall Óg mac Domhnall Caomhánach]] || – | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Caomhánach|Domhnall Caomhánach mac Murchada]] |- valign=top || [[Muirchertach mac Domhnall Óg mac Murchada Caomhánach]] || – 1282 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Óg mac Domhnall Caomhánach]] |- valign=top || [[Muiris mac Muirchertach mac Murchada Caomhánach]] || 1282 – 1314 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muirchertach mac Domhnall Óg mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Art mac Murchada Caomhánach]] || 1314 – 1323 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Óg mac Domhnall Caomhánach]] |- valign=top || [[Domhnall mac Art mac Murchada Caomhánach]] || 1323 – 1338 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Art mac Domhnall Óg mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Domhnall mac Domhnall mac Murchada Caomhánach]] || 1338 – 1347 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall mac Art mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Muirchertach mac Muiris mac Murchada Caomhánach]] || 1347 – 1354 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muiris mac Muirchertach mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Art Mór mac Murchada Caomhánach]] || 1354 – 1362 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muirchertach mac Muiris mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Diarmait mac Murchada Caomhánach]] || 1362 – 1369 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall mac Domhnall mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Donnchadh mac Muirchertach mac Murchada Caomhánach]] || 1369 – 1375 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muirchertach mac Muiris mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Art Mór mac Murchadha Caomhánach]] || 1369 – 1375 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muirchertach mac Muiris mac Murchada Caomhánach]] |- valign=top || [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]] || 1375 – 1417 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Art Mór mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Donnchadh mac Art mac Murchadha Caomhánach]] || 1417 – 1478 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Art Óg mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] || 1478 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Gerald mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Muircheartach mac Donnchadh mac Murchadha Caomhánach]] || 1478 – 1512 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Donnchadh mac Art mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Art Buidhe mac Murchadha Caomhánach]] || 1512 – 1517 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Gerald mac Murchadha Caomhánach]] || 1517 – 1523 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Muiris mac Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] || 1523 – 1531 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Muircheartach mac Art Buidhe mac Murchadha Caomhánach]] || 1531 – 1547 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Art Buidhe mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Muiris mac Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] || 1523 – 1531 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Murchadh mac Murchadha Caomhánach]] || 1531 – 1557 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Muiris mac Domhnall Riabhach mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Criomthann mac Murchadha Caomhánach]] || 1557 – 1582 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Murchadh mac Murchadha Caomhánach]] |- valign=top || [[Domhnall Spáinneach mac Murchadha Caomhánach]] || 1582 – 1603 | align=center | [[Íomhá:Kavanagh.png|x40px]] || Mac '' [[Donnchadh mac Cathaoir mac Murchadha Caomhánach]] |} ==Féach freisin== * [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann]] * [[Ríthe na gConnacht]] * [[Ríthe na Mí]] * [[Ríthe na Mumhan]] * [[Ríthe na nUladh]] * [[Ríthe na nOsraí]] ==Foinsí== * [[Leabhar Laighneach]], cuid 26, lch. 181, ''Ríg Lagen''; [http://www.ucc.ie/celt/published/G800011A/text026.html G800011A, 026] ar CELT * [[Francis John Byrne]], Kings of Leinster Genealogical Tables, ll. 288–290, "Irish Kings and High Kings", Baile Átha Cliath, 1973. * Alfred. P. Smyth, ''Kings, Saints and Sagas'', in ''Wicklow:History and Society'', 1994. {{ISBN|978-0-906602-30-0}} * [[Edel Bhreathnach]], ''Kings, the kingship of Leinster and the regnal poems of "laidshencfhas Laigen:a reflection of dynastic politics in Leinster, 650–1150'', in ''Seanchas: Studies in Early and Medieval Irish Archaeology, History and Literature in Honour of [[Francis John Byrne]]'', eag. Alfred P. Smyth, ll. 299–312, [[Four Courts Press]], Baile Átha Cliath, 2000 * Emmett O'Bryne, Kings of Leinster Genealogical Tables, ll. 247–249, "War, Politics and the Irish of Leinster 1156–1606", Baile Átha Cliath, 2004. * [http://homepage.eircom.net/~seanjmurphy/chiefs/register.htm Register of Irish Chiefs], tiomnaithe ag Sean J. Murphy ==Naisc sheachtracha== * [http://www.rootsweb.ancestry.com/~irlkik/ihm/leinst4.htm Annals of the Kings of Leinster] le Dennis Walsh * [http://www.traceyclann.com/files/Ui%20Bairrche.htm Uí Bairrche] le Tracey Clann ==Tagairtí== {{reflist}} {{Laigin}} [[Catagóir:Laigin| ]] [[Catagóir:Ríthe na Laighean| ]] i3zjf9rmjnfhg5h8ng5ro3jvu5xxfpw 0 94153 1069808 992778 2022-08-04T19:38:25Z SeoMac 5102 defsort wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Amhránaí [[Meiriceánaigh Afracacha|Meiriceánach Afracach]] ab ea '''Nat King Cole''' a rugadh '''Nathaniel Adams Coles''' ar [[17 Márta]] [[1919]] i [[Montgomery, Alabama]] agus a fuair bás ar an [[15 Feabhra]] [[1965]]. == Tagairtí == {{Reflist}} {{síolta ceol}} {{DEFAULTSORT:Cole, Nat King}} [[Catagóir:Meiriceánaigh Afracacha]] [[Catagóir:Ceoltóirí Meiriceánacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] [[Catagóir:Básanna i 1965]] gc8qk62kdeoyu2tmpwj83anhj8yfao3 1069810 1069808 2022-08-04T19:41:47Z SeoMac 5102 + wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Amhránaí [[Meiriceánaigh Afracacha|Meiriceánach Afracach]] ab ea '''Nat King Cole''' a rugadh '''Nathaniel Adams Coles''' ar [[17 Márta]] [[1919]] i [[Montgomery, Alabama]] agus a fuair bás ar an [[15 Feabhra]] [[1965]]. Thaifead Cole 100 amhrán a bhain amach áit ar na popchairteanna. Athair an amhránaí Natalie Cole é. == Tagairtí == {{Reflist}} {{síolta ceol}} {{DEFAULTSORT:Cole, Nat King}} [[Catagóir:Meiriceánaigh Afracacha]] [[Catagóir:Ceoltóirí Meiriceánacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] [[Catagóir:Básanna i 1965]] 7yafnijqbkxc5g8mct7zijy97tq1nqt 0 94894 1069823 974872 2022-08-04T20:01:01Z SeoMac 5102 Defsort wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[File:Seamus_Twomey.jpeg|mion|Séamus Ó Tuama]] Ba ghníomhaí míleatach [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtach]] Éireannach é Séamus Ó Tuama (5 Samhain 1919 - 12 Meán Fómhair 1989) a bhí dhá uair mar cheann foirne ar an [[IRA Sealadach]]. == Beathaisnéis == Rugadh Ó Tuama i [[Béal Feirste|mBéal Feirste]] ar Shráid Marchioness <ref name="auto">Volunteer Seamus Twomey, 1919-1989 : a tribute.</ref>, bhí cónaí ar ag 6 Sráid Sevastopol i gceantar na [[Bóthar na bhFál|bhFál]]. "Thumper" a thugtaí air mar go raibh sé teasaí ó nádúr, agus an nós a bhí aige a dhorn a bhualadh ar tháblaí, is beag oideachas a fuair sé agus bhí sé ina 'reathaí' geallghlacadóra. Oibrí deonach sna 1920idí ba ea athair Sheamais. Bhí cónaí air i mBéal Feirste, go compordach lena bhean chéile, Rosie, a phós sé i 1946. Le chéile bhí mic agus iníonacha acu. == Óglaigh na hÉireann (an IRA) == Bhí baint aige leis an IRA ón na 1930idí agus imtheorannaíodh é i dTuaisceart Éireann le linn na 1940idí ar an long príosúin Al Rawdah agus ina dhiaidh sin i b[[Príosún Bhóthar Chromghlinne]] i mBéal Feirste. Coinníodh Rosie, a bhean chéile, ina príosúnach i [[Príosún Ard Mhacha |bpríosún na mban, Ard Mhacha]], i dTuaisceart Éireann. Chuir sé i gcoinne an bhogtha i dtreo na heite clé, an t-athrú a thacaigh [[Cathal Goulding]] leis sna 1960idí, agus i 1968, chuidigh sé leis an Andersonstown Republican Club (Cumann [[Rodaí Mac Corlaí |Roddy McCorley]] ina dhiaidh sin) a bhunú. ==Tagairtí== {{DEFAULTSORT:Tuama, Sean O}} [[Catagóir:IRA Sealadach]] [[Catagóir:Daoine as Béal Feirste]] [[Catagóir:Básanna i 1989]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] ru80yo7h1qydgb90rbsor2xz230avmm 1069866 1069823 2022-08-05T00:43:01Z Alison 570 - íomhá briste wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Ba ghníomhaí míleatach [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtach]] Éireannach é Séamus Ó Tuama (5 Samhain 1919 - 12 Meán Fómhair 1989) a bhí dhá uair mar cheann foirne ar an [[IRA Sealadach]]. == Beathaisnéis == Rugadh Ó Tuama i [[Béal Feirste|mBéal Feirste]] ar Shráid Marchioness <ref name="auto">Volunteer Seamus Twomey, 1919-1989 : a tribute.</ref>, bhí cónaí ar ag 6 Sráid Sevastopol i gceantar na [[Bóthar na bhFál|bhFál]]. "Thumper" a thugtaí air mar go raibh sé teasaí ó nádúr, agus an nós a bhí aige a dhorn a bhualadh ar tháblaí, is beag oideachas a fuair sé agus bhí sé ina 'reathaí' geallghlacadóra. Oibrí deonach sna 1920idí ba ea athair Sheamais. Bhí cónaí air i mBéal Feirste, go compordach lena bhean chéile, Rosie, a phós sé i 1946. Le chéile bhí mic agus iníonacha acu. == Óglaigh na hÉireann (an IRA) == Bhí baint aige leis an IRA ón na 1930idí agus imtheorannaíodh é i dTuaisceart Éireann le linn na 1940idí ar an long príosúin Al Rawdah agus ina dhiaidh sin i b[[Príosún Bhóthar Chromghlinne]] i mBéal Feirste. Coinníodh Rosie, a bhean chéile, ina príosúnach i [[Príosún Ard Mhacha |bpríosún na mban, Ard Mhacha]], i dTuaisceart Éireann. Chuir sé i gcoinne an bhogtha i dtreo na heite clé, an t-athrú a thacaigh [[Cathal Goulding]] leis sna 1960idí, agus i 1968, chuidigh sé leis an Andersonstown Republican Club (Cumann [[Rodaí Mac Corlaí |Roddy McCorley]] ina dhiaidh sin) a bhunú. ==Tagairtí== {{DEFAULTSORT:Tuama, Sean O}} [[Catagóir:IRA Sealadach]] [[Catagóir:Daoine as Béal Feirste]] [[Catagóir:Básanna i 1989]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] 8xlnilz08ntsb0m70x57ksv1he0q9q1 0 94997 1069840 1063332 2022-08-04T20:51:19Z Marcas.oduinn 33120 /* Foinsí */Naisc wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Áine]] ba ea '''Eidirscéal mac Maoil Umha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Eterscél mac Máele Umai''' (bás [[721]]<ref>dátaí as ''The Chronology of the Irish Annals''le Daniel P. McCarthy</ref>). ''[[Cúán mac Amalgado]]'' (bás [[641]]), iar-rí, ba ea a sheanathair.<ref>[[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 13</ref> Tá mearbhall ann sna [[annála Éireann|hannála]] maidir leis féin agus [[Ailill mac Cathail]] Con-gan-mháthair (bás [[701]]). Feictear iad beirt mar ríthe sa seanscéal ''[[Senchas Fagbála Caisil|Seanchas Fála Chaisil]]'',<ref>Byrne, lch. 188</ref> ach níl ach Eidirscéal luaite i [[Sioncronachtaí Laud]] agus an [[Leabhar Laighneach]]. Faightear fianaise le réimeas Ailealla and sna hannála. Feictear Eidirscéal mar rí na Mumhan ina shínitheoir Cháin [[Adomnán|Adhamhnán]] ag [[Biorra]] sa bhliain [[697]].<ref>''Cáin Adomnáin'', eag. & aistr. [[Kuno Meyer]], Oxford: Clarendon Press, 1905</ref> De réir an [[an Leabhar Muimhneach|Leabhair Mhuimhnigh]], bhí Uisneach, deartháir Eidirscéil, ina rídamhna na Mumhain. Mharaigh Eidirscéal é de ghráin agus éad, agus tháinig seisean ina rí in ionad Uisnigh.<ref>[[An Leabhar Muimhneach]], Rev. Eugene O'Keefe - ''Eoghanacht Genealogies''</ref> D'éirigh sé as a choróin timpeall na bliana [[702]]<ref>Byrne</ref> tar éis réimis sé bliana.<ref>''[[Sioncronachtaí Laud]]''</ref> Bhí a mhac, [[Cathussach mac Eterscélai|Cathussach]], níos deireanaí ina rí na Mumhan ón mbliain [[742]]. ==Féach freisin== * [[Ríthe na Mumhan]] ==Foinsí== * [[Annála Tiarnaigh]] * [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit. * [[An Leabhar Muimhneach]], Rev.Eugene O'Keeffe * [[Sioncronachtaí Laud]] * ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy * [[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland'' * [[Francis John Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'' * ''[[Cáin Adomnáin]]'', eag. & aistr. [[Kuno Meyer]], Oxford: Clarendon Press, 1905 ==Foinsí== * [[Annála Tiarnaigh]] * [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit. * [[Leabhar Muimhneach]], Rev.Eugene O'Keeffe * [[Sioncronachtaí Laud]] * ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy * T. M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'' * Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'' ==Tagairtí== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Eterscel mac Maele Umai}} [[Catagóir:Ríthe na Mumhan]] 3r35o3c925ge6yd2lh3jf3xrjezu6yp 1069841 1069840 2022-08-04T20:51:42Z Marcas.oduinn 33120 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Áine]] ba ea '''Eidirscéal mac Maoil Umha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Eterscél mac Máele Umai''' (bás [[721]]<ref>dátaí as ''The Chronology of the Irish Annals''le Daniel P. McCarthy</ref>). ''[[Cúán mac Amalgado]]'' (bás [[641]]), iar-rí, ba ea a sheanathair.<ref>[[Francis J. Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'', Tábla 13</ref> Tá mearbhall ann sna [[annála Éireann|hannála]] maidir leis féin agus [[Ailill mac Cathail]] Con-gan-mháthair (bás [[701]]). Feictear iad beirt mar ríthe sa seanscéal ''[[Senchas Fagbála Caisil|Seanchas Fála Chaisil]]'',<ref>Byrne, lch. 188</ref> ach níl ach Eidirscéal luaite i [[Sioncronachtaí Laud]] agus an [[Leabhar Laighneach]]. Faightear fianaise le réimeas Ailealla and sna hannála. Feictear Eidirscéal mar rí na Mumhan ina shínitheoir Cháin [[Adomnán|Adhamhnán]] ag [[Biorra]] sa bhliain [[697]].<ref>''Cáin Adomnáin'', eag. & aistr. [[Kuno Meyer]], Oxford: Clarendon Press, 1905</ref> De réir an [[an Leabhar Muimhneach|Leabhair Mhuimhnigh]], bhí Uisneach, deartháir Eidirscéil, ina rídamhna na Mumhain. Mharaigh Eidirscéal é de ghráin agus éad, agus tháinig seisean ina rí in ionad Uisnigh.<ref>[[An Leabhar Muimhneach]], Rev. Eugene O'Keefe - ''Eoghanacht Genealogies''</ref> D'éirigh sé as a choróin timpeall na bliana [[702]]<ref>Byrne</ref> tar éis réimis sé bliana.<ref>''[[Sioncronachtaí Laud]]''</ref> Bhí a mhac, [[Cathussach mac Eterscélai|Cathussach]], níos deireanaí ina rí na Mumhan ón mbliain [[742]]. ==Féach freisin== * [[Ríthe na Mumhan]] ==Foinsí== * [[Annála Tiarnaigh]] * [[Leabhar Laighneach]], LS folio 150a, ''Fland cecinit. * [[An Leabhar Muimhneach]], Rev.Eugene O'Keeffe * [[Sioncronachtaí Laud]] * ''The Chronology of the Irish Annals'', Daniel P. McCarthy * [[T. M. Charles-Edwards]], ''Early Christian Ireland'' * [[Francis John Byrne]], ''Irish Kings and High-Kings'' * ''[[Cáin Adomnáin]]'', eag. & aistr. [[Kuno Meyer]], Oxford: Clarendon Press, 1905 ==Tagairtí== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Eterscel mac Maele Umai}} [[Catagóir:Ríthe na Mumhan]] 339y3m5s5sepih7i87l2r1d7oqbpin4 0 95000 1069839 975775 2022-08-04T20:49:45Z Marcas.oduinn 33120 /* Foinsí */Nasc wikitext text/x-wiki [[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] d'[[Eoghanacht Chaisil]] ba ea '''Tnúthghal''' nó '''Túathal mac Artrach''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Tnúthgal mac Artrach''') (bás c. 807). [[Artrí mac Cathail]] (died 821), rí na Mumhan freisin, ba ea a athair. Feictear é i roinnt ríliostaí. D'fhéadfadh é go ndearnadh a athair chomhrí de.<ref>Byrne, corrigenda, lch. xxiii</ref> Ní luaitear é sna h[[annála Éireann]]. ==Foinsí== * [[Francis John Byrne|Byrne, Francis John]] (2001), ''Irish Kings and High-Kings'', Baile Átha Cliath: Four Courts Press, {{ISBN|978-1-85182-196-9}} ==Naisc sheachtracha== * [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]] ==Tagairtí== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Tnuthgal mac Artrach}} [[Catagóir:Ríthe na Mumhan]] sr7pe9h8x7oxnxtnih4x6h2110uhjbc 0 95447 1069884 1060519 2022-08-05T04:01:47Z SeoMac 5102 defsort wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Eacnamaí]] [[An Ungáir|Ungárach]] ab ea '''John Charles Harsanyi''' ([[An Ungáiris|Ungáiris]]: ''Harsányi János Károly''). Rugadh é ar 29 Bealtaine 1920 i m[[Búdaipeist]]. Sa bhliainI 1950 chuaigh sé ar imirce chun na h[[An Astráil|Astráile]], agus ansin go dtí na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] áit a raibh sé ina ollamh in [[Ollscoil Detroit]] ó 1961 go 1963. In éineacht le [[Reinhard Selten]] agus [[John Nash]] bhuaigh sé an [[Duais Nobel na hEacnamaíochta]] i 1994. D’éag sé ar 9 Lúnasa 2000 in [[Berkeley]], [[California]]. == Féach freisin == * [[Duais Nobel na hEacnamaíochta]] == Naisc sheachtracha == * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1994/harsanyi-autobio.html Dírbheathaisnéis ghearr] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Harsanyi, John}} [[Catagóir:Eacnamaithe]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1920]] [[Catagóir:Básanna in 2000]] [[Catagóir:Daoine Ungáracha]] [[Catagóir:Buaiteoirí Dhuais Nobel na hEacnamaíochta]] 5fdz9m0icvbk39vkopzk32sc488ic5m 0 95901 1069805 1052464 2022-08-04T18:52:31Z Marcas.oduinn 33120 Naisc wikitext text/x-wiki [[Ríthe na Laighean|Rí na Laighean]] de rítheaghlach [[Uí Dhúnlainge]] ba ea '''Cearbhall mac Muirecáin''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cerball mac Muirecáin''' (bás 909). [[Muirecán mac Diarmata|Muireacán mac Diarmada]] ba ea a athair. Ba bhall de chlann [[Uí Fáeláin|Uí Fhaoláin]], é agus [[Fáelán mac Murchado]] (bás 738) a shinsear. Tháinig Cearbhall i gcomharbacht ar a fháil i bhfad amach, [[Muiredach mac Brain|Muireadach mac Brain]] Uí Dhúnchadha tar éis a bháis Mhuireadaigh sa bhliain 885. Murab ionann agus Muireadach, a bhí fosta ina [[abb tuata]] [[Cill Dara|Chill Dara]], is amhlaidh nach raibh Cearbhall ach ina rí. Insítear gur maraíodh ''Lergus mac Cruinnén'', [[easpag Cill Dara]], ag [[Cath Philgrim]] idir an [[Ardrí na hÉireann|Ardrí]] [[Flann Sinna]] agus na [[Lochlannaigh]] as [[Áth Cliath]] sa bhliain 888. Sa bhliain chéanna, fuair [[Ríthe na nOsraí|rí]] [[Cearbhall mac Dúnlainge]] bás, chomharsa na Laighean a rinne ionsaí go mion minic orthu. Ní fheictear ach pas beag tuairiscí maidir le réimeas Chearbhaill i n[[Annála Uladh]]. Sa bhliain 902, insítear go ndeachaigh sé i dteannta le ''[[Máel Finnia mac Flannacáin]]'', [[ríthe Bhreá|rí Bhreá]], ar feachtas go hÁth Cliath agus gur chuir suas an ruaig ar na Gaill (na Lochlannaigh agus [[Gall-Ghaeil]], as Éirinn. Throid sé i dteannta le Flann (phós sé a iníon, [[Gormflaith ingen Flann Sinna|Gormfhlaith]]), in éadan fhir na [[Mumhan]] ag [[Cath Bhealach Múna]] (gar de [[Díseart Diarmada|Dhíseart Diarmada]]) air a maraíodh [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac mac Cuileannáin]], [[ríthe na Mumhan|rí Mumhan]] agus [[Ard-Deoise Chaisil agus Imligh|easpag Chaisil]]. Fuair Cearbhall bás sa bhliain 909, agus insítear i nAnnála Uladh: {{cquote|''Cerball m. Muirecan, rex optimus Laginentsium, dolore mortuus est.''<br>Cearbhall mac Muireacáin, sár-rí na Laigean, do mharbhadh de ghalar.}} I bhfianaise claonadh Annála Uladh, tuigtear anseo gur dhlúthchara a athar céile, Flann Sionna, é Cearbhall. Cuimhníodh i ndán leis an bhfile, ''[[Dallán mac Móre]]''. Tar éis bhás Cearbhaill, phós Gormflaith [[Niall Glúndub|Niall Glúndubh]]. De réir scéalta nua deireanaí, ba mhian le Gormflaith Cormac mac Cuileannáin a phósadh, ach bhí móid aontumha tógtha aige. Pósadh í le Cearbhall brúidiúil sula bhfuair sí tamall beag áthais le Niall, a d'éag i mbun chatha sa bhliain 917. Is dócha gur cumadóireacht fhileata iad na scéalta seo tríd is tríd. Tháinig a ghaol i bhfad amach [[Augaire mac Ailella|Augaire mac Ailealla]] [[Uí Mhuireadhaigh]], i gcomharbacht ar Chearbhall. Ní raibh clann aige féin dá bhfuil a fhios againn. ==Foinsí== * Byrne, Francis John, ''Irish Kings and High-Kings.'' Batsford, Londain, 1973. {{ISBN|0-7134-5882-8}} * Herbert, Máire, "''Ri Éirenn, Ri Alban'': kingship and identity in the ninth and tenth centuries" in Simon Taylor (ed.), ''Kings, clerics and chronicles in Scotland 500&ndash;1297.'' Four Courts, Baile Átha Cliath, 2000. {{ISBN|1-85182-516-9}} ==Naisc sheachtracha== * [http://celt.ucc.ie/index.html CELT]: [[Corpus of Electronic Texts]] ==Tagairtí== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Cerball mac Muirecain}} [[Catagóir:Ríthe na Laighean]] [[Catagóir:Ríthe Uí Dhúnlainge]] 2uuju9ocrg8idbdzv3fpe2xsevu8ied 0 96281 1069730 989155 2022-08-04T12:01:56Z Kevin Scannell 340 nascanna wikitext text/x-wiki Is [[staidiam]] ilchuspóireach é an Staidiam Bardasach '''Verónica Boquete de San Lázaro,''' suite i San Lázaro i gcathair [[Santiago de Compostela]], i gCúige La Coruña, sa [[An Spáinn|Spáinn]]. 93fbm0gia16ppcpahlltyxme9dtc5ss 1069731 1069730 2022-08-04T12:02:20Z Kevin Scannell 340 WD wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Foirgneamh‎}} Is [[staidiam]] ilchuspóireach é an Staidiam Bardasach '''Verónica Boquete de San Lázaro,''' suite i San Lázaro i gcathair [[Santiago de Compostela]], i gCúige La Coruña, sa [[An Spáinn|Spáinn]]. civjz6f6o0kunsgbm6ojri79sy69d9h 0 96556 1069872 1047958 2022-08-05T01:21:43Z Alison 570 +WD / +Refs wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Peileadóir proifisiúnta [[Sasana|Sasanach]] é '''Matthew Stuart Cash''' (rugadh é 7 Lúnasa 1997) a imríonn mar chúl ceart do chlub [[Premier League]] [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]. Chuir Cash tús lena shlí bheatha ag [[Wycombe Wanderers]] agus ina dhiaidh sin in [[Acadamh na hEabhraise|Acadamh FAB]] sular shínigh sé a chéad chonradh gairmiúil le [[Nottingham Forest]] agus bhunaigh sé é féin mar imreoir rialta ar chúl ceart. Shínigh sé do Aston Villa i Meán Fómhair 2020. == Gairm == === Nottingham Forest (2014-2020) === Shínigh Matty Cash le [[Nottingham Forest]] i mí Dheireadh Fómhair 2014, tar éis dó 16 mí a chaitheamh le [[Acadamh na hEabhraise|hAcadamh Peile FAB]] atá lonnaithe i [[Bisham Abbey|Mainistir Bisham]], (chuaigh Cash isteach i FAB tar éis do [[Wycombe Wanderers]] é a scaoileadh saor, mar gheall ar fhadhbanna airgeadais a chuir iallach ar a bhfoirne óige a scor ag ceithre bliana déag d’aois.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bucksfreepress.co.uk/sport/11519889.west-goes-north-after-offer-from-the-city-ground/|teideal=Forest swoop for FAB footballer|language=en|work=Bucks Free Press|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>) Bhí taithí aige ar a chéad chluichí sa pheil ghairmiúil ar iasacht i gclub [[League 2|Sraith Dhá]] [[Dagenham & Redbridge]], tar éis dó dul isteach leo an 4 Márta 2016 ar mhargadh iasachta míosa. Scóráil sé a chéad sprioc do na Daggers i cailleadh 3-1 ar [[Hartlepool United]] an 12 Márta 2016.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/35730776|teideal=Forest youngster Cash in Daggers move|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref> An 5 Lúnasa 2016, shínigh Cash conradh trí bliana le Forest chun é a choinneáil ag an gclub go dtí 2019<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.nottinghamforest.co.uk/news/2016/august/cash-signs-new-contract/|teideal=Cash signs new contract|language=en-gb|work=www.nottinghamforest.co.uk|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Rinne sé a chéad chluiche den foirne uair an lá ina dhiaidh sin, ag tosú i mbua 4–3 thar [[Burton Albion]]<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36929864|teideal=Nottingham Forest 4-3 Burton Albion|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Thuill foirm luathshéasúir Cash moladh dó, agus iar-chosantóir na Forest [[Kenny Burns]] ag maíomh go raibh léirithe an imreoir lár páirce ag cur náire ar chuid de na himreoirí Forest a bhfuil níos mó taithí acu<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Matty Cash|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Matty_Cash&oldid=1002016140|journal=Wikipedia|date=2021-01-22|language=en}}</ref>. Ar a chúigiú cluiche le Forest, áfach, d’fhulaing Cash briseadh a tibia ag tús tarraingt 2–2 leis Aston Villa an 11 Meán Fómhair 2016 a rabhthas ag súil go gcoinneodh sé amach é ar feadh trí mhí<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Matty Cash|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Matty_Cash#cite_note-9|journal=Wikipedia|date=2021-01-22|language=en|author=|volume=|issue=}}</ref>. D’fhill Cash ó ghortú an 25 Samhain mar ionadach 79 nóiméad i cailleadh 5–2 ar [[Barnsley F.C|Barnsley]] ag [[Oakwell]]<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Matty Cash|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Matty_Cash&oldid=1002016140|journal=Wikipedia|date=2021-01-22|language=en}}</ref>. Trí lá ina dhiaidh sin, bhí Cash ceangailte le tairiscint £5,000,000 ó fhathach Premier League [[Chelsea Football Club|Chelsea]], cé gur ghlac úinéir na Forest Fawaz Al-Hasawi chuig na meáin shóisialta ina dhiaidh sin chun a shéanadh nach raibh an t-imreoir lár páirce ar díol i bhfuinneog aistrithe i mí Eanáir. An 4 Eanáir 2017, bhí Cash mar ábhar do thairiscint £ 6,000,000 ó taobh [[Bundesliga]] [[RB Leipzig]]<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.theguardian.com/football/2017/jan/04/rb-leipzig-nottingham-forest-matty-cash|teideal=RB Leipzig offer £6m for Nottingham Forest teenager Matty Cash|dáta=2017-01-04|language=en|work=the Guardian|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Tar éis leis fanacht ag Forest ar dhúnadh na fuinneoige aistrithe i mí Eanáir, shínigh Cash conradh nua an 3 Márta 2017 chun a bheart reatha leis an gclub a leathnú go dtí 2021<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.nottinghamforest.co.uk/news/2017/march/cash-signs-new-deal/|teideal=Cash signs new deal|language=en-gb|work=www.nottinghamforest.co.uk|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Tar éis uimhir a scuad a athrú ó 41 go 14<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.nottinghamforest.co.uk/news/2017/july/squad-numbers-confirmed/|teideal=Squad numbers confirmed|language=en-gb|work=www.nottinghamforest.co.uk|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>, rinneadh damáiste ligament rúitín le linn cluiche cairdiúil roimh an séasúr le Girona le Cash mar gheall ar gcéad chluiche de shéasúr 2017-18 a thosú, agus tuairiscíodh go ndearna a chur an imreoir ar an tséilf feadh “timpeall trí mhí” .<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40805768|teideal=Forest pair to miss start of season|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref> Scóráil sé a chéad sprioc do Forest i mbua 5–2 ag QPR an 24 Feabhra 2018<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/43093643|teideal=Queens Park Rangers 2-5 Nottingham Forest|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Scóráil Cash an sprioc tosaigh do Nottingham Forest sa séasúr 2019–20, i cailleadh 2-1 i gcoinne [[West Bromwich Albion Football Club|West Bromwich Albion]]. Le linn an tséasúir, thosaigh bainisteoir na Forest Sabri Lamouchi ag úsáid Cash Tirim mar chúl ceart, tar éis gortuithe do [[Tendayi Darikwa]] agus [[Carl Jenkinson]]. Bhí sé ina chúl ceart iontaofa do Forest, agus mar thoradh ar a chuid léirithe thosaigh foireann Náisiúnta na [[An Pholainn|Polainne]] ag déanamh monatóireachta ar a dhul chun cinn féachaint an raibh sé de chumas aige an fhoireann a dhéanamh. Shínigh sé síneadh conartha trí bliana go leith le Forest i mí na Samhna 2019. I mí Eanáir 2020, bhí suim ag roinnt clubanna lena n-áirítear [[Milan F.C|Milan]], [[Everton Football Club|Everton]] agus [[West Ham United Football Club|West Ham]] Cash tirim a shíniú. Dúirt Cash, áfach, gur mhian leis fanacht ag Forest go dtí deireadh an tséasúir le súil go bhféadfadh sé cabhrú leis an bhfoireann ardú céime a bhaint amach go dtí an Premier League. Luaigh sé [[Jack Grealish]] de chuid Aston Villa mar thionchar taobh thiar den chinneadh seo. Vótáil lucht leanúna Nottingham Forest  ar an 12 Lúnasa 2020 ar Cash Tirim mar an Imreoir dena Séasúir. === Aston Villa (2020-) === Ar 3 Meán Fómhair 2020, d’fhógair Aston Villa síniú Cash ar chonradh cúig bliana as £16 milliún tuairiscithe. Thosaigh Cash a gairm Villa ar 21 Meán Fómhair 2020, i mbua baile 1–0 i gcoinne [[Sheffield United]]. == Saol peareantra == Is mac é Matty leis an iarpheileadóir gairmiúil [[Stuart Cash]], agus is peileadóir leathghairmiúil é a dheartháir Adam. D’fhás Matty aníos in [[Iverni|Iver]]. Sula ndeachaigh sé le hacadamh Nottingham Forest, d’oibrigh Cash i mbrainse de Daniel. === Onóracha === ==== Aonair ==== * Imreoir an tséasúir [[Nottingham Forest]] 2019-2020 == Tagairtí == {{Reflist}} == Féach freisin == == Naisc sheachtracha == {{Síol-peileadóirsacair-en|Cash, Matty}} {{DEFAULTSORT:Cash, Matty}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1997]] o0cxlv9muidisox6jlhlg41clzijxfi 0 96561 1069892 990915 2022-08-05T04:17:47Z SeoMac 5102 WD, defsort, cata. wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Peileadóir proifisiúnta [[Sasana|Sasanach]] é '''Matthew Robert Targett''' (rugadh é 18 Meán Fómhair 1995) a imríonn mar [[Cosantóir|cúlaí clé]] do chlub [[Premier League]] [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]. Is féidir leis imirt mar [[Imreoir lár páirce|cliathánaí clé]] freisin. Cuireadh oiliúint ar Targett trí acadamh [[Southampton F.C|Southampton]] agus ainmníodh é mar ''Imreoir óg an tSéasúir'' in 2015 tar éis dó briseadh isteach ina scuad Premier League an séasúr sin, d’imir sé ar iasacht ina dhiaidh sin ag [[Fulham Football Club|Fulham]], ag imirt don fhoireann a bhuaigh cluiche cáilithe [[EFL Championship|Championship]] 2018. Rinne sé ionadaíocht ar [[Albain]] agus ar Shasana ag leibhéal idirnáisiúnta na n-óg freisin. == Gairm == === Southampton (2003-2019) === Rugadh Targett in [[Eastleigh]], [[Hampshire]], agus chuaigh sé isteach in acadamh Southampton ag ocht mbliana d’aois, tar éis dó a bheith á scabhtáil ag a fhoireann áitiúil<ref>{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20160524000119/http://www.saintsfc.co.uk/team/player-profile/matt-targett/33|teideal=FIRST TEAM PROFILES|dáta=2016-05-24|work=web.archive.org|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>.Ainmníodh é i scuad sinsearach lá clúiche den chéad uair an 24 Meán Fómhair 2013, agus níor úsáideadh é mar bhuaigh siad ar [[Bristol City]] 2–0 sa tríú babhta de [[EFL Cup|Chorn na Sraithe]]<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Matt Targett|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Matt_Targett&oldid=1003331421|journal=Wikipedia|date=2021-01-28|language=en}}</ref>. An 26 Aibreán 2014, ainmníodh é i gcluiche [[Premier League]] den chéad uair, agus é fágtha ar an mbinse mar bhuaigh Southampton 2–0 sa bhaile i gcoinne [[Everton Football Club|Everton]]<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/27084883|teideal=Southampton 2-0 Everton|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Ar 26 Lúnasa 2014, rinne Targett a chéad chluiche den chéad uair don cead foireann [[Southampton F.C|Southampton]] i gcluiche dara babhta de [[EFL Cup|Chorn na Sraithe]] ag [[Millwall F.C|Millwall]]. D'imir sé an cluiche ar fad, a bhuaigh Southampton 2–0<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/28847807|teideal=Millwall 0-2 Southampton|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Tháinig a chéad chuma eile an 23 Meán Fómhair i mbua 2-1 in aghaidh [[Arsenal Football Club|Arsenal]] sa bhabhta seo a leanas den chomórtas<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/29216769|teideal=Arsenal 1-2 Southampton|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Rinne sé a chéad chuma ar Premier League an 27 Meán Fómhair 2014, ag teacht in áit [[Dušan Tadić]] in am breise ag deireadh bua baile 2-1 ar [[Queens Park Rangers]]<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/29289926|teideal=Southampton 2-1 Queens Park Rangers|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>.Tháinig an chéad tús le Targett an 28 Nollaig, tarraingt 1-1 in aghaidh [[Chelsea Football Club|Chelsea]] ina raibh [[Ryan Bertrand]], an cúl chlé rialta, neamh-incháilithe trí bheith ar iasacht ón bhfoireann cuairte<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.theguardian.com/football/blog/2014/dec/28/chelsea-oscar-invention-matt-targett-southampton|teideal=Southampton 1-1 Chelsea: five talking points from St Mary’s {{!}} Jacob Steinberg|dáta=2014-12-28|language=en|work=the Guardian|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Ainmníodh é mar Imreoir óg an tSéasúir Southampton do 2014–15<ref>{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20160206201933/http://www.saintsfc.co.uk/news/article/20150521-matt-targett-southampton-young-player-of-the-year-2465239.aspx|teideal=SOUTHAMPTON FC {{!}} Matt Targett: Young Player of the Season award caps a memorable season|dáta=2016-02-06|work=web.archive.org|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>.An 4 Lúnasa 2017, shínigh Targett conradh nua cúig bliana le Southampton, ag leathnú a chuid fanacht sa chlub go samhradh 2022<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.skysports.com/football/news/11700/10974203/matt-targett-signs-new-five-year-deal-at-southampton.|teideal=Matt Targett signs new five-year deal at Southampton|language=en|work=Sky Sports|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. An 22 Eanáir 2018, chuaigh Targett le club [[EFL Championship|Championship]] [[Fulham Football Club|Fulham]] ar iasacht don chuid eile den séasúr<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/42773408|teideal=Fulham sign Saints' Targett on loan|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Scóráil sé a chéad sprioc i dtarrac 1-1 le [[Bolton Wanderers Football Club|Bolton Wanderers]] an 10 Feabhra<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/42927217|teideal=Bolton Wanderers 1-1 Fulham|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>.An 26 Bealtaine, bhuaigh sé agus a club ardú céime go dtí an [[Premier League]] nuair a bhuaigh Fulham ar [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]] 1–0 i gCluiche cáilithe Athimirt na Craoibhe, ag imirt an cluiche ar fad<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44178427|teideal=Aston Villa 0-1 Fulham|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Ina chluiche leathdheireanach do na Naoimh an 27 Aibreán 2019, tháinig Targett ar aghaidh ag leath ama d’[[Oriol Romeu]] agus scóráil sé an t-aon sprioc a bhí aige don chlub, i dtarraingt baile 3–3 le [[Bournemouth F.C|Bournemouth]]<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/47994866|teideal=Saints earn draw to secure safety|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. === Aston Villa (2019-) === An 1 Iúil 2019, shínigh Targett conradh le [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]], a fuair ardú céime go [[Premier League]] le déanaí<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.avfc.co.uk/News/2019/07/01/transfer-news-targett-arrives|teideal=Aston Villa Football Club {{!}} The official club website {{!}} AVFC|údar=Aston Villa Football Club|dáta=|work=Aston Villa Football Club|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Rinne sé a chéad chluiche an 27 Lúnasa i mbua dara babhta de [[EFL Cup|Chorn EFL]] 6-1 ar [[Crewe Alexandra]], cé nach raibh sé in ann tar an chéad 42 nóiméad den chluiche a imirt de bharr fhulaing sé gortú teannán na hioscaide<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.birminghammail.co.uk/sport/football/football-news/aston-villa-matt-targett-injury-16825300|teideal=New Aston Villa signing limps off with injury against Crewe|údar=Ashley Preece|dáta=2019-08-27|language=en|work=BirminghamLive|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. D'éirigh sé go tapa ón ngortú agus d'fhill sé ar ais chuig an scuad an 25 Meán Fómhair, i mbua 3-1 ag [[Brighton & Hove Albion]]<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/49736853|teideal=Aston Villa beat Brighton to advance|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref> sa chéad bhabhta eile. Ansin chuir sé a chéad tús Premier League do Villa trí lá ina dhiaidh sin i dtarraiceán baile 2-2 i gcoinne [[Burnley F.C|Burnley]]<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/football/2019/09/28/aston-villa-let-lead-slip-twice-against-burnley-stay-relegation/|teideal=Aston Villa let lead slip twice against Burnley to stay in relegation zone|údar=Adam Lanigan|dáta=2019-09-28|language=en-GB|work=The Telegraph|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>.Scóráil Targett a chéad sprioc d’Aston Villa an 19 Deireadh Fómhair, Í mbun í gcoinne Brighton 2-1 i b[[Villa Park|Páirc Villa]] sa cheathrú nóiméad d’am breise<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2019/oct/19/aston-villa-brighton-hove-albion-premier-league-match-report|teideal=Matt Targett scores late winner for Aston Villa against 10-man Brighton|údar=Paul Doyle at Villa Park|dáta=2019-10-19|language=en-GB|work=The Observer|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. == Gairm idirnáisiúnta == Rinne Targett ionadaíocht ar [[Albain]] ag leibhéal faoi-19 sular roghnaigh sé imirt do [[Sasana|Shasana]] faoi-19í i Meán Fómhair 2013<ref>{{Lua idirlín|url=https://web.archive.org/web/20150924114900/http://www.saintsfc.co.uk/news/article/chambers-and-targett-on-england-duty-1076250.aspx|teideal=Chambers and Targett on England duty|dáta=2015-09-24|work=web.archive.org|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. An 17 Samhain 2014, scóráil Targett a chéad sprioc ag leibhéal idirnáisiúnta i dtarraingt 1-1 in aghaidh na [[An Phortaingéil|Portaingéile]] do Shasana Faoi-20í, agus sprioc ina dhiaidh sin í pionóis<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.thefa.com/news/2014/nov/17/portugal-v-england-u20s-match-report|teideal=Brilliant England U20s hot from the spot in Portugal|údar=The Football Association|language=en|work=www.thefa.com|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Thosaigh Targett den chéad uair don taobh faoi-21 an 27 Márta 2015, ag tosú i mbua 1–0 i gcoinne [[An tSeic|Phoblacht na Seice]] i b[[Prág]]<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.theguardian.com/football/2015/mar/27/czech-republic-england-under-21s-friendly-match-report|teideal=Czech Republic Under-21s 0-1 England Under-21s {{!}} Friendly match report|dáta=2015-03-27|language=en|work=the Guardian|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. Bhí sé mar chuid den fhoireann a bhuaigh [[Toulon tournament|Comórtas Toulon]] 2016, an chéad bhua dá leithéid le 22 bliain<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.thefa.com/news/2016/may/29/france-toulon-final-report-280516|teideal=England Under-21s lift Toulon title after win over France|údar=The Football Association|language=en|work=www.thefa.com|dátarochtana=2021-01-29}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align: center" ! rowspan="2" |Club ! rowspan="2" |Séasúr ! colspan="3" |Sraith ! colspan="2" |[[FA Cup|Corn FA]] ! colspan="2" |Corn Sraith ! colspan="2" |Eíle ! colspan="2" |Iómlan |- !Roinn !Cúma !Cúlí !Cúma !Cúlí !Cúma !Cúma !Cúma !Cúlí !Cúma !Cúli |- | rowspan="7" |[[Southampton F.C|Southampton]] |2013–14<ref>{{soccerbase season|72639|2013|accessdate=26 May 2018}}</ref> |[[Premier League]] |0 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |— |0 |0 |- |2014–15<ref>{{soccerbase season|72639|2014|accessdate=26 September 2014}}</ref> |Premier League |6 |0 |2 |0 |4 |0 | colspan="2" |— |12 |0 |- |2015–16<ref>{{soccerbase season|72639|2015|accessdate=21 September 2015}}</ref> |Premier League |14 |0 |1 |0 |2 |0 |3 |0 |20 |0 |- |2016–17<ref>{{soccerbase season|72639|2016|accessdate=5 July 2017}}</ref> |Premier League |5 |0 |0 |0 |1 |0 |2 |0 |8 |0 |- |2017–18<ref name="SB17">{{soccerbase season|72639|2017|accessdate=12 May 2018}}</ref> |Premier League |2 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |— |2 |0 |- |2018–19<ref name="SB18">{{soccerbase season|72639|2018|accessdate=3 February 2019}}</ref> |Premier League |16 |1 |2 |0 |3 |0 | colspan="2" |— |21 |1 |- ! colspan="2" |Iómlan !43 !1 !5 !0 !10 !0 !5 !0 !63 !1 |- |[[Fulham Football Club|Fulham]] (loan) |2017–18<ref name="SB17" /> |[[EFL Championship|Championship]] |18 |1 | colspan="2" |— | colspan="2" |— |3 |0 |21 |1 |- | rowspan="3" |[[Aston Villa Football Club|Aston Villa]] |2019–20<ref>{{soccerbase season|72639|2019|accessdate=3 December 2019}}</ref> |Premier League |28 |1 |0 |0 |4 |1 | colspan="2" |— |32 |2 |- |2020–21<ref>{{soccerbase season|72639|2020|accessdate=23 October 2020}}</ref> |Premier League |15 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |— |15 |0 |- ! colspan="2" |Iómlan !43 !1 !0 !0 !4 !1 !0 !0 !47 !2 |- | colspan="3" |'''Iómlan gairm''' !104 !3 !5 !0 !14 !1 !8 !0 !131 !4 |} == Ónoir == ==== Southampton ==== * U21 Premier League Cup: 2014–15<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.southamptonfc.com/news/2015-04-20/report-southampton-21-blackburn-rovers-under21-premier-league-cup-final-second-leg|teideal=REPORT: Southampton 2-1 Blackburn Rovers (Under-21 Premier League Cup final second leg)|language=en|work=Southampton FC|dátarochtana=2021-01-29}}</ref> ==== Fulham ==== * EFL Championship play-offs: 2018<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44178427|teideal=Aston Villa 0-1 Fulham|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref> ==== Aston Villa ==== * EFL Cup Dara áit: 2019–20<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51601970|teideal=Man City win third Carabao Cup in a row|language=en-GB|work=BBC Sport|dátarochtana=2021-01-29}}</ref> ==== Sásana faoi-21í ==== * Toulon Tournament: 2016<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.thefa.com/news/2016/may/29/france-toulon-final-report-280516|teideal=England Under-21s lift Toulon title after win over France|údar=The Football Association|language=en|work=www.thefa.com|dátarochtana=2021-01-29}}</ref> == Tágartí == <references /> {{DEFAULTSORT:Targett, Matt}} [[Catagóir:Imreoirí sacair Shasana]] mqjuerzeq9buryntzh27hesqz1x3w0w 0 97553 1069887 1001558 2022-08-05T04:05:40Z SeoMac 5102 defsort wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Breitheamh]] Sasanach ba ea '''Sydney Templeman''', nó '''An Tiarna Templeman''' ([[3 Márta]] [[1920]] – [[4 Meitheamh]] [[2014]]). Chaith sé tréimhse fhada mar bhreitheamh <ref>{{Lua idirlín|url=https://www.independent.co.uk/news/obituaries/lord-templeman-law-lord-who-helped-fight-tax-avoidance-and-ruled-against-spycatcher-9547239.html|teideal=Lord Templeman: Law lord who helped fight tax avoidance and ruled|dáta=2014-06-18|language=en|work=The Independent|dátarochtana=2021-04-26}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/10892489/Lord-Templeman-obituary.html|teideal=Lord Templeman - obituary|work=www.telegraph.co.uk|dátarochtana=2021-04-26}}</ref> == Saol == Rinne Templeman tamall [[saighdiúir]]<nowiki/>eachta a dhéanamh, 1941-45, san [[An India|India]] agus [[Maenmar|Burma]]. Céimí de chuid [[Ollscoil Cambridge]] (Coláiste Naomh Eoin) glaodh chun Bharra Shasana agus na Breataine Bige air ag an Teampall Láir sa bhliain 1947 Bhain a chuid oibre leis an Seansaireacht den chuid is mó agus glaodh chun an Bharra Laistigh air sa bhliain 1964. Ba cheart go mbeadh aithne ag mic léinn agus dlíodóirí in Éirinn agus i ndlínsí dlí coiteann eile air, mar gheall ar an tréimhse fhada a chaith sé mar bhreitheamh (ar Ard-Chúirt Shasana agus na Breataine Bige, 1972 go 1978; ar an gCúirt Achomharc, 1978 go 1982 agus i dTeach na Tiarnaí, 1982 go 1994) agus líon mór na mbreithiúnas snasta a thug sé thar raon leathan cásanna. === Bás agus conpóid === D'éag An Tiarna Templeman agus é ceithre bliana is nócha d'aois, ar [[4 Meitheamh]] [[2014]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bailii.org/ew/cases/EWHC/Ch/2020/632.html|teideal=Goss-Custard & Anor v Templeman & Ors [2020] EWHC 632 (Ch) (19 March 2020)|údar=Validity of the last will of Lord Templeman|dáta=2020|work=www.bailii.org|dátarochtana=2021-04-26}}</ref> Rinne duine dá bheirt mhac agóid dhlíthiúil in aghaidh a uachta, ar an mbonn nach raibh cumas intinne aige é a dhéanamh. Cé nár leanadh ina chás féin an "riail órga" a leag an Tiarna Templeman síos sa bhliain 1975 chun díospóidí den sórt sin a sheachaint, dhiúltaigh An Ardchúirt don agóid sin ní ba luaithe i mbliana. == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Templeman, Sydney}} [[Catagóir:Breithiúna Sasanacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1920]] [[Catagóir:Básanna in 2014]] 0i26yu0bg2xz2gin94s4rmw3xbszkdt 0 97649 1069838 1053852 2022-08-04T20:48:16Z Marcas.oduinn 33120 /* Tiarnaí Chineál Aodha */h wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|thumb|Luath-dhreamanna peoples agus ríochtaí in Éirinn, c. 800]] [[Tríocha céad]] sna [[Connachta]] in Éirinn na [[meánaois]]e ba ea '''Cineál Aodha na hEachtaí''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Cenél Áeda na hEchtge'''<ref>[http://dil.ie/19558 Echtge] ar eDIL</ref>), ainmnithe as géag d'[[Uí Fiachrach Aidne|Uí Fhiachrach Aidhne]], iad féin ainmnithe as Aodh, uncail [[Guaire Aidne mac Colmáin|Ghuaire Aidhne mhic Colmáin]] (bás 663), [[ríthe na gConnacht|rí Chonnacht]]. Bhíodh ann na paróistí [[An Bheitheach]], [[Cill Bheaganta]], [[Cill Mhic Dhuach]], [[Cill Tartan]] agus [[Cill Tómais]] ([[Tobar Pheadair]]). Cruthaíodh as an tuath an chuid theas den [[barúntacht|bharúntacht]], [[Cill Tartan]]. Bhíodh an dá chlann, [[Uí Sheachnasaigh]] agus [[Uí Chathail]], i gceannas sa cheantar, go dtí gur díbríodh Uí Chathail Uí Sheachnasaigh. Bhí siadsan ina dtaoisigh ann go dtí 1691, agus mhair ceann na fine sa cheantar roimh meath na clainne san 18ú haois. <!-- chuig [[Uí Fiachrach Aidne]] féin: ''The Uí Fiachrach Aidne were originally kings of all [[Connacht]] (modern province of Connacht with all of [[Contae an Chláir]] and parts of [[Contae Luimnigh]] - see [[Tuamhain]]) by the late 8ú haois, they were largely reduced to their home territory, i.e. the area of the later Cill Mhic Dhuach diocese.--> [[Cenél Guaire]] is ea tríocha céad eile sa cheantar, ainmnithe as Guaire Aidne. Tá an focal Eachtach caomhnaithe sa logainm [[Sliabh Eachtaí]], atá in aice láimhe. == Tiarnaí Chineál Aodha == * [[Melaghlin Reagh Ua Seachnasaigh]], bás 1179 * [[Gilla na Naemh Crom Ó Seachnasaigh]], bás 1224 * [[Diarmaid Ó Seachnasaigh]], roimh 1533-tar éis 1544 * [[Ruaidhrí Gilla Dubh Ó Seachnasaigh]], roimh 1567-1569 * [[Diarmaid Riabach Ó Seachnasaigh]], 1569–1573 * [[Liam Ó Seachnasaigh]] * [[Dermot Ó Seachnasaigh]] * [[Roger Gilla Dubh Ó Seachnasaigh]] * [[Dermott Ó Seachnasaigh]] * [[Roger O'Shaughnessy|Roger O'Shaughnessey]] * [[William O'Shaughnessy]], 1673-1744 * [[Colman O'Shaughnessy]] * [[Roebuck O'Shaughnessey]] * [[Joseph O'Shaughnessey]] * [[Bartholomew O'Shaughnessey]] == Féach freisin == * [[Tríocha céad]] == Foinsí == * Paul MacCotter, ''Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions'', Four Courts Press, 2008, ll.&nbsp;144–145. {{ISBN|978-1-84682-098-4}} == Naisc sheachtracha == * [https://www.logainm.ie/1166726.aspx Sliabh Eachtaí], logainm.ie * [http://aughty.org/gaeilge.htm aughty.org] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Cenel Aeda Na Hechtge}} [[Catagóir:Uí Fhiachrach]] oayp5dha7yeyi5pyu3re6x0ccpiqvlf 0 97776 1069835 1053858 2022-08-04T20:45:31Z Marcas.oduinn 33120 /* Dhá Loch */Nasc wikitext text/x-wiki __NOTOC__ [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|Luath-dhreamanna agus ríochtaí in Éirinn, c. 800]] [[Tuath]] i g[[cúige Chonnacht]] le linn na [[meánaois]]é ba ea '''Dealbhna Thír Dhá Loch''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Delbhna Tír Dhá Locha'''). Ba bhall iad den mhuintir níos mó, na [[Delbna|Dealbhna]].<ref>{{ cite book | title = Foras Feasa ar Éirinn, imleabhar 8, lch. 297 | url = https://books.google.com/books?id=wujhAAAAMAAJ&q=dealbhna+sith+neannta&pg=PA297 | last1 = Céitinn | first1 = Seathrún | year= 1908 }}</ref> == Dhá Loch == Is iad an dá loch luaite in ainm na tuaithe ná ''[[Loch Coirib|Loch nOirbsean]]'' agus [[Cuan na Gaillimhe|Loch Lorgain]] (.i. Cuan na Gaillimhe). Bhí na tailte go léir eatarthu, a bheag nó a mhór, faoi smacht na nDealbhna. Roinntí an tuath ina dá leath: Gnó Mór, agus ann na paróistí dlí níos deireanaí [[Cill Chuimín]] agus [[Cill Aithnín]]; agus Gnó Beag, agus ann na paróistí [[Ráthún]] agus [[Maigh Cuilinn]]. Cruthaíodh an barúntacht [[Maigh Cuilinn]] as na paróistí úd tar éis [[ionradh na Normannach ar Éirinn]]. Is iad na príomhghnéithe tíre idir Gnó Mór agus Gnó Beag ná [[Loch Lónáin]] (taobh ó thuaidh den sráidbhaile Maigh Cuilinn) agus [[Abhainn na hAille]] (idir [[An Spidéal]] agus [[Indreabháin]]).<ref>{{ cite book | title=The Book of Rights | url=https://books.google.com/books?id=CPQ9AAAAcAAJ&q=dealbhna+cuile+fabhair&pg=PA105 | last=Ó Donnabháin | first=Seán | year=1847 | pages = 105 }}</ref> == Rítheaghlaigh == Bhíodh ríthe Ghnó Mhóir ina [[ríthe Éireann|ríthe ruire]] Dhealbhna Thír Dhá Loch féin. Ghlacadar an sloinne Mac Con Raoi. Glac ríthe Ghnó Bhig an sloinne Ó hÉanaí, Díbríodh siar an dá rítheaghlach ag clann [[Uí Fhlaithbheartaigh]], a tháinig i gceannas ar a gcuid tailte idir an dá loch. Lonnaigh Mhic Con Raoi arís ag [[Baile Conraoi]] (ainmnithe astu) i g[[Conamara]] le feadh ''Streamstown Bay'' gar den [[An Clochán|Chlochán]]. Bhunaigh siad [[Baile Conraoi]] eile i m[[Baile Uí Bheacháin]], [[Contae an Chláir]]. Measadh gur mhór-ríthe mara na gConnacht iad Mhic Con Raoi, agus iad eile ná na clanna [[Uí Mháille]], [[Uí Dhubhda]] agus [[Uí Fhlaithbheartaigh]]. == Féach freisin== * [[Uí Fiachrach Aidne]] * [[Clann Fhergail]] * [[Muintir Murchada]] * [[Senchineoil]] * [[Soghain]] * [[Trícha Máenmaige]] * [[Uí Díarmata]] * [[Cóiced Ol nEchmacht]] * [[Síol Anmchadha]] * [[Iar Connacht]] * [[Maigh Seóla]] * [[Cenél Áeda na hEchtge]] == Foinsí == * Paul MacCotter, ''Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions'', Four Courts Press, 2008, ll.&nbsp;140–141. {{ISBN|978-1-84682-098-4}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Delbhna Tir Dha Locha}} [[Catagóir:Cúige Chonnacht]] 8kfokdj9u598jzboieul25ozlqs6xbe 1069837 1069835 2022-08-04T20:47:40Z Marcas.oduinn 33120 /* Rítheaghlaigh */Nasc wikitext text/x-wiki __NOTOC__ [[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|Luath-dhreamanna agus ríochtaí in Éirinn, c. 800]] [[Tuath]] i g[[cúige Chonnacht]] le linn na [[meánaois]]é ba ea '''Dealbhna Thír Dhá Loch''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Delbhna Tír Dhá Locha'''). Ba bhall iad den mhuintir níos mó, na [[Delbna|Dealbhna]].<ref>{{ cite book | title = Foras Feasa ar Éirinn, imleabhar 8, lch. 297 | url = https://books.google.com/books?id=wujhAAAAMAAJ&q=dealbhna+sith+neannta&pg=PA297 | last1 = Céitinn | first1 = Seathrún | year= 1908 }}</ref> == Dhá Loch == Is iad an dá loch luaite in ainm na tuaithe ná ''[[Loch Coirib|Loch nOirbsean]]'' agus [[Cuan na Gaillimhe|Loch Lorgain]] (.i. Cuan na Gaillimhe). Bhí na tailte go léir eatarthu, a bheag nó a mhór, faoi smacht na nDealbhna. Roinntí an tuath ina dá leath: Gnó Mór, agus ann na paróistí dlí níos deireanaí [[Cill Chuimín]] agus [[Cill Aithnín]]; agus Gnó Beag, agus ann na paróistí [[Ráthún]] agus [[Maigh Cuilinn]]. Cruthaíodh an barúntacht [[Maigh Cuilinn]] as na paróistí úd tar éis [[ionradh na Normannach ar Éirinn]]. Is iad na príomhghnéithe tíre idir Gnó Mór agus Gnó Beag ná [[Loch Lónáin]] (taobh ó thuaidh den sráidbhaile Maigh Cuilinn) agus [[Abhainn na hAille]] (idir [[An Spidéal]] agus [[Indreabháin]]).<ref>{{ cite book | title=The Book of Rights | url=https://books.google.com/books?id=CPQ9AAAAcAAJ&q=dealbhna+cuile+fabhair&pg=PA105 | last=Ó Donnabháin | first=Seán | year=1847 | pages = 105 }}</ref> == Rítheaghlaigh == Bhíodh ríthe Ghnó Mhóir ina [[ríthe Éireann|ríthe ruire]] Dhealbhna Thír Dhá Loch féin. Ghlacadar an sloinne Mac Con Raoi. Glac ríthe Ghnó Bhig an sloinne Ó hÉanaí, Díbríodh siar an dá rítheaghlach ag clann [[Uí Fhlaithbheartaigh]], a tháinig i gceannas ar a gcuid tailte idir an dá loch. Lonnaigh Mhic Con Raoi arís ag [[Baile Conraoi]] (ainmnithe astu) i g[[Conamara]] le feadh ''Streamstown Bay'' gar den [[An Clochán|Chlochán]]. Bhunaigh siad Baile Conraoi eile i m[[Baile Uí Bheacháin]], [[Contae an Chláir]]. Measadh gur mhór-ríthe mara na gConnacht iad Mhic Con Raoi, agus iad eile ná na clanna [[Uí Mháille]], [[Uí Dhubhda]] agus [[Uí Fhlaithbheartaigh]]. == Féach freisin== * [[Uí Fiachrach Aidne]] * [[Clann Fhergail]] * [[Muintir Murchada]] * [[Senchineoil]] * [[Soghain]] * [[Trícha Máenmaige]] * [[Uí Díarmata]] * [[Cóiced Ol nEchmacht]] * [[Síol Anmchadha]] * [[Iar Connacht]] * [[Maigh Seóla]] * [[Cenél Áeda na hEchtge]] == Foinsí == * Paul MacCotter, ''Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions'', Four Courts Press, 2008, ll.&nbsp;140–141. {{ISBN|978-1-84682-098-4}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Delbhna Tir Dha Locha}} [[Catagóir:Cúige Chonnacht]] 7vkuj8cckx3n8jtq02emenge9mwstyj 0 98945 1069883 1031469 2022-08-05T03:59:52Z SeoMac 5102 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}Scríbhneoir [[Ficsean eolaíochta|ficsin eolaíochta]] ó na Stáit Aontaithe ab ea '''Franklin Patrick Herbert Óg''', nó '''Frank Herbert''' mar a shíníodh sé a chuid saothar. Rugadh in Tacoma, stát Washington, ar an 8ú lá de Mhí Dheireadh Fómhair sa bhliain 1920, agus shíothlaigh sé ar an 11ú lá d'Fheabhra sa bhliain 1986 i Madison, stát Wisconsin. Is é an saothar is tábhachtaí a tháinig óna pheann ná an t-úrscéal úd ''Dune'' ("An Dumhach") agus an tsraith úrscéalta a scríobh sé le scéal na Dumhcha a leanúint. Foilsíodh an chéad úrscéal sa tsraith faoi chlúdach leabhair sa bhliain 1965, ach roimhe sin féin bhí sé le léamh san iris chlúiteach ficsin eolaíochta úd ''Analog''. Tá imeachtaí an úrscéil úd ''Dune'' suite ar Arrakis, pláinéad gainimh a bhfuil "spíosra" rúndiamhair le fáil air. Is iad na péisteanna millteanacha a chónaíonn i ndoimhneacht na bhfásach gainimh a sholáthraíonn an spíosra, agus a lán airíonna éagsúla ag baint leis a tharraingíonn súil an réaltra go léir air. Teastaíonn an spíosra go géar ó eitleoirí na spásbhád idir-réaltach, ós rud é go gcaithfidh siad a bheith meabhrach ar thoisí uile na hollchruinne, agus iad ag ithe an spíosra leis an meabhraíocht seo a bhaint amach. Thairis sin áfach cuireann an spíosra fad le do shaol. Is iad an dá theaghlach uasal úd - muintir Atreides agus muintir Harkonnen - atá ag iarraidh teacht i seilbh Arrakis agus an spíosra. Thairis sin áfach tá Siúracha Bene Gesserit, cineál ord spioradálta do mhná, ag iarraidh a ladal féin a chur sna himeachtaí. Is é Paul Atreides atá i gcroílár an scéil - fear óg de mhuintir Atreides agus na Siúracha ag iarraidh é a iompú ina Kwisatz Haderach, sórt meisias a bhfuil i ndán dó an réaltra go léir a tharrtháil agus a rialú. Gné eile den scéal iad na ''Fremen'', muintir an fhásaigh a chuirfeadh na hArabaigh i gcuimhne duit. Tugann siad Muad'Dib ar Paul, nó sin é an t-ainm atá acu ar Mheisias. Le fírinne ba iad na Siúracha a scaip an finscéal meisiasach ina measc ar dtús, nó is cuid dá n-obair scéalaíocht den chineál sin a chur ag imeacht ar phláinéid phrimitíbheacha ar mhaithe leo féin. Siúr de chuid Bene Gesserit í máthair Paul, Jessica, agus í in ann teacht i dtír ar an seanchas seo le tearmann a fháil i measc na bhFremen di féin agus dá mac. == Féach freisin == * [[Ficsean eolaíochta]] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Herbert, Frank}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1920]] [[Catagóir:Básanna i 1986]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Meiriceánacha]] [[Catagóir:Scríbhneoirí ficsin]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta]] pned583rr0kek1ee4fo0pje71zwpomr 0 99606 1069897 1018123 2022-08-05T08:06:05Z Marcas.oduinn 33120 /* Teaghlach */Naisc wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}Staraí Éireannach ba ea '''Hubert Thomas Knox''' [[Royal Irish Academy|MRIA]] [[Royal Society of Antiquaries of Ireland|FRSAI]] (1845–1921). == Teaghlach == An tríú mac ba ea é le Charles Knox as Baile an Róba,<ref name="matb"/><ref name="histbal"/> a bhí ina [[Ard-Sirriam Mhaigh Eo]] sa bhliain 1860 agus coirnéal i Mílíste Thuaisceart Mhaigh Eo. Lady Louisa Browne, deirfiúr [[George Browne, 3ú Marcas Sligigh]], ba ea a mháthair. Bhí a dheartháir is sine, Charles Howe Cuff Knox, ina Ard-Sirriam Mhaigh Eo sa bhliain 1873, coirnéal sa 3ú cathlán desna Fiannóglaigh Chonnacht agus captaen an 8ú Hussars.<ref name="histbal"/> [[James Cuffe, 1d Bharún Thír Amhlaidh]] ba ea a shin-seanathair. == Gairm bheatha == Cuireadh oideachas air ag [[Windlesham House School]] agus [[Harrow School]].<ref>{{cite book |title=Muster Roll. Windlesham House, Brighton. A.D. 1837 to 1902 |last=Malden |first=Henry C. |publisher=H. & C. Treacher |year=1902 |edition=2nd |location=Brighton}}</ref> Rinne sé Dlí ag [[Middle Temple]] ag tosú sa bhliain 1863 agus glacadh leis mar abhcóide sa bhliain 1868. Bhí sé ar feadh scaithimh sa [[Indian Civil Service]] ag [[Visakhapatnam]],<ref name="matb"/> agus freisin sa [[Nilgiris district]]. Scríobh sé roinnt leabhar fair stair na hÉireann. Toghadh é mar comhalta an [[Royal Society of Antiquaries of Ireland]] sa bhliain 1896.<ref name="jrsai"/> == Saothair == * ''The De Burgo clans of Galway'', ''Journal of the [[Galway Archaeological and Historical Society]]'', imleabhar one, ii; ''The manor of Admekin (Headford) in the thirteenth century'', iii, 1900–01 * ''Notes on the Early History of the Dioceses of Tuam, Killala and Achonry'', 1904. * ''The History of Mayo to the Close of the Sixteenth Century'', 1908. == Naisc sheachtracha == * https://web.archive.org/web/20101129221317/http://shrule.com/_shrule/_display.php?pid=751 * http://www.gahs.info/journal5.htm#01 == Tagairtí == {{reflist|refs= <ref name="matb">{{cite Men-at-the-Bar|name=Knox, Hubert Thomas|page=261}}</ref> <ref name="histbal">{{lua idirlín web |url=http://www.historicalballinrobe.com/page_id__25_path__0p2p.aspx |teideal=Cranmore House (ruin) |work=Historical Ballinrobe |dátarochtana=2011-04-18}}</ref> <ref name="jrsai">{{cite journal|jstor=25508319 |journal=The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland |title=Proceedings (Second General Meeting) |series=5ú Sraith |volume=6 |number=2 |page=186 |date=Iúil 1896}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Knox, Hubert T.}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] fc7kif5uxlrdvq33ix0w5ok4iimdhwz 1069898 1069897 2022-08-05T08:07:53Z Marcas.oduinn 33120 /* Naisc sheachtracha */Nasc wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}Staraí Éireannach ba ea '''Hubert Thomas Knox''' [[Royal Irish Academy|MRIA]] [[Royal Society of Antiquaries of Ireland|FRSAI]] (1845–1921). == Teaghlach == An tríú mac ba ea é le Charles Knox as Baile an Róba,<ref name="matb"/><ref name="histbal"/> a bhí ina [[Ard-Sirriam Mhaigh Eo]] sa bhliain 1860 agus coirnéal i Mílíste Thuaisceart Mhaigh Eo. Lady Louisa Browne, deirfiúr [[George Browne, 3ú Marcas Sligigh]], ba ea a mháthair. Bhí a dheartháir is sine, Charles Howe Cuff Knox, ina Ard-Sirriam Mhaigh Eo sa bhliain 1873, coirnéal sa 3ú cathlán desna Fiannóglaigh Chonnacht agus captaen an 8ú Hussars.<ref name="histbal"/> [[James Cuffe, 1d Bharún Thír Amhlaidh]] ba ea a shin-seanathair. == Gairm bheatha == Cuireadh oideachas air ag [[Windlesham House School]] agus [[Harrow School]].<ref>{{cite book |title=Muster Roll. Windlesham House, Brighton. A.D. 1837 to 1902 |last=Malden |first=Henry C. |publisher=H. & C. Treacher |year=1902 |edition=2nd |location=Brighton}}</ref> Rinne sé Dlí ag [[Middle Temple]] ag tosú sa bhliain 1863 agus glacadh leis mar abhcóide sa bhliain 1868. Bhí sé ar feadh scaithimh sa [[Indian Civil Service]] ag [[Visakhapatnam]],<ref name="matb"/> agus freisin sa [[Nilgiris district]]. Scríobh sé roinnt leabhar fair stair na hÉireann. Toghadh é mar comhalta an [[Royal Society of Antiquaries of Ireland]] sa bhliain 1896.<ref name="jrsai"/> == Saothair == * ''The De Burgo clans of Galway'', ''Journal of the [[Galway Archaeological and Historical Society]]'', imleabhar one, ii; ''The manor of Admekin (Headford) in the thirteenth century'', iii, 1900–01 * ''Notes on the Early History of the Dioceses of Tuam, Killala and Achonry'', 1904. * ''The History of Mayo to the Close of the Sixteenth Century'', 1908. == Naisc sheachtracha == * ''[https://web.archive.org/web/20101129221317/http://shrule.com/_shrule/_display.php?pid=751 The History of Mayo to the Close of the Sixteenth Century]'' via archive.org == Tagairtí == {{reflist|refs= <ref name="matb">{{cite Men-at-the-Bar|name=Knox, Hubert Thomas|page=261}}</ref> <ref name="histbal">{{lua idirlín web |url=http://www.historicalballinrobe.com/page_id__25_path__0p2p.aspx |teideal=Cranmore House (ruin) |work=Historical Ballinrobe |dátarochtana=2011-04-18}}</ref> <ref name="jrsai">{{cite journal|jstor=25508319 |journal=The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland |title=Proceedings (Second General Meeting) |series=5ú Sraith |volume=6 |number=2 |page=186 |date=Iúil 1896}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Knox, Hubert T.}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] k6ser1sysl729rfaqopljm1tu5vq82e 0 99740 1069745 1018657 2022-08-04T13:28:16Z Kevin Scannell 340 foirgneamh níos fearr ná baile wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}} Bhí '''Mainistir na hInse''' ([[An Béarla|Béarla]]: ''Ennis Frirary'' nó ''Abbey'') mar mhainistir Proinsiasach in [[Inis (baile)|Inis]], [[Contae an Chláir]], [[Éire]]. Bhunaigh an ríshliocht rialaithe Ua Briain í, i lár an 13ú haois agus thug siad a dtacaíocht dí don chuid is mó dá shaol. [[Catagóir:Contae an Chláir]] [[Catagóir:Mainistreacha na hÉireann]] [[Catagóir:Proinsiasach]] i449dpxt28wc4xu8xbczt0njcwf5ffd 1069746 1069745 2022-08-04T13:30:55Z Kevin Scannell 340 gramadach wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}} Ba mhainistir Phroinsiasach in [[Inis (baile)|Inis]], [[Contae an Chláir]] í '''Mainistir na hInse''' ([[An Béarla|Béarla]]: ''Ennis Friary'' nó ''Ennis Abbey''). Bhunaigh ríshliocht rialaithe Ua Briain í, i lár na 13ú haoise agus thug siad a dtacaíocht di don chuid is mó dá shaol. [[Catagóir:Contae an Chláir]] [[Catagóir:Mainistreacha na hÉireann]] [[Catagóir:Proinsiasach]] bsoegisdvh2a9sx9vzvxfoldikh03ul 1069747 1069746 2022-08-04T13:31:26Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}} Ba mhainistir Phroinsiasach in [[Inis (baile)|Inis]], [[Contae an Chláir]] í '''Mainistir na hInse''' ([[An Béarla|Béarla]]: ''Ennis Friary'' nó ''Ennis Abbey''). Bhunaigh ríshliocht rialaithe Ua Briain í, i lár na 13ú haoise agus thug siad a dtacaíocht di don chuid is mó dá saol. [[Catagóir:Contae an Chláir]] [[Catagóir:Mainistreacha na hÉireann]] [[Catagóir:Proinsiasach]] f0imdz39r4pxh8ikedxa7860tnm8sq9 0 99769 1069814 1022415 2022-08-04T19:45:41Z SeoMac 5102 defsort wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}[[Uachtarán]] ar an g[[An Chipir|Cipir]] idir 1993 agus 2003 ab ea '''Glafkos Clerides''' ([[An Ghréigis|Gréigis]]: Γλαύκος Ιωάννου Κληρίδης; [[24 Aibreán]] [[1919]] – [[15 Samhain]] [[2013]]). == Saol == Rugadh Glafkos Clerides in Nicosia. Bhí Clerides in [[Aerfhórsa Ríoga na Breataine]] le linn an [[Dara Cogadh Domhanda]]. Chaith sé na blianta 1942 go 1945 mar phríosúnach cogaidh sa [[An Ghearmáin|Ghearmáin]].<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/4282620901762201|teideal=Glafkos Clerides|údar=Scoil Dlí, COBÁC|dátarochtana=2021}}</ref> Tar éis dó staidéar a dhéanamh ar an dlí i gColáiste an Rí, Londain, glaodh air mar [[abhcóide]] de chuid [[Ósta Gray]] sa bhliain 1948. Ar ais sa Chipir, bhíodh chun tosaigh mar [[abhcóide]] cosanta i gcásanna in éadan bhall de chuid EOKA, eagraíocht treallchogaíochta Ghréagaigh na Cipire (a raibh Clerides féin ina bhall di). Mar sin chas sé ar a sheanchara [[Rauf Denktaş (ceannaire ar Phobal Turcach na Cipire)|Rauf Denktaş]], a bhí ina cheannaire ar an [[An Chipir Thuaidh|TRNC]] ar feadh blianta fada ina dhiaidh sin.<ref name=":0" /> Bhain an Chipir a [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleáchas]] amach sa bhliain 1960 agus bhí páirt thábhachtach ag Clerides sna himeachtaí ag an am; chuir sé [[Bunreacht (dlí)|bunreacht]] na tíre i dtoll a chéile,. Ina dhiaidh sin, rinneadh Uachtarán Theach na nIonadaithe de (1960-1976). Bhí sé ina Uachtarán gníomhach ar an bPoblacht ar feadh tamaill sa bhliain 1974, sular tháinig an t[[Ardeaspag Makarios]] i réim an athuair. An t-am ar fad a bhí sé ina Uachtarán ar Theach na nIonadaithe, bhí ról ríthábhachtach ag Clerides i mbun idirbheartaíochta le [[An Chipir Thuaidh|pobal Turcach na Cipire]] agus leis na [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|Briotanaigh]].<ref name=":0" /> I gcaitheamh an dá théarma a chaith sé mar Uachtarán na Poblachta, rinneadh an bhunobair le haghaidh aontachas na Cipire leis an Aontas Eorpach. Mar sin féin, chaill sé toghchán na huachtaránachta sa bhliain 2003, go pointe áirithe toisc gur thacaigh sé leis an bPlean Annan le haghaidh na Cipire, ar diúltaíodh dó sa bhliain 2004 ag na toghthóirí sa chuid de Phoblacht na Cipire nach raibh faoi smacht na Tuirce.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[:Catagóir:Polaiteoirí na Cipire|Polaiteoirí na Cipire]] *[[An Chipir Thuaidh]] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Clerides, Glafkos}} [[Catagóir:Polaiteoirí na Cipire]] [[Catagóir:Daoine Gréagacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] [[Catagóir:Básanna in 2013]] 02hax20n6xrezgcn4xhkqf2tm2ks13n 0 99824 1069895 1047628 2022-08-05T08:03:33Z Marcas.oduinn 33120 /* Sanas */Nasc wikitext text/x-wiki I [[miotaseolaíocht na nGael]], bandia coimhdeachta [[Dál gCais|Dhál Chais]] ba ea '''Aoibheall''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Aibell'''). [[Bean sí]] as tuaisceart na [[Mumhain|Mumhan]] ba ea i, agus cistí uirthi ar Charraig Liath, cnoc suite os cionn na [[Sionainn]]e tuairim is dhá mhíle taobh ó thuaidh de [[Cill Dalua|Chill Dalua]].<ref>Donal O'Sullivan, "Songs of the Irish," lch. 127.</ref><ref name="ellis">{{Citation |last=Ellis |first=Peter Berresford |author-link=Peter Berresford Ellis |title=A Dictionary of Irish Mythology |publisher=[[Oxford University Press]] |place=Oxford |year=1987 |page=24 |isbn=978-0-19-282871-2}}</ref> Bhí leannán ag Aoibheall darbh ainm Dubhlainn Ua hArtagáin. Bhí [[cláirseach]] dhraíochta aici, agus deirtí go bhfaighfí bás dá gcloisfí a chuid ceoil.<ref name="ellis"/><ref name="Matson">Matson, Gienna: ''Celtic Mythology A to Z'', lch. 1. Chelsea House, 2004. {{ISBN|978-1-60413-413-1}}</ref> == Sanas == D'fhéadfadh é go bhfuil an t-ainm fréamhaithe ón bhfocal ''aoibh(inn)''.<ref name="ellis" /><ref>[[James MacKillop]], ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, lch. 3</ref> De rogha ar sin, b'fhéidir go bhfuil sé fréamhaithe ón [[Prótai-Cheiltis]] *''Oibel-ā'', "tine ar lasadh", le ciall "díograis".<ref>[http://www.wales.ac.uk/documents/external/cawcs/PCl-MoE.pdf PCl-MoE], [http://www.wales.ac.uk/documents/external/cawcs/MoE-PCl.pdf MoE-PCl] {{lua idirlín |url=http://www.indo-european.nl/cgi-bin/query.cgi?root=leiden&basename=%5Cdata%5Cie%5Cceltic |teideal= Cóip i gcartlann |dátarochtana=2005-07-08 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060211181501/http://www.indo-european.nl/cgi-bin/query.cgi?root=leiden&basename=%5Cdata%5Cie%5Cceltic |archive-date=11ú Feabhra 2006}}</ref><ref name="Matson"/> Is dócha gurb ionann é *''Oebla'' as [[Breatnais]] . == Le feiceáil == ===''An Buachaill Caol Dubh''=== Sa dán ''[[An Buachaill Caol Dubh]]'' le [[Seán Ó Seanacháin]] song, taispeáineann Aoibheal í féin dó agus a dá chara, pótaire. Sa rann deireanach, geallann Aoibheall céad fear don chara dá bhfágfadh sé an file. Freagraíonn seisean nach dtréigfidh sé choíche a chairde. Admhaíonn Ó Seanacháin dá bharr nach mbainfidh sé choíche an lámh in uachtar ar a andúil. ===Lady Gregory=== Insíonn [[Lady Gregory]] scéal faoi Aoibheall in am [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]]. Tá sí ag iarraidh cosc a chur ar a leannán, Dubhlaing ua hArtagáin, dul ag troid ann i dteannta le Murchadh mac [[Brian Bóramha|Briain Bóramha]]. In ainneoin sin, téann sé agus maraítear é. <ref>[[Lady Gregory]], [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/gafm/gafm16.htm "Gods and Fighting Men," Cuid I, Leabhar IV] ar [http://www.sacred-texts.com/ sacred-texts.com]</ref> ===''Cúirt an Mheán Oíche''=== {{príomhalt|Cúirt an Mheán Oíche}} Feictear Aoibheall go suntasach sa dán grinn den 18ú haois, ''Cúirt An Mheán Oíche'' le [[Brian Mac Giolla Meidhre]]. Is ise an breitheamh i gcás an fhile. Tugann Aoibheall an breithiúnas gur gá gach fear tuata pósadh roimh 21 bliain d'aois. == Féach freisin == * [[Clíodhna]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Dál gCais]] [[Catagóir:Bandéithe na nGael]] 3sxrkqn7bnw97vwesabqrp8874d9os8 1069896 1069895 2022-08-05T08:04:07Z Marcas.oduinn 33120 /* Lady Gregory */Nasc wikitext text/x-wiki I [[miotaseolaíocht na nGael]], bandia coimhdeachta [[Dál gCais|Dhál Chais]] ba ea '''Aoibheall''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Aibell'''). [[Bean sí]] as tuaisceart na [[Mumhain|Mumhan]] ba ea i, agus cistí uirthi ar Charraig Liath, cnoc suite os cionn na [[Sionainn]]e tuairim is dhá mhíle taobh ó thuaidh de [[Cill Dalua|Chill Dalua]].<ref>Donal O'Sullivan, "Songs of the Irish," lch. 127.</ref><ref name="ellis">{{Citation |last=Ellis |first=Peter Berresford |author-link=Peter Berresford Ellis |title=A Dictionary of Irish Mythology |publisher=[[Oxford University Press]] |place=Oxford |year=1987 |page=24 |isbn=978-0-19-282871-2}}</ref> Bhí leannán ag Aoibheall darbh ainm Dubhlainn Ua hArtagáin. Bhí [[cláirseach]] dhraíochta aici, agus deirtí go bhfaighfí bás dá gcloisfí a chuid ceoil.<ref name="ellis"/><ref name="Matson">Matson, Gienna: ''Celtic Mythology A to Z'', lch. 1. Chelsea House, 2004. {{ISBN|978-1-60413-413-1}}</ref> == Sanas == D'fhéadfadh é go bhfuil an t-ainm fréamhaithe ón bhfocal ''aoibh(inn)''.<ref name="ellis" /><ref>[[James MacKillop]], ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, lch. 3</ref> De rogha ar sin, b'fhéidir go bhfuil sé fréamhaithe ón [[Prótai-Cheiltis]] *''Oibel-ā'', "tine ar lasadh", le ciall "díograis".<ref>[http://www.wales.ac.uk/documents/external/cawcs/PCl-MoE.pdf PCl-MoE], [http://www.wales.ac.uk/documents/external/cawcs/MoE-PCl.pdf MoE-PCl] {{lua idirlín |url=http://www.indo-european.nl/cgi-bin/query.cgi?root=leiden&basename=%5Cdata%5Cie%5Cceltic |teideal= Cóip i gcartlann |dátarochtana=2005-07-08 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060211181501/http://www.indo-european.nl/cgi-bin/query.cgi?root=leiden&basename=%5Cdata%5Cie%5Cceltic |archive-date=11ú Feabhra 2006}}</ref><ref name="Matson"/> Is dócha gurb ionann é *''Oebla'' as [[Breatnais]] . == Le feiceáil == ===''An Buachaill Caol Dubh''=== Sa dán ''[[An Buachaill Caol Dubh]]'' le [[Seán Ó Seanacháin]] song, taispeáineann Aoibheal í féin dó agus a dá chara, pótaire. Sa rann deireanach, geallann Aoibheall céad fear don chara dá bhfágfadh sé an file. Freagraíonn seisean nach dtréigfidh sé choíche a chairde. Admhaíonn Ó Seanacháin dá bharr nach mbainfidh sé choíche an lámh in uachtar ar a andúil. ===Lady Gregory=== Insíonn [[Lady Gregory]] scéal faoi Aoibheall in am [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]]. Tá sí ag iarraidh cosc a chur ar a leannán, Dubhlaing ua hArtagáin, dul ag troid ann i dteannta le Murchadh mac [[Brian Bóramha|Briain Bóramha]]. In ainneoin sin, téann sé agus maraítear é. <ref>[[Lady Gregory]], "Gods and Fighting Men," [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/gafm/gafm16.htm Cuid I, Leabhar IV] ar [http://www.sacred-texts.com/ sacred-texts.com]</ref> ===''Cúirt an Mheán Oíche''=== {{príomhalt|Cúirt an Mheán Oíche}} Feictear Aoibheall go suntasach sa dán grinn den 18ú haois, ''Cúirt An Mheán Oíche'' le [[Brian Mac Giolla Meidhre]]. Is ise an breitheamh i gcás an fhile. Tugann Aoibheall an breithiúnas gur gá gach fear tuata pósadh roimh 21 bliain d'aois. == Féach freisin == * [[Clíodhna]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Dál gCais]] [[Catagóir:Bandéithe na nGael]] ncdh5vrgmtu3c8v00a0xtizvulyqehz 0 99943 1069894 1020391 2022-08-05T08:00:48Z Marcas.oduinn 33120 /* Foinsí */Nasc wikitext text/x-wiki San [[an Fhiannaíocht|Fhiannaíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael]], [[draoi]] agus seanathair [[Fionn mac Cumhaill|Fhionn mac Cumhaill]] ar thaobh a mháthar ba ea '''Tadhg mac Nuadha'''. Ní léir é arbh é a athair [[Ardrí na hÉireann]], [[Nuadha Neacht]]; an [[dia]], [[Nuadha]] Airgeadlámh na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]]; nó pearsa eile. Bhí cónaí ar Thadhg ar [[Cnoc Alúine|Chnoc Alúine]]. Bhí iníon le Tadhg darbh ainm [[Muirne]], a raibh a lán fear sa tóir uirthi, [[Cumall|Cumhall]], ceannaire na [[fianna|bhfian]] ina measc. Dhiúltaigh de cách, ámh, óir go bhfaca i dtuar go gcaillfeadh sé a áit dúchais dá bpósfadh sí. D'fhuadaigh Cumhall Muirne, dá bharr rinne Tadhg achainí ar an Ardrí, [[Conn Céadchathach]], a eisreachtaigh é agus a chuaigh ar a thóir. Maraíodh Cumhall i g[[Cath Chnucha]] ag [[Goll mac Morna]], a tháinig ina ionad mar cheannaire na bhFiann, ach bhí Muirne torrach chéanna féin. Diúltaigh Tadhg í agus d'ordaigh sé a mhuintir í a dhó, ach chuir Conn cosc ar seo agus chuir sé Muirne faoi chosaint comhghuaillí dá chuid. Rugadh agus tugadh Fionn mac Mhuirne faoi cheilt, agus d'éirigh sé ina cheannaire na bhFiann in ionad Ghoill agus é fásta. D'éiligh sé éiric as Tadhg i gcoir bhás a athar, ag bagairt cogaidh nó comhrac aonair dá ndiúltófaí é. Thairg Tadhg dó a áit chónaithe ar chnoc Alúin, agus ghlac Fionn leis seo. Bhí iníon eile ag Tadhg, [[Uirne]], a ndearnadh cú di ag banríon [[Dál nAraidi|Dhál Araí]], agus thug sé cúpla cú ar an saol, [[Bran agus Sceólang]]. == Foinsí == * [[Tom Peete Cross|T. P. Cross]] & C. H. Slover (eag.) (1936), ''Ancient Irish Tales'' * [[James MacKillop]] (1998), ''Dictionary of Celtic Mythology'' * {{cite journal |last=Chadbourne |first=Kate |title=The Beagle's Cry: Dogs in the Finn Ballads and Tales |journal=Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium |date=1996 |volume=16/17 |pages=1-14 |url=https://www.jstor.org/stable/20557312 |access-date= 19ú Márta, 2021}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Tadg Mac Nuadat}} [[Catagóir:An Fhiannaíocht]] [[Catagóir:Draoithe]] {{An Fhiannaíocht}} tl9jkriffwh4bldf7irxj2ovwmb07n9 0 100753 1069820 1054067 2022-08-04T19:51:20Z SeoMac 5102 defsort wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Bhí '''Oleg Vladimirovich Penkovsky''' ([[An Rúisis|Rúisis]]: ''Олег Владимирович Пеньковский''), leis an gcódainm HERO, ina choirnéal Sóivéadach um fhaisnéis mhíleata (GRU) le linn na 1950idí déanacha agus tús na 1960idí luatha. Chuir Penkovsky na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] agus an [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|Ríocht Aontaithe]] ar an eolas faoi rúin mhíleata na Sóivéide, ach go háirithe, cuma agus lorg suiteálacha an diúracán balaistíoch de raon idirmheánach na Sóivéide (DBRI) agus laige an chláir [[Diúracán balaistíoch idirilchríochach|diúracán balaistíoch idir-ilchríochach Sóivéadach (DBII)]]. Bhí an fhaisnéis seo cinntitheach chun ligean do SAM a aithint go raibh na Sóivéadaigh ag cur DBRIanna i g[[Cúba]] sula raibh an chuid is mó de na [[Diúracán balaistíoch|diúracáin]] ag feidhmiú. Ba é Penkovsky an t-oifigeach Sóivéadach is ardchéimiúla chun faisnéis a sholáthar don Iarthar go dtí sin, agus creideann daoine áirithe gur athraigh sé cúrsa an [[Cogadh Fuar|Chogaidh Fhuair]]. Ghabh na Sóivéadaigh é i mí Dheireadh Fómhair 1962, ansin cuireadh ar a thriail é agus cuireadh chun báis é an bhliain dár gcionn. == Saol luath agus gairm mhíleata == Fuair athair Penkovsky bás ag troid mar oifigeach san Arm Bán i [[Cogadh Cathartha na Rúise|gCogadh Cathartha na Rúise]]. Bhain Penkovsky céim mar [[leifteanant]] amach ó Acadamh Airtléire Chív sa bhliain 1939. Tar éis dó páirt a ghlacadh i [[Cogadh an Gheimhridh|gCogadh an Gheimhridh]] in aghaidh na [[An Fhionlainn|Fionlainne]] agus sa [[Dara Cogadh Domhanda]] bhain sé céim leifteanant-choirnéil amach. Mar oifigeach GRUsa bhliain 1955, ceapadh Penkovsky ina ataisé míleata in [[Ankara|Ancara]], [[an Tuirc]]. D'oibrigh sé níos déanaí ag an gCoiste Sóivéadach um Thaighde Eolaíoch. Bhí Penkovsky ina chara le ceannaire GRU Ivan Serov agus le marascail Sergei Varentsov. == Moltaí chuig CIA agus MI6 == Chuaigh Penkovsky i dteagmháil le mic léinn Mheiriceá ar Dhroichead Bolshoy Moskvoretsky i [[Moscó]] i mí Iúil 1960 agus thug sé pacáiste dóibh inar thairg sé spiaireacht ar son na SA D'iarr sé orthu é a sheachadadh chuig oifigeach faisnéise ag Ambasáid na SA. Chuir an [[Lárghníomhaireacht Fhaisnéise|Lárghníomhaireacht Faisnéise]] moill ar theagmháil a dhéanamh leis. Nuair a dhiúltaigh Ambasáid na SA i Moscó comhoibriú, ag eagla go dtarlódh eachtra idirnáisiúnta, chuaigh an CIA i dteagmháil le MI6 le haghaidh cúnaimh. <ref>The Spy Who Saved the World, by Jerrold L. Schecter and Peter S. Deriabin, pp. 445 & 35.</ref> D’earcaigh MI6 díoltóir trealaimh thionsclaíoch ón mBreatain chuig tíortha taobh thiar den Chuirtín Iarainn, Greville Wynne, chun cumarsáid a dhéanamh le Penkovksy . Ina dhírbheathaisnéis, deir Wynne gur thug MI6 oiliúint dó thar na blianta fada agus é mar chúram sonrach air teagmháil a dhéanamh le Penkovsky. ==Tagairtí== {{DEFAULTSORT:Penkovsky, Oleg}} [[Catagóir:Básanna i 1963]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] fm04c2fg446bu1j42h0nirk3md0pm5o 1069822 1069820 2022-08-04T19:55:11Z SeoMac 5102 Cata. wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Bhí '''Oleg Vladimirovich Penkovsky''' ([[An Rúisis|Rúisis]]: ''Олег Владимирович Пеньковский''), leis an gcódainm HERO, ina choirnéal Sóivéadach um fhaisnéis mhíleata (GRU) le linn na 1950idí déanacha agus tús na 1960idí luatha. Chuir Penkovsky na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] agus an [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|Ríocht Aontaithe]] ar an eolas faoi rúin mhíleata na Sóivéide, ach go háirithe, cuma agus lorg suiteálacha an diúracán balaistíoch de raon idirmheánach na Sóivéide (DBRI) agus laige an chláir [[Diúracán balaistíoch idirilchríochach|diúracán balaistíoch idir-ilchríochach Sóivéadach (DBII)]]. Bhí an fhaisnéis seo cinntitheach chun ligean do SAM a aithint go raibh na Sóivéadaigh ag cur DBRIanna i g[[Cúba]] sula raibh an chuid is mó de na [[Diúracán balaistíoch|diúracáin]] ag feidhmiú. Ba é Penkovsky an t-oifigeach Sóivéadach is ardchéimiúla chun faisnéis a sholáthar don Iarthar go dtí sin, agus creideann daoine áirithe gur athraigh sé cúrsa an [[Cogadh Fuar|Chogaidh Fhuair]]. Ghabh na Sóivéadaigh é i mí Dheireadh Fómhair 1962, ansin cuireadh ar a thriail é agus cuireadh chun báis é an bhliain dár gcionn. == Saol luath agus gairm mhíleata == Fuair athair Penkovsky bás ag troid mar oifigeach san Arm Bán i [[Cogadh Cathartha na Rúise|gCogadh Cathartha na Rúise]]. Bhain Penkovsky céim mar [[leifteanant]] amach ó Acadamh Airtléire Chív sa bhliain 1939. Tar éis dó páirt a ghlacadh i [[Cogadh an Gheimhridh|gCogadh an Gheimhridh]] in aghaidh na [[An Fhionlainn|Fionlainne]] agus sa [[Dara Cogadh Domhanda]] bhain sé céim leifteanant-choirnéil amach. Mar oifigeach GRUsa bhliain 1955, ceapadh Penkovsky ina ataisé míleata in [[Ankara|Ancara]], [[an Tuirc]]. D'oibrigh sé níos déanaí ag an gCoiste Sóivéadach um Thaighde Eolaíoch. Bhí Penkovsky ina chara le ceannaire GRU Ivan Serov agus le marascail Sergei Varentsov. == Moltaí chuig CIA agus MI6 == Chuaigh Penkovsky i dteagmháil le mic léinn Mheiriceá ar Dhroichead Bolshoy Moskvoretsky i [[Moscó]] i mí Iúil 1960 agus thug sé pacáiste dóibh inar thairg sé spiaireacht ar son na SA D'iarr sé orthu é a sheachadadh chuig oifigeach faisnéise ag Ambasáid na SA. Chuir an [[Lárghníomhaireacht Fhaisnéise|Lárghníomhaireacht Faisnéise]] moill ar theagmháil a dhéanamh leis. Nuair a dhiúltaigh Ambasáid na SA i Moscó comhoibriú, ag eagla go dtarlódh eachtra idirnáisiúnta, chuaigh an CIA i dteagmháil le MI6 le haghaidh cúnaimh. <ref>The Spy Who Saved the World, by Jerrold L. Schecter and Peter S. Deriabin, pp. 445 & 35.</ref> D’earcaigh MI6 díoltóir trealaimh thionsclaíoch ón mBreatain chuig tíortha taobh thiar den Chuirtín Iarainn, Greville Wynne, chun cumarsáid a dhéanamh le Penkovksy. Ina dhírbheathaisnéis, deir Wynne gur thug MI6 oiliúint dó thar na blianta fada agus é mar chúram sonrach air teagmháil a dhéanamh le Penkovsky. ==Tagairtí== {{DEFAULTSORT:Penkovsky, Oleg}} [[Catagóir:Spiairí]] [[Catagóir:Básanna i 1963]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] lx7h7gebso2xg4c4mq6o1rhehbb3wgv 10 101278 1069836 1032363 2022-08-04T20:46:51Z MacTire02 1640 gramadach wikitext text/x-wiki {{Ambox | name = Síol-ie | subst = <includeonly>{{subst:substcheck}}</includeonly> | small = {{{small|}}} | sórt = notice | dath = gray | stíl = clear:both; margin-top:10px; | íomhá = [[Íomhá:Flag_of_Ireland.svg |30px|link=|alt=]] | téacs = ''Is [[Vicipéid:Síol|síol]] faoi [[Éire|Oileán na hÉireann]] é an t-alt seo. [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} Cuir leis], chun cuidiú leis an Vicipéid. <br>''Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán [[Gaeilge]] a dhéanamh. | cat = Síolta }}<includeonly>[[Catagóir:Síolta na hÉireann]]</includeonly><noinclude>[[Catagóir:Teimpléid de réir tíre|Síol-ie]]</noinclude> nxywlzon57nnp34puss7yec8frscta5 0 101508 1069811 1033988 2022-08-04T19:43:54Z SeoMac 5102 defsort wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}Leifteanant-ghinearál in arm an [[An tAontas Sóivéadach|Aontais Shóivéadaigh]] ba ea '''Mikhail Kalashnikov''' (10 Samhain 1919 – 23 Nollaig 2013). Dhear sé an raidhfil ionsaithe, an [[AK-47]], siar sa bhliain 1945. Bíonn an AK-47 ar cheann de na dearaí is clúití agus is íocónaí riamh. Sna 2010idí, bhain beagnach leath de na hairm ar domhan le raidhfilí de dhéantús Kalashnikov.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/dearadh/%d0%b0%d0%b2%d1%82%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%82-%d0%ba%d0%b0%d0%bb%d0%b0%d1%88%d0%bd%d0%b8%d0%ba%d0%be%d0%b2%d0%b0/|teideal=Автомат Калашникова An gunna a dearadh chun an Rúis a chosaint|údar=Micheál Mac an Bheatha|language=en-US|work=NÓS|dátarochtana=2022-05-09}}</ref> [[Íomhá:Kalashnikov Mikhail (4).jpg|clé|mion|Mikhail Kalashnikov ar chlé, 1949]] [[Íomhá:Stamp of Russia 2014 No 1883 Mikhail Kalashnikov.png|clé|mion]] === Freagracht === <blockquote>''“Cuireann daoine ceist orm go minic an mothaím ciontach mar gheall ar an fhulaingt daonna a dhéantar in ionsaithe leis an AK-47. Insím dóibh gur dhear mé an gunna chun Máthairthír na Rúise a chosaint óna namhaid. Dar ndóigh, bíonn brón agus frustrachas orm nuair a fheicim coimheascair armtha agus m’arm á úsáid ar mhaithe le cogaí creachóireacha agus ar mhaithe le cuspóirí sceimhlitheoireachta agus coiriúlachta. Ach ní hiad na dearthóirí a chaithfeas freagracht a ghlacadh as cá háit a gcríochnaíonn siad suas; is iad na rialtais a chaithfeas smacht a choinneáil ar a dtairgeadh agus ar a n-easpórtáil.”<ref name=":0" />''</blockquote> [[Íomhá:Mikhail Kalashnikov 2019 stamp of Russia.jpg|clé|mion]] Fuair Kalashnikov bás in 2013 agus é 94 bliana d’aois. == Féach freisin == * [[AK-47]] == Tagairtí == {{reflist}}{{síol}} {{DEFAULTSORT:Kalashnikov, Mikhail}} [[Catagóir:Saighdiúirí]] [[Catagóir:Daoine Rúiseacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1919]] [[Catagóir:Básanna in 2013]] bmza8lnp00r68x1ha3ro0pusx5ttzxv 0 102094 1069857 1064557 2022-08-04T22:26:31Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Ysgol_Wyddeleg_Gaelscoil_an_Lonnái,_Belffast.jpg|mion|Naíscoil an Lonnaín, 61 Iochtar na bhFáil, [[Béal Feirste]]]] 'Séard atá i gceist le '''cúram leanaí''' (nó cúram páistí''')''' ná aire do [[Naíonán|naíonáin]] agus do pháistí óga i rith laethanta oibre, mar shampla i naíolann lae nó creis, áit a dtugtar aire do leanaí óga <ref>{{Lua idirlín|url=https://www.tearma.ie/q/creche/|teideal="creche"|work=téarma.ie|dátarochtana=2022-06-13}}</ref> Bíodh mná ag tabhairt aire do pháistí sa teach fadó. Ach sa 20ú haois, d'éirigh naíolanna níos coitianta.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2020/0618/1148199-preschool-problems/|teideal=Preschool Problems in Dublin / Playgroups For All?|údar=Féach|dáta=1970|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> === In Éirinn === ==== Costas ==== Dúirt an rialtas sa bhliain 2022 go raibh rún aige díriú ar chostais cúram leanaí.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-rialtas-ag-suil-nach-n-iocfaidh-siad-praghas-rodhaor-ar-an-ardu-ar-an-gcostas-maireachtala/|teideal=An Rialtas ag súil nach n-íocfaidh siad praghas ródhaor ar an ardú ar an gcostas maireachtála|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-06-13}}</ref> ==== Oiliúint ==== Le cáilíochtaí a bhaint amach ón eagraíocht Dearbhú Cáilíochta agus Cáilíochtaí Éireann (QQI), déanann na hoiliúnaithe staidéar ar cheithre ábhar atá éigeantach agus ar a rogha féin de cheithre ábhar as deich gcinn d’ábhar roghnacha eile.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/chosnodh-se-idir-e8-75-milliun-agus-e18-6-milliun-cursa-foghlama-gaeilge-a-chur-ar-fail-doibrithe-curam-leanai-agus-naionrai-na-tire-an-taire-leanai/|teideal=Chosnódh sé idir €8.75 milliún agus €18.6 milliún cúrsa foghlama Gaeilge a chur ar fáil d’oibrithe naíonraí na tíre – an tAire Leanaí|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-06-13}}</ref> ==== Gaeilge ==== Cuirtear oiliúint trí Ghaeilge ar fáil ar bhonn áitiúil trí [[Comhar Naíonraí na Gaeltachta|Chomhar Naíonraí na Gaeltachta]] (CNNG) nó trí choistí contae agus cathrach i gCúram Leanaí. Cuirtear Comhar Naíonraí na Gaeltachta clár oiliúna comhionannais, éagsúlachta agus ionchuimsitheachta ar fáil trí Ghaeilge thar ceann na Roinne Leanaí agus Gnóthaí Óige == Féach freisin == * [[Naíonán]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Naíonacht]] [[Catagóir:Naíolann]] [[Catagóir:Naíonáin]] [[Catagóir:Réamhscolaíocht]] [[Catagóir:Oideachas na luath-óige]] 03mgygjtdl2cylzfsk1lduswlzm9pam 14 102852 1069903 1057186 2022-08-05T08:40:07Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Polaiteoirí na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Daoine Meiriceánacha de réir páirtí polaitiúil]] [[Catagóir:Páirtí Poblachtach (Stáit Aontaithe)]] jnd0ws4n8lx5a2se1vvcy65jsecxoku 0 102919 1069844 1069657 2022-08-04T21:07:24Z Unknown artist 32980 /* Cúplaí */ wikitext text/x-wiki {{Bosca comórtas ceoil |ainm_cláir = [[Strictly Come Dancing]] |sraith = 20 |tír = [[An Ríocht Aontaithe]] |céad_chraoladh = 10 Meán Fómhair 2022 |craoladh_deireanach = Nollaig 2022 |breithiúna = [[Shirley Ballas]]<br>[[Craig Revel Horwood]]<br>[[Motsi Mabuse]]<br>[[Anton du Beke]] |óstaigh = [[Tess Daly]]<br>[[Claudia Winkleman]]<br/>[[Janette Manrara]] |craoltóir = [[BBC One]] |buaiteoir = |as = |amhrán = |seánra = |seo_caite = Strictly Come Dancing (sraith 19) |seo_chugainn = |bliain = 2022 }} Is comórtas damhsa teilifíse é '''''[[Strictly Come Dancing]]''''', a thosaigh sa [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] sa bhliain 2004. Tá sé ar [[BBC One]]. Cuirfidh tús leis an bhfichiú sraith i 10 Meán Fómhair, 2022, agus chríochnóidh sí i mí na Nollag 2022. Is iad [[Shirley Ballas]], [[Craig Revel Horwood]], [[Motsi Mabuse]] agus [[Anton du Beke]] na breithimh don sraith seo. ==Cúplaí== {| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:center; font-size:95%;" |- ! Duine cáiliúil ! Gairmí ! Toradh |- | [[Kym Marsh]] | TBA | style="background:lightblue;"|rannpháirteach |- | [[Will Mellor]] | TBA | style="background:lightblue;"|rannpháirteach |} == Cairt Scórála == {| class="wikitable sortable" style="margin: auto; text-align: center" |- !Cúpla !Áit !1 !2 !1+2 !3 !4 !5 !6 !7 !8 !9 !10 !11 !12 !13 |- |<div style="float:left;">TBA | | | | | | | | | | | | | | | |} osio6qeanei6om54iqciqsnhgjkrqs5 0 103600 1069729 1069725 2022-08-04T11:59:19Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki Is éard is '''xéinea-thrasphlandú''' (''xenos -'' ón [[An Ghréigis|nGréigis]] a chiallaíonn "eachtrannach" nó "aisteach" <ref name="Dooldeniya2003">{{Luaigh foilseachán|author=Dooldeniya|first=M D|title=Xenotransplantation: where are we today?|journal=Journal of the Royal Society of Medicine|volume=96|issue=3|pages=111–117|pmc=539416|year=2003|pmid=12612110|doi=10.1177/014107680309600303}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mitchell|first=C Ben|title=Xenotransplanation and Transgenics: The Need to Discuss Limits|url=https://cbhd.org/content/xenotransplanation-and-transgenics-need-discuss-limits|publisher=CBHD|accessdate=19 November 2018|date=2000-05-10}}</ref> ), nó '''trasphlandú heitrealógach''', ná [[Trasphlandú orgán|trasphlandú]] [[Cill (bitheolaíocht)|ceall]] beo, [[fíochán]] nó [[Baill bheatha|orgán]] ó speiceas amháin go [[speiceas]] eile. <ref>[https://web.archive.org/web/20050113212657/http://www.who.int/transplantation/xeno/en/ Xenotransplantation]. Definition by the World Health Organization</ref> Tugtar xéineanódaithe nó xéinea-trasphlandaithe ar chealla, fíocháin nó orgáin den sórt sin. Tá sé i gcodarsnacht le halla-thrasphlandú (ó neach aonair go neach eile den speiceas céanna), trasphlandú singiniteach nó isea-thrasphlandú (nóduithe trasphlandaithe idir dhá neach aonair atá comhionann go géiniteach den speiceas céanna) agus uaththrasphlandú (ó chuid amháin den chorp go cuid eile sa duine céanna).  ==Naisc sheachtracha== *[https://www.theguardian.com/science/2022/aug/04/pig-to-human-heart-transplants-are-the-future-are-we-ready-for-it Xenotransplantation promises to solve organ shortage and to reshape how we think about human longevity, but it also raises a host of questions, by Simar Bajaj] ==Tagairtí== [[Catagóir:Xéinea-thrasphlandú|Xéinea-thrasphlandú]] [[Catagóir:Trasphlandú heitrealógach| ]] [[Catagóir:Trasphlandú orgán]] gz427dpc4tz3wo2ektupmy8vgf6ggaf 6 103601 1069754 2022-08-04T14:22:16Z TGcoa 21229 English Wikipedia https://www.goodreads.com/photo/author/15081707.Breand_n_hEithir wikitext text/x-wiki == Achoimriú == English Wikipedia https://www.goodreads.com/photo/author/15081707.Breand_n_hEithir == Ceadúnú == {{Fair use}} mrxsy4t1x1axhi5h1tv93ttdp0wb136 0 103602 1069755 2022-08-04T14:30:22Z Dowlinme 27972 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1096378926|Maya Widmaier-Picasso]]" wikitext text/x-wiki Is iníon an phéintéira Spáinnigh [[Pablo Picasso]] agus Marie-Thérèse Walter í '''María de la Concepción “Maya” Widmaier-Picasso''' (a rugadh sa bhliain 1935 i Boulogne-Billancourt, an Fhrainc). Chaith sí cuid dá saol ag staidéar agus ag caomhnú oidhreacht a hathar.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.lavanguardia.com/gente/20170330/421322088850/hija-picasso-nacionalidad.html|title=La hija de Picasso obtendrá la nacionalidad española|date=2017-03-30|language=es|work=La Vanguardia|access-date=2020-12-12}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://gw.geneanet.org/wikifrat?lang=en&n=picasso&oc=0&p=maria+de+la+concepcion|title=Family tree of María de la Concepción PICASSO|language=en|work=Geneanet|access-date=2020-12-12}}</ref> Is í an dara duine de cheathrar clainne a hathar. Tá leathdheartháir amháin aici atá níos sine ná í, Paulo (1921–1975). Is í an damhsóir bailé Olga Khokhlova a mháthair agus is iad Bernard Ruiz-Picasso agus Marina Picasso a pháistí. Tá beirt dheartháir níos óige aici, Claude (a rugadh sa bhliain 1947) agus Paloma (a rugadh sa bhliain 1949). Is í an péintéir Françoise Gilot máthair Claude agus Paloma. Phós sí Pierre Widmaier agus bhí triúr clainne aici: Olivier, Richard, agus Diana. Is staraí ealaíne í Diana Widmaier Picasso a bhíonn ag díriú ar shaothar a seanathair, Pablo Picasso. Chum Pablo Picasso go leor pictiúir de Maya, an t-sraith is suntasach ná ''Maya à la poupée.'' Sa bhliain 2017, chuir <nowiki><i>Gagosian Gallery</i></nowiki> an taispeántas ''Picasso agus Maya: Father and Daughter'' ar siúl i bPáras, arna choimeád ag Diana Widmaier Picasso. Ba é an chéad taispeántas a bhí dírithe ar phortráidí Picasso dá iníon is sine.<ref>{{Cite news-en|url=http://www.anothermag.com/art-photography/10285/the-show-exploring-picassos-relationship-with-his-daughter|title=The Show Exploring Picasso’s Relationship with His Daughter|author=AnOther|date=2017-10-20|language=en|work=AnOther|access-date=2018-10-06}}</ref>Sa bhliain 2022, chuir ''Museé Picasso Paris'' taispeántas ar siúl darb ainm ''Maya Ruiz-Picasso, Fille de Pablo'' bunaithe ar a chuid saothair a ghabhann le Maya. == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1935]] c464r8io0clai6ym8amqhsg39xw45kl 1069756 1069755 2022-08-04T14:34:02Z Dowlinme 27972 tagairtí wikitext text/x-wiki Is iníon an phéintéira Spáinnigh [[Pablo Picasso]] agus Marie-Thérèse Walter í '''María de la Concepción “Maya” Widmaier-Picasso''' (a rugadh sa bhliain 1935 i Boulogne-Billancourt, an Fhrainc). Chaith sí cuid dá saol ag staidéar agus ag caomhnú oidhreacht a hathar.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.lavanguardia.com/gente/20170330/421322088850/hija-picasso-nacionalidad.html|title=La hija de Picasso obtendrá la nacionalidad española|date=2017-03-30|language=es|work=La Vanguardia|access-date=2020-12-12}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://gw.geneanet.org/wikifrat?lang=en&n=picasso&oc=0&p=maria+de+la+concepcion|title=Family tree of María de la Concepción PICASSO|language=en|work=Geneanet|access-date=2020-12-12}}</ref> Is í an dara duine de cheathrar clainne a hathar. Tá leathdheartháir amháin aici atá níos sine ná í, Paulo (1921–1975). Is í an damhsóir bailé [[Olga Khokhlova]] a mháthair agus is iad [[Bernard Ruiz-Picasso]] agus [[Marina Picasso]] a pháistí. Tá beirt dheartháir níos óige aici, Claude (a rugadh sa bhliain 1947) agus Paloma (a rugadh sa bhliain 1949). Is í an péintéir Françoise Gilot máthair Claude agus Paloma. Phós sí Pierre Widmaier agus bhí triúr clainne aici: Olivier, Richard, agus Diana. Is staraí ealaíne í [[Diana Widmaier Picasso]] a bhíonn ag díriú ar shaothar a seanathair, Pablo Picasso. Chum Pablo Picasso go leor pictiúir de Maya, an t-sraith is suntasach ná ''Maya à la poupée.'' Sa bhliain 2017, chuir ''[[Gagosian Gallery]]'' an taispeántas ''Picasso agus Maya: Father and Daughter'' ar siúl i bPáras, arna choimeád ag Diana Widmaier Picasso. Ba é an chéad taispeántas a bhí dírithe ar phortráidí Picasso dá iníon is sine.<ref>{{Cite news-en|url=http://www.anothermag.com/art-photography/10285/the-show-exploring-picassos-relationship-with-his-daughter|title=The Show Exploring Picasso’s Relationship with His Daughter|author=AnOther|date=2017-10-20|language=en|work=AnOther|access-date=2018-10-06}}</ref> Sa bhliain 2022, chuir ''Museé Picasso Paris'' taispeántas ar siúl darb ainm ''Maya Ruiz-Picasso, Fille de Pablo'' bunaithe ar a chuid saothair a ghabhann le Maya.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.museepicassoparis.fr/fr/maya-ruiz-picasso-fille-de-pablo|teideal=Maya Ruiz-Picasso, fille de Pablo|language=fr|work=Musée Picasso Paris|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == <references /> [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1935]] ctpz8f5rm6g66q9dhu7aqyirh6gr2gy 1069757 1069756 2022-08-04T14:34:29Z Dowlinme 27972 wd bosca sonraí wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is iníon an phéintéira Spáinnigh [[Pablo Picasso]] agus Marie-Thérèse Walter í '''María de la Concepción “Maya” Widmaier-Picasso''' (a rugadh sa bhliain 1935 i Boulogne-Billancourt, an Fhrainc). Chaith sí cuid dá saol ag staidéar agus ag caomhnú oidhreacht a hathar.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.lavanguardia.com/gente/20170330/421322088850/hija-picasso-nacionalidad.html|title=La hija de Picasso obtendrá la nacionalidad española|date=2017-03-30|language=es|work=La Vanguardia|access-date=2020-12-12}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://gw.geneanet.org/wikifrat?lang=en&n=picasso&oc=0&p=maria+de+la+concepcion|title=Family tree of María de la Concepción PICASSO|language=en|work=Geneanet|access-date=2020-12-12}}</ref> Is í an dara duine de cheathrar clainne a hathar. Tá leathdheartháir amháin aici atá níos sine ná í, Paulo (1921–1975). Is í an damhsóir bailé [[Olga Khokhlova]] a mháthair agus is iad [[Bernard Ruiz-Picasso]] agus [[Marina Picasso]] a pháistí. Tá beirt dheartháir níos óige aici, Claude (a rugadh sa bhliain 1947) agus Paloma (a rugadh sa bhliain 1949). Is í an péintéir Françoise Gilot máthair Claude agus Paloma. Phós sí Pierre Widmaier agus bhí triúr clainne aici: Olivier, Richard, agus Diana. Is staraí ealaíne í [[Diana Widmaier Picasso]] a bhíonn ag díriú ar shaothar a seanathair, Pablo Picasso. Chum Pablo Picasso go leor pictiúir de Maya, an t-sraith is suntasach ná ''Maya à la poupée.'' Sa bhliain 2017, chuir ''[[Gagosian Gallery]]'' an taispeántas ''Picasso agus Maya: Father and Daughter'' ar siúl i bPáras, arna choimeád ag Diana Widmaier Picasso. Ba é an chéad taispeántas a bhí dírithe ar phortráidí Picasso dá iníon is sine.<ref>{{Cite news-en|url=http://www.anothermag.com/art-photography/10285/the-show-exploring-picassos-relationship-with-his-daughter|title=The Show Exploring Picasso’s Relationship with His Daughter|author=AnOther|date=2017-10-20|language=en|work=AnOther|access-date=2018-10-06}}</ref> Sa bhliain 2022, chuir ''Museé Picasso Paris'' taispeántas ar siúl darb ainm ''Maya Ruiz-Picasso, Fille de Pablo'' bunaithe ar a chuid saothair a ghabhann le Maya.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.museepicassoparis.fr/fr/maya-ruiz-picasso-fille-de-pablo|teideal=Maya Ruiz-Picasso, fille de Pablo|language=fr|work=Musée Picasso Paris|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> == Tagairtí == <references /> [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1935]] 3nyh9b8q8mp7729fcepsqqdy4wqqsyb 0 103603 1069764 2022-08-04T15:58:38Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe ó enwiki wikitext text/x-wiki {{Glanadh-mar|ag aistriú go Gaeilge}} {{WD Bosca Sonraí Duine}} '''Muireann Ní Bhrolcháin''' (15 May 1955 – 14 April 2015) was an Irish academic and activist. '' A native of Salthill, Galway City, Ní Bhrolcháin was a historian who researched early Irish literature, history, and genealogy, with a particular interest in Gaelic women. Her father, Cillian Ó Brolcháin, was professor of physics at UCG (now [[National University of Ireland, Galway]]). Her mother was domestic science teacher Mairéad Coughlan of [[Macroom]], County Cork. '' Her funeral service was attended by, among others, by President of Ireland [[Michael D. Higgins]]. She was survived by her partner and two daughters. == Leabhar liosta == * "Women in early Irish myths and sagas", ''Crane Bag'' (4/1), 1980, ll.&nbsp;12–19 * "[[Banshenchas|An Banshenchas]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (12), 1982, ll.&nbsp;5–29 * "[[Book of Leinster|Leabhar Laighean]]", ''Léachtaí Cholm Cille''(13), 1982, ll.&nbsp;5–40 * "A possible source for [[Geoffrey Keating|Seathrún Céitinn]]'s ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]''", [[Éigse]] (19/1), 1982, ll.&nbsp;61–81 * "The manuscript tradition of the Banshenchas", Ériu (33), 1982, ll.&nbsp;109–135 * "Scéal [[Deirdre|Dheirdre]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (14), 1983, ll.&nbsp;39–89 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: his work and family", ''Donegal annual'' (38), 1986, ll.&nbsp;3–19 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: an assessment", ''Seanchas Ard Mhacha: journal of the Armagh Diocesan Historical Society'' (12/1), 1986, ll.&nbsp;43–67 * "Maol Íosa Ó Brolcháin agus a chine", ''Léachtaí Cholm Cille'' (16), 1986, ll.&nbsp;87–109 * ''Maol Íosa Ó Brolcháin'', [[Maynooth|Maigh Nuad]], An Sagart, 1986 * "''Re tóin mná'': in pursuit of troublesome women", ''Ulidia'' (1), 1994, ll.&nbsp;115–121 * "The Banshenchas revisited", ''Chattel, servant or citizen: women’s status in church, state and society'' Papers read before the XXIst Irish Conference of Historians, held at Queen’s University of Belfast, 27–30 May 1993, edited by Mary O’Dowd and [[Sabine Wichert]]. 1995, ll.&nbsp;70–81. * "The Tara-Skryne or the Gabhra Valley in early Irish literature", ''Ríocht na Midhe: records of the Meath Archaeological and Historical Society'' (17), 2006, pp.&nbsp;1–15 * "Who was [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]]'s mother? A detective story", ''Lost and Found II – Rediscovering Ireland’s past'', 2009, ll.&nbsp;83–94. * "''Serglige Con Culainn'': a possible re-interpretation", Ulidia (2), 2009, ll.&nbsp;344–355 * ''An introduction to early Irish literature'', Baile Átha Cliath: Four Courts, 2009 * "Death-tales of the early kings of Tara", ''Landscapes of cult and kingship'', 2011, ll.&nbsp;44–65. * "The Banshenchas: genealogy and women of the Ulster Cycle", Ulidia (3), 2013, ll.&nbsp;75–85 * " Irish Jezebels: women talking. Gendered discourse in early Irish literature", ''Saltair saíochta'', 2013, ll.&nbsp;199–210 == Féach freisin == * [[Gormflaith ingen Murchada]] * [[Leabhar Laighneach]] * [[Banseanchas]] == Naisc sheachtracha == * {{cite web |author= |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/archives/an-introduction-to-early-irish-literature/reviews |title=Four Courts Press &#124; An introduction to early Irish literature |website=Fourcourtspress.ie |date=2009-10-01 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |author= |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/2013/saltair-saiochta/ |title=Four Courts Press &#124; Saltair saíochta, sanasaíochta agus seanchais |website=Fourcourtspress.ie |date=2013-10-07 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=https://bill.celt.dias.ie/vol4/author.php?AuthorID=360 |title=Ní Bhrolcháin (Muireann) |website=Bill.celt.dias.ie |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://www.president.ie/en/diary/details/president-attends-a-service-for-the-late-dr-muireann-ni-bhrolchain |title=President &#124; Diary &#124; President Attends A Service For The Late Dr Muireann Ni Bhrolchain |location=53.359407;-6.317439 |website=President.ie |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |author= |url=http://www.irishtimes.com/life-and-style/people/academic-inspiring-teacher-and-defender-of-tara-1.2214036 |title=Academic, inspiring teacher and defender of Tara |website=Irishtimes.com |date=2015-05-16 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://notices.irishtimes.com/death/ni-bhrolchain-muireann/41570026 |title=Ní BHROLCHÁIN, Muireann : Death notice - Irish Times Family Notices |website=Notices.irishtimes.com |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |last=Elizabeth |first=Christine |url=https://poethead.wordpress.com/2015/04/18/slan-muireann-ni-bhrolchain/ |title=Slán Muireann Ní Bhrolcháin &#124; Poethead |website=Poethead.wordpress.com |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://www.maynoothcc.com/Archives/Newsletters/2015/May.pdf |format=PDF |title=Maynooth Newsletter : Dr. Muireann Ní Bhrolcháin, Secretary, Maynooth Community Council R.I.P. |date=May 2015 |website=Maynoothcc.com |accessdate=2017-03-10}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Brolcháin, Muireann Ní}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] 0mbtqg18wiqb0oko7l0gec6lggrmhkx 1069776 1069764 2022-08-04T16:52:36Z Marcas.oduinn 33120 /* Leabhar liosta */... Naisc wikitext text/x-wiki {{Glanadh-mar|ag aistriú go Gaeilge}} {{WD Bosca Sonraí Duine}} '''Muireann Ní Bhrolcháin''' (15 May 1955 – 14 April 2015) was an Irish academic and activist. '' A native of Salthill, Galway City, Ní Bhrolcháin was a historian who researched early Irish literature, history, and genealogy, with a particular interest in Gaelic women. Her father, Cillian Ó Brolcháin, was professor of physics at UCG (now [[National University of Ireland, Galway]]). Her mother was domestic science teacher Mairéad Coughlan of [[Macroom]], County Cork. '' Her funeral service was attended by, among others, by President of Ireland [[Michael D. Higgins]]. She was survived by her partner and two daughters. == Leabhar liosta == * "Women in early Irish myths and sagas", ''Crane Bag'' (4/1), 1980, ll.&nbsp;12–19 * "[[Banseanchas|An Banshenchas]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (12), 1982, ll.&nbsp;5–29 * "[[Leabhar Laighneach|Leabhar Laighean]]", ''Léachtaí Cholm Cille''(13), 1982, ll.&nbsp;5–40 * "A possible source for [[Geoffrey Keating|Seathrún Céitinn]]'s ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]''", [[Éigse (iriseán)|Éigse]] (19/1), 1982, ll.&nbsp;61–81 * "The manuscript tradition of the Banshenchas", [[Ériu (iriseán)|Ériu]] (33), 1982, ll.&nbsp;109–135 * "Scéal [[Deirdre|Dheirdre]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (14), 1983, ll.&nbsp;39–89 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: his work and family", ''Donegal annual'' (38), 1986, ll.&nbsp;3–19 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: an assessment", ''Seanchas Ard Mhacha: journal of the Armagh Diocesan Historical Society'' (12/1), 1986, ll.&nbsp;43–67 * "Maol Íosa Ó Brolcháin agus a chine", ''Léachtaí Cholm Cille'' (16), 1986, ll.&nbsp;87–109 * ''Maol Íosa Ó Brolcháin'', [[Maigh Nuad]], An Sagart, 1986 * "''Re tóin mná'': in pursuit of troublesome women", ''Ulidia'' (1), 1994, ll.&nbsp;115–121 * "The Banshenchas revisited", ''Chattel, servant or citizen: women’s status in church, state and society'', XXIst Irish Conference of Historians, Queen’s University of Belfast, 27–30 May 1993, eagraithe ag Mary O’Dowd agus [[Sabine Wichert]]. 1995, ll.&nbsp;70–81. * "The Tara-Skryne or the Gabhra Valley in early Irish literature", ''Ríocht na Midhe: records of the Meath Archaeological and Historical Society'' (17), 2006, ll.&nbsp;1–15 * "Who was [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]]'s mother? A detective story", ''Lost and Found II – Rediscovering Ireland’s past'', 2009, ll.&nbsp;83–94. * "''Serglige Con Culainn'': a possible re-interpretation", Ulidia (2), 2009, ll.&nbsp;344–355 * ''An introduction to early Irish literature'', Baile Átha Cliath: Four Courts, 2009 * "Death-tales of the early kings of Tara", ''Landscapes of cult and kingship'', 2011, ll.&nbsp;44–65. * "The Banshenchas: genealogy and women of the Ulster Cycle", Ulidia (3), 2013, ll.&nbsp;75–85 * " Irish Jezebels: women talking. Gendered discourse in early Irish literature", ''Saltair saíochta'', 2013, ll.&nbsp;199–210 == Féach freisin == * [[Gormflaith ingen Murchada]] * [[Leabhar Laighneach]] * [[Banseanchas]] == Naisc sheachtracha == * {{cite web |author= |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/archives/an-introduction-to-early-irish-literature/reviews |title=Four Courts Press &#124; An introduction to early Irish literature |website=Fourcourtspress.ie |date=2009-10-01 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |author= |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/2013/saltair-saiochta/ |title=Four Courts Press &#124; Saltair saíochta, sanasaíochta agus seanchais |website=Fourcourtspress.ie |date=2013-10-07 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=https://bill.celt.dias.ie/vol4/author.php?AuthorID=360 |title=Ní Bhrolcháin (Muireann) |website=Bill.celt.dias.ie |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://www.president.ie/en/diary/details/president-attends-a-service-for-the-late-dr-muireann-ni-bhrolchain |title=President &#124; Diary &#124; President Attends A Service For The Late Dr Muireann Ni Bhrolchain |location=53.359407;-6.317439 |website=President.ie |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |author= |url=http://www.irishtimes.com/life-and-style/people/academic-inspiring-teacher-and-defender-of-tara-1.2214036 |title=Academic, inspiring teacher and defender of Tara |website=Irishtimes.com |date=2015-05-16 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://notices.irishtimes.com/death/ni-bhrolchain-muireann/41570026 |title=Ní BHROLCHÁIN, Muireann : Death notice - Irish Times Family Notices |website=Notices.irishtimes.com |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |last=Elizabeth |first=Christine |url=https://poethead.wordpress.com/2015/04/18/slan-muireann-ni-bhrolchain/ |title=Slán Muireann Ní Bhrolcháin &#124; Poethead |website=Poethead.wordpress.com |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://www.maynoothcc.com/Archives/Newsletters/2015/May.pdf |format=PDF |title=Maynooth Newsletter : Dr. Muireann Ní Bhrolcháin, Secretary, Maynooth Community Council R.I.P. |date=May 2015 |website=Maynoothcc.com |accessdate=2017-03-10}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Brolcháin, Muireann Ní}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] c9utj41mfr8uxoutb0cgab0o9xqcimb 1069777 1069776 2022-08-04T16:59:31Z Marcas.oduinn 33120 ... Naisc wikitext text/x-wiki {{Glanadh-mar|ag aistriú go Gaeilge}} {{WD Bosca Sonraí Duine}} Staraí agus gníomhaí Éireannach ba ea ''' Muireann Ní Bhrolcháin''' (15ú Bealtaine 1955 – 14ú Aibreán 2015). '' A native of [[Bóthar na Trá]], [[Gaillimh]]. Her father, Cillian Ó Brolcháin, was professor of physics ag [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]]). Her mother was domestic science teacher Mairéad Coughlan of [[Maigh Chromtha]], Contae Chorcaí. '' Ní Bhrolcháin was a historian who researched early Irish literature, history and genealogy, with a particular interest in Gaelic women. '' Her funeral service was attended by, among others, by President of Ireland [[Michael D. Higgins]]. She was survived by her partner and two daughters. == Leabhar liosta == * "Women in early Irish myths and sagas", ''Crane Bag'' (4/1), 1980, ll.&nbsp;12–19 * "[[Banseanchas|An Banshenchas]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (12), 1982, ll.&nbsp;5–29 * "[[Leabhar Laighneach|Leabhar Laighean]]", ''Léachtaí Cholm Cille''(13), 1982, ll.&nbsp;5–40 * "A possible source for [[Geoffrey Keating|Seathrún Céitinn]]'s ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]''", [[Éigse (iriseán)|Éigse]] (19/1), 1982, ll.&nbsp;61–81 * "The manuscript tradition of the Banshenchas", [[Ériu (iriseán)|Ériu]] (33), 1982, ll.&nbsp;109–135 * "Scéal [[Deirdre|Dheirdre]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (14), 1983, ll.&nbsp;39–89 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: his work and family", ''Donegal annual'' (38), 1986, ll.&nbsp;3–19 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: an assessment", ''Seanchas Ard Mhacha: journal of the Armagh Diocesan Historical Society'' (12/1), 1986, ll.&nbsp;43–67 * "Maol Íosa Ó Brolcháin agus a chine", ''Léachtaí Cholm Cille'' (16), 1986, ll.&nbsp;87–109 * ''Maol Íosa Ó Brolcháin'', [[Maigh Nuad]], An Sagart, 1986 * "''Re tóin mná'': in pursuit of troublesome women", ''Ulidia'' (1), 1994, ll.&nbsp;115–121 * "The Banshenchas revisited", ''Chattel, servant or citizen: women’s status in church, state and society'', XXIst Irish Conference of Historians, Queen’s University of Belfast, 27–30 May 1993, eagraithe ag Mary O’Dowd agus [[Sabine Wichert]]. 1995, ll.&nbsp;70–81. * "The Tara-Skryne or the Gabhra Valley in early Irish literature", ''Ríocht na Midhe: records of the Meath Archaeological and Historical Society'' (17), 2006, ll.&nbsp;1–15 * "Who was [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]]'s mother? A detective story", ''Lost and Found II – Rediscovering Ireland’s past'', 2009, ll.&nbsp;83–94. * "''Serglige Con Culainn'': a possible re-interpretation", Ulidia (2), 2009, ll.&nbsp;344–355 * ''An introduction to early Irish literature'', Baile Átha Cliath: Four Courts, 2009 * "Death-tales of the early kings of Tara", ''Landscapes of cult and kingship'', 2011, ll.&nbsp;44–65. * "The Banshenchas: genealogy and women of the Ulster Cycle", Ulidia (3), 2013, ll.&nbsp;75–85 * " Irish Jezebels: women talking. Gendered discourse in early Irish literature", ''Saltair saíochta'', 2013, ll.&nbsp;199–210 == Féach freisin == * [[Gormflaith ingen Murchada]] * [[Leabhar Laighneach]] * [[Banseanchas]] == Naisc sheachtracha == * {{cite web |author= |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/archives/an-introduction-to-early-irish-literature/reviews |title=Four Courts Press &#124; An introduction to early Irish literature |website=Fourcourtspress.ie |date=2009-10-01 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |author= |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/2013/saltair-saiochta/ |title=Four Courts Press &#124; Saltair saíochta, sanasaíochta agus seanchais |website=Fourcourtspress.ie |date=2013-10-07 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=https://bill.celt.dias.ie/vol4/author.php?AuthorID=360 |title=Ní Bhrolcháin (Muireann) |website=Bill.celt.dias.ie |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://www.president.ie/en/diary/details/president-attends-a-service-for-the-late-dr-muireann-ni-bhrolchain |title=President &#124; Diary &#124; President Attends A Service For The Late Dr Muireann Ni Bhrolchain |location=53.359407;-6.317439 |website=President.ie |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |author= |url=http://www.irishtimes.com/life-and-style/people/academic-inspiring-teacher-and-defender-of-tara-1.2214036 |title=Academic, inspiring teacher and defender of Tara |website=Irishtimes.com |date=2015-05-16 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://notices.irishtimes.com/death/ni-bhrolchain-muireann/41570026 |title=Ní BHROLCHÁIN, Muireann : Death notice - Irish Times Family Notices |website=Notices.irishtimes.com |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |last=Elizabeth |first=Christine |url=https://poethead.wordpress.com/2015/04/18/slan-muireann-ni-bhrolchain/ |title=Slán Muireann Ní Bhrolcháin &#124; Poethead |website=Poethead.wordpress.com |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://www.maynoothcc.com/Archives/Newsletters/2015/May.pdf |format=PDF |title=Maynooth Newsletter : Dr. Muireann Ní Bhrolcháin, Secretary, Maynooth Community Council R.I.P. |date=May 2015 |website=Maynoothcc.com |accessdate=2017-03-10}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Brolcháin, Muireann Ní}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] kr0c4eyd2ssd2wjga4k29weze6pkqp4 1069782 1069777 2022-08-04T17:19:06Z Marcas.oduinn 33120 /* Féach freisin */... nasc wikitext text/x-wiki {{Glanadh-mar|ag aistriú go Gaeilge}} {{WD Bosca Sonraí Duine}} Staraí agus gníomhaí Éireannach ba ea ''' Muireann Ní Bhrolcháin''' (15ú Bealtaine 1955 – 14ú Aibreán 2015). '' A native of [[Bóthar na Trá]], [[Gaillimh]]. Her father, Cillian Ó Brolcháin, was professor of physics ag [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]]). Her mother was domestic science teacher Mairéad Coughlan of [[Maigh Chromtha]], Contae Chorcaí. '' Ní Bhrolcháin was a historian who researched early Irish literature, history and genealogy, with a particular interest in Gaelic women. '' Her funeral service was attended by, among others, by President of Ireland [[Michael D. Higgins]]. She was survived by her partner and two daughters. == Leabhar liosta == * "Women in early Irish myths and sagas", ''Crane Bag'' (4/1), 1980, ll.&nbsp;12–19 * "[[Banseanchas|An Banshenchas]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (12), 1982, ll.&nbsp;5–29 * "[[Leabhar Laighneach|Leabhar Laighean]]", ''Léachtaí Cholm Cille''(13), 1982, ll.&nbsp;5–40 * "A possible source for [[Geoffrey Keating|Seathrún Céitinn]]'s ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]''", [[Éigse (iriseán)|Éigse]] (19/1), 1982, ll.&nbsp;61–81 * "The manuscript tradition of the Banshenchas", [[Ériu (iriseán)|Ériu]] (33), 1982, ll.&nbsp;109–135 * "Scéal [[Deirdre|Dheirdre]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (14), 1983, ll.&nbsp;39–89 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: his work and family", ''Donegal annual'' (38), 1986, ll.&nbsp;3–19 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: an assessment", ''Seanchas Ard Mhacha: journal of the Armagh Diocesan Historical Society'' (12/1), 1986, ll.&nbsp;43–67 * "Maol Íosa Ó Brolcháin agus a chine", ''Léachtaí Cholm Cille'' (16), 1986, ll.&nbsp;87–109 * ''Maol Íosa Ó Brolcháin'', [[Maigh Nuad]], An Sagart, 1986 * "''Re tóin mná'': in pursuit of troublesome women", ''Ulidia'' (1), 1994, ll.&nbsp;115–121 * "The Banshenchas revisited", ''Chattel, servant or citizen: women’s status in church, state and society'', XXIst Irish Conference of Historians, Queen’s University of Belfast, 27–30 May 1993, eagraithe ag Mary O’Dowd agus [[Sabine Wichert]]. 1995, ll.&nbsp;70–81. * "The Tara-Skryne or the Gabhra Valley in early Irish literature", ''Ríocht na Midhe: records of the Meath Archaeological and Historical Society'' (17), 2006, ll.&nbsp;1–15 * "Who was [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]]'s mother? A detective story", ''Lost and Found II – Rediscovering Ireland’s past'', 2009, ll.&nbsp;83–94. * "''Serglige Con Culainn'': a possible re-interpretation", Ulidia (2), 2009, ll.&nbsp;344–355 * ''An introduction to early Irish literature'', Baile Átha Cliath: Four Courts, 2009 * "Death-tales of the early kings of Tara", ''Landscapes of cult and kingship'', 2011, ll.&nbsp;44–65. * "The Banshenchas: genealogy and women of the Ulster Cycle", Ulidia (3), 2013, ll.&nbsp;75–85 * " Irish Jezebels: women talking. Gendered discourse in early Irish literature", ''Saltair saíochta'', 2013, ll.&nbsp;199–210 == Féach freisin == * [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith ní Mhurchadha]] * [[Leabhar Laighneach]] * [[Banseanchas]] == Naisc sheachtracha == * {{cite web |author= |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/archives/an-introduction-to-early-irish-literature/reviews |title=Four Courts Press &#124; An introduction to early Irish literature |website=Fourcourtspress.ie |date=2009-10-01 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |author= |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/2013/saltair-saiochta/ |title=Four Courts Press &#124; Saltair saíochta, sanasaíochta agus seanchais |website=Fourcourtspress.ie |date=2013-10-07 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=https://bill.celt.dias.ie/vol4/author.php?AuthorID=360 |title=Ní Bhrolcháin (Muireann) |website=Bill.celt.dias.ie |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://www.president.ie/en/diary/details/president-attends-a-service-for-the-late-dr-muireann-ni-bhrolchain |title=President &#124; Diary &#124; President Attends A Service For The Late Dr Muireann Ni Bhrolchain |location=53.359407;-6.317439 |website=President.ie |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |author= |url=http://www.irishtimes.com/life-and-style/people/academic-inspiring-teacher-and-defender-of-tara-1.2214036 |title=Academic, inspiring teacher and defender of Tara |website=Irishtimes.com |date=2015-05-16 |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://notices.irishtimes.com/death/ni-bhrolchain-muireann/41570026 |title=Ní BHROLCHÁIN, Muireann : Death notice - Irish Times Family Notices |website=Notices.irishtimes.com |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |last=Elizabeth |first=Christine |url=https://poethead.wordpress.com/2015/04/18/slan-muireann-ni-bhrolchain/ |title=Slán Muireann Ní Bhrolcháin &#124; Poethead |website=Poethead.wordpress.com |date= |accessdate=2017-03-10}} * {{cite web |url=http://www.maynoothcc.com/Archives/Newsletters/2015/May.pdf |format=PDF |title=Maynooth Newsletter : Dr. Muireann Ní Bhrolcháin, Secretary, Maynooth Community Council R.I.P. |date=May 2015 |website=Maynoothcc.com |accessdate=2017-03-10}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Brolcháin, Muireann Ní}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] 82mk8flspjg5frr86xz02lu2p46id4q 1069785 1069782 2022-08-04T17:29:53Z Marcas.oduinn 33120 /* Naisc sheachtracha */... Naisc wikitext text/x-wiki {{Glanadh-mar|ag aistriú go Gaeilge}} {{WD Bosca Sonraí Duine}} Staraí agus gníomhaí Éireannach ba ea ''' Muireann Ní Bhrolcháin''' (15ú Bealtaine 1955 – 14ú Aibreán 2015). '' A native of [[Bóthar na Trá]], [[Gaillimh]]. Her father, Cillian Ó Brolcháin, was professor of physics ag [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]]). Her mother was domestic science teacher Mairéad Coughlan of [[Maigh Chromtha]], Contae Chorcaí. '' Ní Bhrolcháin was a historian who researched early Irish literature, history and genealogy, with a particular interest in Gaelic women. '' Her funeral service was attended by, among others, by President of Ireland [[Michael D. Higgins]]. She was survived by her partner and two daughters. == Leabhar liosta == * "Women in early Irish myths and sagas", ''Crane Bag'' (4/1), 1980, ll.&nbsp;12–19 * "[[Banseanchas|An Banshenchas]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (12), 1982, ll.&nbsp;5–29 * "[[Leabhar Laighneach|Leabhar Laighean]]", ''Léachtaí Cholm Cille''(13), 1982, ll.&nbsp;5–40 * "A possible source for [[Geoffrey Keating|Seathrún Céitinn]]'s ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]''", [[Éigse (iriseán)|Éigse]] (19/1), 1982, ll.&nbsp;61–81 * "The manuscript tradition of the Banshenchas", [[Ériu (iriseán)|Ériu]] (33), 1982, ll.&nbsp;109–135 * "Scéal [[Deirdre|Dheirdre]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (14), 1983, ll.&nbsp;39–89 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: his work and family", ''Donegal annual'' (38), 1986, ll.&nbsp;3–19 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: an assessment", ''Seanchas Ard Mhacha: journal of the Armagh Diocesan Historical Society'' (12/1), 1986, ll.&nbsp;43–67 * "Maol Íosa Ó Brolcháin agus a chine", ''Léachtaí Cholm Cille'' (16), 1986, ll.&nbsp;87–109 * ''Maol Íosa Ó Brolcháin'', [[Maigh Nuad]], An Sagart, 1986 * "''Re tóin mná'': in pursuit of troublesome women", ''Ulidia'' (1), 1994, ll.&nbsp;115–121 * "The Banshenchas revisited", ''Chattel, servant or citizen: women’s status in church, state and society'', XXIst Irish Conference of Historians, Queen’s University of Belfast, 27–30 May 1993, eagraithe ag Mary O’Dowd agus [[Sabine Wichert]]. 1995, ll.&nbsp;70–81. * "The Tara-Skryne or the Gabhra Valley in early Irish literature", ''Ríocht na Midhe: records of the Meath Archaeological and Historical Society'' (17), 2006, ll.&nbsp;1–15 * "Who was [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]]'s mother? A detective story", ''Lost and Found II – Rediscovering Ireland’s past'', 2009, ll.&nbsp;83–94. * "''Serglige Con Culainn'': a possible re-interpretation", Ulidia (2), 2009, ll.&nbsp;344–355 * ''An introduction to early Irish literature'', Baile Átha Cliath: Four Courts, 2009 * "Death-tales of the early kings of Tara", ''Landscapes of cult and kingship'', 2011, ll.&nbsp;44–65. * "The Banshenchas: genealogy and women of the Ulster Cycle", Ulidia (3), 2013, ll.&nbsp;75–85 * " Irish Jezebels: women talking. Gendered discourse in early Irish literature", ''Saltair saíochta'', 2013, ll.&nbsp;199–210 == Féach freisin == * [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith ní Mhurchadha]] * [[Leabhar Laighneach]] * [[Banseanchas]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/archives/an-introduction-to-early-irish-literature/reviews |teideal=An introduction to early Irish literature |foilsitheoir=Four Courts Press |dáta=2009-10-01 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/2013/saltair-saiochta/ |teideal=Four Courts Press &#124; Saltair saíochta, sanasaíochta agus seanchais |foilsitheoir=Four Courts Press |dáta=2013-10-07 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=https://bill.celt.dias.ie/vol4/author.php?AuthorID=360 |teideal=Ní Bhrolcháin (Muireann) |foilsitheoir=Bill |dáta= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.president.ie/en/diary/details/president-attends-a-service-for-the-late-dr-muireann-ni-bhrolchain |teideal=President Attends A Service For The Late Dr Muireann Ni Bhrolchain |location=53.359407;-6.317439 |foilsitheoir=President.ie |date= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.irishtimes.com/life-and-style/people/academic-inspiring-teacher-and-defender-of-tara-1.2214036 |teideal=Academic, inspiring teacher and defender of Tara |foilsitheoir=Irish Times |date=2015-05-16 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://notices.irishtimes.com/death/ni-bhrolchain-muireann/41570026 |teideal=Ní BHROLCHÁIN, Muireann : Death notice - Irish Times Family Notices |foilsitheoir=Irish Times |date= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |sloinne=Murray |ainm=Christine |url=https://poethead.wordpress.com/2015/04/18/slan-muireann-ni-bhrolchain/ |teideal=Slán Muireann Ní Bhrolcháin &#124; Poethead |foilsitheoir=Poethead |dáta= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.maynoothcc.com/Archives/Newsletters/2015/May.pdf |format=PDF |teideal=Maynooth Newsletter : Dr. Muireann Ní Bhrolcháin, Secretary, Maynooth Community Council R.I.P. |dáta=Bealtaine 2015 |foilsitheoir=Maynooth |dátarochtana=2017-03-10}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Brolcháin, Muireann Ní}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] 4e83jpp0tw5x7r1acn79xu3dlxxu7hd 1069788 1069785 2022-08-04T17:38:24Z Marcas.oduinn 33120 ...ag aistriú wikitext text/x-wiki {{Glanadh-mar|ag aistriú go Gaeilge}} {{WD Bosca Sonraí Duine}} Staraí agus gníomhaí Éireannach ba ea ''' Muireann Ní Bhrolcháin ''' (15ú Bealtaine 1955 – 14ú Aibreán 2015). Ba as [[Bóthar na Trá]], [[Gaillimh]] í Ní Bhrolcháin ó dhúchas. Cillian Ó Brolcháin, ollamh le fisic ag [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]]) ba ea a hathair. Mairéad Coughlan of [[Maigh Chromtha]], Contae Chorcaí, múinteoir eolaíochta, ba ea a máthair. Rinne Ní Bhrolcháin taighde stairiúil ar luathlitríocht na Gaeilge agus ar gineolaíocht, agus sin ar leith aici i mná Gaelacha. Bhí sochraid mhór uirthi, agus Uachtaráin na hÉireann, [[Mícheál D. Ó hUigínn]], i láthair. Maireann a céile agus beirt iníonacha ina diaidh. == Leabhar liosta == * "Women in early Irish myths and sagas", ''Crane Bag'' (4/1), 1980, ll.&nbsp;12–19 * "[[Banseanchas|An Banshenchas]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (12), 1982, ll.&nbsp;5–29 * "[[Leabhar Laighneach|Leabhar Laighean]]", ''Léachtaí Cholm Cille''(13), 1982, ll.&nbsp;5–40 * "A possible source for [[Geoffrey Keating|Seathrún Céitinn]]'s ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]''", [[Éigse (iriseán)|Éigse]] (19/1), 1982, ll.&nbsp;61–81 * "The manuscript tradition of the Banshenchas", [[Ériu (iriseán)|Ériu]] (33), 1982, ll.&nbsp;109–135 * "Scéal [[Deirdre|Dheirdre]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (14), 1983, ll.&nbsp;39–89 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: his work and family", ''Donegal annual'' (38), 1986, ll.&nbsp;3–19 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: an assessment", ''Seanchas Ard Mhacha: journal of the Armagh Diocesan Historical Society'' (12/1), 1986, ll.&nbsp;43–67 * "Maol Íosa Ó Brolcháin agus a chine", ''Léachtaí Cholm Cille'' (16), 1986, ll.&nbsp;87–109 * ''Maol Íosa Ó Brolcháin'', [[Maigh Nuad]], An Sagart, 1986 * "''Re tóin mná'': in pursuit of troublesome women", ''Ulidia'' (1), 1994, ll.&nbsp;115–121 * "The Banshenchas revisited", ''Chattel, servant or citizen: women’s status in church, state and society'', XXIst Irish Conference of Historians, Queen’s University of Belfast, 27–30 May 1993, eagraithe ag Mary O’Dowd agus [[Sabine Wichert]]. 1995, ll.&nbsp;70–81. * "The Tara-Skryne or the Gabhra Valley in early Irish literature", ''Ríocht na Midhe: records of the Meath Archaeological and Historical Society'' (17), 2006, ll.&nbsp;1–15 * "Who was [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]]'s mother? A detective story", ''Lost and Found II – Rediscovering Ireland’s past'', 2009, ll.&nbsp;83–94. * "''Serglige Con Culainn'': a possible re-interpretation", Ulidia (2), 2009, ll.&nbsp;344–355 * ''An introduction to early Irish literature'', Baile Átha Cliath: Four Courts, 2009 * "Death-tales of the early kings of Tara", ''Landscapes of cult and kingship'', 2011, ll.&nbsp;44–65. * "The Banshenchas: genealogy and women of the Ulster Cycle", Ulidia (3), 2013, ll.&nbsp;75–85 * " Irish Jezebels: women talking. Gendered discourse in early Irish literature", ''Saltair saíochta'', 2013, ll.&nbsp;199–210 == Féach freisin == * [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith ní Mhurchadha]] * [[Leabhar Laighneach]] * [[Banseanchas]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/archives/an-introduction-to-early-irish-literature/reviews |teideal=An introduction to early Irish literature |foilsitheoir=Four Courts Press |dáta=2009-10-01 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/2013/saltair-saiochta/ |teideal=Four Courts Press &#124; Saltair saíochta, sanasaíochta agus seanchais |foilsitheoir=Four Courts Press |dáta=2013-10-07 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=https://bill.celt.dias.ie/vol4/author.php?AuthorID=360 |teideal=Ní Bhrolcháin (Muireann) |foilsitheoir=Bill |dáta= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.president.ie/en/diary/details/president-attends-a-service-for-the-late-dr-muireann-ni-bhrolchain |teideal=President Attends A Service For The Late Dr Muireann Ni Bhrolchain |location=53.359407;-6.317439 |foilsitheoir=President.ie |date= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.irishtimes.com/life-and-style/people/academic-inspiring-teacher-and-defender-of-tara-1.2214036 |teideal=Academic, inspiring teacher and defender of Tara |foilsitheoir=Irish Times |date=2015-05-16 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://notices.irishtimes.com/death/ni-bhrolchain-muireann/41570026 |teideal=Ní BHROLCHÁIN, Muireann : Death notice - Irish Times Family Notices |foilsitheoir=Irish Times |date= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |sloinne=Murray |ainm=Christine |url=https://poethead.wordpress.com/2015/04/18/slan-muireann-ni-bhrolchain/ |teideal=Slán Muireann Ní Bhrolcháin &#124; Poethead |foilsitheoir=Poethead |dáta= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.maynoothcc.com/Archives/Newsletters/2015/May.pdf |format=PDF |teideal=Maynooth Newsletter : Dr. Muireann Ní Bhrolcháin, Secretary, Maynooth Community Council R.I.P. |dáta=Bealtaine 2015 |foilsitheoir=Maynooth |dátarochtana=2017-03-10}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Brolcháin, Muireann Ní}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] nk5xzhlnbv8f4gxmi3nrc2bus6hyo5v 1069789 1069788 2022-08-04T17:38:38Z Marcas.oduinn 33120 ... Aistrithe wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Staraí agus gníomhaí Éireannach ba ea ''' Muireann Ní Bhrolcháin ''' (15ú Bealtaine 1955 – 14ú Aibreán 2015). Ba as [[Bóthar na Trá]], [[Gaillimh]] í Ní Bhrolcháin ó dhúchas. Cillian Ó Brolcháin, ollamh le fisic ag [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]]) ba ea a hathair. Mairéad Coughlan of [[Maigh Chromtha]], Contae Chorcaí, múinteoir eolaíochta, ba ea a máthair. Rinne Ní Bhrolcháin taighde stairiúil ar luathlitríocht na Gaeilge agus ar gineolaíocht, agus sin ar leith aici i mná Gaelacha. Bhí sochraid mhór uirthi, agus Uachtaráin na hÉireann, [[Mícheál D. Ó hUigínn]], i láthair. Maireann a céile agus beirt iníonacha ina diaidh. == Leabhar liosta == * "Women in early Irish myths and sagas", ''Crane Bag'' (4/1), 1980, ll.&nbsp;12–19 * "[[Banseanchas|An Banshenchas]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (12), 1982, ll.&nbsp;5–29 * "[[Leabhar Laighneach|Leabhar Laighean]]", ''Léachtaí Cholm Cille''(13), 1982, ll.&nbsp;5–40 * "A possible source for [[Geoffrey Keating|Seathrún Céitinn]]'s ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]''", [[Éigse (iriseán)|Éigse]] (19/1), 1982, ll.&nbsp;61–81 * "The manuscript tradition of the Banshenchas", [[Ériu (iriseán)|Ériu]] (33), 1982, ll.&nbsp;109–135 * "Scéal [[Deirdre|Dheirdre]]", ''Léachtaí Cholm Cille'' (14), 1983, ll.&nbsp;39–89 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: his work and family", ''Donegal annual'' (38), 1986, ll.&nbsp;3–19 * "Maol Íosa Ó Brolcháin: an assessment", ''Seanchas Ard Mhacha: journal of the Armagh Diocesan Historical Society'' (12/1), 1986, ll.&nbsp;43–67 * "Maol Íosa Ó Brolcháin agus a chine", ''Léachtaí Cholm Cille'' (16), 1986, ll.&nbsp;87–109 * ''Maol Íosa Ó Brolcháin'', [[Maigh Nuad]], An Sagart, 1986 * "''Re tóin mná'': in pursuit of troublesome women", ''Ulidia'' (1), 1994, ll.&nbsp;115–121 * "The Banshenchas revisited", ''Chattel, servant or citizen: women’s status in church, state and society'', XXIst Irish Conference of Historians, Queen’s University of Belfast, 27–30 May 1993, eagraithe ag Mary O’Dowd agus [[Sabine Wichert]]. 1995, ll.&nbsp;70–81. * "The Tara-Skryne or the Gabhra Valley in early Irish literature", ''Ríocht na Midhe: records of the Meath Archaeological and Historical Society'' (17), 2006, ll.&nbsp;1–15 * "Who was [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith]]'s mother? A detective story", ''Lost and Found II – Rediscovering Ireland’s past'', 2009, ll.&nbsp;83–94. * "''Serglige Con Culainn'': a possible re-interpretation", Ulidia (2), 2009, ll.&nbsp;344–355 * ''An introduction to early Irish literature'', Baile Átha Cliath: Four Courts, 2009 * "Death-tales of the early kings of Tara", ''Landscapes of cult and kingship'', 2011, ll.&nbsp;44–65. * "The Banshenchas: genealogy and women of the Ulster Cycle", Ulidia (3), 2013, ll.&nbsp;75–85 * " Irish Jezebels: women talking. Gendered discourse in early Irish literature", ''Saltair saíochta'', 2013, ll.&nbsp;199–210 == Féach freisin == * [[Gormflaith ingen Murchada|Gormlaith ní Mhurchadha]] * [[Leabhar Laighneach]] * [[Banseanchas]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/archives/an-introduction-to-early-irish-literature/reviews |teideal=An introduction to early Irish literature |foilsitheoir=Four Courts Press |dáta=2009-10-01 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.fourcourtspress.ie/books/2013/saltair-saiochta/ |teideal=Four Courts Press &#124; Saltair saíochta, sanasaíochta agus seanchais |foilsitheoir=Four Courts Press |dáta=2013-10-07 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=https://bill.celt.dias.ie/vol4/author.php?AuthorID=360 |teideal=Ní Bhrolcháin (Muireann) |foilsitheoir=Bill |dáta= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.president.ie/en/diary/details/president-attends-a-service-for-the-late-dr-muireann-ni-bhrolchain |teideal=President Attends A Service For The Late Dr Muireann Ni Bhrolchain |location=53.359407;-6.317439 |foilsitheoir=President.ie |date= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.irishtimes.com/life-and-style/people/academic-inspiring-teacher-and-defender-of-tara-1.2214036 |teideal=Academic, inspiring teacher and defender of Tara |foilsitheoir=Irish Times |date=2015-05-16 |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://notices.irishtimes.com/death/ni-bhrolchain-muireann/41570026 |teideal=Ní BHROLCHÁIN, Muireann : Death notice - Irish Times Family Notices |foilsitheoir=Irish Times |date= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |sloinne=Murray |ainm=Christine |url=https://poethead.wordpress.com/2015/04/18/slan-muireann-ni-bhrolchain/ |teideal=Slán Muireann Ní Bhrolcháin &#124; Poethead |foilsitheoir=Poethead |dáta= |dátarochtana=2017-03-10}} * {{lua idirlín |url=http://www.maynoothcc.com/Archives/Newsletters/2015/May.pdf |format=PDF |teideal=Maynooth Newsletter : Dr. Muireann Ní Bhrolcháin, Secretary, Maynooth Community Council R.I.P. |dáta=Bealtaine 2015 |foilsitheoir=Maynooth |dátarochtana=2017-03-10}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Brolcháin, Muireann Ní}} [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] qpg9rpyrldwrtkir8l15jbgx0hpc90r 0 103604 1069767 2022-08-04T16:08:56Z Ériugena 188 Bhog Ériugena an leathanach [[Uisge Dhé]] go [[Uisge Dhè]]: gd wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Uisge Dhè]] bdnzalbrgv36apg0c0bbokdrz1bxvhv 0 103605 1069781 2022-08-04T17:15:53Z Ériugena 188 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1100592924|Lie]]" wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Pinocchio.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Pinocchio.jpg/220px-Pinocchio.jpg|mion| [[Pinocchio (carachtar)|Pinocchio]], siombail den fhírinneacht]] Is dearbhú é bréag a chreidtear a bheith falsa, a úsáidtear de ghnáth chun dallamullóg a chur ar dhuine nó neach a chur amú. <ref>{{Cite book-en|title=Lying and deception : theory and practice|author=Carson, Thomas L.|date=2012|publisher=Oxford University Press|oclc=769544997}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=21 February 2008|title=The Definition of Lying and Deception|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/lying-definition/|journal=Stanford Encyclopedia of Philosophy|accessdate=29 December 2018}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=2008|title=Two Definitions of Lying|journal=International Journal of Applied Philosophy|volume=22|issue=2|pages=211–230|doi=10.5840/ijap200822216|issn=0739-098X}}</ref> <ref>{{Cite book-en|date=15 November 2018|title=The Oxford Handbook of Lying|doi=10.1093/oxfordhb/9780198736578.001.0001}}</ref> Ag r bréagadóireacht a thugtar ar an gcleachtas bréaga a chur in iúl. Féadfar bréagadóir a thabhairt ar an té a bhíonn ag insint bréaga. Féadfaidh bréaga freastal ar fheidhmeanna éagsúla, amhail ionstraimeacha, idirphearsanta nó síceolaíocha, do na daoine aonair a úsáideann iad.. jeke3v5rw08s4807lu9r6wfgzlkdchi 1069783 1069781 2022-08-04T17:21:59Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Pinocchio.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Pinocchio.jpg/220px-Pinocchio.jpg|mion| [[Pinocchio (carachtar)|Pinocchio]], siombail na neamhmhacántachta]] Is dearbhú é '''bréag''' a chreidtear a bheith falsa, a úsáidtear de ghnáth chun dallamullóg a chur ar dhuine nó neach a chur amú. <ref>{{Cite book-en|title=Lying and deception : theory and practice|author=Carson, Thomas L.|date=2012|publisher=Oxford University Press|oclc=769544997}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=21 February 2008|title=The Definition of Lying and Deception|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/lying-definition/|journal=Stanford Encyclopedia of Philosophy|accessdate=29 December 2018}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=2008|title=Two Definitions of Lying|journal=International Journal of Applied Philosophy|volume=22|issue=2|pages=211–230|doi=10.5840/ijap200822216|issn=0739-098X}}</ref> <ref>{{Cite book-en|date=15 November 2018|title=The Oxford Handbook of Lying|doi=10.1093/oxfordhb/9780198736578.001.0001}}</ref> Ag bréagadóireacht a thugtar ar an gcleachtas bréaga a chur in iúl. Féadfar bréagadóir a thabhairt ar an té a bhíonn ag insint bréaga. Féadfaidh bréaga freastal ar fheidhmeanna éagsúla, amhail ionstraimeacha, idirphearsanta nó síceolaíocha, do na daoine aonair a úsáideann iad. ==Tagairtí== [[Catagóir:Mealladh]] [[Catagóir:Bréagadóireacht| ]] l4ncuasq4ig1lrodz4pi4butje70zdl 1069784 1069783 2022-08-04T17:28:28Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Pinocchio.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Pinocchio.jpg/220px-Pinocchio.jpg|mion| [[Pinocchio (carachtar)|Pinocchio]], siombail na neamhmhacántachta]] Is dearbhú é '''bréag''' a chreidtear a bheith falsa nó bréagach, a úsáidtear de ghnáth chun dallamullóg a chur ar dhuine nó an duine a mheabhlú. <ref>{{Cite book-en|title=Lying and deception : theory and practice|author=Carson, Thomas L.|date=2012|publisher=Oxford University Press|oclc=769544997}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=21 February 2008|title=The Definition of Lying and Deception|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/lying-definition/|journal=Stanford Encyclopedia of Philosophy|accessdate=29 December 2018}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=2008|title=Two Definitions of Lying|journal=International Journal of Applied Philosophy|volume=22|issue=2|pages=211–230|doi=10.5840/ijap200822216|issn=0739-098X}}</ref> <ref>{{Cite book-en|date=15 November 2018|title=The Oxford Handbook of Lying|doi=10.1093/oxfordhb/9780198736578.001.0001}}</ref> Tugtar bréagadóireacht ar an gcleachtas bréaga a chur in iúl. Féadfar bréagadóir a thabhairt ar an té a bhíonn ag insint bréaga. Féadfaidh bréaga freastal ar fheidhmeanna éagsúla, amhail ionstraimeacha, idirphearsanta nó síceolaíocha, do na daoine aonair a úsáideann iad. ==Tagairtí== [[Catagóir:Mealladh]] [[Catagóir:Bréagadóireacht| ]] elokmk09sqivvwxtcdw9spr2zevfwb4 1069786 1069784 2022-08-04T17:30:54Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Pinocchio.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Pinocchio.jpg/220px-Pinocchio.jpg|mion| [[Pinocchio (carachtar)|Pinocchio]], siombail na neamhmhacántachta]] Is dearbhú é '''bréag''' <ref>https://www.teanglann.ie/en/fb/br%C3%A9ag Bréag</ref> a chreidtear a bheith falsa nó bréagach, a úsáidtear de ghnáth chun dallamullóg a chur ar dhuine nó an duine a mheabhlú. <ref>{{Cite book-en|title=Lying and deception : theory and practice|author=Carson, Thomas L.|date=2012|publisher=Oxford University Press|oclc=769544997}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=21 February 2008|title=The Definition of Lying and Deception|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/lying-definition/|journal=Stanford Encyclopedia of Philosophy|accessdate=29 December 2018}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=2008|title=Two Definitions of Lying|journal=International Journal of Applied Philosophy|volume=22|issue=2|pages=211–230|doi=10.5840/ijap200822216|issn=0739-098X}}</ref> <ref>{{Cite book-en|date=15 November 2018|title=The Oxford Handbook of Lying|doi=10.1093/oxfordhb/9780198736578.001.0001}}</ref> Tugtar bréagadóireacht ar an gcleachtas bréaga a chur in iúl. Féadfar bréagadóir a thabhairt ar an té a bhíonn ag insint bréaga. Féadfaidh bréaga freastal ar fheidhmeanna éagsúla, amhail ionstraimeacha, idirphearsanta nó síceolaíocha, do na daoine aonair a úsáideann iad. ==Tagairtí== [[Catagóir:Mealladh]] [[Catagóir:Bréagadóireacht| ]] m4n4tkcki9ricfcpuuflyopal8kz67d 1069787 1069786 2022-08-04T17:33:47Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Pinocchio.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Pinocchio.jpg/220px-Pinocchio.jpg|mion| [[Pinocchio (carachtar)|Pinocchio]], siombail na neamhmhacántachta]] Is dearbhú é '''bréag''' nó '''éitheach''' <ref>https://www.teanglann.ie/en/fb/br%C3%A9ag Bréag</ref> a chreidtear a bheith falsa nó bréagach, a úsáidtear de ghnáth chun dallamullóg a chur ar dhuine nó an duine a mheabhlú. <ref>{{Cite book-en|title=Lying and deception : theory and practice|author=Carson, Thomas L.|date=2012|publisher=Oxford University Press|oclc=769544997}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=21 February 2008|title=The Definition of Lying and Deception|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/lying-definition/|journal=Stanford Encyclopedia of Philosophy|accessdate=29 December 2018}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=2008|title=Two Definitions of Lying|journal=International Journal of Applied Philosophy|volume=22|issue=2|pages=211–230|doi=10.5840/ijap200822216|issn=0739-098X}}</ref> <ref>{{Cite book-en|date=15 November 2018|title=The Oxford Handbook of Lying|doi=10.1093/oxfordhb/9780198736578.001.0001}}</ref> Tugtar bréagadóireacht ar an gcleachtas bréaga a chur in iúl. Féadfar bréagadóir a thabhairt ar an té a bhíonn ag insint bréaga. Féadfaidh bréaga freastal ar fheidhmeanna éagsúla, amhail ionstraimeacha, idirphearsanta nó síceolaíocha, do na daoine aonair a úsáideann iad. ==Tagairtí== [[Catagóir:Mealladh]] [[Catagóir:Bréagadóireacht| ]] 9uwbfyze1zj5vh0rgplt03yx6pt0vyz 1069791 1069787 2022-08-04T17:44:12Z Ériugena 188 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Pinocchio.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Pinocchio.jpg/220px-Pinocchio.jpg|mion| [[Pinocchio (carachtar)|Pinocchio]], siombail na neamhmhacántachta]] Is dearbhú é '''bréag''' nó '''éitheach''' <ref>https://www.teanglann.ie/en/fb/br%C3%A9ag Bréag</ref> a chreidtear a bheith falsa nó bréagach, a úsáidtear de ghnáth chun dallamullóg a chur ar dhuine nó an duine a mheabhlú. <ref>{{Cite book-en|title=Lying and deception : theory and practice|author=Carson, Thomas L.|date=2012|publisher=Oxford University Press|oclc=769544997}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=21 February 2008|title=The Definition of Lying and Deception|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/lying-definition/|journal=Stanford Encyclopedia of Philosophy|accessdate=29 December 2018}}</ref> <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Mahon|first=James Edwin|date=2008|title=Two Definitions of Lying|journal=International Journal of Applied Philosophy|volume=22|issue=2|pages=211–230|doi=10.5840/ijap200822216|issn=0739-098X}}</ref> <ref>{{Cite book-en|date=15 November 2018|title=The Oxford Handbook of Lying|doi=10.1093/oxfordhb/9780198736578.001.0001}}</ref> Tugtar bréagadóireacht ar an gcleachtas bréaga a chur in iúl. Féadfar bréagadóir a thabhairt ar an té a bhíonn ag insint bréaga. Féadfaidh bréaga freastal ar fheidhmeanna éagsúla, amhail ionstraimeacha, idirphearsanta nó síceolaíocha, do na daoine aonair a úsáideann iad. ==Cineálacha agus téarmaí gaolmhara== * bréag dhíomhaoin, gan díobháil. [[An Béarla|Béarla]]: ''a white lie'' * deargbhréag. [[An Béarla|Béarla]]:''an outright lie'' * fadhbóg, pait, gáilleog. [[An Béarla|Béarla]]: ''a whopping lie'' * bréag a insint. * éitheach a thabhairt. * bheith ag stealladh bréag. [[An Béarla|Béarla]]:''to lie through your teeth'' ==Tagairtí== [[Catagóir:Mealladh]] [[Catagóir:Bréagadóireacht| ]] sk1gntj4ssgciywvz1depfnnjhuwgtu 0 103606 1069801 2022-08-04T18:27:27Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe ó enwiki wikitext text/x-wiki {{Glanadh-mar|ag aistriú go Gaeilge}} {{WD Bosca Sonraí Duine}} '' ''' Gormlaith ní Mhurchadha ''' (960–1030), ([[Meán-Ghaeilge]] ''' Gormflaith ingen Murchada'''), was an Irish queen. == Beatha == '' Gormlaith was born in [[Naas]], [[County Kildare]], [[Ireland]]. Her father was Murchad mac Finn, [[King of Leinster]], and her brother was [[Máel Mórda mac Murchada]]. According to annalistic accounts, she was married to [[Olaf Cuaran]], the [[Viking]] king of [[Dublin]] and [[York]] until his death in 981;<ref>{{cite journal|last=Ni Mhaonaigh|first=Maire|title=Tales of Three Gormlaith's in Medieval Irish Literature|journal=Ériu|year=2002|volume=52|page=18}}</ref> and mother to his son, King [[Sigtrygg Silkbeard]].<ref name="Forte 2005">{{cite book|last=Forte|first=Angelo|title=Viking empires|year=2005|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, U.K.|isbn=0521829925|edition=1st |author2=Oram, Richard |author3=Pedersen, Frederik}}</ref> Perhaps most famously, after Sigtrygg's defeat at the [[Battle of Glenn Máma]] in 999, Gormlaith was married to [[Brian Boru]], the [[King of Munster]] and [[High King of Ireland]], and mother to his son and later [[King of Munster]], [[Donnchad mac Briain|Donnchad]]. It is also alleged that she married [[Máel Sechnaill mac Domnaill]] after Olaf's death, but this is somewhat contentious as the sources for this marriage are less reliable. The Irish annals record Gormlaith's death in 1030. '' Gormlaith is most infamous for allegedly inciting men to such a degree that she caused the [[Battle of Clontarf]] in 1014. Given that her goading episode exists only in literary sources not contemporary with her lifetime, and, indeed, written long after her death, it is highly unlikely that such an event ever occurred.<ref name="Contextualizing Gormlaith">{{cite book|last=Wade|first=Christina|title=Contextualizing Gormlaith: Portrayals and Perceptions of a Medieval Irish Queen|year=2012|publisher=Unpublished MPhil Dissertation|location=Dublin}}</ref> Very little is known about the actual historical figure since the majority of depictions of Gormlaith were composed well after her life. == Tagairtí annál == '' The first annalistic account regarding Gormlaith appears in the ''[[Annals of Inisfallen]]'', a major extant record of [[Munster]] history. The entry of her death was composed some 62 years after her death, making it the most contemporary and temporally proximate.<ref name="The Annals of Inisfallen">{{cite book|last=Mac Airt|first=Sean|title=The Annals of Inisfallen|year=1951|publisher=Dublin Institute for Advanced Studies|location=Dublin|page=xxi}}</ref> This account stated, {{blockquote|The Daughter of Murchad son of Finn, queen of Munster, dies.<ref name="Annals of Inisfallen 1">{{cite book|last=Mac Airt|first=Sean|title=Annals of Inisfallen|year=1951|publisher=Dublin Institute for Advanced Studies|location=Dublin|page=197}}</ref>|''[[Annals of Inisfallen]], p. 197''}} '' Gormlaith's father was Murchad, son of Finn and this statement paired with Queen of Munster, leaves little doubt amongst scholars that this reference is to Gormlaith. The ''[[Annals of Tigernach]]'' are the next chronologically contemporaneous account with a reference to Gormlaith. These annals, compiled in the Irish midlands, stated, {{blockquote|Gormlaith, daughter of Murchad, son of Finn, mother of Sitric, son of Amlaíb Cuarán, king of the Foreigners, and of Donnachad, son of Brian, king of Munster, died. | Annals of Tigernach, p. 371}} '' Gormlaith also appears in genealogical accounts written more than 100 years after her death. The first of these accounts is found in the ''[[Banshenchas]]'', a catalogue of famous medieval Irish women.<ref>{{cite journal|last=Connon|first=Anne|editor=Alfred P. Smyth |title=The Banshenchas and the Ui Neill queens of Tara|journal=Seanchas: Studies in Early and Medieval Irish Archaeology, History, and Literature in Honour of Francis J. Byrne|year=2000|page=98}}</ref> The entry in this account echoed the annalistic accounts and names Olaf Cuaran and Brian Boru as her husbands and Sigtrygg and Donnchad as her sons. Gormlaith also appears in the twelfth-century genealogies found in the ''Book of Leinster'' dating from 1150 to 1201. From this entry derives the famous "three leaps" of Gormlaith poem, which states she made a "leap in Dublin, a leap in Tara and a leap in Cashel".<ref>{{cite book|editor-last=Sullivan|editor-first=Anne|title=Book of Leinster Vol. 6|year=1988|publisher=Dublin Institute for Advanced Studies|location=Dublin|pages=1492–1493}}</ref> Some scholars have used these "three leaps" as evidence of her three marriages to Olaf Cuaran, Brian Boru and Máel Sechnaill, contradicting the annalistic accounts which refer to only two marriages. In particular, the validity of this third marriage to Máel Sechnaill and her alleged divorce from Brian Boru, have been of serious contention amongst scholars. The "three leaps" poem contained in 12th-century genealogies is the only medieval Irish account to potentially suggest a third marriage. However, some scholars have argued that the reference here to "three leaps" is referring instead to children and not, in fact, to marriages.<ref>{{cite journal|last=Ni Dhonnchadha|first=Maire|editor=Angela Bourke |title=Gormlaith and Her Sisters c. 750-1400|journal=Field Day Anthology of Irish Writing|year=2002|volume= 4: Irish Women's Writing and Traditions|page=188}}</ref> <!-- == Mediaeval literary accounts == Gormlaith has been depicted in many contexts since her death, and she is arguably best known for her portrayal in the ''[[Cogadh Gaedhil re Gallaibh]].''<ref name="Cogadh Gaedhel Re Gallaibh">{{cite book|title=Cogadh Gaedhel Re Gallaibh|url=https://archive.org/details/cogadhgaedhelreg00todd|year=1867|publisher=Longmans, Green, Reader, and Dyer|location=London|editor=James Henthorn Todd}}</ref> This literary work of propaganda was composed between 1103 and 1111 by a descendant of Brian Boru, [[Muirchertach Ua Briain]]. This text detailed the ascent to power of his illustrious ancestor in an effort to highlight the prestige of his dynasty.<ref>{{cite book|last=Ni Mhaonaigh|first=Maire|title=Brian Boru: Ireland's Greatest King?|year=2007|publisher=Tempus|location=Stroud|pages=45–46}}</ref> Gormlaith makes her appearance in a singular scene in which she has garnered much notoriety in subsequent sources, is her inciting scene. To provide context: prior to this her brother, Mael Mordha, has ceded vassalage to Brian Boru. {{blockquote|"Now when they arrived at Cenn Cordah, the king took off his tunic, and it was carried to his sister to put a silver button on it, viz. to Gormlaith, daughter of Murchad, Brian's wife; and she was the mother of Donnchad, son of Brian. The queen took the tunic and cast it into the fire; and she began to reproach and incite her brother because she thought it ill that he should yield service and vassalage and suffer oppression from any one or yield that which his father or grandfather never yielded and she said that his Brian's son would require the same thing from his son."|''Todd, Cogadh Gaedhel Re Gallaibh, p. 143.''}} In this depiction, Gormlaith, unsuccessfully, attempted to goad her brother into going to war against her husband Brian Boru. [[Njáls saga|Njál's Saga]], a thirteenth-century Icelandic literary work,<ref name="Njal's Saga">{{cite book|last=Cook|first=Robert|title=Njal's Saga|year=2001|publisher=Penguin|location=London}}</ref> referred to her as Kormloð, and portrayed her as a jealous divorcee bent on revenge on her ex-husband Brian Boru.{{blockquote|"She was a very beautiful woman, but her best qualities were those over which she had no control, and it was commonly said that her character was evil insofar as she had control over it."|Cook, Njál's Saga p. 296}} In this narrative, she goads her son Sigtrygg, unlike the Cogadh, where she attempted to incite her brother, Mael Mordha. She prompted Sigtrygg into gathering support from Vikings outside Ireland, most notably [[Sigurd the Stout|Earl Sigurd]] of [[Orkney]] and [[Brodir and Ospak of Man|Brodir]] of the [[Isle of Man]], by promising her hand in marriage. This is the first work to introduce the idea that Gormlaith was divorced from Brian Boru. == Early Modern narrative texts == A separate strain of wholly negative conceptions of Gormlaith appeared in [[Geoffrey Keating]]'s ''Foras Feasa Ar Eirinn'' composed in 1634. In this text Keating makes explicit the link between Gormlaith's goading and Máel Mórda's declaration of war. Gormlaith's remarks in this [[Early Modern English|Early Modern]] account weighed on Máel Mórda, contributing to his quarrel with Murchad and eventually lead the "Leinster king to seek allies in the war against the Dál Cais".<ref>{{cite book|last=Keating, ed. David Comyn|first=Geoffrey|title=Forsa Feasa ar Eirinn le Seathrun Ceitinn|year=1902|publisher=Irish Texts Society|location=London|page=268|display-authors=etal}}</ref> As to why Keating decided to place the cause of hostilities with Gormlaith is up for some debate. One scholar, [[Meidhbhín Ní Úrdail]] suggested that he was influenced by Meredith Hamner's ''Chronicle of Ireland'' published in 1633, where the cause of Clontarf is attributed not to Gormlaith, but an anonymous "merchant's wife".<ref>{{cite book|last=Ni Urdail|first=Meidhbhin|title=Cath Cluana Tarbh: 'The Battle of Clontarf'|year=2011|publisher=Irish Texts Society|location=London|chapter=Introduction|page=14}}</ref> Keating's work would in turn influence a slightly later text of the same period, ''Cath Cluana Tarbh''. Only one version of this work contains a reference to Gormlaith, but the depiction is derived from Keating.<ref>{{cite book|last=Ni Urdail|title="Introduction" of Cath Cluana Tarbh|page=1}}</ref> --> == Féach freisin == * [[Mongfind]] ==Further reading== * '' Ancestral Roots of Certain American Colonists Who Came to America Before 1700'', le Frederick Lewis Weis == Naisc sheachtracha == *[http://dh.tcd.ie/clontarf/The%20Story%20of%20Gormlaith%3A%20Jealous%20Divorcee%20or%20Literary%20Victim%3F%20 The Story of Gormlaith: Jealous Divorcee or Literary Victim?] * [http://www.vikinganswerlady.com/scotland.htm A History of Vikings in Scotland] * [http://www.doyle.com.au/battleclontarf.htm Events leading up to the Battle of Clontarf] * [https://web.archive.org/web/20000125135112/http://www.worldwideschool.org/library/books/lit/epics/TheStoryofBurntNjal/toc.html ''Njal's Saga''] * [http://www.genealogics.org/getperson.php?personID=I00250085&tree=LEO Gormflaith's marriages and families online] * [http://www.kildare.ie/library/ehistory/2008/02/gormflaith_a_naas_woman.asp Gormflaith was a Naas woman] * [http://eprints.nuim.ie/2867/1/MNB_Gormlaith.pdf ''Who was Gormlaith's mother? A detective story''], by [[Muireann Ní Bhrolcháin]]. In: Lost and Found II – Rediscovering Ireland's past. (Ireland, 2009), pp.&nbsp;83–94. * [https://www.jstor.org/discover/10.2307/30008176?uid=3738232&uid=2&uid=4&sid=21103570195011 ''<nowiki/>'Tales of three Gormlaiths in early Irish literature''] by Máire Ní Mhaonaigh. In Ériu 52 (2002), pp.&nbsp;1–24. * [https://www.academia.edu/5306598/Viking-Age_Queens_and_the_Formation_of_Identity ''Viking Age Queens and Identity'' by Shannon Lewis-Simpson. In The Viking Age: Ireland and the West], Proceedings of the Fifteenth Viking Congress (Cork, 2005), John Sheehan & Donnchadh Ó Corráin (eds), pp.&nbsp;217–226. *[https://archive.org/details/romanceofirishhe00mccriala ''Gormflaith, the Queen''] by L. M. McCraith. In: Romance of Irish Heroines (Dublin) pp.&nbsp;42–50. *[https://www.jstor.org/discover/10.2307/30104362?uid=3738232&uid=2481137913&uid=2&uid=3&uid=60&sid=21103681448921 ''<nowiki/>'Gormflaith and the Northmen of Dublin''] by G. C. Stacpoole. In: Dublin Historical Record, Vol. XX, No. 1, December (1964) pp.&nbsp;4–18. *[http://www.vikingage.mic.ul.ie/pdfs/lecture_gormlaith_agent-provocatrice.pdf ''<nowiki/>'Gormlaith ingen Murchada ben Briain''] by Catherine Swift. From: Brian Boru Lecture Series, Mary Immaculate College. *[http://1014retold.com/contextualizing-gormlaith-portrayals-and-perceptions-of-a-medieval-irish-queen/ ''Contextualizing Gormlaith: Portrayals and Perceptions of a Medieval Irish Queen''] by Christina Wade. Unpublished M.Phil. Dissertation, 2012. *[http://1014retold.com/queen-gormlaith-brian-boru-and-the-northmen-of-dublin/ ''Queen Gormlaith, Brian Boru and the Northmen of Dublin''] by Howard B Clarke, Dublin City Lunchtime Lecture Series, 8 April 2014. *[http://www.kildare.ie/ehistory/index.php/gormflaith-a-naas-woman/ "Gormflaith - A Naas Woman?"] by James Durney, Co. Kildare Online Electronic Journal, 16 February 2008. *[http://www.kildare.ie/ehistory/index.php/a-game-of-thrones-leinster-vs-munster-at-the-battle-of-clontarf/ "A Game of Thrones: Leinster v Munster at the Battle of Clontarf"] by James Durney, Co. Kildare Online Electronic Journal, 27 March 2014, == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Gormflaith ingen Murchada}} [[Catagóir:Laighin]] 70p8he4advzxyrlkbbosad7eutzsgt3 0 103607 1069829 2022-08-04T20:26:36Z Kevin Scannell 340 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1082265534|Eibhlín Nic Niocaill]]" wikitext text/x-wiki Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol agus oideachas == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 March 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí ar dtús in Éirinn ar fad agus bhuaigh sí scoláireacht an Stiúrthóra. Chun MA a bhaint amach, bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi, ag taisteal go dtí an Ghearmáin agus Páras ag déanamh staidéir ar an tSean-Ghaeilge faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]] . Le linn di i bPáras thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith..Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 August 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 March 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 July 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 March 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 March 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 March 2020}}</ref> [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] nn18sxf3qk3e9pmdk1bn1ics9fv4rmj 1069830 1069829 2022-08-04T20:27:06Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol agus oideachas == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 March 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí ar dtús in Éirinn ar fad agus bhuaigh sí scoláireacht an Stiúrthóra. Chun MA a bhaint amach, bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi, ag taisteal go dtí an Ghearmáin agus Páras ag déanamh staidéir ar an tSean-Ghaeilge faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]] . Le linn di i bPáras thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith..Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 August 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 March 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 July 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 March 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 March 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 March 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] bce37hu0ww13jiy4kgyfrrc64rqlajs 1069831 1069830 2022-08-04T20:27:51Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 March 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí ar dtús in Éirinn ar fad agus bhuaigh sí scoláireacht an Stiúrthóra. Chun MA a bhaint amach, bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi, ag taisteal go dtí an Ghearmáin agus Páras ag déanamh staidéir ar an tSean-Ghaeilge faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]] . Le linn di i bPáras thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith..Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> == Bás == Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 August 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 March 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican">{{Cite book-en|author=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHourican2009">Hourican, Bridget (2009). "Nic Niocaill, Eibhlín". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). ''[[Dictionary of Irish Biography]]''. Cambridge: Cambridge University Press.</cite></ref> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 July 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 March 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 March 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 March 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] gelf4thh5sbbem28sbkk6hfnro94v7k 1069832 1069831 2022-08-04T20:40:12Z Kevin Scannell 340 ref name wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|last=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 March 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican"/> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí ar dtús in Éirinn ar fad agus bhuaigh sí scoláireacht an Stiúrthóra. Chun MA a bhaint amach, bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi, ag taisteal go dtí an Ghearmáin agus Páras ag déanamh staidéir ar an tSean-Ghaeilge faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]] . Le linn di i bPáras thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican"/> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith..Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican"/> == Bás == Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican"/> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 August 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 March 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican"/> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 July 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 March 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 March 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 March 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] fc3t2aq2rkfaxkqcj6emg32vil542a2 1069834 1069832 2022-08-04T20:42:27Z Kevin Scannell 340 ga wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|last=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 Márta 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican"/> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí ar dtús in Éirinn ar fad agus bhuaigh sí scoláireacht an Stiúrthóra. Chun MA a bhaint amach, bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi, ag taisteal go dtí an Ghearmáin agus Páras ag déanamh staidéir ar an tSean-Ghaeilge faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]] . Le linn di i bPáras thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican"/> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith..Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican"/> == Bás == Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican"/> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 Lúnasa 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican"/> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 Iúil 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 Márta 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 Márta 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] tudw1ui910x47btse1wk3v1urm9hr7s 1069848 1069834 2022-08-04T21:17:20Z Kevin Scannell 340 /* Luathshaol */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|last=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 Márta 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican"/> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí sa chéad áit ar fud na hÉireann agus bhuaigh sí scoláireacht an Stiúrthóra. Chun MA a bhaint amach, bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi, ag taisteal go dtí an Ghearmáin agus Páras ag déanamh staidéir ar an tSean-Ghaeilge faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]] . Le linn di i bPáras thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican"/> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith..Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican"/> == Bás == Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican"/> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 Lúnasa 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican"/> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 Iúil 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 Márta 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 Márta 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] 68cnaibutmp8269d5988zk9v5no10om 1069850 1069848 2022-08-04T21:19:14Z Kevin Scannell 340 /* Luathshaol */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|last=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 Márta 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican"/> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí sa chéad áit ar fud na hÉireann agus bhuaigh sí scoláireacht Steward. Chun MA a bhaint amach, bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi, ag taisteal go dtí an Ghearmáin agus Páras ag déanamh staidéir ar an tSean-Ghaeilge faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]] . Le linn di i bPáras thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican"/> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith..Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican"/> == Bás == Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican"/> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 Lúnasa 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican"/> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 Iúil 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 Márta 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 Márta 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] dduowq3eqml04fmjgi2hh7dyokr4lmo 1069852 1069850 2022-08-04T21:21:09Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|last=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 Márta 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican"/> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí sa chéad áit ar fud na hÉireann agus bhuaigh sí scoláireacht Steward. Bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi chun MA a bhaint amach, ag chuaigh sí go dtí [[an Ghearmáin]] agus [[Páras]], ag déanamh staidéir ar an t[[Sean-Ghaeilge]] faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]]. Nuair a bhí sí i bPáras, thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican"/> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith..Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican"/> == Bás == Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican"/> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 Lúnasa 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican"/> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 Iúil 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 Márta 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 Márta 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] smyf0n2mr756yqx9k707tncl10ckyom 1069853 1069852 2022-08-04T21:21:52Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|last=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 Márta 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican"/> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí sa chéad áit ar fud na hÉireann agus bhuaigh sí scoláireacht Steward. Bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi chun MA a bhaint amach, ag chuaigh sí go dtí [[an Ghearmáin]] agus [[Páras]], ag déanamh staidéir ar an t[[Sean-Ghaeilge]] faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]]. Nuair a bhí sí i bPáras, thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican"/> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith. Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina bhall de grúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican"/> == Bás == Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican"/> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 Lúnasa 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican"/> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 Iúil 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 Márta 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 Márta 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] 987nfx19p6dk44xd4pcvhqaoyow6yng 1069854 1069853 2022-08-04T21:22:17Z Kevin Scannell 340 /* Luathshaol */ wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Gníomhaí ar son na [[Gaeilge]] agus ball de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] ab ea '''Eibhlín Nic Niocaill''' ({{Lang-en|Eveleen Constance Nicolls}}; 22 Deireadh Fómhair 1884 – 13 Lúnasa 1909).<ref name="Hourican">{{Cite book-en|last=Hourican|first=Bridget|title=[[Dictionary of Irish Biography]]|date=2009|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge}}</ref> == Luathshaol == Rugadh Eveleen Constance Nicolls i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]] ar 22 Deireadh Fómhair 1884. Ba í an t-aon iníon amháin ag Archibald J. Nicolls (1845–1924) agus Mary (1853–1938). Bhí a hathair ina abhcóide agus ina rúnaí ar Bhord Chiste Iasachta na hÉireann. Bhí ceathrar deartháireacha aici, Arthur, Jasper, [[George Nicolls|George]] agus Edward.<ref name="Breathnach">{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=160|title=NIC NIOCAILL, Eibhlín (1884–1909)|author=Breathnach|first=Diarmuid|language=ga|work=ainm.ie|access-date=10 Márta 2020}}</ref> Cé go raibh post rialtais ag a hathair, bhí tuairimí náisiúnacha ag an teaghlach agus ba chainteoirí Gaeilge iad. Bhí a deartháir George ina Theachta Dála de chuid [[Sinn Féin]] ó 1921 go 1927. Faoi dhaonáireamh 1901, bhí Eibhlín agus George (Seoirse) ag baint úsáid as ainmneacha Gaeilge.<ref name="Hourican"/> D’fhreastail sí ar Chlochar Loreto, Ráth Maonais agus ansin ar Chlochar Loreto, Faiche Stiabhna, áit ar éirigh go breá léi, go háirithe i dteangacha. Bhain sí an chéad duais amach sa Ghaeilge, sa Fhraincis agus sa Ghearmáinis, agus rinne sí cúrsaí de chuid Ollscoil Ríoga na hÉireann i gColáiste Loreto. Bhíodh sí i gcónaí ar bharr a ranga sa choláiste, agus bhuaigh sí roinnt taispeántas. Nuair a bhain sí BA amach sa bhliain 1906, bhí sí sa chéad áit ar fud na hÉireann agus bhuaigh sí scoláireacht Steward. Bronnadh scoláireacht taistil £300 uirthi chun MA a bhaint amach, ag chuaigh sí go dtí [[an Ghearmáin]] agus [[Páras]], ag déanamh staidéir ar an t[[Sean-Ghaeilge]] faoi [[Marie Henri d'Arbois de Jubainville]]. Nuair a bhí sí i bPáras, thug sí léachtaí in Ollscoil Pháras agus rinne sí atheagrú ar chraobh Pháras de Chonradh na Gaeilge. <ref name="Hourican"/> Nuair a d’fhill sí ar Éirinn bhí sí ina ball suntasach de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Chuaigh sí isteach i chraobh na gCúig gCúigí, thug sí léachtaí, agus d'eagraigh sí an Ard-Fheis sa bhliain 1909. Ina cuid scríbhinní do nuachtán an Chonartha, ''[[An Claidheamh Soluis]]'', cheangail sí athbheochan na Gaeilge le gluaiseacht an neamhspleáchais agus le cearta na mban chomh maith. Ba luathfheimineach í Nic Niocaill, ag scríobh don iris ''Bean na hÉireann''. Bhí sí ina ball de ghrúpa mór cairde, [[Pádraig Mac Piarais]] agus Mary E.L. Butler ina measc.<ref name="Hourican"/> == Bás == Chuaigh sí ar camchuairt i n[[An Ghaeltacht|Gaeltacht]] dheisceart Chiarraí in éineacht le Butler i samhradh na bliana 1909. Sna samhraí roimhe sin, thug sí cuairt ar [[Oileáin Árann]], ag cur snasa ar a cuid Gaeilge. D’fhill Butler abhaile tar éis seachtain sa [[An Daingean|Daingean]], agus chuaigh Nic Niocaill ar aghaidh go [[Ceann Trá]], áit a ndearna sí cairdeas le James Cousins. Rinne Cousins cur síos uirthi mar “ard, maorga: mánlacht is cneastacht ina mbeatha, mánlacht gan maoithneachas inti, agus cneastacht bunaithe ar chinnteacht agus ar chrógacht.” Ar 13 Iúil 1909, shroich sí an [[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], ag fanacht i dteach Phádraig Uí Chatháin ar a dtugtaí “an Rí”. Faoi dhraíocht ag an oileán, bheartaigh sí ar chuairt fhada. Le linn di a bheith ann, thosaigh sí ag múineadh an tsnámha do chailíní na n-oileán.<ref name="Hourican"/> Ar an Aoine 13 Lúnasa, bhí sí ag múineadh an tsnámha d’iníon [[Tomás Ó Criomhthain|Thomáis Uí Chriomhthain]], Cáit. Cé go raibh siad i ngar don gcladach, chuaigh sí féin agus Cáit i dtrioblóid. Rinne deartháir Cáit, Dónal, iarracht an bheirt acu a shábháil. Tháinig fear áitiúil eile darb ainm Peats Tom Ó Cearnaigh i gcabhair orthu, ach níor éirigh leo ach Cáit a shábháil. Bádh Nic Niocaill agus Dónal.<ref name="Kerryman">{{Cite news-en|url=https://www.independent.ie/regionals/kerryman/localnotes/blasket-tragedy-recalled-27386018.html|title=Blasket tragedy recalled|date=12 Lúnasa 2009|language=en|work=The Kerryman|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref name="Hayes">{{Cite book-en|author=Hayes|first=Gerald|title=The last blasket king : Pádraig Ó Catháin, An Rí|date=2015|publisher=The Collins Press}}</ref> Bhí an pobal faoi scamall bróin ag a bás, go háitiúil agus go náisiúnta freisin. Bhí sí go díreach tofa do choiste feidhmiúcháin Chonradh na Gaeilge, an duine ab óige a toghadh don phost sin. Bhí sochraid i [[Dún Chaoin|nDún Chaoin]], agus ina dhiaidh sin, aistríodh a corp ar thraein ón Daingean go Baile Átha Cliath, áit a raibh na mílte ag fanacht leis. Chuaigh an slua lena corp go [[Reilig Ghlas Naíon]] lena adhlacadh. Scríobh Joseph Holloway, an dialannaí, nach raibh sochraid níos sollúnta riamh ann. Scríobh Pádraig Mac Piarais gurbh í Nic Niocaill an bhean “most nobly planned” de na mná go léir a raibh aithne aige orthu in alt sa ''[[The Freeman’s Journal|Freeman’s Journal]]'' ar 16 Lúnasa. Rinne Conradh na Gaeilge cur síos ar Nic Niocaill mar laoch as Cáit a shábháil. Dhíoladar portráidí di ag cruinnithe, agus thug siad an t-airgead a bailíodh do chlann Uí Chriomhthain. Díoladh 300 pictiúr faoi Iúil 1910, agus bailíodh breis is £21. Ag cruinniú ar 9 Meán Fómhair 1909, cruinníodh £49 do scoláireacht, i gcuimhne uirthi, chun cailín a chur chun na Gaeltachta, agus chun dealbh nó plaic tiomnaithe do Nic Niocaill a chur suas. Sna sé mhí ina dhiaidh sin, bailíodh £100 ach níor tháinig na pleananna i gcrích. Scríobh Katharine Tynan, [[Padraic Colum]], agus James Cousins adhmholtaí uirthi.<ref name="Hourican"/> Spreag na himeachtaí ar lá báis Nic Niocaill an leabhar ''A Dark Day on the Blaskets'' le Mícheál Ó Dubhshláine,<ref>{{Cite news-en|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/lost-in-the-mists-of-time-1.1151618|title=Lost in the mists of time|date=31 Iúil 2004|language=en|work=The Irish Times|access-date=10 Márta 2020}}</ref> chomh maith leis an dráma ''Snámh na Saoirse'' le Róisín Sheehy.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.ucc.ie/en/modern-irish/news-and-events/guest-speaker---roisin-sheehy.html|title=Guest speaker - Róisín Sheehy|language=en|work=University College Cork|access-date=10 Márta 2020}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.irishplayography.com/play.aspx?playid=60434|title=Snámh na Saoirse|work=www.irishplayography.com|access-date=10 Márta 2020}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1909]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1884]] [[Catagóir:Gníomhaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] gjlkvw0ahms7qu6zhd7ymgaquzfeq6l 0 103608 1069845 2022-08-04T21:11:02Z Kevin Scannell 340 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1094502464|Dictionary of Irish Biography]]" wikitext text/x-wiki Is foclóir beathaisnéise é an '''''Dictionary of Irish Biography''''' ('''DIB''') a foilsíodh in naoi n-imleabhar in 2009. Baineann na beathaisnéisí le daoine a rugadh in Éirinn, nó daoine eile a raibh saol suntasach acu in Éirinn, agus atá ar shlí na fírinne le cúig bliana ar a laghad.<ref name="DIBPrint">[http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item2427450/?site_locale=en_GB Dictionary of Irish Biography 9 Volume Set], [[Cambridge University Press]]</ref> D’fhoilsigh Cambridge University Press an chéad eagrán i gcomhar le [[Acadamh Ríoga na hÉireann|hAcadamh Ríoga na hÉireann]], agus bhí thart ar 9,000 iontráil ann.<ref name="DIBPrint" /> Mar aon leis an leagan clóite, foilsíodh an foclóir ar líne freisin trí shíntiús digiteach, agus bhain scoláirí, taighdeoirí, agus státseirbhísigh úsáid as. Ar 17 Márta 2021 (Lá Fhéile Pádraig), seoladh leagan nua ar líne atá ar fáil go hoscailte, gan síntiús ar bith. Cuirtear iontrálacha nua leis an leagan ar líne ar bhonn rialta. Tagann an maoiniú ón Údarás um Ard-Oideachas, ón Roinn Gnóthaí Eachtracha agus Trádála, agus ó Leabharlanna [[Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath|Chomhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath]]. Tá idir 200 agus 15,000 focal sna beathaisnéisí, agus thart ar 11,000 iontráil san iomlán i Márta 2021.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.irishcentral.com/roots/history/dictionary-irish-biographies-launched-online|title=Dictionary of Irish Biographies launched online|date=2021-03-23|language=en|work=IrishCentral.com|access-date=2022-03-21}}</ref><ref>[http://dib.cambridge.org/home.do Dictionary of Irish Biography home page]</ref><ref name=":0">{{Cite web-en|url=https://www.irishtimes.com/culture/books/read-all-about-us-the-dictionary-of-irish-biography-is-now-open-access-1.4510746|title=Read all about us: The Dictionary of Irish Biography is now open access|author=Clavin|first=Terry|language=en|work=The Irish Times|access-date=2022-03-21}}</ref> [[Catagóir:Ciclipéidí]] [[Catagóir:Leabhair Bhéarla]] tbs5n4nztio6aayiruj67tq3o41tm6q 1069846 1069845 2022-08-04T21:11:38Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is foclóir beathaisnéise é an '''''Dictionary of Irish Biography''''' ('''DIB''') a foilsíodh in naoi n-imleabhar in 2009. Baineann na beathaisnéisí le daoine a rugadh in Éirinn, nó daoine eile a raibh saol suntasach acu in Éirinn, agus atá ar shlí na fírinne le cúig bliana ar a laghad.<ref name="DIBPrint">[http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item2427450/?site_locale=en_GB Dictionary of Irish Biography 9 Volume Set], [[Cambridge University Press]]</ref> D’fhoilsigh Cambridge University Press an chéad eagrán i gcomhar le [[Acadamh Ríoga na hÉireann|hAcadamh Ríoga na hÉireann]], agus bhí thart ar 9,000 iontráil ann.<ref name="DIBPrint" /> Mar aon leis an leagan clóite, foilsíodh an foclóir ar líne freisin trí shíntiús digiteach, agus bhain scoláirí, taighdeoirí, agus státseirbhísigh úsáid as. Ar 17 Márta 2021 (Lá Fhéile Pádraig), seoladh leagan nua ar líne atá ar fáil go hoscailte, gan síntiús ar bith. Cuirtear iontrálacha nua leis an leagan ar líne ar bhonn rialta. Tagann an maoiniú ón Údarás um Ard-Oideachas, ón Roinn Gnóthaí Eachtracha agus Trádála, agus ó Leabharlanna [[Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath|Chomhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath]]. Tá idir 200 agus 15,000 focal sna beathaisnéisí, agus thart ar 11,000 iontráil san iomlán i Márta 2021.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.irishcentral.com/roots/history/dictionary-irish-biographies-launched-online|title=Dictionary of Irish Biographies launched online|date=2021-03-23|language=en|work=IrishCentral.com|access-date=2022-03-21}}</ref><ref>[http://dib.cambridge.org/home.do Dictionary of Irish Biography home page]</ref><ref name=":0">{{Cite web-en|url=https://www.irishtimes.com/culture/books/read-all-about-us-the-dictionary-of-irish-biography-is-now-open-access-1.4510746|title=Read all about us: The Dictionary of Irish Biography is now open access|author=Clavin|first=Terry|language=en|work=The Irish Times|access-date=2022-03-21}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Ciclipéidí]] [[Catagóir:Leabhair Bhéarla]] h70zt7ak6kbgrdyixyyr8bk8qphtghw 1069847 1069846 2022-08-04T21:13:28Z Kevin Scannell 340 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is foclóir beathaisnéise é an '''''Dictionary of Irish Biography''''' ('''DIB''') a foilsíodh in naoi n-imleabhar in 2009. Baineann na beathaisnéisí le daoine a rugadh in [[Éire|Éirinn]], nó daoine eile a raibh saol suntasach acu in Éirinn, agus atá ar shlí na fírinne le cúig bliana ar a laghad.<ref name="DIBPrint">[http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item2427450/?site_locale=en_GB Dictionary of Irish Biography 9 Volume Set], [[Cambridge University Press]]</ref> D’fhoilsigh Cambridge University Press an chéad eagrán i gcomhar le h[[Acadamh Ríoga na hÉireann]], agus bhí thart ar 9,000 iontráil ann.<ref name="DIBPrint" /> Mar aon leis an leagan clóite, foilsíodh an foclóir ar líne freisin trí shíntiús digiteach, agus bhain scoláirí, taighdeoirí, agus státseirbhísigh úsáid as. Ar 17 Márta 2021 (Lá Fhéile Pádraig), seoladh leagan nua ar líne atá ar fáil go hoscailte, gan síntiús ar bith. Cuirtear iontrálacha nua leis an leagan ar líne ar bhonn rialta. Tagann an maoiniú ón Údarás um Ard-Oideachas, ón Roinn Gnóthaí Eachtracha agus Trádála, agus ó Leabharlanna [[Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath|Chomhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath]]. Tá idir 200 agus 15,000 focal sna beathaisnéisí, agus thart ar 11,000 iontráil san iomlán i Márta 2021.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.irishcentral.com/roots/history/dictionary-irish-biographies-launched-online|title=Dictionary of Irish Biographies launched online|date=2021-03-23|language=en|work=IrishCentral.com|access-date=2022-03-21}}</ref><ref>[http://dib.cambridge.org/home.do Dictionary of Irish Biography home page]</ref><ref name=":0">{{Cite web-en|url=https://www.irishtimes.com/culture/books/read-all-about-us-the-dictionary-of-irish-biography-is-now-open-access-1.4510746|title=Read all about us: The Dictionary of Irish Biography is now open access|author=Clavin|first=Terry|language=en|work=The Irish Times|access-date=2022-03-21}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Ciclipéidí]] [[Catagóir:Leabhair Bhéarla]] njjybt5qdva1b5c541oil6go9k8wtcd 0 103609 1069859 2022-08-04T22:38:45Z TGcoa 21229 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1089060774|Paul Henry (painter)]]" wikitext text/x-wiki  Péintéirí [[Catagóir:Básanna i 1958]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1876]] iqrga94qmfvy6i1kt0y70r75ingrxx0 1069860 1069859 2022-08-04T23:04:02Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Péintéir ba ea '''Paul Henry''' ([[11 Aibreán]] [[1876]] – [[24 Lúnasa]] [[1958]]).<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie//archives/2018/0321/949047-artist-paul-henry/|teideal=Artist Paul Henry / An exhibition of the work of artist Paul Henry opens at the Oriel Gallery in Dublin.|údar=Féach|dáta=1978|language=ga-IE|work=RTÉ Archives|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> I mBéal Feirste a rugadh Henry in 1876 ach chaith sé go leor ama in iarthar na hÉireann. Chaith sé naoi mbliana ina chónaí in [[Acaill]] is ann a phéinteáil sé ''The Potato Diggers'', a díoladh ar €400,000 in 2013. Bhí sé i mbarr a réime i lár na 1930idí.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/breis-is-600000-ar-phictiur-le-paul-henry-de-chonamara-ag-ceant-i-londain/|teideal=Breis is £600,000 ar phictiúr le Paul Henry de Chonamara ag ceant i Londain|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> [[Íomhá:Plaque to Paul Henry.jpg|mion|University Road, Béal Feirste]] === Saothar === Sa bhliain 2021, bhí os cionn £600,000 (thart ar €730,000) caite ar saothar de chuid Henry, radharc tíre dar teideal ''Mountains and Lake, Connemara'', ag ceant i Londain. Ba é seo an méid is mó a íocadh riamh ar phictiúr de chuid Henry.<ref name=":0" /> Bhí an pictiúr seo ar taispeáint i Músaem Uladh agus i nGailearaí Náisiúnta na hÉireann ar feadh tamaill. Sa bhliain 2020, íocadh breis is €400,000 inné ar radharc tíre dár teideal, ''A Sunny Day, Connemara''. Cé go dtugann teideal an phictiúir, a déanadh thart ar an mbliain 1940, le fios gur radharc d’áit éigin i gConamara atá le feiceáil ann, ceaptar gur radharc d’Acaill atá i gceist.<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/e420000-euro-caite-ar-a-sunny-day-connemara-an-pictiur-de-chuid-paul-henry-is-costasai-a-dioladh-riamh/|teideal=€420,000 caite ar ‘A Sunny Day, Connemara’ – an pictiúr de chuid Paul Henry is costasaí a díoladh riamh|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> Íocadh €105,000 ar shaothar eile le Paul Henry, ''Celtic Cross in a West of Ireland Landscape''.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/pictiuir-as-dun-chaoin-an-bun-beag-agus-ceantair-ghaeltachta-eile-diolta-ar-na-milte-euro-ar-ceant/|teideal=Pictiúir as Dún Chaoin, An Bun Beag agus ceantair Ghaeltachta eile díolta ar na mílte euro ar ceant|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> In 2017, díoladh an pictiúr a rinne an t-ealaíontóir Feirsteach de loch i n[[Corca Dhuibhne|Gaeltacht Chorca Dhuibhne]] ar €65,000.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/pictiuir-le-jack-b-yeats-de-shaor-bad-as-carna-gan-diol-ag-ceant-i-ach-loch-i-gcorca-dhuibhne-le-paul-henry-ceannaithe/|teideal=Pictiúir le Jack B Yeats de shaor bád as Carna gan díol ag ceant, ach ‘loch’ i gCorca Dhuibhne le Paul Henry ceannaithe|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-08-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/saor-bad-as-carna-agus-loch-i-gcorca-dhuibhne-le-cur-ar-ceant-i-mbaile-atha-cliath/|teideal=‘Saor bád’ as Carna agus ‘Loch i gCorca Dhuibhne’ le cur ar ceant i mBaile Átha Cliath|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-08-04}}</ref> Phéinteáil Henry ''The Potato Diggers'' in Acaill, a díoladh ar €400,000 in 2013. === Modh oibre === Déanadh Paul Henry athchruthú uaireanta ar [[Tírdhreach|thírdhreach]] agus é ag péinteáil pictiúir. Ní gá go gcloífeadh sé i gcónaí le gnéithe iomlána an radhairc a bhí os a chomhair. Ní bhíodh leisce ar Henry sliabh a thógáil as radharc nó tithe a chur in áit nach raibh  teach ar bith, de réir mar a d’fheil sé don phictiúr.<ref name=":1" /> == Féach freisin == == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Básanna i 1958]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1876]] [[Catagóir:Péintéirí Éireannacha]] {{DEFAULTSORT:Henry, Paul }} [[Catagóir:Acaill]] [[Catagóir:Conamara]] m0xjebfb30qv5l7de9bps0te0w8nfdl 14 103610 1069900 2022-08-05T08:20:09Z TGcoa 21229 Bhog TGcoa an leathanach [[Catagóir:Ban Uachtaráin na Stát Aontaithe]] go [[Catagóir:Céadmhná na Stát Aontaithe]] wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[:Catagóir:Céadmhná na Stát Aontaithe]] rx62y1gkbsk7ff8ro85gqjuxzh2ykhe 14 103611 1069904 2022-08-05T08:41:20Z TGcoa 21229 Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Daoine Meiriceánacha]]' wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Daoine Meiriceánacha]] 6kws405nief7n9bjxgq5x1x4jna6wcv 14 103612 1069905 2022-08-05T08:42:08Z TGcoa 21229 Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Polaiteoirí na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)]] [[Catagóir:Daoine Meiriceánacha de réir páirtí polaitiúil]]' wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Polaiteoirí na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)]] [[Catagóir:Daoine Meiriceánacha de réir páirtí polaitiúil]] 7btbdvj3zz4nf3pmc5bx6fql6hruw3y 14 103613 1069912 2022-08-05T09:26:35Z TGcoa 21229 Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:An Téaváin]] [[Catagóir:Daoine de réir náisiúntachta]]' wikitext text/x-wiki [[Catagóir:An Téaváin]] [[Catagóir:Daoine de réir náisiúntachta]] osfsva45dilxarax06ei6ln5zjxufcd 1069914 1069912 2022-08-05T09:29:31Z TGcoa 21229 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:An Téaváin]] [[Catagóir:Daoine de réir náisiúntachta]] [[Catagóir:Daoine Síneacha]] bh8t2q2y4giryebnlzqp8gdoch0fytk 0 103614 1069915 2022-08-05T09:37:51Z Conradder 34685 Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Duine}} Is [[polaiteoir]] de chuid [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]] é '''Robbie Butler''' ([[Gaeilge]]: ''Roibeárd de Buitiléir''). Rugadh ar [[11 Aibreán]] [[1972]] i [[Lios na gCearrbhach]] é. Is ball agus leascheannaire de [[Páirtí Aontachtach Uladh|Pháirtí Aontachtach Uladh]] é. Is [[Tionól Thuaisceart Éireann|Comhalta den Tionól Reachtach]] é do [[Gleann an Lagáin (Toghcheantar Tionóil)|Ghleann an Lagáin]], ó...' wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is [[polaiteoir]] de chuid [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]] é '''Robbie Butler''' ([[Gaeilge]]: ''Roibeárd de Buitiléir''). Rugadh ar [[11 Aibreán]] [[1972]] i [[Lios na gCearrbhach]] é. Is ball agus leascheannaire de [[Páirtí Aontachtach Uladh|Pháirtí Aontachtach Uladh]] é. Is [[Tionól Thuaisceart Éireann|Comhalta den Tionól Reachtach]] é do [[Gleann an Lagáin (Toghcheantar Tionóil)|Ghleann an Lagáin]], ó 2016 ar aghaidh <ref>{{Lua idirlín|url=http://aims.niassembly.gov.uk/mlas/details.aspx?&aff=18748&per=5808&sel=1&ind=1&prv=0|teideal=The Northern Ireland Assembly|language=en-GB|work=www.niassembly.gov.uk|dátarochtana=2022-08-05}}</ref>. == Saol pearsanta == Tá sé pósta le Belinda. Tá beirt pháistí acu. == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síol}} {{DEFAULTSORT:Butler, Robbie}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1972]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Polaiteoirí Thuaisceart na hÉireann]] [[Catagóir:Comhaltaí den Tionól Reachtach Thuaisceart Éireann]] [[Catagóir:Fir]] [[Catagóir:Polaiteoirí Aontachtacha]] 9e00hrc6zinb13umxvjhl7uv6mrqnco 0 103615 1069925 2022-08-05T11:36:01Z Kevin Scannell 340 Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Hoclais na Téaváine]] go [[An Haiciainis]]: téarma.ie + nós ar WP an t-alt a úsáid wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[An Haiciainis]] p5vux9cmvetzlpfz2qfg1iggskpvtwl 0 103616 1069928 2022-08-05T11:45:22Z Kevin Scannell 340 Bhog Kevin Scannell an leathanach [[An Haiciainis]] go [[Haiciainis na Téaváine]]: canúint ar leith wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Haiciainis na Téaváine]] sa8e1o610hj9q73zq6aztsn1s5fwhi5