વિકિસ્રોત guwikisource https://gu.wikisource.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%96%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય (મિડિયા) વિશેષ ચર્ચા સભ્ય સભ્યની ચર્ચા વિકિસ્રોત વિકિસ્રોત ચર્ચા ચિત્ર ચિત્રની ચર્ચા મીડિયાવિકિ મીડિયાવિકિ ચર્ચા ઢાંચો ઢાંચાની ચર્ચા મદદ મદદની ચર્ચા શ્રેણી શ્રેણીની ચર્ચા પૃષ્ઠ પૃષ્ઠ ચર્ચા સૂચિ સૂચિ ચર્ચા સર્જક સર્જક ચર્ચા TimedText TimedText talk વિભાગ વિભાગ ચર્ચા Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 106 6846 167293 40683 2022-08-18T16:31:20Z Meghdhanu 3380 પ્રમાણિત proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |પ્રકાર=પુસ્તક |શીર્ષક=વેણીનાં ફૂલ |ભાષા=gu |ગ્રંથ= |સર્જક=ઝવેરચંદ મેઘાણી |અનુવાદક= |સંપાદક= |ચિત્રકાર= |મહાવિદ્યાલય=ભાવનગર સ્ત્રી કેળવણી મંડળ |પ્રકાશક=ભાવનગર મહિલા વિદ્યાલય |સરનામું=ભાવનગર |વર્ષ=1928 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |સ્રોત=pdf |Image=[[Image:Venina Ful.pdf|page=1|200px]] |પ્રગતિ=V |પાનાં=<pagelist 1to19="—" 20=1 /> |Volumes= |ટિપ્પણી={{Page:Venina Ful.pdf/૫}} {{Page:Venina Ful.pdf/૬}} |Width= |Css= |Header= |Footer= }} q57slq9f0w3idt8zl41iuaco8zn90et 104 6954 167297 167017 2022-08-18T16:39:51Z Meghdhanu 3380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude><center> <big><big><big><big><big>'''સાંકળિયું'''</big></big></big></big></big></center> {{col-begin|width=}} {{col-2}} {| style="border-right:0px #000 solid;width:90%;padding-right:0.5em;" | '''ગીત''' |<center> '''વિષય''' | align="right" |<center> '''પાનું''' |- | | [[વેણીનાં ફૂલ/પ્રવેશક|પ્રવેશક]] | align="right" | |- | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૨૦|૧]] | [[વેણીનાં ફૂલ/વેણીનાં ફૂલ|વેણીનાં ફૂલ]] | align="right" | ૧ |- | ૨ | [[વેણીનાં ફૂલ/બાલૂડી બ્હેન|બાલૂડી બ્હેન]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૨૩|૪]] |- | ૩ | [[વેણીનાં ફૂલ/બોલે મોરલો|બોલે મોરલો]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૨૫|૬]] |- | ૪ | [[વેણીનાં ફૂલ/પારેવાં લ્યો|પારેવાં લ્યો]] [પ્રથમ બે પંક્તિ લોકગીતની છે] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૨૭|૮]] |- | ૫ | [[વેણીનાં ફૂલ/નીંદરભરી|નીંદરભરી]] [પહેલી એક પંક્તિ લોકગીતની છે] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૨૯|૧૦]] |- | ૬ | [[વેણીનાં ફૂલ/વીરડો|વીરડો]] [ગવાતું નથી, તાલમાં બોલાય છે] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૩૦|૧૧]] |- | ૭ | [[વેણીનાં ફૂલ/ચલ ગાગર|ચલ ગાગર]] [પહેલી બે પંક્તિ લોકગીતની] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૩૪|૧૫]] |- | ૮ | [[વેણીનાં ફૂલ/લાલ લાલ જોગી|લાલ લાલ જોગી]] [પહેલી બે પંક્તિ લોકગીતની] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૩૫|૧૬]] |- | ૯ | [[વેણીનાં ફૂલ/દાદાજીના દેશમાં|દાદાજીના દેશમાં]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૩૬|૧૭]] |- | ૧૦</br>.</br>. | [[વેણીનાં ફૂલ/વાદળમાં વસનાર|વાદળમાં વસનાર]] </br> [રવીબાબુના 'શિશુ' નામક સંગ્રહ</br>માહેલા 'માતૃવત્સલ' કાવ્યનો અનુવાદ] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૩૮|૧૯]] </br>.</br>. |- | ૧૧ | [[વેણીનાં ફૂલ/સાગરમાં વસનાર|સાગરમાં વસનાર]] [ઉપર મુજબ] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૪૦|૨૧]] |- | ૧૨ | [[વેણીનાં ફૂલ/ગામડાંના વીસામા|ગામડાંના વીસામા]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૪૨|૨૩]] |- | ૧૩ | [[વેણીનાં ફૂલ/ગામડાંના વીસામા(૨)|ગામડાંના વીસામા(૨)]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૪૪|૨૫]] |- | ૧૪ | [[વેણીનાં ફૂલ/સૂરજ ધીમા તપો|સૂરજ ધીમા તપો]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૪૬|૨૭]] |- | ૧૫ | [[વેણીનાં ફૂલ/દરિયો|દરિયો]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૪૭|૨૮]] |- | ૧૬ | [[વેણીનાં ફૂલ/કાળુડો રંગ|કાળુડો રંગ]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૪૯|૩૦]] |- | ૧૭ | [[વેણીનાં ફૂલ/લીલો રંગ|લીલો રંગ]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૫૧|૩૨]] |- | ૧૮ | [[વેણીનાં ફૂલ/પીળો રંગ|પીળો રંગ]] | align="right" | [[પૃષ્ઠ:Venina Ful.pdf/૫૨|૩૩]] |- |}<noinclude></noinclude> 6yd4nogoesmk56oxrvi0g8bt9ice8js 0 6963 167294 36260 2022-08-18T16:36:19Z Meghdhanu 3380 wikitext text/x-wiki {{header | title = વેણીનાં ફૂલ | author = ઝવેરચંદ મેઘાણી | translator = | section = | previous = | next = | year = 1928 | notes = }} {{default layout|Layout 2}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=1 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=2 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=3 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=4 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=5 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=6 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=7 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=8 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} <pages index="Venina Ful.pdf" include=9 /> {{dhr}}{{page break|label=}}{{dhr}} {{ઢાંચો:પ્રકાશન-ભારત}} [[શ્રેણી:કાવ્યસંગ્રહ]] [[શ્રેણી:ઝવેરચંદ મેઘાણી]] [[શ્રેણી:પ્રકાશન-ભારત]] e1b8si3rbjz4wj5bw0i5r5x72r20a7v 104 6971 167301 167012 2022-08-18T16:42:28Z Meghdhanu 3380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude><center> <div style="padding: 25px; border: 0px solid;width:300px"> <div style="padding: 10px; border: 4px solid #000000;width:300px"> <center> {| style="border-right:0px #000 solid;width:100%;padding-right:0.5em;width:800px" | |- <center> '''શ્રી ભાનુમતી સ્મારક માળા : ૧ :''' <big><big><big><big>'''વેણીનાં ફૂલ'''</big></big></big></big> </center> {{Css image crop |Image = Venina_Ful.pdf |Page = 1 |bSize = 425 |cWidth = 120 |cHeight = 200 |oTop = 267 |oLeft = 153 |Location = center |Description = }} |} </center> </center><noinclude></noinclude> 6y0ed41ckprjpmlzvju1j0z47lfvceg 104 6972 167300 167013 2022-08-18T16:41:53Z Meghdhanu 3380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude><center> પ્રકાશકો: ભાવનગર મહિલા વિદ્યાલય તરફથી '''સૌ. વિનોદિની ર. યાજ્ઞિક</br> '''શ્રી બળવંતરાય ગો. મહેતા મંત્રીઓ, '''ભાવનગર સ્ત્રી કેળવણી મંડળ'''</br> '''ભાવનગર''' {{col-begin}} {{col-2}} <center>પહેલી આવૃત્તિ</center> <center>પ્રત ૧૦૦૦</center> <center>એપ્રીલ</center> <center>૧૯૨૮</center> {{col-2}} <center>બીજી આવૃત્તિ</center> <center>પ્રત ૨૦૦૦</center> <center>ઓગસ્ટ</center> <center>૧૯૨૮</center> {{col-end}} <center>'''મૂલ્ય : ચાર આના'''</center> <center>મુદ્રક અમૃતલાલ દલપતભાઈ શેઠ, સૌરાષ્ટ્ર મુદ્રણાલય : રાણપુર</center> </center><noinclude></noinclude> tnqo03dm6bj1ndcya0h51hplvk78hiy 104 6973 167299 167014 2022-08-18T16:41:21Z Meghdhanu 3380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude> <center> <div style="padding: 25px; border: 0px solid;width:300px"> <div style="padding: 10px; border: 4px solid #000000;width:300px"> <center> <big> મારા મીઠા ગૃહ–સંસારનો આ ફાલ </br></big> '''શ્રી ભાવનગર મહિલા વિદ્યાલયની'''</br> '''વિદ્યાર્થીની બહેનોને'''</br></big> <big><big>અર્પણ</big></big></center> {{Css image crop |Image = Venina_Ful.pdf |Page = 3 |bSize = 425 |cWidth = 213 |cHeight = 306 |oTop = 227 |oLeft = 81 |Location = center |Description = }} </center><noinclude></noinclude> 8coor9ln97o60tvjbev9qmwqjuo8fdu 104 6976 167298 167015 2022-08-18T16:40:31Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude><br><br><br><br><br><br><br> <center><big><big><big>ભેટ</big></big></big> બ્હેન ........................... ને .................................... તરફથી </center><noinclude></noinclude> fmqfhqzriyrzxwe0bp1w8a17oeuw7bc 104 6978 167295 167019 2022-08-18T16:37:27Z Meghdhanu 3380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude><br><br><br> <center><big>''' :: બીજી આવૃત્તિ :: ''' </big></center> બ્હેનો, ભાઇની પહેલી ખોઇ તો તમે જલ્દી ખુટાડી નાખી. વગડાનાં ફુલો વડે પણ તમારાં અંબોડા શણગારવા તમને ગમ્યા ખરા. તમારો ગુણ કેમ ભૂલાય? તમે મારામાં નવી હોંશ મૂકી દીધી છે. હું તમારે સાટુ નવા ડુંગરોમાં ભમું છું નવા ફુલો વીણું છું. {| style="border-right:0px #000 solid;width:100%;padding-right:0.5em;" | <center>અધિકમાસ</br> પૂર્ણિમા </br>૧૯૮૪</center> |<big><big><big><big><big>'''<nowiki>}</nowiki>'''</big></big></big></big></big> | <center><big> '''તમારો ઓશીંગણ'''</br>બંધુ</big></center> |- |}<noinclude></noinclude> c8fwv95rab7b6bxgi80qgsvufcf0o7f 104 6980 167296 167022 2022-08-18T16:38:35Z Meghdhanu 3380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />૨</noinclude>કૃતિની ઉપયોગિતા મોટી છે. કન્યા-સાહિત્યની તૂટ ભોગવતા યુગમાં આવો પ્રયાસ, પ્રયાસ તરીકે પણ આદરણીય છે. {{gap}}પરંતુ અમે તો આ ગીતો પરત્વે જાતિ-ભેદ પણ પાડવા નથી માગતા. પુરૂષ-હૃદયને પણ એ નિર્મલ રસ આપે છે. શિક્ષણના સર્વ પ્રેમીઓ પ્રતિ વિનતિ છે કે શિક્ષણ-સંસ્થાઓમાં આ ગીતોનું સ્થાન નક્કી કરે. પ્રથમ આવૃત્તિમાં એક ફરજ બજાવવી રહી ગઈ હતી: અને તે ભાઇશ્રી રવિશંકર રાવળનું ઋણ સ્વીકારવાની. મુખ પૃષ્ટ પરનું ભાવવાહી ચિત્ર કો’ કવિના શિઘ્ર ઉર્મિ કાવ્ય સરખું એમની પીંછીમાંથી ખાસ ‘વેણીના ફુલ’ માટે જ સરી પડ્યું છે અને ભેટ રૂપે મળ્યું છે. {| style="border-right:0px #000 solid;width:100%;padding-right:0.5em;" | <center>મહિલા વિદ્યાલય</br> '''ભાવનગર''' </br>ચૈત્રી પૂર્ણિમા </br> ૧૯૮૪</center> |<big><big><big><big><big>'''<nowiki>}</nowiki>'''</big></big></big></big></big> | <center> '''સૌ. વિનોદિની ર. યાજ્ઞિક'''</br> '''બલવંતરાય ગોપાલજી મહેતા'''</br>મંત્રીઓ, ભાવ. સ્ત્રી. કે. મં.</center> |- |} <br><br> <center><big>♣<noinclude></noinclude> k1x47b31uej2v3e16t455f4if98aksh 104 6987 167285 79242 2022-08-18T16:10:50Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude><br><br> {{center|<big>''' તલવારનો વારસદાર ''' </big>}} {{Block center|<poem>[ઢાળ–શેના લીધા મારા શ્યામ {{gap|5em}}અબોલડા આ શેના લીધા રે!]</poem>}} {{સ-મ||'''🙖'''|}} {{block center/s}} <poem> ભેટ્યે ઝૂલે છે તલવાર {{gap|4em}}વીરાજી કેરી ભેટે ઝુલે રે. ભીંતે ઝુલે છે તલવાર {{gap|4em}}બાપુજી કેરી ભીંતે ઝૂલે રે. મારા બાપૂને ! બે બે કુંવરિયા {{gap|4em}}બે વચ્ચે પાડ્યા છે ભાગ: <ref>* બધી કડીઓમાં બીજી ત્રીજી વાર આ રીતે ગવાશે તો રાસડો ચગાવી શકાશે.</ref>હાં રે બેની! બે વચ્ચે પાડ્યા છે ભાગ; {{gap|4em}}વીરાજી કેરી ભેટ્યે ઝુલેરે. </center></poem><noinclude>{{block center/e}} <hr> {{reflist}}</noinclude> nwwkx6hm242ee24z84m2gpm867isb1b 167286 167285 2022-08-18T16:11:05Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude><br><br> {{center|<big>''' તલવારનો વારસદાર ''' </big>}} {{Block center|<poem>[ઢાળ–શેના લીધા મારા શ્યામ {{gap|5em}}અબોલડા આ શેના લીધા રે!]</poem>}} {{સ-મ||'''🙖'''|}} {{block center/s}} <poem> ભેટ્યે ઝૂલે છે તલવાર {{gap|4em}}વીરાજી કેરી ભેટે ઝુલે રે. ભીંતે ઝુલે છે તલવાર {{gap|4em}}બાપુજી કેરી ભીંતે ઝૂલે રે. મારા બાપૂને ! બે બે કુંવરિયા {{gap|4em}}બે વચ્ચે પાડ્યા છે ભાગ: <ref>* બધી કડીઓમાં બીજી ત્રીજી વાર આ રીતે ગવાશે તો રાસડો ચગાવી શકાશે.</ref>હાં રે બેની! બે વચ્ચે પાડ્યા છે ભાગ; {{gap|4em}}વીરાજી કેરી ભેટ્યે ઝુલેરે. </center></poem><noinclude>{{block center/e}} <hr> {{reflist}}</noinclude> kiea7dw1ddnqdx4fye5y6k8sf1aarkg 167287 167286 2022-08-18T16:12:57Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" /></noinclude><br><br> {{center|<big>''' તલવારનો વારસદાર ''' </big>}} {{Block center|<poem><small>[ઢાળ–શેના લીધા મારા શ્યામ {{gap|5em}}અબોલડા આ શેના લીધા રે!]</small></poem>}} {{સ-મ||'''🙖'''|}} {{block center/s}} <poem> ભેટ્યે ઝૂલે છે તલવાર {{gap|4em}}વીરાજી કેરી ભેટે ઝુલે રે. ભીંતે ઝુલે છે તલવાર {{gap|4em}}બાપુજી કેરી ભીંતે ઝૂલે રે. મારા બાપૂને ! બે બે કુંવરિયા {{gap|4em}}બે વચ્ચે પાડ્યા છે ભાગ: <ref>* બધી કડીઓમાં બીજી ત્રીજી વાર આ રીતે ગવાશે તો રાસડો ચગાવી શકાશે.</ref>હાં રે બેની! બે વચ્ચે પાડ્યા છે ભાગ; {{gap|4em}}વીરાજી કેરી ભેટ્યે ઝુલેરે. </center></poem><noinclude>{{block center/e}} <hr> {{reflist}}</noinclude> 617jv71ztiv8v1f7bw79tou1e1gll7x 104 6988 167288 79243 2022-08-18T16:16:38Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />૭૨ {{block center/s}}</noinclude> <poem>મોટે માગી છે મો’લ મ્હેલાતું વાડીયું {{gap|4em}}નાને માંગી છે તલવાર હાં રે બેની ! નાને માંગી છે તલવાર – વીરાજી૦ મોટો મ્હાલે છે મો’લ મોડીની સાયબી {{gap|4em}}નાનો ખેલે છે શિકાર – વીરાજી૦ મોટો ચડિયો છે કાંઈ હાથી-અંબાડિયે {{gap|4em}}નાનેરો ઘોડો અસવાર – વીરાજી૦ મોટો કાઢે છે રોજ કાવા કસૂંબલા {{gap|4em}}નાનેરો ઘૂમે ઘમસાણ – વીરાજી૦ મોટો પોઢે છે લાલ રંગીલે ઢોલીએ {{gap|4em}}નાનો ડુંગરડાની ધાર – વીરાજી૦ મોટો મઢાવે વેઢે વીંટી ને હારલા {{gap|4em}}નાનો સજાવે તલવાર – વીરાજી૦ મોટાને સોઇં હીર–ઝરિયાની આંગડી {{gap|4em}}નાનાને ગેંડાની ઢાલ – વીરજી૦ </poem><noinclude>{{block center/e}}</noinclude> lei3cv95z2ak37uaaf4bs9br945bjlj 104 6989 167289 79244 2022-08-18T16:27:40Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{align|right|૭૩}} {{block center/s}}</noinclude><poem> મોટો સંતાય સુણી શત્રુના રીડિયા {{gap|4em}}નાનેરો દ્યે છે પડકાર – વીરાજી૦ મોટો ભાગ્યો છે સેન શત્રુનાં ભાળતાં {{gap|4em}}નાનેરો <ref><nowiki>*</nowiki> બીજો પાઠ : ઝીલે છે ઘાવ</ref>ઝીંકે છે ઘાવ – વીરાજી૦ મોટેરે માડી ! તારી કૂખૂં લજાવી {{gap|4em}}નાને ઉજાળ્યા અવતાર – વીરજી૦ મોટાનાં મોત ચાર ડાઘુડે જાણિયાં {{gap|4em}}નાનાની ખાંભી પૂજાય – વીરાજી૦ ભેટે ઝુલે છે તલવાર {{gap|4em}}વીરાજી કેરી ભેટે ઝુલે રે ! ભીંતે ઝુલે છે તલવાર {{gap|4em}}બાપૂજી કેરી ભીંતે ઝુલે રે!</poem> {{સ-મ||'''♣'''|}} {{block center/e}}<noinclude><hr> {{Reflist}}</noinclude> 41j5u2apdes957l5o6g4nivesst70a9 104 7028 167281 90033 2022-08-18T15:53:14Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{align|right|૬૯}} {{block center/s}}</noinclude> <poem> તારે દેવ-દેરાં નવ માય બ્હેન હિન્દવાણી ! તારી તોય લાજું લૂંટાય બ્હેન હિન્દવાણી ! તારે સાગરે બાંધી પાજ બ્હેન હિન્દવાણી ! રોળ્યાં રાવણ કેરાં રાજ બ્હેન હિન્દવાણી ! સીતાવરની રાખ્યે લાજ બ્હેન હિન્દવાણી ! {{gap|14em}}—આવો૦ આવો રણઘેલી રજપૂત બ્હેન હિન્દવાણી ! {{gap|5em}}તારી ભોમ તપે રેતાળ {{gap|5em}}સંગે નીરભર્યો મેવાડ {{gap|5em}}ડુંગર દૈત સમા ભેંકાર {{gap|5em}}માથે ગઢ કોઠાની હાર {{gap|5em}}બોલે જૂગ જૂના ભણકાર ધરમ ધેન ને સતી બ્હેન સાટ હિન્દવાણી ! તારા સાયબા સૂતા મૃત્યુ-વાટ હિન્દવાણી ! તારાં શીળ ચડ્યાં સળગન્ત કાષ્ટ હિન્દવાણી ! એની જશ-જ્યોતુંના ઝગમગાટ હિન્દવાણી ! સૂરજ ભાણ સમોવડ પૃથવી-પાટ હિન્દવાણી ! {{gap|14em}}—આવો૦</poem><noinclude>{{block center/e}}</noinclude> 13lni956u0fdm3gutaibtgye3qovvkk 167282 167281 2022-08-18T15:54:16Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{align|right|૬૯}} {{block center/s}}</noinclude> <poem>તારે દેવ-દેરાં નવ માય બ્હેન હિન્દવાણી ! તારી તોય લાજું લૂંટાય બ્હેન હિન્દવાણી ! તારે સાગરે બાંધી પાજ બ્હેન હિન્દવાણી ! રોળ્યાં રાવણ કેરાં રાજ બ્હેન હિન્દવાણી ! સીતાવરની રાખ્યે લાજ બ્હેન હિન્દવાણી ! {{gap|14em}}—આવો૦ આવો રણઘેલી રજપૂત બ્હેન હિન્દવાણી ! {{gap|5em}}તારી ભોમ તપે રેતાળ {{gap|5em}}સંગે નીરભર્યો મેવાડ {{gap|5em}}ડુંગર દૈત સમા ભેંકાર {{gap|5em}}માથે ગઢ કોઠાની હાર {{gap|5em}}બોલે જૂગ જૂના ભણકાર ધરમ ધેન ને સતી બ્હેન સાટ હિન્દવાણી ! તારા સાયબા સૂતા મૃત્યુ-વાટ હિન્દવાણી ! તારાં શીળ ચડ્યાં સળગન્ત કાષ્ટ હિન્દવાણી ! એની જશ-જ્યોતુંના ઝગમગાટ હિન્દવાણી ! સૂરજ ભાણ સમોવડ પૃથવી-પાટ હિન્દવાણી ! {{gap|14em}}—આવો૦</poem><noinclude>{{block center/e}}</noinclude> 21ff01j19dj0ygzqcjfdagpr6nhds99 104 7035 167283 90034 2022-08-18T15:56:49Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />૭૦ {{block center/s}}</noinclude><poem> આવો સહુ મળી સંગાથે બ્હેન હિન્દવાણી ! {{gap|5em}}આવો ઉતરો ગુજ્જર દેશ {{gap|5em}}જેની બેટડી લાંબે કેશ {{gap|5em}}દિલે સ્નેહ રંગીલે વેશ ઘૂમે ગરબે માઝમ રાત બ્હેન હિન્દવાણી ! માથે ચુંદડી મોહન ભાત બ્હેન હિન્દવાણી ! ગાતી સુખ દુઃખોની વાત બ્હેન હિન્દવાણી ! જેની ભેર પાંચાળી-ભ્રાત બ્હેન હિન્દવાણી ! {{gap|14em}}—આવો૦ {{સ-મ||'''🙖'''|}} </poem> {{block center/e}}<noinclude></noinclude> pj3oi4vb4dp5sm025pn56549ijadmhv 167284 167283 2022-08-18T15:58:22Z Meghdhanu 3380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />૭૦ {{block center/s}}</noinclude><poem> આવો સહુ મળી સંગાથે બ્હેન હિન્દવાણી ! {{gap|5em}}આવો ઉતરો ગુજ્જર દેશ {{gap|5em}}જેની બેટડી લાંબે કેશ {{gap|5em}}દિલે સ્નેહ રંગીલે વેશ ઘૂમે ગરબે માઝમ રાત બ્હેન હિન્દવાણી ! માથે ચુંદડી મોહન ભાત બ્હેન હિન્દવાણી ! ગાતી સુખ દુઃખોની વાત બ્હેન હિન્દવાણી ! જેની ભેર પાંચાળી-ભ્રાત બ્હેન હિન્દવાણી ! {{gap|14em}}—આવો૦ {{સ-મ||'''🙖'''|}} </poem> {{block center/e}}<noinclude></noinclude> hjratcvpobj1d22yq2ohzodi0n83u7l 104 7068 167290 90036 2022-08-18T16:30:05Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />૭૪</noinclude> <center> <big>'''જાણવા જેવા શબ્દો'''</big> {{col-begin|width=}} {{col-2}} {| style="border-right:1px #000 solid;width:100%;padding-right:0.5em;" |અનહદ :(હદ વિનાનું) આકાશ |- |અસળ : નહિ સળેલું, સારૂં (અનાજ) |- |અંકાશી : (આકાશી) અતિ ઉંચો |- |આંગડી : અંગરખું |- |આંધી : (અંધી) વંટોળિયો |- |ઓરણાં : અનાજની વાવણી કરવાનું હળ |- |કાંટ્ય : ઝાડી |- |કાંકણી : કંકણ |- |કૂંખ : ગર્ભ : પેટ |- |કોળાંબડો : ઝાડની નમેલી ડાળીઓ, જેના ઉપર બાળકો ‘ઓળ કોળાંબડો’ રમે છે. |- |. |- |. |- |. |- |} {{col-2}} {| style="padding-left:0.5em;" |ખાંભી :પાળીઓ |- |ગડ્યાં : વગડ્યાં |- |ગભરૂડી : ગરીબ, પોચી |- |ગા–ગોઝારો : ગાયને મારનારો |- |ગુલેનાર : એ નામનાં ફુલો |- |ગેબ : આકાશ |- |ગોકળી : ગોવાળ |- |ગોહર : ગહ્વર : ગુફા |- |ગોબો : છેડા ઉપર ગાંઠવાળી લાકડી |- |ગોંદરો : ગામને પાદર ગાયોને ઉભા રહેવાની જગ્યા |- |ઘમસાણ : લડાઇ |- |ઘોળવું : (પશુઓને) સીમમાં હાંકી જવા |- |ઘોલકી : રમત માટે બાંધેલાં ઘર |- |} {{col-end}}<noinclude></noinclude> 610umkgkh7gt9roi5kd1glur7s0ixqy 104 7071 167291 90037 2022-08-18T16:30:35Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{align|right|૭૫}}</noinclude> {{col-begin|width=}} {{col-2}} {| style="border-right:1px #000 solid;width:100%;padding-right:0.5em;" |ચબૂતરો : પક્ષીઓને ચણ નાખવાનું ગામ વચ્ચેનું સ્થળ. ઓટો અથવા છત્રી પણ કહેવાય છે. |- |ચાકળા ચાંદરવા : ઘરની ભીંત પર હીર મોતી ના ભરેલા પડદા |- |ચૂલ : ચોટલો |- |જૂની પાની : જૂની |- |જૂવાળ : ભરતી |- |ટોડલો : બારણાની ઉપર બન્ને બાજુનાં બહાર રહેતાં લાકડાં |- |ટોયા : ખેતરમાંથી પંખી ઉડાડનાર |- |ટોયલું : ટબૂડી, લોટી |- |ડાઘુ : શબની સાથે સ્મશાને જનારાઓ |- |ડોલર ફીણ : ડોલર ફુલ જેવાં શ્વેત ફીણ |- |ડાયરા : ગામડાંનાં લોકોની મંડળી |- |ઢેલડદે : ઢેલ્ય |- |. |- |. |- |. |- |. |- |. |- |} {{col-2}} {| style="padding-left:0.5em;" |તાંસળી : કાંસાનો વાટકો |- |થોભ : ટેકો |- |દખણાદું : દક્ષિણ દિશાનું |- |ધોરી : બળદ |- |નેવલે : નેવાં ઉપર |- |નખતર : નક્ષત્ર |- |નાવલી : એ નામની નદી છે |- |પતાળ : પાતાળ |- |પ્રવાલ : પરવાળાં |- |પનીઆરી : પાણી ભરતી સ્ત્રી |- |પેટાળ : ખીણ |- |બડકંદાજ : બંદૂક વાળા |- |ભતવારી : ખેતરે ભાત લઇ જનારી સ્ત્રી |- |ભેર : મદદ |- |ભેંકાર : ભયંકર |- |મરજીવા : દરિયામાંથી મોતી કાઢનારા |- |મહીયારી : ગોવાલણ |- |માઝમ રાત : મધ્ય રાત્રિ |- |મેઘલ : વાદળાનું |- |મોલાત્યું : મહેલો |- |માટી : મરદ |- |} {{col-end}}<noinclude></noinclude> jmfusbm3xc43zj4esz4vjqy2v30aa33 104 7073 167292 79245 2022-08-18T16:30:46Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />૭૬</noinclude> {{col-begin|width=}} {{col-2}} {| style="border-right:1px #000 solid;width:100%;padding-right:0.5em;" |રેળાય : ચોળાય |- |લાખેણી : કિંમતી |- |લોટ : મોજાં |- |વીંચવું : મીંચવું : બીડવું |- |વાંભડી : ગાય ભેંસને બોલવવાનો ગોવાળોનો અવાજ |- |વેકરો : વેકુરી |- |વેળુ : વેકુરી |- |. |- |} {{col-2}} {| style="padding-left:0.5em;" |વ્રેહમંડ : બ્રહ્માંડ |- |હાથેળી : હથેળી |- |હીંહોરા : ગાયની બૂમો |- |હાલાં : હાલરડાં |- |સરવર : સરોવર |- |શિવરાજ : શિવાજી મહરાજ |- |શ્રીકાર : સુંદર |- |શબદ : શબ્દ |- |} {{col-end}}<noinclude></noinclude> h30jvaq1t0rqew6nysqg38rmpnp7k3c 104 47048 167276 166663 2022-08-18T12:32:18Z Amvaishnav 156 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Amvaishnav" /></noinclude> એને ચારે બાજુથી લોકો ઘેરી વળ્યાં. એ ટોળામાં ખુદ સ્ટેશન માસ્તર હતા, પરબ પર બેસના૨ કંકુડોસી હતી, અલારખો પગી હતો, કેટલાંક નવરાં કુતૂહલપ્રિય માણસો હતાં. મોટા શેઠ પાસેથી કશીક ખેરાત મળશે એવી આશાએ એકાદબે ફકી૨ફકરા પણ આવી પહોંચ્યા હતા. {{gap}}પણ ઘોડાગાડીમાં ઓતમચંદ શેઠને બદલે નાનાશેઠ અને બટુકને જોઈને આ સહુ નિરાશ થયાં. જોકે એક લંગડા માણસે તો નરોત્તમને પણ આશીર્વાદ આપીને બદલામાં એક કાવડિયું આપશો, બાપા?’ કહીને યાચના કરી જોઈ, પણ સામેથી ભખભખ ક૨તી ગાડીનું એન્જિન સિગ્નલ સુધી આવી પહોંચ્યું હોવાથી નરોત્તમ ઝડપભેર બટુકને લઈને પાટા નજીક પહોંચી ગયો. {{gap}}જૂના મૉડેલનું, બે હાથ ઊંચા ભૂંગળાવાળું એંજિન છકછક છાકોટા નાખતું નજીક આવ્યું કે તરત જ નીચે ઊભેલાં ગામડિયાં ઉતારુઓ થડકી ઊઠ્યાં ને થોડાં ડગલાં પાછાં હઠી ગયાં. ગાડીમાંથી મેંગણીવાળા કપૂ૨શેઠ ઊતર્યા. સાથે એમનાં પત્ની સંતોકબા, મોટી પુત્રી ચંપા અને નાનકડી પુત્રી જસી પણ ઊતર્યાં. {{gap}}બીજા થોડાક ખેડૂતો અને એકાદબે ટિકિટ વિના જ પ્રવાસ ક૨ના૨ ખુદાબક્ષ બાવાસાધુને બાદ કરતાં આજે ટ્રેનમાંથી ઊત૨ના૨ મુખ્ય ઉતારુઓમાં કપૂરશેઠનું કુટુંબ જ ગણી શકાય. જાણે કોઈ રાજામહારાજાનું આગમન થયું હોય એવી અદબ અને અહોભાવથી લોકો આ આગંતુકોને જોઈ રહ્યાં. ખુદ સ્ટેશન માસ્તર પણ દરવાજે ઊભીને બીજાં છડિયાંની ટિકિટો ઉઘરાવવાને બદલે ઓતમચંદ શેઠના આ મહેમાનોની તહેનાતમાં આવી ઊભા. સાંધાવાળો ‘લાઇન-ક્લીઅ૨’નો કાગળિયો એંજિન-ડ્રાઇવરને આપી આવીને આ શેઠિયાઓનો સ૨સામાન ઊંચકવા આવી પહોંચ્યો. ૫૨બ ૫૨ બેઠેલાં કંકુમાએ ઝટપટ જમીન પરથી ધૂળ લઈને કળશા પર હાથ ફેરવી, વગડા વચ્ચે<noinclude>{{સ-મ|વગડા વચ્ચે|૨૧}}</noinclude> fbf6peqv07it02q3ml80vp5r37ztqeh 104 47049 167277 166665 2022-08-18T12:34:33Z Amvaishnav 156 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Amvaishnav" /></noinclude> વીછળી નાખ્યો અને ટાઢા ગોળામાંથી પાણી ભરી, હાથમાં બેત્રણ પ્યાલા લઈને શેઠિયા મહેમાનને પાણી પાવા આવી ઊભાં. {{gap}}અમરગઢના ભૂખડીબારસ જેવા સ્ટેશન પર ભાગ્યે જ જોવા મળતાં આવાં ઉજળિયાત ઉતારુઓથી લોકો એવાં તો અંજાઈ ગયાં હતાં કે જોતજોતામાં તો મહેમાનોની આસપાસ ખાસ્સું ટોળું જામી ગયું. આજુબાજુ રખડતાં નાગાંપૂગાં છોકરાં પણ આ આગૃતકોને ઘેરી વળ્યાં. સાંધાવાળાના ઘરનાં બૈરાંઓ પણ લાજના ઘૂમટા આડેથી આ મોટા ઘરનાં માણસોને નીરખવાનું કુતૂહલ રોકી ન શક્યાં. {{gap}}મહેમાનોનો સરસામાન ઉપાડીને ઘોડાગાડીમાં મેલવા માટે સંખ્યાબંધ ‘સ્વયંસેવકો’ તૈયાર થઈ ગયા. ઘણાખરા માણસો તો સીધી યા આડકતરી રીતે ઓતમશેઠના આશરાગતિયા જેવા હોવાથી પોતાના એ આશ્રયદાતાને સારું લગાડવા થનગની રહ્યા હતા. ખુદ સ્ટેશન માસ્તરે મહેમાનોની ભાતાની પેટી ઉપાડવાનો વિવેક કરી જોયો પણ સમજુ નરોત્તમે એમને અટકાવ્યા. {{gap}}આ પ્રદેશમાં ચાનું પીણું હજી તાજું જ દાખલ થયેલું અને લોકોને મન આ નવા પીણાનો મહિમા બહુ મોટો હતો તેથી એક લોહાણો ડોસો ‘ભ્રામણિયા ચા’ની કીટલી અહીં ફેરવતો એ પણ અત્યારે શેઠિયા માણસની કૃપાદૃષ્ટિ પ્રાપ્ત કરવાની લાલચે કીટલી લઈને આવી પહોંચ્યો અને પિત્તળનાં કપ-રકાબીમાં ફરફરતી ચા રેડવા જતો હતો, પણ ધર્મચુસ્ત કપૂરશેઠે એને બે હાથ જોડીને સંભાળવી દીધું: ‘અમારે ચા પીવાની અગડ છે.’ અને પછી આવશ્યકતા નહોતી છતાં અગડનું કારણ ઉમેર્યું: ‘કિયે છે કે ચાના બગીચામાં ભૂકી ઉપર લોહીનો પટ દિયે છે એટલે ઉકાળાનો રંગ રાતોચોળ થાય છે.’ {{gap}}ખુલાસો સાંભળીને આજુબાજુમાં કેટલાક માણસો મૂછમાં હસ્યા ને બીજા કેટલાકને મહેમાનની આવી ધર્મપરાયણતા પ્રત્યે આદર ઊપજ્યો. {{gap}}આખરે વશરામે જ મહેમાનનો સરસામાન ઉપાડી લીધો અને<noinclude>{{સ-મ|૨૨||વેળા વેળાની છાંયડી}}</noinclude> pzxh8nvvt2flb8m2xep3c91gmgx3bse 104 47050 167278 166666 2022-08-18T12:37:05Z Amvaishnav 156 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Amvaishnav" /></noinclude> ઘેરામાંથી જગ્યા કરતો નરોત્તમ આગળ વધ્યો. {{gap}}‘અરે બટુક ક્યાં ગયો, બટુક?' નરોત્તમ બોલી ઊઠ્યો: ‘હજી હમણાં તો મારી આંગળીએ હતો ને!’ {{gap}}થોડી વાર તો સહુ ઘાંઘાં થઈ ગયાં અને બટુકની ગોતાગોત કરવા લાગ્યાં. પણ ત્યાં તો સામાન લઈને ઘોડાગાડી સુધી પહોંચી ગયેલ વશરામની બૂમ સંભળાઈઃ {{gap}}‘એ... ફક૨ કરો મા, બટુકભાઈ તો આંયાંકણે આવી ગયા છે!’ {{gap}}જોયું તો ગાડીમાં વશરામની બેઠક ઉપ૨ બટુક હાથમાં લગામ ઝાલીને છટાપૂર્વક બેઠો હતો અને ઘોડાને દોડાવવા વશરામની નકલ ક૨ીને મોઢેથી બચકારા બોલાવતો હતો, પણ બટુક કરતાં વધારે સમજુ ઘોડો જરાય ચસતો નહોતો. {{gap}}‘એલા, તું તો મોટો થાતાં સાઈસ થાઈશ, સાઈસ,’ નરોત્તમે ભત્રીજાને હસતાં હસતાં સંભળાવી અને સહુ ગાડીમાં ગોઠવાયાં. {{gap}}ટોળું ફરી વાર ગાડીને ઘેરી વળ્યું. હવે તો ધી૨ગંભી૨ નરોત્તમને પણ આ ગુંદરિયા લોકો પ્રત્યે જરા અણગમો ઊપજ્યો. અણગમો ઊપજવાનું એક કારણ એ પણ હતું કે આ ટોળાબંધીને કારણે નરોત્તમ મહેમાનો સાથે હજી સુધી મોકળે મને વાત સુધ્ધાં કરી શક્યો નહોતો. વશરામે બટુકભાઈને ખોળામાં લઈને ધીમેથી ગાડી આગળ ચલાવી છતાં થોડાક આશરાગતિયા લોકો તો ગાડીનો કઠેરો ઝાલીને આગળ આગળ ચાલવા લાગ્યા. કોઈએ કહ્યું કે હું સવારનો ભૂખ્યો છું. બીજાએ કહ્યું કે પહેરવાનું સાજું લૂગડું નથી. ત્રીજાએ કહ્યું કે બાયડી માંદી છે ને મને આંખે ઝાંખ આવે છે. આ રગરગતા ભિક્ષુકોની ઉ૫૨ ઉદારદિલ નરોત્તમને પણ અત્યારે દાઝ ચડી. એમને ટાળવા માટે એણે પત્રમ્ પુષ્પમ્ વડે પતાવ્યા. {{gap}}‘મલકમાં માગણ બહુ વધી ગયાં,’ કપૂરશેઠે ટાઘલા જેવું વાક્ય ઉચ્ચાર્યું અને પછી અંતકડીની જેમ ‘માગણ’ શબ્દના અનુસંધાનમાં<noinclude>{{સ-મ|વગડા વચ્ચે|૨૩}}</noinclude> thpoypyndn8bwrij2ehprutieru004t 104 47051 167279 166667 2022-08-18T12:40:13Z Amvaishnav 156 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Amvaishnav" /></noinclude> પોતાને એક કહેવત યાદ આવી ગઈ એ પણ ઓચી નાખી : માગણ થવામાં ત્રણ ગુણ: નહીં વેરો, નહીં વેઠ, માગણ માગણ સહુ કરે ને સખે ભરે પેટ. {{gap}}ઓછાબોલા નરોત્તમે આવા અસંબદ્ધ વાર્તાલાપમાં કશો ભાગ ન લીધો તેથી કપૂરશેઠ જા છોભીલા પડી ગયા અને બોલવા ખાતર જ બોલી નાખ્યું: {{gap}}‘અમારે મેંગરીમાં આટલા બધા માગણ નહીં... આંઈ તો આટલા બધા— {{gap}}‘અરે, હજી તો ઓછા છે, શેઠ!’ વચમાં વશરામ બોલ્યો: ‘હજી તો વાઘણિયે પૂગશું તંયે ખબર પડશે માગણની તો. વાસ્તુનું નામ સાંભળીને ગામેગામથી માગણની નાટ્યું ઊમટી પડી છે – જમણવા૨ની એંઠ્ય આરોગવા—' {{gap}}‘મારી ચંપાને વાઘણિયું જોવાનું બવ મન હતું. કેદુની કૂદી રઈ'તી,’ કપૂરશેઠનાં ધર્મપત્ની સૌ. સંતોકબા ઓચર્યાં. {{gap}}ચંપા ક્યારની ચોરીછૂપીથી નરોત્તમ સામે જ તાકી રહી હતી. એ આ ટકોર સાંભળીને શ૨મથી પાંપણ ઢાળી ગઈ. {{gap}}હવે એ ઢાળેલી પાંપણવાળા પુષ્ટ ફૂલગુલાબી પોપચાં ભણી તાકી રહેવાનો વારો નરોત્તમનો હતો. {{gap}}'મેં તો કીધું કે હમણાં મોસમ ટાણે મારાથી દુકાન રેઢી મેલાય નહીં. પણ ઓતમચંદ શેઠે ભારે તાણ્ય કરીને તેડાવ્યાં, લખ્યું કે તમારા આવ્યા વિના વાસ્તુનું મુરત નહીં થાય એટલે અમારે નીકળવું પડ્યું,’ કપૂરશેઠ આવાં વિવેકવાક્યો ઉચ્ચારી રહ્યા હતા પણ નરોત્તમ ભાગ્યે જ એમાંથી એકાદો શબ્દ સમજ્યો હશે અથવા સમજવાનો પ્રયત્ન કર્યો હશે. માત્ર મહેમાનના માન ખાતર એ ‘હું... હું...' કરીને યંત્રવત્ હોંકારો ભણ્યે જતો હતો. {{gap}}એનું ચિત્ત તો અત્યારે ચંપાના ચંપકવરણા દેહ ઉપ૨ ચોંટ્યું હતું.<noinclude>{{સ-મ|૨૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}</noinclude> ibgyhmd6jd1lromx7s2nnuomnf9g46l 104 47052 167280 166668 2022-08-18T12:43:18Z Amvaishnav 156 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Amvaishnav" /></noinclude> ફરી પાછી વાઘણિયાની સીમ ઘૂઘરાના ઘેરા નાદથી ગુંજી ઊઠી. {{gap}}ફરી વશરામે ગેલમાં આવી જઈને ગીત ઉપાડ્યું. {{gap}}ફરી બટુક ખેતરમાં દેખાતાં પશુપક્ષી ભણી આંગળી ચીંધીને નરોત્તમને પૂછવા લાગ્યો: ‘કાકા, કાકા, ઓલ્યું ઊડે છે એને શું કે’વાય ?’ પણ અત્યારે બટુકના આવા બાલિશ પ્રશ્નોના ઉત્તર આપવાનો નરોત્તમને અવકાશ જ ક્યાં હતો? ખેતરમાં ઊડતાં સ્થૂલ પક્ષીઓની અત્યારે એને ખેવના નહોતી. એના હૃદયમાં જ કુહુ કુહુ ૨વે એક પક્ષીએ કલરવ કરી મૂક્યો હતો. {{gap}}‘કાકા, ઓલ્યા ઝાડ ઉપર બેઠું છે એને શું કે'વાય?’ જિદ્દી છોકરો હજી કાકાનો કેડો મેલતો નહોતો. {{gap}}કપૂરશેઠ અને સંતોકબાને પણ બટુકની બાલિશતા કંટાળો પ્રેરતી હતી. {{gap}}પણ બટુકની ધી૨જ ખૂટે એમ નહોતી. એણે તો મોંપાટ ચાલુ જ રાખી: {{gap}}‘કાકા, કિયોની, ઓલ્યું શું કે'વાય?’ {{gap}}અચાનક જ જાણે કે રૂપેરી ઘંટડી રણકી ઊઠી હોય એવો મંજુલ અવાજ સંભળાયો: ‘કોયલ.’ {{gap}}બટુકના કુતૂહલનું સાંત્વન કરવા નરોત્તમને બદલે ચંપાએ એ જવાબ આપી દીધો હતો. {{gap}}નરોત્તમે ઊંચે જોયું. ‘કોયલ’ શબ્દોચ્ચાર ભૂલી જઈને, જે કંઠમાંથી એ ઉચ્ચાર થયો હતો એ કોકિલા સામે એ જોઈ રહ્યો. {{gap}}ગાડીની સામી બેઠકમાં બેઠેલી ચંપાએ પણ નરોત્તમની આ કુતૂહલભરી નજ૨નું અનુસંધાન કર્યું અને આ વગડા વચ્ચે ઘોડાગાડીમાં ઘડીભર તારામૈત્રક રચાઈ રહ્યું. {{gap}}કપૂરશેઠ તો આવતી મોસમમાં કપાસનો ભાવ શું બોલાશે એની ઊંડી ચિંતામાં ચડી ગયા હતા; પણ ચકો૨ સંતોકબાની નજર ચંપા અને નરોત્તમના આ તારામૈત્રક ત૨ફ ગઈ. એકાદ ક્ષણ તો એમને<noinclude>{{સ-મ|વગડા વચ્ચે|૨૫}}</noinclude> 21cxriad6vbyya0sdpzcrjjdy2rulfs 104 47266 167302 2022-08-19T03:14:47Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>કે કામદારનું ખોરડું મેલીને બીજે સગપણ કર્યું એનું કુદરતે આવું ફળ આપ્યું. સંસારમાંથી બાઈનું મન ઊઠી ગયું એટલે એણે તો દીક્ષા અંગીકાર કરી લીધી ને હાથમાં રજોહરણ લઈ લીધું. સમજ્યોને મોટા, કુદરત માણસને કેવા ખેલ ખેલાવે છે, એનો આ દાખલો !” સાંભળીને કીલાનો આ ‘મોટો’ સાવ મૂંગો થઈ ગયો. ‘સમજ્યો ને મોટા, આનું નામ જિંદગીની લેણાદેણી!' કે એ વિશે કશાં ટીકાટિપ્પણ કરવાનું પણ એને સૂઝતું નહોતું. પણ ‘મોટો’ આ કથની ઉપરથી એટલું બધું સમજી ગયો હતો ‘સમજ્યો ને મોટા, આનું નામ ઋણાનુબંધ! આનું નામ કરમની લીલા! ભગવાન માણસને આ ભવાટવીમાં કેવા ફેરા ફેરવે છે તે આનું નામ... સમજ્યો ને મોટા!' કીલાએ આપવીતીમાંથી આવાં તારતમ્યો કાઢવા માંડ્યાં. કીલાએ તો પોતાની જ આપવીતી વર્ણવી હતી, પણ નરોત્તમને એ પરવીતીમાં પણ આપવીતીની અનુભૂતિ થતી લાગી. કથની તો કીલાએ પોતાની વર્ણવી હતી, પણ એની વેદના નરોત્તમના ચહેરા પર વંચાતી હતી. માનવજીવનની આવી વિચિત્ર ઘટનાઓ સાંભળીને એ એવો તો અંતર્મુખ બની ગયો કે એક શબ્દ સરખો ઉચ્ચારવાના એને હોશ ન રહ્યા. હોય એવા અંદેશાથી કીલાએ પોતાના વક્તવ્યનો સૂર બદલ્યો. રખે ને પોતાનો ભાઈબંધ આવી વાતો સાંભળીને ભડકી ગયો પોચો પાપડ જેવો થઈ જઈશ તો જિંદગી હારી બેસીશ.’ કીલાએ તો ફરીથી સંધાશે, નહીંતર પછી બિસ્મિલ્લાહ! પણ આમ સાવ ‘સમજ્યો ને મોટા, સગપણ તૂટી ગયું... નસીબમાં માંડ્યું હશે સંતાનો અદૃષ્ટ દોર રહેલો છે કે શું? એનું ચિત્તતંત્ર પેલા • વાતનો તંતુ સાધ્યો તેથી નરોત્તમને વધારે આશ્ચર્ય થયું. આ માણસના પ્રથમ દૃષ્ટિએ અસંબદ્ધ લાગતા વાર્તાલાપોમાં મૂળ મંગી વેદનાની મુસ્કરાહટ ૨૧૧<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૧||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૧}}'''</small></noinclude> k3lnfuhmg9t86l7q43esjbp1v7ymknm 104 47267 167303 2022-08-19T03:15:40Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>શતાવધાનીની જેમ એકીસાથે અનેક વિવિધ સપાટીઓ પર દોડી શકે છે કે શું? નરોત્તમને હજી પણ મૂંગો રહેલો જોઈને કીલાએ અવાજમાં કૃત્રિમ ઉગ્રતા લાવીને કહ્યું: ‘મોટા, તારું રોતલ મોઢું જોઈને મને પણ રોવું આવી જાશે! એવું તે કયું આભ તૂટી પડ્યું છે તારે માથે?... જીવતો નર ભદ્રા પામે, એમ કહેવાય છે. જીવતો રહીશ ને નસીબમાં માંડ્યું હશે તો. કંકુઆળો થઈશ. પણ આમ રોવા બેસીશ તો વહેલો ઊકલી જઈશ.’ આખરે નરોત્તમ હસ્યો.—કીલાની આજ્ઞાનું પાલન કરવા માટે નહીં પણ એની આખાબોલી અવળવાણી સાંભળીને એનાથી અનાયાસે જ હસી પડાયું. ‘હવે મને ગમ્યું. આમ હસતો-રમતો હો તો કેવો વહાલો લાગે! કીલાએ આનંદ વ્યક્ત કર્યો. ‘હા ભાઈ, આ કીલો વાત કહે સાચી, આપણને સોગિયાં ડાચાં ન ગમે.’ નરોત્તમ હસી પડ્યો. આ જોઈને કીલાએ પણ હાસ્ય વેર્યું. હવે એમના હાસ્યમાં નિર્ભેળ ઉલ્લાસ નહોતો. બંનેની મુસ્કરાહટમાં એક સમાન મૂંગી વેદના જ છલકાતી હતી. ૨૧૨ * વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૨||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૨}}'''</small></noinclude> 0vyg0db99waxyezbh9muxz0nee0myzx 104 47268 167304 2022-08-19T03:16:16Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>રાજકોટ જંક્શનના પ્લૅટફૉર્મ ઉપર વૈશાખ મહિનાની લૂ વરસતી હતી. ઓતરાચીતરાનાં દનિયાં તપતાં હતાં અને બળબળતો વાયરો ફૂંકાતો હતો છતાં પ્લૅટફૉર્મ અત્યારે પ્રવાસીઓથી ભરચક થઈ ગયું હતું, કેમ કે મેઇલ ટ્રેનની રાહ જોવાતી હતી. કીલો પોતાની રેંકડી ૫૨ કોઈ શહેનશાહની અદાથી પલાંઠી વાળીને આટલા ઉતારુઓમાં રમકડાં ખરીદનાર કોઈ ઘરાક ન મળવાથી બેઠો હતો. પાણીની પરબને છાંયડે પડેલી એ રેંકડીની બાજુમાં નરોત્તમ ઊભો હતો. દાવલશા ફકીર ભીંતને અઢેલીને પડ્યો હતો અને થોડી થોડી વારે પોતાના ઓલિયાઓને યાદ કરતો હતો. ભગલો ગાંડો એની આદત મુજબ, અહીંથી પસાર થનારા લોકો સાથે અસંબદ્ધ વાર્તાલાપ કરી રહ્યો હતો. પોતાનો ભેદી ભૂતકાળ થોડોઘણો ખુલ્લો કર્યા પછી નરોત્તમ એના પ્રત્યે વધારે આત્મીયતા અનુભવી રહ્યો હતો. કીલામાં નરોત્તમને કીલા સાથે મીઠીબાઈનાં દર્શન કરી આવ્યા પછી અને કીલાએ હમદર્દીને કારણે એ હવે પહેલાં કરતાં વધારે હંફ અને નિકટતા જીવતરનો બળ્યોજથ્થો પણ હમદર્દ માણસ દેખાતો હતો અને એ નિત્યસંગાથીઓ-ફકીર અને ગાંડો—૫ અનુભવી રહ્યો હતો. માત્ર કીલો જ નહીં, હવે તો કીલાના આ —પણ નરોત્તમના નિકટના મિત્રો બની રહ્યા હતા.. હું લાજી મરું છું ૨૨ લાજી મરું છું * ૨૧૩<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૩||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૩}}'''</small></noinclude> o1i8xgdp0eze5gvxyd8eet8j5dxqema 104 47269 167305 2022-08-19T03:17:02Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘મોટા, જરાય મૂંઝાતો નહીં,’ કીલો વારે વારે નરોત્તમને કહ્યા કરતો હતો. હવે નરોત્તમની મૂંઝવણ પોતાના વિચ્છિન્ન વેવિશાળ વિશે નહોતી પણ અર્થપ્રાપ્તિ અંગેની હતી. વાઘણિયેથી અહીં આવ્યાને આટલા દિવસ થયા છતાં હજી ક્યાંય નોકરીધંધો મળતાં નહોતાં તેથી એ મનમાં મૂંઝાયા કરતો હતો. મોટા, તને કહું છું કે આ કીલો બેઠો છે ત્યાં લગી તારે કોઈ વાતની મનમાં મૂંઝવણ રાખવી નહીં. આખો દિવસ નોકરી નોકરી શું કર્યા કરે છે? તારા જેવો હોશિયાર માણસ પારકાંનાં વાણોતરાં કરે તો આ કીલો લાજે. તને તો મારે મોટો શેઠિયો બનાવવો છે, શેઠિયો. રાજકોટના તખતમાં તારા નામની આસામી ઊભી ન કરું તો આ કીલો મૂછ મૂંડાવી નાખે, મૂછ–' કીલાએ જ્યારે લાખ લાખની એ વાતો કરવા માંડી ત્યારે નરોત્તમ હસી પડ્યો: તો તમે મોટી આસામીની વાતો કરવા માંડી' ‘હજી તો હું કામધંધા વિનાનો તમા૨ા રોટલા બગાડું છું, ત્યાં ખોટી વાત નથી કરતો, મોટા, આ તો, આટલા દિવસ મારે તારી પરીક્ષા કરવી'તી, પાણી માપવું'તું, એટલે મારી ઓરડીએ બેસાડી રાખ્યો. હવે મેં તારું હીર પારખી લીધું છે. તું જોજે તો ખરો, તારા હાથ નીચે ભલભલાને વાણોતરાં કરાવું છું કે નહીં! મને તું હજી ઓળખતો નથી, મોટા! હું કોણ? કીલો કાંગસીવાળો આજે જ વાઘણિયેથી મોટા ભાઈનો કાગળ આવ્યો છે. એમાં મારી ફિકર કરે છે. આટલા દી લગી કાંઈ કામધંધા વિના હું દુઃખી થતો હોઈશ એમ સમજીને ભાભી મને પાછો વાઘણિયે તેડાવે છે.' ‘અરે ગાંડાભાઈ, એમ તો કાંઈ વાઘણિયે પાછું જવાતું હશે?' કીલો બોલ્યો, ‘આવો ને આવો ધોયેલા મૂળા જેવો જઈને ઉંબરે વેળા વેળાની છાંયડી ૨૧૪<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૪}}'''</small></noinclude> 5fkawnwbbpanb401bx33vf54isabrlj 104 47270 167306 2022-08-19T03:17:33Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>ઊભો રહે તો તો ગામમાં સહ એમ જ કહે ને કે શહેરમાં જઈને ડેલે હાથ દઈ આવ્યો!' ‘ડેલે હાથ દીધા જેવું જ થાશે એમ લાગે છે.’ નરોત્તમે ખિન્ન અવાજે કહ્યું. ‘અરે, એવું થાય તો તો કીલો આ મૂછ મૂંડાવી નાખે, મૂછ!' કીલાએ મૂછ પર તાવ દેતાં દેતાં કહ્યું, ‘કામધંધો તો માણસનું મોઢું જોઈને ગોતવો જોઈએ ને, મોટા! તને જેવુંતેવું કામ ગોતીને બેસાડી ઘઉં તો તારી તો ઠીક, આ કીલાની પણ આબરૂ જાય. તને શું હું ઓળખતો નથી? તારું કુટુંબ કયું? તું ફરજંદ કોનું! માણસ જ્યાં શોભતો હોય ત્યાં શોભે. તને જેવેતેને ઠેકાણે મેલું તો કાલ સવારે તારા મોટા ભાઈનો ઠપકો આ કીલાને સાંભળવો પડે, સમજ્યો ?’ તેથી એ કશું બોલવાને બદલે મનમાં હસી રહ્યો. નરોત્તમને આ સાથીદારની વાતોમાંથી હવે શ્રદ્ધા ઓસ૨વા માંડેલી સિગ્નલ અપાઈ ગયું હોવાથી મજૂરો સરસામાન ઉપાડવા સજ્જ થઈને પ્લૅટફૉર્મ ઉપર ઉતારુઓની ભીડ વધી ગઈ હતી. આવતી ટ્રેનને ‘હાલ, ભાઈ, બેપાંચ રમકડાંનો વેપલો કરી નાખું,’ કહીને એણે એક ઊભા હતા. કીલાએ પણ પોતાની રેંકડી છાંયડી તળેથી બહાર કાઢી. પચરંગી ઘૂઘરો હાથમાં લઈને વગાડવા માંડ્યો. પડખે નરોત્તમ પણ ચાલતો હતો. ઘૂઘરો વગાડી વગાડીને રેંકડીમાંના પ્લૅટફૉર્મની ફરસબંધી ઉપર મંથરગતિએ ચાલતી રેંકડીની પડખે રમકડાંની જાહેરાત કરતો હતો એ જોઈને નરોત્તમના મનમાં આજે પહેલી જ વાર એક સવાલ ઊઠ્યો: ‘જેના બાપદાદાઓએ પેઢી દરે પેઢી રજવાડાંઓનું કામદારું કર્યું છે એ માણસ અત્યારે મામૂલી મકડાંની રેંકડી ફેરવે છે એ એનું સાચું સ્વરૂપ છે કે માત્ર સ્વાંગ કે લાજી મરું છું ૨૧૫<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૫||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૫}}'''</small></noinclude> t2kodp2ajo9r79z6poug0ul4a01w8h0 104 47271 167307 2022-08-19T03:17:58Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>છે? એક વેળાનો નાણાંવાળાનો નબીરો અત્યારે મુફલિસ માણસનો સ્વાંગ સજીને દુનિયાને છેતરી રહ્યો છે કે પછી પોતાની જાતને છેતરે છે? ‘એ... આ મહુવાનાં રંગીન રમકડાં!’ એ... આ ઘંટી ને ઘોડાં— એ... આ સૂંઢાળો હાથી ને કળાયેલ મોરલો.’ એ... આ પચરંગી પૂતળી ને પોપટ લાકડી—' ધોમધખતા તાપમાં એક હાથે ૫૨સેવો લૂછતો, બીજા હાથે ઘૂઘરો વગાડતો અને મોઢેથી આવી જાહેરાતો ઉચ્ચારતો કીલો સળંગ પ્લૅટફૉર્મ ઉપ૨ ધીમે ધીમે રેંકડી ઠેલતો જતો હતો. નરોત્તમ વિચારતો હતો: પચરંગી રમકડાં વેચનારા આ માણસના જીવનનો સાચો રંગ કયો? –કેસરિયો કે ભગવો? આ મ૨મી માણસને બંને તત્ત્વો આ મસ્ત દેખાતા માણસના જીવનપટમાં તાણાવાણાની ઓળખવાનું એંધાણ કર્યુ!—કંકુ કે આસકા? કે પછી જીવનનાં જેમ વણાઈ ગયાં છે? એ બંને એંધાણ એકબીજાથી ઓળખી ન શકાય એ રીતે એકમેકમાં ઓતપ્રોત થઈ ગયાં છે? ન જાણે! કીલાએ એકાએક રેંકડી થંભાવી દીધી. રમકડાંની જાહેરાતોનો ઉચ્ચાર અટકી ગયો અને કીલો કોઈક ઊંડા વિચારમાં ઊતરી ગયો. મોટા, તને ટેસન ઉપર સરસામાન ઉપાડવાની મજુરી કરતાં આવડે?’ કીલાએ ગંભી૨ ભાવે પૂછ્યું. ગયો: ‘એમાં આવડવાનું વળી શું હતું?’ નરોત્તમ તો ડઘાઈ ગયો. થોડી વારે બોલવા ખાતર જ બોલી ‘એમ નહીં,’ કીલાએ કરડાકીથી કહ્યું, ‘સાચું બોલ, તને સરસામાન નરોત્તમ વધારે ગભરાયો. બોલ્યો: ‘એમાં વળી શીખવા જવું ઉપાડતાં આવડે કે નહીં?” પડતું હશે, કીલાભાઈ?’ ૨૧૬ વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૬}}'''</small></noinclude> lcslfuh05kmwnnab7w49smjf0bjzafx 104 47272 167308 2022-08-19T03:18:22Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘શીખવાનું તો કાંઈ નથી હોતું, પણ મજૂરી કરવામાં માણસને શરમ બહુ લાગે છે—જાણે કે નીચા બાપના થઈ ગયા જેવું લાગે છે. ઉજળિયાતને આવાં કામ કરવામાં નીચાજોણું લાગે છે.’ કીલાએ ફરી વાર પૂછ્યું, ‘તને તો આમાં શમ જેવું નહીં લાગે ને?’ આ પ્રશ્નનો જવાબ આપવાનું નરોત્તમ માટે સહેલું નહોતું, પણ કીલાની આંખનો તાપ જોઈને એણે અચકાતાં જ કહી દીધું: ‘ા, નહીં લાગે.’ ‘વાહ ગાડી યાર્ડમાં દાખલ થઈ. એન્જિનના ફાડા અને ડબ્બાઓના ખખડાટ- ભભડાટથી જ ભડકી જઈને ઉતારુઓ એક-બે ડગલાં પાછાં હઠી ગયાં. ટ્રેનની ગતિ ધીમી પડી. ડબ્બાઓનાં બારણાં ઊઘડવા લાગ્યાં. કીલાએ મોટે અવાજે રમકડાંની જાહેરાતો પોકારવા માંડી. ગાડી થોભી. ઊઘડેલાં બારણાં ૫૨ આવનાર-જનાર પ્રવાસીઓનો ધસારો થયો. અને સામેના ડબ્બામાંથી ઊતરતા એક પરિચિત સજ્જનને જોઈને કીલો રમકડાંની જાહેરાત કરતાં કરતાં એકાએક અટકી ગયો. પોકારી ઊઠ્યો: જેજે, શેઠિયા! જેજે!... ગામતરે જઈ આવ્યા?’ સામેથી ‘હા’ એટલો જ ઉત્તર મળ્યો. આપણી પાસે માણસ છે... ખડકી લગી મેલી જાશે.’ અને પછી તુરત કીલાએ એ ઉતારુને કહ્યું: ‘સરસામાનની ફિક૨ ક૨શો મા... નરોત્તમને ઉદ્દેશીને સૂચના આપી: ‘મોટા, શેઠનો સામાન ઉપાડી લે ને • ભીમાણીની ખડકી લગી મેલી આવ!’ આટલું ઝડપભેર કહીને કીલાએ ઘૂઘરો વગાડવા માંડ્યો ને હું લાજી મરું છું બહાદુર, વાહ!’ કીલો ખુશ થયો. ૨૧૭<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૭||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૭}}'''</small></noinclude> al4tktn4i68kysluze6qusi6ila6bqv 104 47273 167309 2022-08-19T03:18:38Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>રમકડાંના ઘરાક શોધવા રેંકડી ઠેલતો ઠેલતો એ આગળ નીકળી ગયો. પોતાના સાથીદારની આ સૂચના સાંભળી નરોત્તમ તો સ્તબ્ધ થઈ ગયો. હજી ઘડી વાર પહેલાં કીલાએ મજૂરી કરવાની તૈયારી વિશે પૂછેલું ત્યારે નરોત્તમને કલ્પના પણ નહોતી કે એ વાતચીતનો અમલ આટલો વહેલો થશે. પણ હવે એ વિશે વધારે વિચાર કરવાનો અવકાશ જ નહોતો, કેમ કે, કીલો જેમનો સરસામાન ઊંચકવાની ભલામણ કરતો ગયેલો એ સજ્જને તુરત જ નરોત્તમને આદેશ આપી દીધો: ‘આ પેટી ઝટ ઉપાડતો હો તો ઉપાડી લે, ભાઈ, નહીંતર બીજો મજૂ૨ ગોતી લઉં. એક તો ગાડી મોડી થઈ છે ને એમાં તું વધારે મોડું કરાવીશ તો ઘરે પહોંચતાં જ સાંજ પડી જાશે.’ બોલી રહ્યા છે એ એને સમજાય એમ જ નહોતું. એને માત્ર સામાન નરોત્તમનું ચિત્તતંત્ર એવું તો ડહોળાઈ ગયું હતું કે આ સજ્જન શું ઊંચકી લેવાનો આદેશ જ સમજાયો હતો. અને એના સાથીદારની સૂચનાને શિરસાવંદ્ય ગણીને એણે તો આ ઉતારુનો સ૨સામાન પણ શિર ઉપર મૂકી દીધો. અને એ સામાન ઉપાડીને શેઠની પાછળ પાછળ એણે તો ચાલવા પણ માંડ્યું. . . દરવાજા ઉપર ટિકિટ કલેક્ટરે આ પરિચિત માણસને પૂછ્યું: કેમ મનસુખભાઈ, ક્યાં જઈ આવ્યા?’ ‘મેંગણી,’ કહીને મનસુખભાઈ આગળ વધ્યા. હવે નરોત્તમને આ માણસના નામઠામ અંગે લવલેશ શંકા ન રહી. કીલાએ આજે અજાણતાં પણ મને ભેખડે ભરાવી દીધો એમ લાગતાં એ મૂંગો મૂંગો આગળ વધ્યો. પણ બે ઉતારુઓ ઊતર્યાં છે. મનસુખભાઈની સાથે એમનાં ઘરવાળાં અને હવે જ નરોત્તમને ખ્યાલ આવ્યો કે ટ્રેનમાંથી એક નહીં વેળા વેળાની છાંયડી ૨૧૮<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૮}}'''</small></noinclude> lk8ffctfy93wvphyin86et2qtsfuyk5 104 47274 167310 2022-08-19T03:19:01Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>પણ ઊતર્યાં હશે, જે ધીમી ચાલે આ મજૂરની પાછળ ચાલ્યાં આવે છે. મનસુખભાઈ વારંવા૨ પાછળ જોઈને ખાતરી કરી લે છે કે ઉપડામણિયો તેમજ પોતાની અર્ધાંગના બંને, પાછળ પોતાને પગલે પગલે આવી રહ્યાં છે. સાથે નરોત્તમને લાગ્યું કે રખે ને આ અજાણ્યો મજૂર સરસામાન રફુચક્કર થઈ જાય એવા ભયથી શેઠનાં ઘરવાળાં હેતુપૂર્વક પાછળ જ રહ્યાં છે. એટલું વળી સારું છે કે આ લોકો મને દીક્વે ઓળખતાં નથી, નહીંતર તો અત્યારે કીલાભાઈએ મારી આબરૂના કાંકરા જ કરાવી નાખ્યા હોત. નરોત્તમના માથા ઉપર સરસામાનનો બોજો તો હતો જ. એમાં વળી આવા વિચારોનો વધારાનો બોજો ઉમેરાતાં એની ધીમી ચાલ વધારે ધીમી પડી. મનસુખભાઈએ પાછળ જોઈને આ મજૂરની ધીમી ચાલ અંગે ફરિયાદ કરી: આદેશ આપ્યો, ‘એલા ભાઈ, આમ રૂપિયે ગજને હિસાબે હાલીશ ‘કીલાએ પણ ઠીક આવું ઠોબારું વળગાડી દીધું છે! પછી મોટેથી તો અમને ઘેર પહોંચતાં જ સાંજ પડી જશે.’ અને પછી, મજૂરની પાછળ પાછળ આવતી યુવતીને સૂચના આપી: ચંપા, જરાક પગ ઉપાડ, બહેન! તારી મામી વાટ જોતાં હશે.’ એ તો પોતે જ જાણે, પણ નરોત્તમના પગ તો ક્ષણવાર થંભી ગયા. આ સૂચના સાંભળીને ચંપાના પગ વધારે ઝડપથી ઊપડ્યા કે કેમ એણે ક્ષણાર્ધમાં ચાર આંખ મળી ગઈ અને ચંપાના મોઢામાંથી શબ્દ કુતૂહલથી પાછળ જોયું અને ચંપાની ચાલ પણ થંભી ગઈ, સરી પડ્યા. હું લાજી મરું છું * ૨૧૯<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૧૯||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૧૯}}'''</small></noinclude> bswdfewbdgx3zc7ijn1ucla6wmg9lyi 104 47275 167311 2022-08-19T03:19:42Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘અરે! તમે?... તમે?’ ‘હા,’ એટલો જ એકાક્ષરી ઉત્તર આપીને નરોત્તમે મોં ફેરવી લીધું અને વધારે ઝડપે મનસુખભાઈની પાછળ પાછળ ચાલવા માંડ્યું. હવે તો આમેય ધીમી ચાલ ધરાવનાર ચંપાએ આ યુવાનને ઠપકો આપવા તેની પાછળ દોડ્યા વિના છૂટકો જ નહોતો. એ ઉતાવળે ઉતાવળે બોલવા લાગી : ‘અરે!... આ શું પણ?... આ તમને શું સૂઝ્યું?’ ‘સંજોગે સુઝાડ્યું’ એટલું જ કહીને મજૂર તો આગળ વધ્યો. મેલી દિયો સામાન!... ફેંકી દિયો સામાન!... આ તમને શોભે? પાછળથી અવાજ આવ્યો. આગળથી ઉત્તર અપાયો: ‘સંય શોભે.’ પાછળથી ફરિયાદ થઈ: ‘અરે, પણ તમે તો મા૨ા થયું. નહીંતર, ‘તમે તો મારા–' પછી સગપણનો કયો શબ્દ બોલવો ‘હવે કાંઈ નહીં,’ ફરિયાદ અરધેથી જ કપાઈ ગઈ એ સારું એની મૂંઝવણ એ યુવતીને જ થઈ પડી હોત. નાખો—આ તમને નથી શોભતું... હું લાજી મરું છું.' વળી થોડી વારે એણે આજીજી કરી: ‘કહું છું કે પેટી ઉતારી આ વખતે તો યુવાન જ થોભ્યો અને પાછળ જોઈને જવાબ ‘તમારે શું કામ લાજવું પડે ભલા? હવે મારે ને તમારે શું આપ્યોઃ સંબંધ રહ્યો છે?’ ‘કાંઈ સંબંધ નથી રહ્યો ?’ ‘હતો ત્યારે હતો. હવે તો... હવે તો તમે ' ‘હવે હું તમારી કાંઈ નથી રહી?’ ચંપાએ સીધો જ પ્રશ્ન પૂછ્યો. ‘મારાથી કેમ કહેવાય? વહેવારને નાતે તો ' ‘વહેવાર પડ્યો ચૂલામાં... તમારી માલીપાનું મન શું કહે છે?” વેળા વેળાની છાંયડી ૨૨૦<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૦||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૦}}'''</small></noinclude> t7fm7bvmcslir6xgh7mn97piftxsryb 104 47276 167312 2022-08-19T03:20:09Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>નરોત્તમ આ સચોટ પ્રશ્ન સાંભળી રહ્યો. શો ઉત્તર આપવો એનો નિર્ણય કરી શકે એ પહેલાં તો સામે નાકું વળોટતા મનસુખભાઈની બૂમ સંભળાઈઃ ‘એલા ભાઈ, ઝટ અમને ઘે૨ પુગાડ્ય ઝટ!' યુવક-યુવતી બંને મૂંગાં થઈને ઉતાવળે ચાલવા લાગ્યાં. બંનેનાં હૃદય મૂંગી વેદનાથી વલોવાતાં હતાં પણ અત્યારની વિચિત્ર પરિસ્થિતિમાં અને વિચિત્ર વાતાવરણમાં એ વેદનાને વાચા સાંપડી શકતી નહોતી. આખરે ભીમાણીની ખડકી આવી. મનસુખભાઈએ ડેલીનાં તોતિંગ કમાડ ઉઘાડ્યાં. મહેમાન આવી પહોંચ્યાં છે એમ જાણીને ધી૨જમામી ઝડપભેર બહાર આવ્યાં ને ‘આવો ચંપાબેન, આવો!’ કરતાંકને ચંપાને અંદર લઈ ગયાં. ચંપા જતાં જતાં પણ નરોત્તમની આંખમાં આંખ પરોવતી ગઈ. મજૂરી ચૂકવી દીધી અને ઉંબરેથી પોતે જ સામાન ઉપાડીને ડેલીમાં મનસુખભાઈએ મૂંગા મૂંગા ખિસ્સામાંથી પાકીટ કાઢીને આ મજૂરને દાખલ થઈ ગયા. મૂલી-મજૂ૨ જેવાં વસવાયાં વરણને ઉંબરાની અંદર દાખલ કરવામાં આ ડહાપણડાહ્યા શેઠ જોખમ સમજતા હતા. તાકી રહ્યો હતો. તે ડેલીનાં કમાડ જોરદાર અવાજ સાથે બંધ થયાં નરોત્તમ ક્યા૨નો ખડકીની અંદર ઊભેલી એક વ્યક્તિ તરફ ત્યારે જ જાગ્રત થયો. અને જાગીને જોયું તો પોતાના પગ પાસે જ એક પાકીટ પડ્યું હતું. એક બાજુના ખાનામાં દસ દસ રૂપિયાની નોટોની થોકડીઓ અને કુતૂહલથી એણે ચામડાનું એ ખિસ્સા-પાકીટ ખોલી જોયું તો એમાં બીજામાં પરચ૨ણના સિક્કા ભર્યા હતા. ટગર ટગર જોઈ રહ્યો. એને સમજાતાં વાર ન લાગી કે શેઠે મજૂરી નરોત્તમ થોડી વાર તો અનાયાસે સાંપડી ગયેલાં આ નાણાં સામે હું લાજી મરું છું ૨૨૧<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૧||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૧}}'''</small></noinclude> m7zt5auu4n0wx8u7xu3qgayo4e5ldk9 104 47277 167313 2022-08-19T03:21:06Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>ચૂકવવા માટે પાકીટ ખોલેલું એ પાછું ઉતાવળે ડગલાની અંદરના ખિસ્સામાં મૂકવા જતાં, એ ખિસ્સામાં ઊતરવાને બદલે ડગલા સોંસરવું સીધું નીચે જ સરી પડેલું. થોડી વાર તો નરોત્તમ ખડકીનાં બિડાયેલાં કમાડ તરફ તાકી રહ્યો. એની આંખમાં, એક વ્યક્તિ માટેની ઉત્સુકતા હતી, બીજી આંખમાં બીજી એક વ્યક્તિ પ્રત્યેનો ભારોભાર તિરસ્કાર હતો. આખરે એણે ડેલીની સાંકળ ખખડાવી. બારણું ઊઘડ્યું ને મનસુખભાઈ ‘કોણ છે?' ક૨તાકને બહાર આવ્યા. ‘આ તમારું પાકીટ અહીં પડી ગયું લાગે છે.’ ‘અરે! પાકીટ?’ મનસુખભાઈનો શ્વાસ અધ્ધર ચડી ગયો. નરોત્તમ તો પાકીટ સોંપીને ચાલવા જ માંડ્યો. ‘એલા ભાઈ, ઊભો રહે! જરાક ઊભો રહે!’ શેઠે મજૂરને થોભવાનો આદેશ આપ્યો. નરોત્તમ આ આદેશ અનુસાર ઊભો રહ્યો. એ દરમિયાન મનસુખભાઈએ અધ્ધર શ્વાસે પાકીટમાંની નોટોની થોકડી ગણવા માંડી. નરોત્તમને થયું કે શેઠે મને આ પાકીટ પાછું સોંપવા બદલ કંઈક બક્ષિસ આપવા બોલાવ્યો છે. જરા પણ મનસુખભાઈએ તો નોટો ગણી રહ્યા પછી છૂટું પરચૂરણ પણ હથેળીમાં કાઢીને ગણવા માંડ્યું. નરોત્તમ મૂંઝવણ અનુભવી રહ્યો. પાકીટ પાછું મળ્યાની ખુશાલીમાં શેઠ કેવડીક મોટી બક્ષિસ આપી દેશે એની કલ્પના કરી રહ્યો. અને સાથોસાથ, કદાચને બક્ષિસ આપવા માંડે તો એ સ્વીકારવી કે કેમ એ અંગે પણ વિમાસણ અનુભવી રહ્યો. પણ સદ્ભાગ્યે, નરોત્તમની આ પુરાંત પાઈએ પાઈ સુધ્ધાં મળી રહી અને આ મૂંઝવણ ટળી ગઈ. પાકીટમાંની મજૂરે એમાંથી કશું ૨૨૨ વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૨||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૨}}'''</small></noinclude> n369mwkyjo7bnrmlcpvg0l81k69s8oy 104 47278 167314 2022-08-19T03:21:35Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>કાઢી નથી લીધું એની ખાતરી થઈ કે તુરત મનસુખભાઈએ એને જવાની રજા આપી: ‘બસ, હવે જા તું તારે- નરોત્તમ હસતો હસતો સ્ટેશન ભણી જતો હતો ત્યારે મનસુખભાઈ હસતાં હસતાં ઘરમાં સમાચાર આપતા હતા: ‘બચી ગયાં! બચી ગયાં!’ ધી૨જમામીએ પૂછ્યું: ‘શું થયું? શું થયું?’ અરે ઘરમાં ધામો પડતો રહી ગયો! ગલઢાવનાં પુન્ય આડાં આવ્યાં, એમાં બચી ગયાં!” ‘ઓલ્યા ‘મામા, શું થયું? શું વાત છે?’ ચંપાએ પૂછ્યું. ‘અરે, હું તો સાવ ભુલકણો જ! ઓલ્યા મજૂરને મજૂરી ચૂકવીને પાકીટ ખિસ્સામાં મેલવા ગયો ત્યાં સીધું નીચે જ પડ્યું-' ‘હા... પછી?’ ધી૨જમામી અને ચંપા પૂછવા લાગ્યાં. મજૂરના હાથમાં આવ્યું.’ 'મજૂ૨ ઉપાડી જાતો'તો કે શું?’ ધીરજમામીએ પૂછ્યું. લઈ જઈને કડી જ પહેરાવી દઉં નહીં!' મનસુખભાઈ ગર્વભેર ‘અરે એની દેન છે કે એમ પાકીટ ઉપાડી જાય? સીધો પોલીસમાં બોલતા હતા: ‘એણે તરત ખડકી ઉઘડાવીને પાકીટ સોંપી દીધું. બચી ગયાં. ગઢલાવનાં પુન્યથી બચી ગયાં! પેઢીની આખી પુરાંત પાકીટમાં જ હતી... બચી ગયાં, ભગવાને બચાવ્યાં.’ ‘મજૂરે એમાંથી કાંઈ ચોરી ન લીધું એ નવાઈ કહેવાય! પાકીટ આપ્યું એ જ એની ભલમનસાઈ,’ પત્નીએ કહ્યું. ‘એના બાપનો માલ હતો તે ચોરી લીયે? સીધો પોલીસના પાંજરામાં જ ન પુરાવી દઉં?’ ‘પણ મામા, એણે ખડકી ઉઘડાવીને પાકીટ પાછું સોંપી દીધું હું લાજી મરું છું પાછું ૨૨૩<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૩||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૩}}'''</small></noinclude> 9i33y908c72wd3kt14jx20d44576709 104 47279 167315 2022-08-19T03:22:14Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>એટલી એની ખાનદાની ગણવી જોઈએ,’ ચંપા બોલી, ‘મજૂર માણસમાં આટલી બધી ખાનદાની હોય?” ‘આપણું હક્કનું નાણું હતું એટલે પાછું આવ્યું. અણહક્કનું હોત તો હાલ્યું જાત,’ હવે ધી૨જમામીએ પોતાના પ્રત્યાઘાત વર્ણવ્યા ‘પણ મામા, એ માણસે આખું પાકીટ પાછું આપી દીધું તે એને તમે કાંઈ ઈનામ-બિનામ આપીને રાજી કર્યો કે નહીં?’ ચંપાએ પૂછ્યું. અરે એમ જેને તેને રાજી કરવા બેસીએ તો તો સાંજ મોર દીવાળું નીકળે, સમજી?’ મનસુખભાઈએ જવાબ આપ્યો. ‘ચંપા, તને હજી આ શહે૨ના જીવનનો અનુભવ નથી. આ મેંગણી નથી, રાજકોટ છે, રાજકોટ, સમજી ?’ આપી: અને પછી, આ ઉપરથી જ યાદ આવતાં, એમણે પત્નીને સૂચના ‘કાલ સવા૨માં એક મુરતિયો ચંપાને જોવા આવશે. બરાબર તૈયારી રાખજે.’ ૨૨૪ વેળા વેળાની છાંયડી એમાં<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૪}}'''</small></noinclude> q1yv2mf0o7d5x816yef7hnidt7oxb63 104 47280 167316 2022-08-19T03:22:43Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>૨૩ પાણી પરખાઈ ગયું ‘વાહ, બહાદર વાહ!' ‘રંગ બહાદ૨, રંગ’ નરોત્તમ પોતાના શ્રમયજ્ઞનો સર્વ પ્રથમ સ્વાનુભવ વર્ણવતો હતો અને કીલો એને વાક્ય વાક્યે શાબાશી આપતો જતો હતો. ‘એણે મને કીધું કે આ તમને શું સૂઝ્યું... મેં કીધું કે સંજોગે સુઝાડ્યું ? ‘વાહ મોટા, વાહ! સરસ સંભળાવી દીધું!” નરોત્તમ એકેક સંવાદ સંભળાવતો હતો અને કીલો એના ઉ૫૨ વારી જતો હતો. ‘એણે મને કીધું કે તમને આ ન શોભે... મેં કીધું કે સંધ્ય શોભે – ‘શાબાશ, મોટા શાબાશ’ નરોત્તમના વાક્યે વાક્યે કીલો એને બિરદાવતો જતો હતો. પછી તો એણે મને બહુ બહુ વાર્યો, માથેથી સામાન ઉતારી નાખવાનું સમજાવ્યું. એમ પણ કહી જોયું કે તમે તો મારા–' ‘પછી? તેં શું જવાબ આપ્યો?’ મેં તો કહી દીધું કે હું હવે તમારો કાંઈ નથી રિયો. આપણી વચ્ચે સગપણ તો હતું તે દી હતું. હવે શું?’ ‘કમાલ કરી દીકરા, તેં તો! ઠીકાઠીકની સંભળાવી!’ પ્રસંગ વર્ણવ્યો ત્યારે તો કીલો ઉત્કંઠ બનીને સાંભળી રહ્યો. પછી નરોત્તમે મનસુખભાઈના ખિસ્સામાંથી પડી ગયેલા પાકીટવાળો પાણી પરખાઈ ગયું ૨૨૫<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૫||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૫}}'''</small></noinclude> 5982bytvrgok5kr4c5zujeyzounwejs 104 47281 167317 2022-08-19T03:23:34Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>મેં ખડકીની સાંકળ ખખડાવી ને મનસુખલાલ બહાર આવે, એટલે મેં કીધું કે લ્યો આ તમારું પાકીટ ખિસ્સામાંથી પડી ગયું છે.’ ‘પછી?’ ‘પછી હું તો થઈ ગયો હાલતો—' ‘એમ ને એમ જ? કાંઈ વાતચીત?’ ‘ના. થોડુંક હાલ્યો ત્યાં એણે હાક મારીને પાછો બોલાવ્યો' ‘હા...! પછી? પછી?’ પછી એણે બરોબર ધ્યાનથી બધી નોટું બબ્બે વાર ગણી લીધી. પાકી ખાતરી કરી લીધા પછી રજા આપી કે હવે તું તારે જા-' ‘બસ? ઇનામ-બિનામ કાંઈ ન આપ્યું?” ‘ના.’ નરોત્તમે કહ્યું, ‘ઇનામ વળી શાનું? પાકીટ એનું હતું ને એને સોંપી દીધું—' તને ઇનામમાં આપી હોત તો શું કરત?’ કશુંક વિચારી રહ્યો. પછી એકાએક એણે આંખો ચમકાવતાં પૂછ્યું: સાંભળીને કીલો મૂંગો થઈ ગયો. સારી વા૨ સુધી એ મનમાં ‘ભલા, મનસુખભાઈએ સાચે જ પાકીટમાંથી એકાદી નોટ કાઢીને ‘કરત તો શું બીજું? નોટ પાછી એના હાથમાં પધરાવીને કહી દેત કે તમારું નાણું તમારી પાસે જ રાખો. મેં તો નાણુંય બહુ ને આવી નોટુંય બહુ જોઈ નાખી છે.' જોયું આ વખતે કીલાએ, કોણ જાણે કેમ, એક પણ પ્રશંસા-શબ્દ ઉચ્ચાર્યો નહીં. ‘રંગ, બહાદ૨!’ કે ‘વાહ, મોટા, વાહ’ની એક પણ શાબાશી આપી નહીં. એ તો ઊલટાનો વધારે ગંભી૨ મુખમુદ્રા ધારણ કરીને ફરી ઊંડા વિચારમાં ડુબકી મારી ગયો. કીલાનું મૌન હંમેશાં અર્થસૂચક હોય છે એ હકીકત નરોત્તમને અંતરવહેણ અત્યારે કઈ દિશામાં વહી રહ્યું છે એ પારખવું મુશ્કેલ આટલા દિવસના સહવાસને પરિણામે સમજાઈ ચૂકી હતી. કીલાનું વેળા વેળાની છાંયડી ૨૨૬<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૬}}'''</small></noinclude> cd3erapryen27ypgcxdwrcyrq3lklbx 104 47282 167318 2022-08-19T03:24:05Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>હતું, તેથી નરોત્તમ પણ મૂંગો મૂંગો એને અવલોકી જ રહ્યો. કીલાના વિશાળ કપાળ ઉપર જે કરચલીઓ પડતી હતી એ ઘડીક ઊંચી ચડતી હતી, ઘડીક સંકોચાતી હતી, ઘડીક પ્રસરતી હતી તો ઘડીક ગૂંચવાતી હતી. જાણે કે શતરંજ ૫૨ સોગઠાંઓ મહત્ત્વની હલચલ કરતાં હતાં. કીલાના ફળદ્રુપ ભેજામાં કોઈક રહસ્યમય વ્યૂહરચના ચાલી રહી હતી. વિશાળ મોરચા પર યુદ્ધ ખેલાતું હોય અને સેનાપતિના મેજ પરના ટચૂકડા નકશા પરની રેખાઓ પલટા લેતી હોય એવું દેશ્ય અત્યારે કીલાના કપાળ પર દેખાતું હતું. એવી અદાથી કીલાએ કહ્યું: ધ્યાનસ્થ ઋષિ વર્ષો પછી મૌન તોડે ને એકાદ શબ્દ ઉચ્ચારે ‘પાસ! પાસ!’ નરોત્તમને પણ આ શબ્દો મંત્રોચ્ચાર જેટલા જ ગૂઢ લાગ્યા, તેથી એનું રહસ્ય જાણવા એ આંખો ફાડીને કીલા સામે તાકી રહ્યો. ફરી કીલાએ બે શબ્દો ઉચ્ચાર્યા: ‘‘પોબાર! પોબા૨!’ હવે તો. નરોત્તમને કશી સમજણ પડવાને બદલે વધારે ગૂંચવણ જ ઊભી થઈ. ‘પોબાર! પોબાર!’ કરીને આ માણસ શાની વાત કરી રહ્યો છે? કોઈ રમતના દાવ ખેલે છે? પાસા ફેંકવાની વાત છે? કોઈ પ્રતિસ્પર્ધીને એ પરાજય આપવા માગે છે? કશું જ ન સમજાતાં નરોત્તમ પૃચ્છક નજરે કીલા સામે તાકી રહ્યો. કીલાએ ફરી મર્મવાણી ઉચ્ચારવા માંડી. નરોત્તમ વધારે ગૂંચવાયો. ‘હવે બેડો પાર છે તારો, સમજ્યો મોટા? હવે તારે ફતેહના ડંકા!’ શાનો બેડો પાર ને શાની ફતેહના ડંકા? તૂટેલું વેવિશાળ ફરી વાર લાખ લાખની વાતો કરીને આ પોરસીલો માણસ મને પરેશાન સાધવાની વેતરણ કરે છે કે શું? કે પછી આમ ને આમ મોઢેથી કરવા માગે છે? પાણી, પરખાઈ ગયું. ૨૨૭<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૭||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૭}}'''</small></noinclude> 4grdanx2saksql9vsf9zbwisubmpvn7 104 47283 167319 2022-08-19T03:24:26Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>મોટા, તારાં ઊઘડી ગ્યાં, વગર અરીઠાંએ ઊઘડી ગ્યાં! હવે નરોત્તમની ધીરજ ખૂટતાં એણે પૂછ્યું: ‘પણ શું? શું ઊઘડી ગયું?' ‘તારું નસીબ! બીજું શું?’ કીલાએ આદેશ આપતાં કહ્યું: ‘કાલ સવારથી તારે પેઢીને ગાદીતકિયે બેસી જાવાનું છે.’ પ્રયત્ન કરવા છતાં નરોત્તમ હસવાનું રોકી શક્યો નહીં. પૂછ્યું: કોની પેઢીની વાત કરો છો?’ ‘આપણી પોતાની.’ ‘કઈ? આ રમકડાંની રેંકડીની?’ નરોત્તમ ફરી હસી પડ્યો. ‘રમકડાંની નહીં, રૂની નિકાસની પેઢીમાં,’ કીલાએ સ્ફોટ કર્યો. ‘પણ કોની?’ તો મંચે૨શા પા૨સીની પેઢી.... સરસ છે… ૨૨૮ ... પણ ઘરની પેઢી કરતાંય ‘પા૨સીની પેઢીમાં?’ જેવો ‘હા, કેમ ભલા, કાંઈ નવાઈ લાગે છે? મંચે૨શાના બાપુ ને મારા બાપુ એક જ રજવાડામાં નોકરી કરતા. એનો હોદ્દો દીવાનનો ને મારા બાપુનો હોદ્દો કામદારનો. તે દીનો બેય કુટુંબ વચ્ચે ઘર નાતો. બાપનું દીવાનપદું ગયા પછી મંચેરશા હવે વેપારમાં પડ્યા છે. ઓલી વિલાયતની પેઢી કાઠિયાવાડમાંથી કાચી ચીજ ધમધોકાર દેશાવર ચડાવે છે. એની સામે મંચે૨શાએ પોતાની પેઢી ઊભી કરી છે, આપણા જ મુલકમાં આપણા જ માલનો વેપાર અંગ્રેજને આવડે ને આપણને ન આવડે? આ મનસુખભાઈ જેમાં કામ કરે છે એ અંગ્રેજી પેઢીની સામે હરીફાઈમાં મંચેરશાએ પોતાની પેઢી નાખી છે. મંચે૨ા પોતે રહ્યા પા૨સી એટલે અરધા વિલાયતી જેવા તો ગણાય જ. દેશદેશાવરમાં એને ઓળખાણપિછાણ, પણ વેપારમાં હોશિયાર ને વિશ્વાસુ માણસની એને જરૂર હતી—’ વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૮}}'''</small></noinclude> qdzcbzddp7ewe6sj0h05lk32tlewzni 104 47284 167320 2022-08-19T03:24:53Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘મારા જેવો?’ નરોત્તમે વચ્ચે કુતૂહલથી પૂછ્યું. ‘તારા જેવો નહીં તો શું મારા જેવો?’ કીલાએ કહ્યું, ‘મને તો મંચેશા કેદુનો કીધા કરે છે કે કામદાર, આપણી પેઢી ઉપર બેસી જાવ ને બધુંય કામકાજ સંભાળી લ્યો. પણ હું ના કીધા કરું છું... ‘શું કામે પણ?’ હું કહું છું કે, ના ભાઈ, મને ભલું આ રેલવાઈનું સ્ટેશન ને ભલી મારી આ રેંકડી. આ રમકડાંની ફેરી એવી તો સદી ગઈ છે કે હવે પેઢીમાં આકોલિયા રૂનાં ગાદીતકિયે બેસું તો હાડકાં દુખવા આવે—’ ‘તમે પણ અવળવાણી જ બોલો છો, કીલાભાઈ!’ નરોત્તમે હસી પડતાં કહ્યું. ‘ના, ના, અવળવાણી નથી બોલતો, સાવ સાચું બોલું છું. હું માંડ માંડ દુનિયામાંથી આઘેરો ખસ્યો છું, એમાં ફરીથી વળી આ માયામાં ક્યાં પડવું? ઠાલું, મીઠીબાઈસ્વામી કહે છે એમ, જીવવું થોડું ને જંજાળ ઝાઝી વધારવી?’ ‘પણ મને આ મંચેરશાની પેઢીમાં વાણોતરું કરવાનું આવડશે?’ નરોત્તમે પૂછ્યું. સમજાવ્યું. તારે તો પેઢીનો વેપા૨-વહીવટ કરવાનો છે. વાઘણિયાના ‘વાણોતરું?’ એટલું બોલીને કીલો ખડખડાટ હસી પડ્યો. પછી નગરશેઠના ફરજંદ પાસે આ કીલો શું વાણોતરું કરાવશે?’ બદલે તમે સ૨સામાન ઉપડાવવાની મજૂરી તો કરાવી–’ હવે નરોત્તમને ટોણો મારવાની તક મળી: ‘વાણોતરું કરાવવાને ‘એ તો મારે તારી પરીક્ષા કરવી’તીને, એટલે મજૂરી કરાવી જોઈ.’ ‘પરીક્ષા? શેની પરીક્ષા?’ ગાદીતકિયે બેસનાર માણસને પરસેવો પાડતાંય આવડવું જોઈએ. ખોટું ‘તારું પાણી માપી જોવાની પરીક્ષા.’ કીલાએ ખુલાસો કર્યો. ‘પેઢીને પાણી પરખાઈ ગયું ૨૨૯<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૨૯||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૨૯}}'''</small></noinclude> 08jtgv2okf5w6dlpugt7aojw6ebw919 104 47285 167321 2022-08-19T03:25:21Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>કહેતો હોઉં તો પૂછી જોજે તારા મોટા ભાઈને. શેઠાઈ ક૨વી કાંઈ સહેલી નથી. ઊંચે બેસણે બેસીને જીભ હલાવનારને જરૂર પડ્યે કચ ભાંગીને કામ કરતાં પણ આવડવું જોઈએ. હાથ નીચે મ ભલે હજાર વાણોતર હોય, પણ શેઠમાં તો હમાલનું કામ કરવાનીય તૈયા૨ી જોઈએ. ને તો જ એની શેઠાઈ ભોગવી ૫૨માણ—' કીલાની આ નવી ફિલસૂફી નરોત્તમ રસપૂર્વક સાંભળી રહ્યો. ફીલો બોલતો હતો: ઘડીમાં જ જાણી લીધું'તું. ને મંચે૨ા તો મને કેદુનો કીધા કરતો'તો, ‘તારામાં વેપાર-વહીવટની બધીય આવડત છે, એ તો મેં કાચી પણ મેં તારી ભલામણ આટલા દી ક૨ી નહીં, કારણ કે તારામાં શેઠાઈનો ગુણ મારે પારખવો’તો. એ, આ મજૂરી કરાવીને પારખી લીધો.’ ‘સાચું કહો છો?’ નરોત્તમને હજી કીલાની આ વાતમાં વિશ્વાસ નહોતો બેસતો. આજે તારા હાથ નીચે દસબાર વાણોતર તારો પડ્યો બોલ ઝીલતા ‘હા, મેં તને મંચે૨શાની પેઢી ઉ૫૨ કેદુનો બેસાડી દીધો હોત ને હોત. પણ આવી શેઠાઈ જી૨વવાનું તારામાં જોર છે કે કેમ એટલું જ મારે જાણવું'તું. આવી ધરખમ પેઢીને મોટે મોભારે બેસીને હુકમ છોડવા એ પણ અમલદારી જેવો અમલ છે. એ અમલ જીરવી નાખે. મારે તારું આટલું જ પારખું કરવું'તું, તે આ રેલનાં છડિયાંનો જાણવો જોઈએ, નહીંતર, એનો અમલ તો માણસનું માથું ફેરવી સરસામાન ઉપડાવીને કરી લીધું-' રેલનાં છડિયાંનો જ નહીં, એક વા૨ની મારી સગી—’ ‘સગી વહુનો જ, એમ કહે ને! એમાં શરમાય છે શાનો?’ કીલાએ કહ્યું, ‘પણ એય એક જોતાં લાભની જ વાત થઈ છે. એક પંથ ને દો કાજ જેવું કામ થઈ ગયું—' ૨૩૦ વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૦||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૦}}'''</small></noinclude> e8zx362cprnvw9k4l18t0wttynp01cv 104 47286 167322 2022-08-19T03:25:55Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘કેવી રીતે?’ ‘એણે તારા માથા ઉપર ભાર જોઈને કીધું ને, કે હું લાજી મરું છું?’ ‘હા, ઉપરાઉપર બેત્રણ વાર કીધું કે મેલી દિયો સામાન નીચે, હું લાજી મરું છું.’ ‘બસ છે. આ બે વેણ બસ છે.' કીલાએ કહ્યું, ‘આ તો તારું પારખું કરવા જાતાં ભેગાભેગું મેં ચંપાનુંય પારખું કરી લીધું.’ ‘આ બે વેણ ઉ૫૨થી જ?’ ‘બે શું એક વેણ—અરે અરધા વેણ ઉ૫૨થી સંય સમજાઈ જાય, સાચાં મોતીનાં પાણી તો નજર નાખ્યાં ભેગાં ૫૨ખાઈ જાય. સાચાં ને ફટાકિયાં મોતીમાં ફે૨ એટલો ફેર, સમજ્યો ને?’ ‘મને તો આમાં કંઈ સમજાતું નથી.’ ‘તને ભલે ન સમજાય, મને સંય સમજાઈ ગયું. હું લાજી મરું છું એમ કીધું, એટલું બસ છે. હવે એ છે ને આ કીલો છે. એનો હથેવાળો હવે નરોત્તમ સિવાય બીજા કોઈની હારે નહીં થાય...’ ‘તમે પણ કીલાભાઈ, ઠીક ટાઢા પહોરની રોનક કરો છો.!' નરોત્તમે કહ્યું. હું તો રોકડિયો હડમાન છું. આપણી પાસે ઉધાર વાત નહીં, રોકડી ‘રોનક નથી કરતો. આ કીલાને રોનક કરતાં આવડતી જ નથી. નગદ સિવાય બીજી વાત આપણને આવડે નહીં. આ કીલો બોલે એટલું કરી બતાવે. ખોટાં ફીફાં ખાંડવાનું મારા બાપે મને શીખવ્યું જ ડોકમાં આરોપાશે. કહેતા હો તો આ ફકીરને ને ગાંડાને આપણા હું તને તાંબાને પતરે લખી દઉં કે ચંપાની વરમાળા તારી સાક્ષી તરીકે રાખીએ. ને એમાં જરાય મીનમેખ થાય તો આ કીલો પોતાની મૂછ મૂંડાવી નાખે એટલી કબૂલાત. પછી છે કાંઈ?” કીલો પોતાની ભરાવદાર મૂછને ગર્વભેર વળ ચડાવતો રહ્યો પાણી પરખાઈ ગયું જ નથી. ૨૩૧<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૧||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૧}}'''</small></noinclude> 2263hboejywpbx4846n84gii3qpum95 104 47287 167323 2022-08-19T03:26:17Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>અને નરોત્તમ એના ભણી અહોભાવથી તાકી રહ્યો, એટલે કીલાએ વધારે ગર્વભેર ઉમેર્યું: અરેરે, મોટા, મને તો એક જ વાતનો ઓરતો રહી ગયો કે તેં આ કીલાને હજી લગી ઓળખ્યો જ નહીં! હું કોણ? કીલો કાંગસીવાળો!’ રાતે વાળુપાણી પતાવ્યા પછી નરોત્તમ અને કીલા વચ્ચે મોડે સુધી ગુફતેગો ચાલતી રહી. ‘કાલ સવારના પહોરમાં જ તારે મંચેરશાની પેઢી ઉપર બેસી જવાનું છે—’ કીલાએ આદેશ આપ્યો. ‘કાલે જ? સવા૨ના પહો૨માં જ?' ‘હા, ધરમના કામમાં વળી ઢીલ શી?’ ‘આ તો ધરમનું નહીં, કરમનું કામ છે.' નરોત્તમે મજાકમાં કહ્યું. ‘એનો આરંભ કરવામાં સારો વાર, સારું ચોઘડિયું, સારું શુકન જોઈએ ને? જોવું સાતેય વાર સારા જ છે, એમ સમજવું. શુકન-અપશુકન જોવાનું એવાં ડોસી-સાસ્ત૨માં આ કીલો માનતો જ નથી. સતપતિના કામ તો સાડલા પહેરનારી બાઈડિયુંને સોંપ્યું. આપણે મરદ માણસને તો આઠેય પહોરનાં ચોઘડિયાં સારાં જ ગણાય. આ કીલો તો એક જ વાત સમજે: કાંડાંમાં જોર જોઈએ, ને કામ કરવાની આવડત જોઈએ.’ આમ કહીને કીલાએ પોતાના જીવનસૂત્રનું પુનરુચ્ચાર કર્યું: ‘હુન્નર હાથ, એને હરકત શી?’ કીલાનાં આવાં પ્રેક વચનોથી ઉત્સાહિત થઈને નરોત્તમે પૂછ્યું: ‘હવે વાઘણિયે મોટા ભાઈને કાગળ લખી નાખું ને? કામધંધો જડ્યો એના સમાચા૨ વાંચીને ભાઈભાભી બિચારાં બહુ રાજી થાશે-' ‘મોટા ભાઈને એવો લૂખો કાગળ ન લખાય, કાગળનો કટકો વાંચીને ‘ના.’ કીલાએ કડક અવાજે નકારમાં જવાબ આપી દીધો. વેળા વેળાની છાંયડી ૨૩૨ W<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૨||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૨}}'''</small></noinclude> dciaufplnjs0vihbi0vg6377xe7kmkp 104 47288 167324 2022-08-19T03:27:29Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>મોટા ભાઈ આવી વાત માને પણ નહીં કે નરોત્તમ મોટી પેઢીને ગાદી-તકિયે બેસી ગયો છે ' ‘તો પછી કેવી રીતે વાત મનાવવી?’ થોડાક દી પછી નગદ નાણાનું મનીઆડર મોકલીને,’ કીલાએ સમજાવ્યું. ‘ખોબો ભરાય એટલા રૂપિયા ભાળશે એટલે એની મેળે સમજાઈ જાશે કે નાનો ભાઈ હવે કમાતો થયો ખરો!’ ‘ખોબો ભરાય એટલા રૂપિયા?’ ખોબો શું, ખજાનો ભરાય એટલા રૂપિયા મોટા ભાઈને મોકલવા પડશે,’ કીલાએ કહ્યું. ‘ઓતમચંદને તો હજી મંચેરશાની પેઢીના આડતિયા નીમવા પડશે. ગામેગામના વજે જોખીને માલ ચડાવવાનું કામ ઓતમચંદે કરવું પડશે. એમાં રૂપિયે આનો બે આના આડત જડશે તોય હકશી પેટે લાખની પાણ થાશે.' ‘તમે તો બહુ લાંબો વિચાર કરી નાખ્યો છે, કીલાભાઈ!’ કર્યો ઘરે હાથી ન બંધાય. આંગળી સોઝીને થાંભલો થયો સાંભળ્યો ‘આ કીલો ટંકા વિચાર કોઈ દી કરતો જ નથી. હિંગતોળ વેપલો છે ક્યાંય?’ ફરી કીલાએ ગર્વોક્તિ ઉચ્ચારી: ‘આ કીલો તો એક જ વાત સમજે... મારવો તો મી૨, નહીંતર હાથ જોડીને બેઠાં રહેવું.’ ‘તમે તો ભારે જબરા છો!' કીલાની ગર્વોક્તિથી પ્રભાવિત થઈને નરોત્તમ બોલ્યો. ‘તમારી પહોંચ ગજબની છે!' પહોંચ વિના હું કામદાર મટીને કાંગસીવાળો થયો હોઈશ?’ ‘તમે તમારું નથી સમજાતું — નામ શું કામ બદલાવી નાખ્યું એ તો હજીયે મને ‘જિંદગીના રંગ બદલે એમ નામ બદલાવવાં જોઈએ, મોટા! આપણે પોતાની મેળે નામ ન બદલીએ તો દુનિયા જ આપણું નામ બદલી નાખે. ઓલી કહેવત તેં નથી સાંભળી?... ગ૨થ વિનાનો ગાંગલો, ને ગ૨થે ગાંગજીભાઈ! ગાંઠમાં ગરથ હોય તો ‘ગાંગજીભાઈ પણી પરખાઈ ગયું ૨૩૩<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૩||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૩}}'''</small></noinclude> 9f6r4kcnot63vwivg5odxezyqm92m3d 104 47289 167325 2022-08-19T03:28:12Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>ગાંગજીભાઈ,’ થઈ પડે, ને ગરથ હોય તો ‘ગાંગલો’ થઈ જાય. દુનિયાની રફતાર જ એવી છે. એમાં માણસનો વાંક નથી. નામનો મહિમા જબરો છે, મોટા!’ આ નામ-મહિમા નરોત્તમ સાંભળી રહ્યો ને કીલો એકાએક મૂંગો થઈ ગયો. હવે પછી વળી કયો નવો તુક્કો સાંભળવા મળશે એની કલ્પના નરોત્તમ કરી રહ્યો હતો ત્યાં જ કીલાએ ધડાકો કર્યો. ‘મોટા, મારે તારું નામ પણ બદલાવવું પડશે!' ‘મારું નામ?’ નરોત્તમે આઘાત અનુભવતાં પૂછ્યું, ‘મારું નામ હું અહીં આવ્યો કે તરત જ તમે બદલાવી નાખ્યું છે... નરોત્તમમાંથી ‘મોટો’ તો કરી નાખ્યું છે. હજી ત્રીજું નામ આપવું છે?” મોટો તો હુલામણું નામ છે. વહેવા૨નું નામ નોખું રાખવું પડશે... તો મંચેરશાની પેઢીમાં તને નોખે નામે બેસાડવો પડશે.’ પણ નામ બદલવાની જરૂર શું છે?” ‘તને નહીં સમજાય, મોટા! હજી તારી ઉંમ૨ નાની છે, તે દુનિયાના વસમા વહેવા૨ના અનુભવ નથી તને, એટલે આ કીલાની રમત હમણાં નહીં સમજાય.’ ‘સારું, પણ હવે નવું નામ શું રાખશો?’ નરોત્તમે કુતૂહલથી પૂછ્યું. ‘આજે રાતે ઊંઘમાં વિચાર કરી જોઈશ,’ કીલાએ જવાબ ને સવા૨માં નવું નામ પાડી દઈશ. ઊઠતાંવેંત તને નવે નામે જ આપ્યો. બોલાવીશ!’ ૨૩૪ * વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૪}}'''</small></noinclude> m8wm537p1v4yhxo6avu2zxh9hl1ovl5 104 47290 167326 2022-08-19T03:28:52Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>૨૪ મનોમન મામા, ઓલ્યો મજૂર કોણ હતો?’ ‘એણે આટલા રૂપિયા ભરેલું પાકીટ પાછું સોંપી દીધું, એ કાંઈ જેવીતેવી વાત છે? માણસ ભલે મજૂરી કરે, પણ લાગે છે સાચક–’ ‘હું મામા, તમે એને રૂપિયો બે રૂપિયા આપીને રાજીય ન કર્યો?’ ‘મામા, એને બિચારાને મનમાં કેવું લાગ્યું હશે! એને થાતું હશે આ શેઠ તો સાવ મૂજી નીકળ્યા! અકબંધ પાકીટ પાછું સોંપ્યું, પણ બદલામાં પાવલુંય પરખાવ્યું નહીં...' ચંપા વારે વારે મનસુખભાઈને અને મનસુખભાઈ વારે વારે આવા અણગમતા પ્રશ્નો અંગે કંટાળો કે આવા પ્રશ્નો પૂછ્યા કરતી હતી. વ્યક્ત કર્યા કરતા હતા.. બાઈ! ‘ઓહોહો! તું તો મજૂર મજૂર કરીને અમારો જીવ ખાઈ ગઈ, ‘તું તો વાતનું વતેસર ક૨ી પડી!' આવતો નહોતો. બલકે, એ તો બમણા ઉત્સાહ ને કુતૂહલથી પૂછાછ મામા કંટાળો વ્યક્ત કરતા હતા, પણ ભાણેજને જરાય કંટાળો ચાલુ રાખતી હતી. ‘પણ મામા, ટીદાર મજૂર જેવા લાગતા નો'તા હો!’ તમે એને મજૂર મજૂર કૂટ્યા કરો છો પણ એના ગમતું હોય તો ઉપડામણિયો કહું, લે! આ તો, ઓલી ડોસીના ત્રણ દીકરાવાળી વાત થઈ–ત્રણેય દીકરાનાં નામ નોખાં નોખાં: એકનું ‘અરે ભાઈ, મજૂર નહીં તો મૂલી કહું, લે! ને મૂલી નામ ન પગન ૨૩૫<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૫||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૫}}'''</small></noinclude> i0mjjd0fu8florr9t65wozehbxqxsqu 104 47291 167327 2022-08-19T03:29:46Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>નામ ધારો, બીજાનું નામ પરવત ને ત્રીજાનું નામ ડુંગર. પણ અંતે તો ત્રણેય પાણા—’ ‘મામા, એ મજૂરનેય ભલે તમે ઠેકડીમાં મૂલી કહો કે ઉપડામણિયો કહો, પણ એનુંય સાચું નામ તો કાંઈક હશે જ ને?’ હશે; તે શું થઈ ગયું?” મનસુખભાઈએ જરા ઉગ્ર અવાજે પૂછ્યું ચંપાએ બીતાં બીતાં બોલી નાખ્યું: ‘એનું નામ તમારે જાણવું જોઈએ –’ ‘એવા હાલીમવાલીનાં નામ જાણીને મારે શું કરવું છે? એને માટે આંગણે ઉભાડીને પોંખવો છે?’ ચંપાની આંખ ચમકી ઊઠી. ‘પોંખવો છે?’ શબ્દો સાંભળીને ચંપાના હોઠ ઉ૫૨ ‘હા’ ઉત્તર આવી ગયો, પણ પ્રયત્નપૂર્વક એણે એ શબ્દ પાછો હૃદયમાં ઉતારી દીધો. ‘પણ મામા, એને બિચારાને સાવ ખાલી હાથે કાઢ્યો એમાં આપણા ઘ૨ની આબરૂ નહીં જાય?’ ‘મજૂર માણસ પાસે વળી આબરૂની વાત? એની પાસે આપણી આબરૂ ૨હી તોય શું ને ગઈ તોય શું?’ ચંપા ઘડીભર મૂંગી થઈ ગઈ. હવે પોતાના મનગમતા વિષયની વાત શી રીતે આગળ વધા૨વી એ અંગે વિમાસી રહી. આખરે, હૈયામાં ઘોળાઈ રહેલી વાત ફરી હોઠે આવી ગઈ એ મજૂર જ નહોતો… ‘પણ મામા, તમે એને મજૂર મજૂર ફૂટ્યા કરો છો, પણ ‘ના, ના, મજૂર નહીં, મોટો માંધાતા હતો!’ મનસુખભાઈએ મરડમાં જવાબ આપ્યો. ‘તું તો હજી કહે ને કે મોટો લખપતિ હતો, શાવકારનો દીકરો હતો, નવાબજાદો હતો, અરે, નવલશા હીરજી હતો!’ ૨૩૬ વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૬}}'''</small></noinclude> pdgibx7f5mvq4htyccw2c3hzdeyt683 104 47292 167328 2022-08-19T03:30:19Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>ચંપાને લાગ્યું કે મારે જે શબ્દો બોલવા છે–અને બોલી શકતી નથી—એને મારા મામાને મોઢેથી વાચા મળી રહી છે. મરડમાં ઉચ્ચારાતી આ દાઢાવાણી અક્ષરશઃ સાચી છે એ હું શી રીતે સમજાવું? સ્ટેશન પરથી માથે સામાન ઉપાડી ખડકી સુધી મૂકી ગયેલો એ માણસ ખરેખર નવલા હીરજી જેવા ખાનદાનનું ફરજંદ છે એ હકીકતની ખાતરી શી રીતે કરાવું? ‘પણ મામા, એના દેખાવ ઉપરથી લાગતું'તું જ કે એણે સુખના દિવસો જોયા હશે—' ને - આ તો અમથો શોખથી મજૂરી કરવા આવ્યો’તો એમ ને?’ ‘શોખથી તો નહીં પણ માથે વેળા પડી હશે એટલે નછૂટકે આવું કામ કરતો હશે—’ કહીને ચંપાએ ફરી ફરીને એ જ નીચાજોણું વાત ઉચ્ચારી: ‘એનું મોઢું જ કહી દેતું'તું કે એ માણસે કોઈ દી મજૂરી કરી નથી... ને કરતાં આવડતીય નથી.’ કલેજે જવાબ આપ્યો, ‘કામ કામને શીખવે.’ ‘નહીં આવડતી હોય તો હવે આવડશે.' મનસુખભાઈએ ઠંડે કઈ રીતે રસ લેતા ક૨વા એ અંગે વિચારી રહી. એક વાર તો સાંભળીને ચંપા પણ ઠંડીગાર થઈ ગઈ. હવે મામાને આ મજૂરમાં મજૂર બીજો કોઈ નહીં પણ વાઘણિયાવાળા ઓતમચંદ શેઠનો નાનો એને મનમાં થઈ આવ્યું કે મામાને સીધું સંભળાવી જ દઉં, કે એ ભાઈ છે અને અને એનું નામ નરોત્તમ છે... પણ બીજી જ ક્ષણે એ વિચાર માંડી વાળ્યો. ‘ના, ના. આમ સીધી રીતે કહી દઈશ તો તો. એ માણસ ત૨ફ મામાને વધારે અણગમો થશે.’ તો પછી એ મજૂરની ભાળ શી રીતે મેળવવી?... ચંપાની આંખ મુખમુદ્રા જુદાં જુદાં સ્થળમાં ને જુદા જુદા સ્વાંગમાં પણ દેખાતી સામે પોતાના પ્રિયપાત્રની છબી તરવરી રહી. એની એકની એક હતી, પહેલવહેલાં, વાઘણિયે જતી વેળા અમરગઢ સ્ટેશન ઉપર ૨૩૭<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૭||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૭}}'''</small></noinclude> mak2z13bilsw2uw1mim06gz6sysv4s7 104 47293 167329 2022-08-19T03:31:00Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>મહેમાનોને ઉતારવા આવેલ એક મૂર્તિ. રસ્તામાં ઘોડાગાડીમાં બેઠે બેઠે તારામૈત્રક રચનાર બીજી મૂર્તિ... નવી મેડીના માઢમાં ગુપ્તપણે ગોષ્ઠી કરનાર ત્રીજી મૂર્તિ... ફરી પાછાં મેંગણી જતી વેળા ઘોડાગાડીમાં વળાવવા આવેલ, ઊઘડતા પોઢે જ હૃદયમાં પ્રેમપંખીનો મૂંગો કલશોર મચાવી મૂકનાર ચોથી મૂર્તિ... મેંગણી પહોંચ્યા પછી પહેલી જ રાતે મીઠા અજંપામાં સાચાં સપનાંનો અનુભવ કરાવનાર અને પછી તો રોજ રોજ જાગ્રતાવસ્થામાં પણ ૨ાજકોટ સ્ટેશનેથી ઘર સુધી સાથે સામાન ઉપાડીને મજૂરનો સપનાંનો સુરમો આંજી જનાર પાંચમી મૂર્તિ... અને છેલ્લે, અહીં સ્વાંગ સજનાર –અને તેથીસ્તો વધારે અસ્વસ્થ કરી જનાર- છઠ્ઠી મૂર્તિ... ગયેલું. એક મોટા જીવનપલટા જેટલું અંતર દેખાતું. પહેલી વ આમાનાં પહેલા અને છેલ્લા ચિત્ર વચ્ચે બહુ ઝાઝું છેટું પડી જોયેલી અને છેલ્લી વા૨ અનાયાસે જોવા મળેલી વ્યક્તિ વચ્ચે ચિત્રો સાચાં, સ્વાભાવિક હતાં, જ્યારે આ છેલ્લું ચિત્ર અસ્વાભાવિક વિસંવાદ જેવું લાગતું હતું. પણ ચંપા જાણતી હતી કે પેલાં પાંચ હતું; એ ચિત્રમાં ‘સ્વભાવ’ નહીં પણ સ્વાંગ હતો. એ વાત સાચી. પણ સાચોસાચ પેટ ભરવા સારુ જ આવું મજૂરનુ શા માટે એણે આવો સ્વાંગ સજ્યો? એના ઉપ૨ વિપત પડી છે કામ કરવું પડ્યું હોય, તોપણ એણે સ્ટેશન ઉ૫૨થી બીજા કોઈનો નહીં ને મામાનો જ સામાન શું કામ ઉપાડ્યો?... જાણી જોઈને ઉપાડ્યો હશે? મામા હારે તો એને આંખની ઓળખાણેય નથી. બેય જણા કોઈ દી હરુભરુ મળ્યા જ નથી. આંખને અણસારેય કોઈ એકબીજાને ઓળખતા નહોતા. તો પછી, ગાડી ઊભતાંવેંત મામાના હાથમાંથી ભાર લઈને ભૂલથી જ પોતાના માથા ઉપર એણે મેલી દીધો હશે...? ૨૩૮ વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૮}}'''</small></noinclude> sype1avkp78b2y4qskq0m01qyotqa0u 104 47294 167330 2022-08-19T03:32:12Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>આ પ્રસંગ ઉપર વધારે વિચાર કરતાં ચંપાને તુરત એક ત્રીજી વ્યક્તિ યાદ આવી ગઈ... હા, બરોબર, સામેથી કોઈક માણસે મામાને હાંક મારીને કીધું કે ગામતરેથી આવી ગ્યાને મનસુખભાઈ.... આપણો માણસ છે, સામાન ઉપાડીને ખડકી લગી મેલી જાશે... હં. બરોબ૨! હવે યાદ આવ્યું. મામાનો સ૨સામાન એણે અમથો નહોતો ઉપાડી લીધો. કોઈકે એને ચીંધ્યું'તું ખરું!... પણ કોણ હશે - માણસ? કોણ હશે એને આવું મૂલી-મજૂરીનું કામ ચીંધનારો? એનો કોઈ સગો થાતો હશે? કે એનો વળી શેઠ હશે? એ, પારકા માણસને આમ ન ક૨વાનું કામ કેમ ચીંધતો હશે? ચીંધી શકતો હશે? ‘હા, હવે યાદ આવ્યું, બરોબર યાદ આવ્યું! ગાડી ઊભી રહી ત્યારે એક માણસ રમકડાંની રેંકડી ફેરવતો હતો ખરો. એ એક ધરા વગાડતો હતો ને બીજે હાથે રેંકડી ઠેલતો હતો, ને હાથે મોઢેથી લ્યો આ મહુવાનાં રંગીન રમકડાં!’ એમ રાડ પાડતો હતો. સ્મૃતિપટ પર એક પછી એક તાણાવાણા ગોઠવાતા જતા હતા અને એમાંથી આખું અકબંધ દૃશ્ય નજર સામે આવી ઊભતું હતું. હા, હવે યાદ આવ્યું! મામાની પાછળ પાછળ હું ધીમે ધીમે સ્ટેશનના દરવાજા બહાર નીકળતી હતી ત્યારે એ રમકડાંવાળો મારી સામે ટગર ટગર જોઈ રહ્યો હતો ખરો!... શું કામે જોતો હશે? મામાનો ઓળખીતો હતો એટલે?–મામાને ઘેર આ કોણ નવાં કોણ જાણે બાઈ, પણ હું તો એની બાઘડા જેવી આંખ જોઈને જ મહેમાન આવ્યાં એ જાણવા સારુ એ આમ જોયા કરતો હશે?... મરી’તી!... તેમ તેમ ચંપાને આખી સમસ્યા સ્ફુટ થવાને બદલે વધારે રહસ્યમય પ્રસંગની સાંકળમાં ખૂટતી કડીઓ જેમ જેમ ભિડાતી જતી હતી લાગતી જતી હતી... કોણ હશે એ રમકડાં વેચનારો? મામાનો સરસામાન ઉપાડી લેવાનું એણે શું કામે ચીંધ્યું? ને મારી સામે ૨૩૯<noinclude><small>'''{{સ-મ|૨૩૯||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૨૩૯}}'''</small></noinclude> a53yisvpc087lo87gozmvbl0lrw7681