Wikipedio iowiki https://io.wikipedia.org/wiki/Frontispico MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Specala Debato Uzanto Uzanto Debato Wikipedio Wikipedio Debato Arkivo Arkivo Debato MediaWiki MediaWiki Debato Shablono Shablono Debato Helpo Helpo Debato Kategorio Kategorio Debato TimedText TimedText talk Modulo Modulo-Diskuto Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 841 994669 994367 2022-08-08T12:00:13Z Joao Xavier 110 wikitext text/x-wiki {{20ma yarcento}} La yaro '''1911''' (MCMXI per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[sundio]] segun [[Gregoriala kalendario]], ed ordinara yaro komencinta ye [[saturdio]] segun [[Juliala kalendario]]. Ol esis la 911ma [[yaro]] di la duesma yarmilo, la 11ma yaro di la [[20ma yarcento]], e la 2ma yaro di la [[yari 1910a]]. Kande 1911 komencis, Gregoriala kalendario esis 13 dii avan Juliala kalendario, qua duris uzesar en kelka loki til 1923. == Eventi == === [[Kosmo]] === * [[Halley-kometo]] preterflugas [[Tero]]. === [[Europa]] === * [[21ma di januaro]] - L'unesma [[ralio automobilala]] komencas en Monte Carlo, [[Monako (lando)|Monako]]. * [[3ma di februaro]] - Eventas l'unesma expozeyo di [[aviacilo|aviacili]] en [[Helsinki]], [[Finlando]]. * [[21ma di agosto]] - [[Portugal]] adoptas lua unesma [[republiko|republikala]] [[konstituco]]. * [[29ma di septembro]] - [[Italia]] deklaras milito kontre [[Otoman imperio]]. === [[Azia]] === * [[3ma di januaro]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 7.7 che la [[skalo di Richter]] frapas [[Almatı]], en nuna [[Turkmenistan]], e produktas plua kam 450 morti.<ref>''Thousands Dead Or Hurt In Earthquake'' - Pittsburgh Press, 5ma di januaro 1911</ref> * [[10ma di oktobro]] - Komencas la [[revoluciono di Xinhai]], qua revokos la [[dinastio Qing]] e transformos [[Chinia]] en [[republiko]]. * [[30ma di novembro]] - [[Mongolia|Mongoli]] establisas provizora nedependanta guvernerio. En decembro, la provizora guvernerio anuncas la fino di la dinastio Qing en Mongolia. === [[Nord-Amerika]] === * [[13ma di aprilo]] - Komenco di [[Mexikiana revoluciono]]: rebeli okupas Agua Prieta, urbeto an la frontiero inter stati [[Sonoma]] ([[Mexikia]]) ed [[Arizona]] ([[Usa]]). * [[17ma di mayo]] - Mexikiana revoluciono: Prezidanto di [[Mexikia]] [[Porfirio Díaz]] revokesas de la povo. * [[16ma di junio]] - En Endicott, [[New York]], [[Usa]], fondesas komercala kompanio nomizita "Computing Tabulating Recording Corporation", CTR. Ol esas preiranto di la famoza komercala giganto [[IBM]]. === [[Central Amerika]] === * [[19ma di novembro]] - [[Ramón Cáceres]], prezidanto di [[Dominikana Republiko]], ocidesas per pafado. * [[decembro]] - Komencas [[interna milito]], judikata kom la maxim sangoza che Dominikana Republiko.<ref>{{Citez jurnalo od edituro‎|idiomo= {{en}}|editero=Revista Europea de Estudios Latinoamericanos y del Caribe |volumo=76 |publikigita ye=2004 |titulo=Origins and Historical Significance of ''Día de la Raza''|nomo=Ilan |surnomo=Rachum |pagini=61 til 81}}</ref> === [[Sud-Amerika]] === * [[24ma di julio]] - Historiisto [[Hiram Bingham]] deskovras [[Machu Picchu]] en [[Andi]]. ===[[Antarktika]]=== * [[14ma di decembro]] - [[Norvegia]]no [[Roald Amundsen]] divenas l'unesma homo ad atingar [[Suda Polo]]. == Naski == [[Arkivo:Zenko_Suzuki_cropped.jpg|thumb|130px|[[Zenko Suzuki]]]] * [[11ma di januaro]] - [[Zenko Suzuki]], chefministro di Japonia (m. 2004) * [[13ma di januaro]] - [[Ananda Samarakoon]], Sri-Lankana kompozisto e muzikisto (m. [[1962]]) * [[16ma di januaro]] - [[Eduardo Frei Montalva]], prezidanto di Chili (m. 1982)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Biography - Eduardo Frei Montalva |url=https://www.casamuseoeduardofrei.cl/en/eduardo-frei-montalva/biografia/|editero=Casa Museo Eduardo Frei |vidita ye=4ma di julio 2021 |idiomo={{en}}}}</ref> * [[17ma di januaro]] - [[George Joseph Stigler]], Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (m. 1991) * [[18ma di januaro]] - [[José María Arguedas]], Peruana skriptisto (m. 1969) * [[22ma di januaro]] - [[Bruno Kreisky]], kancelero di Austria (m. 1990) * [[26ma di januaro]] - [[Polykarp Kusch]], Germana-Usana fizikistulo, Nobel-laureato (m. 1993) * [[30ma di januaro]] - [[Abdur Rahman Farès]], chefo di stato di Aljeria (m. 1991) * [[5ma di februaro]] - [[Jussi Björling]], Sueda kantisto di opero (m. 1960) [[Arkivo:Official_Portrait_of_President_Reagan_1981.jpg|thumb|130px|[[Ronald Reagan]]]] * [[6ma di februaro]] - [[Ronald Reagan]], prezidanto di Usa (m. 2004) * [[8ma di februaro]] - [[Elizabeth Bishop]], Usana poetino (m. 1979) * [[12ma di februaro]] - [[Cearbhall Ó Dálaigh]], prezidanto di Republiko Irlando (m. 1978) * 12ma di februaro - [[Silvestre Antonio Guzmán Fernández]], prezidanto di Dominikana Republiko (m. 1982) * [[10ma di marto]] - [[Olof Lagercrantz]], Sueda skriptisto (m. 2002) * [[12ma di marto]] - [[Gustavo Díaz Ordaz]], prezidanto di Mexikia (m. 1979) * [[16ma di marto]] - [[Pierre Harmel]], chefministro di Belgia (m. 2009) * [[20ma di marto]] - [[Alfonso García Robles]], Mexikiana diplomacisto e politikisto, Nobel-laureato (m. 1991) * [[24ma di marto]] - [[Joseph Barbera]], Usana desegnisto (m. 2006) [[Arkivo:Tennessee_Williams_NYWTS.jpg|thumb|130px|[[Tennessee Williams]]]] * [[26ma di marto]] - [[Tennessee Williams]], (n. Thomas Lanier), Usana skriptisto por teatro (m. 1983) * [[26ma di marto]] - [[Bernard Katz]], Germana biofizikisto, Nobel-laureato (m. 2003) * [[6ma di aprilo]] - [[Feodor Felix Konrad Lynen]], Germana biokemiisto, Nobel-laureato (m. 1979) * [[7ma di aprilo]] - [[Hervé Bazin]], Franca skriptisto (m. 1996) * [[8ma di aprilo]] - [[Melvin Calvin]], Usana kemiisto, Nobel-laureato (m. 1997) * 8ma di aprilo - [[Emil Cioran]], Rumaniana filozofo (m. 1995) * [[20ma di aprilo]] - [[Kukrit Pramoj]], chefministro di Tailando (m. 1995) * [[23ma di aprilo]] - [[Józef Cyrankiewicz]], chefministro e prezidanto di Polonia (m. 1989) * [[25ma di aprilo]] - [[Leonard Long]], Australiana piktisto (m. 2013) * [[18ma di mayo]] - [[Big Joe Turner]], Usana kantisto di [[blues]] (m. 1985) [[Arkivo:Vincent_Price_1942-11-11.jpg|thumb|130px|[[Vincent Price]]]] * [[27ma di mayo]] - [[Vincent Price]], Usan aktoro (m. 1993) * [[31ma di mayo]] - [[Maurice Allais]], Franca ekonomikisto, Nobel-laureato (m. 2010) * [[3ma di junio]] - [[Paulette Goddard]], Usan aktorino (m. 1990) * [[13ma di junio]] - [[Luis Walter Álvarez]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (m. 1988) * [[19ma di junio]] - [[Dudley Shelton Senanayake]], chefa ministro di Ceylon e di Sri Lanka (m. 1973) * [[22ma di junio]] - [[Emili Grau i Sala]], Kataluniana piktisto (m. 1975) * [[24ma di junio]] - [[Juan Manuel Fangio]], Arjentinian automobilisto (m. 1995) * [[24ma di junio]] - [[Ernesto Sabato]], Arjentiniana skriptisto (m. 2011) * [[25ma di junio]] - [[William Howard Stein]], Usana kemiisto, Nobel-laureato (m. 1980) * [[30ma di junio]] - [[Czesław Miłosz]], Polona skriptisto, Nobel-laureato (m. 2004) * [[5ma di julio]] - [[Georges Pompidou]], prezidanto di Francia (m. 1974) * [[9ma di julio]] - [[John Archibald Wheeler]], Usana fizikisto (m. 2008) [[Arkivo:Ginger_Rogers_-_1940s.jpg|thumb|130px|[[Ginger Rogers]]]] * [[16ma di julio]] - [[Ginger Rogers]], Usan aktorino (m. 1995) * 16ma di julio - [[Paulo Gracindo]], Brazilian aktoro (m. 1995) * [[21ma di julio]] - [[Marshall McLuhan]], [[Kanada|kanadana]] [[Filozofio|filozofo]] (m. 1980) * [[6ma di agosto]] - [[Lucille Ball]], Usan aktorino (m. 1989) * [[9ma di agosto]] - [[William Alfred Fowler]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (m. 1995) * [[11ma di agosto]] - [[Thanom Kittikachorn]], chefministro di Tailando (m. 2004) * [[12ma di agosto]] - [[Cantinflas]], Mexikiana komediisto (m. 1993) * [[25ma di agosto]] - [[Võ Nguyên Giáp]], Vietnamana generalo (m. 2013) * [[2ma di septembro]] - [[Romare Bearden]], Usana piktisto (m. 1988) * [[7ma di septembro]] - [[Todor Zhivkov]], chefministro di Bulgaria (m. 1998) * [[9ma di septembro]] - [[John Grey Gorton]], chefministro di Australia (m. 2002) [[Arkivo:William_Golding_1983.jpg|thumb|130px|[[William Golding]]]] * [[19ma di septembro]] - [[William Golding]], Usana skriptisto, Nobel-laureato (m. 1993) * [[24ma di septembro]] - [[Konstantin Ustinovich Chernenko|Konstantin Chernenko]], chefo di [[Sovietia]] (m. 1985) * [[25ma di septembro]] - [[Eric Eustace Williams]], chefministro di Trinidad e Tobago (m. 1981) * [[1ma di oktobro]] - [[Heinrich Mark]], Estoniana politikisto (m. 2004) * [[14ma di oktobro]] - [[Le Duc Tho]], Vietnamana generalo e politikisto, Nobel-laureato (m. 1990) * [[26ma di oktobro]] - [[Mahalia Jackson]], Usana kantistino (m. 1972) * [[2ma di novembro]] - [[Odysseas Elytis]], Grekiana skriptisto, Nobel-laureato (m. 1996) * [[9ma di novembro]] - [[Kaj Franck]], Finlandana projetisto di mobli (m. 1989) * [[11ma di novembro]] - [[Roberto Matta]], Chiliana piktisto (m. 2002) * [[3ma di decembro]] - [[Nino Rota]], Italiana kompozistulo (m. 1979) * [[5ma di decembro]] - [[Alfred Manessier]], Franca piktisto (m. 1993) [[Arkivo:Naguib Mahfouz in 1980s.jpg|thumb|130px|[[Naguib Mahfouz]]]] * [[10ma di decembro]] - [[Naguib Mahfouz]], Egiptiana skriptisto, Nobel-laureato (m. 2006) * [[12ma di decembro]] - [[Boun Oum]], chefministro di Laos (m. 1980) * [[13ma di decembro]] - [[Trygve Haavelmo]], Norvegian ekonomikisto, Nobel-laureato (m. 1999) * [[22ma di decembro]] - [[Álvaro Cunqueiro]], Hispana skriptisto (m. 1981) * [[23ma di decembro]] - [[Niels Kaj Jerne]], Dana mediko e ciencisto, Nobel-laureato pri Fiziologio o Medicino (m. 1994) * [[Alice Morris Sturges]], Usan ambasadisto, fondinto di [[IALA]] (m. 1986) == Morti == [[Arkivo:Papadiamantis_Aleksandros_by_Nirvanas.jpg|thumb|130px|<small>[[Alexandros Papadiamantis]]</small>]] * [[3ma di januaro]] - [[Alexandros Papadiamantis]], Greka skriptisto (n. 1851) * [[13ma di januaro]] - [[Władysław Czachórski]], Polona piktisto (n. 1850) * [[15ma di januaro]] - [[Carolina Coronado]], Hispana skriptisto (n. 1820) * [[17ma di januaro]] - [[Francis Galton]], Britaniana biologiisto (n. 1822) * [[25ma di februaro]] - [[Fritz von Uhde]], Germana piktisto (n. 1848) * [[1ma di marto]] - [[Jacobus Henricus van 't Hoff]], Nederlandana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1852) * [[19ma di aprilo]] - [[Ivan Grohar]], Slovena piktisto (n. 1867) * [[25ma di aprilo]] - [[Emilio Salgari]], Italiana skriptisto (n. 1862) * [[16ma di mayo]] - [[Gheorghe Manu]], chefministro di Rumania (n. 1833) [[Arkivo:Photo of Gustav Mahler by Moritz Nähr 01a.jpg|thumb|130px|[[Gustav Mahler]]]] * [[18ma di mayo]] - [[Gustav Mahler]], Austriana kompozisto e orkestrestro (n. 1860) * [[14ma di junio]] - [[Johan Svendsen]], Norvegiana kompozisto, orkestr-duktisto e muzikisto (n. 1840) * [[23ma di junio]] - [[Johann Michael Ferdinand Heinrich Hofmann]], Germana piktisto (n. 1824) * [[1ma di agosto]] - [[Edwin Austin Abbey]], Usana piktisto (n. 1852) * [[12ma di agosto]] - [[Jozef Israëls]], Nederlandana piktisto (n. 1824) * [[18ma di septembro]] - [[Pyotr Stolypin]], chefministro di Rusia (n. 1862) * [[30ma di septembro]] - [[Franciszek Kostrzewski]], Polona piktisto (n. 1826) * [[29ma di oktobro]] - [[Joseph Pulitzer]], Hungara editisto (n. 1847) * [[10ma di novembro]] - [[Félix Ziem]], Franca piktisto (n. 1921) * [[19ma di novembro]] - [[Ramón Cáceres]], prezidanto di Dominikana Republiko (n. 1866) * [[5ma di novembro]] - [[Valentin Serov]], Rusa piktisto (n. 1865) * [[21ma di decembro]] - [[Emilio Estrada Carmona]], prezidanto di Equador (n. 1855) == Nobel-premiiziti == * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Wilhelm Wien]] * [[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Marie Curie]] * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[Allvar Gullstrand]] * [[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Maurice Maeterlinck]] * [[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[Tobias Michael Carel Asser]], [[Alfred Hermann Fried]] == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 1910a]] ilh7s8t6ozm33mlw50jqxuxh3guhpqs 0 1355 994671 994336 2022-08-08T12:02:04Z Joao Xavier 110 +morto wikitext text/x-wiki {{20ma yarcento}} La [[yaro]] '''1954''' (MCMLIV per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[venerdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 954ma [[yaro]] di la duesma yarmilo, la 54ma yaro di la [[20ma yarcento]], e la 5ma yaro di la [[yari 1950a]]. == Eventi == === [[Europa]] === * [[10ma di januaro]] - [[Aviono]] [[De Havilland Comet]] del Angla kompanio ''BOAC'' desintegrigas en aero pro fatigo en lua strukturo super [[Mediteraneo]], proxim insulo [[Elba]]. La 35 personi ennave mortas.<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/10/newsid_2709000/2709957.stm|titulo=1954: Comet jet crashes with 35 on board|editero=BBC |vidita ye=30ma di septembro 2018}}</ref> * [[15ma di junio]] - Europala [[Futbalo|futbal-organizuro]] [[UEFA]] fondesas en [[Basel]], [[Suisia]]. * [[30ma di junio]] - Total [[eklipso]] sunal en [[Skandinavia]]. * [[13ma di julio]] - En [[Suedia]], unesma atomala reaktoro ''R1'' startas. * [[5ma di oktobro]] - [[Italia]] ed [[Yugoslavia]] paktas pri la divido di [[Libera Teritorio Trieste]]. En la sequanta dio anke [[Usa]] ed [[Unionita Rejio]] aceptas la pakto. La Zono A donesas ad Italia e la Zono B donesas a Yugoslavia. * [[29ma di oktobro]] - Eventas l'unesma [[televiziono]]-brodkasto en [[Suedia]]. * [[12ma di novembro]] - Che Nacional Asemblo di Francia, [[Pierre Mendès France]] afirmas ke lu apologios l'ideo pri [[Aljeria]] kom parto di [[Francia]] (« l'Algérie, c'est la France... »)<ref name="Balazuc">{{Citez jurnalo od edituro‎|autoro= Jean Balazuc|titulo=Guerre d'Algérie : une chronologie mensuelle, mai 1954-décembre 1962|editor= l'Harmattan|pages=70-72 |publikigita ye=2015|isbn =9782343066851|url=http://www.harmatheque.com/ebook/guerre-d-algerie-une-chronologie-mensuelle-mai-1954decembre-1962-48040}}</ref>. === [[Azia]] === * [[1ma di marto]] - Armeal interveno finas en [[Siria]], e [[Hashim al-Atassi]] itere divenas prezidanto. [[Sabri al-Asali]] divenas chefministro. * [[7ma di mayo]] - En [[Vietnam]], Franca armeo sukombas a [[Vietminh]] en [[Dien Bien Phu]]. [[Milito en Indochinia]] finas e [[Francia]] retretas ek Vietnam, [[Laos]] e [[Kambodja]]. * [[21ma di julio]] - En [[Geneve]], [[Suisia]], dum konfero on determinas dividar [[Vietnam]] tale quale [[Korea]]. * [[20ma di julio]] til la [[2ma di agosto]] - [[India]]ni trupi siejas e pose okupas [[Portugal]]ana teritorii [[Dadra e Nagar-Haveli]]. * [[8ma di septembro]] - Militala uniono [[SEATO]] en sudest-Azia fondesas. * [[26ma di septembro]] - [[Japonia]]na [[paromo]] ''Toya Maru'' sinkas pro la [[tifono]] ''Maria'' en la stretajo Tsugaru, inter l'insuli [[Hokkaido]] e [[Honshu]]. Cirkume 1150 til 1170 personi mortas.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.britannica.com/event/Toya-Maru-ferry-disaster|titulo=Toya Maru ferry disaster|editero=Encyclopaedia Britannica|vidita ye=11ma di februaro 2018}}</ref> * [[9ma di oktobro]] - En [[Nord-Vietnam]], Franca trupi foriras de [[Hanoi]]. * [[11ma di oktobro]] - [[Milito en Indochinia]]: [[Viet-Minh]] asumas la kontrolo di [[Nord-Vietnam]]. * [[24ma di decembro]] - [[Laos]] divenas nedependanta de [[Francia]]. === [[Afrika]] === * [[25ma di februaro]] - [[Gamal Abdel Nasser]] divenas chefministro di [[Egiptia]]. * [[8ma di septembro|8ma]] til la [[9ma di septembro]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.8 che la [[skalo di Richter]] frapas l'urbo Chlef (lore Orléansville) en la nordo di [[Aljeria]], e produktas 1400 morti<ref>{{Extera ligilo|autoro= René-Yves Debia|titulo=Le tremblement de terre d'Orleansville|volume=|number=125|editero=l'Algérianiste|publikigita ye=marto 2009|url=http://alger-roi.fr/Alger/orleansville/pdf/2_tremblement_terre_orleansville_algerianiste_125.pdf}}</ref>. * [[1ma di novembro]] - Komencas la [[milito di Aljeria]] kun ataki en diversa regioni di Aljeria kontre militarala e civila emi.<ref name="Balazuc"/> === [[Nord-Amerika]] === * [[15ma di februaro]] - [[Jonas Salk]] developas l'unesma [[vacino]] kontre [[poliomielito]]. * [[21ma di januaro]] - ''Nautilus'', unesma [[submara navo]] uzanta atom-povo departas a maro. * [[5ma di julio]] - [[Elvis Presley]] igas lua unesma disko ''That's all right'' che Sun Records en Memphis, [[Tennessee]]. * [[7ma di julio]] - Elvis Presley aparas unesmafoye en [[radio]], e kantas ''That's All Right''. * [[30ma di julio]] - En [[Usa]], Republikana senatano prizentas propozo di censuro kontre l'anke senatano [[Joseph McCarthy]], por ecesaji en lua kampanio kontre "[[komunismo|komunisti]]". * [[2ma di decembro]] - Usana Senato censuras [[Joseph McCarthy]], per 67-yes voti kontre 22-no voti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=1954: US Senate condemns McCarthy|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/2/newsid_3205000/3205423.stm |editero=BBC|vidita ye=30ma di septembro 2018}}</ref> === [[Central Amerika]] === * [[27ma di junio]] - En [[Guatemala]], [[Jacobo Árbenz]] revokesas de la povo, per [[stato-stroko]] suportita da [[CIA]]. * [[8ma di julio]] - Komencas la diktatoreso di [[Carlos Castillo Armas]] en Guatemala. === [[Sud-Amerika]] === * [[4ma di mayo]] - En [[Paraguay]] [[Federico Chaves Careaga]] revokesas de povo per [[stato-stroko]]. * [[5ma di agosto]] - En [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]], jurnalisto ed ex-deputato [[Carlos Lacerda]] eskapas de pafado, ma lia amiko, mayoro Rubens Vaz, mortas. Gregório Fortunato, chefo di personala sekuresi di la prezidanto [[Getúlio Vargas]], esas akuzata di pafar kontre la du. * [[15ma di agosto]] - Komencas la [[diktatoreso]] di generalo [[Alfredo Stroessner]] en [[Paraguay]]. * [[24ma di agosto]] - Pos violentoza politikala krizo sequante a la morto di Rubens Vaz, [[Getúlio Vargas]] [[suocido|suocidas]] per pafado kontre lua kordio. [[João Café Filho]], la viceprezidanto, asumas povo. La suocido di Vargas efektigas granda komociono en la populo, e granda turbo sequas lua funeral ofico.<ref name=BBC1>{{Extera ligilo|titulo=1954: Brazilian president found dead|editero=BBC idiomo={{en}}|vidita ye=4ma di agosto 2016|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/24/newsid_4544000/4544759.stm }}</ref> * [[8ma di decembro]] - En la [[Sao Paulo (stato)|stato Sao Paulo]], [[Brazilia]], l'urbo [[Mauá]] separesas de [[Santo André]]. === [[Oceania]] === * [[3ma di februaro]] - [[Elizabeth la 2ma di Unionita Rejio|Elizabeth la 2ma]] divenas l'unesma monarko en l'ofico qua vizitas [[Australia]]. * [[1ma di marto]] - Usa probas [[hidrogena bombo]] che [[atolo Bikini]].<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/1/newsid_2781000/2781419.stm|titulo=1954: US tests hydrogen bomb in Bikini|editero=BBC|vidita ye=30ma di septembro 2018}}</ref> == Naski == * [[1ma di januaro]] - [[Bob Menendez]], Usana politikisto * [[9ma di januaro]] - [[Mirza Delibašić]], Bosniana basketbalisto (m. 2001) * [[11ma di januaro]] - [[Kailash Satyarthi]], Indian aktivisto pri pueral yuri, Nobel-laureato pri Paco * [[20ma di januaro]] - [[Ken Page]], Usan aktoro [[Arkivo:2011 Oprah at The Cable Show (29902986311) (2).jpg|thumb|130px|[[Oprah Winfrey]]]] * [[29ma di januaro]] - [[Oprah Winfrey]], Usana televiziono-prizentistino ed aktorino * [[12ma di februaro]] - [[Abdelaziz Djerad]], chefministro di Aljeria * [[15ma di februaro]] - [[Matt Groening]], Usana desegnisto, kreinto di ''Simpsons'' * [[18ma di februaro]] - [[John Travolta]], Usan aktoro * [[23ma di februaro]] - [[Viktor Yushchenko]], prezidanto di Ukraina * [[24ma di februaro]] - [[Leon de Winter]], Nederlandana skriptisto e filmifisto [[Arkivo:Vladimir Putin and Recep Tayyip Erdoğan (2015-06-13) 3.jpg|thumb|130px|[[Recep Tayyip Erdoğan|Tayyip Erdoğan]]]] * [[26ma di februaro]] - [[Recep Tayyip Erdoğan]], chefministro e prezidanto di Turkia * 26ma di februaro - [[Stina Ekblad]], Finlandan aktorino * [[4ma di marto]] - [[François Fillon]], chefministro di Francia * [[9ma di marto]] - [[Carlos Ghosn]], Brazilian administristo di [[Renault]] e [[Nissan]] * [[12ma di marto]] - [[Joseph Ngute]], chefa ministro di Kamerun * [[13ma di marto]] - [[Sergei Sidorsky]], chefministro di Bielorusia * [[14ma di marto]] - [[Stefano Pulga]], Italiana kompozisto, aranjisto e muzikala produktisto * [[21ma di marto]] - [[Prayut Chan-o-cha]], chefministro di Tailando * [[1ma di aprilo]] - [[Hans H. Bass]], Germana ekonomikisto * [[4ma di aprilo]] - [[Abdelilah Benkirane]], chefministro di Maroko [[Arkivo:Jackie Chan 2002.jpg|thumb|130px|[[Jackie Chan]]]] * [[7ma di aprilo]] - [[Jackie Chan]], Hongkongan aktoro * [[17ma di aprilo]] - [[Hubert Minnis]], chefministro di Bahama * [[23ma di aprilo]] - [[Michael Moore]], Usana filmifisto * [[27ma di aprilo]] - [[Frank Bainimarama]], chefministro e prezidanto di Fidji * [[29ma di aprilo]] - [[Jerry Seinfeld]], Usan aktoro e komediisto [[Arkivo:RayParkerJr.-6797.jpg|thumb|130px|[[Ray Parker Jr.]]]] * [[1ma di mayo]] - [[Ray Parker Jr.]], Usana kantisto, kompozisto e muzikisto * 1ma di mayo - [[Frédéric Chichin]], Franca muzikisto (m. 2007) * 1ma di mayo - [[Maatia Toafa]], chefministro di Tuvalu * [[14ma di mayo]] - [[Peter John Ratcliffe]], Britaniana mediko, Nobel-laureato * [[20ma di mayo]] - [[Esko Aho]], chefministro di Finlando * [[22ma di mayo]] - [[Shuji Nakamura]], Japoniana fizikisto, Nobel-laureato * [[31ma di mayo]] - [[Vicki Sue Robinson]], Usana kantistino ed aktorino (m. 2000) * [[3ma di junio]] - [[Bouasone Bouphavanh]], chefministro di Laos [[Arkivo:Soumeylou_Boubèye_Maïga,_2019.jpg|thumb|130px|<small>[[Soumeylou Boubèye Maïga]]</small>]] * [[8ma di junio]] - [[Soumeylou Boubèye Maïga]], chefministro di Mali * [[13ma di junio]] - [[Vilis Krištopans]], chefministro di Latvia * [[15ma di junio]] - [[Danïal Kenjetaýulı Axmetov|Danïal Axmetov]], chefministro di Kazakstan * [[17ma di junio]] - [[Nguyễn Xuân Phúc]], chefministro di Vietnam * [[18ma di junio]] - [[Magnus Uggla]], Sueda ''rock''-muzikisto * [[21ma di junio]] - [[Anne Kirkbride]], Britanian aktorino (m. 2015) * [[26ma di junio]] - [[Catherine Samba-Panza]], prezidantino di Centrafrika * [[30ma di junio]] - [[Serzh Sargsyan]], prezidanto di Armenia * [[10ma di julio]] - [[Neil Francis Tennant]], Britaniana kantisto ([[Pet Shop Boys]]) [[Arkivo:Angela Merkel (2008).jpg|thumb|130px|[[Angela Merkel]]]] * [[17ma di julio]] - [[Angela Merkel]], Germana politikisto * 17ma di julio - [[Edward Natapei]], Vanuatuana politikisto (m. 2015) * [[20ma di julio]] - [[Nguyễn Xuân Phúc]], chefministro di Vietnam * [[24ma di julio]] - [[Jorge Jesus]], Portugalana futbalo-entrenisto [[Arkivo:Hugo_Chávez_salute.jpg|130px|thumb|[[Hugo Chávez]]]] * [[28ma di julio]] - [[Hugo Chávez]], Venezuelana prezidanto (m. 2013) * [[4ma di agosto]] - [[Anatoly Kinakh]], chefministro di Ukraina * [[12ma di agosto]] - [[François Hollande]], prezidanto di Francia * [[16ma di agosto]] - [[James Cameron]], Kanadana filmifisto * [[17ma di agosto]] - [[Andrés Pastrana Arango]], prezidanto di Kolumbia * [[23ma di agosto]] - [[Halimah Yacob]], prezidantino di Singapur * [[30ma di agosto]] - [[Alexander Lukashenko]], prezidanto di Bielorusia depos 1994 * [[31ma di agosto]] - [[Robert Kocharyan]], prezidanto di Armenia * [[1ma di septembro]] - [[Filip Vujanović]], prezidanto di Montenegro * [[2ma di septembro]] - [[Andrej Babiš]], chefministro di Chekia * [[18ma di septembro]] - [[Einar Már Guðmundsson]], Islandana skriptisto * 18ma di septembro - [[Steven Pinker]], Kanadan-Usana psikologiisto [[Arkivo:Shinzō Abe (2016-11-20).jpg|thumb|130px|[[Shinzo Abe]]]] * [[21ma di septembro]] - [[Shinzo Abe]], chefministro di Japonia * [[26ma di septembro]] - [[Sérgio Valle Duarte]], Brazilian artisto * [[3ma di oktobro]] - [[Stevie Ray Vaughan]], Usana muzikisto (m. 1990) * [[10ma di oktobro]] - [[David Lee Roth]], Usana kantisto e kompozisto ([[Van Halen (bando)|Van Halen)]] * [[18ma di oktobro]] - [[Édouard Stern]], Franca financisto (m. 2005) [[Arkivo:Malcolm Turnbull.jpg|thumb|130px|[[Malcolm Turnbull]]]] * [[24ma di oktobro]] - [[Malcolm Turnbull]], chefministro di Australia * 24ma di oktobro - [[Tallis Obed Moses]], prezidanto di Vanuatu * [[26ma di oktobro]] - [[Victor Ciorbea]], chefministro di Rumania * 26ma di oktobro - [[Carlos Agostinho do Rosário]], chefa ministro di Mozambik * [[4ma di novembro]] - [[Martin Scheinin]], Finlandana profesoro, inspektisto che UN pri homala yuri * [[6ma di novembro]] - [[Mango (kantisto)|Mango]], Italiana kantisto e kompozisto (m. 2014) * [[8ma di novembro]] - [[Michael D. Brown]], Usana politikisto [[Arkivo:Kazuo Ishiguro in 2017 02.jpg|thumb|130px|<small>[[Kazuo Ishiguro]]</small>]] * 8ma di novembro - [[Kazuo Ishiguro]], Britaniana skriptisto naskinta en Japonia, Nobel-laureato * [[14ma di novembro]] - [[Condoleezza Rice]], Usana politikistino * [[15ma di novembro]] - [[Aleksander Kwasniewski]], prezidanto di Polonia * [[19ma di novembro]] - [[Abdul Fatah Khalil Al-Sisi]], prezidanto di Egiptia * [[22ma di novembro]] - [[Paolo Gentiloni]], chefministro di Italia * [[24ma di novembro]] - [[Emir Kusturica]], Serbiana filmifisto [[Arkivo:Jean-Claude Juncker 2012-06-27 b.JPG|thumb|130px|<small>[[Jean-Claude Juncker]]</small>]] * [[9ma di decembro]] - [[Jean-Claude Juncker]], chefministro di Luxemburgia e prezidanto di [[Europana Komisitaro]] * [[11ma di decembro]] - [[Jermaine Jackson]], Usana kantisto, kompozisto e muzikisto ([[The Jackson 5]]) * 11ma di decembro - [[Pushpa Kamal Dahal]], chefministro di Nepal * [[24ma di decembro]] - [[José María Figueres Olsen]], prezidanto di Kosta Rika * [[25ma di decembro]] - [[Annie Lennox]], Britaniana kantistino ([[Eurythmics]]) * [[28ma di decembro]] - [[Denzel Washington]], Usan aktoro * ? [[Daouda Malam Wanké]], prezidanto di Nijer (m. 2004) * [[Ouhoumoudou Mahamadou]], chefa ministro di Nijer == Morti == * [[2ma di februaro]] - [[Hella Wuolijoki]], Finlandana skriptisto (n. 1864) * [[19ma di februaro]] - [[Axel Pehrsson-Bramstorp]], chefministro di Suedia (n. 1883) [[Arkivo:Kieler Nobelpreisträger (15) (32829994310).jpg|thumb|130px|[[Otto Diels]]]] * [[7ma di marto]] - [[Otto Diels]], Germana kemiisto, Nobel-laureato pri kemio (n. 1876) * [[3ma di aprilo]] - [[Aristides de Sousa Mendes]], Portugalana diplomacisto (n. 1885) * [[10ma di aprilo]] - [[Auguste Lumière]], Franca inventisto (n. 1862) * [[28ma di aprilo]] - [[Léon Jouhaux]], Franca sindikatano, Nobel-laureato pri paco (n. 1879) * [[14ma di mayo]] - [[Heinz Guderian]], Germana militisto (n. 1888) * [[26ma di mayo]] - [[Omer Nishani]], chefo di stato di Albania (n. 1887) * [[1ma di junio]] - [[Martin Andersen Nexø]], Dana skriptisto (n. 1869) * [[7ma di junio]] - [[Alan Turing]], Britaniana matematikisto (n. 1912) * [[6ma di julio]] - [[Julio Acosta García]], prezidanto di Kosta Rika (n. 1872) [[Arkivo:Block Kahlo Rivera 1932.jpg|thumb|130px|[[Frida Kahlo]]]] * [[13ma di julio]] - [[Frida Kahlo]], Mexikiana piktisto (n. 1907) * [[14ma di julio]] - [[Jacinto Benavente]], Hispana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1866) * [[19ma di agosto]] - [[Alcide De Gasperi]], chefministro di Italia (n. 1881) * [[24ma di agosto]] - [[Getúlio Vargas]], Braziliana prezidanto<ref name=BBC1/> (n. 1882) * [[8ma di septembro]] - [[André Derain]], Franca piktisto (n. 1880) * [[15ma di oktobro]] - [[Paul Ludwig Ewald von Kleist]], Germana marshalo (n. 1881) * [[22ma di oktobro]] - [[Oswald de Andrade]], Braziliana skriptisto (n. 1890) [[Arkivo:Portrait of Henri Matisse standing at his easel.jpg|thumb|130px|[[Henri Matisse]]]] * [[3ma di novembro]] - [[Henri Matisse]], Franca piktisto (n. 1869) * [[13ma di novembro]] - [[Paul Ludwig Ewald von Kleist]], Germana marshalo (n. 1881) * [[17ma di novembro]] - [[Felipe Molas López]], prezidanto di Paraguay (n. 1901) * [[28ma di novembro]] - [[Enrico Fermi]], Italiana-Usana fizikisto, [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Nobel-laureato]] en 1938 (n. 1901) * [[30ma di novembro]] - [[Wilhelm Furtwängler]], Germana orkestrestro (n. 1886) * [[14ma di decembro]] - [[Emil A. Rausch]], Germana natisto (n. 1883) * [[19ma di decembro]] - [[Frans Gunnar Bengtsson]], Sueda skriptisto (n. 1894) == Nobel-premiiziti == * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Max Born]], [[Walther Bothe]] * [[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Linus Pauling]] * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[John Franklin Enders]], [[Thomas Huckle Weller]], [[Frederick Chapman Robbins]] * [[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Ernest Hemingway]] * [[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[Supra Komitato dil Unionita Nacioni pri Refujanti]] == Referi == {{commonscat|1954}} {{reflist}} [[Kategorio:Yari 1950a]] llj2mke9fa6ra6ty84s3oe1tty74vl4 0 2007 994670 990252 2022-08-08T12:00:53Z Joao Xavier 110 -evento (nekorekte informita) wikitext text/x-wiki {{decembro}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''4ma di decembro''' esas la 338ma dio di la yaro (339ma en [[bisextila yari]]) segun [[Gregoriala kalendario]]. Restas 27 dii til la fino di la yaro. ---- ==Dio == ==Eventi == * [[963]] - [[Papo Leo la 8ma|Leo la 8ma]] divenas papo. * [[1154]] - [[Papo Adrianus la 4ma|Adrianus la 4ma]] divenas [[papo]]. * [[1881]] - Unesma edituro di [[jurnalo]] ''Los Angeles Times'' publikigesas. * [[1943]] - [[Duesma mondomilito]]: en [[Yugoslavia]] [[Josip Broz Tito]] proklamas provizora guvernerio en exilo. * [[1952]] - Fumuro-nebulo kovras [[London]], [[Anglia]], dum un semano e mili de homi perisos pro respir-organala morbi. * [[1953]] - Komencas la 4ma Pan-Afrikana Kongreso en [[Kumasi]], [[Ghana]]. * [[1977]] - Aviono [[Boeing 737]] de ''Malaysia Airlines'' kidnapesas dum flugo de [[Penang]] a [[Kuala Lumpur]], e pose kolizionas kontre marsho ed explozas. Pro l'explozo 100 homi mortas.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=11238210 |titulo=Hijacked airman's family still suffering 37 years after crash |editero=NZ Herald|publikigita ye=15ma di aprilo 2014|vidita ye=23ma di oktobro 2018}}</ref> * 1977 - En [[Centrafrika]], [[Jean-Bédel Bokassa]] kronizas su kom cezaro. * [[1982]] - Nova [[konstituco]] adoptesas en [[Popul-Republiko Chinia]]. * [[1997]] - En [[Kanada]], [[Ottawa]], 122 stati subskribas kontrato pri abnego di produkto ed uzo di landala torpedi. Kontree, [[Usa]], [[Popul-Republiko Chinia]] e [[Rusia]] ne subskribas. * [[2002]] - Total eklipso sunala. * [[2016]] - Eventas prezidantal elekti en [[Uzbekistan]] por selektar la sucedanto di [[Islom Karimov]], qua guvernis la lando dum 25 yari, de la nedependo en 1991 til lua morto ye la [[2ma di septembro]] 2016.<ref>{{Extera ligilo|url=http://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2016/12/04/uzbequistao-elege-segundo-presidente-de-sua-historia.htm|titulo=Uzbequistão elege segundo presidente de sua história|vidita ye=4ma di decembro 2016|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> [[Shavkat Mirziyoyev]] vinkas l'elekto. ==Naski == * [[1656]] - [[Antoni de Villarroel i Peláez]], Kataluniana militisto (m. 1724) * [[1797]] - Rejulo [[George Tupou la 1ma]] di Tonga (m. 1893) * [[1798]] - [[Jules Dufaure]], chefministro di Francia (m. 1881) * [[1849]] - [[Fola Kavalo]], chefo dil [[populo Sioux]] (m. 1877) * [[1857]] - [[Ida Aalberg]], Finlandan aktorino (m. 1915) * [[1860]] - [[Charles de Broqueville]], chefministro di Belgia (m. 1940) * [[1861]] - [[Hannes Hafstein]], chefministro di Islando (m. 1922) * [[1866]] - [[Wassily Kandinsky]], Rusa piktisto (m. 1944) * [[1875]] - [[Rainer Maria Rilke]], Austriana poeto (m. 1926) * [[1879]] - [[Eligio Ayala]], prezidanto di Paraguay (m. 1930) * [[1892]] - [[Francisco Franco]], diktatoro di Hispania (m. 1975) * [[1905]] - [[Emílio Garrastazu Médici]], prezidanto di Brazilia (m. 1985) * [[1908]] - [[Alfred Hershey]], Usana bakteriologiisto, Nobel-laureato (m. 1997) * [[1910]] - [[Ramaswamy Venkataraman]], prezidanto di India (m. 2009) * [[1914]] - [[Rudolf Hausner]], Austriana piktisto (m. 1995) * [[1919]] - [[Inder Kumar Gujral]], chefministro di India (m. 2012) * [[1932]] - [[Roh Tae-woo]], prezidanto di Sud-Korea * [[1944]] - [[Dennis Wilson]], Usana muzikisto ([[The Beach Boys]]) (m. 1983) * [[1949]] - [[Jeff Bridges]], Usan aktoro * [[1964]] - [[Marisa Tomei]], Usan aktorino * [[1973]] - [[Tyra Banks]], Usana manekinino ==Morti == * [[771]] - [[Karloman la 1a di Frankia|Karloman la 1ma]], rejo di Frankiani (n. 751) * [[1642]] - [[Kardinalo Richelieu]], kardinalo e chefministro di [[Francia]] (n. 1585) * [[1679]] - [[Thomas Hobbes]], Angla filozofo (n. 1588) * [[1131]] - [[Omar Khayyam]] (alias Ghiyath al-Din Abu'l-Fath Umar ibn Ibrahim al-Nisaburi al-Khayyami), Persiana poeto e ciencisto (n. 1048) * [[1214]] - Rejulo [[William la 1ma di Skotia]] (n. c. 1143) * [[1334]] - [[Papo Ioannnes la 22ma]] (n. 1249) * [[1828]] - [[Robert Banks Jenkinson, 2ma Komto de Liverpool]], chefministro di Unionita Rejio (n. 1770) * [[1891]] - [[Frederick Whitaker]], chefministro di Nova-Zelando (n. 1812) * [[1900]] - [[Aquileo Parra]], prezidanto di Kolumbia (n. 1825) * [[1907]] - Rejulo [[Oscar la 2ma di Suedia]] (n. 1829) * 1907 - [[Luis Sáenz Peña]], prezidanto di Arjentinia (n. 1822) * [[1935]] - [[Charles Robert Richet]], Franca mediko, Nobel-laureato (n. 1850) * [[1942]] - [[Juhan Kukk]], chefministro di Estonia (n. 1885) * [[1945]] - [[Thomas Hunt Morgan]], Usana genetikisto e biologiisto, Nobel-laureato (n. 1866) * [[1949]] - [[Ivar Lykke]], chefministro di Norvegia (n. 1872) * [[1975]] - [[Hannah Arendt]], Germana-Usana filozofino (n. 1906) * [[1976]] - [[Tommy Bolin]], Usana muzikisto ([[Deep Purple]]) (n. 1951) * [[1976]] - [[Benjamin Britten]], Britaniana kompozisto<ref>{{Extera ligilo|titulo=1976: 'Genius' composer Benjamin Britten dies|editero=BBC |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/4/newsid_2519000/2519877.stm|vidita ye=4ma di decembro 2016}}</ref> (n. 1913) * [[1980]] - [[Francisco de Sá Carneiro]], chefministro di Portugal (n. 1934) * [[1983]] - [[Phoui Sananikone]], chefministro di Laos (n. 1903) * [[1993]] - [[Frank Zappa]], Usana muzikisto (n. 1940) * [[2005]] - [[Gloria Lasso]], Hispana kantistino (n. 1922) * 2005 - [[Débora Arango]], Kolumbiana piktistino (n. 1907) * [[2017]] - [[Ali Abdullah Saleh]], prezidanto di Yemen (n. 1942) * [[2019]] - [[Azucena Hernández]], Hispan aktorino (n. 1960)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Muere Azucena Hernández, actriz del destape y víctima de tetraplejia durante 33 años|url=https://www.elmundo.es/cultura/cine/2019/12/04/5de7e527fc6c8352398b458b.html|editero=El Mundo |publikigita ye=4ma di decembro 2019|idiomo={{es}}}}</ref> ==Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Decembro]] 8b7fzm8p411a4fwp0o5tvgkf1d790hl 14 6387 994685 994651 2022-08-08T13:50:33Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Moscow}} [[Kategorio:Federala urbi di Rusia|Moskva]] [[Kategorio:Subdividuri di Rusia|Moskva]] q83l9sdlshzwvw003nm8o3zdyjeltp6 0 6836 994677 994663 2022-08-08T12:28:42Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{revizo}} [[Arkivo:Peterhof2.jpg|thumb|right|250px|Palaco Peterhof.]] '''Peterhof''' ([[Rusa linguo|Ruse]]: Petrodvorec, Петродворец) esas multa palaci e gardeni qui jacas en urbo [[Petergof]] (parto di federalurbo [[Sankt-Peterburg]]), pretervidas [[gulfo di Finlando]], konocita kom «Rusa [[palaco di Versailles|Versailles]]». {{Revizo}} [[Petergof|Urbo]] kun {{formatnum:82000}} habitanti, jacante este la parko ''Alexandr''. On povas igar ibe per rapida navo e ferovoyo. Palaco e gardeno apertesas nur de 11h til 17h. == Situo == La plu spektaklura kompozo esas 60 m alta klifo lor min 100 m di rivo, ligita da rekta kanalo (''Morskoi kanal''), aranjita sur 1 km² da larja 200 m kom basa gardino (''Nijni sad''). Vers meze esar la granda kaskado e supere erektita la granda palaco (''Bolshoi dvorec''). Dop (sude) trovesas relativa mikra alta gardeni (''Verhni sad''). == La granda kaskado e Samson-fonteno == [[Arkivo:Peterhof1.jpg|thumb|200px|La fonto Samson.]] An la centro di la granda kaskado esas artificala groto kun du niveli. Tablo portas frukt-boledo qua aquizas ulu qua proximeskas. direte palaco acesebla esas celita en la groto. Dum la [[yari 1730ma]] la granda fonteno di Samson instalesis. Ol prizentas l'instanto ube ilu fine apertis la boko di leono, reprezentanta la vinko di Rusia sur [[Suedia]] en la [[Granda Nordala milito]]. La leono esas elemento di Sueda-blazono ed un ek la granda vinki esis obtenita lore la festo di Samson. Ek leono-boko spricas 20-metra aquosprico, la maxim alta di Peterhof. La 176 fonteni funcionas sen pumpilo, nur per gravitado de tanko super nutriva per aquedukt-reto de un ek la pluse 4 km. == Basa gardeni == To esas Angla gardeno kompozita nur kun granda arbori. Multa fonteni hike montras ne-ordinara kreativa grado. Un ek la maxim remarkinda esas titulizita 'suno'. Disko de qua spricas cirkum jeti kreas iluziono, e la kompleta strukturo turnas cirkume vertikala axo anke la direciono di la suno chanjas permanante. Altri esas konceptita kun skopo aquizas la viziti. Weste la oroza monto (''Zolotaya gora''), dekorita kun marmoro-statuaro qua kontraste kun to tumultoza ed oroza di granda kaskado. Este shako-monto (''Shahmatnaya gora''), do la granda surfaco esas damoplanko. De palaco la du plu videbla fonteni esas 'Adam' ed 'Eve'. Li okupas simetrala pozicioni en amba lateri dil marala kanalo, proxim de ok voyi. == La granda palaco == La plu granda palaco kun la okra e blanka fasado esas impresionoza kande ol esas vidita de baza gardeni ma fakte ol esas streta. La 30 peci esas richa dekorita, abundo di stuko, polikroma plafoni, ligninkrustada parqueto ed oriza muri... La maxim surprizo esas forsan harmonio di pastela nuanci: mandela verda til flava okri tra plu audacita malvea o reda nuanci. La halo ''Chesma'' dekoresas per dek-e-du granda pikturi pri la [[batalio di Chesma]], qua havis ecelanta rezulto por Rusia dum lua milito kontre Turkia, piktita da J. Haakert. [[Yekaterina la 2ma di Rusia|Yekaterina la 2ma]] distraktis l'Europani per explozo di [[fregato]] che la portuo di [[Livorno]], [[Italia]], por helpar l'artisto qua ne havis vidita navala batalio e ne konocis la pozicioni di la navi. Multa peci dekoresas kun Chiniala peizaji en flava e nigra lako. Altra peco en mezo havas sua muri preske kompleta kovrata per 368 pikturi di mulieri en diversa kostumi od evi, ma qui reprezentas la sama persono. Ol kompresis en [[1764]] de vidvo di Italiana artisto P. Rotari, qua mortis en [[Sankt-Peterburg]]. == Altra imobli == Inter altra imobli granda stringero. == Turismo == Proxim la vaski, figuranti en kostumi epokala pozas kun turisti (per pagado) por memoriganta fotografuri. Plu fore muzikisti qui bersas pasi ... ma devas vidar sua habileso per flatar turisti: explorero avancas per konocar la nacionaleso di grupo, e kom per charmivo lor viziti-paso, to esas landario qua esas pleita. {{commons|Peterhof}} [[Kategorio:Palaci en Rusia]] [[Kategorio:Sankt-Peterburg]] finiffmed8w2hv09px7xb5pz83as8ua 0 7554 994698 982336 2022-08-08T20:05:55Z LeftistPhilip 31322 wikitext text/x-wiki {{Landi | Nomo = Kolumbia | Lokala_nomo = República de Colombia | Flago = Flag of Colombia.svg | Blazono = Coat of arms of Colombia.svg | Imajo_mapo = LocationColombia.svg | Chefurbo = [[Bogota]] | Habitanti_chefurbo = {{formatnum:7150000}} (2018)<ref name="DANE">{{Cite web |url=http://www.dane.gov.co/files/investigaciones/poblacion/proyepobla06_20/ProyeccionMunicipios2005_2020.xls |title=Resultados y proyecciones (2005-2020) del censo 2005 |accessdate=9ma di mayo 2018 |publisher=DANE|language={{es}}}}</ref> | Precipua_urbo = [[Bogota]] | Oficala_lingui = [[Hispana linguo|Hispana]] | Guvernerio = [[Republiko]] | Nomo_listo_chefo_stato= Listo pri prezidanti di Kolumbia | Titulo_chefo_stato = Prezidanto | Chefo_di_stato = [[Gustavo Petro]] | Surfaco = {{formatnum:1141748}} | Rango_surfaco = 26 | Surfaco_aquo = 8,8 | Habitanti = {{formatnum:48168996}}<ref name=CIA>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/colombia/|title=Colombia - The World Factbook|author= CIA |accessdate=14ma di decembro 2018}}</ref> | Rango_habitanti = 30 | Yaro = 2018 | Denseso di habitantaro= 40 | Reto_kodexo = .co | Nomo_himno = Himno Nacional de la República de Colombia | Pekunio = [[Peso di Kolumbia]] }} '''Kolumbia''' esas nedependanta lando jacanta en [[Sud-Amerika]]. Lu havas kom vicini [[Venezuela]] nord-este ed este, [[Brazilia]] sud-weste, [[Peru]] ed [[Equador]] sude, e [[Panama]] nord-weste. Lu anke havas marala frontieri kun [[Kosta Rika]], [[Nikaragua]], [[Honduras]], [[Jamaika]], [[Haiti]] e [[Dominikana Republiko]]. Inkluzite l'[[Insulo Malpelo]], [[Cayo Roncador]] e la [[Banco Serrana]], la lando havas entote {{formatnum:1141748}} km², esanta la 26ma maxim vasta lando del mondo e la 7ma maxim vasta de [[Latin-Amerika]]. Ol esas l'unika Sud-Amerikana lando qua havas litori en [[Atlantiko]] ([[Karibia]], ube jacas l'[[insularo San Andres, Providencia e Santa Catalina]]), e [[Pacifiko]]. La lando havas richa [[biodiverseso]]. Lua tota habitantaro esas {{formatnum:48168996}} personi en 2018.<ref name=CIA/> Ol esas la 2ma maxim populoza lando ube la [[Hispana linguo|Hispana]] esas l'oficala linguo, dop [[Mexikia]]. La nomo ''Kolumbia'' originis de [[Cristoforo Colombo]], deskovrinto di [[Amerika]]. '''Bazala fakti pri Kolumbia''' == Historio == {{PA|Historio di Kolumbia}} [[Arkivo:Alb.jpg|thumb|250px|left|Petroglifo trovita en kaverno an la departmento [[Cundinamarca]].]] On povas dividar la historio di Kolumbia en tri epoki ante l'arivo di [[Cristoforo Colombo]]: [[paleolitiko]] (15.000 aK til 7.000 aK, epoko di nomada chaseri), l'anciena [[Andi]]ana epoko (de 7.000 aK til cirkume 2.000 aK, kande la populi komencis praktikar agrokultivo), e la "formaciva epoko", de cirkume 2.000 aK til l'arivo dil Europani, en qua aparis civilizuri qui havis domestika animali, kalendario, edc). Ante l'arivo dil unesma [[Europa]]no, [[Alonso de Ojeda]] en [[1499]], la regiono habitesis dal indijeni Arawak e Karib en basa tereni, dal indijeni ''Muisca'' o ''Chibcha'' en l'alta regioni, e dal ''Tairona'' en kelka regioni. En [[1525]] [[Hispania|Hispani]] fondis l'unesma urbo di Sud-America: ''Santa María la Antigua del Darién'', nun konocita kom Santa María. Pos militi kontre l'indijeni, dum la [[16ma yarcento]] Hispani expansis la koloniigo, komencis adportar [[sklaveso|sklavi]] de [[Afrika]], ed establisis [[Vicerejio Nova-Granada]] en [[1717]]. Li suspensis la vicerejio pose ma riestablisis ol en 1739. De [[1796]] til [[1806]] komencis konflikti pri la naturo di lokala guvernerio. Kande arivis l'unesma informi de Europa pri l'invado di Hispania da [[Napoléon Bonaparte]] en mayo [[1810]], lokala guverni komencis deklarar nedependo. L'unesma proklami eventis en [[Quito]], [[Equador]], en [[1809]]. [[Vicerejio Nova-Granada]] deklaris sua nedependo ye la [[20ma di julio]] [[1810]]. En 1811, lora provinco Bogota transformis su en ''Libera e Nedependanta stato Cundinamarca''. [[Arkivo:AGHRC (1890) - Carta XI - División política de Colombia, 1824.jpg|thumb|250px|Mapo di [[Granda Kolumbia]].]] [[Arkivo:Santander by Acevedo Bernal.jpg|180px|left|thumb|[[Francisco de Paula Santander]]]] Pos la decidigiva [[batalio di Boyacá]] komandita da [[Francisco de Paula Santander]] e José Antonio Anzoátegui ye la [[7ma di agosto]] [[1819]], la nedependo agnoskesis e la vice-rejio divenis la [[Granda Kolumbia|Republiko di Kolumbia]], konsistanta ek vasta teritorii qui nun apartenas a Kolumbia,[[Venezuela]], [[Equador]] e [[Panama]]. [[Simón Bolívar]], kune [[Francisco de Paula Santander]], esis chefo di la nedependo-movado, e divenis l'unesma prezidanto di la lando. En [[1830]], [[Equador|Quito (nun Equador)]] e [[Venezuela]] nedependanteskis de Granda Kolumbia, pos politikala konflikti. En [[1863]], pos du-yara [[interna milito]], la lando rinomizesis "Unionita Stati di Kolumbia", nomo qua duris til [[1886]], kande la lando asumis la nuna nomo, Kolumbia. Politikala rivalesi duris e kelkafoye efektigis sangoza konflikti, di qui la precipua esis la nomizita "milito di Mil dii", de [[1899]] til [[1902]]. Ye la [[22ma di januaro]] [[1903]], Usana e Kolumbiana reprezenteri signatis pakto Hay-Herrán, pri la konstrukto di [[kanalo di Panama]]. Usana Senato aceptis e ratifikis la pakto, ma Kolumbiana Senato ne. Ye la [[2ma di novembro]] sam yaro, Usana militonavi blokuzis Kolumbian aceso a Panama. La sequanta dio, Panama nedependanteskis de Kolumbia, kun militala helpo de [[Usa]]. Usa pagis 25-milion-dolar indemno a Kolumbia en [[1921]], sep yari pos l'inauguro di la [[kanalo di Panama|kanalo]]. Kompense, Kolumbia agnoskis la kontrato Thomson-Urrutia. [[Arkivo:Bogotazo.jpg|left|thumb|250px|''Bogotazo'', rebeleso en Bogota qua eventis en [[1948]].]] [[Arkivo:Busto de Rojas Pinilla (detalle).JPG|thumb|200px|[[Gustavo Rojas Pinilla]]]] Dum la fino dil [[yari 1940a]] e la komenco dil [[yari 1950a]] eventis sangoza konflikto konocata kom ''La Violencia'' ("la violento"), pro tensi inter la du maxim importanta politikala partisi. ''La violencia'' komencis kande Jorge Eliécer Gaitán, kandidato de la Liberala partiso, asasinesis ye la [[9ma di aprilo]] [[1948]], dum l'administrado di [[Mariano Ospina Pérez]]. Erste en [[1957]], dum l'administrado di [[Gustavo Rojas Pinilla]], liberala e konservema partisi paktis pri cesar la violento. Dum la fino dil [[yari 1970a]] trusti di drogo-vendisti komencis exekutar violentoza agadi, exemple mortigo di rivali. La violento kreskis dum la [[yari 1980a]] e [[yari 1990a|1990a]]. Nome du grupi - la "trusto di Medellín" komandita da [[Pablo Escobar]], e la "trusto di Cali" - exercis politikala, ekonomiala e sociala influi en Kolumbia dum ta periodo. Kun la morto di Escobar ye la [[2ma di decembro]] [[1993]] la trusto di Cali dominacis la vendo di drogi til la duimo dil yari 1990a, kande granda parto di lia chefi ja enkarcerigabis o mortigabis dal armeo. == Politiko == [[Arkivo:Casa presidencial de Bogotá.jpg|thumb|250px|Prezidantala domo en [[Bogota]].]] [[Arkivo:Capitolio_Nacional_1.jpg|thumb|left|250px|''Capitolio Nacional'', sideyo di la Kongreso di Kolumbia.]] Kolumbia esas [[republiko]] de lua nedependantesko til nun. Segun lua [[konstituco]], la prezidanto esas ambe [[chefo di stato]] e [[chefo di guvernerio]], ed elektesas dal populo por 4 yari. Lu anke duktas la extera relati di la lando. La [[konstituco]] di [[1991]] posibligas la prezidanto rielektesar unfoye por la sequanta periodo. La nuna prezidanto, en povo pos la 7ma di agosto 2018, esas [[Iván Duque Márquez]]. La parlamento (''Congreso'') havas 2 chambri: la Chambro di Deputati (''Cámara de Representantes'') havas 166 membri, qui elektesas dal populo por 4 yari, kontre ke la Senato havas 102 membri qui elektesas anke por 4 yari. La senatani elektesas kun voti de omna regioni, dum ke la deputati elektesas por reprezentar lokala distrikti. La maxim alta korto di la [[judiciala povo]] esas la Supra Korto, konsistanta ek 23 judiciisti, e dividita segun temo en 3 chambri: penala, civila ed agrala, e laborala. === Politikala subdividuri === Kolumbia havas 32 departmenti, 1 distrikto chef-urbo ([[Bogota]]), e 9 urbi-distrikti: [[Barranquilla]], [[Cartagena de Indias|Cartagena]], [[Santa Marta, Kolumbia|Santa Marta]], [[Cúcuta]], [[Popayán]], Tunja, Turbo, Buenaventura e Tumaco. == Geografio == [[Arkivo:Colombia rel 2001-2.png|right|thumb|200px|Mapo di Kolumbia kun lua precipua urbi e stradi.]] [[Arkivo:Ritacuba negro.JPG|thumb|left|250px|Monto Ritacuba Negro, en Kolumbian Andi.]] Kolumbia jacas norde de [[Sud-Amerika]] ed esas parto de [[Karibia]]. Esas l'unika stato di Sud-Amerika havanta litori en [[Atlantiko]] ([[Karibia]]) ed en [[Pacifiko]]. [[Andi]] trairas la lando norde til sude, e subdividesas en tri montari. Weste esas la ''Cordillera Occidental'' proxim [[Pacifiko]], ube jacas l'urbo [[Cali]]. Centre esas la ''Cordillera Central'', inter la vali Cauca e [[fluvio Magdalena|Magdalena]]. Este esas la ''Cordillera Oriental'' qua extensas til la peninsulo Guajira ed inkluzas [[Bogota]], [[Bucaramanga]] e [[Cúcuta]]. Lua maxim alta monto esas [[Nevado del Huila]], kun {{formatnum:5365}} metri di [[altitudo]]. La duesma maxim alta monto esas la [[volkano]] ''[[Nevado del Ruiz]]'', qua eruptis violentoze en [[1985]]. Este de Andi existas [[savano]], qua okupas parto di la baseno dil [[fluvio Orinoco]]. Sude, jacas [[Equatorala e tropikala foresti|equatorala foresto]]. La basa tereni okupas cirkume 50% de la tota surfaco di la lando, tamen ol habitesas nur da 3% de la Kolumbiani. Kolumbiana teritorio anke inkluzas multa insuli che [[Pacifiko]] e [[Karibia]]. === Klimato === [[Arkivo:Mapa_de_Colombia_(topografía).svg|thumb|200px|[[Reliefo]] di Kolumbia.]] [[Arkivo:Embalse de Betania, Yaguará - Huila - panoramio (1).jpg|thumb|250px|left|L'aquobarilo ''Betania'', an la [[fluvio Magdalena]].]] La [[klimato]] influesas dal [[altitudo]]. Infre 1.000 metri la klimato esas varma (''tierra caliente'') e la mezavalora temperaturi superiras 24°C. Cirkume 82.5% de la teritorio Kolumbiana jacas en ca zono. La maxim multa habitanti vivas en la ''zona templada'' (“temperema zono”), inter l'[[altitudo|altitudi]] 1.001 e 2.000 metri adsur la maro. Ibe, la temperaturi varias de 17°C til 24°C. La zono inter 2.001 metri e 3.000 metri di altitudo nominezas ''tierra fría'' (“kolda zono”), kun mezavalora temperaturi de 12°C til 17°C. Super la 4.000 metri di altitudo jacas la ''tierra helada'' (“glacia zono”) ube la temperaturi esas infre 0°C. Havanta {{formatnum:5775}} metri di altitudo, la monto ''Cristóbal Colón'' esas la maxim alta de la lando. La precipua fluvio di la lando esas [[fluvio Magdalena]], longa de 1.528 km, qua fluas weste de la lando. La [[fluvio Guaviare]], longa de 1.500 km, debushas an la [[fluvio Orinoco]]. == Ekonomio == [[Arkivo:Foto_aérea_de_la_región_de_Ipiales.JPG|thumb|250px|left|Kultivata agri proxim Ipiales.]] [[Arkivo:Cerrejón 2.jpg|thumb|250px|El Cerrejón esas la maxim granda karbono-mineyo di [[Latin-Amerika]].]] {{PA|Ekonomio di Kolumbia}} Historiale, til la komenco di la [[20ma yarcento]] granda parto de la habitantaro habitis l'agro, e l'[[agrokultivo]] esis la maxim importanta [[ekonomio|ekonomial agado]] di la lando. Lor komencis la migrado vers l'urbi. Kande la 20ma yarcento finis, l'agrokultivo employis nur 15,8% de la [[labor-povo]] e reprezentis nur 6,8% de la [[TNP]]. La precipua agrokultivala produkturi di Kolumbia esas [[kafeo]], flori (nome [[rozo|rozi]]), [[banano|banani]], [[rizo]], [[tabako]], [[maizo]], [[kakao]], oleatra nuci, legumi, texala fibri, nerafinata sukro, forestala produkturi e [[kreveto]]. En [[2010]] la [[totala nacionala produkturo]] di Kolumbia esis preske 500 miliardi [[dolaro di Usa|dolari]]. Dum recenta yari, [[turismo]] kreskis, pos la guvernerio kontrolar krimino e militeti. Inter la precipua turistal atraktivi esas [[Cartagena de Indias]], la litoro di Kolumbia, la [[karnavalo]] di [[Barranquilla]] e l'insuli an la du litori. == Demografio == [[Arkivo:Colombia-demography.png|thumb|250px|Demografiala evoluciono di Kolumbia, 1961 til 2005.]] Kolumbia, kun 44 milion habitanti, havas la 3ma maxim granda habitantaro de Latin-Amerika, dop [[Brazilia]] e [[Mexikia]]. Plu kam 99,2% de la habitantaro parolas [[Hispana linguo|Hispana]]. Tamen, 65 indijena lingui, du kreola lingui e la [[romani linguo|linguo romani]] anke parolesas. L'[[Angla linguo|Angla]] havas oficala stando en l'insuli San Andrés, Providencia e Santa Catalina. Cirkume 850.000 personi parolas indijena lingui.<ref>{{cite web|author= lenguasdecolombia.gov.co|url=http://www.lenguasdecolombia.gov.co/content/ley-de-lenguas-nativas |title= Ley de lenguas nativas - Portal de Lenguas de Colombia|language={{es}}}}</ref> La maxim populoza urbo di la lando esas la chef-urbo [[Bogota]], kun plu kam 7 milion habitanti. Altra importanta urbi esas [[Cali]], [[Medellín]], [[Barranquilla]], [[Bucaramanga]] e [[Cartagena de Indias|Cartagena]]. Preske 95% de la habitanti profesas [[kristanismo]]. == Kulturo == [[Arkivo:MarimondasCB.JPG|thumb|250px|Parado en la Karnavalo di [[Barranquilla]].]] Kolumbiana [[kulturo]] mixas indijena, Europala (nome Hispana, e poke Italiani), Afrikala e [[Karibia]]la influi. La precipua festi di [[Karnavalo]] di la lando eventas en [[Barranquilla]] e [[San Juan de Pasto]] (''Carnaval de Blancos y Negros''). [[UNESCO]] judikas la du karnavali kom Maestroverki di Mondala Kulturo. Altra importanta festo esas la ''Feria de Cali'', qua eventas de la 25ma til la 30ma di septembro omnayare en l'urbo [[Cali]]. En [[Medellín]] eventas la ''Feria de las Flores'' ("Ferio di la Flori"), ed en l'urbo Mahates eventas la festo ''Palenque de San Basilio'' kun Afrikala influo. Ta festi havas dansi e paradi. Le maxim konocata muzikala stili di la lando esas ''[[cumbia]]'' e ''vallenato'', ma [[salsa]], [[mambo]], ''champeta'' (kun influi de [[soukous]], compas, [[zouk]] e [[reggae]]) e ''porro'' anke esas importanta. En la moderna [[pop]]-muziko la maxim konocata kantisti esas [[Shakira]] e [[Juanes]]. [[Arkivo:Fernando Botero 2.jpg|thumb|200px|[[Fernando Botero]], piktisto e skultisto.]] [[Arkivo:Gabriel_Garcia_Marquez%2C_2009.jpg|left|thumb|250px|[[Gabriel García Márquez]].]] Pri [[literaturo]], la skriptisto maxim bone konocita esas Nobel-premiizito [[Gabriel García Márquez]], qua mortis en [[2014]]. Altra importanta skriptisti esas [[José María Vargas Vila]], Fernando Vallejo, Laura Restrepo, Álvaro Mutis e James Cañón. En Kolumbia fondesis l'unesma akademio pri Hispana linguo de Latin-Amerika. Hispani introduktis [[teatro]] en Kolumbia pos [[1560]]. Nun, eventas l'Ibero-Amerikala Festivalo pri Teatro en [[Bogota]], l'Internaciona Festivalo pri Teatro en [[Manizales]] e l'Internaciona Festivalo pri Teatro dil Karibia, en Santa María. La maxim konocata [[pikto|piktisto]] e [[skulto|skultisto]] di Kolumbia esas [[Fernando Botero]]. Kelk altra importanta piktisti esas la impresionista piktisto [[Andrés de Santa María]], la piktisto di peizaji [[Gonzalo Ariza]], e la expresionista piktistino [[Débora Arango]]. Kelka skultisti qui divenis internacione konocita esis Enrique Grau, Francisco Antonio Cano, Julio Abril, Luis Alberto Acuña Tapias, Luis Caballero, Santiago Martínez Delgado, ed altra. === Sporto === [[Arkivo:Selección de fútbol de Colombia, Italia 90.jpg|thumb|250px|Nacionala futbalo-esquado di Kolumbia en 1990. Sinistre infre, [[Carlos Valderrama]], lor la kapitano dil esquado.]] [[Futbalo]] esas la maxim populara [[sporto]] en Kolumbia. La lando ganis ''Copa América'' (Amerikala kupo di futbalo) en [[2001]]. [[Basbalo]]* anke divenis populara, nome en Karibiana regiono. [[Mariana Pajón]] ganis ora medalio pri [[ciklismo]] dum l'[[Olimpiala Ludi en London, 2012]]. Tamen, la sporto qua donis plura olimpiala medalii a Kolumbia esas [[boxo]]. == Referi == {{Wikivortaro}} {{commons|Colombia|Kolumbia}} {{reflist}} {{Landi en Sud-Amerika}} [[Kategorio:Kolumbia| ]] 3hwekmbk345iyl9tq4ho90nz3ghxa9c 0 11649 994699 946118 2022-08-08T20:14:42Z LeftistPhilip 31322 wikitext text/x-wiki {{revizo}} [[Arkivo:Leviathan by Thomas Hobbes.jpg|eta|250px|La libro dal angla skriptisto ''[[Thomas Hobbes]]'' ''Leviathan'', alegorio da Stato.]] '''Stato''' esas politikala konceptajo pri organizo sociala, [[ekonomiko|ekonomikala]] e politikala kun extera [[suvereneso]] ed interna koercitiva povo, qua formacesas per ensemblo di institucuri, qui havas povo por regular la vivo en komuneso di lua civitani, ordinare sub definita teritorio. L'agnosko da altra stati pri la deziro di nedependo di un stato permisas ol enirar en internaciona konkordi, ed esas ofte importanta per establisuro di esar stato, tamen kelka teorii facas to nepostulo - exemple, la [[konvenciono di Montevideo]]. Stati povas anke esar definita segun termi di interna kondicioni, exemple monopolo pri l'uzo "legitima" di la forco en ula lando, segun [[Max Weber]]. {{wikivortaro}} [[Kategorio:Geografio]] [[Kategorio:Politiko]] [[Kategorio:Yuro-cienco]] mm4m82gr3j9yreq34utsvlo3q6cocfq 0 28603 994711 992645 2022-08-09T10:20:20Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Termometro en Ouroux-en-Morvan Francia.jpg|eta|Kanikulo, extreme alta temperaturo]] '''Kanikulo''' esas [[periodo]] dum qua [[vetero]] esas tre varma, e qua produktas serio de varmega [[dio|dii]]. To quo exakte esas kanikulo dependas forte de ube on trovesas en la mondo. Kanikulo esas plu sever en urbala regiono pro l'efekto di la [[urbala varmeges-insulo|varmeges-insulo]]. == Riski sanesala di varmegeso == Se la temperaturo restas dum longa periodo super 25° Celsio, homi povas havar problemi sanesala pro la varmegeso. Ta problemi povas esar enoyanta, quale tro-varmesko. Ma la problemi anke povas esar plu severa, quale hipertermo. Varmegeso povas esar mortigiva dum ''temperaturo di humida bulo'' de 35°. [[Kategorio:meteorologio]] == Etimologio == '''Kanikulo''' venas de la Franca ''canicule'', qua, olua-latere pruntesas de la Latina ''canicula'', qua esas la diminutiva formo por ''canis'' (hundo), do fakte: hundeto. Ta vorto uzesas depos la Romano Varron, por tradukar l'anciene Greka ''κύων kúôn'', nomizante la partikulare brilanta stelo ''Canicula'' di la stelaro di Granda Hundo, stelo nun nomizata Sirius. Ja en Egiptia antiqua, la deino Sopdet, personigo di la stelo Sirius, esis akompanata da hundo. Ofte Sirius simple reprezentesis da ca animalo. La suno-ligita levesko di Sirius, periodo dum qua la stelo Sirius levas su ye sama tempo kam la suno e do esas videbla dum l'auroro, merkis la nova yaro Egiptian e la komenco di la kresko di la Nilo cirkum la 19ma di julio, la maxim varma periodo di la yaro. Ye la 45ma nivelo paralel a la norda hemisfero, do en Europa, e lor la periodo de la 24ma di julio til la 24ma di agosto, ca tre lumoza stelo levas su sama-tempe kam la suno : ca konstato pensigis dal ancieni ke existis ligo inter l'aparo di ca stelo e la granda varmegesi meteorologiala. Tale Plinus l'Anciena skribis: "Koncernante la Kanikulo, qua ne savas ke ol, levanta su, lumizas l'ardoro di la suno ? L'efekti di ta astro esas la maxim povoza sur la tero: la mari bolias pro olua levesko, la vini fermentacas en la keleri, l'aqui stagnanta agiteskas". {{wikivortaro}} [[Kategorio:Meteorologio]] 3ud8uo9r1h4u5b8w81wwukiofxvis07 0 34467 994712 899784 2022-08-09T10:56:27Z CommonsDelinker 352 Replacing 424px-Rudi_Völler_06-2004.jpg with [[File:Rudi_Völler_06-2004.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:Duplicate|Duplicate]]: Exact or scaled-down duplicate: [[:c::File:Rudi Völler 06-2004.jpg|]]). wikitext text/x-wiki {{Biografio | Nomo= Rudolf 'Rudi' Völler | Imajo= [[Arkivo:Rudi Völler 06-2004.jpg|180px]] | Profesiono= [[Futbalo|Futbalisto]] | Shablono_lando= {{DEU}} | Nask-urbo= Hanau, [[Hesia]], [[West-Germania]] | Mort-urbo = }} '''Rudolf 'Rudi' Völler''' (n. ye la [[13 di aprilo]] [[1960]]) esas [[Germania]]na ex-[[futbalo|futbalisto]]. Ilu ludis dum la [[Mondala Kupo di Futbalo]] en [[1990]] e divenis championo por Germania. Ilu komandis Germana esquado dum la Mondala Kupo di Futbalo en [[2002]] kom entrenisto. {{DEFAULTSORT:Voller, Rudi}} [[Kategorio:Germana futbalisti]] 84wxromqch8dmiknjtqz3p9g1ct2fex 14 38677 994686 994652 2022-08-08T13:51:18Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Federala urbi di Rusia|Sankt-Peterburg]] [[Kategorio:Subdividuri di Rusia|Sankt-Peterburg]] nvwhpnkng1ll5f20ffdexzs1o0c716g 0 39870 994675 994666 2022-08-08T12:20:04Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Por altra senco|altra loki nomizita 'Pushkin'|[[Pushkin (homonimo)]]}} {{Biografio | Nomo= Alexandr Sergeyevich Pushkin | Imajo= [[Arkivo:AleksandrPushkin.jpg|180px]] | Profesiono= [[literaturo|skriptisto]] | Shablono_lando= {{Rusiana imperio 1858 til 1883}} | Naskodio= [[6ma di junio]] [[1799]] | Nask-urbo= [[Moskva]], [[Rusa imperio]] | Mort-dio= [[10ma di februaro]] [[1837]] | Mort-urbo= [[Sankt-Peterburg]], [[Rusa imperio]] }} '''Alexandr Sergeyevich Pushkin''' (n. ye la [[6ma di junio]] [[1799]] en [[Moskva]], [[Rusa imperio]] til la [[10ma di februaro]] [[1837]] en [[Sankt Petersburg]]) esis Rusa skriptisto. Ilu judikesas kom un ek la maxim granda skriptisti en [[Rusa linguo]]. Ilua dramato ''Boris Godunov'' esis unesmafoye pleata en Santa Peterburg ye 17 di septembro 1870. Il skribis la verko en 1825, ma ol ne aprobesis da censuristi til 1866. La protagonisto di la dramato, caro Boris Godunov, esis historiala persono qua regnis de 1598 til 1605. Kelka yari pos la unesma pleado, la kompozisto Modest Mussorgski kreis opero fondita sur la dramato. {{commons|Александр Сергеевич Пушкин}} {{DEFAULTSORT:Pushkin, Alexandr Sergeyevich}} [[Kategorio:Rusa skriptisti]] dgjh993bqydi09zdvmsoai1tfr3b965 0 41001 994707 993572 2022-08-09T00:28:23Z Joao Xavier 110 +texto, referi wikitext text/x-wiki {{21ma yarcento}} '''2021''' (MMXXI per Romala algarismi) esas la 21ma [[yaro]] di la [[3ma yarmilo]] e di la [[21ma yarcento]], e la 2ma yaro di la [[yari 2020a]]. Segun [[Gregoriala kalendario]], ca yaro komencis ye [[venerdio]]. [[Katolik-eklezio]] proklamis 2021 la yaro di [[Santa Iosefus]]. Pro la [[pandemio]] di [[COVID-19]], l'[[Olimpiala Ludi en Tokyo, 2020|Olimpiala Ludi]], qua eventus en [[Tokyo]] dum la yaro [[2020]], ajornesis por eventar de la [[23ma di julio]] til la [[8ma di agosto]] ca yaro. Anke la [[Paralimpiala Ludi]] di 2020, qui eventus de la [[25ma di agosto]] til la [[6ma di septembro]] [[2020]] ajornabis, e fakte eventis erste de la [[24ma di agosto]] til la [[5ma di septembro]] 2021. Altra eventi ajornita en 2020, exemple legifala elekti en Hong Kong, ank eventis ca yaro. == La pandemio di COVID-19 == Ye la [[2ma di januaro]], la mutaco VOC-202012/01 de la [[viruso]] [[COVID-19]], deskovrita unesmafoye en l'[[Unionita Rejio]], ja deskovrabis en 33 altra landi en tota mondo, inkluzite Pakistan, Sud-Korea, Suisia, Taiwan, Norvegia, Japonia, India, Kanada, Dania, Francia, Germania, Islando e Popul-Republiko Chinia.<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Hauck|nomo=Grace |vidita ye= 2ma di januaro 2021|url=https://www.usatoday.com/story/news/health/2021/01/02/new-covid-strain-b-117-explained/4112125001/|titulo=More contagious COVID-19 strain identified in 3 states and 33 countries: What to know |editero=USA Today|idiomo={{en}}}}</ref> Ca mutaco esas plu kontagioza kam l'originala viruso, tamen on deskovris ke la vacini qui komencis uzesar dum la fino di 2020 ank esas efikiva kontre ol. Usa, Israel, Popul-Republiko Chinia ed altra landi komencabis vacinizar lia habitanti en decembro 2020. Ye la 12ma di februaro 2021, entote {{formatnum:216170000}} homi, o 0,94% ek tota habitantaro mondala, ja vacinizabis per 10 diferanta vacini. Tamen, la procento di vacinizo varias segun la quanto di habitanti di singla lando, exemple l'[[Unionita Araba Emirii]] vacinizabis 50,9% ek lua habitantaro, [[Israel]] vacinizabis 42,55%, e [[Bolivia]], [[Equador]], [[Egiptia]] ed altri vacinizabis min kam 0,01% ek lua habitanti til la 12ma di februaro. Ye la [[17ma di aprilo]], la morto-statistiko pro COVID-19 superiras 3 milion personi en tota mondo.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Covid-19 deaths pass three million worldwide|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-56783878|editero=BBC News|publikigita ye=17ma di aprilo 2021}}</ref> Ye la [[29ma di aprilo]], la quanto di personi kontaminita dal koronaviruso superiris 150 milioni en tota mondo.<ref>{{Extera ligilo |url=https://medicalxpress.com/news/2021-04-worldwide-covid-cases-million.html |titulo=Worldwide COVID-19 cases pass 150 million |date = 30ma di aprilo 2021|editero=Medical Press|idiomo={{en}}}}</ref> L'unesma [[vacino|vacini]] kontre COVID-19 komencis developesar ja en 2020, ed en decembro ca yaro l'unesma dozi ja aplikabis en Usa, Rusia ed en altra landi. Un yaro pose, en decembro 2021, {{formatnum:239274656}} personi, o 72,1% de la habitantaro di Usa, ja recevabis la du dozi di vacini.<ref>{{extera ligilo|url=https://covid.cdc.gov/covid-data-tracker/#vaccinations_vacc-total-admin-rate-total|titulo=COVID-19 Vaccinations in the United States|editero=Centers for Disease Control and Prevention - CDC|vidita ye=14ma di decembro 2021|idiomo={{en}}}}</ref> En tota mondo, 56,1% del individui ja recevabis adminime 1 dozo di vacino kontre COVID-19 en decembro, 8,51 miliardi dozi ja uzabis, e 36,5 milion individui esis vacinizita omnadie.<ref>{{extera ligilo|url=https://ourworldindata.org/covid-vaccinations|titulo=Coronavirus (COVID-19) Vaccinations|publisher=Our World in Data|vidita ye=14ma di decembro 2021|idiomo={{en}}}}</ref> De la komenco di la [[pandemio]] til la 14ma di decembro 2021, {{formatnum:271232200}} individui infektesis per COVID-19, di qui {{formatnum:5331866}} mortis.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.worldometers.info/coronavirus/|titulo=COVID-19 Live Updater|editero=WorldOmeter|vidita ye=14ma di decembro 2021}}</ref> En novembro deskovresis nova mutaco dil [[viruso]], qua baptesis kom ''omicron''. L'unesma kazi deskovresis en [[Sudafrika]], e rapide deskovresis ke ol esas plu kontagiiva kam antea mutaci.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.who.int/news/item/28-11-2021-update-on-omicron|title=Update on Omicron|editero=World Health Organization|publikigita ye=28ma di novembro 2021}}</ref> En Germania, pro l'expanso di la mutaco ''omicron'', riadoptesis plu intensa restrikti, exemple kancelar la celebri por la Nov-Yaro en publika loki, e la devo pri uzo di maskili en butiki ed en publika transporti.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/world/2021/dec/27/germany-toughens-covid-restrictions-omicron-variant-takes-hold|title=Germany toughens Covid restrictions as Omicron variant takes hold|editero=The Guardian|idiomo{{en}}|publikigita ye=27ma di decembro 2021}}</ref> == Klimato ed ambiento* == Segun artiklo publikigita ye la 25ma di januaro da jurnalo ''The Cryosphere'', [[Tero]] perdabis 28 bilioni di tuni di [[glacio]] de 1994 til 2017, e to augmentis marala nivelo per 34,6 ±3,1 milimetri.<ref name=Cryosphere_20210125>{{Citez jurnalo od edituro |autoro=Thomas Slater, Isobel R. Lawrence, Inès Otosaka, Andrew Shepherd, Noel Gourmelen, Livia Jakob, Paul Tepes, Lin Gilbert, Peter Nienow |titulo= Review article: Earth's ice imbalance |journal=The Cryosphere |publikigita ye=25ma di januaro 2021 |volume=15 |issue=1 |pagini=233-246 |url=https://tc.copernicus.org/articles/15/233/2021/tc-15-233-2021.html }}</ref> Ye la [[7ma di aprilo]], Usan agenterio NOAA (''National Oceanic and Atmospheric Administration'') informis ke la koncentri di [[karbobioxo]] che [[atmosfero]] esis plu alta kam irgatempe de la pasinta 3,6 milion yari, to esas, de [[Plioceno]], kande [[marala nivelo]] esis 24 milimetri plu alta kam nun. Segun la sama raporto, la mezavalora [[temperaturo]] di la planeto esas 4°C plu alta kam la mezavalora temperaturi di la planeto ante [[Industriala Revoluciono]].<ref name=NOAA_20210407>{{Extera ligilo|url=https://research.noaa.gov/article/ArtMID/587/ArticleID/2742/Despite-pandemic-shutdowns-carbon-dioxide-and-methane-surged-in-2020 |titulo= Despite pandemic shutdowns, carbon dioxide and methane surged in 2020 |editero= National Oceanographic and Atmospheric Administration|publikigita ye=7ma di aprilo 2021|idiomo={{en}}</ref> Ye la [[14ma di julio]] komencis serio di violentoza inundadi en [[Europa]], nome en [[Germania]], [[Luxemburgia]], [[Belgia]], [[Nederlando]] ed anke [[Suisia]], pos rekordo di pluvego. Adminime 70 personi mortis, di qui 58 en Germania. Ye la 15ma di julio, 200 mil habitanti di [[Liège]] mustis evakuesar, nam existis risko pri rupto di digo che rivero Maas.<ref name=":0">{{Extera ligilo|titulo=Floods in Germany and Other Parts of Western Europe Leave at Least 40 Dead|surnomo=Eddy|nomo=Melissa|publikigita ye=15 July 2021|idiomo={{en}}|editero=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/07/15/world/europe/flooding-germany-belgium-switzerland-netherlands.html|vidita ye= 15ma di julio 2021 |issn=0362-4331}}</ref> Proxim [[Limburg]], Maas atingis lua maxim alta nivelo en plu kam 100 yari. Entote, plu kam 200 personi mortis pro l'inundadi. Ye la [[21ma di julio]] en [[Popul-Republiko Chinia]] eventis la maxim intensa pluvegi en 60-yara historio. Segun la nacionala meteorologiala servado Chiniana, che urbo [[Zhengzhou]] falis 617,7 milimetri di pluvo en 24 hori. La pluvegi efektigis inundadi qui produktis adminime 12 morti en la urbo, ed en la [[provinco Henan]] plu kam 10 mil personi mustis evakuesar de lia domi.<ref name="Chinia">{{Extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2021/07/21/maior-chuva-em-60-anos-prende-passageiros-em-metro-e-mata-12-na-china.htm|titulo=Maior chuva em 60 anos prende passageiros em metrô e mata 12, na China |editero=UOL |vidita ye= 21ma di julio 2021}}</ref> Ank existas risko pri rupto dil aquofalo Yihetan, ye la sama regiono.<ref name="Chinia"/> Che stato [[Maharashtra]], en [[India]], la pluvegi komencis ye la [[22ma di julio]], e divenis la maxim intensa pluvego en 40 yari.<ref>{{Extera ligilo | url=https://www.ndtv.com/india-news/maharashtra-rain-heavy-rain-in-maharashtra-breaks-40-year-july-record-navy-roped-in-2492873 | titulo=40-Year Record For Maharashtra Rain, At Least 36 Dead | editero=NDTV| publikigita ye=23ma di julio 2021 |vidita ye= 28ma di julio 2021 |autoro=Gupta, Saurabh}}</ref> Til la [[28ma di julio]] li produktis 251 morti e cirkume 100 plusa homi desaparinta. Altralatere, che [[biomo]]* [[Pantanal]], en [[Brazilia]], segun previdado da meteorologiisti, la [[sikeso]] dum la vintro di 2021 (junio til septembro) esos plu intensa kam en [[2020]], lor la maxim intensa sikeso en 47-yara historio. On kredas ke fairi povos produktar plua destrukturo kam l'antea yaro.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.sul-sur.com/2021/07/pantanal-vive-nova-seca-chamas-ja.html|titulo=PANTANAL VIVE NOVA SECA, CHAMAS JÁ CONSOMEM O BIOMA E QUEIMADAS PODERÃO SUPERAR AS DE 2020|editero=Dinâmicas Sul-Sur|vidita ye= 21ma di julio 2021|idiomo={{pt}}}}</ref> La maxim granda sikeso en preske 1 yarcento en multa stati de sud-estala e centro-westala regioni minacis la produktado di elektro en Brazilia,<ref>{{Extera ligilo |titulo=Brazil warns of energy crisis with record drought |url= https://www.aljazeera.com/economy/2021/9/1/brazil-warns-of-energy-crisis-with-record-drought|idiomo={{en}}|editero=Al-Jazeera |publikigita ye=1ma di septembro 2021}}</ref><ref>{{Extera ligilo |titulo=Brazil’s Drought Pressures Power Grid, Boosting Case for Renewables—and Fossil Fuels |url= https://www.wsj.com/articles/brazils-drought-pressures-power-grid-boosting-case-for-renewablesand-fossil-fuels-11633946401 |editero=The Wall Street Journal |publikigita ye= 11ma di oktobro 2021}}</ref> nam preske 2/3 del [[elektro]] produktata en la lando havas hidroelektrala origino. Alta temperaturi en julio ed agosto efektigis granda incendii en sudal Europa, nome en [[Portugal]], [[Hispania]], [[Norda Macedonia]] e [[Grekia]], ed ank en [[Turkia]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Incêndios ameaçam termelétrica na Turquia e assolam a Grécia|url=https://www.uol.com.br/tilt/noticias/afp/2021/08/05/incendios-ameacam-termeletrica-na-turquia-e-assolam-a-grecia.htm|editero=UOL|publikigita ye=5ma di agosto 2021|autoro= AFP}}</ref> Segun Turka guvernerio, l'incendii en forestala proxim [[Mediteraneo]] esas la maxim mala de la historio di la lando.<ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=4ma di agosto 2021|titulo=Turkish wildfires are worst ever, Erdogan says, as power plant breached|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/fire-near-turkish-power-plant-under-control-local-mayor-2021-08-04/|vidita ye= 5ma di agosto 2021|editero=Reuters}}</ref> En [[Grekia]], la regioni maxim afektata esas Atika, Olimpia, Mesenia, e l'insulo [[Euboea]], ube fairego minacas lokala monakeyo.<ref>{{Extera ligilo|url = https://www.theguardian.com/world/2021/aug/05/greece-fires-150-houses-destroyed-by-wildfires-as-monks-refuse-to-leave-stricken-island|title = Greece fires: 150 houses destroyed by wildfires as monks refuse to leave stricken island|date = 5ma di agosto 2021|idiomo={{en}}}}</ref> En [[Brazilia]], pluvegi komencinta ye la 7ma di decembro frapis diversa municipi en la nordo dil stato [[Minas Gerais]] e sudo dil stato [[Bahia]]. Multa municipi dekretis urjanteso-situaciono pro la granda quanto di personi qui perdis lia domi, e pro destrukto di chosei, izolinta diversa loki.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/ba/bahia/noticia/2021/12/11/cidades-do-sul-da-bahia-registram-alagamentos-pelo-quarto-dia-seguido.ghtml|titulo=Cidades do sul da Bahia registram alagamentos pelo 4° dia seguido; algumas localidades estão sem energia elétrica|editero=G1|publikigita ye=11ma di decembro 2021|idiomo={{pt}}}}</ref> En Minas Gerais, la pluvegi komencis en oktobro, e til la 12ma di decembro 5 personi mortis, 1979 personi perdis komplete lia domi e plusa {{formatnum:9565}} personi ne povis retroirar a lia domi.<ref>{{extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2021/12/chuvas-em-mg-deixaram-quase-10-mil-desalojados-desde-outubro.shtml |titulo=Chuvas em MG deixaram quase 10 mil desalojados desde outubro|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=13ma di decembro 2021}}</ref> En Bahia, segun statistiki publikigita ye la 30ma di decembro ja esis 25 morti, 517 plusa homi vundita, 163 urbi afektita, di qui 151 esis en urjanta situaciono. Adminime {{formatnum:643068}} personi afektesis da inundadi, di qui {{formatnum:91806}} mustis abandonar lia domi, e {{formatnum:37035}} personi perdis komplete lia habiteyi.<ref>{{extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/cotidiano/ultimas-noticias/2021/12/30/balanco-bahia-chuvas-mortos-feridos-desabrigados-30-dezembro.htm|titulo=Bahia tem 25 mortes e 151 cidades em situação de emergência após chuvas|editero=UOL|idiomo={{pt}}|publikigita ye=30ma di decembro 2021 }}</ref> {{panoramo|20211231_Vital_signs_of_the_planet_-_NASA_-_climate_change.png|1000px|<center>"Vivala-statistiki di la planeto", segun publikigo da [[Unionita Nacioni]] ye la 31ma di decembro 2021.</center>}} == Eventi == === Januaro til marto === * [[1ma di januaro]] - Pakto kreanta l'[[Areo di Libera Komerco de Kontinental Afrika]] efikeskas.<ref name=AUJun2018SummitPressRelease>{{Extera ligilo |url=https://au.int/en/pressreleases/20180706/summary-key-decisions-and-declarations-31st-african-union-summit |titulo=Summary of the key decisions and declarations of the 31st African Union Summit |publikigita ye=6ma di julio 2018 |editero=African Union |vidita ye= 17ma di septembro 2019}}</ref> * [[4ma di januaro]] - Britaniana judiciisto impedas l'extrado di [[Julian Assange]] ad [[Usa]], samatempe kam [[Mexikia]] ofras politikal azilo a lu.<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.dw.com/en/uk-judge-blocks-julian-assange-extradition/a-56122295 |titulo=UK judge blocks Julian Assange extradition |editero=DW |publikigita ye=4ma di januaro 2021 |idiomo={{en}}}}</ref> * [[6ma di januaro]] - En Usana stato [[Georgia]] eventas la duesma votado por elektar du senatani. La du reprezenteri de Demokrata partiso,Raphael Warnock e Jon Ossoff, vinkas l'elekto ibe.<ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2021/01/06/eleicoes-senado-georgia-eua-2021.htm|titulo=Democratas vencem na Geórgia e serão maioria no Senado dos EUA|publikigita ye=6ma di januaro 2021|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * 6ma di januaro - Turbo di simpatieri di Usana prezidanto [[Donald Trump]] invadas l'edifico dil Kongreso Usana probante impedar sesiono qua konfirmus la vinko di [[Joe Biden]] kom prezidanto. Dum la konflikto inter manifestanti e la polico, muliero pafesas e pose mortas che hospitalo. Vitri de fenestri di la kongreso krevesas dal invaderi.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Congresso é invadido por ato pró-Trump em sessão que confirmaria Biden|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2021/01/06/predio-do-capitolio-nos-eua-e-evacuado-apos-ameaca-de-bomba.htm|editero=UOL|publikigita ye=6ma di januaro 2021}}</ref> * [[9ma di januaro]] - Aviono [[Boeing 737]] de la kompanio ''Sriwijaya Air'' transportanta 62 personi desaparas de [[radaro]] quar minuti pos departar del aeroportuo di [[Jakarta]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-55601909|titulo= Sriwijaya Air Boeing 737 passenger plane feared to have crashed in Indonesia|editero=BBC|publikigita ye=9ma di januaro 2021|idiomo={{en}}}}</ref> * [[10ma di januaro]] - Forta vintrala sturmo en [[Japonia]] produktas adminime 8 morti e 240 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.elnacional.com/mundo/fuerte-tormenta-invernal-dejo-al-menos-8-muertos-y-240-heridos-en-japon/|titulo=Fuerte tormenta invernal dejó al menos 8 muertos y 240 heridos en Japón|autoro= Europa Press|publikigita ye=10ma di januaro 2021|editero=EL NACIONAL|idiomo={{en}}}}</ref> * [[11ma di januaro]] - Deputati de la [[Demokrata Partiso (Usa)|Demokrata partiso]] duesmafoye prizentas akuzo-proceso kontre [[Donald Trump]], cafoye pro incito a revolto.<ref>{{Extera ligilo |titulo=Los demócratas lanzan otro ‘impeachment’ contra Trump por incitar a la insurrección|publikigita ye=11ma di januaro 2021 |url=https://www.lavanguardia.com/internacional/20210111/6180923/democratas-lanzan-impeachment-trump-incitar-insurreccion.html|editero=La Vanguardia|idiomo={{es}}}}</ref> L'akuzo aprobesas dal deputati ye la [[13ma di januaro]], per 232 yes-voti kontre 197 no-voti e 4 absentesi. * [[15ma di januaro]] - La quanto di mortinti pro [[COVID-19]] en tota mondo superiras 2 milion personi. * [[17ma di januaro]] - En [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]], [[Brazilia]], komencas vacinizo kontre [[COVID-19]], uzanta vacino developita tra koopero kun [[Popul-Republiko Chinia]]. * [[20ma di januaro]] - [[Joe Biden]] divenas prezidanto di [[Usa]]. * [[21ma di januaro]] - En [[Usa]], la quanto di mortinti pro [[COVID-19]] superiras la quanto di Usana soldati mortinta dum la [[duesma mondomilito]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.grandforksherald.com/newsmd/coronavirus/6874667-Comparing-death-tolls-from-COVID-19-to-past-wars-is-fraught|titulo=Comparing death tolls from COVID-19 to past wars is fraught|editero=Grand Forks Herald|publikigita ye=7ma di februaro 2021 |idiomo={{en}}}}</ref> * [[1ma di februaro]] - [[Stato-stroko]] en [[Myanmar]] revokas [[Aung San Suu Kyi]] e restauras militarala diktaktoreso.<ref>{{Extera ligilo |titulo=Military takes control of Myanmar; Suu Kyi reported detained |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/reports-military-coup-myanmar-suu-kyi-detained-75602314 |editero=ABC |vidita ye= 1ma di februaro 2021}}</ref> * [[4ma di februaro]] - Usana prezidanto [[Joe Biden]] anuncas suspendo di vendo di armi a [[Saudi-Arabia]] ed [[Unionita Araba Emirii]] uzata dum l'interna milito di [[Yemen]]. * [[7ma di februaro]] - En [[India]], glaciero ruptas che [[Himalaya]] ed efektigas terglitado ed inundado, qua destruktas [[aquobarilo]] e produktas adminime 3 morti e plu kam 150 plusa homi desaparinta.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Rompimento de geleira no Himalaia deixa mortos na Índia |url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2021/02/07/rompimento-de-geleira-no-himalaia-deixa-mortos-na-india.htm|editero=UOL|publikigita ye=7ma di februaro 2021|idiomo={{pt}}}}</ref> * 7ma di februaro - En [[Equador]] eventas l'unesma votado dum prezidantal elekti. Andrés Arauz e [[Gillermo Lasso]] konkurencos duesmafoye ye la 11ma di aprilo. * [[9ma di februaro]] - [[Kosmoprobilo]] ''Hope'', del [[Unionita Araba Emirii]], sucese eniras l'orbito di [[Marso]].<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=9 February 2021|titulo=Emirates Mars Mission: Hope spacecraft enters orbit |url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-55998848 |editero=BBC News|vidita ye= 9ma di februaro 2021}}</ref> * [[18ma di februaro]] - En [[Marso]], robotala vehilo ''[[Perseverance]]'' de [[NASA]] tervenas che kratero ''Jezero'', pos 7-monata voyajo. Un ek la skopi di la misiono - qua anke uzas robotala helikoptero ''Ingenuity'' - esas deskovrar se ulatempe Marso havis vivanta enti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://brasil.elpais.com/ciencia/2021-02-18/perseverance-maior-missao-a-marte-da-historia-pousa-no-planeta-vermelho-e-marca-sucesso-da-nasa.html|titulo=‘Perseverance’, maior missão a Marte da história, pousa no planeta vermelho e marca sucesso da NASA|editero=El País|publikigita ye=18ma di februaro 2021|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[22ma di februaro]] - La morto-statistiko pro [[COVID-19]] en [[Usa]] superiras 500 mil personi. * [[25ma di februaro]] - La morto-statistiko pro COVID-19 en tota mondo superiras 2,5 milion personi. * [[26ma di februaro]] - Usana prezidanto Joe Biden lansas aeral atako kontre [[Siria]]na milici suportita da [[Iran]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://apnews.com/article/us-syria-airstrike-kills-1-34b4d7ac56fa8d0d2db8dc2ec8e921d6|titulo=Biden: Strikes in Syria sent warning to Iran to ‘be careful’|editero=Associated Press|publikigita ye=26ma di februaro 2021}}</ref> * [[6ma di marto]] - [[Papo Franciskus]] renkontras la grand-[[ayatolo]] Ali al-Sistani en [[Najaf]], [[Irak]]. Unesmafoye en la historio ula papo renkontras ula ayatolo. * [[23ma di marto]] - Transportonavo ''Ever Given'' acidentale blokusas [[kanalo di Suez]] dum 6 dii, til la 29ma di marto. L'obstrukto dil kanalo afektas tota komerco mondala.<ref>{{extera ligilo|titulo=Navio carregado de contêineres bloqueia o canal de Suez depois de encalhar devido ao mau tempo|editero=El País|publikigita ye=24ma di marto 2021|url=https://brasil.elpais.com/economia/2021-03-24/navio-carregado-de-conteineres-bloqueia-o-canal-de-suez-depois-de-encalhar-devido-ao-mau-tempo.html|idiomo={{pt}}}}</ref> === Aprilo til junio === * [[4ma di aprilo]] - [[Ciklono]] ''Seroja'' frapas l'insulo [[Timor]], e produktas adminime 167 morti en [[Indonezia]] e plusa 42 morti en [[Estal Timor]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Korban tewas siklon tropis Seroja jadi 167 orang|url=https://www.aa.com.tr/id/nasional/korban-tewas-siklon-tropis-seroja-jadi-167-orang-/2203664|editero=Anadolu Agency|idiomo={{id}}|vidita ye= 4ma di aprilo 2021}}</ref> * [[11ma di aprilo]] - Eventas la duesma prezidantala votado en [[Equador]], e [[Guillermo Lasso]] vinkas Andrés Arauz per 52,36% ek la valida voti. * [[28ma di aprilo]] - Adminime 55 personi mortas e plu kam 50 mil plusa homi diplasesis en la maxim serioza frontierala konflikto di central Azia, inter [[Kirgizistan]] e [[Tajikistan]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/death-toll-rises-to-55-from-kyrgyz-tajik-border-clashes/2230340|titulo=Death toll rises to 55 from Kyrgyz-Tajik border clashes|editero=www.aa.com.tr|autoro= Bahtiyar Abdülkerimov |publikigita ye=5ma di mayo 2021|vidita ye= May 9ma di mayo 2021}}</ref> * [[29ma di aprilo]] - [[Popul-Republiko Chinia]] lansas l'unesma modulo di lua kosmostaciono ''Tiangong'' che Terala orbito. * [[8ma di mayo]] - Povoza explozi exter skolo por puerini en [[Kabul]], [[Afganistan]], produktas adminime 50 morti e plura plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Bombing Outside Afghan School Kills at Least 50, With Girls as Targets|url=https://www.nytimes.com/2021/05/08/world/asia/bombing-school-afghanistan.html|editero=The New York Times|vidita ye= 9ma di mayo 2021|publikigita ye=8ma di mayo 2021|idiomo={{en}}}}</ref> * [[11ma di mayo]] - [[Israel]] bombardas [[Gaza]] per aeral ataki, pos ke fuzei lansita da [[Hamas]] frapas Israelana teritorio. L'ataki da Hamas komencis pos ke Israelani komencis diplasar [[Palestinana stato|Palestinani]] de Est-Ierusalem. * [[31ma di mayo]] - Eventas parlamental elekti en [[Somalilando]]. * [[2ma di junio]] - Eventas prezidantal elekto en [[Israel]], ed [[Isaac Herzog]] vinkas. * [[9ma di junio]] - [[Ukhnaagiin Khürelsükh]] elektesas prezidanto di [[Mongolia]] en elekto eventinta ca dio. * [[11ma di junio]] til la [[11ma di julio]] - Eventas [[futbalo]]-championkonkurso [[UEFA Euro 2020]] inter 24 nacionala futbalo-esquadi Europana. En la lasta partio, [[Italia]] vinkas [[Anglia]] per 3x2 en konkurso di maxima puniso. * [[24ma di junio]] - Rezidala edifico krulas en [[Miami]], [[Florida]] e produktas adminime 46 morti.<ref>{{Extera ligilo|titulo= Surfside Condo Collapse: At Least 1 Dead, 99 Unaccounted For; 55 Units Involved In Catastrophe|url= https://miami.cbslocal.com/2021/06/24/condo-building-collapse-surfside-miami-beach-chaplain-towers/|editero=4 CBS Miami|publikigita ye=24ma di junio 2021 |vidita ye= 7ma di julio 2021|idiomo={{en}}}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://www.msn.com/pt-pt/noticias/ultimas/n-c3-bamero-de-mortos-em-desabamento-de-pr-c3-a9dio-na-fl-c3-b3rida-chega-a-46/ar-AALT7Rj|titulo=Número de mortos em desabamento de prédio na Flórida chega a 46|autoro= IstoÉ|publikigita ye=7ma di julio 2021|idiomo= {[pt}}}}</ref> * [[28ma di junio]] - Milito di Tigray: rebeli siejas [[Mekele]], chef-urbo di [[Tigray]], poke pos ke [[Etiopia]]na guvernerio deklaris pafo-ceso. * [[29ma di junio]] - Ca dio, la quanto di personi vacinizita kontre [[COVID-19]] en tota mondo superiris 3 miliardi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.france24.com/en/live-news/20210629-world-passes-three-billion-vaccine-mark-in-race-to-contain-covid|titulo=World passes three billion vaccine mark in race to contain Covid|editero=France 24|publikigita ye=29ma di junio 2021}}</ref> === Julio til septembro === * [[7ma di julio]] - [[Jovenel Moïse]], prezidanto di [[Haiti]], asasinesas en ilua domo.<ref name="Haiti">{{Extera ligilo|titulo=Assassinos do presidente haitiano eram mercenários 'profissionais', afirma embaixador nos EUA|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2021/07/07/assassinos-do-presidente-haitiano-eram-mercenarios-profissionais-afirma-embaixador-nos-eua.htm|editero=UOL |autoro= AFP|publikigita ye=7ma di julio 2021|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[11ma di julio]] - Mili di [[Kuba]]ni, la maxim multa ek li yuni, partoprenas protesto en San Antonio de los Baños pro l'indijo di medikamenti e nutrivi, rezultinta del epidemio di [[COVID-19]]. * [[12ma di julio]] - Efentas tumulti en [[Sudafrika]] pos l'aresto dil ex-prezidanto [[Jacob Zuma]]. * [[19ma di junio]] - Privata kompanio ''Blue Origin'', fondita da [[Jeff Bezos]], probas sucese lua [[fuzeo]] riuzebla. * [[21ma di julio]] - L'[[Internaciona Olimpiala Komitato]] anuncas [[Brisbane]] kom sideyo dil [[Olimpiala Ludi en Brisbane, 2032|Olimpiala Ludi]] dil yaro [[2032]].<ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=21ma di julio 2021|titulo=IOC elects Brisbane 2032 as Olympic and Paralympic host - Olympic News|url=https://olympics.com/ioc/news/ioc-elects-brisbane-2032-as-olympic-and-paralympic-host|editero=International Olympic Committee|idiomo={{en}}}}</ref> * De la [[23ma di julio]] til la [[8ma di agosto]] - L'[[Olimpiala Ludi en Tokyo, 2020|Olimpiala Ludi]] qui eventus en [[Tokyo]] de la 24ma di julio til la 9ma di agosto [[2020]] eventas dum ca periodo. * [[28ma di julio]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 8.2 che [[skalo di Richter]] frapas la litoro di [[Alaska]].<ref>{{Extera ligilo |titulo=Alaskan coast 8.2 magnitude earthquake was the strongest one in decades, official says |url=https://edition.cnn.com/2021/07/29/us/alaska-earthquake-8-2/index.html|editero=CNN|publikigita ye=29ma di julio 2021|vidita ye= 30ma di julio 2021|idiomo={{en}}}}</ref> * 28ma di julio - Granda [[incendio|incendii]] en [[Turkia]] produktas 8 morti.<ref>[https://bbc.co.uk/news/world-europe-58057081 Turkey wildfires: Eight dead as blazes sweep through tourist resorts]</ref> * [[4ma di agosto]] - La quanto di kazi di [[COVID-19]] konfirmata en tota mondo superiras 200 milioni. * [[5ma di agosto]] - Che regiono [[Tigray]], rebeli siejas [[Lalibela]], loko deklarita Patrimonio di la Homaro da [[UNESKO]]. * [[14ma di agosto]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 7.2 segun la [[skalo di Richter]] frapas [[Haiti]] e produktas adminime 1300 morti, e 5700 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2021/08/terremoto-de-magnitude-72-causa-estragos-no-haiti.shtml |titulo=Novo tremor atinge o Haiti após terremoto que deixou centenas de mortos|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=14ma di agosto 2021|idiomo={{pt}}}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=Haïti déplore un bilan dramatique de 1.300 morts après un puissant séisme|url=https://www.24matins.fr/topnews/une/haiti-deplore-un-bilan-dramatique-de-1-300-morts-apres-un-puissant-seisme-1320205?utm_source=news-suite&utm_campaign=top-news&fbclid=IwAR1ICYliMOcfvgL6rr_Yo-RaCSlt-YZ4yNhNAv1Yd4vwI52jtvXiJqMEMAc|editero=24 Matins |publikigita ye=16ma di agosto 2021|idiomo={{fr}}}}</ref> * 14ma di agosto - En [[Afganistan]], [[Talibano|Talibani]] siejas Gardez, Asadabad, Maymana, Mihtarlam, Nili, Sharana e Mazar-i-Sharif; la guvernerio di la lando anuncas formaco di transito-guvernerio. * de la [[24ma di agosto]] til la [[5ma di septembro]] - Eventas en [[Tokyo]] la 16ma [[Paralimpiala Ludi]]. * [[26ma di agosto]] - Suocidanta atako per bombo-homi che aeroportuo di [[Kabul]], [[Afganistan]], produktas adminime 183 morti, di qui 170 civili Afganistanana e 13 Usana militisti.<ref name="Beebwdwk">{{Extera ligilo|editero=BBC News|titulo=Kabul airport attack: What do we know? |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-58349010|publikigita ye=27ma di agosto 2021|idiomo={{en}}}}</ref><ref name="CNN.suic1">{{Extera ligilo |autoro= Kylie Atwood, Jim Sciutto, Barbara Starr|url=https://www.cnn.com/world/live-news/afghanistan-news-taliban-refugees-08-26-21-intl/h_e493e5df7688d2adb3025e4f90d77fbc |titulo=Officials: Explosion at Kabul airport appears to be a suicide attack |editero=CNN |publikigita ye=26ma di agosto 2021|idiomo={{en}}}}</ref> * [[5ma di septembro]] - En [[Guinea]], prezidanto [[Alpha Condé]] revokesas per [[stato-stroko]] ed arestesas. * [[7ma di septembro]] - [[Salvador]] divenas l'unesma lando en la mondo qua aceptas ''[[bitcoin]]'' kom valuto. * [[15ma di septembro]] - Pakto surnomizita "AUKUS", kreesis inter [[Usa]], [[Unionita Rejio]] ed [[Australia]], por kontreagar l'influo di [[Popul-Republiko Chinia]]. Ol posibligos Australia krear lua unesma nukleara [[submara navo]]. * [[26ma di septembro]] - Eventas parlamentala elekti en [[Germania]], e Social-Demokrati vinkas konservema koalisuro CDU/CSU, qua suportis kancelerino [[Angela Merkel]].<ref>{{Extera ligilo |titulo= German election results show Angela Merkel's party losing ground. But the far-right lost more. |url=https://www.nbcnews.com/think/opinion/german-election-results-show-angela-merkel-s-party-losing-ground-ncna1280190 |publikigita ye= 27ma di septembro 2021|autoro= Andelman, David |publisher=NBC News}}</ref><ref>{{Extera ligilo |titulo=Uncertain start to post-Merkel era after close German vote|editero=Associated Press|url=https://apnews.com/article/business-elections-germany-economy-national-elections-45048b76c22aee85ba7888ae03034283 |publikigita ye=26ma di septembro 2021|autoro= Moulson, Geir }}</ref> === Oktobro til decembro=== * [[4ma di oktobro]] - [[Fumio Kishida]] divenas la 100ma [[chefministro]] di [[Japonia]]. * [[6ma di oktobro]] - [[Mondal Organizuro pri Saneso]] aprobas l'unesma vacino kontre [[malario]].<ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=6ma di oktobro 2021|titulo= WHO endorses use of world's first malaria vaccine in Africa |editero=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/global-development/2021/oct/06/who-endorses-use-of-worlds-first-malaria-vaccine-in-africa}}</ref> * [[9ma di oktobro]] - Pos esar akuzita pri [[korupto]], kancelero [[Sebastian Kurz]] de [[Austria]] renuncas.<ref>{{Extera ligilo |surnomo= Doherty|nomo=Erin|editero=Axios |vidita ye= 9ma di oktobro 2021|titulo=Austrian Chancellor Sebastian Kurz resigns amid corruption allegations |url=https://www.axios.com/austrian-chancellor-sebastian-kurz-resigns-f160d239-0cf8-431e-8c2f-92485d6012e7.html}}</ref> * [[15ma di oktobro]] - [[Italia]]n areala kompanio ''Alitalia'' cesas existar pos 75 yari. Ol sucedesas da nova statala kompanio ''Italia Trasporto Aereo''. * [[25ma di oktobro]] - En [[Sudan]], militisti kaptas povo per [[stato-stroko]]. Chefministro [[Abdalla Hamdok]] arestesas. Prezidanto [[Abdel Fattah al-Burhan]] anuncas urjanteso-situaciono e dissolvas la guvernerio.<ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=2021-10-25|titulo= Sudan's military takes power in coup, arrests prime minister|publisher=AP|url=https://apnews.com/article/middle-east-africa-sudan-arrests-omar-al-bashir-c8d027c0a9e250fcb5a595bdc987d282|vidita ye=25ma di oktobro 2021}}</ref> * [[1ma di novembro]] - La quanto di mortinti en tota mondo pro COVID-19 superiras 5 milion individui.<ref>{{Extera ligilo|titulo= The world has recorded 5 million COVID-19 deaths, but the real toll is likely more than double that|url=https://www.abc.net.au/news/2021-11-01/five-million-covid19-deaths-but-real-toll-hidden/100568156|website=abc.net.au|publikigita ye= 1ma di novembro 2021}}</ref> * [[25ma di novembro]] - [[Unionita Rejio]] divenas la 4ma lando qua superiras 10 milion individui infektita da [[COVID-19]], dop [[Usa]], [[India]] e [[Brazilia]]. * [[30ma di novembro]] - [[Barbados]] divenas [[republiko]], ye la 55ma aniversario di lua nedependo.<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{en}} |surnomo=Yasharoff|nomo=Hannah|editero=USA TODAY|titulo=Barbados announces plan to remove Queen Elizabeth as head of state next year |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/09/16/queen-elizabeth-removed-barbados-head-state-barbados-says/5814409002/}}</ref> * [[6ma di decembro]] - [[Usa]] anuncas boikoto a [[Vintrala Olimpiala Ludi]], qui eventos en [[Beijing]] en 2022, pro problemi pri [[homala yuri]] en [[Popul-Republiko Chinia]]. * [[12ma di decembro]] - Eventas plebicito pri la nedependo di [[Francia|Franca]] teritorio [[Nova-Kaledonia]], kun la partopreno di 43,9% de la personi qui darfis votar. La nedependo rejektesis per 98,49% ek la voti. Separatisti boikotis la plebicito.<ref>{{Extera ligilo|url=https://elpais.com/internacional/2021-12-12/nueva-caledonia-entra-en-la-incertidumbre-tras-el-definitivo-referendum-de-independencia.html|titulo=El no a la independencia arrasa en Nueva Caledonia tras el boicot separatista al referéndum|surnomo=Bassets|nomo=Marc|publikigita ye=12ma di decembro 2021|editero=El País|idiomo={{es}}}}</ref> * [[19ma di decembro]] - Eventas legifala elekti en [[Hong Kong]], qui mustis eventar ye la 6ma di septembro 2020, ma ajornesis pro la [[pandemio]] di COVID-19. * 19ma di decembro - Eventas la duesma votado por prezidanto en [[Chili]]. [[Gabriel Boric]], kandidato de sinistra, vinkas per 55,87% de la valida voti, kontre 44,13% por José Antonio Kast, de extrema dextra.<ref>{{Extera ligilo |titulo=Elecciones Chile 2021: Boric logra un contundente triunfo sobre Kast y es el presidente electo del país |url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-59722345 |editero=BBC News |publikigita ye=19ma di decembro 2021|idiomo={{es}}}}</ref> * [[25ma di decembro]] - [[NASA]], e kosmala agenterii Europana (ESA) e Kanadana, e l'inquesto-instituto ''Space Telescope Science Institute'' lansas [[Kosmala Teleskopo James Webb]], por sucedar [[Kosmala Teleskopo Hubble]].<ref>{{Extera ligilo|titulo= The Launch - Webb/NASA|vidita ye=22ma di decembro 2021|url=https://jwst.nasa.gov/content/about/launch.html|editero=NASA}}</ref> == Naski == == Morti == * [[1ma di januaro]] - [[Elmira Minita Gordon]], generala guvernisto di Belize (n. 1930)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Humes |nomo=Aaron |url=https://www.breakingbelizenews.com/2021/01/02/dame-elmira-minita-gordon-trailblazing-educator-and-first-governor-general-dead-at-90/ |titulo= Dame Elmira Minita Gordon, trailblazing educator and first Governor-General, dead at 90|editero=BreakingBelizeNews.com |publikigita ye=2ma di januaro 2021}}</ref> * [[2ma di januaro]] - [[Modibo Keita (n. 1942)|Modibo Keita]], 8ma chefa ministro di Mali (n. 1942)<ref>{{extera ligilo|editero=Africa News|titulo=Ex-Malian PM Modibo Keïta dies at 78|url=https://www.africanews.com/2021/01/02/ex-malian-pm-modibo-keita-dies-at-78/}}</ref> [[Arkivo:Martinus Veltman (headshot).jpg|thumb|130px|[[Martinus Justinus Godefriedus Veltman|Martinus Veltman]]]] * [[4ma di januaro]] - [[Martinus Justinus Godefriedus Veltman]], Nederlandana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1931)<ref>[https://pvych-dvych.livejournal.com/4686132.html From University of Michigan: John D. MacArthur Professor Emeritus Martinus Veltman (1931-2021)]</ref> * [[5ma di januaro]] - [[Cornelis George Boeree]], Nederlandan-Usana psikologiisto, kreinto di [[Lingua Franca Nova]] (n. 1952) * [[16ma di januaro]] - [[Phil Spector]], Usana muzikal entraprezisto e kondamnito por [[hom-ocido]] (n. 1939) * [[23ma di januaro]] - [[Larry King]], Usana televiziono-prizentisto (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=23ma di januaro 2021|titulo=Larry King Dead at 87|url=https://www.rollingstone.com/tv/tv-news/larry-king-dead-obit-828733/|surnomo=Kreps|nomo=Daniel|last2=Reed|first2=Ryan |editero=Rolling Stone|idiomo={{en}}}}</ref> * [[28ma di januaro]] - [[Paul J. Crutzen]], Nederlandana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo|editero=idw-online.de |url=https://idw-online.de/de/news762123|titulo=Max Planck Institute for Chemistry mourns the loss of Nobel Laureate Paul Crutzen|publikigita ye=29ma di januaro 2021|surnomo=Benner |nomo=Susanne, Ph.D.}}</ref> * [[2ma di februaro]] - [[Edward Babiuch]], chefministro di Polonia (n. 1927) * [[5ma di februaro]] - [[Christopher Plummer]], Kanadan aktoro (n. 1929)<ref>[https://variety.com/2021/film/news/christopher-plummer-dead-sound-of-music-1234901760/?cx_testId=49&cx_testVariant=cx_1&cx_artPos=0#cxrecs_s Christopher Plummer, Legendary ‘Sound of Music’ Star, Dies at 91]</ref> [[Arkivo:Chick Corea (ZMF 2019) IMGP8025.jpg|thumb|130px|[[Chick Corea]]]] * [[9ma di februaro]] - [[Chick Corea]], Usana jazo-muzikisto (n. 1941)<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.rollingstone.com/music/music-news/chick-corea-obit-1127283/|titulo=Chick Corea, Jazz Pianist Who Expanded the Possibilities of the Genre, Dead at 79|editero= Rolling Stone|surnomo= Shteamer|nomo=Hank|publikigita ye=11ma di februaro 2021|idiomo={{en}}}}</ref> * [[10ma di februaro]] - [[Thomas Gamkrelidze]], Gruziana linguisto (n. 1929) * [[14ma di februaro]] - [[Carlos Saúl Menem]], ex-prezidanto di Arjentinia (n. 1930) * [[16ma di februaro]] - [[Gustavo Noboa]], ex-prezidanto di Equador (n. 1937)<ref>{{Extera ligilo|titulo= Gustavo Noboa Bejarano, expresidente de Ecuador, falleció a los 83 años |url=https://www.elcomercio.com/actualidad/gustavo-noboa-bejerano-fallecimiento-expresidente.html|publikigita ye=16ma di februaro 2021|idiomo={{es}}}}</ref> * [[26ma di februaro]] - [[Michael Somare]], chefministro di Papua-Nova-Guinea (n. 1936) * [[28ma di marto]] - [[Didier Ratsiraka]], prezidanto di Madagaskar (n. 1936) * [[29ma di marto]] - [[Bashkim Fino]], chefministro di Albania (n. 1962) [[Arkivo:Kamal Ganzouri (cropped) (2).jpg|thumb|130px|[[Kamal Ganzouri]]]] * [[31ma di marto]] - [[Kamal Ganzouri]], chefministro di Egiptia (n. 1933) * [[1ma di aprilo]] - [[Isamu Akasaki]], Japoniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1929)<ref>[https://www.nippon.com/en/news/yjj2021040200887/ Nobel-Winning Sciencist Isamu Akasaki Dies at 92]</ref> * [[3ma di aprilo]] - [[Robert Mundell]], Kanadana ekonomikisto, Nobel-laureato (n. 1932)<ref>{{Extera ligilo|titulo=The Zeus Of Economics Has Died |url=https://www.forbes.com/sites/briandomitrovic/2021/04/04/the-zeus-of-economics-has-died/?sh=1fe92cdf5baa}}</ref> * [[14ma di aprilo]] - [[Yıldırım Akbulut]], chefministro di Turkia (n. 1935)<ref>[https://www.dailysabah.com/politics/former-pm-prominent-turkish-politician-akbulut-passes-away-at-age-of-86/news Former PM, prominent Turkish politician Akbulut passes away at age of 86]</ref> * [[28ma di aprilo]] - [[Federico Salas]], chefa ministro di Peru (n. 1950) * [[4ma di mayo]] - [[Simon Achidi Achu]], chefministro di Kamerun (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.voaafrique.com/a/simon-achidi-achu-ancien-premier-ministre-camerounais-est-mort-aux-etats-unis/5878068.html|titulo=Décès de l'ancien premier ministre camerounais Simon Achidi Achu|editero=VOA}}</ref> * [[6ma di mayo]] - [[Humberto Maturana]], Chiliana ciencisto (n. 1928) * [[8ma di mayo]] - [[Lee Han-dong]], chefministro di Sud-Korea (n. 1934)<ref>[https://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2021/05/113_308493.html Former PM Lee Han-dong dies at 87]</ref> * [[21ma di mayo]] - [[Tahir Salahov]], Sovietiana-Azerbaijana piktisto (n. 1928)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Скончался выдающийся художник, мэтр изобразительного искусства Таир Салахов |url=https://www.trend.az/life/socium/3426978.html|publikigita ye=21 May 2021|editero=Trend.Az}}</ref> [[Arkivo:Danmarks f.d. statsminister Poul Schluter (Bilden ar tagen vid Nordiska radets session i Oslo, 2003) (4).jpg|thumb|130px|[[Poul Schlüter]]]] * [[27ma di mayo]] - [[Poul Schlüter]], chefministro di Dania (n. 1929)<ref>[https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-05-28/poul-schluter-danish-premier-who-introduced-krone-peg-dies Poul Schluter, Danish Premier Who Introduced Krone Peg, Dies]</ref> * [[3ma di junio]] - [[Anerood Jugnauth]], prezidanto e chefministro di Maurico (n. 1930)<ref>{{Extera ligilo|titulo=MAURITIUS FORMER PRIME MINISTER SIR ANEROOD JUGNAUTH DIES AGED 91|url=https://www.africaglobalvillage.com/mauritius-former-prime-minister-sir-anerood-jugnauth-dies-aged-91/ |editero=Africa Global Village|publikigita ye=3ma di junio 2021|idiomo={{en}}}}</ref> * [[6ma di junio]] - [[Ei-ichi Negishi]], Japoniana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1935) * [[14ma di junio]] - [[Enrique Bolaños]], prezidanto di Nikaragua (n. 1928) * [[17ma di junio]] - [[Kenneth Kaunda]], prezidanto di Zambia (n. 1924) * [[24ma di junio]] - [[Benigno Aquino III]], prezidanto di Filipini (n. 1960) [[Arkivo:越南駐華大使陳善謙 (headshot).jpg|thumb|130px|[[Trần Thiện Khiêm]]]] * 24ma di junio - [[Trần Thiện Khiêm]], chefministro di Sud-Vietnam (n. 1925) * [[26ma di junio]] - [[Mir Hazar Khan Khoso]], chefministro di Pakistan (n. 1929) * [[30ma di junio]] - [[Bonfoh Abass]], provizora prezidanto di Togo (n. 1948) * [[6ma di julio]] - [[Patrick John]], chefministro di Dominika (n. 1938) * [[7ma di julio]] - [[Jovenel Moïse]], prezidanto di [[Haiti]]<ref name="Haiti"/> (n. 1968) * 7ma di julio - [[Carlos Reutemann]], Arjentinian automobilisto e politikisto (n. 1942) * [[14ma di julio]] - [[Mamnoon Hussain]], prezidanto di Pakistan (n. 1940)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.geo.tv/latest/360054-former-president-mamnoon-hussain-passes-away|titulo=Former president Mamnoon Hussain passes away in Karachi}}</ref> * [[19ma di julio]] - [[Arturo Armando Molina]], prezidanto di Salvador (n. 1927)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Fallece expresidente salvadoreño Arturo Armando Molina, a los 93 años|url=https://www.laprensagrafica.com/elsalvador/Fallece-expresidente-salvadoreno-Arturo-Armano-Molina-a-los-93-anos-20210719-0022.html|publikigita ye=19ma di julio 2021|idiomo={{es}}}}</ref> * [[21ma di julio]] - [[Claude Bonin-Pissarro]], Franca piktisto (n. 1921) [[Arkivo:Steven_weinberg_2010.jpg|thumb|130px|[[Steven Weinberg]]]] * [[23ma di julio]] - [[Steven Weinberg]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1933)<ref>[https://english.mathrubhumi.com/technology/tech-news/nobel-laureate-steven-weinberg-passes-away-1.5854636 Nobel laureate Steven Weinberg passes away]</ref> * [[25ma di julio]] - [[Otelo Saraiva de Carvalho]], Portugalana politikisto e militisto (n. 1936)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Morreu o capitão de Abril Otelo Saraiva de Carvalho|url=https://www.tsf.pt/portugal/sociedade/morreu-o-capitao-de-abril-otelo-saraiva-de-carvalho-13972389.html|idiomo={{pt}}|publikigita ye=25ma di julio 2021}}</ref> * [[26ma di julio]] - [[Albert Bandura]], Kanadan-Usana psikologo (n. 1925) * [[3ma di agosto]] - [[Arthur Dion Hanna]], generala guvernisto di Bahama (n. 1928) * [[5ma di agosto]] - [[Yevhen Kirilovich Marchuk|Yevhen Marchuk]], chefministro di Ukraina (n. 1941)<ref>[https://zaxid.net/pomer_ukrayinskiy_politichniy_diyach_yevgen_marchuk_n1523661 Помер колишній прем’єр-міністр України Євген Марчук] {{uk}}</ref> * [[9ma di agosto]] - [[Lester Bryant Bird]], chefministro di Antigua e Barbuda (n. 1938)<ref>[https://wicnews.com/caribbean/second-pm-of-antigua-and-barbuda-sir-lester-bird-dies-at-83-505036676/ Second PM of Antigua and Barbuda, Sir Lester Bird dies at 83] ({{en}})</ref> * [[14ma di agosto]] - [[Carlos Correia]], chefministro di Guinea-Bisau (n. 1933)<ref>[https://www.dw.com/pt-002/carlos-correia-morreu-o-ex-pm-guineense-e-dirigente-do-paigc/a-58863886 Carlos Correia: Morreu o ex-PM guineense e dirigente do PAIGC] {{pt}}</ref> * [[15ma di agosto]] - [[Gerd Müller]], Germana futbalisto (n. 1945)<ref>[https://www.goal.com/en-ie/amp/news/bayern-munich-germany-legend-gerd-muller-dies-aged-75/qiyteiwr3mulz5xbj6xqaspo Bayern Munich & Germany legend Gerd Muller dies aged 75]</ref> * 15ma di agosto - [[Abdelhamid Brahimi]], chefministro di Aljeria (n. 1936) [[Arkivo:President_Hissène_Habré_of_Chad.jpg|thumb|130px|[[Hissène Habré]]]] * [[24ma di agosto]] - [[Hissène Habré]], chefa ministro e prezidanto di Chad (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|titulo= Chad's former president Hissène Habré dies at 79|url=https://www.france24.com/en/live-news/20210824-chad-s-former-president-hiss%C3%A8ne-habr%C3%A9-dies-at-79|publikigita ye=24ma di agosto 2021|editero=France 24|idiomo={{en}}}}</ref> * [[25ma di agosto]] - [[Mohsin Ahmad al-Aini]], chefa ministro di Yemen (n. 1932) * [[27ma di agosto]] - [[Edmond Henri Fischer]], Suis-Usana biokemiisto, Nobel-laureato (n. 1920)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.lindau-nobel.org/news-nobel-laureate-edmond-h-fischer/|titulo=Nobel Laureate Edmond H. Fischer 1920 - 2021|publikigita ye=29 August 2021}}</ref> * [[29ma di agosto]] - [[Ed Asner]], Usan aktoro (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|url=https://variety.com/2021/tv/news/ed-asner-dead-lou-grant-mary-tyler-moore-1235051373/|titulo=Ed Asner, Emmy-Winning 'Lou Grant' and 'Mary Tyler Moore Show' Star, Dies at 91|autoro= Carmel Dagan Natale, Carmel Natale, Richard Natale|publikigita ye=29ma di agosto 2021}}</ref> * 29ma di agosto - [[Lee "Scratch" Perry]], Jamaikana muzikala produktisto e kantisto (n. 1936) * 29ma di agosto - [[Jacques Rogge]], Belga seglobatelisto, prezidanto dil [[Internaciona Olimpiala Komitato]] (n. 1942) * [[6ma di septembro]] - [[Jean-Paul Belmondo]], Franc aktoro (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.leparisien.fr/culture-loisirs/cinema/mort-de-jean-paul-belmondo-le-magnifique-du-cinema-francais-06-09-2021-GUYJNYWVK5ELHEKWB7CXU76J5E.php|titulo=Mort de Jean-Paul Belmondo, le Magnifique du cinéma français|nomo=Par Pierre Vavasseur Le 6 septembre 2021|editero=leparisien.fr|publikigita ye=6ma di septembro 2021}}</ref> * [[10ma di septembro]] - [[Charles Konan Banny]], chefa ministro di Ivora Rivo (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Former I. Coast PM dies of coronavirus|url=https://www.modernghana.com/news/1103745/former-i-coast-pm-dies-of-coronavirus.html|editero=Modern Ghana}}</ref> * 10ma di septembro - [[Jorge Sampaio]], prezidanto di Portugal (n. 1939)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/world/europe/jorge-sampaio-who-showed-teeth-portuguese-presidential-powers-dies-81-2021-09-10/|titulo=Jorge Sampaio, who showed extent of Portuguese presidential powers, dies at 81|autoro= Reuters|publikigita ye=10ma di septembro 2021|editero=www.reuters.com}}</ref> * [[16ma di septembro]] - [[Casimir Oyé-Mba]], chefa ministro di Gabon (n. 1942) * 16ma di septembro - [[Silas Atopare]], generala guvernisto di Papua-Nova-Guinea (n. 1951)<ref>{{Extera ligilo|titulo= Former G-G passes on |url=https://postcourier.com.pg/former-g-g-passes-on/|publikigita ye=22ma di septembro 2021|editero=Post Courier}}</ref> [[Arkivo:Bouteflika_(Algiers,_Feb_2006).jpeg|thumb|130px|<small>[[Abdelaziz Bouteflika]]</small>]] * [[17ma di septembro]] - [[Abdelaziz Bouteflika]], prezidanto di Aljeria (n. 1937)<ref>{{Extera ligilo|titulo= Algeria's former President Bouteflika dies at 84|editero=Reuters|publikigita ye=18ma di septembro 2021|url=https://www.reuters.com/world/algerias-former-president-bouteflika-dies-84-2021-09-17}}</ref> * 16ma di septembro - [[Clive Sinclair]], Britanian entraprezisto ed inventinto di mikrokomputatoro* ZX80 (n. 1940) * [[9ma di oktobro]] - [[Abolhassan Banisadr]], prezidanto di Iran (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/former-iranian-president-bani-sadr-dies-paris-2021-10-09/|titulo= Former Iranian President Bani-Sadr dies in Paris|publikigita ye=9ma di oktobro 2021|editero=Reuters|vidita ye= 9ma di oktobro 2021}}</ref> * [[14ma di oktobro]] - [[Lee Wan-koo]], chefministro di Sud-Korea (n. 1950)<ref>[https://en.yna.co.kr/view/AEN20211014005351315?section=national/politics Former Prime Minister Lee Wan-koo dies at 71]</ref> * [[20ma di oktobro]] - [[Mihaly Csikszentmihalyi]], Hungara-Usana psikologiisto (n. 1934) * [[26ma di oktobro]] - [[Roh Tae-woo]], prezidanto di Sud-Korea (n. 1932)<ref>{{extera ligilo|titulo=South Korea's former president Roh Tae-woo dies at 88 - hospital |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/south-koreas-former-president-roh-tae-woo-dies-88-yonhap-2021-10-26/ |editero=REUTERS |publikigita ye=26ma di oktobro 2021 |idiomo={{en}}}}</ref> * [[29ma di oktobro]] - [[Clément Mouamba]], chefa ministro di Republiko Kongo (n. 1943)<ref>[https://www.rfi.fr/fr/en-bref/20211029-congo-brazzaville-l-ancien-premier-ministre-clément-mouamba-est-mort Congo-Brazzaville: l'ancien Premier ministre Clément Mouamba est mort] ({{fr}})</ref> * [[31ma di oktobro]] - [[Catherine Tizard]], generala guvernisto di Nova-Zelando (n. 1931) * [[5ma di novembro]] - [[Marília Mendonça]], Braziliana kantistino (n. 1995)<ref name="MortoG1">{{extera ligilo|titulo= Marília Mendonça morre em queda de avião em Minas Gerais|url=https://g1.globo.com/pop-arte/musica/noticia/2021/11/05/marilia-mendonca-morre-apos-queda-de-aviao-em-minas-gerais.ghtml|publikigita ye=5ma di novembro 2021|editero=G1|vidita ye=5ma di novembro 2021|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[6ma di novembro]] - [[Cissé Mariam Kaïdama Sidibé]], chefministro di Mali (n. 1948)<ref>{{extera ligilo|titulo=Mali: décès de l’ex-Premier ministre Cissé Mariam Kaïdama Sidibé|url=https://www.financialafrik.com/2021/11/07/mali-deces-de-lex-premier-ministre-cisse-mariam-kaidama-sidibe/|idiomo={{fr}}}}</ref> [[Arkivo:F._W._de_Klerk_2012.jpg|thumb|130px|[[Frederik Willem de Klerk|F.W. de Klerk]]]] * [[11ma di novembro]] - [[Frederik Willem de Klerk]], prezidanto di Sudafrika (n. 1936)<ref>{{extera ligilo|titulo=BREAKING &#124; Former president FW de Klerk, 85, has died |url=https://www.news24.com/news24/southafrica/news/breaking-former-president-fw-de-klerk-85-has-died-20211111 |editero=News24 |publikigita ye=11ma di novembro 2021 |idiomo={{en}}|autoro=Pieter du Toit}}</ref> * [[23ma di novembro]] - [[Chun Doo-hwan]], diktatoro di Sud-Korea (n. 1931)<ref>{{extera ligilo |url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2021/11/23/ultimo-ditador-sul-coreano-chun-doo-hwan-morre.htm|titulo=Último ditador sul-coreano Chun Doo-hwan morre aos 90 anos|editero=UOL|date=23ma di novembro 2021|idiomo={{pt}}}}</ref> * 23ma di novembro - [[James Fitz-Allen Mitchell]], chefministro di Santa Vincent e Grenadini (n. 1931)<ref>[https://www.nationnews.com/2021/11/23/sir-james-mitchell-90-dies-bequia/ Sir James Mitchell, 90, dies in Bequia]</ref> * [[28ma di novembro]] - [[Norodom Ranariddh]], chefministro di Kambodja (n. 1944)<ref>[https://www.reuters.com/world/asia-pacific/former-cambodian-prime-minister-prince-norodom-ranariddh-has-died-information-2021-11-28/ Former Cambodian prime minister Prince Norodom Ranariddh has died - information minister]</ref> * [[29ma di novembro]] - [[Kinza Clodumar]], prezidanto di Nauru (n. 1945)<ref>[https://www.loopnauru.com/nauru-news/nauru-pays-tribute-former-president-kinza-clodumar-107352 Nauru pays tribute to former president Kinza Clodumar]</ref> * [[3ma di decembro]] - [[Lamine Diack]], Senegalana entraprezisto ed atleto, prezidanto di la Federuro Internaciona pri Atletismo (n. 1933)<ref>[https://www.reuters.com/lifestyle/sports/convicted-ex-head-world-athletics-lamine-diack-dies-88-2021-12-03/ Convicted ex-head of world athletics Lamine Diack dies at 88]</ref> * [[6ma di decembro]] - [[Kåre Willoch]], chefministro di Norvegia (n. 1928)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.vg.no/i/V9oj8r|titulo= Kåre Willoch har gått bort, 93 år gammel|editero=www.vg.no}}</ref> * [[7ma di decembro]] - [[Mustafa Ben Halim]], chefministro di Libia (n. 1921)<ref>{{Extera ligilo|url=https://al-ain.com/article/death-halim-prime-minister-libya|titulo=وفاة رئيس وزراء ليبيا الأسبق.. مصطفى بن حليم يطوي فصلا من التاريخ|publikigita ye=7ma di decembro 2021|editero=العين الإخبارية}}</ref> * [[8ma di decembro]] - [[Robbie Shakespeare]], Jamaikana muzikisto ([[Sly & Robbie]]) (n. 1953) * [[9ma di decembro]] - [[Otar Patsatsia]], chefministro di Gruzia (n. 1929) [[Arkivo:The Monkees (Nesmith cropped).jpg|thumb|130px|[[Michael Nesmith]]]] * [[10ma di decembro]] - [[Michael Nesmith]], Usana kantisto e muzikisto ([[The Monkees]]) (n. 1942) * [[11ma di decembro]] - [[Anne Rice]], Usana skriptisto (n. 1941) * [[12ma di decembro]] - [[Paulias Matane]], generala guvernisto di Papua-Nova-Guina (n. 1931) * [[15ma di decembro]] - [[Fayez Tarawneh]], chefministro di Jordania (n. 1949) * [[19ma di decembro]] - [[Robert Howard Grubbs]], Usana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1942)<ref>[https://www.caltech.edu/about/news/caltech-mourns-the-loss-of-nobel-laureate-robert-h-grubbs Caltech Mourns the Loss of Nobel Laureate Robert H. Grubbs]</ref> * [[21ma di decembro]] - [[Carlyle Glean]], generala guvernisto di Grenada (n. 1932) * [[23ma di decembro]] - [[Joan Didion]], Usana skriptisto e jurnalisto (n. 1934) * [[25ma di decembro]] - [[Wayne Thiebaud]], Usana piktisto (n. 1920)<ref>{{Extera ligilo|surnomo=Kimmelman|nomo=Michael|publikigita ye=26ma di decembro 2021|titulo= Wayne Thiebaud, Playful Painter of the Everyday, Dies at 101|url=https://www.nytimes.com/2021/12/26/obituaries/wayne-thiebaud-dead.html|idiomo={{en}}|editero=The New York Times}}</ref> [[Arkivo:Desmond Tutu (47327456801) (headshot).jpg|thumb|130px|[[Desmond Tutu]]]] * [[26ma di decembro]] - [[Desmond Tutu]], Anglikana episkopo Sudafrikana, Nobel-premiizito pri paco (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo |titulo=South Africa's Archbishop Desmond Tutu dies at 90|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-59793726 |editero=BBC News|publikigita ye=26ma di decembro 2021 |idiomo={{en}}}}</ref> * 26ma di decembro - [[Karolos Papoulias]], prezidanto di Grekia (n. 1929)<ref>[https://www.naftemporiki.gr/story/1815894? Απεβίωσε ο Κάρολος Παπούλιας] {{el}}</ref> * [[31ma di decembro]] - [[Betty White]], Usan aktorino e komediistino (n. 1922) == Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Syukuro Manabe]], [[Klaus Hasselmann]], [[Giorgio Parisi]]<ref>{{Extera ligilo|editero=The Nobel Prize|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2021/summary/|titulo=The Nobel Prize in Physics 2021|vidita ye= 5ma di oktobro 2021}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Benjamin List]], [[David William Cross MacMillan]]<ref>{{Extera ligilo|editero=The Nobel Prize|titulo=The Nobel Prize in Chemistry 2021|vidita ye=6ma di oktobro 2021|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2021/summary/}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[David Julius]], [[Ardem Patapoutian]]<ref>{{Extera ligilo|vidita ye= 4ma di oktobro 2021|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2021/summary/|editero=The Nobel Prize|titulo=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Abdulrazak Gurnah]]<ref>{{Extera ligilo|editero=The Nobel Prize|titulo=The Nobel Prize in Literature 2021|vidita ye= 7ma di oktobro 2021|url=https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2021/summary/}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[Maria Ressa]], [[Dmitry Muratov]]<ref>{{Extera ligilo|editero=The Nobel Prize|titulo=The Nobel Peace Prize 2021|vidita ye= 8ma di oktobro 2021|url=https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2021/summary/}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Ekonomiko]]: [[David Card]], [[Joshua Angrist]] e [[Guido Imbens]]<ref>{{extera ligilo|editero=The Nobel Prize|url=https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2021/summary/|titulo=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2021|vidita ye= 11ma di oktobro 2021}}</ref> == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 2020a]] 5enb971elm3zkrq70d2a54l2awt5kvf 0 41004 994706 994306 2022-08-09T00:19:43Z Joao Xavier 110 +eventi, morti, referi wikitext text/x-wiki {{21ma yarcento}} La yaro '''2022''' (MMXXII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komenconta ye [[saturdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esas la 22ma yaro de la triesma yarmilo, la 22ma yaro de la 21ma yarcento, e la 3ma yaro de la [[yari 2020a]]. == Klimato ed ambiento* == En [[Brazilia]], somerala pluvegi en la stato [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]] afektis 27 municipi en januaro, produktis 24 morti e 1546 familii perdis partale o totale lia domi.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mortes pelas chuvas chegam a 24 em São Paulo|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=31ma di januaro 2022|idiomo={{pt}}|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2022/01/bebe-morre-em-deslizamento-de-terra-em-itapevi-sp.shtml}}</ref> Ye la [[15ma di februaro]], 6-hora pluvego falis sur [[Petrópolis]], [[Rio de Janeiro (stato)|stato Rio de Janeiro]], [[Brazilia]], e produktis adminime 78 morti e 269 ter-glitadi.<ref name="Petropolis"/> De la 22ma di februaro til la 16ma di marto 2022, pluvegi frapis urbo Bukavu, [[Demokratial Republiko Kongo]], e produktis 16 morti. De mayo til julio, komencinta ye la 22ma di mayo, eventis pluvegi che stati [[Pernambuco]] ed [[Alagoas]], en [[Brazilia]]. En Pernambuco, li produktis 128 morti ed efektigis serioza domaji en 14 urbi, qui deklaris "urjanteso-stando".<ref>{{extera ligilo|titulo=Enchentes em Pernambuco: entenda, veja detalhes da tragédia e como ajudar|editero=Costa Norte |url=https://costanorte.com.br/variedades/enchentes-em-pernambuco-entenda-veja-detalhes-da-tragedia-e-como-ajudar-1.386693|publikigita ye=30ma di mayo 2022|idiomo={{pt}}}}</ref><ref>{{extera ligilo|titulo=Após resgate da última vítima de enchentes em Pernambuco, bombeiros e cães retornam a Fortaleza|editero=Diário do Nordeste|url=https://diariodonordeste.verdesmares.com.br/ceara/apos-resgate-da-ultima-vitima-de-enchentes-em-pernambuco-bombeiros-e-caes-retornam-a-fortaleza-1.3239948|publikigita ye =5ma di junio 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> La statistiko por [[Alagoas]] esis 56 urbi en "urjanteso-stando", 6 morti, 1 desaparinto, e 66 plusa homi perdis komplete o mustis abandonar lia domi.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/al/alagoas/noticia/2022/07/05/passa-de-64-mil-o-numero-de-desalojados-e-desabrigados-por-causa-das-chuvas-em-alagoas.ghtml|titulo=Passa de 66 mil o número de desalojados e desabrigados por causa das chuvas em Alagoas|editero=G1|publikigita ye=5ma di julio 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> L'intensa varmego dum [[somero]] en [[Europa]] produktabis, til la 19ma di julio 2022, adminime {{formatnum:3600}} morti, temperaturala rekordi en multa landi, e grandega incendii.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=2022-07-19 |titulo= Heatwave: Ferocious European heat heads north |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62216159 |vidita ye=19ma di julio 2022 |editero=BBC News}}</ref> Ye la 19ma di julio en [[Skotia]], la temperaturi atingas 35°C, rekordo en la historio di la regiono. En [[London]], la temperaturi atingas 40°C ye la sama dio, e multa incendii eventas. La granda periodo di sikeso komencinta la yaro 2000 e la klimatala chanjo anticipis la fairego-sezono en la regiono, kompare 2020 e 2021. En [[Brazilia]], la sikeso dum vintrala monati (junio e julio) esis plu granda en 2022 kam olta di e 2020 e 2021, minacanta fonti qui provizas aqui a granda urbi, nome [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. Che stato [[Kalifornia]], [[Usa]] - qua havas [[Mediteranea klimato]] e subisas sikeso dum somera monati - til la 13ma di julio 2022 enrejistresis {{formatnum:4026}} incendii. Altralatere, en diversa stati este de [[Rokoza Monti]] - parti de [[Missouri]] ed [[Illinois]], [[Kentucky]], parti de [[Virginia]] e [[Westal Virginia]] e la valo di [[Las Vegas]] - violentoza tempesti, komencinta ye la 24ma di julio, efektigis granda destruktado. Til la 31ma di julio, l'inundadi en Kentucky produktabis 26 morti<ref>{{extera ligilo|titulo=Sobe para 26 o número de mortos em inundações no Kentucky (EUA)|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/07/31/inundacoes-kentucky-eua-mortos.htm|editero=UOL|publikigita ye=31ma di julio 2022}}</ref> ed adminime 37 plusa homi desaparinta. == Eventi == * [[4ma di januaro]] - La 5 permananta membri di la [[Sekureso-Konsilistaro dil Unionita Nacioni]], en rara konsento, afirmas ke "ne povos vinkesor ula nukleara milito, ed ol nulatempe mustas eventar".<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=4ma di januaro 2022|titulo=‘No one can win a nuclear war’: Superpowers release rare joint statement| url=https://www.smh.com.au/world/europe/no-one-can-win-a-nuclear-war-superpowers-release-rare-joint-statement-20220104-p59lmf.html|editero=The Sydney Morning Herald|vidita ye=4ma di januaro 2022}}</ref> * [[5ma di januaro]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref> * [[7ma di januaro]] - La quanto di personi infektita da [[COVID-19]] en tota mondo superiras 300 milioni.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=7ma di januaro 2022|titulo= Global Coronavirus Cases Top 300 Million| url=https://www.nytimes.com/live/2022/01/06/world/omicron-covid-vaccine-tests|editero=The New York Times|idiomo={{en}}}}</ref> * [[8ma di januaro]] - Che lago dil [[aquobarilo]] Furnas, en [[Minas Gerais]], [[Brazilia]], klifo krulas super 4 bateli transportanta turisti, e produktas 10 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/01/09/tragedia-en-Brazilia-montana-rocosa-cae-sobre-tres-navi-y-mata-a-por-lo-menos-dos-personas/|titulo=Al menos 8 muertos y dos desaparecidos tras la caída de una porción de montaña rocosa contra varios barcos en Brasilpublikigita ye=8ma di januaro 2022|editero= CNN en Español}}</ref> * [[9ma di januaro]] - Che quartero [[Bronx]], [[New York]], [[Usa]], incendio en edifico produktas 19 morti e deceni di plusa homi vundita. * [[10ma di januaro]] - La Fakultato di Medicino dil Universitato di Maryland reportas pri l'unesma sucesoza transplanto [[kordio|kordiala]] de [[porko]] genetikale modifikita ad homo.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10 January 2022|titulo= University of Maryland School of Medicine Faculty Sciencists and Clinicians Perform Historic First Successful Transplant of Porcine Heart into Adult Human with End-Stage Heart Disease| url=https://www.umms.org/ummc/news/2022/first-successful-transplant-of-porcine-heart-into-adult-human-heart|editero=University of Maryland Medical Center|vidita ye=11ma di januaro 2022}}</ref><ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10ma di januaro 2022|titulo= Man gets genetically-modified pig heart in world-first transplant| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-59944889|editero=BBC News}}</ref> * [[13ma di januaro]] - En [[Australia]], che urbo Onslow, enrejistresas la maxim varma [[temperaturo]] de la historio di la lando: 50,7 °C.<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Hannam |nomo=Peter |titulo= Australia matches its hottest day on record as Western Australia town hits 50.7C |url=https://www.theguardian.com/australia-news/2022/jan/13/hottest-day-on-record-in-parts-of-western-australia-as-temperature-reaches-50c |editero=The Guardian |publikigita ye=13ma di januaro 2022}}</ref> * [[15ma di januaro]] - Submara [[volkano]] Hunga Tonga eruptas en [[Tonga]] ed efektigas [[ondego]] qua produktas materiala domaji en l'arkipelago.<ref>{{extera ligilo|titulo=Após tsunami em Tonga, EUA, Japão, Chile e Equador ficam em alerta |url= https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/01/15/erupcao-vulcao-tsunami-tonga.htm|publikigita ye=15ma di januaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[23ma di januaro]] - Eventas [[stato-stroko]] en [[Burkina Faso]]. Prezidanto [[Roch Marc Christian Kaboré]] revokesas ed arestesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mutinous soldiers announce overthrow of Burkina Faso president|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/01/24/burkina-faso-coup/|editero=The Washington Post|publikigita ye=24ma di januaro 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * 23ma di januaro - Tropikala sturmo ''Ana'' produktas 88 morti en [[Madagaskar]], [[Malawi]] e [[Mozambik]]. * [[28ma di februaro]] - La quanto di dozi di [[vacino|vacini]] aplikita kontre [[COVID-19]] en tota mondo superiras 10 miliardi. * [[30ma di januaro]] - Eventas legifantal elekti en [[Portugal]]. Partito Socialista unesmafoye obtenas la majoritato di la voti. * [[6ma di februaro]] - [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], chefo di [[Islamala Stato]] mortigesas da Usana trupi dum atako en [[Siria]]. * [[4ma di februaro]] til la [[20ma di februaro]] - Eventas [[Vintrala Olimpiala Ludi en Beijing, 2022|Vintrala Olimpiala Ludi]] en [[Beijing]], [[Popul-Republiko Chinia]]. * [[13ma di februaro]] - [[Frank-Walter Steinmeier]] rielektesas prezidanto di [[Germania]]. * [[15ma di februaro]] - Pluvego sur [[Petrópolis]], [[Brazilia]], produktas plu kam 100 morti, multa desaparinti,<ref name="Petrop2022">{{extera ligilo|dato=17ma di februaro 2022 |titulo=Petrópolis. Mais de 100 mortos e número de desaparecidos ainda por apurar. Situação "quase de guerra"|url=https://www.dn.pt/internacional/petropolis-mais-de-100-mortos-e-numero-de-desaparecidos-ainda-por-apurar-situacao-quase-de-guerra-14597136.html|editero=Diário de Notícias|idiomo={{pt}}}}</ref> e 269 ter-glitadi. Dum 6 hori la [[pluvo-quanto]] atingis 260 milimetri, plu kam la mezavalora quanto expektata por tota monato di februaro.<ref name="Petropolis">{{extera ligilo|idiomo={{pt}}|dato=16ma di februaro 2022|url=https://www.cnnbrasil.com.br/nacional/mortes-chuvas-em-petropolis/|titulo=Desastre provocado pelas fortes chuvas deixa 78 mortos em Petrópolis (RJ)|editero=CNN Brasil}}</ref> * [[21ma di februaro]] - Prezidanto [[Vladimir Vladimirovich Putin|Vladimir Putin]] de [[Rusia]] signatas dekreto agnoskanta la nedependo di [[Popul-Republiko Lugansk]] e [[Popul-Republiko Donetsk]]. * [[24ma di februaro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Rusia komencas invadar Ukraina]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2022/02/putin-autoriza-operacao-militar-na-ucrania.shtml|titulo=Putin inicia guerra contra a Ucrânia; Kiev e Otan falam em invasão total|publikigita ye=24ma di februaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[2ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: [[Rusia|Rusa]] trupi komencas siejar [[Zaporizhia]], ube jacas la maxim granda nukleara reaktoro di Europa.<ref>{{Extera ligilo|editero=El Mundo|titulo=Los rusos sitian la central nuclear de Zaporiyia|url=https://www.elmundo.es/internacional/2022/03/01/621e660ae4d4d8b7128b45b6.html|publikigita ye=2ma di marto 2022|idiomo={{es}}}}</ref> * [[7ma di marto]] - La quanto di mortinti pro [[COVID-19]] en tota mondo superiras 6 milion individui.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2022/03/07/health/global-covid-deaths-surpass-six-million/index.html|titulo=Global Covid-19 deaths surpass 6 million|editero=cnn.com |publikigita ye=7ma di marto 2022}}</ref> * [[9ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Chefi di stati di diversa landi kondamnas [[Rusia]] pos bombardo qua destruktas akush-hospitalo en [[Mariupol]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60657155|editero=bbc.co.uk|publikigita ye=9ma di marto 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * 9ma di marto - Ciencisti anuncas ke li deskovris en [[Antarktika]] la restaji dil navo ''Endurance'', komandita dal explorero [[Ernest Shackleton]], qua sinkabis en 1915.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-60662541|titulo= Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic|vidita ye=9ma di marto 2022|publikigita ye=9 March 2022|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di marto]] - Aviono [[Boeing 737]] de kompanio ''China Eastern Airlines'' iranta de [[Kunming]] a [[Guangzhou]] falas che montoza regiono Guangxi. Omna ek la 123 pasajeri e 9 kruani mortas.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/03/21/aviao-com-133-passageiros-sofre-acidente-na-china.ghtml|titulo=Avião com 132 pessoas a bordo cai na China; veja vídeo|editero=G1|publikigita ye=21ma di marto 2022}}</ref> * [[11ma di aprilo]] - [[Shehbaz Sharif]], chefo dil opozantaro en la parlamento di [[Pakistan]], elektesas chefministro di la lando, pos ke [[Imran Khan]] recevis voto di desfido du dii ante. * [[14ma di aprilo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa navo ''Moskva'' sinkesas da [[Ukraina]]na mar-armeo. * [[20ma di aprilo]] - Pro l'invado di [[Ukraina]] da [[Rusia]], Rusa e [[Bielorusia|Bielorusa]] tenisisti exkluzesas pri partoprenar teniso-konkurso di Wimbledon. * [[24ma di aprilo]] - [[Emmanuel Macron]] vinkas la duesma balotado di prezidantal elekto, kontre [[Marine Le Pen]]. * [[27ma di aprilo]] - [[Centrafrika]] komencas aceptar ''[[bitcoin]]'' kom legala pekunio, divenanta la duesma lando en la mondo qua facas to oficale. * [[9ma di mayo]] - [[Mahinda Rajapaksa]], chefa ministro di [[Sri-Lanka]], renuncas pos intensa populala protesti. * [[12ma di mayo]] - Cientisti montras imajo di [[nigra truo]] ''Sagittarius A*'', existanta an la centro di [[Lakto-Voyo]]. * [[13ma di mayo]] - [[Mohamed bin Zayed Al Nahyan]] elektesas prezidanto dil [[Unionita Araba Emirii]] 1 dio pos la morto dil antea prezidanto [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]]. * [[14ma di mayo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa trupi retretas de [[Harkiv]]. * [[24ma di mayo]] - En Uvalde, [[Texas]], [[Usa]], eventas pafado en primara skolo qua produktas 21 morti, di qui 19 esis pueri.<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/05/24/tiroteio-em-escola-no-texas.ghtml|titulo=19 crianças e professora são assassinadas a tiros em escola nos EUA|vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=G1|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[5ma di junio]] - En [[Owo]], [[Nigeria]], adminime 50 personi mortigesas en du ataki per bombi e pafado. * [[13ma di junio]] - En [[Delhi]], [[India]], [[kurta cirkuito]] efektigas fairo en 4-etaja edifico, produktanta 27 morti, 40 vunditi e 29 desaparinti.<ref name="I">{{Extera ligilo |publikigita ye=14ma di mayo 2022|titulo= Police arrest 2 after building fire kills 27 in New Delhi |url=https://www.independent.co.uk/news/police-ap-new-delhi-indian-narendra-modi-b2078929.html |editero=The Independent |idiomo={{en}}}}</ref> * [[14ma di junio]] - [[Kanada]] e [[Dania]] paktas pri dividar inter li la teritorio dil insuleto Hans, jacanta inter insulo Ellesmere, en Kanada, e [[Grenlando]]. * [[19ma di junio]] - En [[Kolumbia]], [[Gustavo Petro]] vinkas la duesma balotado di prezidantal elekti, e divenas l'unesma sinistrano elektita prezidanto di la lando. * [[22ma di junio]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.2 che [[skalo di Richter]] frapas la frontiero inter [[Afganistan]] e [[Pakistan]], e produktas adminime 1000 morti e 1500 plusa homi vundita.<ref name="WP1">{{Extera ligilo |surnomo=Faizi |nomo=Fazel Rahman|editero=The Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/afghanistan-earthquake-kills-at-least-155-people/2022/06/22/9c555e1c-f1ea-11ec-ac16-8fbf7194cd78_story.html|publikigita ye=22ma di junio 2022 |titulo=News agency: 1,000 dead, 1,500 injured in Afghan quake |idiomo={{en}}}}</ref> * [[24ma di junio]] - Polical agado che povra quartero ''Vila Cruzeiro'', norde del [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]] rezultas 23 morti.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.dw.com/pt-br/opera%C3%A7%C3%A3o-policial-na-vila-cruzeiro-%C3%A9-a-2%C2%AA-mais-letal-da-hist%C3%B3ria-do-rio/a-61933910|titulo=Ação na Vila Cruzeiro é a 2ª mais letal da história do Rio|editero=DW|idiomo={{pt}}|publikigita ye=27ma di mayo 2022}}</ref> * [[26ma di junio]] - Landi de [[G7]] renkontras en Germania por diskutar sancioni kontre [[Rusia]] pro l'invado di Ukraina. Li decidas proskriptar importaco di Rusa [[oro]]. * [[1ma di julio]] - [[Yair Lapid]] sucedas [[Naftali Bennett]] kom chefministro di [[Israel]]. * [[7ma di julio]] - [[Unionita Rejio|Britaniana]] chefministro [[Boris Johnson]] renuncas, pos serio di renunci di altra membri di lua ministraro.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/uk-politics-62064789|titulo= Boris Johnson to resign as Conservative leader|publikigita ye=7ma di julio 2022|editero=BBC}}</ref> * [[8ma di julio]] - [[Shinzo Abe]], ex-chefministro di [[Japonia]], asasinesas per pafo dum diskursado en [[Nara]]. * [[11ma di julio]] - Unesma imaji veninta de [[kosmala teleskopo James Webb|kosmala teleskopo ''James Webb'']] montresas publike. Li montras [[galaxio]] nomizita '' SMACS 0723''. * [[12ma di julio]] - [[Europana Uniono]] anuncas ke [[Kroatia]] adoptos [[Euro]] kom monetaro en 2023. * [[15ma di julio]] - En [[Sri-Lanka]], prezidanto [[Gotabaya Rajapaksa]] renuncas, pos protesti kontre ekonomiala krizo. Chefa ministro [[Ranil Wickremesinghe]] indikesas provizore kom prezidanto. * [[18ma di julio]] - En [[India]] eventas prezidantal elekti, e [[Draupadi Murmu]] divenas la duesma [[muliero]] elektita por la prezidanteso en la lando. * [[24ma di julio]] - En [[Kyushu]], [[Japonia]], [[volkano]] Sakurajima eruptas, e du urbeti vicine ol evakuesas.<ref>{{extera ligilo|titulo= Volcanic eruption in Japan forces evacuations in 2 towns|url=https://phys.org/news/2022-07-japan-sakurajima-volcano-erupts-triggering.html |editero=Phys.org|publikigita ye =25ma di julio 2022}}</ref> * [[25ma di julio]] - [[Papo Franciskus]] voyajas a [[Kanada]], ube ilu pregas pardono por pasinta abuzi da katolik-eklezio kontre aborijeni. * [[4ma di agosto]] - Pro la vizito di Usana deputatino Nancy Pelosi a [[Taiwan]], [[Popul-Republiko Chinia]] facas la maxim granda militala praktikado de lua historio. * [[7ma di agosto]] - [[Gustavo Petro]], l'unesma prezidanto di sinistra de [[Kolumbia]], asumas la prezidanteso sucedanta [[Iván Duque Márquez]]. * [[21ma di novembro]] til la [[18ma di decembro]] - [[Mondala Kupo di Futbalo]] eventos en [[Katar]]. == Naski == == Morti == [[Arkivo:Richard Leakey (headshot).jpg|130px|thumb|[[Richard Leakey]]]] * [[2ma di januaro]] - [[Richard Leakey]], Keniana paleontologiisto (n. 1944)<ref>[https://www.president.go.ke/2022/01/02/message-of-condolence-from-h-e-hon-uhuru-kenyatta-following-the-death-of-former-head-of-public-service-dr-richard-leakey/ Message of Condolence from H.E Hon. Uhuru Kenyatta following the death of former Head of Public Service Dr Richard Leakey]</ref> * [[3ma di januaro]] - [[Viktor Saneyev]], Rusa-Sovietiana atleto, Olimpiala championo (n. 1945)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Georgian Three-Time Olympic Champion Viktor Saneyev Passes Away|url=https://georgianjournal.ge/sports/37643-georgian-three-time-olympic-champion-viktor-saneyev-passes-away.html|publikigita ye=3ma di januaro 2022|editero=Georgian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> * [[5ma di januaro]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumaniana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Mircea Stoenescu|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|publikigita ye=5ma di januaro 2022|editero=Romanian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> * [[6ma di januaro]] - [[Sidney Poitier]], Bahaman-Usana cinem-aktoro (n. 1927)<ref>[https://www.irishmirror.ie/showbiz/celebrity-news/breaking-sir-sidney-poitier-dead-25884555.amp Sir Sidney Poitier dead: Oscar-winning Hollywood star tragically dies as tributes pour in]</ref> * 6ma di januaro - [[Peter Peter Bogdanovich]], Usana filmifisto (n. 1939) * [[9ma di januaro]] - [[Toshiki Kaifu]], chefministro di Japonia (n. 1931)<ref>{{extera ligilo|titulo=Ex-Japan PM Kaifu dies at 91|url=https://mainichi.jp/english/articles/20220114/p2g/00m/0na/020000c}}</ref> * 9ma di januaro - [[Bob Saget]], Usan aktoro e komediisto (n. 1956)<ref>{{Extera ligilo|titulo= Muere Bob Saget, estrella de la famosa serie "Full House"|url=https://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/farandula/muere-bob-saget-estrella-de-la-famosa-serie-full-house |publikigita ye=9ma di januaro 2022|editero=El Universal|idiomo={{es}}}}</ref> [[Arkivo:Ambassador Bob Dewar with Ernest Shonekan (3509232597) (headshot).jpg|thumb|130px|[[Ernest Shonekan]]]] * [[11ma di januaro]] - [[Ernest Shonekan]], prezidanto di Nigeria (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|url=https://thestreetjournal.org/former-nigerian-leader-ernest-shonekan-dies-at-85/|titulo= Former Nigerian leader Ernest Shonekan dies at 85|autoro=Jenny Ese Obukohwo|publikigita ye=11ma di januaro 2022|idiomo={{en}}|editero=The Streetjournal}}</ref> * [[16ma di januaro]] - [[Ibrahim Boubacar Keïta]], chefa ministro e prezidanto di Mali (n. 1945)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/malis-ousted-president-ibrahim-boubacar-keita-has-died-says-former-justice-2022-01-16/ Mali's ousted president Ibrahim Boubacar Keita dies, former minister says]</ref> * [[20ma di januaro]] - [[Elza Soares]], Braziliana kantistino (n. 1930) * 20ma di januaro - [[Meat Loaf]], Usana kantisto (n. 1947) * [[23ma di januaro]] - [[Thierry Mugler]], Franca modisto (n. 1948) * 23ma di januaro - [[Keto Losaberidze]], Gruziana-Sovietiana arkpafistino (n. 1949) * [[2ma di februaro]] - [[Monica Vitti]], Italian aktorino (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|titulo=È morta Monica Vitti, talento smisurato del cinema italiano|url=https://www.repubblica.it/spettacoli/cinema/2022/02/02/news/monica_vitti-249574730/|publikigita ye=2ma di februaro 2022 |editero=la Repubblica|vidita ye=7ma di februaro 2022}}</ref> * [[3ma di februaro]] - [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], 2ma kalifo de [[Islamana Stato]] (n. 1976)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-60246129|titulo= Islamic State leader Abu Ibrahim al-Qurayshi killed in Syria, US says|publikigita ye=4ma di februaro 2022|vidita ye=7ma di februaro 2022|editero=Bbc.com}}</ref> [[Arkivo:Christos_Sartzetakis_(1989)_(headshot).jpg|thumb|130px|[[Kristos Sartzetakis]]]] * 3ma di februaro - [[Kristos Sartzetakis]], 4ma prezidanto di Grekia (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Former president Christos Sartzetakis dead at 92 &#124; eKathimerini.com|url=https://www.ekathimerini.com/society/1176800/former-resident-christos-sartzetakis-dead-at-93/|editero=Ekathimerini.com|vidita ye=7ma di februaro 2022}}</ref> * [[8ma di februaro]] - [[Luc Montagnier]], Franca virologiisto, Nobel-laureato (n. 1932)<ref>{{extera ligilo|titulo=Luc Montagnier, codécouvreur du virus du sida et Prix Nobel de médecine en 2008, est mort|url=https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2022/02/10/luc-montagnier-codecouvreur-du-virus-du-sida-et-prix-nobel-de-medecine-en-2008-est-mort_6113151_3382.html|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[10ma di februaro]] - [[Manuel Esquivel]], chefministro di Belize (n. 1940)<ref>[https://www.breakingbelizenews.com/2022/02/10/former-prime-minister-right-honourable-sir-manuel-esquivel-passes/ Former Prime Minister Right Honourable Sir Manuel Esquivel passes]</ref> * [[16ma di februaro]] - [[Amos Sawyer]], provizora prezidanto di Liberia (n. 1945) * [[20ma di februaro]] - [[Oleksandr Sydorenko]], Ukrainana natisto, Olimpiala championo (n. 1960) * [[28ma di februaro]] - [[Abuzed Omar Dorda]], prezidanto di Libia (n. 1944)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=الوسط |nomo=بوابة |idiomo={{ar}}|titulo= وفاة أبوزيد دوردة في القاهرة عن عمر ناهز 78 عاما |url=http://alwasat.ly/news/libya/350812 |vidita ye=28ma di februaro 2022 |editero=Alwasat News }}</ref> [[Arkivo:Pride of Performance Award by President of Pakistan (headshot).jpg|thumb|130px|<small>[[Muhammad Rafiq Tarar]]</small>]] [[Arkivo:FoosLollBerlin190917-21_(cropped).jpg|thumb|130px|[[Taylor Hawkins]]]] * [[7ma di marto]] - [[Muhammad Rafiq Tarar]], prezidanto di Pakistan (n. 1929)<ref>[https://en.dailypakistan.com.pk/07-Mar-2022/former-pakistan-president-rafiq-tarar-passes-away Former Pakistan president Rafiq Tarar passes away]</ref> * [[11ma di marto]] - [[Rupiah Banda]], prezidanto di Zambia (n. 1937)<ref>{{extera ligilo|url= https://www.reuters.com/world/africa/zambias-former-president-rupiah-banda-dies-aged-85-2022-03-11/ |titulo=Zambia's former president Rupiah Banda dies aged 85}}</ref> * [[12ma di marto]] - [[Karl Offmann]], prezidanto di Maurico (n. 1940)<ref>{{extera ligilo|url=https://mbcradio.tv/article/karl-offmann-n%E2%80%99est-plus |titulo=Karl Offmann n’est plus.|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[13ma di marto]] - [[William Hurt]], Usan aktoro (n. 1950)<ref>{{extera ligilo|titulo=William Hurt Dies: Oscar-Winning Actor Was 71|url=https://deadline.com/2022/03/william-hurt-dies-oscar-winning-actor-was-71-1234977307/}}</ref> * [[19ma di marto]] - [[Shahabuddin Ahmed]], prezidanto di Bangladesh (n. 1930)<ref>[https://www.tbsnews.net/bangladesh/obituary/former-president-shahabuddin-passes-away-387382 Former president Shahabuddin passes away]</ref> * [[21ma di marto]] - [[Soumeylou Boubèye Maïga]], chefministro di Mali (n. 1954) * [[25ma di marto]] - [[Taylor Hawkins]], Usana kantisto (n. 1972) * [[27ma di marto]] - [[Ayaz Mutalibov]], prezidanto di Azerbaijan (n. 1938) * [[31ma di marto]] - [[Georgi Atanasov]], chefministro di Bulgaria (n. 1933) * [[3ma di aprilo]] - [[Lygia Fagundes Telles]], Braziliana skriptistino (n. 1918)<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2022/04/03/escritora-lygia-fagundes-telles-morre-aos-98-anos.ghtml |titulo=Escritora Lygia Fagundes Telles morre aos 98 anos em SP|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[4ma di aprilo]] - [[Django Sissoko]], chefministro di Mali (n. 1948) * [[5ma di aprilo]] - [[Sidney Altman]], Kanadan-Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1939)<ref>[https://news.yale.edu/2022/04/06/sidney-altman-pathbreaking-scientist Sidney Altman, pathbreaking scientist]</ref> * [[7ma di aprilo]] - [[Dušan Čkrebić]], chefministro e prezidanto di Serbia (n. 1927) * [[9ma di aprilo]] - [[Jack Higgins]], Angla skriptisto (n. 1929) * [[13ma di aprilo]] - [[Freddy Rincón]], Kolumbiana futbalisto (n. 1966)<ref>{{extera ligilo|url=https://ge.globo.com/futebol/futebol-internacional/noticia/2022/04/14/idolo-colombiano-freddy-rincon-morre-aos-55-anos.ghtml|titulo=Ídolo colombiano Freddy Rincón morre aos 55 anos|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[21ma di aprilo]] - [[Mwai Kibaki]], prezidanto di Kenia (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo |titulo= Ex-President Mwai Kibaki dies, Uhuru announces |surnomo=Mwangi |nomo=Denis |editero=Pulselive Kenya |publikigita ye=22ma di aprilo 2022 |vidita ye=22ma di aprilo 2022 |url= https://www.pulselive.co.ke/news/local/ex-president-mwai-kibaki-dies-uhuru-announces/kwn0wsm}}</ref> * 21ma di aprilo - [[Jacques Perrin]], Franc aktoro e filmifisto (n. 1941) [[Arkivo:Leonid_Kravchuk.jpg|thumb|130px|[[Leonid Kravchuk]]]] * [[10ma di mayo]] - [[Leonid Kravchuk]], prezidanto di Ukraina (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo|url=https://ukranews.com/en/amp/news/856037-leonid-kravchuk-died-first-president-of-ukraine-passed-away-at-age-of-88|titulo=Leonid Kravchuk Died. First President Of Ukraine Passed Away At Age Of 88|idiomo={{en}}}}</ref> * [[13ma di mayo]] - [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]], prezidanto di Unionita Araba Emirati (n. 1948)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Turak |nomo=Natasha |url=https://www.cnbc.com/2022/05/13/uae-president-sheikh-khalifa-bin-zayed-has-died.html |publikigita ye=13ma di mayo 2022 |titulo=UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed has died at age 73 |vidita ye=13ma di mayo 2022|editero=CNBC|idiomo={{en}}}}</ref> * 13ma di mayo - [[Ben Roy Mottelson]], Usana-Daniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1926) * [[17ma di mayo]] - [[Vangelis]], Greka kompozisto e muzikisto (n. 1943) * [[26ma di mayo]] - [[Ciriaco De Mita]], prezidanto di Italia (n. 1928) * 26ma di mayo - [[Ray Liotta]], Usan aktoro (n. 1954)<ref>{{Extera ligilo|nomo=Mike Fleming Jr,Erik Pedersen |publikigita ye=26ma di mayo 2022|titulo=Ray Liotta Dies: 'Goodfellas' Star & 'Field Of Dreams' Actor Was 67 |url=https://deadline.com/2022/05/ray-liotta-dies-67-goodfellas-1235033521/ |vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=Deadline |idiomo={{en}}}}</ref> * [[28ma di mayo]] - [[Evaristo Carvalho]], chefministro e prezidanto di San-Tome e Principe (n. 1941) * 28ma di mayo - [[Bujar Nishani]], prezidanto di Albania (n. 1966)<ref>[https://english.a2news.com/2022/05/28/former-albanian-president-bujar-nishani-passed-away-at-55/ Former Albanian President, Bujar Nishani, passed away at 55]</ref> [[Arkivo:Milton Gonçalves 26 PMB cropped.jpg|thumb|130px|[[Milton Gonçalves]]]] * [[30ma di mayo]] - [[Milton Gonçalves]], Brazilian aktoro (n. 1933) * 30ma di mayo - [[Boris Pahor]], Sloveniana skriptisto (n. 1913)<ref>[https://english.sta.si/3043276/boris-pahor-trieste-based-slovenian-writer-dies Boris Pahor, Trieste-based Slovenian writer, dies]</ref> * [[21ma di junio]] - [[Dragan Tomić]], provizora prezidanto di Serbia (n. 1936) * [[22ma di junio]] - [[Jüri Tarmak]], Estoniana-Sovietiana atleto (n. 1946) * [[3ma di julio]] - [[Robert Curl]], Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1933)<ref>[https://www.chemistryworld.com/news/chemistry-nobel-laureate-robert-curl-dies-at-88/4015908.article Chemistry Nobel laureate Robert Curl dies at 88]</ref> * [[6ma di julio]] - [[James Caan]], American actor (n. 1940)<ref>[https://www.thewrap.com/james-caan-godfather-and-thief-actor-dies-at-82/ James Caan, ‘Godfather’ and ‘Thief’ Actor, Dies at 82]</ref> * [[7ma di julio]] - [[Jacob Nena]], prezidanto di Mikronezia (n. 1941)<ref>[https://fsmembassy.fm/in-memoriam-the-honorable-jacob-nena/ In Memoriam: The Honorable Jacob Nena]</ref> * [[8ma di julio]] - [[Shinzo Abe]], chefministro di Japonia (n. 1954)<ref>{{extera ligilo|titulo=Former Prime Minister Shinzo Abe dies after being shot in Nara|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2022/07/08/national/shinzo-abe-dead-nara-shooting/|publikigita ye=8ma di julio 2022}}</ref> * 8ma di julio - [[José Eduardo dos Santos]], prezidanto di Angola (n. 1942)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/angolas-former-president-dos-santos-dies-79-2022-07-08/ Angola's former president dos Santos dies at 79]</ref> * 8ma di julio - [[Luis Echeverría Álvarez]], prezidanto di Mexikia (n. 1922)<ref>[https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/2022/07/09/fallece-luis-echeverria-alvarez-presidente-de-mexico-de-1970-a-1976/ Fallece Luis Echeverría Álvarez, presidente de México de 1970 a 1976] {{es}}</ref> * [[14ma di julio]] - [[Francisco Morales Bermúdez]], chefa ministro e prezidanto di Peru (n. 1921)<ref>{{extera ligilo|titulo=Francisco Morales Bermúdez falleció a los 100 años|url=https://elcomercio.pe/politica/francisco-morales-bermudez-fallecio-a-los-100-anos-noticia |editero=El Comercio|idiomo={{es}}|publikigita ye=15ma di julio 2022}}</ref> [[Arkivo:Museum_Ludwig_-_Pressekonferenz_-_Claes_Oldenburg-3942.jpg|thumb|130px|[[Claes Oldenburg]]]] * [[18ma di julio]] - [[Claes Oldenburg]], Sueda-Usana skultisto (n. 1929) * [[25ma di julio]] - [[David Trimble]], Nord-Irlandana politikisto, Nobel-laureato (n. 1944)<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-62299285/ David Trimble: Former Northern Ireland first minister and UUP leader dies]</ref> * [[31ma di julio]] - [[Fidel Valdez Ramos]], prezidanto di Filipini (n. 1928)<ref>{{Citez jurnalo od edituro‎|titulo=Philippine History Module-based Learning I' 2002 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=ITLRpPrrcykC&dq=Fidel+Valdez+Ramos+1928&pg=PA209|autoro=Rex Bookstore, Inc.|isbn=9789712334498|editero=Google Books}}</ref> * [[5ma di agosto]] - [[Jô Soares]], Braziliana komediisto, aktoro, skriptisto e televiziono-prizentisto (n. 1938)<ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=5ma di agosto 2022 |surnomo=Álvares |nomo=Débora|titulo=Brazilian humorist, talk show host Jô Soares dies at 84 |url=https://apnews.com/article/entertainment-caribbean-brazil-sao-paulo-talk-shows-7ac354e06c7a2111353555e5cd2c477d |vidita ye=2022-08-06 |editero=AP NEWS |idiomo={{en}}}}</ref> * [[7ma di agosto]] - [[Ezekiel Alebua]], chefministro di Insuli Salomon (n. 1947) * [[8ma di agosto]] - [[Olivia Newton-John]], Angla-Australiana kantistino, kompozistino, aktorino e politikal aktivistino (n. 1948)<ref>{{extera ligilo|titulo=Olivia Newton-John, estrela de 'Grease', morre aos 73 anos|url=https://www.uol.com.br/splash/noticias/2022/08/08/olivia-newton-john-de-grease-morre-aos-73-anos.htm|editero=UOL|publikigita ye=8ma di agosto 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> == Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Ekonomiko]]: [[ == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 2020a]] j7mjyxd69xo3yxqy4vyfrthksb2yyit 0 44369 994691 994470 2022-08-08T17:05:19Z CommonsDelinker 352 Removing [[:c:File:Pingu-1986-intro.jpg|Pingu-1986-intro.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Yann|Yann]] because: per [[:c:COM:SPEEDY|]]. wikitext text/x-wiki {{revizo}} {{televiziono-serio | nomo = Pingu | imajo = | imajoinformo = | jenro = | jenri = | kreitada = Otmar Gutmann,<br>Erika Brueggemann | apogasan = | developitada = | skribitada = Silvio Mazzola | cenaroda = | rakontoda = | direktitada = | aktoriprecipua = Carlo Bonomi (sezono 1 til 4),<br>Marcello Magni,<br>David Sant (sezono 5 til 6) | judikisto = | judikisti = | naracitada = | temomuzikoda = | apertomuzikoda = | klozomuzikoda = | muzikoda = The Pygos Group | lando = | landi = {{CHE}}<br>{{GBR}} | linguo = | lingui = | quantodesezono = 6 | quantodeepizodo = 156 (1 specala) | exekutivaproduktisto = | exekutivaproduktisti = | produktisto = | produktisti = | redaktisto = | redaktisti = | loko = | loki = | cinematografilisto = | cinematografilisti = | duro = cirkum 5 minuti | produktofirmo = | produktofirmi = | distributofirmo = | distributofirmi = SF DRS (1990 til 2000),<br>BBC Two (2003 til 2006) | budjeto = | anteaserio = | posaserio = | relataserio = | tempoliberigita = [[7ma di marto]] [[1990]] til la [[3ma di marto]] [[2006]] }} '''Pingu''' esas Britaniana e Suisiana ''stop motion'' animita puerala televiziono-serio kreita da Otmar Gutmann e produktita de 1990 til 2000 por Suisiana televiziono da Trickfilmstudio e The Pygos Group. La serio rakontas pri antropomorfa [[pinguino|pinguini]] qui habitas che la Suda polo. La precipua rolo esas la filiulo di la familio, Pingu. == Roli == * '''Pingu''' esas la precipua rolo di la serio, kustume ludema, kurioza pinguinulo. Ilu esas tre volema e tendencema atenar mala humoro kelkafoye; kande ilu ecitesas o iracesas o atencesas, ilu krias lauta, e lore ilu kirar, lua beko transformar aden megafonatra formo. * '''Pinga''' esas fratino di Pingu, qua unesme aparis en l'epizodo "La Nova Arivanto". Elu similesas imperiestro-pinguinino, sama kam altra infanti/infanteti en la serio. * '''Mama''' e '''Papa''' esas genitori di Pingu e Pinga; lia vera nomi nulatempe revelesis. Papa esas letroportisto qua fumis pipo en la frua epizodi, ma cesis pose. Ilu havas motorizo-glitoveturo por livrar postajo, kelkafoye kun la helpo de Pingu. Mama esas dom-mastrino qua pasas maxim multa de elua tempo koquadas e netigadas. Mama kelkafoye helpesas da Pingu e Pinga, ed elu donas omnatempe embraco a li kande li lernis de erori. [[Kategorio:Televizionala serii]] kv7sredzzypkaf4h20x1mx8t6cldu1v 0 55021 994704 994078 2022-08-08T20:26:27Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki [[File:Illustration of cardiopulmonary resuscitation.jpg|thumb|eta|Kordio-pulmonala Rivivo (KPR)]] '''Kordio-Pulmonala Rivivigo (KPR)''' esas artificala transpreno de la respirado e la sango-cirkulado (kordio), kande esas tam cirkulo-ceso kam respiro-ceso. KPR konsistas de donar respiro e pektoro-kompresi (kordio-masajo). [[kategorio:kordio]] [[kategorio:sokurso]] 6ud5zcg21lahzbcw4gx7kh1lz0k0gqn 994705 994704 2022-08-08T21:56:24Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki [[File:Illustration of cardiopulmonary resuscitation.jpg|thumb|eta|Kordio-pulmonala Rivivigo (KPR)]] '''Kordio-Pulmonala Rivivigo (KPR)''' esas artificala transpreno de la respirado e la sango-cirkulado (kordio), kande esas tam cirkulo-ceso kam respiro-ceso. KPR konsistas de donar respiro e pektoro-kompresi (kordio-masajo). [[kategorio:kordio]] [[kategorio:sokurso]] 8d8m9oxsgo6ap76hsvk9i5a9fvbqb73 994708 994705 2022-08-09T09:44:48Z 84.82.30.226 adjunto di vorti wikitext text/x-wiki [[File:Illustration of cardiopulmonary resuscitation.jpg|thumb|eta|Kordio-pulmonala Rivivigo (KPR)]] '''Kordio-Pulmonala Rivivigo (KPR)''' esas artificala transpreno de la respirado e la sango-cirkulado (kordio), kande esas tam cirkulo-ceso kam respiro-ceso. KPR konsistas de donar respiro ("bok-a-boko") e pektoro-kompresi (kordio-masajo). [[kategorio:kordio]] [[kategorio:sokurso]] jyhy4ixg83pg2ce511r4rt89ptm76ka 0 55075 994688 994655 2022-08-08T13:53:01Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Urbi | Nomo= Sevastopol | Flago= Flag_of_Sevastopol.svg | Blazono= COA_of_Sevastopol.svg | Imajo = Sevastopol Collage 2015.png | TextodilImajo = Kelk imaji pri Sevastopol | Mapo = Crimea-sevastopol-orthographic-projection2.svg | DetalozaMapo = | DetalozaMapoX = | DetalozaMapoY = | DetalozaMapoEtiketo= | Shablono_lando= {{UKR}} (''de iure'')<br>{{RUS}} (''de facto'') | Regiono= | Tipodisubdividuro = | Regiono2 = | Fondita ye = | Fondita da = | Urbestro= Mihail Razvozhayev | Latitudo= 44°36'00"N | Longitudo= 33°32'00"E | Altitudo= | Surfaco= 849 | Habitanti = {{formatnum:509992}} | Yaro= 2021 | Denseso di habitantaro = 600 | Chefurbo = | Disto = | Horala_zono = +3 | Reto= }} [[Arkivo:Sevastopol_04-14_img36_Chersonesus.jpg|thumb|left|280px|Restaji di anciena teatro Greka che Chersonesus.]] '''Sevastopol''' esas urbo en [[Krimea]], ed importanta [[portuo]] che [[Nigra maro]]. Pro lua strategiala lokizo, ol ank esas importanta navala bazo. Depos ke ol fondesis en 1783, ol esis importanta bazo por Rusa floto che Nigra maro e, dum la [[Kolda milito]], ol esis loko proskriptita por stranjera turisti. Segun statistiki de januaro 2021, ol havis {{formatnum:509992}} habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 849 km². Quale la cetera Krimea, ol agnoskesas internacione kom parto di [[Ukraina]]. Tamen depos 2014 ol esas okupata da [[Rusia]]. La maxim multa ek lua habitanti esas Rusi, kun importanta minoritato Ukrainana. [[Kategorio:Urbi en Ukraina]] [[Kategorio:Urbi en Rusia]] [[Kategorio:Republikurbo Sevastopol]] [[Kategorio:Federala urbi di Rusia]] [[Kategorio:Sevastopol]] g1ou7cvuyrr7xnq0pdji3up1gwi47xx 994689 994688 2022-08-08T13:55:19Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Urbi | Nomo= Sevastopol | Flago= Flag_of_Sevastopol.svg | Blazono= COA_of_Sevastopol.svg | Imajo = Sevastopol Collage 2015.png | TextodilImajo = Kelk imaji pri Sevastopol | Mapo = Crimea-sevastopol-orthographic-projection2.svg | DetalozaMapo = | DetalozaMapoX = | DetalozaMapoY = | DetalozaMapoEtiketo= | Shablono_lando= {{UKR}} (''de iure'')<br>{{RUS}} (''de facto'') | Regiono= | Tipodisubdividuro = | Regiono2 = | Fondita ye = | Fondita da = | Urbestro= Mihail Razvozhayev | Latitudo= 44°36'00"N | Longitudo= 33°32'00"E | Altitudo= | Surfaco= 849 | Habitanti = {{formatnum:509992}} | Yaro= 2021 | Denseso di habitantaro = 600 | Chefurbo = | Disto = | Horala_zono = +3 | Reto= }} [[Arkivo:Sevastopol_04-14_img36_Chersonesus.jpg|thumb|left|280px|Restaji di anciena teatro Greka che Chersonesus.]] '''Sevastopol''' esas urbo en [[Krimea]], ed importanta [[portuo]] che [[Nigra maro]]. Pro lua strategiala lokizo, ol ank esas importanta navala bazo. Depos ke ol fondesis en 1783, ol esis importanta bazo por Rusa floto che Nigra maro e, dum la [[Kolda milito]], ol esis loko proskriptita por stranjera turisti. Segun statistiki de januaro 2021, ol havis {{formatnum:509992}} habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 849 km². Quale la cetera Krimea, ol agnoskesas internacione kom parto di [[Ukraina]]. Tamen depos 2014 ol esas okupata da [[Rusia]]. La maxim multa ek lua habitanti esas Rusi, kun importanta minoritato Ukrainana. [[Kategorio:Urbi en Ukraina]] [[Kategorio:Urbi en Rusia]] [[Kategorio:Republikurbo Sevastopol]] [[Kategorio:Sevastopol]] e1qyzz2w7pi3rds0zxz9gvwxrhq8ca4 14 58040 994672 2022-08-08T12:03:03Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Urbi en Rusia]] [[Kategorio:Sankt-Peterburg]] b5xf4i1x0z2dvsb7xrgc1j7985h4aon 0 58041 994673 2022-08-08T12:03:37Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki {{Por altra senco|altra loki nomizita 'Pushkin'|[[Pushkin (homonimo)]]}} {{Loko | nomo = Pushkin | Lokala_nomo = Пушкин | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Flag of Pushkin (St Petersburg).png | Blazono = Coat of Arms of Pushkin (St Petersburg).png | Imajo = Catherine Palace in Tsarskoe Selo.jpg | Texto_dil_Imajo = Palaco di Yekaterina en [[Carskoye Selo]]. | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .7 | DetalozaMapoY+ = 0.87 | DetalozaMapoEtiketo = Pushkin | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40294501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40294501000}}</ref> | Fondita_ye = 1710 | Urbala_legi_ye = 1808 | TipoEstro = <!--Urbestro--> | Lokestro = | Latitudo = 59°43'00"N | Longitudo = 30°25'00"E | Altitudo = | Surfaco = 89,241 | Habitanti = {{formatnum:112 472}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 196601-196609<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 196601 отделение почтовой связи «Пушкин» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/196601}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 47 | Reto = {{URL|https://mo-gorodpushkin.ru/}} }} '''Pushkin''' (ad 1710 – ''Sarskaya Miza''; 1710-1724 – ''Sarskoye Selo''; en 1724 – ''Blagoveshchenskoye''; 1724-1780 – ''Sarskoye Selo''; 1780-1917 – ''Carskoye Selo'' 1917-1918 – ''Soldatskoye Selo''; 1918-1937 – ''Detskoye Selo'') esas urbo (de 1808) en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:112 472}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 615 kilometri sud-este de [[Moskva]]. En Pushkin trovas palaceyo [[Carskoye Selo]], inter altri kun [[palaco di Yekaterina]]. == Fotografuraro == <gallery mode=packed heights=200px style="text-align:left"> Catherine Palace in Tsarskoe Selo 02.jpg|[[Wilhelm la 2ma di Germania|[[Palaco di Yekaterina]] (muzeo [[Carskoye Selo]] en Pushkin). Ponds of the New Garden in Tsarskoe Selo 03.jpg|Parko di Alexandr. Chinese Village in Tsarskoe Selo.jpg|Chiniana vilajo. White Tower in Tsarskoe Selo 01.jpg|"Blanka turmo". </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Pushkin (town)}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Pushkin]] cf17xcoqwti5t0soizcqlt6n4edjwb9 994674 994673 2022-08-08T12:17:48Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Por altra senco|altra loki nomizita 'Pushkin'|[[Pushkin (homonimo)]]}} {{Loko | nomo = Pushkin | Lokala_nomo = Пушкин | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Flag of Pushkin (St Petersburg).png | Blazono = Coat of Arms of Pushkin (St Petersburg).png | Imajo = Catherine Palace in Tsarskoe Selo.jpg | Texto_dil_Imajo = Palaco di Yekaterina en [[Carskoye Selo]]. | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .7 | DetalozaMapoY+ = 0.87 | DetalozaMapoEtiketo = Pushkin | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40294501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40294501000}}</ref> | Fondita_ye = 1710 | Urbala_legi_ye = 1808 | TipoEstro = <!--Urbestro--> | Lokestro = | Latitudo = 59°43'00"N | Longitudo = 30°25'00"E | Altitudo = | Surfaco = 89,241 | Habitanti = {{formatnum:112 472}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 196601-196609<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 196601 отделение почтовой связи «Пушкин» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/196601}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 78 | Reto = {{URL|https://mo-gorodpushkin.ru/}} }} '''Pushkin''' (ad 1710 – ''Sarskaya Miza''; 1710-1724 – ''Sarskoye Selo''; en 1724 – ''Blagoveshchenskoye''; 1724-1780 – ''Sarskoye Selo''; 1780-1917 – ''Carskoye Selo'' 1917-1918 – ''Soldatskoye Selo''; 1918-1937 – ''Detskoye Selo'') esas urbo (de 1808) en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:112 472}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 615 kilometri sud-este de [[Moskva]]. En Pushkin trovas palaceyo [[Carskoye Selo]], inter altri kun [[palaco di Yekaterina]]. == Fotografuraro == <gallery mode=packed heights=200px style="text-align:left"> Catherine Palace in Tsarskoe Selo 02.jpg|[[Wilhelm la 2ma di Germania|[[Palaco di Yekaterina]] (muzeo [[Carskoye Selo]] en Pushkin). Ponds of the New Garden in Tsarskoe Selo 03.jpg|Parko di Alexandr. Chinese Village in Tsarskoe Selo.jpg|Chiniana vilajo. White Tower in Tsarskoe Selo 01.jpg|"Blanka turmo". </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Pushkin (town)}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Pushkin]] 5uv1x6ueu0vpmzmcukloc78t8krlt81 0 58042 994676 2022-08-08T12:25:11Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki {{Loko | nomo = Petergof | Lokala_nomo = Петергоф | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Petergof flag.gif | Blazono = Petergof city coa.png | Imajo = Grand Cascade of Peterhof 01.jpg | Texto_dil_Imajo = Palaco en [[Palaco Peterhof|Peterhof]]. | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .3 | DetalozaMapoY+ = .55 | DetalozaMapoEtiketo = Petergof | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40290501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40294501000}}</ref> | Fondita_ye = 1710 (1705) | Urbala_legi_ye = 1808 | TipoEstro = <!--Urbestro--> | Lokestro = | Latitudo = 59°43'00"N | Longitudo = 30°25'00"E | Altitudo = | Surfaco = 48,30 | Habitanti = {{formatnum:84815}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = 1756 | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 198510, 198516, 198517<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 198510 отделение почтовой связи «Петергоф» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/198510}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 78 | Reto = {{URL|https://mo-petergof.spb.ru/}} }} '''Petergof''' (ad 1944 – ''Petergof''; 1944-1997 – ''Petrodvorec'') esas urbo an [[Gulfo di Finlando]] en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:84815}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 615 kilometri sud-este de [[Moskva]]. En Pushkin trovas [[palaco Peterhof]]. <!--== Fotografuraro ==--> <gallery mode=packed heights=220px style="text-align:left"> St Petersburg Peterhof 23453.jpg|Panoramo dil palaco. </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Pushkin (town)}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Petergof]] 64nhzd47jbfk5ini03ez0nwlmsbi0ti 994678 994676 2022-08-08T12:47:21Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Loko | nomo = Petergof | Lokala_nomo = Петергоф | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Petergof flag.gif | Blazono = Petergof city coa.png | Imajo = Grand Cascade of Peterhof 01.jpg | Texto_dil_Imajo = Palaco en [[Palaco Peterhof|Peterhof]]. | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .3 | DetalozaMapoY+ = .55 | DetalozaMapoEtiketo = Petergof | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40290501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40294501000}}</ref> | Fondita_ye = 1710 (1705) | Urbala_legi_ye = 1808 | TipoEstro = <!--Urbestro--> | Lokestro = | Latitudo = 59°43'00"N | Longitudo = 30°25'00"E | Altitudo = | Surfaco = 48,30 | Habitanti = {{formatnum:84815}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = 1756 | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 198510, 198516, 198517<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 198510 отделение почтовой связи «Петергоф» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/198510}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 78 | Reto = {{URL|https://mo-petergof.spb.ru/}} }} '''Petergof''' (ad 1944 – ''Petergof''; 1944-1997 – ''Petrodvorec'') esas urbo an [[Gulfo di Finlando]] en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:84815}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 645 kilometri sud-este de [[Moskva]]. En Pushkin trovas [[palaco Peterhof]]. <!--== Fotografuraro ==--> <gallery mode=packed heights=220px style="text-align:left"> St Petersburg Peterhof 23453.jpg|Panoramo dil palaco. </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Pushkin (town)}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Petergof]] pxez528it7l2kloo3ofqs8l15ri8a30 994679 994678 2022-08-08T13:06:57Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Loko | nomo = Petergof | Lokala_nomo = Петергоф | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Petergof flag.gif | Blazono = Petergof city coa.png | Imajo = Grand Cascade of Peterhof 01.jpg | Texto_dil_Imajo = Palaco en [[Palaco Peterhof|Peterhof]]. | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .3 | DetalozaMapoY+ = .55 | DetalozaMapoEtiketo = Petergof | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40290501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40294501000}}</ref> | Fondita_ye = 1710 (1705) | Urbala_legi_ye = | TipoEstro = <!--Urbestro--> | Lokestro = | Latitudo = 59°43'00"N | Longitudo = 30°25'00"E | Altitudo = | Surfaco = 48,30 | Habitanti = {{formatnum:84815}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = 1756 | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 198510, 198516, 198517<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 198510 отделение почтовой связи «Петергоф» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/198510}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 78 | Reto = {{URL|https://mo-petergof.spb.ru/}} }} '''Petergof''' (ad 1944 – ''Petergof''; 1944-1997 – ''Petrodvorec'') esas urbo an [[Gulfo di Finlando]] en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:84815}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 645 kilometri sud-este de [[Moskva]]. En Pushkin trovas [[palaco Peterhof]]. <!--== Fotografuraro ==--> <gallery mode=packed heights=220px style="text-align:left"> St Petersburg Peterhof 23453.jpg|Panoramo dil palaco. </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Pushkin (town)}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Petergof]] 3vina08h12rwa5c6bahyl2inp7qcgtj 994680 994679 2022-08-08T13:09:17Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Loko | nomo = Petergof | Lokala_nomo = Петергоф | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Petergof flag.gif | Blazono = Petergof city coa.png | Imajo = Grand Cascade of Peterhof 01.jpg | Texto_dil_Imajo = Palaco en [[Palaco Peterhof|Peterhof]]. | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .3 | DetalozaMapoY+ = .55 | DetalozaMapoEtiketo = Petergof | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40290501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40290501000}}</ref> | Fondita_ye = 1710 (1705) | Urbala_legi_ye = | TipoEstro = <!--Urbestro--> | Lokestro = | Latitudo = 59°43'00"N | Longitudo = 30°25'00"E | Altitudo = | Surfaco = 48,30 | Habitanti = {{formatnum:84815}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = 1756 | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 198510, 198516, 198517<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 198510 отделение почтовой связи «Петергоф» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/198510}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 78 | Reto = {{URL|https://mo-petergof.spb.ru/}} }} '''Petergof''' (ad 1944 – ''Petergof''; 1944-1997 – ''Petrodvorec'') esas urbo an [[Gulfo di Finlando]] en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:84815}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 645 kilometri sud-este de [[Moskva]]. En Pushkin trovas [[palaco Peterhof]]. <!--== Fotografuraro ==--> <gallery mode=packed heights=220px style="text-align:left"> St Petersburg Peterhof 23453.jpg|Panoramo dil palaco. </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Pushkin (town)}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Petergof]] pwh0jqjntmqyj3rzt5fye1l28y89s23 0 58043 994681 2022-08-08T13:21:51Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki {{Por altra senco|altra loki nomizita 'Krasnoye Selo'|[[Krasnoye Selo (homonimo)]]}} {{Loko | nomo = Krasnoye Selo | Lokala_nomo = Красное Село | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Flag of Krasnoye Selo (St Petersburg).png | Blazono = Coat of Arms of Krasnoe Selo (municipality in St Petersburg).jpg | Imajo = Pyhän kolminaisuuden kirkko Kraasselassa 2.JPG | Texto_dil_Imajo = | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .48 | DetalozaMapoY+ = .8 | DetalozaMapoEtiketo = Krasnoye Selo | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40279501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40279501000}}</ref> | Fondita_ye = 1500 | Urbala_legi_ye = | TipoEstro = <!--Urbestro--> | Lokestro = | Latitudo = 59°44'01"N | Longitudo = 30°05'10"E | Altitudo = | Surfaco = 19,28 | Habitanti = {{formatnum:61948}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = 3394,41 | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 198320, 198301 198324<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 198320 отделение почтовой связи «Красное Село» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/198320}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 78 | Reto = {{URL|https://krasnoe-selo.ru/}} }} '''Krasnoye Selo''' (ad 1617 – ''Dugorovski Pogost''; 1617-1765 – ''Krasnoye'') esas urbo en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:61948}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 630 kilometri sud-este de [[Moskva]]. == Fotografuraro == <gallery mode=packed heights=220px style="text-align:left"> Krasnoe selo station.jpg|Fervoyala staciono. Arka pobedy 1.jpg|Arko dil vinko. </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Krasnoe Selo}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Krasnoye Selo]] c9v3edjarh1sglj0pdc6yrmjl0h5mcb 0 58044 994682 2022-08-08T13:23:36Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki {{homonimo}} '''Krasnoye Selo''' – loki en [[Rusia]]: * [[Krasnoye Selo (Arhangelsk)|Krasnoye Selo]], vilajo en provinco Arhangelsk, distrikto Holmogori * [[Krasnoye Selo (Dagestan)|Krasnoye Selo]], vilajo en republiko Dagestan, distrikto Hunzah * [[Krasnoye Selo (Kaliningrad)|Krasnoye Selo]], vilajo en provinco Kaliningrad, distrikto Neman * [[Krasnoye Selo (Moskva)|Krasnoye Selo]], vilajo en provinco Moskva, distrikto Shahovskaya * '''[[Krasnoye Selo]]''', urbo en (federalurbo – urbo-subdividuro) Sankt-Peterburg, distrikto Krasnoye Selo * [[Krasnoye Selo (Vologda)|Krasnoye Selo]], vilajo en provinco Vologda, distrikto Kichmengski Gorodok 8jfmw5xorj92funfkaz2zknvf2eao8y 14 58045 994683 2022-08-08T13:46:13Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Sankt-Peterburg]] j0la13w48q8feodjrpae9p3h2n0onf5 0 58046 994684 2022-08-08T13:46:44Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Loko | nomo = Kronshtadt | Lokala_nomo = Кронштадт | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Flag of Kronshtadt (St Petersburg).png | Blazono = Coat of Arms of Kronshtadt (St Petersburg).png | Imajo = Никольский собор кронштадт.jpg | Texto_dil_Imajo = | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .25 | DetalozaMapoY+ = .4 | DetalozaMapoEtiketo = Kronshtadt | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40280501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40280501000}}</ref> | Fondita_ye = 1704 | Urbala_legi_ye = | TipoEstro = Urbestro | Lokestro = Oleg Anatolyevich Dovganyuk | Latitudo = 60°00'00"N | Longitudo = 29°46'00"E | Altitudo = | Surfaco = 19,35 | Habitanti = {{formatnum:44290}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 197760-197762<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 197760 отделение почтовой связи «Кронштадт» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/197760}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 78 | Reto = {{URL|https://www.gov.spb.ru/gov/terr/reg_kronsht/}} }} '''Kronshtadt''' (de [[Germana linguo|germana]] ''Kronstadt'') esas urbo en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:44290}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 665 kilometri sud-este de [[Moskva]]. == Fotografuraro == <gallery mode=packed heights=200px style="text-align:left"> Кронштадт сверху зимой.jpg|Vido dil urbo en 2022 vintre. Kronstadt attack.JPG|[[Red-Armeo]] en Kronshtadt (1921). Warehouse 5 in Kronstadt.jpg|Kanalo en urbocentro. </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Kronstadt}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} {{Distrikti di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Kronshtadt]] [[Kategorio:Distrikti en Sankt-Peterburg|Kronshtadt]] gxla7ybw8iq9quft68j772t27w8y3ut 994690 994684 2022-08-08T13:58:51Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Loko | nomo = Kronshtadt | Lokala_nomo = Кронштадт | Lokala_pronunco = | Lokala_himno = | Tipo_di_loko = urbo | Standardo = Flag of Kronshtadt (St Petersburg).png | Blazono = Coat of Arms of Kronshtadt (St Petersburg).png | Imajo = Никольский собор кронштадт.jpg | Texto_dil_Imajo = | DetalozaMapoNomo = di Rusia: | DetalozaMapo = Russia political location map (Crimea disputed).svg | DetalozaMapoX = .19 | DetalozaMapoY = .21 | DetalozaMapoNomo+ = di Sankt-Peterburg: | DetalozaMapo+ = Spb-locator.svg | DetalozaMapoX+ = .25 | DetalozaMapoY+ = .4 | DetalozaMapoEtiketo = Kronshtadt | Shablono_lando = {{RUS}} | Regiono_precipua_sh = | Regiono_precipua = Sankt-Peterburg | Regiono2_sh = | Regiono3_sh = | OKATO_RU = 40280501000<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Справочник кодов общероссийских классификаторов |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = classinform.ru|url = https://classinform.ru/okato/search.php?str=40280501000}}</ref> | Fondita_ye = 1704 | Urbala_legi_ye = | TipoEstro = Urbestro | Lokestro = Oleg Anatolyevich Dovganyuk | Latitudo = 60°00'00"N | Longitudo = 29°46'00"E | Altitudo = | Surfaco = 19,35 | Habitanti = {{formatnum:44290}} | Yaro = 2022 | Denseso_di_habitantaro = | Horala_zono = +3 | Postkodexo = 197760-197762<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = 197760 отделение почтовой связи «Кронштадт» |vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = gdeposylka.ru|url = https://gdeposylka.ru/courier/russian-post/197760}}</ref> | Telefonnumero = +7 812 | Registragilo = 78 | Reto = {{URL|https://www.gov.spb.ru/gov/terr/reg_kronsht/}} }} '''Kronshtadt''' (de [[Germana linguo|germana]] ''Kronstadt'') esas urbo an [[Gulfo di Finlando]] (sur insulo) en westal [[Rusia]], kom parto di urbo-subdividuro [[Sankt-Peterburg]]. Segun statistiki dil yaro 2022, ol havis {{formatnum:44290}} habitanti<ref name="y2022_">{{Extera ligilo|idiomo={{ru}}|titulo = Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года|vidita ye = 8ma di agosto 2022|editero = rosstat.gov.ru|url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2022.xlsx}}</ref>. Ol distas cirkume 665 kilometri sud-este de [[Moskva]]. == Fotografuraro == <gallery mode=packed heights=200px style="text-align:left"> Кронштадт сверху зимой.jpg|Vido dil urbo en 2022 vintre. Kronstadt attack.JPG|[[Red-Armeo]] en Kronshtadt (1921). Warehouse 5 in Kronstadt.jpg|Kanalo en urbocentro. </gallery> == Referi == {{reflist}} {{commonscat|Kronstadt}} {{Urbi di Sankt-Peterburg}} {{Distrikti di Sankt-Peterburg}} [[Kategorio:Urbi en Sankt-Peterburg|Kronshtadt]] [[Kategorio:Distrikti en Sankt-Peterburg|Kronshtadt]] p8rjibs1dt70w3y426trdudfb55lcjf 14 58047 994687 2022-08-08T13:52:13Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Federala urbi di Rusia|Sevastopol]] [[Kategorio:Subdividuri di Rusia|Sevastopol]] pd3fx7utsb765rasssex485vxptuyv3 0 58048 994692 2022-08-08T19:48:08Z 84.82.30.226 Pagino kreesis kun ''''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se kordio-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo (ventrikul-vacilo o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di kordio(ritmo).' wikitext text/x-wiki '''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se kordio-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo (ventrikul-vacilo o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di kordio(ritmo). 0inypytc7grku812ikshxrbpcibeg7q 994693 994692 2022-08-08T19:48:30Z 84.82.30.226 wikitext text/x-wiki '''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se kordio-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo (ventrikul-vacilo o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di kordio(ritmo). [[kategorio:sokurso]] 0jdi3vygrtap12ryc7qt3nda64mq1dd 994694 994693 2022-08-08T19:52:02Z 84.82.30.226 wikitext text/x-wiki '''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se kordio-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo (ventrikul-vacilo o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di kordio(ritmo). Uzo di EDA esas importanta moyeno por la survivo di viktimo kun kordiala halto. [[kategorio:sokurso]] 467oa3uypzfhxcir932wkg631nqdzrv 994695 994694 2022-08-08T19:58:47Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki '''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se [[kordio]]-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo ([[ventrikul-vacilo]] o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di (kordio-)ritmo. Uzo di EDA esas importanta moyeno por la survivo di viktimo kun kordiala halto. Tamen, EDA ne esas aparato por kordiala masajo. Dum [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ankore esas necesa la kompresi e bok-a-boko-respiro. EDA ne esas remplasi di [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ma adjunto. [[kategorio:sokurso]] dcwrm7zk3pjg3sr811osjkgyexf9a31 994696 994695 2022-08-08T20:04:16Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki '''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se [[kordio]]-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo ([[ventrikul-vacilo]] o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di (kordio-)ritmo. [[File:Aed ablauf.jpg|thumb|Aed ablauf]]|eta|Skemo di KPR kun EDA]] Uzo di EDA esas importanta moyeno por la survivo di viktimo kun kordiala halto. Tamen, EDA ne esas aparato por kordiala masajo. Dum [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ankore esas necesa la kompresi e bok-a-boko-respiro. EDA ne esas remplasi di [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ma adjunto. [[kategorio:sokurso]] 5tj7oig2rpgdj9ezp51nxmslxm2k6lo 994697 994696 2022-08-08T20:04:50Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki '''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se [[kordio]]-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo ([[ventrikul-vacilo]] o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di (kordio-)ritmo. [[File:Aed ablauf.jpg|thumb|KPR kun EDA]]|eta|Skemo di KPR kun EDA]] Uzo di EDA esas importanta moyeno por la survivo di viktimo kun kordiala halto. Tamen, EDA ne esas aparato por kordiala masajo. Dum [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ankore esas necesa la kompresi e bok-a-boko-respiro. EDA ne esas remplasi di [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ma adjunto. [[kategorio:sokurso]] 2b8tk6d4dh7f7qqgugj9qcgyfmvrnnq 994702 994697 2022-08-08T20:23:18Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki '''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se [[kordio]]-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo ([[ventrikul-vacilo]] o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di (kordio-)ritmo. [[File:Aed ablauf.jpg|thumb|KPR kun EDA]]] Uzo di EDA esas importanta moyeno por la survivo di viktimo kun kordiala halto. Tamen, EDA ne esas aparato por kordiala masajo. Dum [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ankore esas necesa la kompresi e bok-a-boko-respiro. EDA ne esas remplasi di [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ma adjunto. [[kategorio:sokurso]] dxor7dtma7mfcl2ns0fnfe494okfbrb 994703 994702 2022-08-08T20:23:46Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki '''Extera Desvacil-Automato (EDA)''' esas portebla aparato qua uzesas por rivivigo di persono kun kordiala halto (cirkulo-ceso). Se [[kordio]]-halto esas la konsequo di certena vivo-minacanta perturbi di ritmo ([[ventrikul-vacilo]] o senpulsa ''takikordio'') shoko per EDA povas haltigar la perturbo di (kordio-)ritmo. [[File:Aed ablauf.jpg|thumb|KPR kun EDA]] Uzo di EDA esas importanta moyeno por la survivo di viktimo kun kordiala halto. Tamen, EDA ne esas aparato por kordiala masajo. Dum [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ankore esas necesa la kompresi e bok-a-boko-respiro. EDA ne esas remplasi di [[Kordio-Pulmonala Rivivigo|KPR]] ma adjunto. [[kategorio:sokurso]] 2hlmat6vgr6fzdkmmsms5y6u99xpx5m 0 58049 994700 2022-08-08T20:16:51Z Idisto 28999 Pagino kreesis kun ''''Ventrikul-vacilo''' o '''ventrikul-vacilado''' esas situeso dum qua la muskulo-fibri di la kordio kontraktas ma ne koordinata, tale ke ne esas pumpo-funciono (la sango ne plu cirkulas e la fibri ne plu esas oxigenizata). Pro to la viktimo perdas koncio inter cirkume 10 sekundi pos komenco di la ventrikul-vacilo, e se ne esas agata, inter cirkume 5 minuti nerisanigebla domajo di la cerebro efektigesos, e pos plu kam cirkum 10 minuti certe mortos biologiale.' wikitext text/x-wiki '''Ventrikul-vacilo''' o '''ventrikul-vacilado''' esas situeso dum qua la muskulo-fibri di la kordio kontraktas ma ne koordinata, tale ke ne esas pumpo-funciono (la sango ne plu cirkulas e la fibri ne plu esas oxigenizata). Pro to la viktimo perdas koncio inter cirkume 10 sekundi pos komenco di la ventrikul-vacilo, e se ne esas agata, inter cirkume 5 minuti nerisanigebla domajo di la cerebro efektigesos, e pos plu kam cirkum 10 minuti certe mortos biologiale. 861k5dv8kzdzhqo42bwgbns9mn1iod1 994701 994700 2022-08-08T20:18:46Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki '''Ventrikul-vacilo''' o '''ventrikul-vacilado''' esas situeso dum qua la muskulo-fibri di la kordio kontraktas ma ne koordinata, tale ke ne esas pumpo-funciono (la sango ne plu cirkulas e la fibri ne plu esas oxigenizata). Pro to la viktimo perdas koncio inter cirkume 10 sekundi pos komenco di la ventrikul-vacilo, e se ne esas agata, inter cirkume 5 minuti nerisanigebla domajo di la cerebro efektigesos, e pos plu kam cirkum 10 minuti certe mortos biologiale. [[kategorio:kordio]] qs4i9frwk333hqb0koqcq9rgr9k6fvf 0 58050 994709 2022-08-09T09:52:48Z Idisto 28999 Pagino kreesis kun ''''Ceno-materialo''' esas objekto quan bezonas aktori en teatrajo, filmo o televizion-produkturo. Ol esas parto dil encenigo di la teatrajo od audo-vidala produkturo. Ceno-materiali povas esas kozi quin tenas l'aktori en manuo, quale sabro o pistolo, od objekti qui povas esar pozata sur la ceneyo, quale tabli, stuli, horloji e/o pikturi.' wikitext text/x-wiki '''Ceno-materialo''' esas objekto quan bezonas aktori en teatrajo, filmo o televizion-produkturo. Ol esas parto dil encenigo di la teatrajo od audo-vidala produkturo. Ceno-materiali povas esas kozi quin tenas l'aktori en manuo, quale sabro o pistolo, od objekti qui povas esar pozata sur la ceneyo, quale tabli, stuli, horloji e/o pikturi. jwhlmoowdjqgootky4zdh1ox07xlyrt 994710 994709 2022-08-09T09:53:29Z Idisto 28999 wikitext text/x-wiki '''Ceno-materialo''' esas objekto quan bezonas aktori en teatrajo, filmo o televizion-produkturo. Ol esas parto dil encenigo di la teatrajo od audo-vidala produkturo. Ceno-materiali povas esas kozi quin tenas l'aktori en manuo, quale sabro o pistolo, od objekti qui povas esar pozata sur la ceneyo, quale tabli, stuli, horloji e/o pikturi. [[kategorio:teatro]] [[kategorio:cinematografio]] a71oviv1b3hsj6xa0imi0jlvebtvymd