Википедия kywiki https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Медиа Атайын Талкуу Колдонуучу Колдонуучунун баарлашуулары Википедия Википедияны талкуулоо Файл Файлды талкуулоо МедиаВики МедиаВикини талкуулоо Калып Калыпты талкуулоо Жардам Жардамды талкуулоо Категория Категорияны талкуулоо TimedText TimedText talk Модуль Модулду талкуулоо Гаджет Гаджетти талкуулоо Гаджеттин түшүндүрмөсү Гаджеттин түшүндүрмөсүн талкуулоо 4 3352 423478 423143 2022-08-05T08:31:04Z AAkhmedova (WMF) 30406 /* Community delegate registration for Wikimedia CEE Meeting 2022 */ wikitext text/x-wiki {{Index box}} {{Жамааттын калыбы||[[Кыргыз Википедиясы|Кыргыз Википедиясынын]] катышуучуларынын жамаатына кош келдиңиз! [[Уикипедия:Талкуу баракчалары#Тартыштардын эрежелери|Талкуу эрежелери]] менен таанышып койсоңуз жакшы болот. Эски талкууларды [[Википедия:Жамаат/Архив|архивден]] көрүүгө болот. Жеке суроолор тиешелүү баракчаларда талкууланмакчы. Сураныч, талкууларда мындай "<nowiki>~~~~</nowiki>" төрт белгини колдонуу менен, өз колтамгаңызды коюуну унутпаңыз.|УП:Ж|[[Атайын:Recentchangeslinked/Калып:Жамааттын калыбы|Тийиштүү оңдоолор]]}} <!-- ЖАҢЫ ТЕМА БАШТОО --> <div style="text-align:center; margin:10px auto; " class="plainlinks"> '''<big><big>[[Image:Fairytale right blue.png|24px|→]][[Image:Fairytale right blue.png|24px|→]] [{{fullurl:Wikipedia:Жамаат порталы|action=edit&section=new}} Жаңы тема баштоо] [[Image:Fairytale left blue.png|24px|←]][[Image:Fairytale left blue.png|24px|←]]</big></big>'''<br/> </div> <div class="rad" id="TOC" valign="right" style="float:right; margin-left:.1em; margin-top:.1em; padding:1px;background-color:transparent;">__TOC__ </div> == Аталыш мейкиндиктердин котормосун аныктоо == '''Долбоорубуз үчүн маанилүү талкуу. [[Wikipedia:Добуш берүү/Аталыш мейкиндиктери|Талкууга катышуу.]]'''--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:25, 24 Май (Бугу) 2022 (UTC) ==Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топко катышууга чакыруу== Салам, Жамааттарды өнүктүрүү тобу Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топко катышуу үчүн билдирмелерди (заявкаларды) '''2022-жылдын 10-апрелине чейин''' кабыл алууда. Билдирме [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru формасын бул жерден] тапса болот. Билдирмени берүүдөн мурун [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru жумушчу топ тууралуу маалымат менен таанышыңыз]. Бул маалыматты кызыккан жамаат мүчөлөрү менен бөлүшүүнү унутпаңыз. Урматтоо менен, [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:46, 19 март 2022 (UTC) == '''Кыргыз Уикипедиясынын аталышын аныктоо''' == '''Урматту, Кыргыз Уикипедиясынын жамааты !<br> '''Биздин долбоорубуздун аталышын аныктоо үчүн талкуу башталды. [[Wikipedia:Добуш берүү/Уикипедия же Википедия| Талкуу бул жерде жүрүүдө]] --[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 09:16, 12 Декабрь (Бештин айы) 2021 (UTC) [[Категория:Wikipedia барактары]] == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on <s>7</s> 16 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.] Best, Movement Strategy and Governance [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 16:40, 12 январь 2022 (UTC) == Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content /> :''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: * What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? * What involvement should candidates have during the election? While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. '''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' Contact the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance team]] on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org. Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> {{int:thank-you}} [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 17:56, 27 Декабрь (Бештин айы) 2021 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22502754 --> == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 13:15, 9 январь 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22560402 --> == Feminism and Folklore 2022 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia. You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]]. You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language. Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance... Thank you. '''Feminism and Folklore Team''', [[User:Tiven2240|Tiven2240]] --05:49, 11 январь 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22574381 --> == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]] Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:04, 15 январь 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22610145 --> == Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear community members, Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories. Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]]. More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]]. For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org. ------ <div style="text-align: center;"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|<span style="color:#8B0000">'''ZI Jony'''</span>]] [[User talk:ZI Jony|^{<span style="color:Green"><i>(Talk)</i></span>}]], {{<includeonly>subst:</includeonly>#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)</div></div> </div> <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&oldid=21244129 --> == Movement Strategy and Governance News – Issue 5 == <section begin="ucoc-newsletter"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 5, January 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates. <div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]]) *'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]]) *'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]]) *'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])</div><section end="ucoc-newsletter"/> [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 07:26, 24 январь 2022 (UTC) == Лидерликти өнүктүрүү боюнча тапшырма тобу: бул жөнүндө пикириңизди билдирсеңиз болот == <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Викимедиа Фондунун Коомчулукту өнүктүрүү командасы глобалдык, жамааттык Лидерликти Өнүктүрүү тобун түзүүнү колдоодо. Ыкчам топтун максаты - лидерликти өнүктүрүү боюнча кеңеш берүү. Команда Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топтун милдеттери тууралуу пикирлерди издеп жатат. Бул [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Task_Force/ru Мета баракчада] Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топтун сунушу бөлүшүлгөн. Сиз кантип кантип катыша аласыз тууралуу [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Task_Force/Participate бул жерден] билсениз болот. Сунуш боюнча пикир 2022-жылдын 7-февралынан 25-февралына чейин чогултулат. --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 17:57, 8 февраль 2022 (UTC) == Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]]. There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].''' The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].''' Thank you to everyone who has participated so far. Sincerely, Movement Strategy and Governance<br/> Wikimedia Foundation [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:21, 16 февраль 2022 (UTC) <section end="announcement-content" /> == Wiki Loves Folklore is extended till 15th March == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">{{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] Greetings from Wiki Loves Folklore International Team, We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc. We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language. Best wishes, '''International Team'''<br /> '''Wiki Loves Folklore''' [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 04:50, 22 февраль 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Coming soon == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> === Several improvements around templates === Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki: * Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]), * Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]), * and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right). All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. </div> - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 12:38, 28 февраль 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=22907463 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki. There are events scheduled to learn more and discuss: * A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants. * The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022. You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org Sincerely, Movement Strategy and Governance <br /> Wikimedia Foundation <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:17, 2 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22916674 --> == Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин колдонуу боюнча колдонмонун долбооруна добуш берүү башталды == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Саламатсыздарбы, [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/ru Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин] (UCoC) Колдонуу боюнча колдонмонун [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ru жаңыланган долбооруна] добуш берүү башталды. 2022-жылдын 7-мартынан 21-март күнүнө чейин [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting/ru SecurePoll аркылуу жүргүзүлөт]. Добуш берүү [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/ru укугу тууралуу маалыматты окуп чыгыңыз]. Универсалдуу жүрүм-турум кодекси (UCoC) бардык кыймыл үчүн алгылыктуу жүрүм-турумдун негизин түзөт. Колдонмо көрсөтмөлөрүнүн жаңыланган тексти 2022-жылдын 24-январында жарыяланган. Бул шилтемеде [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Project/ru UCoC долбоору тууралуу көбүрөөк маалымат таба аласыз]. Мета-Викидеги долбоордун талкуу баракчасына өзүңүзгө ыңгайлуу тилде пикириңизди калтырсаңыз болот. Команда менен электрондук почта аркылуу байланышса болот: ucocproject(_AT_)wikimedia.org Урматтоо менен, Movement Strategy and Governance командасы Викимедиа Фонду --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:08, 7 март 2022 (UTC) ===Добуш берүү аяктады. Катышканыңыз үчүн рахмат!=== 2022-жылдын 21-мартында [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Disabled/Enforcement guidelines| Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин колдонуу боюнча колдонмонун]] долбооруна добуш берүү аяктады. Добуш берүүгө Кыймылдын ар кайсы аймактарынан {{#expr:2300}} ашык викимедиачылар катышты. Добуш берүүнүн жыйынтыгын текшерүү тобу ишин баштады. Алар добуштарды санап бүтүшү үчүн эки жумадай убакыт керек. Добуш берүүнүн натыйжасы [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Dispecial/Enforcement guidelines/Voting/Results|бул жерде]] тиешелүү статистика жана комментарийлер менен жарыяланат. [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:56, 23 март 2022 (UTC) === <section begin="announcement-header" />Отчёт об отзывах участниц_ков голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП<section end="announcement-header" />=== ---- Новость от команды по проекту УКП об отчёте по результатам комментариев сообщества. --[[У:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[ОУ:AAkhmedova (WMF)|обс.]]) 09:42, 26 мая 2022 (UTC) ---- <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Доброго дня, Команда проекта УКП завершила анализ отзывов, полученных в ходе голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП. В 2022 году черновая версия Руководства по правоприменению УКП было вынесено на голосование в сообществе Викимедиа. В голосовании приняли участие представители 137 сообществ, из них топ-9 сообществ: Английская, Немецкая, Французская, Русскоязычная, Польская, Испанская, Китайская, Японская, Итальянская Википедии и Мета-вики. Проголосовавшие имели возможность представить комментарии по содержанию документа. Комментарии оставили 658 участниц_ков. 77% комментариев на английском языке. Комментарии были представлены на 24 языках, при этом наибольшее количество отзывов было написано на английском (508), немецком (34), японском (28), французском (25) и русском (12) языках. Отчёт будет направлен в Revision Drafting Committee для доработки Руководства по обеспечению правоприменения на основе отзывов. Версия отчёта для общественности и перевод [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|'''опубликованы на Мета-вики''']]. {{int:please-translate}} Мы ещё раз благодарим всех, кто принял участие в голосовании и обсуждениях. Приглашаем всех внести свой вклад в следующих обсуждениях сообщества. Более подробную информацию об Универсальном кодексе поведения и Руководстве по его применению можно найти [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|на Мета-вики]]. От лица команды проекта Универсального кодекса поведения<br /><section end="announcement-content" /> == <section begin="announcement-header" />Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC<section end="announcement-header" /> == :''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' ---- Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:44, 9 март 2022 (UTC) ---- The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about "Regional and Thematic Hubs". The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9. The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''. Best regards, [[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]<br />Movement Strategy <section end="announcement-content" /> == Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow == [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. ([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram]) The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]] A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]]. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 14:40, 14 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Feminism and Folklore 2022 ends soon == [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]] [[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on <b>31 March 2022 11:59 UTC</b>. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as <i>folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more</i> Keep an eye on the project page for declaration of Winners. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 14:29, 26 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&oldid=23060054 --> == Орус википедиясында Киргизия макаласын Кыргызстан деп өзгөртүү == Урматтуу кесиптештер, орус википедиясында Киргизия макаласын өзгөртүүгө орус кесиптештер бөгөт коюп жатышат. Кыргызстан официалдуу түрдө Кыргызстан деп аталып жатат, орусча дагы. БЭмне кыла алабыз? Википедия администраторлоруна жазышыбыз керекпи? Петиция баштасакпы? Кимдин кандай ойлору бар? Орус тилинде '''Кыргызская Республика''' деп аталса — туура болот деп ойлойм. '''Кыргыз Республикасы''' — бул мамлекетибиздин расмий аталышы. [[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Чагылган|баарлашуу]]) 09:01, 2 июль 2022 (UTC)) == <section begin="announcement-header" />Movement Strategy and Governance News – Issue 6<section end="announcement-header"/> == <section begin="ucoc-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 6, April 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]]) *'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]]) *'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]]) *'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]]) *'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]]) *'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]]) </div><section end="ucoc-newsletter"/> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:01, 14 апрель 2022 (UTC) === Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote. The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects. While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement. Therefore the Committee instructed the Foundation to: Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote. The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. Best regards, --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:01, 23 апрель 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Join the Wikimedia Foundation Annual Plan conversations with Maryana Iskander<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, The [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]''', a plan of record for the Wikimedia Foundation's work. These conversations continue [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|Wikimedia Foundation Chief Executive Officer listening tour]]. The conversations are about these questions: * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward "knowledge as a service" and "knowledge equity". The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work? * The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. What is working well? How can we improve? * Anyone can contribute to the Movement Strategy process. Let's collect your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities? You can find [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''the schedule of calls on Meta-wiki''']]. The information will be available in multiple languages. Each call will be open to anyone to attend. Live interpretation will be available in some calls. Best regards,<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:00, 15 апрель 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />2022 Board of Trustees Call for Candidates<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']] The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees. The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees. The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team. Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]]. Thank you for your support, Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees<br /><section end="announcement-content" /> ===<section begin="announcement-header" />Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей. Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций. Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды. Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]]. Благодарим вас за поддержку, Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:09, 25 апрель 2022 (UTC) == Coming soon: Improvements for templates == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <!--T:11--> [[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]] Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon: The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]] In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]] Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. We would love to hear your feedback on our talk pages! </div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 11:13, 29 апрель 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=23222263 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Editing news 2022 #1</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/><i>[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i> [[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]] The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages. New editors are more successful with this new tool. You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]]. Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test. You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].<section end="message"/> </div> [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 18:55, 2 Май (Бугу) 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=22019984 --> == <section begin="announcement-header" />Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election. The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017. Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more? Election volunteers will help in the following areas: * Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels * Optional: Monitor community channels for community comments and questions Volunteers should: * Maintain the friendly space policy during conversations and events * Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.<br /><section end="announcement-content" /> === <section begin="announcement-header" />Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей. Идея программы "Волонтёры на выборах" возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием? Волонтёры на выборах будут помогать в следующем: * Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества * По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов Волонтёры должны: * Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий * Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:07, 6 Май (Бугу) 2022 (UTC) ==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines== Hi all, After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements]. Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines. According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions: 1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines; 2. On balancing privacy protection and due process; 3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct. The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]''). --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 21:42, 2 июнь 2022 (UTC) == Тренинги по Викиданным для Тюркских Викимедийцев 2022 == [[Файл:Wikidata_2022_Istanbul_social_media_campaign_02.jpg|right|thumb|300x300px|Wikidata 2022 Istanbul]] Дорогие друзья, Я рад сообщить вам, что заявки на получение стипендии для участия в Стамбульской конференции по Викиданным теперь открыты. Если вы представляете тюркское сообщество и активно участвуете в проектах Викимедиа на тюркских языках, то вы можете подать заявку на получение стипендии. Заявки принимаются до 30 июня 2022 года, 23:59 UTC. Кандидаты смогут подать заявку на получение полной стипендии. Полная стипендия покроет расходы на путешествие, проживание и питание во время конференции, организованное Тюркским ЮГ Викимедиа. Конференция пройдет с 21 по 23 октября 2022 года в Стамбуле, Турция. * Чтобы узнать больше о Тренингах по Викиданным для Тюркских Викимедийцев, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/53dX * Чтобы узнать больше о стипендии, регистрации и форме заявки, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/5FFv Кроме того, мы рекомендуем вам подписаться на наш список рассылки (https://w.wiki/5FFw) для получения информации и новостей о проектах и мероприятиях Тюркским ЮГ Викимедиа. Всего наилучшего, [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 21:59, 10 июнь 2022 (UTC) == Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Hi, Greetings The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced! We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]''' Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project. We hope to have you contribute to the campaign next year. '''Thank you,''' '''Wiki Loves Folklore International Team''' --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 16:12, 4 июль 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=23454230 --> == <section begin="announcement-header" /> Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года <section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя]. Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент "Компас избирателя". Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: * 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя * * 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме * * 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям * * 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений * * 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям * * 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 05:38, 13 июль 2022 (UTC) == Открыт прием заявок для сессий == [[File:Wikidata_Istanbul_call_for_submissions_is_now_open_social_media_post.png|250px|right|thumb|Открыт прием заявок]] Всем привет, Команда организаторов [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Тренингов по Викиданных для Тюркских Викимедийцев]] рада сообщить вам, что [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians/Submissions|открыт прием заявок]] (https://w.wiki/5TFZ) на участие в программе конференции, которая пройдет в Стамбуле, Турции, с 21 по 23 октября. '''Мы будем принимать заявки до 10 августа 2022 года'''. Вы можете подать заявку и выступить на конференции на трех языках: английском, турецком и русском, а также онлайн или очно. Предложения по сессиям могут быть представлены в 5 различных типах со стандартизированной продолжительностью выступления. Основная тема сессии должна быть связана с Викиданными, интегрированными данными, импортом данных, SPARQL или другими связанными темами. Вы также можете представить свои достижения или темы, связанные с развитием проектов Викимедиа и движения Викимедиа. Более подробно – https://w.wiki/5TFZ. Мы хотели бы узнать и предоставить сообществу больше информации о тюркских сообществах, и мы надеемся, что вы поможете нам достичь этой цели. С уважением, – [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 15:59, 17 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года: * Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]]) * Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]]) * Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]]) * Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]]) * Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]]) * Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]]) Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов. Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений. Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие. Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Время и преданность, которые кандидаты продемонстрировали к этому моменту, говорит об их приверженности этому движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Выражаем огромную признательность и благодарность тем кандидатам, которые не были отобраны. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа. Что теперь? [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 20:00, 20 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 7<section end="announcement-header"/> == <section begin="msg-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Новости Стратегии движения и управления'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Выпуск 7 — Июль - сентябрь 2022 года'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Прочитайте полный текст''']]</span> ---- Информационный бюллетень знакомит с новостями и событиями о реализации [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|рекомендаций Стратегии движения]] Викимедиа. В бюллетене содержится информация об управлении Движением, а также о проектах и мероприятиях, поддерживаемых командой Фонда Викимедиа по Стратегии движения и управлению (MSG). Информационный бюллетень MSG выходит ежеквартально. Для желающих внимательнее следить за нашими процессами предлагается бюллетень «Еженедельные новости Стратегии движения»‎. Чтобы оставаться в курсе новостей, не забудьте подписаться на рассылку [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]]. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Устойчивость движения''': Опубликован ежегодный отчёт Фонда Викимедиа об устойчивом развитии. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|продолжить чтение]]) * '''Улучшение пользовательского опыта''': последние улучшения интерфейса настольной версии проектов Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|продолжить чтение]]) * '''Безопасность и инклюзивность''': последние новости о процессе пересмотра Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|продолжить чтение]]) * '''Обеспечение справедливости при принятии решений''': отчёты об обсуждениях по поводу пилотных хабов, последние достижения Комитета по разработке Устава движения и новое исследование по проектированию будущего участия в движении Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|продолжить чтение]]) * '''Координация между заинтересованными сторонами''': запуск службы поддержки для партнёрских организаций и волонтёрских сообществ, работающих над партнёрством в области контента. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|продолжить чтение]]) * '''Развитие лидерства''': обновления о проектах лидерства от организаторов движения Викимедиа в Бразилии и Кабо-Верде. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|продолжить чтение]]) * '''Управление внутренними знаниями''': запуск нового портала для технической документации и ресурсов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|продолжить чтение]]) * '''Инновации в области свободных знаний''': высококачественные аудиовизуальные ресурсы для научных экспериментов и новый набор инструментов для транскрипции устных культур. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|продолжить чтение]]) * '''Оценка, итерация и адаптация''': результаты пилотного проекта Equity Landscape ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|продолжить чтение]]) * '''Другие новости и обновления''': новый форум для обсуждения реализации Стратегии движения, предстоящие выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа, новый подкаст для обсуждения Стратегии движения, а также кадровые изменения в команде Фонда по Стратегии движения и управлению. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|продолжить чтение]]) </div><section end="msg-newsletter"/> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:42, 25 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Проголосуйте за утверждения для Компаса избирателя<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|проголосовать за утверждения для использования в Компасе избирателя]] на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года.]] Вы можете проголосовать за те утверждения, которые вы хотите видеть в Компасе избирателя на Мета-вики. Компас избирателя — это инструмент, который помогает голосующим выбрать кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют их убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат утверждения, в отношении которых кандидаты должны дать ответы, используя шкалу Лайкерта (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Ответы кандидатов будут добавлены в Компас избирателя. Затем участники голосования смогут пользоваться компасом, добавляя свои ответы относительно утверждений (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Как результат, компас покажет кандидатов, которые лучше всего отвечают убеждениям и взглядам участников голосования. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: *<s>8 — 20 июля: Члены сообщества выдвигают утверждения для Компаса избирателя</s> *<s>21 — 22 июля: Комитет по выборам рассматривает утверждения на предмет ясности и удаляет те утверждения, которые не относятся к теме</s> *23 июля — 1 августа: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia%20Foundation%20elections/2022/Community%20Voting/Election%20Compass/Statements/ru Члены сообщества голосуют за утверждения] *2 — 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших утверждений *5 — 12 августа: Кандидаты позиционируют себя в отношении утверждений *16 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберёт 15 лучших утверждений в начале августа. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению. ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''. <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:29, 27 июль 2022 (UTC) == Community delegate registration for Wikimedia CEE Meeting 2022 == [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2022|'''Wikimedia CEE Meeting 2022''']] will take place on October 14-16. It is determined that the ''Kyrgyz language community'' could be represented by 2 community delegates, who would have their expenses paid for participating in the events. The time for '''delegate registration''' is '''until August 15''' (2 weeks left). P.S: Sorry for You, please, You translate to the local language. [[Колдонуучу:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Dušan Kreheľ|баарлашуу]]) 19:56, 1 Август (Баш оона) 2022 (UTC) === Сиздердин жамаатыңыздардын өкүлдөрүн Wikimedia CEE 2022 конферециясына катышуу үчүн каттоо === Быйыл [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022 Wikimedia CEE 2022] конференциясы 14-16-октябрында Македониянын Охрид шаарында өтөт. Биз Кыргыз тили жамаатынан катышуучулары үчүн 2 орун бөлдүк. Кыргыз Википедиясынын Wikimedia CEE 2022 конференциясына жибере турган эки делегатты тандооңузду суранабыз. Өкүлдөрдүн иш-чараларга катышууга кеткен чыгымдары төлөнөт. Делегатты каттоо убактысы 15-августка чейин (10 күн калды). Конференциянын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022/Participants/List#List_of_Wikimedia_CEE_affiliates'_delegates Мета] баракчасында катталсаңар болот. Каттоодон мурун бул жерде талкуу жүргүзсөңөр болот. Которгон: [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:31, 5 Август (Баш оона) 2022 (UTC) n7s1jthemswy7baiddf33ddikeubqx5 423479 423478 2022-08-05T08:34:16Z AAkhmedova (WMF) 30406 /* Сиздердин жамаатыңыздардын өкүлдөрүн Wikimedia CEE 2022 конферециясына катышуу үчүн каттоо */ wikitext text/x-wiki {{Index box}} {{Жамааттын калыбы||[[Кыргыз Википедиясы|Кыргыз Википедиясынын]] катышуучуларынын жамаатына кош келдиңиз! [[Уикипедия:Талкуу баракчалары#Тартыштардын эрежелери|Талкуу эрежелери]] менен таанышып койсоңуз жакшы болот. Эски талкууларды [[Википедия:Жамаат/Архив|архивден]] көрүүгө болот. Жеке суроолор тиешелүү баракчаларда талкууланмакчы. Сураныч, талкууларда мындай "<nowiki>~~~~</nowiki>" төрт белгини колдонуу менен, өз колтамгаңызды коюуну унутпаңыз.|УП:Ж|[[Атайын:Recentchangeslinked/Калып:Жамааттын калыбы|Тийиштүү оңдоолор]]}} <!-- ЖАҢЫ ТЕМА БАШТОО --> <div style="text-align:center; margin:10px auto; " class="plainlinks"> '''<big><big>[[Image:Fairytale right blue.png|24px|→]][[Image:Fairytale right blue.png|24px|→]] [{{fullurl:Wikipedia:Жамаат порталы|action=edit&section=new}} Жаңы тема баштоо] [[Image:Fairytale left blue.png|24px|←]][[Image:Fairytale left blue.png|24px|←]]</big></big>'''<br/> </div> <div class="rad" id="TOC" valign="right" style="float:right; margin-left:.1em; margin-top:.1em; padding:1px;background-color:transparent;">__TOC__ </div> == Аталыш мейкиндиктердин котормосун аныктоо == '''Долбоорубуз үчүн маанилүү талкуу. [[Wikipedia:Добуш берүү/Аталыш мейкиндиктери|Талкууга катышуу.]]'''--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:25, 24 Май (Бугу) 2022 (UTC) ==Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топко катышууга чакыруу== Салам, Жамааттарды өнүктүрүү тобу Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топко катышуу үчүн билдирмелерди (заявкаларды) '''2022-жылдын 10-апрелине чейин''' кабыл алууда. Билдирме [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru формасын бул жерден] тапса болот. Билдирмени берүүдөн мурун [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru жумушчу топ тууралуу маалымат менен таанышыңыз]. Бул маалыматты кызыккан жамаат мүчөлөрү менен бөлүшүүнү унутпаңыз. Урматтоо менен, [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:46, 19 март 2022 (UTC) == '''Кыргыз Уикипедиясынын аталышын аныктоо''' == '''Урматту, Кыргыз Уикипедиясынын жамааты !<br> '''Биздин долбоорубуздун аталышын аныктоо үчүн талкуу башталды. [[Wikipedia:Добуш берүү/Уикипедия же Википедия| Талкуу бул жерде жүрүүдө]] --[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 09:16, 12 Декабрь (Бештин айы) 2021 (UTC) [[Категория:Wikipedia барактары]] == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on <s>7</s> 16 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.] Best, Movement Strategy and Governance [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 16:40, 12 январь 2022 (UTC) == Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content /> :''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: * What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? * What involvement should candidates have during the election? While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. '''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' Contact the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance team]] on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org. Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> {{int:thank-you}} [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 17:56, 27 Декабрь (Бештин айы) 2021 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22502754 --> == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 13:15, 9 январь 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22560402 --> == Feminism and Folklore 2022 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia. You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]]. You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language. Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance... Thank you. '''Feminism and Folklore Team''', [[User:Tiven2240|Tiven2240]] --05:49, 11 январь 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22574381 --> == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]] Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:04, 15 январь 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22610145 --> == Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear community members, Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories. Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]]. More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]]. For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org. ------ <div style="text-align: center;"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|<span style="color:#8B0000">'''ZI Jony'''</span>]] [[User talk:ZI Jony|^{<span style="color:Green"><i>(Talk)</i></span>}]], {{<includeonly>subst:</includeonly>#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)</div></div> </div> <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&oldid=21244129 --> == Movement Strategy and Governance News – Issue 5 == <section begin="ucoc-newsletter"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 5, January 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates. <div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]]) *'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]]) *'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]]) *'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])</div><section end="ucoc-newsletter"/> [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 07:26, 24 январь 2022 (UTC) == Лидерликти өнүктүрүү боюнча тапшырма тобу: бул жөнүндө пикириңизди билдирсеңиз болот == <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Викимедиа Фондунун Коомчулукту өнүктүрүү командасы глобалдык, жамааттык Лидерликти Өнүктүрүү тобун түзүүнү колдоодо. Ыкчам топтун максаты - лидерликти өнүктүрүү боюнча кеңеш берүү. Команда Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топтун милдеттери тууралуу пикирлерди издеп жатат. Бул [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Task_Force/ru Мета баракчада] Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топтун сунушу бөлүшүлгөн. Сиз кантип кантип катыша аласыз тууралуу [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Task_Force/Participate бул жерден] билсениз болот. Сунуш боюнча пикир 2022-жылдын 7-февралынан 25-февралына чейин чогултулат. --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 17:57, 8 февраль 2022 (UTC) == Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]]. There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].''' The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].''' Thank you to everyone who has participated so far. Sincerely, Movement Strategy and Governance<br/> Wikimedia Foundation [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:21, 16 февраль 2022 (UTC) <section end="announcement-content" /> == Wiki Loves Folklore is extended till 15th March == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">{{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] Greetings from Wiki Loves Folklore International Team, We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc. We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language. Best wishes, '''International Team'''<br /> '''Wiki Loves Folklore''' [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 04:50, 22 февраль 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Coming soon == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> === Several improvements around templates === Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki: * Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]), * Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]), * and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right). All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. </div> - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 12:38, 28 февраль 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=22907463 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki. There are events scheduled to learn more and discuss: * A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants. * The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022. You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org Sincerely, Movement Strategy and Governance <br /> Wikimedia Foundation <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:17, 2 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22916674 --> == Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин колдонуу боюнча колдонмонун долбооруна добуш берүү башталды == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Саламатсыздарбы, [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/ru Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин] (UCoC) Колдонуу боюнча колдонмонун [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ru жаңыланган долбооруна] добуш берүү башталды. 2022-жылдын 7-мартынан 21-март күнүнө чейин [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting/ru SecurePoll аркылуу жүргүзүлөт]. Добуш берүү [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/ru укугу тууралуу маалыматты окуп чыгыңыз]. Универсалдуу жүрүм-турум кодекси (UCoC) бардык кыймыл үчүн алгылыктуу жүрүм-турумдун негизин түзөт. Колдонмо көрсөтмөлөрүнүн жаңыланган тексти 2022-жылдын 24-январында жарыяланган. Бул шилтемеде [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Project/ru UCoC долбоору тууралуу көбүрөөк маалымат таба аласыз]. Мета-Викидеги долбоордун талкуу баракчасына өзүңүзгө ыңгайлуу тилде пикириңизди калтырсаңыз болот. Команда менен электрондук почта аркылуу байланышса болот: ucocproject(_AT_)wikimedia.org Урматтоо менен, Movement Strategy and Governance командасы Викимедиа Фонду --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:08, 7 март 2022 (UTC) ===Добуш берүү аяктады. Катышканыңыз үчүн рахмат!=== 2022-жылдын 21-мартында [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Disabled/Enforcement guidelines| Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин колдонуу боюнча колдонмонун]] долбооруна добуш берүү аяктады. Добуш берүүгө Кыймылдын ар кайсы аймактарынан {{#expr:2300}} ашык викимедиачылар катышты. Добуш берүүнүн жыйынтыгын текшерүү тобу ишин баштады. Алар добуштарды санап бүтүшү үчүн эки жумадай убакыт керек. Добуш берүүнүн натыйжасы [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Dispecial/Enforcement guidelines/Voting/Results|бул жерде]] тиешелүү статистика жана комментарийлер менен жарыяланат. [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:56, 23 март 2022 (UTC) === <section begin="announcement-header" />Отчёт об отзывах участниц_ков голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП<section end="announcement-header" />=== ---- Новость от команды по проекту УКП об отчёте по результатам комментариев сообщества. --[[У:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[ОУ:AAkhmedova (WMF)|обс.]]) 09:42, 26 мая 2022 (UTC) ---- <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Доброго дня, Команда проекта УКП завершила анализ отзывов, полученных в ходе голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП. В 2022 году черновая версия Руководства по правоприменению УКП было вынесено на голосование в сообществе Викимедиа. В голосовании приняли участие представители 137 сообществ, из них топ-9 сообществ: Английская, Немецкая, Французская, Русскоязычная, Польская, Испанская, Китайская, Японская, Итальянская Википедии и Мета-вики. Проголосовавшие имели возможность представить комментарии по содержанию документа. Комментарии оставили 658 участниц_ков. 77% комментариев на английском языке. Комментарии были представлены на 24 языках, при этом наибольшее количество отзывов было написано на английском (508), немецком (34), японском (28), французском (25) и русском (12) языках. Отчёт будет направлен в Revision Drafting Committee для доработки Руководства по обеспечению правоприменения на основе отзывов. Версия отчёта для общественности и перевод [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|'''опубликованы на Мета-вики''']]. {{int:please-translate}} Мы ещё раз благодарим всех, кто принял участие в голосовании и обсуждениях. Приглашаем всех внести свой вклад в следующих обсуждениях сообщества. Более подробную информацию об Универсальном кодексе поведения и Руководстве по его применению можно найти [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|на Мета-вики]]. От лица команды проекта Универсального кодекса поведения<br /><section end="announcement-content" /> == <section begin="announcement-header" />Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC<section end="announcement-header" /> == :''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' ---- Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:44, 9 март 2022 (UTC) ---- The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about "Regional and Thematic Hubs". The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9. The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''. Best regards, [[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]<br />Movement Strategy <section end="announcement-content" /> == Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow == [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. ([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram]) The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]] A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]]. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 14:40, 14 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Feminism and Folklore 2022 ends soon == [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]] [[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on <b>31 March 2022 11:59 UTC</b>. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as <i>folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more</i> Keep an eye on the project page for declaration of Winners. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 14:29, 26 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&oldid=23060054 --> == Орус википедиясында Киргизия макаласын Кыргызстан деп өзгөртүү == Урматтуу кесиптештер, орус википедиясында Киргизия макаласын өзгөртүүгө орус кесиптештер бөгөт коюп жатышат. Кыргызстан официалдуу түрдө Кыргызстан деп аталып жатат, орусча дагы. БЭмне кыла алабыз? Википедия администраторлоруна жазышыбыз керекпи? Петиция баштасакпы? Кимдин кандай ойлору бар? Орус тилинде '''Кыргызская Республика''' деп аталса — туура болот деп ойлойм. '''Кыргыз Республикасы''' — бул мамлекетибиздин расмий аталышы. [[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Чагылган|баарлашуу]]) 09:01, 2 июль 2022 (UTC)) == <section begin="announcement-header" />Movement Strategy and Governance News – Issue 6<section end="announcement-header"/> == <section begin="ucoc-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 6, April 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]]) *'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]]) *'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]]) *'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]]) *'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]]) *'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]]) </div><section end="ucoc-newsletter"/> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:01, 14 апрель 2022 (UTC) === Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote. The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects. While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement. Therefore the Committee instructed the Foundation to: Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote. The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. Best regards, --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:01, 23 апрель 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Join the Wikimedia Foundation Annual Plan conversations with Maryana Iskander<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, The [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]''', a plan of record for the Wikimedia Foundation's work. These conversations continue [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|Wikimedia Foundation Chief Executive Officer listening tour]]. The conversations are about these questions: * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward "knowledge as a service" and "knowledge equity". The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work? * The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. What is working well? How can we improve? * Anyone can contribute to the Movement Strategy process. Let's collect your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities? You can find [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''the schedule of calls on Meta-wiki''']]. The information will be available in multiple languages. Each call will be open to anyone to attend. Live interpretation will be available in some calls. Best regards,<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:00, 15 апрель 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />2022 Board of Trustees Call for Candidates<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']] The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees. The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees. The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team. Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]]. Thank you for your support, Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees<br /><section end="announcement-content" /> ===<section begin="announcement-header" />Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей. Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций. Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды. Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]]. Благодарим вас за поддержку, Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:09, 25 апрель 2022 (UTC) == Coming soon: Improvements for templates == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <!--T:11--> [[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]] Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon: The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]] In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]] Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. We would love to hear your feedback on our talk pages! </div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 11:13, 29 апрель 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=23222263 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Editing news 2022 #1</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/><i>[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i> [[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]] The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages. New editors are more successful with this new tool. You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]]. Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test. You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].<section end="message"/> </div> [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 18:55, 2 Май (Бугу) 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=22019984 --> == <section begin="announcement-header" />Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election. The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017. Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more? Election volunteers will help in the following areas: * Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels * Optional: Monitor community channels for community comments and questions Volunteers should: * Maintain the friendly space policy during conversations and events * Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.<br /><section end="announcement-content" /> === <section begin="announcement-header" />Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей. Идея программы "Волонтёры на выборах" возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием? Волонтёры на выборах будут помогать в следующем: * Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества * По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов Волонтёры должны: * Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий * Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:07, 6 Май (Бугу) 2022 (UTC) ==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines== Hi all, After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements]. Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines. According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions: 1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines; 2. On balancing privacy protection and due process; 3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct. The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]''). --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 21:42, 2 июнь 2022 (UTC) == Тренинги по Викиданным для Тюркских Викимедийцев 2022 == [[Файл:Wikidata_2022_Istanbul_social_media_campaign_02.jpg|right|thumb|300x300px|Wikidata 2022 Istanbul]] Дорогие друзья, Я рад сообщить вам, что заявки на получение стипендии для участия в Стамбульской конференции по Викиданным теперь открыты. Если вы представляете тюркское сообщество и активно участвуете в проектах Викимедиа на тюркских языках, то вы можете подать заявку на получение стипендии. Заявки принимаются до 30 июня 2022 года, 23:59 UTC. Кандидаты смогут подать заявку на получение полной стипендии. Полная стипендия покроет расходы на путешествие, проживание и питание во время конференции, организованное Тюркским ЮГ Викимедиа. Конференция пройдет с 21 по 23 октября 2022 года в Стамбуле, Турция. * Чтобы узнать больше о Тренингах по Викиданным для Тюркских Викимедийцев, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/53dX * Чтобы узнать больше о стипендии, регистрации и форме заявки, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/5FFv Кроме того, мы рекомендуем вам подписаться на наш список рассылки (https://w.wiki/5FFw) для получения информации и новостей о проектах и мероприятиях Тюркским ЮГ Викимедиа. Всего наилучшего, [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 21:59, 10 июнь 2022 (UTC) == Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Hi, Greetings The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced! We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]''' Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project. We hope to have you contribute to the campaign next year. '''Thank you,''' '''Wiki Loves Folklore International Team''' --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 16:12, 4 июль 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=23454230 --> == <section begin="announcement-header" /> Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года <section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя]. Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент "Компас избирателя". Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: * 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя * * 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме * * 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям * * 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений * * 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям * * 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 05:38, 13 июль 2022 (UTC) == Открыт прием заявок для сессий == [[File:Wikidata_Istanbul_call_for_submissions_is_now_open_social_media_post.png|250px|right|thumb|Открыт прием заявок]] Всем привет, Команда организаторов [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Тренингов по Викиданных для Тюркских Викимедийцев]] рада сообщить вам, что [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians/Submissions|открыт прием заявок]] (https://w.wiki/5TFZ) на участие в программе конференции, которая пройдет в Стамбуле, Турции, с 21 по 23 октября. '''Мы будем принимать заявки до 10 августа 2022 года'''. Вы можете подать заявку и выступить на конференции на трех языках: английском, турецком и русском, а также онлайн или очно. Предложения по сессиям могут быть представлены в 5 различных типах со стандартизированной продолжительностью выступления. Основная тема сессии должна быть связана с Викиданными, интегрированными данными, импортом данных, SPARQL или другими связанными темами. Вы также можете представить свои достижения или темы, связанные с развитием проектов Викимедиа и движения Викимедиа. Более подробно – https://w.wiki/5TFZ. Мы хотели бы узнать и предоставить сообществу больше информации о тюркских сообществах, и мы надеемся, что вы поможете нам достичь этой цели. С уважением, – [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 15:59, 17 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года: * Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]]) * Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]]) * Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]]) * Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]]) * Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]]) * Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]]) Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов. Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений. Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие. Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Время и преданность, которые кандидаты продемонстрировали к этому моменту, говорит об их приверженности этому движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Выражаем огромную признательность и благодарность тем кандидатам, которые не были отобраны. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа. Что теперь? [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 20:00, 20 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 7<section end="announcement-header"/> == <section begin="msg-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Новости Стратегии движения и управления'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Выпуск 7 — Июль - сентябрь 2022 года'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Прочитайте полный текст''']]</span> ---- Информационный бюллетень знакомит с новостями и событиями о реализации [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|рекомендаций Стратегии движения]] Викимедиа. В бюллетене содержится информация об управлении Движением, а также о проектах и мероприятиях, поддерживаемых командой Фонда Викимедиа по Стратегии движения и управлению (MSG). Информационный бюллетень MSG выходит ежеквартально. Для желающих внимательнее следить за нашими процессами предлагается бюллетень «Еженедельные новости Стратегии движения»‎. Чтобы оставаться в курсе новостей, не забудьте подписаться на рассылку [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]]. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Устойчивость движения''': Опубликован ежегодный отчёт Фонда Викимедиа об устойчивом развитии. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|продолжить чтение]]) * '''Улучшение пользовательского опыта''': последние улучшения интерфейса настольной версии проектов Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|продолжить чтение]]) * '''Безопасность и инклюзивность''': последние новости о процессе пересмотра Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|продолжить чтение]]) * '''Обеспечение справедливости при принятии решений''': отчёты об обсуждениях по поводу пилотных хабов, последние достижения Комитета по разработке Устава движения и новое исследование по проектированию будущего участия в движении Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|продолжить чтение]]) * '''Координация между заинтересованными сторонами''': запуск службы поддержки для партнёрских организаций и волонтёрских сообществ, работающих над партнёрством в области контента. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|продолжить чтение]]) * '''Развитие лидерства''': обновления о проектах лидерства от организаторов движения Викимедиа в Бразилии и Кабо-Верде. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|продолжить чтение]]) * '''Управление внутренними знаниями''': запуск нового портала для технической документации и ресурсов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|продолжить чтение]]) * '''Инновации в области свободных знаний''': высококачественные аудиовизуальные ресурсы для научных экспериментов и новый набор инструментов для транскрипции устных культур. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|продолжить чтение]]) * '''Оценка, итерация и адаптация''': результаты пилотного проекта Equity Landscape ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|продолжить чтение]]) * '''Другие новости и обновления''': новый форум для обсуждения реализации Стратегии движения, предстоящие выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа, новый подкаст для обсуждения Стратегии движения, а также кадровые изменения в команде Фонда по Стратегии движения и управлению. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|продолжить чтение]]) </div><section end="msg-newsletter"/> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:42, 25 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Проголосуйте за утверждения для Компаса избирателя<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|проголосовать за утверждения для использования в Компасе избирателя]] на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года.]] Вы можете проголосовать за те утверждения, которые вы хотите видеть в Компасе избирателя на Мета-вики. Компас избирателя — это инструмент, который помогает голосующим выбрать кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют их убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат утверждения, в отношении которых кандидаты должны дать ответы, используя шкалу Лайкерта (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Ответы кандидатов будут добавлены в Компас избирателя. Затем участники голосования смогут пользоваться компасом, добавляя свои ответы относительно утверждений (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Как результат, компас покажет кандидатов, которые лучше всего отвечают убеждениям и взглядам участников голосования. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: *<s>8 — 20 июля: Члены сообщества выдвигают утверждения для Компаса избирателя</s> *<s>21 — 22 июля: Комитет по выборам рассматривает утверждения на предмет ясности и удаляет те утверждения, которые не относятся к теме</s> *23 июля — 1 августа: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia%20Foundation%20elections/2022/Community%20Voting/Election%20Compass/Statements/ru Члены сообщества голосуют за утверждения] *2 — 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших утверждений *5 — 12 августа: Кандидаты позиционируют себя в отношении утверждений *16 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберёт 15 лучших утверждений в начале августа. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению. ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''. <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:29, 27 июль 2022 (UTC) == Community delegate registration for Wikimedia CEE Meeting 2022 == [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2022|'''Wikimedia CEE Meeting 2022''']] will take place on October 14-16. It is determined that the ''Kyrgyz language community'' could be represented by 2 community delegates, who would have their expenses paid for participating in the events. The time for '''delegate registration''' is '''until August 15''' (2 weeks left). P.S: Sorry for You, please, You translate to the local language. [[Колдонуучу:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Dušan Kreheľ|баарлашуу]]) 19:56, 1 Август (Баш оона) 2022 (UTC) === Сиздердин жамаатыңыздардын өкүлдөрүн Wikimedia CEE 2022 конферециясына катышуу үчүн каттоо === Быйыл [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022 Wikimedia CEE 2022] конференциясы 14-16-октябрда Македониянын Охрид шаарында өтөт. Биз Кыргыз тили жамаатынан катышуучулары үчүн 2 орун бөлдүк. Кыргыз Википедиясынын Wikimedia CEE 2022 конференциясына жибере турган эки делегатты тандооңузду суранабыз. Өкүлдөрдүн иш-чараларга катышууга кеткен чыгымдары төлөнөт. Делегатты каттоо убактысы 15-августка чейин (10 күн калды). Конференциянын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022/Participants/List#List_of_Wikimedia_CEE_affiliates'_delegates Мета] баракчасында катталсаңар болот. Каттоодон мурун бул жерде талкуу жүргүзсөңөр болот. Которгон: [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:31, 5 Август (Баш оона) 2022 (UTC) 10f0jqrbomkekftgplufjz89iiwni0x 0 5906 423400 191278 2022-08-04T13:15:41Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Казак-Кыргыз согушу (1846)''' - Кенесары Касымов башында турган казактардын Түндүк [[Кыргызстан|Кыргызстанга]] жасаган жортуулу (1846, 1847). Россия империясынын басып алуу саясатына байланыштуу Оренбург жана Сибирь чебиндеги орус аскеринин кысымына учураган К. Касымов 1845-жылдын күз айларында [[Чүй өрөөнү|Чүй өрөөнүнө]] чегинген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Казак-Кыргыз согушу (1846) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= эрте жаз 1846 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Ормон хан]] казак элчилеринин уурдаган үчүн кулактарын кескени. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) <br> [[Мухаммедали датка]] (Мерке чеби) |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] <br> [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Агыбай]] <br> [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Букарбай]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 13.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= 200 туткундалган |жоготуулар2= 1.000 аскер каза тапты <br> 2.000 аскер туткундалган <br> 5 султан туткундалган <br> 2 [[замбирек]] |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == Бул жактан 1846-ж. эрте жазда кыргыз манаптарына ([[Жантай баатыр|Жантай]], Жаңгарач) кат жолдоп, орустарга каршы бир колго биригүүгө чакырган. Кыргыз манаптары кеңешип, «жашы улуу, хандыкты Ормонго бер, калган ишти өзүң бил» деп жооп берген. Бирок казак элчилери кайтып бара жатып, жолдон жылкы уурдаган. Артынан кууган кыргыздар элчилерди кармап, Ормон ханга жеткиришкен. Ормон «булар элчи эмес, уруулар турбайбы» деп, кыргыздар кабыл алган мыйзамга ылайык кулактарын кесип, коё берген. Аны шылтоологон Кенесары хан ошондой эле жылдын март-апрель айларында Агыбай менен Букарбай башында турган 3 миң жоокерин кыргыздарга каршы аттандырат. Кыргыздар адегенде казактын колун тереңге киргизип, анан курчап алып, жок кылышкан. Бул салгылашууда казактан миң киши өлүп, 5 султан 2000 жоокери жана 2 замбиреги менен колго түшкөн. Мындан соң солто элинин атынан Тынаалы Чыны уулу кыргыз менен казакты ынтымакка чакырмакчы болуп, Кенесарыга барса, солтонун төкөлдөш уругунан Илип деген казактан тогуз байтал уурдап кеткен. Ага жооп кылып казактар Тыналыны туткунга алган. Абалдын курчуп бара жатканын көргөн манаптар Жантай менен Жаңгарач Кенесарыга элчи жиберип (Калыгул Алибек уулу), казактарды тынч турууга чакырган. Бирок чапырашты уруусунун баатыры Шоорук Кенесарынын кеңеши менен солтонун жылкысын чаап, Жаманкара баатырды элдешели деп, үч жолдошу менен алдап чакыртып, Кенесары ханга кармап берген. Хан анын эки бөйрөгүн оюп өлтүрткөн. Ошол эле жылдын күз айларында картайганына карабай, Жаманкаранын кунун кууган агасы Чыңгыш жанына Күрпүк менен Самакты алып, Шооруктун айылына кол салып, өзүн өлтүрүшкөн. Бул окуя Кенесарынын кыргыздарга жаңы жортуул уюштуруусуна шылтоо болгон. Жортуул учурунда Кенесары Мерке чебин курчоого алган. Чептин башчысы Мухаммедали датка согушуудан баш тартып, Кенесарыга «Кызылооз» деген күлүгүн тартуулап, багынып берген. Андан кийин таластык кыргыздарды чаап, Калча башында турган 200 кыргызды туткунга алган. Пишпек чебинин беги Алишер датка багынуудан баш таркан. Муну уккан Ормон хан Жантай, Жангарач, Ажыбек (Токтобай уулу), Төрөгелди, Боромбай, Балбай, жана башка менен кеңешип, согушка даярдык көрө баштаган. 1847-жылдын башында Кенесары колго түшкөн кыргыздарды бошотуп, Эсенгелди Саржан уулу баштаган элчилерин Ормонго 2-жолу жиберген. Ормон кайра эле «менин жашым улуу, хандыкты мага берип, өзүң акылдашып иш кыл» деген жообун берген. Ушундай шартта Кенесары хан кыргыздарды чабууга бел байлаган. Казактын кээ бир бийлеринин (Сыпатай, Байзак ж. б.) каршы болгонуна карабай, Кенесары кол алдына 10 миңден ашык жоокер, 2 замбирек, 1,5 миңден ашык мылтык жыйнаган. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабияттар== * Абдырахманов Ы. Казак, кыргыз окуясы. //Кыргызстан тарыхынын маселелери № 1, 2007; * Алихан Букейхан (Степняк). Материалы к истории султана Кенесары Касымова (воспоминания кара-киргиза Калигуллы Алибекова о последных днях Кенесары) //Кыргызстан тарыхынын маселелери № 4, 2006; * Бекмаханов Е. Казахстан в 20-40 годы XIX в. А.-А., 1947; * Касымбаев Ж. Последний поход хана Кенесары и его гибель (декабрь 1846 – 1847 г.г.). А., 2002; Кенесарин А. Кенесары и Садык. Таш., 1889; * Махаева А. Казак-кыргыз саяси байланыстарынын тарихы (XVIII к. экинши жарымы – XX к. башы), А., 2007; * Солтоноев Б. Кызыл кыргыз тарыхы. Т. 1–2. Б., 1993. [[Категория:Тарых]] bqv9xrrigewn97u9aza9me06gl9dd1m 423401 423400 2022-08-04T13:17:33Z Lauriswift911 32161 Lauriswift911 moved page [[Кенесары хандын чапкыны]] to [[Кыргыз-Казак согушу (1846)]] wikitext text/x-wiki '''Казак-Кыргыз согушу (1846)''' - Кенесары Касымов башында турган казактардын Түндүк [[Кыргызстан|Кыргызстанга]] жасаган жортуулу (1846, 1847). Россия империясынын басып алуу саясатына байланыштуу Оренбург жана Сибирь чебиндеги орус аскеринин кысымына учураган К. Касымов 1845-жылдын күз айларында [[Чүй өрөөнү|Чүй өрөөнүнө]] чегинген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Казак-Кыргыз согушу (1846) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= эрте жаз 1846 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Ормон хан]] казак элчилеринин уурдаган үчүн кулактарын кескени. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) <br> [[Мухаммедали датка]] (Мерке чеби) |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] <br> [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Агыбай]] <br> [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Букарбай]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 13.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= 200 туткундалган |жоготуулар2= 1.000 аскер каза тапты <br> 2.000 аскер туткундалган <br> 5 султан туткундалган <br> 2 [[замбирек]] |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == Бул жактан 1846-ж. эрте жазда кыргыз манаптарына ([[Жантай баатыр|Жантай]], Жаңгарач) кат жолдоп, орустарга каршы бир колго биригүүгө чакырган. Кыргыз манаптары кеңешип, «жашы улуу, хандыкты Ормонго бер, калган ишти өзүң бил» деп жооп берген. Бирок казак элчилери кайтып бара жатып, жолдон жылкы уурдаган. Артынан кууган кыргыздар элчилерди кармап, Ормон ханга жеткиришкен. Ормон «булар элчи эмес, уруулар турбайбы» деп, кыргыздар кабыл алган мыйзамга ылайык кулактарын кесип, коё берген. Аны шылтоологон Кенесары хан ошондой эле жылдын март-апрель айларында Агыбай менен Букарбай башында турган 3 миң жоокерин кыргыздарга каршы аттандырат. Кыргыздар адегенде казактын колун тереңге киргизип, анан курчап алып, жок кылышкан. Бул салгылашууда казактан миң киши өлүп, 5 султан 2000 жоокери жана 2 замбиреги менен колго түшкөн. Мындан соң солто элинин атынан Тынаалы Чыны уулу кыргыз менен казакты ынтымакка чакырмакчы болуп, Кенесарыга барса, солтонун төкөлдөш уругунан Илип деген казактан тогуз байтал уурдап кеткен. Ага жооп кылып казактар Тыналыны туткунга алган. Абалдын курчуп бара жатканын көргөн манаптар Жантай менен Жаңгарач Кенесарыга элчи жиберип (Калыгул Алибек уулу), казактарды тынч турууга чакырган. Бирок чапырашты уруусунун баатыры Шоорук Кенесарынын кеңеши менен солтонун жылкысын чаап, Жаманкара баатырды элдешели деп, үч жолдошу менен алдап чакыртып, Кенесары ханга кармап берген. Хан анын эки бөйрөгүн оюп өлтүрткөн. Ошол эле жылдын күз айларында картайганына карабай, Жаманкаранын кунун кууган агасы Чыңгыш жанына Күрпүк менен Самакты алып, Шооруктун айылына кол салып, өзүн өлтүрүшкөн. Бул окуя Кенесарынын кыргыздарга жаңы жортуул уюштуруусуна шылтоо болгон. Жортуул учурунда Кенесары Мерке чебин курчоого алган. Чептин башчысы Мухаммедали датка согушуудан баш тартып, Кенесарыга «Кызылооз» деген күлүгүн тартуулап, багынып берген. Андан кийин таластык кыргыздарды чаап, Калча башында турган 200 кыргызды туткунга алган. Пишпек чебинин беги Алишер датка багынуудан баш таркан. Муну уккан Ормон хан Жантай, Жангарач, Ажыбек (Токтобай уулу), Төрөгелди, Боромбай, Балбай, жана башка менен кеңешип, согушка даярдык көрө баштаган. 1847-жылдын башында Кенесары колго түшкөн кыргыздарды бошотуп, Эсенгелди Саржан уулу баштаган элчилерин Ормонго 2-жолу жиберген. Ормон кайра эле «менин жашым улуу, хандыкты мага берип, өзүң акылдашып иш кыл» деген жообун берген. Ушундай шартта Кенесары хан кыргыздарды чабууга бел байлаган. Казактын кээ бир бийлеринин (Сыпатай, Байзак ж. б.) каршы болгонуна карабай, Кенесары кол алдына 10 миңден ашык жоокер, 2 замбирек, 1,5 миңден ашык мылтык жыйнаган. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабияттар== * Абдырахманов Ы. Казак, кыргыз окуясы. //Кыргызстан тарыхынын маселелери № 1, 2007; * Алихан Букейхан (Степняк). Материалы к истории султана Кенесары Касымова (воспоминания кара-киргиза Калигуллы Алибекова о последных днях Кенесары) //Кыргызстан тарыхынын маселелери № 4, 2006; * Бекмаханов Е. Казахстан в 20-40 годы XIX в. А.-А., 1947; * Касымбаев Ж. Последний поход хана Кенесары и его гибель (декабрь 1846 – 1847 г.г.). А., 2002; Кенесарин А. Кенесары и Садык. Таш., 1889; * Махаева А. Казак-кыргыз саяси байланыстарынын тарихы (XVIII к. экинши жарымы – XX к. башы), А., 2007; * Солтоноев Б. Кызыл кыргыз тарыхы. Т. 1–2. Б., 1993. [[Категория:Тарых]] bqv9xrrigewn97u9aza9me06gl9dd1m 423403 423401 2022-08-04T13:18:34Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Казак-Кыргыз согушу (1846)''' - Кенесары Касымов башында турган казактардын Түндүк [[Кыргызстан|Кыргызстанга]] жасаган жортуулу (1846, 1847). Россия империясынын басып алуу саясатына байланыштуу Оренбург жана Сибирь чебиндеги орус аскеринин кысымына учураган К. Касымов 1845-жылдын күз айларында [[Чүй өрөөнү|Чүй өрөөнүнө]] чегинген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Казак-Кыргыз согушу (1846) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= эрте жаз 1846 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Ормон хан]] казак элчилеринин уурдаган үчүн кулактарын кескени. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) <br> [[Мухаммедали датка]] (Мерке чеби) |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] <br> [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Агыбай]] <br> [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Букарбай]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 13.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= 200 туткундалган |жоготуулар2= 1.000 аскер каза тапты <br> 2.000 аскер туткундалган <br> 5 султан туткундалган <br> 2 [[замбирек]] |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Бул жактан 1846-ж. эрте жазда кыргыз манаптарына ([[Жантай баатыр|Жантай]], Жаңгарач) кат жолдоп, орустарга каршы бир колго биригүүгө чакырган. Кыргыз манаптары кеңешип, «жашы улуу, хандыкты Ормонго бер, калган ишти өзүң бил» деп жооп берген. Бирок казак элчилери кайтып бара жатып, жолдон жылкы уурдаган. Артынан кууган кыргыздар элчилерди кармап, Ормон ханга жеткиришкен. Ормон «булар элчи эмес, уруулар турбайбы» деп, кыргыздар кабыл алган мыйзамга ылайык кулактарын кесип, коё берген. Аны шылтоологон Кенесары хан ошондой эле жылдын март-апрель айларында Агыбай менен Букарбай башында турган 3 миң жоокерин кыргыздарга каршы аттандырат. Кыргыздар адегенде казактын колун тереңге киргизип, анан курчап алып, жок кылышкан. Бул салгылашууда казактан миң киши өлүп, 5 султан 2000 жоокери жана 2 замбиреги менен колго түшкөн. Мындан соң солто элинин атынан Тынаалы Чыны уулу кыргыз менен казакты ынтымакка чакырмакчы болуп, Кенесарыга барса, солтонун төкөлдөш уругунан Илип деген казактан тогуз байтал уурдап кеткен. Ага жооп кылып казактар Тыналыны туткунга алган. Абалдын курчуп бара жатканын көргөн манаптар Жантай менен Жаңгарач Кенесарыга элчи жиберип (Калыгул Алибек уулу), казактарды тынч турууга чакырган. Бирок чапырашты уруусунун баатыры Шоорук Кенесарынын кеңеши менен солтонун жылкысын чаап, Жаманкара баатырды элдешели деп, үч жолдошу менен алдап чакыртып, Кенесары ханга кармап берген. Хан анын эки бөйрөгүн оюп өлтүрткөн. Ошол эле жылдын күз айларында картайганына карабай, Жаманкаранын кунун кууган агасы Чыңгыш жанына Күрпүк менен Самакты алып, Шооруктун айылына кол салып, өзүн өлтүрүшкөн. Бул окуя Кенесарынын кыргыздарга жаңы жортуул уюштуруусуна шылтоо болгон. Жортуул учурунда Кенесары Мерке чебин курчоого алган. Чептин башчысы Мухаммедали датка согушуудан баш тартып, Кенесарыга «Кызылооз» деген күлүгүн тартуулап, багынып берген. Андан кийин таластык кыргыздарды чаап, Калча башында турган 200 кыргызды туткунга алган. Пишпек чебинин беги Алишер датка багынуудан баш таркан. Муну уккан Ормон хан Жантай, Жангарач, Ажыбек (Токтобай уулу), Төрөгелди, Боромбай, Балбай, жана башка менен кеңешип, согушка даярдык көрө баштаган. 1847-жылдын башында Кенесары колго түшкөн кыргыздарды бошотуп, Эсенгелди Саржан уулу баштаган элчилерин Ормонго 2-жолу жиберген. Ормон кайра эле «менин жашым улуу, хандыкты мага берип, өзүң акылдашып иш кыл» деген жообун берген. Ушундай шартта Кенесары хан кыргыздарды чабууга бел байлаган. Казактын кээ бир бийлеринин (Сыпатай, Байзак ж. б.) каршы болгонуна карабай, Кенесары кол алдына 10 миңден ашык жоокер, 2 замбирек, 1,5 миңден ашык мылтык жыйнаган. ==Колдонулган адабияттар== * Абдырахманов Ы. Казак, кыргыз окуясы. //Кыргызстан тарыхынын маселелери № 1, 2007; * Алихан Букейхан (Степняк). Материалы к истории султана Кенесары Касымова (воспоминания кара-киргиза Калигуллы Алибекова о последных днях Кенесары) //Кыргызстан тарыхынын маселелери № 4, 2006; * Бекмаханов Е. Казахстан в 20-40 годы XIX в. А.-А., 1947; * Касымбаев Ж. Последний поход хана Кенесары и его гибель (декабрь 1846 – 1847 г.г.). А., 2002; Кенесарин А. Кенесары и Садык. Таш., 1889; * Махаева А. Казак-кыргыз саяси байланыстарынын тарихы (XVIII к. экинши жарымы – XX к. башы), А., 2007; * Солтоноев Б. Кызыл кыргыз тарыхы. Т. 1–2. Б., 1993. [[Категория:Тарых]] jzr2l1jz4bngn7y58b2j3sdxedryvlc 423443 423403 2022-08-04T19:21:41Z Bosogo 18484 wikitext text/x-wiki '''Казак-Кыргыз согушу (1846)''' - Кенесары Касымов башында турган казактардын Түндүк [[Кыргызстан|Кыргызстанга]] жасаган жортуулу (1846, 1847). Россия империясынын басып алуу саясатына байланыштуу Оренбург жана Сибирь чебиндеги орус аскеринин кысымына учураган К. Касымов 1845-жылдын күз айларында [[Чүй өрөөнү|Чүй өрөөнүнө]] чегинген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Казак-Кыргыз согушу (1846) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= эрте жаз 1846 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Ормон хан]] казак элчилеринин уурдаган үчүн кулактарын кескени. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) <br> [[Мухаммедали датка]] (Мерке чеби) |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] <br> [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Агыбай]] <br> [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Букарбай]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 13.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= 200 туткундалган |жоготуулар2= 1.000 аскер каза тапты <br> 2.000 аскер туткундалган <br> 5 султан туткундалган <br> 2 [[замбирек]] |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == Бул жактан 1846-ж. эрте жазда кыргыз манаптарына ([[Жантай баатыр|Жантай]], Жаңгарач) кат жолдоп, орустарга каршы бир колго биригүүгө чакырган. Кыргыз манаптары кеңешип, «жашы улуу, хандыкты Ормонго бер, калган ишти өзүң бил» деп жооп берген. Бирок казак элчилери кайтып бара жатып, жолдон жылкы уурдаган. Артынан кууган кыргыздар элчилерди кармап, Ормон ханга жеткиришкен. Ормон «булар элчи эмес, уруулар турбайбы» деп, кыргыздар кабыл алган мыйзамга ылайык кулактарын кесип, коё берген. Аны шылтоологон Кенесары хан ошондой эле жылдын март-апрель айларында Агыбай менен Букарбай башында турган 3 миң жоокерин кыргыздарга каршы аттандырат. Кыргыздар адегенде казактын колун тереңге киргизип, анан курчап алып, жок кылышкан. Бул салгылашууда казактан миң киши өлүп, 5 султан 2000 жоокери жана 2 замбиреги менен колго түшкөн. Мындан соң солто элинин атынан Тынаалы Чыны уулу кыргыз менен казакты ынтымакка чакырмакчы болуп, Кенесарыга барса, солтонун төкөлдөш уругунан Илип деген казактан тогуз байтал уурдап кеткен. Ага жооп кылып казактар Тыналыны туткунга алган. Абалдын курчуп бара жатканын көргөн манаптар Жантай менен Жаңгарач Кенесарыга элчи жиберип (Калыгул Алибек уулу), казактарды тынч турууга чакырган. Бирок чапырашты уруусунун баатыры Шоорук Кенесарынын кеңеши менен солтонун жылкысын чаап, Жаманкара баатырды элдешели деп, үч жолдошу менен алдап чакыртып, Кенесары ханга кармап берген. Хан анын эки бөйрөгүн оюп өлтүрткөн. Ошол эле жылдын күз айларында картайганына карабай, Жаманкаранын кунун кууган агасы Чыңгыш жанына Күрпүк менен Самакты алып, Шооруктун айылына кол салып, өзүн өлтүрүшкөн. Бул окуя Кенесарынын кыргыздарга жаңы жортуул уюштуруусуна шылтоо болгон. Жортуул учурунда Кенесары Мерке чебин курчоого алган. Чептин башчысы Мухаммедали датка согушуудан баш тартып, Кенесарыга «Кызылооз» деген күлүгүн тартуулап, багынып берген. Андан кийин таластык кыргыздарды чаап, Калча башында турган 200 кыргызды туткунга алган. Пишпек чебинин беги Алишер датка багынуудан баш таркан. Муну уккан Ормон хан Жантай, Жангарач, Ажыбек (Токтобай уулу), Төрөгелди, Боромбай, Балбай, жана башка менен кеңешип, согушка даярдык көрө баштаган. 1847-жылдын башында Кенесары колго түшкөн кыргыздарды бошотуп, Эсенгелди Саржан уулу баштаган элчилерин Ормонго 2-жолу жиберген. Ормон кайра эле «менин жашым улуу, хандыкты мага берип, өзүң акылдашып иш кыл» деген жообун берген. Ушундай шартта Кенесары хан кыргыздарды чабууга бел байлаган. Казактын кээ бир бийлеринин (Сыпатай, Байзак ж. б.) каршы болгонуна карабай, Кенесары кол алдына 10 миңден ашык жоокер, 2 замбирек, 1,5 миңден ашык мылтык жыйнаган. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабияттар== * Абдырахманов Ы. Казак, кыргыз окуясы. //Кыргызстан тарыхынын маселелери № 1, 2007; * Алихан Букейхан (Степняк). Материалы к истории султана Кенесары Касымова (воспоминания кара-киргиза Калигуллы Алибекова о последных днях Кенесары) //Кыргызстан тарыхынын маселелери № 4, 2006; * Бекмаханов Е. Казахстан в 20-40 годы XIX в. А.-А., 1947; * Касымбаев Ж. Последний поход хана Кенесары и его гибель (декабрь 1846 – 1847 г.г.). А., 2002; Кенесарин А. Кенесары и Садык. Таш., 1889; * Махаева А. Казак-кыргыз саяси байланыстарынын тарихы (XVIII к. экинши жарымы – XX к. башы), А., 2007; * Солтоноев Б. Кызыл кыргыз тарыхы. Т. 1–2. Б., 1993. [[Категория:Тарых]] bqv9xrrigewn97u9aza9me06gl9dd1m 0 6206 423385 189676 2022-08-04T12:24:48Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Жайыл кыргыны''' – болжол менен 1779- же 1780-жылдары [[Тараз|Олуя-Ата]], Талас аймагында болуп өткөн кандуу окуя. 18-кылымдын 2-жарымындагы Жуңгар хандыгынын жоюлушу ага себеп болуп, Олуя-Атадан (азыркы Тараз) Иле дарыянын жээгине чейинки конуштар кыргыз казак ортосунда талаш маселеге айланган. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Жайыл кыргыны (1779) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Taraz p.svg |баш_жазуу= |дата= 1779 — 1780 |орун= [[Тараз]] <br> {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгынын]] ыдыроосу. |натыйжа= [[кыргын]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Тагай конфедерациясы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 ='''Саяк:''' <br> [[Эсенгул баатыр]] <br> [[Качыке баатыр]] <br> [[Садыр баатыр]] <br> '''Солто:''' <br> [[Кебек бий]] <br> [[Момокон]] <br> [[Жайыл баатыр]] <br> |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Абылай хан]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 12.000 аскер |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} 1764–65-, 1769-, 1773-жылдардагы бир нече жолку салгылашуулардан кийин (к. Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары), сарыбагыштан Эсенкул баатыр, саяктан Качыке баатыр, солтодон Кебек бийлер кеңешип, Түлөбердини элчи кылып, казактар менен тынч турууга макулдашкан. Бирок, мындай макулдашууга карабастан, солтодон Момокон, Жайыл баатыр, саяктан Садыр баатыр казактарды бир нече жолу чаап, Чолок-Коргон, Сузакка чейин жетишип, ошондой жортуулдардын биринде Абылай хандын жакын адамы (Улуу жүздүн Ботбай уруусундагы Кудайкул тукуму) өлтүрүлгөн. Натыйжада Улуу жүз казактары Абылай хандан жардам сурашканда, ал 12 миң кол менен Түгүшкөн, Олуя-Ата тараптан кыргыздарга катуу чабуул жасаган. Бул чабуулда казактардын колу үчкө бөлүнүп – бир бөлүгү Таластын Капкасына, экинчиси Олуя-Атага аттанып, үчүнчүсү Корготу суусу тарапты чаап, бейкам жатышкан кыргыздар, өзгөчө солто, саруу, кушчу уруулары катуу жабыр тарткан. Садыр баатыр уулу Доскулу менен Капкада колго түшөт. Солто уруусу Корготу суусунун жээгиндеги урушта курчоодо калып, Жамансарт уулу Бөрүбай баштаган азыраак гана бөлүгү кутулуп чыккан. Момокон, Жайыл, анын уулдары Үсөн, Теке, Итике жана Эсиркемиштин уулу Мурат сыяктуу белгилүү баатырлар колго түшүп, Момокон менен Итикеден башкалары өлүм жазасына тартылган. Солто, саруу (көбү колпочтор), кушчу урууларынан көп адамдар кырылган. Бул жөнүндө «эрдигинен солто, эси жогунан колпоч кырылды» деген ылакап сөз калган. Туткунга түшкөндөрдү казактар көчүрүп кетип, алардын урпактары «бай кыргыз» деген ат менен азыркыга чейин [[Казакстан Республикасы|Казакстан Республикасында]] турушат. Жайыл кыргынына байланыштуу Жайыл баатырдын кызы Бегайым кошок кошкон. Бул окуялар белгилүү окумуштуу Ч. Валихановдун да эмгегинде эскерилген. ==Колдонулган адабияттар== “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Тарых]] 4rn3cd0msx9cl4tvx8vyutiiw1a8e5p 423386 423385 2022-08-04T12:26:20Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Жайыл кыргыны''' – болжол менен 1779- же 1780-жылдары [[Тараз|Олуя-Ата]], Талас аймагында болуп өткөн кандуу окуя. 18-кылымдын 2-жарымындагы Жуңгар хандыгынын жоюлушу ага себеп болуп, Олуя-Атадан (азыркы Тараз) Иле дарыянын жээгине чейинки конуштар кыргыз казак ортосунда талаш маселеге айланган. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Жайыл кыргыны (1779) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Taraz p.svg |баш_жазуу= |дата= 1779 — 1780 |орун= [[Тараз]] <br> {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгынын]] ыдыроосу. |натыйжа= [[кыргын]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Тагай конфедерациясы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 ='''Саяк:''' <br> [[Эсенгул баатыр]] <br> [[Качыке Түлкү уулу|Качыке баатыр]] <br> [[Садыр баатыр]] <br> '''Солто:''' <br> [[Кебек бий]] <br> [[Момокон баатыр]] <br> [[Жайыл баатыр]] <br> |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Абылай хан]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 12.000 аскер |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == 1764–65-, 1769-, 1773-жылдардагы бир нече жолку салгылашуулардан кийин (к. Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары), сарыбагыштан Эсенкул баатыр, саяктан Качыке баатыр, солтодон Кебек бийлер кеңешип, Түлөбердини элчи кылып, казактар менен тынч турууга макулдашкан. Бирок, мындай макулдашууга карабастан, солтодон Момокон, Жайыл баатыр, саяктан Садыр баатыр казактарды бир нече жолу чаап, Чолок-Коргон, Сузакка чейин жетишип, ошондой жортуулдардын биринде Абылай хандын жакын адамы (Улуу жүздүн Ботбай уруусундагы Кудайкул тукуму) өлтүрүлгөн. Натыйжада Улуу жүз казактары Абылай хандан жардам сурашканда, ал 12 миң кол менен Түгүшкөн, Олуя-Ата тараптан кыргыздарга катуу чабуул жасаган. Бул чабуулда казактардын колу үчкө бөлүнүп – бир бөлүгү Таластын Капкасына, экинчиси Олуя-Атага аттанып, үчүнчүсү Корготу суусу тарапты чаап, бейкам жатышкан кыргыздар, өзгөчө солто, саруу, кушчу уруулары катуу жабыр тарткан. Садыр баатыр уулу Доскулу менен Капкада колго түшөт. Солто уруусу Корготу суусунун жээгиндеги урушта курчоодо калып, Жамансарт уулу Бөрүбай баштаган азыраак гана бөлүгү кутулуп чыккан. Момокон, Жайыл, анын уулдары Үсөн, Теке, Итике жана Эсиркемиштин уулу Мурат сыяктуу белгилүү баатырлар колго түшүп, Момокон менен Итикеден башкалары өлүм жазасына тартылган. Солто, саруу (көбү колпочтор), кушчу урууларынан көп адамдар кырылган. Бул жөнүндө «эрдигинен солто, эси жогунан колпоч кырылды» деген ылакап сөз калган. Туткунга түшкөндөрдү казактар көчүрүп кетип, алардын урпактары «бай кыргыз» деген ат менен азыркыга чейин [[Казакстан Республикасы|Казакстан Республикасында]] турушат. Жайыл кыргынына байланыштуу Жайыл баатырдын кызы Бегайым кошок кошкон. Бул окуялар белгилүү окумуштуу Ч. Валихановдун да эмгегинде эскерилген. ==Колдонулган адабияттар== “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Тарых]] 78vhy2zrjlslvw5qb093v9b51i3jpxs 423389 423386 2022-08-04T12:29:38Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Жайыл кыргыны''' – болжол менен 1779- же 1780-жылдары [[Тараз|Олуя-Ата]], Талас аймагында болуп өткөн кандуу окуя. 18-кылымдын 2-жарымындагы Жуңгар хандыгынын жоюлушу ага себеп болуп, Олуя-Атадан (азыркы Тараз) Иле дарыянын жээгине чейинки конуштар кыргыз казак ортосунда талаш маселеге айланган. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Жайыл кыргыны (1779) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Taraz p.svg |баш_жазуу= |дата= 1779 — 1780 |орун= [[Тараз]] <br> {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгынын]] ыдыроосу. |натыйжа= [[кыргын]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Тагай конфедерациясы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 ='''Саяк:''' <br> [[Эсенгул баатыр]] <br> [[Качыке Түлкү уулу|Качыке баатыр]] <br> [[Садыр баатыр]] <br> '''Солто:''' <br> [[Кебек бий]] <br> [[Момокон баатыр]] <br> [[Жайыл баатыр]] <br> |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Абылай]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 12.000 аскер |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == 1764–65-, 1769-, 1773-жылдардагы бир нече жолку салгылашуулардан кийин (к. Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары), сарыбагыштан Эсенкул баатыр, саяктан Качыке баатыр, солтодон Кебек бийлер кеңешип, Түлөбердини элчи кылып, казактар менен тынч турууга макулдашкан. Бирок, мындай макулдашууга карабастан, солтодон Момокон, Жайыл баатыр, саяктан Садыр баатыр казактарды бир нече жолу чаап, Чолок-Коргон, Сузакка чейин жетишип, ошондой жортуулдардын биринде Абылай хандын жакын адамы (Улуу жүздүн Ботбай уруусундагы Кудайкул тукуму) өлтүрүлгөн. Натыйжада Улуу жүз казактары Абылай хандан жардам сурашканда, ал 12 миң кол менен Түгүшкөн, Олуя-Ата тараптан кыргыздарга катуу чабуул жасаган. Бул чабуулда казактардын колу үчкө бөлүнүп – бир бөлүгү Таластын Капкасына, экинчиси Олуя-Атага аттанып, үчүнчүсү Корготу суусу тарапты чаап, бейкам жатышкан кыргыздар, өзгөчө солто, саруу, кушчу уруулары катуу жабыр тарткан. Садыр баатыр уулу Доскулу менен Капкада колго түшөт. Солто уруусу Корготу суусунун жээгиндеги урушта курчоодо калып, Жамансарт уулу Бөрүбай баштаган азыраак гана бөлүгү кутулуп чыккан. Момокон, Жайыл, анын уулдары Үсөн, Теке, Итике жана Эсиркемиштин уулу Мурат сыяктуу белгилүү баатырлар колго түшүп, Момокон менен Итикеден башкалары өлүм жазасына тартылган. Солто, саруу (көбү колпочтор), кушчу урууларынан көп адамдар кырылган. Бул жөнүндө «эрдигинен солто, эси жогунан колпоч кырылды» деген ылакап сөз калган. Туткунга түшкөндөрдү казактар көчүрүп кетип, алардын урпактары «бай кыргыз» деген ат менен азыркыга чейин [[Казакстан Республикасы|Казакстан Республикасында]] турушат. Жайыл кыргынына байланыштуу Жайыл баатырдын кызы Бегайым кошок кошкон. Бул окуялар белгилүү окумуштуу Ч. Валихановдун да эмгегинде эскерилген. ==Колдонулган адабияттар== “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Тарых]] aawdr9w05u34emrz2oo0mubkcbf33rz 423390 423389 2022-08-04T12:30:58Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Жайыл кыргыны''' – болжол менен 1779- же 1780-жылдары [[Тараз|Олуя-Ата]], Талас аймагында болуп өткөн кандуу окуя. 18-кылымдын 2-жарымындагы Жуңгар хандыгынын жоюлушу ага себеп болуп, Олуя-Атадан (азыркы Тараз) Иле дарыянын жээгине чейинки конуштар кыргыз казак ортосунда талаш маселеге айланган. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Жайыл кыргыны (1779) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Taraz p.svg |баш_жазуу= |дата= 1779 — 1780 |орун= [[Тараз]] <br> {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгынын]] ыдыроосу. |натыйжа= [[кыргын]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Тагай конфедерациясы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 ='''Саяк:''' <br> [[Эсенгул баатыр]] <br> [[Качыке Түлкү уулу|Качыке баатыр]] <br> [[Садыр баатыр]] <br> '''Солто:''' <br> [[Кебек бий]] <br> [[Момокон баатыр]] <br> [[Жайыл баатыр]] <br> |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Абылай]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 12.000 аскер |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} '''1779-1780 согушу''' (к. Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары), сарыбагыштан Эсенкул баатыр, саяктан Качыке баатыр, солтодон Кебек бийлер кеңешип, Түлөбердини элчи кылып, казактар менен тынч турууга макулдашкан. Бирок, мындай макулдашууга карабастан, солтодон Момокон, Жайыл баатыр, саяктан Садыр баатыр казактарды бир нече жолу чаап, Чолок-Коргон, Сузакка чейин жетишип, ошондой жортуулдардын биринде Абылай хандын жакын адамы (Улуу жүздүн Ботбай уруусундагы Кудайкул тукуму) өлтүрүлгөн. Натыйжада Улуу жүз казактары Абылай хандан жардам сурашканда, ал 12 миң кол менен Түгүшкөн, Олуя-Ата тараптан кыргыздарга катуу чабуул жасаган. Бул чабуулда казактардын колу үчкө бөлүнүп – бир бөлүгү Таластын Капкасына, экинчиси Олуя-Атага аттанып, үчүнчүсү Корготу суусу тарапты чаап, бейкам жатышкан кыргыздар, өзгөчө солто, саруу, кушчу уруулары катуу жабыр тарткан. Садыр баатыр уулу Доскулу менен Капкада колго түшөт. Солто уруусу Корготу суусунун жээгиндеги урушта курчоодо калып, Жамансарт уулу Бөрүбай баштаган азыраак гана бөлүгү кутулуп чыккан. Момокон, Жайыл, анын уулдары Үсөн, Теке, Итике жана Эсиркемиштин уулу Мурат сыяктуу белгилүү баатырлар колго түшүп, Момокон менен Итикеден башкалары өлүм жазасына тартылган. Солто, саруу (көбү колпочтор), кушчу урууларынан көп адамдар кырылган. Бул жөнүндө «эрдигинен солто, эси жогунан колпоч кырылды» деген ылакап сөз калган. Туткунга түшкөндөрдү казактар көчүрүп кетип, алардын урпактары «бай кыргыз» деген ат менен азыркыга чейин [[Казакстан Республикасы|Казакстан Республикасында]] турушат. Жайыл кыргынына байланыштуу Жайыл баатырдын кызы Бегайым кошок кошкон. Бул окуялар белгилүү окумуштуу Ч. Валихановдун да эмгегинде эскерилген. ==Колдонулган адабияттар== “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Тарых]] goqnfetngyhqgcbicul09w770h58v5w 423391 423390 2022-08-04T12:35:24Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Жайыл кыргыны''' – болжол менен 1779- же 1780-жылдары [[Тараз|Олуя-Ата]], Талас аймагында болуп өткөн кандуу окуя. 18-кылымдын 2-жарымындагы Жуңгар хандыгынын жоюлушу ага себеп болуп, Олуя-Атадан (азыркы Тараз) Иле дарыянын жээгине чейинки конуштар кыргыз казак ортосунда талаш маселеге айланган. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Жайыл кыргыны (1779) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Taraz p.svg |баш_жазуу= |дата= 1779 — 1780 |орун= [[Тараз]] <br> {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгынын]] ыдыроосу. |натыйжа= [[кыргын]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Тагай конфедерациясы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 ='''Саяк:''' <br> [[Эсенгул баатыр]] <br> [[Качыке Түлкү уулу|Качыке баатыр]] <br> [[Садыр баатыр]] <br> '''Солто:''' <br> [[Кебек бий]] <br> [[Момокон баатыр]] <br> [[Жайыл баатыр]] <br> |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Абылай]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 12.000 аскер |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} '''1779-1780 согушу''' (к. Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары), сарыбагыштан Эсенкул баатыр, саяктан Качыке баатыр, солтодон Кебек бийлер кеңешип, Түлөбердини элчи кылып, казактар менен тынч турууга макулдашкан. Бирок, мындай макулдашууга карабастан, солтодон Момокон, Жайыл баатыр, саяктан Садыр баатыр казактарды бир нече жолу чаап, Чолок-Коргон, Сузакка чейин жетишип, ошондой жортуулдардын биринде Абылай хандын жакын адамы (Улуу жүздүн Ботбай уруусундагы Кудайкул тукуму) өлтүрүлгөн. Натыйжада Улуу жүз казактары Абылай хандан жардам сурашканда, ал 12 миң кол менен Түгүшкөн, Олуя-Ата тараптан кыргыздарга катуу чабуул жасаган. Бул чабуулда казактардын колу үчкө бөлүнүп – бир бөлүгү Таластын Капкасына, экинчиси Олуя-Атага аттанып, үчүнчүсү Корготу суусу тарапты чаап, бейкам жатышкан кыргыздар, өзгөчө солто, саруу, кушчу уруулары катуу жабыр тарткан. Садыр баатыр уулу Доскулу менен Капкада колго түшөт. Солто уруусу Корготу суусунун жээгиндеги урушта курчоодо калып, Жамансарт уулу Бөрүбай баштаган азыраак гана бөлүгү кутулуп чыккан. Момокон, Жайыл, анын уулдары Үсөн, Теке, Итике жана Эсиркемиштин уулу Мурат сыяктуу белгилүү баатырлар колго түшүп, Момокон менен Итикеден башкалары өлүм жазасына тартылган. Солто, саруу (көбү колпочтор), кушчу урууларынан көп адамдар кырылган. Бул жөнүндө «эрдигинен солто, эси жогунан колпоч кырылды» деген ылакап сөз калган. Туткунга түшкөндөрдү казактар көчүрүп кетип, алардын урпактары «бай кыргыз» деген ат менен азыркыга чейин [[Казакстан Республикасы|Казакстан Республикасында]] турушат. Жайыл кыргынына байланыштуу Жайыл баатырдын кызы Бегайым кошок кошкон. Бул окуялар белгилүү окумуштуу Ч. Валихановдун да эмгегинде эскерилген. '''1846 жылдагы чапкын''' эрте жазда кыргыз манаптарына ([[Жантай баатыр|Жантай]], [[Жаңгарач Эшкожо уулу|Жаңгарач]]) кат жолдоп, орустарга каршы бир колго биригүүгө чакырган. Кыргыз манаптары кеңешип, «жашы улуу, хандыкты Ормонго бер, калган ишти өзүң бил» деп жооп берген. Бирок казак элчилери кайтып бара жатып, жолдон жылкы уурдаган. Артынан кууган кыргыздар элчилерди кармап, Ормон ханга жеткиришкен. Ормон «булар элчи эмес, уруулар турбайбы» деп, кыргыздар кабыл алган мыйзамга ылайык кулактарын кесип, коё берген. Аны шылтоологон Кенесары хан ошондой эле жылдын март-апрель айларында Агыбай менен Букарбай башында турган 3 миң жоокерин кыргыздарга каршы аттандырат. ==Колдонулган адабияттар== “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Тарых]] 05dawxnxwga13kvgupzhyk8pf4ttlmq 423392 423391 2022-08-04T12:35:39Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Жайыл кыргыны''' – болжол менен 1779- же 1780-жылдары [[Тараз|Олуя-Ата]], Талас аймагында болуп өткөн кандуу окуя. 18-кылымдын 2-жарымындагы Жуңгар хандыгынын жоюлушу ага себеп болуп, Олуя-Атадан (азыркы Тараз) Иле дарыянын жээгине чейинки конуштар кыргыз казак ортосунда талаш маселеге айланган. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Жайыл кыргыны (1779) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Taraz p.svg |баш_жазуу= |дата= 1779 — 1780 |орун= [[Тараз]] <br> {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгынын]] ыдыроосу. |натыйжа= [[кыргын]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Тагай конфедерациясы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 ='''Саяк:''' <br> [[Эсенгул баатыр]] <br> [[Качыке Түлкү уулу|Качыке баатыр]] <br> [[Садыр баатыр]] <br> '''Солто:''' <br> [[Кебек бий]] <br> [[Момокон баатыр]] <br> [[Жайыл баатыр]] <br> |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Абылай]] |күчтөр1 = |күчтөр2= 12.000 аскер |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} '''1779-1780 согушу''' (к. Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары), сарыбагыштан Эсенкул баатыр, саяктан Качыке баатыр, солтодон Кебек бийлер кеңешип, Түлөбердини элчи кылып, казактар менен тынч турууга макулдашкан. Бирок, мындай макулдашууга карабастан, солтодон Момокон, Жайыл баатыр, саяктан Садыр баатыр казактарды бир нече жолу чаап, Чолок-Коргон, Сузакка чейин жетишип, ошондой жортуулдардын биринде Абылай хандын жакын адамы (Улуу жүздүн Ботбай уруусундагы Кудайкул тукуму) өлтүрүлгөн. Натыйжада Улуу жүз казактары Абылай хандан жардам сурашканда, ал 12 миң кол менен Түгүшкөн, Олуя-Ата тараптан кыргыздарга катуу чабуул жасаган. Бул чабуулда казактардын колу үчкө бөлүнүп – бир бөлүгү Таластын Капкасына, экинчиси Олуя-Атага аттанып, үчүнчүсү Корготу суусу тарапты чаап, бейкам жатышкан кыргыздар, өзгөчө солто, саруу, кушчу уруулары катуу жабыр тарткан. Садыр баатыр уулу Доскулу менен Капкада колго түшөт. Солто уруусу Корготу суусунун жээгиндеги урушта курчоодо калып, Жамансарт уулу Бөрүбай баштаган азыраак гана бөлүгү кутулуп чыккан. Момокон, Жайыл, анын уулдары Үсөн, Теке, Итике жана Эсиркемиштин уулу Мурат сыяктуу белгилүү баатырлар колго түшүп, Момокон менен Итикеден башкалары өлүм жазасына тартылган. Солто, саруу (көбү колпочтор), кушчу урууларынан көп адамдар кырылган. Бул жөнүндө «эрдигинен солто, эси жогунан колпоч кырылды» деген ылакап сөз калган. Туткунга түшкөндөрдү казактар көчүрүп кетип, алардын урпактары «бай кыргыз» деген ат менен азыркыга чейин [[Казакстан Республикасы|Казакстан Республикасында]] турушат. Жайыл кыргынына байланыштуу Жайыл баатырдын кызы Бегайым кошок кошкон. Бул окуялар белгилүү окумуштуу Ч. Валихановдун да эмгегинде эскерилген. <br> '''1846 жылдагы чапкын''' эрте жазда кыргыз манаптарына ([[Жантай баатыр|Жантай]], [[Жаңгарач Эшкожо уулу|Жаңгарач]]) кат жолдоп, орустарга каршы бир колго биригүүгө чакырган. Кыргыз манаптары кеңешип, «жашы улуу, хандыкты Ормонго бер, калган ишти өзүң бил» деп жооп берген. Бирок казак элчилери кайтып бара жатып, жолдон жылкы уурдаган. Артынан кууган кыргыздар элчилерди кармап, Ормон ханга жеткиришкен. Ормон «булар элчи эмес, уруулар турбайбы» деп, кыргыздар кабыл алган мыйзамга ылайык кулактарын кесип, коё берген. Аны шылтоологон Кенесары хан ошондой эле жылдын март-апрель айларында Агыбай менен Букарбай башында турган 3 миң жоокерин кыргыздарга каршы аттандырат. ==Колдонулган адабияттар== “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Тарых]] ewoobxnpv9b4acchqn94zfgw8pyu461 0 7125 423447 372203 2022-08-05T00:04:48Z Tynchtyk Chorotegin 1744 /* Пайдаланылган адабиятттар */ wikitext text/x-wiki '''Алымкул Аталык''', '''Молдо Алымкул''' (Алымкул Асан бий уулу; 1829–жылы же 1831-жылы туулган - 1865-жылы май айында ок жаңылып, жарааттан өлгөн) – Кокон хандыгынын даңазалуу аскер башчысы; түштүк кыргыздардын төбөлдөрүнүн ж-а саясий ишмерлеринин бири. ==Кыскача өмүр таржымакалы == Алымкул Асан бий уулу - кыргыздын ичкилик тобундагы кыргыз-кыпчак уруусунан. Бала чагында Бужум-Баткендеги мусулман мектебинен билим алып, кийин [[Анжиян]], Кокондогу медреседен окуган. Ал жездеси Тагайкул датканын жардамы м-н аскер ишин өздөштүргөн. Кезегинде ал [[Алымбек датка|Алымбек даткага]] кошулуп, [[Кудаяр хан|Кудаяр хандын]] ордуна [[Мала хан|Мала ханды]] көтөрткөн. 1862-ж. [[Мала хан]] өлтүрү-лүп, тактыга Шаамурат олтурат, ал эми А.а. хандыктын башкы вазири болуп дайындалат. 1863-ж. жазында А.а. төңкөрүш уюш-туруп, тактыга Мала хандын уулу Султан Саидди отургузат да иш жүзүндө хандыкты өзү башкарган (1863–65). 1865-ж. [[Ташкен]]дин жанында орус падышалыгына каршы согушта жаракат алып, каза тапкан. Он тогузунчу кылымдагы кыргыз тарыхынын орчундуу бөлүгүн камтыган [[Кокон хандыгы]]нда Алымкул аталыктын өз орду бар. Тарыхы санжырага айланып, отуз беш жашка жетип-жетпеген өмүрүндө кыргыз, казак, өзбектерге эле эмес, түрк султандарына чейин таанымал болгон. Ал Кокон бийлигинин туткасын кармоодо ырыскы талашкан замандаштарынан билимдүүлүгү менен айрымаланган. Алымкул Асан уулу 1829-жылдын ар жак бер жагында жарык дүйнөгө келгендиги тууралуу маалыматтар бар. Молдо Алымкул жаштайынан Баткендеги мусулман мектебинен билим алып, андан соң Анжиян, Кокондогу медреселерден илимин жогорулаткан. Кыргыздын ичкилик уруу бирикмесинин кыпчак уруусунан чыккан Алымкулдун таржымалы тууралуу бүгүнкү күндөгү Өзбекстандын Коргонтөбө районуна караштуу Таштак айылында жашап өткөн Гуламкадыр Кенжеев мындай пикирин айткан: - Алымкулдун туулуп өскөн айылы Таштак болот. Өзбекстандын Анжиян облусу, Коргонтөбө району Комсомол айылы. Балдары, небере, чөбөрөлөрү, урпактары ошол жерде. Молдо Алымкулдун уруусу таз. Таздын ичиндеги шилекейлерден болот. Молдо Аламкулдун атасын Асан шилекей дешкен, кийин Асан бий болгон. Мен бул сөздү көпчүлүк аксакалдардан уккам. <br> Албетте, атанын уулу катары улуулардан калган нусканы бекем сактаган урпактарынын эсинде көп маалыматтардын так эстелип калышы жакшы жышаан. Он тогузунчу, жыйырманчы кылымдар боюнча адистешкен тарых илимдеринин доктору, Кыргыз улуттук илимдер академиясынын мүчө-корреспонденти маркум Кушубек Үсөнбаев мындай деп айткан эле: <br> - Алымкул өзү кыргыздан чыккан ушунчалык кыйын адам. Кокон хандыгынын убагында ал колунан өзүнүн тизгинин, чылбырын түшүрбөй, Кокон хандыгын башкарууга кадимкидей катышып, жалпы эле Кокон хандыгынын эркиндигин сактап келген улуу инсан. <br> 1862-жылдардан баштап бийлик кумарына батыл аралашып, ордодогу увазирдик, андан соң Аталык кызмат даражаларын ээлеген Алымкул Молдо Асан уулу орус оторчулары менен кармаштарда генералдардын шаштысын кетирип, шайын оодаргандыктан, орус аскер башчылары жансыз жалдап жок кылуу аракеттерин жасашкан. Ошол аракеттердин натыйжасында 1865-жылы 9-майда Ташкенде ага ок жаңылып, курман болгон. Сөөгү бүгүнкү Ташкен шаарындагы Шайхантаур деген мүрзөгө жашырылган. <br> Молдо Алымкул шейит кеткенде замандашы, жазма акын Молдо Нияз төмөндөгүдөй арманын жазган: <br> Орустар осол болгондо,<br> Кафриге таш иши түшкөндө,<br> Батбактар моюн сунаарда,<br> Мусулман журт тынаарда,<br> Ок жаңылды өзүңө,<br> От чагылды көзүңө,<br> Ат боорудан кан кетти,<br> Жаннатка карап жан кетти.<br> Жибектей жаның эшилип,<br> Көңүлүң көлдөй көшүлүп,<br> Хадия кылып башыңды,<br> Азиздарга кошулуп,<br> Шашпай жетти жоомартың,<br> Шейиттерге кошулуп,<br> Азиз башың ол эле,<br> Ашка жаның жеттеди,<br> Давлетиң кетти башыңан,<br> Далеткөй кетти кашыңан<br> Эфакта жаның үзүлдү,<br> Чырактай көзүң сүзүлдү,<br> Мусаафир Ташкен шаарында <br> Бейит болдуң Алымкул,<br> Чочкого уруп өзүңдү,<br> Шейит болдуң Алымкул - деп Алымкул аталыктын кыргыздын 19-кылымдагы чыгаан патриот уулу, гумманист жана философ акындардын ири өкүлү, тарыхчы жана саякатчы Молдо Нияз бабабыз өз учурунда каны какшап санат калтырган экен.<br> ==Пайдаланылган адабият== * Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк: Мектеп окуучулары үчүн. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы Редакциясы, 1990. 113 б. ISBN 5-89750-028-2 * Кыргыз Совет Энциклопедиясы: 6 томдук/ Башкы редактор Орузбаева Б. Ө./ - Ф.: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1977-1980. Т.1-6. ==Интернеттеги шилтемелер== * https://www.azattyk.org/a/cas_kyrgyz_uzbek_kokand_alymkul-atalyk_photo-story/29253618.html * https://www.azattyk.org/a/cas_kyrgyz_uzbek_kokand-khanate_alymkul_andijan-conference_ky/29253638.html * https://www.azattyk.org/a/kyrgyz_kokand_history_alymkul_2019_conference_tch_blog/30038130.html * http://kyrgyzinfo.ru * http://new.bizdin.kg [[Категория:Кыргыз тарыхы]] [[Категория:Инсандар:Кыргызстан]] [[Категория:19-кылым]] [[Категория:Мамлекеттик ишмерлер]] [[Категория:Борбордук Азия]] [[Категория:1865-жыл]] [[Категория:Инсандар:Өзбекстан]] [[категория:Орусия]] [[категория:кыргыз таануу]] [[категория:таажы-2012]] p7yu42unoa5fmdwyai5kh1f972cfxhn 423448 423447 2022-08-05T00:05:13Z Tynchtyk Chorotegin 1744 wikitext text/x-wiki '''Алымкул Аталык''', '''Молдо Алымкул''' (Алымкул Асан бий уулу; 1831-жылы туулган - 1865-жылы май айында ок жаңылып, жарааттан өлгөн) – Кокон хандыгынын даңазалуу аскер башчысы; түштүк кыргыздардын төбөлдөрүнүн ж-а саясий ишмерлеринин бири. ==Кыскача өмүр таржымакалы == Алымкул Асан бий уулу - кыргыздын ичкилик тобундагы кыргыз-кыпчак уруусунан. Бала чагында Бужум-Баткендеги мусулман мектебинен билим алып, кийин [[Анжиян]], Кокондогу медреседен окуган. Ал жездеси Тагайкул датканын жардамы м-н аскер ишин өздөштүргөн. Кезегинде ал [[Алымбек датка|Алымбек даткага]] кошулуп, [[Кудаяр хан|Кудаяр хандын]] ордуна [[Мала хан|Мала ханды]] көтөрткөн. 1862-ж. [[Мала хан]] өлтүрү-лүп, тактыга Шаамурат олтурат, ал эми А.а. хандыктын башкы вазири болуп дайындалат. 1863-ж. жазында А.а. төңкөрүш уюш-туруп, тактыга Мала хандын уулу Султан Саидди отургузат да иш жүзүндө хандыкты өзү башкарган (1863–65). 1865-ж. [[Ташкен]]дин жанында орус падышалыгына каршы согушта жаракат алып, каза тапкан. Он тогузунчу кылымдагы кыргыз тарыхынын орчундуу бөлүгүн камтыган [[Кокон хандыгы]]нда Алымкул аталыктын өз орду бар. Тарыхы санжырага айланып, отуз беш жашка жетип-жетпеген өмүрүндө кыргыз, казак, өзбектерге эле эмес, түрк султандарына чейин таанымал болгон. Ал Кокон бийлигинин туткасын кармоодо ырыскы талашкан замандаштарынан билимдүүлүгү менен айрымаланган. Алымкул Асан уулу 1829-жылдын ар жак бер жагында жарык дүйнөгө келгендиги тууралуу маалыматтар бар. Молдо Алымкул жаштайынан Баткендеги мусулман мектебинен билим алып, андан соң Анжиян, Кокондогу медреселерден илимин жогорулаткан. Кыргыздын ичкилик уруу бирикмесинин кыпчак уруусунан чыккан Алымкулдун таржымалы тууралуу бүгүнкү күндөгү Өзбекстандын Коргонтөбө районуна караштуу Таштак айылында жашап өткөн Гуламкадыр Кенжеев мындай пикирин айткан: - Алымкулдун туулуп өскөн айылы Таштак болот. Өзбекстандын Анжиян облусу, Коргонтөбө району Комсомол айылы. Балдары, небере, чөбөрөлөрү, урпактары ошол жерде. Молдо Алымкулдун уруусу таз. Таздын ичиндеги шилекейлерден болот. Молдо Аламкулдун атасын Асан шилекей дешкен, кийин Асан бий болгон. Мен бул сөздү көпчүлүк аксакалдардан уккам. <br> Албетте, атанын уулу катары улуулардан калган нусканы бекем сактаган урпактарынын эсинде көп маалыматтардын так эстелип калышы жакшы жышаан. Он тогузунчу, жыйырманчы кылымдар боюнча адистешкен тарых илимдеринин доктору, Кыргыз улуттук илимдер академиясынын мүчө-корреспонденти маркум Кушубек Үсөнбаев мындай деп айткан эле: <br> - Алымкул өзү кыргыздан чыккан ушунчалык кыйын адам. Кокон хандыгынын убагында ал колунан өзүнүн тизгинин, чылбырын түшүрбөй, Кокон хандыгын башкарууга кадимкидей катышып, жалпы эле Кокон хандыгынын эркиндигин сактап келген улуу инсан. <br> 1862-жылдардан баштап бийлик кумарына батыл аралашып, ордодогу увазирдик, андан соң Аталык кызмат даражаларын ээлеген Алымкул Молдо Асан уулу орус оторчулары менен кармаштарда генералдардын шаштысын кетирип, шайын оодаргандыктан, орус аскер башчылары жансыз жалдап жок кылуу аракеттерин жасашкан. Ошол аракеттердин натыйжасында 1865-жылы 9-майда Ташкенде ага ок жаңылып, курман болгон. Сөөгү бүгүнкү Ташкен шаарындагы Шайхантаур деген мүрзөгө жашырылган. <br> Молдо Алымкул шейит кеткенде замандашы, жазма акын Молдо Нияз төмөндөгүдөй арманын жазган: <br> Орустар осол болгондо,<br> Кафриге таш иши түшкөндө,<br> Батбактар моюн сунаарда,<br> Мусулман журт тынаарда,<br> Ок жаңылды өзүңө,<br> От чагылды көзүңө,<br> Ат боорудан кан кетти,<br> Жаннатка карап жан кетти.<br> Жибектей жаның эшилип,<br> Көңүлүң көлдөй көшүлүп,<br> Хадия кылып башыңды,<br> Азиздарга кошулуп,<br> Шашпай жетти жоомартың,<br> Шейиттерге кошулуп,<br> Азиз башың ол эле,<br> Ашка жаның жеттеди,<br> Давлетиң кетти башыңан,<br> Далеткөй кетти кашыңан<br> Эфакта жаның үзүлдү,<br> Чырактай көзүң сүзүлдү,<br> Мусаафир Ташкен шаарында <br> Бейит болдуң Алымкул,<br> Чочкого уруп өзүңдү,<br> Шейит болдуң Алымкул - деп Алымкул аталыктын кыргыздын 19-кылымдагы чыгаан патриот уулу, гумманист жана философ акындардын ири өкүлү, тарыхчы жана саякатчы Молдо Нияз бабабыз өз учурунда каны какшап санат калтырган экен.<br> ==Пайдаланылган адабият== * Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк: Мектеп окуучулары үчүн. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы Редакциясы, 1990. 113 б. ISBN 5-89750-028-2 * Кыргыз Совет Энциклопедиясы: 6 томдук/ Башкы редактор Орузбаева Б. Ө./ - Ф.: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1977-1980. Т.1-6. ==Интернеттеги шилтемелер== * https://www.azattyk.org/a/cas_kyrgyz_uzbek_kokand_alymkul-atalyk_photo-story/29253618.html * https://www.azattyk.org/a/cas_kyrgyz_uzbek_kokand-khanate_alymkul_andijan-conference_ky/29253638.html * https://www.azattyk.org/a/kyrgyz_kokand_history_alymkul_2019_conference_tch_blog/30038130.html * http://kyrgyzinfo.ru * http://new.bizdin.kg [[Категория:Кыргыз тарыхы]] [[Категория:Инсандар:Кыргызстан]] [[Категория:19-кылым]] [[Категория:Мамлекеттик ишмерлер]] [[Категория:Борбордук Азия]] [[Категория:1865-жыл]] [[Категория:Инсандар:Өзбекстан]] [[категория:Орусия]] [[категория:кыргыз таануу]] [[категория:таажы-2012]] 1wujpdmhdll7ao3w63og8esv7f4815b 0 14902 423431 420525 2022-08-04T17:21:49Z Lauriswift911 32161 Lauriswift911 moved page [[Бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы]] to [[Кыргыз жараандык согушу]] wikitext text/x-wiki '''Бугу жана [[сарыбагыш уруусу|сарыбагыш урууларынын]] чабышы''' – 19-кылымдын 50-жылдарында Түндүк [[Кыргызстан|Кыргызстанда]] өткөн саясий окуя. Анын негизин бул эки кыргыз урууларынын өз ара жер жана бийлик үчүн күрөшү түзгөн. Жаңжалдын чагылышына 1854-жылдары Сары багыш уруусунун Бугу уруусуна болгон ичи тарлыгы күчөп, Ормон хан Ысык Көлгө кызыгып, саяк Алыбекти шылтоо кылып, бир атанын (Кылжыр) тукумдары болбостон, согуш баштайт. Ормон хан калың кол топтоп, тынч жаткан Бугу элине кол салды, бирок бугудан чыккан кыраан баатыр эр Балбай бугу элинин эр азаматтарын топтоп, азыркы Шаты айылынын тушунда каптап келип жаткан сары багыштарга туруштук берип, утуп, көптөгөн сары багыштарды олжого алган. Качып бараткан Ормон ханды, Балбай баатыр табарсыка сайып жарадар кылат. Эртеси күнү Ормон хан өз кызынын (Боромбайдын келини) колунда каза тапкан. 1855-жылы 17-январда бугу уруусунун өкүлдөрү Россиянын букаралыгын кабыл алгандыгы жөнүндө ант берген, алардын башчысы болуп Боромбай дайындалган. Ушундан соң бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышын басуу үчүн ордо бийликтери өз элчилери, өкүлдөрүн, чакан кошуундарын жибере баштаган. Ортого Жантай да салынган. Түндүк кыргыздардын Россияга бириктирилгенине байланыштуу 1863-жылы бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы негизинен тынчыган. Тарыхда баш ийип корбогон сары багыштар Орус бийликтерине баш ийбей Үмөөтаалы өзүнүн сарыбагыш уруусу менен ошол эле жылы Чатыркөл тарапка көчуп кеткен. 1867-жылы орус аскерлери баш ийбеген сары багыштарды каалагандай аткылап тымызын кырып баштаган. Ошондон улам Чон согуш 1916-жылы ак падышадан Сары багыш уруусун тукум курут кылгыла деген буйрук катты Сары багыш уруусунун баатыры Шабдан баатыр окуп калып жолдон орус аскерлерин тосуп катты жок кылган. Катты алып келаткан орус аскерлер олтурулгон. Кочуп качканга жетишпей калган Сары багыштар колду айланып качканда орус аскерлери бугуларды кошо атып кырып баштаган. Аман калганы жениш чокусун ашып отушуп кытайга кире качышкан! Кийиин кайра кайтышкан... ==Колдонулган адабият== * “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”, Бишкек 2003. * “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”. * “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”. * “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанков”. * “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”. ==Интернеттик шилтемелер== ... [[Категория:Кыргыз тарыхы‎]] [[Категория:19-кылым‎]] jnlqq2zzlxje8tycgs21fx4nx2b3x4o 423433 423431 2022-08-04T17:29:38Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз хандыгындагы жараандык согуш''' – 19-кылымдын 50-жылдарында Түндүк [[Кыргызстан|Кыргызстанда]] өткөн саясий окуя. Анын негизин бул эки кыргыз урууларынын өз ара жер жана бийлик үчүн күрөшү түзгөн. Жаңжалдын чагылышына 1854-жылдары Сары багыш уруусунун Бугу уруусуна болгон ичи тарлыгы күчөп, Ормон хан Ысык Көлгө кызыгып, саяк Алыбекти шылтоо кылып, бир атанын (Кылжыр) тукумдары болбостон, согуш баштайт. {{Infobox civil conflict |кагылыш= Кыргыз хандыгындагы жараандык согуш (1852) |бөлүгү = |сүрөт= Kyrgyz Khanate map.jpg |баш_жазуу= |дата= [[1852]] - [[1863]] |орун= {{KGZ}} <br> [[Кыргыз хандыгы]] |себеп= Кыргыз хандыгындагы саясий орундарды [[Сарыбагыш]] уруусунун өкүлдөрү гана алгандыгы үчүн. |натыйжа= [[Кыргыз хандыгы|Кыргыз хандыгынын]] ыдыроосу. |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] <br> * [[Сарыбагыш]] |каршы тарап2 = [[Бугу ээлиги]] <br> * [[Бугу]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br>[[Үмөтаалы Ормон уулу]] |колбашчы2= [[Боромбай Бекмурат уулу]] <br> [[Балбай баатыр]] |күчтөр1 = 50,000 Сарыбагыш жарааны |күчтөр2= 75,000 Бугу жарааны |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == Ормон хан калың кол топтоп, тынч жаткан Бугу элине кол салды, бирок бугудан чыккан кыраан баатыр эр Балбай бугу элинин эр азаматтарын топтоп, азыркы Шаты айылынын тушунда каптап келип жаткан сары багыштарга туруштук берип, утуп, көптөгөн сары багыштарды олжого алган. Качып бараткан Ормон ханды, Балбай баатыр табарсыка сайып жарадар кылат. Эртеси күнү Ормон хан өз кызынын (Боромбайдын келини) колунда каза тапкан. 1855-жылы 17-январда бугу уруусунун өкүлдөрү Россиянын букаралыгын кабыл алгандыгы жөнүндө ант берген, алардын башчысы болуп Боромбай дайындалган. Ушундан соң бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышын басуу үчүн ордо бийликтери өз элчилери, өкүлдөрүн, чакан кошуундарын жибере баштаган. Ортого Жантай да салынган. Түндүк кыргыздардын Россияга бириктирилгенине байланыштуу 1863-жылы бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы негизинен тынчыган. Тарыхда баш ийип корбогон сары багыштар Орус бийликтерине баш ийбей Үмөөтаалы өзүнүн сарыбагыш уруусу менен ошол эле жылы Чатыркөл тарапка көчуп кеткен. 1867-жылы орус аскерлери баш ийбеген сары багыштарды каалагандай аткылап тымызын кырып баштаган. Ошондон улам Чон согуш 1916-жылы ак падышадан Сары багыш уруусун тукум курут кылгыла деген буйрук катты Сары багыш уруусунун баатыры Шабдан баатыр окуп калып жолдон орус аскерлерин тосуп катты жок кылган. Катты алып келаткан орус аскерлер олтурулгон. Кочуп качканга жетишпей калган Сары багыштар колду айланып качканда орус аскерлери бугуларды кошо атып кырып баштаган. Аман калганы жениш чокусун ашып отушуп кытайга кире качышкан! Кийиин кайра кайтышкан... ==Колдонулган адабият== * “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”, Бишкек 2003. * “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”. * “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”. * “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанков”. * “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”. ==Интернеттик шилтемелер== ... [[Категория:Кыргыз тарыхы‎]] [[Категория:19-кылым‎]] fn7avushhi44vqpml81vcztnqueb357 423437 423433 2022-08-04T18:59:27Z Bosogo 18484 Replaced content with "{{delete}}" wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 0 14987 423404 275421 2022-08-04T13:24:23Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн.<br> ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]]<br> [[Category:Инсандар]]<br> [[Category:Маданият]]<br> d8yjrs0r1iu4dqim9ll5k3xbovxo8ej 423405 423404 2022-08-04T13:24:52Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн.<br> ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]]<br> [[Category:Инсандар]]<br> [[Category:Маданият]]<br> 2rjnwm02y8it9ubafsnemnfrg8suqu6 423406 423405 2022-08-04T13:30:37Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Кенесары чапкыны (1847) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= 17 апрель — 25 апрель 1847 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] казак хандыгына баш ийбөөсү. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] |күчтөр1 = 50.000 — 100.000 аскер <br> 2 замбирек |күчтөр2= 20.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= [[Кудайменде]] туткундалган |жоготуулар2= [[Кенесары Касымов|Кенесары]] туткундалган |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]]<br> [[Category:Инсандар]]<br> [[Category:Маданият]]<br> 1eadowzl6arqujwfmtwh74u6stqenxe 423407 423406 2022-08-04T13:30:59Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Кенесары чапкыны (1847) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= 17 апрель — 25 апрель 1847 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] казак хандыгына баш ийбөөсү. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] |күчтөр1 = 50.000 — 100.000 аскер <br> 2 замбирек |күчтөр2= 20.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= [[Кудайменде]] туткундалган |жоготуулар2= [[Кенесары Касымов|Кенесары]] туткундалган |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]] [[Category:Инсандар]] [[Category:Маданият]] csq8rxkchbhnw6kdyutrxs92ah4a2ag 423408 423407 2022-08-04T13:33:30Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Кенесары чапкыны (1847) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= 17 апрель — 25 апрель 1847 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] казак хандыгына баш ийбөөсү. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] |күчтөр1 = 50.000 — 100.000 аскер <br> 2 замбирек |күчтөр2= 20.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= [[Кудайменде]] туткундалган <br> '''Каза болгондор:''' <br> [[Ормонбек]], [[Субанбек]], [[Калпак Стамбек уулу]] |жоготуулар2= [[Кенесары Касымов|Кенесары]] туткундалган |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]] [[Category:Инсандар]] [[Category:Маданият]] e1ya45mq49bn90x6c8pqdtyzj7t5ftw 423409 423408 2022-08-04T13:34:26Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Кенесары чапкыны (1847) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= 17 апрель — 25 апрель 1847 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] казак хандыгына баш ийбөөсү. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) <br>[[Жантай баатыр]] <br>[[Жаңгарач Эшкожо уулу]] |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] |күчтөр1 = 50.000 — 100.000 аскер <br> 2 замбирек |күчтөр2= 20.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= [[Кудайменде]] туткундалган <br> '''Каза болгондор:''' <br> [[Ормонбек]], [[Субанбек]], [[Калпак Стамбек уулу]] |жоготуулар2= [[Кенесары Касымов|Кенесары]] туткундалган |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]] [[Category:Инсандар]] [[Category:Маданият]] cbq49wzuc0tile31epcpchg6l6gjcn1 423410 423409 2022-08-04T13:37:43Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Кенесары чапкыны (1847) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= 17 апрель — 25 апрель 1847 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] казак хандыгына баш ийбөөсү. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) <br>[[Жантай баатыр]] <br>[[Жаңгарач Эшкожо уулу]] |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] |күчтөр1 = 50.000 — 100.000 аскер <br> 2 замбирек |күчтөр2= 20.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= [[Кудайменде]] туткундалган <br> '''Каза болгондор:''' <br> [[Ормонбек]], <br> [[Субанбек]], <br> [[Калпак Стамбек уулу]] |жоготуулар2= [[Кенесары Касымов|Кенесары]] туткундалган <br> '''Каза болгондор:''' <br> [[Наурызбай]], <br> [[Дайырбек]], <br> [[Жалбай]] |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]] [[Category:Инсандар]] [[Category:Маданият]] d8uynk0sqhhplr3sxfhrg7rfcqrxg3f 423411 423410 2022-08-04T13:38:37Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Кенесары чапкыны (1847) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= 17 апрель — 25 апрель 1847 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] казак хандыгына баш ийбөөсү. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) <br>[[Жантай баатыр]] <br>[[Жаңгарач Эшкожо уулу]] |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] |күчтөр1 = 50.000 — 100.000 аскер <br> 2 замбирек |күчтөр2= 20.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= [[Кудайменде]] туткундалган <br> '''Каза болгондор:''' <br> [[Ормонбек]], <br> [[Субанбек]], <br> [[Калпак Стамбек уулу]] |жоготуулар2= [[Кенесары Касымов|Кенесары]] туткундалган <br> '''Каза болгондор:''' <br> [[Наурызбай]], <br> [[Дайырбек]], <br> [[Жалбай]] |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. == Өзгөчө баатырлар == Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]] [[Category:Инсандар]] [[Category:Маданият]] pcxzap1p3anwegt440q6avs93y5opxh 423412 423411 2022-08-04T13:39:23Z Lauriswift911 32161 Lauriswift911 moved page [[Кенесарынын чапкыны]] to [[Кенесарынын чапкыны (1847)]] wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Кыргыз-Казак согушу (1846)}} '''Кенесарынын чапкыны (1847)''' – [[1847]]-жылы жазында [[Кенесары]] кыргыз айылдарына чечкиндүү чабуул баштайт. Бирок бул кезде кыргыздар батыш Сибирдеги орус төрөлөрү менен ымала түзүүгө үлгүрүп, өздөрүнүн абалын бир топ оңоп алышкан. Орус бийлиги кыргыздарды Кенесарыга катуу каршылык көрсөтүүгө үндөп, зарыл учурда аскер, курал-жарактан каралашууга убада берген. {{Infobox civil conflict |кагылыш=Кенесары чапкыны (1847) |бөлүгү = [[Кыргыз-Казак согуштары]] |сүрөт= Kyrgyz khanate map.png |баш_жазуу= |дата= 17 апрель — 25 апрель 1847 |орун= {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] казак хандыгына баш ийбөөсү. |натыйжа= [[согуш]] |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] |каршы тарап2 = [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br> [[Алишер датка]] (Пишпек чеби) <br>[[Жантай баатыр]] <br>[[Жаңгарач Эшкожо уулу]] |колбашчы2= [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Кенесары Касымов|Кенесары хан]] |күчтөр1 = 50.000 — 100.000 аскер <br> 2 замбирек |күчтөр2= 20.000 аскер <br> 4 замбирек <br> 1.500 ашык мылтык |жоготуулар1= [[Кудайменде]] туткундалган <br> '''Каза болгондор:''' <br> [[Ормонбек]], <br> [[Субанбек]], <br> [[Калпак Стамбек уулу]] |жоготуулар2= [[Кенесары Касымов|Кенесары]] туткундалган <br> '''Каза болгондор:''' <br> [[Наурызбай]], <br> [[Дайырбек]], <br> [[Жалбай]] |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Кыргызстанга кайрадан кол салганда хан Кененин карамагында 15 миңден ашуун аскер, 1500 мылтык жана 2 замбирек болгон. Жоо жакындап калганда чүйлүк кыргыздар тоо этектеп чегинип кетишкен. Ал эми Бишкек жана Токмок чептериндеги кокондук сарбаздар кыргыздарга жардам берүүнүн ордуна чеп-коргондоруна корголошкон. Болгону Бишкек беги Алишер кыргыздарга 2 замбирек берген. Кенесарынын колу адегенде ийгиликтерге ээ болуп, кыргыз айылдарын талап-тоноп, жүздөгөн бейкүнөө адамдарды кырган. Көп өтпөй Чүй өрөөнүнүн чыгыш тарабына жыйналган кыргыз кошуундарына Ормон ханга башчылык кылуу милдети жүктөлгөн.<br> [[Айкаш]] башталар алдында Ормон хан түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жайнаган аскер келип калгандай сүр көрсөтөт. Күндүзү атайын таңгакталган тал, чычырканактарды атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Ормон хандын мындай аскердик айла-амалы эл ичинде [[«Ормон опуза»]] деп айтылып калды. 50 миңдей, айрым маалыматтар боюнча 100 миң аскер жыйналган. Кенесарынын аскери менен Ормондун колунун ортосундагы чечүүчү салгылашуу 1847-жылы апрелдин аягында башталып, бир нече күнгө созулган. Уруш [[Майтөбө-Текеликтин]] (Кекиликтин) сеңиринде жүрдү. Көп өтпөй кыргыз колу коргонуудан чабуул коюуга өтүп, жоого оң, сол канаттан сокку ура баштаган. Согуштук аракеттер өтө курчуган мезгилде [[Батыш Сибирь]] генерал-губернатору жиберген орус аскерлери Кенесарыга жардамга келе турган кошуундун жолун торогон. Салгылашуулардын биринде кыргыз колу, хандын аталаш иниси Кудаймендени 5 миң аскери менен талкалап, [[Кудаймендени]] туткунга түшүрүшкөн жана аны өлүм жазасына тартышат. Кенесарынын абалы оорлой баштаганын көргөн Улуу жүздүн ага кошулган султандары ханды калтырып кете башташат. Жакын [[жан-жөкөрлөрү]] таштап кеткен хан Кене урушту улантуудан айбыгып, түн жамынып чегинүүгө мажбур болду. Баш аламан качкан жоонун артынан кубалаган кыргыз колу душманды Мыкандын кара сазына камайт. Айыгышкан айкашта Кенесарынын колу биротоло талкаланып, өзү нөкөрлөрү менен туткунга түшкөн. ===Экинчи чабуул 1847-жылдын 17–25-апрелинде болуп өткөн=== Кенесары Тынаалынын жол баштатып алып, түнкүсүн келип, адегенде азыркы Кант шаарынын түндүгүндө жайгашкан Кара-Суудагы сарыбагыштардын айылына кол салган. Капысынан экенине карабастан кыргыздар ок-дарылары калбай калганча кармашып, Ормонбек, Субанбек деген баатырлар өлгөн, анын ичинде Калпак Стамбек уулу өзгөчө эрдик көргөзгөн. Мындан кийин Кенесары колун экиге бөлүп, Токмокту көздөй жөнөп, Чүй суусунун оң жагында Текеликтин (Кекиликтин) сеңири деген жердеги Май-Дөбөгө туусун тиккен. Бул учурда Ормон хан Ысык-Көлдөгү Байсоорунда кол жыйнап жаткан. Жантай менен Жангарач башында турган Чүйдөгү солто менен сарыбагыштар казактар менен кармашып, Кенесарынын баласы Жапарды колго түшүрүп алышкан. Үч күндөн кийин керней-сурнайын тарттырып Ормон келгенде Кенесары: «Сыйырча мөөрөгөн не?» десе, жанындагы Байзак; «Ханым, сиз кыргыздын чабагы менен чабышып жаткансыз, жаяны эми келди» деп түшүндүргөн. Ормон кол башчылыкты өз колуна алып, түнкүсүн кыр-кырларга алоолонтуп от жактырып, жер жаййнаган аскер келип калгандай сүр көрсөткөн. Күндүзү тал, караган-чычырканакты атка сүйрөтүп, адыр аралай, кыр ылдый өйдө-төмөн чапкылаган жигиттер уюлгуган коюу чаң чыгарып, түмөндөгөн кол топтолгондой түр көрсөтүп, жоонун жүрөгүнүн үшүн алган. Казактардын көбү чабуул башталганда эле качып, жер өңүтүн билбегендиктен Мыкандын сазына чөгүп кеткени да көп болгон. Агыбай баатыр баштаган азыраак гана казактар аман кутулган. Казак жактан бардыгы миңден ашык киши (анын ичинде төрө тукумунан 32) курал-жарактары менен туткунга түшкөн. Кенесарынын жибек чатыры жана өздүк мылтыгы да колго түшүп, алар кийин Бүткүл россиялык көргөзмөгө коюлган. Кенесары менен анын иниси Ноорузбайды Алмалуу-Сай деген жерден Дайырбек, Жалбай, Калча Атамбековдор колго түшүрүп алышкан. Кенесарынын колун жеңгени үчүн кыргыздардан 12 белгилүү киши орус бийлиги тарабынан ар кандай медалдарга татыктуу болушкан. == Өзгөчө баатырлар == Кенесары хандын чапкынында кыргыздардан Шамен Куттуксейит уулу, Адыл Субан уулу, Үмөтаалы, Чаргын Ормон уулдары, Төрөкелди баатыр, Алыбек Кетирекей уулу, Кебек мерген, Ботаалы Назар уулу сыяктуу баатырлар өзгөчө эрдик көргөзүшкөн. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]] [[Category:Инсандар]] [[Category:Маданият]] pcxzap1p3anwegt440q6avs93y5opxh 0 20070 423451 386850 2022-08-05T04:16:09Z 193.106.49.12 wikitext text/x-wiki '''Райондук билим берүү бөлүмдөрү''' - (райБББ) – РайБББ тиешелүү райондогу [[Билим берүү|билим берүүнү]] башкаруунун мамлекеттик органы катары билим берүү тармагын башкаруу органдарынын структурасына кирет. РайБББ Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик Герби тартылган, мамлекеттик жана официалдуу тилдерде жазылган мөөрү, атайын бланкы, банктык жана финансылык уюмдарда (мекемелерде) эсеп счету бар юридикалык жак болуп эсептелет. РайБББ негизги маселелери болуп, райондун аймагында: - жалпы орто, мектепке чейинки жана мектептен тышкаркы билим берүү жаатындагы мамлекеттик саясатты жана билим берүүнү өнүктүрүү программасын ишке ашыруу; - орто билимдин жеткиликтүүлүгүн жана сапатын камсыз кылуу; - билимдин мамлекеттик стандарттарынын аткарылышын, жергиликтүү шартка ылайык окуу планынын регионалдык компонентин иштеп чыгуу жана киргизүү; - билим берүү мекемелерин кадр тарабынан камсыз кылуу жана материалдык-техникалык жактан камсыздалышына көмөк көрсөтүү; - жалпы орто, мектепке чейинки жана мектептен тышкаркы билим берүү мекемелерди жетектөө жана алардын маселелери боюнча мамлекеттик жана өзүн-өзү башкаруу органдарынын, уюм-мекемелердин аракетин координациялоо; -билим берүү тармагын информациялык, методикалык жана нормативдик жактан камсыз кылуу; - билим берүү тармагынын рынок шартында эффективдүү өнүгүшүн камсыз кылуу жана райондун социалдык-экономикалык өсүшүнө көмөктөшүү. Жана башкалар РайБББны райондук мамлекеттик администрациянын сунушу боюнча Кыргыз Республикасынын Билим жана маданият министрлиги тарабынан дайындалган башчы жетектейт. РайБББ аппаратынын кызматкерлери «мамлекеттик кызматчы» статусуна ээ. Райондогу билим берүү тармагынын орчундуу маселелери райБББнин кеңешинде талкууланып, каралат. Республикадагы шаардык (Бишкек жана Ош шаарынан бөлөк) билим берүү бөлүмдөрү райБББ статусуна ээ. ==Колдонулган адабияттар== * Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. Кыргыз педагогикасы (энциклопедиялык окуу куралы). - Б.: 2004, [[Категория: Педагогика]] [[Категория:Билим берүү]] {{no iwiki}} 07iyv1i585r4d5efh5mnzz1z4hdue0d 423452 423451 2022-08-05T04:16:57Z 193.106.49.12 wikitext text/x-wiki '''Райондук билим берүү бөлүмдөрү''' - (райБББ) – РайБББ тиешелүү райондогу [[Билим берүү|билим берүүнү]] башкаруунун мамлекеттик органы катары билим берүү тармагын башкаруу органдарынын структурасына кирет. РайБББ Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик Герби тартылган, мамлекеттик жана официалдуу тилдерде жазылган мөөрү, атайын бланкы, банктык жана финансылык уюмдарда (мекемелерде) эсеби бар юридикалык жак болуп эсептелет. РайБББ негизги маселелери болуп, райондун аймагында: - жалпы орто, мектепке чейинки жана мектептен тышкаркы билим берүү жаатындагы мамлекеттик саясатты жана билим берүүнү өнүктүрүү программасын ишке ашыруу; - орто билимдин жеткиликтүүлүгүн жана сапатын камсыз кылуу; - билимдин мамлекеттик стандарттарынын аткарылышын, жергиликтүү шартка ылайык окуу планынын регионалдык компонентин иштеп чыгуу жана киргизүү; - билим берүү мекемелерин кадр тарабынан камсыз кылуу жана материалдык-техникалык жактан камсыздалышына көмөк көрсөтүү; - жалпы орто, мектепке чейинки жана мектептен тышкаркы билим берүү мекемелерди жетектөө жана алардын маселелери боюнча мамлекеттик жана өзүн-өзү башкаруу органдарынын, уюм-мекемелердин аракетин координациялоо; -билим берүү тармагын информациялык, методикалык жана нормативдик жактан камсыз кылуу; - билим берүү тармагынын рынок шартында эффективдүү өнүгүшүн камсыз кылуу жана райондун социалдык-экономикалык өсүшүнө көмөктөшүү. Жана башкалар РайБББны райондук мамлекеттик администрациянын сунушу боюнча Кыргыз Республикасынын Билим жана маданият министрлиги тарабынан дайындалган башчы жетектейт. РайБББ аппаратынын кызматкерлери «мамлекеттик кызматчы» статусуна ээ. Райондогу билим берүү тармагынын орчундуу маселелери райБББнин кеңешинде талкууланып, каралат. Республикадагы шаардык (Бишкек жана Ош шаарынан бөлөк) билим берүү бөлүмдөрү райБББ статусуна ээ. ==Колдонулган адабияттар== * Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. Кыргыз педагогикасы (энциклопедиялык окуу куралы). - Б.: 2004, [[Категория: Педагогика]] [[Категория:Билим берүү]] {{no iwiki}} spun74dwbjcfyfdvqg5zy8yr2dgak3h 0 25781 423480 406005 2022-08-05T09:43:54Z 193.106.49.16 Жазуу катасы түзөтүлдү wikitext text/x-wiki '''Охна сымап кени''' ― Айзатбек алгада журот [[Баткен облусу|Баткен облусунун]] Кадамжай районунда, Фрунзе шаарчасынан түштүк тарапта, Катраңтоонун түштүк этегиндеги Охна өрөөнүндө жайгашкан. 1926-ж. табылган. Кен аймагын карбон мезгилинде пайда болгон чөкмө тоотектер түзөт. Сымап рудалары тектоникалык жаракалардын үстүнкү капталдарындагы акиташ тегинин брекчияларында кездешет. Брекчияда акиташ тегинин талкаланган кесекчелери кальцит менен камдашкан. Киноварь кристалл түрүндө ошол кальциттерде байкалат. Брекчия тилкесинин калыңдыгы 1–2,5 ''м'', чанда 5 ''м''ге жетет. Руда тулкулары негизинен линза, тарам сымал болуп, алардын калыңдыгы 1–2 ''м'', узундугу 10–15 ''м''ден ашпайт. Негизинен минералы киноварь, чанда нукура сымап кездешет.Чынарбек ==Колдонулган адабияттар== * [[Кыргызстандын кен байлыгы: Энциклопедиялык окуу куралы]]/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. Бишкек – 2004, ISBN 9967-14-009-7 [[Категория:Кыргызстандын кен байлыктары]] gz0rhjc7zoplln9u7yyd7tp1ast6dok 423481 423480 2022-08-05T09:45:24Z 193.106.49.16 wikitext text/x-wiki '''Охна сымап кени''' ― Айзатбек алгада журот [[Баткен облусу|Баткен облусунун]] Кадамжай районунда, Фрунзе шаарчасынан түштүк тарапта, Катраңтоонун түштүк этегиндеги Охна өрөөнүндө жайгашкан. 1926-ж. табылган. Кен аймагын карбон мезгилинде пайда болгон чөкмө тоотектер түзөт. Сымап рудалары тектоникалык жаракалардын үстүнкү капталдарындагы акиташ тегинин брекчияларында кездешет. Брекчияда акиташ тегинин талкаланган кесекчелери кальцит менен камдашкан. Киноварь кристалл түрүндө ошол кальциттерде байкалат. Брекчия тилкесинин калыңдыгы 1–2,5 ''м'', чанда 5 ''м''ге жетет. Руда тулкулары негизинен линза, тарам сымал болуп, алардын калыңдыгы 1–2 ''м'', узундугу 10–15 ''м''ден ашпайт. Негизинен минералы киноварь, чанда нукура сымап кездешет. ЭКИ ДОС ==Колдонулган адабияттар== * [[Кыргызстандын кен байлыгы: Энциклопедиялык окуу куралы]]/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. Бишкек – 2004, ISBN 9967-14-009-7 [[Категория:Кыргызстандын кен байлыктары]] sudzscldufcgqfcvrzmwwls2df1bgom 0 48348 423387 194705 2022-08-04T12:28:03Z Lauriswift911 32161 Lauriswift911 moved page [[Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары]] to [[Кыргыз-Казак согуштары]] wikitext text/x-wiki '''Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары''' — 18-кылымдын экинчи жарымынан кыргыздарды өзүнө каратып алуу максатында казак ханы Абылайдын кыргыз жергесине уюштурган баскынчыл согуштук аракеттери. [[Жунгар хандыгы]] кулагандан кийин, кыргыз-казак элдери чегаралаш аймактардагы жайыттарга жана конуштарга талапкер боло башташкан. Жайыт, жер жана конуш талашуудагы өз ара дооматтар акыры чоң жаңжалга айланат. Көчмөндөр өз муктаждыктарын камсыз кылуу үчүн бири бирин талап-тоноочулукка өткөн, жылкы тийип, барымтага алуу сыяктуу кейиштүү жосундар туруктуу мүнөзгө айланган. Башкаруучу төбөлдөр да мындай ыкманы колдоп, барымтанын эсебинен үйүрдүн башын көбөйтүүнү максат кылышкан. Өзгөчө Иле дарыясынын алабы, Чүй жана Талас сууларынын төмөнкү агымындагы конуш жерлер талашка түшкөн. Мамилелердин курчушу 1759-, 1764-, 1765-, 1766-, 1768-жылдардагы эки тараптын ортосундагы кандуу кагышууларга алып келген. 1765-ж. Абылай султан Түркстандын чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. 1771-ж. Абылай Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган казак уруулары чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу Таластын оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. 1779-ж. Абылай хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн Олуя Атага, экинчисин Таластын Капкасындагы Садыр баатырга жана үчүнчүсүн Чүйгө жөнөткөн. Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда солтонун талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан саруунун айрым бөлүктөрү жаңылыш Абылайдын колуна туш болгон. «Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий Эсенгул баатыр 21 жаштагы Түлөберди Жамансарт уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин Эсенгул баатыр кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан Туума бий жана Мама бийдин, солтодон Кебек бий менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан Бирназар бийдин, чекир саяктан Жамболот баатыр менен Качыке баатырдын, саяктан Сейит бий менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] jsrouj02xuxs33cmehi4ybckce1j7bc 423393 423387 2022-08-04T12:37:14Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз-Казак согуштары''' — [[1700]] жылдан баштап [[1847]] жылга чейин согшутардын тизмеси. 18-кылымдын экинчи жарымынан кыргыздарды өзүнө каратып алуу максатында казак ханы Абылайдын кыргыз жергесине уюштурган баскынчыл согуштук аракеттери. [[Жунгар хандыгы]] кулагандан кийин, кыргыз-казак элдери чегаралаш аймактардагы жайыттарга жана конуштарга талапкер боло башташкан. Жайыт, жер жана конуш талашуудагы өз ара дооматтар акыры чоң жаңжалга айланат. Көчмөндөр өз муктаждыктарын камсыз кылуу үчүн бири бирин талап-тоноочулукка өткөн, жылкы тийип, барымтага алуу сыяктуу кейиштүү жосундар туруктуу мүнөзгө айланган. Башкаруучу төбөлдөр да мындай ыкманы колдоп, барымтанын эсебинен үйүрдүн башын көбөйтүүнү максат кылышкан. Өзгөчө Иле дарыясынын алабы, Чүй жана Талас сууларынын төмөнкү агымындагы конуш жерлер талашка түшкөн. Мамилелердин курчушу 1759-, 1764-, 1765-, 1766-, 1768-жылдардагы эки тараптын ортосундагы кандуу кагышууларга алып келген. 1765-ж. Абылай султан Түркстандын чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. 1771-ж. Абылай Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган казак уруулары чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу Таластын оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. 1779-ж. Абылай хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн Олуя Атага, экинчисин Таластын Капкасындагы Садыр баатырга жана үчүнчүсүн Чүйгө жөнөткөн. Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда солтонун талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан саруунун айрым бөлүктөрү жаңылыш Абылайдын колуна туш болгон. «Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий Эсенгул баатыр 21 жаштагы Түлөберди Жамансарт уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин Эсенгул баатыр кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан Туума бий жана Мама бийдин, солтодон Кебек бий менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан Бирназар бийдин, чекир саяктан Жамболот баатыр менен Качыке баатырдын, саяктан Сейит бий менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] 85p72288nf9qjuy5fu59epfyoktoxn9 423394 423393 2022-08-04T12:38:34Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз-Казак согуштары''' ({{lang-kk|Қырғыз-Қаза соғыстары}})— [[1700]] жылдан баштап [[1847]] жылга чейин согшутардын тизмеси. 18-кылымдын экинчи жарымынан кыргыздарды өзүнө каратып алуу максатында казак ханы Абылайдын кыргыз жергесине уюштурган баскынчыл согуштук аракеттери. [[Жунгар хандыгы]] кулагандан кийин, кыргыз-казак элдери чегаралаш аймактардагы жайыттарга жана конуштарга талапкер боло башташкан. Жайыт, жер жана конуш талашуудагы өз ара дооматтар акыры чоң жаңжалга айланат. Көчмөндөр өз муктаждыктарын камсыз кылуу үчүн бири бирин талап-тоноочулукка өткөн, жылкы тийип, барымтага алуу сыяктуу кейиштүү жосундар туруктуу мүнөзгө айланган. Башкаруучу төбөлдөр да мындай ыкманы колдоп, барымтанын эсебинен үйүрдүн башын көбөйтүүнү максат кылышкан. Өзгөчө Иле дарыясынын алабы, Чүй жана Талас сууларынын төмөнкү агымындагы конуш жерлер талашка түшкөн. Мамилелердин курчушу 1759-, 1764-, 1765-, 1766-, 1768-жылдардагы эки тараптын ортосундагы кандуу кагышууларга алып келген. 1765-ж. Абылай султан Түркстандын чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. 1771-ж. Абылай Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган казак уруулары чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу Таластын оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. 1779-ж. Абылай хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн Олуя Атага, экинчисин Таластын Капкасындагы Садыр баатырга жана үчүнчүсүн Чүйгө жөнөткөн. Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда солтонун талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан саруунун айрым бөлүктөрү жаңылыш Абылайдын колуна туш болгон. «Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий Эсенгул баатыр 21 жаштагы Түлөберди Жамансарт уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин Эсенгул баатыр кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан Туума бий жана Мама бийдин, солтодон Кебек бий менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан Бирназар бийдин, чекир саяктан Жамболот баатыр менен Качыке баатырдын, саяктан Сейит бий менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] ef729xi1r989v4bp8mlqksbhtzdf8om 423395 423394 2022-08-04T12:39:44Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз-Казак согуштары''' ({{lang-kk|Қырғыз-Қазақ соғыстары}})— [[1700]] жылдан баштап [[1847]] жылга чейин согшутардын тизмеси. == Тарыхы == 18-кылымдын экинчи жарымынан кыргыздарды өзүнө каратып алуу максатында казак ханы Абылайдын кыргыз жергесине уюштурган баскынчыл согуштук аракеттери. [[Жунгар хандыгы]] кулагандан кийин, кыргыз-казак элдери чегаралаш аймактардагы жайыттарга жана конуштарга талапкер боло башташкан. Жайыт, жер жана конуш талашуудагы өз ара дооматтар акыры чоң жаңжалга айланат. Көчмөндөр өз муктаждыктарын камсыз кылуу үчүн бири бирин талап-тоноочулукка өткөн, жылкы тийип, барымтага алуу сыяктуу кейиштүү жосундар туруктуу мүнөзгө айланган. Башкаруучу төбөлдөр да мындай ыкманы колдоп, барымтанын эсебинен үйүрдүн башын көбөйтүүнү максат кылышкан. Өзгөчө Иле дарыясынын алабы, Чүй жана Талас сууларынын төмөнкү агымындагы конуш жерлер талашка түшкөн. Мамилелердин курчушу 1759-, 1764-, 1765-, 1766-, 1768-жылдардагы эки тараптын ортосундагы кандуу кагышууларга алып келген. 1765-ж. Абылай султан Түркстандын чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. 1771-ж. Абылай Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган казак уруулары чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу Таластын оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. 1779-ж. Абылай хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн Олуя Атага, экинчисин Таластын Капкасындагы Садыр баатырга жана үчүнчүсүн Чүйгө жөнөткөн. Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда солтонун талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан саруунун айрым бөлүктөрү жаңылыш Абылайдын колуна туш болгон. «Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий Эсенгул баатыр 21 жаштагы Түлөберди Жамансарт уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин Эсенгул баатыр кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан Туума бий жана Мама бийдин, солтодон Кебек бий менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан Бирназар бийдин, чекир саяктан Жамболот баатыр менен Качыке баатырдын, саяктан Сейит бий менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] 0j9zg162zwx5u7hfhhf64c47j608rrg 423396 423395 2022-08-04T12:55:05Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз-Казак согуштары''' ({{lang-kk|Қырғыз-Қазақ соғыстары}})— [[1700]] жылдан баштап [[1847]] жылга чейин согшутардын тизмеси. == Тарыхы == {{main|Казак чапкыны (1759)}} '''1759 согушу''' — [[Түркстан|Түркстандын]] чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. {{main|Талас согушу (1771)}} '''1771 согушу''' — [[Абылай]] Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган [[казак уруулары]] чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу [[Талас|Таластын]] оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. {{main|Кыргыз-Казак согушу (1774)}} '''1774–1779 согушу''' — Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. {{main|Жайыл кыргыны}} '''1779-1780 согушу''' — [[Абылай]] хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн [[Тараз|Олуя Атага]], экинчисин [[Талас]]Таластын Капкасындагы [[Садыр баатыр]]га жана үчүнчүсүн [[Чүй|Чүйгө]] жөнөткөн. === {{Төмөндөө}} Түйүшкент салгылашуусу === Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда [[солто|солтонун]] талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан [[саруу|саруунун]] айрым бөлүктөрү жаңылыш [[Абылай|Абылайдын]] колуна туш болгон. «'''Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү'''» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий [[Эсенгул баатыр]] 21 жаштагы [[Түлөберди баатыр|Түлөберди Жамансарт]] уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин [[Эсенгул баатыр]] кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан [[Туума бий]] жана [[Мама бий]]дин, солтодон [[Кебек бий]] менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан [[Бирназар бий]]дин, чекир саяктан [[Жамболот баатыр]] менен Качыке баатырдын, саяктан [[Сейит бий]] менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. {{main|Түйүшкент тынчтык келишими}} Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] m1n0tu1cl44uhmwq0cb05v2nxyhs6m0 423397 423396 2022-08-04T12:55:58Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз-Казак согуштары''' ({{lang-kk|Қырғыз-Қазақ соғыстары}})— [[1700]] жылдан баштап [[1847]] жылга чейин согшутардын тизмеси. == Тизмеси == {{main|Казак чапкыны (1759)}} '''1759 согушу''' — [[Түркстан|Түркстандын]] чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. {{main|Талас согушу (1771)}} '''1771 согушу''' — [[Абылай]] Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган [[казак уруулары]] чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу [[Талас|Таластын]] оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. {{main|Кыргыз-Казак согушу (1774)}} '''1774–1779 согушу''' — Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. {{main|Жайыл кыргыны}} '''1779-1780 согушу''' — [[Абылай]] хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн [[Тараз|Олуя Атага]], экинчисин [[Талас]]Таластын Капкасындагы [[Садыр баатыр]]га жана үчүнчүсүн [[Чүй|Чүйгө]] жөнөткөн. === {{Төмөндөө}} Түйүшкент салгылашуусу === Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда [[солто|солтонун]] талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан [[саруу|саруунун]] айрым бөлүктөрү жаңылыш [[Абылай|Абылайдын]] колуна туш болгон. «'''Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү'''» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий [[Эсенгул баатыр]] 21 жаштагы [[Түлөберди баатыр|Түлөберди Жамансарт]] уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин [[Эсенгул баатыр]] кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан [[Туума бий]] жана [[Мама бий]]дин, солтодон [[Кебек бий]] менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан [[Бирназар бий]]дин, чекир саяктан [[Жамболот баатыр]] менен Качыке баатырдын, саяктан [[Сейит бий]] менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. {{main|Түйүшкент тынчтык келишими}} Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] 72io02p2nwvfeoaixwekjku51kqk70g 423398 423397 2022-08-04T12:56:14Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз-Казак согуштары''' ({{lang-kk|Қырғыз-Қазақ соғыстары}})— [[1700]] жылдан баштап [[1847]] жылга чейин согуштардын тизмеси. == Тизмеси == {{main|Казак чапкыны (1759)}} '''1759 согушу''' — [[Түркстан|Түркстандын]] чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. {{main|Талас согушу (1771)}} '''1771 согушу''' — [[Абылай]] Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган [[казак уруулары]] чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу [[Талас|Таластын]] оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. {{main|Кыргыз-Казак согушу (1774)}} '''1774–1779 согушу''' — Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. {{main|Жайыл кыргыны}} '''1779-1780 согушу''' — [[Абылай]] хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн [[Тараз|Олуя Атага]], экинчисин [[Талас]]Таластын Капкасындагы [[Садыр баатыр]]га жана үчүнчүсүн [[Чүй|Чүйгө]] жөнөткөн. === {{Төмөндөө}} Түйүшкент салгылашуусу === Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда [[солто|солтонун]] талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан [[саруу|саруунун]] айрым бөлүктөрү жаңылыш [[Абылай|Абылайдын]] колуна туш болгон. «'''Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү'''» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий [[Эсенгул баатыр]] 21 жаштагы [[Түлөберди баатыр|Түлөберди Жамансарт]] уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин [[Эсенгул баатыр]] кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан [[Туума бий]] жана [[Мама бий]]дин, солтодон [[Кебек бий]] менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан [[Бирназар бий]]дин, чекир саяктан [[Жамболот баатыр]] менен Качыке баатырдын, саяктан [[Сейит бий]] менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. {{main|Түйүшкент тынчтык келишими}} Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] 11qjew3g9tb9qofuwm36m72ikypp18a 423399 423398 2022-08-04T12:57:44Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз-Казак согуштары''' ({{lang-kk|Қырғыз-Қазақ соғыстары}})— [[1700]] жылдан баштап [[1847]] жылга чейин согуштардын тизмеси. == Тизмеси == {{main|Казак чапкыны (1759)}} '''{{Төмөндөө}} 1759 согушу''' — [[Түркстан|Түркстандын]] чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. {{main|Талас согушу (1771)}} '''{{Өсүү}} 1771 согушу''' — [[Абылай]] Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган [[казак уруулары]] чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу [[Талас|Таластын]] оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. {{main|Кыргыз-Казак согушу (1774)}} '''{{Төмөндөө}} 1774–1779 согушу''' — Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. {{main|Жайыл кыргыны}} '''{{Төмөндөө}} 1779-1780 согушу''' — [[Абылай]] хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн [[Тараз|Олуя Атага]], экинчисин [[Талас]]Таластын Капкасындагы [[Садыр баатыр]]га жана үчүнчүсүн [[Чүй|Чүйгө]] жөнөткөн. === {{Төмөндөө}} Түйүшкент салгылашуусу === Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда [[солто|солтонун]] талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан [[саруу|саруунун]] айрым бөлүктөрү жаңылыш [[Абылай|Абылайдын]] колуна туш болгон. «'''Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү'''» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий [[Эсенгул баатыр]] 21 жаштагы [[Түлөберди баатыр|Түлөберди Жамансарт]] уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин [[Эсенгул баатыр]] кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан [[Туума бий]] жана [[Мама бий]]дин, солтодон [[Кебек бий]] менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан [[Бирназар бий]]дин, чекир саяктан [[Жамболот баатыр]] менен Качыке баатырдын, саяктан [[Сейит бий]] менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. {{main|Түйүшкент тынчтык келишими}} Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] f4vjd9xoxk3g4pl6ace2hbmpr5p27tc 423445 423399 2022-08-04T19:30:30Z Bosogo 18484 wikitext text/x-wiki '''Кыргыз-Казак согуштары''' — [[1700]] жылдан баштап [[1847]] жылга чейин согуштардын тизмеси. == Тизмеси == {{main|Казак чапкыны (1759)}} '''{{Төмөндөө}} 1759 согушу''' — [[Түркстан|Түркстандын]] чет жакасында көчүп жүргөн Каработо бийге кол салып, мал-жаны менен барымтага алган. {{main|Талас согушу (1771)}} '''{{Өсүү}} 1771 согушу''' — [[Абылай]] Орто жүздүн ханы болуп шайлангандан кийин кыргыздарды өзүнө баш ийдирип алууга аракет кылган. Абылайга таянган [[казак уруулары]] чегаралаш аймактардагы кыргыз конуштарына көчүп келип жайыттарды ээлей баштаган. Чанычкулудан Бердикожо; чапыраштыдан Кооман, Жабек, Качыке жана Дөөлөт; ботбайдан Түлөкабыл, Жайсаң; кашкородон Малдыбай, Конушбай сыяктуу баатырлар баштап келип, кыргыздын жерлерине ээлик кылышкан. Ушундай кырдаалга байланыштуу [[Талас|Таластын]] оозундагы Капкада оң канаттан Эсенгул баатырдын, сол канаттан Туума бийдин жетекчилигинде бийлердин кеңеши өткөрүлгөн. Кеңештин жыйынтыгы боюнча кыргыз конуштарын казактардан коргоп калуу максатында Кетмен-Төбөдөгү каба саяктарды Таласка, Кочкордогу чекир саяктарды Чүйгө көчүрүп келүү керек деген бүтүмгө келишкен. Өз ара кагылышуулардын айынан кыргыздардын колунан казак баатырлары Качыке, Кооман, Жабек жана көкжарлы Барак каза болот. Натыйжада кыргыздардан жеңилген казактар Сараркадагы Абылай ханга даттанып барышкан. {{main|Кыргыз-Казак согушу (1774)}} '''{{Төмөндөө}} 1774–1779 согушу''' — Кытай даректеринин ырастаганы боюнча Абылай хан 1774-ж. кыргыздардын аймагына кол салган. Ошол учурдагы Кара-Балтадагы салгылашууда Атаке баатыр жеңилип, Таласка чегинген. Буга жооп кылып, Садыр жана Жайыл баатырлар Чолок-Коргон, Созок аймактарындагы казактарга жортуул жасап, жылкы тийип турушкан. Улуу жүздүн бийлери Жоогачты өкүл кылып, Абылай ханга жиберишкен. {{main|Жайыл кыргыны}} '''{{Төмөндөө}} 1779-1780 согушу''' — [[Абылай]] хан чоң күч менен кыргыздарга каршы аттанып, колунун бир бөлүгүн [[Тараз|Олуя Атага]], экинчисин [[Талас]]Таластын Капкасындагы [[Садыр баатыр]]га жана үчүнчүсүн [[Чүй|Чүйгө]] жөнөткөн. === {{Төмөндөө}} Түйүшкент салгылашуусу === Чүйдүн аягы Түйүшкенттеги салгылашууда [[солто|солтонун]] талкан уругу катуу жеңилип, Жайыл үч уулу менен туткунга түшкөн. Капыстан тийген жоого Садыр дагы туруштук бере албай туткунга алынган. Ушул согушта солто уруусуна жардамга келаткан [[саруу|саруунун]] айрым бөлүктөрү жаңылыш [[Абылай|Абылайдын]] колуна туш болгон. «'''Эрдигинен солто өлдү, энөөлүгүнөн куубилек, колпоч өлдү'''» деген сөз ошондон калган. Жоо капысынан кол салгандыктан, башка уруулар өз учурунда жардамга келалбай калган. Акырында кыргыздар Абылай ханга жеңилген. Кыргыздын башчысы чоң бий [[Эсенгул баатыр]] 21 жаштагы [[Түлөберди баатыр|Түлөберди Жамансарт]] уулун элчиликке жиберген. Түлөберди Абылай хандын кабыл алуусунда болуп, тирүү калган туткундарды бошотуп алган. Абылай хан жер маселеси боюнча кыргыздарга катуу талап койгон. Түлөберди келгенден кийин [[Эсенгул баатыр]] кыргыздын аттуу-баштуулары менен кеңешип жер боюнча Абылай менен макулдашуу керектиги айтылган. 1780-ж. сол канаттан [[Туума бий]] жана [[Мама бий]]дин, солтодон [[Кебек бий]] менен Түлөбердинин, сарыбагыштан Эсенгул баатыр менен Атаке баатырдын, бугудан [[Бирназар бий]]дин, чекир саяктан [[Жамболот баатыр]] менен Качыке баатырдын, саяктан [[Сейит бий]] менен Келдибектин катышуусунда Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги ажыратылган. {{main|Түйүшкент тынчтык келишими}} Кыргыздын жер чеги батыш жагы Күйүктүн бели, үчбуурул, Түймөкент, Абылкайыр, Курагаттынын Чүйгө куйган жери Түйүшкөн, Чүйдүн суусун кечип өтүп, Чокмордун кайкысын басып, Иленин суусун жээктеп келип, Үчалматыдан токтогон. Башы Үчалматы, түндүгү Иле бою, аягы Чокмордун бели, Курагаттынын Чүйгө куйган жери, батыш жагы кичи Буурул чоң Буурул, Күйүктүн бели, Терс суусу андан ары Чаткал суусунун аягы Кой-Ташка чейинки жерлер Абылай хандын алдында кыргыз-казак жер чеги катары аныкталган. Тынчтык мамилени сактап туруу үчүн кыргыздар Түлөбердини казактарга акуйлуугө көчүрүшкөн. Бердикожо баатырдын 1785-ж. баштаган согушуна чейин эки тараптын мамилеси тынч болгон. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 [[Категория:Тарых]] [[Категория:Казакстан]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыздар]] cee4xw3amr6tybqtn7x51nfflmqnkc3 0 48632 423435 401148 2022-08-04T17:50:35Z 46.251.212.234 аталыштарды орусчадан жазганды токтотуу керек wikitext text/x-wiki [[Файл:Sea of Azov-NASA.jpg|thumb|Aзов деңизи.]] '''Азов, Азак деңизи''' (лат. - Меот көлү, байыркы орусча - Сурож деңизи) - [[Атлантика океаны|Атлантика океанынын]] алабындагы ички [[деңиз]]. [[Чыгыш Европа түздүгү|Чыгыш Европа түздүгүнүн]] түшүк бөлүгүндө. Керчь кысыгы аркылуу [[Кара деңиз]] менен туташат. Аянты 39 миң км². Тайыз деңиздерге кирет; эң терең жери 13 м. Түндүк жана түштүк жээктери дөбө-дөңсөөлүү, жардуу, батыш жана чыгыш жээктери негизинен ойдуңдуу. Жээктери булуң-буйткалуу, кумдуу саяңдар ([[Бердянск]], [[Арабат Жебеси]]) жана булуңдар ([[Таганрог]], [[Темрюк]], [[Сиваш]]) көп. [[Дон дарыясы|Дон]] жана [[Кубань дарыясы|Кубань]] дарыясы куят. Суусунун температурасы жайында 20-30°С, кышында 0°Сден төмөн. 2-3 ай бою муз каптап жатат. Орточо туздуулугу 9дан 13,8%оге чейин. Балык (хамса, тюлька, [[лещ]], [[судак]] көбүрөөк) кармалат. Кеме жүрөт. [[Волга-Дон каналы]] аркылуу [[Каспий деңизи|Каспий]], [[Ак деңиз|Ак]], [[Балтика деңизи|Балтика]] деңиздери менен туташат. Башкы порттору: [[Жданов]], Таганрог, Ейск, Бердянск. Курорттору бар. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 * [http://www.nodc.noaa.gov/OC5/AZOV2006/HTML/main_menu.html Azov Sea Atlas] site NOAA * [http://edem-v-otpusk.com/web-kamera-gavayi/ Aзов деңизи web kamera] [[Категория:Евразия‎]] [[Категория:Деңиздер]] cg62lc9ysxf9t10gsda9ztsuw8s5rpu 423436 423435 2022-08-04T18:55:54Z Bosogo 18484 wikitext text/x-wiki [[Файл:Sea of Azov-NASA.jpg|thumb|Aзов деңизи.]] '''Азов деңизи''' (лат. - Меот көлү, байыркы орусча - Сурож деңизи) - [[Атлантика океаны|Атлантика океанынын]] алабындагы ички [[деңиз]]. [[Чыгыш Европа түздүгү|Чыгыш Европа түздүгүнүн]] түшүк бөлүгүндө. Керчь кысыгы аркылуу [[Кара деңиз]] менен туташат. Аянты 39 миң км². Тайыз деңиздерге кирет; эң терең жери 13 м. Түндүк жана түштүк жээктери дөбө-дөңсөөлүү, жардуу, батыш жана чыгыш жээктери негизинен ойдуңдуу. Жээктери булуң-буйткалуу, кумдуу саяңдар ([[Бердянск]], [[Арабат Жебеси]]) жана булуңдар ([[Таганрог]], [[Темрюк]], [[Сиваш]]) көп. [[Дон дарыясы|Дон]] жана [[Кубань дарыясы|Кубань]] дарыясы куят. Суусунун температурасы жайында 20-30°С, кышында 0°Сден төмөн. 2-3 ай бою муз каптап жатат. Орточо туздуулугу 9дан 13,8%оге чейин. Балык (хамса, тюлька, [[лещ]], [[судак]] көбүрөөк) кармалат. Кеме жүрөт. [[Волга-Дон каналы]] аркылуу [[Каспий деңизи|Каспий]], [[Ак деңиз|Ак]], [[Балтика деңизи|Балтика]] деңиздери менен туташат. Башкы порттору: [[Жданов]], Таганрог, Ейск, Бердянск. Курорттору бар. ==Колдонулган адабияттар== * “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1 * [http://www.nodc.noaa.gov/OC5/AZOV2006/HTML/main_menu.html Azov Sea Atlas] site NOAA * [http://edem-v-otpusk.com/web-kamera-gavayi/ Aзов деңизи web kamera] [[Категория:Евразия‎]] [[Категория:Деңиздер]] 6lu0camgg9srzq2rfs8zg15wrd6i0h7 0 54056 423415 204497 2022-08-04T14:58:13Z Gliwi 15757 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Bad Staffelstein.png]] → [[File:Wappen von Bad Staffelstein.svg]] PNG → SVG wikitext text/x-wiki {{Infobox German location |type = Шаар |image_coa = Wappen von Bad Staffelstein.svg |lat_deg = 50 |lat_min = 06 |lon_deg = 10 |lon_min = 58 |image_plan = Bad Staffelstein in LIF.svg |state = Бавария |region = Жогорку Франкония |district = Лихтенфельс |elevation = 274 |area = 99.39 |postal_code = 96231 |area_code = 09573 |licence = LIF |Gemeindeschlüssel= 09 4 78 165 |divisions = 20 [[Ortsteil]]e |Straße = Marktplatz 1 |website = [http://www.bad-staffelstein.de/ www.bad-staffelstein.de] |mayor = Юрген Кохманн |party = [[Бавариядагы Христиан-Социалдык Бирикме|CSU]] }} [[File:Staffelstein Panorama.jpg|thumb|right|200px|Staffelstein, as seen from the Staffelberg]] '''Бад-Штаффельштайн''' - [[Германия|Германиянын]] [[Бавария|Бавария Жериндеги]] шаар. [[Лихтенфельс (район)|Лихтенфельс районуна]] карайт. Калкы – 10 618 киши (2010-ж.). Аянты – 99.39 км2. [[Категория:Германиядагы спа-курорттор]] [[Категория:Лихтенфельс (district)]] [[Категория:Бавария]] [[Категория:Бавария шаарлары]] 5kedys6fxhf6712fjr9sphp45uklp1y 0 56618 423446 401637 2022-08-04T19:36:52Z SteveK 16720 ([[c:GR|GR]]) [[File:DEU Dornstetten COA.svg]] → [[File:DEU Dornstetten COA SK.svg]] Replaced with the version used by the town wikitext text/x-wiki {{ОЖ |статусу = Шаар |кыргызча аталышы = Дорнштеттен |расмий аталышы = Dornstetten |сурөтү = [[Сүрөт:DornstettenRathaus.jpg|330px]] |баш ийгени = |өлкө = Германия |герб = DEU Dornstetten COA SK.svg |желек = |гербдин сүрөттөлүшү = |желектин сүрөттөлүшү = |гербдин туурасы = |желектин туурасы = |lat_dir=N |lat_deg=48 |lat_min=12 |lat_sec=28 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=29 |lon_sec=58 |CoordAddon = |CoordScale = |чек аранын түрү = |таблицадагы чек ара = |өлкөнүн картасынын өлчөмү = |облус картасынын өлчөмү = |район картасынын өлчөмү = |облус түрү = Германия жерлери{{!}}Жер |облус = Баден-Вюртемберг |таблицадагы облус = Баден-Вюртемберг |район түрү = Германиянын райондору{{!}}Район |район = Фройденштадт |таблицадагы район = Фройденштадт (район){{!}}Фройденштадт |коомдун түрү = |коом = |таблицадагы коом = |ички бөлүнүшү = |башчысынын түрү = |башчысы = Дитер Флик |негизделген күнү = |биринчи белгиленген = |мурунку аталышы = |статустун берилиши = |аймагы = 24,21 |бийиктиктин түрү = |ОЖ борборунун бийиктиги = 561-741 |климаты = |расмий тили = |калкы = 7984 |элди каттоо жылы = 2010 |жыштыгы = |агломерация = |улуттук курамы = |диний курамы = |этнохороним = |убакыт аралыгы = +1 |DST = бар |телефон коду = 07443 |почта индекси = 72280 |почта индекстери = |автоунаа коду = FDS |идентификатордун түрү = Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын коду{{!}}Расмий коду |цифралык идентификатор = 08 2 37 019 |Commons түрмөгүндө = Dornstetten |сайты = http://www.dornstetten.de/ |сайтынын тили = de }} '''Дорнштеттен''' ({{lang-de|Dornstetten}}) — [[Германия|Германия Федеративдик Республикасынын]] [[Баден-Вюртемберг]] [[Германия жерлери|жеринде]] жайгашкан [[Шаар]]. [[Карлсруэ (округ)|Карлсруэ]] [[Административдик округ (Германия)|административдик округуна]] карайт. [[Фройденштадт (район)|Фройденштадт]] районуна кирет. Калкы - 7984 киши(2013-ж.). .<ref>{{Cite web |title=Bevölkerungsentwicklung in den Gemeinden Baden-Württembergs 2010 |url=http://www.statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_10001.pdf |access-date=2015-08-28 |archive-date=2013-05-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130501053941/http://www.statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_10001.pdf |dead-url=yes |accessdate=2015-08-28 |archivedate=2013-05-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130501053941/http://www.statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_10001.pdf }}</ref> Аянты - 24,21 км². Мамлекет ичинде бекитилген [[Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын коду|расмий коду]] — ''08 2 37 019''. Мэр — Дитер Флик. ==Шилтемелер== {{reflist}} ==Тышкы шилтемелер== * [http://www.dornstetten.de/ Расмий сайты] {{Баден-Вюртемберг Жерине караган райондор}} {{Германия:Фройденштадт Район:Шаарлар}} {{BadenWürttemberg-geo-stub}} [[Категория:Баден-Вюртемберг шаарлары]] puwi3eq83915suysk3z5g7ztam7qm6u 0 58987 423414 382383 2022-08-04T14:52:34Z Gliwi 15757 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen dimbach.jpg]] → [[File:DEU Dimbach COA.svg]] JPG → SVG wikitext text/x-wiki {{ОЖ |статусу = муниципалитет |кыргызча аталышы = Димбах (Пфальц) |расмий аталышы = Dimbach (Pfalz) |сүрөтү = |баш ийгени = |өлкө = Германия |герб = DEU Dimbach COA.svg |желек = |гербдин сүрөттөлүшү = |желектин сүрөттөлүшү = |гербдин туурасы = |желектин туурасы = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=10 |lat_sec=02 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=53 |lon_sec=52 |CoordAddon = |CoordScale = |чек аранын түрү = |таблицадагы чек ара = |өлкөнүн картасынын өлчөмү = |облус картасынын өлчөмү = |район картасынын өлчөмү = |облус түрү = Германия жерлери{{!}}Жер |облус = Рейнланд-Пфальц |таблицадагы облус = Рейнланд-Пфальц |район түрү = Германия району{{!}}Району |район = Түштүк-Батыш Пфальц |таблицадагы район = Түштүк-Батыш Пфальц (район){{!}}Түштүк-Батыш Пфальц |коомдун түрү = |коом = |таблицадагы коом = |ички бөлүнүшү = |башчысынын түрү = |башчысы = Хайнц Хефт |негизделген күнү = |биринчи белгиленген = |мурунку аталышы = |статустун берилиши = |аймагы = 2,19 |бийиктиктин түрү = |ОЖ борборунун бийиктиги = 250 |климаты = |расмий тили = |калкы = 166 |элди каттоо жылы = 2010 |жыштыгы = |агломерация = |улуттук курамы = |диний курамы = |этнохороним = |убакыт аралыгы = +1 |DST = бар |телефон коду = 06392 |почта индекси = 76848 |почта индекстери = |автоунаа коду = PS |идентификатордун түрү = Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын коду{{!}}Расмий коду |цифралык идентификатор = 07 3 40 006 |Commons түрмөгүндө = |сайты = |сайтынын тили = de }} '''Димбах (Пфальц)''' ({{lang-de|Dimbach (Pfalz)}}) — [[Германия|Германия Федеративдик Республикасынын]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия Жерлери|жеринде]] жайгашкан [[муниципалитет]]. [[Түштүк-Батыш Пфальц (район)|Түштүк-Батыш Пфальц]] районуна кирет. Калкы - 166 киши(2013-ж.). .<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Аянты - 2,19 км². Мамлекет ичинде бекитилген [[Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын коду|расмий коду]] — ''07 3 40 006''. Муниципалитеттин башчысы — Хайнц Хефт. ==Шилтемелер== {{reflist}} ==Тышкы шилтемелер== * {{Рейнланд-Пфальц райондору}} {{Германия:Түштүк-Батыш Пфальц району:Шаарлар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Категория:Рейнланд-Пфальц шаарлары]] kt5g7s0jz2qg8jrokcja4telbwmb1ew 0 113522 423482 416521 2022-08-05T10:06:00Z Semetei Amir 33238 /* Илимий эмгектери жана публикациялары */ wikitext text/x-wiki {{Персона |ысымы = Семетей Амиралиев |нукура ысымы = |сүрөт = |туурасы = 230px |сүрөткө баяндама = |төрөлгөндөгү аты = |ишмердүүлүк тармагы = лингвист-тилчи, [[жазуучу]] |туулган датасы = 03.03.1987 |туулган жери = [[Кан, Баткен району|Кан]], [[Баткен району]], [[Баткен облусу|Баткен (Ош) облусу]], [[СССР]], ([[Кыргызстан]]) |жарандыгы = {{СССР желеги}} [[СССР]] →<br> {{Өлкө желеги|Кыргызстан}} |өлгөн датасы = |өлгөн жери = |атасы = Манас Амиралиев |апасы =Зуура Амиралиева |жубайы = Сайрамкан Айдарбек кызы |балдары = |сыйлыктары = |сайт = |уикиказына = }} '''Семетей Манасович Амиралиев''' ([[1987]]-жыл, [[3-март]], [[Баткен району]], Кан айылы) — лингвист-тилчи, филология илимдеринин кандидаты, [[Ош]]МУнун доценти, «[[Билерман ордо]]» интеллектуалдык клубунун магистри (2019), мыкты оюнчусу жана команданын капитаны. Интеллектуалдык багыттагы бир нече китептердин автору. [[Кыргызстан]]дагы баш катырмаларды изилдөөчүлөрдүн бири. == Үй-бүлөсү жана кыскача өмүр таржымалы == Атасы Амиралиев Манас (1951-жыл, 26-декабрь, Баткен району, Кан айылы) — физик, 30 жылдык эмгек тажрыйбасы бар педагог. Апасы Амиралиева Зуура (1956-жыл, 3-сентябрь, Баткен району, Кан айылы) — үй кожейкеси, баатыр эне. Келинчеги Айдарбек кызы Сайрамкан (1990-жыл, 17-декабрь, Баткен району, Кан айылы). - кыргыз тили жана адабияты мугалими. Үй-бүлөсү менен 2 уул, 1 кызды тарбиялап-өстүрүүдө. <br> 2010-жылы Ош мамлекеттик университетин артыкчылык диплому менен аяктап, "Лингвист, маданият аралык коммуникациялар боюнча адис" кесибине ээ болгон. 2010-жылы эмгек жолун ОшМУнун чет тилдер жана маданият аралык коммуникациялар кафедрасында лаборант болуп иштөөдөн баштаган. Ушул эле жылы аталган университеттеги аспирантуранын сырттан окуу бөлүмүнө тапшырып, аны 2014-жылы ийгиликтүү аяктаган. <br> 2012-жылы Индиянын Хайдарабад шаарында англис тилин мыктылап үйрөнүү боюнча 3 айлык курстан өткөн. 2013-жылы белгилүү окумуштуу, филология илимдеринин доктору, профессор К.З. Зулпукаровдун жетекчилиги астында "Тилдин менталдык семантикасындагы кинологиялык концепттер" аттуу темада кандидаттык диссертациясын жазып бүтүргөн. <br> 2015-жылдын 30-январында Кыргыз Республикасынын Б.Н. Ельцин атындагы Кыргыз-Россия Славян (720000, Бишкек ш., Киев көч. - 256, 2-ауд.) жана Ош мамлекеттик университеттеринин (723500, Ош ш., Ленин көч. - 331 а) алдындагы докторлук (кандидаттык) диссертацияларды коргоо боюнча Д 10.14.500 диссертациялык кеңештин жыйынында 10.02.19 - тилдин теориясы адистиги боюнча кандидаттык диссертациясын коргогон. <br> Анын диссертациясы менен Ош мамлекеттик университетинин борбордук китепканасынан (723500, Ош ш., Ленин көч. - 331 а) жана https://bilim.akipress.org, http://arch.kyrlibnet.kg {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220406070723/http://www.arch.kyrlibnet.kg/ |date=2022-04-06 }} сайттарынан таанышууга болот. <br> 2015-жылы Ош шаарында өткөн "Жыл тандоосу" конкурсунда эң жаш илимпоз болуп таанылган. <br> 2017-жылы ОшМУнун доценти наамына ээ болгон. == Илимий эмгектери жана публикациялары == <br> '''1''' «222 Баш катырма». 2009. Ош. 80 б. <br> '''2''' «1111 Баш катырма» 2014. Бишкек «Бийиктик-плюс» 164 б. <br> '''3''' «Билерман ордо» 2014. Бишкек «Бийиктик-плюс» 300 б. <br> '''4''' «Англисче-кыргызча-орусча сүйлөшмө» 2014. Бишкек «Бийиктик-плюс» 154 б. <br> '''5''' «Кызыктар дүйнөсүнө саякат» 2014. Бишкек «Бийиктик-плюс» 204 б. <br> '''6''' «Брейн-ринг (акыл таймаш китеби+DVD компакт диск)» 2015. Бишкек «Бийиктик-плюс» 190 б. <br> '''7''' «Ар сабактан бир суроо (1000 суроо-жооп)» 2016. Бишкек «Бийиктик-плюс» 180 б. <br> '''8''' «Эң, эң, эң ...» (Нуристан Марат уулу менен авторлошуп) 2017. Бишкек «Бийиктик-плюс» 318 б. '''9''' «Эмгекчил илимпоз (филология илимдеринин доктору, профессор К.З. Зулпукаров 70 жашта)». – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2017. – 136 б. '''10''' «Ош декларациясы (үч жылдын үзүрү)». – Ош: «Билим», 2018. – 60 б. '''11''' «Эл аралык байланыштар бөлүмү». – Ош: «Билим», 2018. – 368 б. '''12''' «Буклет жасоо боюнча нускама». – Ош: «Билим», 2019. – 10 б. '''13''' «ОшМУда кыялдарым орундалды». – Ош: «Билим», 2019. – 68 б. '''14''' «Когнитивдик лингвистикада концепттин изилдениши (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 94 б. '''15''' «Кинологиялык лексиканын түзүмү жана менталдык мазмуну (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 80 б. '''16''' «“Ит” концепти кыргыз ойтуюмунда (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 108 б. '''17''' «Лингвистикалык антропоцентризм: маселелер, изденүүлөр жана чечимдер (монография, авторлоштор - К.З. Зулпукаров, Е.Н. Мурадымова, Р.К. Ормокеева, Г.Ж. Болотакунова)». – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2019. – 743 б. '''18''' «Эл аралык байланыштар бөлүмү». – Ош: «Билим», 2019. – 242 б. '''19''' «Билип ал». – Бишкек: «Глобал Принт», 2020. – 192 б. '''20''' «Синтез тилди сыпаттоонун ыкмасы катарында (казусологиянын, синологиянын, алтаистиканын жана ностратиканын маселелери)». Профессор К.З. Зулпукаров менен авторлошуп жазылган монография. – Бишкек, 2021. – 748 б. == Илимий макалалары == '''1.''' Семантика кинологической лексики в паремиях / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 2 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2010. – С. 65-69. '''2.''' Итке байланыштуу сөздөрдүн Ч.Айтматовдун «Деңиз бойлой жорткон Ала-Дөбөт» аттуу повестиндеги жана илимий популярдуу эмгектеги саны / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 2 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2010. – 123-129-бб. '''3.''' Пословица – фрейм и сценарий / С.М.Амиралиев, А.А.Калмурзаева // Сборник научных трудов, выпуск 3 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2011. – С. 50-55. '''4.''' Концепт как термин современной лингвистики / С.М.Амиралиев, А.А.Калмурзаева // Сборник научных трудов, выпуск 3 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2011. – С. 55-64. '''5.''' Интерпретация понятий «менталитет» и «ментальность» / С.М.Амиралиев, Л.Н. Дрофа // Ош мамлекеттик университетинин жарчысы (проф. К. Матикеевдин 70 жылдыгына арналган эл аралык, илимий-практикалык конференциянын материалдары). Ош – 2012, - С. 24-27. '''6.''' «Ит» концепти социумдун аксиологиялык парадигмасында / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы.2013. - №3. – С. 20-22. '''7.''' «Ит» фрейминин концептуалдык мазмуну: денотаттын касиеттери, түрлөрү (породалары) жана функциялары / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы. 2013. - №3. – С. 17-20. '''8.''' «Ит» концепти кандай ассоциацияларды пайда кылат? / С.М.Амиралиев, К.З.Зулпукаров // КГУ Бишкек жарчысы. – 2013. - №3. 1-чыг. – С. 244-247. '''9.''' Кинологиялык сөздөрдөгү денотативдик жана коннотативдик маанилер / С.М.Амиралиев // Научный мир Казахстана - международный научный журнал, №3-6 саны. Казахстан – 2014. – С. 11-15. == Кандидаттык диссертациясын коргогондон кийин == '''10.''' Дүйнөнүн тилдик сүрөтүнүн жаралыш жолдору жана түрлөрү / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К.З.Зулпукаровым) // Сборник научных трудов, выпуск 4 факультета русской филологии ОшГУ. К 75-летию универси-тета и факультета. Ош, “РИО ОшТУ” – 2014. – 91-97-бб. '''11.''' Улуттук символдор – лингвоэтномадания-тыбыздын көөнөргүс фрагменти / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 4 факультета русской филологии ОшГУ. К 75-летию универси-тета и факультета. Ош, “РИО ОшТУ” – 2014. – 97-101-бб. '''12.''' Концептуалдык изилдөөлөрдүн методдору жана ыкмалары / С.М.Амиралиев // “Юнусалиев окуулары - 2015”: Эл аралык илимий-практ. конф. материалдары. – Бишкек: “Улуу Тоолор”, 2015. – 88-93-бб. '''13.''' Когнитивдик илимге кыскача сереп / С.М.Амиралиев // Академик Б.Ө. Орузбаева жана филология маселелери: Конор. Материалдары. – Б.: Алтын тамга, 2016. – 144-149-бб. '''14.''' Кыргыз тилиндеги негизги кинологиялык түшүнүктөр / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы, №3 саны. II чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2016. – 259-261-бб. '''15.''' Протеза в киргизско-китайских лексических соответствиях / С.М.Амиралиев // Материалы между-народной научно-практической конфе-ренции «Современные проблемы тюркологии: язык – литература – культура», 17-18 ноября 2016 года, г. Москва. - М.: Издательство РУДН, 2016. – С. 307-312. '''16.''' Кыргыз тилинин макал-лакаптарындагы “Ит” концептинин борбору жана жакабели / С.М.Амиралиев, Э. Карабекова // Ош МУнун жарчысы, №3 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2016. – 17-23-бб. '''17.''' Судьба пракорня *''kes/sek'' в ностратических языках / К.З. Зулпукаров, С.М.Амиралиев // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2016. Том. 31. Вып. 3. – С. 54-59. '''18.''' Личные местоимения дагестанских языков в сравнении с ностратическими / К.З. Зулпукаров, С.М.Амиралиев, А.К. Зулпукарова //Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2016. Том. 31. Вып. 4. – С. 43-49. '''19.''' Диереза в китайско-киргизских лексических соответствий / К.З. Зулпукаров, С.М.Амиралиев // ЖАМУнун жарчысы, №2 (35) саны. Жалал-Абад, “ЖАМУнун басмаканасы”. – 2017. – 26-36-бб. '''20.''' О мотивированности семантики лексико-грамматических единиц в языке / К.З. Зулпукаров, С.М.Амиралиев // Ўзбекистонда хорижий тиллар илмий методик электрон журнал, www.journal.fledu.uz, №2/(16) 2017. – С. 74-92. '''21.''' О некоторых словарных общностях тюркских и китайского языков / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы (проф. К. Зулпукаровдун 70 жылдык юбилейине карата). №5 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2017. – 34-38-бб. '''22.''' Истоки семантического строения некоторых слов, словосочетаний и предложений киргизского языка / К.З. Зулпукаров, С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы (проф. К. Зулпукаровдун 70 жылдык юбилейине карата). №5 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2017. – 95-105-бб. '''23.''' Метатеза как один из путей возникновения звуковых расхождений в китайском и киргизском языках / К.З. Зулпукаров, С.М.Амиралиев // Материалы между-народной научно-практической конфе-ренции «Языки в лингвоэтнокультурном пространстве Кыргызстана», посвященной 70-летию проф. К.З. Зулпукарова 29 сентября 2017 года, г. Ош. Ошбасмакана, 2017. – С. 108-108. '''24.''' Смысловое строение киргизских словосочетаний с точки зрения китайского языка / К.З. Зулпукаров, С.М.Амиралиев // Языки в диалоге культур: к 70-летию профессора М.Дж. Тагаева 10 октября 2017 года, г. Бишкек, изд-во КРСУ, 2017 . – С. 329-333. '''25.''' К вопросу о тюрко-китайских словах с идентичным происхождением / С. Амиралиев (в соавтр. с Д. Акматовой, С. Сейитбековой) // Материалы ХХIV международной научно-практической конференции «Современные тенденции развития науки и технологий» (г. Белгород, 31 марта 2017 г.) №3, часть 5. 2017. – С. 15-21. https://elibrary.ru/item.asp?id=29002810 '''26.''' О китайско-русских лексических соответствиях / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, С. Сейитбековой) // Материалы ХХIV международной научно-практической конференции «Современные тенденции развития науки и технологий» (г. Белгород, 31 марта 2017 г.) №3, часть 5. 2017. – С. 78-91. '''27.''' Animal nominations in Kyrgyz proverbs: Values of Human Rights in Literature / S. Amiraliev // Human Rights: National & Global Agenda. Prateeksha publications Jaipur (India). First published: 2017. Editor Dr. Badruddin. 2017. – P. 286-296. https://yadi.sk/i/0oT5UcjDLu50sQ '''28.''' Семантическая структура некоторых слов киргизского языка, мотивированная китайскими слогами / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Актуальные проблемы татарской филологии: Материалы Всероссийской заочной научно-практической конференции с международным участием. 15 декабря 2017 г. / Отв. ред. И.Ф.Зарипова. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2017. – С. 255-261. '''29.''' О некоторых общетюркских словах, соотносительных с китайскими / С. Амиралиев // Актуальные проблемы татарской филологии: Материалы Всероссийской заочной научно-практической конференции с международным участием. 15 декабря 2017 г. / Отв. ред. И.Ф.Зарипова. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2017. – С. 185-191. '''30.''' Выпадение конечного -р в китайских слогах с точки зрения фонетической структуры киргизского слова / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Филология (Матер. науч.-прак. конф., посвящ. 70-летию проф. И. Абдувалиева). Состав. Ж. Султангазиева. – Б.: изд-во “Улуу Тоолор”, 2017. – С. 98-106. Филология (профессор И. Абдувалиевдин 70 жылдыгына арналган илимий-практикалык конференциянын материалдары). / Түз.: Ж. Султангазиева. – Б.: Улуу Тоолор, 2017. – 98-106 бб. '''31.''' Алишер Навои и вопросы сопоставительного языкознания / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаров, Н. Караевой) // Творческое наследие Алишера Навои и современность сборник докладов Международной научно-практической конференции. Москва, Издательство: ООО “4 Принт”. - 2018. - С. 52-56. '''32.''' Константы и переменные в киргизско-китайских общих морфемах / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Новая парадигма социально-гуманитарного знания. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 29 декабря 2017 г.: в 6 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 44-50. https://elibrary.ru/item.asp?id=32283052 '''33.''' Корреляция морфем и их алломорфов в родственных языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Новая парадигма социально-гуманитарного знания. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 29 декабря 2017 г.: в 6 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 50-57. https://elibrary.ru/item.asp?id=32283053 '''34.''' Китайско-киргизское zhèr/жер и его семантико-звуковое варьирование / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Инновационные процессы в национальной экономике и социально-гуманитарной сфере:сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 31 января 2018 г.: в 3 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 48-53. '''35.''' Проблема экономии артикуляционных усилий говорящего и судьба конечного -р в этимологически идентичных словах китайского и киргизского языков / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Инновационные процессы в национальной экономике и социально-гуманитарной сфере: сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 31 января 2018 г.: в 3 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 54-63. '''36.''' Первый труд по контрастивному исследованию персидского и древнетюркского языков / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой) // Актуальные направления гуманитарных и социально-экономических исследований: сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 30 марта 2018 г.: в 3-х ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: ООО Агентство перспективных научных исследований (АПНИ), 2018. – Часть I. – С. 11-14. https://elibrary.ru/item.asp?id=32746765 '''37.''' Роль опопоки в сокращении объема языкового знака в отдаленно-родственных языках (на примере киргизского и китайского языков) / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Евразийский союз ученых (ЕСУ) Ежемесячный научный журнал № 3 (48) / 2018 5 часть. Москва, 2018. – С. 69-73. https://euroasia-science.ru/wp-content/uploads/2018/04/Euroasia_C-20.pdf{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} '''38.''' О происхождении ключевого номинанта концепта «вода» в тюркских языках / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой) // Актуальные проблемы филологии и контрастивной лингвистики. Материалы научно-практической конференции, посвященной 70-летию со дня рождения канд.филол.наук, доц. К. Юсупова. – Фаргона, 2018. – С. 43-46. '''39.''' Лингвокультуроло-гический анализ обращения “тергөө” в кыргызском языке / С. Амиралиев (в соавтр. с Каныбек к. А.) // Языки в лингво-этнокультурном пространстве Кыргызстана. Материалы научно-практической конференции, посвященной 70-летию со дня рождения док.филол.наук, проф. Т. Аширбаева. АО “Ошоблтипография”. – Ош, 2018. – С. 81-84. '''40.''' О происхождении некоторых сино-тибетских слов, оформленных по фонетической модели “САСЫ” (статья) / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Вестник Ошского государственного университета (Матер. междунар. конф. “Устойчивое развитие образования в вузе”). №1, специальный выпуск. – Ош, изд-во “Билим”, 2018. – С. 247-251. http://cyclowiki.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2 [[Категория:1987-жыл]] btikrgrdk8jqopiktwjdvi3zw2tyrwl 423483 423482 2022-08-05T10:49:00Z Semetei Amir 33238 /* Кандидаттык диссертациясын коргогондон кийин */ wikitext text/x-wiki {{Персона |ысымы = Семетей Амиралиев |нукура ысымы = |сүрөт = |туурасы = 230px |сүрөткө баяндама = |төрөлгөндөгү аты = |ишмердүүлүк тармагы = лингвист-тилчи, [[жазуучу]] |туулган датасы = 03.03.1987 |туулган жери = [[Кан, Баткен району|Кан]], [[Баткен району]], [[Баткен облусу|Баткен (Ош) облусу]], [[СССР]], ([[Кыргызстан]]) |жарандыгы = {{СССР желеги}} [[СССР]] →<br> {{Өлкө желеги|Кыргызстан}} |өлгөн датасы = |өлгөн жери = |атасы = Манас Амиралиев |апасы =Зуура Амиралиева |жубайы = Сайрамкан Айдарбек кызы |балдары = |сыйлыктары = |сайт = |уикиказына = }} '''Семетей Манасович Амиралиев''' ([[1987]]-жыл, [[3-март]], [[Баткен району]], Кан айылы) — лингвист-тилчи, филология илимдеринин кандидаты, [[Ош]]МУнун доценти, «[[Билерман ордо]]» интеллектуалдык клубунун магистри (2019), мыкты оюнчусу жана команданын капитаны. Интеллектуалдык багыттагы бир нече китептердин автору. [[Кыргызстан]]дагы баш катырмаларды изилдөөчүлөрдүн бири. == Үй-бүлөсү жана кыскача өмүр таржымалы == Атасы Амиралиев Манас (1951-жыл, 26-декабрь, Баткен району, Кан айылы) — физик, 30 жылдык эмгек тажрыйбасы бар педагог. Апасы Амиралиева Зуура (1956-жыл, 3-сентябрь, Баткен району, Кан айылы) — үй кожейкеси, баатыр эне. Келинчеги Айдарбек кызы Сайрамкан (1990-жыл, 17-декабрь, Баткен району, Кан айылы). - кыргыз тили жана адабияты мугалими. Үй-бүлөсү менен 2 уул, 1 кызды тарбиялап-өстүрүүдө. <br> 2010-жылы Ош мамлекеттик университетин артыкчылык диплому менен аяктап, "Лингвист, маданият аралык коммуникациялар боюнча адис" кесибине ээ болгон. 2010-жылы эмгек жолун ОшМУнун чет тилдер жана маданият аралык коммуникациялар кафедрасында лаборант болуп иштөөдөн баштаган. Ушул эле жылы аталган университеттеги аспирантуранын сырттан окуу бөлүмүнө тапшырып, аны 2014-жылы ийгиликтүү аяктаган. <br> 2012-жылы Индиянын Хайдарабад шаарында англис тилин мыктылап үйрөнүү боюнча 3 айлык курстан өткөн. 2013-жылы белгилүү окумуштуу, филология илимдеринин доктору, профессор К.З. Зулпукаровдун жетекчилиги астында "Тилдин менталдык семантикасындагы кинологиялык концепттер" аттуу темада кандидаттык диссертациясын жазып бүтүргөн. <br> 2015-жылдын 30-январында Кыргыз Республикасынын Б.Н. Ельцин атындагы Кыргыз-Россия Славян (720000, Бишкек ш., Киев көч. - 256, 2-ауд.) жана Ош мамлекеттик университеттеринин (723500, Ош ш., Ленин көч. - 331 а) алдындагы докторлук (кандидаттык) диссертацияларды коргоо боюнча Д 10.14.500 диссертациялык кеңештин жыйынында 10.02.19 - тилдин теориясы адистиги боюнча кандидаттык диссертациясын коргогон. <br> Анын диссертациясы менен Ош мамлекеттик университетинин борбордук китепканасынан (723500, Ош ш., Ленин көч. - 331 а) жана https://bilim.akipress.org, http://arch.kyrlibnet.kg {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220406070723/http://www.arch.kyrlibnet.kg/ |date=2022-04-06 }} сайттарынан таанышууга болот. <br> 2015-жылы Ош шаарында өткөн "Жыл тандоосу" конкурсунда эң жаш илимпоз болуп таанылган. <br> 2017-жылы ОшМУнун доценти наамына ээ болгон. == Илимий эмгектери жана публикациялары == <br>'''1.''' 222 баш катырма. – Ош: «Дипполиграфия», 2009. – 80 б. '''2.''' 1111 баш катырма. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 164 б. '''3.''' Билерман ордо. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 300 б. '''4.''' Англисче-кыргызча-орусча сүйлөшмө. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 154 б. '''5.''' Кызыктар дүйнөсүнө саякат. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 204 б. '''6.''' Брейн-ринг (акыл таймаш китеби+DVD компакт диск). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2015. – 190 б. '''7.''' Ар сабактан бир суроо (1000 суроо-жооп). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2016. – 180 б. '''8.''' Эң, эң, эң ... (Нуристан Марат уулу менен авторлошуп). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2017. – 360 б. '''9.''' «Эмгекчил илимпоз (филология илимдеринин доктору, профессор К.З. Зулпукаров 70 жашта)». – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2017. – 136 б. '''10.''' «Ош декларациясы (үч жылдын үзүрү)». – Ош: «Билим», 2018. – 60 б. '''11.''' «Эл аралык байланыштар бөлүмү». – Ош: «Билим», 2018. – 368 б. '''12.''' «Буклет жасоо боюнча нускама». – Ош: «Билим», 2019. – 10 б. '''13.''' «ОшМУда кыялдарым орундалды». – Ош: «Билим», 2019. – 68 б. '''14.''' «Когнитивдик лингвистикада концепттин изилдениши (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 94 б. '''15.''' «Кинологиялык лексиканын түзүмү жана менталдык мазмуну (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 80 б. '''16.''' «“Ит” концепти кыргыз ойтуюмунда (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 108 б. '''17.''' «Лингвистикалык антропоцентризм: маселелер, изденүүлөр жана чечимдер (монография, авторлоштор - К.З. Зулпукаров, Е.Н. Мурадымова, Р.К. Ормокеева, Г.Ж. Болотакунова)». – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2019. – 743 б. '''18.''' «Эл аралык байланыштар бөлүмү». – Ош: «Билим», 2019. – 242 б. '''19.''' «Билип ал». – Бишкек: «Глобал Принт», 2020. – 192 б. '''20.''' «Синтез тилди сыпаттоонун ыкмасы катарында (казусологиянын, синологиянын, алтаистиканын жана ностратиканын маселелери)». Профессор К.З. Зулпукаров менен авторлошуп жазылган монография. – Бишкек, 2021. – 748 б. == Илимий макалалары == '''1.''' Семантика кинологической лексики в паремиях / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 2 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош. - 2010. – С. 65-69. '''2.''' Итке байланыштуу сөздөрдүн Ч. Айтматовдун «Деңиз бойлой жорткон Ала-Дөбөт» аттуу повестиндеги жана илимий популярдуу эмгектеги саны / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 2 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош. - 2010. – 123-129-бб. '''3.''' Пословица – фрейм и сценарий / С.М.Амиралиев (в соавтор. с А.А. Калмурзаевой) // Сборник научных трудов, выпуск 3 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2011. – С. 50-55. '''4.''' Концепт как термин современной лингвистики / С.М.Амиралиев (в соавтор. с А.А. Калмурзаевой) // Сборник научных трудов, выпуск 3 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2011. – С. 55-64. '''5.''' Интерпретация понятий «менталитет» и «ментальность» / С.М.Амиралиев (в соавтор. с Л.Н. Дрофа) // Ош мамлекеттик университетинин жарчысы (проф. К. Матикеевдин 70 жылдыгына арналган эл аралык, илимий-практикалык конференциянын материалдары). Ош – 2012, - С. 24-27. '''6.''' «Ит» концепти социумдун аксиологиялык парадигмасында / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы.2013. - №3. – 20-22-бб. '''7.''' «Ит» фрейминин концептуалдык мазмуну: денотаттын касиеттери, түрлөрү (породалары) жана функциялары / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы. 2013. - №3. – 17-20-бб. '''8.''' «Ит» концепти кандай ассоциацияларды пайда кылат? / С.М.Амиралиев (К.З. Зулпукаровым менен авторлошуп) // КГУ Бишкек жарчысы, 2013. - №3. 1-чыг. – 244-247-бб. '''9.''' Кинологиялык сөздөрдөгү денотативдик жана коннотативдик маанилер / С.М.Амиралиев // Научный мир Казахстана – международный научный журнал, №3-6 саны. Казахстан. – 2014. – 11-15-бб. == Кандидаттык диссертациясын коргогондон кийин == '''10.''' Дүйнөнүн тилдик сүрөтүнүн жаралыш жолдору жана түрлөрү / С.М.Амиралиев (К.З. Зулпукаровым менен авторлошуп) // Сборник научных трудов, выпуск 4 факультета русской филологии ОшГУ. К 75-летию универси-тета и факультета. Ош, “РИО ОшТУ” – 2014. – 91-97-бб. '''11.''' Улуттук символдор – лингвоэтномадания-тыбыздын көөнөргүс фрагменти / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 4 факультета русской филологии ОшГУ. К 75-летию универси-тета и факультета. Ош, “РИО ОшТУ” – 2014. – 97-101-бб. '''12.''' Концептуалдык изилдөөлөрдүн методдору жана ыкмалары / С.М.Амиралиев // “Юнусалиев окуулары - 2015”: Эл аралык илимий-практ. конф. материалдары. – Бишкек: “Улуу Тоолор”, 2015. – 88-93-бб. '''13.''' Когнитивдик илимге кыскача сереп / С.М.Амиралиев // Академик Б.Ө. Орузбаева жана филология маселелери: Конор. Материалдары. – Б.: Алтын тамга, 2016. – 144-149-бб. '''14.''' Кыргыз тилиндеги негизги кинологиялык түшүнүктөр / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы, №3 саны. II чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2016. – 259-261-бб. '''15.''' Протеза в киргизско-китайских лексических соответствиях / С.М.Амиралиев // Материалы между-народной научно-практической конференции «Современные проблемы тюркологии: язык – литература – культура», 17-18 ноября 2016 года, г. Москва. - М.: Издательство РУДН, 2016. – С. 307-312. '''16.''' Кыргыз тилинин макал-лакаптарындагы “Ит” концептинин борбору жана жакабели / С.М.Амиралиев (Э. Карабекова менен авторлошуп) // Ош МУнун жарчысы, №3 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2016. – 17-23-бб. '''17.''' Судьба пракорня *''kes/sek'' в ностратических языках / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2016. Том. 31. Вып. 3. – С. 54-59. '''18.''' Личные местоимения дагестанских языков в сравнении с ностратическими / С.М.Амиралиев, (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, и А.К. Зулпукаровой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2016. Том. 31. Вып. 4. – С. 43-49. '''19.''' Диереза в китайско-киргизских лексических соответствий / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым) // ЖАМУнун жарчысы, №2 (35) саны. Жалал-Абад, “ЖАМУнун басмаканасы”. – 2017. – С. 26-36. '''20.''' О мотивированности семантики лексико-грамматических единиц в языке / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым) // Ўзбекистонда хорижий тиллар илмий методик электрон журнал, www.journal.fledu.uz, №2/(16) 2017. – С. 74-92. '''21.''' О некоторых словарных общностях тюркских и китайского языков / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы (проф. К. Зулпукаровдун 70 жылдык юбилейине карата). №5 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2017. – С. 34-38. '''22.''' Истоки семантического строения некоторых слов, словосочетаний и предложений киргизского языка / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // ОшМУнун жарчысы (проф. К. Зулпукаровдун 70 жылдык юбилейине карата). №5 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2017. – С. 95-105. '''23.''' Метатеза как один из путей возникновения звуковых расхождений в китайском и киргизском языках / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Материалы между-народной научно-практической конференции «Языки в лингвоэтнокультурном пространстве Кыргызстана», посвященной 70-летию проф. К.З. Зулпукарова 29 сентября 2017 года, г. Ош. Ошбасмакана, 2017. – С. 108-108. '''24.''' Смысловое строение киргизских словосочетаний с точки зрения китайского языка / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Языки в диалоге культур: к 70-летию профессора М.Дж. Тагаева 10 октября 2017 года, г. Бишкек, изд-во КРСУ, 2017 . – С. 329-333. '''25.''' К вопросу о тюрко-китайских словах с идентичным происхождением / С. Амиралиев (в соавтр. с Д. Акматовой, С. Сейитбековой) // Материалы ХХIV международной научно-практической конференции «Современные тенденции развития науки и технологий» (г. Белгород, 31 марта 2017 г.) №3, часть 5. 2017. – С. 15-21. https://elibrary.ru/item.asp?id=29002810 '''26.''' О китайско-русских лексических соответствиях / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, С. Сейитбековой) // Материалы ХХIV международной научно-практической конференции «Современные тенденции развития науки и технологий» (г. Белгород, 31 марта 2017 г.) №3, часть 5. 2017. – С. 78-91. '''27.''' Animal nominations in Kyrgyz proverbs: Values of Human Rights in Literature / S. Amiraliev // Human Rights: National & Global Agenda. Prateeksha publications Jaipur (India). First published: 2017. Editor Dr. Badruddin. 2017. – P. 286-296. https://yadi.sk/i/0oT5UcjDLu50sQ '''28.''' Семантическая структура некоторых слов киргизского языка, мотивированная китайскими слогами / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Актуальные проблемы татарской филологии: Материалы Всероссийской заочной научно-практической конференции с международным участием. 15 декабря 2017 г. / Отв. ред. И.Ф. Зарипова. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2017. – С. 255-261. '''29.''' О некоторых общетюркских словах, соотносительных с китайскими / С. Амиралиев // Актуальные проблемы татарской филологии: Материалы Всероссийской заочной научно-практической конференции с международным участием. 15 декабря 2017 г. / Отв. ред. И.Ф. Зарипова. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2017. – С. 185-191. '''30.''' Выпадение конечного -р в китайских слогах с точки зрения фонетической структуры киргизского слова / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Филология (Матер. науч.-прак. конф., посвящ. 70-летию проф. И. Абдувалиева). Состав. Ж. Султангазиева. – Б.: изд-во “Улуу Тоолор”, 2017. – С. 98-106. Филология (профессор И. Абдувалиевдин 70 жылдыгына арналган илимий-практикалык конференциянын материалдары). / Түз.: Ж. Султангазиева. – Б.: Улуу Тоолор, 2017. – 98-106 бб. '''31.''' Алишер Навои и вопросы сопоставительного языкознания / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаров, Н. Караевой) // Творческое наследие Алишера Навои и современность сборник докладов Международной научно-практической конференции. Москва, Издательство: ООО “4 Принт”. - 2018. - С. 52-56. '''32.''' Константы и переменные в киргизско-китайских общих морфемах / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Новая парадигма социально-гуманитарного знания. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 29 декабря 2017 г.: в 6 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 44-50. https://elibrary.ru/item.asp?id=32283052 '''33.''' Корреляция морфем и их алломорфов в родственных языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Новая парадигма социально-гуманитарного знания. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 29 декабря 2017 г.: в 6 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 50-57. https://elibrary.ru/item.asp?id=32283053 '''34.''' Китайско-киргизское zhèr/жер и его семантико-звуковое варьирование / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Инновационные процессы в национальной экономике и социально-гуманитарной сфере:сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 31 января 2018 г.: в 3 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 48-53. '''35.''' Проблема экономии артикуляционных усилий говорящего и судьба конечного -р в этимологически идентичных словах китайского и киргизского языков / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Инновационные процессы в национальной экономике и социально-гуманитарной сфере: сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 31 января 2018 г.: в 3 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 54-63. '''36.''' Первый труд по контрастивному исследованию персидского и древнетюркского языков / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой) // Актуальные направления гуманитарных и социально-экономических исследований: сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 30 марта 2018 г.: в 3-х ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: ООО Агентство перспективных научных исследований (АПНИ), 2018. – Часть I. – С. 11-14. https://elibrary.ru/item.asp?id=32746765 '''37.''' Роль опопоки в сокращении объема языкового знака в отдаленно-родственных языках (на примере киргизского и китайского языков) / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Евразийский союз ученых (ЕСУ) Ежемесячный научный журнал № 3 (48) / 2018 5 часть. Москва, 2018. – С. 69-73. https://euroasia-science.ru/wp-content/uploads/2018/04/Euroasia_C-20.pdf{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} '''38.''' О происхождении ключевого номинанта концепта «вода» в тюркских языках / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой) // Актуальные проблемы филологии и контрастивной лингвистики. Материалы научно-практической конференции, посвященной 70-летию со дня рождения канд.филол.наук, доц. К. Юсупова. – Фаргона, 2018. – С. 43-46. '''39.''' Лингвокультуроло-гический анализ обращения “тергөө” в кыргызском языке / С. Амиралиев (в соавтр. с Каныбек к. А.) // Языки в лингво-этнокультурном пространстве Кыргызстана. Материалы научно-практической конференции, посвященной 70-летию со дня рождения док.филол.наук, проф. Т. Аширбаева. АО “Ошоблтипография”. – Ош, 2018. – С. 81-84. '''40.''' О происхождении некоторых сино-тибетских слов, оформленных по фонетической модели “САСЫ” / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Вестник Ошского государственного университета (Матер. междунар. конф. “Устойчивое развитие образования в вузе”). №1, специальный выпуск. – Ош, изд-во “Билим”, 2018. – С. 247-251. '''41.''' Фонетическая трансформация китайских слогов под модель СЫСА кыргызского языка / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Наука, новые технологии и инновации. 2018. №.2 (Февраль). C. 257-259. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=35203563</nowiki> '''42.''' Слово обычай и его употребление в сказке / С. Амиралиев (в соавтр. с Э. Абдувалиевой) // Известия ВУЗов Кыргызстана. 2018. №.2 (февраль). C. 92-94. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=35269031</nowiki> '''43.''' Параллелизм в паремиях и его роль в создании фрейма и сценария / С. Амиралиев (в соавтр. с С. Тургунбаевой, А. Зулпукаровой) // Известия ВУЗов Кыргызстана. 2018. №.3. C. 185-187. <nowiki>http://science-journal.kg/media/Papers/ivk/2018/3/%D0%98%D0%92%D0%9A_N3-2018-185-187.pdf</nowiki> '''44.''' Роль сингармонизма в увеличении фонетических расхождений этимологически тождественных слов (на материале китайского и киргизского языков) / С. Амиралиев (в соавтр. с Г. Кожоевой) // Филологические науки. Вопросы теории и практики. Издательство ГРАМОТА, 2018. №8 (86). Ч. 2. – С. 292-297. <nowiki>https://cyberleninka.ru/article/n/17675623</nowiki> '''45.''' Сравнительная характеристика названий руки в дагестанских и алтайских языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым А. Зулпукаровой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2018. Том 33. Вып. 2. – С. 50-56. <nowiki>https://elibrary.ru/contents.asp?id=35617591</nowiki> '''46.''' О происхождении гидронимов в ностратических языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, У. Камардиновой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2018. Том 33. Вып. 3. – С. 52-60. '''47.''' Место паремийных пропозиций в когнитивно-языковой картине мира / С. Амиралиев (в соавтр. с С. Тургунбаевой) // Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана, №5, 2018. – С. 210-212. <nowiki>http://science-journal.kg/media/Papers/nntiik/2018/5/210-212.pdf</nowiki> '''48.''' Паремийные пропозиции в когнитивно-языковой картине мира / С. Амиралиев (в соавтр. с А. Козубаевой) // Наука, образование и техника. Международный научный журнал. Издательство: Ошский кыргызско-узбекский университет, №2 (62) , 2018. С. - 76-82. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=37155349</nowiki> '''49.''' Фреймово-сценарное строение паремийных изречений / С. Амиралиев (в соавтр. с А. Козубаевой) // Наука, образование и техника. Международный научный журнал. Издательство: Ошский кыргызско-узбекский университет, №2 (62) , 2018. С. - 82-88. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=37155350</nowiki> '''50.''' О происхождении ключевого номинанта концепта «вода» в тюркских языках / С. Амиралиев (в соавтр. с У. Камардиновой Н. Караевой) // Евразийский союз ученых (ЕСУ) Ежемесячный научный журнал № 3 (60) / 2019. 9 часть. – С. 18-20. '''51.''' Об интеграции единиц описания для целей обучения и иерархии целеустановок практического курса русского языка как неродного / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Современное языковое образование: инновации, проблемы, решения : материалы X Международной научно-практической конференции, г. Москва, 15 марта 2019 г. Часть 1 / под общ. ред. А. А. Богатырева. – Москва: МПГУ, 2019. – С. 137-150. '''52.''' Пракорень *kes/sek и его рефлексы в ностратических языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Материалы Первого Международного алтаистического форума «Тюрко-монгольский мир большого Алтая: историко-культурное наследие и современность». Барнаул – Горно-Алтайск, 12-14 сентября 2019 г. – Барнаул: Изд-во Алт. ун-та, 2019. – С. 20-24. '''53.''' Об этимологии названий хижины и золота в тюркских и китайском языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, Н. Караевой) // Современные гуманитарные исследования. Москва, Издательство: «Спутник +», №6 (91), 2019. – С. 29-31. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=41748140</nowiki> '''54.''' Об этимологии названия автомойки в киргизском языке / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой, У. Камардиновой) // Филология: научные исследования. – 2019. – №6. – С. 251-256. '''55.''' Некоторые точки зрения к описанию концепта / С. Амиралиев (в соавтр. с М. Абыловой) // «Актуальные проблемы филологии» материалы международной научной-практической интернет конференции. – Научное издание. – Фергана: ФГУ, 2020. – С. 23-27 '''56.''' Изучение понятия концепта в когнитивной лингвистике / С. Амиралиев (в соавтр. с М. Абыловой) // «Актуальные проблемы филологии» материалы международной научной-практической интернет конференции. – Научное издание. – Фергана: ФГУ, 2020. – С. 27-30 '''57.''' О киргизских словах «иранского» происхождения / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой, А. Сапарбаевой) // Международный научный журнал «МИР НАУКИ, КУЛЬТУРЫ, ОБРАЗОВАНИЯ». № 1 (80), Горно-Алтайск, 2020. – С. 377-380. <nowiki>https://www.elibrary.ru/item.asp?id=42507588</nowiki> '''58.''' Рефлексы пракорня *deng «равный» в языках Евразии / С. Амиралиев (в соавтр. с А. Сапарбаевой, Ф. Кайымовой) // Международный научный журнал «МИР НАУКИ, КУЛЬТУРЫ, ОБРАЗОВАНИЯ». № 1 (80), Горно-Алтайск, 2020. – С. 380-383. <nowiki>https://www.elibrary.ru/item.asp?id=42507589</nowiki> '''59.''' О характере перестановки звуков в этимологически идентичных словах китайского и киргизского языков / С. Амиралиев // Вестник ОшГУ. 4 Серия: педагогика, психология и филологические науки. Часть 1. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим” – 2020. – С. 52-61. '''60.''' Этимология киргизско-китайских лексем модели “САС” / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Актуальные вопросы преподавания государственного языка: проблемы и пути их решения. Материалы научной конференции. – Фаргона, 2020. – С. 132-138. '''61.''' Роль выпадения звуков в экономии артикуляционных усилий производителя речи / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Актуальные вопросы преподавания государственного языка: проблемы и пути их решения. Материалы научной конференции. – Фаргона, 2020. – С. 141-147. '''62.''' Reflexes of the Most Ancient Root *er “male” in Eurasian Languages / С. Амиралиев (в соавтр. с Kapar Zulpukarov/Aida Zulpukarova/Ainisa Akmatova/Aigul Zhoroeva/Zhypargul Abdullaeva) // Open Journal of Modern Linguistics, > Vol.11 No.1, February, 2021. – pp. 104-119. <nowiki>https://www.scirp.org/journal/ojml</nowiki> ISSN Online: 2164-2834 ISSN Print: 2164-2818 <nowiki>https://www.scirp.org/journal/paperinformation.aspx?paperid=107444</nowiki> '''63.''' О соотношении морфем и их алломорфов в родственных языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // 9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON CULTURE AND CIVILIZATION // Tashkent Chemical-Technological Institute. - March 15-16, 2021. – P. 462-472. <nowiki>https://0f511472-47e9-4e70-8ddb-737e46a9a2b8.filesusr.com/ugd/614b1f_efbcfa906a154fb9ab6c1a8fd916bb25.pdf</nowiki> '''64.''' О межъязыковых вариантах фонологической модели САСЫС / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, А. Зулпукаровой, Сюй Чже) // Вестник ОшГУ. Материалы научно-практической конференции «Актуальные проблемы педагогики, методики, кыргызского языка и литературы». – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2021. – 52-61-бб. '''65.''' Трансформы киргизской фонетической модели САСАС в контексте тюркологии и синологии / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, А. Зулпукаровой, Чжоу Сяньцы) // Вестник ОшГУ. Материалы научно-практической конференции «Актуальные проблемы педагогики, методики, кыргызского языка и литературы». – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2021. – 52-61-бб. '''66.''' Корреляция -ң/-н китайского и киргизского языков в составе сложных слов / С. Амиралиев (в соавтр. с Барчынбек, М.А. Зулпукаровой) // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы VIII Международной науч-прак. конф. (Филологические науки) / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев. – Нур-Султан, 2021 – С. 57-60. '''67.''' Родственные слова с конечным -н в китайском и киргизском языках / С. Амиралиев (в соавтр. с М.А. Зулпукаровой, Барчынбек) // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы VIII Международной науч-прак. конф. (Филологические науки) / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев. – Нур-Султан, 2021 – С. 61-65. '''68.''' Пракорень *kar «черный» и его рефлексы в языках Евразии / С. Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, А.К. Зулпукаровой, Ч.Р. Шариповой) // «Евразийское Научное Объединение». Материалы 74-ой международ. науч. конф. “Актуальные вопросы развития науки в мире”. № 4 (74), Апрель, 2021. – С. 310-313. '''69.''' Некоторые трансформы пракорня *kar «черный» в киргизском языке с точки зрения ностратики / С. Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, А.К. Зулпукаровой, Ч.Р. Шариповой) // «Евразийское Научное Объединение». Материалы 74-ой международ. науч. конф. “Актуальные вопросы развития науки в мире”. № 4 (74), Апрель, 2021. – С. 314-317. '''70.''' О соотношении морфем и их алломорфов в родственных языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, Г.Н. Тавалдиевой) // Сборник тезисов международной научно-технической конференции “Актуальные проблемы инновационных технологий в развитии химической, нефте-газовой и пищевой промышленности”, посвящ. 30-летию Ташкент. хим.-технол. ин-та. – Ташкент: “Fan ziyosi”, 2021. – С. 491-492. '''71.''' Корреляция констант и переменных в структуре киргизско-китайских общих морфем / С. Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, Г.Н. Тавалдиевой) // Сборник тезисов международной научно-технической конференции “Актуальные проблемы инновационных технологий в развитии химической, нефте-газовой и пищевой промышленности”, посвящ. 30-летию Ташкент. хим.-технол. ин-та. – Ташкент: “Fan ziyosi”, 2021. – С. 493-494. '''72.''' Опыт Ошского государственного университета в организации академической мобильности / С. Амиралиев // Вестник ОшГУ. Выпуск: педагогика, психология, филологические науки. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим” – 2021. – Т.1, №4. - С. 415-426. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=46499978</nowiki> '''73.''' Академическая мобильность: проблемы и пути их решения (на опыте Ошского государственного университета) / С. Амиралиев (в соавтр. с А.О. Абдувалиевым) // Функциональная грамматика: теория и практика: сб. Научных статей по итогам Всероссийск. с международ. участием научно-прак. конф. / отв. ред. А. Д. Ахвандерова, О. А. Димитриева, З. Н. Якушкина. – Чебоксары: Чуваш. гос. пед. ун-т, 2021. – С. 432-437. '''74.''' About Transformation Formulas of the Most Ancient Roots in Eurasian Languages / С. Амиралиев (в соавтр. с Zulpukarov K., Aipova G., Zulpukarova A., Toichuev T., Joldosheva A., Apaeva S., Ryskulova B., Saparbaeva A., Abdykulov M., Abdullaeva Z.) // Open Journal of Modern Linguistics, > Vol.11 No.6, December, 2021. – pp. 907-918. Open Journal of Modern Linguistics ISSN Print: 2164-2818 ISSN Online: 2164-2834 www.scirp.org/journal/ojml/ <nowiki>https://scirp.org/journal/paperinformation.aspx?paperid=113667</nowiki> '''75.''' Reflexes of the Most Ancient Root *Deng «Equal» in Eurasian Languages and Interpersonal Relationship Cognitions of Paremias in the Kyrgyz Language / С. Амиралиев (в соавтр. с Kapar Zulpukarov, Aigul Abdraeva, Aida Zulpukarova, Sabyrkul Kalygulova, Gulzat Aipova, Mansur Mamutov, Bermet Ryskulova, Sofia Apaeva, Toichubek Kabylov, Zhannat Kadenova, Nazira Karaeva, Khulkharai Abdurakhmanova) // Journal of Positive School Psychology. – Gorakhpur (India), Society of Psychology and Education, 2022, Vol.6, No.4. – P. 3857-3866. <nowiki>http://journalppw.com</nowiki> (Journal is indexed/ abstracted in Scopus) '''76.''' Философский аспект категорий добра и зла / С. Амиралиев (в соавтр. с Ж.У. Насирдиновой) // Сборник материалов республиканской научно-практической конференции “Роль личности педагога в формировании и развитии нравственных ценностей в обществе”. – Ош: 2022. – С. 65-69. '''77.''' Некоторые точки зрения к описанию концепта / С. Амиралиев (в соавтр. с Ж.У. Насирдиновой) // Сборник материалов республиканской научно-практической конференции “Роль личности педагога в формировании и развитии нравственных ценностей в обществе”. – Ош: 2022. – С. 69-72. '''78.''' Об этимологии киргизских названий жилища и семьи с точки зрения алтаистики и ностратики / С. Амиралиев (в соавтр. К.З. Зулпукаровым) // Вестник ОшГУ. Специальный выпуск. Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию со дня рождения профессора Зулпукарова К.З.. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2022. – С. 163-175. http://cyclowiki.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2 [[Категория:1987-жыл]] hp56uzydu1ihc89vyxe6y9q1u537jjz 423484 423483 2022-08-05T10:50:11Z Semetei Amir 33238 /* Илимий эмгектери жана публикациялары */ wikitext text/x-wiki {{Персона |ысымы = Семетей Амиралиев |нукура ысымы = |сүрөт = |туурасы = 230px |сүрөткө баяндама = |төрөлгөндөгү аты = |ишмердүүлүк тармагы = лингвист-тилчи, [[жазуучу]] |туулган датасы = 03.03.1987 |туулган жери = [[Кан, Баткен району|Кан]], [[Баткен району]], [[Баткен облусу|Баткен (Ош) облусу]], [[СССР]], ([[Кыргызстан]]) |жарандыгы = {{СССР желеги}} [[СССР]] →<br> {{Өлкө желеги|Кыргызстан}} |өлгөн датасы = |өлгөн жери = |атасы = Манас Амиралиев |апасы =Зуура Амиралиева |жубайы = Сайрамкан Айдарбек кызы |балдары = |сыйлыктары = |сайт = |уикиказына = }} '''Семетей Манасович Амиралиев''' ([[1987]]-жыл, [[3-март]], [[Баткен району]], Кан айылы) — лингвист-тилчи, филология илимдеринин кандидаты, [[Ош]]МУнун доценти, «[[Билерман ордо]]» интеллектуалдык клубунун магистри (2019), мыкты оюнчусу жана команданын капитаны. Интеллектуалдык багыттагы бир нече китептердин автору. [[Кыргызстан]]дагы баш катырмаларды изилдөөчүлөрдүн бири. == Үй-бүлөсү жана кыскача өмүр таржымалы == Атасы Амиралиев Манас (1951-жыл, 26-декабрь, Баткен району, Кан айылы) — физик, 30 жылдык эмгек тажрыйбасы бар педагог. Апасы Амиралиева Зуура (1956-жыл, 3-сентябрь, Баткен району, Кан айылы) — үй кожейкеси, баатыр эне. Келинчеги Айдарбек кызы Сайрамкан (1990-жыл, 17-декабрь, Баткен району, Кан айылы). - кыргыз тили жана адабияты мугалими. Үй-бүлөсү менен 2 уул, 1 кызды тарбиялап-өстүрүүдө. <br> 2010-жылы Ош мамлекеттик университетин артыкчылык диплому менен аяктап, "Лингвист, маданият аралык коммуникациялар боюнча адис" кесибине ээ болгон. 2010-жылы эмгек жолун ОшМУнун чет тилдер жана маданият аралык коммуникациялар кафедрасында лаборант болуп иштөөдөн баштаган. Ушул эле жылы аталган университеттеги аспирантуранын сырттан окуу бөлүмүнө тапшырып, аны 2014-жылы ийгиликтүү аяктаган. <br> 2012-жылы Индиянын Хайдарабад шаарында англис тилин мыктылап үйрөнүү боюнча 3 айлык курстан өткөн. 2013-жылы белгилүү окумуштуу, филология илимдеринин доктору, профессор К.З. Зулпукаровдун жетекчилиги астында "Тилдин менталдык семантикасындагы кинологиялык концепттер" аттуу темада кандидаттык диссертациясын жазып бүтүргөн. <br> 2015-жылдын 30-январында Кыргыз Республикасынын Б.Н. Ельцин атындагы Кыргыз-Россия Славян (720000, Бишкек ш., Киев көч. - 256, 2-ауд.) жана Ош мамлекеттик университеттеринин (723500, Ош ш., Ленин көч. - 331 а) алдындагы докторлук (кандидаттык) диссертацияларды коргоо боюнча Д 10.14.500 диссертациялык кеңештин жыйынында 10.02.19 - тилдин теориясы адистиги боюнча кандидаттык диссертациясын коргогон. <br> Анын диссертациясы менен Ош мамлекеттик университетинин борбордук китепканасынан (723500, Ош ш., Ленин көч. - 331 а) жана https://bilim.akipress.org, http://arch.kyrlibnet.kg {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220406070723/http://www.arch.kyrlibnet.kg/ |date=2022-04-06 }} сайттарынан таанышууга болот. <br> 2015-жылы Ош шаарында өткөн "Жыл тандоосу" конкурсунда эң жаш илимпоз болуп таанылган. <br> 2017-жылы ОшМУнун доценти наамына ээ болгон. == Илимий эмгектери жана публикациялары == '''1.''' 222 баш катырма. – Ош: «Дипполиграфия», 2009. – 80 б. '''2.''' 1111 баш катырма. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 164 б. '''3.''' Билерман ордо. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 300 б. '''4.''' Англисче-кыргызча-орусча сүйлөшмө. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 154 б. '''5.''' Кызыктар дүйнөсүнө саякат. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 204 б. '''6.''' Брейн-ринг (акыл таймаш китеби+DVD компакт диск). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2015. – 190 б. '''7.''' Ар сабактан бир суроо (1000 суроо-жооп). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2016. – 180 б. '''8.''' Эң, эң, эң ... (Нуристан Марат уулу менен авторлошуп). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2017. – 360 б. '''9.''' «Эмгекчил илимпоз (филология илимдеринин доктору, профессор К.З. Зулпукаров 70 жашта)». – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2017. – 136 б. '''10.''' «Ош декларациясы (үч жылдын үзүрү)». – Ош: «Билим», 2018. – 60 б. '''11.''' «Эл аралык байланыштар бөлүмү». – Ош: «Билим», 2018. – 368 б. '''12.''' «Буклет жасоо боюнча нускама». – Ош: «Билим», 2019. – 10 б. '''13.''' «ОшМУда кыялдарым орундалды». – Ош: «Билим», 2019. – 68 б. '''14.''' «Когнитивдик лингвистикада концепттин изилдениши (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 94 б. '''15.''' «Кинологиялык лексиканын түзүмү жана менталдык мазмуну (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 80 б. '''16.''' «“Ит” концепти кыргыз ойтуюмунда (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 108 б. '''17.''' «Лингвистикалык антропоцентризм: маселелер, изденүүлөр жана чечимдер (монография, авторлоштор - К.З. Зулпукаров, Е.Н. Мурадымова, Р.К. Ормокеева, Г.Ж. Болотакунова)». – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2019. – 743 б. '''18.''' «Эл аралык байланыштар бөлүмү». – Ош: «Билим», 2019. – 242 б. '''19.''' «Билип ал». – Бишкек: «Глобал Принт», 2020. – 192 б. '''20.''' «Синтез тилди сыпаттоонун ыкмасы катарында (казусологиянын, синологиянын, алтаистиканын жана ностратиканын маселелери)». Профессор К.З. Зулпукаров менен авторлошуп жазылган монография. – Бишкек, 2021. – 748 б. == Илимий макалалары == '''1.''' Семантика кинологической лексики в паремиях / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 2 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош. - 2010. – С. 65-69. '''2.''' Итке байланыштуу сөздөрдүн Ч. Айтматовдун «Деңиз бойлой жорткон Ала-Дөбөт» аттуу повестиндеги жана илимий популярдуу эмгектеги саны / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 2 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош. - 2010. – 123-129-бб. '''3.''' Пословица – фрейм и сценарий / С.М.Амиралиев (в соавтор. с А.А. Калмурзаевой) // Сборник научных трудов, выпуск 3 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2011. – С. 50-55. '''4.''' Концепт как термин современной лингвистики / С.М.Амиралиев (в соавтор. с А.А. Калмурзаевой) // Сборник научных трудов, выпуск 3 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2011. – С. 55-64. '''5.''' Интерпретация понятий «менталитет» и «ментальность» / С.М.Амиралиев (в соавтор. с Л.Н. Дрофа) // Ош мамлекеттик университетинин жарчысы (проф. К. Матикеевдин 70 жылдыгына арналган эл аралык, илимий-практикалык конференциянын материалдары). Ош – 2012, - С. 24-27. '''6.''' «Ит» концепти социумдун аксиологиялык парадигмасында / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы.2013. - №3. – 20-22-бб. '''7.''' «Ит» фрейминин концептуалдык мазмуну: денотаттын касиеттери, түрлөрү (породалары) жана функциялары / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы. 2013. - №3. – 17-20-бб. '''8.''' «Ит» концепти кандай ассоциацияларды пайда кылат? / С.М.Амиралиев (К.З. Зулпукаровым менен авторлошуп) // КГУ Бишкек жарчысы, 2013. - №3. 1-чыг. – 244-247-бб. '''9.''' Кинологиялык сөздөрдөгү денотативдик жана коннотативдик маанилер / С.М.Амиралиев // Научный мир Казахстана – международный научный журнал, №3-6 саны. Казахстан. – 2014. – 11-15-бб. == Кандидаттык диссертациясын коргогондон кийин == '''10.''' Дүйнөнүн тилдик сүрөтүнүн жаралыш жолдору жана түрлөрү / С.М.Амиралиев (К.З. Зулпукаровым менен авторлошуп) // Сборник научных трудов, выпуск 4 факультета русской филологии ОшГУ. К 75-летию универси-тета и факультета. Ош, “РИО ОшТУ” – 2014. – 91-97-бб. '''11.''' Улуттук символдор – лингвоэтномадания-тыбыздын көөнөргүс фрагменти / С.М.Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 4 факультета русской филологии ОшГУ. К 75-летию универси-тета и факультета. Ош, “РИО ОшТУ” – 2014. – 97-101-бб. '''12.''' Концептуалдык изилдөөлөрдүн методдору жана ыкмалары / С.М.Амиралиев // “Юнусалиев окуулары - 2015”: Эл аралык илимий-практ. конф. материалдары. – Бишкек: “Улуу Тоолор”, 2015. – 88-93-бб. '''13.''' Когнитивдик илимге кыскача сереп / С.М.Амиралиев // Академик Б.Ө. Орузбаева жана филология маселелери: Конор. Материалдары. – Б.: Алтын тамга, 2016. – 144-149-бб. '''14.''' Кыргыз тилиндеги негизги кинологиялык түшүнүктөр / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы, №3 саны. II чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2016. – 259-261-бб. '''15.''' Протеза в киргизско-китайских лексических соответствиях / С.М.Амиралиев // Материалы между-народной научно-практической конференции «Современные проблемы тюркологии: язык – литература – культура», 17-18 ноября 2016 года, г. Москва. - М.: Издательство РУДН, 2016. – С. 307-312. '''16.''' Кыргыз тилинин макал-лакаптарындагы “Ит” концептинин борбору жана жакабели / С.М.Амиралиев (Э. Карабекова менен авторлошуп) // Ош МУнун жарчысы, №3 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2016. – 17-23-бб. '''17.''' Судьба пракорня *''kes/sek'' в ностратических языках / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2016. Том. 31. Вып. 3. – С. 54-59. '''18.''' Личные местоимения дагестанских языков в сравнении с ностратическими / С.М.Амиралиев, (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, и А.К. Зулпукаровой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2016. Том. 31. Вып. 4. – С. 43-49. '''19.''' Диереза в китайско-киргизских лексических соответствий / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым) // ЖАМУнун жарчысы, №2 (35) саны. Жалал-Абад, “ЖАМУнун басмаканасы”. – 2017. – С. 26-36. '''20.''' О мотивированности семантики лексико-грамматических единиц в языке / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым) // Ўзбекистонда хорижий тиллар илмий методик электрон журнал, www.journal.fledu.uz, №2/(16) 2017. – С. 74-92. '''21.''' О некоторых словарных общностях тюркских и китайского языков / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы (проф. К. Зулпукаровдун 70 жылдык юбилейине карата). №5 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2017. – С. 34-38. '''22.''' Истоки семантического строения некоторых слов, словосочетаний и предложений киргизского языка / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // ОшМУнун жарчысы (проф. К. Зулпукаровдун 70 жылдык юбилейине карата). №5 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2017. – С. 95-105. '''23.''' Метатеза как один из путей возникновения звуковых расхождений в китайском и киргизском языках / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Материалы между-народной научно-практической конференции «Языки в лингвоэтнокультурном пространстве Кыргызстана», посвященной 70-летию проф. К.З. Зулпукарова 29 сентября 2017 года, г. Ош. Ошбасмакана, 2017. – С. 108-108. '''24.''' Смысловое строение киргизских словосочетаний с точки зрения китайского языка / С.М.Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Языки в диалоге культур: к 70-летию профессора М.Дж. Тагаева 10 октября 2017 года, г. Бишкек, изд-во КРСУ, 2017 . – С. 329-333. '''25.''' К вопросу о тюрко-китайских словах с идентичным происхождением / С. Амиралиев (в соавтр. с Д. Акматовой, С. Сейитбековой) // Материалы ХХIV международной научно-практической конференции «Современные тенденции развития науки и технологий» (г. Белгород, 31 марта 2017 г.) №3, часть 5. 2017. – С. 15-21. https://elibrary.ru/item.asp?id=29002810 '''26.''' О китайско-русских лексических соответствиях / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, С. Сейитбековой) // Материалы ХХIV международной научно-практической конференции «Современные тенденции развития науки и технологий» (г. Белгород, 31 марта 2017 г.) №3, часть 5. 2017. – С. 78-91. '''27.''' Animal nominations in Kyrgyz proverbs: Values of Human Rights in Literature / S. Amiraliev // Human Rights: National & Global Agenda. Prateeksha publications Jaipur (India). First published: 2017. Editor Dr. Badruddin. 2017. – P. 286-296. https://yadi.sk/i/0oT5UcjDLu50sQ '''28.''' Семантическая структура некоторых слов киргизского языка, мотивированная китайскими слогами / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Актуальные проблемы татарской филологии: Материалы Всероссийской заочной научно-практической конференции с международным участием. 15 декабря 2017 г. / Отв. ред. И.Ф. Зарипова. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2017. – С. 255-261. '''29.''' О некоторых общетюркских словах, соотносительных с китайскими / С. Амиралиев // Актуальные проблемы татарской филологии: Материалы Всероссийской заочной научно-практической конференции с международным участием. 15 декабря 2017 г. / Отв. ред. И.Ф. Зарипова. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2017. – С. 185-191. '''30.''' Выпадение конечного -р в китайских слогах с точки зрения фонетической структуры киргизского слова / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Филология (Матер. науч.-прак. конф., посвящ. 70-летию проф. И. Абдувалиева). Состав. Ж. Султангазиева. – Б.: изд-во “Улуу Тоолор”, 2017. – С. 98-106. Филология (профессор И. Абдувалиевдин 70 жылдыгына арналган илимий-практикалык конференциянын материалдары). / Түз.: Ж. Султангазиева. – Б.: Улуу Тоолор, 2017. – 98-106 бб. '''31.''' Алишер Навои и вопросы сопоставительного языкознания / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаров, Н. Караевой) // Творческое наследие Алишера Навои и современность сборник докладов Международной научно-практической конференции. Москва, Издательство: ООО “4 Принт”. - 2018. - С. 52-56. '''32.''' Константы и переменные в киргизско-китайских общих морфемах / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Новая парадигма социально-гуманитарного знания. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 29 декабря 2017 г.: в 6 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 44-50. https://elibrary.ru/item.asp?id=32283052 '''33.''' Корреляция морфем и их алломорфов в родственных языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Новая парадигма социально-гуманитарного знания. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 29 декабря 2017 г.: в 6 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 50-57. https://elibrary.ru/item.asp?id=32283053 '''34.''' Китайско-киргизское zhèr/жер и его семантико-звуковое варьирование / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Инновационные процессы в национальной экономике и социально-гуманитарной сфере:сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 31 января 2018 г.: в 3 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 48-53. '''35.''' Проблема экономии артикуляционных усилий говорящего и судьба конечного -р в этимологически идентичных словах китайского и киргизского языков / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Инновационные процессы в национальной экономике и социально-гуманитарной сфере: сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 31 января 2018 г.: в 3 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 54-63. '''36.''' Первый труд по контрастивному исследованию персидского и древнетюркского языков / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой) // Актуальные направления гуманитарных и социально-экономических исследований: сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 30 марта 2018 г.: в 3-х ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: ООО Агентство перспективных научных исследований (АПНИ), 2018. – Часть I. – С. 11-14. https://elibrary.ru/item.asp?id=32746765 '''37.''' Роль опопоки в сокращении объема языкового знака в отдаленно-родственных языках (на примере киргизского и китайского языков) / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Евразийский союз ученых (ЕСУ) Ежемесячный научный журнал № 3 (48) / 2018 5 часть. Москва, 2018. – С. 69-73. https://euroasia-science.ru/wp-content/uploads/2018/04/Euroasia_C-20.pdf{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} '''38.''' О происхождении ключевого номинанта концепта «вода» в тюркских языках / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой) // Актуальные проблемы филологии и контрастивной лингвистики. Материалы научно-практической конференции, посвященной 70-летию со дня рождения канд.филол.наук, доц. К. Юсупова. – Фаргона, 2018. – С. 43-46. '''39.''' Лингвокультуроло-гический анализ обращения “тергөө” в кыргызском языке / С. Амиралиев (в соавтр. с Каныбек к. А.) // Языки в лингво-этнокультурном пространстве Кыргызстана. Материалы научно-практической конференции, посвященной 70-летию со дня рождения док.филол.наук, проф. Т. Аширбаева. АО “Ошоблтипография”. – Ош, 2018. – С. 81-84. '''40.''' О происхождении некоторых сино-тибетских слов, оформленных по фонетической модели “САСЫ” / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Вестник Ошского государственного университета (Матер. междунар. конф. “Устойчивое развитие образования в вузе”). №1, специальный выпуск. – Ош, изд-во “Билим”, 2018. – С. 247-251. '''41.''' Фонетическая трансформация китайских слогов под модель СЫСА кыргызского языка / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Наука, новые технологии и инновации. 2018. №.2 (Февраль). C. 257-259. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=35203563</nowiki> '''42.''' Слово обычай и его употребление в сказке / С. Амиралиев (в соавтр. с Э. Абдувалиевой) // Известия ВУЗов Кыргызстана. 2018. №.2 (февраль). C. 92-94. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=35269031</nowiki> '''43.''' Параллелизм в паремиях и его роль в создании фрейма и сценария / С. Амиралиев (в соавтр. с С. Тургунбаевой, А. Зулпукаровой) // Известия ВУЗов Кыргызстана. 2018. №.3. C. 185-187. <nowiki>http://science-journal.kg/media/Papers/ivk/2018/3/%D0%98%D0%92%D0%9A_N3-2018-185-187.pdf</nowiki> '''44.''' Роль сингармонизма в увеличении фонетических расхождений этимологически тождественных слов (на материале китайского и киргизского языков) / С. Амиралиев (в соавтр. с Г. Кожоевой) // Филологические науки. Вопросы теории и практики. Издательство ГРАМОТА, 2018. №8 (86). Ч. 2. – С. 292-297. <nowiki>https://cyberleninka.ru/article/n/17675623</nowiki> '''45.''' Сравнительная характеристика названий руки в дагестанских и алтайских языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым А. Зулпукаровой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2018. Том 33. Вып. 2. – С. 50-56. <nowiki>https://elibrary.ru/contents.asp?id=35617591</nowiki> '''46.''' О происхождении гидронимов в ностратических языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, У. Камардиновой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2018. Том 33. Вып. 3. – С. 52-60. '''47.''' Место паремийных пропозиций в когнитивно-языковой картине мира / С. Амиралиев (в соавтр. с С. Тургунбаевой) // Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана, №5, 2018. – С. 210-212. <nowiki>http://science-journal.kg/media/Papers/nntiik/2018/5/210-212.pdf</nowiki> '''48.''' Паремийные пропозиции в когнитивно-языковой картине мира / С. Амиралиев (в соавтр. с А. Козубаевой) // Наука, образование и техника. Международный научный журнал. Издательство: Ошский кыргызско-узбекский университет, №2 (62) , 2018. С. - 76-82. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=37155349</nowiki> '''49.''' Фреймово-сценарное строение паремийных изречений / С. Амиралиев (в соавтр. с А. Козубаевой) // Наука, образование и техника. Международный научный журнал. Издательство: Ошский кыргызско-узбекский университет, №2 (62) , 2018. С. - 82-88. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=37155350</nowiki> '''50.''' О происхождении ключевого номинанта концепта «вода» в тюркских языках / С. Амиралиев (в соавтр. с У. Камардиновой Н. Караевой) // Евразийский союз ученых (ЕСУ) Ежемесячный научный журнал № 3 (60) / 2019. 9 часть. – С. 18-20. '''51.''' Об интеграции единиц описания для целей обучения и иерархии целеустановок практического курса русского языка как неродного / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Современное языковое образование: инновации, проблемы, решения : материалы X Международной научно-практической конференции, г. Москва, 15 марта 2019 г. Часть 1 / под общ. ред. А. А. Богатырева. – Москва: МПГУ, 2019. – С. 137-150. '''52.''' Пракорень *kes/sek и его рефлексы в ностратических языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Материалы Первого Международного алтаистического форума «Тюрко-монгольский мир большого Алтая: историко-культурное наследие и современность». Барнаул – Горно-Алтайск, 12-14 сентября 2019 г. – Барнаул: Изд-во Алт. ун-та, 2019. – С. 20-24. '''53.''' Об этимологии названий хижины и золота в тюркских и китайском языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, Н. Караевой) // Современные гуманитарные исследования. Москва, Издательство: «Спутник +», №6 (91), 2019. – С. 29-31. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=41748140</nowiki> '''54.''' Об этимологии названия автомойки в киргизском языке / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой, У. Камардиновой) // Филология: научные исследования. – 2019. – №6. – С. 251-256. '''55.''' Некоторые точки зрения к описанию концепта / С. Амиралиев (в соавтр. с М. Абыловой) // «Актуальные проблемы филологии» материалы международной научной-практической интернет конференции. – Научное издание. – Фергана: ФГУ, 2020. – С. 23-27 '''56.''' Изучение понятия концепта в когнитивной лингвистике / С. Амиралиев (в соавтр. с М. Абыловой) // «Актуальные проблемы филологии» материалы международной научной-практической интернет конференции. – Научное издание. – Фергана: ФГУ, 2020. – С. 27-30 '''57.''' О киргизских словах «иранского» происхождения / С. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой, А. Сапарбаевой) // Международный научный журнал «МИР НАУКИ, КУЛЬТУРЫ, ОБРАЗОВАНИЯ». № 1 (80), Горно-Алтайск, 2020. – С. 377-380. <nowiki>https://www.elibrary.ru/item.asp?id=42507588</nowiki> '''58.''' Рефлексы пракорня *deng «равный» в языках Евразии / С. Амиралиев (в соавтр. с А. Сапарбаевой, Ф. Кайымовой) // Международный научный журнал «МИР НАУКИ, КУЛЬТУРЫ, ОБРАЗОВАНИЯ». № 1 (80), Горно-Алтайск, 2020. – С. 380-383. <nowiki>https://www.elibrary.ru/item.asp?id=42507589</nowiki> '''59.''' О характере перестановки звуков в этимологически идентичных словах китайского и киргизского языков / С. Амиралиев // Вестник ОшГУ. 4 Серия: педагогика, психология и филологические науки. Часть 1. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим” – 2020. – С. 52-61. '''60.''' Этимология киргизско-китайских лексем модели “САС” / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Актуальные вопросы преподавания государственного языка: проблемы и пути их решения. Материалы научной конференции. – Фаргона, 2020. – С. 132-138. '''61.''' Роль выпадения звуков в экономии артикуляционных усилий производителя речи / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // Актуальные вопросы преподавания государственного языка: проблемы и пути их решения. Материалы научной конференции. – Фаргона, 2020. – С. 141-147. '''62.''' Reflexes of the Most Ancient Root *er “male” in Eurasian Languages / С. Амиралиев (в соавтр. с Kapar Zulpukarov/Aida Zulpukarova/Ainisa Akmatova/Aigul Zhoroeva/Zhypargul Abdullaeva) // Open Journal of Modern Linguistics, > Vol.11 No.1, February, 2021. – pp. 104-119. <nowiki>https://www.scirp.org/journal/ojml</nowiki> ISSN Online: 2164-2834 ISSN Print: 2164-2818 <nowiki>https://www.scirp.org/journal/paperinformation.aspx?paperid=107444</nowiki> '''63.''' О соотношении морфем и их алломорфов в родственных языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым) // 9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON CULTURE AND CIVILIZATION // Tashkent Chemical-Technological Institute. - March 15-16, 2021. – P. 462-472. <nowiki>https://0f511472-47e9-4e70-8ddb-737e46a9a2b8.filesusr.com/ugd/614b1f_efbcfa906a154fb9ab6c1a8fd916bb25.pdf</nowiki> '''64.''' О межъязыковых вариантах фонологической модели САСЫС / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, А. Зулпукаровой, Сюй Чже) // Вестник ОшГУ. Материалы научно-практической конференции «Актуальные проблемы педагогики, методики, кыргызского языка и литературы». – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2021. – 52-61-бб. '''65.''' Трансформы киргизской фонетической модели САСАС в контексте тюркологии и синологии / С. Амиралиев (в соавтр. с К. Зулпукаровым, А. Зулпукаровой, Чжоу Сяньцы) // Вестник ОшГУ. Материалы научно-практической конференции «Актуальные проблемы педагогики, методики, кыргызского языка и литературы». – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2021. – 52-61-бб. '''66.''' Корреляция -ң/-н китайского и киргизского языков в составе сложных слов / С. Амиралиев (в соавтр. с Барчынбек, М.А. Зулпукаровой) // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы VIII Международной науч-прак. конф. (Филологические науки) / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев. – Нур-Султан, 2021 – С. 57-60. '''67.''' Родственные слова с конечным -н в китайском и киргизском языках / С. Амиралиев (в соавтр. с М.А. Зулпукаровой, Барчынбек) // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы VIII Международной науч-прак. конф. (Филологические науки) / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев. – Нур-Султан, 2021 – С. 61-65. '''68.''' Пракорень *kar «черный» и его рефлексы в языках Евразии / С. Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, А.К. Зулпукаровой, Ч.Р. Шариповой) // «Евразийское Научное Объединение». Материалы 74-ой международ. науч. конф. “Актуальные вопросы развития науки в мире”. № 4 (74), Апрель, 2021. – С. 310-313. '''69.''' Некоторые трансформы пракорня *kar «черный» в киргизском языке с точки зрения ностратики / С. Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, А.К. Зулпукаровой, Ч.Р. Шариповой) // «Евразийское Научное Объединение». Материалы 74-ой международ. науч. конф. “Актуальные вопросы развития науки в мире”. № 4 (74), Апрель, 2021. – С. 314-317. '''70.''' О соотношении морфем и их алломорфов в родственных языках / С. Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, Г.Н. Тавалдиевой) // Сборник тезисов международной научно-технической конференции “Актуальные проблемы инновационных технологий в развитии химической, нефте-газовой и пищевой промышленности”, посвящ. 30-летию Ташкент. хим.-технол. ин-та. – Ташкент: “Fan ziyosi”, 2021. – С. 491-492. '''71.''' Корреляция констант и переменных в структуре киргизско-китайских общих морфем / С. Амиралиев (в соавтр. с К.З. Зулпукаровым, Г.Н. Тавалдиевой) // Сборник тезисов международной научно-технической конференции “Актуальные проблемы инновационных технологий в развитии химической, нефте-газовой и пищевой промышленности”, посвящ. 30-летию Ташкент. хим.-технол. ин-та. – Ташкент: “Fan ziyosi”, 2021. – С. 493-494. '''72.''' Опыт Ошского государственного университета в организации академической мобильности / С. Амиралиев // Вестник ОшГУ. Выпуск: педагогика, психология, филологические науки. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим” – 2021. – Т.1, №4. - С. 415-426. <nowiki>https://elibrary.ru/item.asp?id=46499978</nowiki> '''73.''' Академическая мобильность: проблемы и пути их решения (на опыте Ошского государственного университета) / С. Амиралиев (в соавтр. с А.О. Абдувалиевым) // Функциональная грамматика: теория и практика: сб. Научных статей по итогам Всероссийск. с международ. участием научно-прак. конф. / отв. ред. А. Д. Ахвандерова, О. А. Димитриева, З. Н. Якушкина. – Чебоксары: Чуваш. гос. пед. ун-т, 2021. – С. 432-437. '''74.''' About Transformation Formulas of the Most Ancient Roots in Eurasian Languages / С. Амиралиев (в соавтр. с Zulpukarov K., Aipova G., Zulpukarova A., Toichuev T., Joldosheva A., Apaeva S., Ryskulova B., Saparbaeva A., Abdykulov M., Abdullaeva Z.) // Open Journal of Modern Linguistics, > Vol.11 No.6, December, 2021. – pp. 907-918. Open Journal of Modern Linguistics ISSN Print: 2164-2818 ISSN Online: 2164-2834 www.scirp.org/journal/ojml/ <nowiki>https://scirp.org/journal/paperinformation.aspx?paperid=113667</nowiki> '''75.''' Reflexes of the Most Ancient Root *Deng «Equal» in Eurasian Languages and Interpersonal Relationship Cognitions of Paremias in the Kyrgyz Language / С. Амиралиев (в соавтр. с Kapar Zulpukarov, Aigul Abdraeva, Aida Zulpukarova, Sabyrkul Kalygulova, Gulzat Aipova, Mansur Mamutov, Bermet Ryskulova, Sofia Apaeva, Toichubek Kabylov, Zhannat Kadenova, Nazira Karaeva, Khulkharai Abdurakhmanova) // Journal of Positive School Psychology. – Gorakhpur (India), Society of Psychology and Education, 2022, Vol.6, No.4. – P. 3857-3866. <nowiki>http://journalppw.com</nowiki> (Journal is indexed/ abstracted in Scopus) '''76.''' Философский аспект категорий добра и зла / С. Амиралиев (в соавтр. с Ж.У. Насирдиновой) // Сборник материалов республиканской научно-практической конференции “Роль личности педагога в формировании и развитии нравственных ценностей в обществе”. – Ош: 2022. – С. 65-69. '''77.''' Некоторые точки зрения к описанию концепта / С. Амиралиев (в соавтр. с Ж.У. Насирдиновой) // Сборник материалов республиканской научно-практической конференции “Роль личности педагога в формировании и развитии нравственных ценностей в обществе”. – Ош: 2022. – С. 69-72. '''78.''' Об этимологии киргизских названий жилища и семьи с точки зрения алтаистики и ностратики / С. Амиралиев (в соавтр. К.З. Зулпукаровым) // Вестник ОшГУ. Специальный выпуск. Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию со дня рождения профессора Зулпукарова К.З.. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2022. – С. 163-175. http://cyclowiki.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2 [[Категория:1987-жыл]] ck1x57ubiaqkscwn9e6j5jrwtn48zvf 423493 423484 2022-08-05T11:28:31Z Semetei Amir 33238 /* Кандидаттык диссертациясын коргогондон кийин */ wikitext text/x-wiki {{Персона |ысымы = Семетей Амиралиев |нукура ысымы = |сүрөт = |туурасы = 230px |сүрөткө баяндама = |төрөлгөндөгү аты = |ишмердүүлүк тармагы = лингвист-тилчи, [[жазуучу]] |туулган датасы = 03.03.1987 |туулган жери = [[Кан, Баткен району|Кан]], [[Баткен району]], [[Баткен облусу|Баткен (Ош) облусу]], [[СССР]], ([[Кыргызстан]]) |жарандыгы = {{СССР желеги}} [[СССР]] →<br> {{Өлкө желеги|Кыргызстан}} |өлгөн датасы = |өлгөн жери = |атасы = Манас Амиралиев |апасы =Зуура Амиралиева |жубайы = Сайрамкан Айдарбек кызы |балдары = |сыйлыктары = |сайт = |уикиказына = }} '''Семетей Манасович Амиралиев''' ([[1987]]-жыл, [[3-март]], [[Баткен району]], Кан айылы) — лингвист-тилчи, филология илимдеринин кандидаты, [[Ош]]МУнун доценти, «[[Билерман ордо]]» интеллектуалдык клубунун магистри (2019), мыкты оюнчусу жана команданын капитаны. Интеллектуалдык багыттагы бир нече китептердин автору. [[Кыргызстан]]дагы баш катырмаларды изилдөөчүлөрдүн бири. == Үй-бүлөсү жана кыскача өмүр таржымалы == Атасы Амиралиев Манас (1951-жыл, 26-декабрь, Баткен району, Кан айылы) — физик, 30 жылдык эмгек тажрыйбасы бар педагог. Апасы Амиралиева Зуура (1956-жыл, 3-сентябрь, Баткен району, Кан айылы) — үй кожейкеси, баатыр эне. Келинчеги Айдарбек кызы Сайрамкан (1990-жыл, 17-декабрь, Баткен району, Кан айылы). - кыргыз тили жана адабияты мугалими. Үй-бүлөсү менен 2 уул, 1 кызды тарбиялап-өстүрүүдө. <br> 2010-жылы Ош мамлекеттик университетин артыкчылык диплому менен аяктап, "Лингвист, маданият аралык коммуникациялар боюнча адис" кесибине ээ болгон. 2010-жылы эмгек жолун ОшМУнун чет тилдер жана маданият аралык коммуникациялар кафедрасында лаборант болуп иштөөдөн баштаган. Ушул эле жылы аталган университеттеги аспирантуранын сырттан окуу бөлүмүнө тапшырып, аны 2014-жылы ийгиликтүү аяктаган. <br> 2012-жылы Индиянын Хайдарабад шаарында англис тилин мыктылап үйрөнүү боюнча 3 айлык курстан өткөн. 2013-жылы белгилүү окумуштуу, филология илимдеринин доктору, профессор К.З. Зулпукаровдун жетекчилиги астында "Тилдин менталдык семантикасындагы кинологиялык концепттер" аттуу темада кандидаттык диссертациясын жазып бүтүргөн. <br> 2015-жылдын 30-январында Кыргыз Республикасынын Б.Н. Ельцин атындагы Кыргыз-Россия Славян (720000, Бишкек ш., Киев көч. - 256, 2-ауд.) жана Ош мамлекеттик университеттеринин (723500, Ош ш., Ленин көч. - 331 а) алдындагы докторлук (кандидаттык) диссертацияларды коргоо боюнча Д 10.14.500 диссертациялык кеңештин жыйынында 10.02.19 - тилдин теориясы адистиги боюнча кандидаттык диссертациясын коргогон. <br> Анын диссертациясы менен Ош мамлекеттик университетинин борбордук китепканасынан (723500, Ош ш., Ленин көч. - 331 а) жана https://bilim.akipress.org, http://arch.kyrlibnet.kg {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220406070723/http://www.arch.kyrlibnet.kg/ |date=2022-04-06 }} сайттарынан таанышууга болот. <br> 2015-жылы Ош шаарында өткөн "Жыл тандоосу" конкурсунда эң жаш илимпоз болуп таанылган. <br> 2017-жылы ОшМУнун доценти наамына ээ болгон. == Илимий эмгектери жана публикациялары == '''1.''' 222 баш катырма. – Ош: «Дипполиграфия», 2009. – 80 б. '''2.''' 1111 баш катырма. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 164 б. '''3.''' Билерман ордо. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 300 б. '''4.''' Англисче-кыргызча-орусча сүйлөшмө. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 154 б. '''5.''' Кызыктар дүйнөсүнө саякат. – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2014. – 204 б. '''6.''' Брейн-ринг (акыл таймаш китеби+DVD компакт диск). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2015. – 190 б. '''7.''' Ар сабактан бир суроо (1000 суроо-жооп). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2016. – 180 б. '''8.''' Эң, эң, эң ... (Нуристан Марат уулу менен авторлошуп). – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2017. – 360 б. '''9.''' «Эмгекчил илимпоз (филология илимдеринин доктору, профессор К.З. Зулпукаров 70 жашта)». – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2017. – 136 б. '''10.''' «Ош декларациясы (үч жылдын үзүрү)». – Ош: «Билим», 2018. – 60 б. '''11.''' «Эл аралык байланыштар бөлүмү». – Ош: «Билим», 2018. – 368 б. '''12.''' «Буклет жасоо боюнча нускама». – Ош: «Билим», 2019. – 10 б. '''13.''' «ОшМУда кыялдарым орундалды». – Ош: «Билим», 2019. – 68 б. '''14.''' «Когнитивдик лингвистикада концепттин изилдениши (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 94 б. '''15.''' «Кинологиялык лексиканын түзүмү жана менталдык мазмуну (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 80 б. '''16.''' «“Ит” концепти кыргыз ойтуюмунда (усулдук колдонмо)». – Ош: «Билим», 2019. – 108 б. '''17.''' «Лингвистикалык антропоцентризм: маселелер, изденүүлөр жана чечимдер (монография, авторлоштор - К.З. Зулпукаров, Е.Н. Мурадымова, Р.К. Ормокеева, Г.Ж. Болотакунова)». – Бишкек: «Бийиктик-плюс», 2019. – 743 б. '''18.''' «Эл аралык байланыштар бөлүмү». – Ош: «Билим», 2019. – 242 б. '''19.''' «Билип ал». – Бишкек: «Глобал Принт», 2020. – 192 б. '''20.''' «Синтез тилди сыпаттоонун ыкмасы катарында (казусологиянын, синологиянын, алтаистиканын жана ностратиканын маселелери)». Профессор К.З. Зулпукаров менен авторлошуп жазылган монография. – Бишкек, 2021. – 748 б. == Илимий макалалары == '''1.''' Семантика кинологической лексики в паремиях / С.М. Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 2 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош. - 2010. – С. 65-69. https://yadi.sk/i/Le7sCy5E8MW05Q '''2.''' Итке байланыштуу сөздөрдүн Ч. Айтматовдун «Деңиз бойлой жорткон Ала-Дөбөт» аттуу повестиндеги жана илимий популярдуу эмгектеги саны / С.М. Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 2 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош. - 2010. – 123-129-бб. '''3.''' Пословица – фрейм и сценарий / С.М.Амиралиев (в соавтор. с А.А. Калмурзаевой) // Сборник научных трудов, выпуск 3 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2011. – С. 50-55. '''4.''' Концепт как термин современной лингвистики / С.М. Амиралиев (в соавтор. с А.А. Калмурзаевой) // Сборник научных трудов, выпуск 3 факультета русской филологии. К 60-летию университета и факультета. Ош - 2011. – С. 55-64. '''5.''' Интерпретация понятий «менталитет» и «ментальность» / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Л.Н. Дрофа) // Ош мамлекеттик университетинин жарчысы (проф. К. Матикеевдин 70 жылдыгына арналган эл аралык, илимий-практикалык конференциянын материалдары). Ош – 2012, - С. 24-27. '''6.''' «Ит» концепти социумдун аксиологиялык парадигмасында / С.М. Амиралиев // ОшМУнун жарчысы.2013. - №3. – 20-22-бб. https://www.elibrary.ru/item.asp?id=29061706 '''7.''' «Ит» фрейминин концептуалдык мазмуну: денотаттын касиеттери, түрлөрү (породалары) жана функциялары / С.М.Амиралиев // ОшМУнун жарчысы. 2013. - №3. – 17-20-бб. https://www.elibrary.ru/item.asp?id=29061707 '''8.''' «Ит» концепти кандай ассоциацияларды пайда кылат? / С.М. Амиралиев (К. Зулпукаров менен авторлошуп) // КГУ Бишкек жарчысы, 2013. - №3. 1-чыг. – 244-247-бб. https://www.elibrary.ru/item.asp?id=26110312 '''9.''' Кинологиялык сөздөрдөгү денотативдик жана коннотативдик маанилер / С.М. Амиралиев // Научный мир Казахстана – международный научный журнал, №3-6 саны. Казахстан. – 2014. – 11-15-бб. == Кандидаттык диссертациясын коргогондон кийин == '''10.''' Дүйнөнүн тилдик сүрөтүнүн жаралыш жолдору жана түрлөрү / С.М. Амиралиев (К. Зулпукаров менен авторлошуп) // Сборник научных трудов, выпуск 4 факультета русской филологии ОшГУ. К 75-летию университета и факультета. Ош, “РИО ОшТУ” – 2014. – 91-97-бб. '''11.''' Улуттук символдор – лингвоэтномаданиятыбыздын көөнөргүс фрагменти / С.М. Амиралиев // Сборник научных трудов, выпуск 4 факультета русской филологии ОшГУ. К 75-летию университета и факультета. Ош, “РИО ОшТУ” – 2014. – 97-101-бб. '''12.''' Концептуалдык изилдөөлөрдүн методдору жана ыкмалары / С.М. Амиралиев // “Юнусалиев окуулары - 2015”: Эл аралык илимий-практ. конф. материалдары. – Бишкек: “Улуу Тоолор”, 2015. – 88-93-бб. https://www.oshsu.kg/univer/temp/url/ilim/2015-4-3-1.pdf '''13.''' Когнитивдик илимге кыскача сереп / С.М. Амиралиев // Академик Б.Ө. Орузбаева жана филология маселелери: Конор. Материалдары. – Б.: Алтын тамга, 2016. – 144-149-бб. '''14.''' Кыргыз тилиндеги негизги кинологиялык түшүнүктөр / С.М. Амиралиев // ОшМУнун жарчысы, №3 саны. II чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2016. – 259-261-бб. https://elibrary.ru/item.asp?id=30547511 '''15.''' Протеза в киргизско-китайских лексических соответствиях / С.М. Амиралиев // Материалы между-народной научно-практической конференции «Современные проблемы тюркологии: язык – литература – культура», 17-18 ноября 2016 года, г. Москва. - М.: Издательство РУДН, 2016. – С. 307-312. '''16.''' Кыргыз тилинин макал-лакаптарындагы “Ит” концептинин борбору жана жакабели / С.М. Амиралиев (Э. Карабекова менен авторлошуп) // Ош МУнун жарчысы, №3 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2016. – 17-23-бб. '''17.''' Судьба пракорня *''kes/sek'' в ностратических языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2016. Том. 31. Вып. 3. – С. 54-59. '''18.''' Личные местоимения дагестанских языков в сравнении с ностратическими / С.М. Амиралиев, (в соавтор. с К. Зулпукаровым, и А.К. Зулпукаровой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2016. Том. 31. Вып. 4. – С. 43-49. '''19.''' Диереза в китайско-киргизских лексических соответствий / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // ЖАМУнун жарчысы, №2 (35) саны. Жалал-Абад, “ЖАМУнун басмаканасы”. – 2017. – С. 26-36. '''20.''' О мотивированности семантики лексико-грамматических единиц в языке / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Ўзбекистонда хорижий тиллар илмий методик электрон журнал, www.journal.fledu.uz, №2/(16) 2017. – С. 74-92. https://journal.fledu.uz/ru/author/kapar-zulpukarov-semetej-amiraliev/ '''21.''' О некоторых словарных общностях тюркских и китайского языков / С.М. Амиралиев // ОшМУнун жарчысы (проф. К. Зулпукаровдун 70 жылдык юбилейине карата). №5 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2017. – С. 34-38. '''22.''' Истоки семантического строения некоторых слов, словосочетаний и предложений киргизского языка / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // ОшМУнун жарчысы (проф. К. Зулпукаровдун 70 жылдык юбилейине карата). №5 саны. Атайын чыгарылыш. Ош, “Билим” редакциялык-басма бөлүмү – 2017. – С. 95-105. '''23.''' Метатеза как один из путей возникновения звуковых расхождений в китайском и киргизском языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Материалы между-народной научно-практической конференции «Языки в лингвоэтнокультурном пространстве Кыргызстана», посвященной 70-летию проф. К. Зулпукарова 29 сентября 2017 года, г. Ош. Ошбасмакана, 2017. – С. 108-108. '''24.''' Смысловое строение киргизских словосочетаний с точки зрения китайского языка / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Языки в диалоге культур: к 70-летию профессора М.Дж. Тагаева 10 октября 2017 года, г. Бишкек, изд-во КРСУ, 2017 . – С. 329-333. '''25.''' К вопросу о тюрко-китайских словах с идентичным происхождением / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Д. Акматовой, С. Сейитбековой) // Материалы ХХIV международной научно-практической конференции «Современные тенденции развития науки и технологий» (г. Белгород, 31 марта 2017 г.) №3, часть 5. 2017. – С. 15-21. https://elibrary.ru/item.asp?id=29002810 '''26.''' О китайско-русских лексических соответствиях / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, С. Сейитбековой) // Материалы ХХIV международной научно-практической конференции «Современные тенденции развития науки и технологий» (г. Белгород, 31 марта 2017 г.) №3, часть 5. 2017. – С. 78-91. '''27.''' Animal nominations in Kyrgyz proverbs: Values of Human Rights in Literature / S. Amiraliev // Human Rights: National & Global Agenda. Prateeksha publications Jaipur (India). First published: 2017. Editor Dr. Badruddin. 2017. – P. 286-296. https://yadi.sk/i/0oT5UcjDLu50sQ '''28.''' Семантическая структура некоторых слов киргизского языка, мотивированная китайскими слогами / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Актуальные проблемы татарской филологии: Материалы Всероссийской заочной научно-практической конференции с международным участием. 15 декабря 2017 г. / Отв. ред. И.Ф. Зарипова. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2017. – С. 255-261. '''29.''' О некоторых общетюркских словах, соотносительных с китайскими / С.М. Амиралиев // Актуальные проблемы татарской филологии: Материалы Всероссийской заочной научно-практической конференции с международным участием. 15 декабря 2017 г. / Отв. ред. И.Ф. Зарипова. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2017. – С. 185-191. '''30.''' Выпадение конечного -р в китайских слогах с точки зрения фонетической структуры киргизского слова / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Филология (Матер. науч.-прак. конф., посвящ. 70-летию проф. И. Абдувалиева). Состав. Ж. Султангазиева. – Б.: изд-во “Улуу Тоолор”, 2017. – С. 98-106. Филология (профессор И. Абдувалиевдин 70 жылдыгына арналган илимий-практикалык конференциянын материалдары). / Түз.: Ж. Султангазиева. – Б.: Улуу Тоолор, 2017. – 98-106-бб. https://yadi.sk/i/APCs6S0OJIsgcQ '''31.''' Алишер Навои и вопросы сопоставительного языкознания / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, Н. Караевой) // Творческое наследие Алишера Навои и современность сборник докладов Международной научно-практической конференции. Москва, Издательство: ООО “4 Принт”. - 2018. - С. 52-56. '''32.''' Константы и переменные в киргизско-китайских общих морфемах / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Новая парадигма социально-гуманитарного знания. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 29 декабря 2017 г.: в 6 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 44-50. https://elibrary.ru/item.asp?id=32283052 '''33.''' Корреляция морфем и их алломорфов в родственных языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Новая парадигма социально-гуманитарного знания. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 29 декабря 2017 г.: в 6 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 50-57. https://elibrary.ru/item.asp?id=32283053 '''34.''' Китайско-киргизское zhèr/жер и его семантико-звуковое варьирование / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Инновационные процессы в национальной экономике и социально-гуманитарной сфере:сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 31 января 2018 г.: в 3 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 48-53. https://elibrary.ru/item.asp?id=32471971 '''35.''' Проблема экономии артикуляционных усилий говорящего и судьба конечного -р в этимологически идентичных словах китайского и киргизского языков / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Инновационные процессы в национальной экономике и социально-гуманитарной сфере: сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 31 января 2018 г.: в 3 ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: "Агентство перспективных научных исследований", 2018. – Часть I. – С. 54-63. '''36.''' Первый труд по контрастивному исследованию персидского и древнетюркского языков / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Н. Караевой) // Актуальные направления гуманитарных и социально-экономических исследований: сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции 30 марта 2018 г.: в 3-х ч. / Под общей редакцией Е.П. Ткачевой. – Белгород: ООО Агентство перспективных научных исследований (АПНИ), 2018. – Часть I. – С. 11-14. https://elibrary.ru/item.asp?id=32746765 '''37.''' Роль опопоки в сокращении объема языкового знака в отдаленно-родственных языках (на примере киргизского и китайского языков) / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Евразийский союз ученых (ЕСУ) Ежемесячный научный журнал № 3 (48) / 2018 5 часть. Москва, 2018. – С. 69-73. https://euroasia-science.ru/wp-content/uploads/2018/04/Euroasia_C-20.pdf{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} '''38.''' О происхождении ключевого номинанта концепта «вода» в тюркских языках / С.М. Амиралиев (в соавтр. с Н. Караевой) // Актуальные проблемы филологии и контрастивной лингвистики. Материалы научно-практической конференции, посвященной 70-летию со дня рождения канд.филол.наук, доц. К. Юсупова. – Фаргона, 2018. – С. 43-46. '''39.''' Лингвокультурологический анализ обращения “тергөө” в кыргызском языке / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Каныбек к. А.) // Языки в лингвоэтнокультурном пространстве Кыргызстана. Материалы научно-практической конференции, посвященной 70-летию со дня рождения док.филол.наук, проф. Т. Аширбаева. АО “Ошоблтипография”. – Ош, 2018. – С. 81-84. '''40.''' О происхождении некоторых сино-тибетских слов, оформленных по фонетической модели “САСЫ” / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Вестник Ошского государственного университета (Матер. междунар. конф. “Устойчивое развитие образования в вузе”). №1, специальный выпуск. – Ош, изд-во “Билим”, 2018. – С. 247-251. '''41.''' Фонетическая трансформация китайских слогов под модель СЫСА кыргызского языка / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Наука, новые технологии и инновации. 2018. №.2 (Февраль). C. 257-259. https://elibrary.ru/item.asp?id=35203563 '''42.''' Слово обычай и его употребление в сказке / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Э. Абдувалиевой) // Известия ВУЗов Кыргызстана. 2018. №.2 (февраль). C. 92-94. https://elibrary.ru/item.asp?id=35269031 '''43.''' Параллелизм в паремиях и его роль в создании фрейма и сценария / С.М. Амиралиев (в соавтор. с С. Тургунбаевой, А. Зулпукаровой) // Известия ВУЗов Кыргызстана. 2018. №.3. C. 185-187. http://science-journal.kg/media/Papers/ivk/2018/3/%D0%98%D0%92%D0%9A_N3-2018-185-187.pdf '''44.''' Роль сингармонизма в увеличении фонетических расхождений этимологически тождественных слов (на материале китайского и киргизского языков) / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Г. Кожоевой) // Филологические науки. Вопросы теории и практики. Издательство ГРАМОТА, 2018. №8 (86). Ч. 2. – С. 292-297. https://cyberleninka.ru/article/n/17675623 '''45.''' Сравнительная характеристика названий руки в дагестанских и алтайских языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, А. Зулпукаровой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2018. Том 33. Вып. 2. – С. 50-56. https://elibrary.ru/contents.asp?id=35617591 '''46.''' О происхождении гидронимов в ностратических языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, У. Камардиновой) // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 2. Гуманитарные науки. 2018. Том 33. Вып. 3. – С. 52-60. https://elibrary.ru/item.asp?id=36919436 '''47.''' Место паремийных пропозиций в когнитивно-языковой картине мира / С.М. Амиралиев (в соавтор. с С. Тургунбаевой) // Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана, №5, 2018. – С. 210-212. http://science-journal.kg/media/Papers/nntiik/2018/5/210-212.pdf '''48.''' Паремийные пропозиции в когнитивно-языковой картине мира / С.М. Амиралиев (в соавтор. с А. Козубаевой) // Наука, образование и техника. Международный научный журнал. Издательство: Ошский кыргызско-узбекский университет, №2 (62) , 2018. С. - 76-82. https://elibrary.ru/item.asp?id=37155349 '''49.''' Фреймово-сценарное строение паремийных изречений / С.М. Амиралиев (в соавтор. с А. Козубаевой) // Наука, образование и техника. Международный научный журнал. Издательство: Ошский кыргызско-узбекский университет, №2 (62) , 2018. С. - 82-88. https://elibrary.ru/item.asp?id=37155350 '''50.''' О происхождении ключевого номинанта концепта «вода» в тюркских языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с У. Камардиновой, Н. Караевой) // Евразийский союз ученых (ЕСУ) Ежемесячный научный журнал № 3 (60) / 2019. 9 часть. – С. 18-20. '''51.''' Об интеграции единиц описания для целей обучения и иерархии целеустановок практического курса русского языка как неродного / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Современное языковое образование: инновации, проблемы, решения : материалы X Международной научно-практической конференции, г. Москва, 15 марта 2019 г. Часть 1 / под общ. ред. А. А. Богатырева. – Москва: МПГУ, 2019. – С. 137-150. '''52.''' Пракорень *kes/sek и его рефлексы в ностратических языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Материалы Первого Международного алтаистического форума «Тюрко-монгольский мир большого Алтая: историко-культурное наследие и современность». Барнаул – Горно-Алтайск, 12-14 сентября 2019 г. – Барнаул: Изд-во Алт. ун-та, 2019. – С. 20-24. '''53.''' Об этимологии названий хижины и золота в тюркских и китайском языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, Н. Караевой) // Современные гуманитарные исследования. Москва, Издательство: «Спутник +», №6 (91), 2019. – С. 29-31. https://elibrary.ru/item.asp?id=41748140 '''54.''' Об этимологии названия автомойки в киргизском языке / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Н. Караевой, У. Камардиновой) // Филология: научные исследования. – 2019. – №6. – С. 251-256. '''55.''' Некоторые точки зрения к описанию концепта / С.М. Амиралиев (в соавтор. с М. Абыловой) // «Актуальные проблемы филологии» материалы международной научной-практической интернет конференции. – Научное издание. – Фергана: ФГУ, 2020. – С. 23-27 '''56.''' Изучение понятия концепта в когнитивной лингвистике / С.М. Амиралиев (в соавтор. с М. Абыловой) // «Актуальные проблемы филологии» материалы международной научной-практической интернет конференции. – Научное издание. – Фергана: ФГУ, 2020. – С. 27-30 '''57.''' О киргизских словах «иранского» происхождения / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Н. Караевой, А. Сапарбаевой) // Международный научный журнал «МИР НАУКИ, КУЛЬТУРЫ, ОБРАЗОВАНИЯ». № 1 (80), Горно-Алтайск, 2020. – С. 377-380. https://www.elibrary.ru/item.asp?id=42507588 '''58.''' Рефлексы пракорня *deng «равный» в языках Евразии / С.М. Амиралиев (в соавтор. с А. Сапарбаевой, Ф. Кайымовой) // Международный научный журнал «МИР НАУКИ, КУЛЬТУРЫ, ОБРАЗОВАНИЯ». № 1 (80), Горно-Алтайск, 2020. – С. 380-383. https://www.elibrary.ru/item.asp?id=42507589 '''59.''' О характере перестановки звуков в этимологически идентичных словах китайского и киргизского языков / С.М. Амиралиев // Вестник ОшГУ. 4 Серия: педагогика, психология и филологические науки. Часть 1. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим” – 2020. – С. 52-61. '''60.''' Этимология киргизско-китайских лексем модели “САС” / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Актуальные вопросы преподавания государственного языка: проблемы и пути их решения. Материалы научной конференции. – Фаргона, 2020. – С. 132-138. '''61.''' Роль выпадения звуков в экономии артикуляционных усилий производителя речи / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // Актуальные вопросы преподавания государственного языка: проблемы и пути их решения. Материалы научной конференции. – Фаргона, 2020. – С. 141-147. '''62.''' Reflexes of the Most Ancient Root *er “male” in Eurasian Languages / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Kapar Zulpukarov/Aida Zulpukarova/Ainisa Akmatova/Aigul Zhoroeva/Zhypargul Abdullaeva) // Open Journal of Modern Linguistics, > Vol.11 No.1, February, 2021. – pp. 104-119. https://www.scirp.org/pdf/ojml_2021022514424282.pdf ISSN Print: 2164-2818 https://www.scirp.org/journal/paperinformation.aspx?paperid=107444 '''63.''' О соотношении морфем и их алломорфов в родственных языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым) // 9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON CULTURE AND CIVILIZATION // Tashkent Chemical-Technological Institute. - March 15-16, 2021. – P. 462-472. <nowiki>https://0f511472-47e9-4e70-8ddb-737e46a9a2b8.filesusr.com/ugd/614b1f_efbcfa906a154fb9ab6c1a8fd916bb25.pdf</nowiki> https://www.europenjournal.com/ '''64.''' О межъязыковых вариантах фонологической модели САСЫС / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, А. Зулпукаровой, Сюй Чже) // Вестник ОшГУ. Материалы научно-практической конференции «Актуальные проблемы педагогики, методики, кыргызского языка и литературы». – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2021. – 52-61-бб. '''65.''' Трансформы киргизской фонетической модели САСАС в контексте тюркологии и синологии / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, А. Зулпукаровой, Чжоу Сяньцы) // Вестник ОшГУ. Материалы научно-практической конференции «Актуальные проблемы педагогики, методики, кыргызского языка и литературы». – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2021. – 52-61-бб. '''66.''' Корреляция -ң/-н китайского и киргизского языков в составе сложных слов / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Барчынбек, М.А. Зулпукаровой) // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы VIII Международной науч-прак. конф. (Филологические науки) / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев. – Нур-Султан, 2021 – С. 57-60. '''67.''' Родственные слова с конечным -н в китайском и киргизском языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с М.А. Зулпукаровой, Барчынбек) // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы VIII Международной науч-прак. конф. (Филологические науки) / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев. – Нур-Султан, 2021 – С. 61-65. '''68.''' Пракорень *kar «черный» и его рефлексы в языках Евразии / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, А.К. Зулпукаровой, Ч.Р. Шариповой) // «Евразийское Научное Объединение». Материалы 74-ой международ. науч. конф. “Актуальные вопросы развития науки в мире”. № 4 (74), Апрель, 2021. – С. 310-313. '''69.''' Некоторые трансформы пракорня *kar «черный» в киргизском языке с точки зрения ностратики / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, А.К. Зулпукаровой, Ч.Р. Шариповой) // «Евразийское Научное Объединение». Материалы 74-ой международ. науч. конф. “Актуальные вопросы развития науки в мире”. № 4 (74), Апрель, 2021. – С. 314-317. '''70.''' О соотношении морфем и их алломорфов в родственных языках / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, Г.Н. Тавалдиевой) // Сборник тезисов международной научно-технической конференции “Актуальные проблемы инновационных технологий в развитии химической, нефте-газовой и пищевой промышленности”, посвящ. 30-летию Ташкент. хим.-технол. ин-та. – Ташкент: “Fan ziyosi”, 2021. – С. 491-492. '''71.''' Корреляция констант и переменных в структуре киргизско-китайских общих морфем / С.М. Амиралиев (в соавтор. с К. Зулпукаровым, Г.Н. Тавалдиевой) // Сборник тезисов международной научно-технической конференции “Актуальные проблемы инновационных технологий в развитии химической, нефте-газовой и пищевой промышленности”, посвящ. 30-летию Ташкент. хим.-технол. ин-та. – Ташкент: “Fan ziyosi”, 2021. – С. 493-494. '''72.''' Опыт Ошского государственного университета в организации академической мобильности / С.М. Амиралиев // Вестник ОшГУ. Выпуск: педагогика, психология, филологические науки. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим” – 2021. – Т.1, №4. - С. 415-426. https://elibrary.ru/item.asp?id=46499978 '''73.''' Академическая мобильность: проблемы и пути их решения (на опыте Ошского государственного университета) / С.М. Амиралиев (в соавтор. с А.О. Абдувалиевым) // Функциональная грамматика: теория и практика: сб. Научных статей по итогам Всероссийск. с международ. участием научно-прак. конф. / отв. ред. А. Д. Ахвандерова, О. А. Димитриева, З. Н. Якушкина. – Чебоксары: Чуваш. гос. пед. ун-т, 2021. – С. 432-437. '''74.''' About Transformation Formulas of the Most Ancient Roots in Eurasian Languages / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Zulpukarov K., Aipova G., Zulpukarova A., Toichuev T., Joldosheva A., Apaeva S., Ryskulova B., Saparbaeva A., Abdykulov M., Abdullaeva Z.) // Open Journal of Modern Linguistics, > Vol.11 No.6, December, 2021. – pp. 907-918. Open Journal of Modern Linguistics ISSN Print: 2164-2818 ISSN Online: 2164-2834 www.scirp.org/journal/ojml/ https://scirp.org/journal/paperinformation.aspx?paperid=113667 '''75.''' Reflexes of the Most Ancient Root *Deng «Equal» in Eurasian Languages and Interpersonal Relationship Cognitions of Paremias in the Kyrgyz Language / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Kapar Zulpukarov, Aigul Abdraeva, Aida Zulpukarova, Sabyrkul Kalygulova, Gulzat Aipova, Mansur Mamutov, Bermet Ryskulova, Sofia Apaeva, Toichubek Kabylov, Zhannat Kadenova, Nazira Karaeva, Khulkharai Abdurakhmanova) // Journal of Positive School Psychology. – Gorakhpur (India), Society of Psychology and Education, 2022, Vol.6, No.4. – P. 3857-3866. http://journalppw.com (Journal is indexed/ abstracted in Scopus) '''76.''' Философский аспект категорий добра и зла / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Ж.У. Насирдиновой) // Сборник материалов республиканской научно-практической конференции “Роль личности педагога в формировании и развитии нравственных ценностей в обществе”. – Ош: 2022. – С. 65-69. '''77.''' Некоторые точки зрения к описанию концепта / С.М. Амиралиев (в соавтор. с Ж.У. Насирдиновой) // Сборник материалов республиканской научно-практической конференции “Роль личности педагога в формировании и развитии нравственных ценностей в обществе”. – Ош: 2022. – С. 69-72. '''78.''' Об этимологии киргизских названий жилища и семьи с точки зрения алтаистики и ностратики / С.М. Амиралиев (в соавтор. К. Зулпукаровым) // Вестник ОшГУ. Специальный выпуск. Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию со дня рождения профессора Зулпукарова К. – Ош: Редакционно-издательский отдел “Билим”, 2022. – С. 163-175. http://cyclowiki.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2 [[Категория:1987-жыл]] qvmmxdvohltdiq5bww77w00q5mfxpdn 3 123640 423440 423357 2022-08-04T19:13:23Z Lauriswift911 32161 /* кыргыз жараандык согушу */ new section wikitext text/x-wiki ==Жер-суу аталыштарын өзгөртүү боюнча == ::Саламатсызбы, Кыргыз Уикипедиясына кошуп жаткан салымыңыз үчүн ыраазычылык билдирем. Сиздин кошуп жаткан салымыңызды карап көрүп, көбүнчө жер-сууларга багытталганын байкадым,ошондой эле аталыштарын да өзгөртүп жатасыз.... өзгөртүүлөр кайсыл булактарга таянуу менен болуп жатат? Маалымат үчүн жазып коёсузбу?! [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 15:59, 4 июнь 2021 (UTC) ::* Саламатчылык. Жер-суулар жөнүндөгү макалардын аталыштарын өзгөртүүлөрүмө шилтеме калтырып коёсузбу, эсте албайм азыр. Рахмат.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:10, 4 июнь 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the article [[:ru:Флаг Азербайджанской Республики]] in Kyrgyz Wikipedia? It does not need to be long. Yours sincerely, [[Колдонуучу:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Multituberculata|баарлашуу]]) 09:27, 4 Август (Баш оона) 2021 (UTC) == Стефания Туркевич == Hello Bosogo, When you have time, can you take a look in my Discussion Page: [[Колдонуучунун баарлашуулары:Nicola Mitchell]]? I have done a translation using the Wikipedia tool of the English article: [[en: Stefania Turkewich]]. If you can fix the language, and improve the article in other ways so that it is up to Wikipedia standards, can you create it in the Kyrgyz-language Wikipedia? Can you link it with the other languages then? Thank you. [[Колдонуучу:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Nicola Mitchell|баарлашуу]]) 12:12, 26 Сентябрь (Аяк оона) 2021 (UTC) :Thank you, Bosogo! When you finish working on it and feel that it is complete, please link it to the other languages.[[Колдонуучу:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Nicola Mitchell|баарлашуу]]) 16:00, 26 Сентябрь (Аяк оона) 2021 (UTC) == Сары-Тологой, Түп району == Саламатсызбы урматтуу Bosogo, Кыргыз Уикипедиясына кошуп жаткан салымыңыз үчүн ыраазычылык билдирем. '''Сары-Төлөгөй, Түп району''' деген макалага багыттоочу '''Сары-Тологой, Түп району''' деген баракты жараттым эле, себеби интернет мейкиндигинде эки аталышы тең бирдей кездешет экен. Бирок бул багыттама баракты жоюптурсуз. Бул айылдын Сары-Тологой деген аталышын ''Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору''нан (11.05.2021, http://stat.kg/media/files/21f93e4d-9418-433e-aed9-ecb28d70ef5a.doc) алып таянып, кошумча багыттама кылгам. Сураныч, өчүрүлгөн багыттама баракты кайра калыбына келтирүү мүмкүн болбосо, ''Сары-Төлөгөй'' деп тастыктаган расмий мыйзам же токтом булагы менен маалымат иретинде бөлүшүп коёсузбу? Рахмат!<br> [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 12:34, 9 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) :@[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] Саламатсызбы. Сиз ал баракты бүгүн жаратканыңызды көргөн эмесмин.) "Тологой" макаласын "Төлөгөй" макаласына багыттаганыңызды көрүп, аны классификатордон текшербей өчүргөм. :Мамлекеттик классификатор - расмий булак болгондуктан, менимче макаланын аталышын өзгөртсөк болот: [[Сары-Тологой (Түп району)]]. Андан тышкары Манас дастанында [[Сары-Тологой]] деген жер бар экен. :Ишенимче, жылдын аягына чейин Кыргызстандын административдик-аймактык бирдиктерин толугу менен иреттөөнү чогу жетишебиз. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 14:04, 9 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) :@[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] Рахмат, кийин кимдир бирөө туура аталышы Сары-Төлөгөй деп далилдесе Сары-Тологой барагын кошумча убактылуу багыттама барак кылып өзгөртөлүк, классификатор оңдолгуча убактылуу багыттама кылып. Кыргызстандын административдик-аймактык бирдиктерин толугу менен иреттеп чыгуу ой-максатыңызга толук тилектешмин. Ишиңизге ийгилик! [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 14:50, 9 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) == Жаңы функция туралуу, (GeoBox_Init img_toggle) == Bosogo мырза, арыбаңыз, '''Common.js''' скриптине (https://ky.wikipedia.org/wiki/MediaWiki:Common.js) жаңы функция (GeoBox_Init img_toggle) кошконго уруксат берип коёсузбу? Себеп - кыргыз уикипедиясында административдик жана физикалык карталарды бирдей көрсөтө турчу касиети бар аймактык карталарды киргизүү. Этият болууга убада берем. Рахмат! [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 23:28, 20 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) :@[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] Саламатсызбы. Сиз көрсөткөн баракты мен да оңдой албайм. Бул маселе боюнча [[metawiki:Main_Page/ru|Мета-викидеги]] глобалдык администраторлорго (global sysops) кайрылыш керек окшойт (түздөн-түз же атайын барактары аркылуу). :Сиз менен кантип байланышса болот ? Менин электрондук почтама жазып койсоңүз жакшы болмок (bosogo00@gmail.com). Рахмат. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 11:23, 21 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) ::Рахмат, түшүнүктүү. Байланыш контакттарымды почтаңызга жибердим. [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 15:32, 21 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 18:17, 4 январь 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(5)&oldid=22532651 --> == Cianzera колдонуучуга бөгөт коюлгандыгы боюнча == ::Саламатсызбы колдонуучу "[[Колдонуучу:Cianzera|Cianzera]]га" бөгөт коюлгандыгын байкадым. Эгер мен туура түшүнгөн болсом, экөөңүздөрдүн жеке мамилеңердин келишпестигинен сиз бөгөт койгонсуз, ушундайбы?. Андай болсо жеке мамилелерди бул жакка аралаштырбоону суранат элем. Ал колдонуучунун тарыхынан бирөөнү мазактоо жана вандализм сыяктуу көрүнүштөрдү байкабадым.... Демек Википедиянын сыртында болгон нерсе жеке мамлеге кирип кетет... Колдонуучуну бөгөттө үчүн белгилүү бир далилдер керек, Википедия далилди жактырат, аны сиз жакшы билесиз. "[[Вандализм|Вандализм жасап жибербесин]]" - деген күмөндөр болсо, анда ага убактылуу гана чектөө бериш керек... Бул менин сунушум жана жеке оюм.. [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 04:01, 28 февраль 2022 (UTC) :::Саламатчылык. Толугу менен туура эмес түшүндүңүз. Ал колдонуучу менин байланыш почтама (колдонуучу барагымдагы белгиленген электрондук почта) Википедиясынын ишмердүүлүгү боюнча ой пикирин жазганды адатка айландырды (андай билдирүүлөр Википедиянын алкагында болушун уккан жок). Белгилеп койсом, этиканы башынан сактабай келген, бирок ага карабастан урматтоо менен жооп берип келгем. :::Бүгүн саат 00:58де почтама '''Википедиядагы ишмердүүлүгүмө байланыштуу''' мени жана жакындарымды сөккөн кат жазды. Ал катты бул жерге түшүнүктүү себептерден жөнөтө албайм. Сөздөрүмдү далилдеш үчүн каттын скриншотун жөнөткөнгө даярмын. Мени сөккөнүн себеби бул талкуу менен байланыштуу: [[Баарлашуу:Мургаб району]]. :::Билгениңиздей Википедиянын принциптери бири: википедиячылар бир бирине сый мамиле кылууну талап кылат. Демек, Википедиянын негизин түзгөн приципин бузду. Башкаларды абсценттик лексика менен сөккөн жана эң маанилүү болгон - анын жакындарын да тийген колдонуучу долбоордон четтетилиши керек ! [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 04:28, 28 февраль 2022 (UTC) Салам. Кантип башка жерден жазганы , бул уикипедияга тийиштүү? Уикипедия тууралуу сүйлөсө гана, блок берүү туурабы? @Абдырашит Сатылганов , туура жазды деп ойлойм. [[Колдонуучу:TAUZULE|TAUZULE]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:TAUZULE|баарлашуу]]) 20:14, 5 март 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:TAUZULE|TAUZULE]] [[:ru:Википедия:Пять столпов|Пять столпов]] окуганга сунуштайм. Бул биринчиден. Экинчиден, жазганымды көңүл буруп окусаңыз жакшы болмок, анда мындай суроолор жаралмак эмес. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 20:24, 5 март 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ал биздин кыргыз википедияга өтө чоң салым кошкон. Кыргыз википедиясында 8-9 активдүү гана колдонуучу бар. Анын бирөөсүн жок кылыптырсыз 😕{{кол коюлган жок|TAUZULE|20:33, 5-март (жалган куран) 2022-жылы‎ (UTC)}} :@[[Колдонуучу:TAUZULE|TAUZULE]] Айырмасы жок. Негизги принциптердин бирин одоно бузуу болду. Ким кандай салым кошпосун, бирөөнү сөккөнгө укугу жок.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 20:47, 5 март 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] , Пять столповду окудум, ал жерде сөккөн жерде гана сөгүү калат экен, ошондуктан, ал сизди Википедияда сөктүбү? Жок. Анда эмнеге блок бердиңиз?{{кол коюлган жок|TAUZULE|20:56, 5-март (жалган куран) 2022-жылы‎ (UTC)}} :*@[[Колдонуучу:TAUZULE|TAUZULE]] Айырмасы жок каерден сөктү. Сөккөнүн себеби - Википедиядагы ишмердүүлүгүм. Ишмердүүлүк үчүн бирөөгө социалдык тармактардан жазса да Википедияга тиешелүү. Википедиянын ишмердүүлүгү Википедия менен чектелбейт. Муну билүү керек ! Ошондой эле "Википедияда сөгүү болуш керек" деген жер жок. <br> :Эгерде, мен электрондук почтаңыз аркылуу кандайдыр бир макаладагы талаш маселе үчүн сизди сөксөм мунун Википедияга тийешиси жокпу ? Же сизди көчөдөн табып Википедияга кандайдыр бир маалымат киргизгениңиз үчүн сабап салышса мунун да Википедияга тийешиси жокпу ошондо ? Логикаңыз боюнча ошондой болуп жатат. Же Жогорку Кеңештин депутатын Жогорку Кеңеште өлтүрүшсө гана саясий өлтүрүү болуп саналабы ? Көчөдөн анын ишмердүүлүгүнө байланыштуу өлтүрсө саясий өлтүрүү болбой калабы ?<br> :Ошондуктан, бул атайын эч ким көрбөсүн депген максатта Википедиядан сырткары Википедиядагы ишмердүүлүк менен байланыштуу иш аракеттер. Аябагындай одоно бузуу. Санкция да ошого жараша болот. Ал колдонуучу бөгөттөдөн башка аккаунт менен айрылам деген күмөндөр болсо андай аккаунттун үстүнө текшерүү жүргүзүлөт. --[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 21:01, 5 март 2022 (UTC) == Башбарак боюнча кайрылуу == Саламатсызбы, Айбек мырза. Башбарактын акыркы оңдоолору боюнча. Википедия жарнама же куттуктоо жазуучу платформа эмес. Кайсыл бир майрамда куттуктоолор чыга берсе анда башбарак доскага айланып калышы мүмкүн. 9-май маанилүү майрам, бирок Википедия өз принциптеринен тайбашы керек. Жана дагы, башка колдонуучуларга таасир бере турган өзгөртүүлөрдү алар менен кеңешип жүргүзгөн туура болот деп эсептейм. Ишиңизге ийгилик!!! [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 02:34, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] Саламатчылык. Майрам менен куттуктоо Википедияда калыптанган практика. Майрамдарга карата жана башка учурларда Википедиянын логотиптерин өзгөртшөт. Ошондой эле башка учурларда баннерлерди калтыршат. Википедиянын бир да принциби бузулган жок. Жеңиш Күнү аябагындай маанилүү майрам, аны дайыма майрамдайбыз. '''Эч нерсе, эч ким унутулбайт !''' [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 09:55, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) ::Ооба, жеңиш күнү маанилүү майрамдардын бири, бирок сиз айткан практика логотипти кооздоо менен гана чектелген. Мисалы: Мен 10-жылга жакын Википедияда болсом, анын ичинде көбүнчө Орус, Украин, Түрк, Азербайжан бөлүмдөрдө логотипти кооздоо гана болгон ал кооздоодо куттуктоо сөздөрү болгон эмес. Учурдагы Орус Википедиянын абалы боюнча маалыматтыңыз болсо, алар мындай көрүнүштөрдү жокко чыгарып, азыр колдонушпайт....айтайын дегеним башкы барак доска сыяктуу болуп кетпесин дегеним. Себеби мындай маанилүү майрамдар, бизде жетиштүү!!! [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 10:42, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) :::@[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] Бизде бир гана маанилүү майрам - '''Жеңиш Күнү'''. Башка жок. Адашып жатасыз. Мен мисалы, сиз айткан викилерден тышкары дээрлик ар бир тил бөлүмүдөрүнүн башкы барактарын карап чыккам. Кээ бирлерде соц тармактарга шилтеме баннерде жайгаштырылган, башкаларда майрам менен куттуктоо баннерлери. Кээ бир викилерде логотип мамлекеттин түстөрүнө боюлуп турат (себепсиз). Ошондой эле, сиз орус викини келтирип жатасыз. Биз орус википедияда эмеспиз. ЖЕҢИШ майрамы менен куттуктоо бул аябагындай маанилүү. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 10:56, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) ::::Айбек мырза, биз экөөбүз көчөдө ойноп жүргөн жаш бала эмеспиз да, сураныч терминдик сөздөрдү туура колдонойлу... Мен адашпай эле, келтирип жаткандардын баары анын ичинде Орус тилиндеги Википедия жөнүндө жазганым дагы мисал катарында. Эгер сиз жалгыз эле маанилүү майрам, жеңиш майрамы десеңиз, баары үчүн жалгыз эле болуп калбайт да, арабызда башка майрамдарды да маанилүү деп эсептегендер бар. тең салмак болуу үчүн аларды да куттуктоого туура келет. Мисалга алсак жакында 31-август (Эгемендүүлүк күнү). Мамлекеттик деңгээлдеги маанилүү майрамдар толтура. Ал эми сиз ойлоп жаткан "жалгыз маанилүү майрам" сиздин жеке оюңуз. Чындыгында сиз менен кайым айтышуу оюм жок, болгону сунуш, кайрылуу гана жасадым. Мен билгенден, Кыргыз тил бөлүмүндө мындай куттуктоо жана банер болгон эмес, себеби: Мындай көрүнүштөргө каршы болушкан. менде келтирилген фактылар бар... Ишиңизге ийгилик [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 11:35, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) :::::@[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] :::::'''Биринчиден''', «Жеңиш» чоң тамгадан жазылат. :::::'''Экинчиден''', сиз айткандай "мага эле" маанилүү болсо өлкөбүздө '''Өлбөс полктордун жүрүштөрү''' өтмөк эмес. Кыргызстандан 300 миң ашуун адам кеткен фронтко.<br> '''Үчүнчүдөн''', "Жеңиш Күнү" - дээрлик бүткүл дүйнөлүк майрам. Мисалы, Европада аны 8-майда тосушат, постсоветтик өлкөлөрдө 9-майда. Ошондой эле 2-сентабрь күнү Экинчи дүйнөлүк согуштун бүтүшүн эскершет. Мунун мааниси - дүйнөлүк масштабтагы нацизм, фашизм менен тарыхтагы эң кандуу согушунда жеңүүнү, Жеңишти кандай кыйынчылык менен жеткенибизди жана мындай идеологиянын кайра түптөлбөшү үчүн унутпоо, миллиондогон маркумдарды эскерүү. Азыркы (заманбап) дүйнөбүз Экинчи дүйнөлүк согуштун негизинде түзүлгөн. Ошол эле Бирикке Улуттар Уюму 1945-жылы түптөлгөн. Андыктан, бул майрам бир улуттун майрамы эмес (Эгемендүүлүк күнү, кытайлык жаңы жыл), же бир конфессиянын (Курман Айт, Пасха ж.б.), же бир аймактын элдердин (Азияда жайылган Нооруз), же саясий көз караш менен байланыштуу эмес (Эмгек күнү ж.б.), ошол эле Жаңы жылды кээ бир мусулмандар майрамдашпайт. Жеңиш Күнү башка категорияда турат. :::::'''Төртүнчүдөн''', "''сиз айткан практика логотипти кооздоо менен гана чектелген. Мисалы: Мен...''" Адашып жатасыз дегеним ушул жерден болгон. Анткени, мен жалпы Википедияны айтып жатсам (көп тил бөлүмдөрдүн негизине таянып), сиз мисал катары 4 эле тил бөлүмү келтирдиңиз. Балким ал 4 бөлүмдөрдө андай практика жок, бирок сиз алардын практикасын бардык Википедия кыймылына жайылттыңыз. Бул адашуу. :::::'''Бешинчиден''', "''Мамлекеттик деңгээлдеги маанилүү майрамдар толтура''" жогорудагы жазганыма кошумчалып коёюн: Википедия тил негизинде түзүлөт. Орус Википедиясы орусиялык экенин билдирбей, орус тилдүү экенин билдирет. Кыргыз Википедиясы да ушундай. Андыктан, айтканымдай Кыргызстандын Эгемендүүлүк күнү - бул биздин эле, жергиликтүү майрамыбыз. Ооба, сөз сүз аны мен кошпойт элемин. Анда эмнеге тең салмактуулуктын негизинде барбай 20-жыл башкы баракта Кыргызстандын туусунда тартылган түндүк болчу ? Бул кытайлык кыргыздарга тең салмактуу эмесго дейм. Эмнеге украин википедиясында логотип украинанын желегинин түстөрүнө боёлуп турат ? Кош стандарттар болбошу керек. :::::Негизи, '''формалдык жактан''' тил негизинде түзүлөт, бирок практикада башкача. Ага карабастан мен Ноорузду же Курман Айт майрамдарына карата банер илип жатамбы ? Жок. Жеңиш Күнү - башка категориядагы майрам. Кыргыз Википедиясынын жамааты андай майрамдарды Википедиянын алкагында белгилегенди укуктуу. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 12:28, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the article [[:ru:Конституция Азербайджанской Республики]] in Kyrgyz Wikipedia? It does not need to be long. Yours sincerely, [[Колдонуучу:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Multituberculata|баарлашуу]]) 14:47, 26 Май (Бугу) 2022 (UTC) == Check your email == Hello! Please check your email. Thanks, [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 09:02, 11 июль 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:Mehman97|Mehman97]] Hello. I answered you) [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 09:17, 11 июль 2022 (UTC) ::Again, please check your email. Thanks, --[[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 17:41, 30 июль 2022 (UTC) :::@[[Колдонуучу:Mehman97|Mehman97]] Hello. Thanks for the warning. The email that arrived on July 18 got into the "spam" section and I didn't receive a notification, so I hope it's not too late. Thanks. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 18:10, 30 июль 2022 (UTC) ::::Don't worry, there's still time. --[[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 22:47, 30 июль 2022 (UTC) == Атуулуулар тек гана кыргыз тилинде == Саламатсызбы, менин оюум боюнча Германия тууралуу макаланы Немисстан деген атка өзгөртүү сунуштоом бар эле, себеби аны орустар Германия дегендиктен, биз алардын 30% сөздөрүн алганбыз, ушуга каршы чыгуум, жана кыргыз тилин тактоо, бирок алар өз мамлекетин Дойчленд деп аташат, уикипедияда биз Немисстан же Дойчленд деп өзгөртсөк жакшы болмок деп ойлойм, бул тууралуу сиздин пикириңиз кандай? {{Кол коюлган жок|Lauriswift911|01:20, 1-август (баш оона) 2022}} :@[[Колдонуучу:Lauriswift911| Lauriswift911]] Саламатчылык. [[en:Wikipedia:Five pillars|Википедия булактардын гана негизинде жазылат.]] Ошондой эле өлкөлөр тууралуу макалалардын аталыштары кыргыз тилдүү калкына эң белгилүү түрүндө берилет. Эгерде кыргыз тилиндеги ишенимдүү булактарда "немисстан" же "дойчланд" деген болсо анда андай колдонушун макалада белгилесек болот, бирок аталышын өзгөрткөнү укуктуу эмеспиз, анкени кыргыз тилдүү чөйрөдө эң белгилүү болгон "германия" варианты. Көчөдөн эч ким "дойчланд" же "немисстан" дебейт. Википедия [[энциклопедия]] болгондуктан анын маалыматы жалпыга жеткиликтүү болушу керек. Интернеттен эч ким "немисстанды" издебейт.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 12:53, 1 Август (Баш оона) 2022 (UTC) ::@[[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] Саламатсызбы... Ишиңизге ийгиликтер болсун. Негизинен эле макаланын аталышы белгилүү болгон аталышына басым жасалат. Ошол эле учурда окуучуларды жана студенттерди эске алуу менен, алар окуп жаткан окуу китептериде (м: География) "Германия" - деп жазылган. Демек аталышын өзгөртүү негизсиз деп эсептейм. Дагы бир кошумчалай кетүүчү нерсе, сиз которуп жаткан макалаларда орфографиялык каталар бар жана кыска толук эмес болууда, которуп бүткөн соң, кайрадан окуп чыксаңыз... Түшүнүксүз, сөздүн айкалышпай жатканын байкайсыз. Макаланын санына караганда сапатына көңүл бурсак деген сунушум. [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 13:42, 1 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == Баарыбызды бириктирүү == Саламатсызбы, мен байкасам, Казак Уикипедиясында башкы бетте Казак Уикипедиясындагы администраторлор, жөнөкөй колдонуучулардын жазышуу тобу Телеграмда бар, жана ага баарын чакырышат, биз баарыбыз биргелешип иштесек, Кыргыз Уикипедиясын бат өнүктүрө алабыз деп эсептейм. Бул жерге «Абдырашит Сатылганов» жана башка колдонуучуларды чакыра аласызбы? [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 08:35, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит]] [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 08:37, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) [[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]] ой пикириңиз? [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 08:39, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) [[Колдонуучу:Almanbet Janışev|Алманбет Жаңышев]], [[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган Жаңышев]] [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 08:44, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :[[Файл:Wikimania2022_header_green.svg|right]] :@[[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]], @[[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]] @[[Колдонуучу:Almanbet Janışev|Almanbet Janışev]], @[[Колдонуучу:Samatq|Samatq]], @[[Колдонуучу:Kgbek|Kgbek]], @[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]], @[[Колдонуучу:Tynchtyk Chorotegin|Т.Чоротегин]], @[[Колдонуучу:Adamboluu|Adamboluu]], @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]], @[[Колдонуучу:QECUB|QECUB]], @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] :<br> :Саламатсыздарбы. 11—14-август күндөрү '''[https://wikimania.wikimedia.org/wiki/Wikimania/ky "Викимания 2022"]''' болгону жатат. :[https://wikimania.wikimedia.org/wiki/In-person_events/ky#Кыргызстан,_Бишкек Жамаатыбыздын да жергиликтүү жолугушуусу пландалууда (толук маалымат кийинчерээк бул баракка жайгаштырылат).] [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 14:21, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) Сиз, ачасызбы телеграмда топту? [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 16:19, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == үркүн == 1916 дагы жетисуу көтөрүлүүсү бул үркүн эмес, үркүнгө чейин, кайта макалы туура кылыңыз. [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 07:04, 4 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :Туура. Негизи "Үркүн" деген түшүнүк элдин Кытайга болгон качуусу билдирет. Бирок, азыркы [[Үркүн]] деген макаласында 1916-жылкы көтөрүлүштүн кыргыз бөлүгү жана Үркүн тууралуу жазылган. Сиз түзгөн макала "Кыргыз көтүрүлүшү (1916)" ошол эле предмет тууралуу, бирок Жети-Суу аймагындагы көтөрүлүштү эле чагылдырат. Ошондо, макаланын аталышы туура эмес берилип калды, себеби кыргыз көтөрүлүшү Кыргызстандын түштүк аймактарында да болгон. Ошондой эле макалаңыз өтө чакан (аныктамасы гана берилген). [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 08:43, 4 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == кыргыз жараандык согушу == Жок кылуунун себеби? [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 19:13, 4 Август (Баш оона) 2022 (UTC) 7x3t80ik480pbs9zdk347dmb26sl0h6 423442 423440 2022-08-04T19:16:37Z Bosogo 18484 /* кыргыз жараандык согушу */ wikitext text/x-wiki ==Жер-суу аталыштарын өзгөртүү боюнча == ::Саламатсызбы, Кыргыз Уикипедиясына кошуп жаткан салымыңыз үчүн ыраазычылык билдирем. Сиздин кошуп жаткан салымыңызды карап көрүп, көбүнчө жер-сууларга багытталганын байкадым,ошондой эле аталыштарын да өзгөртүп жатасыз.... өзгөртүүлөр кайсыл булактарга таянуу менен болуп жатат? Маалымат үчүн жазып коёсузбу?! [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 15:59, 4 июнь 2021 (UTC) ::* Саламатчылык. Жер-суулар жөнүндөгү макалардын аталыштарын өзгөртүүлөрүмө шилтеме калтырып коёсузбу, эсте албайм азыр. Рахмат.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:10, 4 июнь 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the article [[:ru:Флаг Азербайджанской Республики]] in Kyrgyz Wikipedia? It does not need to be long. Yours sincerely, [[Колдонуучу:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Multituberculata|баарлашуу]]) 09:27, 4 Август (Баш оона) 2021 (UTC) == Стефания Туркевич == Hello Bosogo, When you have time, can you take a look in my Discussion Page: [[Колдонуучунун баарлашуулары:Nicola Mitchell]]? I have done a translation using the Wikipedia tool of the English article: [[en: Stefania Turkewich]]. If you can fix the language, and improve the article in other ways so that it is up to Wikipedia standards, can you create it in the Kyrgyz-language Wikipedia? Can you link it with the other languages then? Thank you. [[Колдонуучу:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Nicola Mitchell|баарлашуу]]) 12:12, 26 Сентябрь (Аяк оона) 2021 (UTC) :Thank you, Bosogo! When you finish working on it and feel that it is complete, please link it to the other languages.[[Колдонуучу:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Nicola Mitchell|баарлашуу]]) 16:00, 26 Сентябрь (Аяк оона) 2021 (UTC) == Сары-Тологой, Түп району == Саламатсызбы урматтуу Bosogo, Кыргыз Уикипедиясына кошуп жаткан салымыңыз үчүн ыраазычылык билдирем. '''Сары-Төлөгөй, Түп району''' деген макалага багыттоочу '''Сары-Тологой, Түп району''' деген баракты жараттым эле, себеби интернет мейкиндигинде эки аталышы тең бирдей кездешет экен. Бирок бул багыттама баракты жоюптурсуз. Бул айылдын Сары-Тологой деген аталышын ''Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору''нан (11.05.2021, http://stat.kg/media/files/21f93e4d-9418-433e-aed9-ecb28d70ef5a.doc) алып таянып, кошумча багыттама кылгам. Сураныч, өчүрүлгөн багыттама баракты кайра калыбына келтирүү мүмкүн болбосо, ''Сары-Төлөгөй'' деп тастыктаган расмий мыйзам же токтом булагы менен маалымат иретинде бөлүшүп коёсузбу? Рахмат!<br> [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 12:34, 9 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) :@[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] Саламатсызбы. Сиз ал баракты бүгүн жаратканыңызды көргөн эмесмин.) "Тологой" макаласын "Төлөгөй" макаласына багыттаганыңызды көрүп, аны классификатордон текшербей өчүргөм. :Мамлекеттик классификатор - расмий булак болгондуктан, менимче макаланын аталышын өзгөртсөк болот: [[Сары-Тологой (Түп району)]]. Андан тышкары Манас дастанында [[Сары-Тологой]] деген жер бар экен. :Ишенимче, жылдын аягына чейин Кыргызстандын административдик-аймактык бирдиктерин толугу менен иреттөөнү чогу жетишебиз. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 14:04, 9 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) :@[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] Рахмат, кийин кимдир бирөө туура аталышы Сары-Төлөгөй деп далилдесе Сары-Тологой барагын кошумча убактылуу багыттама барак кылып өзгөртөлүк, классификатор оңдолгуча убактылуу багыттама кылып. Кыргызстандын административдик-аймактык бирдиктерин толугу менен иреттеп чыгуу ой-максатыңызга толук тилектешмин. Ишиңизге ийгилик! [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 14:50, 9 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) == Жаңы функция туралуу, (GeoBox_Init img_toggle) == Bosogo мырза, арыбаңыз, '''Common.js''' скриптине (https://ky.wikipedia.org/wiki/MediaWiki:Common.js) жаңы функция (GeoBox_Init img_toggle) кошконго уруксат берип коёсузбу? Себеп - кыргыз уикипедиясында административдик жана физикалык карталарды бирдей көрсөтө турчу касиети бар аймактык карталарды киргизүү. Этият болууга убада берем. Рахмат! [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 23:28, 20 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) :@[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] Саламатсызбы. Сиз көрсөткөн баракты мен да оңдой албайм. Бул маселе боюнча [[metawiki:Main_Page/ru|Мета-викидеги]] глобалдык администраторлорго (global sysops) кайрылыш керек окшойт (түздөн-түз же атайын барактары аркылуу). :Сиз менен кантип байланышса болот ? Менин электрондук почтама жазып койсоңүз жакшы болмок (bosogo00@gmail.com). Рахмат. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 11:23, 21 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) ::Рахмат, түшүнүктүү. Байланыш контакттарымды почтаңызга жибердим. [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 15:32, 21 Ноябрь (Жетинин айы) 2021 (UTC) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 18:17, 4 январь 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(5)&oldid=22532651 --> == Cianzera колдонуучуга бөгөт коюлгандыгы боюнча == ::Саламатсызбы колдонуучу "[[Колдонуучу:Cianzera|Cianzera]]га" бөгөт коюлгандыгын байкадым. Эгер мен туура түшүнгөн болсом, экөөңүздөрдүн жеке мамилеңердин келишпестигинен сиз бөгөт койгонсуз, ушундайбы?. Андай болсо жеке мамилелерди бул жакка аралаштырбоону суранат элем. Ал колдонуучунун тарыхынан бирөөнү мазактоо жана вандализм сыяктуу көрүнүштөрдү байкабадым.... Демек Википедиянын сыртында болгон нерсе жеке мамлеге кирип кетет... Колдонуучуну бөгөттө үчүн белгилүү бир далилдер керек, Википедия далилди жактырат, аны сиз жакшы билесиз. "[[Вандализм|Вандализм жасап жибербесин]]" - деген күмөндөр болсо, анда ага убактылуу гана чектөө бериш керек... Бул менин сунушум жана жеке оюм.. [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 04:01, 28 февраль 2022 (UTC) :::Саламатчылык. Толугу менен туура эмес түшүндүңүз. Ал колдонуучу менин байланыш почтама (колдонуучу барагымдагы белгиленген электрондук почта) Википедиясынын ишмердүүлүгү боюнча ой пикирин жазганды адатка айландырды (андай билдирүүлөр Википедиянын алкагында болушун уккан жок). Белгилеп койсом, этиканы башынан сактабай келген, бирок ага карабастан урматтоо менен жооп берип келгем. :::Бүгүн саат 00:58де почтама '''Википедиядагы ишмердүүлүгүмө байланыштуу''' мени жана жакындарымды сөккөн кат жазды. Ал катты бул жерге түшүнүктүү себептерден жөнөтө албайм. Сөздөрүмдү далилдеш үчүн каттын скриншотун жөнөткөнгө даярмын. Мени сөккөнүн себеби бул талкуу менен байланыштуу: [[Баарлашуу:Мургаб району]]. :::Билгениңиздей Википедиянын принциптери бири: википедиячылар бир бирине сый мамиле кылууну талап кылат. Демек, Википедиянын негизин түзгөн приципин бузду. Башкаларды абсценттик лексика менен сөккөн жана эң маанилүү болгон - анын жакындарын да тийген колдонуучу долбоордон четтетилиши керек ! [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 04:28, 28 февраль 2022 (UTC) Салам. Кантип башка жерден жазганы , бул уикипедияга тийиштүү? Уикипедия тууралуу сүйлөсө гана, блок берүү туурабы? @Абдырашит Сатылганов , туура жазды деп ойлойм. [[Колдонуучу:TAUZULE|TAUZULE]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:TAUZULE|баарлашуу]]) 20:14, 5 март 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:TAUZULE|TAUZULE]] [[:ru:Википедия:Пять столпов|Пять столпов]] окуганга сунуштайм. Бул биринчиден. Экинчиден, жазганымды көңүл буруп окусаңыз жакшы болмок, анда мындай суроолор жаралмак эмес. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 20:24, 5 март 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ал биздин кыргыз википедияга өтө чоң салым кошкон. Кыргыз википедиясында 8-9 активдүү гана колдонуучу бар. Анын бирөөсүн жок кылыптырсыз 😕{{кол коюлган жок|TAUZULE|20:33, 5-март (жалган куран) 2022-жылы‎ (UTC)}} :@[[Колдонуучу:TAUZULE|TAUZULE]] Айырмасы жок. Негизги принциптердин бирин одоно бузуу болду. Ким кандай салым кошпосун, бирөөнү сөккөнгө укугу жок.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 20:47, 5 март 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] , Пять столповду окудум, ал жерде сөккөн жерде гана сөгүү калат экен, ошондуктан, ал сизди Википедияда сөктүбү? Жок. Анда эмнеге блок бердиңиз?{{кол коюлган жок|TAUZULE|20:56, 5-март (жалган куран) 2022-жылы‎ (UTC)}} :*@[[Колдонуучу:TAUZULE|TAUZULE]] Айырмасы жок каерден сөктү. Сөккөнүн себеби - Википедиядагы ишмердүүлүгүм. Ишмердүүлүк үчүн бирөөгө социалдык тармактардан жазса да Википедияга тиешелүү. Википедиянын ишмердүүлүгү Википедия менен чектелбейт. Муну билүү керек ! Ошондой эле "Википедияда сөгүү болуш керек" деген жер жок. <br> :Эгерде, мен электрондук почтаңыз аркылуу кандайдыр бир макаладагы талаш маселе үчүн сизди сөксөм мунун Википедияга тийешиси жокпу ? Же сизди көчөдөн табып Википедияга кандайдыр бир маалымат киргизгениңиз үчүн сабап салышса мунун да Википедияга тийешиси жокпу ошондо ? Логикаңыз боюнча ошондой болуп жатат. Же Жогорку Кеңештин депутатын Жогорку Кеңеште өлтүрүшсө гана саясий өлтүрүү болуп саналабы ? Көчөдөн анын ишмердүүлүгүнө байланыштуу өлтүрсө саясий өлтүрүү болбой калабы ?<br> :Ошондуктан, бул атайын эч ким көрбөсүн депген максатта Википедиядан сырткары Википедиядагы ишмердүүлүк менен байланыштуу иш аракеттер. Аябагындай одоно бузуу. Санкция да ошого жараша болот. Ал колдонуучу бөгөттөдөн башка аккаунт менен айрылам деген күмөндөр болсо андай аккаунттун үстүнө текшерүү жүргүзүлөт. --[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 21:01, 5 март 2022 (UTC) == Башбарак боюнча кайрылуу == Саламатсызбы, Айбек мырза. Башбарактын акыркы оңдоолору боюнча. Википедия жарнама же куттуктоо жазуучу платформа эмес. Кайсыл бир майрамда куттуктоолор чыга берсе анда башбарак доскага айланып калышы мүмкүн. 9-май маанилүү майрам, бирок Википедия өз принциптеринен тайбашы керек. Жана дагы, башка колдонуучуларга таасир бере турган өзгөртүүлөрдү алар менен кеңешип жүргүзгөн туура болот деп эсептейм. Ишиңизге ийгилик!!! [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 02:34, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] Саламатчылык. Майрам менен куттуктоо Википедияда калыптанган практика. Майрамдарга карата жана башка учурларда Википедиянын логотиптерин өзгөртшөт. Ошондой эле башка учурларда баннерлерди калтыршат. Википедиянын бир да принциби бузулган жок. Жеңиш Күнү аябагындай маанилүү майрам, аны дайыма майрамдайбыз. '''Эч нерсе, эч ким унутулбайт !''' [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 09:55, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) ::Ооба, жеңиш күнү маанилүү майрамдардын бири, бирок сиз айткан практика логотипти кооздоо менен гана чектелген. Мисалы: Мен 10-жылга жакын Википедияда болсом, анын ичинде көбүнчө Орус, Украин, Түрк, Азербайжан бөлүмдөрдө логотипти кооздоо гана болгон ал кооздоодо куттуктоо сөздөрү болгон эмес. Учурдагы Орус Википедиянын абалы боюнча маалыматтыңыз болсо, алар мындай көрүнүштөрдү жокко чыгарып, азыр колдонушпайт....айтайын дегеним башкы барак доска сыяктуу болуп кетпесин дегеним. Себеби мындай маанилүү майрамдар, бизде жетиштүү!!! [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 10:42, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) :::@[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] Бизде бир гана маанилүү майрам - '''Жеңиш Күнү'''. Башка жок. Адашып жатасыз. Мен мисалы, сиз айткан викилерден тышкары дээрлик ар бир тил бөлүмүдөрүнүн башкы барактарын карап чыккам. Кээ бирлерде соц тармактарга шилтеме баннерде жайгаштырылган, башкаларда майрам менен куттуктоо баннерлери. Кээ бир викилерде логотип мамлекеттин түстөрүнө боюлуп турат (себепсиз). Ошондой эле, сиз орус викини келтирип жатасыз. Биз орус википедияда эмеспиз. ЖЕҢИШ майрамы менен куттуктоо бул аябагындай маанилүү. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 10:56, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) ::::Айбек мырза, биз экөөбүз көчөдө ойноп жүргөн жаш бала эмеспиз да, сураныч терминдик сөздөрдү туура колдонойлу... Мен адашпай эле, келтирип жаткандардын баары анын ичинде Орус тилиндеги Википедия жөнүндө жазганым дагы мисал катарында. Эгер сиз жалгыз эле маанилүү майрам, жеңиш майрамы десеңиз, баары үчүн жалгыз эле болуп калбайт да, арабызда башка майрамдарды да маанилүү деп эсептегендер бар. тең салмак болуу үчүн аларды да куттуктоого туура келет. Мисалга алсак жакында 31-август (Эгемендүүлүк күнү). Мамлекеттик деңгээлдеги маанилүү майрамдар толтура. Ал эми сиз ойлоп жаткан "жалгыз маанилүү майрам" сиздин жеке оюңуз. Чындыгында сиз менен кайым айтышуу оюм жок, болгону сунуш, кайрылуу гана жасадым. Мен билгенден, Кыргыз тил бөлүмүндө мындай куттуктоо жана банер болгон эмес, себеби: Мындай көрүнүштөргө каршы болушкан. менде келтирилген фактылар бар... Ишиңизге ийгилик [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 11:35, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) :::::@[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] :::::'''Биринчиден''', «Жеңиш» чоң тамгадан жазылат. :::::'''Экинчиден''', сиз айткандай "мага эле" маанилүү болсо өлкөбүздө '''Өлбөс полктордун жүрүштөрү''' өтмөк эмес. Кыргызстандан 300 миң ашуун адам кеткен фронтко.<br> '''Үчүнчүдөн''', "Жеңиш Күнү" - дээрлик бүткүл дүйнөлүк майрам. Мисалы, Европада аны 8-майда тосушат, постсоветтик өлкөлөрдө 9-майда. Ошондой эле 2-сентабрь күнү Экинчи дүйнөлүк согуштун бүтүшүн эскершет. Мунун мааниси - дүйнөлүк масштабтагы нацизм, фашизм менен тарыхтагы эң кандуу согушунда жеңүүнү, Жеңишти кандай кыйынчылык менен жеткенибизди жана мындай идеологиянын кайра түптөлбөшү үчүн унутпоо, миллиондогон маркумдарды эскерүү. Азыркы (заманбап) дүйнөбүз Экинчи дүйнөлүк согуштун негизинде түзүлгөн. Ошол эле Бирикке Улуттар Уюму 1945-жылы түптөлгөн. Андыктан, бул майрам бир улуттун майрамы эмес (Эгемендүүлүк күнү, кытайлык жаңы жыл), же бир конфессиянын (Курман Айт, Пасха ж.б.), же бир аймактын элдердин (Азияда жайылган Нооруз), же саясий көз караш менен байланыштуу эмес (Эмгек күнү ж.б.), ошол эле Жаңы жылды кээ бир мусулмандар майрамдашпайт. Жеңиш Күнү башка категорияда турат. :::::'''Төртүнчүдөн''', "''сиз айткан практика логотипти кооздоо менен гана чектелген. Мисалы: Мен...''" Адашып жатасыз дегеним ушул жерден болгон. Анткени, мен жалпы Википедияны айтып жатсам (көп тил бөлүмдөрдүн негизине таянып), сиз мисал катары 4 эле тил бөлүмү келтирдиңиз. Балким ал 4 бөлүмдөрдө андай практика жок, бирок сиз алардын практикасын бардык Википедия кыймылына жайылттыңыз. Бул адашуу. :::::'''Бешинчиден''', "''Мамлекеттик деңгээлдеги маанилүү майрамдар толтура''" жогорудагы жазганыма кошумчалып коёюн: Википедия тил негизинде түзүлөт. Орус Википедиясы орусиялык экенин билдирбей, орус тилдүү экенин билдирет. Кыргыз Википедиясы да ушундай. Андыктан, айтканымдай Кыргызстандын Эгемендүүлүк күнү - бул биздин эле, жергиликтүү майрамыбыз. Ооба, сөз сүз аны мен кошпойт элемин. Анда эмнеге тең салмактуулуктын негизинде барбай 20-жыл башкы баракта Кыргызстандын туусунда тартылган түндүк болчу ? Бул кытайлык кыргыздарга тең салмактуу эмесго дейм. Эмнеге украин википедиясында логотип украинанын желегинин түстөрүнө боёлуп турат ? Кош стандарттар болбошу керек. :::::Негизи, '''формалдык жактан''' тил негизинде түзүлөт, бирок практикада башкача. Ага карабастан мен Ноорузду же Курман Айт майрамдарына карата банер илип жатамбы ? Жок. Жеңиш Күнү - башка категориядагы майрам. Кыргыз Википедиясынын жамааты андай майрамдарды Википедиянын алкагында белгилегенди укуктуу. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 12:28, 9 Май (Бугу) 2022 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the article [[:ru:Конституция Азербайджанской Республики]] in Kyrgyz Wikipedia? It does not need to be long. Yours sincerely, [[Колдонуучу:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Multituberculata|баарлашуу]]) 14:47, 26 Май (Бугу) 2022 (UTC) == Check your email == Hello! Please check your email. Thanks, [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 09:02, 11 июль 2022 (UTC) :@[[Колдонуучу:Mehman97|Mehman97]] Hello. I answered you) [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 09:17, 11 июль 2022 (UTC) ::Again, please check your email. Thanks, --[[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 17:41, 30 июль 2022 (UTC) :::@[[Колдонуучу:Mehman97|Mehman97]] Hello. Thanks for the warning. The email that arrived on July 18 got into the "spam" section and I didn't receive a notification, so I hope it's not too late. Thanks. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 18:10, 30 июль 2022 (UTC) ::::Don't worry, there's still time. --[[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 22:47, 30 июль 2022 (UTC) == Атуулуулар тек гана кыргыз тилинде == Саламатсызбы, менин оюум боюнча Германия тууралуу макаланы Немисстан деген атка өзгөртүү сунуштоом бар эле, себеби аны орустар Германия дегендиктен, биз алардын 30% сөздөрүн алганбыз, ушуга каршы чыгуум, жана кыргыз тилин тактоо, бирок алар өз мамлекетин Дойчленд деп аташат, уикипедияда биз Немисстан же Дойчленд деп өзгөртсөк жакшы болмок деп ойлойм, бул тууралуу сиздин пикириңиз кандай? {{Кол коюлган жок|Lauriswift911|01:20, 1-август (баш оона) 2022}} :@[[Колдонуучу:Lauriswift911| Lauriswift911]] Саламатчылык. [[en:Wikipedia:Five pillars|Википедия булактардын гана негизинде жазылат.]] Ошондой эле өлкөлөр тууралуу макалалардын аталыштары кыргыз тилдүү калкына эң белгилүү түрүндө берилет. Эгерде кыргыз тилиндеги ишенимдүү булактарда "немисстан" же "дойчланд" деген болсо анда андай колдонушун макалада белгилесек болот, бирок аталышын өзгөрткөнү укуктуу эмеспиз, анкени кыргыз тилдүү чөйрөдө эң белгилүү болгон "германия" варианты. Көчөдөн эч ким "дойчланд" же "немисстан" дебейт. Википедия [[энциклопедия]] болгондуктан анын маалыматы жалпыга жеткиликтүү болушу керек. Интернеттен эч ким "немисстанды" издебейт.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 12:53, 1 Август (Баш оона) 2022 (UTC) ::@[[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] Саламатсызбы... Ишиңизге ийгиликтер болсун. Негизинен эле макаланын аталышы белгилүү болгон аталышына басым жасалат. Ошол эле учурда окуучуларды жана студенттерди эске алуу менен, алар окуп жаткан окуу китептериде (м: География) "Германия" - деп жазылган. Демек аталышын өзгөртүү негизсиз деп эсептейм. Дагы бир кошумчалай кетүүчү нерсе, сиз которуп жаткан макалаларда орфографиялык каталар бар жана кыска толук эмес болууда, которуп бүткөн соң, кайрадан окуп чыксаңыз... Түшүнүксүз, сөздүн айкалышпай жатканын байкайсыз. Макаланын санына караганда сапатына көңүл бурсак деген сунушум. [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 13:42, 1 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == Баарыбызды бириктирүү == Саламатсызбы, мен байкасам, Казак Уикипедиясында башкы бетте Казак Уикипедиясындагы администраторлор, жөнөкөй колдонуучулардын жазышуу тобу Телеграмда бар, жана ага баарын чакырышат, биз баарыбыз биргелешип иштесек, Кыргыз Уикипедиясын бат өнүктүрө алабыз деп эсептейм. Бул жерге «Абдырашит Сатылганов» жана башка колдонуучуларды чакыра аласызбы? [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 08:35, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит]] [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 08:37, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) [[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]] ой пикириңиз? [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 08:39, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) [[Колдонуучу:Almanbet Janışev|Алманбет Жаңышев]], [[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган Жаңышев]] [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 08:44, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :[[Файл:Wikimania2022_header_green.svg|right]] :@[[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]], @[[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]] @[[Колдонуучу:Almanbet Janışev|Almanbet Janışev]], @[[Колдонуучу:Samatq|Samatq]], @[[Колдонуучу:Kgbek|Kgbek]], @[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]], @[[Колдонуучу:Tynchtyk Chorotegin|Т.Чоротегин]], @[[Колдонуучу:Adamboluu|Adamboluu]], @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]], @[[Колдонуучу:QECUB|QECUB]], @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] :<br> :Саламатсыздарбы. 11—14-август күндөрү '''[https://wikimania.wikimedia.org/wiki/Wikimania/ky "Викимания 2022"]''' болгону жатат. :[https://wikimania.wikimedia.org/wiki/In-person_events/ky#Кыргызстан,_Бишкек Жамаатыбыздын да жергиликтүү жолугушуусу пландалууда (толук маалымат кийинчерээк бул баракка жайгаштырылат).] [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 14:21, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) Сиз, ачасызбы телеграмда топту? [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 16:19, 2 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == үркүн == 1916 дагы жетисуу көтөрүлүүсү бул үркүн эмес, үркүнгө чейин, кайта макалы туура кылыңыз. [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 07:04, 4 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :Туура. Негизи "Үркүн" деген түшүнүк элдин Кытайга болгон качуусу билдирет. Бирок, азыркы [[Үркүн]] деген макаласында 1916-жылкы көтөрүлүштүн кыргыз бөлүгү жана Үркүн тууралуу жазылган. Сиз түзгөн макала "Кыргыз көтүрүлүшү (1916)" ошол эле предмет тууралуу, бирок Жети-Суу аймагындагы көтөрүлүштү эле чагылдырат. Ошондо, макаланын аталышы туура эмес берилип калды, себеби кыргыз көтөрүлүшү Кыргызстандын түштүк аймактарында да болгон. Ошондой эле макалаңыз өтө чакан (аныктамасы гана берилген). [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 08:43, 4 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == кыргыз жараандык согушу == Жок кылуунун себеби? [[Колдонуучу:Lauriswift911|Lauriswift911]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Lauriswift911|баарлашуу]]) 19:13, 4 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :Мурдагы аталышын кайтарганым, жок кылуу эмес.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 19:16, 4 Август (Баш оона) 2022 (UTC) 12ygg4eqp9qrcx9hjmplcrohpb91i1k 0 126246 423430 423248 2022-08-04T17:19:21Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki Бул [[Кыргызстан|Кыргыз Республикасы]], [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] [[Кыргызстан|жана Кыргызстандын]] мурунку мамлекеттери катышкан '''согуштардын''' бүгүнкү күнгө чейинки тизмеси. Ага кыргыз аскерлеринин Кыргызстандын чегинен тышкары жердеги согуштары да кирет. == Биздин заманга чейин согуштардын тизмеси == [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] [[Көчмөндүк|көчмөн]] тарыхындагы согуштардын көбү мамлекеттердин Улуу Талаага үстөмдүк кылууга умтулуусуна байланыштуу. Улуу Талаа [[Кара деңиз|– Кара деңизден]] Сибирге чейин созулган аймак, негизинен [[Көчмөндүк|көчмөн элдер жашаган]] . Ошол себептен [[кыргыздар]] катышкан согуштар Улуу Талаада айрым элдер үстөмдүк кылган мезгилдерге бөлүнөт. === [[Хунну]] доору (201 б.з.ч - 89 б.з) === Биздин заманга чейинки 209-жылы [[Кытай|Хан Кытай]] негизделгенден үч жыл мурун, хуннулар жаңы [[чаньюй]] [[Моду Шаньюй]] астында күчтүү [[конфедерация|конфедерацияга]] чогулган. Ошондон кийин [[Талаа|Улуу Талаа]] [[Хунну]] бийлигинин жаңы доору башталган.. Биздин заманга чейинки 201-жылы [[Хунну]] [[Кыргыздар|кыргыз урууларын]] басып алган. Ошондон тартып алсыраганга чейин [[кыргыздар]] Хань империясына каршы [[Хань – Хунну согушу|согуштарында]] [[хунну]] менен жанаша салгылашкан. Андан соң Хунну жарандык согушу учурунда [[Кыргыздар]] кыска мөөнөткө эгемендүүлүккө ээ болгон. [[Кытайлар]] көчмөн империясын талкалагандан кийин [[Сюнну]] нун [[кыргыздар]] үстүнөн бийлиги акыры аяктаган. {| class="wikitable" ! colspan="6" |<big>[[Хунну]] доору</big> |- ! colspan="3" |<span style="color: black">Согуш</span> !Биринчи жак !<span style="color: Black">Экинчи жак</span> !<span style="color: Black">Жыйынтыгы</span> |- ! colspan="3" |Биринчи Кыргыз-Хунну Согушу (201 б.з.ч) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Хунну]] |'''Утулуу''' * [[Хунну]] Кыргыз жерин басып алат. |- ! rowspan="14" |[[Хань-Хунну согушу]] (133 б.з.ч - 89 жыл) ! colspan="2" | Гао-Цзу императордун согуш кампаниясы (200 б.з.ч) | rowspan="9" |[[Хунну|Хунну Империясы]] [[Кыргыз уруулары]] ''([[Хунну|Хуннунун]] курамында)'' | rowspan="9" | [[Хань династиясы]] |'''Хунну утушу''' * Хунну [[Хань династиясы|Кытай]] армиясын басып алат. |- ! colspan="2" |[[Майи согушу]] (133 б.з.ч) |'''Хунну утушу''' * [[Хань династиясы|Кытай]] кайта [[Хунну|Хуннуга]] утулат. |- ! colspan="2" |Түндүк чек арадагы салгылашуулар (129-127 б.з.ч) |'''Такталбаган''' |- ! colspan="2" |[[Ордос платосу|Ордостогу]] согуштар (127 б.з.ч) |'''[[Хань династиясы]] утат.''' * [[Хань династиясы|Хань]] бүт [[Ордос платосу|Ордосту]] кайтарат жана башкарат. |- ! colspan="2" |[[Гоби|Гобидеги]] согуш (123 б.з.ч) |'''[[Хань династиясы]] утат.''' * [[Хань династиясы]] [[Гоби|Гобинин]] түштүгүн башкарат. * [[Хунну]] өзүнүн борбор-калаасын [[Гоби|Гобиден]] түндүккө жылдырат. |- ! colspan="2" |[[Хэси|Хэсидеги]] согуш (121 б.з.ч) |'''[[Хань династиясы]] утат.''' * [[Хань династиясы|Хань Империясы]] [[Хунну|Хуннунун]] аскердигин утат. * [[Хунну|Хуннунун]] көп уруулары [[Хань династиясы|Хань Империясына]] баш ийет. |- ! colspan="2" |[[Мобей|Мобейдеги]] согуш (119 б.з.ч) |'''[[Хань династиясы]] утат.''' * [[Хунну]] [[Гоби|Гобиден]] кумдугунан жылат. |- ! colspan="2" |[[Тянь-Шань|Тянь-Шаньдагы]] согуш (99 б.з.ч) |'''Хунну утат.''' * [[Хунну]] Ханьдын ааскерлигин өлтүрөт. |- ! colspan="2" |[[Жуши|Жушидеги]] согуш (67 б.з.ч) |'''Хань династиясы утат.''' * [[Хань династиясы]] [[Жуши|Жушидеги]] жана [[Турпан|Турпандагы]] адамдарды башкарат. |- ! colspan="2" |[[Хунну|Хуннуга]] каршы көтөрүлүш (71 б.з.ч) |[[Хунну]] [[Кыргыз уруулары]] |Козголооңчулар * [[Усундар]] * [[Динлиндер]] * [[Ухуан]] |'''Хунну утат.''' * Көтөрүлүш токтотулду. |- ! colspan="2" |Экинчи Кыргыз-Хунну согушу (57 б.з.ч) (''[[Хунну Жарандык Согушу]]нун жарымы'') |[[Кыргыз уруулары]] |[[Хунну|Хунну Империясы]] |'''УТУШ''' * [[Кыргыз уруулары]] эгемендүүлүк алат. |- ! colspan="2" |Үчүнчү Кыргыз-Хунну согушу (49 б.з.ч) (''[[Хунну Жарандык Согушу]]нун жарымы'') |[[Кыргыз уруулары]] |[[Түндүк Хунну]] |'''УТУЛУШ''' * [[Кыргыз уруулары|Кыргыз урууларын]] [[Жижи Теңиркут|Жижи Теңиркутунун]] курамына кирген. |- ! colspan="2" |[[Жижи согушу]] (36 б.з.ч) |[[Хунну|Түндүк Хунну]] [[Кыргыз уруулары]] (''[[Хунну|Түндүк Хуннунун]] курамында'') [[Кангүй|Каңгүй]] | [[Хан династиясы|Хан Империясы]] [[Усун мамлекети|Усундар]] [[Батыш Региондордун Протектораты]] |'''Хань утат.''' * Жижи'нин мамлекеттүүлүгү жок. |- ! colspan="2" |[[Алтай тоолорундагы согуш]] (89 жыл) |[[Түндүк Хунну]] [[Кыргыз уруулары]] (''[[Түндүк Хунну|Түндүк Хуннунун]] курамында'') | [[Хань династиясы|Хан Империясы]] [[Түштүк Хунну]] |'''Хань утат.''' * [[Хунну|Хунну Империясынын]] кыйроосу. * [[Кыргыз уруулары]] эгемендүүлүк алган. |} ==Биздин замандагы согуштардын тизмеси== ===[[Түрк кагандыгы|Түрктөр]] доору (89 жыл - 744 жыл) === Биринчи көчмөн империясынын урандыларында [[Улуу Талаа]] жаңы доордун башталышын белгилеген кубаттуу[[Түрк кагандыгы|Биринчи Түрк Кагандыгы]] пайда болгон. [[Хунну|Хуннудан]] эгемендүүлүккө ээ болгондон кийин [[Кыргыздар]] мамлекеттүүлүгүн өнүктүрүп келген, бирок [[Жужандар]] басып алган. [[Жужандар]] ошол кезде болгон. Андан кийин [[Жужандар]] жок кылынып, [[кыргыздар]] көтөрүлүп [[Түрк кагандыгы| Биринчи Түрк каганатына]] кошулган. 603-жылы Каганат кулагандан кийин [[кыргыздар]] эгемендүүлүккө ээ болуп, [[Барсбек каган]] акылман жетекчилиги астында [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк каганатынын]] басып алуусунан качып, [[Кыргыз каганаты| Кыргыз каганаты]] түзүлгөнүн жарыялаган. [[Каган]] титулу бүтүндөй [[Улуу Талаа]] доосун билдирген жана күчтүү [[Түрк кагандыгы| Биринчи Түрк каганатына]] ачык каршы чыккан. акырында [[Түрк каганаты]] [[Кыргыз каганатын]] басып алып, [[Улуу Талаа|Улуу Талаадагы]] өзүн жалгыз [[Каганат]] деп жарыялашкан. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>[[Түрк кагандыгы|Түрктөр]] доору</big> |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ! [[Жужандар|Жужан каганаты]] менен каршы согуш (5 кылым) |[[Кыргыз уруулары]] [[Теле]] |[[Жужандар|Жужан каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * [[Жужандар|Жужан каганаты]] Кыргыздардын жана Теле жерлерин басып алат. |- ![[Түрк кагандыгы|Биринчи Түрк каганатына]] каршы согуш (6 кылым) |[[Кыргыз уруулары]] | [[File:Ashina Tribe Tamga.svg | 24px ]] [[Түрк кагандыгы|Биринчи Түрк Каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * [[Түрк кагандыгы|Биринчи Түрк Каганаты]] [[Кыргыз уруулары|Кыргыздардын]] жерин башкарат. |- ![[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганатына]] каршы коалициялык согуш (688) |Коалиция: * [[Тогуз Өгүз]] * [[Курыккандар]] * [[Кыргыз уруулары]] | [[File:Ashina Tribe Tamga.svg | 24px]] [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * Коалиция утулган. |- ![[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганатына]] каршы согуш (695) | [[File:C86ae9bf9d69e790910600aa8bced4fe XL.jpg | 24px]] [[Улуу Кыргыз Дөөлөтү|Кыргыз каганаты]] | [[File:Ashina Tribe Tamga.svg | 24px]] [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганаты]] |'''УТУУ''' * [[Улуу Кыргыз Дөөлөтү|Кыргыз Каганаты]] түзүлдү. |- ![[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганатына]] каршы Экинчи Согуш (710-711)''' | [[File:C86ae9bf9d69e790910600aa8bced4fe XL.jpg | 24px]][[Улуу Кыргыз Дөөлөтү|Кыргыз Каганаты]] | [[File:Ashina Tribe Tamga.svg | 24px]] [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганаты]] |'''УТУЛУШ''' *744 жылга чейин [[Улуу Кыргыз Дөөлөтү|Кыргыз Каганатын]] [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганаты]] башкарган. * [[Барсбек|Барсбектин]] өлүмү. |} === Улуу Кыргыз Дөөлөт Убакыты (744-1207) === 744-жылы [[Түрк кагандыгы| Экинчи Түрк каганатынын]] күлүндө эки чоң империя: [[Улуу Кыргыз дөөлөтү| Кыргыз Каганаты]] жана [[Уйгур каганаты]] кагандыктары пайда болгон. Бир кылымга жакын кагылышуудан кийин [[Улуу Кыргыз дөөлөтү|Кыргыз Каганаты]] [[Уйгур каганаты|Уйгур каганатын]] талкалап, [[Улуу Талаа]] боюнча тез экспансиясын баштаган. Кийин советтик тарыхчы [[Василий Бартольд]] бул мезгилди «Кыргыздын улуулугу» деп атаган. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>Улуу Кыргыздар убакыты</big> |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- !Биринчи Кыргыз-Уйгур согушу (751-758) | [[File:C86ae9bf9d69e790910600aa8bced4fe XL.jpg| 24px ]][[Улуу Кыргыз дөөлөтү]] [[Карлуктар]] | [[File:Uyghur Khganate Flag.jpg | 24px]] [[Уйгур каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * [[Кыргыз уруулары]] 820чы жылга чейин [[Уйгур каганаты|Уйгурлардын]] башкаруусунда. |- ![[Уйгур каганаты|Уйгур каганатындагы]] көтөрүлүш (795) |[[Улуу Кыргыз дөөлөтү|Энесай кыргыздары]] | [[File:Uyghur Khganate Flag.jpg | 24px ]] [[Уйгур каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- !Экинчи Кыргыз-Уйгур согушу (820-840) | [[Улуу Кыргыз дөөлөтү]] | [[File:Uyghur Khganate Flag.jpg | 24px ]] [[Уйгур каганаты]] |'''УТУУ''' * [[Уйгур каганаты]] жок кылынган. * Кыргыздардын экспансиясы башталган. |- !Калган уйгур күчтөрү каршы өнөктүк (840-843) | |[[Уйгурлар]] |'''УТУУ''' * [[Сибирь]], [[Борбордук Азия]] жана [[Манчжурия]] дагы уйгурларга каршы ийгиликтүү жортуулдары. * Калган уйгур күчтөрү, жок кылынган. |- ![[Улуу Кыргыз дөөлөтү|Улуу Кыргыз дөөлөтүнүн]] экспансиясы (843-924)[[File:Kirgisen-Reich (840-924).PNG|thumb|Kyrgyz Khaganate]] | [[Улуу Кыргыз дөөлөтү]] |[[Байыркы түрктөр]] жана [[Монголдор|Моңголдор]] уруулары |'''УТУУ''' * [[Улуу Кыргыз дөөлөтү]] эң күчтүү убакыты |} ==Кыргыздар көчүү убакытындагы согуштардын тизмеси== === [[Монголдор|Моңголдор]] доору (1207-1293) === 1206-жылы [[Улуу Талаа]] да [[Чыңгыз хан]] жетекчилиги астында Талаадан алда канча ары кеңейген кубаттуу [[Монгол империясы]] пайда болгон. 1207-жылы [[Кыргыздар]] жаңы империяга өз каалоосу менен баш ийген. Бирок аларга [[Монголдор|моңголдордун]] ысымы өтө чоң болгон. Бир катар көтөрүлүштөр чыгып, алар ырайымсыз басылган. Ар бир көтөрүлүш моңгол аскерлери тарабынан [[кыргыздар]] массалык түрдө жок кылынган. Төртүнчү чоң көтөрүлүштөн кийин [[Хубилай хан]] өз армиясына [[кыргыздар| кыргыздарынын]] көбүн кырып, калганын [[Оркон| Монголия]] жана [[Кытай]] га көчүрүүнү буйруган. бирок муну билип калган [[кыргыздар]] [[Сибир]] [[Борбордук Азия]]га качып кетишкен. Алар [[Чагатай хандыгы]] нын [[Кайду | Кайду хан]] менен жакшы мамиледе болгон, ошондуктан аларды өз камкордугуна алган. {| class="wikitable" ! colspan="5" |<big>[[Монголдор|Моңголдор]] заманы</big> |- ! colspan="2" |Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ! rowspan="4"| [[Монгол империясы|Моңгол империясындагы]] көтөрүлүүлөр !Биринчи көтөрүлүш (1218) | rowspan="4" |[[Кыргыз уруулары]] | rowspan="4" | [[File:Mn emp.jpg | 24px ]][[Монгол империясы]] |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган *[[Кыргыздар|Кыргыздарды]] монголдор массалап өлтүрүшкөн. |- !Экинчи көтөрүлүш (1261) |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- !Үчүнчү көтөрүлүш (1273) |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- !Төртүнчү көтөрүлүш (1293) |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. * [[Кыргыздар|Кыргыздар]],[[Оркон|Орхонго]], [[Тянь-Шань|Тянь-Шаньга]], [[Манжурия|Маңжурияга]] миграцияланган. |} === [[Монголдор]] менен тирешүү (1293-1760) === [[Чагатай улусу]], [[Транссоксиана]] жана [[Моголстан]] болуп бөлүнгөндөн кийин, [[кыргыздар]] акыркыларынын курамына кирген. Алар [[Алтай|Сибирден]] качкандан кийин сакайып, күчүн толтуруп кетишкендиктен, [[Моголстан|Моголстанга]] каршы кайрадан өз мамлекеттүүлүгү үчүн күрөшө башташкан. [[Тагай бий]] баштаган алар 16-кылымдын орто ченинде жеңиш менен өз мамлекетин камсыз кылышкан. [[Монгол империясы]] кулагандан кийин көптөгөн [[монголдор]] уруулары кайрадан биригүүгө аракет кылышкан. Бирок муну 1634-жылы өздөрүнүн [[Жунгар хандыгы]] уюштуруп, [[Улуу Талаа]] на үстөмдүк кылуу боюнча жаңы дооматтарды койгон [[Жунгарлар]] гана ийгиликке жетишти. Бирок аларга [[Борбордук Азия|Борбордук Азия]] мамлекеттеринин, анын ичинде [[кыргыздар]] бириккен күчтөрү каршылык көрсөткөн. Бир кылымга созулган тирешүүдөн кийин бириккен күчтөр [[жунгарлар|жуңгарларды]] кайра [[Кытай|Кытайдын]] чек арасына сүрүп чыгара алышкан. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>[[Монголдор|Моңголдор]] менен бирге</big> |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ![[Моголстан|Моголстанга]] каршы көтөрүлүш(1504-1508) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Моголстан]] |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- ![[Моголстан|Моголстанга]] каршы согуштар (16th century) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Моголстан]] |'''УТУУ''' * Моголстандын көп аянтын Кыргыз уруулары башкарат. |- ![[Шейбанидтер|Шейбанидтерге]] каршы согуш (16th century) |[[Кыргыз уруулары]] '''камсыздагандар:''' [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |[[File:War flag of Khanate of Bukhara.svg | 24px ]] [[Шейбанидтер]] |'''УТУУ''' * [[Шейбанидтер]] төмөндөйт. |- !Кыргыз-Ойрот согуш кампаниясы (16th century) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Төртүнчү Ойрот]] |'''УТУУ''' |- ![[Бухара хандыгы|Бухарага]] каршы согуш (1598) | [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] '''камсыздагандар:''' [[Кыргыз уруулары]] | [[File:War flag of Khanate of Bukhara.svg | 24px ]] [[Бухара хандыгы]] |'''УТУУ''' * Кыргыз уруулары Борбордук Азиядагы таасирин күчөтөт. |- !Кыргыз уруулары Анжиянга каршы согушу(1642-1643) |[[Кыргыз уруулары|Түндүк Кыргыз уруулары]] |[[Анжиян]] |'''такталган эмес''' |- ![[Орбулактагы согуш]] (1643-1644) | [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] [[Кыргыз уруулары]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУУ''' * Жуңгарлардын Борбордук Азияга басуусу токтотулган. |- ![[Жуңгар хандыгына]] каршы биринчи согуш (1653) | [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] [[Кыргыз уруулары]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''ТАКТАЛГАН ЭМЕС''' |- ![[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгына]] каршы экинчи согуш (1658) |[[File:War flag of Khanate of Bukhara.svg | 24px ]] [[Бухара хандыгы]] [[Кыргыз уруулары]] [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''ТАКТАЛГАН ЭМЕС''' |- !Жуңгар хандыгына каршы үчүнчү согуш (1678-1684) |[[File:War_flag_of_Khanate_of_Bukhara.svg| 24px]] [[Бухара хандыгы]] [[Кыргыз уруулары]] [[File:Kazakh_Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] (1683) |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУУ''' |- !Жуңгар хандыгына каршы төртүнчү согущ (1727) |[[Кыргыз уруулары]] [[File|Kazakh_Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУЛУШ''' * Кичине [[Кыргыздар]], [[Паргана|Парганага]] көчүшкөн |- ![[Кыргыздар|Кыргыздардын]] Жуңгарларга каршы согуш кампаниясы (1747) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУУ''' |- !Жуңгар хандыгына каршы бешинчи согуш (1748-1749) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУУ''' * Кушчудан чыккан [[Кубат бий, Калча уулу|Кубат бий]], Жуңгарлардын акыркы калган аскерлерин жок кылган. * [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] чечүүчү утушу. * Кыргыз-Жуңгар согуштарынын аяктоосу. |- ![[Цин империясы|Цин империясына]] каршы согуш (1759) |[[Кыргыз уруулары]] |[[File:Flag of the Qing dynasty (1889-1912).svg | 24px ]] [[Цин империясы]] |'''УТУУ''' * Баян-Бату кытайлык генералы өзүн өлтүрөт. * Кыргыздардын Адыгене уруусунан чыккан лидери [[Ажы бий]], 9000 кытайдык аскерлерин өлтүргөн. |} ===[[Кара-кыргыз хандыгы|Кыргыз хандык]] доору(1760-1855) === {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Аскердик союзда турган [[кыргыздар]] менен [[казактар]] [[жунгарлар|жунгарларды]] талкалагандан кийин касташа башташкан. Бул [[кыргыздар|кыргыз]] жана [[Казактар (калкы)|казак]] хандыктарынын ортосунда бир катар аскердик жортуулдарга алып келип, [[Кокон хандыгы|кокондуктар]] кыргыздарга согуш жарыялашкан. 70 жылдык согуштан кийин [[Кокон хандыгы]] акыры [[Кыргыз уруулары|кыргыз урууларынын]] үстүнөн көзөмөл орноткон, бирок бул узакка созулган кагылышуу мамлекеттин ички саясий абалына терс таасирин тийгизген. [[Кокон хандыгы]] ыдырай баштады, бул [[Кыргыздар|кыргыздарга]] кайрадан хандыгын тикелөөсүнө шарт түздү. Ал ортодо [[Орус падышалыгы|орус империясы]] [[Казак уруулары|казак урууларын]] тездик менен басып алгандыктан, казак ханы Кенесары [[Кыргыздар|кыргыздардан]] колдоо талап кылууну чечет. Бирок, четке кагылгандыктан, ал аларга согуш жарыялап, анда ал өлтүрүлгөн. Бул Оруссия империясынын [[Казак хандыгы|Казак хандыгын]] толук көзөмөлдөөгө мүмкүндүк берди. [[Казактар (калкы)|Казактарды]] жеңип чыккандан кийин эки ири [[Кыргыз уруулары|кыргыз урууларынын]] башчылары бийлик үчүн ички саясий күрөшкө киришкен. Бул жарандык согушка чейин жетип, кыргыздардын башчысы, [[Сарыбагыш, уруу|сарыбагыш]] уруусунун башчысы [[Ормон хан]] өлтүрүлгөн. Кыргыз каганаты кулап, андан кийин Оруссия империясынын чабуулу башталган. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>[[Кара-кыргыз хандыгы]]</big> |- !Согушу !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйнтыгы |- !Кыргыз-Казак согуш компаниясы (1760-1779) |[[Кара-кыргыз хандыгы]] |{{Flagicon image|Kazakh_Khanate.svg}} [[Kazakh Khanate]] |'''ТАКТАЛГАН ЭМЕС''' |- !Кыргыз-Кокон согушу (1764-1831) |[[Кара-кыргыз хандыгы]] |[[File:One_of_the_3_flags_of_the_Kokand_khanate.png| 24px]] [[Кокон хандыгы]] |'''УТУЛУШ''' * [[Кыргыз уруулары|Кыргыз урууларын]] [[Кокон хандыгы]] башкара баштайт. |- ![[Жахангир Кожо]]нун көтөрүлүшү (1820-1828) |[[Уйгурлар]] '''камсыздагандар:''' [[Кыргыз уруулары]] [[File:One_of_the_3_flags_of_the_Kokand_khanate.png|24px]] [[Кокон хандыгы]] | [[File:Flag of the Qing dynasty (1889-1912).svg | 24px]] |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. * [[Жахангир кожо]] өлүм жазасын тарткан. |- ![[Бычандагы согуш]] (1831) | [[Кыргыздар]] * [[Тайлак баатыр]] * [[Атантай|Атантай баатыр]] | [[File:Flag of the Khanate of Kokand.svg | 23px ]] [[Кокон хандыгы]] |'''УТУУ''' * Арап каза болот * Бычан өрөөнүнүн атын Арап-Ашуу алмаштырат |- !Кыргыз-Казак согушу (1847) |[[Кара-Кыргыз хандыгы]] |[[File:Kazakh_Khanate.svg | 24px]] [[Кара-Кыргыз хандыгы]] |'''УТУУ''' *[[Кара-Кыргыз хандыгы]] кайра түзүлөт. * Кенесары хан өлүм жазасын тартат. |- ![[Былкыдам согушу]] (1852) | [[Анжияндык кыргыздар]] [[Кыпчактар|Анжияндык кыпчактар]] |Кокондук сарбазылар Ташкенттик Кыпчактык феодалдар |'''УТУЛУУ''' * [[Кудаяр хан|Кудаяр хандын]] утуусу. * [[Кыпчактар|Кыпчактарды]] массалап кыруусу башталат. |- !Кыргыздардын жараандык согушу (1854) |[[Сарыбагыш, уруу]] [[Ормон-Хан]] жана анын аскерлери |[[Бугу (уруу)]] [[Боромбай бий]] жана анын аскерлери |'''ЖАРААНДЫК СОГУШ ТОКТОТУЛГАН''' * [[Кара-Кыргыз хандыгы|Кыргыз хандыгы]] кулаган. * Ормон-ханды өлтүрүшкөн. * Эки чоң кыргыз урууларынын ортосундагы кагылышуулар Орус падышалыгы кыргыздарды басып алганга чейин уланат. |} === [[Колониялык]] доор (1855-1916) === [[Биринчи дүйнөлүк согуш]] башталышы менен [[Николай II|Падыша]] [[Борбордук Азия]] калкын фронтко чакырууга буйрук берген. Көптөр буга макул болбой, козголоңду башташты, ал ырайымсыз басылды. Ошондон кийин [[Николай II|Орус падышасы]] аймактын калкын кырып жок кылууга жана жерди айыл чарба муктаждыктарына пайдаланууга буйрук берген. Жүз миңдеген [[кыргыздар]] жана [[казактар]] кырылып, калгандары [[Кытай|Кытайга]] качып кетишкен. Этникалык тазалоо Совет бийлигинин келиши менен гана аяктаган. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>[[Колония|Колониялык]] доор</big> |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ![[Орус империясы Борбордук-Азияны басып алуусу]] (1855-1876) |[[Кыргыз уруулары]] |[[File:Flag of Russian Empire (1914-1917) common.svg | 24px]] [[Орус падышалыгы]] |'''УТУЛУУ''' *[[Орусия империясы]] кыргыздардын жерин аннексиялайт. |- ![[Лейлек көтөрүлүүсү (1870)]] |Кыргыз уруулары: * [[Чапкылдыктар]] | [[File:Flag of the Khanate of Kokand.svg | 23px ]] [[Кокон хандыгы]] |'''КӨТӨРҮЛҮҮ ТОКТОТУЛГАН''' |- ![[Исактын 1873-74-жылдардагы Аксы көтөрүлүшү|Аксы көтөрүлүшү]] (1873-1874) |Көтөрүлүүчүлөр: * [[Кыргыздар]] | [[File:One of the 3 flags of the Kokand khanate.png | 23px]] [[Кокон хандыгы]] |''такталбаган'' |- ![[Анжиян көтөрүлүшү]] (1898) |Көтөрүлүүчүлөр: * [[Кыргыз уруулары]] * [[Өзбек уруулары]] | [[File:Flag of Russian Empire (1914-1917) common.svg | 24px ]] [[Орусия империясы]] |'''УТУЛУУ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- ![[Үркүн|Борбордук Азиядагы көтөрүлүш (1916)]] |Көтөрүлүүчүлөр: * [[File:White Banner of National Liberation.png | 24px ]] [[Кыргыздар]] * [[Казактар]] * [[Дуңгандар]] * [[Уйгурлар]] | [[File:Flag of Russian Empire (1914-1917) common.svg | 24px ]] [[Орусия империясы]] |'''УТУЛУУ''' * 50.000 чейин жакын Кыргыздар каза болгон. * 150,000 - 200,000 Кыргыз менен Казактар [[Кытай|Кытайга]] качышкан. |} ==Мылтык кармаган кездеги согуштардын тизмеси== === [[Кеңештер Бирлиги|Совет]] убакыты (1916-1991) === [[Кеңештер Бирлиги]] пайда болушу менен массалык репрессиялар, тез индустриялаштыруу жана таптык теңсиздикке каршы күрөш башталган. [[Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы]] түзүлдү. 1941-жылы [[Ата-мекен согушу]] башталып, ага[[Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы|Кыргыз ССРнин]] ар бир үчүнчү тургуну согушка чакырылган. Жеңиштен кийин аймак активдүү өнүгүүсүн улантты. Инфраструктура, билим берүү, илим жана маданият болуп көрбөгөндөй жогорку деңгээлде болгон. {| class="wikitable" |- ! colspan="4" |<big>[[Кеңештер Бирлиги|Советтик]] доор</big> |- !Согушу !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ![[Басмачылык]] кыймылы (1916-1934) | [[File:Flag of Russian SFSR Blue variant.svg | 24px ]] [[Оруссия КФСР]] * [[File:Turkestan Autonomous SSR Flag.svg| 24px ]][[Түркстан Советтик Социалисттик Автономиялуу республикасы]] * [[File:Flag of Kirghiz ASSR (1920-25).svg | 24px ]] [[Кыргыз АССР]] | [[File:Bandera del Turquestan.svg | 24px]] [[Басмачылык]] кыймылы |'''УТУУ''' |- ![[Кызыл кыргыны]] (1933) | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg|24px]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]]. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай Республикасы]] | '''УТУУ''' |- ![[Сегиз-Таштагы согуш]] (1933) | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg|23px]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]]. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай Республикасы]] | '''УТУЛУУ''' |- ! [[Кашкар согушу (1933)]] | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg | 23px ]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]]. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай Республикасы]] | '''СОГУШТУК ЧЫГАЛБОО''' |- ! [[Жаңы-Гиссардагы согуш]] (1934) | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg | 23px ]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]]. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай Республикасы]] | '''КЫТАЙДЫН УТУУСУ''' |- ! [[Жаркент согушу]] (1934) | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg | 23px ]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]] Оогандык волонтёрлор. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай республикасы]] | '''КЫТАЙДЫН УТУУСУ''' |- ![[Экинчи дүйнөлүк согуш]] (1941-1945)[[File:Raising a flag over the Reichstag 2.jpg|thumb|''Raising a Flag over the Reichstag'', by [[Yevgeny Khaldei]]]] |Кошулган Күчтөр: * [[File:Flag of the Soviet Union.svg | 24px ]] [[Кеңештер Бирлиги]]** [[File:Flag of the Kyrgyz Soviet Socialist Republic.svg | 24px ]] [[Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы|Кыргыз ССР]] * [[File:Flag of the United States.svg | 24px ]] [[Америка Кошмо Шттары|АКШ]] * [[File:Flag of the United Kingdom.svg | 24px ]] [[Бириккен Королдук]] * {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай республикасы]] * {{Желек|Франция}} [[Франция]] * {{Желек|Польша}} [[Польша]] * {{Желек|Чехия}} [[Чехословакия]] * [[File:Flag of Yugoslavia (1946-1992).svg |24px ]] [[Югославия]] * [[File:Flag of Kingdom of Greece.PNG | 24px ]] [[Греция|Грция Королдугу]] * {{Желек|Дания}} [[Дания]] * {{Желек|Норвегия}} [[Норвегия]] * [[File:Flag of the Netherlands.svg | 24px ]][[Нидерланд]] * {{Желек|Бельгия}} [[Бельгия]] *{{Желек|Люксембург}} [[Люксембург]] *{{Желек|Канада}} [[Канада]] *{{Желек|Австралия}} [[Австралия]] *{{Желек|Жаңы Зеландия}} [[Жаңы Зеландия]] *{{Желек|Индия}} [[Индия]] *[[File:Flag of South Africa (1928–1994) without Union Jack.svg | 24px]][[Түштүк-Африка Бирлиги]] |Ос күчтөрү: * [[File:Flag of Germany (1935–1945).svg | 24px ]] [[Нацисттик Германия]] * [[File:Empire Of Japan.png | 24px]] [[Жапон Империясы]] * [[File:Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg | 24px ]] [[Италия Королдугу]] |'''УТУУ''' |- |- ! [[Ооган конфликти]] (1979-1989) | [[File:Flag of the Soviet Union.svg | 24px ]] [[Кеңештер Бирлиги]] * [[File:Flag of the Kyrgyz Soviet Socialist Republic.svg | 24px ]] [[Кыргыз ССР]] [[Ооганстан|Ооганстан Республикасы]] |[[File:Flag of Jihad.svg | 24px ]] [[Можахед Кыймылы]] |'''УТУЛУУ''' |} === Кыргыз Республикасы (1991-''азыркы'') === [[Кеңештер Бирлиги]] жоюлгандан кийин, [[Кыргызстан]] эгемендүүлүк алып. [[Бириккен Улуттар Уюму|БУУга]] кошулуп дагы бир эларалык уюмдарга кирген. Борбордук Азияда биринчи революцияланган мамлекет болуп, эң демократтуу мамлекет болуп саналат. {| class="wikitable" |- ! colspan="4" |[[Кыргызстан]] |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ! style="background:#efefef" | [[Ош коогалаңы (1990)]] <br />(1990) | style="background:#efefef" |[[Кыргыздар]] | style="background:#efefef" |[[Өзбектер]] | style="background:#efefef" |'''Атууну токтотуу''' * Riots have been stopped |- ! style="background:#efefef" |[[Тажикстандагы жараандык согуш]] <br />(1992&ndash;1997) | style="background:#efefef" |{{Желек|Тажикстан}} * Элдин фронту {{Желек|Орусия}}<br>{{Желек|Өзбекстан}}<br>{{Желек|Казакстан}}<br>{{Желек|Кыргызстан}}<br>{{Желек|Түркмөнстан|1992}}<br>{{Желек|Кытай}}<br>{{Желек|Индия}}<br> [[File:Flag of the United Nations.svg | 23px ]] [[Бириккен Улуттар Уюмунун Тажикстандагы байкоочулар миссиясы|UNMOT]] *{{Желек|Австрия}} *{{Желек|Бангладеш}} *{{Желек|Болгария}} *{{Желек|Чехия}} *{{Желек|Дания}} *{{Желек|Гана}} *{{Желек|Венгрия}} *{{Желек|Индонезия}} *{{Желек|Иордания}} *{{Желек|Непал}} *{{Желек|Нигерия}} *{{Желек|Польша}} *{{Желек|Швейцария}} *{{Желек|Украина}} *{{Желек|Уругвай}} | style="background:#efefef" |[[Бириккен Тажик Оппозициясы]] *[[File:Flag of the Islamic Renaissance Party of Tajikistan.svg|24px ]] [[Исламды Жароо Тажикстан Партиясы (ИЖТП)]] *[[Либералдуу-Демократия]] *[[Тоолуу-Бадахшан автономиялуу облусу]] * [[File:Flag of Jamiat-e Islami.svg | 24px ]] [[Жимат-е Ислами]] {{Желек|Ооганстан|1992}} [[Ооганстан]] <br> {{Желек|Ооганстан|2021}} [[Талибан]] <br> '''камсыздоочулар:''':<br> [[File:Flag of al-Qaeda.svg | 24px ]] [[Аль-Каида]]<br> | style="background:#efefef" |'''Согуштук чыгалбоо''' *[[БУУ]] согуштун аяктоосун колдоду. * Тынчтык каты жазылган. * [[Эмомали Рахмон]] 1999 жылы президенттик тандоодо утат. * [[Бириккен Тажик Оппозиясы]] парламенттин 30% ээлеген. |- ![[Баткен окуясы]] (Июль 30 – Сентябрь 27, 1999) |{{Желек|Кыргызстан}} [[Кыргызстан]] камсыздагандар: {{UZB}} {{RUS}} |[[File:Flag of Jihad.svg | 24px]] Өзбекстан Ислам Кыймылы |'''УТУУ''' * Террористтер жок кылынган. * [[Кыргызстан|Кыргыз Республикасынын]] Өкмөтү мурда басып алынган калктуу конуштарды кайрадан көзөмөлгө алды. |- ! [[Терроризмге каршы согуш]] (2003-улантылууда) | '''НЕГИЗГИ МАМЛЕКЕТТЕР''' * {{USA}} * {{UK}} * {{FRA}} * {{RUS}} [[File:Flag of NATO.svg | 23px ]] '''[[НАТО]] күчтөрү''' * 27 мамлекет. [[File:Flag of the Arab League.svg | 23px ]] '''[[Араб лигасы]]''' * 21 мамлекет. [[File:Flag of the United Nations.svg | 23px ]] '''[[Бириккен Улуттар Уюму|БУУ катышуучулары]]''' * 83 мамлекет. * {{KGZ}} [[File:International Flag of Planet Earth.svg | 23px ]] '''[[Интерулуттук миссиялар]]''' * [[File:Flag of the International Security Assistance Force.svg | 23px ]] [[НАТО—ИСАФ]] * [[File:Resolute Support.svg | 23px]] [[Чечүүчү Күчтөр]] * [[File:Northern Alliance flag flown in Panjshir (2021).png | 23px ]] [[Түндүк Альянс]] * [[File:Flag of Multi-National Force – Iraq.png | 23px ]] [[Мультиулуттук Күчтөр — Ырак]] |- ! style="background:#efefef" |[[Жоогазын төңкөрүлүшү]] <br />(22 Март &ndash;11 Апрель 2005) | {{Желек|Кыргызстан}} Кыргыз Оппозияциясы | {{Желек|Кыргызстан}} [[Жогорку Кеңеш|Кыргыз Республикасынын Парламенти]] | style="background:#efefef" | * Президент [[Аскар Акаев]] менен [[Николай Танаев]] өкмөтүн кулатып салуу. *[[Курманбек Бакиев]] президенттик орунду алат. * Оппозициянын бийликти колго алуусу * Кыргызстандагы шайлоо 2005 |- ! style="background:#efefef" |[[Апрель революциясы]] <br />(6 апрель &ndash;14 Декабрь 2010) | style="background:#efefef" |{{KGZ}} Кыргыз революционерлери | style="background:#efefef" |{{Желек|Кыргызстан}} [[Жогорку Кеңеш|Кыргызстан Парламенти]] | style="background:#efefef" | * [[Курманбек Бакиев]] качуусу. * Мамлекеттин өкмөтү Президенттик Республикадан, Парламентке алмашат. * Кыргызстандагы президент шайлоосу 2010 |- ! style="background:#efefef"| [[Июнь окуясы]] <br />(2010) | style="background:#efefef" | Бакиев күчтөрү *[[Тажиктер]] [[Тажиктик контрактниктер]], Тажикстандык жалданма аскерлер **[[Тажикстандык тажиктер]] **[[Орусиялык тажиктер]] * башка жалданма аскерлер [[Өзбекстандык кыргыздар]]{{smallsup|1}} *Сохдук [[Өзбекстандык кыргыздар]] *Согменттик [[Өзбекстандык кыргыздар]] ---- {{Желек|Кыргызстан}} [[Кыргызстан|Кыргыз Убактылуу Өкмөтү]]<br> '''''камсыздагандар''''':<br> {{RUS}} {{KAZ}}<br> {{USA}} | style="background:#efefef" |Кыргызстандык '''[[Өзбектер]]''' *Убактылуу Өкмөттү колдогон жараандар [[Өзбекстандык өзбектер]] жараандар{{smallsup|1}} *Сохдук [[Өзбекстандык өзбектер]] *Согменттик [[Өзбекстандык өзбектер]]<ref name="alertnet.org" /> {{UZB}} | style="background:#efefef" | * Өзбек азчылыктар өлкөдөн чыгарылып, Бишкек өкмөтү түштүк облустарды кайрадан көзөмөлгө алды {{citation needed|date=Август 2018}} |- ! [[Топторду жоюу операциясы]] <ref https://www.globalsecurity.org/military/world/centralasia/tajik-mobile.htm /> (2011) | {{KGZ}} {{TJK}} | Террористтик топ | '''ТЕРРОРИСТТЕР ЖОЮЛГАН''' |- ! [[Кыргыз-кытай чек арасындагы куралдуу кагылышуу]] (2014) | {{KGZ}} {{CHN}} | [[File:Flag of the Uyghurs.svg | 23px ]] [[Уйгурлар|Уйгур Сепаратисттери]] | '''УЙГУР СЕПАРАТИСТТЕРИ ЖОЮЛГАН''' |- ! [[Кыргызстандагы төңкөрүш (2020)]] |{{Желек|Кыргызстан}} Кыргыз Оппозициясы * Элдик координациялык кеңеш * Төңкөрүүчүлөр * Оппозициялык саясий партиялар ---- [[Садыр Жапаров|Садыр Жапаровду]] колдогондор. * Садыр Жапаровду колдогон саясий партиялар * Төңкөрүүчүлөр |{{Желек|Кыргызстан}} [[Жогорку Кеңеш]] | * Сооронбай Жээнбеков президенттик орундан кетет. * Бишкектеги массалык урдоолор. 8 октябрь 2020 * Бишкекте [[Өзгөчө кырдаал]] киргизилген. * [[Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрү]] борбор-шаарды куурчап, шаарга кирет. * Премьер-министр [[Садыр Жапаров]] президенттик орунга 15 октябрьда 2020 кирет. * [[Кубатбек Боронов]] премьер министрликтен кетет. * [[Дастан Жумабеков]] кетет. * Шайлоонун жыйынтыктарын жок кылып, шайлоону кайта кылат. |- !Бишкектеги Массалык урдоолор (2020) |ДНД ([[Орус тили|орус.]] Дружина, [[Кыргыз тили|кырг.]] Элдик волонтёр) |[[Төңкөрүүчүлөр]] | * Массалык урдоолор токтотулган. |- ![[Кыргызстан менен Тажикстандын чек арасындагы куралдуу кагылыш (2021)]](2021) |{{KGZ}} |{{TJK}} |'''Атууну токтотуу''' |- ![[Казакстандагы нааразылык жүрүштөр (2022)]] | {{Желек|Казакстан}} [[Казакстан]] * [[File:Flag of the Collective Security Treaty Organization.png | 23px ]] [[ЖККУ]] ** {{RUS}} ** {{ARM}} ** {{BLR}} ** {{KGZ}} ** {{TJK}} | Жүрүүчүлөр |'''Улантылууда''' |- ! [[Түнкү чек-ара окуялары (2022)]] | {{KGZ}} | {{TJK}} | '''АТУУНУ ТОКТОТУУ КЕЛИШИМИ''' |} == [[Бириккен Улуттар Уюму|БУУ]] менен Тынчтык коргоочу миссиялар == {| class="wikitable" |- ! colspan="5" |[[БУУ]] миссиялары |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !БУУ жак !Жыйынтыгы |- ! style="background:#efefef" | [[Эритрея|Эритреядагы коргоочулар миссиясы]] <br />(1998—2008) | style="background:#efefef" | {{Желек|Эритрея}} [[Эритрея]] '''''камсыздагандар:''''' * {{RUS}} * {{BLR}} * {{FRA}} * {{CHN}} * {{Желек|Болгария}} [[Болгария]] * {{ISR}} * {{USA}} | style="background:#efefef" | {{Желек|Эфиопия}} [[Эфиопия]] '''''камсыздагандар:''''' * {{UKR}} * {{HUN}} * {{ROM}} * [[File:Flag of Libya (1977–2011).svg | 23px ]] [[Ливия]] * [[File:Flag of Georgia (1990–2004).svg | 23px ]] [[Гүржүстан]] * {{MOL}} * {{Желек|Болгария}} [[Болгария]] | {{Желек|БУУ}} [[БУУ|UNMEE]] * {{KGZ}} | style="background:#efefef" |'''Атууну токтотуу''' |- ! style="background:#efefef" | [[Эфиопия|Эфиопиядагы коргоочулар миссиясы]] <br />(1998—2008) | style="background:#efefef" | {{Желек|Эритрея}} [[Эритрея]] '''''камсыздагандар:''''' * {{RUS}} * {{BLR}} * {{FRA}} * {{CHN}} * {{Желек|Болгария}} [[Болгария]] * {{ISR}} * {{USA}} | style="background:#efefef" | {{Желек|Эфиопия}} [[Эфиопия]] '''''камсыздагандар:''''' * {{UKR}} * {{HUN}} * {{ROM}} * [[File:Flag of Libya (1977–2011).svg | 23px ]] [[Ливия]] * [[File:Flag of Georgia (1990–2004).svg | 23px ]] [[Гүржүстан]] * {{MOL}} * {{Желек|Болгария}} [[Болгария]] | {{Желек|БУУ}} [[БУУ|UNMEE]] * {{KGZ}} | style="background:#efefef" |'''Атууну токтотуу''' |- ![[INTERFET]] (1999-2000) | {{Желек|Чыгыш Тимор}} [[Тимор Лешти]] '''''интерулуттук күчтөр''''' * {{AUS}} * {{Желек|Жаңы Зеландия}} [[Жаңы Зеландия]] * {{THA}} * {{Желек|Бангладеш}} [[Бангладеш]] * {{BRA}} * {{CAN}} * {{Желек|Чили}} [[Чили]] * {{DEN}} * {{EGY}} * {{Желек|Фижи}} [[Фижи]] * {{FRA}} * {{GER}} * {{Желек|Ирландия}} [[Ирландия]] * {{ITA}} * {{Желек|Иордания}} [[Иордания]] * {{Желек|Кения}} [[Кения]] * {{KGZ}} * {{Желек|Малайзия}} [[Малайзия]] * {{Желек|Мозамбик}} [[Мозамбик]] * {{Желек|Непал}} [[Непал]] * {{NOR}} * {{PAK}} * {{PHL}} * {{POR}} * {{SGP}} * {{Желек|Словакия}} [[Словакия]] * {{KOR}} * {{UK}} * {{USA}} | {{Желек|Индонезия}} [[Индонезияга Жакын Милиция]] * Aitarak * Besi Merah Putih * Laksaur * Mahidi '''''камсыздагандар:''''' KOPASSUS |'''АТУУНУ ТОКТОТУУ КЕЛИШИМИ''' |- == Колдонулган адабияттар == 0ec7o0mnmtgmdemhjsx9nchqju27hwe 423434 423430 2022-08-04T17:36:43Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki Бул [[Кыргызстан|Кыргыз Республикасы]], [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] [[Кыргызстан|жана Кыргызстандын]] мурунку мамлекеттери катышкан '''согуштардын''' бүгүнкү күнгө чейинки тизмеси. Ага кыргыз аскерлеринин Кыргызстандын чегинен тышкары жердеги согуштары да кирет. == Биздин заманга чейин согуштардын тизмеси == [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] [[Көчмөндүк|көчмөн]] тарыхындагы согуштардын көбү мамлекеттердин Улуу Талаага үстөмдүк кылууга умтулуусуна байланыштуу. Улуу Талаа [[Кара деңиз|– Кара деңизден]] Сибирге чейин созулган аймак, негизинен [[Көчмөндүк|көчмөн элдер жашаган]] . Ошол себептен [[кыргыздар]] катышкан согуштар Улуу Талаада айрым элдер үстөмдүк кылган мезгилдерге бөлүнөт. === [[Хунну]] доору (201 б.з.ч - 89 б.з) === Биздин заманга чейинки 209-жылы [[Кытай|Хан Кытай]] негизделгенден үч жыл мурун, хуннулар жаңы [[чаньюй]] [[Моду Шаньюй]] астында күчтүү [[конфедерация|конфедерацияга]] чогулган. Ошондон кийин [[Талаа|Улуу Талаа]] [[Хунну]] бийлигинин жаңы доору башталган.. Биздин заманга чейинки 201-жылы [[Хунну]] [[Кыргыздар|кыргыз урууларын]] басып алган. Ошондон тартып алсыраганга чейин [[кыргыздар]] Хань империясына каршы [[Хань – Хунну согушу|согуштарында]] [[хунну]] менен жанаша салгылашкан. Андан соң Хунну жарандык согушу учурунда [[Кыргыздар]] кыска мөөнөткө эгемендүүлүккө ээ болгон. [[Кытайлар]] көчмөн империясын талкалагандан кийин [[Сюнну]] нун [[кыргыздар]] үстүнөн бийлиги акыры аяктаган. {| class="wikitable" ! colspan="6" |<big>[[Хунну]] доору</big> |- ! colspan="3" |<span style="color: black">Согуш</span> !Биринчи жак !<span style="color: Black">Экинчи жак</span> !<span style="color: Black">Жыйынтыгы</span> |- ! colspan="3" |Биринчи Кыргыз-Хунну Согушу (201 б.з.ч) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Хунну]] |'''Утулуу''' * [[Хунну]] Кыргыз жерин басып алат. |- ! rowspan="14" |[[Хань-Хунну согушу]] (133 б.з.ч - 89 жыл) ! colspan="2" | Гао-Цзу императордун согуш кампаниясы (200 б.з.ч) | rowspan="9" |[[Хунну|Хунну Империясы]] [[Кыргыз уруулары]] ''([[Хунну|Хуннунун]] курамында)'' | rowspan="9" | [[Хань династиясы]] |'''Хунну утушу''' * Хунну [[Хань династиясы|Кытай]] армиясын басып алат. |- ! colspan="2" |[[Майи согушу]] (133 б.з.ч) |'''Хунну утушу''' * [[Хань династиясы|Кытай]] кайта [[Хунну|Хуннуга]] утулат. |- ! colspan="2" |Түндүк чек арадагы салгылашуулар (129-127 б.з.ч) |'''Такталбаган''' |- ! colspan="2" |[[Ордос платосу|Ордостогу]] согуштар (127 б.з.ч) |'''[[Хань династиясы]] утат.''' * [[Хань династиясы|Хань]] бүт [[Ордос платосу|Ордосту]] кайтарат жана башкарат. |- ! colspan="2" |[[Гоби|Гобидеги]] согуш (123 б.з.ч) |'''[[Хань династиясы]] утат.''' * [[Хань династиясы]] [[Гоби|Гобинин]] түштүгүн башкарат. * [[Хунну]] өзүнүн борбор-калаасын [[Гоби|Гобиден]] түндүккө жылдырат. |- ! colspan="2" |[[Хэси|Хэсидеги]] согуш (121 б.з.ч) |'''[[Хань династиясы]] утат.''' * [[Хань династиясы|Хань Империясы]] [[Хунну|Хуннунун]] аскердигин утат. * [[Хунну|Хуннунун]] көп уруулары [[Хань династиясы|Хань Империясына]] баш ийет. |- ! colspan="2" |[[Мобей|Мобейдеги]] согуш (119 б.з.ч) |'''[[Хань династиясы]] утат.''' * [[Хунну]] [[Гоби|Гобиден]] кумдугунан жылат. |- ! colspan="2" |[[Тянь-Шань|Тянь-Шаньдагы]] согуш (99 б.з.ч) |'''Хунну утат.''' * [[Хунну]] Ханьдын ааскерлигин өлтүрөт. |- ! colspan="2" |[[Жуши|Жушидеги]] согуш (67 б.з.ч) |'''Хань династиясы утат.''' * [[Хань династиясы]] [[Жуши|Жушидеги]] жана [[Турпан|Турпандагы]] адамдарды башкарат. |- ! colspan="2" |[[Хунну|Хуннуга]] каршы көтөрүлүш (71 б.з.ч) |[[Хунну]] [[Кыргыз уруулары]] |Козголооңчулар * [[Усундар]] * [[Динлиндер]] * [[Ухуан]] |'''Хунну утат.''' * Көтөрүлүш токтотулду. |- ! colspan="2" |Экинчи Кыргыз-Хунну согушу (57 б.з.ч) (''[[Хунну Жарандык Согушу]]нун жарымы'') |[[Кыргыз уруулары]] |[[Хунну|Хунну Империясы]] |'''УТУШ''' * [[Кыргыз уруулары]] эгемендүүлүк алат. |- ! colspan="2" |Үчүнчү Кыргыз-Хунну согушу (49 б.з.ч) (''[[Хунну Жарандык Согушу]]нун жарымы'') |[[Кыргыз уруулары]] |[[Түндүк Хунну]] |'''УТУЛУШ''' * [[Кыргыз уруулары|Кыргыз урууларын]] [[Жижи Теңиркут|Жижи Теңиркутунун]] курамына кирген. |- ! colspan="2" |[[Жижи согушу]] (36 б.з.ч) |[[Хунну|Түндүк Хунну]] [[Кыргыз уруулары]] (''[[Хунну|Түндүк Хуннунун]] курамында'') [[Кангүй|Каңгүй]] | [[Хан династиясы|Хан Империясы]] [[Усун мамлекети|Усундар]] [[Батыш Региондордун Протектораты]] |'''Хань утат.''' * Жижи'нин мамлекеттүүлүгү жок. |- ! colspan="2" |[[Алтай тоолорундагы согуш]] (89 жыл) |[[Түндүк Хунну]] [[Кыргыз уруулары]] (''[[Түндүк Хунну|Түндүк Хуннунун]] курамында'') | [[Хань династиясы|Хан Империясы]] [[Түштүк Хунну]] |'''Хань утат.''' * [[Хунну|Хунну Империясынын]] кыйроосу. * [[Кыргыз уруулары]] эгемендүүлүк алган. |} ==Биздин замандагы согуштардын тизмеси== ===[[Түрк кагандыгы|Түрктөр]] доору (89 жыл - 744 жыл) === Биринчи көчмөн империясынын урандыларында [[Улуу Талаа]] жаңы доордун башталышын белгилеген кубаттуу[[Түрк кагандыгы|Биринчи Түрк Кагандыгы]] пайда болгон. [[Хунну|Хуннудан]] эгемендүүлүккө ээ болгондон кийин [[Кыргыздар]] мамлекеттүүлүгүн өнүктүрүп келген, бирок [[Жужандар]] басып алган. [[Жужандар]] ошол кезде болгон. Андан кийин [[Жужандар]] жок кылынып, [[кыргыздар]] көтөрүлүп [[Түрк кагандыгы| Биринчи Түрк каганатына]] кошулган. 603-жылы Каганат кулагандан кийин [[кыргыздар]] эгемендүүлүккө ээ болуп, [[Барсбек каган]] акылман жетекчилиги астында [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк каганатынын]] басып алуусунан качып, [[Кыргыз каганаты| Кыргыз каганаты]] түзүлгөнүн жарыялаган. [[Каган]] титулу бүтүндөй [[Улуу Талаа]] доосун билдирген жана күчтүү [[Түрк кагандыгы| Биринчи Түрк каганатына]] ачык каршы чыккан. акырында [[Түрк каганаты]] [[Кыргыз каганатын]] басып алып, [[Улуу Талаа|Улуу Талаадагы]] өзүн жалгыз [[Каганат]] деп жарыялашкан. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>[[Түрк кагандыгы|Түрктөр]] доору</big> |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ! [[Жужандар|Жужан каганаты]] менен каршы согуш (5 кылым) |[[Кыргыз уруулары]] [[Теле]] |[[Жужандар|Жужан каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * [[Жужандар|Жужан каганаты]] Кыргыздардын жана Теле жерлерин басып алат. |- ![[Түрк кагандыгы|Биринчи Түрк каганатына]] каршы согуш (6 кылым) |[[Кыргыз уруулары]] | [[File:Ashina Tribe Tamga.svg | 24px ]] [[Түрк кагандыгы|Биринчи Түрк Каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * [[Түрк кагандыгы|Биринчи Түрк Каганаты]] [[Кыргыз уруулары|Кыргыздардын]] жерин башкарат. |- ![[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганатына]] каршы коалициялык согуш (688) |Коалиция: * [[Тогуз Өгүз]] * [[Курыккандар]] * [[Кыргыз уруулары]] | [[File:Ashina Tribe Tamga.svg | 24px]] [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * Коалиция утулган. |- ![[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганатына]] каршы согуш (695) | [[File:C86ae9bf9d69e790910600aa8bced4fe XL.jpg | 24px]] [[Улуу Кыргыз Дөөлөтү|Кыргыз каганаты]] | [[File:Ashina Tribe Tamga.svg | 24px]] [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганаты]] |'''УТУУ''' * [[Улуу Кыргыз Дөөлөтү|Кыргыз Каганаты]] түзүлдү. |- ![[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганатына]] каршы Экинчи Согуш (710-711)''' | [[File:C86ae9bf9d69e790910600aa8bced4fe XL.jpg | 24px]][[Улуу Кыргыз Дөөлөтү|Кыргыз Каганаты]] | [[File:Ashina Tribe Tamga.svg | 24px]] [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганаты]] |'''УТУЛУШ''' *744 жылга чейин [[Улуу Кыргыз Дөөлөтү|Кыргыз Каганатын]] [[Түрк кагандыгы|Экинчи Түрк Каганаты]] башкарган. * [[Барсбек|Барсбектин]] өлүмү. |} === Улуу Кыргыз Дөөлөт Убакыты (744-1207) === 744-жылы [[Түрк кагандыгы| Экинчи Түрк каганатынын]] күлүндө эки чоң империя: [[Улуу Кыргыз дөөлөтү| Кыргыз Каганаты]] жана [[Уйгур каганаты]] кагандыктары пайда болгон. Бир кылымга жакын кагылышуудан кийин [[Улуу Кыргыз дөөлөтү|Кыргыз Каганаты]] [[Уйгур каганаты|Уйгур каганатын]] талкалап, [[Улуу Талаа]] боюнча тез экспансиясын баштаган. Кийин советтик тарыхчы [[Василий Бартольд]] бул мезгилди «Кыргыздын улуулугу» деп атаган. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>Улуу Кыргыздар убакыты</big> |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- !Биринчи Кыргыз-Уйгур согушу (751-758) | [[File:C86ae9bf9d69e790910600aa8bced4fe XL.jpg| 24px ]][[Улуу Кыргыз дөөлөтү]] [[Карлуктар]] | [[File:Uyghur Khganate Flag.jpg | 24px]] [[Уйгур каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * [[Кыргыз уруулары]] 820чы жылга чейин [[Уйгур каганаты|Уйгурлардын]] башкаруусунда. |- ![[Уйгур каганаты|Уйгур каганатындагы]] көтөрүлүш (795) |[[Улуу Кыргыз дөөлөтү|Энесай кыргыздары]] | [[File:Uyghur Khganate Flag.jpg | 24px ]] [[Уйгур каганаты]] |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- !Экинчи Кыргыз-Уйгур согушу (820-840) | [[Улуу Кыргыз дөөлөтү]] | [[File:Uyghur Khganate Flag.jpg | 24px ]] [[Уйгур каганаты]] |'''УТУУ''' * [[Уйгур каганаты]] жок кылынган. * Кыргыздардын экспансиясы башталган. |- !Калган уйгур күчтөрү каршы өнөктүк (840-843) | |[[Уйгурлар]] |'''УТУУ''' * [[Сибирь]], [[Борбордук Азия]] жана [[Манчжурия]] дагы уйгурларга каршы ийгиликтүү жортуулдары. * Калган уйгур күчтөрү, жок кылынган. |- ![[Улуу Кыргыз дөөлөтү|Улуу Кыргыз дөөлөтүнүн]] экспансиясы (843-924)[[File:Kirgisen-Reich (840-924).PNG|thumb|Kyrgyz Khaganate]] | [[Улуу Кыргыз дөөлөтү]] |[[Байыркы түрктөр]] жана [[Монголдор|Моңголдор]] уруулары |'''УТУУ''' * [[Улуу Кыргыз дөөлөтү]] эң күчтүү убакыты |} ==Кыргыздар көчүү убакытындагы согуштардын тизмеси== === [[Монголдор|Моңголдор]] доору (1207-1293) === 1206-жылы [[Улуу Талаа]] да [[Чыңгыз хан]] жетекчилиги астында Талаадан алда канча ары кеңейген кубаттуу [[Монгол империясы]] пайда болгон. 1207-жылы [[Кыргыздар]] жаңы империяга өз каалоосу менен баш ийген. Бирок аларга [[Монголдор|моңголдордун]] ысымы өтө чоң болгон. Бир катар көтөрүлүштөр чыгып, алар ырайымсыз басылган. Ар бир көтөрүлүш моңгол аскерлери тарабынан [[кыргыздар]] массалык түрдө жок кылынган. Төртүнчү чоң көтөрүлүштөн кийин [[Хубилай хан]] өз армиясына [[кыргыздар| кыргыздарынын]] көбүн кырып, калганын [[Оркон| Монголия]] жана [[Кытай]] га көчүрүүнү буйруган. бирок муну билип калган [[кыргыздар]] [[Сибир]] [[Борбордук Азия]]га качып кетишкен. Алар [[Чагатай хандыгы]] нын [[Кайду | Кайду хан]] менен жакшы мамиледе болгон, ошондуктан аларды өз камкордугуна алган. {| class="wikitable" ! colspan="5" |<big>[[Монголдор|Моңголдор]] заманы</big> |- ! colspan="2" |Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ! rowspan="4"| [[Монгол империясы|Моңгол империясындагы]] көтөрүлүүлөр !Биринчи көтөрүлүш (1218) | rowspan="4" |[[Кыргыз уруулары]] | rowspan="4" | [[File:Mn emp.jpg | 24px ]][[Монгол империясы]] |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган *[[Кыргыздар|Кыргыздарды]] монголдор массалап өлтүрүшкөн. |- !Экинчи көтөрүлүш (1261) |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- !Үчүнчү көтөрүлүш (1273) |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- !Төртүнчү көтөрүлүш (1293) |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. * [[Кыргыздар|Кыргыздар]],[[Оркон|Орхонго]], [[Тянь-Шань|Тянь-Шаньга]], [[Манжурия|Маңжурияга]] миграцияланган. |} === [[Монголдор]] менен тирешүү (1293-1760) === [[Чагатай улусу]], [[Транссоксиана]] жана [[Моголстан]] болуп бөлүнгөндөн кийин, [[кыргыздар]] акыркыларынын курамына кирген. Алар [[Алтай|Сибирден]] качкандан кийин сакайып, күчүн толтуруп кетишкендиктен, [[Моголстан|Моголстанга]] каршы кайрадан өз мамлекеттүүлүгү үчүн күрөшө башташкан. [[Тагай бий]] баштаган алар 16-кылымдын орто ченинде жеңиш менен өз мамлекетин камсыз кылышкан. [[Монгол империясы]] кулагандан кийин көптөгөн [[монголдор]] уруулары кайрадан биригүүгө аракет кылышкан. Бирок муну 1634-жылы өздөрүнүн [[Жунгар хандыгы]] уюштуруп, [[Улуу Талаа]] на үстөмдүк кылуу боюнча жаңы дооматтарды койгон [[Жунгарлар]] гана ийгиликке жетишти. Бирок аларга [[Борбордук Азия|Борбордук Азия]] мамлекеттеринин, анын ичинде [[кыргыздар]] бириккен күчтөрү каршылык көрсөткөн. Бир кылымга созулган тирешүүдөн кийин бириккен күчтөр [[жунгарлар|жуңгарларды]] кайра [[Кытай|Кытайдын]] чек арасына сүрүп чыгара алышкан. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>[[Монголдор|Моңголдор]] менен бирге</big> |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ![[Моголстан|Моголстанга]] каршы көтөрүлүш(1504-1508) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Моголстан]] |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- ![[Моголстан|Моголстанга]] каршы согуштар (16th century) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Моголстан]] |'''УТУУ''' * Моголстандын көп аянтын Кыргыз уруулары башкарат. |- ![[Шейбанидтер|Шейбанидтерге]] каршы согуш (16th century) |[[Кыргыз уруулары]] '''камсыздагандар:''' [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] |[[File:War flag of Khanate of Bukhara.svg | 24px ]] [[Шейбанидтер]] |'''УТУУ''' * [[Шейбанидтер]] төмөндөйт. |- !Кыргыз-Ойрот согуш кампаниясы (16th century) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Төртүнчү Ойрот]] |'''УТУУ''' |- ![[Бухара хандыгы|Бухарага]] каршы согуш (1598) | [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] '''камсыздагандар:''' [[Кыргыз уруулары]] | [[File:War flag of Khanate of Bukhara.svg | 24px ]] [[Бухара хандыгы]] |'''УТУУ''' * Кыргыз уруулары Борбордук Азиядагы таасирин күчөтөт. |- !Кыргыз уруулары Анжиянга каршы согушу(1642-1643) |[[Кыргыз уруулары|Түштүк Кыргыз уруулары]] |[[Анжиян]] |'''такталган эмес''' |- ![[Орбулактагы согуш]] (1643-1644) | [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px]] [[Казак хандыгы]] [[Кыргыз уруулары]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУУ''' * Жуңгарлардын Борбордук Азияга басуусу токтотулган. |- ![[Жуңгар хандыгына]] каршы биринчи согуш (1653) | [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] [[Кыргыз уруулары]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''ТАКТАЛГАН ЭМЕС''' |- ![[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгына]] каршы экинчи согуш (1658) |[[File:War flag of Khanate of Bukhara.svg | 24px ]] [[Бухара хандыгы]] [[Кыргыз уруулары]] [[File:Flag of the Kazakh Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''ТАКТАЛГАН ЭМЕС''' |- !Жуңгар хандыгына каршы үчүнчү согуш (1678-1684) |[[File:War_flag_of_Khanate_of_Bukhara.svg| 24px]] [[Бухара хандыгы]] [[Кыргыз уруулары]] [[File:Kazakh_Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] (1683) |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУУ''' |- !Жуңгар хандыгына каршы төртүнчү согуш (1727) |[[Кыргыз уруулары]] [[File|Kazakh_Khanate.svg | 24px ]] [[Казак хандыгы]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУЛУШ''' * Кичине [[Кыргыздар]], [[Паргана|Парганага]] көчүшкөн |- ![[Кыргыздар|Кыргыздардын]] Жуңгарларга каршы согуш кампаниясы (1747) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУУ''' |- !Жуңгар хандыгына каршы бешинчи согуш (1748-1749) |[[Кыргыз уруулары]] |[[Жуңгар хандыгы]] |'''УТУУ''' * Кушчудан чыккан [[Кубат бий, Калча уулу|Кубат бий]], Жуңгарлардын акыркы калган аскерлерин жок кылган. * [[Кыргыздар|Кыргыздардын]] чечүүчү утушу. * Кыргыз-Жуңгар согуштарынын аяктоосу. |- ![[Цин империясы|Цин империясына]] каршы согуш (1759) |[[Кыргыз уруулары]] |[[File:Flag of the Qing dynasty (1889-1912).svg | 24px ]] [[Цин империясы]] |'''УТУУ''' * Баян-Бату кытайлык генералы өзүн өлтүрөт. * Кыргыздардын Адыгене уруусунан чыккан лидери [[Ажы бий]], 9000 кытайдык аскерлерин өлтүргөн. |} ===[[Кара-кыргыз хандыгы|Кыргыз хандык]] доору(1760-1855) === {{main|Кыргыз-Казак согуштары}} Аскердик союзда турган [[кыргыздар]] менен [[казактар]] [[жунгарлар|жунгарларды]] талкалагандан кийин касташа башташкан. Бул [[кыргыздар|кыргыз]] жана [[Казактар (калкы)|казак]] хандыктарынын ортосунда бир катар аскердик жортуулдарга алып келип, [[Кокон хандыгы|кокондуктар]] кыргыздарга согуш жарыялашкан. 70 жылдык согуштан кийин [[Кокон хандыгы]] акыры [[Кыргыз уруулары|кыргыз урууларынын]] үстүнөн көзөмөл орноткон, бирок бул узакка созулган кагылышуу мамлекеттин ички саясий абалына терс таасирин тийгизген. [[Кокон хандыгы]] ыдырай баштады, бул [[Кыргыздар|кыргыздарга]] кайрадан хандыгын тикелөөсүнө шарт түздү. Ал ортодо [[Орус падышалыгы|орус империясы]] [[Казак уруулары|казак урууларын]] тездик менен басып алгандыктан, казак ханы Кенесары [[Кыргыздар|кыргыздардан]] колдоо талап кылууну чечет. Бирок, четке кагылгандыктан, ал аларга согуш жарыялап, анда ал өлтүрүлгөн. Бул Оруссия империясынын [[Казак хандыгы|Казак хандыгын]] толук көзөмөлдөөгө мүмкүндүк берди. [[Казактар (калкы)|Казактарды]] жеңип чыккандан кийин эки ири [[Кыргыз уруулары|кыргыз урууларынын]] башчылары бийлик үчүн ички саясий күрөшкө киришкен. Бул жарандык согушка чейин жетип, кыргыздардын башчысы, [[Сарыбагыш, уруу|сарыбагыш]] уруусунун башчысы [[Ормон хан]] өлтүрүлгөн. Кыргыз каганаты кулап, андан кийин Оруссия империясынын чабуулу башталган. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>[[Кара-кыргыз хандыгы]]</big> |- !Согушу !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйнтыгы |- !Кыргыз-Казак согуш компаниясы (1760-1779) |[[Кара-кыргыз хандыгы]] |{{Flagicon image|Kazakh_Khanate.svg}} [[Kazakh Khanate]] |'''ТАКТАЛГАН ЭМЕС''' |- !Кыргыз-Кокон согушу (1764-1831) |[[Кара-кыргыз хандыгы]] |[[File:One_of_the_3_flags_of_the_Kokand_khanate.png| 24px]] [[Кокон хандыгы]] |'''УТУЛУШ''' * [[Кыргыз уруулары|Кыргыз урууларын]] [[Кокон хандыгы]] башкара баштайт. |- ![[Жахангир Кожо]]нун көтөрүлүшү (1820-1828) |[[Уйгурлар]] '''камсыздагандар:''' [[Кыргыз уруулары]] [[File:One_of_the_3_flags_of_the_Kokand_khanate.png|24px]] [[Кокон хандыгы]] | [[File:Flag of the Qing dynasty (1889-1912).svg | 24px]] |'''УТУЛУШ''' * Көтөрүлүш токтотулган. * [[Жахангир кожо]] өлүм жазасын тарткан. |- ![[Бычандагы согуш]] (1831) | [[Кыргыздар]] * [[Тайлак баатыр]] * [[Атантай|Атантай баатыр]] | [[File:Flag of the Khanate of Kokand.svg | 23px ]] [[Кокон хандыгы]] |'''УТУУ''' * Арап каза болот * Бычан өрөөнүнүн атын Арап-Ашуу алмаштырат |- ![[Кенесарынын чапкыны (1847)|Кыргыз-Казак согушу (1847)]] |[[Кара-Кыргыз хандыгы]] |[[File:Kazakh_Khanate.svg | 24px]] [[Кара-Кыргыз хандыгы]] |'''УТУУ''' *[[Кара-Кыргыз хандыгы]] кайра түзүлөт. * Кенесары хан өлүм жазасын тартат. |- ![[Былкыдам согушу]] (1852) | [[Анжияндык кыргыздар]] [[Кыпчактар|Анжияндык кыпчактар]] |Кокондук сарбазылар Ташкенттик Кыпчактык феодалдар |'''УТУЛУУ''' * [[Кудаяр хан|Кудаяр хандын]] утуусу. * [[Кыпчактар|Кыпчактарды]] массалап кыруусу башталат. |- ![[Кыргыз жараандык согушу]] (1854) |[[Сарыбагыш, уруу]] [[Ормон-Хан]] жана анын аскерлери |[[Бугу (уруу)]] [[Боромбай бий]] жана анын аскерлери |'''ЖАРААНДЫК СОГУШ ТОКТОТУЛГАН''' * [[Кара-Кыргыз хандыгы|Кыргыз хандыгы]] кулаган. * Ормон-ханды өлтүрүшкөн. * Эки чоң кыргыз урууларынын ортосундагы кагылышуулар Орус падышалыгы кыргыздарды басып алганга чейин уланат. |} === [[Колониялык]] доор (1855-1916) === [[Биринчи дүйнөлүк согуш]] башталышы менен [[Николай II|Падыша]] [[Борбордук Азия]] калкын фронтко чакырууга буйрук берген. Көптөр буга макул болбой, козголоңду башташты, ал ырайымсыз басылды. Ошондон кийин [[Николай II|Орус падышасы]] аймактын калкын кырып жок кылууга жана жерди айыл чарба муктаждыктарына пайдаланууга буйрук берген. Жүз миңдеген [[кыргыздар]] жана [[казактар]] кырылып, калгандары [[Кытай|Кытайга]] качып кетишкен. Этникалык тазалоо Совет бийлигинин келиши менен гана аяктаган. {| class="wikitable" ! colspan="4" |<big>[[Колония|Колониялык]] доор</big> |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ![[Орус империясы Борбордук-Азияны басып алуусу]] (1855-1876) |[[Кыргыз уруулары]] |[[File:Flag of Russian Empire (1914-1917) common.svg | 24px]] [[Орус падышалыгы]] |'''УТУЛУУ''' *[[Орусия империясы]] кыргыздардын жерин аннексиялайт. |- ![[Лейлек көтөрүлүүсү (1870)]] |Кыргыз уруулары: * [[Чапкылдыктар]] | [[File:Flag of the Khanate of Kokand.svg | 23px ]] [[Кокон хандыгы]] |'''КӨТӨРҮЛҮҮ ТОКТОТУЛГАН''' |- ![[Исактын 1873-74-жылдардагы Аксы көтөрүлүшү|Аксы көтөрүлүшү]] (1873-1874) |Көтөрүлүүчүлөр: * [[Кыргыздар]] | [[File:One of the 3 flags of the Kokand khanate.png | 23px]] [[Кокон хандыгы]] |''такталбаган'' |- ![[Анжиян көтөрүлүшү]] (1898) |Көтөрүлүүчүлөр: * [[Кыргыз уруулары]] * [[Өзбек уруулары]] | [[File:Flag of Russian Empire (1914-1917) common.svg | 24px ]] [[Орусия империясы]] |'''УТУЛУУ''' * Көтөрүлүш токтотулган. |- ![[Үркүн|Борбордук Азиядагы көтөрүлүш (1916)]] |Көтөрүлүүчүлөр: * [[File:White Banner of National Liberation.png | 24px ]] [[Кыргыздар]] * [[Казактар]] * [[Дуңгандар]] * [[Уйгурлар]] | [[File:Flag of Russian Empire (1914-1917) common.svg | 24px ]] [[Орусия империясы]] |'''УТУЛУУ''' * 50.000 чейин жакын Кыргыздар каза болгон. * 150,000 - 200,000 Кыргыз менен Казактар [[Кытай|Кытайга]] качышкан. |} ==Мылтык кармаган кездеги согуштардын тизмеси== === [[Кеңештер Бирлиги|Совет]] убакыты (1916-1991) === [[Кеңештер Бирлиги]] пайда болушу менен массалык репрессиялар, тез индустриялаштыруу жана таптык теңсиздикке каршы күрөш башталган. [[Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы]] түзүлдү. 1941-жылы [[Ата-мекен согушу]] башталып, ага[[Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы|Кыргыз ССРнин]] ар бир үчүнчү тургуну согушка чакырылган. Жеңиштен кийин аймак активдүү өнүгүүсүн улантты. Инфраструктура, билим берүү, илим жана маданият болуп көрбөгөндөй жогорку деңгээлде болгон. {| class="wikitable" |- ! colspan="4" |<big>[[Кеңештер Бирлиги|Советтик]] доор</big> |- !Согушу !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ![[Басмачылык]] кыймылы (1916-1934) | [[File:Flag of Russian SFSR Blue variant.svg | 24px ]] [[Оруссия КФСР]] * [[File:Turkestan Autonomous SSR Flag.svg| 24px ]][[Түркстан Советтик Социалисттик Автономиялуу республикасы]] * [[File:Flag of Kirghiz ASSR (1920-25).svg | 24px ]] [[Кыргыз АССР]] | [[File:Bandera del Turquestan.svg | 24px]] [[Басмачылык]] кыймылы |'''УТУУ''' |- ![[Кызыл кыргыны]] (1933) | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg|24px]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]]. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай Республикасы]] | '''УТУУ''' |- ![[Сегиз-Таштагы согуш]] (1933) | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg|23px]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]]. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай Республикасы]] | '''УТУЛУУ''' |- ! [[Кашкар согушу (1933)]] | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg | 23px ]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]]. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай Республикасы]] | '''СОГУШТУК ЧЫГАЛБОО''' |- ! [[Жаңы-Гиссардагы согуш]] (1934) | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg | 23px ]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]]. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай Республикасы]] | '''КЫТАЙДЫН УТУУСУ''' |- ! [[Жаркент согушу]] (1934) | [[File:Flag of the First East Turkestan Republic.svg | 23px ]] [[Кыргыздар]] жана [[Уйгурлар]] Оогандык волонтёрлор. | {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай республикасы]] | '''КЫТАЙДЫН УТУУСУ''' |- ![[Экинчи дүйнөлүк согуш]] (1941-1945)[[File:Raising a flag over the Reichstag 2.jpg|thumb|''Raising a Flag over the Reichstag'', by [[Yevgeny Khaldei]]]] |Кошулган Күчтөр: * [[File:Flag of the Soviet Union.svg | 24px ]] [[Кеңештер Бирлиги]]** [[File:Flag of the Kyrgyz Soviet Socialist Republic.svg | 24px ]] [[Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы|Кыргыз ССР]] * [[File:Flag of the United States.svg | 24px ]] [[Америка Кошмо Шттары|АКШ]] * [[File:Flag of the United Kingdom.svg | 24px ]] [[Бириккен Королдук]] * {{Желек|Тайвань}} [[Тайвань|Кытай республикасы]] * {{Желек|Франция}} [[Франция]] * {{Желек|Польша}} [[Польша]] * {{Желек|Чехия}} [[Чехословакия]] * [[File:Flag of Yugoslavia (1946-1992).svg |24px ]] [[Югославия]] * [[File:Flag of Kingdom of Greece.PNG | 24px ]] [[Греция|Грция Королдугу]] * {{Желек|Дания}} [[Дания]] * {{Желек|Норвегия}} [[Норвегия]] * [[File:Flag of the Netherlands.svg | 24px ]][[Нидерланд]] * {{Желек|Бельгия}} [[Бельгия]] *{{Желек|Люксембург}} [[Люксембург]] *{{Желек|Канада}} [[Канада]] *{{Желек|Австралия}} [[Австралия]] *{{Желек|Жаңы Зеландия}} [[Жаңы Зеландия]] *{{Желек|Индия}} [[Индия]] *[[File:Flag of South Africa (1928–1994) without Union Jack.svg | 24px]][[Түштүк-Африка Бирлиги]] |Ос күчтөрү: * [[File:Flag of Germany (1935–1945).svg | 24px ]] [[Нацисттик Германия]] * [[File:Empire Of Japan.png | 24px]] [[Жапон Империясы]] * [[File:Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg | 24px ]] [[Италия Королдугу]] |'''УТУУ''' |- |- ! [[Ооган конфликти]] (1979-1989) | [[File:Flag of the Soviet Union.svg | 24px ]] [[Кеңештер Бирлиги]] * [[File:Flag of the Kyrgyz Soviet Socialist Republic.svg | 24px ]] [[Кыргыз ССР]] [[Ооганстан|Ооганстан Республикасы]] |[[File:Flag of Jihad.svg | 24px ]] [[Можахед Кыймылы]] |'''УТУЛУУ''' |} === Кыргыз Республикасы (1991-''азыркы'') === [[Кеңештер Бирлиги]] жоюлгандан кийин, [[Кыргызстан]] эгемендүүлүк алып. [[Бириккен Улуттар Уюму|БУУга]] кошулуп дагы бир эларалык уюмдарга кирген. Борбордук Азияда биринчи революцияланган мамлекет болуп, эң демократтуу мамлекет болуп саналат. {| class="wikitable" |- ! colspan="4" |[[Кыргызстан]] |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !Жыйынтыгы |- ! style="background:#efefef" | [[Ош коогалаңы (1990)]] <br />(1990) | style="background:#efefef" |[[Кыргыздар]] | style="background:#efefef" |[[Өзбектер]] | style="background:#efefef" |'''Атууну токтотуу''' * Riots have been stopped |- ! style="background:#efefef" |[[Тажикстандагы жараандык согуш]] <br />(1992&ndash;1997) | style="background:#efefef" |{{Желек|Тажикстан}} * Элдин фронту {{Желек|Орусия}}<br>{{Желек|Өзбекстан}}<br>{{Желек|Казакстан}}<br>{{Желек|Кыргызстан}}<br>{{Желек|Түркмөнстан|1992}}<br>{{Желек|Кытай}}<br>{{Желек|Индия}}<br> [[File:Flag of the United Nations.svg | 23px ]] [[Бириккен Улуттар Уюмунун Тажикстандагы байкоочулар миссиясы|UNMOT]] *{{Желек|Австрия}} *{{Желек|Бангладеш}} *{{Желек|Болгария}} *{{Желек|Чехия}} *{{Желек|Дания}} *{{Желек|Гана}} *{{Желек|Венгрия}} *{{Желек|Индонезия}} *{{Желек|Иордания}} *{{Желек|Непал}} *{{Желек|Нигерия}} *{{Желек|Польша}} *{{Желек|Швейцария}} *{{Желек|Украина}} *{{Желек|Уругвай}} | style="background:#efefef" |[[Бириккен Тажик Оппозициясы]] *[[File:Flag of the Islamic Renaissance Party of Tajikistan.svg|24px ]] [[Исламды Жароо Тажикстан Партиясы (ИЖТП)]] *[[Либералдуу-Демократия]] *[[Тоолуу-Бадахшан автономиялуу облусу]] * [[File:Flag of Jamiat-e Islami.svg | 24px ]] [[Жимат-е Ислами]] {{Желек|Ооганстан|1992}} [[Ооганстан]] <br> {{Желек|Ооганстан|2021}} [[Талибан]] <br> '''камсыздоочулар:''':<br> [[File:Flag of al-Qaeda.svg | 24px ]] [[Аль-Каида]]<br> | style="background:#efefef" |'''Согуштук чыгалбоо''' *[[БУУ]] согуштун аяктоосун колдоду. * Тынчтык каты жазылган. * [[Эмомали Рахмон]] 1999 жылы президенттик тандоодо утат. * [[Бириккен Тажик Оппозиясы]] парламенттин 30% ээлеген. |- ![[Баткен окуясы]] (Июль 30 – Сентябрь 27, 1999) |{{Желек|Кыргызстан}} [[Кыргызстан]] камсыздагандар: {{UZB}} {{RUS}} |[[File:Flag of Jihad.svg | 24px]] Өзбекстан Ислам Кыймылы |'''УТУУ''' * Террористтер жок кылынган. * [[Кыргызстан|Кыргыз Республикасынын]] Өкмөтү мурда басып алынган калктуу конуштарды кайрадан көзөмөлгө алды. |- ! [[Терроризмге каршы согуш]] (2003-улантылууда) | '''НЕГИЗГИ МАМЛЕКЕТТЕР''' * {{USA}} * {{UK}} * {{FRA}} * {{RUS}} [[File:Flag of NATO.svg | 23px ]] '''[[НАТО]] күчтөрү''' * 27 мамлекет. [[File:Flag of the Arab League.svg | 23px ]] '''[[Араб лигасы]]''' * 21 мамлекет. [[File:Flag of the United Nations.svg | 23px ]] '''[[Бириккен Улуттар Уюму|БУУ катышуучулары]]''' * 83 мамлекет. * {{KGZ}} [[File:International Flag of Planet Earth.svg | 23px ]] '''[[Интерулуттук миссиялар]]''' * [[File:Flag of the International Security Assistance Force.svg | 23px ]] [[НАТО—ИСАФ]] * [[File:Resolute Support.svg | 23px]] [[Чечүүчү Күчтөр]] * [[File:Northern Alliance flag flown in Panjshir (2021).png | 23px ]] [[Түндүк Альянс]] * [[File:Flag of Multi-National Force – Iraq.png | 23px ]] [[Мультиулуттук Күчтөр — Ырак]] |- ! style="background:#efefef" |[[Жоогазын төңкөрүлүшү]] <br />(22 Март &ndash;11 Апрель 2005) | {{Желек|Кыргызстан}} Кыргыз Оппозияциясы | {{Желек|Кыргызстан}} [[Жогорку Кеңеш|Кыргыз Республикасынын Парламенти]] | style="background:#efefef" | * Президент [[Аскар Акаев]] менен [[Николай Танаев]] өкмөтүн кулатып салуу. *[[Курманбек Бакиев]] президенттик орунду алат. * Оппозициянын бийликти колго алуусу * Кыргызстандагы шайлоо 2005 |- ! style="background:#efefef" |[[Апрель революциясы]] <br />(6 апрель &ndash;14 Декабрь 2010) | style="background:#efefef" |{{KGZ}} Кыргыз революционерлери | style="background:#efefef" |{{Желек|Кыргызстан}} [[Жогорку Кеңеш|Кыргызстан Парламенти]] | style="background:#efefef" | * [[Курманбек Бакиев]] качуусу. * Мамлекеттин өкмөтү Президенттик Республикадан, Парламентке алмашат. * Кыргызстандагы президент шайлоосу 2010 |- ! style="background:#efefef"| [[Июнь окуясы]] <br />(2010) | style="background:#efefef" | Бакиев күчтөрү *[[Тажиктер]] [[Тажиктик контрактниктер]], Тажикстандык жалданма аскерлер **[[Тажикстандык тажиктер]] **[[Орусиялык тажиктер]] * башка жалданма аскерлер [[Өзбекстандык кыргыздар]]{{smallsup|1}} *Сохдук [[Өзбекстандык кыргыздар]] *Согменттик [[Өзбекстандык кыргыздар]] ---- {{Желек|Кыргызстан}} [[Кыргызстан|Кыргыз Убактылуу Өкмөтү]]<br> '''''камсыздагандар''''':<br> {{RUS}} {{KAZ}}<br> {{USA}} | style="background:#efefef" |Кыргызстандык '''[[Өзбектер]]''' *Убактылуу Өкмөттү колдогон жараандар [[Өзбекстандык өзбектер]] жараандар{{smallsup|1}} *Сохдук [[Өзбекстандык өзбектер]] *Согменттик [[Өзбекстандык өзбектер]]<ref name="alertnet.org" /> {{UZB}} | style="background:#efefef" | * Өзбек азчылыктар өлкөдөн чыгарылып, Бишкек өкмөтү түштүк облустарды кайрадан көзөмөлгө алды {{citation needed|date=Август 2018}} |- ! [[Топторду жоюу операциясы]] <ref https://www.globalsecurity.org/military/world/centralasia/tajik-mobile.htm /> (2011) | {{KGZ}} {{TJK}} | Террористтик топ | '''ТЕРРОРИСТТЕР ЖОЮЛГАН''' |- ! [[Кыргыз-кытай чек арасындагы куралдуу кагылышуу]] (2014) | {{KGZ}} {{CHN}} | [[File:Flag of the Uyghurs.svg | 23px ]] [[Уйгурлар|Уйгур Сепаратисттери]] | '''УЙГУР СЕПАРАТИСТТЕРИ ЖОЮЛГАН''' |- ! [[Кыргызстандагы төңкөрүш (2020)]] |{{Желек|Кыргызстан}} Кыргыз Оппозициясы * Элдик координациялык кеңеш * Төңкөрүүчүлөр * Оппозициялык саясий партиялар ---- [[Садыр Жапаров|Садыр Жапаровду]] колдогондор. * Садыр Жапаровду колдогон саясий партиялар * Төңкөрүүчүлөр |{{Желек|Кыргызстан}} [[Жогорку Кеңеш]] | * Сооронбай Жээнбеков президенттик орундан кетет. * Бишкектеги массалык урдоолор. 8 октябрь 2020 * Бишкекте [[Өзгөчө кырдаал]] киргизилген. * [[Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрү]] борбор-шаарды куурчап, шаарга кирет. * Премьер-министр [[Садыр Жапаров]] президенттик орунга 15 октябрьда 2020 кирет. * [[Кубатбек Боронов]] премьер министрликтен кетет. * [[Дастан Жумабеков]] кетет. * Шайлоонун жыйынтыктарын жок кылып, шайлоону кайта кылат. |- !Бишкектеги Массалык урдоолор (2020) |ДНД ([[Орус тили|орус.]] Дружина, [[Кыргыз тили|кырг.]] Элдик волонтёр) |[[Төңкөрүүчүлөр]] | * Массалык урдоолор токтотулган. |- ![[Кыргызстан менен Тажикстандын чек арасындагы куралдуу кагылыш (2021)]](2021) |{{KGZ}} |{{TJK}} |'''Атууну токтотуу''' |- ![[Казакстандагы нааразылык жүрүштөр (2022)]] | {{Желек|Казакстан}} [[Казакстан]] * [[File:Flag of the Collective Security Treaty Organization.png | 23px ]] [[ЖККУ]] ** {{RUS}} ** {{ARM}} ** {{BLR}} ** {{KGZ}} ** {{TJK}} | Жүрүүчүлөр |'''Улантылууда''' |- ! [[Түнкү чек-ара окуялары (2022)]] | {{KGZ}} | {{TJK}} | '''АТУУНУ ТОКТОТУУ КЕЛИШИМИ''' |} == [[Бириккен Улуттар Уюму|БУУ]] менен Тынчтык коргоочу миссиялар == {| class="wikitable" |- ! colspan="5" |[[БУУ]] миссиялары |- !Согуш !Биринчи жак !Экинчи жак !БУУ жак !Жыйынтыгы |- ! style="background:#efefef" | [[Эритрея|Эритреядагы коргоочулар миссиясы]] <br />(1998—2008) | style="background:#efefef" | {{Желек|Эритрея}} [[Эритрея]] '''''камсыздагандар:''''' * {{RUS}} * {{BLR}} * {{FRA}} * {{CHN}} * {{Желек|Болгария}} [[Болгария]] * {{ISR}} * {{USA}} | style="background:#efefef" | {{Желек|Эфиопия}} [[Эфиопия]] '''''камсыздагандар:''''' * {{UKR}} * {{HUN}} * {{ROM}} * [[File:Flag of Libya (1977–2011).svg | 23px ]] [[Ливия]] * [[File:Flag of Georgia (1990–2004).svg | 23px ]] [[Гүржүстан]] * {{MOL}} * {{Желек|Болгария}} [[Болгария]] | {{Желек|БУУ}} [[БУУ|UNMEE]] * {{KGZ}} | style="background:#efefef" |'''Атууну токтотуу''' |- ! style="background:#efefef" | [[Эфиопия|Эфиопиядагы коргоочулар миссиясы]] <br />(1998—2008) | style="background:#efefef" | {{Желек|Эритрея}} [[Эритрея]] '''''камсыздагандар:''''' * {{RUS}} * {{BLR}} * {{FRA}} * {{CHN}} * {{Желек|Болгария}} [[Болгария]] * {{ISR}} * {{USA}} | style="background:#efefef" | {{Желек|Эфиопия}} [[Эфиопия]] '''''камсыздагандар:''''' * {{UKR}} * {{HUN}} * {{ROM}} * [[File:Flag of Libya (1977–2011).svg | 23px ]] [[Ливия]] * [[File:Flag of Georgia (1990–2004).svg | 23px ]] [[Гүржүстан]] * {{MOL}} * {{Желек|Болгария}} [[Болгария]] | {{Желек|БУУ}} [[БУУ|UNMEE]] * {{KGZ}} | style="background:#efefef" |'''Атууну токтотуу''' |- ![[INTERFET]] (1999-2000) | {{Желек|Чыгыш Тимор}} [[Тимор Лешти]] '''''интерулуттук күчтөр''''' * {{AUS}} * {{Желек|Жаңы Зеландия}} [[Жаңы Зеландия]] * {{THA}} * {{Желек|Бангладеш}} [[Бангладеш]] * {{BRA}} * {{CAN}} * {{Желек|Чили}} [[Чили]] * {{DEN}} * {{EGY}} * {{Желек|Фижи}} [[Фижи]] * {{FRA}} * {{GER}} * {{Желек|Ирландия}} [[Ирландия]] * {{ITA}} * {{Желек|Иордания}} [[Иордания]] * {{Желек|Кения}} [[Кения]] * {{KGZ}} * {{Желек|Малайзия}} [[Малайзия]] * {{Желек|Мозамбик}} [[Мозамбик]] * {{Желек|Непал}} [[Непал]] * {{NOR}} * {{PAK}} * {{PHL}} * {{POR}} * {{SGP}} * {{Желек|Словакия}} [[Словакия]] * {{KOR}} * {{UK}} * {{USA}} | {{Желек|Индонезия}} [[Индонезияга Жакын Милиция]] * Aitarak * Besi Merah Putih * Laksaur * Mahidi '''''камсыздагандар:''''' KOPASSUS |'''АТУУНУ ТОКТОТУУ КЕЛИШИМИ''' |- == Колдонулган адабияттар == 5vp3omjhw7f9aimna715to3ei6afrgy 2 128468 423382 423355 2022-08-04T12:05:23Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki [[Гүлзаада, Исламбек кызы]] [[Искра кагылуусу]], [[Орусиянын Украинага басып кирүүсү 2022]] [[Билге Тонг Эркин]], [[Тынар Шаршенбеков]] [[Чолпон-Ата келишими]] * [[Абдуева, Фара]] * [[Кыргыз көтөрүлүшү (1916)]] * [[Жетисуу согуштары (1916)]] * [[Жуңгар кыргыны (1771)]] 57dsl7t0283u39qe38awbw54cxod95i 0 128472 423416 423371 2022-08-04T15:08:58Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Багирми''' (''барма-ге'') — [[Чад|Чад Республикасында]] Шари дарыянын жээгинде жашаган эл.<br> Саны 70 миң (2005ж.). == Тил == Тили [[Нил-сахара тилдери|Нил-сахара макросемьянын]] борбордук судан тил уясына кирет. Жазуусу латын алфавиттин негизинде.<br> Азыркы мезгилде көпчүлүгү [[араб тили|араб]] тилинде сүйлөшөт. == Дин == Дин боюнча багирми арасында Исламды ([[сүннөттөр|сүннөт багытын]]) туткандар жана жергиликтүү культтардын избасарлары бар. == Чарбалык иштер == Дыйканчылык (сорго, дурра, [[жер жаңгак]] ж.б.). Ири мүйүздү мал кармашат. Балык уулоо. == Тарых == Багирми уруулары 15 кылымда биригип, 1522 жылы Багирми султандыгын түзүшкөн. 17 кылымда Багирми султандыгы күчтүн туу чокусуна жеткен. Ошол кезде Багирми султандыгы коншу майда урууларды багынтырган жана транссахардык сооданы көзөмөлгө алган. Султандыктын экономикасы мал, кул, алтын, пил сөөгү, керик мүйүзү сатуу эсебинен көтөрүлгөн.<br> 1871 жылы султандыкты Вадаи мамлекети басып алды. 1894 жылы ыдырап кеткен султандыкты Франция менен Германия бөлүп алышкан. 1914 жылы Франциянын Чад колониясынын курамына кирди. == Шилтемелер == * https://bigenc.ru/world_history/text/1844926<br> * https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/617629<br> * https://www.yoair.com/ky/blog/anthropology-culture-and-history-of-the-bagirmi-people/<br> * https://www.istmira.com/novosti-istorii/15760-bagirmi-narod.html<br> * https://bigenc.ru/ethnology/text/1844914 [[Багирми тили]] [[Ираку (эл)]] [[Категория:Африка этностору]] 8z3j4b36nvulz506ktdoiec3j5q3nvv 423450 423416 2022-08-05T04:15:21Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Багирми''' (''барма-ге'') — [[Чад|Чад Республикасында]] Шари дарыянын жээгинде жашаган эл.<br> Саны 70 миң (2005ж.). == Тил == Тили [[Нил-сахара тилдери|Нил-сахара макросемьянын]] борбордук судан тил уясына кирет. Жазуусу латын алфавиттин негизинде.<br> Азыркы мезгилде көпчүлүгү [[араб тили|араб]] тилинде сүйлөшөт. == Дин == Дин боюнча багирми арасында Исламды ([[сүннөттөр|сүннөт багытын]]) туткандар жана жергиликтүү культтардын избасарлары бар. == Чарбалык иштер == Дыйканчылык (сорго, дурра, [[жер жаңгак]] ж.б.). Ири мүйүздү мал кармашат. Балык уулоо. == Тарых == Багирми уруулары 15 кылымда биригип, 1522 жылы Багирми султандыгын түзүшкөн. 17 кылымда Багирми султандыгы күчтүн туу чокусуна жеткен. Ошол кезде Багирми султандыгы коншу майда урууларды багынтырган жана транссахардык сооданы көзөмөлгө алган. Султандыктын экономикасы мал, кул, алтын, пил сөөгү, керик мүйүзү сатуу эсебинен көтөрүлгөн.<br> 1871 жылы султандыкты Вадаи мамлекети басып алды. 1894 жылы ыдырап кеткен султандыкты Франция менен Германия бөлүп алышкан. 1914 жылы Франциянын Чад колониясынын курамына кирди. == Шилтемелер == * https://bigenc.ru/world_history/text/1844926<br> * https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/617629<br> * https://www.yoair.com/ky/blog/anthropology-culture-and-history-of-the-bagirmi-people/<br> * https://www.istmira.com/novosti-istorii/15760-bagirmi-narod.html<br> * https://bigenc.ru/ethnology/text/1844914 [[Багирми тили]] [[Игбира (эл)]] [[Категория:Африка этностору]] h8lfmd6r0n0aatg9thfx2a113tiaau4 423489 423450 2022-08-05T11:24:11Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Багирми''' (''барма-ге'') — [[Чад|Чад Республикасында]] Шари дарыянын жээгинде жашаган эл.<br> Саны 70 миң (2005ж.). == Тил == Тили [[Нил-сахара тилдери|Нил-сахара макросемьянын]] борбордук судан тил уясына кирет. Жазуусу латын алфавиттин негизинде.<br> Азыркы мезгилде көпчүлүгү [[араб тили|араб]] тилинде сүйлөшөт. == Дин == Дин боюнча багирми арасында Исламды ([[сүннөттөр|сүннөт багытын]]) туткандар жана жергиликтүү культтардын избасарлары бар. == Чарбалык иштер == Дыйканчылык (сорго, дурра, [[жер жаңгак]] ж.б.). Ири мүйүздү мал кармашат. Балык уулоо. == Тарых == Багирми уруулары 15 кылымда биригип, 1522 жылы Багирми султандыгын түзүшкөн. 17 кылымда Багирми султандыгы күчтүн туу чокусуна жеткен. Ошол кезде Багирми султандыгы коншу майда урууларды багынтырган жана транссахардык сооданы көзөмөлгө алган. Султандыктын экономикасы мал, кул, алтын, пил сөөгү, керик мүйүзү сатуу эсебинен көтөрүлгөн.<br> 1871 жылы султандыкты Вадаи мамлекети басып алды. 1894 жылы ыдырап кеткен султандыкты Франция менен Германия бөлүп алышкан. 1914 жылы Франциянын Чад колониясынын курамына кирди. == Шилтемелер == * https://bigenc.ru/world_history/text/1844926<br> * https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/617629<br> * https://www.yoair.com/ky/blog/anthropology-culture-and-history-of-the-bagirmi-people/<br> * https://www.istmira.com/novosti-istorii/15760-bagirmi-narod.html<br> * https://bigenc.ru/ethnology/text/1844914 [[Багирми тили]] [[Дояйо]] [[Категория:Африка этностору]] 5b4psgoh8e8aqw5ve0rz1qb0tjazxed 0 128493 423428 422158 2022-08-04T15:26:28Z Чагылган 28330 /* Дин */ wikitext text/x-wiki '''Куна́ма''' (''база, базен, базин, бадин'') — [[Эритрея|Эритреянын]] түндүк-батышында (Гаш-Барка региону) жашаган эл. Саны 260 миң. Эритреянын калктын 2% түзөт. == Тил == [[Кунама тили|Кунама]] тилинде сүйлөшөт. Ал обочолонгон тил гипотезалык [[Нил-сахара тилдери|Нил-сахара макро-үйбүлөсүнө]] шарттуу түрдө кирет. Жазуусу — [[Латын алфавити|латын алфавиттин]] (''19 кылымдын аягынан баштап'') негизинде. Үндүү тамгалардын үстүнө коюлган атайын диакриттик белгилери тоналдыкты билдирет. [[Кунама тили]] аймаса, барка, битама, илит, марда, сокодаса, таказза-сетиит, тиграй жана тика диалектерине бөлүнөт. Битама жана илит диалектери башка кунама диалектеринде сүйлөгөндөр үчүн аз түшүнүктүү. Барка диалекти баардык кунама диалектеринде сүйлөгөндөр үчүн түшүнктүү. Кунама элдин көпчүлүгү [[семит тилдери|семит]] (тигре, тиграи ж.б.) тилдерин да билишет. == Дин == Мусульмандар ([[сүннөттөр]]) жана христиандар (протестанттар) бар. Байыркы салттуу ишенимдердин да избасарлары бар. == Чарбалык иштер == Кунама эли Гаш-Барка регионундагы Гаш-Сетит түшүмдүү түздүгүндө турат. Негизи айдоо чарбасы (сорго, таруу, буудай, арпа, буурчак өсүмдүктөр, пахта) өнүккөн. Ошондой эле мал жана төө кармашат. == Коом == Байыркы кунама көчмөн уруулары азыркы мекенине түштүк-батыш тараптан келишкен. Кунамага чейин башка этникалык топтор турчу, бирок алар кетүүгө мажбур болушту. Орто кылымдарда кунама элинин өз мамлекеттүүлүгү болгон. Салттуу коомдук уюм гендердик структура менен мүнөздөлөт. Коомдо матриархаттын элементтери сакталууда. Аялдар маанилүү рол ойношот. Социалдык чөйрөдө, эгер баланын энеси кунама улутунан болсо, анда ал бала кунама коомунун толук кандуу мүчөсү болуп эсептелет. Энеси жактан туугандар гана тууган катары болуп таанылат. Белгилүү матриархалдык кландары: алака, лакка, серма, кара, натака. Материалдык маданияты тиграи жана тигре элдеринин маданиятына жакын. Лингвистика жактан нара тили менен байланыштар бар. == Шилтемелер == * https://dic.academic.ru/dic.nsf/dic_synonims/337254/кунама * http://etnolog.ru/people.php?id=KUNM * https://artsandculture.google.com/entity/m08ns74?hl=ru [[Категория:Африка]] [[Категория:Эритрея]] [[Категория:Африка этностору]] olvlfq0gr4ve8sxib1mjfcl78z9fvls 0 128560 423429 422763 2022-08-04T15:27:14Z Чагылган 28330 /* Коом */ wikitext text/x-wiki '''Мандара''' (өз аты ''vandala/вандала'') — [[Батыш Африка|Батыш Африкадагы]] эл. Камерундун түндүгүндө жана Нигериянын түндүк-чыгышында, Мандара тоолорунда жана Мора менен Маруа шаарларынын ортосундагы жерлерде жашайт. Тыгыз байланышкан этникалык топтор: матака, даба, гидар, гамергу и падуко.<br> Жалпы саны 1 млн адам. Анын ичинде 660 миң Камерунда, 320 миң Нигерияда, 10 миң Чадда. == Тил == Эне тили — [[вандала (тил)|вандала]]. Вандала тили [[Семит-хамит тилдери|Афроазия макро-үйбүлөнүн]] [[чад тилдери|чад уясына]] кирет.<br> Мындан тышкары, Камерунда мандара арасында [[француз тили|француз]] жана фулбе тилдери кеңири таралган, Нигерияда - хауса жана [[англис тили|англис]]. == Тарых == 16-кылымда азыркы Камерундун түндүгүндө Мандара деген алгачкы феодалдык мамлекет түзүлгөн. 17-кылымда Борну мамлекетинин таасири астында калган. Коом үч ээликке (аристократия, галлипах кызматкерлери жана талагахтын карапайым калкы) жана эки кастага (касапчылар жана темир усталар) бөлүнгөн; кулдар да болгон. Саясий түзүлүшү Борну системасына жакын болгон.<br> 1715-жылы Мандаранын башкаруучусу мусулман насаатчыларына өз өлкөсүнө кирүүгө уруксат берген жана Мандара султандыкка айланган. [[Ислам]] дини 18-19-кылымдарда тараган.<br> Мандара султандыгы Борну жана [[фульбелер|фулбе]] менен согушуп, 19-кылымдын аягында судандык махди Мухаммад Ахмедден жеңилип калышты.<br> 1902-жылы султандыктын жерлери Германиянын колониясына айланган, 1922-жылы Улуттар Лигасынын мандаттуу аймагы катары Францияга өткөрүлүп берилген. == Коом == '''Социум''' Социалдык топтун негизин аксакал башында турган чоң үй-бүлө жамааты түзөт. Туугандык эсеп аталык, нике патрилокалдык; көп аялдуулук өнүккөн. '''Дин''' Көпчүлүк мусулмандар ([[сүннөттөр]]). Кээ бирлери жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. '''Чарбалык иштер''' Салттуу кесиби — кол менен иштетилген айыл чарбасы, тоо боорлорунда — террасалык (таруу, сорго, буурчак, [[жер жаңгак]], күрүч, ямс), мал чарбасы (ири мүүздү мал жана майда мал).<br> Кол өнөрчүлүктөрдөн көркөм металл буюмдарын жасоо (темир, коло, күмүш), карапачылык жана токуучулук өнүккөн. '''Турак-жай''' Турак жай – таштан же ылай кирпичтен тургузулган, бийик конус түрүндөгү саман чатыры ярустарга салынган тегерек кепе. '''Кийим''' Салттуу кийимдер: жумуш кийими – эркектердин жамбашына таңуу, аялдар үчүн – денеге оролгон кездеме; майрамдык – эркектер үчүн туника түрүндөгү көйнөк жана аялдар үчүн кенен, түстүү көйнөк. '''Тамак-аш''' Тамак-ашы негизинен өсүмдүктөрдөн (токочтор, ботколор, жармалар, нан сорпо, күрүч, калемпир, сарымсак, пияз кошулган ачуу татымалдар). == Генетика == Мандара элинде Ү-хромосомалык '''R1b''' гаплогруппасынын жыштыгы 65% чейин жетет. '''R1b''' гаплогруппанын аномалдуу жогорку концентрациясы Евразия калкынын Африкага кайтып келген байыркы миграциянын натыйжасында пайда болгон деп эсептелет. == Шилтемелер == *https://bigenc.ru/ethnology/text/2156583<br> *http://etnolog.ru/people.php?id=MNDU [[Вандала (тил)]] [[Категория:Африка этностору]] 3qvavq4tj4ojlm2wxoaff4ha3niy8g1 0 128683 423444 423356 2022-08-04T19:28:10Z Bosogo 18484 Replaced content with "{{delete}}" wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 0 128685 423427 423381 2022-08-04T15:25:41Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Йеен''' (''йейе, йейи, коба, окаванго, байеен'') — [[Ботсвана|Ботсванадагы]] Окаванго дарыясынын төмөнкү агымында жана [[Намибия|Намибиянын]] коңшу райондорунда жашаган [[банту тилдери|банту]] тобунун эли. <br> Жалпы саны — 200 миң адам. '''Тил''' Эне тили — йейи. Эл арасында [[англис тили|англис тилин]] билгендер көп. '''Коом''' Матрилинейлик уруулук уюм жана чоң үй-бүлөлүк жамааттар басымдуулук кылат. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. '''Чарбалык иштер''' Жыйноочулук, аңчылык жана балык уулоо негизги салттуу кесип болуп саналат. Мал (эчки, кой) багышат. Элевсина, сорго, ямс, жер жаңгак, жүгөрү өстүрүшөт.<br> Салттуу кол өнөрчүлүк — мончок (шурулар, алжапкычтар ж.б.), карапа жасоо жана килем токуу. '''Турак-жай''' Конуштар саздарга жакын бийик жерлерде жайгашкан жана алдыңкы бакчалар менен курчалган. Борборунда мал үчүн аянтча бар.<br> Камыш килемчелер менен капталган жана чопо менен сыйрылган үй. Көлөмү кичинекей, цилиндр формасында жана катар-катар төшөлгөн бийик конус түрүндөгү чөп чатыры. '''Кийим''' Эркектер да, аялдар да белдемчи жана алжапкычтарды кийишет. '''Тамак-аш''' Негизги азыгы – таруу жана соргодон жасалган ботколор, жапайы жегенге жарамдуу өсүмдүктөр, балык. == Шилтемелер == https://travel-journal.ru/ethno/60/293/ [[Категория:Африка этностору]] ky7nt5qdnjocxyexea6jv57s43nugz9 0 128686 423383 2022-08-04T12:06:57Z Lauriswift911 32161 Created page with "'''Жуңгар кыргыны''' — азыркы [[Казакстан|Казакстандын]] аймагындагы [[Балкаш]] көлүнөн [[Кытай|Кытайдагы]] [[Кулжа]] шаарына качып бараткан [[Калмактар|жуңгарларды]] кыргыздар кууп 1771 жылы, 80-90% калкын кырган." wikitext text/x-wiki '''Жуңгар кыргыны''' — азыркы [[Казакстан|Казакстандын]] аймагындагы [[Балкаш]] көлүнөн [[Кытай|Кытайдагы]] [[Кулжа]] шаарына качып бараткан [[Калмактар|жуңгарларды]] кыргыздар кууп 1771 жылы, 80-90% калкын кырган. 3hdsjnffiewx5rzbgb1zoy2cdk7xbkf 423384 423383 2022-08-04T12:14:23Z Lauriswift911 32161 wikitext text/x-wiki '''Жуңгар кыргыны''' — азыркы [[Казакстан|Казакстандын]] аймагындагы [[Балкаш]] көлүнөн [[Кытай|Кытайдагы]] [[Кулжа]] шаарына качып бараткан [[Калмактар|жуңгарларды]] кыргыздар кууп 1771 жылы, 80-90% калкын кырган. {{Infobox civil conflict |кагылыш= Жуңгар кыргыны (1771) |бөлүгү =[[Кыргыз-Ойрот согуштары|Кыргыз-Жуңгар согуштары]] |сүрөт= 1770 Janvier Map of Asia - Geographicus - Asia-janvier-1770.jpg |баш_жазуу= 1770 Азия |дата= 1771 жыл |орун= {{CHN}} <br> {{KAZ}} <br> {{KGZ}} |себеп= [[Жуңгар хандыгы|Жуңгар хандыгынын]] ыдыроосу. |натыйжа= 80-90% жуңгар-калмак кырылат. |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Тагай конфедерациясы]] <br> * [[кыргыз уруулары]] |каршы тарап2 = [[File:Dzungaria flag .jpg | 24px]] [[Жуңгар хандыгы]] |колбашчы1 = |колбашчы2= |күчтөр1 = 70.000 аскер |күчтөр2= 130.000 киши (аскер менен) |жоготуулар1= |жоготуулар2= 120.000 каза табылат |жалпы жоготуулар= [[Кытай|Кытайга]] качып бара жаткан 130.000 [[Калмактар|жуңгардан]] 10.000 гана жетет. }} jito5fw68dua9ipc3o12fstjw7adfb9 0 128687 423388 2022-08-04T12:28:03Z Lauriswift911 32161 Lauriswift911 moved page [[Абылай хандын кыргыздарга жортуулдары]] to [[Кыргыз-Казак согуштары]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кыргыз-Казак согуштары]] sjtb7lo9oayx1bdltz78ei9e141fz5h 0 128688 423402 2022-08-04T13:17:33Z Lauriswift911 32161 Lauriswift911 moved page [[Кенесары хандын чапкыны]] to [[Кыргыз-Казак согушу (1846)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кыргыз-Казак согушу (1846)]] 9v707lx0qqqvpkbktggaprenb6qjrmc 0 128689 423413 2022-08-04T13:39:24Z Lauriswift911 32161 Lauriswift911 moved page [[Кенесарынын чапкыны]] to [[Кенесарынын чапкыны (1847)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кенесарынын чапкыны (1847)]] o5f0hqglhiany7venrwp8q7do6v67zi 0 128690 423417 2022-08-04T15:10:35Z Чагылган 28330 Created page with "'''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйя..." wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). gqeahd6oejb36uztllbuqg5yez02z5q 423418 423417 2022-08-04T15:11:54Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. pt2bexou0mmnq1c28ydqf70yj8icsco 423419 423418 2022-08-04T15:13:26Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар (католиктер, лютерандар) жана мусулмандар. 3kj4wbeml7fx2lfyp4i1azfdnn0ni5w 423420 423419 2022-08-04T15:14:50Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар (католиктер, лютерандар) жана мусулмандар. '''Чарбалык иштер''' Эркектердин негизги кесиби — мал чарбасы (ири мүйүздү мал, кой, эчки), аялдардын — кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (сорго, элевсина, [[жүгөрү]], буурчак өсүмдүктөрү, [[жер жаңгак]]). 6f8rb4d0j60u9aorw3jce7dlixg0vob 423421 423420 2022-08-04T15:16:12Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар (католиктер, лютерандар) жана мусулмандар. '''Чарбалык иштер''' Эркектердин негизги кесиби — мал чарбасы (ири мүйүздү мал, кой, эчки), аялдардын — кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (сорго, элевсина, [[жүгөрү]], буурчак өсүмдүктөрү, [[жер жаңгак]]).<br> Килемдерди жана себеттерди токуу, терилерди иштетүү, булгаарыдан буюмдарды жасоо өнүккөн; жыгачтан оюу, жез буюмдарын жасоо. qrwv09zkf6povvu4ltwmhouzke0dkxt 423422 423421 2022-08-04T15:16:45Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар (католиктер, лютерандар) жана мусулмандар. '''Чарбалык иштер''' Эркектердин негизги кесиби — мал чарбасы (ири мүйүздү мал, кой, эчки), аялдардын — кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (сорго, элевсина, [[жүгөрү]], буурчак өсүмдүктөрү, [[жер жаңгак]]).<br> Килемдерди жана себеттерди токуу, терилерди иштетүү, булгаарыдан буюмдарды жасоо өнүккөн; жыгачтан оюу, жез буюмдарын жасоо. == Шилтемелер == 5ma14g9ubbn00o9eqodbbkly0fpzbx3 423423 423422 2022-08-04T15:18:48Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар (католиктер, лютерандар) жана мусулмандар. '''Чарбалык иштер''' Эркектердин негизги кесиби — мал чарбасы (ири мүйүздү мал, кой, эчки), аялдардын — кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (сорго, элевсина, [[жүгөрү]], буурчак өсүмдүктөрү, [[жер жаңгак]]).<br> Килемдерди жана себеттерди токуу, терилерди иштетүү, булгаарыдан буюмдарды жасоо өнүккөн; жыгачтан оюу, жез буюмдарын жасоо. == Шилтемелер == https://www.ethnologue.com/language/irk prv95qg42zrfj7kb6300jnsc0jzq4jo 423424 423423 2022-08-04T15:20:20Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар (католиктер, лютерандар) жана мусулмандар. '''Чарбалык иштер''' Эркектердин негизги кесиби — мал чарбасы (ири мүйүздү мал, кой, эчки), аялдардын — кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (сорго, элевсина, [[жүгөрү]], буурчак өсүмдүктөрү, [[жер жаңгак]]).<br> Килемдерди жана себеттерди токуу, терилерди иштетүү, булгаарыдан буюмдарды жасоо өнүккөн; жыгачтан оюу, жез буюмдарын жасоо. == Шилтемелер == *https://www.ethnologue.com/language/irk<br> *https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/317682 h4mcuj5n15y0ovv3aw11ysq6aoqfd4q 423425 423424 2022-08-04T15:21:41Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар (католиктер, лютерандар) жана мусулмандар. '''Чарбалык иштер''' Эркектердин негизги кесиби — мал чарбасы (ири мүйүздү мал, кой, эчки), аялдардын — кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (сорго, элевсина, [[жүгөрү]], буурчак өсүмдүктөрү, [[жер жаңгак]]).<br> Килемдерди жана себеттерди токуу, терилерди иштетүү, булгаарыдан буюмдарды жасоо өнүккөн; жыгачтан оюу, жез буюмдарын жасоо. == Колдонулган адабият == Калиновская, К. П. Ираку // Народы и религии мира / Ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская энциклопедия, 1999. с. 193. == Шилтемелер == *https://www.ethnologue.com/language/irk<br> *https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/317682 h1uekred16e34m2wck2c7ea8i7pzauv 423426 423425 2022-08-04T15:22:13Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Ираку''' (''иракв, иракуа, мбулу'') — [[Танзания|Танзаниядагы]] эл. Аруша облусунун түштүк-батышындагы Эйяси жана Маньяра көлдөрүнүн ортосунда жашайт. Ираку элине горова же фиоме (Фиоме тоолу районунда), алава же алагва (Бубу дарыянын жогорку агымында), мбугу (Эйяси көлдүн түштүгүндө) тил жана маданият жактан жакын.<br> Жалпы саны 462 миң адам (2001). '''Тил''' Эне тили — ираку. Ал тил [[Семит-хамит тилдери|Афразия макро-үйбүлөнүн]] кушит уясына кирет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар (католиктер, лютерандар) жана мусулмандар. '''Чарбалык иштер''' Эркектердин негизги кесиби — мал чарбасы (ири мүйүздү мал, кой, эчки), аялдардын — кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (сорго, элевсина, [[жүгөрү]], буурчак өсүмдүктөрү, [[жер жаңгак]]).<br> Килемдерди жана себеттерди токуу, терилерди иштетүү, булгаарыдан буюмдарды жасоо өнүккөн; жыгачтан оюу, жез буюмдарын жасоо. == Колдонулган адабият == Калиновская, К. П. Ираку // Народы и религии мира / Ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская энциклопедия, 1999. с. 193. == Шилтемелер == *https://www.ethnologue.com/language/irk<br> *https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/317682 [[Категория:Африка этностору]] laf6ak084938ixkp4a9xt06e8tczefu 0 128691 423432 2022-08-04T17:21:49Z Lauriswift911 32161 Lauriswift911 moved page [[Бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы]] to [[Кыргыз жараандык согушу]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кыргыз жараандык согушу]] 2jpxqt2resvy70m4yenc394dos4srdo 423438 423432 2022-08-04T19:08:02Z Bosogo 18484 Removed redirect to [[Кыргыз жараандык согушу]] wikitext text/x-wiki '''Бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы''' – 19-кылымдын 50-жылдарында Түндүк [[Кыргызстан|Кыргызстанда]] өткөн саясий окуя. Анын негизин бул эки кыргыз урууларынын өз ара жер жана бийлик үчүн күрөшү түзгөн. Жаңжалдын чагылышына 1854-жылдары Сары багыш уруусунун Бугу уруусуна болгон ичи тарлыгы күчөп, Ормон хан Ысык Көлгө кызыгып, саяк Алыбекти шылтоо кылып, бир атанын (Кылжыр) тукумдары болбостон, согуш баштайт. {{Infobox civil conflict |кагылыш= Кыргыз хандыгындагы жараандык согуш (1852) |бөлүгү = |сүрөт= |баш_жазуу= |дата= [[1852]] - [[1863]] |орун= {{KGZ}} <br> [[Кыргыз хандыгы]] |себеп= Кыргыз хандыгынын саясатында [[Сарыбагыш]] уруусунун өкүлдөрү баш болгондору үчүн |натыйжа= [[Кыргыз хандыгы|Кыргыз хандыгынын]] ыдыроосу. |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] <br> * [[Сарыбагыш]] |каршы тарап2 = [[Бугу ээлиги]] <br> * [[Бугу]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br>[[Үмөтаалы Ормон уулу]] |колбашчы2= [[Боромбай Бекмурат уулу]] <br> [[Балбай баатыр]] |күчтөр1 = 50,000 Сарыбагыш жарааны |күчтөр2= 75,000 Бугу жарааны |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == Ормон хан калың кол топтоп, тынч жаткан Бугу элине кол салды, бирок бугудан чыккан кыраан баатыр эр Балбай бугу элинин эр азаматтарын топтоп, азыркы Шаты айылынын тушунда каптап келип жаткан сары багыштарга туруштук берип, утуп, көптөгөн сары багыштарды олжого алган. Качып бараткан Ормон ханды, Балбай баатыр табарсыка сайып жарадар кылат. Эртеси күнү Ормон хан өз кызынын (Боромбайдын келини) колунда каза тапкан. 1855-жылы 17-январда бугу уруусунун өкүлдөрү Россиянын букаралыгын кабыл алгандыгы жөнүндө ант берген, алардын башчысы болуп Боромбай дайындалган. Ушундан соң бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышын басуу үчүн ордо бийликтери өз элчилери, өкүлдөрүн, чакан кошуундарын жибере баштаган. Ортого Жантай да салынган. Түндүк кыргыздардын Россияга бириктирилгенине байланыштуу 1863-жылы бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы негизинен тынчыган. Тарыхда баш ийип корбогон сары багыштар Орус бийликтерине баш ийбей Үмөөтаалы өзүнүн сарыбагыш уруусу менен ошол эле жылы Чатыркөл тарапка көчуп кеткен. 1867-жылы орус аскерлери баш ийбеген сары багыштарды каалагандай аткылап тымызын кырып баштаган. Ошондон улам Чон согуш 1916-жылы ак падышадан Сары багыш уруусун тукум курут кылгыла деген буйрук катты Сары багыш уруусунун баатыры Шабдан баатыр окуп калып жолдон орус аскерлерин тосуп катты жок кылган. Катты алып келаткан орус аскерлер олтурулгон. Кочуп качканга жетишпей калган Сары багыштар колду айланып качканда орус аскерлери бугуларды кошо атып кырып баштаган. Аман калганы жениш чокусун ашып отушуп кытайга кире качышкан! Кийиин кайра кайтышкан... ==Колдонулган адабият== * “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”, Бишкек 2003. * “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”. * “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”. * “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанков”. * “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”. ==Интернеттик шилтемелер== ... [[Категория:Кыргыз тарыхы‎]] [[Категория:19-кылым‎]] ontjyxjc93wk095z3u6p54z8gx3th27 423439 423438 2022-08-04T19:09:17Z Bosogo 18484 wikitext text/x-wiki '''Бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы''' – 19-кылымдын 50-жылдарында Түндүк [[Кыргызстан|Кыргызстанда]] өткөн саясий окуя. Анын негизин бул эки кыргыз урууларынын өз ара жер жана бийлик үчүн күрөшү түзгөн. Жаңжалдын чагылышына 1854-жылдары Сары багыш уруусунун Бугу уруусуна болгон ичи тарлыгы күчөп, Ормон хан Ысык Көлгө кызыгып, саяк Алыбекти шылтоо кылып, бир атанын (Кылжыр) тукумдары болбостон, согуш баштайт. {{Infobox civil conflict |кагылыш= Кыргыз хандыгындагы жараандык согуш (1852) |бөлүгү = |сүрөт= Kyrgyz Khanate map.jpg |баш_жазуу= |дата= [[1852]] - [[1863]] |орун= {{KGZ}} <br> [[Кыргыз хандыгы]] |себеп= Кыргыз хандыгынын саясатында [[Сарыбагыш]] уруусунун өкүлдөрү баш болгондору үчүн |натыйжа= [[Кыргыз хандыгы|Кыргыз хандыгынын]] ыдыроосу. |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] <br> * [[Сарыбагыш]] |каршы тарап2 = [[Бугу ээлиги]] <br> * [[Бугу]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br>[[Үмөтаалы Ормон уулу]] |колбашчы2= [[Боромбай Бекмурат уулу]] <br> [[Балбай баатыр]] |күчтөр1 = 50,000 Сарыбагыш жарааны |күчтөр2= 75,000 Бугу жарааны |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == Ормон хан калың кол топтоп, тынч жаткан Бугу элине кол салды, бирок бугудан чыккан кыраан баатыр эр Балбай бугу элинин эр азаматтарын топтоп, азыркы Шаты айылынын тушунда каптап келип жаткан сары багыштарга туруштук берип, утуп, көптөгөн сары багыштарды олжого алган. Качып бараткан Ормон ханды, Балбай баатыр табарсыка сайып жарадар кылат. Эртеси күнү Ормон хан өз кызынын (Боромбайдын келини) колунда каза тапкан. 1855-жылы 17-январда бугу уруусунун өкүлдөрү Россиянын букаралыгын кабыл алгандыгы жөнүндө ант берген, алардын башчысы болуп Боромбай дайындалган. Ушундан соң бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышын басуу үчүн ордо бийликтери өз элчилери, өкүлдөрүн, чакан кошуундарын жибере баштаган. Ортого Жантай да салынган. Түндүк кыргыздардын Россияга бириктирилгенине байланыштуу 1863-жылы бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы негизинен тынчыган. Тарыхда баш ийип корбогон сары багыштар Орус бийликтерине баш ийбей Үмөөтаалы өзүнүн сарыбагыш уруусу менен ошол эле жылы Чатыркөл тарапка көчуп кеткен. 1867-жылы орус аскерлери баш ийбеген сары багыштарды каалагандай аткылап тымызын кырып баштаган. Ошондон улам Чон согуш 1916-жылы ак падышадан Сары багыш уруусун тукум курут кылгыла деген буйрук катты Сары багыш уруусунун баатыры Шабдан баатыр окуп калып жолдон орус аскерлерин тосуп катты жок кылган. Катты алып келаткан орус аскерлер олтурулгон. Кочуп качканга жетишпей калган Сары багыштар колду айланып качканда орус аскерлери бугуларды кошо атып кырып баштаган. Аман калганы жениш чокусун ашып отушуп кытайга кире качышкан! Кийиин кайра кайтышкан... ==Колдонулган адабият== * “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”, Бишкек 2003. * “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”. * “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”. * “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанков”. * “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”. ==Интернеттик шилтемелер== ... [[Категория:Кыргыз тарыхы‎]] [[Категория:19-кылым‎]] jalb3ut65utbtof54ardus96bwi0qqv 423441 423439 2022-08-04T19:13:40Z Bosogo 18484 wikitext text/x-wiki '''Бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы''' ― XIX кылымдын 50-жылдарында азыркы [[Кыргызстан|Кыргызстандын]] түндүгүндө өткөн саясий окуя. Анын негизин бул эки кыргыз урууларынын өз ара жер жана бийлик үчүн күрөшү түзгөн. Жаңжалдын чагылышына 1854-жылдары Сары багыш уруусунун Бугу уруусуна болгон ичи тарлыгы күчөп, Ормон хан Ысык Көлгө кызыгып, саяк Алыбекти шылтоо кылып, бир атанын (Кылжыр) тукумдары болбостон, согуш баштайт. {{Infobox civil conflict |кагылыш= Бугу менен Сарыбагыш урууларынын чабышы |бөлүгү = |сүрөт= Kyrgyz Khanate map.jpg |баш_жазуу= |дата= [[1852]] - [[1863]] |орун= {{KGZ}} <br> [[Кыргыз хандыгы]] |себеп= Кыргыз хандыгынын саясатында [[Сарыбагыш]] уруусунун өкүлдөрү баш болгондору үчүн |натыйжа= [[Кыргыз хандыгы|Кыргыз хандыгынын]] ыдыроосу. |өзгөрүүлөр= |каршы тарап1= [[Кыргыз хандыгы]] <br> * [[Сарыбагыш]] |каршы тарап2 = [[Бугу ээлиги]] <br> * [[Бугу]] |колбашчы1 = [[Ормон хан]] <br>[[Үмөтаалы Ормон уулу]] |колбашчы2= [[Боромбай Бекмурат уулу]] <br> [[Балбай баатыр]] |күчтөр1 = 50,000 Сарыбагыш жарааны |күчтөр2= 75,000 Бугу жарааны |жоготуулар1= |жоготуулар2= |жалпы жоготуулар= }} == Тарыхы == Ормон хан калың кол топтоп, тынч жаткан Бугу элине кол салды, бирок бугудан чыккан кыраан баатыр эр Балбай бугу элинин эр азаматтарын топтоп, азыркы Шаты айылынын тушунда каптап келип жаткан сары багыштарга туруштук берип, утуп, көптөгөн сары багыштарды олжого алган. Качып бараткан Ормон ханды, Балбай баатыр табарсыка сайып жарадар кылат. Эртеси күнү Ормон хан өз кызынын (Боромбайдын келини) колунда каза тапкан. 1855-жылы 17-январда бугу уруусунун өкүлдөрү Россиянын букаралыгын кабыл алгандыгы жөнүндө ант берген, алардын башчысы болуп Боромбай дайындалган. Ушундан соң бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышын басуу үчүн ордо бийликтери өз элчилери, өкүлдөрүн, чакан кошуундарын жибере баштаган. Ортого Жантай да салынган. Түндүк кыргыздардын Россияга бириктирилгенине байланыштуу 1863-жылы бугу жана сарыбагыш урууларынын чабышы негизинен тынчыган. Тарыхда баш ийип корбогон сары багыштар Орус бийликтерине баш ийбей Үмөөтаалы өзүнүн сарыбагыш уруусу менен ошол эле жылы Чатыркөл тарапка көчуп кеткен. 1867-жылы орус аскерлери баш ийбеген сары багыштарды каалагандай аткылап тымызын кырып баштаган. Ошондон улам Чон согуш 1916-жылы ак падышадан Сары багыш уруусун тукум курут кылгыла деген буйрук катты Сары багыш уруусунун баатыры Шабдан баатыр окуп калып жолдон орус аскерлерин тосуп катты жок кылган. Катты алып келаткан орус аскерлер олтурулгон. Кочуп качканга жетишпей калган Сары багыштар колду айланып качканда орус аскерлери бугуларды кошо атып кырып баштаган. Аман калганы жениш чокусун ашып отушуп кытайга кире качышкан! Кийиин кайра кайтышкан... ==Колдонулган адабият== * “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”, Бишкек 2003. * “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”. * “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”. * “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанков”. * “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”. ==Интернеттик шилтемелер== ... [[Категория:Кыргыз тарыхы‎]] [[Категория:19-кылым‎]] q9rr0efegzx7s1m1mpzq289ngdai1fu 10 128692 423449 2022-08-05T01:14:48Z Абдырашит Сатылганов 8269 Created page with "{| align=right class="infobox" style="350px;font-size:11px; line-height:130%;" cellspacing="1px" |colspan=5 | <div style="width:300px;background:#bfd7ff; position:relative; height:70px; display:table;"><div style="position:absolute; top:0; right:0;">[[Файл:Emblem of Turkey (white).svg|center|70px|alt=|link=]]</div><span colspan="2" style="position:relative; width:100%; display:table-cell; vertical-align:middle; text-align:center; font-size: 150%;">{{#if:{{{Альта..." wikitext text/x-wiki {| align=right class="infobox" style="350px;font-size:11px; line-height:130%;" cellspacing="1px" |colspan=5 | <div style="width:300px;background:#bfd7ff; position:relative; height:70px; display:table;"><div style="position:absolute; top:0; right:0;">[[Файл:Emblem of Turkey (white).svg|center|70px|alt=|link=]]</div><span colspan="2" style="position:relative; width:100%; display:table-cell; vertical-align:middle; text-align:center; font-size: 150%;">{{#if:{{{Альтаталышы|}}}|'''[[{{МамлекетОО{{{УОК}}}}} Ислам шериктештиги оюндарында|{{{Альтатадышы}}} Ислам шериктештиги оюндарында]]'''|'''[[{{МамлекетОО {{{УОК}}}}} Ислам шериктештиги оюндарында]]'''}}<div> |- |colspan=5 align=center| [[Файл:{{МамлекетОО туусу {{{УОК}}}|180x120px|border|Туусу, оюндарда колдонулат]] {{#if:{{{УОКтын аталышы|}}}| <tr><td>'''[[ЭОК кодунун тизмеси|ЭОК&nbsp;коду]]:'''</td><td colspan=4><big>'''{{{УОК}}}'''</big></td></tr> <tr><td style="vertical-align:middle;">'''[[Улуттук олимпиада комитети|УОК]]:'''</td><td colspan=4>{{{УОКтын аталышы|}}}</td></tr> | <tr><td colspan=5 style="text-align:center;">'''[[ЭОК кодунун тизмеси|ЭОК&nbsp;коду]]:''' &nbsp;&nbsp;<big>'''{{{УОК}}}'''</big></td></tr> }} {{#if:{{{Оюн|}}}| <tr style="background:#d7eaff;"> <td colspan=5 style="text-align:center;">'''{{#switch:{{{Оюн}}} | 2005 = [[Нью-Дели|Нью-Делидеги]] [[1951 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1954 жайкы = [[Манила|Маниладагы]] [[1954 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1958 жайкы = [[Токио|Токиодогу]] [[1958 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1962 жайкы = [[Жакарта|Жакартадагы]] [[1962 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1966 жайкы = [[Бангкок|Бангкокдогу]] [[1966 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1970 жайкы = [[Бангкок|Бангкокдогу]] [[1970 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1974 жайкы = [[Тегеран|Тегерандагы]] [[1974 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1978 жайкы = [[Бангкок|Бангкоктогу]] [[1978 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1982 жайкы = [[Нью-Дели|Нью-Делидеги]] [[1982 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1986 жайкы = [[Сеул|Сеулдагы]] [[1986 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1990 жайкы = [[Пекин|Пекиндеги]] [[1990 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1994 жайкы = [[Хиросима|Хиросимадагы]] [[1994 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 1998 жайкы = [[Бангкок|Бангкоктогу]] [[1998 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 2002 жайкы = [[Пусан|Пусандагы]] [[2002 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 2006 жайкы = [[Доха|Дохадагы]] [[2006 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 2010 жайкы = [[Гуанчжоу|Гуанчжоудогу]] [[2010 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 2014 жайкы = [[Инчхон|Инчхондогу]] [[2014 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 2018 жайкы = [[Жакарта]] жана [[Палембанг|Палембангтагы]] [[2018 жайкы Азия оюндары|Жайкы Азия оюндары]] | 2022 жайкы = [[Ханчжоу|Ханчжоудогу]] [[2022 жайкы Азия оюндары|Кышкы Азия оюндары]] | 1986 кышкы = [[Саппоро|Саппородогу]] [[1986 кышкы Азия оюндары|Кышкы Азия оюндары]] | 1990 кышкы = [[Саппоро|Саппородогу]] [[1990 кышкы Азия оюндары|Кышкы Азия оюндары]] | 1996 кышкы = [[Харбин|Харбиндеги]] [[1996 кышкы Азия оюндары|Кышкы Азия оюндары]] | 1999 кышкы = [[Канвондо|Канвондодогу]] [[1999 кышкы Азия оюндары|Кышкы Азия оюндары]] | 2003 кышкы = [[Аомори|Аоморидеги]] [[2003 кышкы Азия оюндары|Кышкы Азия оюндары]] | 2007 кышкы = [[Чанчун|Чанчундагы]] [[2007 кышкы Азия оюндары|Кышкы Азия оюндары]] | 2011 кышкы = [[Алмата]] жана [[Астана|Астанадагы]] [[2011 кышкы Азия оюндары|Кышкы Азия оюндары]] | 2017 кышкы = [[Саппоро|Саппородогу]] [[2017 кышкы Азия оюндары|Азия оюндары]] }}'''</td> </tr> {{#if:{{{Спортчу|}}}| <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td>'''Спортчулар'''</td> <td colspan=4>{{{Спортчу}}}&nbsp; спортчу {{#if: {{{Спорт түрү|}}}| {{{Спорт түрү}}} {{#ifeq:{{{Спорт түрү}}}|1|Спорттун түрү|спорттун түрү}} боюнча }}</td> </tr> }} {{#if:{{{Расмий|}}}| <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td>'''Расмий киши'''</td> <td colspan=4>{{{Расмий}}}</td> </tr> }} {{#if:{{{Туучу|}}}| <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td>'''Туучу'''</td> <td colspan=4>{{{Туучу}}}</td> </tr> }} <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td style="vertical-align:middle;">'''[[{{str_left|{{{Оюн|}}}|4}} {{#ifeq:{{str_right|{{{Оюн|}}}|5}}|жайкы|кышкы}} Азия оюндарынын медалдар жыйынтыгы|Медалдар]]''' <td style="background:gold; width:4em; text-align:center;">'''Алтын'''<span style="font-size:50%;"></span></td> <td style="background:silver; width:4em; text-align:center;">'''Күмүш'''<span style="font-size:50%;"></span></td> <td style="background:#cc9966; width:4em; text-align:center;">'''Коло'''<span style="font-size:50%;"></span></td> <td style="background:#edf6ff; width:4em; text-align:center;">'''Баардыгы'''<span style="font-size:50%;"></span></td> </td> <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td style="vertical-align:middle;">'''{{#if:{{{Орун|}}}|<br>Оруну:&nbsp;{{{Орун}}}}}'''</td> <td style="background:#F7F6A8; width:4em; text-align:center;"><br/>[[Файл:Gold medal asia.svg|25px|alt=|link=]] <br><span style="font-size:125%;">{{#if:{{{Алтын|}}}|{{{Алтын}}}|0}}</span></td> <td style="background:#DCE5E5; width:4em; text-align:center;"><br/>[[File:Silver medal asia.svg|25px|alt=|link=]]<br><span style="font-size:125%;">{{#if:{{{Күмүш|}}}|{{{Күмүш}}}|0}}</span></td> <td style="background:#FFDAB9; width:4em; text-align:center;"><br/>[[File:Bronze medal asia.svg|25px|alt=|link=]] <br><span style="font-size:125%;">{{#if:{{{Коло|}}}|{{{Коло}}}|0}}</span></td> <td style="background:#edf6ff; width:4em; text-align:center;"><br/>[[Файл:Asia medals icons.svg|50px|alt=|link=]] <br><span style="font-size:125%;">{{#if:{{{Баардыгы|}}}|{{{Баардыгы}}}|0}}</span></td> </tr> }} {{#if: {{{Жайкы_оюн|}}}| <tr> <td colspan=5 style="text-align:center; background:#d7eaff;">'''{{#ifexist:{{МамлекетОО {{{УОК}}}}} жайкы Азия оюндарында|[[{{МамлекетОО {{{УОК}}}}} жайкы Азия оюндарында|Жайкы Азия оюндарынын катышуучусу]]|Жайкы Азия оюндарынын катышуучусу}}'''</td> </tr> <tr> <td colspan=5 style="text-align:center;">{{{Жайкы_оюн}}}</td> </tr> }} {{#if: {{{Кышкы_оюн|}}}| <tr> <td colspan=5 style="text-align:center; background:#d7eaff;">'''{{#ifexist:{{МамлекетОО {{{УОК}}}}} кышкы Азия оюндарында|[[{{МамлекетОО {{{УОК}}}}} кышкы Азия оюндарында|Кышкы Азия оюндарынын катышуучусу]]|Кышкы Азия оюндарынын катышуучусу}}'''</td> </tr> <tr> <td colspan=5 style="text-align:center;">{{{Кышкы_оюн}}}</td> </tr> }} {{#if: {{{Ошондой_эле|}}}| <tr> <td colspan=5 style="text-align:center; background:#d7eaff;">'''О. эле'''</td> </tr> <tr> <td colspan=5 style="text-align:left;">{{{Ошондой_эле}}}</td> </tr> }} |}<noinclude>{{doc}}</noinclude> k89spmmt47n4z6fjqessk2xr0cty29p 423488 423449 2022-08-05T11:19:32Z Абдырашит Сатылганов 8269 wikitext text/x-wiki {| align=right class="infobox" style="350px;font-size:11px; line-height:130%;" cellspacing="1px" |colspan=5 | <div style="width:300px;background:#bfd7ff; position:relative; height:70px; display:table;"><div style="position:absolute; top:0; right:0;">[[Файл:Emblem of Turkey (white).svg|center|70px|alt=|link=]]</div><span colspan="2" style="position:relative; width:100%; display:table-cell; vertical-align:middle; text-align:center; font-size: 150%;">{{#if:{{{Альтаталышы|}}}|'''[[{{МамлекетОО{{{УОК}}}}} Ислам шериктештиги оюндарында|{{{Альтатадышы}}} Ислам шериктештиги оюндарында]]'''|'''[[{{МамлекетОО {{{УОК}}}}} Ислам шериктештиги оюндарында]]'''}}<div> |- |colspan=5 align=center| [[Файл:{{МамлекетОО туусу {{{УОК}}}|180x120px|border|Туусу, оюндарда колдонулат]] {{#if:{{{УОКтын аталышы|}}}| <tr><td>'''[[ЭОК кодунун тизмеси|ЭОК&nbsp;коду]]:'''</td><td colspan=4><big>'''{{{УОК}}}'''</big></td></tr> <tr><td style="vertical-align:middle;">'''[[Улуттук олимпиада комитети|УОК]]:'''</td><td colspan=4>{{{УОКтын аталышы|}}}</td></tr> | <tr><td colspan=5 style="text-align:center;">'''[[ЭОК кодунун тизмеси|ЭОК&nbsp;коду]]:''' &nbsp;&nbsp;<big>'''{{{УОК}}}'''</big></td></tr> }} {{#if:{{{Оюн|}}}| <tr style="background:#d7eaff;"> <td colspan=5 style="text-align:center;">'''{{#switch:{{{Оюн}}} | 2005 = {{Желек|Сауд Арабиясы}} [[Мекке|Меккедеги]] [[2005 Ислам шериктештиги оюндары|Ислам шериктештиги оюндары]] | 2010 = {{Желек|Иран}} [[Тегеран|Тегерандагы]] [[2010 Ислам шериктештиги оюндары|Ислам шериктештиги оюндары]] | 2013 = {{Желек|Индонезия}} [[Пелембанг|Пелембангтагы]] [[2013 Ислам шериктештиги оюндары|Ислам шериктештиги оюндары]] | 2017 = {{Желек|Азербайжан}} [[Баку|Бакудагы]] [[2017 Ислам шериктештиги оюндары|Ислам шериктештиги оюндары]] | 2021 = {{Желек|Түркия}} [[Конья|Коньядагы]] [[2021 Ислам шериктештиги оюндары|Ислам шериктештиги оюндары]] }}'''</td> </tr> {{#if:{{{Спортчу|}}}| <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td>'''Спортчулар'''</td> <td colspan=4>{{{Спортчу}}}&nbsp; спортчу {{#if: {{{Спорт түрү|}}}| {{{Спорт түрү}}} {{#ifeq:{{{Спорт түрү}}}|1|Спорттун түрү|спорттун түрү}} боюнча }}</td> </tr> }} {{#if:{{{Расмий|}}}| <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td>'''Расмий киши'''</td> <td colspan=4>{{{Расмий}}}</td> </tr> }} {{#if:{{{Туучу|}}}| <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td>'''Туучу'''</td> <td colspan=4>{{{Туучу}}}</td> </tr> }} <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td style="vertical-align:middle;">'''[[{{str_left|{{{Оюн|}}}|4}} {{#ifeq:{{str_right|{{{Оюн|}}}|5}}|жайкы|кышкы}} Ислам шериктештиги оюндарынын медалдар жыйынтыгы|Медалдар]]''' <td style="background:gold; width:4em; text-align:center;">'''Алтын'''<span style="font-size:50%;"></span></td> <td style="background:silver; width:4em; text-align:center;">'''Күмүш'''<span style="font-size:50%;"></span></td> <td style="background:#cc9966; width:4em; text-align:center;">'''Коло'''<span style="font-size:50%;"></span></td> <td style="background:#edf6ff; width:4em; text-align:center;">'''Баардыгы'''<span style="font-size:50%;"></span></td> </td> <tr style="vertical-align:middle; background:#edf6ff;"> <td style="vertical-align:middle;">'''{{#if:{{{Орун|}}}|<br>Оруну:&nbsp;{{{Орун}}}}}'''</td> <td style="background:#F7F6A8; width:4em; text-align:center;"><br/>[[Файл:Gold medal asia.svg|25px|alt=|link=]] <br><span style="font-size:125%;">{{#if:{{{Алтын|}}}|{{{Алтын}}}|0}}</span></td> <td style="background:#DCE5E5; width:4em; text-align:center;"><br/>[[File:Silver medal asia.svg|25px|alt=|link=]]<br><span style="font-size:125%;">{{#if:{{{Күмүш|}}}|{{{Күмүш}}}|0}}</span></td> <td style="background:#FFDAB9; width:4em; text-align:center;"><br/>[[File:Bronze medal asia.svg|25px|alt=|link=]] <br><span style="font-size:125%;">{{#if:{{{Коло|}}}|{{{Коло}}}|0}}</span></td> <td style="background:#edf6ff; width:4em; text-align:center;"><br/>[[Файл:Asia medals icons.svg|50px|alt=|link=]] <br><span style="font-size:125%;">{{#if:{{{Баардыгы|}}}|{{{Баардыгы}}}|0}}</span></td> </tr> }} {{#if: {{{Жайкы_оюн|}}}| <tr> <td colspan=5 style="text-align:center; background:#d7eaff;">'''{{#ifexist:{{МамлекетОО {{{УОК}}}}} Ислам шериктештиги оюндарында|[[{{МамлекетОО {{{УОК}}}}} Ислам шериктештиги оюндарында|Ислам шериктештиги оюндарынын катышуучусу]]|Ислам шериктештиги оюндарынын катышуучусу}}'''</td> </tr> <tr> <td colspan=5 style="text-align:center;">{{{Жайкы_оюн}}}</td> </tr> }} {{#if: {{{Ошондой_эле|}}}| <tr> <td colspan=5 style="text-align:center; background:#d7eaff;">'''О. эле'''</td> </tr> <tr> <td colspan=5 style="text-align:left;">{{{Ошондой_эле}}}</td> </tr> }} |}<noinclude>{{doc}}</noinclude> g2pngwh1mtsvf6by36v8j6njoy6zfyk 0 128693 423453 2022-08-05T04:17:32Z Чагылган 28330 Created page with "'''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, йорубалардын арасында жашап калышты. Жалпы саны 1,4 млн адам (2007)." wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, йорубалардын арасында жашап калышты. Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). cswv125r8tud6jb9vfczkwldn0j6v84 423454 423453 2022-08-05T04:18:57Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). ''Тил'' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. 3o213z1dzvi58n4nk3taaowj2k413s0 423455 423454 2022-08-05T04:20:33Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). 046cih1o4k2snb855kbl4xhqfm5jyjs 423456 423455 2022-08-05T04:26:42Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). Чарбалык иштер Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта), малчылык (ири мүйүздү мал, чочко), аңчылык, балык уулоо. Кол өнөрчүлүк - кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (Игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. no34izvhy5wlkafylugd67xousubqai 423457 423456 2022-08-05T04:28:41Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (Игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. tu22tv68z0wgdy9e8msucidh82uit5v 423458 423457 2022-08-05T04:44:54Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (Игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. 7zshtiixoa9b8pemzegofv23gl0nnp6 423459 423458 2022-08-05T05:00:38Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (Игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). 01n9qry5txp7fxn8e8xulib4hb9jg5j 423460 423459 2022-08-05T05:17:31Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438 q7smu7hx4e69in7rj33ua77w0ayvzks 423461 423460 2022-08-05T05:18:14Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438 12604zi03aa59pm0arf3nehbeqhh4mm 423462 423461 2022-08-05T05:20:08Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == *https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438<br> *https://travel-journal.ru/ethno/37/676/ [[Категория:Африка этностору]] 2qx4e6saowao3kp8gxqqk5b67hgkx97 423463 423462 2022-08-05T05:28:30Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' Чатыры конус түрүндөгү тегерек үйлөрдө жашашат. 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == *https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438<br> *https://travel-journal.ru/ethno/37/676/ [[Категория:Африка этностору]] dx8y7g9sgvxmdkjgsr5shaupmy54tre 423464 423463 2022-08-05T05:30:42Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). ''' Турак-жай''' Конуштар чачыранды. Чатыры конус түрүндөгү тегерек үйлөрдө жашашат. '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == *https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438<br> *https://travel-journal.ru/ethno/37/676/ [[Категория:Африка этностору]] h2wsd9janmfmw0al0cphsd4ro3hmb4g 423465 423464 2022-08-05T05:39:51Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). ''' Турак-жай''' Конуштар чачыранды. Чатыры конус түрүндөгү тегерек үйлөрдө жашашат. '''Тамак-аш''' Негизги азыгы дан эгиндерден жана жашылчалардан жасалган ботколор жана сорполор, балык. Тамака ачуу татымалдар кошулат. '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == *https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438<br> *https://travel-journal.ru/ethno/37/676/ [[Категория:Африка этностору]] r5kncqu3rvgty4sm9bmhlb0hsom8hgr 423466 423465 2022-08-05T05:40:43Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). ''' Турак-жай''' Конуштар чачыранды. Чатыры конус түрүндөгү тегерек үйлөрдө жашашат. '''Тамак-аш''' Негизги азыгы – дан эгиндерден жана жашылчалардан жасалган ботколор жана сорполор, балык. Тамака ачуу татымалдар кошулат. '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == *https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438<br> *https://travel-journal.ru/ethno/37/676/ [[Категория:Африка этностору]] fw1lqkeuf4nmid1d3k1btxu3nxmqp7y 423467 423466 2022-08-05T07:03:07Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — эбира. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). ''' Турак-жай''' Конуштар чачыранды. Чатыры конус түрүндөгү тегерек үйлөрдө жашашат. '''Тамак-аш''' Негизги азыгы – дан эгиндерден жана жашылчалардан жасалган ботколор жана сорполор, балык. Тамака ачуу татымалдар кошулат. '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == *https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438<br> *https://travel-journal.ru/ethno/37/676/ [[Эбира тили]] [[Категория:Африка этностору]] 0lljg26usb2o5hz94a3h49rujmiter5 423471 423467 2022-08-05T07:06:18Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Игбира''' (өз аталышы ''igbira, egbira, ebira'') — [[Нигерия|Нигериядагы]] эл. Гурара менен Оква дарыялардын ортосунда жашайт. Бир бөлүгү [[Нигер дарыясы|Нигер]] дарыянын оң жээгине жылып, [[йорубалар|йорубалардын]] арасында жашап калышты.<br> Жалпы саны 1,4 млн адам (2007). '''Тил''' Эне тили — [[эбира тили|эбира]]. Ошондой эле англис, хауса, йоруба тилдерин билишет. '''Дин''' Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Ата-бабаларга, жаратылыш күчтөрүнө, жогорку асман кудайына Хинегбага сыйынышат.<br> Калгандары христиандар (католиктер жана афрохристиандар) жана мусулмандар ([[сүннөттөр]]). '''Чарбалык иштер''' Кол менен иштетилген тропикалык чарбасы (''ямс, таруу, маниок, күрүч, жүгөрү, жержаңгак, какао, пахта''), малчылык (''ири мүйүздү мал, чочко''), аңчылык, балык уулоо.<br> Кол өнөрчүлүк — кебез кездемелерин ийирүү, токуу жана боёо (игбира Нигериядагы эң мыкты токуучулар деп эсептелет), токуучулук, карапачылык, темир устачылык. '''Коом''' 6 тотемдик патрилинейлик кландар (Арстан, Барс, Крокодил, Питон, Варан жана Теке), чоң үй-бүлө жамааттары, курак институттары, жашыруун эркектер коомдору сакталган. Чоң аталары жана неберелери, ошондой эле бир нече. туугандардын категориялары тамаша мамилелери менен байланышкан. Бетти жана денени тырмалоо, эркек балага инициация жасоо практикаланат. Жамгыр жаадырган дин кызматчылар бар. Негизги майрамдар – оруу-жыюу жана согуштун духу (Аканги). ''' Турак-жай''' Конуштар чачыранды. Чатыры конус түрүндөгү тегерек үйлөрдө жашашат. '''Тамак-аш''' Негизги азыгы – дан эгиндерден жана жашылчалардан жасалган ботколор жана сорполор, балык. Тамака ачуу татымалдар кошулат. '''Тарых''' Уламыш боюнча, игбиранын ата-бабалары игала менен байланышкан жана Ида шаарынан келген.<br> 18-кылымдын ортосунда игбира уруулук бирикмелер (панда, котон, карифи ж.б.) пайда болгон. Аларды 19 кылымдын ортосунда [[фульбелер|фульбе]] басып алган. Басып алуу учурунда игбира түштүк уруулары бөлүнүп, Нигер дарыянын оң жээгине көчүп кетишти. == Шилтемелер == *https://bigenc.ru/ethnology/text/1999438<br> *https://travel-journal.ru/ethno/37/676/ [[Эбира тили]] [[Категория:Африка этностору]] ljdnrcj9uqjh3w5701w97bpvc8jyobs 0 128694 423468 2022-08-05T07:03:37Z Чагылган 28330 Created page with "'''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган игбира элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир тилде сүйлөшөт." wikitext text/x-wiki '''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган игбира элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир тилде сүйлөшөт. 5z9pl3ysq3a8vbi4a4m8ef6t2w71dlf 423469 423468 2022-08-05T07:04:11Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган [[игбира (эл)|игбира]] элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир тилде сүйлөшөт. fs72ohlymfs72a8c5k8p4rb5hnqqdcp 423470 423469 2022-08-05T07:05:38Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган [[игбира (эл)|игбира]] элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир тилде сүйлөшөт. Эбира тили оке­не (хи­ма, ихи­ма), ига­ра (эту­но), ко­то (игу, эгу, ика, би­ра, би­ри, пан­да) диалектилерге бөлүнөт.<br> Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн.<br> Эбира тили окутуу, сыйынуу, иш кагаздарын жүргүзүү үчүн колдонулат. 1gt7esq1t7lsesj01lisy08bstybw88 423472 423470 2022-08-05T07:19:35Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган [[игбира (эл)|игбира]] элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир эле тилде сүйлөшөт. {{Тил картасы |түсү = = |расмий аталышы = {{unicode|Эбира}} |айтылышы = |өлкөлөр = [[Нигерия]] |аймактар = |расмий тил болуп = |көзөмөлдөөчү уюм = |колдонгондордун саны = 1 млн |түрмөгү = [[Африка тилдери]] |классификациясы = Нигер-конго макро-үйбүлө : Атлантика-конго уясы :: Вольта-конго бутагы ::: Вольта-нигер тобу ::::: Нупоид тилдери |жазуу = [[латын алфавити]] }} Эбира тили оке­не (хи­ма, ихи­ма), ига­ра (эту­но), ко­то (игу, эгу, ика, би­ра, би­ри, пан­да) диалектилерге бөлүнөт.<br> Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн.<br> Эбира тили окутуу, сыйынуу, иш кагаздарын жүргүзүү үчүн колдонулат. 0qo400mf40yfncxlg3jze5x2msty5rs 423473 423472 2022-08-05T07:20:15Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган [[игбира (эл)|игбира]] элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир эле тилде сүйлөшөт. {{Тил картасы |түсү = = |расмий аталышы = {{unicode|Эбира}} |айтылышы = |өлкөлөр = [[Нигерия]] |аймактар = |расмий тил болуп = |көзөмөлдөөчү уюм = |колдонгондордун саны = 1 млн |түрмөгү = [[Африка тилдери]] |классификациясы = Нигер-конго макро-үйбүлө : Атлантика-конго уясы :: Вольта-конго бутагы ::: Вольта-нигер тобу ::::: Нупоид тилдери |жазуу = [[латын алфавити]] }} Эбира тили оке­не (хи­ма, ихи­ма), ига­ра (эту­но), ко­то (игу, эгу, ика, би­ра, би­ри, пан­да) диалектилерге бөлүнөт.<br> Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн.<br> Эбира тили окутуу, сыйынуу, иш кагаздарын жүргүзүү үчүн колдонулат. == Шилтемелер == 703vcalhm3wc35o76ysmqgjy3332kq4 423474 423473 2022-08-05T07:30:18Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган [[игбира (эл)|игбира]] элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир эле тилде сүйлөшөт. {{Тил картасы |түсү = = |расмий аталышы = {{unicode|Эбира}} |айтылышы = |өлкөлөр = [[Нигерия]] |аймактар = |расмий тил болуп = |көзөмөлдөөчү уюм = |колдонгондордун саны = 1 млн |түрмөгү = [[Африка тилдери]] |классификациясы = Нигер-конго макро-үйбүлө : Атлантика-конго уясы :: Вольта-конго бутагы ::: Вольта-нигер тобу ::::: Нупоид тилдери |жазуу = [[латын алфавити]] }} Эбира тили оке­не (хи­ма, ихи­ма), ига­ра (эту­но), ко­то (игу, эгу, ика, би­ра, би­ри, пан­да) диалектилерге бөлүнөт.<br> Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн. Жазуудагы тондор диакритика менен белгиленет: жогорку тон — курч (ˊ); төмөн — тартылуу (ˋ); орто тон көрсөтүлбөйт.<br> Эбира тили окутуу, сыйынуу, иш кагаздарын жүргүзүү үчүн колдонулат. == Шилтемелер == fd8w3ur5xio905fi7iighc1j1ovlh4j 423475 423474 2022-08-05T07:30:38Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган [[игбира (эл)|игбира]] элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир эле тилде сүйлөшөт. {{Тил картасы |түсү = = |расмий аталышы = {{unicode|Эбира}} |айтылышы = |өлкөлөр = [[Нигерия]] |аймактар = |расмий тил болуп = |көзөмөлдөөчү уюм = |колдонгондордун саны = 1 млн |түрмөгү = [[Африка тилдери]] |классификациясы = Нигер-конго макро-үйбүлө : Атлантика-конго уясы :: Вольта-конго бутагы ::: Вольта-нигер тобу ::::: Нупоид тилдери |жазуу = [[латын алфавити]] }} Эбира тили оке­не (хи­ма, ихи­ма), ига­ра (эту­но), ко­то (игу, эгу, ика, би­ра, би­ри, пан­да) диалектилерге бөлүнөт.<br> Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн. Жазуудагы тондор диакритика менен белгиленет: жогорку тон — курч (ˊ); төмөн — тартылуу (ˋ); орто тон көрсөтүлбөйт.<br> Эбира тили окутуу, сыйынуу, иш кагаздарын жүргүзүү үчүн колдонулат. == Шилтемелер == ms54pjpu3gwjzd7en42mh6ynwi2nqta 423476 423475 2022-08-05T07:31:53Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Эбира''' — [[Нигерия|Нигерияда]] (Квара, Насарава жана Эдо штаттарында) жашаган [[игбира (эл)|игбира]] элинин тили. 1989 жылдын статистикасы боюнча эбира тилинде сүйлөгөндөрдүн саны 1 миллионго жакын болчу. Анын ичинде 90% бир эле тилде сүйлөшөт. {{Тил картасы |түсү = = |расмий аталышы = {{unicode|Эбира}} |айтылышы = |өлкөлөр = [[Нигерия]] |аймактар = |расмий тил болуп = |көзөмөлдөөчү уюм = |колдонгондордун саны = 1 млн |түрмөгү = [[Африка тилдери]] |классификациясы = Нигер-конго макро-үйбүлө : Атлантика-конго уясы :: Вольта-конго бутагы ::: Вольта-нигер тобу ::::: Нупоид тилдери |жазуу = [[латын алфавити]] }} Эбира тили оке­не (хи­ма, ихи­ма), ига­ра (эту­но), ко­то (игу, эгу, ика, би­ра, би­ри, пан­да) диалектилерге бөлүнөт.<br> Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн. Жазуудагы тондор диакритика менен белгиленет: жогорку тон — курч (ˊ); төмөн — тартылуу (ˋ); орто тон көрсөтүлбөйт.<br> Эбира тили окутуу, сыйынуу, иш кагаздарын жүргүзүү үчүн колдонулат. == Шилтемелер == https://www.ethnologue.com/archive-redirect t573192kjbzclqzkk6gtu3al6bdoxtz 0 128696 423485 2022-08-05T11:06:00Z 203.129.22.32 Created page with "'''Advance Australia Fair''' – [[Австралия]]нын [[улуттук гимни]]. ==Дууны үг== {| class="wikitable" ! [[Англис тили|Англисче]] оригиналдуу ! [[Кыргыз тили|Кыргызча]] котормо |- | <poem>Australians all let us rejoice For we are one and free We've golden soil and wealth for toil, Our home is girt by sea: Our land abounds in nature's gifts Of beauty rich and rare, In history's page let..." wikitext text/x-wiki '''Advance Australia Fair''' – [[Австралия]]нын [[улуттук гимни]]. ==Дууны үг== {| class="wikitable" ! [[Англис тили|Англисче]] оригиналдуу ! [[Кыргыз тили|Кыргызча]] котормо |- | <poem>Australians all let us rejoice For we are one and free We've golden soil and wealth for toil, Our home is girt by sea: Our land abounds in nature's gifts Of beauty rich and rare, In history's page let every stage Advance Australia fair, In joyful strains then let us sing Advance Australia fair. Beneath our radiant Southern Cross, We'll toil with hearts and hands, To make this Commonwealth of ours Renowned of all the lands, For those who've come across the seas We've boundless plains to share, With courage let us all combine To advance Australia fair. In joyful strains then let us sing, Advance Australia fair.</poem> | |} ==Шилтемелер== {{Reflist}} {{Stub}} [[Категория:Гимндер түзүлүүдө]] [[Категория:Австралия]] 95hbsowrj6o0o1w6d6twk2rk1hnw2hw 423487 423485 2022-08-05T11:07:13Z 203.129.22.32 wikitext text/x-wiki '''Advance Australia Fair''' – [[Австралия]]нын [[улуттук гимни]]. ==Дууны үг== {| class="wikitable" ! [[Англис тили|Англисче]] оригиналдуу ! [[Кыргыз тили|Кыргызча]] котормо |- | <poem>Australians all let us rejoice For we are one and free We've golden soil and wealth for toil, Our home is girt by sea: Our land abounds in nature's gifts Of beauty rich and rare, In history's page let every stage Advance Australia fair, In joyful strains then let us sing Advance Australia fair. Beneath our radiant Southern Cross, We'll toil with hearts and hands, To make this Commonwealth of ours Renowned of all the lands, For those who've come across the seas We've boundless plains to share, With courage let us all combine To advance Australia fair. In joyful strains then let us sing, Advance Australia fair.</poem> | |} ==Шилтемелер== {{Reflist}} {{Stub}} [[Категория:Гимндер]] [[Категория:Австралия]] dx85gnd6eplsduhj3wthi6va1m0y7oc 14 128697 423486 2022-08-05T11:06:42Z 203.129.22.32 created category / kategoriya tüzülgön wikitext text/x-wiki [[Категория:Ырлар]] 27ugd09gdor27pyxq5kib8haoikd5kw 0 128698 423490 2022-08-05T11:26:23Z Чагылган 28330 Created page with "'''Дояйо''' (''доваяйо, намши'') — [[Камерун|Камерундун]] түндүгүндө (Түндүк региондун Бенуэ жана Фаро департаменттерде) жашаган эл. Дояйо этнонимден тышкары, "намши" деген кемсинтүүчү экзоэтноними бар.<br> Саны 46 миң адам.<br> Дояйо тилинде сүйлөшөт. Дояйо тили Нигер-к..." wikitext text/x-wiki '''Дояйо''' (''доваяйо, намши'') — [[Камерун|Камерундун]] түндүгүндө (Түндүк региондун Бенуэ жана Фаро департаменттерде) жашаган эл. Дояйо этнонимден тышкары, "намши" деген кемсинтүүчү экзоэтноними бар.<br> Саны 46 миң адам.<br> Дояйо тилинде сүйлөшөт. Дояйо тили Нигер-конго макро-үйбүлөнүн адамава-убанги уясына кирет. Дояйо тили марке, теере (поли) и севе диалектилерге бөлүнөт. Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн. Эне тилден тышкары француз жана фульбе тилдеринде сүйлөшөт.<br> Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар жана мусулмандар. k12ikutma8pu2zwugsshr4qu4odkc5o 423492 423490 2022-08-05T11:28:19Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Дояйо''' (''доваяйо, намши'') — [[Камерун|Камерундун]] түндүгүндө (Түндүк региондун Бенуэ жана Фаро департаменттерде) жашаган эл. Дояйо этнонимден тышкары, ''"намши"'' деген кемсинтүүчү экзоэтноними бар.<br> Саны 46 миң адам.<br> Дояйо тилинде сүйлөшөт. Дояйо тили Нигер-конго макро-үйбүлөнүн адамава-убанги уясына кирет. Дояйо тили марке, теере (поли) и севе диалектилерге бөлүнөт. Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн. Эне тилден тышкары француз жана фульбе тилдеринде сүйлөшөт.<br> Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар жана мусулмандар. == Шилтемелер == http://www.zyama.com/namji/ 4tlh4v4ajminn1n23fgc153aon1uxmh 423494 423492 2022-08-05T11:30:45Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Дояйо''' (''доваяйо, намши'') — [[Камерун|Камерундун]] түндүгүндө (Түндүк региондун Бенуэ жана Фаро департаменттерде) жашаган эл. Дояйо этнонимден тышкары, ''"намши"'' деген кемсинтүүчү экзоэтноними бар.<br> Саны 46 миң адам.<br> Дояйо тилинде сүйлөшөт. Дояйо тили Нигер-конго макро-үйбүлөнүн адамава-убанги уясына кирет. Дояйо тили марке, теере (поли) и севе диалектилерге бөлүнөт. Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн. Эне тилден тышкары француз жана фульбе тилдеринде сүйлөшөт.<br> Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар жана мусулмандар. == Шилтемелер == *http://www.zyama.com/namji/ *https://bigenc.ru/linguistics/text/1799767 opwkyq8wqzllkm0xkktug6wq5t51bmm 423495 423494 2022-08-05T11:31:15Z Чагылган 28330 /* Шилтемелер */ wikitext text/x-wiki '''Дояйо''' (''доваяйо, намши'') — [[Камерун|Камерундун]] түндүгүндө (Түндүк региондун Бенуэ жана Фаро департаменттерде) жашаган эл. Дояйо этнонимден тышкары, ''"намши"'' деген кемсинтүүчү экзоэтноними бар.<br> Саны 46 миң адам.<br> Дояйо тилинде сүйлөшөт. Дояйо тили Нигер-конго макро-үйбүлөнүн адамава-убанги уясына кирет. Дояйо тили марке, теере (поли) и севе диалектилерге бөлүнөт. Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн. Эне тилден тышкары француз жана фульбе тилдеринде сүйлөшөт.<br> Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар жана мусулмандар. == Шилтемелер == *http://www.zyama.com/namji/ *https://bigenc.ru/linguistics/text/1799767 [[Категория:Африка этностору]] d3tv3v9elgvyjmv12pfkdfhfpcr6fp7 423496 423495 2022-08-05T11:32:56Z Чагылган 28330 wikitext text/x-wiki '''Дояйо''' (''доваяйо, намши'') — [[Камерун|Камерундун]] түндүгүндө (Түндүк региондун Бенуэ жана Фаро департаменттерде) жашаган эл. Дояйо этнонимден тышкары, ''"намши"'' деген кемсинтүүчү экзоэтноними бар.<br> Саны 46 миң адам.<br> Дояйо тилинде сүйлөшөт. Дояйо тили Нигер-конго макро-үйбүлөнүн адамава-убанги уясына кирет. Дояйо тили марке, теере (поли) и севе диалектилерге бөлүнөт. Жазуусу латын алфавиттин негизинде түзүлгөн. Эне тилден тышкары француз жана фульбе тилдеринде сүйлөшөт.<br> Көпчүлүк жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат. Калгандары христиандар жана мусулмандар. == Шилтемелер == *http://www.zyama.com/namji/ *https://ru.unionpedia.org/Дояйо *https://bigenc.ru/linguistics/text/1799767 [[Категория:Африка этностору]] o3wz5k6rq94ohzcn5ng4sifxvbsqzqx 10 128699 423491 2022-08-05T11:27:54Z Абдырашит Сатылганов 8269 Created page with "{{Мамлекет Ислам шериктештиги оюндарында |УОК = KGZ |УОКтын аталышы = [[Кыргызстан улуттук олимпиада комитети]] |Оюн = {{{Оюн|}}} |Спортчу = {{{Спортчу|}}} |Спорт түрү= {{{Спорт түрү|}}} |Туучу = {{{Туучу|}}} |Расмий = {{{Расмий|}}} |Алтын = {{{Алтын|0}}} |Күмүш = {{{Күмүш|0}}} |Коло = {{{Коло|0}}} |..." wikitext text/x-wiki {{Мамлекет Ислам шериктештиги оюндарында |УОК = KGZ |УОКтын аталышы = [[Кыргызстан улуттук олимпиада комитети]] |Оюн = {{{Оюн|}}} |Спортчу = {{{Спортчу|}}} |Спорт түрү= {{{Спорт түрү|}}} |Туучу = {{{Туучу|}}} |Расмий = {{{Расмий|}}} |Алтын = {{{Алтын|0}}} |Күмүш = {{{Күмүш|0}}} |Коло = {{{Коло|0}}} |Баардыгы = {{{Баардыгы|0}}} |Орун = {{{Орун|}}} |Жайкы_оюн = [[Кыргызстан 2005 Ислам шериктештиги оюндарында|2005]] {{•}} [[Кыргызстан 2010 Ислам шериктештиги оюндарында|2010]] {{•}} [[Кыргызстан 2013 Ислам шериктештиги оюндарында|2013]] {{•}} [[Кыргызстан 2017 Ислам шериктештиги оюндарында|2017]] {{•}} [[Кыргызстан 2021 Ислам шериктештиги оюндарында|2021]] |Кышкы_оюн = |Ошондой_эле= }} <noinclude> <includeonly> [[Категория:Кыргызстан Ислам шериктештиги оюндарында]]</includeonly><noinclude> [[Категория:Калыптар:Мамлекеттер Ислам шериктештиги оюндарында|Кыргызстан]] [[Категория:Калыптар:Мамлекеттер спорттук оюндарында|Кыргызстан]] </noinclude><noinclude> t55xj0lnjy604w52pnqhdja0lk948yy