ဝီကီပီးဒီးယား mywiki https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%97%E1%80%9F%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%AC MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter မီဒီယာ အထူး ဆွေးနွေးချက် အသုံးပြုသူ အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက် ဝီကီပီးဒီးယား ဝီကီပီးဒီးယား ဆွေးနွေးချက် ဖိုင် ဖိုင် ဆွေးနွေးချက် မီဒီယာဝီကီ မီဒီယာဝီကီ ဆွေးနွေးချက် တမ်းပလိတ် တမ်းပလိတ် ဆွေးနွေးချက် အကူအညီ အကူအညီ ဆွေးနွေးချက် ကဏ္ဍ ကဏ္ဍ ဆွေးနွေးချက် TimedText TimedText talk မော်ဂျူး မော်ဂျူး ဆွေးနွေးချက် ကိရိယာငယ် ကိရိယာငယ် ဆွေးနွေးချက် ကိရိယာငယ် အဓိပ္ပာယ် ကိရိယာငယ် အဓိပ္ပာယ် ဆွေးနွေးချက် 0 2775 752738 749133 2022-07-31T13:12:27Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 /* ခရိုင်ရှိမြို့နယ် */၂၀၂၂/ 722 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] | image_skyline = Magway Region welcome board.jpg | image_alt = | image_seal = Logo of Magway Region.svg | image_caption = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နယ်နမိတ်အဝင် | image_flag = Flag of Magway Region.svg | flag_alt = | nickname = | motto = | image_map = Magway Region in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|20|15|N|94|45|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = တိုင်းဒေသကြီး | subdivision_name1 = အလယ်ပိုင်း | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[မကွေးမြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ​ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦးတင့်လွင် | leader_title1 = အစိုးရအဖွဲ့ | leader_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်]] | leader_title4 = | leader_name4 = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 44820.6 | area_rank = စတုတ္ထ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = ၃,၉၁၇,၀၅၅ | population_as_of = ၂၀၁၄ | population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=Census Report|publisher=Ministry of Immigration and Population|location=Naypyitaw|date=May 2015|series=The 2014 Myanmar Population and Housing Census|volume=2|pages=17|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_rank = သတ္တမ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = Demographics | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 =လူမျိုးစုများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | unemployment_rate = | website = <!-- [http://www.example.com example.com] --> | footnotes = | leader_title2 = ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | leader_name2 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ဗမာ]]၊ [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]၊ [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓ]] ၉၈.၈%<br> [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ|ခရစ်ယာန်]] ၀.၇%<br> [[အစ္စလာမ်]] ၀.၃%<br> [[ဟိန္ဒူဘာသာ|ဟိန္ဒူ]] ၀.၁%<br> animism ၀.၁% | blank_name_sec2 = HDI (၂၀၁၇) | blank_info_sec2 = ၀.၅၆၀<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#FFA500|အလယ်အလတ်}} · ဆဋ္ဌမ | official_name = }} '''မကွေးတိုင်းဒေသကြီး''' ({{lang-en|Magway Region သို့မဟုတ် Magwe Region}}၊ ယခင် အမည် - '''မကွေးတိုင်း''')သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာ နိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်းရှိ [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|အုပ်ချုပ်ရေး နယ်မြေ]] တစ်ခု ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းဒေသကြီး ခုနစ်ခုအနက် ဒုတိယအကြီးဆုံးဖြစ်ကာ {{convert|17306|sqmi|km2|disp=flip}} ကျယ်ဝန်းသည်။ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]] ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ အကြီးဆုံးနှင့် အစည်ကားဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)]] သည် မြန်မာပြည်တွင် အရှည်ဆုံးတံတား ဖြစ်သည်။မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဓိကဆီအိုးကြီးလည်း ဖြစ်ပါသည်။{{Citation needed|date=ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂}} == တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်း၊ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၈ ဒီဂရီ ၅၀ မိနစ် နှင့် ၂၂ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ်ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၃ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ် နှင့် ၉၅ ဒီဂရီ ၅၅ မိနစ် ကြားတွင် တည်ရှိပြီး [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချင်းပြည်နယ်]]နှင့် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]တို့ဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် ၁၇,၃၀၅ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်က ယခုမကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ပုခန်းနယ်စား၊ ရေနံချောင်းနယ်စားနှင့် မင်းဘူးနယ်စားဟူ၍ နယ်စားမင်းများခန့်ထား အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ်- ဗြိတိသျှအစိုးရလက်ထက် (၁၈၉၆) ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ် (၂) ခုအဖြစ် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်နှင့် ပခုက္ကူပြည်နယ်တို့ဖြစ်သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်ကို မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]ဖြစ်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၆ ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို မြောက်ပိုင်းချင်းတောင်တန်း၊ ကာရိုတောင်တန်း၊ လူရှိုင်းတောင်တန်း၊ ကချာနှင့်ဂျိန်းတိယတောင်တန်း၊ အက္ကပတ်တောင်တန်း၊ မဏိပူရတောင်တန်းတို့ဖြင့် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်း၍ ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသများပြည်နယ်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ပြည်နယ်မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၃၆ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်၌ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အဖြစ်ပူပေါင်းရေးနှင့် ဗမာပြည်မနဲ့ပူးပေါင်းရေး တွဲရေး၊ ခွဲရေးမဲခွဲရာ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်တွဲရန်ဘက်က မဲအသာစီးရခဲ့သော်လည်း ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းမှခေါင်းဆောင်များက ဗမာပြည်မနှင့်သာတွဲရန်တောင်းဆိုသဖြင့် ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းများကို ဗြိတိသျှဗမာပြည်၏ အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ သို့သော် လူရှိုင်းတောင်တန်းဒေသမှ ချင်းခေါင်းဆောင်များကမူ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]နှင့်သာပူးပေါင်းရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သဖြင့် နောင်အခါ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဟူ၍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကချာ၊ ဂျိန်းတိယ၊ မဏိပူရနှင့် အက္ကပတ်အပါအဝင် ကျန်ဒေသများမှာမူ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းများသာဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ ဖလမ်းခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းသည်။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်တွင်ပါဝင်သော တောင်တွင်းကြီးစီရင်စုနှင့် ရေနံချောင်းစီရင်စုတို့ကို [[ မကွေးခရိုင်]]အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်ပြီး မင်းဘူးပြည်နယ်ကို ခရိုင် (၃) ခုဖြင့် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ဗြိတိသျှအစိုးရမှ အမိန့်ဒီဂရီထုတ်ပြန်ပြီး မကွေးတိုင်းဟု အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်သည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာမူ [[ရေနံချောင်းမြို့]]အဖြစ်သာ ဆက်လက်တည်ရှိသည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ်- ၁၉၄၉ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်မှ ဖလမ်းခရိုင်ကိုရခိုင်တောင်တန်းဒေသမှ [[ပလက်ဝမြို့]]နှင့်တွဲဖက်၍ ချင်းဝိသေသတိုင်းအဖြစ်ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းရာ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင် (၂) ခုဖြင့်သာ ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၂၂.၃.၁၉၄၉ တွင် မတူပီမြို့ကိုကန်ပက်လက်ခရိုင်၌ တည်ထောင်လိုက်သောအခါ ပခုက္ကူပြည်နယ်တွင် မြို့နယ် (၁၁) ခု ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် [[ချောက်မြို့]]ကို နောင်အခါ မန္တလေးတိုင်းတွင်ပါဝင်လာမည့် မိတ္ထီလာပြည်နယ်၊ မြင်းခြံခရိုင်၊ ညောင်ဦးစီရင်စုမှ မကွေးတိုင်း၊ မကွေးခရိုင်၊ ရေနံချောင်းစီရင်စုလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ကန်ပက်လက်ခရိုင်ရုံးများကို မင်းတပ်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်ပြီး မင်းတပ်ခရိုင်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်သည်။ ယင်းနှစ်တွင်ပင် [[သရက်ခရိုင်]]မှ မြေထဲမြို့ကို [[အောင်လံမြို့]]ဟု အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ၁၉၇၄ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံအရ နိုင်ငံတဝန်းရှိ ခရိုင်များနှင့်စီရင်စုများအားလုံးကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။[[မင်းတပ်မြို့]]၊ [[ကန်ပက်လက်မြို့]]နှင့် [[မတူပီမြို့]]တို့ကို ချင်းဝိသေသတိုင်းကို ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းသော ချင်းပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကိုဖျက်သိမ်းပြီး ပခုက္ကူခရိုင်အတွင်းမှ မြို့နယ် (၈) ခုကို မကွေးတိုင်းအတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ [[ရေနံချောင်းမြို့]]မှ တိုင်းရုံးများကို [[မကွေးမြို့]]သို့ ပြောင်းရွှေ့စေသည်။ နဝတအစိုးရလက်ထက်တွင် မကွေးတိုင်းကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ မကွေးခရိုင်၊ မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်ဟူ၍ ခရိုင်(၄)ခု၊ မြို့နယ် (၂၅) ခုဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ မကွေးခရိုင်ရုံးများသည် ရေနံချောင်းမြို့မှ မကွေးမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာ[[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၈ခုနှစ်တွင် နအဖအစိုးရမှ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ဆောမြို့နယ်နှင့် ထီးလင်းမြို့နယ်တို့ကို ပခုက္ကူခရိုင်မှဆွဲထုတ်၍ ဂန့်ဂေါခရိုင်အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်သောအခါ မကွေးတိုင်းတွင်ခရိုင်(၅)ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၆ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိအခြားတိုင်းမြို့များကဲ့သို့ မကွေးမြို့ရှိတိုင်းရုံးများကို တိုင်းအတွင်းရှိအခြားမြို့တစ်ခုသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန်စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း အကောင်အထည်မဖော်ဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် (၂၀၀၈)ခုနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ မကွေးတိုင်းဟူသောအမည်ကို [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]ဟူ၍ အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်လိုက်သည်။ == ပထဝီဝင်အ​နေအထား == === မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ အရှေ့ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် မြေပြန့်များဖြစ်ပြီး အနောက်ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် [[ရခိုင်ရိုးမ]]၏ အရှေ့ဘက် ရေဝေကြောဖြစ်သည်။ [[မင်းဘူးမြို့]]သည် လွင်ပြင်ဒေသဖြစ်သည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]သည် တိုင်း၏အလယ်ဗဟိုကိုဖြတ်၍ မြောက်မှတောင်သို့စီးဆင်းသည်။ ဧရာဝတီမြစ်သို့ အရှေ့ဘက်ခြမ်းမှ စီးဝင်သော ချောင်းကြီးများမှာ [[ပင်းချောင်း]]၊ [[ယင်းမြစ်|ယင်းချောင်း]]၊ [[ ဒေါင်း‌နေချောင်း ]]တို့ဖြစ်ကြပြီး၊ အနောက်ဘက်မှ စီးဝင်ကြသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ချင်းတွင်းမြစ်]]၊ [[စလင်းချောင်း]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]၊ [[မင်းတုန်းချောင်း]]တို့ဖြစ်ကြသည်။ === ရာသီဥတု === မြန်မာပြည်အလယ်ပိုင်း ချိုင့်ဝှမ်းဒေသဖြစ်၍၊ မိုးအလွန်နည်းပြီး ပူပြင်းသောရာသီဥတုရှိသည်။ ==အုပ်ချုပ်ရေး== === မြို့​တော် === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]၊ [[အောင်လံမြို့]]၊ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[တောင်တွင်းကြီးမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] များမှာ အဓိကအရေးပါသောမြို့များ ဖြစ်ကြသည်။ [[File: magwe-div.jpg|thumb|မကွေးတိုင်းမြေပုံ]] === အုပ်ချုပ်​ရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ဝန်ကြီးချုပ်အမှူးပြုသော တိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။ တိုင်းအစိုးရရုံးသည် မ​ကွေးမြို့တွင်တည်ရှိသည်။၂၀၂၁ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် မ​ကွေးတိုင်း​ဒေသကြီးစီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ === ဥပဒေပြုရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ တိုင်း​ဒေသကြီးလွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ === တရားစီရင်ရေး === {{See also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်}} မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၂)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိုင်း​ဒေသကြီးတရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၅)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၂၅)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === ==== ခရိုင်များ ==== [[File:Magway Region Districts Map.svg|thumb|မ​ကွေးတိုင်း၏ ခရိုင်များ]] မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် ခရိုင်(၇)ခု ရှိသည်။ # [[မကွေးခရိုင်]] # [[ချောက်ခရိုင်]] # [[သရက်ခရိုင်]] # [[အောင်လံခရိုင်]] # [[မင်းဘူးခရိုင်]] # [[ပခုက္ကူခရိုင်]] # [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] ====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်==== {|class=wikitable ![[မကွေးခရိုင်]] | [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]] |- ![[ချောက်ခရိုင်]] | [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]] |- ![[သရက်ခရိုင်]] | [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]] |- ![[အောင်လံခရိုင်]] |[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]] |- ![[မင်းဘူးခရိုင်]] | [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] {{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] |- ![[ပခုက္ကူခရိုင်]] | [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]] |- ![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] | [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]] |} ==== အခြားထင်ရှားသောမြို့နှင့် ရွာကြီးများ ==== {{columns-list|colwidth=20em| * အိုင်းမ * အိုင်ကြီး * အုန်းတွဲ * ချောင်းနက် * ဂွေးချို * ကုက္ကိုကုန်း(တိုက်နယ်) * ကမျင်းကန် * ကန် * [[ကျောင်းတော်ရာ]] * ကျောက်ထု * ကျော * ကြေးနီ * ကျွန်းချောင်း * လမ်းရွာ * လယ်ကိုင်း * လက်ပံတံခါး * လင်းကတော * မလွန် * မဲဇလီ * မိကျောင်းရဲ * မင်းတဲကြီး * မင်းရွာ * မိုးနတ်ကုန်း * မြင်ကွန်း * မြစ်ခြေ * နဂါးအိုင် * ညံကန် * ညောင်လှ * ပဒါန်း * ပခန်းကြီး * ပြလို့ * ပျော်ဘွယ် * ပြရည် * စပါးတန်း * စလေ * ဆတ်သွား * ဆည်တော် * ရှမ်းတပ်ကြီး * ရွှေပန်းတော * ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * တိုင်တား * တက်ပုအောင်း * သမ္ဗူလ * ဝက်မစွပ် * ဝက္ကသေး (စံပြကျေးရွာ) * ယော * ရေမျက်နီ * ရေနံချပ် * ရေနံမ * ရေနံ့သာ * [[နတ်မောက်မြို့#နဂါးမောက်စေတီ|ရွာမွန်]] * ကိုးပင် (ဆင်ပေါင်ဝဲ လမ်းဆုံ) }} မကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ခရိုင် ၅ ခရိုင်နှင့် မြို့နယ်ပေါင်း ၂၅ မြို့နယ်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့ပေါင်း ၈ မြို့(စလေမြို့၊ စကုမြို့၊ ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့၊ ပြလို့မြို့၊ မြစ်ခြေမြို့၊ ကမ္မမြို့၊ ကျောမြို့၊ ကျောက်ထုမြို့)၊ ရပ်ကွက်ပေါင်း ၁၉၉ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စုပေါင်း ၁၅၃၈ အုပ်စု နှင့် ကျေးရွာပေါင်း ၄၇၈၈ ရွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |title=မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နောက်ခံသမိုင်း |url=https://magway.gov.mm/41/%E1%80%94%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8 |website=magway.gov.mm |access-date=၁၁ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁}}</ref> ==လူဦး​ရေ== {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/> |၁၉၇၃ | 2,634,757 |၁၉၈၃ | 3,243,116 |၂၀၁၄ | 3,917,055 }} ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် လူဦးရေ ၃.၉သန်း နေထိုင်ကြသည်။ မကွေးတိုင်းတွင် မဦးရေသည် ကျားဦးရေထက် အနည်းငယ် ပိုများသည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၇၆ ဦး ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းတွင် လူ ၁၀၀လျှင် ၈၅ ဦးသည် ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ===မြို့နေလူဦးရေ=== ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ခန့်မှန်းလူဦးရေစာရင်းအရ ပခုက္ကူမြို့သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့နေလူဦးရေအထူထပ်ဆုံးမြို့ဖြစ်ပြီး ငဖဲမြို့သည် မြို့နေလူဦးရေအနည်းပါးဆုံးမြို့ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ၏ မြို့နေလူဦးရေစာရင်းမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ {| class="wikitable sortable" ! ၂၀၂၀ အဆင့် !! မြို့ !! ၁၉၈၃ သန်းခေါင်စာရင်း !! ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း (၂၀၂၀ ခန့်မှန်း) !! ခရိုင် |- | ၁။ || [[ ပခုက္ကူမြို့ ]] || align=right | ၉၀,၇၈၃ || align=right | ၁၀၇,၈၉၀ || [[ ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၂။ || [[ မကွေးမြို့]] || align=right | ၇၂,၃၈၈ || align=right | ၈၄,၂၁၄ || [[ မကွေးခရိုင်]] |- | ၃။ || [[အောင်လံမြို့]] || align=right | ၄၃,၂၂၃|| align=right | ၅၂,၄၃၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၄။ || [[ရေနံချောင်းမြို့]] || align=right | ၉၀,၈၄၅ || align=right | ၄၉,၉၃၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၅။ ||[[တောင်တွင်းကြီးမြို့]] || align=right | ၅၂,၃၃၅ || align=right | ၄၇,၇၃၉ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၆။ || [[ချောက်မြို့]] || align=right | ၆၇,၈၄၅ || align=right | ၄၇၅,၆၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၇။ ||[[မင်းဘူးမြို့]] || align=right | ၃၂,၉၉၄ || align=right | ၄၀,၃၀၄ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၈။ || [[ရေစကြိုမြို့]] || align=right | ၂၃,၃၂၉ || align=right | ၂၄,၄၃၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၉။ || [[စလင်းမြို့]] || align=right | ၃၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၀။ || [[သရက်မြို့]] || align=right | ၄၆,၃၆၁ || align=right | ၂၀,၁၈၂ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၁။ || [[နတ်မောက်မြို့]] || align=right | ၁၄,၇၃၇ || align=right | ၁၄,၅၂၃ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၂။ || [[ဂန့်ဂေါမြို့]] || align=right | ၁၃,၉၅၅ || align=right | ၁၂,၈၂၉ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၁၃။ || [[မင်းလှမြို့]] || align=right | ၁၂,၅၁၀ || align=right | ၁၂,၅၇၇ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၄။ ||[[မြို့သစ်မြို့]] || align=right | ၈,၀၈၀ || align=right | ၉,၁၉၇ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၅။ || [[ဆိပ်ဖြူမြို့]] || align=right | ၉,၀၈၁ || align=right | ၉,၁၆၅ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၆။ ||[[မြိုင်မြို့]] || align=right | ၇,၇၀၆ || align=right | ၈,၃၂၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၇။ || [[ပေါက်မြို့]] || align=right | ၇,၂၈၆ || align=right | ၈,၀၄၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၈။ || [[ပွင့်ဖြူမြို့]] || align=right | ၅,၃၅၀ || align=right | ၆,၅၇၅ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၉။ || [[ဆောမြို့]] || align=right | ၇,၀၇၈ || align=right | ၅,၉၄၄ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၀။ || [[စေတုတ္တရာမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၅,၈၆၂ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၂၁။ || [[မင်းတုန်းမြို့]] || align=right | ၅,၀၉၈ || align=right | ၅,၄၀၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၂။ || [[ကံမမြို့]] || align=right | ၅,၂၀၂ || align=right | ၅,၁၄၆ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၃။ || [[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့]] || align=right | ၄,၉၉၆ || align=right | ၅,၀၂၅ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၄။ || [[ထီးလင်းမြို့]] || align=right | ၄,၃၄၈ || align=right | ၄,၈၁၀ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၅။ || [[ငဖဲမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၄,၂၂၃ || [[သရက်ခရိုင်]] |} == ပညာ​ရေး == # [[မကွေးတက္ကသိုလ်]] # [[မကွေးဆေးတက္ကသိုလ်]] # [[ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်|မကွေးပြည်သူ့ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[မကွေးပညာရေးကောလိပ်]] # [[ပခုက္ကူတက္ကသိုလ်]] # [[ပခုက္ကူပညာရေးဒီဂရီကောလိပ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ရေနံချောင်းတက္ကသိုလ်]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(ရေနံချောင်း)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(မကွေး)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ချောက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (သရက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ဂန့်ဂေါ)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ပခုက္ကူ)]] ==စီးပွား​ရေး== === တွင်းထွက်များ === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး ရေနံချောင်းနှင့် ချောက်မြို့နယ်တို့တွင် ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တို့ ထွက်ရှိသည်။ # ချောက်ရေနံမြေ # ရေနံချောင်းရေနံမြေ # ထောက်ရှာပင်ရေနံမြေ # မင်းဘူးရေနံမြေ # မန်းရေနံမြေ # ကျောက်ခွက်လက်ပံတိုရေနံမြေ === ဒေသထွက်ကုန်များ === မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာ၊ ပဲအမျိုးမျိုး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်အမျိုးမျိုး၊ ဆန်စပါး၊ ပြောင်း၊ ကျွန်းသစ်၊ ပိတောက်၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ သစ်ရာ၊ ပျဉ်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ဝါးအမျိုးမျိုး ဆင်ဖြူကျွန်းအာလူး === စက်မှုလုပ်ငန်းများ === #[[ပခုက္ကူ စက်မှုဇုံ]] #[[ရေနံချောင်း စက်မှုဇုံ]] # [[ချောက် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်းသံပုရာကန် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်း ရေနံမြေသဘာဝဓာတ်ငွေ့ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ]] # [[ကျွန်းချောင်း ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[စလေ ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[သရက်ဘိလပ်မြေစက်ရုံ]] # [[ပခုက္ကူ ဗာဂျီးနီးယားဆေးပေါင်းစက်ရုံ]] # [[ပွင့်ဖြူ ချည်မျှင်စက်ရုံ]] # [[မကွေး ဆပ်ပြာစက်ရုံ]] == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == * [[မြသလွန်ဘုရား(မကွေး)|မြသလွန်စေတီ]] * [[ကံ့ကော်တစ်ထောင်ဘုရား(မကွေး)]] * [[စက်တော်ရာ|မန်းရွှေစက်တော်ရာဘုရား]] *[[သီဟိုဠ်ရှင်ဘုရား]](ပခုက္ကူမြို့) *[[ရွှေကူမြတ်စွာဘုရားနှင့် တံကဲတော်]](ပခုက္ကူမြို့) * ပုံတောင်၊ ပုံညာဒေသ ([[ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] လေ့လာရေးလုပ်ငန်း)<ref>D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.</ref> * [[တန့်ကြည့်တောင်စေတီ]] * [[နဂါးပွက်တောင်|မင်းဘူးနဂါးပွက်တောင်]] * [[စန္ဒကူးနံ့သာကျောင်းတော်ရာဘုရား]] * [[ပင်းစက္ကလံပစေတီတော်]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[တိပိဋကတ်စုံကျောက်စာရုံတော်ကြီး]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[စလေ ရုပ်စုံကျောင်း]] * [[ဗိဿနိုးမြို့ဟောင်း]] * လွတ်လပ်ရေးဖခင်၊ အမျိုးသားခေါင်းဆောင်ကြီး [[ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]၏ မွေးဖွားရာဇာတိ [[နတ်မောက်မြို့]]၊ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနေအိမ်ပြတိုက် * ပခုက္ကူမြို့ မဟာဝိသုတာရာမပါဠိတက္ကသိုလ်(မြန်မာတစ်ပြည်လုံးတွင် စာသင်သားသံဃာ အများဆုံးစာသင်တိုက်ကြီး) * [[မင်းလှခံတပ်]] * [[ဂွေးချောင်းခံတပ်]] * [[ယောဒေသ]] *ဖောင်တော်ဦးဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ငါးမျက်နှာစေတီနှင့် ငါးမျက်နှာကန် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ဆုတောင်းပြည့်ဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * စွန်တောင် (ချွန်းတောင်) (ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်းတွင် အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်ပြီး အမြင့်ပေ ၆၅၂၇ ပေရှိသည်။) === ထင်ရှားသောတံတားကြီးများ === # [[အနော်ရထာတံတား]] (ချောက်-ဆိပ်ဖြူ) # မကွေးတံတား (မကွေး-မင်းဘူး) # [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)|ပခုက္ကူတံတား]] (ပခုက္ကူ-ပုဂံ) # မုန်းချောင်းတံတား (ပွင့်ဖြူ-ရှောက်တော) # မန်းချောင်းတံတား (စကု) # ယင်းချောင်းတံတား (မကွေး) # ပင်းချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # နွယ်တံမယ်တံတား(ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့) # ဒေါင်းနေချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # ဆားပွက်ချောင်းတံတား (မင်းဘူး) # မုန်းချောင်းတံတား (မဲဇလီ) == စာပေ၊ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရိုးရာဓလေ့ == မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အနောက်ခြမ်းဒေသများဖြစ်သော မင်းတုန်း၊ ငဖဲ၊ စေတုတ္တရာ၊ ဆော၊ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်များတွင် မြေပြန့်[[ချင်းလူမျိုး]]များ နေထိုင်ကြသောကြောင့် ချင်းတိုင်းရင်းသား ယဉ်ကျေးမှု၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံများကို တွေ့ရှိရသည်။ ထို့ပြင် ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသ၏ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါ၊ ဆော စသည့် မြို့ ၃ မြို့သည် ဗမာမျိုးနွယ်စုတွင်ပါဝင်သော [[ယောလူမျိုး]]များ နေထိုင်ရာ အရပ်ဖြစ်ပြီး [[ယောဒေသ]]ဟု ခေါ်တွင်သည်။ စံမြန်မာစကားနှင့် အသံထွက် အနည်းငယ်ကွဲလွဲသည်။ ထိုယောဒေသမှထွက်သော ယောလုံချည်ကို [[ကိုလိုနီခေတ်]]က မြန်မာလူမျိုးတို့၏ ရိုးရာဝတ်စုံအဖြစ် ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ဆင်ဖြူကျွန်းဒေသ ကျပင်းမြို့ဟောင်းရှိ ပျူခေတ် ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ် မြေအိုးဆေးရိုးများတွေ့ရသည်။ ယင်းရှေးဟောင်းပစ္စည်းများအား ဆင်ဖြူကျွန်းပြတိုက်တွင် ပြသထားသည်။ == ကိုးကား == {{Reflist}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး |North = [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]] |Northeast = |East = [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southeast = |South = [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southwest = [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] |West = |Northwest = [[ချင်းပြည်နယ်]] }} <br /> {{မကွေးတိုင်း}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး| ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ]] 08xm8fir96o7nmuts7rkv5z6sm8v00r 752739 752738 2022-07-31T13:14:30Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 /* အခြားထင်ရှားသောမြို့နှင့် ရွာကြီးများ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] | image_skyline = Magway Region welcome board.jpg | image_alt = | image_seal = Logo of Magway Region.svg | image_caption = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နယ်နမိတ်အဝင် | image_flag = Flag of Magway Region.svg | flag_alt = | nickname = | motto = | image_map = Magway Region in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|20|15|N|94|45|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = တိုင်းဒေသကြီး | subdivision_name1 = အလယ်ပိုင်း | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[မကွေးမြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ​ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦးတင့်လွင် | leader_title1 = အစိုးရအဖွဲ့ | leader_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်]] | leader_title4 = | leader_name4 = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 44820.6 | area_rank = စတုတ္ထ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = ၃,၉၁၇,၀၅၅ | population_as_of = ၂၀၁၄ | population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=Census Report|publisher=Ministry of Immigration and Population|location=Naypyitaw|date=May 2015|series=The 2014 Myanmar Population and Housing Census|volume=2|pages=17|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_rank = သတ္တမ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = Demographics | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 =လူမျိုးစုများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | unemployment_rate = | website = <!-- [http://www.example.com example.com] --> | footnotes = | leader_title2 = ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | leader_name2 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ဗမာ]]၊ [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]၊ [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓ]] ၉၈.၈%<br> [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ|ခရစ်ယာန်]] ၀.၇%<br> [[အစ္စလာမ်]] ၀.၃%<br> [[ဟိန္ဒူဘာသာ|ဟိန္ဒူ]] ၀.၁%<br> animism ၀.၁% | blank_name_sec2 = HDI (၂၀၁၇) | blank_info_sec2 = ၀.၅၆၀<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#FFA500|အလယ်အလတ်}} · ဆဋ္ဌမ | official_name = }} '''မကွေးတိုင်းဒေသကြီး''' ({{lang-en|Magway Region သို့မဟုတ် Magwe Region}}၊ ယခင် အမည် - '''မကွေးတိုင်း''')သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာ နိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်းရှိ [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|အုပ်ချုပ်ရေး နယ်မြေ]] တစ်ခု ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းဒေသကြီး ခုနစ်ခုအနက် ဒုတိယအကြီးဆုံးဖြစ်ကာ {{convert|17306|sqmi|km2|disp=flip}} ကျယ်ဝန်းသည်။ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]] ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ အကြီးဆုံးနှင့် အစည်ကားဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)]] သည် မြန်မာပြည်တွင် အရှည်ဆုံးတံတား ဖြစ်သည်။မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဓိကဆီအိုးကြီးလည်း ဖြစ်ပါသည်။{{Citation needed|date=ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂}} == တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်း၊ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၈ ဒီဂရီ ၅၀ မိနစ် နှင့် ၂၂ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ်ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၃ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ် နှင့် ၉၅ ဒီဂရီ ၅၅ မိနစ် ကြားတွင် တည်ရှိပြီး [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချင်းပြည်နယ်]]နှင့် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]တို့ဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် ၁၇,၃၀၅ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်က ယခုမကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ပုခန်းနယ်စား၊ ရေနံချောင်းနယ်စားနှင့် မင်းဘူးနယ်စားဟူ၍ နယ်စားမင်းများခန့်ထား အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ်- ဗြိတိသျှအစိုးရလက်ထက် (၁၈၉၆) ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ် (၂) ခုအဖြစ် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်နှင့် ပခုက္ကူပြည်နယ်တို့ဖြစ်သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်ကို မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]ဖြစ်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၆ ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို မြောက်ပိုင်းချင်းတောင်တန်း၊ ကာရိုတောင်တန်း၊ လူရှိုင်းတောင်တန်း၊ ကချာနှင့်ဂျိန်းတိယတောင်တန်း၊ အက္ကပတ်တောင်တန်း၊ မဏိပူရတောင်တန်းတို့ဖြင့် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်း၍ ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသများပြည်နယ်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ပြည်နယ်မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၃၆ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်၌ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အဖြစ်ပူပေါင်းရေးနှင့် ဗမာပြည်မနဲ့ပူးပေါင်းရေး တွဲရေး၊ ခွဲရေးမဲခွဲရာ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်တွဲရန်ဘက်က မဲအသာစီးရခဲ့သော်လည်း ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းမှခေါင်းဆောင်များက ဗမာပြည်မနှင့်သာတွဲရန်တောင်းဆိုသဖြင့် ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းများကို ဗြိတိသျှဗမာပြည်၏ အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ သို့သော် လူရှိုင်းတောင်တန်းဒေသမှ ချင်းခေါင်းဆောင်များကမူ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]နှင့်သာပူးပေါင်းရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သဖြင့် နောင်အခါ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဟူ၍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကချာ၊ ဂျိန်းတိယ၊ မဏိပူရနှင့် အက္ကပတ်အပါအဝင် ကျန်ဒေသများမှာမူ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းများသာဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ ဖလမ်းခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းသည်။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်တွင်ပါဝင်သော တောင်တွင်းကြီးစီရင်စုနှင့် ရေနံချောင်းစီရင်စုတို့ကို [[ မကွေးခရိုင်]]အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်ပြီး မင်းဘူးပြည်နယ်ကို ခရိုင် (၃) ခုဖြင့် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ဗြိတိသျှအစိုးရမှ အမိန့်ဒီဂရီထုတ်ပြန်ပြီး မကွေးတိုင်းဟု အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်သည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာမူ [[ရေနံချောင်းမြို့]]အဖြစ်သာ ဆက်လက်တည်ရှိသည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ်- ၁၉၄၉ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်မှ ဖလမ်းခရိုင်ကိုရခိုင်တောင်တန်းဒေသမှ [[ပလက်ဝမြို့]]နှင့်တွဲဖက်၍ ချင်းဝိသေသတိုင်းအဖြစ်ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းရာ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင် (၂) ခုဖြင့်သာ ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၂၂.၃.၁၉၄၉ တွင် မတူပီမြို့ကိုကန်ပက်လက်ခရိုင်၌ တည်ထောင်လိုက်သောအခါ ပခုက္ကူပြည်နယ်တွင် မြို့နယ် (၁၁) ခု ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် [[ချောက်မြို့]]ကို နောင်အခါ မန္တလေးတိုင်းတွင်ပါဝင်လာမည့် မိတ္ထီလာပြည်နယ်၊ မြင်းခြံခရိုင်၊ ညောင်ဦးစီရင်စုမှ မကွေးတိုင်း၊ မကွေးခရိုင်၊ ရေနံချောင်းစီရင်စုလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ကန်ပက်လက်ခရိုင်ရုံးများကို မင်းတပ်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်ပြီး မင်းတပ်ခရိုင်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်သည်။ ယင်းနှစ်တွင်ပင် [[သရက်ခရိုင်]]မှ မြေထဲမြို့ကို [[အောင်လံမြို့]]ဟု အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ၁၉၇၄ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံအရ နိုင်ငံတဝန်းရှိ ခရိုင်များနှင့်စီရင်စုများအားလုံးကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။[[မင်းတပ်မြို့]]၊ [[ကန်ပက်လက်မြို့]]နှင့် [[မတူပီမြို့]]တို့ကို ချင်းဝိသေသတိုင်းကို ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းသော ချင်းပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကိုဖျက်သိမ်းပြီး ပခုက္ကူခရိုင်အတွင်းမှ မြို့နယ် (၈) ခုကို မကွေးတိုင်းအတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ [[ရေနံချောင်းမြို့]]မှ တိုင်းရုံးများကို [[မကွေးမြို့]]သို့ ပြောင်းရွှေ့စေသည်။ နဝတအစိုးရလက်ထက်တွင် မကွေးတိုင်းကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ မကွေးခရိုင်၊ မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်ဟူ၍ ခရိုင်(၄)ခု၊ မြို့နယ် (၂၅) ခုဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ မကွေးခရိုင်ရုံးများသည် ရေနံချောင်းမြို့မှ မကွေးမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာ[[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၈ခုနှစ်တွင် နအဖအစိုးရမှ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ဆောမြို့နယ်နှင့် ထီးလင်းမြို့နယ်တို့ကို ပခုက္ကူခရိုင်မှဆွဲထုတ်၍ ဂန့်ဂေါခရိုင်အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်သောအခါ မကွေးတိုင်းတွင်ခရိုင်(၅)ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၆ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိအခြားတိုင်းမြို့များကဲ့သို့ မကွေးမြို့ရှိတိုင်းရုံးများကို တိုင်းအတွင်းရှိအခြားမြို့တစ်ခုသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန်စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း အကောင်အထည်မဖော်ဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် (၂၀၀၈)ခုနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ မကွေးတိုင်းဟူသောအမည်ကို [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]ဟူ၍ အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်လိုက်သည်။ == ပထဝီဝင်အ​နေအထား == === မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ အရှေ့ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် မြေပြန့်များဖြစ်ပြီး အနောက်ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် [[ရခိုင်ရိုးမ]]၏ အရှေ့ဘက် ရေဝေကြောဖြစ်သည်။ [[မင်းဘူးမြို့]]သည် လွင်ပြင်ဒေသဖြစ်သည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]သည် တိုင်း၏အလယ်ဗဟိုကိုဖြတ်၍ မြောက်မှတောင်သို့စီးဆင်းသည်။ ဧရာဝတီမြစ်သို့ အရှေ့ဘက်ခြမ်းမှ စီးဝင်သော ချောင်းကြီးများမှာ [[ပင်းချောင်း]]၊ [[ယင်းမြစ်|ယင်းချောင်း]]၊ [[ ဒေါင်း‌နေချောင်း ]]တို့ဖြစ်ကြပြီး၊ အနောက်ဘက်မှ စီးဝင်ကြသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ချင်းတွင်းမြစ်]]၊ [[စလင်းချောင်း]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]၊ [[မင်းတုန်းချောင်း]]တို့ဖြစ်ကြသည်။ === ရာသီဥတု === မြန်မာပြည်အလယ်ပိုင်း ချိုင့်ဝှမ်းဒေသဖြစ်၍၊ မိုးအလွန်နည်းပြီး ပူပြင်းသောရာသီဥတုရှိသည်။ ==အုပ်ချုပ်ရေး== === မြို့​တော် === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]၊ [[အောင်လံမြို့]]၊ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[တောင်တွင်းကြီးမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] များမှာ အဓိကအရေးပါသောမြို့များ ဖြစ်ကြသည်။ [[File: magwe-div.jpg|thumb|မကွေးတိုင်းမြေပုံ]] === အုပ်ချုပ်​ရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ဝန်ကြီးချုပ်အမှူးပြုသော တိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။ တိုင်းအစိုးရရုံးသည် မ​ကွေးမြို့တွင်တည်ရှိသည်။၂၀၂၁ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် မ​ကွေးတိုင်း​ဒေသကြီးစီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ === ဥပဒေပြုရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ တိုင်း​ဒေသကြီးလွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ === တရားစီရင်ရေး === {{See also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်}} မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၂)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိုင်း​ဒေသကြီးတရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၅)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၂၅)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === ==== ခရိုင်များ ==== [[File:Magway Region Districts Map.svg|thumb|မ​ကွေးတိုင်း၏ ခရိုင်များ]] မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် ခရိုင်(၇)ခု ရှိသည်။ # [[မကွေးခရိုင်]] # [[ချောက်ခရိုင်]] # [[သရက်ခရိုင်]] # [[အောင်လံခရိုင်]] # [[မင်းဘူးခရိုင်]] # [[ပခုက္ကူခရိုင်]] # [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] ====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်==== {|class=wikitable ![[မကွေးခရိုင်]] | [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]] |- ![[ချောက်ခရိုင်]] | [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]] |- ![[သရက်ခရိုင်]] | [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]] |- ![[အောင်လံခရိုင်]] |[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]] |- ![[မင်းဘူးခရိုင်]] | [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] {{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] |- ![[ပခုက္ကူခရိုင်]] | [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]] |- ![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] | [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]] |} ==== အခြားထင်ရှားသောမြို့နှင့် ရွာကြီးများ ==== {{columns-list|colwidth=20em| * အိုင်းမ * အိုင်ကြီး * အုန်းတွဲ * ချောင်းနက် * ဂွေးချို * ကုက္ကိုကုန်း(တိုက်နယ်) * ကမျင်းကန် * ကန် * [[ကျောင်းတော်ရာ]] * ကျောက်ထု * ကျော * ကြေးနီ * ကျွန်းချောင်း * လမ်းရွာ * လယ်ကိုင်း * လက်ပံတံခါး * လင်းကတော * မလွန် * မဲဇလီ * မိကျောင်းရဲ * မင်းတဲကြီး * မင်းရွာ * မိုးနတ်ကုန်း * မြင်ကွန်း * မြစ်ခြေ * နဂါးအိုင် * ညံကန် * ညောင်လှ * ပဒါန်း * ပခန်းကြီး * ပြလို့ * ပျော်ဘွယ် * ပြရည် * စပါးတန်း * စလေ * ဆတ်သွား * ဆည်တော် * ရှမ်းတပ်ကြီး * ရွှေပန်းတော * ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * တိုင်တား * တက်ပုအောင်း * သမ္ဗူလ * ဝက်မစွပ် * ဝက္ကသေး (စံပြကျေးရွာ) * ယော * ရေမျက်နီ * ရေနံချပ် * ရေနံမ * ရေနံ့သာ * [[နတ်မောက်မြို့#နဂါးမောက်စေတီ|ရွာမွန်]] * ကိုးပင် (ဆင်ပေါင်ဝဲ လမ်းဆုံ) }} မကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ခရိုင် ၇ ခရိုင်နှင့် မြို့နယ်ပေါင်း ၂၆ မြို့နယ်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့ပေါင်း ၃၂ မြို့ ရပ်ကွက်ပေါင်း ၁၉၉ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စုပေါင်း ၁၅၃၈ အုပ်စု နှင့် ကျေးရွာပေါင်း ၄၇၈၈ ရွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |title=မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နောက်ခံသမိုင်း |url=https://magway.gov.mm/41/%E1%80%94%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8 |website=magway.gov.mm |access-date=၁၁ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁}}</ref> ==လူဦး​ရေ== {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/> |၁၉၇၃ | 2,634,757 |၁၉၈၃ | 3,243,116 |၂၀၁၄ | 3,917,055 }} ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် လူဦးရေ ၃.၉သန်း နေထိုင်ကြသည်။ မကွေးတိုင်းတွင် မဦးရေသည် ကျားဦးရေထက် အနည်းငယ် ပိုများသည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၇၆ ဦး ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းတွင် လူ ၁၀၀လျှင် ၈၅ ဦးသည် ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ===မြို့နေလူဦးရေ=== ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ခန့်မှန်းလူဦးရေစာရင်းအရ ပခုက္ကူမြို့သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့နေလူဦးရေအထူထပ်ဆုံးမြို့ဖြစ်ပြီး ငဖဲမြို့သည် မြို့နေလူဦးရေအနည်းပါးဆုံးမြို့ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ၏ မြို့နေလူဦးရေစာရင်းမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ {| class="wikitable sortable" ! ၂၀၂၀ အဆင့် !! မြို့ !! ၁၉၈၃ သန်းခေါင်စာရင်း !! ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း (၂၀၂၀ ခန့်မှန်း) !! ခရိုင် |- | ၁။ || [[ ပခုက္ကူမြို့ ]] || align=right | ၉၀,၇၈၃ || align=right | ၁၀၇,၈၉၀ || [[ ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၂။ || [[ မကွေးမြို့]] || align=right | ၇၂,၃၈၈ || align=right | ၈၄,၂၁၄ || [[ မကွေးခရိုင်]] |- | ၃။ || [[အောင်လံမြို့]] || align=right | ၄၃,၂၂၃|| align=right | ၅၂,၄၃၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၄။ || [[ရေနံချောင်းမြို့]] || align=right | ၉၀,၈၄၅ || align=right | ၄၉,၉၃၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၅။ ||[[တောင်တွင်းကြီးမြို့]] || align=right | ၅၂,၃၃၅ || align=right | ၄၇,၇၃၉ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၆။ || [[ချောက်မြို့]] || align=right | ၆၇,၈၄၅ || align=right | ၄၇၅,၆၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၇။ ||[[မင်းဘူးမြို့]] || align=right | ၃၂,၉၉၄ || align=right | ၄၀,၃၀၄ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၈။ || [[ရေစကြိုမြို့]] || align=right | ၂၃,၃၂၉ || align=right | ၂၄,၄၃၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၉။ || [[စလင်းမြို့]] || align=right | ၃၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၀။ || [[သရက်မြို့]] || align=right | ၄၆,၃၆၁ || align=right | ၂၀,၁၈၂ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၁။ || [[နတ်မောက်မြို့]] || align=right | ၁၄,၇၃၇ || align=right | ၁၄,၅၂၃ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၂။ || [[ဂန့်ဂေါမြို့]] || align=right | ၁၃,၉၅၅ || align=right | ၁၂,၈၂၉ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၁၃။ || [[မင်းလှမြို့]] || align=right | ၁၂,၅၁၀ || align=right | ၁၂,၅၇၇ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၄။ ||[[မြို့သစ်မြို့]] || align=right | ၈,၀၈၀ || align=right | ၉,၁၉၇ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၅။ || [[ဆိပ်ဖြူမြို့]] || align=right | ၉,၀၈၁ || align=right | ၉,၁၆၅ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၆။ ||[[မြိုင်မြို့]] || align=right | ၇,၇၀၆ || align=right | ၈,၃၂၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၇။ || [[ပေါက်မြို့]] || align=right | ၇,၂၈၆ || align=right | ၈,၀၄၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၈။ || [[ပွင့်ဖြူမြို့]] || align=right | ၅,၃၅၀ || align=right | ၆,၅၇၅ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၉။ || [[ဆောမြို့]] || align=right | ၇,၀၇၈ || align=right | ၅,၉၄၄ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၀။ || [[စေတုတ္တရာမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၅,၈၆၂ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၂၁။ || [[မင်းတုန်းမြို့]] || align=right | ၅,၀၉၈ || align=right | ၅,၄၀၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၂။ || [[ကံမမြို့]] || align=right | ၅,၂၀၂ || align=right | ၅,၁၄၆ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၃။ || [[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့]] || align=right | ၄,၉၉၆ || align=right | ၅,၀၂၅ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၄။ || [[ထီးလင်းမြို့]] || align=right | ၄,၃၄၈ || align=right | ၄,၈၁၀ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၅။ || [[ငဖဲမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၄,၂၂၃ || [[သရက်ခရိုင်]] |} == ပညာ​ရေး == # [[မကွေးတက္ကသိုလ်]] # [[မကွေးဆေးတက္ကသိုလ်]] # [[ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်|မကွေးပြည်သူ့ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[မကွေးပညာရေးကောလိပ်]] # [[ပခုက္ကူတက္ကသိုလ်]] # [[ပခုက္ကူပညာရေးဒီဂရီကောလိပ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ရေနံချောင်းတက္ကသိုလ်]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(ရေနံချောင်း)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(မကွေး)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ချောက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (သရက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ဂန့်ဂေါ)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ပခုက္ကူ)]] ==စီးပွား​ရေး== === တွင်းထွက်များ === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး ရေနံချောင်းနှင့် ချောက်မြို့နယ်တို့တွင် ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တို့ ထွက်ရှိသည်။ # ချောက်ရေနံမြေ # ရေနံချောင်းရေနံမြေ # ထောက်ရှာပင်ရေနံမြေ # မင်းဘူးရေနံမြေ # မန်းရေနံမြေ # ကျောက်ခွက်လက်ပံတိုရေနံမြေ === ဒေသထွက်ကုန်များ === မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာ၊ ပဲအမျိုးမျိုး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်အမျိုးမျိုး၊ ဆန်စပါး၊ ပြောင်း၊ ကျွန်းသစ်၊ ပိတောက်၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ သစ်ရာ၊ ပျဉ်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ဝါးအမျိုးမျိုး ဆင်ဖြူကျွန်းအာလူး === စက်မှုလုပ်ငန်းများ === #[[ပခုက္ကူ စက်မှုဇုံ]] #[[ရေနံချောင်း စက်မှုဇုံ]] # [[ချောက် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်းသံပုရာကန် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်း ရေနံမြေသဘာဝဓာတ်ငွေ့ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ]] # [[ကျွန်းချောင်း ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[စလေ ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[သရက်ဘိလပ်မြေစက်ရုံ]] # [[ပခုက္ကူ ဗာဂျီးနီးယားဆေးပေါင်းစက်ရုံ]] # [[ပွင့်ဖြူ ချည်မျှင်စက်ရုံ]] # [[မကွေး ဆပ်ပြာစက်ရုံ]] == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == * [[မြသလွန်ဘုရား(မကွေး)|မြသလွန်စေတီ]] * [[ကံ့ကော်တစ်ထောင်ဘုရား(မကွေး)]] * [[စက်တော်ရာ|မန်းရွှေစက်တော်ရာဘုရား]] *[[သီဟိုဠ်ရှင်ဘုရား]](ပခုက္ကူမြို့) *[[ရွှေကူမြတ်စွာဘုရားနှင့် တံကဲတော်]](ပခုက္ကူမြို့) * ပုံတောင်၊ ပုံညာဒေသ ([[ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] လေ့လာရေးလုပ်ငန်း)<ref>D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.</ref> * [[တန့်ကြည့်တောင်စေတီ]] * [[နဂါးပွက်တောင်|မင်းဘူးနဂါးပွက်တောင်]] * [[စန္ဒကူးနံ့သာကျောင်းတော်ရာဘုရား]] * [[ပင်းစက္ကလံပစေတီတော်]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[တိပိဋကတ်စုံကျောက်စာရုံတော်ကြီး]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[စလေ ရုပ်စုံကျောင်း]] * [[ဗိဿနိုးမြို့ဟောင်း]] * လွတ်လပ်ရေးဖခင်၊ အမျိုးသားခေါင်းဆောင်ကြီး [[ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]၏ မွေးဖွားရာဇာတိ [[နတ်မောက်မြို့]]၊ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနေအိမ်ပြတိုက် * ပခုက္ကူမြို့ မဟာဝိသုတာရာမပါဠိတက္ကသိုလ်(မြန်မာတစ်ပြည်လုံးတွင် စာသင်သားသံဃာ အများဆုံးစာသင်တိုက်ကြီး) * [[မင်းလှခံတပ်]] * [[ဂွေးချောင်းခံတပ်]] * [[ယောဒေသ]] *ဖောင်တော်ဦးဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ငါးမျက်နှာစေတီနှင့် ငါးမျက်နှာကန် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ဆုတောင်းပြည့်ဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * စွန်တောင် (ချွန်းတောင်) (ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်းတွင် အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်ပြီး အမြင့်ပေ ၆၅၂၇ ပေရှိသည်။) === ထင်ရှားသောတံတားကြီးများ === # [[အနော်ရထာတံတား]] (ချောက်-ဆိပ်ဖြူ) # မကွေးတံတား (မကွေး-မင်းဘူး) # [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)|ပခုက္ကူတံတား]] (ပခုက္ကူ-ပုဂံ) # မုန်းချောင်းတံတား (ပွင့်ဖြူ-ရှောက်တော) # မန်းချောင်းတံတား (စကု) # ယင်းချောင်းတံတား (မကွေး) # ပင်းချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # နွယ်တံမယ်တံတား(ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့) # ဒေါင်းနေချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # ဆားပွက်ချောင်းတံတား (မင်းဘူး) # မုန်းချောင်းတံတား (မဲဇလီ) == စာပေ၊ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရိုးရာဓလေ့ == မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အနောက်ခြမ်းဒေသများဖြစ်သော မင်းတုန်း၊ ငဖဲ၊ စေတုတ္တရာ၊ ဆော၊ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်များတွင် မြေပြန့်[[ချင်းလူမျိုး]]များ နေထိုင်ကြသောကြောင့် ချင်းတိုင်းရင်းသား ယဉ်ကျေးမှု၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံများကို တွေ့ရှိရသည်။ ထို့ပြင် ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသ၏ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါ၊ ဆော စသည့် မြို့ ၃ မြို့သည် ဗမာမျိုးနွယ်စုတွင်ပါဝင်သော [[ယောလူမျိုး]]များ နေထိုင်ရာ အရပ်ဖြစ်ပြီး [[ယောဒေသ]]ဟု ခေါ်တွင်သည်။ စံမြန်မာစကားနှင့် အသံထွက် အနည်းငယ်ကွဲလွဲသည်။ ထိုယောဒေသမှထွက်သော ယောလုံချည်ကို [[ကိုလိုနီခေတ်]]က မြန်မာလူမျိုးတို့၏ ရိုးရာဝတ်စုံအဖြစ် ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ဆင်ဖြူကျွန်းဒေသ ကျပင်းမြို့ဟောင်းရှိ ပျူခေတ် ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ် မြေအိုးဆေးရိုးများတွေ့ရသည်။ ယင်းရှေးဟောင်းပစ္စည်းများအား ဆင်ဖြူကျွန်းပြတိုက်တွင် ပြသထားသည်။ == ကိုးကား == {{Reflist}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး |North = [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]] |Northeast = |East = [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southeast = |South = [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southwest = [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] |West = |Northwest = [[ချင်းပြည်နယ်]] }} <br /> {{မကွေးတိုင်း}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး| ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ]] 0sujmz0pni9lxoembtqi1vt17b43kt4 752740 752739 2022-07-31T13:18:10Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 /* မြို့နေလူဦးရေ */၂၀၂၂;၇၂၂ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] | image_skyline = Magway Region welcome board.jpg | image_alt = | image_seal = Logo of Magway Region.svg | image_caption = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နယ်နမိတ်အဝင် | image_flag = Flag of Magway Region.svg | flag_alt = | nickname = | motto = | image_map = Magway Region in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|20|15|N|94|45|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = တိုင်းဒေသကြီး | subdivision_name1 = အလယ်ပိုင်း | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[မကွေးမြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ​ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦးတင့်လွင် | leader_title1 = အစိုးရအဖွဲ့ | leader_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်]] | leader_title4 = | leader_name4 = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 44820.6 | area_rank = စတုတ္ထ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = ၃,၉၁၇,၀၅၅ | population_as_of = ၂၀၁၄ | population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=Census Report|publisher=Ministry of Immigration and Population|location=Naypyitaw|date=May 2015|series=The 2014 Myanmar Population and Housing Census|volume=2|pages=17|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_rank = သတ္တမ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = Demographics | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 =လူမျိုးစုများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | unemployment_rate = | website = <!-- [http://www.example.com example.com] --> | footnotes = | leader_title2 = ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | leader_name2 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ဗမာ]]၊ [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]၊ [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓ]] ၉၈.၈%<br> [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ|ခရစ်ယာန်]] ၀.၇%<br> [[အစ္စလာမ်]] ၀.၃%<br> [[ဟိန္ဒူဘာသာ|ဟိန္ဒူ]] ၀.၁%<br> animism ၀.၁% | blank_name_sec2 = HDI (၂၀၁၇) | blank_info_sec2 = ၀.၅၆၀<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#FFA500|အလယ်အလတ်}} · ဆဋ္ဌမ | official_name = }} '''မကွေးတိုင်းဒေသကြီး''' ({{lang-en|Magway Region သို့မဟုတ် Magwe Region}}၊ ယခင် အမည် - '''မကွေးတိုင်း''')သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာ နိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်းရှိ [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|အုပ်ချုပ်ရေး နယ်မြေ]] တစ်ခု ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းဒေသကြီး ခုနစ်ခုအနက် ဒုတိယအကြီးဆုံးဖြစ်ကာ {{convert|17306|sqmi|km2|disp=flip}} ကျယ်ဝန်းသည်။ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]] ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ အကြီးဆုံးနှင့် အစည်ကားဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)]] သည် မြန်မာပြည်တွင် အရှည်ဆုံးတံတား ဖြစ်သည်။မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဓိကဆီအိုးကြီးလည်း ဖြစ်ပါသည်။{{Citation needed|date=ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂}} == တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်း၊ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၈ ဒီဂရီ ၅၀ မိနစ် နှင့် ၂၂ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ်ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၃ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ် နှင့် ၉၅ ဒီဂရီ ၅၅ မိနစ် ကြားတွင် တည်ရှိပြီး [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချင်းပြည်နယ်]]နှင့် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]တို့ဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် ၁၇,၃၀၅ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်က ယခုမကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ပုခန်းနယ်စား၊ ရေနံချောင်းနယ်စားနှင့် မင်းဘူးနယ်စားဟူ၍ နယ်စားမင်းများခန့်ထား အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ်- ဗြိတိသျှအစိုးရလက်ထက် (၁၈၉၆) ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ် (၂) ခုအဖြစ် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်နှင့် ပခုက္ကူပြည်နယ်တို့ဖြစ်သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်ကို မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]ဖြစ်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၆ ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို မြောက်ပိုင်းချင်းတောင်တန်း၊ ကာရိုတောင်တန်း၊ လူရှိုင်းတောင်တန်း၊ ကချာနှင့်ဂျိန်းတိယတောင်တန်း၊ အက္ကပတ်တောင်တန်း၊ မဏိပူရတောင်တန်းတို့ဖြင့် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်း၍ ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသများပြည်နယ်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ပြည်နယ်မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၃၆ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်၌ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အဖြစ်ပူပေါင်းရေးနှင့် ဗမာပြည်မနဲ့ပူးပေါင်းရေး တွဲရေး၊ ခွဲရေးမဲခွဲရာ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်တွဲရန်ဘက်က မဲအသာစီးရခဲ့သော်လည်း ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းမှခေါင်းဆောင်များက ဗမာပြည်မနှင့်သာတွဲရန်တောင်းဆိုသဖြင့် ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းများကို ဗြိတိသျှဗမာပြည်၏ အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ သို့သော် လူရှိုင်းတောင်တန်းဒေသမှ ချင်းခေါင်းဆောင်များကမူ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]နှင့်သာပူးပေါင်းရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သဖြင့် နောင်အခါ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဟူ၍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကချာ၊ ဂျိန်းတိယ၊ မဏိပူရနှင့် အက္ကပတ်အပါအဝင် ကျန်ဒေသများမှာမူ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းများသာဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ ဖလမ်းခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းသည်။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်တွင်ပါဝင်သော တောင်တွင်းကြီးစီရင်စုနှင့် ရေနံချောင်းစီရင်စုတို့ကို [[ မကွေးခရိုင်]]အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်ပြီး မင်းဘူးပြည်နယ်ကို ခရိုင် (၃) ခုဖြင့် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ဗြိတိသျှအစိုးရမှ အမိန့်ဒီဂရီထုတ်ပြန်ပြီး မကွေးတိုင်းဟု အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်သည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာမူ [[ရေနံချောင်းမြို့]]အဖြစ်သာ ဆက်လက်တည်ရှိသည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ်- ၁၉၄၉ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်မှ ဖလမ်းခရိုင်ကိုရခိုင်တောင်တန်းဒေသမှ [[ပလက်ဝမြို့]]နှင့်တွဲဖက်၍ ချင်းဝိသေသတိုင်းအဖြစ်ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းရာ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင် (၂) ခုဖြင့်သာ ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၂၂.၃.၁၉၄၉ တွင် မတူပီမြို့ကိုကန်ပက်လက်ခရိုင်၌ တည်ထောင်လိုက်သောအခါ ပခုက္ကူပြည်နယ်တွင် မြို့နယ် (၁၁) ခု ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် [[ချောက်မြို့]]ကို နောင်အခါ မန္တလေးတိုင်းတွင်ပါဝင်လာမည့် မိတ္ထီလာပြည်နယ်၊ မြင်းခြံခရိုင်၊ ညောင်ဦးစီရင်စုမှ မကွေးတိုင်း၊ မကွေးခရိုင်၊ ရေနံချောင်းစီရင်စုလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ကန်ပက်လက်ခရိုင်ရုံးများကို မင်းတပ်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်ပြီး မင်းတပ်ခရိုင်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်သည်။ ယင်းနှစ်တွင်ပင် [[သရက်ခရိုင်]]မှ မြေထဲမြို့ကို [[အောင်လံမြို့]]ဟု အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ၁၉၇၄ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံအရ နိုင်ငံတဝန်းရှိ ခရိုင်များနှင့်စီရင်စုများအားလုံးကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။[[မင်းတပ်မြို့]]၊ [[ကန်ပက်လက်မြို့]]နှင့် [[မတူပီမြို့]]တို့ကို ချင်းဝိသေသတိုင်းကို ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းသော ချင်းပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကိုဖျက်သိမ်းပြီး ပခုက္ကူခရိုင်အတွင်းမှ မြို့နယ် (၈) ခုကို မကွေးတိုင်းအတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ [[ရေနံချောင်းမြို့]]မှ တိုင်းရုံးများကို [[မကွေးမြို့]]သို့ ပြောင်းရွှေ့စေသည်။ နဝတအစိုးရလက်ထက်တွင် မကွေးတိုင်းကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ မကွေးခရိုင်၊ မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်ဟူ၍ ခရိုင်(၄)ခု၊ မြို့နယ် (၂၅) ခုဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ မကွေးခရိုင်ရုံးများသည် ရေနံချောင်းမြို့မှ မကွေးမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာ[[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၈ခုနှစ်တွင် နအဖအစိုးရမှ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ဆောမြို့နယ်နှင့် ထီးလင်းမြို့နယ်တို့ကို ပခုက္ကူခရိုင်မှဆွဲထုတ်၍ ဂန့်ဂေါခရိုင်အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်သောအခါ မကွေးတိုင်းတွင်ခရိုင်(၅)ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၆ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိအခြားတိုင်းမြို့များကဲ့သို့ မကွေးမြို့ရှိတိုင်းရုံးများကို တိုင်းအတွင်းရှိအခြားမြို့တစ်ခုသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန်စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း အကောင်အထည်မဖော်ဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် (၂၀၀၈)ခုနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ မကွေးတိုင်းဟူသောအမည်ကို [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]ဟူ၍ အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်လိုက်သည်။ == ပထဝီဝင်အ​နေအထား == === မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ အရှေ့ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် မြေပြန့်များဖြစ်ပြီး အနောက်ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် [[ရခိုင်ရိုးမ]]၏ အရှေ့ဘက် ရေဝေကြောဖြစ်သည်။ [[မင်းဘူးမြို့]]သည် လွင်ပြင်ဒေသဖြစ်သည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]သည် တိုင်း၏အလယ်ဗဟိုကိုဖြတ်၍ မြောက်မှတောင်သို့စီးဆင်းသည်။ ဧရာဝတီမြစ်သို့ အရှေ့ဘက်ခြမ်းမှ စီးဝင်သော ချောင်းကြီးများမှာ [[ပင်းချောင်း]]၊ [[ယင်းမြစ်|ယင်းချောင်း]]၊ [[ ဒေါင်း‌နေချောင်း ]]တို့ဖြစ်ကြပြီး၊ အနောက်ဘက်မှ စီးဝင်ကြသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ချင်းတွင်းမြစ်]]၊ [[စလင်းချောင်း]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]၊ [[မင်းတုန်းချောင်း]]တို့ဖြစ်ကြသည်။ === ရာသီဥတု === မြန်မာပြည်အလယ်ပိုင်း ချိုင့်ဝှမ်းဒေသဖြစ်၍၊ မိုးအလွန်နည်းပြီး ပူပြင်းသောရာသီဥတုရှိသည်။ ==အုပ်ချုပ်ရေး== === မြို့​တော် === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]၊ [[အောင်လံမြို့]]၊ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[တောင်တွင်းကြီးမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] များမှာ အဓိကအရေးပါသောမြို့များ ဖြစ်ကြသည်။ [[File: magwe-div.jpg|thumb|မကွေးတိုင်းမြေပုံ]] === အုပ်ချုပ်​ရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ဝန်ကြီးချုပ်အမှူးပြုသော တိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။ တိုင်းအစိုးရရုံးသည် မ​ကွေးမြို့တွင်တည်ရှိသည်။၂၀၂၁ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် မ​ကွေးတိုင်း​ဒေသကြီးစီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ === ဥပဒေပြုရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ တိုင်း​ဒေသကြီးလွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ === တရားစီရင်ရေး === {{See also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်}} မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၂)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိုင်း​ဒေသကြီးတရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၅)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၂၅)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === ==== ခရိုင်များ ==== [[File:Magway Region Districts Map.svg|thumb|မ​ကွေးတိုင်း၏ ခရိုင်များ]] မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် ခရိုင်(၇)ခု ရှိသည်။ # [[မကွေးခရိုင်]] # [[ချောက်ခရိုင်]] # [[သရက်ခရိုင်]] # [[အောင်လံခရိုင်]] # [[မင်းဘူးခရိုင်]] # [[ပခုက္ကူခရိုင်]] # [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] ====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်==== {|class=wikitable ![[မကွေးခရိုင်]] | [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]] |- ![[ချောက်ခရိုင်]] | [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]] |- ![[သရက်ခရိုင်]] | [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]] |- ![[အောင်လံခရိုင်]] |[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]] |- ![[မင်းဘူးခရိုင်]] | [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] {{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] |- ![[ပခုက္ကူခရိုင်]] | [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]] |- ![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] | [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]] |} ==== အခြားထင်ရှားသောမြို့နှင့် ရွာကြီးများ ==== {{columns-list|colwidth=20em| * အိုင်းမ * အိုင်ကြီး * အုန်းတွဲ * ချောင်းနက် * ဂွေးချို * ကုက္ကိုကုန်း(တိုက်နယ်) * ကမျင်းကန် * ကန် * [[ကျောင်းတော်ရာ]] * ကျောက်ထု * ကျော * ကြေးနီ * ကျွန်းချောင်း * လမ်းရွာ * လယ်ကိုင်း * လက်ပံတံခါး * လင်းကတော * မလွန် * မဲဇလီ * မိကျောင်းရဲ * မင်းတဲကြီး * မင်းရွာ * မိုးနတ်ကုန်း * မြင်ကွန်း * မြစ်ခြေ * နဂါးအိုင် * ညံကန် * ညောင်လှ * ပဒါန်း * ပခန်းကြီး * ပြလို့ * ပျော်ဘွယ် * ပြရည် * စပါးတန်း * စလေ * ဆတ်သွား * ဆည်တော် * ရှမ်းတပ်ကြီး * ရွှေပန်းတော * ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * တိုင်တား * တက်ပုအောင်း * သမ္ဗူလ * ဝက်မစွပ် * ဝက္ကသေး (စံပြကျေးရွာ) * ယော * ရေမျက်နီ * ရေနံချပ် * ရေနံမ * ရေနံ့သာ * [[နတ်မောက်မြို့#နဂါးမောက်စေတီ|ရွာမွန်]] * ကိုးပင် (ဆင်ပေါင်ဝဲ လမ်းဆုံ) }} မကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ခရိုင် ၇ ခရိုင်နှင့် မြို့နယ်ပေါင်း ၂၆ မြို့နယ်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့ပေါင်း ၃၂ မြို့ ရပ်ကွက်ပေါင်း ၁၉၉ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စုပေါင်း ၁၅၃၈ အုပ်စု နှင့် ကျေးရွာပေါင်း ၄၇၈၈ ရွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |title=မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နောက်ခံသမိုင်း |url=https://magway.gov.mm/41/%E1%80%94%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8 |website=magway.gov.mm |access-date=၁၁ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁}}</ref> ==လူဦး​ရေ== {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/> |၁၉၇၃ | 2,634,757 |၁၉၈၃ | 3,243,116 |၂၀၁၄ | 3,917,055 }} ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် လူဦးရေ ၃.၉သန်း နေထိုင်ကြသည်။ မကွေးတိုင်းတွင် မဦးရေသည် ကျားဦးရေထက် အနည်းငယ် ပိုများသည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၇၆ ဦး ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းတွင် လူ ၁၀၀လျှင် ၈၅ ဦးသည် ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ===မြို့နေလူဦးရေ=== ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ခန့်မှန်းလူဦးရေစာရင်းအရ ပခုက္ကူမြို့သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့နေလူဦးရေအထူထပ်ဆုံးမြို့ဖြစ်ပြီး ငဖဲမြို့သည် မြို့နေလူဦးရေအနည်းပါးဆုံးမြို့ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ၏ မြို့နေလူဦးရေစာရင်းမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ {| class="wikitable sortable" ! ၂၀၂၀ အဆင့် !! မြို့ !! ၁၉၈၃ သန်းခေါင်စာရင်း !! ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း (၂၀၂၀ ခန့်မှန်း) !! ခရိုင် |- | ၁။ || [[ ပခုက္ကူမြို့ ]] || align=right | ၉၀,၇၈၃ || align=right | ၁၀၇,၈၉၀ || [[ ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၂။ || [[ မကွေးမြို့]] || align=right | ၇၂,၃၈၈ || align=right | ၈၄,၂၁၄ || [[ မကွေးခရိုင်]] |- | ၃။ || [[အောင်လံမြို့]] || align=right | ၄၃,၂၂၃|| align=right | ၅၂,၄၃၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၄။ || [[ရေနံချောင်းမြို့]] || align=right | ၉၀,၈၄၅ || align=right | ၄၉,၉၃၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၅။ ||[[တောင်တွင်းကြီးမြို့]] || align=right | ၅၂,၃၃၅ || align=right | ၄၇,၇၃၉ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၆။ || [[ချောက်မြို့]] || align=right | ၆၇,၈၄၅ || align=right | ၄၇၅,၆၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၇။ ||[[မင်းဘူးမြို့]] || align=right | ၃၂,၉၉၄ || align=right | ၄၀,၃၀၄ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၈။ || [[ရေစကြိုမြို့]] || align=right | ၂၃,၃၂၉ || align=right | ၂၄,၄၃၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၉။ || [[စလင်းမြို့]] || align=right | ၃၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၀။ || [[သရက်မြို့]] || align=right | ၄၆,၃၆၁ || align=right | ၂၀,၁၈၂ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၁။ || [[နတ်မောက်မြို့]] || align=right | ၁၄,၇၃၇ || align=right | ၁၄,၅၂၃ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၂။ || [[ဂန့်ဂေါမြို့]] || align=right | ၁၃,၉၅၅ || align=right | ၁၂,၈၂၉ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၁၃။ || [[မင်းလှမြို့]] || align=right | ၁၂,၅၁၀ || align=right | ၁၂,၅၇၇ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၄။ ||[[မြို့သစ်မြို့]] || align=right | ၈,၀၈၀ || align=right | ၉,၁၉၇ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၅။ || [[ဆိပ်ဖြူမြို့]] || align=right | ၉,၀၈၁ || align=right | ၉,၁၆၅ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၆။ ||[[မြိုင်မြို့]] || align=right | ၇,၇၀၆ || align=right | ၈,၃၂၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၇။ || [[ပေါက်မြို့]] || align=right | ၇,၂၈၆ || align=right | ၈,၀၄၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၈။ || [[ပွင့်ဖြူမြို့]] || align=right | ၅,၃၅၀ || align=right | ၆,၅၇၅ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၉။ || [[ဆောမြို့]] || align=right | ၇,၀၇၈ || align=right | ၅,၉၄၄ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၀။ || [[စေတုတ္တရာမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၅,၈၆၂ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၂၁။ || [[မင်းတုန်းမြို့]] || align=right | ၅,၀၉၈ || align=right | ၅,၄၀၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၂။ || [[ကံမမြို့]] || align=right | ၅,၂၀၂ || align=right | ၅,၁၄၆ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၃။ || [[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့]] || align=right | ၄,၉၉၆ || align=right | ၅,၀၂၅ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၄။ || [[ထီးလင်းမြို့]] || align=right | ၄,၃၄၈ || align=right | ၄,၈၁၀ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၅။ || [[ငဖဲမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၄,၂၂၃ || [[သရက်ခရိုင်]] |} | ၂၆။ || [[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့]] || align=right | ၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- == ပညာ​ရေး == # [[မကွေးတက္ကသိုလ်]] # [[မကွေးဆေးတက္ကသိုလ်]] # [[ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်|မကွေးပြည်သူ့ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[မကွေးပညာရေးကောလိပ်]] # [[ပခုက္ကူတက္ကသိုလ်]] # [[ပခုက္ကူပညာရေးဒီဂရီကောလိပ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ရေနံချောင်းတက္ကသိုလ်]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(ရေနံချောင်း)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(မကွေး)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ချောက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (သရက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ဂန့်ဂေါ)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ပခုက္ကူ)]] ==စီးပွား​ရေး== === တွင်းထွက်များ === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး ရေနံချောင်းနှင့် ချောက်မြို့နယ်တို့တွင် ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တို့ ထွက်ရှိသည်။ # ချောက်ရေနံမြေ # ရေနံချောင်းရေနံမြေ # ထောက်ရှာပင်ရေနံမြေ # မင်းဘူးရေနံမြေ # မန်းရေနံမြေ # ကျောက်ခွက်လက်ပံတိုရေနံမြေ === ဒေသထွက်ကုန်များ === မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာ၊ ပဲအမျိုးမျိုး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်အမျိုးမျိုး၊ ဆန်စပါး၊ ပြောင်း၊ ကျွန်းသစ်၊ ပိတောက်၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ သစ်ရာ၊ ပျဉ်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ဝါးအမျိုးမျိုး ဆင်ဖြူကျွန်းအာလူး === စက်မှုလုပ်ငန်းများ === #[[ပခုက္ကူ စက်မှုဇုံ]] #[[ရေနံချောင်း စက်မှုဇုံ]] # [[ချောက် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်းသံပုရာကန် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်း ရေနံမြေသဘာဝဓာတ်ငွေ့ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ]] # [[ကျွန်းချောင်း ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[စလေ ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[သရက်ဘိလပ်မြေစက်ရုံ]] # [[ပခုက္ကူ ဗာဂျီးနီးယားဆေးပေါင်းစက်ရုံ]] # [[ပွင့်ဖြူ ချည်မျှင်စက်ရုံ]] # [[မကွေး ဆပ်ပြာစက်ရုံ]] == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == * [[မြသလွန်ဘုရား(မကွေး)|မြသလွန်စေတီ]] * [[ကံ့ကော်တစ်ထောင်ဘုရား(မကွေး)]] * [[စက်တော်ရာ|မန်းရွှေစက်တော်ရာဘုရား]] *[[သီဟိုဠ်ရှင်ဘုရား]](ပခုက္ကူမြို့) *[[ရွှေကူမြတ်စွာဘုရားနှင့် တံကဲတော်]](ပခုက္ကူမြို့) * ပုံတောင်၊ ပုံညာဒေသ ([[ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] လေ့လာရေးလုပ်ငန်း)<ref>D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.</ref> * [[တန့်ကြည့်တောင်စေတီ]] * [[နဂါးပွက်တောင်|မင်းဘူးနဂါးပွက်တောင်]] * [[စန္ဒကူးနံ့သာကျောင်းတော်ရာဘုရား]] * [[ပင်းစက္ကလံပစေတီတော်]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[တိပိဋကတ်စုံကျောက်စာရုံတော်ကြီး]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[စလေ ရုပ်စုံကျောင်း]] * [[ဗိဿနိုးမြို့ဟောင်း]] * လွတ်လပ်ရေးဖခင်၊ အမျိုးသားခေါင်းဆောင်ကြီး [[ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]၏ မွေးဖွားရာဇာတိ [[နတ်မောက်မြို့]]၊ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနေအိမ်ပြတိုက် * ပခုက္ကူမြို့ မဟာဝိသုတာရာမပါဠိတက္ကသိုလ်(မြန်မာတစ်ပြည်လုံးတွင် စာသင်သားသံဃာ အများဆုံးစာသင်တိုက်ကြီး) * [[မင်းလှခံတပ်]] * [[ဂွေးချောင်းခံတပ်]] * [[ယောဒေသ]] *ဖောင်တော်ဦးဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ငါးမျက်နှာစေတီနှင့် ငါးမျက်နှာကန် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ဆုတောင်းပြည့်ဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * စွန်တောင် (ချွန်းတောင်) (ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်းတွင် အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်ပြီး အမြင့်ပေ ၆၅၂၇ ပေရှိသည်။) === ထင်ရှားသောတံတားကြီးများ === # [[အနော်ရထာတံတား]] (ချောက်-ဆိပ်ဖြူ) # မကွေးတံတား (မကွေး-မင်းဘူး) # [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)|ပခုက္ကူတံတား]] (ပခုက္ကူ-ပုဂံ) # မုန်းချောင်းတံတား (ပွင့်ဖြူ-ရှောက်တော) # မန်းချောင်းတံတား (စကု) # ယင်းချောင်းတံတား (မကွေး) # ပင်းချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # နွယ်တံမယ်တံတား(ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့) # ဒေါင်းနေချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # ဆားပွက်ချောင်းတံတား (မင်းဘူး) # မုန်းချောင်းတံတား (မဲဇလီ) == စာပေ၊ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရိုးရာဓလေ့ == မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အနောက်ခြမ်းဒေသများဖြစ်သော မင်းတုန်း၊ ငဖဲ၊ စေတုတ္တရာ၊ ဆော၊ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်များတွင် မြေပြန့်[[ချင်းလူမျိုး]]များ နေထိုင်ကြသောကြောင့် ချင်းတိုင်းရင်းသား ယဉ်ကျေးမှု၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံများကို တွေ့ရှိရသည်။ ထို့ပြင် ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသ၏ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါ၊ ဆော စသည့် မြို့ ၃ မြို့သည် ဗမာမျိုးနွယ်စုတွင်ပါဝင်သော [[ယောလူမျိုး]]များ နေထိုင်ရာ အရပ်ဖြစ်ပြီး [[ယောဒေသ]]ဟု ခေါ်တွင်သည်။ စံမြန်မာစကားနှင့် အသံထွက် အနည်းငယ်ကွဲလွဲသည်။ ထိုယောဒေသမှထွက်သော ယောလုံချည်ကို [[ကိုလိုနီခေတ်]]က မြန်မာလူမျိုးတို့၏ ရိုးရာဝတ်စုံအဖြစ် ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ဆင်ဖြူကျွန်းဒေသ ကျပင်းမြို့ဟောင်းရှိ ပျူခေတ် ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ် မြေအိုးဆေးရိုးများတွေ့ရသည်။ ယင်းရှေးဟောင်းပစ္စည်းများအား ဆင်ဖြူကျွန်းပြတိုက်တွင် ပြသထားသည်။ == ကိုးကား == {{Reflist}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး |North = [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]] |Northeast = |East = [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southeast = |South = [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southwest = [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] |West = |Northwest = [[ချင်းပြည်နယ်]] }} <br /> {{မကွေးတိုင်း}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး| ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ]] 1kgzrzsp8qysln7n0k6uyi619wsxf4r 752741 752740 2022-07-31T13:20:29Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 /* မြို့နေလူဦးရေ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] | image_skyline = Magway Region welcome board.jpg | image_alt = | image_seal = Logo of Magway Region.svg | image_caption = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နယ်နမိတ်အဝင် | image_flag = Flag of Magway Region.svg | flag_alt = | nickname = | motto = | image_map = Magway Region in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|20|15|N|94|45|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = တိုင်းဒေသကြီး | subdivision_name1 = အလယ်ပိုင်း | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[မကွေးမြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ​ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦးတင့်လွင် | leader_title1 = အစိုးရအဖွဲ့ | leader_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်]] | leader_title4 = | leader_name4 = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 44820.6 | area_rank = စတုတ္ထ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = ၃,၉၁၇,၀၅၅ | population_as_of = ၂၀၁၄ | population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=Census Report|publisher=Ministry of Immigration and Population|location=Naypyitaw|date=May 2015|series=The 2014 Myanmar Population and Housing Census|volume=2|pages=17|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_rank = သတ္တမ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = Demographics | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 =လူမျိုးစုများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | unemployment_rate = | website = <!-- [http://www.example.com example.com] --> | footnotes = | leader_title2 = ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | leader_name2 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ဗမာ]]၊ [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]၊ [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓ]] ၉၈.၈%<br> [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ|ခရစ်ယာန်]] ၀.၇%<br> [[အစ္စလာမ်]] ၀.၃%<br> [[ဟိန္ဒူဘာသာ|ဟိန္ဒူ]] ၀.၁%<br> animism ၀.၁% | blank_name_sec2 = HDI (၂၀၁၇) | blank_info_sec2 = ၀.၅၆၀<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#FFA500|အလယ်အလတ်}} · ဆဋ္ဌမ | official_name = }} '''မကွေးတိုင်းဒေသကြီး''' ({{lang-en|Magway Region သို့မဟုတ် Magwe Region}}၊ ယခင် အမည် - '''မကွေးတိုင်း''')သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာ နိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်းရှိ [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|အုပ်ချုပ်ရေး နယ်မြေ]] တစ်ခု ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းဒေသကြီး ခုနစ်ခုအနက် ဒုတိယအကြီးဆုံးဖြစ်ကာ {{convert|17306|sqmi|km2|disp=flip}} ကျယ်ဝန်းသည်။ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]] ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ အကြီးဆုံးနှင့် အစည်ကားဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)]] သည် မြန်မာပြည်တွင် အရှည်ဆုံးတံတား ဖြစ်သည်။မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဓိကဆီအိုးကြီးလည်း ဖြစ်ပါသည်။{{Citation needed|date=ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂}} == တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်း၊ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၈ ဒီဂရီ ၅၀ မိနစ် နှင့် ၂၂ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ်ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၃ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ် နှင့် ၉၅ ဒီဂရီ ၅၅ မိနစ် ကြားတွင် တည်ရှိပြီး [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချင်းပြည်နယ်]]နှင့် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]တို့ဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် ၁၇,၃၀၅ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်က ယခုမကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ပုခန်းနယ်စား၊ ရေနံချောင်းနယ်စားနှင့် မင်းဘူးနယ်စားဟူ၍ နယ်စားမင်းများခန့်ထား အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ်- ဗြိတိသျှအစိုးရလက်ထက် (၁၈၉၆) ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ် (၂) ခုအဖြစ် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်နှင့် ပခုက္ကူပြည်နယ်တို့ဖြစ်သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်ကို မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]ဖြစ်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၆ ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို မြောက်ပိုင်းချင်းတောင်တန်း၊ ကာရိုတောင်တန်း၊ လူရှိုင်းတောင်တန်း၊ ကချာနှင့်ဂျိန်းတိယတောင်တန်း၊ အက္ကပတ်တောင်တန်း၊ မဏိပူရတောင်တန်းတို့ဖြင့် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်း၍ ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသများပြည်နယ်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ပြည်နယ်မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၃၆ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်၌ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အဖြစ်ပူပေါင်းရေးနှင့် ဗမာပြည်မနဲ့ပူးပေါင်းရေး တွဲရေး၊ ခွဲရေးမဲခွဲရာ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်တွဲရန်ဘက်က မဲအသာစီးရခဲ့သော်လည်း ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းမှခေါင်းဆောင်များက ဗမာပြည်မနှင့်သာတွဲရန်တောင်းဆိုသဖြင့် ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းများကို ဗြိတိသျှဗမာပြည်၏ အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ သို့သော် လူရှိုင်းတောင်တန်းဒေသမှ ချင်းခေါင်းဆောင်များကမူ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]နှင့်သာပူးပေါင်းရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သဖြင့် နောင်အခါ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဟူ၍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကချာ၊ ဂျိန်းတိယ၊ မဏိပူရနှင့် အက္ကပတ်အပါအဝင် ကျန်ဒေသများမှာမူ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းများသာဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ ဖလမ်းခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းသည်။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်တွင်ပါဝင်သော တောင်တွင်းကြီးစီရင်စုနှင့် ရေနံချောင်းစီရင်စုတို့ကို [[ မကွေးခရိုင်]]အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်ပြီး မင်းဘူးပြည်နယ်ကို ခရိုင် (၃) ခုဖြင့် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ဗြိတိသျှအစိုးရမှ အမိန့်ဒီဂရီထုတ်ပြန်ပြီး မကွေးတိုင်းဟု အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်သည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာမူ [[ရေနံချောင်းမြို့]]အဖြစ်သာ ဆက်လက်တည်ရှိသည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ်- ၁၉၄၉ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်မှ ဖလမ်းခရိုင်ကိုရခိုင်တောင်တန်းဒေသမှ [[ပလက်ဝမြို့]]နှင့်တွဲဖက်၍ ချင်းဝိသေသတိုင်းအဖြစ်ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းရာ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင် (၂) ခုဖြင့်သာ ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၂၂.၃.၁၉၄၉ တွင် မတူပီမြို့ကိုကန်ပက်လက်ခရိုင်၌ တည်ထောင်လိုက်သောအခါ ပခုက္ကူပြည်နယ်တွင် မြို့နယ် (၁၁) ခု ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် [[ချောက်မြို့]]ကို နောင်အခါ မန္တလေးတိုင်းတွင်ပါဝင်လာမည့် မိတ္ထီလာပြည်နယ်၊ မြင်းခြံခရိုင်၊ ညောင်ဦးစီရင်စုမှ မကွေးတိုင်း၊ မကွေးခရိုင်၊ ရေနံချောင်းစီရင်စုလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ကန်ပက်လက်ခရိုင်ရုံးများကို မင်းတပ်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်ပြီး မင်းတပ်ခရိုင်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်သည်။ ယင်းနှစ်တွင်ပင် [[သရက်ခရိုင်]]မှ မြေထဲမြို့ကို [[အောင်လံမြို့]]ဟု အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ၁၉၇၄ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံအရ နိုင်ငံတဝန်းရှိ ခရိုင်များနှင့်စီရင်စုများအားလုံးကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။[[မင်းတပ်မြို့]]၊ [[ကန်ပက်လက်မြို့]]နှင့် [[မတူပီမြို့]]တို့ကို ချင်းဝိသေသတိုင်းကို ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းသော ချင်းပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကိုဖျက်သိမ်းပြီး ပခုက္ကူခရိုင်အတွင်းမှ မြို့နယ် (၈) ခုကို မကွေးတိုင်းအတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ [[ရေနံချောင်းမြို့]]မှ တိုင်းရုံးများကို [[မကွေးမြို့]]သို့ ပြောင်းရွှေ့စေသည်။ နဝတအစိုးရလက်ထက်တွင် မကွေးတိုင်းကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ မကွေးခရိုင်၊ မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်ဟူ၍ ခရိုင်(၄)ခု၊ မြို့နယ် (၂၅) ခုဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ မကွေးခရိုင်ရုံးများသည် ရေနံချောင်းမြို့မှ မကွေးမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာ[[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၈ခုနှစ်တွင် နအဖအစိုးရမှ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ဆောမြို့နယ်နှင့် ထီးလင်းမြို့နယ်တို့ကို ပခုက္ကူခရိုင်မှဆွဲထုတ်၍ ဂန့်ဂေါခရိုင်အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်သောအခါ မကွေးတိုင်းတွင်ခရိုင်(၅)ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၆ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိအခြားတိုင်းမြို့များကဲ့သို့ မကွေးမြို့ရှိတိုင်းရုံးများကို တိုင်းအတွင်းရှိအခြားမြို့တစ်ခုသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန်စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း အကောင်အထည်မဖော်ဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် (၂၀၀၈)ခုနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ မကွေးတိုင်းဟူသောအမည်ကို [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]ဟူ၍ အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်လိုက်သည်။ == ပထဝီဝင်အ​နေအထား == === မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ အရှေ့ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် မြေပြန့်များဖြစ်ပြီး အနောက်ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် [[ရခိုင်ရိုးမ]]၏ အရှေ့ဘက် ရေဝေကြောဖြစ်သည်။ [[မင်းဘူးမြို့]]သည် လွင်ပြင်ဒေသဖြစ်သည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]သည် တိုင်း၏အလယ်ဗဟိုကိုဖြတ်၍ မြောက်မှတောင်သို့စီးဆင်းသည်။ ဧရာဝတီမြစ်သို့ အရှေ့ဘက်ခြမ်းမှ စီးဝင်သော ချောင်းကြီးများမှာ [[ပင်းချောင်း]]၊ [[ယင်းမြစ်|ယင်းချောင်း]]၊ [[ ဒေါင်း‌နေချောင်း ]]တို့ဖြစ်ကြပြီး၊ အနောက်ဘက်မှ စီးဝင်ကြသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ချင်းတွင်းမြစ်]]၊ [[စလင်းချောင်း]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]၊ [[မင်းတုန်းချောင်း]]တို့ဖြစ်ကြသည်။ === ရာသီဥတု === မြန်မာပြည်အလယ်ပိုင်း ချိုင့်ဝှမ်းဒေသဖြစ်၍၊ မိုးအလွန်နည်းပြီး ပူပြင်းသောရာသီဥတုရှိသည်။ ==အုပ်ချုပ်ရေး== === မြို့​တော် === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]၊ [[အောင်လံမြို့]]၊ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[တောင်တွင်းကြီးမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] များမှာ အဓိကအရေးပါသောမြို့များ ဖြစ်ကြသည်။ [[File: magwe-div.jpg|thumb|မကွေးတိုင်းမြေပုံ]] === အုပ်ချုပ်​ရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ဝန်ကြီးချုပ်အမှူးပြုသော တိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။ တိုင်းအစိုးရရုံးသည် မ​ကွေးမြို့တွင်တည်ရှိသည်။၂၀၂၁ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် မ​ကွေးတိုင်း​ဒေသကြီးစီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ === ဥပဒေပြုရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ တိုင်း​ဒေသကြီးလွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ === တရားစီရင်ရေး === {{See also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်}} မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၂)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိုင်း​ဒေသကြီးတရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၅)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၂၅)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === ==== ခရိုင်များ ==== [[File:Magway Region Districts Map.svg|thumb|မ​ကွေးတိုင်း၏ ခရိုင်များ]] မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် ခရိုင်(၇)ခု ရှိသည်။ # [[မကွေးခရိုင်]] # [[ချောက်ခရိုင်]] # [[သရက်ခရိုင်]] # [[အောင်လံခရိုင်]] # [[မင်းဘူးခရိုင်]] # [[ပခုက္ကူခရိုင်]] # [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] ====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်==== {|class=wikitable ![[မကွေးခရိုင်]] | [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]] |- ![[ချောက်ခရိုင်]] | [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]] |- ![[သရက်ခရိုင်]] | [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]] |- ![[အောင်လံခရိုင်]] |[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]] |- ![[မင်းဘူးခရိုင်]] | [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] {{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] |- ![[ပခုက္ကူခရိုင်]] | [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]] |- ![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] | [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]] |} ==== အခြားထင်ရှားသောမြို့နှင့် ရွာကြီးများ ==== {{columns-list|colwidth=20em| * အိုင်းမ * အိုင်ကြီး * အုန်းတွဲ * ချောင်းနက် * ဂွေးချို * ကုက္ကိုကုန်း(တိုက်နယ်) * ကမျင်းကန် * ကန် * [[ကျောင်းတော်ရာ]] * ကျောက်ထု * ကျော * ကြေးနီ * ကျွန်းချောင်း * လမ်းရွာ * လယ်ကိုင်း * လက်ပံတံခါး * လင်းကတော * မလွန် * မဲဇလီ * မိကျောင်းရဲ * မင်းတဲကြီး * မင်းရွာ * မိုးနတ်ကုန်း * မြင်ကွန်း * မြစ်ခြေ * နဂါးအိုင် * ညံကန် * ညောင်လှ * ပဒါန်း * ပခန်းကြီး * ပြလို့ * ပျော်ဘွယ် * ပြရည် * စပါးတန်း * စလေ * ဆတ်သွား * ဆည်တော် * ရှမ်းတပ်ကြီး * ရွှေပန်းတော * ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * တိုင်တား * တက်ပုအောင်း * သမ္ဗူလ * ဝက်မစွပ် * ဝက္ကသေး (စံပြကျေးရွာ) * ယော * ရေမျက်နီ * ရေနံချပ် * ရေနံမ * ရေနံ့သာ * [[နတ်မောက်မြို့#နဂါးမောက်စေတီ|ရွာမွန်]] * ကိုးပင် (ဆင်ပေါင်ဝဲ လမ်းဆုံ) }} မကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ခရိုင် ၇ ခရိုင်နှင့် မြို့နယ်ပေါင်း ၂၆ မြို့နယ်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့ပေါင်း ၃၂ မြို့ ရပ်ကွက်ပေါင်း ၁၉၉ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စုပေါင်း ၁၅၃၈ အုပ်စု နှင့် ကျေးရွာပေါင်း ၄၇၈၈ ရွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |title=မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နောက်ခံသမိုင်း |url=https://magway.gov.mm/41/%E1%80%94%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8 |website=magway.gov.mm |access-date=၁၁ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁}}</ref> ==လူဦး​ရေ== {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/> |၁၉၇၃ | 2,634,757 |၁၉၈၃ | 3,243,116 |၂၀၁၄ | 3,917,055 }} ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် လူဦးရေ ၃.၉သန်း နေထိုင်ကြသည်။ မကွေးတိုင်းတွင် မဦးရေသည် ကျားဦးရေထက် အနည်းငယ် ပိုများသည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၇၆ ဦး ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းတွင် လူ ၁၀၀လျှင် ၈၅ ဦးသည် ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ===မြို့နေလူဦးရေ=== ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ခန့်မှန်းလူဦးရေစာရင်းအရ ပခုက္ကူမြို့သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့နေလူဦးရေအထူထပ်ဆုံးမြို့ဖြစ်ပြီး ငဖဲမြို့သည် မြို့နေလူဦးရေအနည်းပါးဆုံးမြို့ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ၏ မြို့နေလူဦးရေစာရင်းမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ {| class="wikitable sortable" ! ၂၀၂၀ အဆင့် !! မြို့ !! ၁၉၈၃ သန်းခေါင်စာရင်း !! ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း (၂၀၂၀ ခန့်မှန်း) !! ခရိုင် |- | ၁။ || [[ ပခုက္ကူမြို့ ]] || align=right | ၉၀,၇၈၃ || align=right | ၁၀၇,၈၉၀ || [[ ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၂။ || [[ မကွေးမြို့]] || align=right | ၇၂,၃၈၈ || align=right | ၈၄,၂၁၄ || [[ မကွေးခရိုင်]] |- | ၃။ || [[အောင်လံမြို့]] || align=right | ၄၃,၂၂၃|| align=right | ၅၂,၄၃၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၄။ || [[ရေနံချောင်းမြို့]] || align=right | ၉၀,၈၄၅ || align=right | ၄၉,၉၃၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၅။ ||[[တောင်တွင်းကြီးမြို့]] || align=right | ၅၂,၃၃၅ || align=right | ၄၇,၇၃၉ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၆။ || [[ချောက်မြို့]] || align=right | ၆၇,၈၄၅ || align=right | ၄၇၅,၆၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၇။ ||[[မင်းဘူးမြို့]] || align=right | ၃၂,၉၉၄ || align=right | ၄၀,၃၀၄ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၈။ || [[ရေစကြိုမြို့]] || align=right | ၂၃,၃၂၉ || align=right | ၂၄,၄၃၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၉။ || [[စလင်းမြို့]] || align=right | ၃၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၀။ || [[သရက်မြို့]] || align=right | ၄၆,၃၆၁ || align=right | ၂၀,၁၈၂ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၁။ || [[နတ်မောက်မြို့]] || align=right | ၁၄,၇၃၇ || align=right | ၁၄,၅၂၃ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၂။ || [[ဂန့်ဂေါမြို့]] || align=right | ၁၃,၉၅၅ || align=right | ၁၂,၈၂၉ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၁၃။ || [[မင်းလှမြို့]] || align=right | ၁၂,၅၁၀ || align=right | ၁၂,၅၇၇ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၄။ ||[[မြို့သစ်မြို့]] || align=right | ၈,၀၈၀ || align=right | ၉,၁၉၇ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၅။ || [[ဆိပ်ဖြူမြို့]] || align=right | ၉,၀၈၁ || align=right | ၉,၁၆၅ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၆။ ||[[မြိုင်မြို့]] || align=right | ၇,၇၀၆ || align=right | ၈,၃၂၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၇။ || [[ပေါက်မြို့]] || align=right | ၇,၂၈၆ || align=right | ၈,၀၄၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၈။ || [[ပွင့်ဖြူမြို့]] || align=right | ၅,၃၅၀ || align=right | ၆,၅၇၅ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၉။ || [[ဆောမြို့]] || align=right | ၇,၀၇၈ || align=right | ၅,၉၄၄ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၀။ || [[စေတုတ္တရာမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၅,၈၆၂ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၂၁။ || [[မင်းတုန်းမြို့]] || align=right | ၅,၀၉၈ || align=right | ၅,၄၀၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၂။ || [[ကံမမြို့]] || align=right | ၅,၂၀၂ || align=right | ၅,၁၄၆ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၃။ || [[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့]] || align=right | ၄,၉၉၆ || align=right | ၅,၀၂၅ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၄။ || [[ထီးလင်းမြို့]] || align=right | ၄,၃၄၈ || align=right | ၄,၈၁၀ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၅။ || [[ငဖဲမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၄,၂၂၃ || [[သရက်ခရိုင်]] |-| ၂၆။ || [[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့]] || align=right | ၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |-} == ပညာ​ရေး == # [[မကွေးတက္ကသိုလ်]] # [[မကွေးဆေးတက္ကသိုလ်]] # [[ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်|မကွေးပြည်သူ့ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[မကွေးပညာရေးကောလိပ်]] # [[ပခုက္ကူတက္ကသိုလ်]] # [[ပခုက္ကူပညာရေးဒီဂရီကောလိပ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ရေနံချောင်းတက္ကသိုလ်]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(ရေနံချောင်း)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(မကွေး)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ချောက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (သရက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ဂန့်ဂေါ)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ပခုက္ကူ)]] ==စီးပွား​ရေး== === တွင်းထွက်များ === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး ရေနံချောင်းနှင့် ချောက်မြို့နယ်တို့တွင် ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တို့ ထွက်ရှိသည်။ # ချောက်ရေနံမြေ # ရေနံချောင်းရေနံမြေ # ထောက်ရှာပင်ရေနံမြေ # မင်းဘူးရေနံမြေ # မန်းရေနံမြေ # ကျောက်ခွက်လက်ပံတိုရေနံမြေ === ဒေသထွက်ကုန်များ === မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာ၊ ပဲအမျိုးမျိုး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်အမျိုးမျိုး၊ ဆန်စပါး၊ ပြောင်း၊ ကျွန်းသစ်၊ ပိတောက်၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ သစ်ရာ၊ ပျဉ်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ဝါးအမျိုးမျိုး ဆင်ဖြူကျွန်းအာလူး === စက်မှုလုပ်ငန်းများ === #[[ပခုက္ကူ စက်မှုဇုံ]] #[[ရေနံချောင်း စက်မှုဇုံ]] # [[ချောက် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်းသံပုရာကန် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်း ရေနံမြေသဘာဝဓာတ်ငွေ့ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ]] # [[ကျွန်းချောင်း ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[စလေ ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[သရက်ဘိလပ်မြေစက်ရုံ]] # [[ပခုက္ကူ ဗာဂျီးနီးယားဆေးပေါင်းစက်ရုံ]] # [[ပွင့်ဖြူ ချည်မျှင်စက်ရုံ]] # [[မကွေး ဆပ်ပြာစက်ရုံ]] == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == * [[မြသလွန်ဘုရား(မကွေး)|မြသလွန်စေတီ]] * [[ကံ့ကော်တစ်ထောင်ဘုရား(မကွေး)]] * [[စက်တော်ရာ|မန်းရွှေစက်တော်ရာဘုရား]] *[[သီဟိုဠ်ရှင်ဘုရား]](ပခုက္ကူမြို့) *[[ရွှေကူမြတ်စွာဘုရားနှင့် တံကဲတော်]](ပခုက္ကူမြို့) * ပုံတောင်၊ ပုံညာဒေသ ([[ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] လေ့လာရေးလုပ်ငန်း)<ref>D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.</ref> * [[တန့်ကြည့်တောင်စေတီ]] * [[နဂါးပွက်တောင်|မင်းဘူးနဂါးပွက်တောင်]] * [[စန္ဒကူးနံ့သာကျောင်းတော်ရာဘုရား]] * [[ပင်းစက္ကလံပစေတီတော်]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[တိပိဋကတ်စုံကျောက်စာရုံတော်ကြီး]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[စလေ ရုပ်စုံကျောင်း]] * [[ဗိဿနိုးမြို့ဟောင်း]] * လွတ်လပ်ရေးဖခင်၊ အမျိုးသားခေါင်းဆောင်ကြီး [[ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]၏ မွေးဖွားရာဇာတိ [[နတ်မောက်မြို့]]၊ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနေအိမ်ပြတိုက် * ပခုက္ကူမြို့ မဟာဝိသုတာရာမပါဠိတက္ကသိုလ်(မြန်မာတစ်ပြည်လုံးတွင် စာသင်သားသံဃာ အများဆုံးစာသင်တိုက်ကြီး) * [[မင်းလှခံတပ်]] * [[ဂွေးချောင်းခံတပ်]] * [[ယောဒေသ]] *ဖောင်တော်ဦးဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ငါးမျက်နှာစေတီနှင့် ငါးမျက်နှာကန် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ဆုတောင်းပြည့်ဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * စွန်တောင် (ချွန်းတောင်) (ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်းတွင် အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်ပြီး အမြင့်ပေ ၆၅၂၇ ပေရှိသည်။) === ထင်ရှားသောတံတားကြီးများ === # [[အနော်ရထာတံတား]] (ချောက်-ဆိပ်ဖြူ) # မကွေးတံတား (မကွေး-မင်းဘူး) # [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)|ပခုက္ကူတံတား]] (ပခုက္ကူ-ပုဂံ) # မုန်းချောင်းတံတား (ပွင့်ဖြူ-ရှောက်တော) # မန်းချောင်းတံတား (စကု) # ယင်းချောင်းတံတား (မကွေး) # ပင်းချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # နွယ်တံမယ်တံတား(ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့) # ဒေါင်းနေချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # ဆားပွက်ချောင်းတံတား (မင်းဘူး) # မုန်းချောင်းတံတား (မဲဇလီ) == စာပေ၊ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရိုးရာဓလေ့ == မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အနောက်ခြမ်းဒေသများဖြစ်သော မင်းတုန်း၊ ငဖဲ၊ စေတုတ္တရာ၊ ဆော၊ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်များတွင် မြေပြန့်[[ချင်းလူမျိုး]]များ နေထိုင်ကြသောကြောင့် ချင်းတိုင်းရင်းသား ယဉ်ကျေးမှု၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံများကို တွေ့ရှိရသည်။ ထို့ပြင် ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသ၏ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါ၊ ဆော စသည့် မြို့ ၃ မြို့သည် ဗမာမျိုးနွယ်စုတွင်ပါဝင်သော [[ယောလူမျိုး]]များ နေထိုင်ရာ အရပ်ဖြစ်ပြီး [[ယောဒေသ]]ဟု ခေါ်တွင်သည်။ စံမြန်မာစကားနှင့် အသံထွက် အနည်းငယ်ကွဲလွဲသည်။ ထိုယောဒေသမှထွက်သော ယောလုံချည်ကို [[ကိုလိုနီခေတ်]]က မြန်မာလူမျိုးတို့၏ ရိုးရာဝတ်စုံအဖြစ် ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ဆင်ဖြူကျွန်းဒေသ ကျပင်းမြို့ဟောင်းရှိ ပျူခေတ် ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ် မြေအိုးဆေးရိုးများတွေ့ရသည်။ ယင်းရှေးဟောင်းပစ္စည်းများအား ဆင်ဖြူကျွန်းပြတိုက်တွင် ပြသထားသည်။ == ကိုးကား == {{Reflist}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး |North = [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]] |Northeast = |East = [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southeast = |South = [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southwest = [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] |West = |Northwest = [[ချင်းပြည်နယ်]] }} <br /> {{မကွေးတိုင်း}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး| ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ]] jq5a4gxt66btmz9h0uk1x91keld3um6 752742 752741 2022-07-31T13:23:34Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 /* မြို့နေလူဦးရေ */၂၀၂၂ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] | image_skyline = Magway Region welcome board.jpg | image_alt = | image_seal = Logo of Magway Region.svg | image_caption = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နယ်နမိတ်အဝင် | image_flag = Flag of Magway Region.svg | flag_alt = | nickname = | motto = | image_map = Magway Region in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|20|15|N|94|45|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = တိုင်းဒေသကြီး | subdivision_name1 = အလယ်ပိုင်း | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[မကွေးမြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ​ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦးတင့်လွင် | leader_title1 = အစိုးရအဖွဲ့ | leader_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်]] | leader_title4 = | leader_name4 = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 44820.6 | area_rank = စတုတ္ထ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = ၃,၉၁၇,၀၅၅ | population_as_of = ၂၀၁၄ | population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=Census Report|publisher=Ministry of Immigration and Population|location=Naypyitaw|date=May 2015|series=The 2014 Myanmar Population and Housing Census|volume=2|pages=17|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_rank = သတ္တမ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = Demographics | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 =လူမျိုးစုများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | unemployment_rate = | website = <!-- [http://www.example.com example.com] --> | footnotes = | leader_title2 = ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | leader_name2 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ဗမာ]]၊ [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]၊ [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓ]] ၉၈.၈%<br> [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ|ခရစ်ယာန်]] ၀.၇%<br> [[အစ္စလာမ်]] ၀.၃%<br> [[ဟိန္ဒူဘာသာ|ဟိန္ဒူ]] ၀.၁%<br> animism ၀.၁% | blank_name_sec2 = HDI (၂၀၁၇) | blank_info_sec2 = ၀.၅၆၀<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#FFA500|အလယ်အလတ်}} · ဆဋ္ဌမ | official_name = }} '''မကွေးတိုင်းဒေသကြီး''' ({{lang-en|Magway Region သို့မဟုတ် Magwe Region}}၊ ယခင် အမည် - '''မကွေးတိုင်း''')သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာ နိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်းရှိ [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|အုပ်ချုပ်ရေး နယ်မြေ]] တစ်ခု ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းဒေသကြီး ခုနစ်ခုအနက် ဒုတိယအကြီးဆုံးဖြစ်ကာ {{convert|17306|sqmi|km2|disp=flip}} ကျယ်ဝန်းသည်။ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]] ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ အကြီးဆုံးနှင့် အစည်ကားဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)]] သည် မြန်မာပြည်တွင် အရှည်ဆုံးတံတား ဖြစ်သည်။မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဓိကဆီအိုးကြီးလည်း ဖြစ်ပါသည်။{{Citation needed|date=ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂}} == တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်း၊ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၈ ဒီဂရီ ၅၀ မိနစ် နှင့် ၂၂ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ်ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၃ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ် နှင့် ၉၅ ဒီဂရီ ၅၅ မိနစ် ကြားတွင် တည်ရှိပြီး [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချင်းပြည်နယ်]]နှင့် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]တို့ဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် ၁၇,၃၀၅ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်က ယခုမကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ပုခန်းနယ်စား၊ ရေနံချောင်းနယ်စားနှင့် မင်းဘူးနယ်စားဟူ၍ နယ်စားမင်းများခန့်ထား အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ်- ဗြိတိသျှအစိုးရလက်ထက် (၁၈၉၆) ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ် (၂) ခုအဖြစ် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်နှင့် ပခုက္ကူပြည်နယ်တို့ဖြစ်သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်ကို မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]ဖြစ်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၆ ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို မြောက်ပိုင်းချင်းတောင်တန်း၊ ကာရိုတောင်တန်း၊ လူရှိုင်းတောင်တန်း၊ ကချာနှင့်ဂျိန်းတိယတောင်တန်း၊ အက္ကပတ်တောင်တန်း၊ မဏိပူရတောင်တန်းတို့ဖြင့် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်း၍ ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသများပြည်နယ်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ပြည်နယ်မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၃၆ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်၌ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အဖြစ်ပူပေါင်းရေးနှင့် ဗမာပြည်မနဲ့ပူးပေါင်းရေး တွဲရေး၊ ခွဲရေးမဲခွဲရာ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်တွဲရန်ဘက်က မဲအသာစီးရခဲ့သော်လည်း ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းမှခေါင်းဆောင်များက ဗမာပြည်မနှင့်သာတွဲရန်တောင်းဆိုသဖြင့် ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းများကို ဗြိတိသျှဗမာပြည်၏ အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ သို့သော် လူရှိုင်းတောင်တန်းဒေသမှ ချင်းခေါင်းဆောင်များကမူ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]နှင့်သာပူးပေါင်းရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သဖြင့် နောင်အခါ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဟူ၍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကချာ၊ ဂျိန်းတိယ၊ မဏိပူရနှင့် အက္ကပတ်အပါအဝင် ကျန်ဒေသများမှာမူ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းများသာဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ ဖလမ်းခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းသည်။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်တွင်ပါဝင်သော တောင်တွင်းကြီးစီရင်စုနှင့် ရေနံချောင်းစီရင်စုတို့ကို [[ မကွေးခရိုင်]]အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်ပြီး မင်းဘူးပြည်နယ်ကို ခရိုင် (၃) ခုဖြင့် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ဗြိတိသျှအစိုးရမှ အမိန့်ဒီဂရီထုတ်ပြန်ပြီး မကွေးတိုင်းဟု အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်သည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာမူ [[ရေနံချောင်းမြို့]]အဖြစ်သာ ဆက်လက်တည်ရှိသည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ်- ၁၉၄၉ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်မှ ဖလမ်းခရိုင်ကိုရခိုင်တောင်တန်းဒေသမှ [[ပလက်ဝမြို့]]နှင့်တွဲဖက်၍ ချင်းဝိသေသတိုင်းအဖြစ်ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းရာ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင် (၂) ခုဖြင့်သာ ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၂၂.၃.၁၉၄၉ တွင် မတူပီမြို့ကိုကန်ပက်လက်ခရိုင်၌ တည်ထောင်လိုက်သောအခါ ပခုက္ကူပြည်နယ်တွင် မြို့နယ် (၁၁) ခု ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် [[ချောက်မြို့]]ကို နောင်အခါ မန္တလေးတိုင်းတွင်ပါဝင်လာမည့် မိတ္ထီလာပြည်နယ်၊ မြင်းခြံခရိုင်၊ ညောင်ဦးစီရင်စုမှ မကွေးတိုင်း၊ မကွေးခရိုင်၊ ရေနံချောင်းစီရင်စုလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ကန်ပက်လက်ခရိုင်ရုံးများကို မင်းတပ်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်ပြီး မင်းတပ်ခရိုင်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်သည်။ ယင်းနှစ်တွင်ပင် [[သရက်ခရိုင်]]မှ မြေထဲမြို့ကို [[အောင်လံမြို့]]ဟု အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ၁၉၇၄ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံအရ နိုင်ငံတဝန်းရှိ ခရိုင်များနှင့်စီရင်စုများအားလုံးကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။[[မင်းတပ်မြို့]]၊ [[ကန်ပက်လက်မြို့]]နှင့် [[မတူပီမြို့]]တို့ကို ချင်းဝိသေသတိုင်းကို ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းသော ချင်းပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကိုဖျက်သိမ်းပြီး ပခုက္ကူခရိုင်အတွင်းမှ မြို့နယ် (၈) ခုကို မကွေးတိုင်းအတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ [[ရေနံချောင်းမြို့]]မှ တိုင်းရုံးများကို [[မကွေးမြို့]]သို့ ပြောင်းရွှေ့စေသည်။ နဝတအစိုးရလက်ထက်တွင် မကွေးတိုင်းကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ မကွေးခရိုင်၊ မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်ဟူ၍ ခရိုင်(၄)ခု၊ မြို့နယ် (၂၅) ခုဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ မကွေးခရိုင်ရုံးများသည် ရေနံချောင်းမြို့မှ မကွေးမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာ[[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၈ခုနှစ်တွင် နအဖအစိုးရမှ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ဆောမြို့နယ်နှင့် ထီးလင်းမြို့နယ်တို့ကို ပခုက္ကူခရိုင်မှဆွဲထုတ်၍ ဂန့်ဂေါခရိုင်အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်သောအခါ မကွေးတိုင်းတွင်ခရိုင်(၅)ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၆ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိအခြားတိုင်းမြို့များကဲ့သို့ မကွေးမြို့ရှိတိုင်းရုံးများကို တိုင်းအတွင်းရှိအခြားမြို့တစ်ခုသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန်စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း အကောင်အထည်မဖော်ဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် (၂၀၀၈)ခုနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ မကွေးတိုင်းဟူသောအမည်ကို [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]ဟူ၍ အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်လိုက်သည်။ == ပထဝီဝင်အ​နေအထား == === မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ အရှေ့ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် မြေပြန့်များဖြစ်ပြီး အနောက်ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် [[ရခိုင်ရိုးမ]]၏ အရှေ့ဘက် ရေဝေကြောဖြစ်သည်။ [[မင်းဘူးမြို့]]သည် လွင်ပြင်ဒေသဖြစ်သည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]သည် တိုင်း၏အလယ်ဗဟိုကိုဖြတ်၍ မြောက်မှတောင်သို့စီးဆင်းသည်။ ဧရာဝတီမြစ်သို့ အရှေ့ဘက်ခြမ်းမှ စီးဝင်သော ချောင်းကြီးများမှာ [[ပင်းချောင်း]]၊ [[ယင်းမြစ်|ယင်းချောင်း]]၊ [[ ဒေါင်း‌နေချောင်း ]]တို့ဖြစ်ကြပြီး၊ အနောက်ဘက်မှ စီးဝင်ကြသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ချင်းတွင်းမြစ်]]၊ [[စလင်းချောင်း]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]၊ [[မင်းတုန်းချောင်း]]တို့ဖြစ်ကြသည်။ === ရာသီဥတု === မြန်မာပြည်အလယ်ပိုင်း ချိုင့်ဝှမ်းဒေသဖြစ်၍၊ မိုးအလွန်နည်းပြီး ပူပြင်းသောရာသီဥတုရှိသည်။ ==အုပ်ချုပ်ရေး== === မြို့​တော် === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]၊ [[အောင်လံမြို့]]၊ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[တောင်တွင်းကြီးမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] များမှာ အဓိကအရေးပါသောမြို့များ ဖြစ်ကြသည်။ [[File: magwe-div.jpg|thumb|မကွေးတိုင်းမြေပုံ]] === အုပ်ချုပ်​ရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ဝန်ကြီးချုပ်အမှူးပြုသော တိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။ တိုင်းအစိုးရရုံးသည် မ​ကွေးမြို့တွင်တည်ရှိသည်။၂၀၂၁ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် မ​ကွေးတိုင်း​ဒေသကြီးစီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ === ဥပဒေပြုရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ တိုင်း​ဒေသကြီးလွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ === တရားစီရင်ရေး === {{See also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်}} မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၂)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိုင်း​ဒေသကြီးတရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၅)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၂၅)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === ==== ခရိုင်များ ==== [[File:Magway Region Districts Map.svg|thumb|မ​ကွေးတိုင်း၏ ခရိုင်များ]] မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် ခရိုင်(၇)ခု ရှိသည်။ # [[မကွေးခရိုင်]] # [[ချောက်ခရိုင်]] # [[သရက်ခရိုင်]] # [[အောင်လံခရိုင်]] # [[မင်းဘူးခရိုင်]] # [[ပခုက္ကူခရိုင်]] # [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] ====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်==== {|class=wikitable ![[မကွေးခရိုင်]] | [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]] |- ![[ချောက်ခရိုင်]] | [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]] |- ![[သရက်ခရိုင်]] | [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]] |- ![[အောင်လံခရိုင်]] |[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]] |- ![[မင်းဘူးခရိုင်]] | [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] {{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] |- ![[ပခုက္ကူခရိုင်]] | [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]] |- ![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] | [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]] |} ==== အခြားထင်ရှားသောမြို့နှင့် ရွာကြီးများ ==== {{columns-list|colwidth=20em| * အိုင်းမ * အိုင်ကြီး * အုန်းတွဲ * ချောင်းနက် * ဂွေးချို * ကုက္ကိုကုန်း(တိုက်နယ်) * ကမျင်းကန် * ကန် * [[ကျောင်းတော်ရာ]] * ကျောက်ထု * ကျော * ကြေးနီ * ကျွန်းချောင်း * လမ်းရွာ * လယ်ကိုင်း * လက်ပံတံခါး * လင်းကတော * မလွန် * မဲဇလီ * မိကျောင်းရဲ * မင်းတဲကြီး * မင်းရွာ * မိုးနတ်ကုန်း * မြင်ကွန်း * မြစ်ခြေ * နဂါးအိုင် * ညံကန် * ညောင်လှ * ပဒါန်း * ပခန်းကြီး * ပြလို့ * ပျော်ဘွယ် * ပြရည် * စပါးတန်း * စလေ * ဆတ်သွား * ဆည်တော် * ရှမ်းတပ်ကြီး * ရွှေပန်းတော * ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * တိုင်တား * တက်ပုအောင်း * သမ္ဗူလ * ဝက်မစွပ် * ဝက္ကသေး (စံပြကျေးရွာ) * ယော * ရေမျက်နီ * ရေနံချပ် * ရေနံမ * ရေနံ့သာ * [[နတ်မောက်မြို့#နဂါးမောက်စေတီ|ရွာမွန်]] * ကိုးပင် (ဆင်ပေါင်ဝဲ လမ်းဆုံ) }} မကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ခရိုင် ၇ ခရိုင်နှင့် မြို့နယ်ပေါင်း ၂၆ မြို့နယ်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့ပေါင်း ၃၂ မြို့ ရပ်ကွက်ပေါင်း ၁၉၉ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စုပေါင်း ၁၅၃၈ အုပ်စု နှင့် ကျေးရွာပေါင်း ၄၇၈၈ ရွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |title=မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နောက်ခံသမိုင်း |url=https://magway.gov.mm/41/%E1%80%94%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8 |website=magway.gov.mm |access-date=၁၁ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁}}</ref> ==လူဦး​ရေ== {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/> |၁၉၇၃ | 2,634,757 |၁၉၈၃ | 3,243,116 |၂၀၁၄ | 3,917,055 }} ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် လူဦးရေ ၃.၉သန်း နေထိုင်ကြသည်။ မကွေးတိုင်းတွင် မဦးရေသည် ကျားဦးရေထက် အနည်းငယ် ပိုများသည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၇၆ ဦး ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းတွင် လူ ၁၀၀လျှင် ၈၅ ဦးသည် ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ===မြို့နေလူဦးရေ=== ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ခန့်မှန်းလူဦးရေစာရင်းအရ ပခုက္ကူမြို့သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့နေလူဦးရေအထူထပ်ဆုံးမြို့ဖြစ်ပြီး ငဖဲမြို့သည် မြို့နေလူဦးရေအနည်းပါးဆုံးမြို့ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ၏ မြို့နေလူဦးရေစာရင်းမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ {| class="wikitable sortable" ! ၂၀၂၀ အဆင့် !! မြို့ !! ၁၉၈၃ သန်းခေါင်စာရင်း !! ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း (၂၀၂၀ ခန့်မှန်း) !! ခရိုင် |- | ၁။ || [[ ပခုက္ကူမြို့ ]] || align=right | ၉၀,၇၈၃ || align=right | ၁၀၇,၈၉၀ || [[ ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၂။ || [[ မကွေးမြို့]] || align=right | ၇၂,၃၈၈ || align=right | ၈၄,၂၁၄ || [[ မကွေးခရိုင်]] |- | ၃။ || [[အောင်လံမြို့]] || align=right | ၄၃,၂၂၃|| align=right | ၅၂,၄၃၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၄။ || [[ရေနံချောင်းမြို့]] || align=right | ၉၀,၈၄၅ || align=right | ၄၉,၉၃၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၅။ ||[[တောင်တွင်းကြီးမြို့]] || align=right | ၅၂,၃၃၅ || align=right | ၄၇,၇၃၉ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၆။ || [[ချောက်မြို့]] || align=right | ၆၇,၈၄၅ || align=right | ၄၇၅,၆၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၇။ ||[[မင်းဘူးမြို့]] || align=right | ၃၂,၉၉၄ || align=right | ၄၀,၃၀၄ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၈။ || [[ရေစကြိုမြို့]] || align=right | ၂၃,၃၂၉ || align=right | ၂၄,၄၃၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၉။ || [[စလင်းမြို့]] || align=right | ၃၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၀။ || [[သရက်မြို့]] || align=right | ၄၆,၃၆၁ || align=right | ၂၀,၁၈၂ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၁။ || [[နတ်မောက်မြို့]] || align=right | ၁၄,၇၃၇ || align=right | ၁၄,၅၂၃ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၂။ || [[ဂန့်ဂေါမြို့]] || align=right | ၁၃,၉၅၅ || align=right | ၁၂,၈၂၉ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၁၃။ || [[မင်းလှမြို့]] || align=right | ၁၂,၅၁၀ || align=right | ၁၂,၅၇၇ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၄။ ||[[မြို့သစ်မြို့]] || align=right | ၈,၀၈၀ || align=right | ၉,၁၉၇ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၅။ || [[ဆိပ်ဖြူမြို့]] || align=right | ၉,၀၈၁ || align=right | ၉,၁၆၅ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၆။ ||[[မြိုင်မြို့]] || align=right | ၇,၇၀၆ || align=right | ၈,၃၂၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၇။ || [[ပေါက်မြို့]] || align=right | ၇,၂၈၆ || align=right | ၈,၀၄၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၈။ || [[ပွင့်ဖြူမြို့]] || align=right | ၅,၃၅၀ || align=right | ၆,၅၇၅ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၉။ || [[ဆောမြို့]] || align=right | ၇,၀၇၈ || align=right | ၅,၉၄၄ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၀။ || [[စေတုတ္တရာမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၅,၈၆၂ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၂၁။ || [[မင်းတုန်းမြို့]] || align=right | ၅,၀၉၈ || align=right | ၅,၄၀၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၂။ || [[ကံမမြို့]] || align=right | ၅,၂၀၂ || align=right | ၅,၁၄၆ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၃။ || [[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့]] || align=right | ၄,၉၉၆ || align=right | ၅,၀၂၅ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၄။ || [[ထီးလင်းမြို့]] || align=right | ၄,၃၄၈ || align=right | ၄,၈၁၀ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၅။ || [[ငဖဲမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၄,၂၂၃ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၆။ || [[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့]] || align=right | ၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |-} == ပညာ​ရေး == # [[မကွေးတက္ကသိုလ်]] # [[မကွေးဆေးတက္ကသိုလ်]] # [[ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်|မကွေးပြည်သူ့ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[မကွေးပညာရေးကောလိပ်]] # [[ပခုက္ကူတက္ကသိုလ်]] # [[ပခုက္ကူပညာရေးဒီဂရီကောလိပ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ရေနံချောင်းတက္ကသိုလ်]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(ရေနံချောင်း)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(မကွေး)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ချောက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (သရက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ဂန့်ဂေါ)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ပခုက္ကူ)]] ==စီးပွား​ရေး== === တွင်းထွက်များ === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး ရေနံချောင်းနှင့် ချောက်မြို့နယ်တို့တွင် ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တို့ ထွက်ရှိသည်။ # ချောက်ရေနံမြေ # ရေနံချောင်းရေနံမြေ # ထောက်ရှာပင်ရေနံမြေ # မင်းဘူးရေနံမြေ # မန်းရေနံမြေ # ကျောက်ခွက်လက်ပံတိုရေနံမြေ === ဒေသထွက်ကုန်များ === မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာ၊ ပဲအမျိုးမျိုး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်အမျိုးမျိုး၊ ဆန်စပါး၊ ပြောင်း၊ ကျွန်းသစ်၊ ပိတောက်၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ သစ်ရာ၊ ပျဉ်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ဝါးအမျိုးမျိုး ဆင်ဖြူကျွန်းအာလူး === စက်မှုလုပ်ငန်းများ === #[[ပခုက္ကူ စက်မှုဇုံ]] #[[ရေနံချောင်း စက်မှုဇုံ]] # [[ချောက် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်းသံပုရာကန် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်း ရေနံမြေသဘာဝဓာတ်ငွေ့ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ]] # [[ကျွန်းချောင်း ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[စလေ ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[သရက်ဘိလပ်မြေစက်ရုံ]] # [[ပခုက္ကူ ဗာဂျီးနီးယားဆေးပေါင်းစက်ရုံ]] # [[ပွင့်ဖြူ ချည်မျှင်စက်ရုံ]] # [[မကွေး ဆပ်ပြာစက်ရုံ]] == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == * [[မြသလွန်ဘုရား(မကွေး)|မြသလွန်စေတီ]] * [[ကံ့ကော်တစ်ထောင်ဘုရား(မကွေး)]] * [[စက်တော်ရာ|မန်းရွှေစက်တော်ရာဘုရား]] *[[သီဟိုဠ်ရှင်ဘုရား]](ပခုက္ကူမြို့) *[[ရွှေကူမြတ်စွာဘုရားနှင့် တံကဲတော်]](ပခုက္ကူမြို့) * ပုံတောင်၊ ပုံညာဒေသ ([[ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] လေ့လာရေးလုပ်ငန်း)<ref>D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.</ref> * [[တန့်ကြည့်တောင်စေတီ]] * [[နဂါးပွက်တောင်|မင်းဘူးနဂါးပွက်တောင်]] * [[စန္ဒကူးနံ့သာကျောင်းတော်ရာဘုရား]] * [[ပင်းစက္ကလံပစေတီတော်]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[တိပိဋကတ်စုံကျောက်စာရုံတော်ကြီး]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[စလေ ရုပ်စုံကျောင်း]] * [[ဗိဿနိုးမြို့ဟောင်း]] * လွတ်လပ်ရေးဖခင်၊ အမျိုးသားခေါင်းဆောင်ကြီး [[ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]၏ မွေးဖွားရာဇာတိ [[နတ်မောက်မြို့]]၊ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနေအိမ်ပြတိုက် * ပခုက္ကူမြို့ မဟာဝိသုတာရာမပါဠိတက္ကသိုလ်(မြန်မာတစ်ပြည်လုံးတွင် စာသင်သားသံဃာ အများဆုံးစာသင်တိုက်ကြီး) * [[မင်းလှခံတပ်]] * [[ဂွေးချောင်းခံတပ်]] * [[ယောဒေသ]] *ဖောင်တော်ဦးဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ငါးမျက်နှာစေတီနှင့် ငါးမျက်နှာကန် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ ဆုတောင်းပြည့်ဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * စွန်တောင် (ချွန်းတောင်) (ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်းတွင် အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်ပြီး အမြင့်ပေ ၆၅၂၇ ပေရှိသည်။) === ထင်ရှားသောတံတားကြီးများ === # [[အနော်ရထာတံတား]] (ချောက်-ဆိပ်ဖြူ) # မကွေးတံတား (မကွေး-မင်းဘူး) # [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)|ပခုက္ကူတံတား]] (ပခုက္ကူ-ပုဂံ) # မုန်းချောင်းတံတား (ပွင့်ဖြူ-ရှောက်တော) # မန်းချောင်းတံတား (စကု) # ယင်းချောင်းတံတား (မကွေး) # ပင်းချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # နွယ်တံမယ်တံတား(ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့) # ဒေါင်းနေချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # ဆားပွက်ချောင်းတံတား (မင်းဘူး) # မုန်းချောင်းတံတား (မဲဇလီ) == စာပေ၊ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရိုးရာဓလေ့ == မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အနောက်ခြမ်းဒေသများဖြစ်သော မင်းတုန်း၊ ငဖဲ၊ စေတုတ္တရာ၊ ဆော၊ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်များတွင် မြေပြန့်[[ချင်းလူမျိုး]]များ နေထိုင်ကြသောကြောင့် ချင်းတိုင်းရင်းသား ယဉ်ကျေးမှု၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံများကို တွေ့ရှိရသည်။ ထို့ပြင် ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသ၏ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါ၊ ဆော စသည့် မြို့ ၃ မြို့သည် ဗမာမျိုးနွယ်စုတွင်ပါဝင်သော [[ယောလူမျိုး]]များ နေထိုင်ရာ အရပ်ဖြစ်ပြီး [[ယောဒေသ]]ဟု ခေါ်တွင်သည်။ စံမြန်မာစကားနှင့် အသံထွက် အနည်းငယ်ကွဲလွဲသည်။ ထိုယောဒေသမှထွက်သော ယောလုံချည်ကို [[ကိုလိုနီခေတ်]]က မြန်မာလူမျိုးတို့၏ ရိုးရာဝတ်စုံအဖြစ် ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ဆင်ဖြူကျွန်းဒေသ ကျပင်းမြို့ဟောင်းရှိ ပျူခေတ် ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ် မြေအိုးဆေးရိုးများတွေ့ရသည်။ ယင်းရှေးဟောင်းပစ္စည်းများအား ဆင်ဖြူကျွန်းပြတိုက်တွင် ပြသထားသည်။ == ကိုးကား == {{Reflist}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး |North = [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]] |Northeast = |East = [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southeast = |South = [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southwest = [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] |West = |Northwest = [[ချင်းပြည်နယ်]] }} <br /> {{မကွေးတိုင်း}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး| ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ]] g6q6h2k2gf1bvoa5ohp80eqhhuwamhr 752765 752742 2022-07-31T16:06:16Z 202.165.90.195 /* စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] | image_skyline = Magway Region welcome board.jpg | image_alt = | image_seal = Logo of Magway Region.svg | image_caption = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နယ်နမိတ်အဝင် | image_flag = Flag of Magway Region.svg | flag_alt = | nickname = | motto = | image_map = Magway Region in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|20|15|N|94|45|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = တိုင်းဒေသကြီး | subdivision_name1 = အလယ်ပိုင်း | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[မကွေးမြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ​ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦးတင့်လွင် | leader_title1 = အစိုးရအဖွဲ့ | leader_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်]] | leader_title4 = | leader_name4 = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 44820.6 | area_rank = စတုတ္ထ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = ၃,၉၁၇,၀၅၅ | population_as_of = ၂၀၁၄ | population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=Census Report|publisher=Ministry of Immigration and Population|location=Naypyitaw|date=May 2015|series=The 2014 Myanmar Population and Housing Census|volume=2|pages=17|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_rank = သတ္တမ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = Demographics | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 =လူမျိုးစုများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | unemployment_rate = | website = <!-- [http://www.example.com example.com] --> | footnotes = | leader_title2 = ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | leader_name2 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ဗမာ]]၊ [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]၊ [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓ]] ၉၈.၈%<br> [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ|ခရစ်ယာန်]] ၀.၇%<br> [[အစ္စလာမ်]] ၀.၃%<br> [[ဟိန္ဒူဘာသာ|ဟိန္ဒူ]] ၀.၁%<br> animism ၀.၁% | blank_name_sec2 = HDI (၂၀၁၇) | blank_info_sec2 = ၀.၅၆၀<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#FFA500|အလယ်အလတ်}} · ဆဋ္ဌမ | official_name = }} '''မကွေးတိုင်းဒေသကြီး''' ({{lang-en|Magway Region သို့မဟုတ် Magwe Region}}၊ ယခင် အမည် - '''မကွေးတိုင်း''')သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာ နိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်းရှိ [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|အုပ်ချုပ်ရေး နယ်မြေ]] တစ်ခု ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းဒေသကြီး ခုနစ်ခုအနက် ဒုတိယအကြီးဆုံးဖြစ်ကာ {{convert|17306|sqmi|km2|disp=flip}} ကျယ်ဝန်းသည်။ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]] ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ အကြီးဆုံးနှင့် အစည်ကားဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)]] သည် မြန်မာပြည်တွင် အရှည်ဆုံးတံတား ဖြစ်သည်။မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဓိကဆီအိုးကြီးလည်း ဖြစ်ပါသည်။{{Citation needed|date=ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂}} == တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်း၊ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၈ ဒီဂရီ ၅၀ မိနစ် နှင့် ၂၂ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ်ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၃ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ် နှင့် ၉၅ ဒီဂရီ ၅၅ မိနစ် ကြားတွင် တည်ရှိပြီး [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချင်းပြည်နယ်]]နှင့် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]တို့ဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးသည် ၁၇,၃၀၅ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်က ယခုမကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ပုခန်းနယ်စား၊ ရေနံချောင်းနယ်စားနှင့် မင်းဘူးနယ်စားဟူ၍ နယ်စားမင်းများခန့်ထား အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ်- ဗြိတိသျှအစိုးရလက်ထက် (၁၈၉၆) ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ် (၂) ခုအဖြစ် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်နှင့် ပခုက္ကူပြည်နယ်တို့ဖြစ်သည်။ မင်းဘူးပြည်နယ်ကို မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]ဖြစ်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၆ ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို မြောက်ပိုင်းချင်းတောင်တန်း၊ ကာရိုတောင်တန်း၊ လူရှိုင်းတောင်တန်း၊ ကချာနှင့်ဂျိန်းတိယတောင်တန်း၊ အက္ကပတ်တောင်တန်း၊ မဏိပူရတောင်တန်းတို့ဖြင့် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်း၍ ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသများပြည်နယ်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ပြည်နယ်မြို့တော်မှာ [[ပခုက္ကူမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၃၆ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်၌ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အဖြစ်ပူပေါင်းရေးနှင့် ဗမာပြည်မနဲ့ပူးပေါင်းရေး တွဲရေး၊ ခွဲရေးမဲခွဲရာ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်တွဲရန်ဘက်က မဲအသာစီးရခဲ့သော်လည်း ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းမှခေါင်းဆောင်များက ဗမာပြည်မနှင့်သာတွဲရန်တောင်းဆိုသဖြင့် ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ချင်းတောင်တန်းများကို ဗြိတိသျှဗမာပြည်၏ အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ သို့သော် လူရှိုင်းတောင်တန်းဒေသမှ ချင်းခေါင်းဆောင်များကမူ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]နှင့်သာပူးပေါင်းရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သဖြင့် နောင်အခါ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဟူ၍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကချာ၊ ဂျိန်းတိယ၊ မဏိပူရနှင့် အက္ကပတ်အပါအဝင် ကျန်ဒေသများမှာမူ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းများသာဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ ဖလမ်းခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင်တို့ဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းသည်။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်တွင်ပါဝင်သော တောင်တွင်းကြီးစီရင်စုနှင့် ရေနံချောင်းစီရင်စုတို့ကို [[ မကွေးခရိုင်]]အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်ပြီး မင်းဘူးပြည်နယ်ကို ခရိုင် (၃) ခုဖြင့် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ဗြိတိသျှအစိုးရမှ အမိန့်ဒီဂရီထုတ်ပြန်ပြီး မကွေးတိုင်းဟု အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်သည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာမူ [[ရေနံချောင်းမြို့]]အဖြစ်သာ ဆက်လက်တည်ရှိသည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ်- ၁၉၄၉ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူပြည်နယ်မှ ဖလမ်းခရိုင်ကိုရခိုင်တောင်တန်းဒေသမှ [[ပလက်ဝမြို့]]နှင့်တွဲဖက်၍ ချင်းဝိသေသတိုင်းအဖြစ်ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းရာ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကို ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် ကန်ပက်လက်ခရိုင် (၂) ခုဖြင့်သာ ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၂၂.၃.၁၉၄၉ တွင် မတူပီမြို့ကိုကန်ပက်လက်ခရိုင်၌ တည်ထောင်လိုက်သောအခါ ပခုက္ကူပြည်နယ်တွင် မြို့နယ် (၁၁) ခု ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် [[ချောက်မြို့]]ကို နောင်အခါ မန္တလေးတိုင်းတွင်ပါဝင်လာမည့် မိတ္ထီလာပြည်နယ်၊ မြင်းခြံခရိုင်၊ ညောင်ဦးစီရင်စုမှ မကွေးတိုင်း၊ မကွေးခရိုင်၊ ရေနံချောင်းစီရင်စုလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ကန်ပက်လက်ခရိုင်ရုံးများကို မင်းတပ်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့လိုက်ပြီး မင်းတပ်ခရိုင်အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်သည်။ ယင်းနှစ်တွင်ပင် [[သရက်ခရိုင်]]မှ မြေထဲမြို့ကို [[အောင်လံမြို့]]ဟု အမည်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လိုက်သည်။ ၁၉၇၄ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံအရ နိုင်ငံတဝန်းရှိ ခရိုင်များနှင့်စီရင်စုများအားလုံးကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။[[မင်းတပ်မြို့]]၊ [[ကန်ပက်လက်မြို့]]နှင့် [[မတူပီမြို့]]တို့ကို ချင်းဝိသေသတိုင်းကို ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းသော ချင်းပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ပခုက္ကူပြည်နယ်ကိုဖျက်သိမ်းပြီး ပခုက္ကူခရိုင်အတွင်းမှ မြို့နယ် (၈) ခုကို မကွေးတိုင်းအတွင်း ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ [[ရေနံချောင်းမြို့]]မှ တိုင်းရုံးများကို [[မကွေးမြို့]]သို့ ပြောင်းရွှေ့စေသည်။ နဝတအစိုးရလက်ထက်တွင် မကွေးတိုင်းကို ပခုက္ကူခရိုင်၊ မကွေးခရိုင်၊ မင်းဘူးခရိုင်နှင့် သရက်ခရိုင်ဟူ၍ ခရိုင်(၄)ခု၊ မြို့နယ် (၂၅) ခုဖြင့် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ မကွေးခရိုင်ရုံးများသည် ရေနံချောင်းမြို့မှ မကွေးမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည်။ တိုင်းမြို့တော်မှာ[[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၈ခုနှစ်တွင် နအဖအစိုးရမှ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ဆောမြို့နယ်နှင့် ထီးလင်းမြို့နယ်တို့ကို ပခုက္ကူခရိုင်မှဆွဲထုတ်၍ ဂန့်ဂေါခရိုင်အဖြစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်သောအခါ မကွေးတိုင်းတွင်ခရိုင်(၅)ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၆ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိအခြားတိုင်းမြို့များကဲ့သို့ မကွေးမြို့ရှိတိုင်းရုံးများကို တိုင်းအတွင်းရှိအခြားမြို့တစ်ခုသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန်စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း အကောင်အထည်မဖော်ဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် (၂၀၀၈)ခုနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ မကွေးတိုင်းဟူသောအမည်ကို [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]ဟူ၍ အမည်ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်လိုက်သည်။ == ပထဝီဝင်အ​နေအထား == === မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ အရှေ့ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် မြေပြန့်များဖြစ်ပြီး အနောက်ဘက်ခြမ်းဒေသများသည် [[ရခိုင်ရိုးမ]]၏ အရှေ့ဘက် ရေဝေကြောဖြစ်သည်။ [[မင်းဘူးမြို့]]သည် လွင်ပြင်ဒေသဖြစ်သည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]သည် တိုင်း၏အလယ်ဗဟိုကိုဖြတ်၍ မြောက်မှတောင်သို့စီးဆင်းသည်။ ဧရာဝတီမြစ်သို့ အရှေ့ဘက်ခြမ်းမှ စီးဝင်သော ချောင်းကြီးများမှာ [[ပင်းချောင်း]]၊ [[ယင်းမြစ်|ယင်းချောင်း]]၊ [[ ဒေါင်း‌နေချောင်း ]]တို့ဖြစ်ကြပြီး၊ အနောက်ဘက်မှ စီးဝင်ကြသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ချင်းတွင်းမြစ်]]၊ [[စလင်းချောင်း]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]၊ [[မင်းတုန်းချောင်း]]တို့ဖြစ်ကြသည်။ === ရာသီဥတု === မြန်မာပြည်အလယ်ပိုင်း ချိုင့်ဝှမ်းဒေသဖြစ်၍၊ မိုးအလွန်နည်းပြီး ပူပြင်းသောရာသီဥတုရှိသည်။ ==အုပ်ချုပ်ရေး== === မြို့​တော် === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့တော်မှာ [[မကွေးမြို့]]ဖြစ်သည်။ [[ပခုက္ကူမြို့]]၊ [[အောင်လံမြို့]]၊ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[တောင်တွင်းကြီးမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] များမှာ အဓိကအရေးပါသောမြို့များ ဖြစ်ကြသည်။ [[File: magwe-div.jpg|thumb|မကွေးတိုင်းမြေပုံ]] === အုပ်ချုပ်​ရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ဝန်ကြီးချုပ်အမှူးပြုသော တိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။ တိုင်းအစိုးရရုံးသည် မ​ကွေးမြို့တွင်တည်ရှိသည်။၂၀၂၁ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် မ​ကွေးတိုင်း​ဒေသကြီးစီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ === ဥပဒေပြုရေး === {{see also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ တိုင်း​ဒေသကြီးလွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ === တရားစီရင်ရေး === {{See also|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်}} မကွေးတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၂)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိုင်း​ဒေသကြီးတရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၅)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၂၅)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === ==== ခရိုင်များ ==== [[File:Magway Region Districts Map.svg|thumb|မ​ကွေးတိုင်း၏ ခရိုင်များ]] မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် ခရိုင်(၇)ခု ရှိသည်။ # [[မကွေးခရိုင်]] # [[ချောက်ခရိုင်]] # [[သရက်ခရိုင်]] # [[အောင်လံခရိုင်]] # [[မင်းဘူးခရိုင်]] # [[ပခုက္ကူခရိုင်]] # [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] ====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်==== {|class=wikitable ![[မကွေးခရိုင်]] | [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]] |- ![[ချောက်ခရိုင်]] | [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]] |- ![[သရက်ခရိုင်]] | [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]] |- ![[အောင်လံခရိုင်]] |[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]] |- ![[မင်းဘူးခရိုင်]] | [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] {{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] |- ![[ပခုက္ကူခရိုင်]] | [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]] |- ![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] | [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]] |} ==== အခြားထင်ရှားသောမြို့နှင့် ရွာကြီးများ ==== {{columns-list|colwidth=20em| * အိုင်းမ * အိုင်ကြီး * အုန်းတွဲ * ချောင်းနက် * ဂွေးချို * ကုက္ကိုကုန်း(တိုက်နယ်) * ကမျင်းကန် * ကန် * [[ကျောင်းတော်ရာ]] * ကျောက်ထု * ကျော * ကြေးနီ * ကျွန်းချောင်း * လမ်းရွာ * လယ်ကိုင်း * လက်ပံတံခါး * လင်းကတော * မလွန် * မဲဇလီ * မိကျောင်းရဲ * မင်းတဲကြီး * မင်းရွာ * မိုးနတ်ကုန်း * မြင်ကွန်း * မြစ်ခြေ * နဂါးအိုင် * ညံကန် * ညောင်လှ * ပဒါန်း * ပခန်းကြီး * ပြလို့ * ပျော်ဘွယ် * ပြရည် * စပါးတန်း * စလေ * ဆတ်သွား * ဆည်တော် * ရှမ်းတပ်ကြီး * ရွှေပန်းတော * ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ * တိုင်တား * တက်ပုအောင်း * သမ္ဗူလ * ဝက်မစွပ် * ဝက္ကသေး (စံပြကျေးရွာ) * ယော * ရေမျက်နီ * ရေနံချပ် * ရေနံမ * ရေနံ့သာ * [[နတ်မောက်မြို့#နဂါးမောက်စေတီ|ရွာမွန်]] * ကိုးပင် (ဆင်ပေါင်ဝဲ လမ်းဆုံ) }} မကွေးတိုင်းဒေသကြီးကို ခရိုင် ၇ ခရိုင်နှင့် မြို့နယ်ပေါင်း ၂၆ မြို့နယ်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မြို့ပေါင်း ၃၂ မြို့ ရပ်ကွက်ပေါင်း ၁၉၉ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စုပေါင်း ၁၅၃၈ အုပ်စု နှင့် ကျေးရွာပေါင်း ၄၇၈၈ ရွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |title=မကွေးတိုင်းဒေသကြီး နောက်ခံသမိုင်း |url=https://magway.gov.mm/41/%E1%80%94%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8 |website=magway.gov.mm |access-date=၁၁ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁}}</ref> ==လူဦး​ရေ== {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/> |၁၉၇၃ | 2,634,757 |၁၉၈၃ | 3,243,116 |၂၀၁၄ | 3,917,055 }} ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင် လူဦးရေ ၃.၉သန်း နေထိုင်ကြသည်။ မကွေးတိုင်းတွင် မဦးရေသည် ကျားဦးရေထက် အနည်းငယ် ပိုများသည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၇၆ ဦး ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းတွင် လူ ၁၀၀လျှင် ၈၅ ဦးသည် ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ===မြို့နေလူဦးရေ=== ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ခန့်မှန်းလူဦးရေစာရင်းအရ ပခုက္ကူမြို့သည် တိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့နေလူဦးရေအထူထပ်ဆုံးမြို့ဖြစ်ပြီး ငဖဲမြို့သည် မြို့နေလူဦးရေအနည်းပါးဆုံးမြို့ဖြစ်သည်။ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ၏ မြို့နေလူဦးရေစာရင်းမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ {| class="wikitable sortable" ! ၂၀၂၀ အဆင့် !! မြို့ !! ၁၉၈၃ သန်းခေါင်စာရင်း !! ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း (၂၀၂၀ ခန့်မှန်း) !! ခရိုင် |- | ၁။ || [[ ပခုက္ကူမြို့ ]] || align=right | ၉၀,၇၈၃ || align=right | ၁၀၇,၈၉၀ || [[ ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၂။ || [[ မကွေးမြို့]] || align=right | ၇၂,၃၈၈ || align=right | ၈၄,၂၁၄ || [[ မကွေးခရိုင်]] |- | ၃။ || [[အောင်လံမြို့]] || align=right | ၄၃,၂၂၃|| align=right | ၅၂,၄၃၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၄။ || [[ရေနံချောင်းမြို့]] || align=right | ၉၀,၈၄၅ || align=right | ၄၉,၉၃၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၅။ ||[[တောင်တွင်းကြီးမြို့]] || align=right | ၅၂,၃၃၅ || align=right | ၄၇,၇၃၉ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၆။ || [[ချောက်မြို့]] || align=right | ၆၇,၈၄၅ || align=right | ၄၇၅,၆၈ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၇။ ||[[မင်းဘူးမြို့]] || align=right | ၃၂,၉၉၄ || align=right | ၄၀,၃၀၄ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၈။ || [[ရေစကြိုမြို့]] || align=right | ၂၃,၃၂၉ || align=right | ၂၄,၄၃၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၉။ || [[စလင်းမြို့]] || align=right | ၃၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၀။ || [[သရက်မြို့]] || align=right | ၄၆,၃၆၁ || align=right | ၂၀,၁၈၂ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၁။ || [[နတ်မောက်မြို့]] || align=right | ၁၄,၇၃၇ || align=right | ၁၄,၅၂၃ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၂။ || [[ဂန့်ဂေါမြို့]] || align=right | ၁၃,၉၅၅ || align=right | ၁၂,၈၂၉ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၁၃။ || [[မင်းလှမြို့]] || align=right | ၁၂,၅၁၀ || align=right | ၁၂,၅၇၇ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၁၄။ ||[[မြို့သစ်မြို့]] || align=right | ၈,၀၈၀ || align=right | ၉,၁၉၇ || [[မကွေးခရိုင်]] |- | ၁၅။ || [[ဆိပ်ဖြူမြို့]] || align=right | ၉,၀၈၁ || align=right | ၉,၁၆၅ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၆။ ||[[မြိုင်မြို့]] || align=right | ၇,၇၀၆ || align=right | ၈,၃၂၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၇။ || [[ပေါက်မြို့]] || align=right | ၇,၂၈၆ || align=right | ၈,၀၄၈ || [[ပခုက္ကူခရိုင်]] |- | ၁၈။ || [[ပွင့်ဖြူမြို့]] || align=right | ၅,၃၅၀ || align=right | ၆,၅၇၅ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၁၉။ || [[ဆောမြို့]] || align=right | ၇,၀၇၈ || align=right | ၅,၉၄၄ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၀။ || [[စေတုတ္တရာမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၅,၈၆၂ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |- | ၂၁။ || [[မင်းတုန်းမြို့]] || align=right | ၅,၀၉၈ || align=right | ၅,၄၀၁ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၂။ || [[ကံမမြို့]] || align=right | ၅,၂၀၂ || align=right | ၅,၁၄၆ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၃။ || [[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့]] || align=right | ၄,၉၉၆ || align=right | ၅,၀၂၅ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၄။ || [[ထီးလင်းမြို့]] || align=right | ၄,၃၄၈ || align=right | ၄,၈၁၀ || [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]] |- | ၂၅။ || [[ငဖဲမြို့]] || align=right | ၆,၅၁၄ || align=right | ၄,၂၂၃ || [[သရက်ခရိုင်]] |- | ၂၆။ || [[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့]] || align=right | ၅,၁၅၈ || align=right | ၂၀,၃၂၉ || [[မင်းဘူးခရိုင်]] |-} == ပညာ​ရေး == # [[မကွေးတက္ကသိုလ်]] # [[မကွေးဆေးတက္ကသိုလ်]] # [[ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်|မကွေးပြည်သူ့ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မကွေး)]] # [[မကွေးပညာရေးကောလိပ်]] # [[ပခုက္ကူတက္ကသိုလ်]] # [[ပခုက္ကူပညာရေးဒီဂရီကောလိပ်]] # [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ပခုက္ကူ)]] # [[ရေနံချောင်းတက္ကသိုလ်]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(ရေနံချောင်း)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(မကွေး)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ချောက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (သရက်)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ဂန့်ဂေါ)]] # [[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ပခုက္ကူ)]] ==စီးပွား​ရေး== === တွင်းထွက်များ === မကွေးတိုင်းဒေသကြီး ရေနံချောင်းနှင့် ချောက်မြို့နယ်တို့တွင် ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တို့ ထွက်ရှိသည်။ # ချောက်ရေနံမြေ # ရေနံချောင်းရေနံမြေ # ထောက်ရှာပင်ရေနံမြေ # မင်းဘူးရေနံမြေ # မန်းရေနံမြေ # ကျောက်ခွက်လက်ပံတိုရေနံမြေ === ဒေသထွက်ကုန်များ === မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာ၊ ပဲအမျိုးမျိုး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်အမျိုးမျိုး၊ ဆန်စပါး၊ ပြောင်း၊ ကျွန်းသစ်၊ ပိတောက်၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ သစ်ရာ၊ ပျဉ်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ဝါးအမျိုးမျိုး ဆင်ဖြူကျွန်းအာလူး === စက်မှုလုပ်ငန်းများ === #[[ပခုက္ကူ စက်မှုဇုံ]] #[[ရေနံချောင်း စက်မှုဇုံ]] # [[ချောက် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်းသံပုရာကန် ရေနံချက်စက်ရုံ]] # [[မန်း ရေနံမြေသဘာဝဓာတ်ငွေ့ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ]] # [[ကျွန်းချောင်း ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[စလေ ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]] # [[သရက်ဘိလပ်မြေစက်ရုံ]] # [[ပခုက္ကူ ဗာဂျီးနီးယားဆေးပေါင်းစက်ရုံ]] # [[ပွင့်ဖြူ ချည်မျှင်စက်ရုံ]] # [[မကွေး ဆပ်ပြာစက်ရုံ]] == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == * [[မြသလွန်ဘုရား(မကွေး)|မြသလွန်စေတီ]] * [[ကံ့ကော်တစ်ထောင်ဘုရား(မကွေး)]] * [[စက်တော်ရာ|မန်းရွှေစက်တော်ရာဘုရား]] *[[သီဟိုဠ်ရှင်ဘုရား]](ပခုက္ကူမြို့) *[[ရွှေကူမြတ်စွာဘုရားနှင့် တံကဲတော်]](ပခုက္ကူမြို့) * ပုံတောင်၊ ပုံညာဒေသ ([[ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] လေ့လာရေးလုပ်ငန်း)<ref>D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.</ref> * [[တန့်ကြည့်တောင်စေတီ]] * [[နဂါးပွက်တောင်|မင်းဘူးနဂါးပွက်တောင်]] * [[စန္ဒကူးနံ့သာကျောင်းတော်ရာဘုရား]] * [[ပင်းစက္ကလံပစေတီတော်]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[တိပိဋကတ်စုံကျောက်စာရုံတော်ကြီး]](ရေနံချောင်းမြို့) * [[စလေ ရုပ်စုံကျောင်း]] * [[ဗိဿနိုးမြို့ဟောင်း]] * လွတ်လပ်ရေးဖခင်၊ အမျိုးသားခေါင်းဆောင်ကြီး [[ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]၏ မွေးဖွားရာဇာတိ [[နတ်မောက်မြို့]]၊ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနေအိမ်ပြတိုက် * ပခုက္ကူမြို့ မဟာဝိသုတာရာမပါဠိတက္ကသိုလ်(မြန်မာတစ်ပြည်လုံးတွင် စာသင်သားသံဃာ အများဆုံးစာသင်တိုက်ကြီး) * [[မင်းလှခံတပ်]] * [[ဂွေးချောင်းခံတပ်]] * [[ယောဒေသ]] *ဖောင်တော်ဦးဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ *ငါးမျက်နှာစေတီနှင့် ငါးမျက်နှာကန် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ *ဆုတောင်းပြည့်ဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ *ရှင်ပင်မုနိမဟာရံသီဘုရားကြီး ဆင်ဖြူကျွန်း * စွန်တောင် (ချွန်းတောင်) (ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်းတွင် အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်ပြီး အမြင့်ပေ ၆၅၂၇ ပေရှိသည်။) === ထင်ရှားသောတံတားကြီးများ === # [[အနော်ရထာတံတား]] (ချောက်-ဆိပ်ဖြူ) # မကွေးတံတား (မကွေး-မင်းဘူး) # [[ဧရာဝတီတံတား (ပခုက္ကူ)|ပခုက္ကူတံတား]] (ပခုက္ကူ-ပုဂံ) # မုန်းချောင်းတံတား (ပွင့်ဖြူ-ရှောက်တော) # မန်းချောင်းတံတား (စကု) # ယင်းချောင်းတံတား (မကွေး) # ပင်းချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # နွယ်တံမယ်တံတား(ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့) # ဒေါင်းနေချောင်းတံတား (ရေနံချောင်း) # ဆားပွက်ချောင်းတံတား (မင်းဘူး) # မုန်းချောင်းတံတား (မဲဇလီ) == စာပေ၊ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရိုးရာဓလေ့ == မကွေးတိုင်းဒေသကြီး အနောက်ခြမ်းဒေသများဖြစ်သော မင်းတုန်း၊ ငဖဲ၊ စေတုတ္တရာ၊ ဆော၊ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်များတွင် မြေပြန့်[[ချင်းလူမျိုး]]များ နေထိုင်ကြသောကြောင့် ချင်းတိုင်းရင်းသား ယဉ်ကျေးမှု၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံများကို တွေ့ရှိရသည်။ ထို့ပြင် ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသ၏ ထီးလင်း၊ ဂန့်ဂေါ၊ ဆော စသည့် မြို့ ၃ မြို့သည် ဗမာမျိုးနွယ်စုတွင်ပါဝင်သော [[ယောလူမျိုး]]များ နေထိုင်ရာ အရပ်ဖြစ်ပြီး [[ယောဒေသ]]ဟု ခေါ်တွင်သည်။ စံမြန်မာစကားနှင့် အသံထွက် အနည်းငယ်ကွဲလွဲသည်။ ထိုယောဒေသမှထွက်သော ယောလုံချည်ကို [[ကိုလိုနီခေတ်]]က မြန်မာလူမျိုးတို့၏ ရိုးရာဝတ်စုံအဖြစ် ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ဆင်ဖြူကျွန်းဒေသ ကျပင်းမြို့ဟောင်းရှိ ပျူခေတ် ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ် မြေအိုးဆေးရိုးများတွေ့ရသည်။ ယင်းရှေးဟောင်းပစ္စည်းများအား ဆင်ဖြူကျွန်းပြတိုက်တွင် ပြသထားသည်။ == ကိုးကား == {{Reflist}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = မကွေးတိုင်းဒေသကြီး |North = [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]] |Northeast = |East = [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southeast = |South = [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] |Southwest = [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] |West = |Northwest = [[ချင်းပြည်နယ်]] }} <br /> {{မကွေးတိုင်း}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး| ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ]] pr3bcz5yxymjxgqp2g8fwtaeddl7d1r 0 2841 752762 750653 2022-07-31T15:24:07Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = ကယားပြည်နယ် | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|ပြည်နယ်]] | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | image_flag = Flag of Kayah State.svg | flag_alt = | flag_size=150px | nickname = | motto = | image_map = Kayah State in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံတွင်း တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|19|15|N|97|20|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | subdivision_type = နိုင်ငံ | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = ဒေသ | subdivision_name1 = အရှေ့ | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[လွိုင်ကော်မြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦး​​[[ဇော်မျိုးတင်]]<ref>{{cite web|url=https://news-eleven.com/article/224947|title=ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဦးစိုးသိန်းနှင့် ကယားပြည်နယ် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဦးဇော်မျိုးတင်တို့အား ခန့်အပ်}}</ref> | leader_title1 = အစိုးရ | leader_name1 = [[ကယားပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[ကယားပြည်နယ် တရားလွှတ်တော်]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 11731.5 | area_rank = ၁၃ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = ၂၉၉,၀၂၃<ref name="kayah2021"/> | population_as_of = မတ် ၂၀၂၁ | population_footnotes = | population_density_km2 = auto | population_rank = ၁၅ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = Demographics | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = လူမျိုးများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | website = {{url|www.kayahstate.gov.mm}} | leader_title2 = ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | leader_name2 = [[ကယားပြည်နယ် လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ကယားလူမျိုး|ကယား]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]]၊ [[ပဒေါင်လူမျိုး|ပဒေါင်]]၊ [[မြန်မာလူမျိုး|မြန်မာ]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[ပအိုဝ်းလူမျိုး|ပအိုဝ်း]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ၄၉.၉%<br /> [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] ၄၅.၈%<br /> Animism ၁.၉%<br /> [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]] ၁.၁%<br /> [[ဟိန္ဒူဘာသာ]] ၀.၁%<br /> အခြား ၁.၂% }} '''ကယားပြည်နယ်''' (ယခင်အမည် '''ကရင်နီပြည်နယ်''') သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|ပြည်နယ်]] တစ်ခုဖြစ်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။ [[မြောက်ဘက်]]တွင် [[ရှမ်းပြည်နယ်]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]နှင့် တောင်ဘက်တွင် [[ကရင်ပြည်နယ်]]တို့ ဝန်းရံလျက်ရှိသည်။ မြို့တော်မှာ [[လွိုင်ကော်မြို့]]ဖြစ်ပြီး ၂၀၂၁ခုနှစ် မတ်လတွင် ကယားပြည်နယ်၏ လူဦးရေမှာ ၂၉၉,၀၂၃ ဖြစ်သည်။<ref name="kayah2021">{{Cite web|url=https://www.kayahstate.gov.mm/mm/file-download/download/public/439|title=ကယားပြည်နယ်}}</ref> ကယားပြည်နယ်လူဦးရေ၏ ၆၀ရာခိုင်နှုန်းသည် ကရင်နီလူမျိုးဟု ခေါ်ဝေါ်သော [[ကယားလူမျိုး]] များဖြစ်ကြသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == ကယားပြည်နယ်သည် ရှေးမြန်မာမင်းများ အဆက်ဆက်ကတည်းက လူမျိုးနွယ်များ နေထိုင်ခဲ့သော ပြည်နယ်တစ်နယ်ဖြစ်သည်။ မြန်မာဘုရင် [[မင်းတုန်းမင်း]]နှင့် [[သီပေါမင်း]]တို့ ခေတ်ကာလအတွင်း [[ကရင်နီပြည်နယ်များ|ကရင်နီပြည်နယ်]]၌ [[ကန္ဒရဝတီနယ်|ကန္ဒရဝတီ]]၊ [[ဘောလခဲနယ်|ဘောလခဲ]]၊ [[ကြယ်ဖိုးကြီးနယ်|ကြယ်ဖိုးကြီး]] နှင့်နောင်ပုလဲ (ကြယ်ဖိုးကလေး)နယ်တို့တွင် နယ်မြေအလိုက် နယ်ရှင် စော်ဘွားများက အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ နယ်ရှင်စော်ဘွား များ၏ ရုံးသုံးစာပေမှာ မြန်မာစာဖြစ်၍ (သစ်မခုတ်ရ/ဝါးမခုတ်ရ)စသည့် တားမြစ်စာများ ထုတ်ပြန် ရာ၌ မန္တလေးမင်းနေပြည်တော်တွင် ထုတ်ပြန်သည့်အတိုင်း ကျွန်းသားပေါ်၌ စာလုံးကိုထွင်း၍ ထုတ်ပြန်သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ ၁၈၈၉ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၈ ရက်နေ့တွင် ဗြိတိသျှစစ်တပ်က [[ကန္ဒရဝတီနယ်|အရှေ့ကရင်နီပြည်နယ်]] မြို့တော်စောလုံကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် စော်ဘွားစဝ်လဝီအား ကန္ဒရဝတီ မြို့စားအဖြစ် ပြောင်းလဲ၍ အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ထို့အပြင် မြို့စားများ၏ ဆန္ဒသဘောအတိုင်း မဟုတ်ဘဲ (ဘာနဒ်)စာချွန်တော် အမိန့်ပါစာများအရသာ အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ထိုဘာနဒ် စာချွန်တော်အမိန့်များကို (၁၈၉၀)ပြည့်နှစ်၊ ဇွန်လ(၄)ရက်နေ့တွင် ကန္ဒရဝတီမြို့စား စပ်လဝီထံ သို့လည်းကောင်း၊ (၁၈၉၁)ခုနှစ်၊ဇွန်လ(၁၈)ရက်နေ့တွင် ဘောလခဲမြို့စားဖဘန်ထံသို့ လည်းကောင်း ထုတ်ပြန်ပေးအပ်ပြီး တောင်ကြီးမြို့၌ ရုံးစိုက်သော ရှမ်းပြည်နယ်မင်းကြီး၏ လက်အောက်တွင် အုပ်ချုပ်မှုကို ထားရှိ၍ လွိုင်ကော်မြို့နယ်၌ ရုံးစိုက်သည့် လက်ထောက် နိုင်ငံရေးအရာရှိ(Assistant Political Officer) နောင်အခါ နယ်ခြားဝန်ထောက်(Assistant Resident)၏ သဘောတူညီမှုဖြင့် မြို့စားများက ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။ ကန္ဒရဝတီ၊ ဘောလခဲနှင့် ကြယ်ဖိုးကြီးနယ် မြေများဟု ဗြိတိသျှအစိုးရ လက်ထက်က သတ်မှတ်ခဲ့သော [[ကရင်နီပြည်နယ်များ]]သည် ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်း အုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ကရင်နီပြည်နယ် အမည်နှင့်ပင် ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံတော်၏ ပြည်နယ်တစ်ခုအဖြစ် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၁ ခုနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပြင်ဆင်ချက်အရ လူထု ဆန္ဒဖြင့် ၁၉၅၂ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၁၅ ရက်နေ့မှစ၍ ကရင်နီပြည်နယ်မှ ကယားပြည်နယ်အဖြစ် တရားဝင် ပြောင်းလဲခေါ်ဝေါ်ခဲ့သည်။<ref name="kayah" /> ၁၉၅၉ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၁ ရက်၌ ကယားပြည်နယ်အတွင်းရှိ နယ်ရှင်စော်ဘွားများ အာဏာစွန့်လွှတ်ပြီးသည့်အခါ အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးကို ကယားပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်းနှင့် အနောက်ပိုင်းဟူ၍ ၂ ပိုင်းခွဲခြားကာ ပြုပြင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်းတွင် လွိုင်ကော်နှင့် ရွာသစ်မြို့နယ်များပါဝင်ပြီး အနောက်ပိုင်းတွင် ဘောလခဲမြို့နယ်၊ ကြယ်ဖိုးကြီးနယ်နှင့် ဖားဆောင်းမြို့နယ် တို့ပါဝင်သည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် အုပ်ချုပ်ရေးမူသစ်အရ ကယားပြည်နယ်ကို လွိုင်ကော်ခရိုင်အဖြစ် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းပြီး လွိုင်ကော်နယ်ပိုင်နယ်၊ ရှားတောနယ်ပိုင်နယ်နှင့် ဖားဆောင်းနယ်ပိုင်နယ်ဟူ၍ ခွဲခြားသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၅ ရက်နေ့ တော်လှန်ရေး ကောင်စီကာလ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ပြန်လည် သတ်မှတ်ချက်အရ ကယားပြည်နယ်ကို ခရိုင်ခွဲ ၂ ခု၊ မြို့နယ် ၆ ခုနှင့် မြို့နယ်ခွဲ ၇ ခုတို့ဖြင့် ပြုပြင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ခရိုင်ခွဲ ၂ ခုမှာ လွိုင်ကော်ခရိုင်ခွဲနှင့် ဖားဆောင်းခရိုင်ခွဲတို့ ဖြစ်ပြီး မြို့နယ်ခွဲ ၇ ခုမှာ လွိုင်ကော်၊ ထီးစဲခါး၊ နန်းမယ်ခုံ၊ ကေကော၊ မော်ချီး၊ ရွာသစ်၊ မယ်စတယ် တို့ဖြစ်သည်။<ref name="kayah" /> ပြည်ထောင်စု ဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် ခေတ်ကာလတွင် ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ ၁၉၇၂ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၂၇ ရက်နေ့စွဲပါ စာအမှတ်၊ ၁၀၅/၇/ စိတ် ၁-အရ မယ်စဲ့နန်မြို့နယ်အစား ဘောလခဲမြို့နယ်ဟု ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ လက်ထက် ပြည်နယ်/တိုင်းများအလိုက် မြို့နယ်စုများ သတ်မှတ်ဖွဲ့စည်းရာတွင် ကယားပြည်နယ်ရှိ လွိုင်ကော်၊ ဒီးမော့ဆို၊ ဖရူဆို၊ ရှားတော၊ ဘောလခဲနှင့် ဖားဆောင်းမြို့နယ် ၆ မြို့နယ်တို့ကို လွိုင်ကော်မြို့နယ်စု အဖြစ် သတ်မှတ်ဖွဲ့စည်းပေးခဲ့သည်။ လွိုင်ကော်မြို့နယ်စုကို ၁၉၈၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၁ ရက်နေ့တွင် စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် လွိုင်ကော်ခရိုင်နှင့် ဘောလခဲခရိုင်အဖြစ် ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ဘောလခဲခရိုင်ကို ဘောလခဲ၊ ဖားဆောင်း၊ မယ်စဲ့မြို့နယ်နှင့် ရွာသစ်မြို့နယ်ခွဲပါဝင်လျက် ဧရိယာ အကျယ်အဝန်း အားဖြင့် ၁၉၉၄.၇၆ စတုရန်းမိုင် ၁၂၇၆၆၅၃ ဧကဖြင့် သတ်မှတ်ပေးခဲ့သည်။<ref name="kayah" /> === ​ဒေသတွင်းအုပ်ချုပ်​ရေး === အိမ်ထောင်စုတွင် ကြီးစဉ်ငယ်လိုက် ရိုသေလေးစားပြီး ဖခင်ကို ရိုသေ၍ ဩဇာခံယူသည့် နည်းတူ ရပ်ရွာတွင်လည်း သက်ရွယ်ကြီးသူ ကျေးရွာလူကြီးတို့၏ ဩဇာကို နာခံတတ်သည်။ ရပ်ရွာတွင်လည်း လူထုမှ လေးစားသော ကျေးရွာသက်ကြီးရွယ်အိုများက စီမံခန့်ခွဲ အုပ်ချုပ်မှုကို လိုက်နာသည်။ ယခုအခါတွင် ပြည်နယ်ဦးစီးအဖွဲ့နှင့် ကျေးရွာမြို့နယ် အဆင့်ဆင့် လုံခြုံရေးနှင့် အုပ်ချုပ်မှုကော်မီတီများ ထားရှိသည်။ ဓလေ့ထုံးတမ်းများအရ လိုက်နာကြသည်။ === ခေတ်အဆက်ဆက် အုပ်ချုပ်ခဲ့သူများ === ကယားပြည်နယ်အား ၁၉၁၀ ခုနှစ်မှ ယနေ့အထိ အုပ်ချုပ်ခဲ့သူများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.kayahstate.gov.mm/index.php?option=com_content&view=article&id=169&Itemid=655|title=ခေတ်အဆက်ဆက် ကယားပြည်နယ်ကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သူများ|publisher=ကယားပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့|accessdate=၉ မေ ၂၀၁၈|archivedate=15 July 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170715132144/http://www.kayahstate.gov.mm/index.php?option=com_content&view=article&id=169&Itemid=655}}</ref> ;ပါလီမန်အုပ်ချုပ်ရေးကာလ # စဝ်ခွန်လီ (ကန္ဒရဝတီနယ်) - ၁၉၁၀ မှ ၁၉၃၀ ထိ # ကရင်နီပြည်နယ်ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ ဦးစဝ်ဝဏ္ဏ - ၁၉၄၈ မှ ၁၉၅၂ ထိ #[[မဟာသရေစည်သူ]] ဦးစိန် (ပါလီမန်အတွင်းဝန်) - ၁၉၄၈ မှ ၁၉၆၀ ထိ # စဝ်ငယ်ဒူး ([[ဘောလခဲနယ်]]) - ၁၉၅၂ မှ ၁၉၆၂ ထိ # ကယားပြည်နယ်ကောင်စီနှင့်ဝန်ကြီး ဦးစဝ်ဝဏ္ဏ - ၁၉၅၆ မှ ၁၉၆၀ ထိ # ကယားပြည်နယ်ဦးစီးအဖွဲ့ [[သီရိပျံချီ]] ဦးအေမြလေး - ၁၉၆၂ မှ ၁၉၇၄ ထိ # ကယားပြည်နယ်ပြည်သူ့ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ ဦးကျော်ဒင် - ၁၉၇၄ မှ ၁၉၈၈ ထိ ;ပြည်နယ်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားရေးတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့အုပ်ချုပ်ရေးကာလ # ဗိုလ်မှူးချုပ် မောင်ကြည် - ၁၉၈၈ မှ ၁၆.၄.၁၉၉၆ ထိ ;ပြည်နယ်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီအုပ်ချုပ်ရေးကာလ # ဗိုလ်မှူးချုပ် ကျော်ဝင်း - ၂၃.၄.၁၉၉၆ မှ ၁၆.၄.၁၉၉၈ ထိ # ဗိုလ်မှူးကြီး လှသောင်းမြင့် - ၁၉.၄.၁၉၉၈ မှ ၁၇.၁၂.၁၉၉၈ ထိ # ဗိုလ်မှူးချုပ် မြင့်သိန်း - ၁၇.၁၂.၁၉၉၈ မှ ၂၃.၈.၁၉၉၉ ထိ # ဗိုလ်မှူးချုပ် ညွှန့်လှိုင် - ၂၃.၈.၁၉၉၉ မှ ၁၄.၆.၂၀၀၂ ထိ # ဗိုလ်မှူးကြီး သိန်းဆွေ - ၁၅.၆.၂၀၀၂ မှ ၃၀.၉.၂၀၀၃ ထိ # ဗိုလ်မှူးကြီး မြင့်ဦး - ၁.၁၀.၂၀၀၃ မှ ၁၃. ၉. ၂၀၀၄ ထိ # ဗိုလ်မှူးချုပ် လှမြင့်ရွှေ - ၈.၅.၂၀၀၅ မှ ၁၈.၈.၂၀၀၆ ထိ # ဗိုလ်မှူးချုပ် ညွှန့်တင် - ၁၈.၈.၂၀၀၆ မှ ၂၂.၆.၂၀၀၈ ထိ # ဗိုလ်မှူးချုပ် ဝင်းမြင့် - ၂၃.၆.၂၀၀၈ မှ ၃၀.၃. ၂၀၁၁ ထိ ;ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးကာလ # ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် ဦး[[ခင်မောင်ဦး]] - ၃၁.၃.၂၀၁၁ မှ ၃၀.၃. ၂၀၁၆ ထိ # ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် [[အယ်ဖောင်းရှို|ဦးအယ်လ်ဖောင်းရှို]] - ၃၁.၃.၂၀၁၆ မှ ၃.၉.၂၀၂၀ ထိ # ယာယီဝန်ကြီးချုပ် ဦး​ဘော့စ်ကို - ၃.၉.၂၀၂၀ မှ ၁.၂.၂၀၂၁ ; ပြည်နယ်စီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီ အုပ်ချုပ်​ရေးကာလ #ပြည်နယ်​ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ ဦး[[ခင်မောင်ဦး]] - ၂.၂.၂၀၂၁ မှ ၁.၈.၂၀၂၁ ;ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးကာလ # ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် ဦး[[ခင်မောင်ဦး]] - ၁.၈.၂၀၂၁ မှ ၃၁.၁.၂၀၂၂ #ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် ဦး​ဇော်မျိုးတင် - ၁.၂.၂၀၂၂ မှ လက်ရှိ == တည်​နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၈° ၀' နှင့် ၁၉° ၅၅' ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၄° ၄၀' နှင့် ၉၇° ၉၃' ကြားတွင် တည်ရှိသည်။ အရှေ့မှ အနောက်သို့ ၁၂၈မိုင်၊ တောင်မှမြောက်သို့ ၁၃၅မိုင်ရှိပြီး {{convert|၄၅၂၉.၅၆|sqmi}} ကျယ်ဝန်းသည်။ ပြည်နယ်၇ခုအနက် အ​သေးဆုံး​သော ပြည်နယ်ဖြစ်သည်။ ကယားပြည်နယ်၏ အ​ရှေ့ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ ​တောင်ဘက်တွင် ကရင်ပြည်နယ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အ​နောက်ဘက်တွင် ရှမ်းပြည်နယ်နှင့် ကရင်ပြည်နယ်၊ ​[[မြောက်ဘက်]]တွင် ရှမ်းပြည်နယ်တို့ တည်ရှိသည်။ [[File:Shan Kayah Border.jpg|thumb|​အောင်ပန်း-လွိုင်​ကော် ကားလမ်းမှ ရှမ်း-ကယားနယ်စပ်]] == ပထဝီဝင်အ​နေအထား == === ​မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === ကယားပြည်နယ်သည် တောင်ကုန်းတောင်တန်းများပေါများပြီး တောင်စဉ်တောင်တန်းများ ကို တောင်ခိုးတောင်ငွေ့တစ်ဝေဝေဖြင့် တွေ့မြင်ကြရပေလိမ့်မည်။ ကုန်းလမ်းခရီးကိုသာ အဓိကအား ထားရပြီး ကုန်းပြင်မြင့်သည် ပျှမ်းမျှအားဖြင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် (၉၈၅)ပေ မှ (၆၀၀၀) ပေအထက်တွင် တည်ရှိသည်။ ကယားပြည်နယ်၏ အမြင်ဆုံးတောင်မှာ ဘောလခဲခရိုင်၊ ဖားဆောင်းမြို့နယ်ရှိ နတ်တောင်ဖြစ်၍ အနိမ့်ဆုံးအရပ်ဒေသမှာ ဘောလခဲခရိုင်၊ ဖားဆောင်း မြို့နယ်ဖြစ်သည်။ ကယားပြည်နယ်တွင်အထူး ထင်ရှားသောမြစ်မှာ သံလွင်မြစ်ဖြစ်ပြီး ရှားတောမြို့၊ ရွာသစ်မြို့၊ ဖားဆောင်းမြို့အနီးမှဖြတ်၍ မြောက်မှတောင်သို့စီးဆင်း လျက်ရှိသည်။ === ရာသီဥတု === ကယားပြည်နယ်၏ရာသီဥတုမှာ သုံးရာသီ ရာသီဥတုဖြစ်သည်။ ကုန်းမြေ အနိမ့်အမြင့် ပထဝီသဘာဝကိုလိုက်၍ တစ်နေရာနှင့်တစ်နေရာ ရာသီဥတုမှာ အနည်းငယ်မျှကွဲပြားလျက်ရှိသည်။ ရာသီဥတုကွဲပြားမှုရှိသော်လည်း ကျွန်း၊ သစ်မာ၊ ဝါး၊ ကြိမ်၊ မြက်သက်ကယ်၊ စန္ဒကူး၊ ဘုမ္မရာဇာ၊ သနပ်ခါး၊ ပျဉ်းကတိုး၊ လက်ပံမြောက်ချော၊ ရှား၊ သစ်စေး၊ လွန်ပို၊ အင်ကြင်း၊ ထင်းရူးနှင့် ဘရဆေးပင်များဖြစ်သော ကြက်လည်ဆံရွက်၊ ဧကရာဇ်၊ တောင်ကြာ၊ ကြက်သွေး၊ သက်ယင်းကြီး၊ ဆေးပုလဲ၊ ဒန့်ဒကူ၊ ကယားသဇင်ပန်း၊ သစ်ခွပန်းနှင့် ရောင်စုံရွက်လှပင်များ ပေါက်ရောက်ဖြစ်ထွန်းပါသည်။ အမြင့်ဆုံး ပျမ်းမျှအပူချိန် (၃၈ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်)နှင့် အနိမ့်ဆုံး အပူချိန်မှာ(၅ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်)ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်တစ်ခုလုံးခြုံ၍ဆိုရလျှင် ပျမ်းမျှမိုးရေချိန်သည် (၂၈.၄၈)လက်မရှိသည်။ ကုန်းမြင့်ဒေသများတွင် ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုနှင့် မြေပြန့်ဒေသများတွင် မုတ်သုံရာသီ တို့ကို ရရှိသည်။ ဆောင်းရာသီ၏ ပျှမ်းမျှအပူချိန်မှာ ကုန်းမြင့်ဒေသများတွင် ၄၀ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက်၊ မြေပြန့်ဒေသများတွင် ၆၂.၆ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက် ရှိပြီး အပူဆုံးဖြစ်သည့် မေလတွင် ပျှမ်းမျှအပူချိန်မှာ ၇၇.၄ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက်ရှိသည်။ ပျှမ်းမျှမိုးရေချိန်မှာ ၃၈.၄၃လက်မဖြစ်သည်။<ref>[http://www.modins.net/myanmarInfo/state_division/kayah.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081204190543/http://www.modins.net/myanmarinfo/state_division/kayah.htm |date=4 December 2008 }} MODiNS [ Myanmar Online Information &#93;<!-- Bot generated title -->]</ref> == လူဦး​ရေ == ကယားပြည်နယ်တွင်နေထိုင်ကြသော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများတွင် ကယားလူမျိုးများ အများဆုံးနေထိုင်ကြသည်။ ထို့နောက် ရှမ်း၊ဗမာ၊ကရင်၊ရခိုင်၊ချင်း၊မွန်နှင့် ကချင်လူမျိုးများ အစဉ်လိုက်များပြားစွာနေကြသည်။ ကိုးကွယ်မှုအနေဖြင့် ခရစ်ယာန်ကို အများဆုံး ကိုးကွယ်ကာ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊အစ္စလာမ်ဟိန္ဒူနှင့် အခြားကိုးကွယ်သူဦးရေမှာ အစဉ်လိုက်များပြားသည်။ မြို့နယ်ဦးရေ၏ ၁.၄၆%မှာ အခြားသော နိုင်ငံခြားလူမျိုးနွယ်ဝင်များဖြစ်သည့် အိန္ဒိယ၊တရုတ်၊ဘင်္ဂလား​ဒေ့ရှ်၊ပါကစ္စတန်နှင့် အခြားစသည့်လူမျိုးများဖြစ်သည်။ {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း၊နှစ်စဉ်အစီရင်ခံစာများ<ref name="census-2014">{{cite book|title=သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|publisher=လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|location=နေပြည်တော်|date=မေ ၂၀၁၅|series=၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|volume=အတွဲ-၂|pages=၄၇|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref><ref name="kayah2021"/><ref>{{Cite web|url=https://www.kayahstate.gov.mm/index.php?option=com_content&view=article&id=111&Itemid=623|title=ကယားပြည်နယ် ဒေသန္တရအချက်အလက်များ|accessdate=20 August 2021|archivedate=26 September 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200926184631/https://www.kayahstate.gov.mm/index.php?option=com_content&view=article&id=111&Itemid=623}}</ref> |၁၉၇၃ | 126,574 |၁၉၈၃ | 168,429 |၂၀၁၄ | 286,627 |၂၀၁၇ | 275,489 |၂၀၁၈ | 281,498 |၂၀၁၉ | 291,522 |၂၀၂၀ | 297,304 |၂၀၂၁ | 299,023 }} ကယားပြည်နယ်၏ လူဦး​ရေသိပ်သည်းဆသည် ၁၉၇၃ခုနှစ်တွင် တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာ၌ ၁၁ဦး၊ ၁၉၈၃ခုနှစ်တွင် ၁၄ဦး၊ ၂၀၁၄ခုနှစ်တွင် ၂၄ဦးဖြစ်သည်။၁၉၈၃ခုနှစ် သန်း​ခေါင်စာရင်းနှင့် ၂၀၁၄ခုနှစ် သန်း​ခေါင်စာရင်းတို့အကြား ၇၀%တိုးတက်ခဲ့​သော်လည်း တိုင်းနှင့်ပြည်နယ်များအကြား လူဦး​ရေအနည်းဆုံးပြည်နယ်ဖြစ်​နေဆဲဖြစ်သည်။ === လူမျိုး === ကယားပြည်နယ်တွင် ကယားတိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုများဖြစ်သော [[ကယားလူမျိုး|ကယား]]၊ [[ကယန်းလူမျိုး|ကယန်း]](ပဒေါင်)၊ ကယန်း(လထ)၊ [[ကယောလူမျိုး|ကယော]]၊ [[ယင်းဘော်လူမျိုး|ယင်းဘော်]]၊ [[ယင်းတလဲလူမျိုး|ယင်းတလဲ]]၊ [[ဂေခိုလူမျိုး|ဂေခို]]၊ [[ဂေဘားလူမျိုး|ဂေဘား]]၊ ကယားမိုနု ([[မနူမနောလူမျိုး|မနုမနော]]) အပြင် ဗမာ၊ ရှမ်း၊ ကရင် စသည့် လူမျိုးစုများလည်း နေထိုင်ကြသည်။<ref name="kayah" /> [[ဖိုင်:Kayah1120.JPG|thumb|150px|alt=ကယားလူမျိုးများ|ကယားလူမျိုးများ]] == အုပ်ချုပ်ရေး == === မြို့​တော် === [[ဖိုင်:kayar state.jpg| thumb | right | frame | ကယားပြည်နယ်‌​မြေပုံ ]] ကယားပြည်နယ်၏မြို့​တော်မှာ လွိုင်​ကော်မြို့ဖြစ်သည်။ === အုပ်ချုပ်​ရေး === {{See also|ကယားပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့}} ၂၀၁၁ခုနှစ် အုပ်ချုပ်မှုအသစ်စတင်ချိန်မှစ၍ ကန္ဒရဝတီလမ်း​ပေါ်တွင် ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ရုံးကို ဖွင့်လှစ်ကာ ကယားပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့မှအုပ်ချုပ်သည်။ [[ဖိုင်:Kayah State Government Otfice.jpg|thumb|ပြည်နယ်​ကောင်စီရုံး]] === ဥပ​ဒေပြု​ရေး === {{See also|ကယားပြည်နယ် လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ခုနှစ် စနစ်အသစ်မှစတင်ကာ ကယားပြည်နယ်အတွက် ပြည်နယ်လွှတ်​တော်ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် တပ်မ​တော်သားလွှတ်​တော်ကိုယ်စားလှယ်များပါဝင်​သော ပြည်နယ်ဥပ​ဒေပြုလွှတ်​တော် စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ [[ဖိုင်:Kayah State Hluttaw.jpg|thumb|ပြည်နယ်လွှတ်​တော်]] === တရားစီရင်ရေး === {{see also|ကယားပြည်နယ် တရားလွှတ်တော်}} ကယားပြည်နယ်တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၂)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ပြည်နယ်တရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၂)ရုံး မြို့နယ်တရားရုံး (၇)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === ==== ခရိုင်များ==== [[File:Kayah state districts map.svg|thumb|ကယားပြည်နယ်၏ခရိုင်များ {{legend|#E31A1C|[[လွိုင်ကော်ခရိုင်]]}} {{legend|#0000FF|[[ဒီးမော့ဆိုခရိုင်]]}} {{legend|#33a02c|[[ဘောလခဲခရိုင်]]}} {{legend|#1f78b4|[[မယ်စဲ့ခရိုင်]]}}]] ကယားပြည်နယ်တွင် ခရိုင်(၄)ခု ရှိသည်။<ref name=gad>{{cite web|url=https://www.mlis.gov.mm/lsScPop.do?lawordSn=17850|title=ကယားပြည်နယ်အတွင်းရှိ ခရိုင်အမည်များ တိုးချဲ့ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခြင်}}</ref> # # # # ====ခရိုင်ရှိ မြို့နယ်==== {|class=wikitable ![[လွိုင်ကော်ခရိုင်]]<br>[[File:Loikaw tsp in Loikaw district 2022.svg|150px]] |[[လွိုင်ကော်မြို့နယ်]] {{•}} [[ရှားတောမြို့နယ်]] |- ![[ဒီးမော့ဆိုခရိုင်]]<br>[[File:Demoso tsp in Demoso district.svg|150px]] |[[ဒီးမော့ဆိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖရူးဆိုးမြို့နယ်]] |- ![[ဘောလခဲခရိုင်]]<br>[[File:Bawlakhe tsp in Bawlakhe district 2022.svg|150px]] |[[ဘောလခဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားဆောင်းမြို့နယ်]] |- ![[မယ်စဲ့ခရိုင်]]<br>[[File:Mese district.svg|150px]] |[[မယ်စဲ့မြို့နယ်]] |} ==== မြို့များ ==== *[[လွိုင်ကော်မြို့]] *[[လွိုင်လင်လေးမြို့]] *[[လောပိတမြို့]] *[[ဒီးမော့ဆိုမြို့]] *[[နန်းမယ်ခုံမြို့]] *[[ဖရူဆိုမြို့]] *[[ရှားတောမြို့နယ်]] *[[ရှားတောမြို့]] *[[ဘောလခဲမြို့]] *[[ရွာသစ်မြို့၊ ဘော်လခဲခရိုင်|ရွာသစ်မြို့]] *[[ဖားဆောင်းမြို့]] *[[မော်ချီးမြို့]] *[[မယ်စဲ့မြို့]] [[File:Kayah State with Cities and Towns.svg|thumb|ကယားပြည်နယ်အတွင်းရှိ တရားဝင်တည်ဆဲ မြို့ပေါင်း(၁၂)မြို့၏ တည်နေရာများ]]<br>{{legend|#E31A1C|ပြည်နယ်မြို့​တော်}} {{legend|#0000FF|ခရိုင်+မြို့နယ် ရုံးစိုက်ရာမြို့}} {{legend|#33a02c|မြို့နယ်ရုံးစိုက်ရာမြို့}}{{legend|#d35f5f|မြို့ရုံးစိုက်ရာမြို့}} ၂၀၂၁ခုနှစ်တွင် ကယားပြည်နယ်၌ မြို့ပေါင်း (၁၂)မြို့၊ ရပ်ကွက် (၅၂)ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု (၇၄) အုပ်စု နှင့် ရွာပေါင်း( ၅၁၀)ရွာရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.gad.gov.mm/my/content/%E1%80%A1%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8|title=နေပြည်တော်၊ တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ပြည်နယ်များရှိ ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စုနှင့် ကျေးရွာဦးရေ စာရင်းချုပ်}}</ref> == စီးပွား​ရေး == ကယားပြည်နယ်သည် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း စီးပွား​ရေးဖွံ့ဖြိုးမှု ​နှေး​ကွေး​သော ပြည်နယ်ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်​နေလူထုသည် စိုက်ပျိုး​ရေးကို အဓိကထား၍ လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ပြည်နယ်၏အဓိကထွက်ကုန်မှာ ​ပြောင်းနှင့် ပဲစင်းငုံတို့ဖြစ်ကာ မန္တ​လေးတိုင်းသို့ အဓိကတင်ပို့​ရောင်းချကြသည်။ အဓိကသီးနှံ(၁၀)မျိုး အဖြစ် စပါး၊ ပြောင်း၊ မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာ၊ ပဲတီစိမ်း၊ မတ်ပဲ၊ ပဲစင်းငုံ၊  ကြံနှင့် ဝါတို့ကို စိုက်ပျိုးကြသည်။ နှစ်ရှည်သီးနှံအနေဖြင့် ကော်ဖီ၊ လက်ဖက်၊ ငှက်ပျော၊ သရက်၊ ဇီး၊ လိမ္မော်၊ နဂါးမောက်၊ နာနတ်၊ ဒညှင်း၊ လိုင်ချီးနှင့် ထောပတ်ပင်တို့ကို စိုက်ပျိုးကြသည်။ စက်ရုံ ၁၁၅ရုံ၊အိမ်တွင်းစက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်း ၁၅၁ရုံ တည်ရှိသည်။ မယ်စဲ့မြို့တွင် နယ်စပ်ကုန်သွယ်​ရေးစခန်းကို ဖွင့်လှစ်ထား​သော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံဘက်မှ ကုန်သွယ်​ရေးစခန်း တရားဝင်ဖွင့်လှစ်ထားခြင်းမရှိသဖြင့် ကုနိသွယ်မှုမှာ မ​ကောင်းမွန်​​​ပေ။ === တွင်းထွက်များ === စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်နိုင်သော စကျင်ကျောက်များနှင့် ဘော်သတ္တုများ ထွက်ရှိသည်။ === ဒေသထွက်ကုန်များ === အဓိက စီးပွားရေးလုပ်ငန်းမှာ သစ်ထုတ်လုပ်ငန်းဖြစ်ရာ ကယားလူမျိုးတို့သည် များသောအားဖြင့် သစ်ထုတ်လုပ်ရေး၊ သစ်တောထွက်ပစ္စည်းများဖြစ်သော ရှား၊ ချိပ်၊ သစ်စေး စသည့်ပစ္စည်းများထုတ်လုပ်ရေးတို့ဖြင့် အသက်မွေး ဝမ်းကျောင်းကြသူများဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏ အနောက်ပိုင်းဒေသ၌ မြေပြန့်တွင် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ကိုင် စားသောက်ကြသည်။ တူးမြောင်းတို့ဖြင့် ရေသွယ်ယူကာ စိုက်ပျိုးခြင်း၊ တောင်ယာစိုက်ပျိုးခြင်းတို့ကိုလည်း ပြုလုပ်ကြသည်။ ငွေတောင်နယ်၌ ရက်လုပ်သော ငွေတောင်လွယ်အိတ်တို့မှာ ထင်ပေါ်လှသည်။ ကယားတို့မှာ မိမိတို့ ဝတ်ဆင်ရန် ဝတ်စုံကို မိမိတို့ဖာသာ ရက်လုပ်ကြသူများဖြစ်သည်။ ကယားပြည်နယ်၏ ထူးခြားသော အထိမ်းအမှတ် ပစ္စည်းဖြစ်သည့် ဖားစည်ခေါ် ကြေးနက်စည်ကြီး များကိုလည်း ငွေတောင်နယ်တွင် သွန်းလုပ်ခဲ့ကြသည်။ ယခုအခါတွင် နိုးကြားလာပြီဖြစ်သော ကယားပြည်နယ်အမျိုးသားများသည် နိုင်ငံတော်၏ အခန်းကဏ္ဍအသီးသီး ဝင်ရောက်အမှုထမ်းလျက်ရှိသည်။ အလှအပ အနုအယဉ်ကို အဆန်းအကြယ်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်ကာ ဖော်ပြသော ရှေးမြန်မာ ပျို့ကဗျာအချို့တို့တွင် ကယားပြည်နယ် ငွေတောင်နယ်ကို အခြေခံထား၍ ဇာတ်ကွက်ဆင်ထားသည်ကို တွေ့ရပေသည်။ ရှေးအခါက ငွေတောင်နယ်ဒေသမှာ ယွန်းထိုးခြင်း၊ မှန်စီရွှေချ၊ ရွှေဇဝါရေးခြင်း၊ သစ်စေးသားရိုးကိုင်းခြင်းစသော အနုပညာ လက်မှုပညာများ ထွန်းကားခဲ့သည်။ ကယားအမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးတို့မှာ ခေတ်နှင့် ရင်ပေါင်တန်းလိုက်နိုင်ရန် အထူးလုံးပန်း ကြိုးစားလျက်ရှိခဲ့ရာ လူမျိုး၏ ပင်ရင်းယဉ်ကျေးမှုပေါ်တွင် အခြေတည်ကာ အရေးကြီးသော ယဉ်ကျေးမှုအချက်အလက်များ ဖြစ်သည့် ဝတ်စားဆင်ယင်မှု၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု၊ စာပေတို့ကို ခေတ်မှီအောင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲလျက်ရှိကြသည်။ အောက်ပါဇယားမှာ မြန်မာနိုင်ငံတော်အစိုးရမှ တရားဝင် ထုတ်ပြန်ကြေညားထားသော ကယားပြည်နယ် ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာများအား ဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။ {| class="wikitable" |- ! စဉ် !! အကြောင်းအရာ !! ရေတွက်ပုံ !! အရေအတွက် |- | ၁|| စိုက်ပျိုးမြေဧရိယာ || ဧက||၁၇၇, ၉၁၂ |- | ၂|| ဆည်တမံ|| ခု|| ၃၂ |- | ၃|| မြစ်ရေတင်လုပ်ငန်း|| ခု|| ၃ |- | ၄|| ကြိုးဝိုင်းတော|| စတုရန်းမိုင် || ၂၇၀ |- | ၅|| ကြိုးပြင်ကာကွယ်တော|| စတုရန်းမိုင် || ၂၁၈၀.၇၂ |- | ၆|| ရထားလမ်း|| မိုင်|| ၁၀၁.၉၂ |- | ၇|| ကားလမ်း|| မိုင်|| ၅၈၁ |- | ၈|| ပေ ၁၈၀အထက် တံထား|| စင်း|| ၈ |- | ၉|| စာတိုက်စခန်း|| ခု || ၁၄ |- | ၁၀ || ကြေးနန်းရုံး|| ရုံး|| ၁၁ |- | ၁၁|| တယ်လီဖုန်းရုံး|| ရုံး|| ၁၂ |- | ၁၂|| မိုက္ကရိုဝေ့ဗ်စခန်း|| ခု|| ၂ |- | ၁၃|| အခြေခံပညာကျောင်း|| ကျောင်း|| ၃၉၁ |- | ၁၄|| တက္ကသိုလ်၊ ကောလိပ် || ခု|| ၄ |- | ၁၅|| ဆေးရုံ/ကျန်းမာရေးဌာန|| ရုံ/ဌာန|| ၅၃ |- |}<ref>{{Cite web |title=Myanmar.com<!-- Bot generated title --> |url=http://www.myanmar.com/newspaper/myanmarahlin/Feb07.pdf |accessdate=8 February 2011 |archivedate=3 March 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110303212350/http://www.myanmar.com/newspaper/myanmarahlin/Feb07.pdf }}</ref><ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း</ref><ref>* မြန်မာပြည်ဖွား [[ဂေါ်ရခါးလူမျိုး|ဂေါ်ရခါး]]၊ ရေး-မေမြို့ချစ်ဆွေ၊ ၂၀၀၀ ခုနစ်ထုတ်</ref> == ပို့​ဆောင်ဆက်သွယ်​ရေး == ကယားပြည်နယ်သည် ​တောင်ကုန်း၊​တောင်တန်း များပြား၍ ပြည်နယ်အတွင်းဆက်သွယ်​ရေး အနည်းငယ်ခက်ခဲသည်။ လွိုင်​ကော်မြို့တွင် ​လေဆိပ်ရှိကာ ရန်ကုန်မြို့နှင့် ​နေ့စဉ်​လေ​ကြောင်းခရီးစဉ်ရှိသည်။ ဘီလူး​ချောင်းကို လွိုင်​ကော်မြို့အထိ ​ရေ​ကြောင်းလမ်းခရီး သွားလာနိုင်သည်။ လွိုင်​ကော်မြို့တွင် ဘူတာရုံတစ်ခုရှိကာ သာစည်မြို့နှင့် ဆက်သွယ်ထားသည်။ ပြည်နယ်အတွင်းသို့ဝင်​ရောက်ရာ အဓိကလမ်းမများမှာ ​အောင်ပန်း-လွိုင်​ကော်လမ်း၊​တောင်ငူ-လိပ်သို-ယာဒို-လွိုင်​ကော်-ဟိုပုံးလမ်းတို့ဖြစ်သည်။ [[ဖိုင်:Loikaw Airport.jpg|thumb|လွိုင်​ကော်​လေဆိပ်]] == ပညာရေး == {{See also|မြန်မာနိုင်ငံရှိတက္ကသိုလ်ကောလိပ်များ}} {| class="wikitable" |- bgcolor="#E8E8E8" |- ! အဆင့်မြင့်ပညာ ! အရေအတွက် |- | တက္ကသိုလ် |၃ |- | ကောလိပ် |၁ |- |သိပ္ပံကျောင်း |၁ |} <ref name="ကယား">{{cite web|url=http://www.kayahstate.gov.mm/images/information/2017-april-2018-march-kayah-state.pdf|title=ပြည်နယ်၏အချက်အလက်များ|publisher=ကယားပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့ရုံး|accessdate=|archivedate=25 July 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190725061341/http://www.kayahstate.gov.mm/images/information/2017-april-2018-march-kayah-state.pdf}}</ref> {| class="wikitable" |- bgcolor="#E8E8E8" |- !အခြေခံပညာ !|အရေအတွက် |- |အထက |၂၇ |- |အလက |၁၅ |- |အမက |၃၀၀ |- |အထက(ခွဲ) |၂၀ |- |အလက(ခွဲ) |၂၂ |- |အမက(ခွဲ) |၇၅ |- |မူလွန် |၅၀ |- |ဘုန်းတော်ကြီးသင်ပညာရေးကျောင်း |၈ |} == ကျန်းမာ​ရေး == လွိုင်​ကော်မြို့တွင် ပြည်နယ်ပြည်သူ့​ဆေးရုံကြီးအပါအဝင် ​မြို့နယ်​ဆေးရုံ၊တိုက်နယ်​ဆေးရုံ စုစု​ပေါင်း ၁၇ခုရှိသည်။ === ​ဆေးရုံများ === *ပြည်နယ်ပြည်သူ့​ဆေးရုံ *ဒီး​မော့ဆို မြို့နယ်​ဆေးရုံ *ဖရူဆိုး မြို့နယ်​ဆေးရုံ *ရှား​တော မြို့နယ်​ဆေးရုံ *​ဘောလခဲ မြို့နယ်​ဆေးရုံ *ဖား​ဆောင်း မြို့နယ်​ဆေးရုံ *မယ်စဲ့ မြို့နယ်​ဆေးရုံ *​​လောဓ​လေး တိုက်နယ်​ဆေးရုံ *လွိုင်လင်​လေး တိုက်နယ်​ဆေးရုံ *နန်းမယ်ခုံ တိုက်နယ်​ဆေးရုံ *​ဒေါတမကြီး တိုက်နယ်​ဆေးရုံ *လိုဘာခို တိုက်နယ်​ဆေးရုံ *ဟိုယာ တိုက်နယ်​ဆေးရုံ *သရီးဒါး တိုက်နယ်​ဆေးရုံ *ရွာသစ် တိုက်နယ်​ဆေးရုံ *ပန်တိန်း တိုက်နယ်​ဆေးရုံ == စာပေ၊ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရိုးရာဓလေ့ == [[File:Traditional Musical Instruments of Kayah Nationalities.jpg|thumb|ကယားတိုင်းရင်းသားတို့၏ ရိုးရာတူရိယာများ]] [[File:Traditional Musical Instruments of Kayah Nationalities 1.jpg|thumb|ကယားနှစ်ဖက်ပိတ်ဗုံကြီး၊ ကယားဗုံရှည် နှင့် ကယားဖားစည်]] === ကိုးကွယ်မှု === ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ်သူ၊ နတ်ကိုးကွယ်သူများနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာ(Catholic)ဝင်များ ရှိကြသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့အိမ်များတွင် ဘုရားဆင်းတုရုပ်ပွားတော်များ ထားရှိ ကိုးကွယ်သည်။ နတ်စင်ကို ရွာအပြင်တွင် ထားလေ့ရှိပြီး နတ်ရုပ်မရှိဘဲ နတ်စင်သာရှိကြသည်။ ခရစ်ယာန်ဘုရားကျောင်းများလည်း ရှိသည်။ မိမိကိုးကွယ်သော ဘာသာကို အထူးလေးစားကြသည်။ မည်သည့်ဘာသာဝင်ဖြစ်စေ စုန်းနတ် ကဝေ မှော်ပညာ စသည်တို့ကို ယုံကြည်ကြသည်။ === ဘာသာစကား၊စာပေ === လူမျိုးနွယ်အလိုက် မိမိပိုင်ဘာသာစကားများ ရှိသော်လည်း အနည်းငယ်မျှသာ ကွဲလွဲသည်။ ရှမ်းဘာသာ စကားကိုမူ အများအားဖြင့် နားလည်လေကြသည်။ ကိုယ်ပိုင်စာပေ မရှိပေ။ အချို့လူမျိုးနွယ်တို့တွင် ရောမအက္ခရာဖြင့် တီထွင်ထားသော စာပေရှိသော်လည်း အသုံးနည်းသည်။ မြန်မာအက္ခရာဖြင့် ကယားစာပေတီထွင်ပြီး ပြန့်ပွားရန် ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။ === ဝတ်စားဆင်ယင်မှု === ကယားအမျိုးသားတို့က ဖျင်ကြမ်းဘောင်းဘီတို/ရှည် ခပ်ပွပွ အပေါ်အင်္ကျီခပ်ကြမ်းကြမ်းဝတ်သည်။ အမျိုးသမီးတို့က ခေါင်းပေါင်းအနီ/အနက် ပေါင်း၏။ ကိုယ်တွင် ရင်စည်းဖုံး သင်တိုင်းဝတ်ဆင်ပြီး အပေါ်မှ ခြုံထည်ရှည်နှင့် ခါးစည်းကြိုးအနီ ချည်နှောင်ပြီး ရှေ့သို့ချထားလေ့ရှိသည်။ ဂေခို၊ ဂေဘား အမျိုးသားတို့က ဖျင်စဘောင်းဘီတိုနှင့် အင်္ကျီဖြူ ရင်ခွဲ ဝတ်ဆင်သည်။ အမျိုးသမီးတို့ကမူ ဂျပ်ခုတ်ထမီ နှင့် အင်္ကျီများကို ဝတ်ဆင်သည်။ ပဒေါင်(ခေါ်)ကယန်း အမျိုးသားတို့မှာ ဘောင်းဘီပွနှင့် အပေါ်အင်္ကျီ ဝတ်ဆင်ပြီး အမျိုးသမီးများက အတွင်းခံအင်္ကျီ လက်စက ရင်ညွန့်အထိ ဟိုက်ခွဲထားပြီး ပေါင်လည်ထိ ရှည်သော သင်တိုင်း ဖြစ်သည်။ အပေါ်မှ တိုက်ပုံအင်္ကျီအနက်ကို ထပ်ဝတ်ဆင်သည်။ ပရဲကေယာအမျိုးသားများက အင်္ကျီ လက်တို အဖြူခံပေါ်တွင် အနီစင်း စိပ်စိပ်နှင့် ဘောင်းဘီတို အနီခံအစင်း ဒူးဆစ်သာသာထိ ဝတ်ဆင်သည်။ အမျိုးသမီးတို့ကမူ အင်္ကျီ အဖြူခံအနီစင်း လက်စက အမြိတ်နှင့်ဝတ်၍ ထမီကို အနက်ခံ အနီကန့်လန့်စင်း ဒူးဆစ်သာသာထိ ဝတ်ဆင်သည်။ [[ဖိုင်:View of Loikaw.jpg|thumb|250px|alt=ကယားပြည်နယ်အား သီရိမင်္ဂလာတောင်ပေါ်မှမြင်ရပုံ|ကယားပြည်နယ်အား သီရိမင်္ဂလာတောင်ပေါ်မှမြင်ရပုံ]] ယင်းဘော် အမျိုးသားများက ဘောင်းဘီတို နှင့် အင်္ကျီလက်စက ဝတ်၍ အမျိုးသမီးတို့က ထမီအနက်တို့ကို ဒူးဆစ်အထိ ဝတ်ဆင်ပြီး အင်္ကျီမှာ လက်စကလည်ဟိုက် ဖြစ်၏။ အတွင်းတွင် သင်တိုင်းတစကို လည်ပင်းနှင့် ပခုံးသိုင်း၍ ခါးပတ်ကြိုးတစ်ခုနှင့် ရစ်ပတ်ထားသည်။ အပေါ်မှ ခြုံသင်တိုင်း လွှမ်းသည်။ <ref>[http://loikawland.blogspot.com/2007/08/blog-post_4564.html လြိဳင္ေကာ္ၿမိဳ႕ - ကႏၵာရ၀တီ: လြိဳင္ေကာ္ၿမိဳ႕ပုံမ်ား<!-- Bot generated title -->]</ref> ယင်းတလဲ အမျိုးသားများမှာ ဘောင်းဘီအဖြူ အနီစကွပ်သော အင်္ကျီအဖြူဝတ်၍ အမျိုးသမီးက အဖြူရောင်အင်္ကျီ၊ အနီရောင်ကွက်ကျား ထမီဝတ်ဆင်သည်။(မှတ်ချက်။ ။ အမျိုးသားများမှာ အများဖြင့် ခေါင်းပေါင်း ပေါင်းထားလေ့ရှိပြီး အမျိုးသမီးများကလည်း ငွေပြားပုတီးစေ့၊ ပန်းစည်းကြိုးတို့ကို လည်တွင် ဝတ်ဆင်လေ့ရှိကြသည်။ အပျိုအအိုခွဲသော ဝတ်ဆင်မှု ဒေသအလိုက် ကွဲပြားမှုရှိသည်။) ဇယိမ်ခေါ် ခေါင်းတို အမျိုးသားမှာ ရင်ခွဲအပေါ်အင်္ကျီနှင့် ဘောင်းဘီတို ကျပ်ကို ဝတ်ဆင်၍ အမျိုးသမီးများက ခေါင်းစွပ်ကို ကိုယ်ပွအင်္ကျီ ဂျပ်ခုတ်ထမီ ဝတ်ပြီး ကျားမအားလုံး တိရစ္ဆာန်အစွယ်များ၊ သစ်သားပုတီးများကို လည်ဆွဲ၊ နားဝတ်များ အဖြစ် ဝတ်ဆင်လေ့ ရှိသည်။ === ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု === စုပေါင်းဆောင်ရွက်တတ်သော အလေ့အထရှိသည်။ ဘာသာရေး၊ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ ရပ်ရွာစည်ပင်ရေး တို့ကို ပူးပေါင်းဝိုင်းဝန်း လုပ်ဆောင်တတ်သည့် အလေ့ရှိသည်။ လူမှုရေးနှင့် ပတ်သက်၍ ရှင်ပြုခြင်း၊ ထိမ်းမြားခြင်း၊ အိမ်သစ်တက်ခြင်း စသည့် မင်္ဂလာပွဲများရှိ၍ ရပ်ရွာမှ ဝိုင်းဝန်း လုပ်ဆောင်ကြသည်။ ရပ်ရွာစည်ပင်ရေးအတွက် နတ်ဆိုးများ တောထုတ်သည့် အလေ့ရှိသည်။ ဘာသာရေးနှင့်ပတ်သက်သော ပွဲများအဖြစ် တံခွန်တိုင်ပွဲတော်၊ ကောက်ညှင်းထုပ်ပွဲတော်၊ လိပ်ပြာခေါ်ပွဲများကို ကျင်းပ၍ ရွာသူရွာသားများက စုပေါင်းလုပ်ဆောင်လေ့ရှိသည်။ ပရောဂဆရာ နတ်ထိန်းများ၊ ဗိန္ဓောဆရာများမှာ ဩဇာရှိသူများ ဖြစ်ကြသည်။ == ထင်ရှား​သောနေရာများ == * [[တောင်ကွဲစေတီတော်]] [[ဖိုင်:Loikaw Pagoda.jpg|180px]] * [[လောပိတ ရေတံခွန်]] [[ဖိုင်:Lawpita Fall.jpeg|180px]] * ကန်ခုနစ်ဆင့် နှင့် ထီးပွင့်ဂူ * [[ကြတ်ဂူ]] * [[ငွေတောင်ဆည်]] [[ဖိုင်:Ngwe Taung Dam.jpg|180px]] *[[ဘီလူးချောင်း လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးစက်ရုံများ (လောပိတ)]] [[ဖိုင်:ဘီလူးချောင်းအမှတ် ၂ ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ.jpg|180px]] <ref>D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.</ref> == ကိုးကား == {{reflist| <ref name="kayah">{{cite web|url=http://www.kayahstate.gov.mm/index.php?option=com_content&view=article&id=111&Itemid=623|title=ကယားပြည်နယ် ဒေသန္တရအချက်အလက်များ|publisher=ကယားပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့|accessdate=၉ မေ ၂၀၁၈}}</ref> }} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = ကယားပြည်နယ် |North = [[ရှမ်းပြည်နယ်]] |Northeast = |East = [[မယ်ဟောင်ဆောင်ခရိုင်]]၊ [[ထိုင်းနိုင်ငံ]] |Southeast = |South = |Southwest = [[ကရင်ပြည်နယ်]] |West = |Northwest = }} {{ကယားပြည်နယ်}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံပြည်နယ်များ]] [[Category:ကယားပြည်နယ်| ]] osw6ztuaiky8w0l8bv0qrr7u762cbvd 0 2888 752760 733202 2022-07-31T15:17:46Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ဆောင်းပါးကောင်း}} {{Infobox planet <!--------------------------------------------------------------------------------------- This infobox has been formatted in the same way as those for other Solar System planets and bodies, so please do not change it without discussion on the talkpage. ----------------------------------------------------------------------------------------> | bgcolour = #c0c0ff | name = ကမ္ဘာဂြိုဟ် | symbol = [[File:Earth symbol (small, bold).svg|24px|🜨]] | image = [[File:The Earth seen from Apollo 17.jpg|300px|border|alt="[[The Blue Marble]]" photograph of Earth, taken by the [[အပိုလို ၁၇|Apollo 17]] lunar mission. The Arabian peninsula, Africa and Madagascar lie in the upper half of the disc, whereas Antarctica is at the bottom.]] | caption = "အပြာရောင်ပုလဲလုံး" ဟု အမည်ရသည့် ကမ္ဘာဂြိုဟ်အား ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် [[အပိုလို ၁၇]] မှ ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ | alt_names = <!--{{ublist|style=padding-top:0.1em;|li_style=line-height:1.3em; |{{hlist|ကမ္ဘာမြေ|ကမ္ဘာ}} |{{hlist|အပြာရောင်ဂြိုဟ်|အပြာရောင်ပုလဲလုံး|''Terra''|Gaia}} }}--> | epoch = [[:en:J2000.0|J2000]]<ref group="n" name="epoch" /> | aphelion = {{longitem|{{convert|152100000|km|abbr=on}}<br/>{{smaller|({{val|1.01673|ul=AU}})&thinsp;}}}}<ref group="n" name="apsis" /> | perihelion = {{longitem|{{convert|147095000|km|abbr=on}}<br/>{{smaller|({{val|0.9832687|u=AU}})&thinsp;}}}}<ref group="n" name="apsis" /> | semimajor = {{longitem|{{convert|149598023|km|abbr=on}}<br/>{{smaller|({{val|1.000001018|u=AU}})&thinsp;<ref name="VSOP87"/>}}}} | eccentricity = {{val|0.0167086}}<ref name="VSOP87"/> | period = {{longitem|{{val|365.256363004|u=days}}&thinsp;<ref name="IERS"/><br/>{{smaller|({{val|1.00001742096|u=[[:en:Julian year (astronomy)|yr]]}})}}}} | avg_speed = {{longitem|{{convert|29.78|km/s|abbr=on}}<ref name="earth_fact_sheet"/><br/>{{smaller|({{convert|107200|km/h|abbr=on}})}}}} | mean_anomaly = {{val|358.617}}° | inclination = {{ublist|class=nowrap |{{val|7.155}}° to sun's equator; |1.57869°<ref name="Allen294"/> to invariable plane; |0.00005° to J2000 ecliptic}} | asc_node = {{val|-11.26064}}°<ref name="earth_fact_sheet"/> to J2000 ecliptic | arg_peri = {{val|114.20783}}°<ref name="earth_fact_sheet"/> | satellites = {{unbulleted list | [[လကမ္ဘာ|သဘာဝဂြိုဟ်တု ၁ ခု]]; | ၁၃၀၅ ဂြိုဟ်တုများ }} | allsatellites = yes | physical_characteristics = yes | mean_radius = {{convert|6371.0|km|abbr=on}}<ref name=hbcp2000/> | equatorial_radius = {{convert|6378.1|km|abbr=on}}<ref name=usno/><ref name="WGS-84"/> | polar_radius = {{convert|6356.8|km|abbr=on}}<ref name=cazenave_ahrens1995/> | flattening = {{val|0.0033528}}<ref name=iers/><br/>1/298.257222101 (ETRS89) | circumference = {{unbulleted list |class=nowrap | {{convert|40075.017|km|abbr=on}} {{smaller|(equatorial)&thinsp;<ref name="WGS-84">World Geodetic System (''WGS-84''). [http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ Available online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200311023739/http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ |date=11 March 2020 }} from National Geospatial-Intelligence Agency.</ref>}} | {{convert|40007.86|km|abbr=on}} {{smaller|(meridional)&thinsp;<ref name="WGS-84-2"/><ref name="circ">Earth's circumference is almost exactly 40,000 km because the metre was calibrated on this measurement—more specifically, 1/10-millionth of the distance between the poles and the equator.</ref>}} }} | surface_area = {{unbulleted list |class=nowrap | {{convert|510065623|km2|mi2|comma=gaps|abbr=on|disp=x| <small>(|)</small>}}<ref name="Pidwirny 2006_8" /><ref name="cia"/><ref group="n" name="surfacecover" /> | {{convert|148940000|km2|mi2|comma=gaps|abbr=on|disp=x| land <small>(|)</small>}} | {{convert|361132000|km2|mi2|comma=gaps|abbr=on|disp=x| water <small>(|)</small>}} }} | volume = [[ကမ္ဘာဒြပ်ထု|{{val|1.08321|e=12|u=km3}}]] ({{val|2.59876|e=11|u=cu mi}})<ref name="earth_fact_sheet"/> | mass = {{val|5.97237|e=24|u=kg}} ({{val|1.31668|e=25|u=lb}})<br/>{{smaller|({{val|3.0|e=-6|ul=solar mass}})}} | density = {{convert|5.514|g/cm3|abbr=on}}<ref name="earth_fact_sheet"/> | surface_grav = {{convert|9.807|m/s2|ft/s2|abbr=on}}<ref name="NIST2008"/><br/>{{smaller|([[ကမ္ဘာ၏ ဒြပ်ဆွဲအား|{{val|1|u=''g''}}]])}} | moment_of_inertia_factor = 0.3307<ref name="Williams1994"/> | escape_velocity = {{convert|11.186|km/s|abbr=on}}<ref name="earth_fact_sheet"/> | sidereal_day = {{longitem|{{val|0.99726968|u=d}}<ref name="Allen296"/><br/>{{smaller|(23h&nbsp;56m&nbsp;4.100s)}}}} | rot_velocity = {{convert|1674.4|km/h|mph|abbr=on}}<ref name="Cox2000"/> | axial_tilt = 23.4392811°<ref name="IERS"/> | albedo = {{ublist|class=nowrap |0.367 [[:en:Geometric albedo|geometric]]<ref name="earth_fact_sheet"/> |0.306 [[:en:Bond albedo|Bond]]<ref name="earth_fact_sheet"/>}} | atmosphere = yes | temperatures = yes | temp_name1 = ကယ်လ်ဗင် | min_temp_1 = ၁၈၄&nbsp;K<ref name=asu_lowest_temp>{{cite web |url=http://wmo.asu.edu/world-lowest-temperature |title=World: Lowest Temperature |work=WMO Weather and Climate Extremes Archive |publisher=Arizona State University |accessdate=2010-08-07 |archivedate=16 June 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100616025722/http://wmo.asu.edu/world-lowest-temperature }}</ref> | mean_temp_1 = ၂၈၈&nbsp;K<ref name=kinver20091210/> | max_temp_1 = ၃၃၀&nbsp;K<ref name=asu_highest_temp>{{cite web |url=http://wmo.asu.edu/world-highest-temperature |title=World: Highest Temperature |work=WMO Weather and Climate Extremes Archive |publisher=Arizona State University |accessdate=2010-08-07 |archivedate=4 January 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130104143844/http://wmo.asu.edu/world-highest-temperature }}</ref> | temp_name2 = ဆဲလ်စီးယပ်စ် | min_temp_2 = −၈၉.၂&nbsp;°C | mean_temp_2 = ၁၅&nbsp;°C | max_temp_2 = ၅၆.၇&nbsp;°C | temp_name3 = ဖာရင်ဟိုက် | min_temp_3 = −၁၂၈.၅&nbsp;°F | mean_temp_3 = ၅၉&nbsp;°F | max_temp_3 = ၁၃၄&nbsp;°F | surface_pressure = {{val|101.325|ul=kPa}} (ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမှတ်) | atmosphere_composition = {{unbulleted list |class=nowrap | ၇၈.၀၈% [[နိုက်ထရိုဂျင်]] (N{{raise|0.3em|{{smallsub|2}}}})<ref name="earth_fact_sheet"/> {{smaller|(dry air)}} | ၂၀.၉၅% [[အောက်ဆီဂျင်]] (O{{raise|0.3em|{{smallsub|2}}}}) | ~&nbsp;၁% [[ရေငွေ့]] {{smaller|(ရာသီဥတုကိုလိုက်၍ အပြောင်းအလဲရှိ)}} | ၀.၉၃၄၀% [[အာဂွန်]] | ၀.၀၄၁၃% [[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]]<ref name="NOAA">{{cite web |url=https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/gl_trend.html |title=Trends in Atmospheric Carbon Dioxide: Recent Global {{chem2|CO2}} Trend |publisher=National Oceanic and Atmospheric Administration |website=Earth System Research Laboratory |date=19 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201004010704/https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/gl_trend.html |archive-date=4 October 2020 |url-status=live |accessdate=22 November 2021 |archivedate=26 July 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180726210430/https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/gl_trend.html }}</ref> | ၀.၀၀၁၈၂% [[နီယွန်]]<ref name="earth_fact_sheet" /> | ၀.၀၀၀၅၂% [[ဟီလီယမ်]] | ၀.၀၀၀၁၉% [[မီသိန်း]] | ၀.၀၀၀၁၁% [[ကရစ်ပတွန်]] | ၀.၀၀၀၀၆% [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]] }} | note = no }} '''ကမ္ဘာဂြိုဟ်''' ({{lang-en|Earth}}) သည် လူသားများ၊ တိရစ္ဆာန်များနှင့် [[အပင်]]များ ရှင်သန်နေထိုင်ရာ [[ဂြိုဟ်]]တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ [[နေ]]မှရေတွက်ပါက တတိယမြောက်ဂြိုဟ်တစ်စင်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာတွင် ဂြိုဟ်ရံလတစ်စင်းသာရှိသည်။ ကမ္ဘာသည် [[နေ]]ကို ၃၆၅.၂၅၆၄ ရက်တွင် တစ်ကြိမ် လှည့်ပတ်နေပြီး ၎င်းကိုပင် တစ်နှစ်ဟုသတ်မှတ်ကြသည်။ ရေဒီယို မက်ထရစ်ရက်စွဲဖြင့် သက်တမ်းဖော်ထုတ်နည်း (Radiometric dating) အရ<ref group="n" name="radiomatric" /> ကမ္ဘာသည် သက်တမ်းအားဖြင့် နှစ်ပေါင်း ၄.၅၄ [[ဘီလီယံ]] အကြာက ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။<ref name="USGS1997">{{cite web |date=1997 |title=Age of the Earth |url=http://pubs.usgs.gov/gip/geotime/age.html |publisher=U.S. Geological Survey |accessdate=2006-01-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051223072700/http://pubs.usgs.gov/gip/geotime/age.html |archivedate=23 December 2005 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref>{{cite journal |last=Dalrymple |first=G. Brent |title=The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved |journal=Special Publications, Geological Society of London |date=2001 |volume=190 |issue=1 |pages=205–221 |doi=10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14 |bibcode=2001GSLSP.190..205D}}</ref><ref>{{cite journal |author=Manhesa, Gérard |author2=Allègre, Claude J. |author3=Dupréa, Bernard |author4=Hamelin, Bruno| last-author-amp= yes |title=Lead isotope study of basic-ultrabasic layered complexes: Speculations about the age of the earth and primitive mantle characteristics |url=https://archive.org/details/sim_earth-and-planetary-science-letters_1980-05_47_3/page/370 |journal=Earth and Planetary Science Letters |date=1980 |volume=47 |issue=3 |pages=370–382 |doi=10.1016/0012-821X(80)90024-2 |bibcode=1980E&PSL..47..370M}}</ref> နေသည် ကမ္ဘာအား ထွန်းလင်းရန် [[အလင်း]]ရောင်နှင့် အပူချိန်ကိုပေးသည်။ ၎င်းအပူစွမ်းအင်ကြောင့် ကမ္ဘာကြီး၏ အောက်ဆုံးလေထုလွှာတွင် ရာသီဥတု (နေပူခြင်း၊ လေတိုက်ခြင်း၊ မိုးရွာခြင်း၊ နှင်းကျခြင်း၊ မုန်တိုင်းတိုက်ခြင်း) အခြေအနေများ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ကမ္ဘာတွင် [[ရေ]]ပါဝင်မှု ၇၁% နှင့်<ref>{{cite web |url=http://www.noaa.gov/ocean.html |author=National Oceanic and Atmospheric Administration |title=Ocean |website=NOAA.gov |accessdate=3 May 2013 |archivedate=24 April 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130424102601/http://www.noaa.gov/ocean.html }}</ref> ကုန်းမြေ ၂၉% ခန့်ရှိသည်။ ကမ္ဘာ၏ ဝင်ရိုးစွန်းဒေသများကို ရေခဲများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသည်။ အပူပိုင်းဒေသတွင် ဝင်ရိုးစွန်းဒေသထက် နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်ကို ပိုမိုရရှိပြီး လေထု၊ သမုဒ္ဒရာရေစီးကြောင်းများဖြင့် အပူကို ဖြန့်ဖြူးပေးသည်။ [[မှန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့]]သည် ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်အပူချိန်ကို ထိန်းသိမ်းပေးရန် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လျက်ရှိသည်။ ဒေသတစ်ခု၏ ရာသီဥတုကို ဆုံးဖြတ်ရာ၌ လတ္တီကျုကိုသာမက ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့်၊ သမုဒ္ဒရာများနှင့် နီးကပ်မှု အစရှိသည်တို့ကိုပါ အသုံးပြုသည်။ အပူပိုင်း ဆိုင်ကလုန်းများ၊ မိုးကြိုးမုန်တိုင်းများ၊ အပူလှိုင်းဖြတ်ခြင်းစသော ပြင်းထန်သည့်ရာသီဥတုများသည် နေရာဒေသအများစုတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိပြီး သက်ရှိများအပေါ် ကြီးမားစွာ သက်ရောက်သည်။ ကမ္ဘာသည် [[နေအဖွဲ့အစည်း]]အတွင်း [[သက်ရှိ]]များနေထိုင်နိုင်သော တစ်ခုတည်းသော ဂြိုဟ်ဖြစ်သည်။ သက်ရှိမျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၀-၁၄ [[မီလီယံ]]ခန့် နေထိုင်ကြပြီး<ref name="MillerSpoolman2012">{{cite book |last1=Miller |first1=G. |last2=Spoolman |first2=Scott |title=Environmental Science |chapter=Biodiversity and Evolution |url=https://books.google.com/books?id=NYEJAAAAQBAJ&pg=PA62 |date=1 January 2012 |publisher=Cengage Learning |isbn=1-133-70787-4 |page=62 |accessdate=27 December 2014 |archive-date=2 May 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190502055246/https://books.google.com/books?id=NYEJAAAAQBAJ&pg=PA62 |url-status=live }}</ref> လူသားမျိုးနွယ်မှာ အရေအတွက်အားဖြင့် ၇.၆ [[ဘီလီယံ]]ခန့်ဖြစ်သည်။ အနီးရှိ [[ကြာသပတေးဂြိုဟ်]]၏ ပြင်းထန်သော [[ဒြပ်ဆွဲငင်အား]]က ကမ္ဘာကို [[ဥက္ကာပျံ]]များနှင့် တိုက်မိနိုင်ချေမှ အတန်အသင့် အကာအကွယ်ပေးနေသည်ဟု ယူဆထားသည်။ ကမ္ဘာ ဖွဲ့တည်ပြီး ပထမ ဘီလီယံနှစ်များတွင် သက်ရှိဇီဝသည် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ၌ စတင်ရှင်သန်ခဲ့ပြီး [[ကမ္ဘာ့လေထု]]နှင့် ကုန်းမြေများကို အကျိုးသက်ရောက်ခဲ့ကာ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၄.၁ ဘီလီယံမှစ၍ သက်ရှိတို့ ရှင်သန်ပေါက်ဖွားခဲ့ဟန် ရှိသည်။<ref name="AP-20151019">{{cite news |last=Borenstein |first=Seth |title=Hints of life on what was thought to be desolate early Earth |url=http://apnews.excite.com/article/20151019/us-sci--earliest_life-a400435d0d.html |date=19 October 2015 |work=Excite |location=Yonkers, NY |publisher=Mindspark Interactive Network |agency=Associated Press |accessdate=20 October 2015 |archivedate=23 October 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151023200248/http://apnews.excite.com/article/20151019/us-sci--earliest_life-a400435d0d.html }}</ref><ref name="PNAS-20151014-pdf">{{cite journal |last1=Bell |first1=Elizabeth A. |last2=Boehnike |first2=Patrick |last3=Harrison |first3=T. Mark |last4=Mao |first4=Wendy L. |display-authors=3 |date=19 October 2015 |title=Potentially biogenic carbon preserved in a 4.1&nbsp;billion-year-old zircon |url=http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112.full.pdf |format=PDF |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |location=Washington, D.C. |publisher=National Academy of Sciences |doi=10.1073/pnas.1517557112 |issn=1091-6490 |accessdate=20 October 2015 |pmid=26483481 |pmc=4664351 |volume=112 |issue=47 |pages=14518–21 |bibcode=2015PNAS..11214518B }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151106021508/http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112.full.pdf |date=6 November 2015 }} Early edition, published online before print.</ref> ကမ္ဘာမြေ၏သမိုင်းတွင် [[မျိုးသုဉ်းခြင်း|မျိုးသုဉ်းမှုဖြစ်ရပ်များ]]ကြောင့် သက်ရှိမျိုးစိတ် ၉၉ ရာခိုင်နှုန်း<ref name="Book-Biology">{{cite book |editor1=Kunin, W.E. |editor2=Gaston, Kevin |title=The Biology of Rarity: Causes and consequences of rare—common differences |url=https://books.google.com/books?id=4LHnCAAAQBAJ&pg=PA110 |date=31 December 1996 |isbn=978-0412633805 |page=110 |accessdate=26 May 2015 |archive-date=4 September 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160904152014/https://books.google.com/books?id=4LHnCAAAQBAJ&pg=PA110 |url-status=live }}</ref> ပျက်စီးပျောက်ကွယ်ခဲ့ဖူးသည်။<ref name="StearnsStearns2000">{{cite book |last=Stearns |first=Beverly Peterson |last2=Stearns |first2=S. C. |last3=Stearns |first3=Stephen C. |title=Watching, from the Edge of Extinction |url=https://books.google.com/books?id=0BHeC-tXIB4C |year=2000 |publisher=Yale University Press |isbn=978-0-300-08469-6 |page=preface x |accessdate=30 May 2017 |archive-date=28 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211128013934/https://books.google.com/books?id=0BHeC-tXIB4C |url-status=live }}</ref><ref name="NYT-20141108-MJN">{{cite news |last=Novacek |first=Michael J. |title=Prehistory's Brilliant Future |url=https://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html |date=8 November 2014 |work=The New York Times |accessdate=25 December 2014 |archivedate=29 December 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141229225657/http://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html }}</ref> ယနေ့တိုင် တည်ရှိသော ခန့်မှန်းခြေ မျိုးစိတ်များမှာ ကျယ်ပြန့်လှကာ<ref name=science_241_4872_1441/><ref name="MillerSpoolman2012"/><ref name="NSF-2016002">{{cite news |author=Staff |title=Researchers find that Earth may be home to 1&nbsp;trillion species |url=https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=138446 |date=2 May 2016 |publisher=National Science Foundation |accessdate=6 May 2016 |archivedate=4 May 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160504111108/https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=138446 }}</ref> မျိုးစိတ်အများစုကို သိပ္ပံနည်းကျ ဖော်ပြထားနိုင်ခြင်း မရှိသေးပေ။<ref name="PLoS-20110823">{{cite journal |last1=Mora |first1=C. |last2=Tittensor |first2=D.P. |last3=Adl |first3=S. |last4=Simpson |first4=A.G. |last5=Worm |first5=B. |title=How many species are there on Earth and in the ocean? |date=23 August 2011 |journal=PLOS Biology |doi=10.1371/journal.pbio.1001127 |pmid=21886479 |pmc=3160336 |volume=9 |issue=8 |pages=e1001127}}</ref> ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူသားများ ၈ ဘီလီယံနီးပါးခန့် နေထိုင်ကြပြီး အသက်ရှင်သန်ရေးအတွက် ကမ္ဘာ၏ ဇီဝအလွှာ (biosphere) နှင့် သဘာဝရင်းမြစ်များပေါ်တွင် မှီခိုကြရသည်။ ==သမိုင်းကြောင်း== === ဖွဲ့တည်ခြင်း === [[File:Protoplanetary-disk.jpg|thumb|Left|အစောပိုင်းကာလ နေအဖွဲ့အစည်း၏ ဂြိုဟ်ချပ်ပြားအား စိတ်ကူးယဉ်ရေးဆွဲထားပုံ]] နေအဖွဲ့အစည်းရှိ သက်တမ်းအရင့်ဆုံးပစ္စည်းမှာ လွန်ခဲ့သော ၄.၅၆၇၂±၀.၀၀၀၆ ဘီလီယံနှစ်အကြာက ဖြစ်တည်သည်။<ref name=bowring_housch1995/> သီအိုရီအရ ကမ္ဘာသည် နေပေါက်ဖွားပြီး ယင်း၏အစိတ်အပိုင်းများမှ ဖွဲ့တည်ခြင်းဖြစ်သည်။ သုတေသနတစ်ခုအရ လွန်ခဲ့သောနှစ်​​ပေါင်း ၄.၅၃ ဘီလီယံအကြာက လကမ္ဘာ ဖြစ်တည်ခဲ့ဟုဆိုသည်။<ref>{{Cite journal|last1=Tartèse|first1=Romain|last2=Anand|first2=Mahesh|last3=Gattacceca|first3=Jérôme|last4=Joy|first4=Katherine H.|author-link4=Katherine Joy|last5=Mortimer|first5=James I.|last6=Pernet-Fisher|first6=John F.|last7=Russell|first7=Sara|last8=Snape|first8=Joshua F.|last9=Weiss|first9=Benjamin P.|date=2019|title=Constraining the Evolutionary History of the Moon and the Inner Solar System: A Case for New Returned Lunar Samples|journal=Space Science Reviews|language=en|volume=215|issue=8|page=54|doi=10.1007/s11214-019-0622-x|bibcode=2019SSRv..215...54T|issn=1572-9672|doi-access=free}}</ref> အဆိုပြုချက်တစ်ခုအရမူ အင်္ဂါဂြိုဟ်အရွယ်အစားရှိ ''သီယာ''ဟုခေါ်သည့် ဂြိုဟ်တစ်ခုက ကမ္ဘာမြေအား ဝင်တိုက်ခဲ့သေးသည်ဟုဆိုသည်။ ယင်းဂြိုဟ်သည် ကမ္ဘာ၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းသော အရွယ်အစားရှိသည်ဟုဆိုပြီး ထိတိုက်မှုကြောင့် ယင်း၏အစိတ်အပိုင်းအချို့သည် ကမ္ဘာမြေနှင့် ပေါင်းစပ်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။<ref name=canup_asphaug2001b /><ref>{{cite journal|url=https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1410/1410.3819.pdf|title=On the origin and composition of Theia: Constraints from new models of the Giant Impact|journal=Icarus|last1=Meier|first1=M. M. M.|last2=Reufer|first2=A.|last3=Wieler|first3=R.|date=4 August 2014|volume=242|access-date=25 October 2020|page=5|doi=10.1016/j.icarus.2014.08.003|arxiv=1410.3819|bibcode=2014Icar..242..316M|s2cid=119226112}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201030120856/https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1410/1410.3819.pdf |date=30 October 2020 }}</ref> လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၄.၁ ဘီလီယံနှင့် ၃.၈ ဘီလီယံအတွင်း လကမ္ဘာအား ဥက္ကာခဲများစွာ ဝင်တိုက်ခဲ့မှုက လကမ္ဘာ၏ ယနေ့ခေတ် မြေမျက်နှာသွင်ပြင်များကို ထုဆစ်ပုံဖော်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။<ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Astrobiology|url=https://archive.org/details/encyclopediaastr00amil|first1=Philippe|last1= Claeys|first2=Alessandro|last2=Morbidelli|author-link2=Alessandro Morbidelli (astronomer)|editor-first1=Muriel|editor-last1= Gargaud|editor-first2=Prof Ricardo|editor-last2=Amils|editor-first3= José Cernicharo|editor-last3= Quintanilla|editor-first4= Henderson James (Jim) |editor-last4= Cleaves II|editor-first5=William M.|editor-last5=Irvine|editor-first6= Prof Daniele L.|editor-last6= Pinti|editor-first7= Michel|editor-last7= Viso|year= 2011|publisher=Springer Berlin Heidelberg|pages=[https://archive.org/details/encyclopediaastr00amil/page/n953 909]–12|doi=10.1007/978-3-642-11274-4_869|chapter=Late Heavy Bombardment|isbn= 978-3-642-11271-3}}</ref> ===ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ သမိုင်း=== ကမ္ဘာ့လေထုနှင့် သမုဒ္ဒရာများကို မီးတောင်လှုပ်ရှားမှုနှင့် အေးခဲနေသောဓာတ်ငွေ့များ ကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင်သို့ ပေါ်ထွက်လာမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။<ref name="watersource" /><ref>{{cite web |url=https://www.lpi.usra.edu/education/timeline/gallery/slide_17.html |title=Earth's Early Atmosphere and Oceans |work=Lunar and Planetary Institute |publisher=Universities Space Research Association |access-date=27 June 2019 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=8 July 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190708180329/https://www.lpi.usra.edu/education/timeline/gallery/slide_17.html }}</ref> ယင်းရင်းမြစ်များမှ ရေငွေ့သည် သမုဒ္ဒရာများသို့ ငွေ့ရည်ဖွဲ့စုဖွဲ့ကြသည်။ [[ကြယ်တံခွန်]]၊ [[ဥက္ကာခဲ]]များမှ ရေနှင့် ရေခဲများသည်လည်း သမုဒ္ဒရာများအတွင်းသို့ စုဝေးခဲ့ကြသည်။ ပင်လယ်များအတွက် လိုအပ်သောရေသည် ကမ္ဘာဖြစ်တည်ကတည်းက တည်ရှိခဲ့ဟန်ရှိသည်။<ref>{{Cite journal|last1=Piani|first1=Laurette|last2=Marrocchi|first2=Yves|last3=Rigaudier|first3=Thomas|last4=Vacher|first4=Lionel G.|last5=Thomassin|first5=Dorian|last6=Marty|first6=Bernard|date=2020|title=Earth's water may have been inherited from material similar to enstatite chondrite meteorites|url=https://science.sciencemag.org/content/369/6507/1110|journal=Science|language=en|volume=369|issue=6507|pages=1110–13|doi=10.1126/science.aba1948|issn=0036-8075|pmid=32855337|bibcode=2020Sci...369.1110P|s2cid=221342529}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200828185943/https://science.sciencemag.org/content/369/6507/1110 |date=28 August 2020 }}</ref> ဤစံနမူနာပုံစံတွင် နေသည် [[နေရောင်ခြည် တောက်ပမှု|လက်ရှိတောက်ပမှု]]၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှသာရှိသေးသောအချိန်<ref name=asp2002 /> လေထုထဲရှိ [[ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့]]များသည် သမုဒ္ဒရာများကို အေးခဲမသွားစေရန် ထိန်းကျောင်းပေးခဲ့သည်။<ref name=physorg20100304 /> ကမ္ဘာဖွဲ့တည်ပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၃.၅ ဘီလီယံကြာသော် ကမ္ဘာ၏ သံလိုက်စက်ကွင်း ဖြစ်တည်လာခဲ့သည်။ ယင်းသံလိုက်စက်ကွင်းသည် လေထုကို နေလေ (solar wind) မှ နုတ်ယူမသွားစေရန် ကာကွယ်ပေးခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ၏ အပြင်ဘက်ချော်ရည်အလွှာသည် အေးမြလာပြီး ပထမဆုံး အစိုင်အခဲလွှာကို ဖွဲ့တည်လာခဲ့သည်။ ===အနာဂတ်=== [[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]] {{CO2}} သည် လေထုထဲတွင် သက်တမ်းရှည်ကြာစွာ တည်ရှိနေနိုင်သောကြောင့် လူသားတို့၏ {{CO2}} ထုတ်လွှတ်မှုသည် နောင်နှစ်ပေါင်း တစ်သိန်းတွင် ဖြစ်ပေါ်လာမည့် ရေခဲခေတ်တစ်ခုကို နှောင့်နှေးစေမည်ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite journal|last1=Ganopolski|first1=A.|last2=Winkelmann|first2=R.|last3=Schellnhuber|first3=H. J.|date=2016|title=Critical insolation – CO₂ relation for diagnosing past and future glacial inception|url=https://www.nature.com/articles/nature16494|journal=Nature|language=en|volume=529|issue=7585|pages=200–03|doi=10.1038/nature16494|pmid=26762457|bibcode=2016Natur.529..200G|s2cid=4466220|issn=1476-4687}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201016221338/https://www.nature.com/articles/nature16494 |date=16 October 2020 }}</ref> ကမ္ဘာ၏ အနာဂတ်သည် [[နေ]]နှင့် တိုက်ရိုက် သက်ဆိုင်လျက်ရှိသည်။ နောင်နှစ်ပေါင်း ၁.၁ ဘီလီယံတွင် နေ၏ တောက်ပမှုသည် ယခုလက်ရှိထက် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း၊ နှစ်ပေါင်း ၃.၅ ဘီလီယံတွင် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းသို့ တိုးလာမည်ဖြစ်သည်။<ref name="sun_future"/> ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင် အပူချိန် တိုးပွားလာပြီး အင်အော်ဂဲနစ် ကာဗွန်သံသရာကို အရှိန်တင်စေကာ [[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]] စုစည်းမှုစနစ်ကို လျှော့ကျစေမည်ဖြစ်သည်။<ref name="britt2000" /> ယင်းကဲ့သို့ဖြစ်ပါက နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ မှ ၉၀၀ မီလီယံအတွင်း အပင်များအတွက် [[ဖိုတိုဆင်သစ်ဆစ်|အလင်းမှီစု]]နည်းဖြင့် အစာချက်လုပ်ရန် မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။ အပင်များ နည်းပါးလာခြင်းသည် လေထုထဲရှိ [[အောက်ဆီဂျင်]] ပမာဏကို နည်းပါးသွားစေမည်ဖြစ်ကာ တိရိစ္ဆာန်လောက ရှင်သန်ရန် မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။<ref name=ward_brownlee2002/> နောက်ထပ် နှစ်ပေါင်း ၁ ဘီလီယံကြာသော် မြေမျက်နှာပြင်ရှိ ရေအားလုံး ပျောက်ကွယ်သွားပြီး<ref name=carrington/> တစ်ကမ္ဘာလုံး အပူချိန်သည် ၇၀ °C (၁၅၈ °F) သို့ ရောက်ရှိမည်ဖြစ်သည်။<ref name=ward_brownlee2002/> ယင်းအချိန်မှစ၍ နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ မီလီယံခန့်အတွင်း ကမ္ဘာပေါ်တွင် သက်ရှိများ ရှင်သန်နိုင်သေးသည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ အကယ်၍ လေထုမှ [[နိုက်ထရိုဂျင်]]အား ဖယ်ထုတ်လိုက်ပါက<ref name=pnas1_24_9576/> နှစ်ပေါင်း ၂.၃ ဘီလီယံခန့်အတွင်း သက်ရှိများ ရှင်သန်နိုင်ကောင်းရှင်သန်နိုင်သေးသည်။ ထို့သို့မဟုတ်ဘဲ နေ၏အပူချိန်သည် တည်ငြိမ်မည်ဟု ယူဆပါကလည်း နှစ်ပေါင်း ၁ ဘီလီယံအတွင်း ခေတ်သစ်သမုဒ္ဒရာများမှ ၂၇ ရာခိုင်နှုန်းသော ရေထုတို့သည် ကမ္ဘာ့အတွင်းပိုင်းအလွှာသို့ ဆင်းသက်ကုန်မည်ဖြစ်သည်။<ref name=hess5_4_569/> နေသည် နောင်နှစ်ပေါင်း ၅ ဘီလီယံကြာပါက [[ဧရာမ ကြယ်နီ]]ကြီးအဖြစ်သို့ [[ကြယ်တို့၏ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှု|ဆင့်ကဲပြောင်းလဲ]]သွားမည်ဖြစ်ပြီး ယခုလက်ရှိအရွယ်အစားထက် အဆပေါင်း ၂၅၀ သို့ ရောက်ရှိကာ ၁ [[AU]] (မိုင်ပေါင်း ၉၃ မီလီယံခန့်) ကြီးထွားလာမည်ဖြစ်သည်။<ref name="sun_future" /><ref name="sun_future_schroder"/> ကမ္ဘာ၏ ကံကြမ္မာသည် မသေချာပေ။ ဧရာမ ကြယ်နီတစ်စင်းအနေဖြင့် နေသည် ယင်း၏ထုထည် ပမာဏ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းအား ဆုံးရှုံးလိုက်ရမည်ဖြစ်ပြီး ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှု (tidal effect) မရှိပါက ကမ္ဘာပတ်လမ်းသည် နေမှ ၁.၇ AU အကွာသို့ ရွေ့သွားမည်ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိပါက ကမ္ဘာသည် နေ၏လေထုထဲသို့ တိုးဝင်ကာ အငွေ့ပျံသွားမည်ဖြစ်သည်။<ref name="sun_future" /> နေ၏တောက်ပမှုသည် ယခုထက် အဆပေါင်း ၅၀၀ ပိုမိုတောက်ပလာမည်ဖြစ်ကာ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိများ အကုန်လုံး မဟုတ်သော်မှ အတော်များများကို လွန်ကဲသောအပူချိန်က ပျက်စီးစေမည်ဖြစ်သည်။<ref name="sun_future" /> ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ပြုလုပ်သော ပုံတူဖန်တီးမှန်းဆမှု (simulation) တစ်ခုက ကမ္ဘာသည် ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှုကြောင့် နေ၏လေထုသို့ ဝင်ရောက်ကာ လောင်ကျွမ်းသွားမည်ဟုဆိုသည်။<ref name="sun_future_schroder" /> ==ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိများ== ===ပုံသဏ္ဌာန်=== ကမ္ဘာ၏ပုံသဏ္ဌာန်သည် ထိပ်နှစ်ဘက်ပြား၍ အလယ်တွင် လုံးဝိုင်းသည်။ ကမ္ဘာ၏ လည်ပတ်မှုကြောင့် ဝင်ရိုးစွန်းဒေသများတွင် ပြားချပ်ပြီး [[အီကွေတာ]]တွင် ဖောင်းကားသည်။<ref name=milbert_smith96 /> အီကွေတာရှိ ကမ္ဘာ၏အချင်းသည် ၄၃ ကီလိုမီတာ (၂၇ မိုင်) ရှိပြီး ဝင်ရိုးစွန်း တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ အချင်းထက် ပိုများသည်။<ref name="ngdc2006" /> ===ဓာတုပစ္စည်း ပါဝင်မှု=== {| class="wikitable" style="float: right; clear: right; margin-left: 2em;" |+ ကမ္ဘာ့ကျောက်လွှာ၏ ဓာတုပစ္စည်း ပါဝင်မှု<ref name=brown_mussett1981/><ref name="Rudnick2003">{{cite book |chapter=Composition of the Continental Crust |journal=Treatise on Geochemistry |publisher=Elsevier Science |location=New York |first1=R. L. |last1=Rudnick |first2=S. |last2=Gao |title=Treatise on Geochemistry |editor1-first=H. D. |editor1-last=Holland |editor2-first=K. K. |editor2-last=Turekian |volume=3 |pages=1–64 |year=2003 |doi=10.1016/B0-08-043751-6/03016-4 |isbn=978-0-08-043751-4 |bibcode=2003TrGeo...3....1R}}</ref><ref name="White2014">{{cite book |chapter=Composition of the Oceanic Crust |title=Treatise on Geochemistry |publisher=Elsevier Science |location=New York |first1=W. M. |last1=White |first2=E. M. |last2=Klein |author-link2=Emily Klein |editor1-first=H. D. |editor1-last=Holland |editor2-first=K. K. |editor2-last=Turekian |volume=4 |pages=457–96 |year=2014 |doi=10.1016/B978-0-08-095975-7.00315-6 |isbn=978-0-08-098300-4 |hdl=10161/8301}}</ref> !rowspan="2"|ဒြပ်ပေါင်း !rowspan="2"|ဖော်မျူလာ !colspan="2"|ပါဝင်ပစ္စည်း |- !style="font-size: smaller;"|ကုန်းမြေ !style="font-size: smaller;"|သမုဒ္ဒရာ |- |[[ဆီလီကာ]] |style="text-align: center;"|{{chem2|SiO2}} |style="text-align: right;"|60.2% |style="text-align: right;"|48.6% |- |[[အလူမီနီယမ် အောက်ဆိုဒ်|အလူမီနာ]] |style="text-align: center;"|{{chem2|Al2O3}} |style="text-align: right;"|15.2% |style="text-align: right;"|16.5% |- |[[ကယ်လဆီယမ် အောက်ဆိုဒ်|ထုံး]] |style="text-align: center;"|CaO |style="text-align: right;"|5.5% |style="text-align: right;"|12.3% |- |[[မဂ္ဂနက်ဆီယမ် အောက်ဆိုဒ်|မဂ္ဂနီဆီယာ]] |style="text-align: center;"|MgO |style="text-align: right;"|3.1% |style="text-align: right;"|6.8% |- |iron(II) oxide |style="text-align: center;"|FeO |style="text-align: right;"|3.8% |style="text-align: right;"|6.2% |- |[[ဆိုဒီယမ် အောက်ဆိုဒ်]] |style="text-align: center;"|{{chem2|Na2O}} |style="text-align: right;"|3.0% |style="text-align: right;"|2.6% |- |[[ပိုတက်ဆီယမ် အောက်ဆိုဒ်]] |style="text-align: center;"|{{chem2|K2O}} |style="text-align: right;"|2.8% |style="text-align: right;"|0.4% |- |iron(III) oxide |style="text-align: center;"|{{chem2|Fe2O3}} |style="text-align: right;"|2.5% |style="text-align: right;"|2.3% |- |[[ရေ (မော်လီကျူး)|ရေ]] |style="text-align: center;"|{{chem2|H2O}} |style="text-align: right;"|1.4% |style="text-align: right;"|1.1% |- |[[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]] |style="text-align: center;"|{{chem2|CO2}} |style="text-align: right;"|1.2% |style="text-align: right;"|1.4% |- |[[တိုက်တေနီယမ် ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]] |style="text-align: center;"|{{chem2|TiO2}} |style="text-align: right;"|0.7% |style="text-align: right;"|1.4% |- |phosphorus pentoxide |style="text-align: center;"|{{chem2|P2O5}} |style="text-align: right;"|0.2% |style="text-align: right;"|0.3% |- !colspan="2"|စုစုပါင်း !style="text-align: right;"|99.6% !style="text-align: right;"|99.9% |} ကမ္ဘာ့ထုထည်သည် ၅.၉၇×၁၀^၂၄ ကီလိုဂရမ် နီးပါးခန့်ရှိပြီး အများစုမှာ [[သံ (သတ္တု)|သံ]] (၃၂.၁%)၊ အောက်ဆီဂျင် (၃၀.၁%)၊ [[ဆီလီကွန်]] (၁၅.၁%)၊ [[မဂ္ဂနီစီယမ်]] (၁၃.၉%)၊ ဆာလဖာ (၂.၉%)၊ [[နီကယ်]] (၁.၈%)၊ [[ကယ်လစီယမ်]] (၁.၅%)၊ [[အလူမီနီယမ်]] (၁.၄%) နှင့် ကျန်သော ဒြပ်စင်များ ၁.၂% ပါဝင်သည်။ ပင်မအူတိုင်တွင် သံ ၈၈.၈%၊ နီကယ် ၅.၈%၊ ဆာလဖာ ၄.၅% တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref name=pnas71_12_6973/> ကျောက်မာလွှာတွင် တွေ့ရသော ကျောက်ခဲအများစုသည် အောက်ဆိုဒ်များ ဖြစ်ကြသည်။ အဓိကအားဖြင့် [[ကလိုရင်း]]၊ [[ဆာလဖာ]]နှင့် [[ဖလိုရင်း]]တို့ဖြစ်ကြသည်။ ကျောက်မာလွှာ၏ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းကိုမူ ဆီလီကာ၊ အလူမီနာ၊ အိုင်းယွန်း အောက်ဆိုဒ်၊ ထုံး၊ မဂ္ဂနီဆီယာ၊ ပိုတက်နှင့် ဆိုဒါတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။<ref name=brown_mussett1981/><ref name=pnas71_12_6973/> ===မျက်နှာပြင်=== [[File:Earth dry elevation.stl|thumb|Left|ရေမပါရှိသော – လက်ရှိကမ္ဘာဂြိုဟ် (သုံးဘက်မြင် စက်ဝိုင်းလုံးပုံစံမြင်ရန် နှိပ်၍ချဲ့ကြည့်ပါ)။]] ကမ္ဘာ့ မျက်နှာပြင် စုစုပေါင်း ဧရိယာသည် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၉၇ မီလီယံ ရှိသည်။<ref name="Pidwirny 2006_8"/> ယင်း၏ ၇၀.၈ ရာခိုင်နှုန်း<ref name="Pidwirny 2006_8"/> (စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၃၉.၄၃ မီလီယံ) မှာ ပင်လယ်ရေ မျက်နှာပြင်အောက်တွင် တည်ရှိပြီး ပင်လယ်ရေဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသည်။<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html |title=World Factbook |publisher=Cia.gov |accessdate=2 November 2012 |archivedate=5 January 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html }}</ref> ရေဖြင့် ဖုံးလွှမ်းမထားသော လက်ကျန် ၂၉.၂% များမှာ တောင်တန်းများ၊ [[ကန္တာရ]]များနှင့် အခြားသော ကုန်းမြေများဖြစ်သည်။ ကုန်းမြေမျက်နှာပြင်၏ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့်မှာ အနိမ့်ဆုံးဖြစ်သော [[ပင်လယ်သေ]]ဒေသ၌ −၄၁၈ မီတာရှိပြီး အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော [[ဧဝရတ်တောင်]]တွင် ၈၈၄၈ မီတာ ရှိသည်။ ကုန်းမြေ၏ ပင်လယ်ရေ မျက်နှာပြင်အမြင့် ပျမ်းမျှအမြင့်မှာ ၇၉၇ မီတာ ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=https://ngdc.noaa.gov/mgg/global/etopo1_surface_histogram.html |title=Hypsographic Curve of Earth's Surface from ETOPO1 |first=National Geophysical Data |last=Center |website=ngdc.noaa.gov |accessdate=24 June 2018 |archivedate=15 September 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170915114233/https://ngdc.noaa.gov/mgg/global/etopo1_surface_histogram.html }}</ref> [[အနည်ကျကျောက်]]များသည် ကမ္ဘာ့အပြင်ဘက်ကျောက်လွှာ၏ ၅ ရာခိုင်နှုန်းသာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားသော်လည်း ကမ္ဘာ့တိုက်ကြီးများ၏ မျက်နှာပြင်ကိုမူ အနည်ကျကျောက်များက ၇၅ ရာခိုင်နှုန်း လွှမ်းမိုးထားသည်။<ref name=jessey /> စုစုပေါင်း စိုက်ပျိုးနိုင်သောမြေသည် ကုန်းမြေ၏ ၁၀.၉ ရာခိုင်နှုန်းရှိပြီး ၁.၃ ရာခိုင်နှုန်းသည် အမြဲတမ်း စိုက်ပျိုးမြေများဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web |title=World Bank arable land |url=http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.ARBL.ZS/countries/1W?display=graph |publisher=World Bank |access-date=19 October 2015 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=2 October 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151002170510/http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.ARBL.ZS/countries/1w?display=graph }}</ref><ref>{{cite web |title=World Bank permanent cropland |url=http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.CROP.ZS/countries?display=graph |publisher=World Bank |access-date=19 October 2015 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=13 July 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150713131245/http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.CROP.ZS/countries?display=graph }}</ref> ကုန်းမြေမျက်နှာပြင်၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းအား [[စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး]]အတွက် အသုံးပြုသည်။ ခန့်မှန်းခြေ သီးနှံပင်စိုက်ပျိုးရေးအတွက် စတုရန်းမိုင် ၆.၄ သန်း၊ မွေးမြူရေးအတွက် စတုရန်းမိုင် ၁၂.၉ သန်း အသီးသီး အသုံးချသည်။<ref name="Hooke2012">{{cite journal |url=https://www.geosociety.org/gsatoday/archive/22/12/pdf/gt1212.pdf |title=Land transformation by humans: A review |journal=GSA Today |first1=Roger LeB. |last1=Hooke |first2=José F. |last2=Martín-Duque |first3=Javier |last3=Pedraza |volume=22 |issue=12 |pages=4–10 |date=December 2012 |doi=10.1130/GSAT151A.1 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180109181247/https://www.geosociety.org/gsatoday/archive/22/12/pdf/gt1212.pdf |date=9 January 2018 }}</ref> ===ရေထု=== ကမ္ဘာမျက်နှာပြင်၌ ရေပေါများခြင်းသည် နေအဖွဲ့အစည်းရှိ အခြားသောဂြိုဟ်များထဲမှ ''ဂြိုဟ်ပြာ'' ဟု ခွဲခြားနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ရေထုတွင် အဓိကအားဖြင့် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာတို့ပါဝင်သည်။ သို့သော် နည်းစနစ်ကျကျဆိုပါက မြစ်၊ ချောင်း၊ အင်း၊ အိုင်၊ ကုန်းတွင်းပိုင်းပင်လယ်နှင့် မြေအောက်ရေတို့ ပါဝင်သည်။ အနက်ဆုံး မြေအောက်ရေ တည်ရှိရာမှာ [[ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ]]အတွင်းရှိ မာရီနာချောက် (Mariana Trench) ၏ ချန်လင်ဂျာဒီး (Challenger Deep) ဖြစ်ပြီး မီတာ ၁၀၉၁၁.၁ (ပေ ၃၅၇၉၉) ရှိသည်။ သမုဒ္ဒရာများ၏ ထုထည်သည် ၁.၃၅×၁၀^၁၈ နီးပါးခန့် သို့မဟုတ် ကမ္ဘာမြေ ထုထည်၏ ၁/၄၄၀၀ ဖြစ်သည်။ သမုဒ္ဒရာများသည် ဧရိယာအားဖြင့် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၃၉.၇ မီလီယံရှိပြီး ပျမ်းမျှအနက်မှာ ၃၆၈၂ မီတာ (၁၂၀၈၀ ပေ) ရှိကာ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်သည် ချောမွေ့နေမည်ဆိုပါက ပျမ်းမျှအနက်သည် ၂.၇ မှ ၂.၈ ကီလိုမီတာ ရှိမည်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/559627/sphere-depth-of-the-ocean |title=sphere depth of the ocean&nbsp;– hydrology |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |accessdate=12 April 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=https://ase.tufts.edu/cosmos/print_chapter.asp?id=4 |title=Third rock from the Sun&nbsp;– restless Earth |work=NASA's Cosmos |accessdate=12 April 2015 |archivedate=6 November 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151106230149/http://ase.tufts.edu/cosmos/print_chapter.asp?id=4 }}</ref> ရေအားလုံး၏ ၉၇.၅ ရာခိုင်နှုန်းသည် ရေငန်များဖြစ်ပြီး ကျန် ၂.၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ရေချိုဖြစ်ကာ<ref>{{Cite book|title=On Water|url=https://www.eib.org/en/publications/eib-big-ideas-on-water|access-date=7 December 2020|website=European Investment Bank|year=2019|doi=10.2867/509830|language=en|author1=European Investment Bank|publisher=European Investment Bank|isbn=9789286143199|archive-date=29 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201129051604/https://www.eib.org/en/publications/eib-big-ideas-on-water|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chart: Globally, 70% of Freshwater is Used for Agriculture|url=https://blogs.worldbank.org/opendata/chart-globally-70-freshwater-used-agriculture|access-date=7 December 2020|website=World Bank Blogs|date=22 March 2017|last1=Khokhar|first1=Tariq|language=en|accessdate=22 November 2021|archivedate=6 December 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201206080843/https://blogs.worldbank.org/opendata/chart-globally-70-freshwater-used-agriculture}}</ref> ရေချို ၆၈.၇ ရာခိုင်နှုန်းသည် ရေခဲလွှာများ၌ တည်ရှိသည်။<ref>{{cite web|last1=Perlman|first1=Howard|date=17 March 2014|title=The World's Water|url=https://water.usgs.gov/edu/earthwherewater.html|access-date=12 April 2015|work=USGS Water-Science School|accessdate=25 June 2018|archivedate=22 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150422113320/http://water.usgs.gov/edu/earthwherewater.html}}</ref> ကမ္ဘာ၏ အအေးဆုံးဒေသများတွင် နှင်းများသည် ပုံစံမပျက် ရေခဲအဖြစ် တည်ရှိကြသည်။ ယင်းနှင်းများ၊ ရေခဲများသည် ကြာလာသော် ရေခဲလွှာများဖြစ်တည်လာကြသည်။ အာတိတ်ဒေသရှိ ရေခဲပင်လယ်သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနီးပါးခန့် ကြီးမားလှသည်။ သို့သော် ရာသီဥတုဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုများကြောင့် လျင်မြန်စွာ ဆုတ်ယုတ်လျက်ရှိသည်။<ref>{{Cite book|last=Hendrix|first=Mark|title=Earth Science: An Introduction|publisher=Cengage|year=2019|isbn=978-0-357-11656-2|location=Boston|page=329}}</ref> ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာများ၏ ပျမ်းမျှ ရေငန်နှုန်းမှာ ပင်လယ်ရေ ၁ ကီလိုဂရမ်တွင် ၃၅ ဂရမ်နှုန်း ဖြစ်သည်။ ဆားအများစုကို မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်းမှ ထွက်လာသည်။ သမုဒ္ဒရာများသည် လေထုထဲရှိ ဓာတ်ငွေ့များကို ပျော်ဝင်သွားစေသည့် သိုလှောင်ကန်များဖြစ်ကြပြီး ယင်းသည် ပင်လယ်နေသတ္တဝါများ ရှင်သန်ရန် အရေးပါသည်။<ref name=natsci_oxy4 /> ပင်လယ်ရေများသည် ကမ္ဘာ့ရာသီဥတုများပေါ်တွင် လွှမ်းမိုးမှုရှိပြီး သမုဒ္ဒရာများသည် အပူလှောင်ကန်အဖြစ် ပြုမူပေးသည်။<ref name=michon2006 /> သမုဒ္ဒရာများရှိ အပူချိန်ပြောင်းလဲမှုများသည် [[အယ်လ်နီညို]]ကဲ့သို့ သိသာသော ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref name=sample2005 /> ===လေထု=== {{Main|ကမ္ဘာ့လေထု}} [[File:MODIS Map.jpg|thumb|ကမ္ဘာဂြိုဟ်အား တိမ်ဖုံးလွှမ်းထားသောပုံကို [[နာဆာ]]၏ ဂြိုဟ်တုမှ ရိုက်ကူးထားသည်]] မြေမျက်နှာပြင်အား သက်ရောက်သော ပျမ်းမျှ ကမ္ဘာ့လေထုဖိအားသည် ကီလိုမီတာ ၈.၅ အမြင့်၌ ၁၀၁.၃၂၅ KPa (၁၄.၆၉၅၉ psi) ဖြစ်သည်။<ref name="Exline2006">{{cite book|last1=Exline|first1=Joseph D.|url=https://www.nasa.gov/pdf/288978main_Meteorology_Guide.pdf|title=Meteorology: An Educator's Resource for Inquiry-Based Learning for Grades 5–9|last2=Levine|first2=Arlene S.|last3=Levine|first3=Joel S.|date=2006|publisher=NASA/Langley Research Center|page=6|id=NP-2006-08-97-LaRC|access-date=23 November 2021|archive-date=28 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180528181043/https://www.nasa.gov/pdf/288978main_Meteorology_Guide.pdf|url-status=live}}</ref> ခြောက်သွေ့သော လေထုတွင် [[နိုက်ထရိုဂျင်]] ၇၈%၊ [[အောက်ဆီဂျင်]] ၂၁%၊ [[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]]၊ ရေငွေ့နှင့် အခြားဓာတ်ငွေ့များ ပါဝင်သည်။<ref name="Exline2006" />ရေငွေ့ ပါဝင်မှုသည် ၀.၀၁ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ၄ ရာခိုင်နှုန်းကြားတွင် ပြောင်းလဲလျက်တည်ရှိသည်။<ref name="Exline2006" /> သို့သော် ပျမ်းမျှမှာ ၁ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။<ref name="earth_fact_sheet" /> [[ထရိုပိုစဖီးယား အလွှာ|ထရိုပိုစဖီးယားလွှာ]]၏ အမြင့်သည် ဝင်ရိုးစွန်း၌ ၈ ကီလိုမီတာ (၅ မိုင်) နှင့် [[အီကွေတာ]]တွင် ၁၇ ကီလိုမီတာ (၁၁ မိုင်) ဝန်းကျင်ရှိသည်။<ref name=geerts_linacre97 /> ကမ္ဘာ့လေထု၏ ဘိုင်အိုစဖီးယားတွင် [[အိုဇုန်းလွှာ]] တည်ရှိပြီး သက်ရှိများ ရှင်သန်ရန်အတွက် အန္တရာယ်ရှိသော [[ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်]]ကို ကာကွယ်ပေးသည်။<ref name="Harrison 2002" /> လေထုသည် ဥက္ကာခဲများအား မြေမျက်နှာပြင်သို့ မကျရောက်ခင် လောင်ကျွမ်းစေပြီး အပူချိန်ကို ချိန်ညှိပေးသည်။<ref name="atmosphere" /> ဤဖြစ်စဉ်အား ဖန်လုံအိမ် အကျိုးသက်ရောက်မှုဟုခေါ်ကာ မြေပြင်မှ ထုတ်လုပ်သော အပူများကို ဖမ်းယူထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဖန်လုံအိမ် အကျိုးသက်ရောက်မှုကို အဓိကဖြစ်စေသောအရာများမှာ ရေငွေ့၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်၊ [[မီသိန်း]]၊ နိုက်ထရိုက်အောက်ဆိုဒ်နှင့် [[အိုဇုန်း]]တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဤကဲ့သို့ အပူသိုလှောင်သည့်ဖြစ်စဉ် မရှိပါက လက်ရှိအပူချိန် +၁၅ °C (၅၉ °F)<ref name="Pidwirny2006_7" /> နှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် −၁၈ °C (၀ °F) သို့ ရောက်ရှိမည်ဖြစ်ပြီး သက်ရှိများ ဖြစ်တည်ခဲ့လိမ့်မည် မဟုတ်ပေ။ ၂၀၁၇ ခုနှစ် မေလတွင် ကမ္ဘာ့လေထုရှိ ရေခဲ ပုံဆောင်ခဲမှ ရောင်ပြန်ဟပ်သော အလင်းကို မိုင်ပေါင်းများစွာဝေးသော ဂြိုဟ်တုတစ်ခုမှ မြင်ခဲ့ရသည်။<ref name="NYT-20170519">{{cite news |last=St. Fleur |first=Nicholas |title=Spotting Mysterious Twinkles on Earth From a Million Miles Away |url=https://www.nytimes.com/2017/05/19/science/dscovr-satellite-ice-glints-earth-atmosphere.html |date=19 May 2017 |work=The New York Times |accessdate=20 May 2017 |archivedate=20 May 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170520002922/https://www.nytimes.com/2017/05/19/science/dscovr-satellite-ice-glints-earth-atmosphere.html }}</ref><ref name="GRL-201760515">{{cite journal |last1=Marshak |first1=Alexander |last2=Várnai |first2=Tamás |last3=Kostinski |first3=Alexander |title=Terrestrial glint seen from deep space: oriented ice crystals detected from the Lagrangian point |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/2017GL073248/abstract |date=15 May 2017 |journal=Geophysical Research Letters |doi=10.1002/2017GL073248 |accessdate=20 May 2017 |volume=44 |issue=10 |pages=5197–5202 |bibcode=2017GeoRL..44.5197M }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171226014559/http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/2017GL073248/abstract |date=26 December 2017 }}</ref> ===မိုးလေဝသနှင့် ရာသီဥတု=== {{Main|မိုးလေဝသ|ရာသီဥတု}} ကမ္ဘာ၏လေထုတွင် ပုံသေနယ်နိမိတ်မရှိဘဲ၊ အတွင်းဘက်မှ အပြင်ဘက်သို့ တဖြည်းဖြည်း ပါးလွှာလာပြီး အပြင်ဘက်အာကာသထဲသို့အရောက်တွင် မေးမှိန်သွားသည်။ လေထု၏ လေးပုံသုံးပုံသည် မြေမျက်နှာပြင်မှ ပထမဆုံး ၁၁ ကီလိုမီတာ (၆.၈ မိုင်) အတွင်း၌ ပါဝင်သည်။ အနိမ့်ဆုံးအလွှာကို ထရိုပိုစဖီးယားဟုခေါ်သည်။ နေမှလာသော စွမ်းအင်သည် ဤအလွှာကို အပူပေးပြီး လေကို ပြန့်ကားမှုဖြစ်စေသည်။ ဤသိပ်သည်းမှု နည်းသောလေသည် မြင့်တက်လာပြီး အေးမြ၍ သိပ်သည်းမှုများသောလေဖြင့် အစားထိုးသွားသည်။ ရလဒ်အနေဖြင့် အပူစွမ်းအင် ဖြန့်ဖြူးခြင်းမှတဆင့် လေထုလည်ပတ်မှုကိုဖြစ်စေကာ [[မိုးလေဝသ]]နှင့် [[ရာသီဥတု]]များကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref name=rahmstorf2003 /> {{multiple image | align = left | direction = vertical | width = 150 | image1 = Dorian 2019-08-30 1618Z from ISS.jpg | caption1 = [[ဟာရီကိန်း ဒိုရီယန်]]ကို ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၃၀ ရက်နေ့တွင် [[နိုင်ငံတကာ အာကာသစခန်း]]မှမြင်ရပုံ | image2 = Image-Ulmus pumila (Ulmus gobicus) in Gobi Desert.jpg | caption2 = [[ဂိုဘီသဲကန္တာရ]]ရှိ သစ်ပင်နှင့် တိမ်တိုက်များ }} မြေမျက်နှာပြင်သို့ကျရောက်သော [[နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်]]သည် လတ္တီကျု့ များလာသည်နှင့်အမျှ လျော့နည်းသွားသည်။ လတ္တီကျု အမြင့်ပိုင်းတွင် [[နေရောင်ခြည်]]သည် မြေမျက်နှာပြင်သို့ ထောင့်အနိမ့်ဖြင့် ရောက်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် နေရောင်ခြည်သည် ပိုမိုထူထပ်သော လေထုကို ဖြတ်သန်းရသည်။ ရလဒ်အဖြစ် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့်ရှိ ပျမ်းမျှ နှစ်စဉ်အပူချိန်သည် အီကွေတာမှ လတ္တီကျု ၁ ဒီဂရီလျှင် ၀.၄ စင်တီဂရိတ် (၀.၇ ဖာရင်ဟိုက်) နှုန်းဖြင့် လျော့နည်းသွားသည်။<ref name="sadava_heller2006" /> တည်နေရာ၏ ရာသီဥတုများကို သက်ရောက်စေသော အခြားအချက်မှာ သမုဒ္ဒရာများနှင့် နီးကပ်မှုဖြစ်သည်။<ref>{{cite book|last1=Rohli|first1=Robert. V.|title=Climatology|last2=Vega|first2=Anthony J.|publisher=Jones & Bartlett Learning|year=2018|isbn=978-1-284-12656-3|edition=fourth|page=49}}</ref> သမုဒ္ဒရာများနှင့် နီးကပ်သောနေရာများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် အေးမြသောနွေရာသီနှင့် ပူနွေးသောဆောင်းရာသီများ ရှိတတ်ကြသည်။ အကြောင်းမှာ သမုဒ္ဒရာများသည် အပူပမာဏကို ပိုမိုသိုလှောင်နိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ သမုဒ္ဒရာများ၏ အပူဓာတ် သို့မဟုတ် အအေးဓာတ်ကို လေတိုက်ခြင်းဖြင့် ကုန်းမြေသို့ ပို့ဆောင်ပေးသည်။<ref>{{cite book|last1=Rohli|first1=Robert. V.|title=Climatology|last2=Vega|first2=Anthony J.|publisher=Jones & Bartlett Learning|year=2018|isbn=978-1-284-12656-3|edition=fourth|page=32}}</ref> ရေငွေ့များသည် မြေမျက်နှာပြင်ရှိ အငွေ့ပျံခြင်းမှတဆင့် လေထုထဲသို့ လှည့်လည်ကြသည်။ လေထုအခြေအနေသည် ပူနွေးစိုထိုင်းပါက ရေသည် စုဖွဲ့ကာ မိုးရွာသွန်းခြင်းအဖြစ် မြေပြင်ပေါ်သို့ ပြန်လည်ကျရောက်သည်။<ref name="moran2005" /> ထိုအခါ ရေအများစုသည် အနိမ့်ပိုင်းသို့ မြစ်ချောင်းများမှတဆင့် သမုဒ္ဒရာများ သို့မဟုတ် ရေကန်များသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိသွားသည်။ ဤရေသံသရာသည် မြေပြင်ပေါ်ရှိ သက်ရှိများအတွက် မရှိမဖြစ် အရေးပါသော ယန္တရားဖြစ်သည်။ မိုးရွာသည့်ပုံစံသည် တစ်နှစ်လျှင် မီတာများစွာမှ မီလီမီတာအောက်အထိ ကျယ်ပြန့်စွာ ခြားနားကြသည်။ လေထုလည်ပတ်မှု၊ ပထဝီဝင် သွင်ပြင်များနှင့် အပူချိန်ကွဲပြားခြားနားချက်များသည် ဒေသတစ်ခု၏ ပျမ်းမျှ မိုးရွာသွန်းနှုန်းကို အဆုံးအဖြတ်ပေးသည်။<ref name="hydrologic_cycle" /> အသုံးများသော [[ကော့(ခ်)ပန်ရာသီဥတုခွဲခြားမှုများ|ကော့ပန် ရာသီဥတုခွဲမှုစနစ်]]တွင် အုပ်စု ၅ ခုပါဝင်ပြီး အပူပိုင်း ရာသီဥတု၊ ခြောက်သွေ့ ရာသီဥတု၊ သမပိုင်း ရာသီဥတု၊ တိုက်ကြီး ရာသီဥတုနှင့် ဝင်ရိုးစွန်း ရာသီဥတုဟူ၍ ဖြစ်ကြသည်။ ယင်းအုပ်စု ၅ ခုကိုလည်း ပိုမိုတိကျသော ရာသီဥတု အမျိုးအစားခွဲများအဖြစ် ထပ်မံခွဲခြားသေးသည်။<ref name="berger2002" /> ကော့ပန် ရာသီဥတုခွဲမှုစနစ်သည် အပူချိန်နှင့် မိုးရွာသွန်းနှုန်းအပေါ် အခြေခံ၍ နယ်မြေဒေသများကို ခွဲခြားပေးသည်။<ref>{{cite book|last1=Rohli|first1=Robert. V.|title=Climatology|last2=Vega|first2=Anthony J.|publisher=Jones & Bartlett Learning|year=2018|isbn=978-1-284-12656-3|edition=fourth|page=159}}</ref> ပူပြင်းသော ကန္တာရများတွင် မျက်နှာပြင် လေအပူချိန်သည် ၅၅ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၁၃၁ ဖာရင်ဟိုက်) အထိ မြင့်တက်နိုင်ပြီး [[အန္တာတိက]]ဒေသတွင် အနုတ် ၈၉ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (−၁၂၈ ဖာရင်ဟိုက်) အထိ ကျဆင်းနိုင်သည်။<ref>{{Cite journal|last1=El Fadli|first1=Khalid I.|last2=Cerveny|first2=Randall S.|last3=Burt|first3=Christopher C.|last4=Eden|first4=Philip|last5=Parker|first5=David|last6=Brunet|first6=Manola|last7=Peterson|first7=Thomas C.|last8=Mordacchini|first8=Gianpaolo|last9=Pelino|first9=Vinicio|last10=Bessemoulin|first10=Pierre|last11=Stella|first11=José Luis|date=2013|title=World Meteorological Organization Assessment of the Purported World Record 58°C Temperature Extreme at El Azizia, Libya (13 September 1922)|journal=Bulletin of the American Meteorological Society|language=en|volume=94|issue=2|pages=199–204|doi=10.1175/BAMS-D-12-00093.1|bibcode=2013BAMS...94..199E|issn=0003-0007|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Turner|first1=John|last2=Anderson|first2=Phil|last3=Lachlan‐Cope|first3=Tom|last4=Colwell|first4=Steve|last5=Phillips|first5=Tony|last6=Kirchgaessner|first6=Amélie|last7=Marshall|first7=Gareth J.|last8=King|first8=John C.|last9=Bracegirdle|first9=Tom|last10=Vaughan|first10=David G.|last11=Lagun|first11=Victor|date=2009|title=Record low surface air temperature at Vostok station, Antarctica|journal=Journal of Geophysical Research: Atmospheres|language=en|volume=114|issue=D24|page=D24102|doi=10.1029/2009JD012104|bibcode=2009JGRD..11424102T|issn=2156-2202|doi-access=free}}</ref> ===အပေါ်ပိုင်း လေထု=== [[ထရိုပိုစဖီးယား အလွှာ]]၏အပေါ်ရှိ လေထုကို [[စထရာတိုစဖီးယား အလွှာ]]၊ မီဆိုစဖီးယား အလွှာနှင့် သာမိုစဖီးယား အလွှာဟူ၍ ပိုင်းခြားထားသည်။<ref name="atmosphere" /> အလွှာတစ်ခုချင်းစီတွင် အမြင့်အလိုက် အပူချိန်ခြားနားမှု ရှိကြသည်။ ယင်း၏အလွန်တွင် အက်ဇိုစဖီးယား (exosphere) သည် ပါးလွာသော မဂ္ဂနတိုစဖီးယား (magnetosphere) အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိသွားသည်။ ယင်းနယ်မြေတွင် ဘူမိသံလိုက်စက်ကွင်းများသည် နေလေများဖြင့် အပြန်အလှန်အကျိုးသက်ရောက်ကြသည်။<ref name=sciweek2004 /> စထရာတိုစဖီးယားလွှာအတွင်း [[အိုဇုန်းလွှာ]]တည်ရှိပြီး ကမ္ဘာမြေရှိ သက်ရှိများအတွက် အရေးပါကာ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်၏ အန္တရာယ်မှ ကာကွယ်ပေးသည်။ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်မှ {{Convert|100|km|mi|abbr=on}} အကွာအဝေးကို လေထုနှင့် [[အပြင်ဘက် အာကာသ]]ဟု သတ်မှတ်ထားသည်။<ref name=cordoba2004 /> ==ပတ်လမ်းနှင့် လည်ပတ်ခြင်း== ===လည်ပတ်ခြင်း=== [[File:EpicEarth-Globespin(2016May29).gif|thumb|right|ကမ္ဘာလည်ပတ်နေပုံအား [[:en:Deep Space Climate Observatory|DSCOVR EPIC]] မှ ၂၀၁၆ ခုနှစ် မေလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် ရိုက်ကူးထားပုံ။]] ကမ္ဘာသည် နေကို တူရူပြု၍ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တွင် ၂၄ နာရီ (၈၆၄၀၀ စက္ကန့်) လျှင် တစ်ကြိမ်လည်ပတ်ပြီး အခြားဝေးကွာသောကြယ်များကို တူရူပြုပါက ၂၃ နာရီ ၅၆ မိနစ် ၄ စက္ကန့်လျင် တစ်ကြိမ်နှုန်း လည်ပတ်သည်။<ref name="IERS" /><ref group="n" name="Aoki" /> ကမ္ဘာ၏ လည်ပတ်နှုန်းသည် အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ နှေးကွေးလာသည်။ အတိတ်ကာလများ၏ တစ်ရက်တာသည် ယနေ့ခေတ်ထက် ပိုမိုတိုတောင်းခဲ့သည်။ ယင်းသို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ ကမ္ဘာနှင့် လကမ္ဘာကြားရှိ ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှု (tidal effect) ကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာမြေ၏ လည်ပတ်နှုန်းသည် ၁၉ ရာစုနှစ်နှင့်စာလျှင် ပိုမိုရှည်ကြာပြီး ယခုအခါ ရက်တိုင်း၌ ၀ မှ ၂ မီလီစက္ကန့်ကြား ပြောင်းလဲလျက်ရှိသည်။<ref name=USNO_TSD/><ref>{{cite journal |title=Rapid Service/Prediction of Earth Orientation |journal=IERS Bulletin-A |date=9 April 2015 |volume=28 |issue=15 |url=http://maia.usno.navy.mil/ser7/ser7.dat |accessdate=12 April 2015 |format=.DAT file (displays as plaintext in browser) }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150314182157/http://maia.usno.navy.mil/ser7/ser7.dat |date=14 March 2015 }}</ref> ===ပတ်လမ်း=== [[File:PIA23645-Earth-PaleBlueDot-6Bkm-Voyager1-orig19900214-upd20200212.jpg|thumb|upright|''[[ဗွိုင်ယေဂျာ ၁]]'' အာကာသယာဉ်က မိုင်ပေါင်း ၄ ဘီလီယံ နီးပါးခန့် အကွာအဝေးမှ ရိုက်ကူးထားသော ''[[အပြာဖျော့အစက်]]'' အမည်ရ ကမ္ဘာဂြိုဟ်ဖြစ်သည်၊ [[အလင်းအလျင်]]ဖြင့်ဆိုပါက ၅.၆ နာရီ ခရီးကွာဝေးသည်။<ref name="NASA-20200212">{{cite news |author=Staff |title=Pale Blue Dot Revisited |url=https://photojournal.jpl.nasa.gov/catalog/PIA23645 |date=12 February 2020 |work=[[NASA]] |access-date=12 February 2020 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=12 February 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200212230826/https://photojournal.jpl.nasa.gov/catalog/PIA23645 }}</ref>]] ကမ္ဘာသည် နေကိုဗဟိုပြု၍ ပျမ်းမျှ ကီလိုမီတာ ၁၅၀ မီလီယံ (၉၃ မီလီယံမိုင်) အကွာအဝေးမှ လှည့်ပတ်လျက်ရှိကာ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တွင် ၁ ပတ် လှည့်ပတ်မိရန် ပျမ်းမျှ ၂၄ နာရီ ကြာမြင့်သည်။ ကမ္ဘာ၏ ပတ်လမ်းအမြန်နှုန်းသည် တစ်စက္ကန့်လျင် ၂၉.၇၈ ကီလိုမီတာ (တစ်နာရီလျင် မိုင်ပေါင်း ၆၆၆၀၀) နှုန်းဖြစ်သည်။ ယင်းအမြန်နှုန်းဖြင့် ကမ္ဘာ၏ အချင်း ၁၂၇၄၂ ကီလိုမီတာ (၇၉၁၈ မိုင်) အား ၇ မိနစ်အတွင်း၊ ၃၈၄၀၀၀ ကီလိုမီတာ (၂၃၉၀၀၀ မိုင်) ကွာဝေးသော လကမ္ဘာသို့ ၃.၅ နာရီတို့ဖြင့် ခရီးပေါက်နိုင်သည်။<ref name="earth_fact_sheet" /> ကမ္ဘာ၏ ဒြပ်ဆွဲငင်အား လွှမ်းမိုးသောနယ်မြေကို ဟေးလ်စဖီးယား (Hill sphere) ဟုခေါ်ပြီး အချင်းဝက်အားဖြင့် ၉၃၀,၀၀၀ မိုင် (၁.၅ မီလီယံ ကီလိုမီတာ) ရှိသည်။<ref name="vazquez_etal2006" /><ref group="n" name="hill_radius" /> ယင်းသည် အခြားပိုမိုဝေးကွာသော နေနှင့် ဂြိုဟ်များ၏ ဒြပ်ဆွဲငင်အားထက် ကမ္ဘာ၏ဒြပ်ဆွဲငင်အားက ပိုမိုအားပြင်းနိုင်သည့် အများဆုံးအကွာအဝေး ဖြစ်သည်။ အရာဝတ္ထုများသည် ဤအချင်းဝက်အတွင်း လည်ပတ်ရမည်ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ်ပါက နေ၏ ဒြပ်ဆွဲငင်အားနှင့် သက်ဆိုင်သွားမည်ဖြစ်သည်။<ref name="vazquez_etal2006" /> ကမ္ဘာသည် နေအဖွဲ့အစည်းနှင့်အတူ [[နဂါးငွေ့တန်း ဂလက်ဆီ]]၌ တည်ရှိပြီး ဗဟိုမှ [[အလင်းနှစ်]] ၂၈၀၀ ကွာဝေးသည်။ ယင်းသည် [[အိုရိုင်ယွန် လက်မောင်း]]ရှိ ဂလက်တစ်ပြင်ညီ (galactic plane) ၏ အလင်းနှစ် ၂၀ ခန့်တွင် တည်ရှိသည်။<ref name="nasa20051201" /> ==ကမ္ဘာ-ဂြိုဟ်ရံလ စနစ်== ===လကမ္ဘာ=== {{Main|လကမ္ဘာ}} {| class="wikitable" style="float: right; margin-left: 0.5em;" |+ ဂုဏ်သတ္တိများ |- | colspan=2 | [[File:FullMoon2010.jpg|center|200px|လပြည့်ဝန်းအား [[မြောက်ကမ္ဘာခြမ်း]]မှ မြင်ရပုံ]] |- | '''အချင်း''' || {{val|3474.8|u=km|fmt=commas}} |- | '''ထုထည်''' || {{val|7.349|e=22|u=kg}} |- | '''ဆီမီးမေဂျာ ဝင်ရိုး''' || {{val|384400|u=km|fmt=commas}} |- | '''ပတ်လမ်းကာလ''' || {{nowrap|27{{smallsup|d}} 7{{smallsup|h}} 43.7{{smallsup|m}}}} |} လကမ္ဘာ၏ မူလဇာတ်မြစ်နှင့်ပတ်သက်၍ လူအများစု လက်ခံထားသော သီအိုရီအရ ''သီယာ''ဟုခေါ်သော [[အင်္ဂါဂြိုဟ်]]အရွယ် ဂြိုဟ်ပေါက်စတစ်စင်းနှင့် အစောပိုင်းကာလ ကမ္ဘာတို့ ထိတိုက်မိရာမှ ပေါက်ဖွားလာသည်ဟုဆိုသည်။<ref name=nature412_708/> ကမ္ဘာတွင် ဂြိုဟ်ရံလတစ်စင်း ရှိပြီး ယင်းသည် ကမ္ဘ့ာအချင်း၏ လေးပုံတစ်ပုံခန့် အရွယ်အစားရှိသည်။ [[ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှား]] ''[[ပလူတို]]''၏ ဂြိုဟ်ရံလတစ်စင်းဖြစ်သော [[ချာရွန် (ဂြိုဟ်ရံလ)|''ချာရွန်'']]သည် မိခင်ဂြိုဟ်၏ အရွယ်အစားနှင့်နှိုင်းယှဉ်ပါက ပိုမိုကြီးမားသော်လည်း<ref>{{cite web|url=https://astronomy.com/news/2019/06/whats-so-special-about-our-moon-anyway|title=What's so special about our Moon, anyway?|work=[[:en:Astronomy (magazine)|Astronomy]]|last1=Klemetti|first1=Erik|date=17 June 2019|access-date=13 October 2020|accessdate=22 November 2021|archivedate=6 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201106063032/https://astronomy.com/news/2019/06/whats-so-special-about-our-moon-anyway}}</ref><ref>{{cite web|url=https://solarsystem.nasa.gov/moons/pluto-moons/charon/in-depth/#:~:text=At%20half%20the%20size%20of,phenomenon%20called%20mutual%20tidal%20locking.|title=Charon|website=NASA|date=19 December 2019|access-date=13 October 2020|accessdate=22 November 2021|archivedate=14 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201014164907/https://solarsystem.nasa.gov/moons/pluto-moons/charon/in-depth/#:~:text=At%20half%20the%20size%20of,phenomenon%20called%20mutual%20tidal%20locking.}}</ref> အခြားဂြိုဟ်များ၏ ဂြိုဟ်ရံလများကိုလည်း ကမ္ဘာ၏ လကမ္ဘာကဲ့သို့ပင် "ဂြိုဟ်ရံလများ" ("moons") ဟု ရည်ညွှန်းသည်။<ref>{{cite web|url=https://theconversation.com/curious-kids-why-is-the-moon-called-the-moon-127899|title=Curious Kids: Why is the moon called the moon?|website=The Conversation|last1=Brown|first1=Toby|date=2 December 2019|access-date=13 October 2020|accessdate=22 November 2021|archivedate=8 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201108044000/https://theconversation.com/curious-kids-why-is-the-moon-called-the-moon-127899}}</ref> လကမ္ဘာသည် မိခင်ဂြိုဟ်၏ အရွယ်အစားဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက နေအဖွဲ့အစည်းတွင် အကြီးဆုံး လတစ်စင်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာနှင့် လကမ္ဘာကြားရှိ [[ဒြပ်ဆွဲအား]]သည် ကမ္ဘာပေါ်၌ ဒီရေများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref>{{Cite journal|last1=Coughenour|first1=Christopher L.|last2=Archer|first2=Allen W.|last3=Lacovara|first3=Kenneth J.|author-link3=Kenneth Lacovara|date=2009|title=Tides, tidalites, and secular changes in the Earth–Moon system|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0012825209001445|journal=Earth-Science Reviews|language=en|volume=97|issue=1|pages=59–79|doi=10.1016/j.earscirev.2009.09.002|bibcode=2009ESRv...97...59C|issn=0012-8252}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121028000947/http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0012825209001445 |date=28 October 2012 }}</ref> လကမ္ဘာပေါ်၌လည်း ဒီရေ အလုံပိတ် (tidal locking) အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ဖြစ်စေပြီး ယင်း၏ လည်ပတ်နှုန်းသည် ကမ္ဘာအား လှည့်ပတ်မှုနှင့် ထပ်တူကျစေသည်။ ရလဒ်အဖြစ် လ၏ မျက်နှာပြင်တစ်ခြမ်းသည် ကမ္ဘာသို့ အမြဲတမ်း မျက်နှာမူလျက်ရှိသည်။<ref>{{Cite news|last=Kelley|first=Peter|date=17 August 2017|title=Tidally locked exoplanets may be more common than previously thought|url=https://www.washington.edu/news/2017/08/14/tidally-locked-exoplanets-may-be-more-common-than-previously-thought/|access-date=8 October 2020|newspaper=Uw News|language=en|accessdate=22 November 2021|archivedate=9 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201009192401/https://www.washington.edu/news/2017/08/14/tidally-locked-exoplanets-may-be-more-common-than-previously-thought/}}</ref> လကမ္ဘာသည် ကမ္ဘာအားလည်ပတ်နေသောကြောင့် လကမ္ဘာ၏ မတူညီသောမျက်နှာပြင်များကို နေရောင်ထိုးသောအခါ လဆန်းခြင်း၊ လကွယ်ခြင်းများကို ဖြစ်စေသည်။<ref>{{Cite web|title=Lunar Phases and Eclipses {{!}} Earth's Moon|url=https://solarsystem.nasa.gov/moons/earths-moon/lunar-phases-and-eclipses|access-date=8 October 2020|website=NASA Solar System Exploration|accessdate=22 November 2021|archivedate=16 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201016180007/https://solarsystem.nasa.gov/moons/earths-moon/lunar-phases-and-eclipses/}}</ref> ကမ္ဘာနှင့်လတို့ကြား အပြန်အလှန် ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှုကြောင့် လသည် တစ်နှစ်လျှင် ၁.၅ လက်မခန့် ကမ္ဘာနှင့် ဝေးကွာလျက်ရှိသည်။ လသည် ကမ္ဘာ၏ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တွင် တိမ်းစောင်းလျက် လည်ပတ်သောဖြစ်စဉ်အား တည်ငြိမ်စေသည်။ ကမ္ဘာမှ ကြည့်ပါက လကမ္ဘာကို နေ၏အရွယ်အစားကဲ့သို့ပင် မြင်ရသည်။ ဤကဲ့သို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ နေ၏အချင်းသည် လကမ္ဘာထက် အဆပေါင်း ၄၀၀ ပိုကြီးသော်လည်း အကွာဝေးမှာ အဆပေါင်း ၄၀၀ ပိုမိုဝေးကွာသောကြောင့်ဖြစ်သည်။<ref name=angular /> ယင်းသည် နှစ်စဉ်နှင့် နေအပြည့်ကြတ်ခြင်းကို ကမ္ဘာပေါ်၌ ဖြစ်စေသည်။<ref>{{cite web|url=https://blogs.scientificamerican.com/life-unbounded/the-solar-eclipse-coincidence/|title=The Solar Eclipse Coincidence|work=Scientific American|last1=Sharf|first1=Caleb A.|date=18 May 2012|access-date=13 October 2020|author1-link=Caleb Scharf|accessdate=22 November 2021|archivedate=15 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201015083529/https://blogs.scientificamerican.com/life-unbounded/the-solar-eclipse-coincidence/}}</ref> လကမ္ဘာသည် ကမ္ဘာ၏ ရာသီဥတုကို ထိန်းကျောင်းခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိများ ဖြစ်ထွန်းမှုကို အထောက်အကူပြုခဲ့ကောင်းပြုခဲ့နိုင်သည်။ [[နိခါတကဗေဒ|ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] သက်သေများနှင့် ကွန်ပျူတာဖြင့် ပုံတူဖန်တီးမှန်းဆချက် (computer simulation) များက ကမ္ဘာ၏ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တိမ်းစောင်းမှုသည် လကမ္ဘာနှင့်အပြန်အလှန်ဆက်နွယ်မှုကြောင့် တည်ငြိမ်သည်ဟု ပြသနေသည်။ အချို့သော သီအိုရီအဆိုရှင်များက လကမ္ဘာမရှိပါက ကမ္ဘာ၏ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တိမ်းစောင်းလည်ပတ်မှုသည် အင်္ဂါဂြိဟ်၏ ဂြိုဟ်ရံလ ဖြစ်ရပ်ကဲ့သို့ ကမောက်ကမဖြစ်ကာ မတည်ငြိမ်မှု ဖြစ်သွားနိုင်သည်ဟုဆိုသည်။ သို့သော်လည်း ယင်းအား အပြန်အလှန် ငြင်းခုံနေကြဆဲဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://phys.org/news/2015-01-earth-moon-critical-life.html#:~:text=Lissauer's%20team%20found%20that%20without,day%20angle%20of%2023.5%20degrees.|title=Earth's moon may not be critical to life|work=Phys.org|last1=Cooper|first1=Keith|date=27 January 2015|access-date=26 October 2020|accessdate=22 November 2021|archivedate=30 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201030120857/https://phys.org/news/2015-01-earth-moon-critical-life.html#:~:text=Lissauer's%20team%20found%20that%20without,day%20angle%20of%2023.5%20degrees.}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://web.mit.edu/perron/www/files/Daradich08.pdf|title=Equilibrium rotational stability and figure of Mars|journal=Icarus|last1=Dadarich|first1=Amy|first2=Jerry X.|last2=Mitrovica|author-link2=Jerry X. Mitrovica|first3=Isamu|last3=Matsuyama|first4=J. Taylor|last4=Perron|first5=Michael|last5=Manga|author-link5=Michael Manga|first6=Mark A.|last6=Richards|date=22 November 2007|volume=194|issue=2|pages=463–75|access-date=26 October 2020|doi=10.1016/j.icarus.2007.10.017}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201201094104/http://web.mit.edu/perron/www/files/Daradich08.pdf |date=1 December 2020 }}</ref> ===လူလုပ် ဂြိုဟ်တုများ=== ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဧပြီလတွင် ကမ္ဘာပတ်လမ်းထဲ၌ အလုပ်ဖြစ်နေဆဲ လူလုပ် [[ဂြိုဟ်တု|ဂြိုဟ်တု]]များ ၂,၆၆၆ ခု ရှိသည်။<ref name="ucs" /> ယင်းတို့တွင် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း မရှိတော့သည့် ဂြိုဟ်တုများလည်း ပါဝင်ပြီး နောက်ယောင်ခံလိုက်ထားသည် အာကာသ အမှိုက် (Space debris) ၁၆,၀၀၀ ခုကျော် ရှိသည်။<ref group="n" name="space_debris" /> ကမ္ဘာ၏ အကြီးဆုံး လူလုပ် ဂြိုဟ်တုမှာ [[နိုင်ငံတကာ အာကာသ စခန်း]]ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite book|last1=Welch|first1=Rosanne|url=https://books.google.com/books?id=aWGHDwAAQBAJ&q=largest+artificial+satellite&pg=RA2-PA126|title=Technical Innovation in American History: An Encyclopedia of Science and Technology [3 volumes]|last2=Lamphier|first2=Peg A.|year=2019|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-61069-094-2|page=126|language=en|access-date=23 November 2021|archive-date=14 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210214004816/https://books.google.com/books?id=aWGHDwAAQBAJ&q=largest+artificial+satellite&pg=RA2-PA126|url-status=live}}</ref> ==ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိ== {{Main|သက်ရှိ}} [[File:Mycena interrupta.jpg|thumb|[[မှို|မှိုများ]]သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိတစ်မျိုးဖြစ်သည်။]] ဂြိုဟ်တစ်ခု၏ သက်ရှိပုံစံများသည် [[ဂေဟစနစ်]]တွင် နေထိုင်ကြပြီး ယင်း၏ပုံစံအားလုံးကို ဇီဝလွှာ (biosphere) ဟု ခေါ်ဆိုသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/biosphere/|title=Biosphere|first1=Kim|last1=Rutledge|first2=Tara|last2=Ramroop|first3=Diane|last3=Boudreau|first4=Melissa|last4=McDaniel|first5=Santani|last5=Teng|first6=Erin|last6=Sprout|first7=Hilary|last7=Costa|first8=Hilary|last8=Hall|first9=Jeff|last9=Hunt|date=24 June 2011|work=National Geographic|access-date=1 November 2020|accessdate=23 November 2021|archivedate=3 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201103222045/https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/biosphere/}}</ref> ဇီဝလွှာကို ဇီဝအစုအဖွဲ့ (biomes) အဖြစ် ပိုင်းခြားပြီး အပင်နှင့် တိရစ္ဆာန်များ နေထိုင်ကြသည်။<ref>{{cite web |url=https://www.bbc.com/bitesize/guides/zmyj6sg/revision/3 |title=Interdependency between animal and plant species |page=3 |work=BBC Bitesize |publisher=[[BBC]] |access-date=28 June 2019 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=27 June 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190627225057/https://www.bbc.com/bitesize/guides/zmyj6sg/revision/3 }}</ref> မြေပြင်ပေါ်တွင် ဇီဝအစုအဖွဲ့များကို အဓိကအားဖြင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့်နှင့် စိုထိုင်းဆတို့ဖြင့် ပိုင်းခြားထားသည်။ ကုန်းနေ ဇီဝအစုအဖွဲ့များသည် အာတိတ် သို့မဟုတ် အာတိတ်စက်ဝိုင်းအတွင်း တည်ရှိကြသည်။ မြင့်မားသောနေရာများ သို့မဟုတ် [[ကန္တာရ|အင်မတန်ခြောက်သွေ့သောဒေသ]]များတွင် အပင်နှင့် တိရစ္ဆာန်များ ကင်းမဲ့ကြသည်။ မျိုးစိတ် မူကွဲသည် စိုထိုင်းသောအနိမ့်ပိုင်းဒေသ အီကွေတာတွင် အများဆုံး ဖြစ်ထွန်းသည်။<ref name="amnat163_2_192" /> ယနေ့ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ခန့်မှန်းခြေ မျိုးစိတ်အရေအတွက်သည် ပြောင်းလဲနေပြီး မျိုးစိတ်အများစုမှာ ဖော်ပြခြင်းမရှိသေးပေ။<ref name="Sweetlove_2011">{{Cite journal |last=Sweetlove |first=L. |date=24 August 2011 |title=Number of species on Earth tagged at 8.7 million |url=https://www.nature.com/news/2011/110823/full/news.2011.498.html |access-date=28 October 2020 |journal=Nature |pages=news.2011.498 |doi=10.1038/news.2011.498 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201109060345/https://www.nature.com/news/2011/110823/full/news.2011.498.html |date=9 November 2020 }}</ref> ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရှင်သန်ကျက်စားခဲ့ဖူးသော မျိုးစိတ်အားလုံး၏ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည် [[မျိုးသုဉ်းခြင်း|မျိုးသုဉ်း]]ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။<ref name="NYT-20141108">{{cite news|last=Novacek|first=Michael J.|date=8 November 2014|title=Prehistory's Brilliant Future|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html|access-date=1 November 2020|accessdate=24 June 2018|archivedate=29 December 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141229225657/http://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html}}</ref><ref name="Jablonski2004">{{cite journal|last=Jablonski|first=David|author-link1=David Jablonski|year=2004|title=Extinction: past and present|journal=Nature|volume=427|issue=6975|page=589|bibcode=2004Natur.427..589J|doi=10.1038/427589a|pmid=14961099|s2cid=4412106}}</ref> နေမှ ကမ္ဘာသို့ အကွာအဝေး၊ ဂြိုဟ်ပတ်လမ်းကြောင်း ဗဟိုကျမှု၊ လှည့်ပတ်နှုန်း၊ ဝင်ရိုးပေါ်တွင် တိမ်းစောင်းမှု၊ ပထဝီဝင်ဆိုင်ရာ ရာဇဝင်၊ ရေရှည်တည်တံ့သော လေထုနှင့် [[သံလိုက်စက်ကွင်း]] အစရှိသည့် အားလုံးသော ရာသီဥတုအခြေနေများသည် မြေမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် အကျိုးသက်ရောက်လျက်ရှိသည်။<ref name="dole1970" /> ကမ္ဘာသည် အရည်အဖြစ်တည်ရှိသော ရေကို ထောက်ပံ့ပေးပြီး ယင်းသည် ရှုပ်ထွေးသော အော်ဂဲနစ် မော်လီကျူးများ ဖြစ်တည်လာစေရန်၊ ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်များအတွက် လိုအပ်သောစွမ်းအင်ကို အလုံအလောက် ထောက်ပံ့ပေးသည်။ အပင်များသည် လေထု၊ မြေဆီလွှာနှင့် ရေမှ အာဟာရဓာတ်ကို ယူသုံးနိုင်ကြသည်။ ယင်းအာဟာရဓာတ်များသည် မတူညီသောမျိုးစိတ်များကြားတွင် သံသရာလည်လျက်ရှိသည်။<ref>{{Cite book|last1=Singh|first1=J. S.|author-link1=Jamuna Sharan Singh|last2=Singh|first2=S. P.|author-link2=S. P. Singh (biochemist)|last3=Gupta|first3=S.R.|url=https://www.worldcat.org/oclc/896866658|title=Ecology environmental science and conservation|publisher=S. Chand & Company|year=2013|isbn=978-93-83746-00-2|edition=First|location=New Delhi|oclc=896866658|access-date=23 November 2021|archive-date=31 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331100347/https://www.worldcat.org/title/ecology-environmental-science-and-conservation/oclc/896866658|url-status=live}}</ref> ဟာရီကိန်းမုန်တိုင်းများနှင့် [[တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း]]များအပါအဝင် အပူပိုင်း ဆိုင်ကလုန်းများကဲ့သို့ ပြင်းထန်သော မိုးလေဝသအခြေအနေများသည် ကမ္ဘာမြေ၏ မျက်နှာပြင်တိုင်းတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိပြီး ယင်းဒေသရှိ သက်ရှိများအပေါ် ကြီးမားသည့်အကျိုးသက်ရောက်မှု ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်အထိ ယင်းဖြစ်ရပ်များသည် တစ်နှစ်လျှင် ပျမ်းမျှလူပေါင်း ၁၁၈၀၀ ဦးကို သေဆုံးစေခဲ့သည်။<ref>{{cite book|title=Oceans and Human Health|first1=Sharon|last1=Smith|first2=Lora|last2=Fleming|first3=Helena|last3=Solo-Gabriele|first4=William H.|last4=Gerwick|publisher=Elsevier Science|year= 2011|isbn=978-0-08-087782-2|page=212}}</ref> အခြားနေရာများတွင် ငလျင်လှုပ်ခြင်း၊ မြေပြိုခြင်း၊ [[ဆူနာမီ|ဆူနာမီဖြစ်ပေါ်ခြင်း]]၊ မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်း၊ ရေလွှမ်းခြင်း၊ မိုးခေါင်ခြင်း၊ [[တောမီး|တောမီးလောင်ခြင်း]]နှင့် အခြားဘေးအန္တရာယ်များ ကျရောက်ရန် ရှိနေသည်။<ref>{{cite book|title=Natural Disasters|last1=Alexander|first1=David|page=3|year=1993|url=https://books.google.com/books?id=wnt0DwAAQBAJ&q=Natural+Disasters&pg=PT11|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=978-1-317-93881-1|access-date=23 November 2021|archive-date=31 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331100420/https://books.google.com/books?id=wnt0DwAAQBAJ&q=Natural+Disasters&pg=PT11|url-status=live}}</ref> လူသားတို့၏ ဆောင်ရွက်ချက်များကြောင့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များ ပျောက်ဆုံးခြင်း၊ မျိုးစိတ်များ [[မျိုးသုဉ်းခြင်း]]၊ မြေဆီလွှာ ခမ်းခြောက်ခြင်း၊ မြေတိုက်စားခြင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|pages=[https://archive.org/details/humanimpactonn00goud/page/52 52], 66, 69, 137, 142, 185, 202, 355, 366|title=The Human Impact on the Natural Environment|url=https://archive.org/details/humanimpactonn00goud|last1=Goudie|first1=Andrew|author-link1=Andrew Goudie (geographer)|year=2000|publisher=MIT Press|isbn=978-0-262-57138-8}}</ref> လူသားတို့၏ အပြုအမူသည် [[ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့]]များကို လေထုထဲသို့ ရောက်စေပြီး [[ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှု]]ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။<ref>{{Cite journal|last1=Cook|first1=John|last2=Oreskes|first2=Naomi|author-link2=Naomi Oreskes|last3=Doran|first3=Peter T.|author-link3=Peter Doran|last4=Anderegg|first4=William R. L.|last5=Verheggen|first5=Bart|last6=Maibach|first6=Edward W.|author-link6=Edward Maibach|last7=Carlton|first7=J. Stuart|last8=Lewandowsky|first8=Stephan|author-link8=Stephan Lewandowsky|last9=Skuce|first9=Andrew G.|last10=Green|first10=Sarah A.|last11=Nuccitelli|first11=Dana|date=2016|title=Consensus on consensus: a synthesis of consensus estimates on human-caused global warming|journal=Environmental Research Letters|language=en|volume=11|issue=4|page=048002|doi=10.1088/1748-9326/11/4/048002|bibcode=2016ERL....11d8002C|issn=1748-9326|doi-access=free}}</ref> ရေခဲလွှာများ အရည်ပျော်ကာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်လာမှု၊ မိုးခေါင်ရေရှားခြင်းနှင့် တောမီးလောင်မှုအန္တရာယ်ရှိလာခြင်းတို့သည် မျိုးစိတ်များကို ပိုမိုအေးမြသောဒေသသို့ ပြောင်းရွေ့နေထိုင်ရန် တွန်းအားပေးမှု ဖြစ်လာစေသည်။<ref name="Global Warming Effects">{{Cite web|date=14 January 2019|title=Global Warming Effects|url=https://www.nationalgeographic.com/environment/global-warming/global-warming-effects/|access-date=16 September 2020|website=National Geographic|language=en|accessdate=23 November 2021|archivedate=2 December 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191202114510/https://www.nationalgeographic.com/environment/global-warming/global-warming-effects/}}</ref> ==လူသား ပထဝီဝင်== {{World map indicating continents}} [[ကမ္ဘာ့လူဦးရေ|ကမ္ဘာမြေရှိ လူဦးရေ]]သည် ၂၀၁၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ၇ ဘီလီယံ ကျော်သွားခဲ့ပြီး<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/various-7-billionth-babies-celebrated-worldwide-064439018.html|title=Various '7 billionth' babies celebrated worldwide|date=October 31, 2011|agency=Associated Press|access-date=31 October 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031182613/http://news.yahoo.com/various-7-billionth-babies-celebrated-worldwide-064439018.html|work=Yahoo News|last1=Gomez|first1=Jim|last2=Sullivan|first2=Tim|archive-date=31 October 2011|accessdate=24 November 2021|archivedate=31 October 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111031182613/http://news.yahoo.com/various-7-billionth-babies-celebrated-worldwide-064439018.html}}</ref> ၂၁ ရာစု ဒုတိယထက်ဝက်ခန့်တွင် အမြင့်ဆုံး ၁၀ ဘီလီယံအထိ ရောက်ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။<ref name=":1">{{Cite news|last=Harvey|first=Fiona|date=15 July 2020|title=World population in 2100 could be 2 billion below UN forecasts, study suggests|language=en-GB|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/world/2020/jul/15/world-population-in-2100-could-be-2-billion-below-un-forecasts-study-suggests|access-date=18 September 2020|issn=0261-3077|accessdate=24 November 2021|archivedate=4 September 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200904212947/https://www.theguardian.com/world/2020/jul/15/world-population-in-2100-could-be-2-billion-below-un-forecasts-study-suggests}}</ref> လူဦးရေ တိုးပွားမှု အများဆုံးမှာ [[အာဖရိကတိုက်]]တွင် ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။<ref name=":1" /> လူဦးရေ သိပ်သည်းဆသည် ကမ္ဘာတဝှမ်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကွဲပြားကြပြီး အများစုမှာ [[အာရှတိုက်]]တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ၂၀၅၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၆၈ ရာခိုင်နှုန်းသည် ကျေးလက်ဒေသများထက် မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြလိမ့်မည်ဟု မျှော်မှန်းရသည်။<ref name="OWID_urbanization_2019"/> [[မြောက်ကမ္ဘာလုံးခြမ်း]]တွင် ကမ္ဘာ့ကုန်းမြေထုထည်၏ ၆၈ ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်သည်။<ref>{{Cite web |url=http://phl.upr.edu/library/notes/distributionoflandmassesofthepaleo-earth |title=Distribution of landmasses of the Paleo-Earth |first1=Abel |last1=Méndez |author-link1=Abel Méndez |date=6 July 2011 |publisher=University of Puerto Rico at Arecibo |access-date=5 January 2019 |accessdate=24 November 2021 |archivedate=6 January 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190106010959/http://phl.upr.edu/library/notes/distributionoflandmassesofthepaleo-earth }}</ref> ကုန်းမြေထုထည် များပြားသောအချက်ကြောင့်လည်း ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းသော လူသားများသည် မြောက်ကမ္ဘာလုံးခြမ်းတွင် နေထိုင်ကြသည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/90-of-people-live-in-the-northern-hemisphere-2012-5|title=MAP OF THE DAY: Pretty Much Everyone Lives In The Northern Hemisphere|date=4 May 2012|work=Business Insider|last1=Lutz|first1=Ashley|access-date=5 January 2019|accessdate=24 November 2021|archivedate=19 January 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119181108/http://www.businessinsider.com/90-of-people-live-in-the-northern-hemisphere-2012-5}}</ref> ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်၏ ၈ ပုံ ၁ ပုံသည် လူသားများနေထိုင်ရန် သင့်လျော်သည်ဟု ခန့်မှန်းချက်တစ်ခုက ဖော်ပြထားသည်။ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်၏ ၄ ပုံ ၃ ပုံကိုမူ သမုဒ္ဒရာများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားပြီး ကုန်းမြေမှာ ၄ ပုံ ၁ ပုံ ဖြစ်သည်။ ယင်းကုန်းမြေဧရိယာ၏ ထက်ဝက်ခန့်သည် ကန္တာရများ (၁၄ ရာခိုင်နှုန်း)၊<ref name="hessd4_439" /> တောင်တန်းများ (၂၇ ရာခိုင်နှုန်း)<ref name="biodiv" /> သို့မဟုတ် နေထိုင်ရန် မသင့်လျော်သော ကုန်းမြေများ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံများက [[အန္တာတိကတိုက်]]၏ အစိတ်အပိုင်းအချို့နှင့် အခြားဧရိယာအချို့မှလွဲ၍ ဂြိုဟ်တခုလုံး၏ ကုန်းမြေကို ပိုင်ဆိုင်သည်ဟု အခိုင်အမာ ပြောဆိုထားကြသည်။<ref>{{cite book|last1=Lloyd|first1=John|author-link1=John Lloyd (producer)|title=The Discretely Plumper Second QI Book of General Ignorance|last2=Mitchinson|first2=John|author-link2=John Mitchinson (researcher)|publisher=Faber & Faber|year=2010|isbn=978-0-571-29072-7|pages=116–117}}</ref> ကမ္ဘာတွင် ဂြိုဟ်တခုလုံးကို အုပ်ချုပ်သောအစိုးရ မည်သည့်အချိန်ကမှ မရှိခဲ့ဖူးသော်လည်း [[ကုလသမဂ္ဂ|ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ]]သည် လက်ရှိတွင် ကမ္ဘာတဝှမ်းကို ဦးဆောင်နေသည့် နိုင်ငံတကာအစိုးရအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite book|last1=Smith|first1=Courtney B.|url=https://www.rienner.com/uploads/47d958f8700e6.pdf|title=Politics and Process at the United Nations: The Global Dance|publisher=Lynne Reiner|year=2006|isbn=978-1-58826-323-0|pages=1–4|access-date=24 November 2021|archive-date=17 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201017080431/https://www.rienner.com/uploads/47d958f8700e6.pdf|url-status=live}}</ref> ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့ ပထမဆုံး ရောက်ရှိသူမှာ [[ယူရီဂါဂါရင်]] ဖြစ်ပြီး ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ပျံသန်းရောက်ရှိခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။<ref name=kuhn2006 /> ၂၀၁၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလအထိ လူပေါင်း ၅၅၀ ယောက် အပြင်ဘက် အာကာသသို့ရောက်ရှိပြီး ယင်းတို့ထဲမှ ၁၂ ယောက်သည် လကမ္ဘာပေါ်တွင် လမ်းလျှောက်ခဲ့ကြသည်။<ref name=shayler_vis2005 /><ref>{{Cite news|last=Holmes|first=Oliver|date=19 November 2018|title=Space: how far have we gone – and where are we going?|language=en-GB|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/science/2018/nov/19/space-how-far-have-we-gone-and-where-are-we-going|access-date=10 October 2020|issn=0261-3077|accessdate=24 November 2021|archivedate=6 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201006041822/https://www.theguardian.com/science/2018/nov/19/space-how-far-have-we-gone-and-where-are-we-going}}</ref> ပုံမှန်အားဖြင့် လူသားများ အာကာသထဲတွင် ရောက်ရှိသည်ဆိုသည်မှာ နိုင်ငံတကာ အာကသ စခန်းတွင်ဖြစ်သည်။ အာကာသစခန်းတွင် နေထိုင်သော လူ ၆ ဦးသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ခြောက်လကြာတိုင်း အလဲအလှယ် ပြုလုပ်ကြသည်။<ref name=nasa_rg_iss2007 /> လူသားများ ကမ္ဘာမြေမှ အဝေးဆုံး ခရီးသွားခဲ့သည့် အကွာအဝေးမှာ ၁၉၇၀ ခုနှစ် [[အပိုလို ၁၃]] ၏ စီမံကိန်းအတွင်းဖြစ်ပြီး ၄၀၀,၁၇၁ ကီလိုမီတာ (၂၄၈,၆၅၅ မိုင်) ခရီးသွားခဲ့သည်။<ref name="Apollo13History" /> {{clear}} {{multiple image | align = center | direction = horizontal | background color = | width = | caption_align = center | header_background = | header_align = center | header = [[ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှု|ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိ]] | image1 = Sabaa Nissan Militiaman.jpg | width1 = 71 | caption1 = [[လူသား|0.2 Mya<br />လူသားများ]] | image2 = Oxalis-pes-caprae-16c-Zachi-Evenor.jpg | width2 = 110 | caption2 = [[ပန်း|140 Mya<br />ပန်းများ]] | image3 = Oryctolagus cuniculus Tasmania 2-mirror.jpg | width3 = 76 | caption3 = [[နို့တိုက်သတ္တဝါ|200 Mya<br />နို့တိုက်သတ္တဝါများ]] | image4 = AlamosaurusDB.jpg | width4 = 133 | caption4 = [[ဒိုင်နိုဆော|240 Mya<br />ဒိုင်နိုဆောများ]] | image5 = Clouds over the Atlantic Ocean.jpg | width5 = 143 | caption5 = [[အောက်ဆီဂျင်|3500 Mya<br />အောက်ဆီဂျင်]] | image6 = Halobacteria.jpg | width6 = 107 | caption6 = [[အဏုဇီဝ|4280 Mya<br />အဏုဇီဝသက်ရှိများ]] | image7 = Water drop 001.jpg | width7 = 145 | caption7 = [[ရေ|4410 Mya<br />ရေ]] | image8 = The Earth seen from Apollo 17.jpg | width8 = 96 | caption8 = [[ကမ္ဘာ၏ သက်တမ်း|4540 Mya<br />ကမ္ဘာ]] | footer_background = | footer_align = center | footer = }} {{clear}} {{multiple image | align = center | direction = horizontal | background color = | width = | caption_align = center | header_background = | header_align = center | header = [[စကြဝဠာ|စကြဝဠာရှိ ကမ္ဘာ၏ တည်နေရာ]] | image1 = The Earth seen from Apollo 17.jpg | width1 = 88 | caption1 = [[:en:History of Earth|ကမ္ဘာဂြိုဟ်]] | image2 = Montagem Sistema Solar.jpg | width2 = 115 | caption2 = [[နေအဖွဲ့အစည်း]] | image3 = Rho Ophiuchi.jpg | width3 = 90 | caption3 = [[ဂေါင်း ခါးပတ်]] | image4 = Milky Way Arms ssc2008-10.svg | width4 = 98 | caption4 = [[အိုရိုင်ယွန် လက်မောင်း]] | image5 = Artist's impression of the Milky Way (updated - annotated).jpg | width5 = 88 | caption5 = [[နဂါးငွေ့တန်း ဂလက်ဆီ|နဂါးငွေ့တန်း]] | image6 = Local Group and nearest galaxies.jpg | width6 = 120 | caption6 = [[Local Group]] | image7 = Local supercluster-ly.jpg | width7 = 93 | caption7 = [[Virgo Supercluster|Virgo SCl]] | image8 = Observable universe r2.jpg | width8 = 90 | caption8 = [[Laniakea Supercluster|Laniakea SCl]] | image9 = Observable Universe with Measurements 01.png | width9 = 90 | caption9 = [[လေ့လာနိုင်သော စကြဝဠာ|မိမိတို့ စကြဝဠာ]] | footer_background = | footer_align = center | footer = }} == ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန် == * [[နေအဖွဲ့အစည်း]] *[[ကမ္ဘာမြေ သိပ္ပံ]] ==မှတ်စု== {{reflist |30em |group="n" |refs= <ref name=radiomatric>ရေဒီယို မက်ထရစ်ရက်စွဲဖြင့် သက်တမ်းဖော်ထုတ်နည်း (Radiometric dating) ဆိုသည်မှာ [[ဓာတုဗေဒ ဒြပ်စင်]]များ၏ [[အိုင်ဆိုတုပ်]]များ [[ရေဒီယိုသတ္တိကြွပြိုကွဲမှု]]ဖြင့် ပြိုကွဲသောအခါ သက်တမ်းဝက် (half life) ဟုခေါ်သည့် သက်တမ်းကိုယ်စီ ရှိကြသည်။ ယင်းသက်တမ်းဝက်တို့ကို့ လေ့လာခြင်းဖြင့် ကျောက်ခဲ၊ ကာဗွန် အစရှိသည်တို့၏ သက်တမ်းကို သိရှိနိုင်သည်။</ref> <ref name=Aoki>The ultimate source of these figures, uses the term "seconds of UT1" instead of "seconds of mean solar time".—{{cite journal |last1=Aoki |first1=S. |title=The new definition of universal time |url=https://archive.org/details/sim_astronomy-and-astrophysics_1982-01_105_2/page/359 |journal=Astronomy and Astrophysics |year=1982 |volume=105 |issue=2 |pages=359–61 |bibcode=1982A&A...105..359A |last2=Kinoshita |first2=H. |last3=Guinot |first3=B. |last4=Kaplan |first4=G. H. |last5=McCarthy |first5=D. D. |last6=Seidelmann |first6=P. K.}}</ref> <ref name=apsis>aphelion = ''a'' × (1 + ''e''); perihelion = ''a'' × (1&nbsp;– ''e''), where ''a'' is the semi-major axis and ''e'' is the eccentricity. The difference between Earth's perihelion and aphelion is 5 million kilometers.—{{cite book|page=[https://archive.org/details/probingnewsolars0000wilk/page/144 144]|title=Probing the New Solar System|url=https://archive.org/details/probingnewsolars0000wilk|last1=Wilkinson|first1=John|year= 2009|publisher=CSIRO Publishing|isbn=978-0-643-09949-4}}</ref> <ref name=epoch>All astronomical quantities vary, both [[:en:Secular phenomena|secularly]] and [[ကြိမ်နှုန်း|periodically]]. The quantities given are the values at the instant J2000.0 of the secular variation, ignoring all periodic variations.</ref> <ref name=hill_radius>For Earth, the Hill radius is <math>R_H = a\left ( \frac{m}{3M} \right )^{\frac{1}{3}}</math>, where ''m'' is the mass of Earth, ''a'' is an astronomical unit, and ''M'' is the mass of the Sun. So the radius in AU is about <math>\left ( \frac{1}{3 \cdot 332,946} \right )^{\frac{1}{3}} = 0.01</math>.</ref> <ref name=surfacecover>Due to natural fluctuations, ambiguities surrounding ice shelves, and mapping conventions for vertical datums, exact values for land and ocean coverage are not meaningful. Based on data from the Vector Map and [http://www.landcover.org/ Global Landcover] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150326085837/http://www.landcover.org/ |date=26 March 2015 }} datasets, extreme values for coverage of lakes and streams are 0.6% and 1.0% of Earth's surface. The ice sheets of Antarctica and Greenland are counted as land, even though much of the rock that supports them lies below sea level.</ref> <ref name=space_debris>As of 4 January 2018, the United States Strategic Command tracked a total of 18,835 artificial objects, mostly debris. See: {{cite journal |url=https://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/quarterly-news/pdfs/odqnv22i1.pdf |title=Satellite Box Score |journal=Orbital Debris Quarterly News |editor1-first=Phillip |editor1-last=Anz-Meador |editor2-first=Debi |editor2-last=Shoots |volume=22 |issue=1 |page=12 |date=February 2018 |access-date=18 April 2018 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190402034308/https://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/quarterly-news/pdfs/odqnv22i1.pdf |date=2 April 2019 }}</ref> }} == ကိုးကား == {{reflist|3|refs= <ref name=amnat163_2_192>{{cite journal |last1=Hillebrand |first1=Helmut |title=On the Generality of the Latitudinal Gradient |journal=American Naturalist |year=2004 |volume=163 |issue=2 |pages=192–211 |doi=10.1086/381004 |pmid=14970922 |s2cid=9886026 |url=http://oceanrep.geomar.de/4048/1/Hillebrand_2004_Amer_nat.pdf }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170922001037/http://oceanrep.geomar.de/4048/1/Hillebrand_2004_Amer_nat.pdf |date=22 September 2017 }}</ref> <ref name=angular>{{cite web |last1=Williams |first1=David R. |date=10 February 2006 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planetfact.html |title=Planetary Fact Sheets |publisher=NASA |accessdate=28 September 2008 |archivedate=4 March 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304052405/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planetfact.html }}—See the apparent diameters on the Sun and Moon pages.</ref> <ref name="Apollo13History">{{cite web |url=https://history.nasa.gov/SP-4029/Apollo_13a_Summary.htm |title=Apollo 13 The Seventh Mission: The Third Lunar Landing Attempt 11 April–17 April 1970 |publisher=NASA |access-date=7 November 2015 |accessdate=24 November 2021 |archivedate=2 March 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/65r4SXJau?url=https://history.nasa.gov/SP-4029/Apollo_13a_Summary.htm }}</ref> <ref name=asp2002>{{cite conference |last1=Guinan |first1=E. F. |last2=Ribas |first2=I. |editor=Benjamin Montesinos, Alvaro Gimenez and Edward F. Guinan |title=Our Changing Sun: The Role of Solar Nuclear Evolution and Magnetic Activity on Earth's Atmosphere and Climate |work=ASP Conference Proceedings: The Evolving Sun and its Influence on Planetary Environments |year=2002 |location=San Francisco |isbn=978-1-58381-109-2 |publisher=Astronomical Society of the Pacific |bibcode=2002ASPC..269...85G}}</ref> <ref name="atmosphere">{{cite web |author=Staff |date=8 October 2003 |url=http://www.nasa.gov/audience/forstudents/9-12/features/912_liftoff_atm.html |title=Earth's Atmosphere |publisher=NASA |access-date=21 March 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=25 February 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhgRBXL0?url=http://www.nasa.gov/audience/forstudents/9-12/features/912_liftoff_atm.html }}</ref> <ref name=Allen296>{{cite book |title=Allen's Astrophysical Quantities |last1=Allen |first1=Clabon Walter |last2=Cox |first2=Arthur N. |publisher=Springer |date=2000 |isbn=0-387-98746-0 |url=https://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA296 |page=296 |accessdate=2010-08-17}}</ref> <ref name=geerts_linacre97>{{cite web |last1=Geerts |first1=B. |last2=Linacre |first2=E. |url=http://www-das.uwyo.edu/~geerts/cwx/notes/chap01/tropo.html |title=The height of the tropopause |date=November 1997 |work=Resources in Atmospheric Sciences |publisher=University of Wyoming |access-date=10 August 2006 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=27 April 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200427090700/http://www-das.uwyo.edu/~geerts/cwx/notes/chap01/tropo.html }}</ref> <ref name=Allen294>{{cite book |title=Allen's Astrophysical Quantities |last1=Allen |first1=Clabon Walter |last2=Cox |first2=Arthur N. |publisher=Springer |date=2000 |isbn=0-387-98746-0 |url=https://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 |page=294 |accessdate=2011-03-13}}</ref> <ref name=biodiv>{{cite web |author=Staff |url=http://www.biodiv.org/programmes/default.shtml |title=Themes & Issues |publisher=Secretariat of the Convention on Biological Diversity |access-date=29 March 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070407011249/http://www.biodiv.org/programmes/default.shtml |archive-date=7 April 2007 |accessdate=24 November 2021 |archivedate=7 April 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070407011249/http://www.biodiv.org/programmes/default.shtml }}</ref> <ref name=bowring_housch1995>{{cite journal |last1=Bowring |first1=S. |last2=Housh |first2=T. |title=The Earth's early evolution |year=1995 |doi=10.1126/science.7667634 |journal=Science |volume=269 |pmid=7667634 |issue=5230 |bibcode=1995Sci...269.1535B |pages=1535–40}}</ref> <ref name=brown_mussett1981>{{cite book |last1=Brown |first1=Geoff C. |last2=Mussett |first2=Alan E. |title=The Inaccessible Earth |edition=2nd |date=1981 |page=166 |publisher=Taylor & Francis |isbn=0-04-550028-2}} Note: After Ronov and Yaroshevsky (1969).</ref> <ref name="britt2000">{{cite web |first1=Robert |last1=Britt |url=http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/death_of_earth_000224.html |title=Freeze, Fry or Dry: How Long Has the Earth Got? |date=25 February 2000 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090605231345/http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/death_of_earth_000224.html |archivedate=5 June 2009}}</ref> <ref name="berger2002">{{cite web |last1=Berger |first1=Wolfgang H. |author-link1=Wolfgang H. Berger |year=2002 |url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange1/cc1syllabus.shtml |title=The Earth's Climate System |publisher=University of California, San Diego |access-date=24 March 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=10 March 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6F180Errm?url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange1/cc1syllabus.shtml }}</ref> <ref name=canup_asphaug2001b>{{cite journal |last1=Canup |first1=R. |author-link1=Robin Canup|last2=Asphaug |first2=E. I. |author-link2=Erik Ian Asphaug|s2cid=4413525 |title=Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation |journal=Nature |volume=412 |pages=708–12 |year=2001 |doi=10.1038/35089010 |pmid=11507633 |issue=6848 |bibcode=2001Natur.412..708C}}</ref> <ref name=carrington>{{cite news |first1=Damian |last1=Carrington |title=Date set for desert Earth |publisher=BBC News |date=21 February 2000 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/specials/washington_2000/649913.stm |accessdate=31 March 2007 |archivedate=10 July 2012 |archiveurl=https://archive.today/20120710142744/http://news.bbc.co.uk/2/hi/sci/tech/specials/washington_2000/649913.stm }}</ref> <ref name=cazenave_ahrens1995>{{cite book |first1=Anny |last1=Cazenave |authorlink=Anny Cazenave |editor=Ahrens, Thomas J |date=1995 |title=Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants |publisher=American Geophysical Union |location=Washington, DC |isbn=0-87590-851-9|chapter-url=http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061016024803/http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf |archivedate=2006-10-16 |accessdate=2008-08-03|chapter-format=PDF |chapter=Geoid, Topography and Distribution of Landforms}}</ref> <ref name="Cox2000">{{cite book |editor=Arthur N. Cox |title=Allen's Astrophysical Quantities |url=https://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA244 |edition=4th |date=2000 |publisher=AIP Press |location=New York |isbn=0-387-98746-0 |page=244 |accessdate=2010-08-17}}</ref> <ref name=cordoba2004>{{cite web |first1=S. Sanz Fernández |last1=de Córdoba |date=21 June 2004 |url=http://www.fai.org/astronautics/100km.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20100115223732/http://www.fai.org/astronautics/100km.asp |archive-date=15 January 2010 |title=Presentation of the Karman separation line, used as the boundary separating Aeronautics and Astronautics |publisher=Fédération Aéronautique Internationale |access-date=21 April 2007 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=9 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110709114431/http://www.fai.org/astronautics/100km.asp }}</ref> <ref name=dole1970>{{cite book |first1=Stephen H. |last1=Dole |date=1970 |title=Habitable Planets for Man |edition=2nd |publisher=American Elsevier Publishing Co |url=https://www.rand.org/pubs/reports/R414/ |access-date=11 March 2007 |isbn=978-0-444-00092-7 |archive-date=3 January 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100103083736/http://www.rand.org/pubs/reports/R414/ |url-status=live }}</ref> <ref name=hydrologic_cycle>{{cite web |author=Various |date=21 July 1997 |url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/hyd/home.rxml |title=The Hydrologic Cycle |publisher=University of Illinois |access-date=24 March 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=21 March 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6FHAZ1iIh?url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/hyd/home.rxml }}</ref> <ref name="Harrison 2002">{{cite book |first1=Roy M. |last1=Harrison |author-link1=Roy M. Harrison |last2=Hester |first2=Ronald E. |date=2002 |title=Causes and Environmental Implications of Increased UV-B Radiation |publisher=Royal Society of Chemistry |isbn=978-0-85404-265-4}}</ref> <ref name=hessd4_439>{{cite journal |last1=Peel |first1=M. C. |last2=Finlayson |first2=B. L. |last3=McMahon |first3=T. A. |title=Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification |journal=Hydrology and Earth System Sciences Discussions |year=2007 |volume=4 |issue=2 |pages=439–73 |doi=10.5194/hessd-4-439-2007 |bibcode=2007HESSD...4..439P |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00298818/file/hessd-4-439-2007.pdf |doi-access=free }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190731170150/https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00298818/file/hessd-4-439-2007.pdf |date=31 July 2019 }}</ref> <ref name=hess5_4_569>{{cite journal |last1=Bounama |first1=Christine |year=2001 |last2=Franck |first2=S. |last3=Von Bloh |first3=W. |title=The fate of Earth's ocean |journal=Hydrology and Earth System Sciences |volume=5 |issue=4 |pages=569–75 |publisher=Potsdam Institute for Climate Impact Research |location=Germany |url=http://www.hydrol-earth-syst-sci.net/5/569/2001/hess-5-569-2001.pdf |accessdate=3 July 2009 |doi=10.5194/hess-5-569-2001 |bibcode=2001HESS....5..569B }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190627003933/https://www.hydrol-earth-syst-sci.net/5/569/2001/hess-5-569-2001.pdf |date=27 June 2019 }}</ref> <ref name=IERS>{{cite web |author=Staff |date=2007-08-07 |url=http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/models/constants.html |title=Useful Constants |publisher=International Earth Rotation and Reference Systems Service |accessdate=2008-09-23 |archivedate=3 November 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Bto7IZMb?url=http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/models/constants.html }}</ref> <ref name="earth_fact_sheet">{{cite web |last1=Williams |first1=David R. |date=2004-09-01 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html |title=Earth Fact Sheet |publisher=NASA |accessdate=2010-08-09 |archivedate=25 December 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151225024603/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html }}</ref> <ref name=iers>{{cite conference |author=IERS Working Groups |editor=McCarthy, Dennis D.; Petit, Gérard |title=General Definitions and Numerical Standards |date=2003 |work=IERS Technical Note No. 32 |publisher=U.S. Naval Observatory and Bureau International des Poids et Mesures |url=http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5nDzc2unH?url=http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776 |archivedate=1 February 2010 |accessdate=2008-08-03 |url-status=live }}</ref> <ref name=jessey>{{cite web |last1=Jessey |first1=David |url=http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20070703170212/http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html |archive-date=3 July 2007 |title=Weathering and Sedimentary Rocks |website=California State Polytechnic University, Pomona |access-date=20 March 2007 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=3 July 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070703170212/http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html }}</ref> <ref name=kinver20091210>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8406839.stm |title=Global average temperature may hit record level in 2010 |last1=Kinver |first1=Mark |date=December 10, 2009 |work=BBC Online |accessdate=2010-04-22 |archivedate=5 August 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100805084302/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8406839.stm }}</ref> <ref name=hbcp2000>{{cite book |author=Various |editor=David R. Lide |date=2000 |title=Handbook of Chemistry and Physics |edition=81st |publisher=CRC |isbn=0-8493-0481-4}}</ref> <ref name=kuhn2006>{{cite book |first1=Betsy |last1=Kuhn |date=2006 |title=The race for space: the United States and the Soviet Union compete for the new frontier |page=34 |publisher=Twenty-First Century Books |isbn=978-0-8225-5984-9}}</ref> <ref name=milbert_smith96>{{cite web |last1=Milbert |first1=D. G. |last2=Smith |first2=D. A |url=http://www.ngs.noaa.gov/PUBS_LIB/gislis96.html |title=Converting GPS Height into NAVD88 Elevation with the GEOID96 Geoid Height Model |publisher=National Geodetic Survey, NOAA |access-date=7 March 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=4 June 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070604082642/http://www.ngs.noaa.gov/PUBS_LIB/gislis96.html }}</ref> <ref name=michon2006>{{cite web |last1=Scott |first1=Michon |date=24 April 2006 |url=http://earthobservatory.nasa.gov/Study/HeatBucket/ |title=Earth's Big heat Bucket |publisher=NASA Earth Observatory |access-date=14 March 2007 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=16 September 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080916014057/http://earthobservatory.nasa.gov/Study/HeatBucket/ }}</ref> <ref name="moran2005">{{cite web |last1=Moran |first1=Joseph M. |year=2005 |url=http://www.nasa.gov/worldbook/weather_worldbook.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20101213184908/http://www.nasa.gov/worldbook/weather_worldbook.html |archive-date=13 December 2010 |title=Weather |work=World Book Online Reference Center |publisher=NASA/World Book, Inc |access-date=17 March 2007 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=13 December 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101213184908/http://www.nasa.gov/worldbook/weather_worldbook.html }}</ref> <ref name=nasa20051201>{{cite web |author=Astrophysicist team |date=1 December 2005 |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/030827a.html |title=Earth's location in the Milky Way |publisher=NASA |access-date=11 June 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080701122913/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/030827a.html |archive-date=1 July 2008 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=1 July 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080701122913/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/030827a.html }}</ref> <ref name=nature412_708>{{cite journal |last1=Canup |first1=R. |last2=Asphaug |first2=E. |title=Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation |journal=Nature |volume=412 |pages=708–12 |year=2001 |doi=10.1038/35089010 |pmid=11507633 |issue=6848 |bibcode=2001Natur.412..708C}}</ref> <ref name=natsci_oxy4>{{cite web |last1=Morris |first1=Ron M |url=http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html |title=Oceanic Processes |publisher=NASA Astrobiology Magazine |access-date=14 March 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090415082741/http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html |archive-date=15 April 2009 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=15 April 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090415082741/http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html }}</ref> <ref name=nasa_rg_iss2007>{{cite web |date=16 January 2007 |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/station/news/ISS_Reference_Guide.html |title=Reference Guide to the International Space Station |work=NASA |access-date=23 December 2008 |accessdate=24 November 2021 |archivedate=19 January 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090119175052/http://www.nasa.gov/mission_pages/station/news/ISS_Reference_Guide.html }}</ref> <ref name="NIST2008">{{Cite book |url=http://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf |title=The international system of units (SI) |publisher=United States Department of Commerce, National Institute of Standards and Technology Special Publication 330 |edition=2008 |page=52 |access-date=2 March 2016 |archive-date=3 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603215953/http://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf |url-status=live }}</ref> <ref name=cia>{{cite web |author=Staff |date=2008-07-24 |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html |title=World |work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=2008-08-05 |archivedate=5 January 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html }}</ref> <ref name="ngdc2006">{{cite web |last1=Sandwell |first1=D. T. |last2=Smith |first2=Walter H. F. |author-link2=Walter H. F. Smith |date=7 July 2006 |url=http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML |title=Exploring the Ocean Basins with Satellite Altimeter Data |publisher=NOAA/NGDC |access-date=21 April 2007 |archive-url=https://archive.today/20140715142212/http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML |archive-date=15 July 2014 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=26 February 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070226201911/https://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML }}</ref> <ref name="OWID_urbanization_2019">{{Cite journal |last1=Ritchie |first1=H. |last2=Roser |first2=M. |author-link2=Max Roser |date=2019 |title=What share of people will live in urban areas in the future? |url=https://ourworldindata.org/urbanization#what-share-of-people-will-live-in-urban-areas-in-the-future |access-date=26 October 2020 |journal=Our World in Data }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201029185610/https://ourworldindata.org/urbanization#what-share-of-people-will-live-in-urban-areas-in-the-future |date=29 October 2020 }}</ref> <ref name=pnas1_24_9576>{{cite journal |last1=Li |first1=King-Fai |last2=Pahlevan |first2=Kaveh |last3=Kirschvink |first3=Joseph L. |last4=Yung |first4=Yuk L. |year=2009 |title=Atmospheric pressure as a natural climate regulator for a terrestrial planet with a biosphere |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=106 |issue=24 |pages=9576–79 |url=http://www.gps.caltech.edu/~kfl/paper/Li_PNAS2009.pdf |accessdate=19 July 2009 |doi=10.1073/pnas.0809436106 |pmid=19487662 |pmc=2701016 |bibcode=2009PNAS..106.9576L }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090704102832/http://www.gps.caltech.edu/~kfl/paper/Li_PNAS2009.pdf |date=4 July 2009 }}</ref> <ref name=pnas71_12_6973>{{cite journal |last1=Morgan |first1=J. W. |last2=Anders |first2=E. |title=Chemical composition of Earth, Venus, and Mercury |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |year=1980 |volume=77 |issue=12 |pages=6973–77 |doi=10.1073/pnas.77.12.6973 |pmid=16592930 |pmc=350422 |bibcode=1980PNAS...77.6973M}}</ref> <ref name="Pidwirny2006_7">{{cite web |last1=Pidwirny |first1=Michael |year=2006 |url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/7h.html |title=Fundamentals of Physical Geography (2nd Edition) |publisher=PhysicalGeography.net |accessdate=19 March 2007 |archivedate=22 August 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/617EhGJ8l?url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/7h.html }}</ref> <ref name=physorg20100304>{{cite news |author=Staff |title=Oldest measurement of Earth's magnetic field reveals battle between Sun and Earth for our atmosphere |date=4 March 2010 |work=Phys.org |url=http://www.physorg.com/news186922627.html |access-date=27 March 2010 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=27 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427064855/http://www.physorg.com/news186922627.html }}</ref> <ref name=rahmstorf2003>{{cite web |first1=Stefan |last1=Rahmstorf |author-link=Stefan Rahmstorf |year=2003 |url=http://www.pik-potsdam.de/~stefan/thc_fact_sheet.html |title=The Thermohaline Ocean Circulation |work=Potsdam Institute for Climate Impact Research |access-date=21 April 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=10 March 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6F180jPsW?url=http://www.pik-potsdam.de/~stefan/thc_fact_sheet.html }}</ref> <ref name=sadava_heller2006>{{cite book |last1=Sadava |first1=David E. |last2=Heller |first2=H. Craig |last3=Orians |first3=Gordon H. |author-link3=Gordon Orians|title=Life, the Science of Biology |publisher=MacMillan |date=2006 |edition=8th |page=[https://archive.org/details/lifescienceofbio00davi/page/1114 1114] |isbn=978-0-7167-7671-0 |url=https://archive.org/details/lifescienceofbio00davi/page/1114}}</ref> <ref name=sample2005>{{cite web |first1=Sharron |last1=Sample |date=21 June 2005 |url=http://science.hq.nasa.gov/oceans/physical/SST.html |title=Sea Surface Temperature |publisher=NASA |access-date=21 April 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130427045816/http://science.nasa.gov/earth-science/oceanography/ |archive-date=27 April 2013 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=8 April 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080408000148/http://science.hq.nasa.gov/oceans/physical/SST.html }}</ref> <ref name=science_241_4872_1441>{{cite journal |last1=May |first1=Robert M. |title=How many species are there on earth? |journal=Science |year=1988 |volume=241 |issue=4872 |pages=1441–49 |bibcode=1988Sci...241.1441M |doi=10.1126/science.241.4872.1441 |pmid=17790039}}</ref> <ref name=sciweek2004>{{cite web |author=Staff |year=2004 |url=http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20070713053611/http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm |title=Stratosphere and Weather; Discovery of the Stratosphere |work=Science Week |access-date=14 March 2007 |archive-date=13 July 2007 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=13 July 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070713053611/http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm }}</ref> <ref name="sun_future">{{cite journal |last1=Sackmann |first1=I.-J. |last2=Boothroyd |first2=A. I. |last3=Kraemer |first3=K. E. |title=Our Sun. III. Present and Future |journal=Astrophysical Journal |year=1993 |volume=418 |pages=457–68 |doi=10.1086/173407 |bibcode=1993ApJ...418..457S}}</ref> <ref name="sun_future_schroder">{{cite journal |first1=K.-P. |last1=Schröder |last2=Connon Smith |first2=Robert |year=2008 |title=Distant future of the Sun and Earth revisited |doi=10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |arxiv=0801.4031 |volume=386 |issue=1 |pages=155–63 |bibcode=2008MNRAS.386..155S}}<br />See also {{cite news |first=Jason |last=Palmer |url=https://www.newscientist.com/article/dn13369 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120415105707/http://www.newscientist.com/article/dn13369 |archivedate=15 April 2012 |title=Hope dims that Earth will survive Sun's death |date=22 February 2008 |work=NewScientist.com news service |accessdate=24 March 2008}}</ref> <ref name=shayler_vis2005>{{cite book |first1=David |last1=Shayler |first2=Bert |last2=Vis |date=2005 |title=Russia's Cosmonauts: Inside the Yuri Gagarin Training Center |publisher=Birkhäuser |isbn=978-0-387-21894-6}}</ref> <ref name=ucs>{{cite web |url=https://www.ucsusa.org/nuclear-weapons/space-weapons/satellite-database |title=UCS Satellite Database |work=Nuclear Weapons & Global Security |publisher=Union of Concerned Scientists |date=31 December 2020 |access-date=28 March 2021 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=25 January 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160125031401/https://www.ucsusa.org/nuclear-weapons/space-weapons/satellite-database }}</ref> <ref name=usno>{{cite web |title=Selected Astronomical Constants, 2011 |work=The Astronomical Almanac |url=http://asa.usno.navy.mil/SecK/2011/Astronomical_Constants_2011.txt |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130826043456/http://asa.usno.navy.mil/SecK/2011/Astronomical_Constants_2011.txt |archivedate=2013-08-26 |accessdate=2011-02-25}}</ref> <ref name=USNO_TSD>{{cite web |title=Leap seconds |publisher=Time Service Department, USNO |url=http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150312003149/http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html |accessdate=23 September 2008 |archivedate=12 March 2015}}</ref> <ref name=VSOP87>{{cite journal |title=Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=282 |issue=2 |pages=663&ndash;683 |date=February 1994 |last1=Simon |first1=J.L. |last2=Bretagnon |first2=P. |last3=Chapront |first3=J. |last4=Chapront-Touzé |first4=M. |last5=Francou |first5=G. |last6=Laskar |first6=J. |bibcode=1994A&A...282..663S}}</ref> <ref name=vazquez_etal2006>{{cite journal |last1=Vázquez |first1=M. |first2=P. Montañés |last2=Rodríguez |last3=Palle |first3=E. |year=2006 |url=http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf |title=The Earth as an Object of Astrophysical Interest in the Search for Extrasolar Planets |journal=Lecture Notes and Essays in Astrophysics |volume=2 |page=49 |access-date=21 March 2007 |bibcode=2006LNEA....2...49V |archive-url=https://www.webcitation.org/617ElSxyd?url=http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf |archive-date=22 August 2011 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110817220342/http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf |date=17 August 2011 }}</ref> <ref name="watersource">{{cite journal |display-authors=1 |last1=Morbidelli |first1=A. |author-link1=Alessandro Morbidelli (astronomer)|last2=Chambers |first2=J. |last3=Lunine |first3=J. I. |last4=Petit |first4=J. M. |last5=Robert |first5=F. |last6=Valsecchi |first6=G. B. |last7=Cyr |first7=K. E. |title=Source regions and time scales for the delivery of water to Earth |journal=Meteoritics & Planetary Science |year=2000 |volume=35 |issue=6 |pages=1309–20 |bibcode=2000M&PS...35.1309M |doi=10.1111/j.1945-5100.2000.tb01518.x|doi-access=free }}</ref> <ref name=ward_brownlee2002>{{cite book |last1=Ward |first1=Peter D. |last2=Brownlee |first2=Donald |date=2002 |title=The Life and Death of Planet Earth: How the New Science of Astrobiology Charts the Ultimate Fate of Our World |url=https://archive.org/details/isbn_9780805067811 |publisher=Times Books, Henry Holt and Company |location=New York |isbn=0-8050-6781-7}}</ref> <ref name="Williams1994">{{cite journal |last1=Williams |first1=James G. |title=Contributions to the Earth's obliquity rate, precession, and nutation |journal=The Astronomical Journal |volume=108 |date=1994 |page=711 |issn=00046256 |doi=10.1086/117108 |bibcode=1994AJ....108..711W}}</ref> <ref name="Pidwirny 2006_8">{{cite journal |last1=Pidwirny |first1=Michael |date=2006-02-02 |title=Surface area of our planet covered by oceans and continents.(Table 8o-1) |publisher=University of British Columbia, Okanagan |url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html |accessdate=2007-11-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061209125035/http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html |date=9 December 2006 }}</ref> <ref name="WGS-84-2">{{cite web |first1=Sigurd |last1=Humerfelt |date=October 26, 2010 |title=How WGS 84 defines Earth |url=http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html |accessdate=2011-04-29 |archivedate=24 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110424104419/http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html }}</ref> }} {{Footer_SolarSystem}} [[ကဏ္ဍ:ကမ္ဘာဂြိုဟ်]] [[ကဏ္ဍ:နေအဖွဲ့အစည်း]] [[ကဏ္ဍ:သဘာဝ]] [[ကဏ္ဍ:နေအဖွဲ့အစည်း၏ ဂြိုဟ်များ]] dx33n608e71w469lu83x6y0usszygh6 0 2892 752811 731518 2022-08-01T02:30:08Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox planet | name = နက်ပကျွန်း | symbol = [[File:Neptune symbol (bold).svg|24px|♆]] | image = [[File:Neptune - Voyager 2 (29347980845) flatten crop.jpg|260px|Neptune from Voyager 2]] | imagesize = 350px | caption = နက်ပကျွန်း၏ နာမည်ကြီး အမည်းစက်အား မြင်နိုင်သည်။ | discovery = yes | discoverer = {{plainlist | * [[Urbains Le Verrier]] * [[Johann Gottfried Galle|Johann Galle]] }} | discovered = ၁၈၄၆ စက်တင်ဘာ ၂၃<ref name="Hamilton"> {{cite web |first = Calvin J.|last = Hamilton |date = 4 August 2001 |url=http://www.solarviews.com/eng/neptune.htm |title = Neptune |publisher = Views of the Solar System |accessdate = 13 August 2007 }}</ref> | orbit_ref = <ref name=VSOP87> {{cite web |first = Donald K.|last = Yeomans |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=mb&sstr=8 |title = HORIZONS Web-Interface for Neptune Barycenter (Major Body=8)|publisher = JPL Horizons On-Line Ephemeris System |accessdate = 18 July 2014 }}</ref> | epoch = [[J2000]] | aphelion = {{val|30.33|ul=AU}} <br>({{nowrap|{{val|fmt=commas|4540|u=Gm}}}}) | perihelion = {{val|29.81|u=AU}} <br> ({{nowrap|{{val|fmt=commas|4460|u=Gm}}}}) | semimajor = {{val|30.110387|u=AU}} <br> ({{nowrap|{{val|fmt=commas|4504.45|u=Gm}}}}) | eccentricity = {{val|0.009456}} | period = 164.8&nbsp;[[julian year (astronomy)|yr]]<br>{{nowrap|{{val|fmt=commas|60182|u=days}}}}<br>{{nowrap|{{val|fmt=commas|89666}}}}&nbsp;Neptunian [[solar day]]s<ref name="planet_years"> {{cite web |last = Seligman |first = Courtney |url=http://cseligman.com/text/sky/rotationvsday.htm |title = Rotation Period and Day Length |accessdate = 13 August 2009 }}</ref> | synodic_period = 367.49&nbsp;days<ref name="fact"> {{cite web |last = Williams |first = David R. |date = 1 September 2004 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/neptunefact.html |title = Neptune Fact Sheet |publisher = NASA |accessdate = 14 August 2007 }}</ref> | avg_speed = 5.43&nbsp;km/s<ref name="fact"/> | inclination = {{val|1.767975|u=°}} to [[ecliptic]] <br> 6.43° နေ၏ အီကွေတာသို့ <br> 0.72° to invariable plane<ref name=meanplane>{{cite web |date=3 April 2009 |title=The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter |url=http://home.surewest.net/kheider/astro/MeanPlane.gif |accessdate=10 April 2009 |archivedate=14 May 2009 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5glwILykY?url=http://home.comcast.net/~kpheider/MeanPlane.gif }} (produced with [http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ Solex 10] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081220235836/http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ |date=20 December 2008 }} written by Aldo Vitagliano; see also Invariable plane)</ref> | asc_node = {{val|131.784|u=°}} | arg_peri = {{val|276.336|u=°}} | mean_anomaly = {{val|256.228|u=°}} | satellites = [[Moons of Neptune|၁၄]] | physical_characteristics = yes | flattening = {{val|0.0171|0.0013}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007"> {{cite journal| doi = 10.1007/s10569-007-9072-y| last1 = Seidelmann| first1 = P. Kenneth| last2 = Archinal| first2 = Brent A.| last3 = A'Hearn<!-- written A'hearn here, mostly A'Hearn elsewhere -->| first3 = Michael F.| display-authors = 3| last4 = Conrad| first4 = Albert R.| last5 = Consolmagno| first5 = Guy J.| last6 = Hestroffer| first6 = Daniel| last7 = Hilton| first7 = James L.| last8 = Krasinsky| first8 = Georgij A.| last9 = Neumann| first9 = Gregory A.| last10=Oberst | first10=Jürgen | last11=Stooke | first11=Philip J. | last12=Tedesco | first12=Edward F. | last13=Tholen | first13=David J. | last14=Thomas | first14=Peter C. | last15=Williams | first15=Iwan P. | year = 2007| title = Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006| journal = Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy| volume = 98| issue = 3| pages = 155–180| pmid = | pmc = | bibcode = 2007CeMDA..98..155S| ref = {{sfnRef|Seidelmann Archinal A'hearn et al.|2007}}}}</ref> | equatorial_radius = {{nowrap|{{val|fmt=commas|24764|15|u=km}}}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007"/>Refers to the level of {{convert|1|bar|kPa}} atmospheric pressure</ref> <br> 3.883 Earths | polar_radius = {{nowrap|{{val|fmt=commas|24341|30|u=km}}}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007"/> <br> 3.829 Earths | mean_radius = {{nowrap|{{val|fmt=commas|24622|19|u=km}}}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007"/> | surface_area = {{val|7.6183|e=9|u=km2}} <br> 14.98 Earths | volume = {{val|6.254|e=13|u=km3}}<ref name="fact"/> <br> 57.74 Earths | mass = {{val|1.0243|e=26|u=kg}}<ref name="fact"/> <br> 17.147 Earths<br> 5.15{{e|-5}}&nbsp;Suns | density = {{val|1.638|u=g/cm3}}<ref name="fact"/> | surface_grav = 11.15&nbsp;[[အရှိန်|m/s²]]<ref name="fact"/> <br> 1.14&nbsp;''[[g-force|g]]'' | escape_velocity = 23.5&nbsp;km/s<ref name="fact"/> | sidereal_day = 0.6713&nbsp;day<ref name="fact"/> <br> 16&nbsp;h 6&nbsp;min 36&nbsp;s | rot_velocity = 2.68&nbsp;km/s <br> {{nowrap|{{val|fmt=commas|9660|u=km/h}}}} | axial_tilt = 28.32° (to orbit)<ref name="fact"/> | right_asc_north_pole = {{RA|19|57|20}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007"/> <br> 299.3° | declination = 42.950°<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007"/> | albedo = 0.290 ([[Bond albedo|bond]]) <br> 0.41 ([[Geometric albedo|geom.]])<ref name="fact"/> | magnitude = 8.02 to 7.78<ref name="fact"/> | angular_size = 2.2–2.4″<ref name="fact"/> | temperatures = yes | temp_name1 = 1 bar level | min_temp_1 = | mean_temp_1 = 72&nbsp;[[Kelvin|K]] (−201 °C)<ref name="fact"/> | max_temp_1 = | temp_name2 = {{convert|0.1|bar|kPa|abbr=on}} | min_temp_2 = | mean_temp_2 = 55&nbsp;K<ref name="fact"/> | max_temp = | pronounced = {{IPAc-en|audio=en-us-Neptune.ogg|ˈ|n|ɛ|p|t|uː|n}}<br>{{IPAc-en|ˈ|n|ɛ|p|tj|uː|n}}<ref> {{cite book |first= Elizabeth |last=Walter |date=21 April 2003 |title=Cambridge Advanced Learner's Dictionary |publisher=Cambridge University Press |edition=2nd | isbn = 978-0-521-53106-1 }}</ref> | adjectives = Neptunian | atmosphere = yes | atmosphere_ref = <ref name="fact"/> | scale_height = 19.7&nbsp;±&nbsp;0.6&nbsp;km | atmosphere_composition = 80 ± 3.2% [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]] (H₂)<br>19 ± 3.2% [[ဟီလီယမ်]] (He)<br>1.5 ± 0.5% [[မီသိန်း]] (CH₄)<br>~0.019% [[hydrogen deuteride|ဟိုက်ဒရိုဂျင် ဂျူတာရိုဒ်]] (HD)<br>~0.00015% [[အီသိန်း]] (C₂H₆)<br>'''ရေခဲ''':<br>[[အမိုးနီးယား]] (NH₃)<br> [[ရေ]] (H₂O)<br> [[ammonium hydrosulfide]] (NH₄SH)<br> [[Methane clathrate|methane ice]] (?) (CH₄•5.75H₂O) }} '''နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်''' ({{lang-en|Neptune}}) သည် [[နေအဖွဲ့အစည်း]]အတွင်း၌ ၈ ခုမြောက်နှင့် [[နေ]]မှအဝေးဆုံးဂြိုဟ်ဖြစ်သည်။ နက်ပကျွန်းသည် ဓာတ်ငွေ့အမြောက်အမြားနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ဂြိုဟ်ဖြစ်ပြီး မြင်နိုင်ရန်ခက်ခဲသော ခါးပတ်ကွင်း ၄ ခုရှိသည်။ နေအဖွဲ့အစည်းအတွင် စတုတ္ထမြောက်အကြီးဆုံးနှင့် တတိယမြောက်အလေးဆုံးဂြိုဟ်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာထက် ၁၇ ဆမျှပိုလေးပြီး [[ယူရေးနပ်စ်ဂြိုဟ်]]ထက်အနည်းငယ်မျှ ပိုလေးသည်။ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်သည် ဂရိနတ်ဘုရား ပိုဆီဒွန် (Poseidon) ကို အကြောင်းပြု၍ မှည့်ခေါ်ထားခြင်းဖြစ်ပြီး သူ၏ အာကာသဆိုင်ရာ သင်္ကေတမှာ [[File:Neptune symbol.svg|20px|Astronomical symbol for Neptune]] ဖြစ်သည်။ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်သည် ကမ္ဘာဂြိုဟ်ထက် ၁၇ ဆပိုပြီးကာ ယူရေးနပ်စ်ဂြိုဟ်ထက် အနည်းငယ်ပိုကြီးသည်။ [[နေ]]မှ ၃ဝ.၁ [[AU]] ကွာဝေးသည်။ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်သည် သာမန်မျက်စိနှင့် မမြင်ရပေ။ ယင်းအား ရှာဖွေလေ့လာမှုထက် သင်္ချာနည်းလမ်းအရ ကြိုတင်ခန့်မှန်းခြင်းဖြင့် တွေ့ရှိသည့် တစ်ခုတည်းသောဂြိုဟ်တစ်စင်းပင်ဖြစ်သည်။ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်အား [[ဗွိုင်ယေဂျာ ၂ အာကာသယာဉ်]]မှ ၁၉၈၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် လည်ပတ်ခဲ့သည်။<ref name="NYT-20141018-KC">{{cite news |last=Chang |first=Kenneth |title=Dark Spots in Our Knowledge of Neptune |url=http://www.nytimes.com/2014/08/19/science/dark-spots-in-our-knowledge-of-neptune.html |date=18 October 2014 |work=New York Times |accessdate=21 October 2014 }}</ref> နောက်ပိုင်းတွင် ဟာဘဲလ် အာကာသမှန်ပြောင်းနှင့် မြေပြင်အခြေစိုက် [[တယ်လီစကုပ်]]ကြီးများက အသေးစိတ်ကျသော လေ့လာမှုများအား လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ==ဖွဲ့စည်းပုံ== [[File:Neptune,_Earth_size_comparison_2b.jpg|thumb|left|240px|ကမ္ဘာဂြိုဟ်နှင့် နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်အား အရွယ်အစားနှိုင်းယှဉ်ပြပုံ]] နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်၏လေထု (ဂြိုဟ်၏အပေါ်တွင်လွှင့်မျောနေသော ဓာတ်ငွေ့အလွှာ) မှာ [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ဓာတ်ငွေ့ နှင့် ဟီလီယံဓာတ်ငွေ့တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး မီသိန်းဓာတ်အနည်းငယ်မျှပါဝင်သည်။ ထို့ကြောင့် ဂြိုဟ်၏အရောင်မှာ အပြာရောင်ဖြစ်နေသည်။<ref name=bluecolour>{{cite web |first=Kirk |last=Munsell |author2=Smith, Harman |author3=Harvey, Samantha |date=13 November 2007 |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune&Display=OverviewLong |title=Neptune overview |work=Solar System Exploration |publisher=NASA |accessdate=20 February 2008 |archivedate=3 March 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080303045911/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune&Display=OverviewLong }}</ref> နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်၏ အပြာရောင်မှာ မီသိန်းဓာတ်ငွေ့ ဆတူမျှပါရှိသော ယူရေးနပ်ဂြိုဟ်၏အပြာရောင်ထက် များစွာပို၍တောက်ပသည်။ ထို့ကြောင့် နက်ပကျွန်းဂြိုဟ် အပြာရောင်တောက်ပခြင်းမှာ အခြားအကြောင်းများလည်း ရှိနိုင်သည်။ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်၏ မျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် တိုက်ခတ်သော လေမှာ နေအဖွဲ့အစည်း အတွင်းရှိ အခြားဂြိုဟ်များနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အပြင်းထန်ဆုံးဖြစ်ပြီး အမြန်ဆုံးအနေနှင့် တစ်နာရီလျှင် ၂၁၀၀ ကီလိုမီတာနှုန်း (မိုင် ၁၃၀၀ နှုန်း) အထိတိုက်ခတ်သည်ဟု တိုင်းတာရရှိသည်။<ref name="Suomi1991"> {{cite journal |last=Suomi |first=V. E. |author2=Limaye, S. S. |author3=Johnson, D. R. |date=1991 |title=High Winds of Neptune: A possible mechanism |journal=Science |volume=251 |issue=4996 |pages=929–932 |doi=10.1126/science.251.4996.929 |pmid=17847386 |bibcode=1991Sci...251..929S }}</ref> နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်သည် [[ကမ္ဘာ]]ဂြိုဟ်ထက် ၁၇ ဆပိုမိုကြီးမားသော်လည်း [[ဂျူပီတာဂြိုဟ်]]၏ ၁၉ ပုံတစ်ပုံသာ ရှိသည်။<ref>{{cite web | last = Williams|first = David R. | date = 29 November 2007 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/ | title = Planetary Fact Sheet&nbsp;– Metric|publisher=NASA | accessdate = 13 March 2008 }}</ref> ==ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု== [[File:Urbain Le Verrier.jpg|thumb||240px|left|နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်အား ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သူ အာဘိန်လီ ဗဲရီယာ]] အချို့သော အစောဆုံး မှတ်တမ်းများအား တယ်လီစကုပ်များမှ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ၁၆၁၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၈ ရက်နေ့တွင် [[ဂယ်လီလီယို]]မှ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ သူသည် ကြယ်တစ်စင်းနှင့် နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်အား မှားယွင်းခဲ့ဟန်တူသည်။ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်ကို အာကာသပညာရှင်များ ဖြစ်သော အာဘိန်လီဗဲရီယာ(Urbain Le Verrier) နှင့် ဂျွန်ကော့ရှ်အဒမ်(John Couch Adams) တို့က ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ခြင့်းဖြစ်ပြီး ၂ ဦးစလုံးမှာ ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုအတွက် ဂုဏ်ပြုခံခဲ့ရသည်။ ထိုဂြိုဟ်မှာ တယ်လီစကုပ်ကို သုံး၍ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ခြင်းမဟုတ်ပဲ သင်္ချာနည်းဖြင့်တွက်ချက်မှုကြောင့် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော ပထမဆုံးဂြိုဟ်ဖြစ်သည်။<ref> {{cite journal |author= William Sheehan |author2= Nicholas Kollerstrom |author3= Craig B. Waff | date=December 2004 |url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=the-case-of-the-pilfered |title=The Case of the Pilfered Planet&nbsp;– Did the British steal Neptune? |work=Scientific American |accessdate=20 January 2011 }}</ref> ==ဂြိုဟ်ရံလများ== {{Main|နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်၏ ဂြိုဟ်ရံလများ}} [[File:Proteus (Voyager 2).jpg|thumb|left|နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်၏ ဂြိုဟ်ရံလ ပရိုသီယပ်စ်]] နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်တွင် ဂြိုဟ်ရံလ ၁၄ စင်းရှိသည်။ <ref name="fact" /><ref>[http://www.news.com.au/technology/sci-tech/hubble-space-telescope-discovers-fourteenth-tiny-moon-orbiting-neptune/story-fn5fsgyc-1226679913807 Hubble Space Telescope discovers fourteenth tiny moon orbiting Neptune | Space, Military and Medicine]. News.com.au (16 July 2013). Retrieved on 28 July 2013.</ref> [[ထရီတွန် (ဂြိုဟ်ရံလ)|ထရီတွန်]] (Triton)သည် အကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး ထိုဂြိုဟ်အား ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး ၁၇ ရက်အကြာတွင် [[ဝီလီယံ ဟာရှယ်]]ဆိုသူမှ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ တချိန်တုန်းကမူ [[ကျူးပါး ခါးပတ်]]ထဲမှ ဂြိုဟ်သိမ်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့နိုင်ကောင်းပါသည်။<ref>{{cite journal |first=Craig B.|last=Agnor|author2=Hamilton, Douglas P. |title=Neptune's capture of its moon Triton in a binary–planet gravitational encounter |journal=Nature|date=2006 |volume=441|issue=7090|pages=192–194 |doi=10.1038/nature04792 |publisher=Nature Publishing Group |pmid=16688170|bibcode=2006Natur.441..192A}}</ref> ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ထရိုင်တွန်သည် [[ကမ္ဘာ]]မြေနှင့် အနီးဆုံးအကွာအဝေးသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ထရိုင်တွန်သည် နောင်နှစ်ပေါင်း ၃.၆ [[ဘီလီယံ]]အကြာတွင် ကျိုးကြေပျက်စီးသွားမည်ဖြစ်သည်။]<ref>{{cite journal |first1=Christopher F. |last1=Chyba |last2=Jankowski |first2=D. G. |last3=Nicholson |first3=P. D. |title = Tidal evolution in the Neptune-Triton system |journal = Astronomy and Astrophysics |date = 1989|volume = 219 |issue = 1–2|pages=L23–L26 |bibcode = 1989A&A...219L..23C |publisher=EDP Sciences}}</ref> ထရိုင်တွန်၏ ပတ်လမ်းမှာ အခြားသာမန်ဂြိုဟ်ရံလများနှင့်ဆန့်ကျင်ဘက် ပတ်လမ်းအတိုင်း ၂၃ ဒီဂရီတိမ်းစောင်းလျက် နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်အား လှည့်ပတ်နေသည်။ ထရိုင်တန်သည် ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာဂြိုဟ်ရံလနှင့် [[ပလူတို]]ဂြိုဟ်သိမ်ထက်ပင် ကြီးမားပါသည်။ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်၏ အခြားဒုတိယအကြီးဆုံးဂြိုဟ်ရံလမှာ [[နီရီး (ဂြိုဟ်ရံလ)|နီရီး]] (Nereid) ဖြစ်ပြီး ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ဗွိင်ယေဂျာ ၂ မှ တွေ့ရှိခဲ့သည်။ နီးရီးဂြိုဟ်ရံလသည် ထရိုင်တွန်၏ ဝ.၂၅ ရာခိုင်နှုန်းသော ထုထည်သာ ရှိသည်။ အခြားသော ပုံစံမမှန်သော အတွင်းဘက်ဂြိုဟ်ရံလများအား ၂ဝဝ၂ ခုနှစ်မှ ၂ဝဝ၄ ခုနှစ်တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးနှင့် အသေးငယ်ဆုံးသော ဂြိုဟ်ရံလကိုမူ ၂ဝ၁၃ ခုနှစ်တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ==လက်ရှိအခြေနေ== ယူရေးနပ်ဂြိုဟ်သည် သူ၏နေပတ်လမ်းကြောင်းအတွင်း ထူးခြားသော ရွေ့လျားမှုများကြောင့် အာကာသပညာရှင်များသည် ဂြိုဟ်အသစ်ကို ရှာဖွေစေခဲ့သည်။ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်ကို [[ဗွိုင်ယေဂျာ ၂ အာကာသယာဉ်]]တစ်စင်းကသာ ၁၉၈၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၅ရက်တွင် ရောက်ရှိခဲ့သေးသည်။ တစ်ခါတုန်းက နတ်ပကျွန်းမှာ အလွန်ကြီးမားတဲ့မုန်တိုင်း "မဟာမှောင်မဲသောအစက်"ဟု လူသိတဲ့မုန်တိုင်းကို ဗွိုင်ယေဂျာ ၂ အာကာသယာဉ်က ၁၉၈၉ ခုနှစ်မှာ တွေ့ခဲ့သည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ အမှောင်စက်ကြီးအား ၁၉၉၄ ခုနှစ်တွင် မြင်ခဲ့ရသည် မဟုတ်ပါ။ ထိုအချိန်နောက်ပိုင်းကတည်းက အသစ်သော အစက်များကိုလည်း မြင်ခဲ့ရသည်။ အဘယ်ကြောင့် အမည်းစက် ပျောက်ကွယ်ခဲ့သည်ကိုမူ မသိရပေ။ [[နာဆာ]]၏ အနာဂတ်အာကာသယာဉ်များက နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်အကြောင်း ပိုမိုသိရှိရန် အကြံပေးထားသည်။ == ကိုးကားချက်များ == {{Reflist|2}} == အခြား ကြည့်ရန် == * [[ယူရေးနပ်စ်ဂြိုဟ်]] * [[အင်္ဂါဂြိုဟ်]] == ပြင်ပ လင့် == * [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/neptunefact.html NASA's Neptune fact sheet] * [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune Neptune Profile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061213204351/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune |date=13 December 2006 }} by [http://solarsystem.nasa.gov NASA's Solar System Exploration] * [http://cfa-www.harvard.edu/iau/lists/NeptuneTrojans.html MPC's List Of Neptune Trojans] * [http://www.projectshum.org/Planets/neptune.html Planets - Neptune] A kid's guide to Neptune. * [http://www.worldclimatereport.com/index.php/2007/05/08/neptune-news/#more-241 Neptune and global warming] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080512230322/http://www.worldclimatereport.com/index.php/2007/05/08/neptune-news/#more-241 |date=12 May 2008 }} {{Footer SolarSystem}} [[Category:နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်]] [[Category:နေအဖွဲ့အစည်း၏ ဂြိုဟ်များ]] [[ကဏ္ဍ:ရေခဲဂြိုဟ်ဘီလူးများ]] 3twxxxqzwecnwgg2hn2ffpacb425cuk 0 2895 752790 730751 2022-07-31T22:07:29Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 2 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox planet | minorplanet = yes | background = #D6D6D6 | name = စီးရပ်စ် | symbol = [[File:Ceres symbol (bold).svg|24px|⚳]] | image = Ceres - RC3 - Haulani Crater (22381131691) (cropped).jpg | caption = A view of Ceres in natural color, pictured by the ''[[:en:Dawn (spacecraft)|Dawn]]'' spacecraft in May 2015.<ref group="lower-alpha">This image was taken by the ''Dawn'' spacecraft on 2 May 2015, during a "rotation characterization" orbit, {{convert|13,642|km|mi}} above the surface of Ceres. Visible at center and center right are two [[:en:Bright spots on Ceres|bright spots]], a phenomenon common on Ceres, in Oxo and [[:en:Haulani (crater)|Haulani]] craters respectively. Ahuna Mons is also visible in the image as a noticeable, bluff hill, seen just right of bottom.</ref> | discovery = yes | discovery_ref =<ref>{{cite book |last=Schmadel |first=Lutz |authorlink=Lutz D. Schmadel |title=Dictionary of minor planet names |url=https://books.google.com/?id=KWrB1jPCa8AC&pg=PA15 |edition=5th |year=2003 |publisher=Springer |location=Germany |isbn=978-3-540-00238-3 |page=15 }}</ref> | discoverer = Giuseppe Piazzi | discovered = 1 January 1801 | designations = yes | mpc_name = (1) Ceres | pronounced = {{IPAc-en|ˈ|s|ɪər|iː|z}} | named_after = [[:en:Ceres (mythology)|Cerēs]] | alt_names = A899 OF; 1943 XB | adjectives = Cererian {{IPAc-en|s|ᵻ|ˈ|r|ɪər|i|ə|n}},<br />rarely Cererean {{IPAc-en|s|ɛr|ᵻ|ˈ|r|iː|ə|n}}<ref name="Simpson1979">{{cite book |last=Simpson |first=D. P. |title=Cassell's Latin Dictionary |publisher=Cassell Ltd |year=1979 |edition=5th |location=London |isbn=978-0-304-52257-6 |page=883 }}</ref> | mp_category = [[ဂြိုဟ်ပု]]<br />[[ဂြိုဟ်သိမ် ခါးပတ်]] | orbit_ref =<ref name="jpl_sbdb">{{cite web|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=Ceres |title=1 Ceres |publisher=JPL Small-Body Database Browser |accessdate=8 January 2015 |archiveurl=https://www.webcitation.org/69fuVB1N8?url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=Ceres |archivedate=4 August 2012 |deadurl=no |df= }}</ref> | epoch = 2014-Dec-09<br />([[:en:Julian day|JD]] {{nowrap|{{val|fmt=commas|2457000.5}}}}) | aphelion = {{val|2.9773|ul=AU}} <br />({{nowrap|{{val|fmt=commas|445410000|u=km}}}}) | perihelion = {{val|2.5577|u=AU}} <br />({{nowrap|{{val|fmt=commas|382620000|u=km}}}}) | semimajor = {{val|2.7675|u=AU}} <br />({{nowrap|{{val|fmt=commas|414010000|u=km}}}}) | eccentricity = {{val|0.075823}} | period = 4.60&nbsp;[[:en:julian year (astronomy)|yr]]<br />1,681.63&nbsp;d | synodic_period = 466.6&nbsp;[[:en:Julian day|d]]<br />1.278&nbsp;[[:en:julian year (astronomy)|yr]] | inclination = {{val|10.593|u=°}} to ecliptic<br />9.20° to [[invariable plane]]<ref name="meanplane">{{cite web |date=3 April 2009 |title=The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter |url=http://home.surewest.net/kheider/astro/MeanPlane.gif |accessdate=10 April 2009 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5glwILykY?url=http://home.comcast.net/~kpheider/MeanPlane.gif |archivedate=14 May 2009 |deadurl=yes |df=dmy }} (produced with [http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ Solex 10] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081220235836/http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ |date=20 December 2008 }} written by Aldo Vitagliano; see also [[Invariable plane]])</ref> | arg_peri = {{val|72.5220|u=°}} | asc_node = {{val|80.3293|u=°}} | mean_anomaly = {{val|95.9891|ul=°}} | avg_speed = {{val|17.905|u=km/s}} | p_orbit_ref =<ref name="Ceres-POE">{{cite web|title=AstDyS-2 Ceres Synthetic Proper Orbital Elements |publisher=Department of Mathematics, University of Pisa, Italy |url=http://hamilton.dm.unipi.it/astdys/index.php?pc=1.1.6&n=1 |accessdate=1 October 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/62D4xP3TU?url=http://hamilton.dm.unipi.it/astdys/index.php?pc=1.1.6&n=1 |archivedate=5 October 2011 |deadurl=no |df= }}</ref> | p_semimajor = {{val|2.7670962}} | p_eccentricity = {{val|0.1161977}} | p_inclination = {{val|9.6474122|u=°}} | p_mean_motion = 78.193318 | perihelion_rate = {{val|54.070272}} | node_rate = {{val|-59.170034}} | satellites = | allsatellites=yes | physical_characteristics = yes | dimensions = {{nowrap|({{val|965.2}} × {{val|961.2}}<br />× {{val|891.2}}) ± 2.0 km<ref name=presentation>{{cite web |url=http://nesf2015.arc.nasa.gov/sites/default/files/downloads/pdf/05.pdf |title=05. Dawn Explores Ceres Results from the Survey Orbit |publisher= |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150905125337/http://nesf2015.arc.nasa.gov/sites/default/files/downloads/pdf/05.pdf |archivedate=5 September 2015 |df=dmy-all }}</ref>}} | mean_radius = {{val|473|u=km}}<ref name=presentation/> | surface_area = {{nowrap|{{val|fmt=commas|2770000|u=km2}}}}<ref name="fact2">Calculated based on the known parameters</ref> | volume = {{nowrap|{{val|fmt=commas|421000000|u=km3}}}}<ref name="fact2" /> | mass={{val|9.393|e=20|u=kg|0.005}}<ref name=presentation/><br /> {{val|0.00015|u=[[:en:Earth mass|Earths]]}}<br />0.0128 [[Moon]]s | density={{val|2.161|0.009|u=g/cm3}}<ref name=Lakdawalla1112/> | surface_grav = {{Gr|.939|469|2}} [[အရှိန်|m/s²]]<ref name="fact2"/><br />0.029 [[g-force|''g'']] | moment_of_inertia_factor = {{val|0.37|}}<ref name="Park2016" />{{refn |The value of 0.37 is the mean moment of inertia, which is thought to better represent Ceres' interior structure than the polar moment of inertia (0.39), due to the high polar flattening.<ref name="Park2016" />| group = lower-alpha }} (estimate) | escape_velocity={{V2|0.943|476.2|2}}&nbsp;km/s<ref name="fact2" /> | sidereal_day = {{val|0.3781|u=d}}<br />{{val|9.074170|0.000002|u=h}}<ref name="Chamberlain2007">{{cite journal |last1=Chamberlain |first1=Matthew A. |author2=Sykes, Mark V.; Esquerdo, Gilbert A. |year=2007 |title=Ceres lightcurve analysis – Period determination |journal=Icarus |volume=188 |issue=2 |pages=451–456 |doi=10.1016/j.icarus.2006.11.025 |bibcode=2007Icar..188..451C }}</ref> | rot_velocity= {{val|92.61|u=m/s}}<ref name="fact2"/> | right_asc_north_pole = 291.42744°<ref name="Icarus2017">{{cite journal |date= |title=The Ceres gravity field, spin pole, rotation period and orbit from the Dawn radiometric tracking and optical data |url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S001910351730341X |journal=Icarus |volume= 299|issue= |pages= 411–429|doi=10.1016/j.icarus.2017.08.005 |access-date= |bibcode=2018Icar..299..411K |year=2018 | last1 = Konopliv | first1 = A.S. | last2 = Park | first2 = R.S. | last3 = Vaughan | first3 = A.T. | last4 = Bills | first4 = B.G. | last5 = Asmar | first5 = S.W. | last6 = Ermakov | first6 = A.I. | last7 = Rambaux | first7 = N. | last8 = Raymond | first8 = C.A. | last9 = Castillo-Rogez | first9 = J.C. | last10 = Russell | first10 = C.T. | last11 = Smith | first11 = D.E. | last12 = Zuber | first12 = M.T.}}</ref> | declination = 66.764°<ref name="SPICE">{{cite web |title=Asteroid Ceres P_constants (PcK) SPICE kernel file |url=http://naif.jpl.nasa.gov/pub/naif/DAWN/kernels/pck/dawn_ceres_v05.tpc |accessdate=5 November 2015}}</ref> | axial_tilt = 4°<ref name=SPICE/> | albedo={{val|0.090|0.0033}} {{small|(V-band)}}<ref name="Li2006" /> | temperatures = yes | temp_name1 = [[Kelvin]] | min_temp_1 = | mean_temp_1 = ≈&thinsp;168&nbsp;K<ref>{{cite book |author=Angelo, Joseph A., Jr |year=2006 |title=Encyclopedia of Space and Astronomy |publisher=Infobase |location=New York |isbn=0-8160-5330-8 |page=122 }}</ref> | max_temp_1 = 235&nbsp;K<ref name="Saint-Pe1993" /> | spectral_type=[[:en:C-type asteroid|C]]<ref name="Rivkin2006" /> | magnitude = 6.64<ref name="Pasachoff1983" /> to 9.34<ref name="fact3">APmag and AngSize generated with [http://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=sb&sstr=1 Horizons](Ephemeris: Observer Table: Quantities = 9,13,20,29) {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210204223838/https://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1 |date=4 February 2021 }}</ref> | abs_magnitude ={{val|3.36|0.02}}<ref name="Li2006" /> | angular_size = 0.854″ <!-- Horizons 1636-Feb-11 --> to 0.339″ }} '''စီးရပ်စ်''' (သင်္ကေတ: [[File:Ceres symbol (bold).svg|16px|⚳]];<ref>{{cite web |url= https://www.jpl.nasa.gov/infographics/what-is-a-dwarf-planet |author= JPL/NASA |date= 2015-04-22 |website= Jet Propulsion Laboratory |title= What is a Dwarf Planet? |access-date= 2022-01-19}}</ref> {{lang-en|Ceres}}; {{IPAc-en|pron|ˈ|s|ɪər|iː|z}}) သည် [[နေအဖွဲ့အစည်း]]အတွင်းမှ အသေးငယ်ဆုံးသော [[ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားများ|ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှား]]ဖြစ်ပြီး ပင်မ ဥက္ကာခါးပတ် (asteroid belt) အတွင်းတွင် ရှိသော တစ်ခုတည်းသော ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားဖြစ်သည်။ အဲရစ်ကို ၁၈၀၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် Giuseppe Piazzi မှ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite book | first=Giuseppe | last=Piazzi | authorlink=Giuseppe Piazzi | year=1801 | language=Italian | title=Risultati delle osservazioni della nuova Stella scoperta il dì 1 gennajo all'Osservatorio Reale di Palermo | location=Palermo }}</ref> သစ်ပင်စိုက်ပျိုးခြင်း၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် မိခင်မေတ္တာနှင့်ဆိုင်သော ရောမနတ်ဘုရားမ စီးရပ်စ်ကို အစွဲပြု၍ အမည်ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ရှာဖွေတွေ့ရှိပြီး နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ ခန့်မျှကြာသော အချိန်တွင် နိုင်ငံတကာ နက္ခတ္တ သမဂ္ဂ (International Astronomical Union) မှ အဲရစ်စ်အား ဥက္ကာခဲ သို့မဟုတ် အသေးစားဂြိုဟ် (asteroid or minor planet) အဖြစ်မှ ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားအဆင့် (dwarf planetary status) သို့ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် တိုးမြှင့်ပေးခဲ့သည်။ အချင်းအားဖြင့် ၉၅၀ [[ကီလိုမီတာ]]သာ ရှိသဖြင့် စီးရပ်စ်သည် ဥက္ကာခါးပတ်အတွင်းမှ အကြီးဆုံးအရာဝတ္ထုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ခါးပတ်တစ်ခုလုံး အလေးချိန်၏ သုံးပုံတစ်ပုံမျှရှိသည်။ လတ်တလော လေ့လာမှုများအရ စီးရပ်သည် ပုံသဏ္ဌန်မမှန်ပဲ ဆွဲငင်အားနည်းသော အသေးစားအရာဝတ္တုများကဲ့သို့မဟုတ်ပဲ လုံးဝန်းသော ပုံသဏ္ဍန်ရှိကြောင်းတွေ့ရှိရသည်။ သူ၏ အလင်းလက်ဆုံး အချိန်၌ပင်လျှင် သာမန်မျက်စိဖြင့် မြင်နိုင်ရန် အလွန်မှုန်ဝါးနေသေးသည်။<ref>[http://www.solarviews.com/eng/ceres.htm Ceres at Solarviews.com]</ref> ၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် [[နာဆာ]]မှ [[:en:Dawn Mission|Dawn Mission]] အာကာသလေ့လာစူးစမ်းရေးယာဉ်ကို စီးရပ်စ် နှင့် [[ဗက်စ်တာ]] (Vesta) တို့ကို စူးစမ်းရန်အတွက် လွှတ်တင်ခဲ့သည်။ ==မှတ်စု== {{reflist|group=lower-alpha}} == ကိုးကားချက်များ == {{reflist}} {{Footer SolarSystem}} [[Category:ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားများ]] trl5cco95x33urjrawuwjm8pl6a839x 0 2903 752816 709198 2022-08-01T03:23:02Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox hurricane | Name=အလွန်ပြင်းထန်သည့် ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း နာဂစ် | Type=Tropical Cyclone | Year=၂၀၀၈ | Basin=NIO | Image location=Cyclone Nargis landfall.jpg | Image name=မေ ၂ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ စတင်ဝင်ရောက်နေသော နာဂစ်မုန်တိုင်း | Formed= ဧပြီ ၂၇၊ ၂၀၀၈ | Dissipated= မေ ၃၊ ၂၀၀၈ | 1-min winds=115 | 3-min winds=90 | Pressure=962 | Damages=10000 | Inflated=1 | Fatalities=စုစုပေါင်း ၁၃၈,၃၅၅ | Areas=[[ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ]]၊ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၊ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]၊ [[သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ]]။ | Hurricane season= }} '''နာဂစ်မုန်တိုင်း''' သည် မြန်မာနိုင်ငံသမိုင်းတွင် အဆိုးရွားဆုံးသော [[သဘာဝဘေးအန္တရာယ်]]တစ်ခုဖြစ်ပြီး ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။<ref>[http://www.theaustralian.news.com.au/story/0,25197,23664740-12377,00.html "80,000 dead in one Burma province"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090417224611/http://www.theaustralian.news.com.au/story/0,25197,23664740-12377,00.html |date=17 April 2009 }}, ''The Australian'', 9 May 2008</ref> မုန်တိုင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံကုန်းမြေသို့ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ၂ ရက်နေ့တွင် စတင်ဝင်ရောက်လာခဲ့ပြီး [[ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသ]]တွင် ကီလိုမီတာ ၄၀ ခန့်အထိ ဝင်ရောက်ခဲ့ကာ ကြီးမားသော ပျက်စီးမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး ၁၃၈,၀၀၀ ခန့် သေဆုံးခဲ့ကြရသည်။<ref>{{cite news |url=http://www.nbcnews.com/id/24526960/ns/world_news-asia_pacific/t/cyclone-nargis-embodied-perfect-storm/ |title= Cyclone Nargis embodied the ‘perfect storm’ |last= |first= |date=8 May 2008 |publisher=NBC News |accessdate=23 April 2013}}</ref><ref name="sigma">{{cite web| url=http://www.preventionweb.net/files/8841_Sigma22009e.pdf|title=Natural catastrophes and man-made disasters in 2008: North America and Asia suffer heavy losses|date=21 January 2009|publisher=Swiss Reinsurance Company Ltd|page=24|accessdate=16 January 2010}}</ref><ref name="BBC 05-16">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7405260.stm |title= Burma death toll jumps to 78,000 |last= |first= |date=16 May 2008 |publisher=BBC News |accessdate=17 May 2008}}</ref> [[လပွတ္တာမြို့နယ်]]တစ်ခုတည်းမှာပင် ၈၀,၀၀၀ ခန့်သေဆုံးခဲ့ပြီး [[ဘိုကလေးမြို့]]တွင် ၁၀,၀၀၀ ခန့် သေဆုံးခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article3911696.ece |title=Aid trickles into Burma, but toll 'could reach 1 million if disease set in |publisher=Timesonline.co.uk |accessdate=31 August 2013|location=London}}</ref> ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုတန်ဖိုးမှာ [[မြန်မာကျပ်ငွေ|ကျပ်]] ၆၂,၉၈၈,၀၀၀,၀၀၀ (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၀ ဘီလီယံ) ကျော် ဖြစ်ကာ မြောက်အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာအတွင်း ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော မုန်တိုင်းများအနက် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုအများဆုံး မုန်တိုင်းတစ်ခုအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့သည်။<ref name="TorontoStar0519">{{cite news|url=http://www.thestar.com/article/427381|title= Asian bloc to handle Burma aid|last=|first=|date=19 May 2008|publisher=Toronto Star|accessdate=19 May 2008}}</ref> == ဖြစ်စဉ်အကျဉ်း == ဧပြီလ ၂၈ ရက် တွင် နာဂစ်မုန်တိုင်းသည် ကမ္ဘာ့လေထုထဲ၌ လေဖိအားကြီးရာ တစ်လျှောက်မှ ၎င်း၏ အနောက်မြောက် နှင့် အရှေ့တောင်ကြား ရှိနေစဉ်အတွင်း ငြိမ်သက်လုနီးပါး ရှိနေခဲ့သည်။ ထိုနေ့တွင် JTWC မှ လေပြင်းမုန်တိုင်း အဆင့်မှ ဆိုင်ကလုန်း အဆင့်သို့ တိုးမြှင့်သတ်မှတ်ခဲ့ကြပြီး Saffir-Simpson hurricane scale ဆာဖာ-ဆင်မ်ဆန် ဟာရီကိန်းစကေးအရ အသေးငယ်ဆုံး ဟာရီကိန်း အဆင့်နှင့် ညီမျှသည်။ ထိုတစ်ချိန်တည်းတွင် IMD မှ နာဂစ်မုန်တိုင်းအား လေပွေလေပြင်းမုန်တိုင်း အကြီးစားတစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ဆိုင်ကလုန်းသည် မုန်တိုင်း၏ ပြင်းအားပိုမိုကောင်းမွန်စေရန် အထောက် အကူပေးသည့် ရေနွေးများပါဝင်သော ဗဟိုတူ မျက်စိ အသွင်အပြင်ကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး ၎င်းသည် မုန်တိုင်း၏ အတွင်းဘက် အဓိကကျသော မျက်စိနံရံ အပြင်ဘက်တွင် ရှိသော မျက်စိနံရံ တစ်ခုဖြစ်သည် ဧပြီ ၂၉ ရက် အစောပိုင်းတွင် JTWC မှ ၎င်းအား ၁ နာရီ လျှင် ၁၆၀ [[ကီလိုမီတာ]] (၁ နာရီ လျှင် မိုင် ၁၀၀) လေတိုက် ခတ်နှုန်းရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့ပြီး တစ်ချိန်တည်းတွင် IMD မှလည်း အလွန်ပြင်းအားကြီးမည့် လေပွေမုန်တိုင်း ဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ အစတွင် ၎င်းမှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သို့မဟုတ် [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]] အရှေ့တောင်ပိုင်းအား ဝင်ရောက်တိုက်ခတ်မည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သော်လည်းနောက်ပိုင်းတွင် ပို၍ ခြောက်သွေ့သော လေထုနှင့် ကျွံဝင်ခြင်း ကြောင့် ပြန့်ကျဲလာခဲ့ပြီး အားလျော့လာသည်။ အကျိုးဆက် အားဖြင့် ဗဟို တစ်ဝိုက်တွင် နက်ရှိုင်းသော အပူစီးကူးခြင်းသည် သိသိသာသာလျော့သွားခဲ့သည်။ ထိုတစ်ချိန်တည်းတွင် မုန်တိုင်းသည် ကမ္ဘာ့လေထုထဲ၌ လေဖိအားကြီးရာ တစ်လျှောက် အဖျားပိုင်းတစ်ဝိုက်၏ အရှေ့မြောက်ဘက်မှ အရှေ့ တောင်ဘက်ဆီသို့ ရွေ့လျားမှု စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ Dvorak technique ဒီဗိုရက်ခ် နည်းပညာသုံးကာ ဂြိုဟ်တုပြင်းအား တိုင်းတာမှုအရ လေပွေမုန်တိုင်းသည် အပူပိုင်းဒေသ မုန်တိုင်းအဆင့်သို့ လျော့ကျသွားကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သော်လည်း အပူစီး ကူးခြင်း လျော့ နည်းသွားသည့်တိုင်အောင် မုန်တိုင်းမှာ ဆက်လက်၍ အားပြင်းနေဆဲဖြစ်သည်။ ဧပြီ ၂၉ ရက် နောက်ပိုင်းတွင် ရုတ်တရက် မုန်တိုင်းပြင်းထန်မှုကို တိုးလာသော လေလမ်းကြောင်းများဖြင့် တားဆီး ထားသော်လည်း အပူစီးကူးခြင်း ပြန်လည် ဖြစ် ပေါ်လာခဲ့သည်။ == နာဂစ်မုန်တိုင်းဝင်ရောက်လာပုံ == [[File:Nargis 2008 track.png|thumb|alt=coming Nargis]] မေလ ၁ရက် တွင် အရှေ့ဘက် တည့်တည့်သို့ ဆက်လက်ရွေ့လျားပြီးနောက်ပိုင်း လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း အမြင့်ပိုင်းသို့ နီးကပ်လာသည် နှင့်အမျှ မုန်တိုင်းရွေ့လျားမှု တိုးလာပြီး နာဂစ်မုန်တိုင်းသည် လျင်မြန်စွာ ပြင်းအားကြီးလာခဲ့သည်။ အချင်း ၁၉ မီတာ (၁၂ မိုင်) ရှိသော မျက်စိနံရံမှာ ထင်ရှားမြင်သာလာသည်နှင့်အမျှ ပိုမိုအားကြီးလာခဲ့သည်။ မေလ ၂ ရက် အစောပိုင်းတွင် JWTC မှ မြန်မာနိုင်ငံကမ်းရိုးတန်းသို့ နီးကပ်လာသည်နှင့်အမျှ အမြင့်ဆုံး လေတိုက်နှုန်းမှာ တစ်နာရီလျှင် ၂၁၅ ကီလိုမီတာ ( တစ်နာရီလျှင် ၁၃၅ မိုင်) နှုန်းထိ ရောက်ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းကာ အဆင့် ၄ မုန်တိုင်းအတွင်း သတ်မှတ်ခဲ့ သည်။ ထိုတစ်ချိန်တည်းတွင် IMD မှလည်း အမြင့်ဆုံးလေတိုက်ခတ်မှုနှုန်း တစ်နာရီလျှင် ၁၆၅ ကီလိုမီတာ (တစ်နာရီ လျှင် ၁၀၅ မိုင်) နှုန်းထိ ရောက်ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ မေလ ၂ ရက် ကမ္ဘာစံတော်ချိန် ၁၂ နာရီ ခန့်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ ဧရာဝတီတိုင်း ကုန်းတွင်းပိုင်း သို့ ပြင်းအားအမြင့်ဆုံးနှင့် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ အန်ဒမန် ပင်လယ် အနီးတစ်ဝိုက် မြန်မာနိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်းသို့ နီးကပ်လာသည်နှင့် အမျှ တစ်ဖြည်းဖြည်းပြင်းအား လျော့နည်းလာခဲ့သည်။ အနောက်မြောက်ပိုင်း လေဖိအား နည်းရပ်ဝန်း လတ္တီကျူ အလယ်အလတ် ခန့်သို့ ရောက်ရှိလာသည်နှင့်အမျှ လေတိုက်ခတ်နှုန်း တစ်နာရီလျှင် ၁၃၀ ကီလိုမီတာ (တစ်နာ ရီလျှင် မိုင် ၈၀) နှုန်းဖြင့် ရန်ကုန်မြို့ မြောက်ပိုင်းကို ကျော်လွန်ကာ အရှေ့မြောက်ဘက်သို့ လမ်းကြောင်းပြောင်း သွားခဲ့သည်။ မေလ ၃ ရက် အစောပိုင်းတွင် IMD မှ မုန်တိုင်းအပေါ် နောက်ဆုံး ထင်မြင်ချက် ထုတ်ပေးခဲ့သည်။ မြန်မာ- ထိုင်း နယ်စပ် အနီး အရှေ့မြောက်ဘက်သို့ လမ်းကြောင်းပြောင်းသွားပြီးနောက် လျင်မြန်စွာ အားပျော့သွားခဲ့သည်။ အသေးစား အပူပိုင်း ဒေသ မုန်တိုင်းအဆင့်သို့ အားလျော့သွားပြီးနောက် JTWC မှ နာဂစ်မုန်တိုင်းအပေါ် နောက်ဆုံး အကြံပေး ထင်မြင်ချက် ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ == မုန်တိုင်းကြောင့်ပျက်စီးခဲ့ရသောအခြေအနေများ == [[File:MyanmarAyeyarwady.png|150px|thumb|left|မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဘေးဒဏ်သင့် အခံရဆုံးနှင့် လူဦးရေ အထူထပ်ဆုံး တိုင်း၊ ဧရာဝတီ။]] [[ဖိုင်:Cbm.jpg|thumb|နာဂစ်မုန်တိုင်းအပြီး မြန်မာနိုင်ငံဗဟိုဘဏ်ကို တွေ့ရစဉ်]] [[ရန်ကုန်မြို့]]တော်မှ သံတမန်တစ်ဦးက အဖြစ်အပျက်ကို ရိုက်တာ သတင်းဋ္ဌာနသို့ ပြန်ပြောပြပါသည်။ မုန်တိုင်းသင့်ဒေသ တစ်ဝိုက်မှာ `စစ်မြေပြင်´ကဲ့သို့ ဖြစ်နေကြောင်းဖော်ပြထားခဲ့သည်။ မိလ္လာပိုက်လိုင်းများ ပေါက်ထွက်မှုကြောင့် မြေပြင်တစ်ခု လုံးတွင် အညစ်အကြေးမစင်များဖြင့် ပြည့်လျှံနေပြီး စပါးပင်များအား ပျက်စီးစေခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂ အရာရှိ တစ်ဦးက လည်း အဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပွားနေသည့် အခြေအနေတွင် အနေအထား နှင့်ပတ်သက်ပြီး ထင်မြင်ချက်ပေးခဲ့သည်။ " တကယ့် အခြေအနေဆိုးတစ်ရပ်ပါပဲ။ အိမ်တွေအားလုံးနီးပါးလည်း ဖျက်ဆီးခံလိုက်ရတယ်။ လူတွေလည်း တကယ့်ကို ထိတ် လန့်စရာ အခြေအနေကို ရောက်နေပြီဗျာ" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ အခြား ကုသမဂ္ဂ ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးကလည်း " [[ဧရာဝတီမြစ်|ဧရာဝတီ]] မြစ်ဝ ကျွန်းပေါ်ဒေသဟာ လေ၊ မိုး သာမကပဲ နှင့် မုန်တိုင်းလုံးကြီး ဝင်ရောက်မှုကြောင့် တော်တော် ဒဏ်ခံလိုက်ရသည် " ဟု ပြောဆိုခဲ့သည်။ ယူကေ သတင်းစာ တစ်စောင်ဖြစ်သော ဒေးလီး တယ်လီဂရပ်(ဖ်) မှ လည်း ဤ ဘေးဒဏ် ဆိုးကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အစားအစာ ဈေးနှုန်းကို ထိခိုက်နိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားခဲ့သည်။ [[ထိုင်းနိုင်ငံ]] သတင်းအချက်အလက် ဋ္ဌာန၊ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဋ္ဌာန၏ ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် Woradet Wirawekhin (th: วรเดช วีระเวคิน) (ဝိုရာဒက် ဝေရာဝီခင်) က ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ရ ရက် တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာသည်မှာ ရန်ကုန်ရှိ ထိုင်း သံအမတ်ဖြစ်သူ Bansan Bunnak (th: บรรสาน บุนนาค) (ဘန်ဆန် ဘန်နတ်) တင်ပြသော အစီရင်ခံစာအရ မြို့တော် တွင် ရှိသော အခြေအနေများသည် လည်ပတ်မှုမရှိပဲ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းအများစုနှင့် ဈေးများ မှာ ပိတ်ထားရသည် ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်မှလည်း ဒေသခံများသည် အခြေခံ ဝမ်းရေး ဖူလုံမှုတွင် ပို၍ ဆိုးရွားသော အခြေအနေများကို တိုး၍ ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရကြောင်း နှင့် ပြည်တွင်း အစားအစာ ဈေးနှုန်းများသည် နှစ်ဆ သို့မဟုတ် သုံးဆ အထိ တက်ခဲ့ ကြောင်းကို အစီရင်ခံသည်။ == အကူအညီအထောက်အပံ့များ == === နိုင်ငံအလိုက်ပစ္စည်းထောက်ပံ့မှုများ === {| class="wikitable" |- !နိုင်ငံ !! ငွေ၊ ပစ္စည်း စသည့်ထောက်ပံ့မှု |- | အာဆီယံ || အကဲဖြတ်ရေး အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့နှင့် တိုင်းပြည်တစ်ပြည်လျှင် ဆေးကု အလုပ်သမား ၃၀ ဦး |- | ဩစတြေးလျ || AUD ( ဩစတြေးလျ) ဒေါ်လာ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ( အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂၃,၅၀၀,၀၀၀ ) နှင့် အထောက်အပံ့ ၃၁ တန် |- | ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် || ဆေးနှင့် အစားအစာ ၂၀ တန် |- | ဘယ်ဂျီယမ် || ဖလမ်းဒါ(စ်) မှ EUR ၁၀၀,၀၀၀ နှင့် EUR ယူရို ၂၅၀,၀၀၀ ( အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃၇၈,၀၀၀) |- | ဘရူနိုင်း || အကူအညီ ပစ္စည်းများ |- |ကမ္ဘောဒီးယား || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၀,၀၀၀ |- | ကနေဒါ || အရေးပေါ် ကယ်ဆယ်ရေး တွင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂၀၀,၀၀၀ အထိ၊ ကြက်ခြေနီအသင်းအတွက် ဒေါ်လာ ၅၀၀,၀၀၀ ဘေးဒုက္ခ ကူညီ ကယ်ဆယ်ရေးဆောင်ရွက်မှု အသင်း သည် နောက်ထပ် အကူ အညီပေးရန် အဆင်သင့် ရှိနေသည်။ |- | တရုတ်ပြည် || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၀, ၀၀၀ ,၀၀၀ တန်ဖိုးရှိ အကူအညီ နှင့် ကယ်ဆယ်ရေး ပစ္စည်းများ (တစ်စီးလျှင် တန်ချိန် ၆၀ ပါဝင်သည့် အကူအညီများဖြင့် Jade Cargo (ဂျိတ် ပစ္စည်းတင်လေယာဉ် ) ကို အသုံးပြု၍ လေယာဉ် ၃ စီး အပါအဝင်) |- | ချက် သမ္မတနိုင်ငံ || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၅၄,၀၀၀ |- | ဒိန်းမတ် || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂.၁ သန်း |- | ဥရောပ သမဂ္ဂ || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃.၀ သန်း |- | ဖင်လန် || EUR ယူရို ၃၀၀,၀၀၀ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၄၆၄ ,၀၀၀) |- | ပြင်သစ် || ဆေး၊အစာ နှင့် ရေ ၁,၅၀၀ တန် နှင့်အမေရိကန် ဒေါ်လာ ရ၇၅ ,၀၀၀ |- | ဂျာမနီ|| အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃ သန်း |- | ဂရိ || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂၀၀ ,၀၀၀၊ ဆေး နှင့် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားသည့် အကူအညီ |- |ဟန်ဂေရီ || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃၀၀ ,၀၀၀၊ ဆေး၊ အစာ၊ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားသည့် အကူအညီ |- | အိန္ဒိယ || အကူအညီ ပစ္စည်း ၁၇၈ တန်ကျော်- တဲ၊ အစာ၊ ဆေး။ ဆေးကု အလုပ်သမား ၅၀ ဦး ပါဝင်သော အဖွဲ့ကို ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသသို့ ဆေးရုံများ ဆောက်လုပ်ရန်ပို့ထားသည်။ |- | အင်ဒိုနီးရှား || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁ သန်း နှင့် ဆေး နှင့် အစားအစာများ |- | အိုင်ယာလန် || EUR ယူရို ၁, ၀၀၀ ,၀၀၀ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁,၅၅၀,၀၀၀ ) |- |အစ္စရေး || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၀၀ ,၀၀၀၊ ပုဂ္ဂလိက အဖွဲ့အစည်းများမှ အစားအစာ နှင့် ဆေးဝါး အထောက်အကူများ |- | အီတလီ || EUR ယူရို ၁, ၅၀၀ ,၀၀၀ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ၂,၂၅၀ ,၀၀၀ ) |- | ဂျပန် || ဂျပန်ယန်း ၂၈ သန်း တန်ဖိုးရှိ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ၂၆၇ ,၀၀၀ ) တဲ နှင့် ဂျင်နရေတာများ- ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာ အစီအစဉ် မှတစ်ဆင့် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၀ သန်း နှင့် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၇၀ ,၀၀၀ ကို အကူအညီအဖြစ် အာမခံထားသည် |- | လာအို || အမေရိကန် ဒေါ်လာ၂၀ ,၀၀၀ ပမာဏ ရှိ အစားအစာ |- | လစ်သူဧနီးယား || ကြက်ခြေနီ အသင်းအတွက် လစ်သူဧနီးယား အစိုးရမှ Lt ၂၀၀,၀၀၀ (ဒေါ်လာ ၉၀ ,၀၀၀) လှူဒါန်းသည်။ |- | မလေးရှား || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၄,၁၀၀ ,၀၀၀ |- | မက်စီဒိုးနီးယား || အမေရိကန် ဒေါ်လာ၅၀ ,၀၀၀ |- | နယ်သာလန် || EUR ယူရို ၁,၀၀၀,၀၀၀ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁,၅၅၀ ,၀၀၀) |- |နယူးဇီလန် ||နယူးဇီလန် ဒေါ်လာ ၃.၅ သန်း |- |နော်ဝေး || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁.၉၆ သန်း အထိ |- | ပါကစ္စတန် || မြန်မာ အစိုးရ သဘောတူညီချက်ဖြင့် ကယ်ဆယ်ရေး ပစ္စည်းများနှင့် ထိခိုက်ခံရသည့် ဒေသတွင် ရွေ့လျား ဆေးရုံ စီစဉ်ပေးခြင်း |- | ဖိလစ်ပိုင် || ဆေးကု အလုပ်သမားများ နှင့် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃,၀၀၀ ,၀၀၀ နှင့် ကယ်ဆယ်ရေး ကုန်ပစ္စည်းများ နှင့် အကူအညီ ပစ္စည်းများကို စီ- ၁၃၀ ဟာကျူလီ ဖြင့် သယ်ဆောင်ခြင်း |- |ရုရှား || တန် ၈၀ ပမာဏ ရှိသော ဆေး၊ ဂျင်နရေတာ၊ အစာ၊ တဲ၊ စောင် |- | ဆန် မာရီနို || EUR ယူရို ၃၀,၀၀၀ |- | စင်ကာပူ || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂၀၀ ,၀၀၀ |- | စပိန် || ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အစီအစဉ် သို့ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ရ၇၅,၀၀၀ |- | သီရိလင်္ကာ || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၀၀,၀၀၀ အပါအဝင် အစားအစာ နှင့် ဆေးကု အလုပ်သမားများ အထောက်အပ့ံ |- | ဆွီဒင် || ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးနှင့် ရေ သန့်စင်ခြင်း စနစ်များ |- | ဆွစ်ဇာလန် || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၄၇၅ ,၀၀၀ (အစကနဦး) |- | ထိုင်ဝမ် (R.O.C ) || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂၀၀ ,၀၀၀ |- |ထိုင်း || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၀၀ ,၀၀၀၊ ဆေး၊ ဆေးပစ္စည်း(အစကနဦး) |- | တာကီ || နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဋ္ဌာနမှ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁,၀၀၀ ,၀၀၀၊ တူရကီ လခြမ်းနီ မှ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၆၀,၀၀၀ |- | ယူနိုက်တက် ကင်းဒမ်း || ဂရိတ် ဗြိတိန်ပေါင် ပေါင် ၄၅ သန်း (၂၀၀၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ရ ရက် ငွေလဲလှယ်နှုန်း အရ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ရ၃.၅ သန်း ) အိပ်ခ်ျအမ်အက်စ် ဝက်မင်စတာ |- | အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု || အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၄၇.၂၄၅ သန်း (၁၀ ရက် ဇူလိုင်လ ၂၀၀၈ အထိ) |- | ဗီယက်နမ် || အမေရိကန် ဒေါ်လာ၂၀၀,၀၀၀ |} ==== အီတလီ ==== [[အီတလီနိုင်ငံ|အီတလီ]] မှ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အဖွဲ့အစည်း၏ လေကြောင်းလိုင်းဖြင့် ယူရို ၄၆၅,၀၀၀ (ဒေါ်လာ ၇၃၂,၂၈၂) တန်ဖိုးရှိ အရေး ပေါ် ကယ်ဆယ်ရေး ပစ္စည်းများဖြစ်သော တန်ချိန် ၃၀ အလေးချိန် ရှိသည့် လူနာထမ်းစင်များ၊ ဂျင်နရေတာများ နှင့် ရေသန့် စက်များ ထောက်ပံ့ခဲ့သည်။ ထိုလေယာဉ်မှာ မေလ ၈ ရက်နေ့တွင် ရန်ကုန်မြို့သို့ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ၎င်းမှာ အနောက် နိုင်ငံများမှ ပထမဆုံး လေကြောင်းလိုင်း အကူအညီဖြစ်ပြီး ရှေ့ပိုင်းတွင် ထိုင်းနိုင်ငံမှသာ အကူအညီများ ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် [[အီတလီနိုင်ငံ|အီတလီ]] အစိုးရသည် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အစီအစဉ်မှတစ်ဆင့် ယူရို ၅၀၀,၀၀၀ နှင့် [[ကုလသမဂ္ဂ]] မှတစ်ဆင့် ကယ်ဆယ် ရေး အေဂျင်စီများ အား ရန်ပုံငွေ ထောက်ပံ့ရန် ယူရို ၅၀၀,၀၀၀ ပေးအပ်ခဲ့သည်။ နောက်ထပ် ယူရို ၁၂၃,၀၀၀ ကို ကြက်ခြေနီ အသင်းမှတစ်ဆင့် ပေးအပ်ခဲ့ပြီး အရေးပေါ် ကယ်ဆယ်ရေးပစ္စည်းများအတွက် ထောက်ပံ့ရန် ယူရို ၃၀၀,၀၀၀ ကို လည်းပေး အပ်ခဲ့သည်။ ==== မလေးရှား ==== [[မလေးရှားနိုင်ငံ]] မှလည်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁ သန်း (ရင်းဂစ် ၃.၂ သန်း) ငွေကြေးထောက်ပံ့မှု ရရှိခဲ့သည့်အပြင် ရင်းဂစ် ၅၀၀,၀၀၀ ကိုလည်း လူသားချင်းစာနာထောက်ထားသည့် ကူညီထောက်ပံ့မှုအဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပေးအပ်ခဲ့သည်။ လူသား ချင်းစာနာထောက်ထားသည့် ကူညီထောက်ပံ့မှုအား ဟာကျူလီ စီ ၁၃၀ ဖြင့် ပို့ဆောင်ခဲ့ပြီး စောင် ၅,၀၀၀၊ ရွက်ဖျင်တဲ ၃၀ နှင့် ရင်းဂစ် ၁၀၀,၀၀၀ တန်ဖိုးရှိ တီရှပ်များ၊ ပါတိတ် လုံချည်များ၊ ဘီစကစ်များ အသင့်စား ခေါက်ဆွဲခြောက်များနှင့် ဆေးဝါးများ ပါဝင်ခဲ့သည်။ မာစီ မလေးရှား သည် မလေးရှားနိုင်ငံရှိ စေတနာ့ဝန်ထမ်း ကယ်ဆယ်ရေးအသင်းဖြစ်ပြီး မုန်တိုင်းတိုက်ခတ် ခဲ့မှုကြောင့် အခြေအနေများကို စစ်ဆေးရန် အဖွဲ့ဝင် လေးဦး ပါဝင်သော ကယ်ဆယ်ရေး အဖွဲ့ကို မြန်မာနိုင်ငံ ရန်ကုန်မြို့သို့ စေလွှတ်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် ရှေးဦးစွာ ခိုလှုံနိုင်သော အဆောက်အအုံနှင့် သန့်ရှင်းသောရေရရှိရေး၊ ပတ်ဝန်းကျင် သန့်ရှင်း ရေးနှင့် အရေးပေါ် ဆေးဝါးကုသပေးနိုင်ရေးစသည့် ကဏ္ဍများကို စတင်စစ်ဆေးခဲ့သည်။ မာစီ [[မလေးရှား]] အဖွဲ့အစည်း သည် ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသသို့ စေလွှတ်ရန် ရန်ကုန်ရှိ [[မြန်မာနိုင်ငံ]] ဆေးဝါးဆိုင်ရာအဖွဲ့ အစည်းများမှဆရာဝန်ပေါင်း၁၈၀ကိုလည်း လေ့ကျင့်ပေးခဲ့သည်။ စတားမြန်မာ ကယ်ဆယ်ရေး ရန်ပုံငွေ အဖွဲ့ မှတစ်ဆင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဆိုင်ကလုံး ဒုက္ခသည် များကို ကယ်ဆယ်ရန် ရင်းဂစ် ၁.၈ သန်း စုဆောင်းရရှိခဲ့ပြီး မာစီ မလေးရှား အလုပ်အမှုဆောင် ကောင်စီ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သူ ဒေါက်တာ အာမတ် ဖေဇယ် ပါဒက်(ဇ်) ထံသို့ လွှဲအပ်ခဲ့သည်။ ဒုတိယ မလေးရှားနိုင်ငံ လခြမ်းနီအသင်း (MRCS) ဘေး ဒုက္ခသည် ကယ်ဆယ်ရေး အဖွဲ့ကိုလည်း [[မြန်မာနိုင်ငံ]]သို့ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ၂၁ ရက်တွင် စေလွှတ်ခဲ့သည်။ MRCS မှ စောင် ၁,၀၀၀၊ ငါးဂါလံဆံ့ ဓာတ်ဆီပုံး ရေပုံး ၁,၀၀၀၊ ခြင်ထောင် ၁,၀၀၀၊ ဖျာ ၅၀၀၊ ရေဘူး ၇,၀၀၀ နှင့် ဆေးဘူး အိတ်ပေါင်း ၅၀၀ ပါဝင်သော ၂.၅ တန် ရှိ ကယ်ဆယ်ရေး ပစ္စည်းများကို သယ်ဆောင်လာမည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။ ==== ထိုင်းနိုင်ငံ ==== [[ထိုင်းနိုင်ငံ]] မှလည်း [[အမေရိကန်ဒေါ်လာ]] ၁၀၀,၀၀၀ တန်ဖိုးရှိ ထောက်ပံ့ပစ္စည်းများ၊ တန် သုံးဆယ်ရှိ ဆေးဝါးပစ္စည်းများ နှင့် ဆယ့်နှစ်တန် ရှိ အစားအသောက် ပစ္စည်းများကို ထိုင်းနိုင်ငံ ကြက်ခြေနီ အသင်းမှတစ်ဆင့် ပို့ပေးခဲ့သည်။ ထိုင်းနိုင်ငံ ပြည်သူ့ ကျန်းမာရေး ဝန်ကြီး Chaiya Sasomsap (ချိုင်ယာ ဆာဆွန်ဆပ်) မှလည်း ထိုင်းနိုင်ငံ အစိုးရသည် [[ထိုင်းဘတ်ငွေ|ဘတ်]] တစ်ကုဋေ (ဒေါ်လာ ၃၁.၃ သန်း) ကျော် တန် ဖိုးရှိ ကယ်ဆယ်ရေးပစ္စည်းများ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပို့ခဲ့ပြီးကြောင်း ဖော်ပြထားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် မြန်မာနိုင်ငံ စစ်အစိုးရ၏ ခွင့်ပြုချက် အရ ဆေးဝါးအဖွဲ့ ၁၂ ဖွဲ့နှင့် ကူးစက်ရောဂါ အမြန်လျှော့ချရေးအဖွဲ့ ၂၀ ကို စေလွှတ်ခဲ့သည်။ Samak Sundaravej (ဆာမက်ခ် ဆွန်ဒါရေဗက်) က "မြန်မာနိုင်ငံကသာ ကျွန်တော်တို့ကို ကူညီခွင့်ပြုမယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လေတပ် က စီ-၁၃၀ လေယာဉ်နဲ့ ကယ်ဆယ်ရေးအဖွဲ့တွေ ပို့ပေးမှာဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ ဒီကိစ္စကို ကမူးရှူးထိုး အလျင် စလို ဆောင်ရွက်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ အစိုးရရဲ့ ခွင့်ပြုချက်ရရှိမှသာ လုပ်ဆောင်မှာဖြစ်ပါတယ်" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ၂၀၀၈ မေလ ၇ ရက် တွင် အထက်ဖော်ပြပါ အဖွဲ့များ၏ ကိုယ်ပိုင်လေယာဉ်များအား ရန်ကုန်သို့ ဆင်းသက်ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး သောက်သုံး ရေများနှင့် ဆောက်လုပ်ရေး ပစ္စည်းများ သယ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ ==== ဂရိတ် ဗြိတိန် ==== အာမခံငွေ အများဆုံး လှူဒါန်းခဲ့သည့် နိုင်ငံမှာ ယူကေ ဖြစ်ပြီး ပေါင် ၁၇ သန်း ( အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃၃.၅ သန်းခန့်) လှူဒါန်း ခဲ့သည်။ ယူကေ၏ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဋ္ဌာန မှလည်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းများ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကယ်ဆယ်ရေးအဖွဲ့စေလွှတ်ခဲ့သည်။ ထိုဋ္ဌာနမှအခြားအသင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရောက်ရှိပြီးဖြစ်သည်။ တော်ဝင်ရေတပ် မှလည်း (အိပ်ခ်ျအမ်အက်စ် ဝက်(စ်)မင်စတာ) အား စေလွှတ်ခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးချုပ် [[ဂေါ်ဒန်ဘရောင်း]] က မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်မှုစနစ်အား အပြင်းအထန် ဝေဖန်နေဆဲဖြစ်ပြီး အကူအညီများပေးရန် လေကြောင်းပို့ဆောင်မှုများဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အချုပ်အခြာအာဏာအား ချိုးဖောက်ခဲ့ခြင်းမရှိပေ။ ==== အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ==== [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]၏ ကိုယ်ပိုင်လေတပ်မှ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]သို့ ကယ်ဆယ်ရေး အထောက်အပံ့များ ပေးအပ်ခဲ့သည်။ မေလ ၅ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိ အမေရိကန် သံမှူး ရှရီဗေလာရိုဆာ က နာဂစ်မုန်တိုင်း၏ ကြမ္မာဒုက္ခဆိုးများ ကို ကြေညာခဲ့ သည်။ အမေရိကန် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးရေးအေဂျင်စီ USAID မှ ဘေးဒုက္ခ ကူညီ ကယ်ဆယ်ရေး ဆောင်ရွက်မှု အသင်း (DART) ကို စေလွှတ်ခဲ့ပြီး အရေးပေါ် စားနပ်ရိက္ခာ ဖြည့်တင်းရေး၊ ရေ နှင့် သန့်ရှင်းရေး၊ အမိုးအကာ ထောက်ပံ့ရေးအတွက် ဒေါ်လာ ၂၅၁,၀၀၀ ကို UNICEF၊ WFP နှင့် ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များ ဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး (UNHCR) သို့ ချက်ချင်း ထောက်ပံ့ခဲ့သည်။ မေ ၆ တွင် USAID မှ အရေးပေါ်ကယ်ဆယ်ရေးထောက်ပံ့မှု များအတွက် ဒေါ်လာ ၃ သန်း အား အမေရိကန် ကြက်ခြေနီ အသင်းသို့ ဒေါ်လာ ၁ သန်း၊ NGO မိတ်ဖက်များ ထံသို့ ဒေါ်လာ ၂ သန်း ခွဲဝေပေးအပ်ခဲ့သည်။ မေ ၁၂ ရက်တွင် USAID အုပ်ချုပ်ရေးတာဝန်ခံ Henrietta H. Fore (ဟန်နရီတာ အိပ်ခ်ျ ဖိုး) က အစားအသောက် ထောက်ပံ့မှု နှင့် ပြန်လည်နေရာ ချထားရေး အတွက် ဒေါ်လာ ၁၃ သန်း အား ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအဖွဲ့အစည်း မှ တစ်ဆင့်ပေးအပ်ပြီးကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ မေလ ၁၂ ရက်မှ ၂၀ အထိ၊ USAID နှင့် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] ကာကွယ်ရေးဋ္ဌာန (DOD) တို့ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ရန်ကုန်သို့ ၃၆ DOD စီ-၁၃၀ လေယာဉ်များဖြင့် ဒေါ်လာ ၁.၂ သန်း နီးပါး တန်ဖိုးရှိ [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] ကယ်ဆယ်ရေး လူ့အသုံး အဆောင်ပစ္စည်းများ ပေးဝေခဲ့သည်။ ကယ်ဆယ်ရေး ပစ္စည်းများသည် 113,000 ထက်ပိုသော အကျိုးခံစားခွင့်ရှိသူများထံသို့ အကူအညီများ ထောက်ပံ့ပေးလိမ့်မည်။ DOD ဦးတည်ကြိုးပမ်း ဆောင်ရွက်ချက် များသည် ပြုစုစောင့်ရှောက်သောတုံ့ပြန်မှုပူးတွဲအထူးလုပ်ငန်းအဖွဲ့ ၏ လမ်းညွှန်မှု အောက်တွင် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၈၊ ဇွန်လ ၂၆ အထိ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ အထောက်အပံ့သည် စုစုပေါင်း ဒေါ်လာ ၄၁,၁၆၉,၇၆၉ ရှိခဲ့ပြီး ဆက်လက်ထောက်ပံ့မှုများသည် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် အခြေစိုက်သော USAID DART မှ ညွန်ကြားခဲ့သည်။ မေလ ၁၅ ရက်တွင်၊ [[ကုလသမဂ္ဂ]] [OCHA] သည် မြန်မာ HIC ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် ကို စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည် (http://myanmar.humanitarianinfo.org)။ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်၏ ရည်ရွယ်ချက်သည် သတင်းအချက်အလက်များ အလဲအလှယ် လုပ်ခြင်းကို တိုးတက်ကောင်းမွန်အောင်လုပ်ရန် နှင့် ဆိုင်ကလုန်း နာဂစ် သို့ တုံ့ပြန်နေသည့် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်နေသော အေဂျင်စီများ အကြား ပူးတွဲဆောင်ရွက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် အခြေစိုက်ခဲ့သည့် HIC သည် ရန်ကုန်ရှိ လူသား ချင်းစာနာထောက်ထားသော မိတ်ဖက် အသင်းအဖွဲ့ နှင့် အခြား လူသားချင်းစာနာထောက်ထားသော မိတ်ဖက်များ အပြင် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် အခြေစိုက်ခဲ့သော အဖွဲ့အစည်းများကိုလည်း အထောက်အပံ့ပေးသည်။ ၂၀၀၈၊မေလ ၈ အထိ မြန်မာပြည်သူလူထု အတွက် ဖောင်ဒေးရှင်းသည် ရန်ကုန်၌ ကွင်းဆင်းဆောင်ရွက်နေသော အသင်း အဖွဲ့တစ်ခုရှိပြီး ထောင်ပေါင်းများစွာသော ဒုက္ခသည်များကို ကျော်လွန်၍ တိုက်ရိုက် အကူအညီ စီစဉ်ပေးနေသည်။ ဤအဖွဲ့အစည်းသည် ဗုဒ္ဓဘာသာ စေတနာ့ဝန်ထမ်းများမှ အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး မြန်မာ အစိုးရ ထံမှ အပြန်အလှန်နားလည်မှု ခွင့်ပြုချက် ကို ရရှိပြီး ဖြစ်သဖြင့် လှူဒါန်းမှုများအားလုံးသည် အထောက်ပံ့ပစ္စည်းများအဖြစ် တိုက်ရိုက် ရောက်ရှိသည်။ မြန်မာ ပြည်သူလူထု အတွက် ဖောင်ဒေးရှင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြက်ခြေနီအဖွဲ့ချုပ် နှင့် လခြမ်းနီ လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်း တို့သည် ကယ်ဆယ်ရေးအတွက် ဒေါ်လာ ၁၈၉,၀၀၀ ကို ကတိပြုခဲ့ကြသည်။ အဖွဲ့ချုပ်သည် နောက်ထပ် CHF ၅၀ သန်း ကို မေတ္တာရပ်ခံချက် တစ်ခုအနေဖြင့် စတင်ဆောင်ရွက်ပြီးခဲ့သည်။ ကြက်ခြေနီမှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Matt Cochrane (မော့(တ်) ကော့ချရင်း) က ထို ဆိုင်ကလုန်းကြောင့် သေကံမရောက် သက်မပျောက်ဘဲ ကျန်ရစ်သူများသည် အလုံးစုံလိုအပ်သည်ဟု ပြောခဲ့သည်။ သူတို့ သည် အစားအစာ ထောက်ပံ့မှုများ အပါအဝင် သူတို့ကို ခြောက်သွေ့စွာ ထိန်းသိမ်းထားရန် အရေးပေါ် နားခိုရန် အဆောက် အအုံ လိုအပ်သည်။ ရေသေရေပုပ်များသည် ငှက်ဖျားခြင် အတွက် ပြည့်စုံကောင်းမွန်သော ပေါက်ဖွား ရာဒေသ တစ်ခု ဖြစ် သောကြောင့် ပိုးသတ်ဆေးဖြင့် စီရင်ထားသော ခြင်ထောင်များ သည် လိုအပ်သည် ဟု ၎င်းမှ ပြောကြားသည်။[၄၆] ငုပ်လျှိုး နေသော သစ်ပင်ကို တိုက်မိ သောအခါ လှေဖြင့် သယ်ဆောင်နေသော ထောက်ပံ့မှုများနစ်မြုပ်ခဲ့သော ကြောင့် ကြက်ခြေ နီသည် ဆုတ်ဆိုင်းမှုများနှင့် ကြုံခဲ့ရသည်။ လှေပေါ်ရှိလူတိုင်း အသက်ရှင်ကျန်ရစ်ခဲ့သော်လည်း ကုန်ပစ္စည်း အများစု ပျောက်ဆုံးခဲ့ သည်။ ကြက်ခြေနီ/လခြမ်းနီ ကယ်ဆယ်ရေး လေယာဉ် ဆယ်စီးသည် ဆေးကုသမှု နှင့် နားခိုရန် အဆောက်အအုံ ပစ္စည်းများကို သယ်ဆောင်လာပြီး၊ မေလ ၁၂ တွင် ရန်ကုန်သို့ ဆင်းသက်မည်။ Trocaire (ထရိုကိန်း) သည် ၁၉၉၅ ခုနှစ် ကတည်းက မြန်မာပြည်တွင် လှုပ်ရှားခဲ့ပြီး ဆိုင်ကလုံး နာဂစ် အပြီးတွင် ပထမဆုံး သော ဆက်သွယ်ရန် အခွင့်အလမ်း ရခဲ့သည့် အိုင်ယာလန် အကူအညီ အေဂျင်စီ ဖြစ်သည်။ ကယ်ဆယ်ရေး အလုပ်သည် အဓိကအားဖြင့် ပြည်တွင်း မိတ်ဖက်များ နှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့ချုပ် အဖွဲ့ဝင်များ၊ Caritas (ကာရီတ(စ်)) အပြည် ပြည်ဆိုင်ရာ များမှတစ်ဆင့် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ Trocaire ထရိုကိန်း သည် များမကြာမီက တရုတ်နိုင်ငံတွင် ဖြစ်ခဲ့သော ငလျင်ကြောင့် မြန်မာပြည်တွင် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုလုပ်ငန်းများ မဆုံးရှုံးစေရန် အာရုံစိုက်မှု အတွက် မေတ္တာ ရပ်ခံခဲ့သည်။ ကလေးငယ်များ ကယ်ဆယ်ရေး (Save the Children) အေဂျင်စီသည် မြန်မာပြည်တွင် အလုပ်လုပ်ရန် ခွင့်ပြုခံရသည့် အေဂျင်စီအနည်းစုမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး ဆုံးရှုံးမှုများသည် သီးခြားဖြစ်နေသော ဧရိယာများသို့ အကူအညီ ရောက်ရှိသည့်အခါ နောက်ထပ်ရက်များ အနည်းငယ်အတွင်း သိသိသာသာ တိုးတက်လာလိမ့်မည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ မေလ ၁၈ ရက်တွင်၊ အသက်ငါးနှစ်အောက် ကလေး သုံးသောင်းသည် အာဟာရချို့တဲ့ခြင်း နှင့် ရင်ဆိုင်နေရပြီး အကယ်၍ ၎င်းတို့ဆီသို့ အစားအစာများ မရောက်ရှိပါက တစ်လ အတွင်း အစာရေစာ ငတ်ပြတ်လိမ့်မည်ဖြစ်ကြောင်း ၎င်းမှ ယုံကြည်သည်ဟု ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ နယ်စည်းမခြား ဆရာဝန်များ - MSF သည် ရန်ကုန်၌ တနင်္လာနေ့တွင် ကယ်ဆယ်ရေးနှင့် ဆေးဝါး အထောက်အပံ့ ပစ္စည်းများ တန် ၄၀ အပြည့်ပါသော လေယာဉ်ဖြင့် ဆိုက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။ အကောက်ခွန်ရုံးနှင့် စာရင်းရှင်းလင်းပြီးသော အခါ အထောက်အပံ့ပစ္စည်းများကို ပြည်တွင်း MSF ကုန်လှောင်ရုံ သို့ ပြောင်းရွေ့ခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့တွင် ထိုဒေသ၌် ခန့်မှန်းခြေ အလုပ်သမား ၂၀၀ ရှိပြီး အများစုသည် ရေရှည် စီမံကိန်းလုပ်ငန်းများတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ခဲ့ကြပြီး ထိုဒေသ အတွင်းတွင် ရှိနေပြီး ဖြစ်သည်။ ဝေါလ်ဗွီးရှင်း သည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃ သန်း နှင့် စတင် ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံအတွင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အကူအညီ ရရှိရန် ကြိုးစားရှာဖွေနေသည်။ မြေပြင်ဝန်ထမ်းများသည် အစားအစာ၊ ရေ နှင့် အခြား အစား အစာ မဟုတ်သည့် အရာများကို ဖြန့်ဖြူးရန် လုပ်နေစဉ်တွင် WV မြန်မာမန်နေဂျာများသည် အဆိုးရွားဆုံး ထိခိုက်သည့် ဧရိယာများတွင် အလုပ်လုပ်ရန် နှင့် ပြင်ပမှ အကူအညီများ လာရောက်စေရန် အစိုးရထံမှ အတည်ပြုချက်ရရန် ကြိုးပမ်းနေသည်။ Avaaz.org (အားဗဇ် အဖွဲ့အစည်း) သည် ပုဂ္ဂလိကသီးခြား အလှူပစ္စည်းများ ၂၅,၀၆၂ ကျော်မှတစ်ဆင့် မြန်မာပြည်တွင် ကယ် ဆယ်ရေး ဦးတည်ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုများအတွက် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂ သန်းကျော် မတည်ခဲ့သည်။ သူတို့သည် ဗုဒ္ဓ ဘာသာရဟန်းများသို့ ယုံကြည်စိတ်ချရသော ဝေငှခြင်းနှင့် အကူအညီ ပေးဝေခြင်း တို့ကို စစ်အစိုးရကို ရှောင်လွဲ၍ ပြုလုပ် ခဲ့သည်။ ဤ တစ်မူထူးခြားသော ချဉ်းကပ်နည်းကို အောင်မြင်စွာ သက်သေပြခဲ့သည်။ ၂၄-၅-၂၀၀၈ အထိ၊ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၅၀,၀၀၀ သည် ဘာသာရေး၊ သာသနာ့ဝန်ဆောင် ထူထောင်ခြင်းသို့ ပေးဝေခဲ့မှုကို အတည်ပြုခဲ့ပြီး အခြား အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁,၀၀၀,၀၀၀ သည် ခရီး လမ်းတွင် ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ === ပုဂ္ဂလိက အကူအညီများ === သတင်းအချက်အလက်အသစ်အတွက် တူညီသောအခြေခံတစ်ခုအဖြစ်အသုံးပြုသော အချက်အလက်- သန့်ရှင်းစင်ကြယ်အောင်လုပ်ခြင်း သတင်းအချက်အလက်အသစ်အတွက်တူညီသောအခြေခံတစ်ခုအဖြစ် အသုံးပြုသောအချက်အလက် - မသင့်လျော်သော လေသံ များစွာသောအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများသည် နိုင်ငံအတွင်း လုပ်ဆောင်ရန် သဘောတူခြင်းခံခဲ့ကြရပြီး (မတိုင်မီ သို့မဟုတ် ပြီးနောက်အပါအဝင်) သို့မဟုတ် တစ်နည်းအားဖြင်ကယ်ဆယ်ရေး ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ချက်မှုများကို ပံ့ပိုးပေးရန် - * ဧဝံဂေလိ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး နှင့် ကယ်ဆယ်ရေး အေဂျင်စီ (ADRA) သည် ပြင်းထန်စွာ ထိခိုက်မှုရှိသော ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်မှ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများကို အစားအစာ အကူအညီ၊ရေရရှိသုံးစွဲမှု၊ဆေးဝါးကုသရေးအကူ အညီ၊ မီးဖိုချောင်သုံးပစ္စည်းများနှင့် ကူညီရန် အခြားနည်းလမ်းများ ပေးခြင်းဖြင့် ကူညီသည်။ မြန်မာဆိုင်ကလုန်းရန်ပုံငွေသို့ လျာထားသော အလှူငွေ ရရှိနိုင်သည်။ * အေ့မက်ထရစ် (အေ့မက်ထရစ်ဖောင်ဒေးရှင်း) သည် ကြိုးစားအားထုတ်မှုရှိသော လုပ်ငန်းခွင် ကိုစီစဉ်လိုခြင်း သို့မဟုတ် ကုန်ပစ္စည်းများ နှင့် ဝန်ဆောင်မှုများ၊ ငွေကြေးထည့်ဝင်မှုများကို ပေးလိုသော ကုမ္ပဏီများ၊ အုပ်စုများနှင့် တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းကို ဆက်သွယ်ပေးသည့် အွန်လိုင်း ချိတ်ဆက် ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ခြင်း တစ်ခုကို ပေးသည်။ * အမေရိကန် ဂျူး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှု သည် အရေးပေါ် လိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးနေသော ဒေသခံအဖွဲ့အစည်းများကို အရေးပေါ်အထောက်အပံ့များပေးသည်။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * လူသားချင်းစာနာမှု အတွက် ဗိသုကာ ပုံစံ သည် ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော အိမ်များ၊ကျောင်းများ၊ ဆေးခန်းများ နှင့် အခြားအရေးပါသော အခြေခံ အဆောက်အအုံများကို ပြည်လည်တည်ဆောက်ရာတွင် ထောက်ပံ့ပေးသည်။ လူသားချင်းစာနာမှု အတွက် ဗိသုကာ ပုံစံ⁄ မြန်မာ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * ကလေးသူငယ်များ၏ မျှော်လင့်ချက်ရောင်ခြည် တွင်အရေးပေါ် ထောက်ပံ့မှုများကို ပေးပို့သော အောက်ခြေတွင် ဆောင်ရွက်နေသည့် အဖွဲ့များနှင့် မိတ်ဖက်များ ရှိသည်။ * ကဲလ် (Care) သည် ရန်ကုန်တွင် ရုံးများ ရှိ/ရှိခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် ဖျက်ဆီးခြင်းခံရသော်လည်း လူအများမှာ ထိခိုက်မှုမရှိပါ။ ၎င်းတွင် အခြားအရင်းအမြစ်များ ရှိပြီး ဆောင်ရွက်ရန် အဆင်သင့်ရှိသည်။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * (ချယ်(လ်) ဗီရွန်) ကော်ပိုရေးရှင်း သည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ သန်း ထည့်ဝင်လှူဒါန်းပြီး၊ တစ်ဝက်မှာ အပြည်ပြည် ဆိုင်ရာ ကြက်ခြေနီအဖွဲ့ချုပ် အတွက်ဖြစ်ပြီး အခြားတစ်ဝက်မှာ တစ်ခြား အဖွဲ့အစည်း လေးခု အတွက် လျာထား သတ်မှတ်သည်- ရွှေ့ပြောင်းခြင်းဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်း၊ မာစီ ကော့(ပ်)(စ်)၊ ပက် နှင့် ကလေးသူငယ် များကို ကယ်ဆယ်ရေး အဖွဲ့အစည်း တို့ဖြစ်သည်။ * ခရစ်ယာန်ဂိုဏ်းတော် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှု သည် ကယ်ဆယ်ရေး ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုအတွက် မြန်မာနိုင်ငံ ခရစ်ယာန်အသင်းတော်များ ကောင်စီ နှင့် အတူ လက်တွဲ ဆောင်ရွက်သည်။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တိုက်ရိုက်ကယ်ဆယ်ရေး သည် အောက်ခြေတွင် မြောက်မြားစွာသော အုပ်စုများ၊ အဖွဲ့အစည်းများ နှင့် လက်တွဲဆောင်ရွက်သည်။ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းအပြည့် အစီအစဉ်များအတွက်သာ ဖြစ်ပြီး စီမံအုပ်ချုပ်ရေးအတွက် မဟုတ်ပေသော ယေဘုယျ လှူဒါန်းမှုများ ရရှိနိုင်သည်။ * နယ်စည်မခြား ဆရာဝန်များ⁄ Médecins Sans Frontières တွင် အောက်ခြေ ၌ တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်နေသော အကူအညီ ပေးရေး အလုပ်သမားပေါင်း ၂၀၀ ကျော် ရှိသည်။ လှူဒါန်းမှုအတွက် ယေဘုယျ သတင်းအချက်အလက်များ ရရှိနိုင်သည်။ * ပိုးစုန်းကြူး မစ်ရှင် သည် အောက်ခြေတွင် ဘုန်းတော်ကြီးများ ပါဝင်သော အုပ်စုများနှင့် အခြားသော အစိုးရမဟုတ် သော ပြည်တွင်း အဖွဲ့အစည်းများနှင့် လက်တွဲဆောင်ရွက်သည်။ လှူဒါန်းမှုများ၏ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် ဒုက္ခခံစားရ သော သူများထံသို့ တိုက်ရိုက်သွားသည်။ ပိုးစုန်းကြူး မစ်ရှင်သည် ယဉ်ကျေးမှု နှိုင်းယှဉ်ခြင်း အခြေခံ သဘောတရားကို ယုံကြည်သက်ဝင်သည့်အလျောက် လက်ခံရယူမည့် သူများကို ပြောင်းလဲရန် ကြိုးစားခြင်း ပြုနိုင် သည့် သို့မဟုတ် ဒေသခံ ယဉ်ကျေးမှု အင်အားကို လေးစားခြင်း မရှိသည့် လုပ်ငန်းဆောင်တာများတွင် ပါဝင် ပတ်သက်နိုင်သော စီမံကိန်းများ သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းများကို အထောက်အပံ့မပြုပေ။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * မြန်မာပြည်သူများအတွက် ဖောင်ဒေးရှင်း သည် တိုက်ရိုက် အကူအညီများကို ဖြည့်ဆည်းပေးပြီး ရန်ကုန်တွင် လုပ်ငန်းလည်ပတ်ဆောင်ရွက်သည်။ ၎င်းကို စေတနာ့ဝန်ထမ်းများက စီမံခန့်ခွဲပြီး အကူအညီအတွက် လှူဒါန်း မှုများကို ကြိုဆိုသည်။ * တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပေးကမ်းခြင်း သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အောက်ခြေ အဖွဲ့အစည်းများဖြင့် ကယ်ဆယ်ရေး စီမံကိန်း များစွာကို လျာထားဆောင်ရွက် လျက်ရှိပြီး ထိုအဖွဲ့အစည်းများတွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဆေးဝါးကုသရေး ဆိုင်ရာ အဖွဲ့များ၊ CHF အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နှင့် IDE တို့ ပါဝင်သည်။ * ဟန်ဂေရီ နှစ်ခြင်း ခရစ်ယာန် အကူအညီ သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ နှစ်ခြင်းခရစ်ယာန် အကူအညီ၏ ရှာဖွေခြင်း၊ ကယ်ဆယ်ခြင်း နှင့် ဆေးဝါးကုသရေးအဖွဲ့နှင့် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားသော ကူညီကယ် ဆယ်မှုများ၊ ရေအထူးသန့်စင်ခြင်း နှင့် သန့်စင်သော ရေ ထုတ်ပိုးခြင်း (ရေအိတ်များ) ဋ္ဌာန တို့ကို စတင်ရန်လည်း အဆင်သင့်ရှိသည်။ * Hewlett Packard (ဟောလက် ပက်ကတ်) ဖောင်ဒေးရှင်းသည် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အစီအစဉ် (WFP) မှ တစ်ဆင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၅၀,၀၀၀ လှူဒါန်းခဲ့သည်။ * Lutheran World Relief (လူသီရန် ကမ္ဘာ့ကယ်ဆယ်ရေး) သည် ခရစ်ယာန်အသင်းတော် ကမ္ဘာ့ဝန်ဆောင်မှု မှတစ်ဆင့် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်သည်။ ၎င်းတို့တွင် မြန်မာ/ဗမာ ဆိုင်ကလုန်း ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုရှိသည်။ * LDS ခရစ်ယာန် အသင်းတော်သည် အစားအစာ၊ စောင်များ နှင့် အခြားအထောက်အပံ့ တန်ပေါင်းများစွာ ကို ဝေငှခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ * LIRNEasia (လာနီအာရှ) သည် အာရှပစိဖိတ်တွင် အခြေစိုက်သော နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး အကြံပေး အဖွဲ့ဖြစ်ပြီး သိရိလင်္ကာရှိ အမရပူရ နိကာယ လင်္ကာ ဒီကရီ မှတစ်ဆင့် လှူဒါန်းမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ * မင်္ဂလာ ဖောင်ဒေးရှင်း သည် မြန်မာနိုင်ငံ အခြေစိုက် အစိုးရမဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး ထိခိုက်ခံရ သော နယ်မြေဧရိယာ ၉ ခုရှိ ၃၇၀၀၀ + လက်လှမ်းမမီသောလူများ (မိသားစု ရ၀၀၀ ခန့် ) ကို အစားအစာ၊ သန့် ရှင်းသော ရေ၊ အဆောက်အအုံ နှင့် ဆေးဝါးများကို နေ့စဉ် ဖြန့်ဝေခြင်းဖြင့် ကူညီပြီး အွန်လိုင်း လှူဒါန်းမှုများကို ဆန်မျူးကျွန်း ဟိုတယ်များ (အမေရိကန်/ထိုင်း) အကူအညီ ဖြင့် လက်ခံသည်။ * မြန်မာကြက်ခြေနီအသင်းသည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဖယ်ဒရေးရှင်း ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်မှ တစ်ဆင့် အကူအညီ တောင်းခံ ပြီး၊ အောက်ခြေတွင် ဆောင်ရွက်သည်။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ “ကျွနု်ပ်၏ ထည့်ဝင် လှူဒါန်းမှုကို သို့ပေးရန်” အောက်တွင်ရှိ “မြန်မာဆိုင်ကလုန်းနာဂစ်” ကို ရွေးချယ်ပါ။ * ကလေးငယ်များကယ်ဆယ်ရေးအဖွဲ့ (Save the Children) သည် “မြန်မာနိုင်ငံတွင် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသော အကြီးဆုံးဖြစ်သည့် အစိုးရ မဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်းများအနက် တစ်ခုဖြစ်ပြီး” ကယ်ဆယ်ရေးဆိုင်ရာ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှု အတိုင်းအတာ အပြည့်အဝ ကို ပေးခဲ့သည်။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * ဆယ်ဝါ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သည် မုန်တိုင်းဒဏ်ခံရသည့် နေရာဒေသများတွင် လှုပ်ရှားနေသော စေတနာ့ဝန်ထမ်း များနှင့် မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများတို့နှင့် ဆက်သွယ်မှုကွန်ရက်ရှိသည်။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှုများသည် ၎င်း၏ အဖွဲ့ခွဲများရှိသော အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ယူကေ သို့မဟုတ် ဩစတြေးလျ သို့ထည့်ဝင်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ * ရှယ်တာဘောက်(စ်) ဩစတြေးလျ နှင့် အခြား ရိုထရီ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့ အစည်းများကူညီကြသည်။ ရှယ်တာဘောက်(စ်)သည် မေလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် စတင်ရောက်ရှိခဲ့သည်။ [၈၈] * ယူနီဆက် (ဖ်) သည် တိုင်းပြည်အတွင်းတွင်ရှိပြီး ကယ်ဆယ်ရေးအထောက်အပံ့များကို ပေးပြီးဖြစ်သည်။ လျာထား သော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * ယူနီတေးရီးရန်း ယူနီဗာဆယ်လစ် ဝန်ဆောင်မှု ကော်မတီ သည် ယူနီတေးရီးရန်း ယူနီဗာဆယ်လစ် အသင်းကြီး နှင့် ပူးပေါင်းကာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဆိုင်ကလုန်းဒဏ်ကြောင့် အသက်မသေဘဲ ကျန်ရစ်သူများကို ကူညီရန် လူသားချင်း စာနာ ထောက်ထားသော ကယ်ဆယ်ရေး ရန်ပုံငွေ တစ်ရပ်ထူထောင်ခဲ့သည်။ UUSC ယူယူအက်စ်စီသည် ဘေးဒုက္ခကပ်များကို နည်းဗျူဟာဖြင့် တုံ့ပြန်ကူညီသည်၊ အထူးသဖြင့် အကူအညီ လိုအပ်သောသူများသည် သမားရိုးကျဖြစ်သော ကယ်ဆယ်ရေး နည်းလမ်းများဖြင့် သတိမမူမိခြင်း သို့မဟုတ် လျစ်လျူရှုခြင်း ခံရသော အခါတွင် ဖြစ်သည်။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * ကမ္ဘာ့ ကယ်ဆယ်ရေး သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကယ်ဆယ်ရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရှိ မိတ်ဖက်များနှင့် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ကာ မုန်တိုင်းအပြီးတွင် အကူအညီကို အလွန်အမင်းလိုအပ်နေသည့် ထောင်ပေါင်းများစွာသော လူတို့အတွက် အဓိကအကူအညီကိုပေးသည်။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိနိုင်သည်။ * ဝေါလ်ဗွီးရှင်း တွင် အောက်ခြေ၌ ဆောင်ရွက်နေသော ဝန်ထမ်းများရှိသည် (ဗွီဒီယိုတွင် ကြည့်ပါ)။ လျာထားသော လှူဒါန်းမှု ရရှိသည်။ * [နာဂစ်အရေးယူဆောင်ရွက်ခြင်းအုပ်စု] မြန်မာအီးဂရက်စ်သည် ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသရှိ အပြင်းအထန် ပျက်စီးခဲ့သော မြို့နယ် ၄ ခုတွင် ဘေးအန္တရာယ် ကယ်ဆယ်ရေး ဆောင်ရွက်မှုများ၌ လက်ရှိပါဝင် ဆောင်ရွက်နေသည်။ ဤနည်းအားဖြင့် မြန်မာ အီးဂရက်စ်သည် မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသရှိ မုန်တိုင်းဒဏ်ခံရသော နေရာဒေသအများအပြားတွင် ကယ်ဆယ်ရေး လုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ရန် အာဏာပိုင်များက ခွင့်ပြုထားသည့် စီးပွားရေးကုမ္ပဏီအချို့နှင့် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ မြန်မာ အီးဂရက်စ်သည် နာဂစ်အရေးယူဆောင်ရွက်ခြင်း အုပ်စု မြန်မာ ဟူသော အမည်အောက်တွင် ထိုဘေးအန္တရာယ်ကယ်ဆယ်ရေး လှုပ်ရှားမှုများကို ဆောင်ရွက်သည်။ ၁၀၀ ခန့် သောကျွန်ုပ်တို့၏ သင်တန်းသား အချို့ သည် ထိုအလုပ်အတွက် ၎င်းတို့ဆောင်ရွက်မည်ဟု တင်ပြကြပြီး သဘာဝ ပတ်ဝန်း ကျင်နှင့် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအဖွဲ့နှင့် အရေးယူဆောင်ရွက်ခြင်းအုပ်စုမှ သင်တန်းများပေးခဲ့သည်။ == ဆန်သိုလှောင်ရေးနှင့် စားနပ်ရိက္ခာထိခိုက်ရေး == ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသသည် ဆန်စပါး စိုက်ပျိုးရေးအတွက် မြေဆီမြေဩဇာကောင်းမွန်သောဒေသဖြစ်သည့် အားလျော်စွာ ဗြိတိသျှအင်ပါယာ လက်ထက်ကတည်းက “ဆန်အိုးကြီး” ဟုသိခဲ့ကြသည်။ ထုတ်လုပ်မှုမှာ မြင့်မားသည်နှင့်အညီ မြန်မာနိုင်ငံသည် ၎င်း၏ နိုင်ငံသားများအတွက် မြင့်မားသော ဆန်ပမာဏကို ထောက်ပံ့ နိုင်သည့်အပြင် (အာရှစံနှုန်းများအရ) လုံလောက်သော ပိုလျှံမှုကို ဈေးကွက်သို့ ရောင်းချနိုင်သည်။ နာဂစ် မုန်တိုင်းသည် စပါးရိတ်သိမ်းချိန်ဝန်းကျင်တွင် တိုက်ခတ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ဆန်ရှားပါးမှုနှင့် အစားအစာ အလွန် အမင်းပြတ်လပ်မှုတို့ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။ ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ကြီး မှနေ၍ နာဂစ် မုန်တိုင်းသည် တိုင်းပြည်၏ စပါးစိုက်ခင်း ၆၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ထိခိုက်ခဲ့ကြောင်း ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ အခြေအနေ သည် “ပျက်စီးနေသည်…… အကယ်၍ မကြာသေးမီက ဖြစ်ပွားသော ဘေးအန္တရာယ်သည် ဆန်အလွန်အမင်း မလုံလောက်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါက” ဟု ၎င်းတို့မှ ထင်မြင်ကြသည်။ ဤအရာသည် ဖြစ်ပွားနေပြီးဖြစ်သော ဘေးဒုက္ခကပ်ကို ပို၍ဆိုးရွားစေသော်လည်း အကယ်၍ ဆောင်းဦးနှင့် နွေနှောင်း စပါး ရိတ်သိမ်းချိန်တို့တွင် အထွက်နှုန်းကောင်းပါက ၎င်းကို တစ်စိတ်တစ်ဒေသ လျှော့ချနိုင်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် ဆန်စပါး စိုက်ပျိုးရန်အတွက် အကူအညီတောင်းခံခဲ့သည်မှာ ရာသီသီးနှံများမဆုံးရှုံးမီ မြန်မာလယ်သမားများအနေဖြင့် ရက်ပေါင်း ၄၀ မှ ၅၀ အထိသာ ကြားကာလအဖြစ် အခွင့်အလမ်းရှိသည့်အတွက် ဖြစ်သည်။ မြန်မာအစိုးရအနေဖြင့် ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းကြောင့် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှု မှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၀ ဘီလီယံ ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းသည်။ == ဆန္ဒခံယူပွဲ == '''မြန်မာ့ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေ ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပွဲ၊၂၀၀၈''' သဘာဝဘေးအန္တရာယ် ဖြစ်ပွားပြီးနောက် အကျိုးဆက်များ ခံစားနေရစဉ်အတွင်း မြန်မာ အတိုက်အခံပါတီများနှင့် နိုင်ငံခြား တိုင်းပြည်များမှ ကန့်ကွက်မှုများ ပြုလုပ်နေသော်လည်း မြန်မာစစ်အစိုးရသည် ယခင်က စီစဉ်ထားခဲ့သည့်အတိုင်း (၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ၁၀ ရက်) တွင် ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေ ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပွဲ ကို ဆက်လက်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ မည်သို့ ပင်ဆိုစေကာမူ မုန်တိုင်းဒဏ် အပြင်းထန်ဆုံး ခံခဲ့ရသော အခြားနေရာများနှင့် ရန်ကုန် တွင် မဲပေးခြင်းကို ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ၂၄ ရက် သို့ ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ၈ ရက် နေ့တွင် ဆန္ဒပြသူ ၃၀ ခန့်သည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ မနီလာ ရှိ မြန်မာသံရုံးရှေ့တွင် စုရုံးပြီး စစ်အစိုးရ အား ဆန္ဒခံယူပွဲအတွက် မဲပေးခြင်းကို ရွှေ့ဆိုင်းပေးရန်နှင့် နိုင်ငံတကာ ကယ်ဆယ်ရေး အကူအညီများကို ချက်ချင်းလက်ခံရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ဖိလစ်ပိုင် နိုင်ငံတွင် ဆန္ဒပြသူများမှ "ဤအချိန်သည် နိုင်ငံရေးအတွက် အချိန်မဟုတ်ပါ၊ သို့သော် လူများ ကို ကယ်ဆယ်ရန် အချိန်ဖြစ်သည်" ဟု ဖော်ပြသော ကြေညာချက်ကို ထုတ်ပြန် ဝေငှခဲ့သည်။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု အစိုးရ မှလည်း ကုလသမဂ္ဂ အား ပြည်လုံးကျွတ်ဆန္ဒခံယူပွဲကို မထောက်ခံရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ မြန်မာ အတိုက်အခံ ခေါင်း ဆောင် အောင်ဆန်းစုကြည် မှလည်း ဘေးအန္တရာယ် ကျရောက်နေစဉ် အတွင်း ဆန္ဒခံယူပွဲကျင်းပခြင်းသည် မည်သို့မျှ လက်မခံနိုင်သော လုပ်ရပ် ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ မေလ ၁၀ ရက် နေ့ တွင် မလေးရှားနိုင်ငံ၊ ကွာလာလမ်ပူရှိ မြန်မာသံရုံးရှေ့တွင် မြန်မာ့အရေးလှုပ်ရှားသူ ၅၀၀ ခန့် သည် ဆန္ဒပြခဲ့ပြီး ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများ ဖြစ်ပွားစေခဲ့သော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းဖြစ်ပွားခဲ့သော်လည်း မြန်မာစစ်အစိုးရအနေဖြင့် ၎င်း၏ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံ ဥပဒေ ပြည်လုံးကျွတ်ဆန္ဒခံယူပွဲ အား မဲဆန္ဒပေးခြင်းကို စတင်စေခဲ့ပြီးဖြစ်လင့်ကစား ဖျက်သိမ်းပစ်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ မြန်မာ သတင်းအေဂျင်စီ တစ်ခုဖြစ်သော မဇ္ဈိမ မှ မြန်မာ တစ်ပြည်လုံးတွင် ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ၉ ရက် နေ့တွင် ကောက်ခံခဲ့ သော လူထုဆန္ဒ စစ်တမ်းကောက်ယူခြင်း၌ ဖော်ပြသည်မှာ၊ စစ်တမ်းကောက်ယူခဲ့သူများ၏ ၆၄ ရာခိုင်နှုန်းသည် ပြည်လုံး ကျွတ်ဆန္ဒခံယူပွဲတွင် မဲထည့်ရန် ဆန္ဒရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ မည်သို့ပင် ဖြစ်စေ ရ၁ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံ ဥပဒေ မှာ မည်သည့်အရာ ဖြစ်ကြောင်းကို မသိကြပဲ ၅၂ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ၎င်းတို့ ထိုအရာကို ထောက်ခံရမည် သို့မဟုတ် ကန့်ကွက်ရ မည်ကို မဆုံးဖြတ်ရသေးပဲရှိသည်။ == အကူအညီ ဝေငှရေးဝိဝါဒများ == ဘေးအန္တရာယ် ခံရသော သူများကို ထောက်ပံ့သော နိုင်ငံခြား အကူအညီကို စစ်အစိုးရမှ ပေးသည့် ပုံစံဖြစ်အောင် ပြုပြင်မွမ်းမံပြီး နိုင်ငံတော်မှ လွှင့်ထုတ်သော ရုပ်မြင်သံကြားမှ နေ၍ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး သန်းရွှေသည် ဘေးအန္တရာယ် ကယ်ဆယ် ရေး ပစ္စည်းများကို အခမ်းအနားများဖြင့် လွှဲပြောင်းပေးနေပုံကို အဆက်မပြတ် လွှင့်ထုတ်နေသည်ဟု အေပီ သတင်းများမှ ဖော်ပြသည်။ ဘေးအန္တရာယ်ပြီးနောက် တစ်ပတ်မကအချိန်ကြာမြင့်သည်အထိ အိုးမဲ့အိမ်မဲ့၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရခြင်း၊ သို့မဟုတ် ရောဂါဘယနှင့် ငတ် မွတ်မှုတို့ ခြိမ်းခြောက်ခြင်းခံရသော လူ ၁၀ ဦး လျှင် တစ်ယောက်သာ အကူအညီ အမျိုးအစား အချို့ကို လက်ခံရရှိ ခဲ့သည်။ ရက်သတ္တပတ် နှစ်ပတ် ထက်ပိုသော နောက်ပိုင်းအထိ အမှန်တကယ်လိုအပ်သော လူဦးရေ၏ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်း ထံသို့သာ ကယ်ဆယ်ရေး အကူအညီများ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ဆိုင်ကလုန်း မုန်တိုင်းပြီးနောက် ကိုးရက်အကြာအထိ စစ်အစိုးရသည် အကူအညီပေးရေး လုပ်သားများကို ဗီဇာထုတ်ပေးရန် နှင့် မုန်တိုင်း ဒဏ်ခံရသော နေရာဒေသသို့ ဆက်သွယ် သွားရောက်ခွင့်ကို ငြင်းဆန်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ အကူအညီ ပမာဏ အများအပြား ကို သယ်ဆောင်ရန် လေကြောင်း သို့မဟုတ် ပင်လယ်ရေကြောင်းလမ်းတစ်ခုကို ဖွင့်ပေးရန် ကုလသမဂ္ဂ သည် တောင်းဆိုခဲ့ပြီးအိပ်ခ်ျ အမ် အက်စ် ဝက်(စ်) မင်စတာ ကို ထိုနေရာဒေသသို့ ပြင်သစ်နှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု စစ်တပ်ပိုင် လေယာဉ်များ၊ သင်္ဘောများနှင့်အတူ စေလွှတ်ခဲ့သည်။ == အကူအညီများကို တားမြစ်ပိတ်ပင်ထားမှု အပေါ်တွင် တက်ကြွစွာ လှုပ်ရှားသူများ၏ တုံ့ပြန်မှု == အသင်းဝင် ၁၀,၀၀၀ ပါဝင်သော ဗမာ ( မြန်မာ) ဆိုင်ကလုန်းဘေးအန္တရာယ် ခံစားကြသူများအတွက် ကယ်ဆယ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများ ထောက်ပံ့ခြင်း ဟုခေါ်သည့် စာမျက်နှာသည် ၎င်း၏ အသင်းဝင်များကို အသုံးပြုပြီး မြန်မာနိုင်ငံ အတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အရေးယူဆောင်ရွက်ခြင်းနေ့ကို ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် ကျင်းပရန် စီစဉ်ဆောင်ရွက်ခဲ့ သည်။ မြန်မာ့အရေးဆိုင်ရာ ကမ္ဘာအနှံ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုကွန်ရက်၊ မြန်မာ ကင်(န်)ပိန်း ယူကေ၊ မြန်မာ့ ကနေဒီ ယန် မိတ်ဆွေများ၊ မြန်မာနိုင်ငံ အတွက် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ကင်(န်)ပိန်း၊ ဘာမင်နီ အင်ဖို နှင့် မရေမတွက်နိုင်သော ပြည်တွင်း မိတ်ဖက်များ၏ အကူအညီဖြင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းကို တောင်းဆို သည့် မြန်မာနိုင်ငံ အတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အရေးယူခြင်းနေ့ကို ကမ္ဘာအနှံ့ရှိမြို့ကြီးများတွင် ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလ ၁၇ ရက်နေ့ တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ စစ်ခေါင်းဆောင် သန်းရွှေ နှင့် စစ်အစိုးရ၏ ဆိုင်ကလုန်း နာဂစ် ဒဏ်ခံရသော သူများအား အကူအညီပေးခြင်းကို တားမြစ်ခြင်းအား ထင်ရှားသော တုံ့ပြန်မှု တစ်ရပ်အဖြစ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အဖွဲ့အစည်းများမှ နေ၍ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အပြင်းထန်ဆုံးရိုက်ခတ်ခြင်း ခံရသည့် နေရာဒေသများသို့ အကူအညီများ ရောက်ရှိစေရန် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားသည့် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုတစ်ရပ်ကို တောင်းဆိုခဲ့သည်။ == စာရင်း == နာဂစ်မုန်တိုင်းသည် ၎င်းကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရမှုများကို မှတ်တမ်းများစွာ ပြုလုပ်ခဲ့သည့်အပြင် အခြားမှတ်တမ်းများကိုလည်း ပြုစုခဲ့သည်။ ပထမဦးဆုံးအနေဖြင့် နာဂစ်သည် ပြင်းအား အဆင့် ၄ ရှိသော မုန်တိုင်းဖြစ်ခဲ့ပြီး မြန်မာ့ သမိုင်းတွင် ထို့ပြင်းအားဖြင့် တိုက်ခတ်ခဲ့သည့် တစ်ခုတည်းသော မုန်တိုင်းဖြစ်သည်။ ဒုတိယအားဖြင့် မေလ ၂ ရက်နေ့တွင် SSHS အက်စ်အက်စ်အိခ်ျပေါ်တွင် ၎င်းသည် အဆင့် ၄ သို့ ရောက်ရှိခဲ့သောအခါ ထိုမြစ်ဝှမ်းဒေသတွင် ၃ နှစ် ဆက်တိုက် တစ်ဆက်တည်းအတွက် အဆင့် ၄ မုန်တိုင်း တစ်ကြိမ် သာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကြောင်း အမှတ်အသားပြုခဲ့သည် (2006's Mala ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် မာလာ နှင့် စတင်ခြင်း)၊ ပြီးနောက် ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် Sidr ဆီဒါ နှင့် Gonu ဂိုနု ဖြစ်ပြီး နာဂစ်နှင့် အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ == ရည်ညွှန်းကိုးကား == * ^ India Meteorological Department (2008). "Deep Depression over southeast and adjoining Southwest Bay of Bengal". https://web.archive.org/web/20080424134142/http://www.imd.ernet.in/section/nhac/dynamic/cwind.htm. Retrieved 2008-05-02. * http://en.wikipedia.org/wiki/Cyclone_Nargis#cite_note-12 == ကိုးကား == {{reflist}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဖြစ်ပွားသည့် သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်များ]] [[Category:သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံတွင် တိုက်ခတ်ခဲ့သည့် အပူပိုင်းမုန်တိုင်းများ]] mw2hr3owuzvxj11w3qhxbpkf4pm66ar 0 2975 752767 722061 2022-07-31T16:28:59Z 103.83.188.87 အိန္ဒိယ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ----------------> |official_name = နေပြည်တော် |other_name = |native_name = <!-- for cities whose native name is not in English --> |nickname = |settlement_type = အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော် |motto = <!-- images and maps -----------> |image_skyline = Nay Pyi Daw montage 2020.png |imagesize = |image_caption = |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_shield = |shield_size = |image_blank_emblem = |blank_emblem_type = |blank_emblem_size = |image_map = |mapsize = |map_caption = |image_map1 = |mapsize1 = |map_caption1 = |image_dot_map = |dot_mapsize = |dot_map_caption = |dot_x = |dot_y = |pushpin_map = Myanmar |pushpin_label_position =bottom |pushpin_map_caption = နေပြည်တော် တည်နေရာပြ မြေပုံ <!-- Location ------------------> |coordinates_display = |coordinates_region = ဒေသ |subdivision_type = နိုင်ငံ |subdivision_name = [[File:Flag of Myanmar.svg|25px]] [[မြန်မာနိုင်ငံ]] |subdivision_type1 = နယ်မြေ |subdivision_name1 = [[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]] |subdivision_type2 = မြို့နယ်များ |subdivision_name2 = ၈ မြို့နယ် |subdivision_type3 = |subdivision_name3 = |subdivision_type4 = |subdivision_name4 = <!-- Politics -----------------> |government_type = |leader_title = မြို့တော်ဝန် |leader_name = ဒေါက်တာမောင်မောင်နိုင် |leader_title1 = |leader_name1 = |leader_title2 = |leader_name2 = |leader_title3 = |leader_name3 = |leader_title4 = |leader_name4 = |area_magnitude = |unit_pref = |area_footnotes = |area_total_km2 = 7054.37 |population_as_of = |population_density_km2 = 131.1 |population_density_sq_mi = 339.5 |population_footnotes = |population_note = |population_total = 924,608<ref name=Urbanization>Department of Population, Myanmar.</ref> |established_date = ၂၀၀၅ |established_date2 = ၂၀၀၈ |established_title = တည်ထောင် |established_title2 = Incorporated |government_footnotes = <ref name=Mayor>{{cite web |title=News Briefs |work=The Myanmar Times |publisher=Myanmar Consolidated Media |url=http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20060627090843/http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm |dead-url=yes |archive-date=27 June 2006 |date=20 March 2006 |accessdate=1 April 2006 |archivedate=26 December 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226114052/http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm }}</ref> |population_blank1_title =လူမျိုးများ |population_blank1 =[[ဗမာ]]၊[[မွန်]][[အိန္ဒိယ]] |population_blank2_title =ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု |population_blank2 =[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]၊ [[ဟိန္ဒူဘာသာ]] |population_density_blank1_km2 = ၁၃၁.၁ |population_density_blank1_sq_mi = ၃၃၉.၆ <!-- General information ---------------> |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +၆:၃၀ |timezone_DST = |utc_offset_DST = |coordinates = {{coord|19|45|N|96|6|E|type:city_region:MM-18|display=it}} |elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> tags--> |elevation_m = 115 |elevation_ft = <!-- Area/postal codes & others --------> |postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> |postal_code = |area_code = ၀၆၇ |website = [http://travelnaypyitaw.org/ travelnaypyitaw.org] |footnotes = }} [[File:Uppatasanti Pagoda-02.jpg|thumb|နေပြည်တော်ရှိ [[ဥပ္ပါတသန္တိ စေတီတော်]]]] '''နေပြည်တော်'''သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ မြို့တော်ဖြစ်ပြီး [[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]] ၌ တည်ရှိသည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်ကို [[ပျဉ်းမနားမြို့]]၏ အနောက်ဘက် ၂ မိုင် (၃.၂ကီလိုမီတာ) ဝေးသော အစိမ်းရောင်ကွင်းပြင်နေရာသို့ တရားဝင်ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ ယခင်[[မြန်မာနိုင်ငံ၏ မြို့တော်များ စာရင်း|မြို့တော်ဟောင်း]] [[ရန်ကုန်မြို့|ရန်ကုန်]]မြို့ ၏မြောက်ဘက် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် မိုင် ၂၀၀ (၃၂၀ ကီလိုမီတာ) မျှကွာဝေးသည်။<ref name=geomap>{{cite web|url=http://www.geographic.org/geographic_names/name.php?uni=9355719&fid=713&c=burma#MAP |title=Naypyidaw: Burma |work=Geographical Names |accessdate=2011-12-06}}</ref> မြို့တော်၏တရားဝင်အမည် ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။၂၀၀၉ ခုနှစ်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၉၂၅,၀၀၀ ရှိပြီး၊ ရန်ကုန် နှင့် [[မန္တလေးမြို့|မန္တလေး]] ပြီးလျှင် တတိယ လူဦးရေအများဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မြို့၏နေရာအများအပြားသည် အစိုးရလူနေအဆောက်အဦးများ ဖြစ်သည်။ [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်|ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်၊]] [[ပြည်ထောင်စု တရားလွှတ်တော်ချုပ်|ပြည်ထောင်စု တရားလွှတ်တော်ချုပ်၊]] [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]] နှင့် [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] တို့သည် နေပြည်တော်၌ တည်ရှိသည်။ နေပြည်တော်သည် ၂၄ နှင့် ၂၅ ကြိမ်မြောက်အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ တတိယကြိမ်မြောက် ဘင်းမ်စတက်ထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ နဝမကြိမ်မြောက် အရှေ့အာရှထိပ်သီးအစည်းအဝေးနှင့် ၂၀၁၃ [[အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ]] များကျင်းပခဲ့သည်။ == ဝေါဟာရ ရင်းမြစ်ဗေဒ == နေပြည်တော်ကို ယေဘုယျအားဖြင့် ဘာသာပြန်ဆိုရလျှင် “တော်ဝင်မြို့တော်”၊ “ဘုရင်နန်းစိုက်ရာ” သို့မဟုတ် “ဘုရင်နန်းစံရာ” ဖြစ်သည်။<ref name=pcgn>[http://www.pcgn.org.uk/Burma%200907.pdf "An Introduction to the Toponymy of Burma (October 2007) – Annex A"]p. 8, The Permanent Committee on Geographic Names (PCGN), United Kingdom {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081031143028/http://www.pcgn.org.uk/Burma%200907.pdf |date=31 October 2008 }}</ref> ဓလေ့ထုံးတမ်းအရ မင်းနေပြည်များ၏ နောက်ဆက်စကားလုံးအဖြစ် သုံးစွဲသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မန္တလေးကို ရတနာပုံနေပြည်တော် (Yadanabon Naypyidaw) ဟုခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ == သမိုင်း == နေပြည်တော်ဟူ၍ ဖြစ်လာပြီးနောက်ပိုင်း နေပြည်တော်၏သမိုင်းသည် တိုတောင်းလှသော်လည်း နေပြည်တော်မြို့တော်တည်ထားသော ယခု လက်ရှိမြေနေရာများသည် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးဖခင်ကြီး [[အောင်ဆန်း|ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]ခေါင်းဆောင်သည့် [[ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်]](BIA)၏ စစ်ဌာနချုပ်တည်ရှိခဲ့သောနေရာများဖြစ်သောကြောင့် ၎င်းမြေနေရာများ၏ သမိုင်းမှာ အလွန်ရှည်လျားလှသည်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် ယိုးဒယားမှ ချီတက်လာပြီး ပျဉ်းမနား-လယ်ဝေးတွင် စစ်ဌာနချုပ်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ယခု နေပြည်တော်မြို့တော်သည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် အစပြုခဲ့သော မြန်မာနိုင်ငံ၏ "အောင်မြေ" တွင် တည်ရှိနေခြင်းဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်ကို ပျဉ်းမနားမြို့၏အနောက်ဘက် ၂ မိုင် (၃.၂ ကီလိုမီတာ ) အကွာတွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့ ၏မြောက်ဘက် ခန့်မှန်ခြေအားဖြင့် မိုင် ၂၀၀ (၃၂၀ ကီလိုမီတာ) အကွာတွင်တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းများ စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ အေးရှားဝေါလ် နှင့် ထူးလီမိတက် အပါအဝင် အနည်းဆုံး ဆောက်လုပ်ရေးကုမ္ပဏီ ၂၅ ခုကို စစ်အစိုးရမှ ငှားရမ်းခဲ့ပြီး တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်စေခဲ့သည်။ တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းများအားလုံး ပြီးစီးမှုမရှိသေးသော်လည်း ၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်နေ့တွင် အစိုးရအဖွဲ့များ နေပြည်တော်သို့ အဖွဲ့များခွဲ၍ စတင်ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ငါးရက် ကြာပြီးနောက် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက် နံနက် ၁၁ နာရီ တွင် စစ်တပ်ကုန်တင်ယာဉ် ၁၁၀၀ ပါသည့် ဒုတိယယာဉ်တန်းသည် အစိုးရဝန်ကြီးဌာန ၁၁ ခု ကိုတင်ဆောင်ပြီး ရန်ကုန်မြို့မှထွက်ခွါခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာနများအားလုံးကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလကုန်တွင် နေရာချထားပြီးဖြစ်ရန် မျှော်လင့်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကတိုက်ကရိုက် ပြောင်းရွှေ့ခြင်းသည် ကျောင်းများနှင့် အခြားနေရာများ မပြည့်စုံခြင်းကိုဖြစ်စေပြီး၊ အစိုးရဝန်ထမ်းများကို ၎င်းတို့၏မိသားစုများနှင့် အချိန်အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ ခွဲခွာခြင်းကို ဖြစ်စေခဲ့သည်။ အစိုးရသည် အစပိုင်းတွင် အစိုးရအလုပ်သမားများ၏ မိသားစုများအား နေပြည်တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခြင်းကို တားဆီးခဲ့သည်။<ref name=hla>Ntay, Hla Hla (23 February 2007). [http://www.burmanet.org/news/2007/02/23/agence-france-presse-myanmars-new-capital-offers-small-luxuries-in-total-isolation-hla-hla-htay/ Myanmar's new capital offers little in the way of luxuries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170629221704/http://www.burmanet.org/news/2007/02/23/agence-france-presse-myanmars-new-capital-offers-small-luxuries-in-total-isolation-hla-hla-htay/ |date=29 June 2017 }}. Agence France-Presse.</ref> စစ်တပ်ဌာနချုပ်များသည် အစိုးရ ဝန်ကြီးဌာနများမှ ခွဲခြားသည့်နေရာတွင် ထားရှိသည်။ အရပ်သားများကို စစ်တပ်နှင့် အစိုးရ နေရာများသို့ ဝင်ရောက်ခြင်းကို ပိတ်ပင်ထားသည်။ အစိုးရရုံးများ အနီးရှိ စီးပွားရေးဇုန်အတွင်းသို့ ဈေးသည်များ ဝင်ရောက်ခြင်းကို တားမြစ်ထားသည်။ အစိုးရအလုပ်များအတွက် အရာရှိများသည် အတိုကောက်အဖြစ် “နပတ” ဟုသုံးစွဲသည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက်တွင်၊ စစ်သည် ၁၂,၀၀၀ ကျော်သည် မြို့တော်အသစ်တွင် ပထမဆုံး လူထုဆောင်ရွက်လှုပ်ရှားမှုအဖြစ် ချီတက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန်သိမ်းပိုက်မှုကို တော်လှန်ခဲ့သော နှစ်ပတ်လည်နေ့ဖြစ်သည့် တပ်မတော်နေ့ကိုဂုဏ်ပြုရန် ကြီးမားသည့် စစ်ရေးပြ ချီတက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကွန်ကရစ် စစ်ရေးပြကွင်း အတွင်းသို့ ရုပ်ရှင်၊ ဗွီဒီယို၊ ဓာတ်ပုံရိုက်ခြင်းကို တားမြစ်ထားပြီး၊ ကွင်းထဲတွင် မြန်မာမင်းများဖြစ်ကြသည့် အနော်ရထာ၊ ဘုရင့်နောင်နှင့် အလောင်းဘုရား တို့၏ကြီးမားသည့် ရုပ်တုကြီးသုံးခု ရှိသည်။ ထိုမင်းသုံးပါးကို မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အရေးအကြီးဆုံးသောဘုရင်များအဖြစ် မှတ်ယူထားသည်။ မြို့၏အမည်ကို ထိုစစ်ရေးပြပွဲကျင်းပနေစဉ်အတွင်း တရားဝင်ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။<ref name=bbc4848408>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4848408.stm|title=Burma's new capital stages parade|work=BBC News|publisher=BBC|date=27 March 2006|accessdate=6 April 2006}}</ref> မြို့တော်၏တရားဝင်အမည် ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။ == နေပြည်တော်သို့ပြောင်းရွှေ့ခြင်း၏အခြေခံအကြောင်းအရင်း == နေပြည်တော်သည် မြန်မာပြည်၏ အလယ်ဗဟိုနားတွင်တည်ရှိပြီး မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးကို အုပ်ချုပ်ရန်အတွက် နေရာကောင်းဖြစ်သည်။ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးအတွက် ဗဟိုချက်မဖြစ်ပြီး၊ ရှမ်း၊ ကယားနှင့် ကရင်ပြည်နယ်တို့နှင့် ထိစပ်နေသည်။ အစိုးရအဖွဲ့ အနီးအနားတွင်တည်ရှိနေခြင်းဖြင့် ကာလရှည်ကြာစွာ မငြိမ်သက်ခဲ့သည့်ဒေသများကို တည်ငြိမ်မှုရှိလာစေရန် ထောက်ကူပေးနိုင်သည်။<ref name=McGeown2005>McGeown, Kate (8 November 2005). [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/4416960.stm Burma's confusing capital move]. BBC News.</ref> နေပြည်တော် မြို့တော်ပြောင်းရွှေ့ရခြင်းမှာ ရန်ကုန်မြို့သည် မြန်မာပြည်၏ အဓိကစီးပွားရေးမြို့တော်ဖြစ်သဖြင့် လူဦးရေထူထပ်များပြားသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အစိုးရရုံးများနှင့် လူနေရပ်ကွက်များ ရောထွေးနေခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ မြို့အတွင်း စစ်တပ်ရှိနေခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ စသည်တို့အပြင် ဒီမိုကရေစီအသွင် ကူးပြောင်းရာတွင် လိုအပ်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ရန်ကုန်မြို့တွင် စနစ်တကျမရှိခြင်းတို့ကြောင့် မြို့တော်သစ်သို့ ပြောင်းရွှေ့ အုပ်ချုပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ယခုလက်ရှိ နေပြည်တော် တည်ရှိနေသော နေရာသည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေး ဖခင်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ခေါင်းဆောင်ခဲ့သည့် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (BIA) ၏ စစ်ဌာနချုပ်တည်ရှိခဲ့ရာနေရာ (သို့မဟုတ်) မြန်မာပြည်၏ အောင်မြေ ဖြစ်သည်။ နောင်အနာဂတ်များတွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ဆွေးနွေးပွဲများ၊ အားကစားပြိုင်ပွဲများ စသည်တို့ကို အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပပြုလုပ်ရန် ရည်ရွယ်သည့်အတွက် နေပြည်တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုအခါ နေပြည်တော်တွင် နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီသည့် အစိုးရဧည့်ဂေဟာများ၊ နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီသည့် ဟိုတယ်များ စသည့် နိုင်ငံတကာနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ဆောက်လုပ်ပြီးစီးနေပြီဖြစ်သည်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်အတွက် အလွန်ရေးပါသည့် လွှတ်တော်အဆောက်အအုံများလည်း ဆောက်လုပ်ပြီးစီးပြီဖြစ်ပြီး လက်ရှိအချိန်တွင် ယင်းလွှတ်တော် အဆောက်အအုံများအတွင်း လွှတ်တော်အစည်းအဝေးများ ကျင်းပပြုလုပ်နေပြီဖြစ်သည်။ == ပထဝီအနေအထား == နေပြည်တော်သည် ပဲခူးရိုးမတောင်တန်းနှင့် ရှမ်းရိုးမတောင်တန်း နှစ်ခုတို့၏အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ တရားဝင်စာရင်းများအရ မြို့တော်သည် ၇၀၅၄.၃၇ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းပြီး၊ လူဦးရေ ၉၂၄,၆၀၈ ရှိသည်။ ချောင်းမကြီးဆည်သည် နေပြည်တော်၏မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာအနည်းငယ်အကွာအဝေးတွင်ရှိပြီး၊ ငလိုက်ဆည်သည် မြို့၏တောင်ဘက် ကီလိုမီတာအနည်းငယ် အကွာတွင်ရှိသည်။ ရေဆင်းဆည်သည် မြို့၏ အရှေ့မြောက် ခပ်လှမ်းလှမ်းတွင်ရှိသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၉° ၁၈' နှင့် ၂၀° ၂၅' အကြား ၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၅° ၄၅' နှင့် ၉၆° ၄၅' အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ နေပြည်တော်သည် ရန်ကုန်နှင့် ၃၂၀ ကီလိုမီတာ (၁၉၈ မိုင်) ၊ မန္တလေးမြို့နှင့် ၁၃၈ မိုင် ကွာဝေးသည်။ [[File:Naypyitaw Apartment.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ရှိလူနေအဆောက်အဦး]] == မြို့တော်မြင်ကွင်း == === လူနေအိမ်ရာဇုန်များ === လူနေအိမ်ရာအကွက်များသည် သေချာစွာဖွဲ့စည်းထားပြီး၊ အခန်းများကို ရာထူးအလိုက်နှင့် အိမ်ထောင်ရှိ/မရှိ အပေါ်မူတည်ပြီး ချထားပေးသည်။ မြို့တွင် လက်ရှိအခန်းတွဲ လေးထပ်တိုက် ၁၂၀၀ ရှိသည်။<ref name=nytimes2007>{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/2007/10/05/world/asia/05Naypyitaw.html?fta=y|work=The New York Times|title=Myanmar's Remote Capital Is Still a Work in Progress|first=Grant|last=Peck|date=5 October 2007|accessdate=20 May 2010}}</ref> ကြီးမားသည့် အခန်းတွဲတိုက်များစွာသည် ခေါင်မိုးအနီရောင်၊ အစိမ်းရောင် သို့မဟုတ် အပြာရောင်များဖြင့် ရှိနေကြသည်။ အချို့သောလူနေအခန်းတွဲတိုက်များ၏ ဆေးရောင်အမှတ်အသားကို ဝန်ကြီးဌာနအလိုက် ခွဲခြားထားသည်မှာ ဥပမာကျန်းမာရေး ဝန်ကြီးဌာနဝန်ထမ်းများသည် အပြာရောင်ခေါင်မိုးနှင့် တိုက်များတွင်နေကြပြီး၊ စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဌာနဝန်ထမ်းများမှာမူ အစိမ်းရောင်ခေါင်မိုးများ နှင့်နေကြသည်။ အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီးများသည် လုံးချင်းအိမ်ကြီးများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ === ဝန်ကြီးဌာနဇုန် === [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]] နှင့် [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]] တို့သည် ဝန်ကြီးဌာနဇုန်၌ တည်ရှိသည်။ မြို့တော်ခန်းမအဆောက်အဦးသည် ဆိုဗီယက်အစိုးရအဆောက်အဦးနှင့် ဆင်တူပြီး၊ ခေါင်မိုးပုံစံမှာမူ မြန်မာ့ဟန်ဖြစ်သည်။ မြို့တော်ခန်းမ၏ အနောက်ဘက်တွင် ကလေးကစားကွင်းနှင့် ရေတံခွန်အတုရှိပြီး၊ ထိုနေရာတွင် တေးဂီတလျှပ်စစ်မီးရောင်စဉ်ပွဲကို နေ့တိုင်းပြသသည်။ ဝန်ကြီးဌာန အဆောက်အအုံ အများစုသည် ပုံစံအားဖြင့် ဆင်တူကြသည်။<ref>''The Australian''. "[http://www.theaustralian.com.au/news/a-monument-to-juntas-fear/story-e6frg6t6-1111114648426 A monument to junta's fear]". 16 October 2007</ref> === တပ်မတော်ဇုန်များ === အဆင့်မြင့် တပ်မတော်အရာရှိကြီးများနှင့် အခြားသောအရေးပါသည့် စစ်အရာရှိကြီးများသည် သာမန်ဝန်ထမ်း များနေထိုင်ရာမှ ၁၁ ကီလိုမီတာကွာဝေးသည့် စုပေါင်းဝင်းကြီးအတွင်းတွင် နေထိုင်ကြပြီး၊ ထိုဝင်းကြီးတွင် ဗုံးခိုကျင်းများ၊ မြေအောက်ဥမင်လှိုဏ်ခေါင်းများ ပါရှိသည်ဟုဆိုပြီး အများပြည်သူအတွက် ကန့်သတ်နယ်မြေဖြစ်သည်။ မြို့တွင် တပ်မတော်ဇုန်ဟုလည်း သီးသန့်ရှိပြီး၊ ခွင့်ပြုမိန့်မရှိပဲ နိုင်ငံသားများ သို့မဟုတ် အခြားသောလူပုဂ္ဂိုလ်များ ဝင်ရောက်ခွင့်မရှိပါ။ === ဟိုတယ်ဇုန် === [[File:Hotel Zone, Myanmar (Burma) - panoramio (1).jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ဟိုတယ်ဇုန်]] ဟိုတယ်ဇုန်တွင် နားနေစံအိမ်ပုံစံ ဟော်တယ်များသည် လက်တစ်ဆုပ်စာလောက်သာရှိပြီး၊ မြို့၏ဆင်ခြေဖုံးရှိ တောင်ကုန်းများပေါ်တွင် ဟိုတစ်ခု ဒီတစ်ခု ရှိနေသည်။ ဤဇုန်သည် မြို့၏မြို့လယ်ခေါင် ဖြစ်လာမည်ဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်အတွင်းနှင့် အနီးအနားတစ်ဝိုက်တွင် ယခုလက်ရှိ ဟိုတယ် ၁၂ ခုရှိသည်။ ထိုအထဲမှ ရှစ် ခုသည် နေပြည်တော်ဟိုတယ်ဇုန် အတွင်းတွင်ရှိနေပြီး၊ နှစ်ခုသည် ရန်ကုန်-မန္တလေးကားလမ်းမပေါ် လယ်ဝေးတွင် ရှိသည်။<ref name=YP>{{Cite web |title=Myanmar Yellow Pages: Nay Pyi Taw Listings |url=http://www.myanmaryellowpages.biz/useful-hotlines.htm |accessdate=29 March 2016 |archivedate=2 March 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120302042137/http://www.myanmaryellowpages.biz/useful-hotlines.htm }}</ref>[[File:Diplomatic Housing Estate, Myanmar (Burma) - panoramio.jpg|left|thumb|နိုင်ငံတကာဇုန် (သံတမန်ဇုန်)]] === နိုင်ငံတကာဇုန် === အစိုးရသည် နိုင်ငံခြားသံရုံးများနှင့် ကုလသမဂ္ဂကိုယ်စားလှယ်ရုံးများအတွက် မြေ နှစ်ဟက်တာ ပေးထားသည်။ === ဈေးဝယ်ထွက်ခြင်း === ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက် နေပြည်တော် မြို့မဈေးသည် လတ်တစ်လောတွင် နေပြည်တော်၏ စီးပွားရေးအချက်အချာကျနေသည်။ အခြားသော ဈေးဝယ်ထွက်ရန်နေရာများမှာ သပြေကုန်းဈေးနှင့် ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက် တို့ဖြစ်ကြသည်။ ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက်ကို ရွှေတောင်ဖွံ့ဖြိုးရေး ကုမ္ပဏီမှ ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့ကာ နေပြည်တော်ရှိ ဈေးစီမံကိန်းအတွက် ပထမဆုံးပုဂ္ဂလိက ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည့် ဈေးကုန်တိုက်ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ မြို့မဈေးတွင် စားသောက်ဆိုင်အနည်းငယ်နှင့် လမ်းဘေးအစားအစာဆိုင်တန်းများရှိပြီး၊ သပြေကုန်း ဈေးအနီးတွင်လည်း စားသောက်ဆိုင်များရှိသည်။ မိုင်အနည်းငယ်သွားလိုက်ရုံဖြင့် စိတ်ကြိုက်ညနေစာစားသုံးနိုင်သည့်ဆိုင်များ လယ်ဝေး နှင့် ပျဉ်းမနားတွင်ရှိသည်။ == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == [[File:National Herbal Park.jpg|right|thumb|အမျိုးသားဆေးဖက်ဝင်အပင်များပန်းခြံ အဝင်ပေါက်]] *ငလိုက်ကန်ပန်းခြံများသည် အသေးစားရေကစားပန်းခြံဖြစ်ပြီး၊ ငလိုက်ဆည်၏ဘေး ကျွဲရှင်းရွာအနီး တွင်ရှိသည်။ (ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် နေပြည်တော်မှ ခုနှစ်မိုင်ခန့်ကွာဝေးသည်)။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ငလိုက်ကန်ပန်းခြံတွင် ရေလွှာလျှောစီး၊ သဘာဝအတိုင်းအပန်းဖြေစရာများ၊ နားနေဆောင်များနှင့် ကမ်းခြေတို့ပါဝင်သည်။ ပန်းခြံကို သင်္ကြန် ရုံးပိတ်ရက်များတွင် အများပြည်သူအတွက် ဖွင့်လှစ်ပေးသည်။ [[File:Naypyitaw Gems Museum-01.JPG|right|thumb|နေပြည်တော်ကျောက်မျက်ပြတိုက်]] *[[တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)|နေပြည်တော်တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်]]ကို တိရစ္ဆာန်ကောင်ရေ ၄၂၀ နှင့် ရာသီဥတု ထိန်းပေးထားသည့် ပင်ဂွင်း ငှက်အိမ်တို့ဖြင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။<ref name=nyt>{{Cite news| url=http://www.nytimes.com/2008/06/24/world/asia/24myanmar-sub.html?_r=1&pagewanted=all&oref=slogin|title=Built to Order: Myanmar’s New Capital Isolates and Insulates Junta|date=24 June 2008|publisher=The New York Times}}</ref> ဤဥယျာဉ်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အကြီးဆုံးတိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် ဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်သည် ပျဉ်းမနားမြို့မှ (၁၈) မိုင်အကွာ ၊ ပျဉ်းမနားနှင့် တပ်ကုန်းမြို့ အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ (၆၁၂) ဧက ကျယ်ဝန်းပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ (၁၈) တွင် စတင် တည်ထောင်ခဲ့ကာ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မတ်လ (၂၆) ရက်နေ့တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ယနေ့အထိ နေပြည်တော် တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်တွင် ** နို့တိုက်သတ္တဝါပေါင်း - (၃၂) မျိုး - (၂၈၀) ကောင် ** တွားသွားသတ္တဝါပေါင်း - (၁၂) မျိုး - (၆၂) ကောင် ** ငှက်မျိုးနွယ်ပေါင်း - (၄၃) မျိုး - (၂၇၄) ကောင် ** ရှားပါးစာရင်းဝင် ကျားဖြူနှင့် ** မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင် ကျက်စားခြင်း မရှိသော [[ပင်ဂွင်း]] များလည်း မွေးမြူပြသထားသည်။ တနင်္လာနေ့မှအပ ကျန်နေ့တိုင်း ဖွင့်လှစ်သည်။ [[File:NPT_Water_Fountain.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ်]] *အမျိုးသားဆေးဖက်ဝင်အပင်များပန်းခြံကို ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ဧက ၂၀၀ (ဝ.၈၁ စတုရန်းကီလိုမီတာ) ကျယ်ဝန်းသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအရပ်ရပ်မှ ဆေးဖက်ဝင်အပင်များကို ပြသထားသည်။ ပရဆေးဥယျာဉ်တွင် ဆေးဖက်ဝင် ပရဆေးပင် မျိုးစိတ်ပေါင်း (၅၀၀) ကျော် စိုက်ပျိုးထားရှိသည်။ * နေပြည်တော်မြို့တော်ဂေါက်ကွင်းနှင့် ရေပြာဂေါက်ကွင်း * ကျောက်မျက်ပြတိုက် * [[နက္ခတ်တာရာပြခန်း (နေပြည်တော်)]] * [[ဆာဖာရီဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] * [[ဥပါတသန္တိ စေတီ]] *[[သတ္တသတ္တာဟ မဟာဗောဓိစေတီတော်]] *[[နေပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ်]] *[[အမျိုးသားပြတိုက် (နေပြည်တော်)]] * [[သူရဲကောင်းဗိမာန် (နေပြည်တော်)]] [[File:Uppatasanti Pagoda-01.jpg|right|thumb|ဥပါတသန္တိစေတီ]] == ယဉ်ကျေးမှု == '''ဖျော်ဖြေရေး''' မြန်မာ့ရုပ်ရှင်အကောင်းဆုံးစွမ်းဆောင်နိုင်သူများအတွက် [[မြန်မာ့ ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆု]]ပေးပွဲကို နေပြည်တော်တွင် တစ်ခါတစ်ရံ ကျင်းပသည်။ နေပြည်တော်ရှိ လမ်းဆုံဗဟိုကုန်တိုက်တွင် ရုပ်ရှင်ရုံ တစ်ရုံ၊‌ေနပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ် အနီးရှိအောင်သ‌ေပြ ရုပ်ရှင်ရုံ နှင့် ပျဉ်းမနား နှင့် တပ်ကုန်း တို့တွင် တစ်ရုံစီ ရှိသည်။ == မြို့တော်အုပ်ချုပ်ရေး == နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေသည် [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|နိုင်ငံတော် သမ္မတ]]၏ တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိသည်။ [[နေပြည်တော်ကောင်စီ]]ကို ဥက္ကဋ္ဌတစ်ဦး၊ အတွင်းရေးမှူးတစ်ဦးနှင့် ကောင်စီဝင် ကိုးဦးတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ နေပြည်တော်မြို့တော် စီမံခန့်ခွဲခြင်းကိစ္စရပ်များကို နေပြည်တော်ကောင်စီ မှ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်သည်။ နေပြည်တော်မြို့တော်ဒေသတွင် မြို့စစ်စစ် (မြို့လယ်ခေါင်)နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်မြို့နယ် ရှစ်ခု ပါဝင်သည်။ မြို့လယ်ခေါင်ကို ဆက်၍ ရပ်ကွက်လေးခု ခွဲထားသည်။ [[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်|ပျဉ်းမနား]]၊ [[လယ်ဝေးမြို့နယ်|လယ်ဝေး]] နှင့် [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်|တပ်ကုန်း]] မြို့နယ်များသည် ယခင်က [[ရမည်းသင်းခရိုင်]]၏ တစ်စိတ်တစ်ဒေသများ ဖြစ်ကြသည်။ [[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်|ဥတ္တရသီရိ]]၊ [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်|ဒက္ခိဏသီရိ]]၊ [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်|ပုဗ္ဗသီရိ]]၊ [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်|ဇမ္ဗူသီရိ]]၊ နှင့် [[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်|ဇေယျာသီရိ]] တို့သည် မြို့နယ်အသစ်များ ဖြစ်သည်။ ဒီဇင်ဘာ၂၀၀၉ တွင် အားလုံးသော ဝန်ကြီးဌာနရုံးများသည် အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့နေရာချထားပြီးဖြစ်သည်။ {| |- ! မြို့စစ်စစ်(ရပ်ကွက်များ) !! ယခင်ရှိပြီသားမြို့နယ်များ !! ဆင်ခြေဖုံးအသစ်များ |- | ဇေယျသိဒ္ဓိ(ဇေယျသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || || ဥတ္တရသီရိ(ဥတ္တရသီရိ ပါဌိမှ) |- | ပညာသိဒ္ဓိ(ပညာသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ ) || ပျဉ်းမနား || ဒက္ခိဏသီရိ(ဒက္ခိဏသီရိ ပါဌိမှ) |- | ဘောဂသိဒ္ဓိ(ဘောဂသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || လယ်ဝေး || ပုပ္ပသီရိ(ပုပ္ပသီရိ ပါဌိမှ) |- | မင်္ဂလာသိဒ္ဓိ( မင်္ဂလာသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || တပ်ကုန်း || ဇမ္ဗူသီရိ (ဇမ္ဗူသီရိ ပါဌိမှ) ၊ဇေယျာသီရိ (ဇေယျာသီရိ ပါဌိမှ) |} == ပညာရေး == === အခြေခံပညာ === * အမှတ် ၁ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း၊ *အမှတ် ၂ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၃ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၄ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၅ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၆ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၇ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၈ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၉ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၀ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၁ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၂ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း === အဆင့်မြင့်ပညာ === * [[မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ်(ရေဆင်း)]] * [[ရေဆင်းစိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်]] * [[ရေဆင်းသစ်တောတက္ကသိုလ်]] == သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး == [[File:Naypyitaw Railway Station 002.jpg|thumb|[[နေပြည်တော် ဘူတာကြီး|နေပြည်တော်ဘူတာ]]|alt=|left]] ပြည်သူ သယ်ယူပို့ဆောင်သည့်လုပ်ငန်းများသည် အနီးအနားတစ်ဝိုက်အတွက် အကန့်အသတ်ရှိသည်။ အရှည်ကီလိုမီတာ ၃၂၃.၂ ရှိသော တစ်ဖက်နှစ်လမ်းသွား ရန်ကုန်နေပြည်တော်အမြန်လမ်းမကြီးသည် နေပြည်တော်ကို ရန်ကုန်နင့် တိုက်ရိုက်ချိတ်ဆက်ပေးထားပြီး၊ ၅၆၃ ကီလိုမီတာရှည်လျားသည့် ရန်ကုန် -နေပြည်တော် - မန္တလေး လမ်းမကြီး၏အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သည်။ ရိပ်သာလမ်းမကြီး ၂၀ ရှိပြီး၊ မြို့ထဲမှလမ်းများကဲ့သို့ ကြီးမားပြီးရှင်းလင်းနေသည်။ === ရထားလမ်း === နေပြည်တော်အတွက် ပျဉ်းမနားဘူတာ လယ်ဝေးဘူတာနှင့် နေပြည်တော်ဘူတာကြီးတို့ ရှိသည်။ ပျဉ်းမနားဘူတာသည် ရန်ကုန် - မန္တလေးရထားလမ်းပေါ်တွင် ရှိပြီး လယ်ဝေးဘူတာသည် ပျဉ်းမနားနှင့် ကျောက်ပန်းတောင်း လမ်းပေါ်တွင်ရှိသည်။ ရန်ကုန်မှ ပျဉ်းမနားသို့ ရထားဖြင့် ၆ နာရီကြာသွားရသည်။ မြို့တော်အသစ်တည်ဆောက်စဉ်က ရထားပို့ဆောင်ရေး ပြည့်စုံလာစေရန် ပျဉ်းမနား၏နောက် တစ်ဘူတာရွာတော်ဘူတာတွင် နေပြည်တော်ဘူတာစီမံကိန်းများကို တည်ဆောက်ခဲ့၍ ယခုအခါ နေပြည်တော်ဘူတာကြီးအဖြစ် တည်ရှိနေသည်။ === လေကြောင်း === [[File:Naypyidiaw Airport - panoramio.jpg||right|thumb|200px|နေပြည်တော်လေဆိပ်]] [[နေပြည်တော် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်|နေပြည်တော်အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်]] (ယခင်အမည် အေလာလေဆိပ်) သည် နေပြည်တော်မြို့မှ အရှေ့တောင်ဘက် ၁၆ ကီလိုမီတာအကွာ အေလာနှင့်လယ်ဝေးမြို့ တို့အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ ပြည်တွင်းလေကြောင်း လိုင်းများဖြစ်ကြသည့် မြန်မာ့လေကြောင်း နှင့် ရန်ကုန်လေကြောင်း တို့သည် ရန်ကုန် နှင့် နိုင်ငံအနှံ့ရှိ အခြားသောမြို့များသို့ ပုံမှန်ပြေးဆွဲရန်အတွက် ဤလေဆိပ်ကို အသုံးပြုကြသည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဧပြီလ မှစတင်၍ အဓိကဆောက်လုပ်ရေးများကို တည်ဆောက်ဆဲဖြစ်ပြီး၊ တစ်နှစ်လျှင် ခရီးသည် ၃.၅ သန်း ဝင်ထွက်နိုင်ရန် ဖြစ်သည်။ === ဘတ်စ်ကား နှင့် ကားများ === အစိုးရဝန်ကြီးဌာနများသည် နံနက်ပိုင်း နှင့် ညနေပိုင်းတို့တွင် ၎င်းတို့၏သက်ဆိုင်ရာရုံးများသို့ လွန်းပျံဘတ်စ်ကားများ ပြေးဆွဲပေးသည်။ မြို့တွင် ဗဟိုဘတ်စ်ကားရပ်နားကွင်း နှင့် စစ်တပ်ပိုင်သည့် အငှားယာဉ်ကုမ္ပဏီတစ်ခု ရှိသည်။ == ကျန်းမာရေး == === အစိုးရဆေးရုံများ === * နေပြည်တော် ခုတင်(၁၀၀၀)ဆံ့ အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံကြီး *နေပြည်တော် မျက်စိ နား နှာခေါင်း လည်ချောင်း အထူးကု ဆေးရုံကြီး * နေပြည်တော် အမျိုးသမီး ဆေးရုံ * နေပြည်တော် အရိုး ဆေးရုံ * နေပြည်တော် တိုင်းရင်းဆေး ဆေးရုံ * ပျဉ်းမနား အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ * တပ်ကုန်း အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ *လယ်ဝေး အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ == အားကစား == [[File:Naypyitaw Hospital.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်အထွေထွေဆေးရုံ]] ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားကွင်း၊ ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိမိုးလုံလေလုံအားကစားကွင်း နှင့် ဇေယျာသီရိအားကစားကွင်း တို့သည် မြန်မာအသင်း၏ နိုင်ငံတကာ ပွဲများအတွက် နေပြည်တော်၌ တည်ရှိသည်။ [[နေပြည်တော် ဘောလုံးအသင်း|နေပြည်တော် ဘောလုံး အသင်း]] သည် နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ ကိုယ်စားပြု အသင်း ဖြစ်သည်။ [[မြန်မာ နေရှင်နယ် လိဂ်]] (Myanmar National League) ခေါ် ပရိုစနစ်ဖြင့် ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတို့တွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည်။ == ဆက်သွယ်ရေးများ == ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှစတင်ပြီး စီဒီအမ်အေ ကြိုးမဲ့ဖုန်း တစ်မြို့လုံးတွင် သုံးစွဲနိုင်သည်။ အစိုးရတိုက်ခန်းများတွင် နေထိုင်သည့် ဝန်ထမ်းများအား ကိုယ်ပိုင်ဖုန်းလိုင်း တပ်ဆင်ခွင့် မရှိပါ။ အများသုံးဖုန်းကိုသာ သုံးစွဲရမည်။ နေပြည်တော်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တစ်ရက် ၂၄ နာရီပတ်လုံး လျှပ်စစ်မီးရရှိသည့် တစ်ခုတည်းသော နေရာဖြစ်သည်။ == ဓာတ်ပုံများ == <gallery> File:Ministry Zone, Naypyitaw, Myanmar (Burma) - panoramio (1).jpg|[[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]] File:Myanmar-Lower-House-Parliament.jpg|ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော် (အတွင်း) File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi meeting the President of Myanmar, Mr. U. Htin Kyaw, at Presidential Palace, in Nay Pyi Taw, Myanmar on September 05, 2017 (2).jpg|[[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|နိုင်ငံတော်သမ္မတအိမ်တော်]] File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi inspecting the guard of honour, at the Ceremonial Reception, in Nay Pyi Taw, Myanmar on September 05, 2017. The President of Myanmar, Mr. U. Htin Kyaw is also seen (2).jpg|နိုင်ငံတော်အခမ်းအနားတစ်ခု ကျင်းပစဉ် File:Memorial to the Fallen Heroes, Nay Pyi Taw.jpg|[[သူရဲကောင်းဗိမာန် (နေပြည်တော်)|သူရဲကောင်းဗိမာန်]] File:Buddha Gaya Naypyitaw 001.jpg|သတ္တသတ္တာဟ မဟာဗောဓိစေတီတော် File:Naypyidaw Zoo Planetarium.JPG|[[နက္ခတ်တာရာပြခန်း (နေပြည်တော်)]] File:Seagame.jpg|[[၂၀၁၃ အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ]] ကျင်းပစဉ် File:Zayyarthiri Stadium.JPG|[[ဇေယျာသီရိ အားကစားကွင်း|ဇေယျာသီရိအားကစားကွင်း]] File:Wunna Theikdi Indoor Stadium.jpg|ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားရုံ File:Safari Park Naypyitaw 001.jpg|[[ဆာဖာရီဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] File:Naypyidaw -- Zoo.JPG|[[တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] File:Naypyidaw -- Myoma Market.JPG|မြို့မဈေး File:Secretary Clinton with Burmese Parliament Members (6464635559).jpg|ပြည်သူ့လွှတ်တော်သို့ [[ဟီလာရီ ကလင်တန်]] လာရောက်လည်ပတ်စဉ် </gallery> == ကိုးကား == {{Reflist|2}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{Commons category|Napyidaw}} * [http://svaradarajan.blogspot.com/2007/01/naypyitaw-photo-album.html Nay Pyi Daw - A photo album] * [http://willthedutch.blogspot.com/2007/06/inside-naypyidaw.html Inside Napyidaw] {{နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} {{ဒေသအလိုက် အာရှတိုက်ရှိ မြို့တော်များ}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]] [[Category:မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:နေပြည်တော်]] 00kgzic78buklktg43n10zwxv4kilhl 752768 752767 2022-07-31T16:33:16Z 103.83.188.87 ၊ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ----------------> |official_name = နေပြည်တော် |other_name = |native_name = <!-- for cities whose native name is not in English --> |nickname = |settlement_type = အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော် |motto = <!-- images and maps -----------> |image_skyline = Nay Pyi Daw montage 2020.png |imagesize = |image_caption = |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_shield = |shield_size = |image_blank_emblem = |blank_emblem_type = |blank_emblem_size = |image_map = |mapsize = |map_caption = |image_map1 = |mapsize1 = |map_caption1 = |image_dot_map = |dot_mapsize = |dot_map_caption = |dot_x = |dot_y = |pushpin_map = Myanmar |pushpin_label_position =bottom |pushpin_map_caption = နေပြည်တော် တည်နေရာပြ မြေပုံ <!-- Location ------------------> |coordinates_display = |coordinates_region = ဒေသ |subdivision_type = နိုင်ငံ |subdivision_name = [[File:Flag of Myanmar.svg|25px]] [[မြန်မာနိုင်ငံ]] |subdivision_type1 = နယ်မြေ |subdivision_name1 = [[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]] |subdivision_type2 = မြို့နယ်များ |subdivision_name2 = ၈ မြို့နယ် |subdivision_type3 = |subdivision_name3 = |subdivision_type4 = |subdivision_name4 = <!-- Politics -----------------> |government_type = |leader_title = မြို့တော်ဝန် |leader_name = ဒေါက်တာမောင်မောင်နိုင် |leader_title1 = |leader_name1 = |leader_title2 = |leader_name2 = |leader_title3 = |leader_name3 = |leader_title4 = |leader_name4 = |area_magnitude = |unit_pref = |area_footnotes = |area_total_km2 = 7054.37 |population_as_of = |population_density_km2 = 131.1 |population_density_sq_mi = 339.5 |population_footnotes = |population_note = |population_total = 924,608<ref name=Urbanization>Department of Population, Myanmar.</ref> |established_date = ၂၀၀၅ |established_date2 = ၂၀၀၈ |established_title = တည်ထောင် |established_title2 = Incorporated |government_footnotes = <ref name=Mayor>{{cite web |title=News Briefs |work=The Myanmar Times |publisher=Myanmar Consolidated Media |url=http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20060627090843/http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm |dead-url=yes |archive-date=27 June 2006 |date=20 March 2006 |accessdate=1 April 2006 |archivedate=26 December 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226114052/http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm }}</ref> |population_blank1_title =လူမျိုးများ |population_blank1 =[[ဗမာ]]၊[[မွန်]၊][[အိန္ဒိယ]] |population_blank2_title =ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု |population_blank2 =[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]၊ [[ဟိန္ဒူဘာသာ]] |population_density_blank1_km2 = ၁၃၁.၁ |population_density_blank1_sq_mi = ၃၃၉.၆ <!-- General information ---------------> |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +၆:၃၀ |timezone_DST = |utc_offset_DST = |coordinates = {{coord|19|45|N|96|6|E|type:city_region:MM-18|display=it}} |elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> tags--> |elevation_m = 115 |elevation_ft = <!-- Area/postal codes & others --------> |postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> |postal_code = |area_code = ၀၆၇ |website = [http://travelnaypyitaw.org/ travelnaypyitaw.org] |footnotes = }} [[File:Uppatasanti Pagoda-02.jpg|thumb|နေပြည်တော်ရှိ [[ဥပ္ပါတသန္တိ စေတီတော်]]]] '''နေပြည်တော်'''သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ မြို့တော်ဖြစ်ပြီး [[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]] ၌ တည်ရှိသည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်ကို [[ပျဉ်းမနားမြို့]]၏ အနောက်ဘက် ၂ မိုင် (၃.၂ကီလိုမီတာ) ဝေးသော အစိမ်းရောင်ကွင်းပြင်နေရာသို့ တရားဝင်ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ ယခင်[[မြန်မာနိုင်ငံ၏ မြို့တော်များ စာရင်း|မြို့တော်ဟောင်း]] [[ရန်ကုန်မြို့|ရန်ကုန်]]မြို့ ၏မြောက်ဘက် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် မိုင် ၂၀၀ (၃၂၀ ကီလိုမီတာ) မျှကွာဝေးသည်။<ref name=geomap>{{cite web|url=http://www.geographic.org/geographic_names/name.php?uni=9355719&fid=713&c=burma#MAP |title=Naypyidaw: Burma |work=Geographical Names |accessdate=2011-12-06}}</ref> မြို့တော်၏တရားဝင်အမည် ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။၂၀၀၉ ခုနှစ်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၉၂၅,၀၀၀ ရှိပြီး၊ ရန်ကုန် နှင့် [[မန္တလေးမြို့|မန္တလေး]] ပြီးလျှင် တတိယ လူဦးရေအများဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မြို့၏နေရာအများအပြားသည် အစိုးရလူနေအဆောက်အဦးများ ဖြစ်သည်။ [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်|ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်၊]] [[ပြည်ထောင်စု တရားလွှတ်တော်ချုပ်|ပြည်ထောင်စု တရားလွှတ်တော်ချုပ်၊]] [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]] နှင့် [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] တို့သည် နေပြည်တော်၌ တည်ရှိသည်။ နေပြည်တော်သည် ၂၄ နှင့် ၂၅ ကြိမ်မြောက်အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ တတိယကြိမ်မြောက် ဘင်းမ်စတက်ထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ နဝမကြိမ်မြောက် အရှေ့အာရှထိပ်သီးအစည်းအဝေးနှင့် ၂၀၁၃ [[အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ]] များကျင်းပခဲ့သည်။ == ဝေါဟာရ ရင်းမြစ်ဗေဒ == နေပြည်တော်ကို ယေဘုယျအားဖြင့် ဘာသာပြန်ဆိုရလျှင် “တော်ဝင်မြို့တော်”၊ “ဘုရင်နန်းစိုက်ရာ” သို့မဟုတ် “ဘုရင်နန်းစံရာ” ဖြစ်သည်။<ref name=pcgn>[http://www.pcgn.org.uk/Burma%200907.pdf "An Introduction to the Toponymy of Burma (October 2007) – Annex A"]p. 8, The Permanent Committee on Geographic Names (PCGN), United Kingdom {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081031143028/http://www.pcgn.org.uk/Burma%200907.pdf |date=31 October 2008 }}</ref> ဓလေ့ထုံးတမ်းအရ မင်းနေပြည်များ၏ နောက်ဆက်စကားလုံးအဖြစ် သုံးစွဲသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မန္တလေးကို ရတနာပုံနေပြည်တော် (Yadanabon Naypyidaw) ဟုခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ == သမိုင်း == နေပြည်တော်ဟူ၍ ဖြစ်လာပြီးနောက်ပိုင်း နေပြည်တော်၏သမိုင်းသည် တိုတောင်းလှသော်လည်း နေပြည်တော်မြို့တော်တည်ထားသော ယခု လက်ရှိမြေနေရာများသည် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးဖခင်ကြီး [[အောင်ဆန်း|ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]ခေါင်းဆောင်သည့် [[ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်]](BIA)၏ စစ်ဌာနချုပ်တည်ရှိခဲ့သောနေရာများဖြစ်သောကြောင့် ၎င်းမြေနေရာများ၏ သမိုင်းမှာ အလွန်ရှည်လျားလှသည်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် ယိုးဒယားမှ ချီတက်လာပြီး ပျဉ်းမနား-လယ်ဝေးတွင် စစ်ဌာနချုပ်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ယခု နေပြည်တော်မြို့တော်သည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် အစပြုခဲ့သော မြန်မာနိုင်ငံ၏ "အောင်မြေ" တွင် တည်ရှိနေခြင်းဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်ကို ပျဉ်းမနားမြို့၏အနောက်ဘက် ၂ မိုင် (၃.၂ ကီလိုမီတာ ) အကွာတွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့ ၏မြောက်ဘက် ခန့်မှန်ခြေအားဖြင့် မိုင် ၂၀၀ (၃၂၀ ကီလိုမီတာ) အကွာတွင်တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းများ စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ အေးရှားဝေါလ် နှင့် ထူးလီမိတက် အပါအဝင် အနည်းဆုံး ဆောက်လုပ်ရေးကုမ္ပဏီ ၂၅ ခုကို စစ်အစိုးရမှ ငှားရမ်းခဲ့ပြီး တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်စေခဲ့သည်။ တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းများအားလုံး ပြီးစီးမှုမရှိသေးသော်လည်း ၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်နေ့တွင် အစိုးရအဖွဲ့များ နေပြည်တော်သို့ အဖွဲ့များခွဲ၍ စတင်ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ငါးရက် ကြာပြီးနောက် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက် နံနက် ၁၁ နာရီ တွင် စစ်တပ်ကုန်တင်ယာဉ် ၁၁၀၀ ပါသည့် ဒုတိယယာဉ်တန်းသည် အစိုးရဝန်ကြီးဌာန ၁၁ ခု ကိုတင်ဆောင်ပြီး ရန်ကုန်မြို့မှထွက်ခွါခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာနများအားလုံးကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလကုန်တွင် နေရာချထားပြီးဖြစ်ရန် မျှော်လင့်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကတိုက်ကရိုက် ပြောင်းရွှေ့ခြင်းသည် ကျောင်းများနှင့် အခြားနေရာများ မပြည့်စုံခြင်းကိုဖြစ်စေပြီး၊ အစိုးရဝန်ထမ်းများကို ၎င်းတို့၏မိသားစုများနှင့် အချိန်အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ ခွဲခွာခြင်းကို ဖြစ်စေခဲ့သည်။ အစိုးရသည် အစပိုင်းတွင် အစိုးရအလုပ်သမားများ၏ မိသားစုများအား နေပြည်တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခြင်းကို တားဆီးခဲ့သည်။<ref name=hla>Ntay, Hla Hla (23 February 2007). [http://www.burmanet.org/news/2007/02/23/agence-france-presse-myanmars-new-capital-offers-small-luxuries-in-total-isolation-hla-hla-htay/ Myanmar's new capital offers little in the way of luxuries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170629221704/http://www.burmanet.org/news/2007/02/23/agence-france-presse-myanmars-new-capital-offers-small-luxuries-in-total-isolation-hla-hla-htay/ |date=29 June 2017 }}. Agence France-Presse.</ref> စစ်တပ်ဌာနချုပ်များသည် အစိုးရ ဝန်ကြီးဌာနများမှ ခွဲခြားသည့်နေရာတွင် ထားရှိသည်။ အရပ်သားများကို စစ်တပ်နှင့် အစိုးရ နေရာများသို့ ဝင်ရောက်ခြင်းကို ပိတ်ပင်ထားသည်။ အစိုးရရုံးများ အနီးရှိ စီးပွားရေးဇုန်အတွင်းသို့ ဈေးသည်များ ဝင်ရောက်ခြင်းကို တားမြစ်ထားသည်။ အစိုးရအလုပ်များအတွက် အရာရှိများသည် အတိုကောက်အဖြစ် “နပတ” ဟုသုံးစွဲသည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက်တွင်၊ စစ်သည် ၁၂,၀၀၀ ကျော်သည် မြို့တော်အသစ်တွင် ပထမဆုံး လူထုဆောင်ရွက်လှုပ်ရှားမှုအဖြစ် ချီတက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန်သိမ်းပိုက်မှုကို တော်လှန်ခဲ့သော နှစ်ပတ်လည်နေ့ဖြစ်သည့် တပ်မတော်နေ့ကိုဂုဏ်ပြုရန် ကြီးမားသည့် စစ်ရေးပြ ချီတက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကွန်ကရစ် စစ်ရေးပြကွင်း အတွင်းသို့ ရုပ်ရှင်၊ ဗွီဒီယို၊ ဓာတ်ပုံရိုက်ခြင်းကို တားမြစ်ထားပြီး၊ ကွင်းထဲတွင် မြန်မာမင်းများဖြစ်ကြသည့် အနော်ရထာ၊ ဘုရင့်နောင်နှင့် အလောင်းဘုရား တို့၏ကြီးမားသည့် ရုပ်တုကြီးသုံးခု ရှိသည်။ ထိုမင်းသုံးပါးကို မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အရေးအကြီးဆုံးသောဘုရင်များအဖြစ် မှတ်ယူထားသည်။ မြို့၏အမည်ကို ထိုစစ်ရေးပြပွဲကျင်းပနေစဉ်အတွင်း တရားဝင်ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။<ref name=bbc4848408>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4848408.stm|title=Burma's new capital stages parade|work=BBC News|publisher=BBC|date=27 March 2006|accessdate=6 April 2006}}</ref> မြို့တော်၏တရားဝင်အမည် ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။ == နေပြည်တော်သို့ပြောင်းရွှေ့ခြင်း၏အခြေခံအကြောင်းအရင်း == နေပြည်တော်သည် မြန်မာပြည်၏ အလယ်ဗဟိုနားတွင်တည်ရှိပြီး မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးကို အုပ်ချုပ်ရန်အတွက် နေရာကောင်းဖြစ်သည်။ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးအတွက် ဗဟိုချက်မဖြစ်ပြီး၊ ရှမ်း၊ ကယားနှင့် ကရင်ပြည်နယ်တို့နှင့် ထိစပ်နေသည်။ အစိုးရအဖွဲ့ အနီးအနားတွင်တည်ရှိနေခြင်းဖြင့် ကာလရှည်ကြာစွာ မငြိမ်သက်ခဲ့သည့်ဒေသများကို တည်ငြိမ်မှုရှိလာစေရန် ထောက်ကူပေးနိုင်သည်။<ref name=McGeown2005>McGeown, Kate (8 November 2005). [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/4416960.stm Burma's confusing capital move]. BBC News.</ref> နေပြည်တော် မြို့တော်ပြောင်းရွှေ့ရခြင်းမှာ ရန်ကုန်မြို့သည် မြန်မာပြည်၏ အဓိကစီးပွားရေးမြို့တော်ဖြစ်သဖြင့် လူဦးရေထူထပ်များပြားသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အစိုးရရုံးများနှင့် လူနေရပ်ကွက်များ ရောထွေးနေခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ မြို့အတွင်း စစ်တပ်ရှိနေခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ စသည်တို့အပြင် ဒီမိုကရေစီအသွင် ကူးပြောင်းရာတွင် လိုအပ်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ရန်ကုန်မြို့တွင် စနစ်တကျမရှိခြင်းတို့ကြောင့် မြို့တော်သစ်သို့ ပြောင်းရွှေ့ အုပ်ချုပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ယခုလက်ရှိ နေပြည်တော် တည်ရှိနေသော နေရာသည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေး ဖခင်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ခေါင်းဆောင်ခဲ့သည့် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (BIA) ၏ စစ်ဌာနချုပ်တည်ရှိခဲ့ရာနေရာ (သို့မဟုတ်) မြန်မာပြည်၏ အောင်မြေ ဖြစ်သည်။ နောင်အနာဂတ်များတွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ဆွေးနွေးပွဲများ၊ အားကစားပြိုင်ပွဲများ စသည်တို့ကို အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပပြုလုပ်ရန် ရည်ရွယ်သည့်အတွက် နေပြည်တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုအခါ နေပြည်တော်တွင် နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီသည့် အစိုးရဧည့်ဂေဟာများ၊ နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီသည့် ဟိုတယ်များ စသည့် နိုင်ငံတကာနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ဆောက်လုပ်ပြီးစီးနေပြီဖြစ်သည်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်အတွက် အလွန်ရေးပါသည့် လွှတ်တော်အဆောက်အအုံများလည်း ဆောက်လုပ်ပြီးစီးပြီဖြစ်ပြီး လက်ရှိအချိန်တွင် ယင်းလွှတ်တော် အဆောက်အအုံများအတွင်း လွှတ်တော်အစည်းအဝေးများ ကျင်းပပြုလုပ်နေပြီဖြစ်သည်။ == ပထဝီအနေအထား == နေပြည်တော်သည် ပဲခူးရိုးမတောင်တန်းနှင့် ရှမ်းရိုးမတောင်တန်း နှစ်ခုတို့၏အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ တရားဝင်စာရင်းများအရ မြို့တော်သည် ၇၀၅၄.၃၇ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းပြီး၊ လူဦးရေ ၉၂၄,၆၀၈ ရှိသည်။ ချောင်းမကြီးဆည်သည် နေပြည်တော်၏မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာအနည်းငယ်အကွာအဝေးတွင်ရှိပြီး၊ ငလိုက်ဆည်သည် မြို့၏တောင်ဘက် ကီလိုမီတာအနည်းငယ် အကွာတွင်ရှိသည်။ ရေဆင်းဆည်သည် မြို့၏ အရှေ့မြောက် ခပ်လှမ်းလှမ်းတွင်ရှိသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၉° ၁၈' နှင့် ၂၀° ၂၅' အကြား ၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၅° ၄၅' နှင့် ၉၆° ၄၅' အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ နေပြည်တော်သည် ရန်ကုန်နှင့် ၃၂၀ ကီလိုမီတာ (၁၉၈ မိုင်) ၊ မန္တလေးမြို့နှင့် ၁၃၈ မိုင် ကွာဝေးသည်။ [[File:Naypyitaw Apartment.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ရှိလူနေအဆောက်အဦး]] == မြို့တော်မြင်ကွင်း == === လူနေအိမ်ရာဇုန်များ === လူနေအိမ်ရာအကွက်များသည် သေချာစွာဖွဲ့စည်းထားပြီး၊ အခန်းများကို ရာထူးအလိုက်နှင့် အိမ်ထောင်ရှိ/မရှိ အပေါ်မူတည်ပြီး ချထားပေးသည်။ မြို့တွင် လက်ရှိအခန်းတွဲ လေးထပ်တိုက် ၁၂၀၀ ရှိသည်။<ref name=nytimes2007>{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/2007/10/05/world/asia/05Naypyitaw.html?fta=y|work=The New York Times|title=Myanmar's Remote Capital Is Still a Work in Progress|first=Grant|last=Peck|date=5 October 2007|accessdate=20 May 2010}}</ref> ကြီးမားသည့် အခန်းတွဲတိုက်များစွာသည် ခေါင်မိုးအနီရောင်၊ အစိမ်းရောင် သို့မဟုတ် အပြာရောင်များဖြင့် ရှိနေကြသည်။ အချို့သောလူနေအခန်းတွဲတိုက်များ၏ ဆေးရောင်အမှတ်အသားကို ဝန်ကြီးဌာနအလိုက် ခွဲခြားထားသည်မှာ ဥပမာကျန်းမာရေး ဝန်ကြီးဌာနဝန်ထမ်းများသည် အပြာရောင်ခေါင်မိုးနှင့် တိုက်များတွင်နေကြပြီး၊ စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဌာနဝန်ထမ်းများမှာမူ အစိမ်းရောင်ခေါင်မိုးများ နှင့်နေကြသည်။ အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီးများသည် လုံးချင်းအိမ်ကြီးများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ === ဝန်ကြီးဌာနဇုန် === [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]] နှင့် [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]] တို့သည် ဝန်ကြီးဌာနဇုန်၌ တည်ရှိသည်။ မြို့တော်ခန်းမအဆောက်အဦးသည် ဆိုဗီယက်အစိုးရအဆောက်အဦးနှင့် ဆင်တူပြီး၊ ခေါင်မိုးပုံစံမှာမူ မြန်မာ့ဟန်ဖြစ်သည်။ မြို့တော်ခန်းမ၏ အနောက်ဘက်တွင် ကလေးကစားကွင်းနှင့် ရေတံခွန်အတုရှိပြီး၊ ထိုနေရာတွင် တေးဂီတလျှပ်စစ်မီးရောင်စဉ်ပွဲကို နေ့တိုင်းပြသသည်။ ဝန်ကြီးဌာန အဆောက်အအုံ အများစုသည် ပုံစံအားဖြင့် ဆင်တူကြသည်။<ref>''The Australian''. "[http://www.theaustralian.com.au/news/a-monument-to-juntas-fear/story-e6frg6t6-1111114648426 A monument to junta's fear]". 16 October 2007</ref> === တပ်မတော်ဇုန်များ === အဆင့်မြင့် တပ်မတော်အရာရှိကြီးများနှင့် အခြားသောအရေးပါသည့် စစ်အရာရှိကြီးများသည် သာမန်ဝန်ထမ်း များနေထိုင်ရာမှ ၁၁ ကီလိုမီတာကွာဝေးသည့် စုပေါင်းဝင်းကြီးအတွင်းတွင် နေထိုင်ကြပြီး၊ ထိုဝင်းကြီးတွင် ဗုံးခိုကျင်းများ၊ မြေအောက်ဥမင်လှိုဏ်ခေါင်းများ ပါရှိသည်ဟုဆိုပြီး အများပြည်သူအတွက် ကန့်သတ်နယ်မြေဖြစ်သည်။ မြို့တွင် တပ်မတော်ဇုန်ဟုလည်း သီးသန့်ရှိပြီး၊ ခွင့်ပြုမိန့်မရှိပဲ နိုင်ငံသားများ သို့မဟုတ် အခြားသောလူပုဂ္ဂိုလ်များ ဝင်ရောက်ခွင့်မရှိပါ။ === ဟိုတယ်ဇုန် === [[File:Hotel Zone, Myanmar (Burma) - panoramio (1).jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ဟိုတယ်ဇုန်]] ဟိုတယ်ဇုန်တွင် နားနေစံအိမ်ပုံစံ ဟော်တယ်များသည် လက်တစ်ဆုပ်စာလောက်သာရှိပြီး၊ မြို့၏ဆင်ခြေဖုံးရှိ တောင်ကုန်းများပေါ်တွင် ဟိုတစ်ခု ဒီတစ်ခု ရှိနေသည်။ ဤဇုန်သည် မြို့၏မြို့လယ်ခေါင် ဖြစ်လာမည်ဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်အတွင်းနှင့် အနီးအနားတစ်ဝိုက်တွင် ယခုလက်ရှိ ဟိုတယ် ၁၂ ခုရှိသည်။ ထိုအထဲမှ ရှစ် ခုသည် နေပြည်တော်ဟိုတယ်ဇုန် အတွင်းတွင်ရှိနေပြီး၊ နှစ်ခုသည် ရန်ကုန်-မန္တလေးကားလမ်းမပေါ် လယ်ဝေးတွင် ရှိသည်။<ref name=YP>{{Cite web |title=Myanmar Yellow Pages: Nay Pyi Taw Listings |url=http://www.myanmaryellowpages.biz/useful-hotlines.htm |accessdate=29 March 2016 |archivedate=2 March 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120302042137/http://www.myanmaryellowpages.biz/useful-hotlines.htm }}</ref>[[File:Diplomatic Housing Estate, Myanmar (Burma) - panoramio.jpg|left|thumb|နိုင်ငံတကာဇုန် (သံတမန်ဇုန်)]] === နိုင်ငံတကာဇုန် === အစိုးရသည် နိုင်ငံခြားသံရုံးများနှင့် ကုလသမဂ္ဂကိုယ်စားလှယ်ရုံးများအတွက် မြေ နှစ်ဟက်တာ ပေးထားသည်။ === ဈေးဝယ်ထွက်ခြင်း === ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက် နေပြည်တော် မြို့မဈေးသည် လတ်တစ်လောတွင် နေပြည်တော်၏ စီးပွားရေးအချက်အချာကျနေသည်။ အခြားသော ဈေးဝယ်ထွက်ရန်နေရာများမှာ သပြေကုန်းဈေးနှင့် ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက် တို့ဖြစ်ကြသည်။ ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက်ကို ရွှေတောင်ဖွံ့ဖြိုးရေး ကုမ္ပဏီမှ ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့ကာ နေပြည်တော်ရှိ ဈေးစီမံကိန်းအတွက် ပထမဆုံးပုဂ္ဂလိက ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည့် ဈေးကုန်တိုက်ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ မြို့မဈေးတွင် စားသောက်ဆိုင်အနည်းငယ်နှင့် လမ်းဘေးအစားအစာဆိုင်တန်းများရှိပြီး၊ သပြေကုန်း ဈေးအနီးတွင်လည်း စားသောက်ဆိုင်များရှိသည်။ မိုင်အနည်းငယ်သွားလိုက်ရုံဖြင့် စိတ်ကြိုက်ညနေစာစားသုံးနိုင်သည့်ဆိုင်များ လယ်ဝေး နှင့် ပျဉ်းမနားတွင်ရှိသည်။ == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == [[File:National Herbal Park.jpg|right|thumb|အမျိုးသားဆေးဖက်ဝင်အပင်များပန်းခြံ အဝင်ပေါက်]] *ငလိုက်ကန်ပန်းခြံများသည် အသေးစားရေကစားပန်းခြံဖြစ်ပြီး၊ ငလိုက်ဆည်၏ဘေး ကျွဲရှင်းရွာအနီး တွင်ရှိသည်။ (ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် နေပြည်တော်မှ ခုနှစ်မိုင်ခန့်ကွာဝေးသည်)။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ငလိုက်ကန်ပန်းခြံတွင် ရေလွှာလျှောစီး၊ သဘာဝအတိုင်းအပန်းဖြေစရာများ၊ နားနေဆောင်များနှင့် ကမ်းခြေတို့ပါဝင်သည်။ ပန်းခြံကို သင်္ကြန် ရုံးပိတ်ရက်များတွင် အများပြည်သူအတွက် ဖွင့်လှစ်ပေးသည်။ [[File:Naypyitaw Gems Museum-01.JPG|right|thumb|နေပြည်တော်ကျောက်မျက်ပြတိုက်]] *[[တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)|နေပြည်တော်တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်]]ကို တိရစ္ဆာန်ကောင်ရေ ၄၂၀ နှင့် ရာသီဥတု ထိန်းပေးထားသည့် ပင်ဂွင်း ငှက်အိမ်တို့ဖြင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။<ref name=nyt>{{Cite news| url=http://www.nytimes.com/2008/06/24/world/asia/24myanmar-sub.html?_r=1&pagewanted=all&oref=slogin|title=Built to Order: Myanmar’s New Capital Isolates and Insulates Junta|date=24 June 2008|publisher=The New York Times}}</ref> ဤဥယျာဉ်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အကြီးဆုံးတိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် ဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်သည် ပျဉ်းမနားမြို့မှ (၁၈) မိုင်အကွာ ၊ ပျဉ်းမနားနှင့် တပ်ကုန်းမြို့ အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ (၆၁၂) ဧက ကျယ်ဝန်းပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ (၁၈) တွင် စတင် တည်ထောင်ခဲ့ကာ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မတ်လ (၂၆) ရက်နေ့တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ယနေ့အထိ နေပြည်တော် တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်တွင် ** နို့တိုက်သတ္တဝါပေါင်း - (၃၂) မျိုး - (၂၈၀) ကောင် ** တွားသွားသတ္တဝါပေါင်း - (၁၂) မျိုး - (၆၂) ကောင် ** ငှက်မျိုးနွယ်ပေါင်း - (၄၃) မျိုး - (၂၇၄) ကောင် ** ရှားပါးစာရင်းဝင် ကျားဖြူနှင့် ** မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင် ကျက်စားခြင်း မရှိသော [[ပင်ဂွင်း]] များလည်း မွေးမြူပြသထားသည်။ တနင်္လာနေ့မှအပ ကျန်နေ့တိုင်း ဖွင့်လှစ်သည်။ [[File:NPT_Water_Fountain.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ်]] *အမျိုးသားဆေးဖက်ဝင်အပင်များပန်းခြံကို ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ဧက ၂၀၀ (ဝ.၈၁ စတုရန်းကီလိုမီတာ) ကျယ်ဝန်းသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအရပ်ရပ်မှ ဆေးဖက်ဝင်အပင်များကို ပြသထားသည်။ ပရဆေးဥယျာဉ်တွင် ဆေးဖက်ဝင် ပရဆေးပင် မျိုးစိတ်ပေါင်း (၅၀၀) ကျော် စိုက်ပျိုးထားရှိသည်။ * နေပြည်တော်မြို့တော်ဂေါက်ကွင်းနှင့် ရေပြာဂေါက်ကွင်း * ကျောက်မျက်ပြတိုက် * [[နက္ခတ်တာရာပြခန်း (နေပြည်တော်)]] * [[ဆာဖာရီဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] * [[ဥပါတသန္တိ စေတီ]] *[[သတ္တသတ္တာဟ မဟာဗောဓိစေတီတော်]] *[[နေပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ်]] *[[အမျိုးသားပြတိုက် (နေပြည်တော်)]] * [[သူရဲကောင်းဗိမာန် (နေပြည်တော်)]] [[File:Uppatasanti Pagoda-01.jpg|right|thumb|ဥပါတသန္တိစေတီ]] == ယဉ်ကျေးမှု == '''ဖျော်ဖြေရေး''' မြန်မာ့ရုပ်ရှင်အကောင်းဆုံးစွမ်းဆောင်နိုင်သူများအတွက် [[မြန်မာ့ ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆု]]ပေးပွဲကို နေပြည်တော်တွင် တစ်ခါတစ်ရံ ကျင်းပသည်။ နေပြည်တော်ရှိ လမ်းဆုံဗဟိုကုန်တိုက်တွင် ရုပ်ရှင်ရုံ တစ်ရုံ၊‌ေနပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ် အနီးရှိအောင်သ‌ေပြ ရုပ်ရှင်ရုံ နှင့် ပျဉ်းမနား နှင့် တပ်ကုန်း တို့တွင် တစ်ရုံစီ ရှိသည်။ == မြို့တော်အုပ်ချုပ်ရေး == နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေသည် [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|နိုင်ငံတော် သမ္မတ]]၏ တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိသည်။ [[နေပြည်တော်ကောင်စီ]]ကို ဥက္ကဋ္ဌတစ်ဦး၊ အတွင်းရေးမှူးတစ်ဦးနှင့် ကောင်စီဝင် ကိုးဦးတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ နေပြည်တော်မြို့တော် စီမံခန့်ခွဲခြင်းကိစ္စရပ်များကို နေပြည်တော်ကောင်စီ မှ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်သည်။ နေပြည်တော်မြို့တော်ဒေသတွင် မြို့စစ်စစ် (မြို့လယ်ခေါင်)နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်မြို့နယ် ရှစ်ခု ပါဝင်သည်။ မြို့လယ်ခေါင်ကို ဆက်၍ ရပ်ကွက်လေးခု ခွဲထားသည်။ [[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်|ပျဉ်းမနား]]၊ [[လယ်ဝေးမြို့နယ်|လယ်ဝေး]] နှင့် [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်|တပ်ကုန်း]] မြို့နယ်များသည် ယခင်က [[ရမည်းသင်းခရိုင်]]၏ တစ်စိတ်တစ်ဒေသများ ဖြစ်ကြသည်။ [[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်|ဥတ္တရသီရိ]]၊ [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်|ဒက္ခိဏသီရိ]]၊ [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်|ပုဗ္ဗသီရိ]]၊ [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်|ဇမ္ဗူသီရိ]]၊ နှင့် [[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်|ဇေယျာသီရိ]] တို့သည် မြို့နယ်အသစ်များ ဖြစ်သည်။ ဒီဇင်ဘာ၂၀၀၉ တွင် အားလုံးသော ဝန်ကြီးဌာနရုံးများသည် အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့နေရာချထားပြီးဖြစ်သည်။ {| |- ! မြို့စစ်စစ်(ရပ်ကွက်များ) !! ယခင်ရှိပြီသားမြို့နယ်များ !! ဆင်ခြေဖုံးအသစ်များ |- | ဇေယျသိဒ္ဓိ(ဇေယျသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || || ဥတ္တရသီရိ(ဥတ္တရသီရိ ပါဌိမှ) |- | ပညာသိဒ္ဓိ(ပညာသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ ) || ပျဉ်းမနား || ဒက္ခိဏသီရိ(ဒက္ခိဏသီရိ ပါဌိမှ) |- | ဘောဂသိဒ္ဓိ(ဘောဂသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || လယ်ဝေး || ပုပ္ပသီရိ(ပုပ္ပသီရိ ပါဌိမှ) |- | မင်္ဂလာသိဒ္ဓိ( မင်္ဂလာသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || တပ်ကုန်း || ဇမ္ဗူသီရိ (ဇမ္ဗူသီရိ ပါဌိမှ) ၊ဇေယျာသီရိ (ဇေယျာသီရိ ပါဌိမှ) |} == ပညာရေး == === အခြေခံပညာ === * အမှတ် ၁ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း၊ *အမှတ် ၂ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၃ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၄ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၅ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၆ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၇ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၈ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၉ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၀ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၁ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၂ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း === အဆင့်မြင့်ပညာ === * [[မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ်(ရေဆင်း)]] * [[ရေဆင်းစိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်]] * [[ရေဆင်းသစ်တောတက္ကသိုလ်]] == သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး == [[File:Naypyitaw Railway Station 002.jpg|thumb|[[နေပြည်တော် ဘူတာကြီး|နေပြည်တော်ဘူတာ]]|alt=|left]] ပြည်သူ သယ်ယူပို့ဆောင်သည့်လုပ်ငန်းများသည် အနီးအနားတစ်ဝိုက်အတွက် အကန့်အသတ်ရှိသည်။ အရှည်ကီလိုမီတာ ၃၂၃.၂ ရှိသော တစ်ဖက်နှစ်လမ်းသွား ရန်ကုန်နေပြည်တော်အမြန်လမ်းမကြီးသည် နေပြည်တော်ကို ရန်ကုန်နင့် တိုက်ရိုက်ချိတ်ဆက်ပေးထားပြီး၊ ၅၆၃ ကီလိုမီတာရှည်လျားသည့် ရန်ကုန် -နေပြည်တော် - မန္တလေး လမ်းမကြီး၏အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သည်။ ရိပ်သာလမ်းမကြီး ၂၀ ရှိပြီး၊ မြို့ထဲမှလမ်းများကဲ့သို့ ကြီးမားပြီးရှင်းလင်းနေသည်။ === ရထားလမ်း === နေပြည်တော်အတွက် ပျဉ်းမနားဘူတာ လယ်ဝေးဘူတာနှင့် နေပြည်တော်ဘူတာကြီးတို့ ရှိသည်။ ပျဉ်းမနားဘူတာသည် ရန်ကုန် - မန္တလေးရထားလမ်းပေါ်တွင် ရှိပြီး လယ်ဝေးဘူတာသည် ပျဉ်းမနားနှင့် ကျောက်ပန်းတောင်း လမ်းပေါ်တွင်ရှိသည်။ ရန်ကုန်မှ ပျဉ်းမနားသို့ ရထားဖြင့် ၆ နာရီကြာသွားရသည်။ မြို့တော်အသစ်တည်ဆောက်စဉ်က ရထားပို့ဆောင်ရေး ပြည့်စုံလာစေရန် ပျဉ်းမနား၏နောက် တစ်ဘူတာရွာတော်ဘူတာတွင် နေပြည်တော်ဘူတာစီမံကိန်းများကို တည်ဆောက်ခဲ့၍ ယခုအခါ နေပြည်တော်ဘူတာကြီးအဖြစ် တည်ရှိနေသည်။ === လေကြောင်း === [[File:Naypyidiaw Airport - panoramio.jpg||right|thumb|200px|နေပြည်တော်လေဆိပ်]] [[နေပြည်တော် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်|နေပြည်တော်အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်]] (ယခင်အမည် အေလာလေဆိပ်) သည် နေပြည်တော်မြို့မှ အရှေ့တောင်ဘက် ၁၆ ကီလိုမီတာအကွာ အေလာနှင့်လယ်ဝေးမြို့ တို့အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ ပြည်တွင်းလေကြောင်း လိုင်းများဖြစ်ကြသည့် မြန်မာ့လေကြောင်း နှင့် ရန်ကုန်လေကြောင်း တို့သည် ရန်ကုန် နှင့် နိုင်ငံအနှံ့ရှိ အခြားသောမြို့များသို့ ပုံမှန်ပြေးဆွဲရန်အတွက် ဤလေဆိပ်ကို အသုံးပြုကြသည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဧပြီလ မှစတင်၍ အဓိကဆောက်လုပ်ရေးများကို တည်ဆောက်ဆဲဖြစ်ပြီး၊ တစ်နှစ်လျှင် ခရီးသည် ၃.၅ သန်း ဝင်ထွက်နိုင်ရန် ဖြစ်သည်။ === ဘတ်စ်ကား နှင့် ကားများ === အစိုးရဝန်ကြီးဌာနများသည် နံနက်ပိုင်း နှင့် ညနေပိုင်းတို့တွင် ၎င်းတို့၏သက်ဆိုင်ရာရုံးများသို့ လွန်းပျံဘတ်စ်ကားများ ပြေးဆွဲပေးသည်။ မြို့တွင် ဗဟိုဘတ်စ်ကားရပ်နားကွင်း နှင့် စစ်တပ်ပိုင်သည့် အငှားယာဉ်ကုမ္ပဏီတစ်ခု ရှိသည်။ == ကျန်းမာရေး == === အစိုးရဆေးရုံများ === * နေပြည်တော် ခုတင်(၁၀၀၀)ဆံ့ အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံကြီး *နေပြည်တော် မျက်စိ နား နှာခေါင်း လည်ချောင်း အထူးကု ဆေးရုံကြီး * နေပြည်တော် အမျိုးသမီး ဆေးရုံ * နေပြည်တော် အရိုး ဆေးရုံ * နေပြည်တော် တိုင်းရင်းဆေး ဆေးရုံ * ပျဉ်းမနား အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ * တပ်ကုန်း အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ *လယ်ဝေး အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ == အားကစား == [[File:Naypyitaw Hospital.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်အထွေထွေဆေးရုံ]] ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားကွင်း၊ ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိမိုးလုံလေလုံအားကစားကွင်း နှင့် ဇေယျာသီရိအားကစားကွင်း တို့သည် မြန်မာအသင်း၏ နိုင်ငံတကာ ပွဲများအတွက် နေပြည်တော်၌ တည်ရှိသည်။ [[နေပြည်တော် ဘောလုံးအသင်း|နေပြည်တော် ဘောလုံး အသင်း]] သည် နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ ကိုယ်စားပြု အသင်း ဖြစ်သည်။ [[မြန်မာ နေရှင်နယ် လိဂ်]] (Myanmar National League) ခေါ် ပရိုစနစ်ဖြင့် ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတို့တွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည်။ == ဆက်သွယ်ရေးများ == ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှစတင်ပြီး စီဒီအမ်အေ ကြိုးမဲ့ဖုန်း တစ်မြို့လုံးတွင် သုံးစွဲနိုင်သည်။ အစိုးရတိုက်ခန်းများတွင် နေထိုင်သည့် ဝန်ထမ်းများအား ကိုယ်ပိုင်ဖုန်းလိုင်း တပ်ဆင်ခွင့် မရှိပါ။ အများသုံးဖုန်းကိုသာ သုံးစွဲရမည်။ နေပြည်တော်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တစ်ရက် ၂၄ နာရီပတ်လုံး လျှပ်စစ်မီးရရှိသည့် တစ်ခုတည်းသော နေရာဖြစ်သည်။ == ဓာတ်ပုံများ == <gallery> File:Ministry Zone, Naypyitaw, Myanmar (Burma) - panoramio (1).jpg|[[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]] File:Myanmar-Lower-House-Parliament.jpg|ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော် (အတွင်း) File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi meeting the President of Myanmar, Mr. U. Htin Kyaw, at Presidential Palace, in Nay Pyi Taw, Myanmar on September 05, 2017 (2).jpg|[[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|နိုင်ငံတော်သမ္မတအိမ်တော်]] File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi inspecting the guard of honour, at the Ceremonial Reception, in Nay Pyi Taw, Myanmar on September 05, 2017. The President of Myanmar, Mr. U. Htin Kyaw is also seen (2).jpg|နိုင်ငံတော်အခမ်းအနားတစ်ခု ကျင်းပစဉ် File:Memorial to the Fallen Heroes, Nay Pyi Taw.jpg|[[သူရဲကောင်းဗိမာန် (နေပြည်တော်)|သူရဲကောင်းဗိမာန်]] File:Buddha Gaya Naypyitaw 001.jpg|သတ္တသတ္တာဟ မဟာဗောဓိစေတီတော် File:Naypyidaw Zoo Planetarium.JPG|[[နက္ခတ်တာရာပြခန်း (နေပြည်တော်)]] File:Seagame.jpg|[[၂၀၁၃ အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ]] ကျင်းပစဉ် File:Zayyarthiri Stadium.JPG|[[ဇေယျာသီရိ အားကစားကွင်း|ဇေယျာသီရိအားကစားကွင်း]] File:Wunna Theikdi Indoor Stadium.jpg|ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားရုံ File:Safari Park Naypyitaw 001.jpg|[[ဆာဖာရီဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] File:Naypyidaw -- Zoo.JPG|[[တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] File:Naypyidaw -- Myoma Market.JPG|မြို့မဈေး File:Secretary Clinton with Burmese Parliament Members (6464635559).jpg|ပြည်သူ့လွှတ်တော်သို့ [[ဟီလာရီ ကလင်တန်]] လာရောက်လည်ပတ်စဉ် </gallery> == ကိုးကား == {{Reflist|2}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{Commons category|Napyidaw}} * [http://svaradarajan.blogspot.com/2007/01/naypyitaw-photo-album.html Nay Pyi Daw - A photo album] * [http://willthedutch.blogspot.com/2007/06/inside-naypyidaw.html Inside Napyidaw] {{နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} {{ဒေသအလိုက် အာရှတိုက်ရှိ မြို့တော်များ}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]] [[Category:မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:နေပြည်တော်]] ch6w95mmynpkf8lwftt31e8udxmvji1 752769 752768 2022-07-31T16:37:15Z 103.83.188.87 ၊ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ----------------> |official_name = နေပြည်တော် |other_name = |native_name = <!-- for cities whose native name is not in English --> |nickname = |settlement_type = အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော် |motto = <!-- images and maps -----------> |image_skyline = Nay Pyi Daw montage 2020.png |imagesize = |image_caption = |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_shield = |shield_size = |image_blank_emblem = |blank_emblem_type = |blank_emblem_size = |image_map = |mapsize = |map_caption = |image_map1 = |mapsize1 = |map_caption1 = |image_dot_map = |dot_mapsize = |dot_map_caption = |dot_x = |dot_y = |pushpin_map = Myanmar |pushpin_label_position =bottom |pushpin_map_caption = နေပြည်တော် တည်နေရာပြ မြေပုံ <!-- Location ------------------> |coordinates_display = |coordinates_region = ဒေသ |subdivision_type = နိုင်ငံ |subdivision_name = [[File:Flag of Myanmar.svg|25px]] [[မြန်မာနိုင်ငံ]] |subdivision_type1 = နယ်မြေ |subdivision_name1 = [[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]] |subdivision_type2 = မြို့နယ်များ |subdivision_name2 = ၈ မြို့နယ် |subdivision_type3 = |subdivision_name3 = |subdivision_type4 = |subdivision_name4 = <!-- Politics -----------------> |government_type = |leader_title = မြို့တော်ဝန် |leader_name = ဒေါက်တာမောင်မောင်နိုင် |leader_title1 = |leader_name1 = |leader_title2 = |leader_name2 = |leader_title3 = |leader_name3 = |leader_title4 = |leader_name4 = |area_magnitude = |unit_pref = |area_footnotes = |area_total_km2 = 7054.37 |population_as_of = |population_density_km2 = 131.1 |population_density_sq_mi = 339.5 |population_footnotes = |population_note = |population_total = 924,608<ref name=Urbanization>Department of Population, Myanmar.</ref> |established_date = ၂၀၀၅ |established_date2 = ၂၀၀၈ |established_title = တည်ထောင် |established_title2 = Incorporated |government_footnotes = <ref name=Mayor>{{cite web |title=News Briefs |work=The Myanmar Times |publisher=Myanmar Consolidated Media |url=http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20060627090843/http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm |dead-url=yes |archive-date=27 June 2006 |date=20 March 2006 |accessdate=1 April 2006 |archivedate=26 December 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226114052/http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm }}</ref> |population_blank1_title =လူမျိုးများ |population_blank1 =[[ဗမာ]]၊[[မွန်]]၊[[အိန္ဒိယ]] |population_blank2_title =ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု |population_blank2 =[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]၊ [[ဟိန္ဒူဘာသာ]] |population_density_blank1_km2 = ၁၃၁.၁ |population_density_blank1_sq_mi = ၃၃၉.၆ <!-- General information ---------------> |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +၆:၃၀ |timezone_DST = |utc_offset_DST = |coordinates = {{coord|19|45|N|96|6|E|type:city_region:MM-18|display=it}} |elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> tags--> |elevation_m = 115 |elevation_ft = <!-- Area/postal codes & others --------> |postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> |postal_code = |area_code = ၀၆၇ |website = [http://travelnaypyitaw.org/ travelnaypyitaw.org] |footnotes = }} [[File:Uppatasanti Pagoda-02.jpg|thumb|နေပြည်တော်ရှိ [[ဥပ္ပါတသန္တိ စေတီတော်]]]] '''နေပြည်တော်'''သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ မြို့တော်ဖြစ်ပြီး [[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]] ၌ တည်ရှိသည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်ကို [[ပျဉ်းမနားမြို့]]၏ အနောက်ဘက် ၂ မိုင် (၃.၂ကီလိုမီတာ) ဝေးသော အစိမ်းရောင်ကွင်းပြင်နေရာသို့ တရားဝင်ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ ယခင်[[မြန်မာနိုင်ငံ၏ မြို့တော်များ စာရင်း|မြို့တော်ဟောင်း]] [[ရန်ကုန်မြို့|ရန်ကုန်]]မြို့ ၏မြောက်ဘက် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် မိုင် ၂၀၀ (၃၂၀ ကီလိုမီတာ) မျှကွာဝေးသည်။<ref name=geomap>{{cite web|url=http://www.geographic.org/geographic_names/name.php?uni=9355719&fid=713&c=burma#MAP |title=Naypyidaw: Burma |work=Geographical Names |accessdate=2011-12-06}}</ref> မြို့တော်၏တရားဝင်အမည် ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။၂၀၀၉ ခုနှစ်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၉၂၅,၀၀၀ ရှိပြီး၊ ရန်ကုန် နှင့် [[မန္တလေးမြို့|မန္တလေး]] ပြီးလျှင် တတိယ လူဦးရေအများဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မြို့၏နေရာအများအပြားသည် အစိုးရလူနေအဆောက်အဦးများ ဖြစ်သည်။ [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်|ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်၊]] [[ပြည်ထောင်စု တရားလွှတ်တော်ချုပ်|ပြည်ထောင်စု တရားလွှတ်တော်ချုပ်၊]] [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]] နှင့် [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] တို့သည် နေပြည်တော်၌ တည်ရှိသည်။ နေပြည်တော်သည် ၂၄ နှင့် ၂၅ ကြိမ်မြောက်အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ တတိယကြိမ်မြောက် ဘင်းမ်စတက်ထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ နဝမကြိမ်မြောက် အရှေ့အာရှထိပ်သီးအစည်းအဝေးနှင့် ၂၀၁၃ [[အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ]] များကျင်းပခဲ့သည်။ == ဝေါဟာရ ရင်းမြစ်ဗေဒ == နေပြည်တော်ကို ယေဘုယျအားဖြင့် ဘာသာပြန်ဆိုရလျှင် “တော်ဝင်မြို့တော်”၊ “ဘုရင်နန်းစိုက်ရာ” သို့မဟုတ် “ဘုရင်နန်းစံရာ” ဖြစ်သည်။<ref name=pcgn>[http://www.pcgn.org.uk/Burma%200907.pdf "An Introduction to the Toponymy of Burma (October 2007) – Annex A"]p. 8, The Permanent Committee on Geographic Names (PCGN), United Kingdom {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081031143028/http://www.pcgn.org.uk/Burma%200907.pdf |date=31 October 2008 }}</ref> ဓလေ့ထုံးတမ်းအရ မင်းနေပြည်များ၏ နောက်ဆက်စကားလုံးအဖြစ် သုံးစွဲသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မန္တလေးကို ရတနာပုံနေပြည်တော် (Yadanabon Naypyidaw) ဟုခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ == သမိုင်း == နေပြည်တော်ဟူ၍ ဖြစ်လာပြီးနောက်ပိုင်း နေပြည်တော်၏သမိုင်းသည် တိုတောင်းလှသော်လည်း နေပြည်တော်မြို့တော်တည်ထားသော ယခု လက်ရှိမြေနေရာများသည် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးဖခင်ကြီး [[အောင်ဆန်း|ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]ခေါင်းဆောင်သည့် [[ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်]](BIA)၏ စစ်ဌာနချုပ်တည်ရှိခဲ့သောနေရာများဖြစ်သောကြောင့် ၎င်းမြေနေရာများ၏ သမိုင်းမှာ အလွန်ရှည်လျားလှသည်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် ယိုးဒယားမှ ချီတက်လာပြီး ပျဉ်းမနား-လယ်ဝေးတွင် စစ်ဌာနချုပ်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ယခု နေပြည်တော်မြို့တော်သည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် အစပြုခဲ့သော မြန်မာနိုင်ငံ၏ "အောင်မြေ" တွင် တည်ရှိနေခြင်းဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်ကို ပျဉ်းမနားမြို့၏အနောက်ဘက် ၂ မိုင် (၃.၂ ကီလိုမီတာ ) အကွာတွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့ ၏မြောက်ဘက် ခန့်မှန်ခြေအားဖြင့် မိုင် ၂၀၀ (၃၂၀ ကီလိုမီတာ) အကွာတွင်တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းများ စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ အေးရှားဝေါလ် နှင့် ထူးလီမိတက် အပါအဝင် အနည်းဆုံး ဆောက်လုပ်ရေးကုမ္ပဏီ ၂၅ ခုကို စစ်အစိုးရမှ ငှားရမ်းခဲ့ပြီး တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်စေခဲ့သည်။ တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းများအားလုံး ပြီးစီးမှုမရှိသေးသော်လည်း ၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်နေ့တွင် အစိုးရအဖွဲ့များ နေပြည်တော်သို့ အဖွဲ့များခွဲ၍ စတင်ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ငါးရက် ကြာပြီးနောက် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက် နံနက် ၁၁ နာရီ တွင် စစ်တပ်ကုန်တင်ယာဉ် ၁၁၀၀ ပါသည့် ဒုတိယယာဉ်တန်းသည် အစိုးရဝန်ကြီးဌာန ၁၁ ခု ကိုတင်ဆောင်ပြီး ရန်ကုန်မြို့မှထွက်ခွါခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာနများအားလုံးကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလကုန်တွင် နေရာချထားပြီးဖြစ်ရန် မျှော်လင့်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကတိုက်ကရိုက် ပြောင်းရွှေ့ခြင်းသည် ကျောင်းများနှင့် အခြားနေရာများ မပြည့်စုံခြင်းကိုဖြစ်စေပြီး၊ အစိုးရဝန်ထမ်းများကို ၎င်းတို့၏မိသားစုများနှင့် အချိန်အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ ခွဲခွာခြင်းကို ဖြစ်စေခဲ့သည်။ အစိုးရသည် အစပိုင်းတွင် အစိုးရအလုပ်သမားများ၏ မိသားစုများအား နေပြည်တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခြင်းကို တားဆီးခဲ့သည်။<ref name=hla>Ntay, Hla Hla (23 February 2007). [http://www.burmanet.org/news/2007/02/23/agence-france-presse-myanmars-new-capital-offers-small-luxuries-in-total-isolation-hla-hla-htay/ Myanmar's new capital offers little in the way of luxuries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170629221704/http://www.burmanet.org/news/2007/02/23/agence-france-presse-myanmars-new-capital-offers-small-luxuries-in-total-isolation-hla-hla-htay/ |date=29 June 2017 }}. Agence France-Presse.</ref> စစ်တပ်ဌာနချုပ်များသည် အစိုးရ ဝန်ကြီးဌာနများမှ ခွဲခြားသည့်နေရာတွင် ထားရှိသည်။ အရပ်သားများကို စစ်တပ်နှင့် အစိုးရ နေရာများသို့ ဝင်ရောက်ခြင်းကို ပိတ်ပင်ထားသည်။ အစိုးရရုံးများ အနီးရှိ စီးပွားရေးဇုန်အတွင်းသို့ ဈေးသည်များ ဝင်ရောက်ခြင်းကို တားမြစ်ထားသည်။ အစိုးရအလုပ်များအတွက် အရာရှိများသည် အတိုကောက်အဖြစ် “နပတ” ဟုသုံးစွဲသည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက်တွင်၊ စစ်သည် ၁၂,၀၀၀ ကျော်သည် မြို့တော်အသစ်တွင် ပထမဆုံး လူထုဆောင်ရွက်လှုပ်ရှားမှုအဖြစ် ချီတက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန်သိမ်းပိုက်မှုကို တော်လှန်ခဲ့သော နှစ်ပတ်လည်နေ့ဖြစ်သည့် တပ်မတော်နေ့ကိုဂုဏ်ပြုရန် ကြီးမားသည့် စစ်ရေးပြ ချီတက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကွန်ကရစ် စစ်ရေးပြကွင်း အတွင်းသို့ ရုပ်ရှင်၊ ဗွီဒီယို၊ ဓာတ်ပုံရိုက်ခြင်းကို တားမြစ်ထားပြီး၊ ကွင်းထဲတွင် မြန်မာမင်းများဖြစ်ကြသည့် အနော်ရထာ၊ ဘုရင့်နောင်နှင့် အလောင်းဘုရား တို့၏ကြီးမားသည့် ရုပ်တုကြီးသုံးခု ရှိသည်။ ထိုမင်းသုံးပါးကို မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အရေးအကြီးဆုံးသောဘုရင်များအဖြစ် မှတ်ယူထားသည်။ မြို့၏အမည်ကို ထိုစစ်ရေးပြပွဲကျင်းပနေစဉ်အတွင်း တရားဝင်ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။<ref name=bbc4848408>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4848408.stm|title=Burma's new capital stages parade|work=BBC News|publisher=BBC|date=27 March 2006|accessdate=6 April 2006}}</ref> မြို့တော်၏တရားဝင်အမည် ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။ == နေပြည်တော်သို့ပြောင်းရွှေ့ခြင်း၏အခြေခံအကြောင်းအရင်း == နေပြည်တော်သည် မြန်မာပြည်၏ အလယ်ဗဟိုနားတွင်တည်ရှိပြီး မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးကို အုပ်ချုပ်ရန်အတွက် နေရာကောင်းဖြစ်သည်။ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးအတွက် ဗဟိုချက်မဖြစ်ပြီး၊ ရှမ်း၊ ကယားနှင့် ကရင်ပြည်နယ်တို့နှင့် ထိစပ်နေသည်။ အစိုးရအဖွဲ့ အနီးအနားတွင်တည်ရှိနေခြင်းဖြင့် ကာလရှည်ကြာစွာ မငြိမ်သက်ခဲ့သည့်ဒေသများကို တည်ငြိမ်မှုရှိလာစေရန် ထောက်ကူပေးနိုင်သည်။<ref name=McGeown2005>McGeown, Kate (8 November 2005). [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/4416960.stm Burma's confusing capital move]. BBC News.</ref> နေပြည်တော် မြို့တော်ပြောင်းရွှေ့ရခြင်းမှာ ရန်ကုန်မြို့သည် မြန်မာပြည်၏ အဓိကစီးပွားရေးမြို့တော်ဖြစ်သဖြင့် လူဦးရေထူထပ်များပြားသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အစိုးရရုံးများနှင့် လူနေရပ်ကွက်များ ရောထွေးနေခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ မြို့အတွင်း စစ်တပ်ရှိနေခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ စသည်တို့အပြင် ဒီမိုကရေစီအသွင် ကူးပြောင်းရာတွင် လိုအပ်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ရန်ကုန်မြို့တွင် စနစ်တကျမရှိခြင်းတို့ကြောင့် မြို့တော်သစ်သို့ ပြောင်းရွှေ့ အုပ်ချုပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ယခုလက်ရှိ နေပြည်တော် တည်ရှိနေသော နေရာသည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေး ဖခင်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ခေါင်းဆောင်ခဲ့သည့် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (BIA) ၏ စစ်ဌာနချုပ်တည်ရှိခဲ့ရာနေရာ (သို့မဟုတ်) မြန်မာပြည်၏ အောင်မြေ ဖြစ်သည်။ နောင်အနာဂတ်များတွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ဆွေးနွေးပွဲများ၊ အားကစားပြိုင်ပွဲများ စသည်တို့ကို အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပပြုလုပ်ရန် ရည်ရွယ်သည့်အတွက် နေပြည်တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုအခါ နေပြည်တော်တွင် နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီသည့် အစိုးရဧည့်ဂေဟာများ၊ နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီသည့် ဟိုတယ်များ စသည့် နိုင်ငံတကာနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ဆောက်လုပ်ပြီးစီးနေပြီဖြစ်သည်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်အတွက် အလွန်ရေးပါသည့် လွှတ်တော်အဆောက်အအုံများလည်း ဆောက်လုပ်ပြီးစီးပြီဖြစ်ပြီး လက်ရှိအချိန်တွင် ယင်းလွှတ်တော် အဆောက်အအုံများအတွင်း လွှတ်တော်အစည်းအဝေးများ ကျင်းပပြုလုပ်နေပြီဖြစ်သည်။ == ပထဝီအနေအထား == နေပြည်တော်သည် ပဲခူးရိုးမတောင်တန်းနှင့် ရှမ်းရိုးမတောင်တန်း နှစ်ခုတို့၏အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ တရားဝင်စာရင်းများအရ မြို့တော်သည် ၇၀၅၄.၃၇ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းပြီး၊ လူဦးရေ ၉၂၄,၆၀၈ ရှိသည်။ ချောင်းမကြီးဆည်သည် နေပြည်တော်၏မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာအနည်းငယ်အကွာအဝေးတွင်ရှိပြီး၊ ငလိုက်ဆည်သည် မြို့၏တောင်ဘက် ကီလိုမီတာအနည်းငယ် အကွာတွင်ရှိသည်။ ရေဆင်းဆည်သည် မြို့၏ အရှေ့မြောက် ခပ်လှမ်းလှမ်းတွင်ရှိသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၉° ၁၈' နှင့် ၂၀° ၂၅' အကြား ၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၅° ၄၅' နှင့် ၉၆° ၄၅' အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ နေပြည်တော်သည် ရန်ကုန်နှင့် ၃၂၀ ကီလိုမီတာ (၁၉၈ မိုင်) ၊ မန္တလေးမြို့နှင့် ၁၃၈ မိုင် ကွာဝေးသည်။ [[File:Naypyitaw Apartment.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ရှိလူနေအဆောက်အဦး]] == မြို့တော်မြင်ကွင်း == === လူနေအိမ်ရာဇုန်များ === လူနေအိမ်ရာအကွက်များသည် သေချာစွာဖွဲ့စည်းထားပြီး၊ အခန်းများကို ရာထူးအလိုက်နှင့် အိမ်ထောင်ရှိ/မရှိ အပေါ်မူတည်ပြီး ချထားပေးသည်။ မြို့တွင် လက်ရှိအခန်းတွဲ လေးထပ်တိုက် ၁၂၀၀ ရှိသည်။<ref name=nytimes2007>{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/2007/10/05/world/asia/05Naypyitaw.html?fta=y|work=The New York Times|title=Myanmar's Remote Capital Is Still a Work in Progress|first=Grant|last=Peck|date=5 October 2007|accessdate=20 May 2010}}</ref> ကြီးမားသည့် အခန်းတွဲတိုက်များစွာသည် ခေါင်မိုးအနီရောင်၊ အစိမ်းရောင် သို့မဟုတ် အပြာရောင်များဖြင့် ရှိနေကြသည်။ အချို့သောလူနေအခန်းတွဲတိုက်များ၏ ဆေးရောင်အမှတ်အသားကို ဝန်ကြီးဌာနအလိုက် ခွဲခြားထားသည်မှာ ဥပမာကျန်းမာရေး ဝန်ကြီးဌာနဝန်ထမ်းများသည် အပြာရောင်ခေါင်မိုးနှင့် တိုက်များတွင်နေကြပြီး၊ စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဌာနဝန်ထမ်းများမှာမူ အစိမ်းရောင်ခေါင်မိုးများ နှင့်နေကြသည်။ အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီးများသည် လုံးချင်းအိမ်ကြီးများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ === ဝန်ကြီးဌာနဇုန် === [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]] နှင့် [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]] တို့သည် ဝန်ကြီးဌာနဇုန်၌ တည်ရှိသည်။ မြို့တော်ခန်းမအဆောက်အဦးသည် ဆိုဗီယက်အစိုးရအဆောက်အဦးနှင့် ဆင်တူပြီး၊ ခေါင်မိုးပုံစံမှာမူ မြန်မာ့ဟန်ဖြစ်သည်။ မြို့တော်ခန်းမ၏ အနောက်ဘက်တွင် ကလေးကစားကွင်းနှင့် ရေတံခွန်အတုရှိပြီး၊ ထိုနေရာတွင် တေးဂီတလျှပ်စစ်မီးရောင်စဉ်ပွဲကို နေ့တိုင်းပြသသည်။ ဝန်ကြီးဌာန အဆောက်အအုံ အများစုသည် ပုံစံအားဖြင့် ဆင်တူကြသည်။<ref>''The Australian''. "[http://www.theaustralian.com.au/news/a-monument-to-juntas-fear/story-e6frg6t6-1111114648426 A monument to junta's fear]". 16 October 2007</ref> === တပ်မတော်ဇုန်များ === အဆင့်မြင့် တပ်မတော်အရာရှိကြီးများနှင့် အခြားသောအရေးပါသည့် စစ်အရာရှိကြီးများသည် သာမန်ဝန်ထမ်း များနေထိုင်ရာမှ ၁၁ ကီလိုမီတာကွာဝေးသည့် စုပေါင်းဝင်းကြီးအတွင်းတွင် နေထိုင်ကြပြီး၊ ထိုဝင်းကြီးတွင် ဗုံးခိုကျင်းများ၊ မြေအောက်ဥမင်လှိုဏ်ခေါင်းများ ပါရှိသည်ဟုဆိုပြီး အများပြည်သူအတွက် ကန့်သတ်နယ်မြေဖြစ်သည်။ မြို့တွင် တပ်မတော်ဇုန်ဟုလည်း သီးသန့်ရှိပြီး၊ ခွင့်ပြုမိန့်မရှိပဲ နိုင်ငံသားများ သို့မဟုတ် အခြားသောလူပုဂ္ဂိုလ်များ ဝင်ရောက်ခွင့်မရှိပါ။ === ဟိုတယ်ဇုန် === [[File:Hotel Zone, Myanmar (Burma) - panoramio (1).jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ဟိုတယ်ဇုန်]] ဟိုတယ်ဇုန်တွင် နားနေစံအိမ်ပုံစံ ဟော်တယ်များသည် လက်တစ်ဆုပ်စာလောက်သာရှိပြီး၊ မြို့၏ဆင်ခြေဖုံးရှိ တောင်ကုန်းများပေါ်တွင် ဟိုတစ်ခု ဒီတစ်ခု ရှိနေသည်။ ဤဇုန်သည် မြို့၏မြို့လယ်ခေါင် ဖြစ်လာမည်ဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်အတွင်းနှင့် အနီးအနားတစ်ဝိုက်တွင် ယခုလက်ရှိ ဟိုတယ် ၁၂ ခုရှိသည်။ ထိုအထဲမှ ရှစ် ခုသည် နေပြည်တော်ဟိုတယ်ဇုန် အတွင်းတွင်ရှိနေပြီး၊ နှစ်ခုသည် ရန်ကုန်-မန္တလေးကားလမ်းမပေါ် လယ်ဝေးတွင် ရှိသည်။<ref name=YP>{{Cite web |title=Myanmar Yellow Pages: Nay Pyi Taw Listings |url=http://www.myanmaryellowpages.biz/useful-hotlines.htm |accessdate=29 March 2016 |archivedate=2 March 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120302042137/http://www.myanmaryellowpages.biz/useful-hotlines.htm }}</ref>[[File:Diplomatic Housing Estate, Myanmar (Burma) - panoramio.jpg|left|thumb|နိုင်ငံတကာဇုန် (သံတမန်ဇုန်)]] === နိုင်ငံတကာဇုန် === အစိုးရသည် နိုင်ငံခြားသံရုံးများနှင့် ကုလသမဂ္ဂကိုယ်စားလှယ်ရုံးများအတွက် မြေ နှစ်ဟက်တာ ပေးထားသည်။ === ဈေးဝယ်ထွက်ခြင်း === ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက် နေပြည်တော် မြို့မဈေးသည် လတ်တစ်လောတွင် နေပြည်တော်၏ စီးပွားရေးအချက်အချာကျနေသည်။ အခြားသော ဈေးဝယ်ထွက်ရန်နေရာများမှာ သပြေကုန်းဈေးနှင့် ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက် တို့ဖြစ်ကြသည်။ ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက်ကို ရွှေတောင်ဖွံ့ဖြိုးရေး ကုမ္ပဏီမှ ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့ကာ နေပြည်တော်ရှိ ဈေးစီမံကိန်းအတွက် ပထမဆုံးပုဂ္ဂလိက ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည့် ဈေးကုန်တိုက်ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ မြို့မဈေးတွင် စားသောက်ဆိုင်အနည်းငယ်နှင့် လမ်းဘေးအစားအစာဆိုင်တန်းများရှိပြီး၊ သပြေကုန်း ဈေးအနီးတွင်လည်း စားသောက်ဆိုင်များရှိသည်။ မိုင်အနည်းငယ်သွားလိုက်ရုံဖြင့် စိတ်ကြိုက်ညနေစာစားသုံးနိုင်သည့်ဆိုင်များ လယ်ဝေး နှင့် ပျဉ်းမနားတွင်ရှိသည်။ == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == [[File:National Herbal Park.jpg|right|thumb|အမျိုးသားဆေးဖက်ဝင်အပင်များပန်းခြံ အဝင်ပေါက်]] *ငလိုက်ကန်ပန်းခြံများသည် အသေးစားရေကစားပန်းခြံဖြစ်ပြီး၊ ငလိုက်ဆည်၏ဘေး ကျွဲရှင်းရွာအနီး တွင်ရှိသည်။ (ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် နေပြည်တော်မှ ခုနှစ်မိုင်ခန့်ကွာဝေးသည်)။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ငလိုက်ကန်ပန်းခြံတွင် ရေလွှာလျှောစီး၊ သဘာဝအတိုင်းအပန်းဖြေစရာများ၊ နားနေဆောင်များနှင့် ကမ်းခြေတို့ပါဝင်သည်။ ပန်းခြံကို သင်္ကြန် ရုံးပိတ်ရက်များတွင် အများပြည်သူအတွက် ဖွင့်လှစ်ပေးသည်။ [[File:Naypyitaw Gems Museum-01.JPG|right|thumb|နေပြည်တော်ကျောက်မျက်ပြတိုက်]] *[[တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)|နေပြည်တော်တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်]]ကို တိရစ္ဆာန်ကောင်ရေ ၄၂၀ နှင့် ရာသီဥတု ထိန်းပေးထားသည့် ပင်ဂွင်း ငှက်အိမ်တို့ဖြင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။<ref name=nyt>{{Cite news| url=http://www.nytimes.com/2008/06/24/world/asia/24myanmar-sub.html?_r=1&pagewanted=all&oref=slogin|title=Built to Order: Myanmar’s New Capital Isolates and Insulates Junta|date=24 June 2008|publisher=The New York Times}}</ref> ဤဥယျာဉ်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အကြီးဆုံးတိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် ဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်သည် ပျဉ်းမနားမြို့မှ (၁၈) မိုင်အကွာ ၊ ပျဉ်းမနားနှင့် တပ်ကုန်းမြို့ အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ (၆၁၂) ဧက ကျယ်ဝန်းပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ (၁၈) တွင် စတင် တည်ထောင်ခဲ့ကာ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မတ်လ (၂၆) ရက်နေ့တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ယနေ့အထိ နေပြည်တော် တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်တွင် ** နို့တိုက်သတ္တဝါပေါင်း - (၃၂) မျိုး - (၂၈၀) ကောင် ** တွားသွားသတ္တဝါပေါင်း - (၁၂) မျိုး - (၆၂) ကောင် ** ငှက်မျိုးနွယ်ပေါင်း - (၄၃) မျိုး - (၂၇၄) ကောင် ** ရှားပါးစာရင်းဝင် ကျားဖြူနှင့် ** မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင် ကျက်စားခြင်း မရှိသော [[ပင်ဂွင်း]] များလည်း မွေးမြူပြသထားသည်။ တနင်္လာနေ့မှအပ ကျန်နေ့တိုင်း ဖွင့်လှစ်သည်။ [[File:NPT_Water_Fountain.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ်]] *အမျိုးသားဆေးဖက်ဝင်အပင်များပန်းခြံကို ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ဧက ၂၀၀ (ဝ.၈၁ စတုရန်းကီလိုမီတာ) ကျယ်ဝန်းသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအရပ်ရပ်မှ ဆေးဖက်ဝင်အပင်များကို ပြသထားသည်။ ပရဆေးဥယျာဉ်တွင် ဆေးဖက်ဝင် ပရဆေးပင် မျိုးစိတ်ပေါင်း (၅၀၀) ကျော် စိုက်ပျိုးထားရှိသည်။ * နေပြည်တော်မြို့တော်ဂေါက်ကွင်းနှင့် ရေပြာဂေါက်ကွင်း * ကျောက်မျက်ပြတိုက် * [[နက္ခတ်တာရာပြခန်း (နေပြည်တော်)]] * [[ဆာဖာရီဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] * [[ဥပါတသန္တိ စေတီ]] *[[သတ္တသတ္တာဟ မဟာဗောဓိစေတီတော်]] *[[နေပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ်]] *[[အမျိုးသားပြတိုက် (နေပြည်တော်)]] * [[သူရဲကောင်းဗိမာန် (နေပြည်တော်)]] [[File:Uppatasanti Pagoda-01.jpg|right|thumb|ဥပါတသန္တိစေတီ]] == ယဉ်ကျေးမှု == '''ဖျော်ဖြေရေး''' မြန်မာ့ရုပ်ရှင်အကောင်းဆုံးစွမ်းဆောင်နိုင်သူများအတွက် [[မြန်မာ့ ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆု]]ပေးပွဲကို နေပြည်တော်တွင် တစ်ခါတစ်ရံ ကျင်းပသည်။ နေပြည်တော်ရှိ လမ်းဆုံဗဟိုကုန်တိုက်တွင် ရုပ်ရှင်ရုံ တစ်ရုံ၊‌ေနပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ် အနီးရှိအောင်သ‌ေပြ ရုပ်ရှင်ရုံ နှင့် ပျဉ်းမနား နှင့် တပ်ကုန်း တို့တွင် တစ်ရုံစီ ရှိသည်။ == မြို့တော်အုပ်ချုပ်ရေး == နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေသည် [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|နိုင်ငံတော် သမ္မတ]]၏ တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိသည်။ [[နေပြည်တော်ကောင်စီ]]ကို ဥက္ကဋ္ဌတစ်ဦး၊ အတွင်းရေးမှူးတစ်ဦးနှင့် ကောင်စီဝင် ကိုးဦးတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ နေပြည်တော်မြို့တော် စီမံခန့်ခွဲခြင်းကိစ္စရပ်များကို နေပြည်တော်ကောင်စီ မှ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်သည်။ နေပြည်တော်မြို့တော်ဒေသတွင် မြို့စစ်စစ် (မြို့လယ်ခေါင်)နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်မြို့နယ် ရှစ်ခု ပါဝင်သည်။ မြို့လယ်ခေါင်ကို ဆက်၍ ရပ်ကွက်လေးခု ခွဲထားသည်။ [[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်|ပျဉ်းမနား]]၊ [[လယ်ဝေးမြို့နယ်|လယ်ဝေး]] နှင့် [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်|တပ်ကုန်း]] မြို့နယ်များသည် ယခင်က [[ရမည်းသင်းခရိုင်]]၏ တစ်စိတ်တစ်ဒေသများ ဖြစ်ကြသည်။ [[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်|ဥတ္တရသီရိ]]၊ [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်|ဒက္ခိဏသီရိ]]၊ [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်|ပုဗ္ဗသီရိ]]၊ [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်|ဇမ္ဗူသီရိ]]၊ နှင့် [[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်|ဇေယျာသီရိ]] တို့သည် မြို့နယ်အသစ်များ ဖြစ်သည်။ ဒီဇင်ဘာ၂၀၀၉ တွင် အားလုံးသော ဝန်ကြီးဌာနရုံးများသည် အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့နေရာချထားပြီးဖြစ်သည်။ {| |- ! မြို့စစ်စစ်(ရပ်ကွက်များ) !! ယခင်ရှိပြီသားမြို့နယ်များ !! ဆင်ခြေဖုံးအသစ်များ |- | ဇေယျသိဒ္ဓိ(ဇေယျသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || || ဥတ္တရသီရိ(ဥတ္တရသီရိ ပါဌိမှ) |- | ပညာသိဒ္ဓိ(ပညာသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ ) || ပျဉ်းမနား || ဒက္ခိဏသီရိ(ဒက္ခိဏသီရိ ပါဌိမှ) |- | ဘောဂသိဒ္ဓိ(ဘောဂသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || လယ်ဝေး || ပုပ္ပသီရိ(ပုပ္ပသီရိ ပါဌိမှ) |- | မင်္ဂလာသိဒ္ဓိ( မင်္ဂလာသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || တပ်ကုန်း || ဇမ္ဗူသီရိ (ဇမ္ဗူသီရိ ပါဌိမှ) ၊ဇေယျာသီရိ (ဇေယျာသီရိ ပါဌိမှ) |} == ပညာရေး == === အခြေခံပညာ === * အမှတ် ၁ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း၊ *အမှတ် ၂ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၃ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၄ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၅ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၆ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၇ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၈ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၉ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၀ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၁ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၂ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း === အဆင့်မြင့်ပညာ === * [[မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ်(ရေဆင်း)]] * [[ရေဆင်းစိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်]] * [[ရေဆင်းသစ်တောတက္ကသိုလ်]] == သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး == [[File:Naypyitaw Railway Station 002.jpg|thumb|[[နေပြည်တော် ဘူတာကြီး|နေပြည်တော်ဘူတာ]]|alt=|left]] ပြည်သူ သယ်ယူပို့ဆောင်သည့်လုပ်ငန်းများသည် အနီးအနားတစ်ဝိုက်အတွက် အကန့်အသတ်ရှိသည်။ အရှည်ကီလိုမီတာ ၃၂၃.၂ ရှိသော တစ်ဖက်နှစ်လမ်းသွား ရန်ကုန်နေပြည်တော်အမြန်လမ်းမကြီးသည် နေပြည်တော်ကို ရန်ကုန်နင့် တိုက်ရိုက်ချိတ်ဆက်ပေးထားပြီး၊ ၅၆၃ ကီလိုမီတာရှည်လျားသည့် ရန်ကုန် -နေပြည်တော် - မန္တလေး လမ်းမကြီး၏အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သည်။ ရိပ်သာလမ်းမကြီး ၂၀ ရှိပြီး၊ မြို့ထဲမှလမ်းများကဲ့သို့ ကြီးမားပြီးရှင်းလင်းနေသည်။ === ရထားလမ်း === နေပြည်တော်အတွက် ပျဉ်းမနားဘူတာ လယ်ဝေးဘူတာနှင့် နေပြည်တော်ဘူတာကြီးတို့ ရှိသည်။ ပျဉ်းမနားဘူတာသည် ရန်ကုန် - မန္တလေးရထားလမ်းပေါ်တွင် ရှိပြီး လယ်ဝေးဘူတာသည် ပျဉ်းမနားနှင့် ကျောက်ပန်းတောင်း လမ်းပေါ်တွင်ရှိသည်။ ရန်ကုန်မှ ပျဉ်းမနားသို့ ရထားဖြင့် ၆ နာရီကြာသွားရသည်။ မြို့တော်အသစ်တည်ဆောက်စဉ်က ရထားပို့ဆောင်ရေး ပြည့်စုံလာစေရန် ပျဉ်းမနား၏နောက် တစ်ဘူတာရွာတော်ဘူတာတွင် နေပြည်တော်ဘူတာစီမံကိန်းများကို တည်ဆောက်ခဲ့၍ ယခုအခါ နေပြည်တော်ဘူတာကြီးအဖြစ် တည်ရှိနေသည်။ === လေကြောင်း === [[File:Naypyidiaw Airport - panoramio.jpg||right|thumb|200px|နေပြည်တော်လေဆိပ်]] [[နေပြည်တော် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်|နေပြည်တော်အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်]] (ယခင်အမည် အေလာလေဆိပ်) သည် နေပြည်တော်မြို့မှ အရှေ့တောင်ဘက် ၁၆ ကီလိုမီတာအကွာ အေလာနှင့်လယ်ဝေးမြို့ တို့အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ ပြည်တွင်းလေကြောင်း လိုင်းများဖြစ်ကြသည့် မြန်မာ့လေကြောင်း နှင့် ရန်ကုန်လေကြောင်း တို့သည် ရန်ကုန် နှင့် နိုင်ငံအနှံ့ရှိ အခြားသောမြို့များသို့ ပုံမှန်ပြေးဆွဲရန်အတွက် ဤလေဆိပ်ကို အသုံးပြုကြသည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဧပြီလ မှစတင်၍ အဓိကဆောက်လုပ်ရေးများကို တည်ဆောက်ဆဲဖြစ်ပြီး၊ တစ်နှစ်လျှင် ခရီးသည် ၃.၅ သန်း ဝင်ထွက်နိုင်ရန် ဖြစ်သည်။ === ဘတ်စ်ကား နှင့် ကားများ === အစိုးရဝန်ကြီးဌာနများသည် နံနက်ပိုင်း နှင့် ညနေပိုင်းတို့တွင် ၎င်းတို့၏သက်ဆိုင်ရာရုံးများသို့ လွန်းပျံဘတ်စ်ကားများ ပြေးဆွဲပေးသည်။ မြို့တွင် ဗဟိုဘတ်စ်ကားရပ်နားကွင်း နှင့် စစ်တပ်ပိုင်သည့် အငှားယာဉ်ကုမ္ပဏီတစ်ခု ရှိသည်။ == ကျန်းမာရေး == === အစိုးရဆေးရုံများ === * နေပြည်တော် ခုတင်(၁၀၀၀)ဆံ့ အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံကြီး *နေပြည်တော် မျက်စိ နား နှာခေါင်း လည်ချောင်း အထူးကု ဆေးရုံကြီး * နေပြည်တော် အမျိုးသမီး ဆေးရုံ * နေပြည်တော် အရိုး ဆေးရုံ * နေပြည်တော် တိုင်းရင်းဆေး ဆေးရုံ * ပျဉ်းမနား အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ * တပ်ကုန်း အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ *လယ်ဝေး အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ == အားကစား == [[File:Naypyitaw Hospital.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်အထွေထွေဆေးရုံ]] ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားကွင်း၊ ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိမိုးလုံလေလုံအားကစားကွင်း နှင့် ဇေယျာသီရိအားကစားကွင်း တို့သည် မြန်မာအသင်း၏ နိုင်ငံတကာ ပွဲများအတွက် နေပြည်တော်၌ တည်ရှိသည်။ [[နေပြည်တော် ဘောလုံးအသင်း|နေပြည်တော် ဘောလုံး အသင်း]] သည် နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ ကိုယ်စားပြု အသင်း ဖြစ်သည်။ [[မြန်မာ နေရှင်နယ် လိဂ်]] (Myanmar National League) ခေါ် ပရိုစနစ်ဖြင့် ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတို့တွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည်။ == ဆက်သွယ်ရေးများ == ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှစတင်ပြီး စီဒီအမ်အေ ကြိုးမဲ့ဖုန်း တစ်မြို့လုံးတွင် သုံးစွဲနိုင်သည်။ အစိုးရတိုက်ခန်းများတွင် နေထိုင်သည့် ဝန်ထမ်းများအား ကိုယ်ပိုင်ဖုန်းလိုင်း တပ်ဆင်ခွင့် မရှိပါ။ အများသုံးဖုန်းကိုသာ သုံးစွဲရမည်။ နေပြည်တော်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တစ်ရက် ၂၄ နာရီပတ်လုံး လျှပ်စစ်မီးရရှိသည့် တစ်ခုတည်းသော နေရာဖြစ်သည်။ == ဓာတ်ပုံများ == <gallery> File:Ministry Zone, Naypyitaw, Myanmar (Burma) - panoramio (1).jpg|[[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]] File:Myanmar-Lower-House-Parliament.jpg|ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော် (အတွင်း) File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi meeting the President of Myanmar, Mr. U. Htin Kyaw, at Presidential Palace, in Nay Pyi Taw, Myanmar on September 05, 2017 (2).jpg|[[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|နိုင်ငံတော်သမ္မတအိမ်တော်]] File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi inspecting the guard of honour, at the Ceremonial Reception, in Nay Pyi Taw, Myanmar on September 05, 2017. The President of Myanmar, Mr. U. Htin Kyaw is also seen (2).jpg|နိုင်ငံတော်အခမ်းအနားတစ်ခု ကျင်းပစဉ် File:Memorial to the Fallen Heroes, Nay Pyi Taw.jpg|[[သူရဲကောင်းဗိမာန် (နေပြည်တော်)|သူရဲကောင်းဗိမာန်]] File:Buddha Gaya Naypyitaw 001.jpg|သတ္တသတ္တာဟ မဟာဗောဓိစေတီတော် File:Naypyidaw Zoo Planetarium.JPG|[[နက္ခတ်တာရာပြခန်း (နေပြည်တော်)]] File:Seagame.jpg|[[၂၀၁၃ အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ]] ကျင်းပစဉ် File:Zayyarthiri Stadium.JPG|[[ဇေယျာသီရိ အားကစားကွင်း|ဇေယျာသီရိအားကစားကွင်း]] File:Wunna Theikdi Indoor Stadium.jpg|ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားရုံ File:Safari Park Naypyitaw 001.jpg|[[ဆာဖာရီဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] File:Naypyidaw -- Zoo.JPG|[[တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] File:Naypyidaw -- Myoma Market.JPG|မြို့မဈေး File:Secretary Clinton with Burmese Parliament Members (6464635559).jpg|ပြည်သူ့လွှတ်တော်သို့ [[ဟီလာရီ ကလင်တန်]] လာရောက်လည်ပတ်စဉ် </gallery> == ကိုးကား == {{Reflist|2}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{Commons category|Napyidaw}} * [http://svaradarajan.blogspot.com/2007/01/naypyitaw-photo-album.html Nay Pyi Daw - A photo album] * [http://willthedutch.blogspot.com/2007/06/inside-naypyidaw.html Inside Napyidaw] {{နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} {{ဒေသအလိုက် အာရှတိုက်ရှိ မြို့တော်များ}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]] [[Category:မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:နေပြည်တော်]] hdlk9pwvu51hh2o4jle7k1hr1e0c928 752834 752769 2022-08-01T09:58:33Z Ninjastrikers 22896 [[Special:Contributions/103.83.188.87|103.83.188.87]] ([[User talk:103.83.188.87|ဆွေးနွေး]]) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ----------------> |official_name = နေပြည်တော် |other_name = |native_name = <!-- for cities whose native name is not in English --> |nickname = |settlement_type = အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော် |motto = <!-- images and maps -----------> |image_skyline = Nay Pyi Daw montage 2020.png |imagesize = |image_caption = |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_shield = |shield_size = |image_blank_emblem = |blank_emblem_type = |blank_emblem_size = |image_map = |mapsize = |map_caption = |image_map1 = |mapsize1 = |map_caption1 = |image_dot_map = |dot_mapsize = |dot_map_caption = |dot_x = |dot_y = |pushpin_map = Myanmar |pushpin_label_position =bottom |pushpin_map_caption = နေပြည်တော် တည်နေရာပြ မြေပုံ <!-- Location ------------------> |coordinates_display = |coordinates_region = ဒေသ |subdivision_type = နိုင်ငံ |subdivision_name = [[File:Flag of Myanmar.svg|25px]] [[မြန်မာနိုင်ငံ]] |subdivision_type1 = နယ်မြေ |subdivision_name1 = [[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]] |subdivision_type2 = မြို့နယ်များ |subdivision_name2 = ၈ မြို့နယ် |subdivision_type3 = |subdivision_name3 = |subdivision_type4 = |subdivision_name4 = <!-- Politics -----------------> |government_type = |leader_title = မြို့တော်ဝန် |leader_name = ဒေါက်တာမောင်မောင်နိုင် |leader_title1 = |leader_name1 = |leader_title2 = |leader_name2 = |leader_title3 = |leader_name3 = |leader_title4 = |leader_name4 = |area_magnitude = |unit_pref = |area_footnotes = |area_total_km2 = 7054.37 |population_as_of = |population_density_km2 = 131.1 |population_density_sq_mi = 339.5 |population_footnotes = |population_note = |population_total = 924,608<ref name=Urbanization>Department of Population, Myanmar.</ref> |established_date = ၂၀၀၅ |established_date2 = ၂၀၀၈ |established_title = တည်ထောင် |established_title2 = Incorporated |government_footnotes = <ref name=Mayor>{{cite web |title=News Briefs |work=The Myanmar Times |publisher=Myanmar Consolidated Media |url=http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20060627090843/http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm |dead-url=yes |archive-date=27 June 2006 |date=20 March 2006 |accessdate=1 April 2006 |archivedate=26 December 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226114052/http://www.myanmar.com/myanmartimes/MyanmarTimes16-309/news_brief.htm }}</ref> |population_blank1_title =လူမျိုးများ |population_blank1 =[[ဗမာ]]၊[[မွန်]] |population_blank2_title =ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု |population_blank2 =[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]၊ [[ဟိန္ဒူဘာသာ]] |population_density_blank1_km2 = ၁၃၁.၁ |population_density_blank1_sq_mi = ၃၃၉.၆ <!-- General information ---------------> |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +၆:၃၀ |timezone_DST = |utc_offset_DST = |coordinates = {{coord|19|45|N|96|6|E|type:city_region:MM-18|display=it}} |elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> tags--> |elevation_m = 115 |elevation_ft = <!-- Area/postal codes & others --------> |postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> |postal_code = |area_code = ၀၆၇ |website = [http://travelnaypyitaw.org/ travelnaypyitaw.org] |footnotes = }} [[File:Uppatasanti Pagoda-02.jpg|thumb|နေပြည်တော်ရှိ [[ဥပ္ပါတသန္တိ စေတီတော်]]]] '''နေပြည်တော်'''သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ မြို့တော်ဖြစ်ပြီး [[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]] ၌ တည်ရှိသည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်ကို [[ပျဉ်းမနားမြို့]]၏ အနောက်ဘက် ၂ မိုင် (၃.၂ကီလိုမီတာ) ဝေးသော အစိမ်းရောင်ကွင်းပြင်နေရာသို့ တရားဝင်ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ ယခင်[[မြန်မာနိုင်ငံ၏ မြို့တော်များ စာရင်း|မြို့တော်ဟောင်း]] [[ရန်ကုန်မြို့|ရန်ကုန်]]မြို့ ၏မြောက်ဘက် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် မိုင် ၂၀၀ (၃၂၀ ကီလိုမီတာ) မျှကွာဝေးသည်။<ref name=geomap>{{cite web|url=http://www.geographic.org/geographic_names/name.php?uni=9355719&fid=713&c=burma#MAP |title=Naypyidaw: Burma |work=Geographical Names |accessdate=2011-12-06}}</ref> မြို့တော်၏တရားဝင်အမည် ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။၂၀၀၉ ခုနှစ်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၉၂၅,၀၀၀ ရှိပြီး၊ ရန်ကုန် နှင့် [[မန္တလေးမြို့|မန္တလေး]] ပြီးလျှင် တတိယ လူဦးရေအများဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ မြို့၏နေရာအများအပြားသည် အစိုးရလူနေအဆောက်အဦးများ ဖြစ်သည်။ [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်|ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်၊]] [[ပြည်ထောင်စု တရားလွှတ်တော်ချုပ်|ပြည်ထောင်စု တရားလွှတ်တော်ချုပ်၊]] [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]] နှင့် [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] တို့သည် နေပြည်တော်၌ တည်ရှိသည်။ နေပြည်တော်သည် ၂၄ နှင့် ၂၅ ကြိမ်မြောက်အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ တတိယကြိမ်မြောက် ဘင်းမ်စတက်ထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ နဝမကြိမ်မြောက် အရှေ့အာရှထိပ်သီးအစည်းအဝေးနှင့် ၂၀၁၃ [[အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ]] များကျင်းပခဲ့သည်။ == ဝေါဟာရ ရင်းမြစ်ဗေဒ == နေပြည်တော်ကို ယေဘုယျအားဖြင့် ဘာသာပြန်ဆိုရလျှင် “တော်ဝင်မြို့တော်”၊ “ဘုရင်နန်းစိုက်ရာ” သို့မဟုတ် “ဘုရင်နန်းစံရာ” ဖြစ်သည်။<ref name=pcgn>[http://www.pcgn.org.uk/Burma%200907.pdf "An Introduction to the Toponymy of Burma (October 2007) – Annex A"]p. 8, The Permanent Committee on Geographic Names (PCGN), United Kingdom {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081031143028/http://www.pcgn.org.uk/Burma%200907.pdf |date=31 October 2008 }}</ref> ဓလေ့ထုံးတမ်းအရ မင်းနေပြည်များ၏ နောက်ဆက်စကားလုံးအဖြစ် သုံးစွဲသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မန္တလေးကို ရတနာပုံနေပြည်တော် (Yadanabon Naypyidaw) ဟုခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ == သမိုင်း == နေပြည်တော်ဟူ၍ ဖြစ်လာပြီးနောက်ပိုင်း နေပြည်တော်၏သမိုင်းသည် တိုတောင်းလှသော်လည်း နေပြည်တော်မြို့တော်တည်ထားသော ယခု လက်ရှိမြေနေရာများသည် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးဖခင်ကြီး [[အောင်ဆန်း|ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]ခေါင်းဆောင်သည့် [[ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်]](BIA)၏ စစ်ဌာနချုပ်တည်ရှိခဲ့သောနေရာများဖြစ်သောကြောင့် ၎င်းမြေနေရာများ၏ သမိုင်းမှာ အလွန်ရှည်လျားလှသည်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် ယိုးဒယားမှ ချီတက်လာပြီး ပျဉ်းမနား-လယ်ဝေးတွင် စစ်ဌာနချုပ်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ယခု နေပြည်တော်မြို့တော်သည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် အစပြုခဲ့သော မြန်မာနိုင်ငံ၏ "အောင်မြေ" တွင် တည်ရှိနေခြင်းဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်ကို ပျဉ်းမနားမြို့၏အနောက်ဘက် ၂ မိုင် (၃.၂ ကီလိုမီတာ ) အကွာတွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့ ၏မြောက်ဘက် ခန့်မှန်ခြေအားဖြင့် မိုင် ၂၀၀ (၃၂၀ ကီလိုမီတာ) အကွာတွင်တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းများ စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ အေးရှားဝေါလ် နှင့် ထူးလီမိတက် အပါအဝင် အနည်းဆုံး ဆောက်လုပ်ရေးကုမ္ပဏီ ၂၅ ခုကို စစ်အစိုးရမှ ငှားရမ်းခဲ့ပြီး တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်စေခဲ့သည်။ တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းများအားလုံး ပြီးစီးမှုမရှိသေးသော်လည်း ၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်နေ့တွင် အစိုးရအဖွဲ့များ နေပြည်တော်သို့ အဖွဲ့များခွဲ၍ စတင်ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ငါးရက် ကြာပြီးနောက် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက် နံနက် ၁၁ နာရီ တွင် စစ်တပ်ကုန်တင်ယာဉ် ၁၁၀၀ ပါသည့် ဒုတိယယာဉ်တန်းသည် အစိုးရဝန်ကြီးဌာန ၁၁ ခု ကိုတင်ဆောင်ပြီး ရန်ကုန်မြို့မှထွက်ခွါခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာနများအားလုံးကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလကုန်တွင် နေရာချထားပြီးဖြစ်ရန် မျှော်လင့်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကတိုက်ကရိုက် ပြောင်းရွှေ့ခြင်းသည် ကျောင်းများနှင့် အခြားနေရာများ မပြည့်စုံခြင်းကိုဖြစ်စေပြီး၊ အစိုးရဝန်ထမ်းများကို ၎င်းတို့၏မိသားစုများနှင့် အချိန်အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ ခွဲခွာခြင်းကို ဖြစ်စေခဲ့သည်။ အစိုးရသည် အစပိုင်းတွင် အစိုးရအလုပ်သမားများ၏ မိသားစုများအား နေပြည်တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခြင်းကို တားဆီးခဲ့သည်။<ref name=hla>Ntay, Hla Hla (23 February 2007). [http://www.burmanet.org/news/2007/02/23/agence-france-presse-myanmars-new-capital-offers-small-luxuries-in-total-isolation-hla-hla-htay/ Myanmar's new capital offers little in the way of luxuries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170629221704/http://www.burmanet.org/news/2007/02/23/agence-france-presse-myanmars-new-capital-offers-small-luxuries-in-total-isolation-hla-hla-htay/ |date=29 June 2017 }}. Agence France-Presse.</ref> စစ်တပ်ဌာနချုပ်များသည် အစိုးရ ဝန်ကြီးဌာနများမှ ခွဲခြားသည့်နေရာတွင် ထားရှိသည်။ အရပ်သားများကို စစ်တပ်နှင့် အစိုးရ နေရာများသို့ ဝင်ရောက်ခြင်းကို ပိတ်ပင်ထားသည်။ အစိုးရရုံးများ အနီးရှိ စီးပွားရေးဇုန်အတွင်းသို့ ဈေးသည်များ ဝင်ရောက်ခြင်းကို တားမြစ်ထားသည်။ အစိုးရအလုပ်များအတွက် အရာရှိများသည် အတိုကောက်အဖြစ် “နပတ” ဟုသုံးစွဲသည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက်တွင်၊ စစ်သည် ၁၂,၀၀၀ ကျော်သည် မြို့တော်အသစ်တွင် ပထမဆုံး လူထုဆောင်ရွက်လှုပ်ရှားမှုအဖြစ် ချီတက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန်သိမ်းပိုက်မှုကို တော်လှန်ခဲ့သော နှစ်ပတ်လည်နေ့ဖြစ်သည့် တပ်မတော်နေ့ကိုဂုဏ်ပြုရန် ကြီးမားသည့် စစ်ရေးပြ ချီတက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကွန်ကရစ် စစ်ရေးပြကွင်း အတွင်းသို့ ရုပ်ရှင်၊ ဗွီဒီယို၊ ဓာတ်ပုံရိုက်ခြင်းကို တားမြစ်ထားပြီး၊ ကွင်းထဲတွင် မြန်မာမင်းများဖြစ်ကြသည့် အနော်ရထာ၊ ဘုရင့်နောင်နှင့် အလောင်းဘုရား တို့၏ကြီးမားသည့် ရုပ်တုကြီးသုံးခု ရှိသည်။ ထိုမင်းသုံးပါးကို မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အရေးအကြီးဆုံးသောဘုရင်များအဖြစ် မှတ်ယူထားသည်။ မြို့၏အမည်ကို ထိုစစ်ရေးပြပွဲကျင်းပနေစဉ်အတွင်း တရားဝင်ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။<ref name=bbc4848408>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4848408.stm|title=Burma's new capital stages parade|work=BBC News|publisher=BBC|date=27 March 2006|accessdate=6 April 2006}}</ref> မြို့တော်၏တရားဝင်အမည် ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။ == နေပြည်တော်သို့ပြောင်းရွှေ့ခြင်း၏အခြေခံအကြောင်းအရင်း == နေပြည်တော်သည် မြန်မာပြည်၏ အလယ်ဗဟိုနားတွင်တည်ရှိပြီး မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးကို အုပ်ချုပ်ရန်အတွက် နေရာကောင်းဖြစ်သည်။ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးအတွက် ဗဟိုချက်မဖြစ်ပြီး၊ ရှမ်း၊ ကယားနှင့် ကရင်ပြည်နယ်တို့နှင့် ထိစပ်နေသည်။ အစိုးရအဖွဲ့ အနီးအနားတွင်တည်ရှိနေခြင်းဖြင့် ကာလရှည်ကြာစွာ မငြိမ်သက်ခဲ့သည့်ဒေသများကို တည်ငြိမ်မှုရှိလာစေရန် ထောက်ကူပေးနိုင်သည်။<ref name=McGeown2005>McGeown, Kate (8 November 2005). [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/4416960.stm Burma's confusing capital move]. BBC News.</ref> နေပြည်တော် မြို့တော်ပြောင်းရွှေ့ရခြင်းမှာ ရန်ကုန်မြို့သည် မြန်မာပြည်၏ အဓိကစီးပွားရေးမြို့တော်ဖြစ်သဖြင့် လူဦးရေထူထပ်များပြားသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အစိုးရရုံးများနှင့် လူနေရပ်ကွက်များ ရောထွေးနေခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ မြို့အတွင်း စစ်တပ်ရှိနေခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ စသည်တို့အပြင် ဒီမိုကရေစီအသွင် ကူးပြောင်းရာတွင် လိုအပ်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ရန်ကုန်မြို့တွင် စနစ်တကျမရှိခြင်းတို့ကြောင့် မြို့တော်သစ်သို့ ပြောင်းရွှေ့ အုပ်ချုပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ယခုလက်ရှိ နေပြည်တော် တည်ရှိနေသော နေရာသည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေး ဖခင်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ခေါင်းဆောင်ခဲ့သည့် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (BIA) ၏ စစ်ဌာနချုပ်တည်ရှိခဲ့ရာနေရာ (သို့မဟုတ်) မြန်မာပြည်၏ အောင်မြေ ဖြစ်သည်။ နောင်အနာဂတ်များတွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ဆွေးနွေးပွဲများ၊ အားကစားပြိုင်ပွဲများ စသည်တို့ကို အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပပြုလုပ်ရန် ရည်ရွယ်သည့်အတွက် နေပြည်တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုအခါ နေပြည်တော်တွင် နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီသည့် အစိုးရဧည့်ဂေဟာများ၊ နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီသည့် ဟိုတယ်များ စသည့် နိုင်ငံတကာနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ဆောက်လုပ်ပြီးစီးနေပြီဖြစ်သည်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်အတွက် အလွန်ရေးပါသည့် လွှတ်တော်အဆောက်အအုံများလည်း ဆောက်လုပ်ပြီးစီးပြီဖြစ်ပြီး လက်ရှိအချိန်တွင် ယင်းလွှတ်တော် အဆောက်အအုံများအတွင်း လွှတ်တော်အစည်းအဝေးများ ကျင်းပပြုလုပ်နေပြီဖြစ်သည်။ == ပထဝီအနေအထား == နေပြည်တော်သည် ပဲခူးရိုးမတောင်တန်းနှင့် ရှမ်းရိုးမတောင်တန်း နှစ်ခုတို့၏အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ တရားဝင်စာရင်းများအရ မြို့တော်သည် ၇၀၅၄.၃၇ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းပြီး၊ လူဦးရေ ၉၂၄,၆၀၈ ရှိသည်။ ချောင်းမကြီးဆည်သည် နေပြည်တော်၏မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာအနည်းငယ်အကွာအဝေးတွင်ရှိပြီး၊ ငလိုက်ဆည်သည် မြို့၏တောင်ဘက် ကီလိုမီတာအနည်းငယ် အကွာတွင်ရှိသည်။ ရေဆင်းဆည်သည် မြို့၏ အရှေ့မြောက် ခပ်လှမ်းလှမ်းတွင်ရှိသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၉° ၁၈' နှင့် ၂၀° ၂၅' အကြား ၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၅° ၄၅' နှင့် ၉၆° ၄၅' အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ နေပြည်တော်သည် ရန်ကုန်နှင့် ၃၂၀ ကီလိုမီတာ (၁၉၈ မိုင်) ၊ မန္တလေးမြို့နှင့် ၁၃၈ မိုင် ကွာဝေးသည်။ [[File:Naypyitaw Apartment.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ရှိလူနေအဆောက်အဦး]] == မြို့တော်မြင်ကွင်း == === လူနေအိမ်ရာဇုန်များ === လူနေအိမ်ရာအကွက်များသည် သေချာစွာဖွဲ့စည်းထားပြီး၊ အခန်းများကို ရာထူးအလိုက်နှင့် အိမ်ထောင်ရှိ/မရှိ အပေါ်မူတည်ပြီး ချထားပေးသည်။ မြို့တွင် လက်ရှိအခန်းတွဲ လေးထပ်တိုက် ၁၂၀၀ ရှိသည်။<ref name=nytimes2007>{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/2007/10/05/world/asia/05Naypyitaw.html?fta=y|work=The New York Times|title=Myanmar's Remote Capital Is Still a Work in Progress|first=Grant|last=Peck|date=5 October 2007|accessdate=20 May 2010}}</ref> ကြီးမားသည့် အခန်းတွဲတိုက်များစွာသည် ခေါင်မိုးအနီရောင်၊ အစိမ်းရောင် သို့မဟုတ် အပြာရောင်များဖြင့် ရှိနေကြသည်။ အချို့သောလူနေအခန်းတွဲတိုက်များ၏ ဆေးရောင်အမှတ်အသားကို ဝန်ကြီးဌာနအလိုက် ခွဲခြားထားသည်မှာ ဥပမာကျန်းမာရေး ဝန်ကြီးဌာနဝန်ထမ်းများသည် အပြာရောင်ခေါင်မိုးနှင့် တိုက်များတွင်နေကြပြီး၊ စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဌာနဝန်ထမ်းများမှာမူ အစိမ်းရောင်ခေါင်မိုးများ နှင့်နေကြသည်။ အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီးများသည် လုံးချင်းအိမ်ကြီးများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ === ဝန်ကြီးဌာနဇုန် === [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]] နှင့် [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]] တို့သည် ဝန်ကြီးဌာနဇုန်၌ တည်ရှိသည်။ မြို့တော်ခန်းမအဆောက်အဦးသည် ဆိုဗီယက်အစိုးရအဆောက်အဦးနှင့် ဆင်တူပြီး၊ ခေါင်မိုးပုံစံမှာမူ မြန်မာ့ဟန်ဖြစ်သည်။ မြို့တော်ခန်းမ၏ အနောက်ဘက်တွင် ကလေးကစားကွင်းနှင့် ရေတံခွန်အတုရှိပြီး၊ ထိုနေရာတွင် တေးဂီတလျှပ်စစ်မီးရောင်စဉ်ပွဲကို နေ့တိုင်းပြသသည်။ ဝန်ကြီးဌာန အဆောက်အအုံ အများစုသည် ပုံစံအားဖြင့် ဆင်တူကြသည်။<ref>''The Australian''. "[http://www.theaustralian.com.au/news/a-monument-to-juntas-fear/story-e6frg6t6-1111114648426 A monument to junta's fear]". 16 October 2007</ref> === တပ်မတော်ဇုန်များ === အဆင့်မြင့် တပ်မတော်အရာရှိကြီးများနှင့် အခြားသောအရေးပါသည့် စစ်အရာရှိကြီးများသည် သာမန်ဝန်ထမ်း များနေထိုင်ရာမှ ၁၁ ကီလိုမီတာကွာဝေးသည့် စုပေါင်းဝင်းကြီးအတွင်းတွင် နေထိုင်ကြပြီး၊ ထိုဝင်းကြီးတွင် ဗုံးခိုကျင်းများ၊ မြေအောက်ဥမင်လှိုဏ်ခေါင်းများ ပါရှိသည်ဟုဆိုပြီး အများပြည်သူအတွက် ကန့်သတ်နယ်မြေဖြစ်သည်။ မြို့တွင် တပ်မတော်ဇုန်ဟုလည်း သီးသန့်ရှိပြီး၊ ခွင့်ပြုမိန့်မရှိပဲ နိုင်ငံသားများ သို့မဟုတ် အခြားသောလူပုဂ္ဂိုလ်များ ဝင်ရောက်ခွင့်မရှိပါ။ === ဟိုတယ်ဇုန် === [[File:Hotel Zone, Myanmar (Burma) - panoramio (1).jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ဟိုတယ်ဇုန်]] ဟိုတယ်ဇုန်တွင် နားနေစံအိမ်ပုံစံ ဟော်တယ်များသည် လက်တစ်ဆုပ်စာလောက်သာရှိပြီး၊ မြို့၏ဆင်ခြေဖုံးရှိ တောင်ကုန်းများပေါ်တွင် ဟိုတစ်ခု ဒီတစ်ခု ရှိနေသည်။ ဤဇုန်သည် မြို့၏မြို့လယ်ခေါင် ဖြစ်လာမည်ဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်အတွင်းနှင့် အနီးအနားတစ်ဝိုက်တွင် ယခုလက်ရှိ ဟိုတယ် ၁၂ ခုရှိသည်။ ထိုအထဲမှ ရှစ် ခုသည် နေပြည်တော်ဟိုတယ်ဇုန် အတွင်းတွင်ရှိနေပြီး၊ နှစ်ခုသည် ရန်ကုန်-မန္တလေးကားလမ်းမပေါ် လယ်ဝေးတွင် ရှိသည်။<ref name=YP>{{Cite web |title=Myanmar Yellow Pages: Nay Pyi Taw Listings |url=http://www.myanmaryellowpages.biz/useful-hotlines.htm |accessdate=29 March 2016 |archivedate=2 March 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120302042137/http://www.myanmaryellowpages.biz/useful-hotlines.htm }}</ref>[[File:Diplomatic Housing Estate, Myanmar (Burma) - panoramio.jpg|left|thumb|နိုင်ငံတကာဇုန် (သံတမန်ဇုန်)]] === နိုင်ငံတကာဇုန် === အစိုးရသည် နိုင်ငံခြားသံရုံးများနှင့် ကုလသမဂ္ဂကိုယ်စားလှယ်ရုံးများအတွက် မြေ နှစ်ဟက်တာ ပေးထားသည်။ === ဈေးဝယ်ထွက်ခြင်း === ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက် နေပြည်တော် မြို့မဈေးသည် လတ်တစ်လောတွင် နေပြည်တော်၏ စီးပွားရေးအချက်အချာကျနေသည်။ အခြားသော ဈေးဝယ်ထွက်ရန်နေရာများမှာ သပြေကုန်းဈေးနှင့် ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက် တို့ဖြစ်ကြသည်။ ဗဟိုလမ်းဆုံကုန်တိုက်ကို ရွှေတောင်ဖွံ့ဖြိုးရေး ကုမ္ပဏီမှ ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့ကာ နေပြည်တော်ရှိ ဈေးစီမံကိန်းအတွက် ပထမဆုံးပုဂ္ဂလိက ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည့် ဈေးကုန်တိုက်ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ မြို့မဈေးတွင် စားသောက်ဆိုင်အနည်းငယ်နှင့် လမ်းဘေးအစားအစာဆိုင်တန်းများရှိပြီး၊ သပြေကုန်း ဈေးအနီးတွင်လည်း စားသောက်ဆိုင်များရှိသည်။ မိုင်အနည်းငယ်သွားလိုက်ရုံဖြင့် စိတ်ကြိုက်ညနေစာစားသုံးနိုင်သည့်ဆိုင်များ လယ်ဝေး နှင့် ပျဉ်းမနားတွင်ရှိသည်။ == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == [[File:National Herbal Park.jpg|right|thumb|အမျိုးသားဆေးဖက်ဝင်အပင်များပန်းခြံ အဝင်ပေါက်]] *ငလိုက်ကန်ပန်းခြံများသည် အသေးစားရေကစားပန်းခြံဖြစ်ပြီး၊ ငလိုက်ဆည်၏ဘေး ကျွဲရှင်းရွာအနီး တွင်ရှိသည်။ (ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် နေပြည်တော်မှ ခုနှစ်မိုင်ခန့်ကွာဝေးသည်)။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ငလိုက်ကန်ပန်းခြံတွင် ရေလွှာလျှောစီး၊ သဘာဝအတိုင်းအပန်းဖြေစရာများ၊ နားနေဆောင်များနှင့် ကမ်းခြေတို့ပါဝင်သည်။ ပန်းခြံကို သင်္ကြန် ရုံးပိတ်ရက်များတွင် အများပြည်သူအတွက် ဖွင့်လှစ်ပေးသည်။ [[File:Naypyitaw Gems Museum-01.JPG|right|thumb|နေပြည်တော်ကျောက်မျက်ပြတိုက်]] *[[တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)|နေပြည်တော်တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်]]ကို တိရစ္ဆာန်ကောင်ရေ ၄၂၀ နှင့် ရာသီဥတု ထိန်းပေးထားသည့် ပင်ဂွင်း ငှက်အိမ်တို့ဖြင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။<ref name=nyt>{{Cite news| url=http://www.nytimes.com/2008/06/24/world/asia/24myanmar-sub.html?_r=1&pagewanted=all&oref=slogin|title=Built to Order: Myanmar’s New Capital Isolates and Insulates Junta|date=24 June 2008|publisher=The New York Times}}</ref> ဤဥယျာဉ်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အကြီးဆုံးတိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် ဖြစ်သည်။ နေပြည်တော်တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်သည် ပျဉ်းမနားမြို့မှ (၁၈) မိုင်အကွာ ၊ ပျဉ်းမနားနှင့် တပ်ကုန်းမြို့ အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ (၆၁၂) ဧက ကျယ်ဝန်းပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ (၁၈) တွင် စတင် တည်ထောင်ခဲ့ကာ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မတ်လ (၂၆) ရက်နေ့တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ယနေ့အထိ နေပြည်တော် တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်တွင် ** နို့တိုက်သတ္တဝါပေါင်း - (၃၂) မျိုး - (၂၈၀) ကောင် ** တွားသွားသတ္တဝါပေါင်း - (၁၂) မျိုး - (၆၂) ကောင် ** ငှက်မျိုးနွယ်ပေါင်း - (၄၃) မျိုး - (၂၇၄) ကောင် ** ရှားပါးစာရင်းဝင် ကျားဖြူနှင့် ** မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင် ကျက်စားခြင်း မရှိသော [[ပင်ဂွင်း]] များလည်း မွေးမြူပြသထားသည်။ တနင်္လာနေ့မှအပ ကျန်နေ့တိုင်း ဖွင့်လှစ်သည်။ [[File:NPT_Water_Fountain.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ်]] *အမျိုးသားဆေးဖက်ဝင်အပင်များပန်းခြံကို ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ဧက ၂၀၀ (ဝ.၈၁ စတုရန်းကီလိုမီတာ) ကျယ်ဝန်းသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအရပ်ရပ်မှ ဆေးဖက်ဝင်အပင်များကို ပြသထားသည်။ ပရဆေးဥယျာဉ်တွင် ဆေးဖက်ဝင် ပရဆေးပင် မျိုးစိတ်ပေါင်း (၅၀၀) ကျော် စိုက်ပျိုးထားရှိသည်။ * နေပြည်တော်မြို့တော်ဂေါက်ကွင်းနှင့် ရေပြာဂေါက်ကွင်း * ကျောက်မျက်ပြတိုက် * [[နက္ခတ်တာရာပြခန်း (နေပြည်တော်)]] * [[ဆာဖာရီဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] * [[ဥပါတသန္တိ စေတီ]] *[[သတ္တသတ္တာဟ မဟာဗောဓိစေတီတော်]] *[[နေပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ်]] *[[အမျိုးသားပြတိုက် (နေပြည်တော်)]] * [[သူရဲကောင်းဗိမာန် (နေပြည်တော်)]] [[File:Uppatasanti Pagoda-01.jpg|right|thumb|ဥပါတသန္တိစေတီ]] == ယဉ်ကျေးမှု == '''ဖျော်ဖြေရေး''' မြန်မာ့ရုပ်ရှင်အကောင်းဆုံးစွမ်းဆောင်နိုင်သူများအတွက် [[မြန်မာ့ ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆု]]ပေးပွဲကို နေပြည်တော်တွင် တစ်ခါတစ်ရံ ကျင်းပသည်။ နေပြည်တော်ရှိ လမ်းဆုံဗဟိုကုန်တိုက်တွင် ရုပ်ရှင်ရုံ တစ်ရုံ၊‌ေနပြည်တော်ရေပန်းဥယျာဉ် အနီးရှိအောင်သ‌ေပြ ရုပ်ရှင်ရုံ နှင့် ပျဉ်းမနား နှင့် တပ်ကုန်း တို့တွင် တစ်ရုံစီ ရှိသည်။ == မြို့တော်အုပ်ချုပ်ရေး == နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေသည် [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|နိုင်ငံတော် သမ္မတ]]၏ တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိသည်။ [[နေပြည်တော်ကောင်စီ]]ကို ဥက္ကဋ္ဌတစ်ဦး၊ အတွင်းရေးမှူးတစ်ဦးနှင့် ကောင်စီဝင် ကိုးဦးတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ နေပြည်တော်မြို့တော် စီမံခန့်ခွဲခြင်းကိစ္စရပ်များကို နေပြည်တော်ကောင်စီ မှ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်သည်။ နေပြည်တော်မြို့တော်ဒေသတွင် မြို့စစ်စစ် (မြို့လယ်ခေါင်)နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်မြို့နယ် ရှစ်ခု ပါဝင်သည်။ မြို့လယ်ခေါင်ကို ဆက်၍ ရပ်ကွက်လေးခု ခွဲထားသည်။ [[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်|ပျဉ်းမနား]]၊ [[လယ်ဝေးမြို့နယ်|လယ်ဝေး]] နှင့် [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်|တပ်ကုန်း]] မြို့နယ်များသည် ယခင်က [[ရမည်းသင်းခရိုင်]]၏ တစ်စိတ်တစ်ဒေသများ ဖြစ်ကြသည်။ [[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်|ဥတ္တရသီရိ]]၊ [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်|ဒက္ခိဏသီရိ]]၊ [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်|ပုဗ္ဗသီရိ]]၊ [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်|ဇမ္ဗူသီရိ]]၊ နှင့် [[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်|ဇေယျာသီရိ]] တို့သည် မြို့နယ်အသစ်များ ဖြစ်သည်။ ဒီဇင်ဘာ၂၀၀၉ တွင် အားလုံးသော ဝန်ကြီးဌာနရုံးများသည် အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်သို့ ပြောင်းရွှေ့နေရာချထားပြီးဖြစ်သည်။ {| |- ! မြို့စစ်စစ်(ရပ်ကွက်များ) !! ယခင်ရှိပြီသားမြို့နယ်များ !! ဆင်ခြေဖုံးအသစ်များ |- | ဇေယျသိဒ္ဓိ(ဇေယျသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || || ဥတ္တရသီရိ(ဥတ္တရသီရိ ပါဌိမှ) |- | ပညာသိဒ္ဓိ(ပညာသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ ) || ပျဉ်းမနား || ဒက္ခိဏသီရိ(ဒက္ခိဏသီရိ ပါဌိမှ) |- | ဘောဂသိဒ္ဓိ(ဘောဂသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || လယ်ဝေး || ပုပ္ပသီရိ(ပုပ္ပသီရိ ပါဌိမှ) |- | မင်္ဂလာသိဒ္ဓိ( မင်္ဂလာသိဒ္ဓိ ပါဌိမှ) || တပ်ကုန်း || ဇမ္ဗူသီရိ (ဇမ္ဗူသီရိ ပါဌိမှ) ၊ဇေယျာသီရိ (ဇေယျာသီရိ ပါဌိမှ) |} == ပညာရေး == === အခြေခံပညာ === * အမှတ် ၁ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း၊ *အမှတ် ၂ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၃ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၄ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၅ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၆ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၇ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၈ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၉ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၀ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၁ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း *အမှတ် ၁၂ အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း === အဆင့်မြင့်ပညာ === * [[မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ်(ရေဆင်း)]] * [[ရေဆင်းစိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်]] * [[ရေဆင်းသစ်တောတက္ကသိုလ်]] == သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး == [[File:Naypyitaw Railway Station 002.jpg|thumb|[[နေပြည်တော် ဘူတာကြီး|နေပြည်တော်ဘူတာ]]|alt=|left]] ပြည်သူ သယ်ယူပို့ဆောင်သည့်လုပ်ငန်းများသည် အနီးအနားတစ်ဝိုက်အတွက် အကန့်အသတ်ရှိသည်။ အရှည်ကီလိုမီတာ ၃၂၃.၂ ရှိသော တစ်ဖက်နှစ်လမ်းသွား ရန်ကုန်နေပြည်တော်အမြန်လမ်းမကြီးသည် နေပြည်တော်ကို ရန်ကုန်နင့် တိုက်ရိုက်ချိတ်ဆက်ပေးထားပြီး၊ ၅၆၃ ကီလိုမီတာရှည်လျားသည့် ရန်ကုန် -နေပြည်တော် - မန္တလေး လမ်းမကြီး၏အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သည်။ ရိပ်သာလမ်းမကြီး ၂၀ ရှိပြီး၊ မြို့ထဲမှလမ်းများကဲ့သို့ ကြီးမားပြီးရှင်းလင်းနေသည်။ === ရထားလမ်း === နေပြည်တော်အတွက် ပျဉ်းမနားဘူတာ လယ်ဝေးဘူတာနှင့် နေပြည်တော်ဘူတာကြီးတို့ ရှိသည်။ ပျဉ်းမနားဘူတာသည် ရန်ကုန် - မန္တလေးရထားလမ်းပေါ်တွင် ရှိပြီး လယ်ဝေးဘူတာသည် ပျဉ်းမနားနှင့် ကျောက်ပန်းတောင်း လမ်းပေါ်တွင်ရှိသည်။ ရန်ကုန်မှ ပျဉ်းမနားသို့ ရထားဖြင့် ၆ နာရီကြာသွားရသည်။ မြို့တော်အသစ်တည်ဆောက်စဉ်က ရထားပို့ဆောင်ရေး ပြည့်စုံလာစေရန် ပျဉ်းမနား၏နောက် တစ်ဘူတာရွာတော်ဘူတာတွင် နေပြည်တော်ဘူတာစီမံကိန်းများကို တည်ဆောက်ခဲ့၍ ယခုအခါ နေပြည်တော်ဘူတာကြီးအဖြစ် တည်ရှိနေသည်။ === လေကြောင်း === [[File:Naypyidiaw Airport - panoramio.jpg||right|thumb|200px|နေပြည်တော်လေဆိပ်]] [[နေပြည်တော် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်|နေပြည်တော်အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်]] (ယခင်အမည် အေလာလေဆိပ်) သည် နေပြည်တော်မြို့မှ အရှေ့တောင်ဘက် ၁၆ ကီလိုမီတာအကွာ အေလာနှင့်လယ်ဝေးမြို့ တို့အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ ပြည်တွင်းလေကြောင်း လိုင်းများဖြစ်ကြသည့် မြန်မာ့လေကြောင်း နှင့် ရန်ကုန်လေကြောင်း တို့သည် ရန်ကုန် နှင့် နိုင်ငံအနှံ့ရှိ အခြားသောမြို့များသို့ ပုံမှန်ပြေးဆွဲရန်အတွက် ဤလေဆိပ်ကို အသုံးပြုကြသည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဧပြီလ မှစတင်၍ အဓိကဆောက်လုပ်ရေးများကို တည်ဆောက်ဆဲဖြစ်ပြီး၊ တစ်နှစ်လျှင် ခရီးသည် ၃.၅ သန်း ဝင်ထွက်နိုင်ရန် ဖြစ်သည်။ === ဘတ်စ်ကား နှင့် ကားများ === အစိုးရဝန်ကြီးဌာနများသည် နံနက်ပိုင်း နှင့် ညနေပိုင်းတို့တွင် ၎င်းတို့၏သက်ဆိုင်ရာရုံးများသို့ လွန်းပျံဘတ်စ်ကားများ ပြေးဆွဲပေးသည်။ မြို့တွင် ဗဟိုဘတ်စ်ကားရပ်နားကွင်း နှင့် စစ်တပ်ပိုင်သည့် အငှားယာဉ်ကုမ္ပဏီတစ်ခု ရှိသည်။ == ကျန်းမာရေး == === အစိုးရဆေးရုံများ === * နေပြည်တော် ခုတင်(၁၀၀၀)ဆံ့ အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံကြီး *နေပြည်တော် မျက်စိ နား နှာခေါင်း လည်ချောင်း အထူးကု ဆေးရုံကြီး * နေပြည်တော် အမျိုးသမီး ဆေးရုံ * နေပြည်တော် အရိုး ဆေးရုံ * နေပြည်တော် တိုင်းရင်းဆေး ဆေးရုံ * ပျဉ်းမနား အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ * တပ်ကုန်း အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ *လယ်ဝေး အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ == အားကစား == [[File:Naypyitaw Hospital.jpg|right|thumb|နေပြည်တော်အထွေထွေဆေးရုံ]] ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားကွင်း၊ ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိမိုးလုံလေလုံအားကစားကွင်း နှင့် ဇေယျာသီရိအားကစားကွင်း တို့သည် မြန်မာအသင်း၏ နိုင်ငံတကာ ပွဲများအတွက် နေပြည်တော်၌ တည်ရှိသည်။ [[နေပြည်တော် ဘောလုံးအသင်း|နေပြည်တော် ဘောလုံး အသင်း]] သည် နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ ကိုယ်စားပြု အသင်း ဖြစ်သည်။ [[မြန်မာ နေရှင်နယ် လိဂ်]] (Myanmar National League) ခေါ် ပရိုစနစ်ဖြင့် ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတို့တွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည်။ == ဆက်သွယ်ရေးများ == ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှစတင်ပြီး စီဒီအမ်အေ ကြိုးမဲ့ဖုန်း တစ်မြို့လုံးတွင် သုံးစွဲနိုင်သည်။ အစိုးရတိုက်ခန်းများတွင် နေထိုင်သည့် ဝန်ထမ်းများအား ကိုယ်ပိုင်ဖုန်းလိုင်း တပ်ဆင်ခွင့် မရှိပါ။ အများသုံးဖုန်းကိုသာ သုံးစွဲရမည်။ နေပြည်တော်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တစ်ရက် ၂၄ နာရီပတ်လုံး လျှပ်စစ်မီးရရှိသည့် တစ်ခုတည်းသော နေရာဖြစ်သည်။ == ဓာတ်ပုံများ == <gallery> File:Ministry Zone, Naypyitaw, Myanmar (Burma) - panoramio (1).jpg|[[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]] File:Myanmar-Lower-House-Parliament.jpg|ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော် (အတွင်း) File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi meeting the President of Myanmar, Mr. U. Htin Kyaw, at Presidential Palace, in Nay Pyi Taw, Myanmar on September 05, 2017 (2).jpg|[[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|နိုင်ငံတော်သမ္မတအိမ်တော်]] File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi inspecting the guard of honour, at the Ceremonial Reception, in Nay Pyi Taw, Myanmar on September 05, 2017. The President of Myanmar, Mr. U. Htin Kyaw is also seen (2).jpg|နိုင်ငံတော်အခမ်းအနားတစ်ခု ကျင်းပစဉ် File:Memorial to the Fallen Heroes, Nay Pyi Taw.jpg|[[သူရဲကောင်းဗိမာန် (နေပြည်တော်)|သူရဲကောင်းဗိမာန်]] File:Buddha Gaya Naypyitaw 001.jpg|သတ္တသတ္တာဟ မဟာဗောဓိစေတီတော် File:Naypyidaw Zoo Planetarium.JPG|[[နက္ခတ်တာရာပြခန်း (နေပြည်တော်)]] File:Seagame.jpg|[[၂၀၁၃ အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ]] ကျင်းပစဉ် File:Zayyarthiri Stadium.JPG|[[ဇေယျာသီရိ အားကစားကွင်း|ဇေယျာသီရိအားကစားကွင်း]] File:Wunna Theikdi Indoor Stadium.jpg|ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားရုံ File:Safari Park Naypyitaw 001.jpg|[[ဆာဖာရီဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] File:Naypyidaw -- Zoo.JPG|[[တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ် (နေပြည်တော်)]] File:Naypyidaw -- Myoma Market.JPG|မြို့မဈေး File:Secretary Clinton with Burmese Parliament Members (6464635559).jpg|ပြည်သူ့လွှတ်တော်သို့ [[ဟီလာရီ ကလင်တန်]] လာရောက်လည်ပတ်စဉ် </gallery> == ကိုးကား == {{Reflist|2}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{Commons category|Napyidaw}} * [http://svaradarajan.blogspot.com/2007/01/naypyitaw-photo-album.html Nay Pyi Daw - A photo album] * [http://willthedutch.blogspot.com/2007/06/inside-naypyidaw.html Inside Napyidaw] {{နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} {{ဒေသအလိုက် အာရှတိုက်ရှိ မြို့တော်များ}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]] [[Category:မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:နေပြည်တော်]] 7zg0kcj1jqw11hjk1k170vp0zt3sgg6 1 4111 752813 751111 2022-08-01T02:58:03Z 1.46.157.189 /* ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု */ အပိုင်းသစ် wikitext text/x-wiki I cannot read because of font problem. Where can I get font t read this page? :This page is the same as other pages. For font problem, please see [[Wikipedia:Font | here]]. [[User:Okisan|Okisan]] ၁၃:၅၇၊ ၁၅ စက်​တင်​ဘာ​ ၂၀၀၈ (UTC) == Geographical names == Can anyone translate to Burmese geographical names listed below? [[User:Aotearoa|Aotearoa]] ၁၁:၂၂၊ ၁၄ ဩ​ဂုတ်​ ၂၀၀၉ (UTC) *Lower Burma *Upper Burma *Isthmus of Kra == Full name == Hi. I heard that Myanmar also changed its full name other than flag. Please update the Burmese name to all Wikipedia including this article. Is it "ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်" ? --[[User:Octahedron80|Octahedron80]] ၀၈:၅၁၊ ၂၃ အောက်​တို​ဘာ​ ၂၀၁၀ (UTC) == မြန်မာပြည် အစား မြန်မာနိုင်ငံ == မြန်မာနိုင်ငံ(ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်) အဲလိုခေါင်းစဉ်ပေးရင်ကောင်းမယ်ထင်တယ်. နိုင်ငံစာရင်းများမှာ မြန်မာပြည်ဆိုတော့ နည်းနည်း အစဉ်မကိုက်ဘူးလားလို့) :အဆိုကို ထောက်ခံပါတယ်၊ အခြားနိုင်ငံတွေကို တရုတ်နိုင်ငံ၊ နော်ဝေနိုင်ငံ စသည်ဖြင့် သုံးနေကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံကိုမှ မြန်မာပြည် လို့သုံးတာက uniform မဖြစ်ပါဘူး။ ကန့်ကွက်သူမရှိရင် ဒီစာမျက်နှာကို '''မြန်မာနိုင်ငံ''' ကို move လုပ်ချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။ [[User:Yarzaryeni|Yarzaryeni]] ([[User talk:Yarzaryeni|ဆွေးနွေး]]) ၀၁:၅၁၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) *'''Support:''' should move to '''မြန်မာနိုင်ငံ'''. [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၂:၂၅၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) :: Move မယ်ဆိုရင် မြန်မာပြည်ကို redirect ချန်ထားပေးပါ။ မြန်မာပြည်ဆိုပြီး internal link ချိတ်ထားတာတွေ နီကုန်မှာစိုးလို့။ ခုလို active ဖြစ်တဲ့ မန်ဘာတစ်ယောက် မြန်မာဝီကီမှာ ရှိလာတာ ကျုပ်ဖြင့် အတိုင်းမသိ ဝမ်းမြောက်မိပါတယ်ဗျား။ :D [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[User talk:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၄၉၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) ::: မြန်မာပြည်အစား မြန်မာနိုင်ငံ ကို move လုပ်မှာကို ကျွန်တော်လည်း ထောက်ခံတယ်ဗျို့။ အပေါ်က DrLB ပြောခဲ့သလိုပဲ မြန်မာပြည်ကို redirect ချန်ပေးခဲ့ပါဗျာ။ [[User:MoeZawSoe|MoeZawSoe]] ([[User talk:MoeZawSoe|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၁၃၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) ::::*'''Support:''' မြန်မာနိုင်ငံ လို့ ပြောင်းသင့်ပါတယ်။ ဒါကို အဆိုတင်မလို့ စဉ်းစားနေတာ ကြာပြီ။ နိုင်ငံအမည် အားလုံး တထပ်တည်းကျမှ တမ်းပလိတ်တွေ နဲ့ အလုပ်လုပ်တဲ့အခါ အဆင်ပြေမှာ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၃:၃၄၊ ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) :::::ကျနော်လည်း မြန်မာပြည်အစား မြန်မာနိုင်ငံလို့ပြောင်းတာ သဘောကျပါတယ်ဗျ။[[User:NayiMuu|<span style="background:#74DF00"><span style="color:#FFFFFF">'''Nayi'''</span></span><span style="color:#86B404">'''Muu^®'''</span>]]^{[[User talk:NayiMuu|<span style="color:#86B404"> talk</span>]]} ၁၃:၄၁၊ ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) {{Done}} [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[User talk:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၄၁၊ ၂၄ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) ဗမာပြည်က ဗမာလူမျီုးကိုပဲကိုယ်စားပြုတယ်လို့ထင်ပါတယ် [[User:Kerker kyaw|Kerker kyaw]] ([[User talk:Kerker kyaw|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၃၄၊ ၂၀ ဩဂုတ် ၂၀၁၉ (UTC) == April 2016 Tagging == In this diff [https://my.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA&type=revision&diff=299483&oldid=297876], [[User:Yarzaryeni|Ko Yarzaryeni]] tagged the whole article with {{tlx|မယုံကြည်ရသောရင်းမြစ်}}. It would be great if you specified potentially unreliable sources rather than tagging the whole article. I agree to {{tlx|cleanup}} tag and that the article needs to update but, in my opinion, most of the citations are good. Thank you. [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၃:၀၃၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) :မယုံကြည်ရသောရင်းမြစ် ဆိုတာ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းကို ရည်ညွှန်းတာပါ။ ကျန်တာတွေက အဆင်ပြေမှာပါ။ ဒီလိုစာသားတွေကို မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းက ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ :3 <blockquote> လူဝါ၊ သို့မဟုတ် မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုး များသည် တရုတ်၊ ဂျပန်၊ မြန်မာ၊ ယိုးဒယား၊ လာအိုစသော အာရှတိုက် အရှေ့ပိုင်းနိုင်ငံများတွင် အနှံ့အပြား နေထိုင်ကြ၏။ ထို အသားဝါ လူမျိုးများ၌ အလွန်ရှေးကျသော ယဉ်ကျေးမှုများရှိ၍ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဆင့်အတန်း အမြင့်ဆုံးသော လူမျိုးတစ်မျိုးဖြစ်လေသည်။ မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုးများသည် ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းကပင် ဘာသာစကား၊ အယူဝါဒ၊ အနုပညာ စာပေအစရှိသော ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် အဆင့်အတန်းမြင့်မြင့် နေထိုင်ခဲ့ကြပေသည်။ အခြားလူမျိုးများထံမှတစ်ဆင့် အတုခိုးနည်းယူခြင်း မပြုခဲ့ကြသည်သာမက အခြားလူမျိုးများကသာလျှင် မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုးတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုကို အတုခိုးနည်းယူခဲ့ကြရပေသည်။</blockquote> Mongoloid နဲ့ Mongolian နဲ့မကွဲသလို ရေးထားတဲ့ဟန်ကလဲ လုံးဝ Bias ကြီး ဖြစ်နေလို့ ညတုန်းက အဲဒီစာသားတွေကို ဘယ်လိုလုပ်ရမှန်း မသိသေးတာနဲ့ Tag ခဲ့လိုက်တာ။ ခုပဲသဘာဝကျအောင်ပြင်ရေးပြီး Tag ပြန်ဖြုတ်လိုက်ပါမယ်။ ::Thanks, bro. Please [[:en:Wikipedia:Be bold|be bold]] when updating and help make Wikipedia a better encyclopedia. Please feel free to edit the articles. Myanmar Wikipedia needs contributor like you. Cheers. [[File:Face-grin.svg|25px]][[File:Face-grin.svg|25px]] [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၄:၁၈၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) == The History of Burma = ဗိုလ်ချုပ်တို့ကို လုပ်ကြံတာ ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံရေးသမားတွေလို့ သုံးနှုန်းတာဟာ အပြည့်အစုံမှန်ကန်မှုမရှိပါ။ တကယ်တော့ နယ်ချဲ့ပယောဂမကင်းတဲ့ လုပကြံမှုလို့မြင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ့အချိန်တုန်းက မြန်မာပြည်လက်နက်တိုက်တွေဟာ ပြည်တော်ပြန် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တွေရဲ့ လက်အောက်၎င်းမှာပဲ ရှိနေပါသေးတယ်။ စတင်ဂန်း၊ ရင်းဂန်း အလက်တစ်ရာကို လက်မှတ်အတုနဲ့ ထုတ်လို့ရကြေးသာဆိုရင် အစကတည်းက ဗိုလ်ချုပ်တို့ ဂျပန်မသွားဘဲ နယ်ချဲ့လက်နက်တိုက်က လက်နက်တွေကိုပဲ လက်မှတ်အတုနဲ့ အသာလေးထုတ်ပြီး တိုက်လိုက်ရုံပဲ မဟုတ်လား။ စဥ်းစားကြည့်ပါ။ The History of Burma written Burmese are not true at all.They told lies. [[User:Mmyi442|Mmyi442]] ([[User talk:Mmyi442|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၁၉၊ ၂၆ ဇွန် ၂၀၁၆ (UTC) == Colonialism == ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် အချမ်းသာဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။။[၅၈] ထစ်ချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတွင် ဆန်တင်ပို့မှု အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့ အုပ်ချုပ်စဉ်အခါက ရေနံကို ဘီအိုစီကုမ္ပဏီမှတစ်ဆင့် တင်ပို့ရောင်းချခဲ့သည်။ မြန်မာပြည်အနေနှင့် လူအားအရင်းအမြစ်နှင့် သဘာဝသယံဇာတများကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကျွန်းသစ် ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကို မြန်မာနိုင်ငံမှ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာတတ်မြောက်သည့် လူဦးရေမှာလည်း မြင့်မားလှသည်။[၅၈] ထိုအချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလမ်းကြောင်းသို့ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဦးတည်လျှောက်လှမ်းလျက်ရှိခဲ့သည်ဟု အများက ယုံကြည်လက်ခံခဲ့ကြသည်။ You guys don't understand colonialism and are repeating White Man's Burden attitude from English Wikipedia. That led to white-worshipping attitudes among Burmese youths. Many asked me "Why freed us from British rule! It was so good! [[အသုံးပြုသူ:SSH remoteserver|SSH remoteserver]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:SSH remoteserver|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၄၂၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) == အစိုးရ == စစ်ပုန်ကန်မှု ဖြစ်ပေါ်နေချိန်မှာ အစိုးရ သတ်မှတ်ခြင်းသည် အများပြည်သူတိ့၏ ငိုကြွေးသံကို ပြက်ရယ်ပြုသည် [[အသုံးပြုသူ:QXQ215|QXQ215]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:QXQ215|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၂၈၊ ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) :အစိုးရကို လက်ခံခြင်း လက်မခံခြင်းက တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ ယုံကြည်ချက်ပါ။ လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာသည် လက်ရှိ ကြေညာဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းမှာ အမှန်တကယ်ရှိနေပါတယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားက [[WP:5P2|ဘက်မလိုက်တဲ့အမြင်]]ကို လက်ကိုင်ထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် လက်ရှိဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အတိုင်း ရေးပါတယ်။ [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း]] ဆောင်းပါးမှာ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုချင်းစီကိုလည်း ရနိုင်တဲ့ ခိုင်လုံရင်းမြစ်တွေအပေါ် မူတည်ပြီး ထည့်သွင်းရေးသားထားတဲ့အတွက် ကန့်ကွက်မှု/ထောက်ခံမှု ဖြစ်ရပ်တွေဟာလည်း ပါဝင်ပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၈:၀၇၊ ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) လက်ရှိစစ်ကောင်စီ ဆက်စပ် boycott ခေါင်းစဉ် တခု ထည့်ရင် အဆင်ပြေလား == ၈ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == သို့ ဝီကီဒီယား ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် သမ္မတနေရာတွင်ဦးမြင့်ဆွေ(ယာယီ) သမ္မတလို့သတ်မှတ်ထားတာမှားနေပါတယ် ပီးတော့ ဖွဲ့စည်းပုံ ၄၁၈ (က)အရ ဦးဝင်းမြင့်အာဏာမလွဲခြင်းဖြစ်သည်အတွက်လုံခြုံရေးကောင်စီဆိုတာမဖြစ်သင့်ပါဘူး ဝန်ကြီးဌာန နေရာတွေမှာ ပြောင်းလဲထားသည်မာမှားယွင်းနေပါသည် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးပါရန်တောင်းဆိုပါသည် ပြင်ဆင်ရမည့်နေရာတွင် ၂၀၁၅မှ ၂၀၂၀ထိရွေးချယ်ထားသော ဝန်ကြီး နိုင်ငံတော်သမ္မတ အတိုင်ပင်ခံနေရာတွင် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးပါရန် တောင်းဆိုအပ်ပါသည် == ၁၆ ဧပြီ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အသုံးပြုသူ:Zwal|Zwal]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Zwal|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၁၆၊ ၁၆ ဧပြီ ၂၀၂၁ (UTC) :[[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:'''<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၇:၃၈၊ ၁၉ မေ ၂၀၂၁ (UTC) == ၁၈ မေ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:D08:1B84:9361:71CE:4104:775E:CF08|2001:D08:1B84:9361:71CE:4104:775E:CF08]] ၁၇:၃၇၊ ၁၈ မေ ၂၀၂၁ (UTC) :[[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:'''<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၇:၃၈၊ ၁၉ မေ ၂၀၂၁ (UTC) == Aung၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/213.5.70.21|213.5.70.21]] ၂၂:၂၂၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :[[File:Red question icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:''' it's not clear what changes you want to be made. Please mention the specific changes in a "change X to Y" format and provide a [[Wikipedia:Reliable sources|reliable source]] if appropriate.<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၆:၃၃၊ ၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) == ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/65.18.127.171|65.18.127.171]] ၁၃:၀၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) == ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protectedj3l country|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA|2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA]] ၁၅:၃၁၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) J3l/jelli is buy country by name j3l country/burmese(2020) Sign {{Myanmar-geo-stub}} --[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA|2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA]] ၁၆:၁၀၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)sign min aung hlanig == ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2401:4900:12C9:2733:2042:BF99:1DE:FF4C|2401:4900:12C9:2733:2042:BF99:1DE:FF4C]] ၀၄:၀၆၊ ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) : [[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done for now:''' please establish a [[Wikipedia:Consensus|consensus]] for this alteration '''[[Wikipedia:Edit requests|before]]''' using the {{tlx|edit semi-protected}} template.<!-- Template:ESp --> [[အသုံးပြုသူ:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၁၃၊ ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) == ၂၆ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/65.18.124.212|65.18.124.212]] ၀၈:၅၃၊ ၂၆ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) == ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/49.230.158.223|49.230.158.223]] ၀၉:၄၃၊ ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == ၁၂ မတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/117.55.250.76|117.55.250.76]] ၁၇:၃၃၊ ၁၂ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == ၂ မေ ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|တရုတ်နိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/49.237.22.111|49.237.22.111]] ၀၇:၃၈၊ ၂ မေ ၂၀၂၂ (UTC) == ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အသုံးပြုသူ:Mr Jonny Bil|Mr Jonny Bil]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Mr Jonny Bil|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၂၅၊ ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) [[File:Red question icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:''' it's not clear what changes you want to be made. Please mention the specific changes in a "change X to Y" format and provide a [[Wikipedia:Reliable sources|reliable source]] if appropriate.<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၄:၂၂၊ ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) == ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB|2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB]] ၁၉:၃၄၊ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == zaw == zaw [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB|2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB]] ၁၉:၃၆၊ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/1.46.157.189|1.46.157.189]] ၀၂:၅၈၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) bm31eseuc4nt5pyjqqtexboysouazjr 752814 752813 2022-08-01T03:00:15Z 1.46.157.189 မင်းအောက်လှိုင် ကို မထည့်သွင်းပါရန် wikitext text/x-wiki I cannot read because of font problem. Where can I get font t read this page? :This page is the same as other pages. For font problem, please see [[Wikipedia:Font | here]]. [[User:Okisan|Okisan]] ၁၃:၅၇၊ ၁၅ စက်​တင်​ဘာ​ ၂၀၀၈ (UTC) မင်းအောင်လှိုင် ဆိုတဲ့ နာမည်မသုံးပါနဲ့ == Geographical names == Can anyone translate to Burmese geographical names listed below? [[User:Aotearoa|Aotearoa]] ၁၁:၂၂၊ ၁၄ ဩ​ဂုတ်​ ၂၀၀၉ (UTC) *Lower Burma *Upper Burma *Isthmus of Kra == Full name == Hi. I heard that Myanmar also changed its full name other than flag. Please update the Burmese name to all Wikipedia including this article. Is it "ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်" ? --[[User:Octahedron80|Octahedron80]] ၀၈:၅၁၊ ၂၃ အောက်​တို​ဘာ​ ၂၀၁၀ (UTC) == မြန်မာပြည် အစား မြန်မာနိုင်ငံ == မြန်မာနိုင်ငံ(ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်) အဲလိုခေါင်းစဉ်ပေးရင်ကောင်းမယ်ထင်တယ်. နိုင်ငံစာရင်းများမှာ မြန်မာပြည်ဆိုတော့ နည်းနည်း အစဉ်မကိုက်ဘူးလားလို့) :အဆိုကို ထောက်ခံပါတယ်၊ အခြားနိုင်ငံတွေကို တရုတ်နိုင်ငံ၊ နော်ဝေနိုင်ငံ စသည်ဖြင့် သုံးနေကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံကိုမှ မြန်မာပြည် လို့သုံးတာက uniform မဖြစ်ပါဘူး။ ကန့်ကွက်သူမရှိရင် ဒီစာမျက်နှာကို '''မြန်မာနိုင်ငံ''' ကို move လုပ်ချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။ [[User:Yarzaryeni|Yarzaryeni]] ([[User talk:Yarzaryeni|ဆွေးနွေး]]) ၀၁:၅၁၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) *'''Support:''' should move to '''မြန်မာနိုင်ငံ'''. [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၂:၂၅၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) :: Move မယ်ဆိုရင် မြန်မာပြည်ကို redirect ချန်ထားပေးပါ။ မြန်မာပြည်ဆိုပြီး internal link ချိတ်ထားတာတွေ နီကုန်မှာစိုးလို့။ ခုလို active ဖြစ်တဲ့ မန်ဘာတစ်ယောက် မြန်မာဝီကီမှာ ရှိလာတာ ကျုပ်ဖြင့် အတိုင်းမသိ ဝမ်းမြောက်မိပါတယ်ဗျား။ :D [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[User talk:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၄၉၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) ::: မြန်မာပြည်အစား မြန်မာနိုင်ငံ ကို move လုပ်မှာကို ကျွန်တော်လည်း ထောက်ခံတယ်ဗျို့။ အပေါ်က DrLB ပြောခဲ့သလိုပဲ မြန်မာပြည်ကို redirect ချန်ပေးခဲ့ပါဗျာ။ [[User:MoeZawSoe|MoeZawSoe]] ([[User talk:MoeZawSoe|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၁၃၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) ::::*'''Support:''' မြန်မာနိုင်ငံ လို့ ပြောင်းသင့်ပါတယ်။ ဒါကို အဆိုတင်မလို့ စဉ်းစားနေတာ ကြာပြီ။ နိုင်ငံအမည် အားလုံး တထပ်တည်းကျမှ တမ်းပလိတ်တွေ နဲ့ အလုပ်လုပ်တဲ့အခါ အဆင်ပြေမှာ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၃:၃၄၊ ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) :::::ကျနော်လည်း မြန်မာပြည်အစား မြန်မာနိုင်ငံလို့ပြောင်းတာ သဘောကျပါတယ်ဗျ။[[User:NayiMuu|<span style="background:#74DF00"><span style="color:#FFFFFF">'''Nayi'''</span></span><span style="color:#86B404">'''Muu^®'''</span>]]^{[[User talk:NayiMuu|<span style="color:#86B404"> talk</span>]]} ၁၃:၄၁၊ ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) {{Done}} [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[User talk:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၄၁၊ ၂၄ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) ဗမာပြည်က ဗမာလူမျီုးကိုပဲကိုယ်စားပြုတယ်လို့ထင်ပါတယ် [[User:Kerker kyaw|Kerker kyaw]] ([[User talk:Kerker kyaw|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၃၄၊ ၂၀ ဩဂုတ် ၂၀၁၉ (UTC) == April 2016 Tagging == In this diff [https://my.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA&type=revision&diff=299483&oldid=297876], [[User:Yarzaryeni|Ko Yarzaryeni]] tagged the whole article with {{tlx|မယုံကြည်ရသောရင်းမြစ်}}. It would be great if you specified potentially unreliable sources rather than tagging the whole article. I agree to {{tlx|cleanup}} tag and that the article needs to update but, in my opinion, most of the citations are good. Thank you. [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၃:၀၃၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) :မယုံကြည်ရသောရင်းမြစ် ဆိုတာ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းကို ရည်ညွှန်းတာပါ။ ကျန်တာတွေက အဆင်ပြေမှာပါ။ ဒီလိုစာသားတွေကို မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းက ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ :3 <blockquote> လူဝါ၊ သို့မဟုတ် မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုး များသည် တရုတ်၊ ဂျပန်၊ မြန်မာ၊ ယိုးဒယား၊ လာအိုစသော အာရှတိုက် အရှေ့ပိုင်းနိုင်ငံများတွင် အနှံ့အပြား နေထိုင်ကြ၏။ ထို အသားဝါ လူမျိုးများ၌ အလွန်ရှေးကျသော ယဉ်ကျေးမှုများရှိ၍ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဆင့်အတန်း အမြင့်ဆုံးသော လူမျိုးတစ်မျိုးဖြစ်လေသည်။ မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုးများသည် ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းကပင် ဘာသာစကား၊ အယူဝါဒ၊ အနုပညာ စာပေအစရှိသော ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် အဆင့်အတန်းမြင့်မြင့် နေထိုင်ခဲ့ကြပေသည်။ အခြားလူမျိုးများထံမှတစ်ဆင့် အတုခိုးနည်းယူခြင်း မပြုခဲ့ကြသည်သာမက အခြားလူမျိုးများကသာလျှင် မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုးတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုကို အတုခိုးနည်းယူခဲ့ကြရပေသည်။</blockquote> Mongoloid နဲ့ Mongolian နဲ့မကွဲသလို ရေးထားတဲ့ဟန်ကလဲ လုံးဝ Bias ကြီး ဖြစ်နေလို့ ညတုန်းက အဲဒီစာသားတွေကို ဘယ်လိုလုပ်ရမှန်း မသိသေးတာနဲ့ Tag ခဲ့လိုက်တာ။ ခုပဲသဘာဝကျအောင်ပြင်ရေးပြီး Tag ပြန်ဖြုတ်လိုက်ပါမယ်။ ::Thanks, bro. Please [[:en:Wikipedia:Be bold|be bold]] when updating and help make Wikipedia a better encyclopedia. Please feel free to edit the articles. Myanmar Wikipedia needs contributor like you. Cheers. [[File:Face-grin.svg|25px]][[File:Face-grin.svg|25px]] [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၄:၁၈၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC) == The History of Burma = ဗိုလ်ချုပ်တို့ကို လုပ်ကြံတာ ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံရေးသမားတွေလို့ သုံးနှုန်းတာဟာ အပြည့်အစုံမှန်ကန်မှုမရှိပါ။ တကယ်တော့ နယ်ချဲ့ပယောဂမကင်းတဲ့ လုပကြံမှုလို့မြင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ့အချိန်တုန်းက မြန်မာပြည်လက်နက်တိုက်တွေဟာ ပြည်တော်ပြန် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တွေရဲ့ လက်အောက်၎င်းမှာပဲ ရှိနေပါသေးတယ်။ စတင်ဂန်း၊ ရင်းဂန်း အလက်တစ်ရာကို လက်မှတ်အတုနဲ့ ထုတ်လို့ရကြေးသာဆိုရင် အစကတည်းက ဗိုလ်ချုပ်တို့ ဂျပန်မသွားဘဲ နယ်ချဲ့လက်နက်တိုက်က လက်နက်တွေကိုပဲ လက်မှတ်အတုနဲ့ အသာလေးထုတ်ပြီး တိုက်လိုက်ရုံပဲ မဟုတ်လား။ စဥ်းစားကြည့်ပါ။ The History of Burma written Burmese are not true at all.They told lies. [[User:Mmyi442|Mmyi442]] ([[User talk:Mmyi442|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၁၉၊ ၂၆ ဇွန် ၂၀၁၆ (UTC) == Colonialism == ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် အချမ်းသာဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။။[၅၈] ထစ်ချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတွင် ဆန်တင်ပို့မှု အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့ အုပ်ချုပ်စဉ်အခါက ရေနံကို ဘီအိုစီကုမ္ပဏီမှတစ်ဆင့် တင်ပို့ရောင်းချခဲ့သည်။ မြန်မာပြည်အနေနှင့် လူအားအရင်းအမြစ်နှင့် သဘာဝသယံဇာတများကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကျွန်းသစ် ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကို မြန်မာနိုင်ငံမှ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာတတ်မြောက်သည့် လူဦးရေမှာလည်း မြင့်မားလှသည်။[၅၈] ထိုအချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလမ်းကြောင်းသို့ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဦးတည်လျှောက်လှမ်းလျက်ရှိခဲ့သည်ဟု အများက ယုံကြည်လက်ခံခဲ့ကြသည်။ You guys don't understand colonialism and are repeating White Man's Burden attitude from English Wikipedia. That led to white-worshipping attitudes among Burmese youths. Many asked me "Why freed us from British rule! It was so good! [[အသုံးပြုသူ:SSH remoteserver|SSH remoteserver]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:SSH remoteserver|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၄၂၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) == အစိုးရ == စစ်ပုန်ကန်မှု ဖြစ်ပေါ်နေချိန်မှာ အစိုးရ သတ်မှတ်ခြင်းသည် အများပြည်သူတိ့၏ ငိုကြွေးသံကို ပြက်ရယ်ပြုသည် [[အသုံးပြုသူ:QXQ215|QXQ215]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:QXQ215|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၂၈၊ ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) :အစိုးရကို လက်ခံခြင်း လက်မခံခြင်းက တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ ယုံကြည်ချက်ပါ။ လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာသည် လက်ရှိ ကြေညာဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းမှာ အမှန်တကယ်ရှိနေပါတယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားက [[WP:5P2|ဘက်မလိုက်တဲ့အမြင်]]ကို လက်ကိုင်ထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် လက်ရှိဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အတိုင်း ရေးပါတယ်။ [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း]] ဆောင်းပါးမှာ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုချင်းစီကိုလည်း ရနိုင်တဲ့ ခိုင်လုံရင်းမြစ်တွေအပေါ် မူတည်ပြီး ထည့်သွင်းရေးသားထားတဲ့အတွက် ကန့်ကွက်မှု/ထောက်ခံမှု ဖြစ်ရပ်တွေဟာလည်း ပါဝင်ပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၈:၀၇၊ ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) လက်ရှိစစ်ကောင်စီ ဆက်စပ် boycott ခေါင်းစဉ် တခု ထည့်ရင် အဆင်ပြေလား == ၈ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == သို့ ဝီကီဒီယား ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် သမ္မတနေရာတွင်ဦးမြင့်ဆွေ(ယာယီ) သမ္မတလို့သတ်မှတ်ထားတာမှားနေပါတယ် ပီးတော့ ဖွဲ့စည်းပုံ ၄၁၈ (က)အရ ဦးဝင်းမြင့်အာဏာမလွဲခြင်းဖြစ်သည်အတွက်လုံခြုံရေးကောင်စီဆိုတာမဖြစ်သင့်ပါဘူး ဝန်ကြီးဌာန နေရာတွေမှာ ပြောင်းလဲထားသည်မာမှားယွင်းနေပါသည် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးပါရန်တောင်းဆိုပါသည် ပြင်ဆင်ရမည့်နေရာတွင် ၂၀၁၅မှ ၂၀၂၀ထိရွေးချယ်ထားသော ဝန်ကြီး နိုင်ငံတော်သမ္မတ အတိုင်ပင်ခံနေရာတွင် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးပါရန် တောင်းဆိုအပ်ပါသည် == ၁၆ ဧပြီ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အသုံးပြုသူ:Zwal|Zwal]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Zwal|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၁၆၊ ၁၆ ဧပြီ ၂၀၂၁ (UTC) :[[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:'''<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၇:၃၈၊ ၁၉ မေ ၂၀၂၁ (UTC) == ၁၈ မေ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:D08:1B84:9361:71CE:4104:775E:CF08|2001:D08:1B84:9361:71CE:4104:775E:CF08]] ၁၇:၃၇၊ ၁၈ မေ ၂၀၂၁ (UTC) :[[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:'''<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၇:၃၈၊ ၁၉ မေ ၂၀၂၁ (UTC) == Aung၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/213.5.70.21|213.5.70.21]] ၂၂:၂၂၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :[[File:Red question icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:''' it's not clear what changes you want to be made. Please mention the specific changes in a "change X to Y" format and provide a [[Wikipedia:Reliable sources|reliable source]] if appropriate.<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၆:၃၃၊ ၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) == ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/65.18.127.171|65.18.127.171]] ၁၃:၀၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) == ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protectedj3l country|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA|2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA]] ၁၅:၃၁၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) J3l/jelli is buy country by name j3l country/burmese(2020) Sign {{Myanmar-geo-stub}} --[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA|2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA]] ၁၆:၁၀၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)sign min aung hlanig == ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2401:4900:12C9:2733:2042:BF99:1DE:FF4C|2401:4900:12C9:2733:2042:BF99:1DE:FF4C]] ၀၄:၀၆၊ ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) : [[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done for now:''' please establish a [[Wikipedia:Consensus|consensus]] for this alteration '''[[Wikipedia:Edit requests|before]]''' using the {{tlx|edit semi-protected}} template.<!-- Template:ESp --> [[အသုံးပြုသူ:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၁၃၊ ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) == ၂၆ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/65.18.124.212|65.18.124.212]] ၀၈:၅၃၊ ၂၆ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) == ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/49.230.158.223|49.230.158.223]] ၀၉:၄၃၊ ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == ၁၂ မတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/117.55.250.76|117.55.250.76]] ၁၇:၃၃၊ ၁၂ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == ၂ မေ ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|တရုတ်နိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/49.237.22.111|49.237.22.111]] ၀၇:၃၈၊ ၂ မေ ၂၀၂၂ (UTC) == ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}} [[အသုံးပြုသူ:Mr Jonny Bil|Mr Jonny Bil]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Mr Jonny Bil|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၂၅၊ ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) [[File:Red question icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:''' it's not clear what changes you want to be made. Please mention the specific changes in a "change X to Y" format and provide a [[Wikipedia:Reliable sources|reliable source]] if appropriate.<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၄:၂၂၊ ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) == ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB|2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB]] ၁၉:၃၄၊ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == zaw == zaw [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB|2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB]] ၁၉:၃၆၊ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု == {{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}} [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/1.46.157.189|1.46.157.189]] ၀၂:၅၈၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) pk1evdbrp8c5mjlvy0do8xnjjcaj7l9 0 4163 752731 746067 2022-07-31T12:41:43Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{cleanup|date=24 Jul 2021}} {{Infobox scientist | name = အဲလ်ဘတ် အိုင်းစတိုင်း | image = Einstein 1921 by F Schmutzer - restoration.jpg | caption = Albert Einstein in 1921 | native_name = '''Albert Einstein''' | native_name_lang = en | birth_date = {{Birth date|df=yes|1879|3|14}} | birth_place = အမ်းမြို့၊ ဂျာမန်အင်ပါယာ။ | death_date = {{Death date and age|df=yes|1955|4|18|1879|3|14}} | death_place = {{nowrap|ပရင်စင်တင်၊ နယူးဂျာစီ၊ အမေရိကန်။}} | children = "Lieserl" (၁၉၀၂–၁၉၀၃)<br />Hans Albert (၁၉၀၄–၁၉၇၃)<br />Eduard "Tete" (၁၉၁၀–၁၉၆၅) | spouse = Mileva Marić&nbsp;(၁၉၀၃–၁၉၁၉)<br/>{{nowrap|Elsa Löwenthal&nbsp;(၁၉၁၉–၁၉၃၆)}}<ref>{{cite book |editor-last=Heilbron |editor-first=John L. |title=The Oxford Companion to the History of Modern Science |url=https://books.google.com/books?id=abqjP-_KfzkC&pg=PA233 |date=2003 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-974376-6 |page=233}}</ref>{{sfnp|Pais|1982|p=301}} | residence = ဂျာမနီ၊ အီတလီ၊ ဆွမ်စလန်၊ ဩစထရီးယား၊ ဘယ်လ်ဂျီယံ၊ အမေရိကန်။ | citizenship = {{Plainlist| * Subject of the Kingdom of Württemberg during the German Empire (1879–1896) * နိုင်ငံမဲ့ (၁၈၉၆–၁၉၀၁) * ဆွန်စလန်နိုင်ငံသား (၁၉၀၁ –၁၉၅၅) * Austrian subject of the Austro-Hungarian Empire (၁၉၁၁–၁၉၁၂) * Subject of the Kingdom of Prussia during the German Empire (၁၉၁၄–၁၉၁၈) * ဂျာမန်နိုင်ငံသား (၁၉၁၈ - ၁၉၃၃) * အမေရိကန်နိုင်ငံသား (1940–1955) }} | fields = [[ရူပဗေဒ]]၊ [[သဘာဝတ္ထဗေဒ|အတွေးအခေါ်ပညာ]] | workplaces = {{Plainlist| * Swiss Patent Office (Bern) (1902–1909) * University of Bern (1908–1909) * University of Zurich (1909–1911) * Charles University in Prague (1911–1912) * ETH Zurich (1912–1914) * Prussian Academy of Sciences (1914–1933) * Humboldt University of Berlin (1914–1917) * Kaiser Wilhelm Institute (director, 1917–1933) * German Physical Society (president, 1916–1918) * Leiden University (visits, 1920) * Institute for Advanced Study (1933–1955) * Caltech (visits, 1931–1933) }} | education = {{Plainlist| * Swiss Federal Polytechnic (၁၈၉၆–၁၉၀၀။ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့၊ ၁၉၀၀) * [[ဇူးရစ် တက္ကသိုလ်]] (ပါရဂူဘွဲ့၊ ၁၉၀၅) }} | doctoral_advisor = Alfred Kleiner | thesis_title = {{lang|de|Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen}} (A New Determination of Molecular Dimensions) | thesis_url = http://e-collection.library.ethz.ch/eserv/eth:30378/eth-30378-01.pdf | thesis_year = ၁၉၀၅ | academic_advisors = Heinrich Friedrich Weber | influenced = {{Plainlist| * Ernst G. Straus * Nathan Rosen * Leó Szilárd }} | known_for = {{Unbulleted list | [[ယေဘုယျနှိုင်းရသီအိုရီ]] | [[အထူးနှိုင်းရသီအိုရီ]] | [[အလင်းလျှပ်စစ် သက်ရောက်မှု]] | ''<nowiki>E = mc</nowiki>''^''2'' | Theory of Brownian motion | [[အိုင်းစတိုင်းစက်ကွင်း ညီမျှခြင်းများ]] | Bose–Einstein statistics | Bose–Einstein condensate | [[ဒြပ်ဆွဲအားလှိုင်း]] | Cosmological constant | Unified field theory | EPR paradox }} | awards = {{Plainlist| * Barnard Medal (၁၉၂၀) * [[ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆု]] (၁၉၂၁) * Matteucci Medal (၁၉၂၁) * ForMemRS (၁၉၂၁)<ref name="frs" /> * Copley Medal (၁၉၂၅)<ref name="frs" /> * Gold Medal of the Royal Astronomical Society (၁၉၂၆) * Max Planck Medal (၁၉၂၉) * ''တိုင်း(မ်)'' မဂ္ဂဇင်း၏ ရာစုနှစ်ရဲ့ ပုဂ္ဂိုလ် (၁၉၉၉) }} | signature = Albert Einstein signature 1934.svg | influences = {{plainlist| * [[Arthur Schopenhauer]] * [[Baruch Spinoza]] * [[Bernhard Riemann]] * [[David Hume]] * [[Ernst Mach]] * [[Hendrik Lorentz]] * [[Hermann Minkowski]] * [[နယူတန်|အိုက်ဆက် နယူတန်]] * [[James Clerk Maxwell]] * [[Michele Besso]] * [[Moritz Schlick]] * [[Thomas Young (scientist)|Thomas Young]] * [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] }} }} '''အဲလ်ဘတ် အိုင်းစတိုင်း''' ({{lang-en|Albert Einstein}}{{IPAc-en|ˈ|aɪ|n|s|t|aɪ|n}} {{respell|EYEN|styne}};<ref name="NDxay" /> {{IPA-de|ˈalbɛʁt ˈʔaɪnʃtaɪn|lang|Albert Einstein german.ogg}}) ကို ဂျာမနီနိုင်ငံ၊ အမ်းမြို့မှာ ၁၈၇၉ ခုနှစ် မတ်လ ၁၄ ရက်နေ့က ဖွားမြင်ခဲ့သည်။<ref name=Bio/> သူ၏ မိဘများသည် ယဟူဒီ ([[ဂျူးလူမျိုး]]) နွယ်ဖွားများဖြစ်ပြီး လျှပ်စစ်ပစ္စည်း အရောင်းအဝယ်လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ကြသည်။ အိုင်းစတိုင်း၏ ဖခင် Hermann Einstein သည် အောင်မြင်သော စီးပွားရေးသမားတစ်ယောက် မဟုတ်ခဲ့သော်ငြားလည်း ဂျာမန် ဂန္ထဝင်မြောက် စာပေများ၊ [[ဒဿန]]ကျမ်းများနှင့် [[ကဗျာ]]စာပေများကို မြတ်မြတ်နိုးနိုး နှစ်သက်တတ်သူ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သူ၏ အိမ်တွင် ခံ့ညားသည့် စာကြည့်ခန်းတစ်ခုကို ထားရှိပြီး အိမ်ကိုအလည်လာသော ဧည့်သည်များနှင့်လည်း စာပေအကြောင်း၊ ဒဿနအကြောင်း ပြောဆိုဆွေးနွေးတတ်သူ ဖြစ်သည်။ အိုင်းစတိုင်း၏ မိခင် Pauline Koch သည် [[ဂီတ]]အနုပညာကို နှစ်သက်သူဖြစ်ပြီး စန္ဒယားတီးကောင်းသူ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|title = Einstein and his love of music|date = January 2005|url = http://www.pha.jhu.edu/einstein/stuff/einstein&music.pdf|format = PDF|publisher = Physics World}}</ref> အိုင်းစတိုင်းတွင် မွေးချင်းညီမတစ်ဦးရှိပြီး Maja ဟု ခေါ်သည်။ ခေတ်သစ်ရူပဗေဒ၏ ခက်မာ ၂ ခုဖြစ်သော (ကွမ်တမ်မက္ကင်းနစ်နှင့်အပြိုင်) ယေဘုယျနှိုင်းရသီအိုရီကို မွမ်းမံဆန်းသစ်ခဲ့သူလည်း ဖြစ်သည်။<ref name=frs>{{cite journal | last1 = Whittaker | first1 = E. | authorlink = E. T. Whittaker| doi = 10.1098/rsbm.1955.0005 | title = Albert Einstein. 1879–1955 | journal = Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society | volume = 1 | pages = 37–67 | date = 1 November 1955| jstor = 769242| doi-access = free}}</ref><ref name="YangHamilton2010">{{cite book|author1=Fujia Yang|author2=Joseph H. Hamilton|title=Modern Atomic and Nuclear Physics|date=2010|publisher=World Scientific|isbn=978-981-4277-16-7}}</ref> == ငယ်ဘဝ == အိုင်းစတိုင်းသည် ငယ်စဉ် ကလေးဘဝမှာ အလွန်ထုံထိုင်းလေးလံရုံသာမက စကားလည်း နည်းလှသည်။ အခြားကလေးများလို ဆော့ကစားခြင်း မရှိဘဲ တစ်ယောက်တည်း တွေးနေ ငေးနေတတ်သည်။ မူလတန်း စတတ်သည့်အခါတွင်လည်း ဉာဏ်ထိုင်းသည်ဟု ဆရာများက မှတ်ချက်ပေးခြင်းခံရသည်။ ဒါပေမယ့် သူသည် အသက် ခြောက်နှစ်သားအရွယ်မှာ [[တယော]]ထိုးခြင်းကို စတင်သင်ကြားနေပြီဖြစ်ပြီး ဂီတကိုလည်း မြတ်နိုးတန်ဖိုးထားတတ်နေပြီဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|title = The relative beauty of the violin|date = 28 January 2011|url = http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/classical/features/the-relative-beauty-of-the-violin-2196313.html|work = The Independent|accessdate = 25 December 2015|archivedate = 21 November 2015|archiveurl = https://web.archive.org/web/20151121085233/http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/classical/features/the-relative-beauty-of-the-violin-2196313.html}}</ref> အသက် ၁၀ နှစ်အရွယ်တွင် ကျောင်းမနေချင်တော့ဘူးဟု မိဘများကို ပြောခဲ့ဖူးပါသည်။ == အိုင်းစတိုင်းနှင့် သင်္ချာ == သူသည် [[သင်္ချာ]]ဘာသာရပ်တွင် အလွန်ညံ့ဖျင်းသည်။ ထို့အပြင် ခေါမနှင့် လက်တင်ဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သဒ္ဒါသင်ကြားရာမှာလည်း စိတ်ပါဝင်စားမှုမရှိခဲ့ချေ။ သူ့ကို ဦးလေးဖြစ်သူ Jakob က [[အက္ခရာသင်္ချာ]]နှင့် ဂျီဩမေတြီ သဘောတရားများကို နားလည်အောင် ရှင်းလင်းပြသပေးခဲ့သည့်အတွက် အိုင်းစတိုင်းသည် သင်္ချာပညာတွင် ဆရာများအံ့ဩလောက်အောင် ထူးချွန်လာခဲ့ပြီး ပညာဆက်သင်နိုင်ခဲ့လေသည်။ [[File: Albert_Einstein_as_a_child.jpg|thumb|200px|အသက် ၁၄ နှစ် အရွယ် အိုင်စတိုင်း၊ ၁၈၉၃]] [[ပထမကမ္ဘာစစ်]] စတင်ရန် နီးကပ်လာသည့်အချိန်တွင် ဂျာမန်လူမျိုးကြီးဝါဒ ကြီးထွားလာနေပြီး ပညာရေးစနစ်ကလည်း တင်းကျပ်ပြင်းထန်လွန်းနေလေသည်။ အိုင်းစတိုင်း၏ မိဘများလည်း စီးပွားရေး အဆင်မပြေသည့်အတွက် ဂျာမနီမှာ ဆက်နေရန် ခက်ခဲလာသည့်အတွက် မြူးနစ်မြို့က မိတ်ဆွေတစ်ဦးဆီမှာ အိုင်းစတိုင်းကို အပ်ထားခဲ့ပြီး သူတို့က [[အီတလီနိုင်ငံ]] မီလန်မြို့ကို ပြောင်းရွှေ့သွားကြသည်။ သို့သော် အိုင်းစတိုင်းသည် အထက်တန်းပညာ မပြီးဆုံးခင် ၁၅ နှစ်သားအရွယ်မှာ ကျောင်းထုတ်ခံခဲ့ရပြီး [[ဂျာမနီနိုင်ငံ]]ကနေ ထွက်ခွာပြီး မိဘများရှိရာ မီလန်ကို လိုက်သွားခဲ့လေသည်။ အိုင်းစတိုင်း၏ မိဘများသည် စီးပွားရေး အခြေအနေမကောင်းလှသော်လည်း သားဖြစ်သူကို ပညာတတ်ကြီး ဖြစ်စေချင်သည့်အတွက် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဇူးရစ်မြို့က သိပ္ပံကျောင်းတိုက်တွင် ပညာဆက်သင်နိုင်အောင် ပို့ပေးခဲ့လေသည်။ ဇူးရစ်သိပ္ပံကျောင်းကို ဝင်ခွင့်ရရန် စာမေးပွဲဖြေဆိုရာမှာ အိုင်းစတိုင်းသည် သင်္ချာဘာသာတွင် အမှတ်ကောင်းသော်လည်း နိုင်ငံခြားဘာသာ (ခေါမ၊ လက်တင်)၊ [[ရုက္ခဗေဒ]]နှင့် [[သတ္တဗေဒ]] ဘာသာရပ်များမှာ ကျရှုံးခဲ့လေသည်။ သို့သော် ကျောင်းအာဏာပိုင်များက သင်္ချာဘာသာရပ်တွင် ထူးထူးခြားခြား တော်နေသည့် အိုင်းစတိုင်းကို အထက်တန်းကျောင်း တစ်ကျောင်းမှာ ပြန်လည်သင်ယူဖို့ အကြံပေးခဲ့ကြသည်။ အိုင်းစတိုင်းသည် Aarau ဆိုသည့် မြို့ငယ်လေးက အထက်တန်းကျောင်း တစ်ကျောင်းတွင် တစ်နှစ်ကြာ တက်ရောက် ဆည်းပူးခဲ့လေသည်။ သူသည် ၁၈၉၆ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှ ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ် ဩဂုတ်လအထိ ဇူးရစ်သိပ္ပံကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားနေချိန်အတွင်း ဩစတြီးယား [[ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ]]က ဆာဘီးယား မျိုးနွယ်စုဝင် မိန်းကလေး Mileva Maritsch နဲ့ ချစ်ကြိုးသွယ်ခဲ့လေသည်။ == လုပ်ငန်းခွင် ဝင်ခြင်း == ကျောင်းပြီးသွားသည့်အချိန်တွင် သူငယ်ချင်းဖြစ်သူ Grossmann ၏ အကူအညီဖြင့် ဘန်းမြို့မှ စက်မှုလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ မူပိုင်ခွင့် ကန့်သတ်လက်မှတ် ထုတ်ပေးသည့် ရုံးတစ်ရုံးတွင် ၁၉၀၂ ဇူလိုင်လမှ စတင် အလုပ်ဝင်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၀၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၆ ရက်နေ့တွင် အိုင်းစတိုင်းနှင့် မီလီဗာတို့ လက်ထပ်ခဲ့လေသည်။ == နှိုင်းရသီအိုရီ == အိုင်းစတိုင်းသည် တတ်ထားသည့်ပညာရပ်များနှင့် လားလားမှမဆိုင်သော အလုပ်ကို လုပ်နေရသော်ငြား စိတ်ပျက်ခြင်းမရှိဘဲ အားလပ်ချိန်များတွင် တစ်ယောက်တည်း စဉ်းစားတွေးတောရင်း စာရွက်လွတ်တစ်ရွက်ပေါ်မှာ ခဲတံတိုတစ်ချောင်းဖြင့် တွက်ချက်နေတတ်လေသည်။ သူသည် ဓာတ်ခွဲခန်းမရှိဘဲ ရှေ့ ခေတ်အဆက်ဆက်က ပညာရှင်ကြီးများ၏ စာအုပ်စာတမ်းများကို ဖတ်ရှုစဉ်းစားပြီး တွက်ချက်လိုက်၊ အကြံထုတ်လိုက်၊ ညောင်းညာလာသည့်အခါ တယောထိုးလိုက်နှင့် နေခဲ့လေသည်။ ၁၉၀၅ ခုနှစ်တွင် သူ၏ [[နှိုင်းရသီအိုရီ]] (Relativity Theory) ကို ကမ္ဘာသိအောင် တင်ပြနိုင်ခဲ့လေသည်။ ထို့နောက်မှာတော့ ဇူးရစ်သိပ္ပံကျောင်းတိုက်က အိုင်းစတိုင်းကို အထူးပါမောက္ခရာထူးပေးပြီး အလုပ်ခန့်ခဲ့လေသည်။ အိုင်းစတိုင်းသည် ဂျာမနီဖွား ယဟူဒီအနွယ်ဝင် တစ်ဦး ဖြစ်သည့်အတွက် မခန့်ချင်ခန့်ချင် ခန့်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ သူ၏ ကျော်ကြားလှသည့် သီအိုရီကို ကမ္ဘာသိအောင် မထုတ်ပြန်ခင် တစ်နှစ်အလို ၁၉၀၄ ခုနှစ်က မီလီဗာက သူတို့ရဲ့ သားဦး Hans Albert ကို မွေးဖွားပေးခဲ့သည်။ အိုင်းစတိုင်းသည် သူ၏ သီအိုရီကို ကမ္ဘာသိအောင် ထုတ်ပြန်ပြီးသည့်နောက်တွင် သဘောတရားပိုင်းကနေ သင်္ချာ ရူပဗေဒ ဖြစ်လာအောင် ကိန်းဂဏန်းတွေ၊ ညီမျှခြင်းတွေနဲ့ ပြည့်စုံလာသည်အထိ ခြောက်နှစ်ကြာ ကြိုးစားခဲ့လေသည်။ ၁၉၁၁ ခုနှစ်ရောက်သောအခါ သူ၏ အထူး နှိုင်းရသီအိုရီ (Special Relativity Theory) သည် သင်္ချာပညာရပ်ဆိုင်ရာ ညီမျှခြင်းများနှင့် ပြည့်စုံသွားလေတော့သည်။ ၁၉၁၀ ခုနှစ် ဇွန်လ တွင် မီလီဗာက ဒုတိယသား Edward ကို မွေးဖွားခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် သူတို့မိသားစုမှာ ကျပ်ကျပ်တည်းတည်း ရုန်းကန်နေခဲ့ကြရသည်။ ၁၉၁၀ နှစ်ကုန်ခါနီးတွင် ဩစတြီးယား ဟန်ဂေရီ အင်ပါယာ၏ ဘုရင်က အိုင်းစတိုင်းကို ပရပ်တက္ကသိုလ် (University of Prague) တွင် ပါမောက္ခတာဝန် ထမ်းဆောင်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်ခဲ့သည်။ ထိုနေရာသည် ဇူးရစ်ထက် အစစအရာရာ သာသည့် အခြေအနေရှိသောကြောင့် အိုင်းစတိုင်းက သွားချင်သော်လည်း လူမျိုးကြီး စစ်ဝါဒကို မုန်းတီးသော မီလီဗာက အပြင်းအထန် ကန့်ကွက်ခဲ့လေသည်။ သို့သော် အိုင်းစတိုင်းကတော့ ပရပ်တက္ကသိုလ်တွင် သုံးနှစ်ကြာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ ထိုနေရာတွင် အဖိနှိပ်ခံဘဝကို နာကြည်းနေသော ချက်လူမျိုးများနှင့် ယဟူဒီလူမျိုးများ အများအပြား ရှိလေသည်။ ပရပ်တက္ကသိုလ်မှာ အိုင်းစတိုင်း ရှိနေစဉ်က စာရေးဆရာ ကပ်ဖ်ကာ (Franz Kafka) နှင့် ယဟူဒီခေတ်ပညာတတ်များ ဦးဆောင်ပြီး ဇီယွန်လှုပ်ရှားမှုများ လုပ်နေချိန် ဖြစ်လေသည်။ ထို့နောက် အိုင်းစတိုင်းသည် လူမျိုးရေး ကျဉ်းမြောင်းမှုများကို စိတ်ပျက်သည့်အတွက် ၁၉၁၃ ခုနှစ်တွင် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံသို့ ပြန်လာခဲ့သည်။ သူ့အား ဇူးရစ်သိပ္ပံကျောင်းတိုက်က ရူပဗေဒဌာန အကြီးအကဲအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ရန် ဖိတ်ခေါ်သလို ဂျာမန်ဘုရင်ကလည်း ဘာလင်တက္ကသိုလ် ပါမောက္ခတာဝန် ထမ်းဆောင်ဖို့ ကမ်းလှမ်းခဲ့လေသည်။ အိုင်းစတိုင်းသည် ဂျာမန်ဘုရင်၏ ကမ်းလှမ်းမှုကို လက်ခံခဲ့ပြီး ၁၉၁၃ ခုနှစ်မှာပင် ဂျာမနီကို ပြန်သွားခဲ့လေသည်။ ထိုအချိန်မှစပြီး သူနှင့် မီလီဗာတို့လည်း လမ်းခွဲခဲ့ကြလေသည်။ ဂျာမနီတွင် အိုင်းစတိုင်းတစ်ယောက်တည်း ဖြစ်နေချိန်တွင် ညီမဝမ်းကွဲတော်စပ်သူ Elsa က လာရောက် စောင့်ရှောက်ပေးခဲ့သည်။ အယ်လ်ဆာသည် သမီးနှစ်ယောက်အမေ မုဆိုးမတစ်ဦးဖြစ်သော်ငြား ဆွဲဆောင်မှုအပြည့်ရှိသော အမျိုးသမီးတစ်ယောက် ဖြစ်လေသည်။ သူမသည် အိုင်းစတိုင်းကို လိုလေသေးမရှိအောင် ပြုစုလေသည်။ ၁၉၁၄ ခုနှစ် ပထမကမ္ဘာစစ်ကြီး စဖြစ်နေသော်လည်း အိုင်းစတိုင်းကတော့ သူ၏ ရီလေတီဗတီ သီအိုရီကိုပဲ ဆက်လက် တိုးချဲ့ဆန့်ထုတ်နေခဲ့သည်။ ၁၉၁၆ ခုနှစ် စစ်ဖြစ်နေဆဲ အချိန်တွင်ပင် အိုင်းစတိုင်းသည် သူ၏ [[ယေဘုယျနှိုင်းရသီအိုရီ]] (General Theory of Relativity) ကို ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေလိုက်လေသည်။ ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် အိုင်းစတိုင်းသည် မီလီဗာနှင့် တရားဝင် ကွာရှင်းပြီး အယ်လ်ဆာနှင့် လက်ထပ်လိုက်သည်။ ထို့နောက် ၁၉၂၃ ခုနှစ်တွင် [[ရူပဗေဒ]]ပညာရပ်ဆိုင်ရာ နိုဘယ်လ်ဆုကို ချီးမြှင့်ခံရလေသည်။ ထိုဆုသည် သူ၏ ကျော်ကြားလှသော ရီလေတီဗတီ သီအိုရီအတွက် မဟုတ်ဘဲ အလင်းလျှပ်စစ်အကျိုး (ဖိုတွန်သဘောတရား) အတွက် ရရှိခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၉၃၃ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း [[ဟစ်တလာ]] အာဏာရလာသည့်အခါတွင် လူမျိုးကြီးဝါဒများ ပြန်လည်ခေါင်းထောင်လာသည့်အတွက် အိုင်းစတိုင်းသည် [[အမေရိကန်]]ကို အပြီးအပိုင် ထွက်ခွာသွားခဲ့လေသည်။ သူသည် အမေရိကန် ပရင့်စတန်တက္ကသိုလ်တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေရင်း [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]ကြီး အစပျိုးနေချိန် ၁၉၃၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂ ရက်နေ့တွင် အမေရိကန်သမ္မတ ဖရင်ကလင်ဒီ ရုစဗဲ့ဆီသို့ [[အနုမြူဗုံး|အဏုမြူဗုံး]]နှင့် ပတ်သက်၍ သတိပေးစာ ရေးသားခဲ့သည်။ သူ၏ စာကြောင့် သမ္မတ ရုစဗဲ့သည် မန်ဟက်တန် စီမံကိန်းကို ရေးဆွဲပြီး အဏုမြူဗုံး ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၎င်းအဏုမြူဗုံး (သို့) အက်တမ်ဗုံးကို ထုတ်လုပ်နည်းသည် အိုင်းစတိုင်း၏ ကမ္ဘာကျော် ညီမျှခြင်းဖြစ်သည့် E=mc² ဆိုသည့် ဒြပ်ထုစွမ်းအင် တူညီခြင်း နိယာမတရားပင်ဖြစ်သည်။ သူသည် စစ်ကြီးပြီးသည့်နောက်တွင် အဏုမြူစွမ်းအင်ကို ကောင်းသည့်ဘက်တွင် အသုံးချရန် တိုက်တွန်းခဲ့လေသည်။ ထို့နောက် သူ၏ ပေါင်းစပ်စက်ကွင်း သီအိုရီကို တင်ပြခဲ့သည်။ ထိုသီအိုရီသည် ရှင်းလင်းလွယ်ကူမှု မရှိသည့်အတွက် လူအများ နားမလည်ခဲ့ချေ။ ထို သီအိုရီကို ပို၍ ရှင်းလင်းလွယ်ကူအောင် ထပ်မံရှင်းမပြနိုင်ခင် ၁၉၅၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၈ ရက် မနက် ၁ နာရီ ၂၅ မိနစ်တွင် အိုင်းစတိုင်းသည် ပရင်စတန် ဆေးရုံကြီးပေါ်မှာ သေဆုံးသွားခဲ့လေသည်။ == ကိုးကား == {{Reflist|refs= <ref name=Bio>{{cite web |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1921/einstein-bio.html |title=Albert Einstein&nbsp;– Biography |accessdate=7 March 2007 |publisher=''Nobel Foundation''| archiveurl= https://web.archive.org/web/20070306133522/http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1921/einstein-bio.html| archivedate= 6 March 2007 | deadurl= no}}</ref> <ref name="NDxay">{{cite book|last=Wells|first=John|author-link=John C. Wells|title=Longman Pronunciation Dictionary|publisher=Pearson Longman|edition=3rd|date=3 April 2008|isbn=978-1-4058-8118-0}}</ref> }} == ပြင်ပလင့်များ == * [http://www.shapell.org/exhibitions.aspx?einstein-original-letters-in-aid-of-his-brethren Einstein's Personal Correspondence: Religion, Politics, The Holocaust, and Philosophy] Shapell Manuscript Foundation * [http://vault.fbi.gov/Albert%20Einstein FBI file on Albert Einstein] * [http://www.pha.jhu.edu/einstein/stuff/einstein&music.pdf Einstein and his love of music], Physics World * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1921/einstein-bio.html Albert Einstein] on NobelPrize.org * [http://www.history.com/topics/albert-einstein Albert Einstein], videos on History.com * {{Wayback |date=20110608004818 |url=http://ocw.mit.edu/courses/science-technology-and-society/sts-042j-einstein-oppenheimer-feynman-physics-in-the-20th-century-spring-2006/ |title=MIT OpenCourseWare STS.042J/8.225J: Einstein, Oppenheimer, Feynman: Physics in the 20th century }} – free study course that explores the changing roles of physics and physicists during the 20th century * [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein Archives Online (80,000+ Documents)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811112756/http://www.alberteinstein.info/ |date=11 August 2011 }} ([http://www.msnbc.msn.com/id/46785542/ns/technology_and_science-science/ MSNBC, 19 March 2012]) * [http://www.wdl.org/en/item/2745/ Einstein's declaration of intention for American citizenship] on the World Digital Library * [http://archon.brandeis.edu/?p=collections/findingaid&id=41 Albert Einstein Collection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130929151059/http://archon.brandeis.edu/?p=collections%2Ffindingaid&id=41 |date=29 September 2013 }} at Brandeis University * [http://einsteinpapers.press.princeton.edu/ Digital Einstein] at Princeton University ==အခြားကြည့်ရန်== * [[ယေဘုယျနှိုင်းရသီအိုရီ]] * [[စတီဖင်ဟော့ကင်း]] * [[နယူတန်]] [[ကဏ္ဍ:ရူပဗေဒ ပညာရှင်များ]] [[ကဏ္ဍ:စကြဝဠာဗေဒ ပညာရှင်များ]] [[ကဏ္ဍ:၁၈၇၉ မွေးဖွားသူများ]] [[ကဏ္ဍ:၁၉၅၅ ကွယ်လွန်သူများ]] ksgk9kd5ryox51vgivu29a558gp9bse 0 4258 752782 748378 2022-07-31T20:32:58Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 6 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Coord|36|N|138|E|type:country_region:JP|display=title}} {{Infobox country | နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ဂျပန်နိုင်ငံ | အမည်_ရင်း = {{native name|ja|日本国|italics=off}}<br>{{small|{{transl|ja|Nippon-koku}} or {{transl|ja|Nihon-koku}}}} | common_name = ဂျပန်နိုင်ငံ | ပုံ_အလံ = Flag of Japan.svg | ပုံ_တံဆိပ် = Imperial Seal of Japan.svg | other_symbol = <div style="padding:0.2em;">[[File:Goshichi no kiri.svg|80px|Seal of the Office of the Prime Minister and the Government of Japan]]</div> | other_symbol_type = အစိုးရ စည်းတံဆိပ် | နိုင်ငံတော်ဆောင်ပုဒ် = | နိုင်ငံတော်သီချင်း = {{Nihongo|"[[ကီမီဂါယို]]"|君が代|italics=off}}<br>"His Imperial Majesty's Reign"<div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Kimi ga Yo instrumental.ogg]]}}</div> | ပုံ_နေရာ = Japan (orthographic projection).svg | alt_map = Projection of Asia with Japan's Area colored green | map_caption = ဂျပန်နိုင်ငံနယ်နိမိတ်ကို အစိမ်းရင့်ရောင်ဖြင့်ဖော်ပြထားပြီး ပိုင်ဆိုင်သည်ဟုဆိုသော်လည်း ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်းမရှိသော မြေကို အစိမ်းနုဖြင့် ဖော်ပြထားသည်။ | မြို့တော် = [[တိုကျိုမြို့]] (東京) | coordinates = {{Coord|35|41|N|139|46|E|type:city}} | အကြီးဆုံးမြို့ = မြို့တော် | အကြီးဆုံးပြည်နယ် = | ရုံးသုံးဘာသာများ = [[ဂျပန်ဘာသာစကား|ဂျပန်]] | demonym = Japanese | government_type = [[ပြည်ထောင်စုစနစ်|ပြည်ထောင်စု]] [[ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီ စနစ်|ပါလီမန်]] [[:en:constitutional monarchy|စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်]] | leader_title1 = [[ဂျပန် ဧကရာဇ်|ဧကရာဇ်]] | leader_name1 = [[နာရူဟီတို]] | leader_title2 = [[ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | leader_name2 = [[ဖူမီအို ခီရှိဒ]] | legislature = [[ဒိုင်းယက်လွှတ်တော်]] | upper_house = [[:en:House of Councillors (Japan)|House of Councillors]] | lower_house = [[:en:House of Representatives (Japan)|House of Representatives]] | sovereignty_type = [[ဂျပန်နိုင်ငံ၏ သမိုင်း|တည်ထောင်ခြင်း]] | established_event1 = [[:en:Yamato Dynasty|ဧကရာဇ်မင်းဆက်ထူထောင်ခြင်း]] | established_date1 = ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၁ ရက် ၆၆၀ ဘီစီ | established_event2 = [[:en:Meiji Constitution|မေဂျီအခြေခံဥပဒေ]] | established_date2 = ၁၈၉၀ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက် | established_event3 = {{nowrap|[[ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ|လက်ရှိဖွဲ့စည်းပုံ]]}} | established_date3 = ၁၉၄၇ ခုနှစ် မေလ ၃ ရက် | area_km2 = ၃၇၇,၉၇၅ | area_footnote = <ref name="area-2019">{{cite web|script-title=ja:令和元年全国都道府県市区町村別面積調（１０月１日時点）|url=https://www.gsi.go.jp/KOKUJYOHO/MENCHO201910-index.html|publisher=Geospatial Information Authority of Japan|language=ja|date=December 26, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20200415123703/https://www.gsi.go.jp/KOKUJYOHO/MENCHO201910-index.html|archive-date=April 15, 2020|url-status=dead|title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ|accessdate=26 September 2021|archivedate=15 April 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200415123703/https://www.gsi.go.jp/KOKUJYOHO/MENCHO201910-index.html}}</ref> | percent_water = ၁.၄ (၂၀၁၅ ခုနှစ်အရ)<ref>{{cite web|title=Surface water and surface water change|access-date=October 11, 2020|publisher=OECD|url=https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER#}}</ref> | area_rank = ၆၂ <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] --> | population_estimate = {{decrease neutral}} ၁၂၅,၃၆၀,၀၀၀<ref>{{cite web|title=Population Estimates Monthly Report July 2021)|url=https://www.stat.go.jp/english/data/jinsui/tsuki/index.html|publisher=Statistics Bureau (Japan)|date=July 20, 2021}}</ref> | population_estimate_rank = ၁၁ | population_estimate_year = ၂၀၂၁ | population_census = ၁၂၆,၂၂၆,၅၆၈<ref>{{cite web|url=https://www.e-stat.go.jp/en/stat-search/files?page=1&layout=datalist&toukei=00200521&tstat=000001136464&cycle=0&year=20200&month=24101210&tclass1=000001136465&tclass2=000001154388&tclass3val=0|title=2020 Population Census Preliminary Tabulation|accessdate=June 26, 2021|publisher=Statistics Bureau (Japan)}}</ref> | population_census_year = ၂၀၂၀ | population_census_rank = | population_density_km2 = ၃၃၄ | population_density_rank = ၂၄ | GDP_PPP = {{increase}} $၅.၅၈၆ ထရီလီယံ<ref name="IMFWEOJP">{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April/weo-report?c=158,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2019&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|title=World Economic Outlook database: April 2021|publisher=[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့]]|date=April 2021}}</ref> | GDP_PPP_year = ၂၀၂၁ | GDP_PPP_rank = ၄ | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $၄၄,၅၈၅ | GDP_PPP_per_capita_rank = ၂၇ | GDP_nominal = {{increase}} $၅.၃၇၈ ထရီလီယံ<ref name="IMFWEOJP" /> | GDP_nominal_year = ၂၀၂၁ | GDP_nominal_rank = ၃ | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $၄၂,၉၂၈ | GDP_nominal_per_capita_rank = ၂၃ | Gini = ၃၃.၄ <!-- Number only. --> | Gini_year = ၂၀၁၈ | Gini_change = decrease<!-- Increase/decrease/steady. --> | Gini_ref = <ref>{{cite encyclopedia|url=https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm|title=Inequality - Income inequality - OECD Data|publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)|access-date=25 July 2021}}</ref> | Gini_rank = ၇၈ | HDI = ၀.၉၁၉ <!-- Number only, between 0 and 1. --> | HDI_year = ၂၀၁၉<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase <!-- Increase/decrease/steady. --> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|language=en|publisher=[[ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်]]|date=December 15, 2020|accessdate=December 15, 2020}}</ref> | HDI_rank = ၁၉ | currency = [[ဂျပန် ယန်း]] (¥) | ဗဟိုဘဏ် = | time_zone = [[ဂျပန် စံတော်ချိန်|JST]] | utc_offset = +09:00 | drives_on = ဘယ် | calling_code = [[ဂျပန်နိုင်ငံရှိ တယ်လီဖုန်းနံပါတ်များ|+၈၁]] | cctld = [[.jp]] | official_website = <!----- do not add www.japan.go.jp – The article is about the country, not the government ----->|today }} '''ဂျပန်နိုင်ငံ''' (日本 နိဟွန်း သို့မဟုတ် နိပွန်၊ တရားဝင်အမည် 日本国 နိပွန်ကိုကု သို့မဟုတ် နိဟွန်းကိုကု) (ဂျပန်အမည်ကို မြန်မာဘာသာအဖြစ်ပြန်ပါက [ကန်ဇီ([[ဟန်ဇာ]]): 日=နေ့ (Day), 本=ပုံ(picture), ထို့ကြောင့် အသံထွက်လည်းဆင်၍ အဓိပ္ပာယ်ပါ တူသော နေ့ပုံ (နိပွန်)] သည် အရှေ့အာရှတွင်ရှိသော ကျွန်းနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ [[ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာ]]အတွင်း၌ တည်ရှိပြီး ဂျပန်ပင်လယ်၊ [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]၊ [[ကိုရီးယား ဒီမိုကရက်တစ် ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ|မြောက်ကိုရီးယား]]၊ [[တောင်ကိုရီးယား]] နှင့် [[ရုရှား]] တို့၏ အရှေ့ဘက်တွင် ရှိပြီး မြောက်ဘက်ရှိ အိုဟွတ်ပင်လယ်မှတောင်ဘက် အရှေ့တရုတ်ပင်လယ်နှင့် [[ထိုင်ဝမ်]]တို့အထိ ဖြန့်ကျက်တည်ရှိသည်။ ဂျပန်၏ နာမည်ကို ဖော်ကျူးထားသော စာလုံးများမှာ "နေမှဆင်းသက်လာသောတိုင်းပြည်" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရပြီး ထိုအတွက်ကြောင့် တခါတရံတွင် ဂျပန်အား "နေထွက်ရာတိုင်းပြည်" ဟု အဓိပ္ပာယ်ဖော်ဆို ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ဂျပန်သည် ကျွန်းပေါင်း ၆၈၅၂ကျွန်း ပါဝင်သည့် ကျွန်းစုနိုင်ငံဖြစ်သည်။ အကြီးဆုံးကျွန်းများမှာ ဟွန်ရှူး(本州)၊ ဟော့ကိုင်းဒိုး(北海道)၊ ကျူရှူး (九州) နှင့် ရှီကိုကူး (四国) တို့ဖြစ်ကြပြီး ဂျပန်နိုင်ငံ၏ မြေနေရာစုစုပေါင်း၏ ၉၇ ရာခိုင်နှုန်းမျှရှိသည်။ ဟွန်းရှူးကျွန်းပေါ်တွင် မြို့တော်တိုကျိုနှင့် အခြားအိုဆာကာ၊ကျိုတို ကဲ့သို့မြို့ကြီးများလည်းရှိသည်။ ကျွန်းအများစုမှာ တောင်ထူထပ်ပြီးအများအပြားမှာ မီးတောင်များဖြစ်ကြပြီး မီးတောင်ပေါင်း၁၁၀ရှိသည်။ ထိုမီးတောင်များအနက် မီးတောင်၄၇ခုသည် မီးတောင်ရှင်များဖြစ်သည်ဟု သိပ္ပံပညာရှင်များက ဆိုကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဂျပန်၏ အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်ဖြစ်သော [[ဖူဂျီတောင်]] (富士山) သည် [[မီးတောင်]]တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဂျပန်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒဿမမြောက် လူဦးရေအများဆုံးဖြစ်ပြီး စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၁၂၈ သန်းမျှရှိသည်။ တိုကျိုမြို့သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူဦးရေ အထူထပ်ဆုံးမြို့ကြီးများထဲတွ င်ပါဝင်သည်။ မြို့တော်ဖြစ်သော တိုကျို့မြို့ကိုစီရင်စု(၃)ခုဖြင့်ဖွဲစည်းထားကာ ခန့်မှန်းလူဦးရေ သန်း ၃္၈.၁၄ နေထိုင်ကြသည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသန လေ့လာချက်များအရ [[ကျောက်ခေတ်ဟောင်း ခေတ်နှောင်း]] အချိန်ကာလကပင် ဂျပန်ကျွန်းများ ပေါ်တွင် လူများ နေထိုင်လျက် ရှိကြောင်း သက်သေအထောက်အထားများ တွေ့ရှိရသည်။ ဂျပန်ဟူသော အမည်နာမကို သမိုင်းမှတ်တမ်းအဖြစ် ပထမအေဒီရာစုနှစ်မှ တရုတ်သမိုင်းစာအုပ်အတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ် တွေ့ရှိရပြီး အကျဉ်းချုံးသာ ဖော်ပြထားသည်။ အချိန်ကာလကြာမြင့်စွာ တသီးတသန့် နေခဲ့ပြီးနောက် ပြင်ပကမ္ဘာမှ လွှမ်းမိုးမှုများ ရောက်ရှိလာခြင်းသည် ဂျပန်သမိုင်း၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာပင်ဖြစ်သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ယခုလက်ရှိ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို စတင်သုံးစွဲသည့် အချိန်မှစ၍ ဂျပန်သည် ဘုရင်ရှိသော စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်နှင့် ဒိုင်းယက်ခေါ် လူထုကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော အထက်နှင့် အောက်လွှတ်တော်တို့ တပေါင်းတစည်းတည်းအုပ်ချုပ်သည့်စနစ်ကို ထိန်းသိမ်းကျင့်သုံးလာခဲ့သည်။ ဂျပန်သည် အဓိက စီးပွားရေး အင်အားစုဖြစ်ပြီး nominal GDP (စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းထုတ်ကုန်တန်ဖိုး) အရ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒုတိယအကြီးဆုံး စီးပွားရေးစနစ်ဖြစ်ပြီး တတိယမြောက် အကြီးဆုံး ဝယ်အားရှိသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ဂျပန်သည် ကုလသမဂ္ဂ၊ G8၊ G4၊ OECD နှင့် [[APEC]] တို့၏ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကာကွယ်ရေးသုံးငွေ ပဉ္စမမြောက် အများဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စတုတ္တမြောက် အကြီးဆုံး ကုန်စည်တင်ပို့သူဖြစ်ပြီး ဆဋ္ဌမမြောက် အကြီးဆုံး ကုန်စည် တင်သွင်းသူဖြစ်သည်။ ဂျပန်သည် လူနေမှု အဆင့်အတန်း မြင့်မားသော ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံဖြစ်သည်။ လူထုဖွံဖြိုးမှုကိန်းညွှန်းနိုင်ငံများ စာရင်းတွင် အဆင့် ၈ ရှိသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် နည်းပညာ၊ စက်ပစ္စည်းနှင့် စက်ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နယ်ပယ်များတွင် ဦးစီးဦးဆောင်သည့် နေရာမှရှိသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ကုလသမဂ္ဂနှင့် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့၏ ခန့်မှန်းချက်အရ လူ့သက်တမ်းအရှည်ဆုံးနှင့် ကလေးသူငယ်သေဆုံးမှု အနည်းဆုံးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ''[[ကီမီဂါယော့]]''သည် ဂျပန်ပြည်၏ နိုင်ငံတော်သီချင်းဖြစ်သည်။ ဤသီချင်းသည် ဂျပန်အင်ပါယာ၏ နိုင်ငံတော်သီချင်း ဖြစ်သကဲ့သို့ ဂျပန်ဧကရာဇ်၏ ဘုန်းတော်ဘွဲ့တေးလည်းဖြစ်သည်။ == အခေါ်အဝေါ် == အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် ဂျပန်နိုင်ငံဟု ခေါ်ဆိုသော်လည်း ဂျပန်ဘာသာ စကားတွင် ဂျပန်နိုင်ငံကို နိပွန် သို့မဟုတ် နိဟွန်း ဟုခေါ်ဆိုကြပြီး ထိုအမည် နှစ်ခုစလုံးကို ဂျပန် ခန်းဂျီး အက္ခရာဖြင့် ( 日本) ဟု ရေးသည်။ ဂျပန်တွင် နိပွန် ဆိုသော အမည်ကို ရုံးသုံးအတွက် အသုံးများကြပြီး ဂျပန်ယန်းငွေ၊ စာတိုက်တံဆိပ်ခေါင်း နှင့် နိုင်ငံတကာ အားကစားပွဲများတွင် သုံးနှုန်းလေ့ ရှိကြသည်။ နိဟွန်း ဆိုသော အခေါ်အဝေါ်ကိုမူ ယနေ့ခေတ် စကားပြောများတွင် သုံးကြသည်။ ဂျပန် လူမျိုးတို့ကို သူတို့ဘာသာ ဂျပန် ဘာသာစကားဖြင့် နိဟွန်းဂျင်း ဟု လည်းကောင်း၊ ဂျပန်ဘာသာကို နိဟွန်းဂေါ့ ဟု လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုလေ့ ရှိပြီး အဓိပ္ပာယ်မှာ နေအမျိုးအနွယ်ဟူ၍ ဖြစ်ပြီး တစ်ခါတရံ နေထွက်ရာတိုင်းပြည် (Land of the Rising Sun) ဟု ဘာသာပြန်ဆိုတတ်ကြသည်။ ထိုအသုံးအနှုန်းမှာ တရုတ်ပြည်ရှိ ဂျပန်သံတမန်များမှ စတင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ဂျပန်က ပို၍ ရှေ့ဘက်သို့ ကျခြင်းကို ညွှန်းဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။ == သမိုင်းကြောင်း == {{main|ဂျပန်သမိုင်း}} === [[သမိုင်းမတင်မီခေတ်]] နှင့် ရှေးခေတ် သမိုင်းကြောင်း === [[File:Horyu-ji11s3200.jpg|thumb|left|200px|ဟိုးယူးဂျိ မှ ရွှေခန်းမ နှင့် ငါးထပ်ဘုရား သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရှေးအကျဆုံး သစ်သားအဆောက်အအုံများတွင် ပါဝင်ပြီး ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားရေးဆိုင်ရာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရာ နေရာနှင့် [[ယူနက်စကို]]မှ ကမ္ဘာ့အမွေခံနေရာများ စာရင်းဝင် ဖြစ်သည်။]] ဂျပန်ကျွန်းစုတွင် လူသားတို့ အခြေချနေထိုင်ခဲ့သည့် လက္ခဏာကို [[ကျောက်ခေတ်ဟောင်း]] ကာလ ဘီစီ ၃၀,၀၀၀ ခန့်က ပင်တွေ့ရှိရသည်။ ထို့နောက်တွင် ဂျိုမွန်ကာလ ဘီစီ ၁၄,၀၀၀ ခန့်မှ စ၍ [[ကျောက်ခေတ်လယ်]] နှင့် [[ကျောက်ခေတ်သစ်]] ကာလရှိ ယနေ့ခေတ် အအီနု လူမျိုးနှင့် ယာမာတိုလူမျိုး <ref>{{cite journal|last=Matsumara|first=Hirofumi; Dodo, Yukio|url=https://www.jstage.jst.go.jp/article/ase/117/2/117_080325/_article |title=Dental characteristics of Tohoku residents in Japan: implications for biological affinity with ancient Emishi|journal=Anthropological Science|year=2009|volume=117|issue=2|pages=95–105|doi=10.1537/ase.080325|last2=Dodo|first2=Yukio}}</ref><ref>{{cite journal|last=Hammer|first=Michael F., et al|url=http://www.nature.com/jhg/journal/v51/n1/abs/jhg20068a.html |title=Dual origins of the Japanese: common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes|journal=Journal of Human Genetics|year=2006|volume=51|issue=1|pages=47–58|doi=10.1007/s10038-005-0322-0|pmid=16328082|last2=Karafet|first2=TM|last3=Park|first3=H|last4=Omoto|first4=K|last5=Harihara|first5=S|last6=Stoneking|first6=M|last7=Horai|first7=S}}</ref> တို့၏ ဘိုးဘေးများ ဖြစ်ကြသော တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ အမြဲတစေ ရွှေ့ပြောင်းခြင်း မပြုတော့ဘဲ ကျောက်ဂူတွင်း နေထိုင်သော မုဆိုးနှင့် ပစ္စည်းရှာဖွေသူတို့၏ အကြွင်းအကျန်များ နှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းတို့၏ အကြွင်းအကျန်များကို တွေ့ရသည်။<ref>{{cite web|last=Travis|first=John|title= Jomon Genes|url=http://www.pitt.edu/~annj/courses/notes/jomon_genes.html|publisher=University of Pittsburgh|accessdate=January 15, 2011}}</ref> ထိုကာလမှ ရွှံ့ဖြင့် ပြုလုပ်ပြီး အလှဆင်ထားသော ခွက်များသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အစောဆုံးသော [[အိုးလုပ်ငန်း]]မှ လက်ရာများပင် ဖြစ်သည်။ ဘီစီ ၃၀၀ ခန့်တွင် ယာယိုအီ လူမျိုးတို့ ဂျပန်ကျွန်းများသို့ ရောက်ရှိလာကြပြီး ဂျိုမွန်လူမျိုးတို့နှင့် ရောနှောနေထိုင်ကြသည်။<ref>{{cite book|last=Denoon|first=Donald; Hudson, Mark|title=Multicultural Japan: palaeolithic to postmodern|publisher=Cambridge University Press|year=2001|isbn=0-521-00362-8|pages=22–23}}</ref> ဘီစီ ၅၀၀ ခန့်တွင် စတင်သော ယာယိုအီ ကာလတွင် အလေ့အထအသစ်များ စတင်မိတ်ဆက်လာသည်ကို တွေ့ရသည်။ ၎င်းတို့မှာ စပါးစိုက်ပျိုးခြင်း၊<ref>{{cite web|title=Road of rice plant|url=http://www.kahaku.go.jp/special/past/japanese/ipix/5/5-25.html|publisher=[[National Science Museum of Japan]]|accessdate=January 15, 2011|archivedate=30 April 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430010530/http://www.kahaku.go.jp/special/past/japanese/ipix/5/5-25.html}}</ref> အိုးလုပ်ငန်း ပုံစံအသစ်<ref>{{cite web|title=Kofun Period|url=http://www.metmuseum.org/toah/hd/kofu/hd_kofu.htm|publisher=Metropolitan Museum of Art|accessdate=January 15, 2011}}</ref> နှင့် သတ္တုပညာ တို့ဖြစ်ပြီး ကိုရီးယား နှင့် တရုတ်မှ ရွှေ့ပြောင်းလာသောသူတို့ ယူဆောင်လာခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Yayoi Culture|url=http://www.metmuseum.org/toah/hd/yayo/hd_yayo.htm|publisher=Metropolitan Museum of Art|accessdate=January 15, 2011}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် ပတ်သက်သည့် အစောဆုံး မှတ်တမ်းကို တရုတ်လူမျိုးတို့၏ "ဟန်မှတ်တမ်း" ဟုခေါ်သော တရုတ်သမိုင်းမှ<ref>{{cite book | last=Takashi | first=Okazaki | last2=Goodwin | first2=Janet | title=The Cambridge history of Japan, Volume 1: Ancient Japan | year=1993 | publisher=Cambridge University Press | location=Cambridge | isbn=0-521-22352-0 | page=275 | chapter=Japan and the continent}}</ref> တဆင့် တွေ့ရသည်။ တရုတ်တို့၏ "ပြည်ထောင် ၃ ခု မှတ်တမ်း" ဟု အမည်ရသော သမိုင်းစာအုပ်အရ အေဒီ ၃ရာစုတွင် ဂျပန်ကျွန်းစုပေါ်မှ အင်အားအကောင်းဆုံး တိုင်းပြည်ကို ယာမာတိုင်းကိုကု ဟု ခေါ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် စတင် ရောက်ရှိလာသည်မှာ ကိုရီးယား ပတ်ချဲ တိုင်းပြည်မှ ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း နောက်ပိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ တိုးတက် ပြန့်ပွားလာမှုတွင် တရုတ်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှု များစွာ ပါဝင်လေသည်။<ref>{{cite book |editor=Brown, Delmer M.|year=1993 |title=The Cambridge History of Japan |publisher=Cambridge University Press |pages=140–149}}</ref> အစောပိုင်းက လက်မခံမှုများရှိသော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် အုပ်ချုပ်သူ လူတန်းစားများက ဗုဒ္ဓဘာသာကို ပြန့်ပွားအောင် လုပ်ဆောင်လာကြပြီး အာဆုကာ ခေတ် (၅၉၂-၇၁၀) သို့ ရောက်သော အခါတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လက်ခံ လာကြသည်။<ref>{{cite book |title=The Japanese Experience: A Short History of Japan |first=William Gerald|last=Beasley |publisher=University of California Press |year=1999 |page=42 |isbn=0-520-22560-0 }}</ref> ၈ ရာစုနှစ် နာရာခေတ် (၇၁၀-၇၈၄) သို့ ရောက်သောအခါတွင် ဟဲအိဂျို နန်းတော် (ယနေ့ခေတ် နာရာ နေရာ) နေရာကို ဗဟိုပြု၍ အင်အား အလွန်ကောင်းသော ဂျပန်တိုင်းပြည် ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ နာရာခေတ်မှစ၍ ဂျပန်စာပေ အစပျိုးလာခဲ့ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာပေါ် အခြေခံသော ဂျပန် အနုပညာ နှင့် ဗိသုကာပညာရပ်တို့ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite book |first=Conrad|last=Totman |year=2002 |title=A History of Japan |publisher=Blackwell |pages=64–79 | isbn=978-1-4051-2359-4}}</ref> ၇၃၅-၇၃၇ ကြား ဖြစ်ပွားခဲ့သော ကျောက်ရောဂါ ကပ်ကြီးကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေ သုံးပုံတစ်ပုံခန့် သေဆုံးခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Hays|first=J.N.|title=Epidemics and pandemics: their impacts on human history|url=https://archive.org/details/cruisersbattlecr00osbo|year=2005|publisher=[[ABC-CLIO]]|isbn=1-85109-658-2|page=[https://archive.org/details/cruisersbattlecr00osbo/page/31 31]}}</ref> ၇၈၄ ခုနှစ်တွင် ကန်မူးမင်းက မြို့တော်ကို နာရာမှ နာဂါအိုကာကျိုး နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီး ထိုမှ တဆင့် ယနေ့ခေတ် [[ကျိုတိုမြို့]] နေရာ ဖြစ်သော ဟဲအိအန်ကျိုး သို့ ၇၉၄ ခုနှစ်တွင် ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ [[File:Mōko Shūrai Ekotoba Mongol Invasion Takezaki Suenaga 2 Page 5-7.jpg|thumb|မွန်ဂိုတို့ ဂျပန်သို့ ကျူးကျော်စဉ်အတွင်း ဆာမူရိုင်းများ မွန်ဂိုတို့နှင့် ရင်ဆိုင်နေစဉ်။ ကာမိကာဇဲဟု အမည်ရသော တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း နှစ်ခုက ဂျပန်တို့ကို မွန်ဂိုတပ်တို့၏ ရန်မှ ကာကွယ်ပေးခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။]] ထိုအချိန်မှစ၍ ဟဲအိအန် ခေတ် (၇၉၄-၁၁၈၅) စတင်ခဲ့ပြီး ထိုအချိန်မှစ၍ တသီးတခြားဖြစ်သော ဂျပန် ယဉ်ကျေးမှု ခိုင်မာစွာ ပေါ်ထွန်းလာခဲ့ကာ အနုပညာ၊ အိုးလုပ်ငန်း နှင့် ဘာသာစကားတို့ ဖြစ်ကြသည်။ လေဒီ မူရာဆာကီ၏ ဂန်းဂျိ ပုံပြင်များနှင့် ဂျပန်နိုင်ငံတော် သီချင်းဖြစ်သော ကိမိဂါရိုတို့ကို ထိုအချိန်က ရေးသားခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite book |first=Conrad|last=Totman |year=2002 |title=A History of Japan |publisher=Blackwell |pages=79–87, 122–123 | isbn=978-1-4051-2359-4}}</ref> ဟဲအိအန်ခေတ်အတွင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ ပြန့်ပွားလာခဲ့ပြီး အဓိကအားဖြင့် ဂိုဏ်းနှစ်ခု ဖြစ်သော ဆိုင်ချိုး၏ တန်ဒိုင်းဂိုဏ်း နှင့် ကူးကိုင်း၏ ရှင်ဂုံဂိုဏ်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။ မဟာယန ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ ဂိုဏ်းခွဲတစ်ခု ဖြစ်သော သန့်ရှင်းသောမြေ၏ ဗုဒ္ဓဝါဒ (ဂျိုဒိုရှူး ၊ ဂျိုဒိုရှင်ရှူး ) မှာ ၁၁ ရာစု၏ နောက်တစ်ဝက်တွင် အလွန် ထင်ရှားလာခဲ့သည်။ === မြေရှင်ပဒေသရာဇ်ခေတ်ကာလ === ဂျပန်တို့၏ မြေရှင်ပဒေသရာဇ် ခေတ်ကာလမှ [[ဆာမူရိုင်း]] ဟုခေါ်သော အုပ်ချုပ်သူ စစ်သူရဲများ ပေါ်ပေါက်လာခြင်းနှင့် ထင်ရှားလာခြင်းတို့ဖြင့် အစပျိုးခဲ့သည်။ ၁၁၈၅ ခုနှစ် ဂန်ပေးစစ်ပွဲအတွင်း တိုင်ရာ မျိုးနွယ်စုတို့ ရှုံးနိမ့်ခဲ့ပြီးနောက် ဟဲအိကဲပုံပြင်များအရ ဆာမူရိုင်း မိနာမိတို နော့ ယိုရီတိုမိုကို [[ရှိုးဂန်း]] အဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့ပြီး ကမာကူရာ တွင် အခြေစိုက် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ သူ သေဆုံးပြီးနောက် ဟိုဂျို မျိုးနွယ်စုသည် ရှိုးဂန်း များအတွက် အုပ်ချုပ်သူ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကမာကူရာ ခေတ် (၁၁၈၅-၁၃၃၃) အတွင်းတွင် တရုတ်နိုင်ငံမှ ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာကို စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး ဆာမူရိုင်းအလွှာများ ကြားတွင် ရေပန်းစားလာခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Totman|first=Conrad|title=A History of Japan ''(2nd ed.)''|year=2005|publisher=Blackwell|isbn=1-4051-2359-1|pages=106–112}}</ref> ကမာကူရာ ရှိုးဂန်းတို့က ၁၂၇၄ နှင့် ၁၂၈၁ တွင် မွန်ဂို ကျူးကျော်သူတို့ကို တွန်းလှန်ခဲ့သော်လည်း နောက်ဆုံးတွင် ဂိုဒိုင်ဂိုမင်းမှ နောက်ဆုံးတွင် သူတို့အား ဖယ်ရှားပစ်ခဲ့သည်။ ဂိုဒိုင်ဂိုမင်းသည် ၁၃၃၆တွင် အာရှီကာဂါ တာကာအူဂျီ အား ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ [[File:Ｓａｍｕｒａｉ.jpg|thumb|left|ဆာမူရိုင်းတို့သည် အရပ်သားတို့ကို အသေးအဖွဲစော်ကားမှုများနှင့်ပင် သတ်ဖြတ်တတ်ကြသဖြင့် အဲဒိုခေတ် (၁၇၉၈)အတွင်း ဂျပန်ပြည်သူတို့က အကြီးအကျယ် ကြောက်ရွံ့ကြသည်။]] အာရှိကာဂါ တာကာအူဂျီက မူရိုမာချီ ၊ ကျိုတိုတွင် ရှိုးဂန်းနိတ် ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ထိုအချိန်မှစ၍ မူရိုမာချီခေတ် (၁၃၃၆-၁၅၇၃) စတင်ခဲ့သည်။ အာရှီကာဂါ ရှိုးဂန်းနိတ် သည် အာရှိကာဂါ ယိုရှီမိဆု လက်ထက်တွင် ဂုဏ်ရောင် ထွန်းပြောင်ခဲ့ပြီး ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာကို အခြေခံသော ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်မြင့်မားခဲ့သည်။ ထိုမှတဆင့် ဟီဂါရှိယာမ ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ၁၆ ရာစုတိုင်အောင် တိုးတက် မြင့်မားခဲ့သည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်မူ နောက် ဆက်ခံသော အာရှိကာဂါ ရှိုးဂန်းများသည် ဒိုင်မျိုဟုခေါ်သော မြေရှင်ပဒေရာဇ် စစ်ခေါင်းဆောင်များကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်း မရှိဘဲ ၁၄၆၇ တွင် အိုးနင်စစ်ပွဲဟု ခေါ်သော ပြည်တွင်းစစ် စတင်ခဲ့ကာ ရာစုနှစ်တစ်ခုစာ ကြာသည့် ဆန်ဂိုးကုခေတ် ဟုခေါ်သည် ပြည်ထောင်စစ်ပွဲများ စတင်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite book |first=George|last=Sansom |year=1961 |title=A History of Japan: 1334–1615 |url=https://archive.org/details/historyofjapan00sans|publisher=Stanford University Press|pages=[https://archive.org/details/historyofjapan00sans/page/42 42], 217 | isbn=0-8047-0525-9}}</ref> ၁၆ရာစု အတွင်းတွင် ပေါ်တူဂီမှ ကုန်သည်များနှင့် ခရစ်ယာန် သာသနာပြုများ ဂျပန်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီး ဂျပန်နှင့် အနောက်တိုင်းတို့အကြား ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု တိုက်ရိုက်ဖလှယ်ခြင်း စတင်ခဲ့သည်။ အိုဒါ နိုဘူနာဂါသည် အခြား ဒိုင်မျိုများကို ဥရောပ နည်းပညာနှင့် လက်နက်များကို အသုံးပြု၍ အောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၅၅၂ ခုနှစ် သူ လုပ်ကြံခံရပြီးနောက် ဆက်ခံသူ တိုယိုတိုမီ ဟီဒဲယိုရှီက ၁၅၉၀တွင် နိုင်ငံကို ပေါင်းစည်းခဲ့သည်။ ဟီဒဲယိုရှီက ကိုရီးယားကို နှစ်ကြိမ်တိုင်တိုင် ကျူးကျော်ခဲ့သည်။ ကိုရီးယားနှင့် မင်မင်းဆက်၏ တရုတ်တပ်များကို ရှုံးနိမ့်ပြီး ဟီဒဲယိုရှီ ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ဂျပန်တပ်များ ကိုရီးယားမှ ၁၅၉၈ တွင် ဆုတ်ခွာလာခဲ့သည်။<ref>{{cite book |first=Stephen|last=Turnbull|year=2002 |title=Samurai Invasion: Japan's Korean War |url=https://archive.org/details/samuraiinvasionj0000turn|publisher=Cassel |page=[https://archive.org/details/samuraiinvasionj0000turn/page/227 227]| isbn=978-0-304-35948-6}}</ref> ထိုခေတ်ကို အာဇူချီ-မိုမိုယာမာခေတ် (၁၅၇၃-၁၆၀၃) ဟု ခေါ်သည်။ [[File:Japan map 1783.jpeg|thumb|ဂျပန်နိုင်ငံ၏ မြေပုံကို ပြန်လည် ထွင်းထုထားပုံ]] တိုဂူဂါဝါ အိအဲယာဆု သည် ဟိဒဲယိုရှီ၏ သားအရွယ်မရောက်မီ ယာယီအုပ်ချုပ်သူအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့ပြီး သူ၏ နေရာကို အသုံးပြု၍ နိုင်ငံရေးနှင့် စစ်ရေး ထောက်ခံမှု ရရှိစေရန် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားသော အခါတွင် သူသည် ၁၆၀၀ ခုနှစ်၌ ပြိုင်ဘက် မျိုးနွယ်စုတို့ကို ဆဲကိဂါဟာရ စစ်ပွဲတွင် အနိုင်ရခဲ့သည်။ အိအဲယာဆုသည် ၁၆၀၃ ခုနှစ်တွင် ရှိုးဂန်းအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့ရပြီး အဲဒိုခေါ် ယနေ့ခေတ်တိုကျို နေရာတွင် တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်းနိတ် ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Turnbull|first=Stephen|title=Toyotomi Hideyoshi|url=https://archive.org/details/toyotomihideyosh00turn_184|year=2010|publisher=Osprey Publishing|isbn=978-1-84603-960-7|page=[https://archive.org/details/toyotomihideyosh00turn_184/page/n62 61]}}</ref> တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်းနိတ် သည် ဘူကဲ ရှိုဟတ်တို အပါအဝင် စည်းမျဉ်းများကို ချမှတ်ခဲ့ပြီး ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒိုင်မျိုများ ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် အတွက် လိုက်နာရမည့် စည်းမျဉ်းအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Totman|first=Conrad|title=A History of Japan ''(2nd ed.)''|year=2005|publisher=Blackwell|isbn=1-4051-2359-1|pages=142–143}}</ref> ၁၆၃၉ ခုနှစ်တွင် ဆာကိုကု ဟုခေါ်သော တံခါးပိတ် ဝါဒ ပေါ်လစီကို ရာစုနှစ် ၂ ခုခွဲမျှ ကြာအောင် ကျင့်သုံးခဲ့ပြီး အားပျော့သော နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ စည်းလုံးညီညွတ်မှု အချိန်ကာလ ဖြစ်သည့် အဲဒိုခေတ် (၁၆၀၃-၁၈၆၈) အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last=Toby|first=Ronald P.|title=Reopening the Question of Sakoku: Diplomacy in the Legitimation of the Tokugawa Bakufu|journal=Journal of Japanese Studies|year=1977|volume=3|issue=2|pages=323–363|doi=10.2307/132115}}</ref> ရန်းဂါးကု ဟုခေါ်သော အနောက်တိုင်း သိပ္ပံပညာများကို နာဂါဆာကီရှိ ဒတ်ချ်တို့ စုဝေးရာ ဖြစ်သော ဒဲဂျီးမားမှ တဆင့် ဆက်လက်လေ့လာခဲ့သည်။ အဲဒိုခေတ်တွင် ကိုကုဂကု (အမျိုးသားရေး ဘာသာ) ဟုခေါ်သော ဂျပန်တို့မှ ဂျပန်နိုင်ငံ အကြောင်း လေ့လာသော ဘာသာရပ်လည်း တိုးတက် ထွန်းကားလာခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last=Ohtsu|first=M.|title=Japanese National Values and Confucianism|journal=Japanese Economy|year=1999|volume=27|issue=2|pages=45–59|doi=10.2753/JES1097-203X270245|last2=Ohtsu|first2=Makoto}}</ref> === ခေတ်သစ်ကာလ === ၁၈၅၄ ခုနှစ် မတ်လ ၃၁ ရက်တွင် အမေရိကန် ရေတပ်ဗိုလ်မှူးချုပ် မက်သယူးပယ်ရီသည် အမေရိကန်ရေတပ်မှ သင်္ဘောနက်ဟု ဂျပန်တို့ခေါ်သော အနောက်တိုင်း သင်္ဘောများဖြင့် ရောက်ရှိလာပြီး ကာနာဂါဝါ သဘောတူညီချက်ဖြင့် ဂျပန်တို့ကို ဖိအားပေး၍ ပြင်ပကမ္ဘာနှင့် ဆက်သွယ်စေခဲ့သည်။ ဘာကူမတ်ဆု ခေတ်အတွင်း နောက်ဆက်တွဲ အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ချုပ်ဆိုသော အလားတူစာချုပ်များကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် စီးပွားရေး နှင့် နိုင်ငံရေး ပြဿနာများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ရှိုးဂန်း နုတ်ထွက်ပြီးနောက် ဘိုရှင်းစစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားပြီး ဘုရင်အောက်တွင် အားလုံး စုပေါင်းထိန်းချုပ်သောနိုင်ငံ (မေဂျီပြန်လည်တည်ထောင်ရေး) အဖြစ် စတင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Totman|first=Conrad|title=A History of Japan ''(2nd ed.)''|year=2005|publisher=Blackwell|isbn=1-4051-2359-1|pages=289–296}}</ref> [[File:Generals Pyongyang MigitaToshihide October1894.jpg|thumb|left|240px|၁၈၉၄-၁၈၉၅ ပထမ တရုတ်-ဂျပန်စစ်တွင် တရုတ် ဗိုလ်ချုပ်တို့ ဂျပန်တို့ ထံတွင် လက်နက်ချစဉ်]] အနောက်တိုင်းမှ နိုင်ငံရေး၊ တရားစီရင်ရေး နှင့် စစ်ရေးအဖွဲ့အစည်းများ ပုံစံကို ယူပြီးနောက် ဂျပန်အစိုးရအဖွဲ့သည် ပရိုင်ဗီကောင်စီကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး မေဂျီ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ကို စတင်မိတ်ဆက်ကာ ဂျပန်လွှတ်တော်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ မေဂျီ ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေးမှ ဂျပန် အင်ပိုင်ယာကို စက်မှုလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးသော ကမ္ဘာ့အင်အားကြီး နိုင်ငံ အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိစေခဲ့ပြီး ၎င်း၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ချဲ့ထွင်ရန်အတွက် စစ်ရေးပဋိပက္ခများကို စတင် ဖန်တီးခဲ့သည်။ [[ပထမ တရုတ်-ဂျပန်စစ်]] (၁၈၉၄-၁၈၉၅) နှင့် ရုရှား-ဂျပန်စစ် (၁၉၀၄-၁၉၀၅) တို့ အပြီးတွင် ဂျပန်တို့သည် ထိုင်ဝမ်၊ ကိုရီးယား နှင့် ဆာခါလင်၏ တောင်ဘက် တစ်ဝက်ကို ရယူ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Matsusaka|first=Y. Tak|title=Companion to Japanese History|year=2009|publisher=Blackwell|isbn=9781-4051-1690-9|pages=224–241|editor=Tsutsui, William M.|chapter=The Japanese Empire}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေမှာ ၁၈၇၃တွင် ၃၅ သန်းမှ ၁၉၃၅ တွင် သန်း ၇၀ သို့ တိုးတက်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Hiroshi|first=Shimizu|title=Japan and Singapore in the world economy : Japan's economic advance into Singapore, 1870–1965|year=1999|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-19236-1|author2=Hitoshi, Hirakawa|page=17}}</ref> [[File:Meiji tenno1.jpg|thumb|upright|မေဂျီ ဘုရင် (၁၈၆၈-၁၉၁၂) သူ၏ အမည်ဖြင့် တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်းနိတ် အပြီးတွင် ဘုရင်စနစ်ကို ပြန်လည် အသက်သွင်းခဲ့သည်။]] ၂၀ ရာစု အစောပိုင်းတွင် တိုင်းရှိုး ဒီမိုကရေစီခေတ်အနေဖြင့် ခဏတာ ရှိခဲ့သော်လည်း နယ်ချဲ့စနစ်နှင့် စစ်အင်အားတိုးချဲ့မှုတို့က လွှမ်းမိုးသွားခဲ့သည်။ [[ပထမကမ္ဘာစစ်]] တွင် ဂျပန်တို့သည် စစ်နိုင်သည့် မဟာမိတ်များဘက်မှ ရှိခဲ့ပြီး သူတို့၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုနှင့် နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုကို ချဲ့ထွင်နိုင်ခဲ့သည်။ ဂျပန်တို့သည် နယ်ချဲ့ ပေါ်လစီကို ဆက်လက် ကျင့်သုံးခဲ့ပြီး ၁၉၃၁တွင် [[မန်ချူးရီးယား]]ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သဖြင့် နိုင်ငံတကာမှ ကန့်ကွက် ရှုံ့ချခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ နှစ်နှစ်အကြာတွင် ဂျပန်တို့ [[နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး]] မှ နုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၆တွင် ဂျပန်တို့သည် နာဇီဂျာမနီ နှင့် ကွန်မြူနစ် ဆန့်ကျင်ရေး ပဋိညာဉ် စာချုပ်ကို လက်မှတ် ထိုးခဲ့ပြီး ၁၉၄၀တွင် သုံးပွင့်ဆိုင် ပဋိညာဉ် စာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးပြီးနောက် ဝင်ရိုးတန်းအင်အားကြီး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=The Axis Alliance|url=http://www.ibiblio.org/pha/policy/pre-war/361125a.html#3|publisher=iBiblio|accessdate=January 16, 2011}}</ref> ၁၉၄၁ တွင် ဂျပန်တို့က ဆိုဗီယက်-ဂျပန် စစ်မတိုက်ရေး ပဋိညာဉ်စာချုပ်ကို ညှိနှိုင်း ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Totman|first=Conrad|title=A History of Japan ''(2nd ed.)''|year=2005|publisher=Blackwell|isbn=1-4051-2359-1|page=442}}</ref> ဂျပန်အင်ပိုင်ယာသည် ၁၉၃၇တွင် တရုတ်နိုင်ငံ အခြားဒေသများကို ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး [[ဒုတိယ တရုတ်-ဂျပန်စစ်]] (၁၉၃၇-၁၉၄၅) ကို ဆင်နွှဲခဲ့သည်။ ဂျပန် ဘုရင့် တပ်မတော်သည် နန်ကျင်းမြို့ကို အလျှင်အမြန် သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး [[နန်ကင်း လူသတ်ပွဲ]]ကို ကျူးလွန်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/PTO/IMTFE/IMTFE-8.html |title=Judgment International Military Tribunal for the Far East, Chapter VIII: Conventional War Crimes (Atrocities) |publisher=iBiblio |date=November 1948}}</ref> ၁၉၄၀ တွင် ဂျပန်တို့ ပြင်သစ် အင်ဒိုချိုင်းနားကို ကျူးကျော် ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီးနောက် [[အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု]]က ဂျပန်တို့အား လောင်စာဆီ ရောင်းချမှု ပိတ်ပင်ကန့်သတ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book |first=Roland H., Jr. |last=Worth |title=No Choice But War: the United States Embargo Against Japan and the Eruption of War in the Pacific |publisher=McFarland |year=1995 |pages=56, 86|isbn=0-7864-0141-9}}</ref> ၁၉၄၁ ဒီဇင်ဘာ ၇ ရက်တွင် ဂျပန်တို့က အမေရိကန် ရေတပ်စခန်း ဖြစ်သော [[ပုလဲဆိပ်ကမ်း]] ကို တိုက်ခိုက်ပြီး စစ်ကြေညာခဲ့ကာ အမေရိကန်တို့ကို [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]] အတွင်းသို့ ဝင်ရောက် လာစေခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.sankei.co.jp/seiron/koukoku/2005/0504/ronbun3-2.html |title=インドネシア独立運動と日本とスカルノ（２） |work=馬 樹禮 |publisher=産経新聞社 |date=April 2005 |accessdate=October 2, 2009 |language=Japanese |archivedate=1 May 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110501141220/http://www.sankei.co.jp/seiron/koukoku/2005/0504/ronbun3-2.html }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ibiblio.org/pha/policy/1941/411208c.html |title=The Kingdom of the Netherlands Declares War with Japan |publisher=iBiblio |accessdate=October 2, 2009}}</ref> ဆိုဗီယက်တို့က မန်ချူးရီးယားကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီး ဟီရိုရှီးမားနှင့် နာဂါဆာကီ မြို့တို့တွင် [[အနုမြူဗုံး|အဏုမြူဗုံး]] ကြဲချခြင်း ခံရပြီးနောက် ဂျပန်တို့ ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်တွင် အကန့်အသတ်မရှိ လက်နက်ချခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last=Pape|first=Robert A.|title=Why Japan Surrendered|url=https://archive.org/details/sim_international-security_fall-1993_18_2/page/154|journal=International Security|year=1993|volume=18|issue=2|pages=154–201|doi=10.2307/2539100}}</ref> စစ်ပွဲကြောင့် ဂျပန် နှင့် အရှေ့အာရှ တစ်ခုလုံးတွင် လူသန်းပေါင်းများစွာ သေဆုံးခဲ့ပြီး နိုင်ငံ၏ စက်မှုလုပ်ငန်းနှင့် အခြေခံ အဆောက်အအုံများစွာ ပျက်စီးခဲ့သည်။ အမေရိကန် ဦးဆောင်သော မဟာမိတ်များက အာရှတဝှမ်းရှိ ကိုလိုနီများ နှင့် စစ်စခန်းများမှ ဂျပန် သန်းပေါင်းများစွာကို အိမ်ပြန်ပို့ခဲ့ရပြီး ဂျပန် အင်ပိုင်ယာကို ဖျက်သိမ်းကာ ၎င်းတို့ သိမ်းယူထားသော နယ်မြေများကို လွတ်လပ်ရေး ပြန်လည် ရရှိစေခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Watt|first=Lori|title=When Empire Comes Home: Repatriation and Reintegration in Postwar Japan|publisher=Harvard University Press|year=2010|isbn=978-0-674-05598-8|pages=1–4}}</ref> မဟာမိတ်များက အရှေ့ဖျားဒေသအတွက် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စစ်ခုံရုံးကို ၁၉၄၆ ခုနှစ် မေလ ၃ ရက်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ဂျပန်ခေါင်းဆောင် အချို့ကို စစ်ရာဇဝတ်မှုများ အတွက် တရားစွဲဆိုခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဘက်တီးရီးယား သုတေသန ဌာန နှင့် ဘုရင့်မိသားစုတို့ကိုမူ တရားခွင်သို့ တက်ရောက်စေခဲ့သော်လည်း ရာဇဝတ်သားအဖြစ် တရားစွဲဆိုခြင်းမှ မဟာမိတ်တပ်များဆိုင်ရာ စစ်သေနာပတိချုပ်မှ ကင်းလွတ်ခွင့် ပေးခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Thomas|first=J.E.|title=Modern Japan|url=https://archive.org/details/modernjapansocia0000thom|year=1996|publisher=Longman|isbn=0-582-25962-2|pages=[https://archive.org/details/modernjapansocia0000thom/page/284 284]–287}}</ref> ၁၉၄၇ တွင် ဂျပန်တို့က လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရေစီဝါဒကို အလေးပေးသော ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအသစ်ကို စတင်ကျင့်သုံးခဲ့သည်။ ၁၉၅၂ တွင် ဆန်ဖရန်စစ္စကို စာချုပ်ဖြင့် မဟာမိတ်တို့ ဂျပန်မှ ထွက်ခွာသွားခဲ့ကာ <ref>{{cite web |url=http://www.japantimes.co.jp/news/2007/03/06/national/52-coup-plot-bid-to-rearm-japan-cia/ |title='52 coup plot bid to rearm Japan: CIA |first=Joseph |last=Coleman| date=March 6, 2007|work=The Japan Times |accessdate=April 3, 2007}}</ref> ၁၉၅၆ တွင် ဂျပန်တို့အား ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂတွင် အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လက်ခံခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံသည် အလျှင်အမြန် တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ကမ္ဘာတွင် ဒုတိယမြောက် အကြီးဆုံး စီးပွားရေး ရှိသောနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်မှာ ၂၀၁၀ ခုနှစ် တရုတ်တို့ ကျော်တက် မသွားခင်အချိန်အထိ ဖြစ်သည်။ ထိုတိုးတက်မှုမှာ ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်လည်များတွင် အဓိက စီးပွားရေး ကျဆင်းမှု ကြုံတွေ့ပြီးနောက် ပြီးဆုံးသွားခဲ့သည်။ ၂၁ ရာစု အလယ်ပိုင်းတွင် အပေါင်းလက္ခဏာ ဆန်သော တိုးတက်မှုများဖြင့် စီးပွားရေး ပြန်လည် တိုးတက်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/5178822.stm |title=Japan scraps zero interest rates |publisher=BBC News |date=July 14, 2006 |accessdate=December 28, 2006}}</ref> ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၁ ရက်တွင် ဂျပန်တို့သည် သမိုင်းတွင် အပြင်းထန်ဆုံးသော ငလျင်နှင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီး [[နျူကလီးယားစွမ်းအား|နျူကလီးယား စွမ်းအင်]]၏ သမိုင်းတလျှောက်တွင် အဆိုးရွားဆုံး ဖြစ်သော ဖူကူရှီးမား ဒိုင်အိချိ နျူးကလီးယား ကပ်ဘေးနှင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။<ref name="nytimes-tsunami">{{cite news|last=Fackler|first=Martin; Drew, Kevin|title=Devastation as Tsunami Crashes Into Japan|url=http://www.nytimes.com/2011/03/12/world/asia/12japan.html?ref=world|accessdate=March 11, 2011|newspaper=The New York Times|date=March 11, 2011}}</ref> == အစိုးရနှင့် နိုင်ငံရေး == [[File:Emperor Naruhito (cropped).jpg|thumb|လက်ရှိ ဧကရာဇ် [[နာရူဟီတို]]]] ဂျပန်နိုင်ငံသည် စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ် ကျင့်သုံးသော နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ဘုရင်၏ ဩဇာအာဏာမှာ အနည်းအကျဉ်းမျှသာ ရှိသည်။ ပွဲလမ်းသဘင်များအတွက် ဥသျှောင် ဖြစ်သော ဘုရင်ကို ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေက "နိုင်ငံတော်နှင့် ပြည်သူတို့၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှု ၏ ပြယုဂ်" ဟု သတ်မှတ်ထားသည်။ ဩဇာအာဏာမှာ ဝန်ကြီးချုပ် နှင့် ဒိုင်းယက်ဟု ခေါ်သော လွှတ်တော်၏ ရွေးချယ်ခံ အမတ်များ တွင်သာ ရှိသည်။ အချုပ်အခြာ အာဏာမှာ ပြည်သူတို့ ထံတွင်သာ ရှိသည်။<ref name="Constitution">{{cite web |url=http://www.kantei.go.jp/foreign/constitution_and_government_of_japan/constitution_e.html |title=The Constitution of Japan |publisher=Prime Minister of Japan and His Cabinet |date=November 3, 1946 |accessdate=February 14, 2014}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ လက်ရှိဘုရင်မှာ နာရူဟီတိုဖြစ်သည် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ဥပဒေပြု အစိတ်အပိုင်းမှာ နေရှင်နယ် ဒိုင်းယက် ဟုခေါ်သော လွှတ်တော် နှစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ လွှတ်တော်တွင် အမတ် နေရာ ၄၈၀ ပါသော အောက်လွှတ်တော် ပါဝင်ပြီး ၄ နှစ်တကြိမ် သို့မဟုတ် ဖျက်သိမ်းသည့် အခါတွင် ပေါ်ပြူလာ ဖြစ်သော မဲဖြင့် ရွေးချယ်ခန့်အပ် ကြသည်။ ဟောက်စ်အော့ဖ် ကောင်ဆယ်လာ ခေါ်သော အထက်လွှတ်တော်တွင် အမတ်နေရာ ၂၄၂ နေရာ ပါဝင်ပြီး ၆ နှစ်သက်တမ်း ရှိသည်။ အသက် ၂၀ ပြည့်ပြီးသူတိုင်း မဲပေးပိုင်ခွင့် ရှိပြီး<ref name="cia">{{cite web|title=Japan|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/4142.htm|publisher=US Department of State|accessdate=January 16, 2011}}</ref> ရွေးချယ်ခံ နေရာများ အားလုံးအတွက် လျှို့ဝှက်မဲစနစ်<ref name="Constitution"/> ကို ကျင့်သုံးသည်။ လွှတ်တော်တွင် ဆိုရှယ်လစ်ဘရယ် ပါတီ ဖြစ်သော ဂျပန် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ နှင့် ကွန်ဆာဗေးတစ် ဖြစ်သော လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီတို့ ကြီးစိုးနေကြသည်။ လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီမှာ ၁၉၅၅ မှစ၍ မဲအရေအတွက် အသာရခဲ့ပြီဂ ၁၉၉၃ နှင့် ၁၉၉၄ ကြား ၁၁ လ နှင့် ၂၀၀၉ နှင့် ၂၀၁၂ ကြား ကာလများမှ လွဲ၍ ဖြစ်သည်။ လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီမှ အောက်လွှတ်တော်တွင် ၂၉၄ နေရာနှင့် အထက်လွှတ်တော်တွင် ၈၃ နေရာ ရရှိထားသည်။ ဝန်ကြီးချုပ်မှာ ဂျပန်အစိုးရ၏ ခေါင်းဆောင် ဖြစ်ပြီး လွှတ်တော်များမှ အမတ်များထဲနေ၍ ရွေးချယ် သတ်မှတ်ပြီးနောက် ဘုရင်မှ ခန့်အပ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်သည် အစိုးရအဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးကို ခန့်အပ်ပိုင်ခွင့် နှင့် ထုတ်ပယ်နိုင်ခွင့် ရှိသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ အပြီး လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီမှ အပြတ်အသတ် အနိုင်ရခဲ့ပြီးနောက် [[ရှင်ဇို အာဘေး]]မှ ယိုရှီဟီကို နိုဒါ၏ နေရာတွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၂၆ မှစ၍ ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite news|last=Fackler|first=Martin|title=Ex-Premier Is Chosen To Govern Japan Again|url=http://www.nytimes.com/2012/12/27/world/asia/shinzo-abe-selected-as-japans-prime-minister.html?_r=1&|accessdate=March 12, 2013|newspaper=The New York Times|date=December 27, 2013|location=New York}}</ref> ဝန်ကြီးချုပ်နေရာကို ဘုရင်က ခန့်အပ်ခြင်း ဖြစ်သော်လည်း ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ လွှတ်တော်မှ သတ်မှတ်ပေးသူ မည်သူကို မဆို ဘုရင်က ခန့်အပ်ပေးရမည်ဟု ဖော်ပြပါရှိသည်။<ref name="Constitution"/> [[File:Fumio Kishida 20170216.jpeg|thumb|လက်ရှိဝန်ကြီးချုပ် [[ဖူမီအို ခီရှိဒ]]]] ဂျပန် ဥပဒေမှာ သမိုင်းကြောင်းအရ တရုတ်ဥပဒေ၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု ရှိသော်လည်း အဲဒိုခေတ် အတွင်းတွင် "ကူဂျီကာတာ အိုဆာဒါမဲဂါကီ" အစရှိသော သီးသန့် ဥပဒေများ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက် လာခဲ့သည်။ <ref>{{cite book|last=Dean|first=Meryll|title=Japanese legal system: text, cases & materials|url=https://archive.org/details/japaneselegalsys00dean|year=2002|publisher=Cavendish|isbn=978-1-85941-673-0|pages=[https://archive.org/details/japaneselegalsys00dean/page/55 55]–58|edition=2nd}}</ref> သို့သော်လည်း ၁၉ ရာစု နှောင်းပိုင်းမှ စ၍ တရားစီရင်ရေး စနစ်မှာ ဥရောပမှ အရပ်ဘက် ဥပဒေများ ပေါ်တွင် များစွာ အခြေခံလာပြီး အထူးသဖြင့် ဂျာမနီ နိုင်ငံ ဥပဒေ ပေါ်တွင် အခြေခံသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၁၈၉၆ တွင် ဂျပန် အစိုးရမှ ဂျာမန် ဥပဒေကြမ်း တစ်ခုပေါ်တွင် မူတည်၍ အရပ်ဘက် ဥပဒေ တစ်ခုကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အပြီး ပြင်ဆင် ပြီးချိန် အထိတိုင်အောင် သက်ရောက်မှု ရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last=Kanamori|first=Shigenari|title=German influences on Japanese Pre-War Constitution and Civil Code|journal=European Journal of Law and Economics|date=January 1, 1999|volume=7|issue=1|pages=93–95|doi=10.1023/A:1008688209052}}</ref> ဥပဒေပြု လွှတ်တော်မှ ပြဋ္ဌာန်းလိုက်သော ဥပဒေများကို ဘုရင်က တရားဝင် အသိအမှတ် ပြုပေးရသည်။ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ဘုရင်သည် လွှတ်တော်မှ အတည်ပြုလိုက်သော ဥပဒေကို အတည်ပြုပေးရန် လိုအပ်ပြီး ထိုပြဋ္ဌာန်းချက်ကို ဆန့်ကျင်ရန် အခွင့်အာဏာ ပေးမထားပေ။<ref name="Constitution"/> ဂျပန် တရားရုံးစနစ်ကို လေးပိုင်း ခွဲခြားထားပြီး တရားရုံးချုပ် နှင့် အောက်ရုံး ၃ ခု တို့ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.kantei.go.jp/foreign/judiciary/0620system.html |publisher=Office of the Prime Minister of Japan |title=The Japanese Judicial System |accessdate=March 27, 2007}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ ပြဋ္ဌာန်း ဥပဒေ၏ အဓိက အပိုင်းကို ဥပဒေ သတ်မှတ်ချက်ဟု ခေါ်သည်။<ref>{{cite book|last=Dean|first=Meryll|title=Japanese legal system: text, cases & materials|url=https://archive.org/details/japaneselegalsys00dean|year=2002|publisher=Cavendish|isbn=978-1-85941-673-0|page=[https://archive.org/details/japaneselegalsys00dean/page/131 131]|edition=2nd}}</ref> ==နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံရေး နှင့် စစ်ရေး== [[File:SM3 from JDS Kongo.jpg|thumb|upright|ဂျေဒီအက်စ် ကွန်ဂို (DDG-173) ထိန်းချုပ် ဒုံးကျည်ဖျက်စနစ်မှ တိုက်ချင်းပစ် ဒုံးပျံ ဖျက် ဒုံးကျည်ကို ပစ်လွှတ်နေစဉ်]] ဂျပန်သည် ဂျီအိတ် (G8)၊ [[အေးပက်]] နှင့် အာဆီယံ ပေါင်း ၃ နိုင်ငံ တို့၏ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်ပြီး အရှေ့အာရှ ညီလာခံတွင် ပါဝင်သူ ဖြစ်သည်။ ဂျပန်သည် [[ဩစတြေးလျနိုင်ငံ]]နှင့် လုံခြုံရေး ပဋိဉာဏ် စာချုပ်ကို ၂၀၀၇ ခုနှစ် မတ်လတွင် လက်မှတ် ရေးထိုးခဲ့ပြီး<ref>{{cite web|url=http://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/australia/joint0703.html |title=Japan-Australia Joint Declaration on Security Cooperation |publisher=Ministry of Foreign Affairs|accessdate=August 25, 2010}}</ref> [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]] နှင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် လက်မှတ် ရေးထိုးခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/india/pmv0810/joint_d.html |title=Joint Declaration on Security Cooperation between Japan and India |publisher=Ministry of Foreign Affairs |date=October 22, 2008 |accessdate=August 25, 2010}}</ref> အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးရေး ရန်ပုံငွေ အတွက် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု နှင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံတို့ ပြီးလျှင် တတိယမြောက် အများဆုံး လှူဒါန်းသော နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၉.၄၈ ဘီလီယံ လှူဒါန်းခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=Net Official Development Assistance in 2009|url=http://www.oecd.org/dataoecd/17/9/44981892.pdf|publisher=[[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]]|accessdate=January 16, 2011|archivedate=26 April 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110426173037/https://www.oecd.org/dataoecd/17/9/44981892.pdf}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် စီးပွားရေး၊ စစ်ရေး အရ နီးစပ်မှု ရှိသည်။ ဂျပန်-အမေရိကန် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် ဂျပန်နိုင်ငံခြားရေး ပေါ်လစီ၏ အရေးပါသော ကိစ္စရပ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.realclearpolitics.com/articles/2007/03/japan_is_back_why_tokyos_new_a.html |title=Japan Is Back: Why Tokyo's New Assertiveness Is Good for Washington| author=Michael Green |publisher=Real Clear Politics | accessdate=March 28, 2007}}</ref> ၁၉၅၆ ခုနှစ်မှစ၍ ကမ္ဘာ့ကုလသမ္မဂ္ဂ၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့ပြီးနောက် ဂျပန်နိုင်ငံသည် လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ အမြဲတမ်းမဟုတ်သော အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်မှာ စုစုပေါင်း နှစ် ၂၀ မျှ ရှိပြီး လတ်တလော အနေနှင့် ၂၀၀၉ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၀ ခုနှစ်တို့တွင် ဖြစ်သည်။ ဂျပန်သည် ဂျီဖိုး နိုင်ငံများထဲမှ [[ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ]]၏ အမြဲတမ်း အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်ရန် ကြိုးစားနေသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံလည်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.centralchronicle.com/20070111/1101194.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070221044357/http://www.centralchronicle.com/20070111/1101194.htm |archivedate=February 21, 2007 |title=UK backs Japan for UNSC bid |work=Central Chronicle | accessdate=March 28, 2007}}</ref> ဂျပန်သည် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် နယ်နိမိတ်ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုတွင် ပါဝင်ပတ်သက်လျှင် ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ ရုရှားနိုင်ငံနှင့် တောင်ကူရေးကျွန်းများ အငြင်းပွားမှု၊ တောင်ကိုရီးယားနှင့် လျန်ကုတ် ကျောက်ဆောင် အငြင်းပွားမှု နှင့် တရုတ်၊ ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံတို့နှင့် ဆန်ကာကူးကျွန်း အငြင်းပွားမှု၊ တရုတ်နှင့် အိုကီနိုတိုရီရှီမာ ပတ်ဝန်းကျင် သီးသန့်စီးပွားရေးဇုန် ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုတို့ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite book|title=Peace in Northeast Asia|url=https://archive.org/details/peacenortheastas00scho|year=2008|publisher=Edward Elgar Publishing Limited|pages=[https://archive.org/details/peacenortheastas00scho/page/n33 26]–29|editor=Schoenbaum, Thomas J.}}</ref> ထို့ပြင် ဂျပန်တို့သည် [[မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]] နှင့် ဂျပန်နိုင်ငံသားတို့အား ပြန်ပေးဆွဲမှု နှင့် နျူးကလီးယားလက်နက် နှင့် ဒုံးကျည်များ ကိစ္စတို့ကြောင့် ပြဿနာ ဖြစ်ပွားလျက် ရှိသည်။<ref>{{cite web|last=Chanlett-Avery|first=Emma|title=North Korea's Abduction of Japanese Citizens and the Six-Party Talks|url=http://www.fas.org/sgp/crs/row/RS22845.pdf|work=CRS Report for Congress|publisher=Federation of American Scientists|accessdate=January 7, 2011}}</ref> ဂျပန်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံများထဲမှ စစ်ရေး အသုံးစရိတ် အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံများတွင် တစ်ခု အပါအဝင် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=The 15 countries with the highest military expenditure in 2009|url=http://www.sipri.org/research/armaments/milex/resultoutput/milex_15|publisher=Stockholm International Peace Research Institute|accessdate=January 16, 2011|archivedate=17 February 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110217084451/http://www.sipri.org/research/armaments/milex/resultoutput/milex_15}}</ref> အီရတ်စစ်ပွဲ အတွင်းက ဂျပန်နိုင်ငံမှ တိုက်ခိုက်ရေး မဟုတ်သော တပ်များကို စေလွှတ်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်လည် ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။<ref name="Iraq deployment">{{cite web |url=http://www.iht.com/articles/2006/06/20/news/japan.php |title=Tokyo says it will bring troops home from Iraq |work=International Herald Tribune |date=June 20, 2006 |accessdate=March 28, 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060701220151/http://www.iht.com/articles/2006/06/20/news/japan.php |archivedate=1 July 2006 }}</ref> ဂျပန်၏ ရေကြောင်းကာကွယ်ရေးတပ်မှာ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ ကမ်းခြေ နိုင်ငံများ စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုတွင် အမြဲပါဝင်လေ့ ရှိသည်။<ref>{{cite web|title=About RIMPAC|url=http://www.mindef.gov.sg/imindef/mindef_websites/topics/exrimpac/abt_rimpac.html|publisher=Government of Singapore|accessdate=March 2, 2014|archivedate=6 August 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130806203903/http://www.mindef.gov.sg/imindef/mindef_websites/topics/exrimpac/abt_rimpac.html}}</ref> ဂျပန်စစ်တပ် (ဂျပန်ကာကွယ်ရေးတပ်) အား ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၉ အရ စစ်ကြေညာခြင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ အငြင်းပွားမှုများတွင် စစ်ရေးအရ ဖြေရှင်းခြင်းကို တားမြစ်ထားသည်။ ဂျပန် ကာကွယ်ရေးတပ်သည် ပုံမှန် စစ်တပ်တစ်ခု ဖြစ်သော်လည်း ဂျပန်နိုင်ငံ ပြင်ပတွင် သေနတ်တစ်ချက်မျှ မဖောက်သည့် စစ်တပ် ဖြစ်သည်။<ref>正論, May 2014 (171).</ref> ဂျပန်စစ်တပ်ကို ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက အုပ်ချုပ်ပြီး အခြေခံအားဖြင့် ဂျပန်မြေပြင်ကာကွယ်ရေးတပ်(JGSDF) ၊ ဂျပန်ရေကြောင်း ကာကွယ်ရေးတပ် (JMSDF) နှင့် ဂျပန် လေကြောင်းကာကွယ်ရေးတပ် (JASDF) တို့ ပါဝင်သည်။ ထိုတပ်များသည် လတ်တလောတွင် ငြိမ်းချမ်းရေး ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး လုပ်ငန်းများတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။ အီရတ်သို့ ဂျပန်တပ်များပို့လွှတ်ခြင်းမှာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ပြီးသည့် အချိန်မှစ၍ ပထမဆုံး ဂျပန်စစ်တပ်အား နိုင်ငံခြားတွင် အသုံးပြုခြင်းပင် ဖြစ်သည်။<ref name="Iraq deployment"/> နိပွန်ကဲအီဒန်ရန် ဟု ခေါ်သော ဂျပန်စီးပွားရေး အသင်းမှ ဂျပန်နိုင်ငံ အနေနှင့် နိုင်ငံတကာ စစ်လေယာဉ်နှင့် ဒုံးကျည် ပူးပေါင်း တည်ဆောက်သည့် စီမံကိန်းလုပ်ငန်းများတွင် ပါဝင်နိုင်ရန် အတွက် အစိုးရအား လက်နက်တင်ပို့မှုကို ပိတ်ပင်ထားခြင်းမှ ရုပ်သိမ်းရန် တောင်းဆိုလျက် ရှိသည်။<ref>{{cite news |url=http://in.reuters.com/article/2010/07/13/idINIndia-50097320100713 |title=Japan business lobby wants weapon export ban eased |publisher=Reuters |date=July 13, 2010 |accessdate=April 12, 2011 |archivedate=29 October 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141029205933/http://in.reuters.com/article/2010/07/13/idINIndia-50097320100713 }}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် မေလတွင် ဂျပန်ဝန်ကြီးချုပ် ရှင်ဇိုအာဘေးမှ ဂျပန် အနေနှင့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးသည့် အချိန်မှ စ၍ ထိန်းသိမ်းထားသော ပါဝင်ပတ်သက်မှု မရှိခြင်းကို ရပ်တန့်၍ ဒေသတွင်း လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များတွင် တာဝန်ယူဆောင်ရွက်လိုသည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ သူ၏ ပြောကြားချက်အရ ဂျပန်အနေနှင့် အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများအား ဂျပန်၏ ပံ့ပိုးမှုကို ပေး၍ အဓိက အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လိုသည်ဟု ဆိုသည်။<ref name="JapanAsia">{{cite news|title=Abe offers Japan's help in maintaining regional security|url=http://www.japanherald.com/index.php/sid/222467193/scat/c4f2dd8ca8c78044/ht/Abe-offers-Japans-help-in-maintaining-regional-security|accessdate=May 31, 2014|publisher=Japan Herald|archivedate=31 May 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140531184828/http://www.japanherald.com/index.php/sid/222467193/scat/c4f2dd8ca8c78044/ht/Abe-offers-Japans-help-in-maintaining-regional-security}}</ref> ==အုပ်ချုပ်ရေး ဒေသများ== ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ပရီဖက်ချာပေါင်း ၄၇ ခုရှိပြီး ပရီဖက်ချာ တစ်ခုစီတွင် ရွေးချုပ်ထားသော အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၊ ဥပဒေရေးရာ အဖွဲ့ နှင့် အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့တို့က ကြီးကြပ်သည်။ ပရီဖက်ချာများကို မြို့တော်များ၊ မြို့များ နှင့် ကျေးရွာများ အဖြစ် ဆက်လက် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာထားသည်။<ref>{{cite book|last=McCargo|first=Duncan|title=Contemporary Japan|year=2000|publisher=Macmillan|isbn=0333710002|pages=84–85}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် လက်ရှိတွင် မြို့တော်များ၊ မြို့များ နှင့် ကျေးရွာများကို ပြန်လည် ပေါင်းစပ် ဖွဲ့စည်းလျက် ရှိသည်။ ထိုသို့ ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် ပရီဖက်ချာများ၏ အုပ်ချုပ်ရေး ဒေသများ လျော့နည်းသွားပြီး အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ အသုံးစရိတ်ကို လျှော့ချနိုင်ရန် မျှော်လင့်ထားသည်။<ref>{{cite web |last=Mabuchi |first=Masaru |url=http://siteresources.worldbank.org/WBI/Resources/wbi37175.pdf |title=''Municipal Amalgamation in Japan''|publisher=World Bank |date=May 2001 | accessdate=December 28, 2006}}</ref> {{ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ဒေသနှင့်ပရီဖက်ချာများ စာတမ်းထိုးမြေပုံ}} ==ပထဝီဝင်== [[File:Japan topo en.jpg|thumb|ဂျပန်ကျွန်းများ၏မြေမျက်နှာသွင်ပြင်]] ဂျပန်နိုင်ငံသည် အရှေ့အာရှ ပစိဖိတ်ကမ်းရိုးတန်း တလျှောက်တွင် ကျွန်းပေါင်း ၆,၈၅၂ ကျွန်း ရှိသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် ပိုင်ဆိုင်သော ကျွန်းများသည် မြောက်လတ္တီကျု ၂၄° မှ ၂၆° အတွင်း နှင့် အရှေ့ လောင်ဂျီကျု ၁၂၂° မှ ၁၄၆° အတွင်း တည်ရှိသည်။ အဓိကကျွန်းများမှာ မြောက်မှ တောင်သို့ ဟော့ကိုင်းဒိုးကျွန်း၊ ဟွန်ရှူးကျွန်း၊ ရှိကိုကူးကျွန်း နှင့် ကျူရှူးကျွန်း တို့ ဖြစ်ကြသည်။ အိုကီနာဝါ ပါဝင်သော ရူကျူးကျွန်းများမှာ ကျူရှူးကျွန်း၏ တောင်ဘက်တွင် ဆက်လျှက် တည်ရှိသည်။ ထိုကျွန်းများအားလုံးကို စုပေါင်း၍ ဂျပန်ကျွန်းစုများဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။<ref>{{cite book|last=McCargo|first=Duncan|title=Contemporary Japan|year=2000|publisher=Macmillan|isbn=0-333-710002 |pages=8–11}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ၇၃ ရာခိုင်နှုန်းမှာ သစ်တောထူထပ်ပြီး တောင်ကုန်းများပြားသဖြင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး၊ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ရန် နှင့် လူနေထိုင်ရန် မသင့်လျော်ပေ။<ref name="cia"/><ref>{{cite web|title=Japan|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/4142.htm|publisher=US Department of State|accessdate=January 16, 2011}}</ref> ထို့အတွက်ကြောင့် လူနေထိုင်နိုင်သော အထူးသဖြင့် ကမ်းရိုးတန်း ဒေသများတွင် လူနေ အလွန်ထူထပ်သည်။ ဂျပန်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူနေထိုင်မှု သိပ်သည်းမှု အများဆုံး နိုင်ငံများတွင် တစ်နိုင်ငံ အပါအဝင် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://esa.un.org/unpp/ |title=World Population Prospects |publisher=UN Department of Economic and Social Affairs |accessdate=March 27, 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070321013235/http://esa.un.org/unpp/ <!--Added by H3llBot--> |archivedate=March 21, 2007}}</ref> ဂျပန်ကျွန်းများသည် ပစိဖိတ် မီးကွင်းဟု ခေါ်သော မီးတောင်ဇုန်ပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ ထိုသို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ လွန်ခဲ့သော နှစ်သန်းရာပေါင်းများစွာက ဆီလူရီယန် အလယ်ပိုင်းမှ ပလေစတိုဆင်း အထိ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ ရွေ့လျားမှုများကြောင့် ဖြစ်သည်။ အကျိုးဆက်အားဖြင့် တောင်ဘက်တွင် ဖိလစ်ပိုင်ပင်လယ်ကျောက်လွှာထုမှ အာမူရီယန် ကျောက်လွှာထုနှင့် အိုကီနာဝါ ကျောက်လွှာထု အောက်သို့ ဝင်ရောက်သွားခဲ့ပြီး မြောက်ဘက်တွင် ပစိဖိတ် ကျောက်လွှာထု က အိုကောက်စ် ကျောက်လွှာထုအောက်သို့ ဝင်ရောက်သွားခဲ့သည်။ ဂျပန်သည် ရှေးယခင်က ယူရှေးရှန်း တိုက်ကြီး၏ အရှေ့ဘက် ကမ်းရိုးတန်းနှင့် တွဲဆက်နေခဲ့သည်။ ကျောက်လွှာထုများ ရွှေ့လျားပြီး အောက်သို့ ဝင်ရောက်ခြင်းကြောင့် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၅ သန်းခန့်က ဂျပန်ကျွန်းစု နေရာကို အရှေ့သို့ ဆွဲထုတ်ခဲ့ပြီး ဂျပန်ပင်လယ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://shinku.nichibun.ac.jp/jpub/pdf/jr/IJ1501.pdf|last=Barnes|first=Gina L.|title=Origins of the Japanese Islands|publisher=[[University of Durham]]|year=2003|accessdate=August 11, 2009}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံတွင် မီးမငြိမ်းသေးသော မီးတောင်ပေါင်း ၁၀၈ ခု ရှိသည်။ ရာစုနှစ်အတွင်း အကြီးအကျယ် ပျက်စီးစေသော ငလျင်များနှင့် ဆူနာမီများ မကြာခဏဆိုသလို ဖြစ်ပေါ်လေ့ ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070204064754/http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |archivedate=February 4, 2007 |title=Tectonics and Volcanoes of Japan |publisher=Oregon State University |accessdate=March 27, 2007}}</ref> ၁၉၂၃ တိုကျို ငလျင်ကြောင့် လူပေါင်း ၁၄၀,၀၀၀ သေဆုံးခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last=James|first=C.D.|title=The 1923 Tokyo Earthquake and Fire|url=http://nisee.berkeley.edu/kanto/tokyo1923.pdf|publisher=University of California Berkeley|accessdate=January 16, 2011|year=2002|archivedate=7 August 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140807010932/https://nisee.berkeley.edu/kanto/tokyo1923.pdf}}</ref> လတ်တလော ဖြစ်ပွားခဲ့သော အဓိက ငလျင်ကြီးများမှာ ၁၉၉၅တွင် ဖြစ်ပွားသော မဟာဟန်ရှင်းငလျင် နှင့် ရစ်ချ်တာစကေး ၉.၀ ရှိပြီး<ref name="USGS9.0">{{cite web |url=http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2011/usc0001xgp/neic_c0001xgp_wmt.php |title=USGS analysis as of March 12, 2011 |publisher=Earthquake.usgs.gov |date=June 23, 2011 |accessdate=November 9, 2011 |archivedate=13 March 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5x9dgiIL8?url=http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2011/usc0001xgp/neic_c0001xgp_wmt.php }}</ref> ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၁ရက်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော တိုဟိုကူး ငလျင်တို့ ပြီး ထိုငလျင်ကြောင့် ကြီးမားသော ဆူနာမီ လှိုင်းလုံးကြီးများ၏ ရိုက်ခတ်မှုကို ခံခဲ့ရသည်<ref name="nytimes-tsunami" /> ပစိဖိတ် မီးကွင်း ပေါ်တွင် တည်ရှိသောကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံသည် ငလျင်လှုပ်ရန် နှင့် ဆူနာမီ ဖြစ်ပေါ်ရန် အခြေအနေများပြီး ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများတွင် သဘာဝဘေးအန္တရာယ် အတွက် အမြင့်မားဆုံး အန္တရာယ် ရှိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web |title=2013 World Risk Report |url=http://www.worldriskreport.com/uploads/media/WorldRiskReport_2013_online_01.pdf |accessdate=5 August 2014 |archivedate=16 August 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140816173655/http://www.worldriskreport.com/uploads/media/WorldRiskReport_2013_online_01.pdf }}</ref> ===ရာသီဥတု=== [[File:Cherry blossoms at Yoshinoyama 01.jpg|thumb|ယိုရှီနိုတောင်တွင် ချယ်ရီပန်းများပွင့်နေပုံမှာ ပြဇာတ်များနှင့် ဝါကာ ကဗျာများတွင် ချယ်မှုန်း သရုပ်ဖော်လေ့ ရှိသည်။]] [[File:Kongobuji Koyasan07n3200.jpg|thumb|ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံ နေရာဖြစ်သော ကိုယာတောင်ပေါ် ကွန်ဂိုဘူဂျိရှိ ဆောင်းဦးရာသီ မေပယ်လ်ရွက်များ]] ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုမှာ အများအားဖြင့် အပူအအေးမျှတသော်လည်း မြောက်မှတောင်သို့ များစွာ ကွဲပြားခြားနားသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ပထဝီဝင် အနေအထားအရ ရာသီဥတုဇုန် ၆ ခု ကွဲပြားနေသည်။ ၎င်းတို့မှာ ဟော့ကိုင်းဒိုး၊ ဂျပန်ပင်လယ်၊ အလယ်ပိုင်းကုန်းမြင့် ဒေသ၊ ဆဲတိုကုန်းတွင်းပင်လယ်၊ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ နှင့် ရူကျူးကျွန်းများ တို့ ဖြစ်ကြသည်။ မြောက်ဘက် အစွန်ဆုံး အပိုင်းဖြစ်သော ဟော့ကိုင်းဒိုးတွင် စိုစွတ်သော ကုန်းမြေ ရာသီဥတု ရှိပြီး ရှည်လျားပြီး အေးမြသော ဆောင်းရာသီများနှင့် အလွန်ပူနွေးသည်မှ အေးမြသော နွေရာသီများ ရှိသည်။ မိုးရေချိန် မများသော်လည်း ဆောင်းရာသီတွင် ဧရာမ နှင်းထုကြီးများ ဖြစ်ပေါ်လေ့ ရှိသည်။<ref name=autogenerated2>{{cite book|last=Karan|first=Pradyumna Prasad|title=Japan in the 21st century|url=https://archive.org/details/japanin21stcentu0000kara|year=2005|publisher=University Press of Kentucky|isbn=0-8131-2342-9|pages=[https://archive.org/details/japanin21stcentu0000kara/page/18 18]–21, 41|author2=Gilbreath, Dick}}</ref> ဟွန်ရှူးကျွန်း၏ အနောက်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းတွင် ရှိသော ဂျပန်ပင်လယ်ဇုံတွင် အနောက်မြောက် ဆောင်းလေကြောင့် နှင်းများ အများအပြား ကျရောက်တတ်သည်။ နွေရာသီတွင်မူ ပစိဖိတ်ဒေသထက် ပို၍ အေးမြတတ်သော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံတွင် ဖာန်းလေများကြောင့် အလွန်မြင့်မားသော အပူချိန် ဖြစ်ပေါ်လေ့ ရှိသည်။ အလယ်ပိုင်း ကုန်းမြင့်ဒေသတွင် ပုံမှန် စိုစွတ်သော ကုန်းမြေရာသီဥတု ရှိသော်လည်း နွေရာသီနှင့် ဆောင်းရာသီ၊ နေ့နှင့်ည တို့တွင် အပူချိန် ကွာခြားမှု မြင့်မားသည်။ မိုးရေချိန်နည်းသော်လည်း ဆောင်းရာသီတွင် အစဉ်သဖြင့် နှင်းကျလေ့ရှိသည်။ ချူးဂိုးကု နှင့် ရှီကိုးကုဒေသတို့မှ တောင်ကုန်းများသည် ဆဲတိုကုန်းတွင်းပင်လယ်ကို ရာသီလေများမှ ကာဆီးထားသဖြင့် တစ်နှစ်ပတ်လုံး မအေးလွန်းသော ရာသီဥတု ရှိသည်။<ref name=autogenerated2 /> ပစိဖိတ် ကမ်းရိုးတန်းမှာမူ စိုစွတ်သော အပူလျော့ပိုင်း ရာသီဥတု ရှိပြီး အရှေ့တောင် ရာသီလေများကြောင့် တစ်ခါတရံ နှင်းကျတတ်သော မအေးလွန်းသည့် ဆောင်းရာသီနှင့် ပူပြင်းပြီး စိုစွတ်သော နွေရာသီများ ရှိသည်။ ရူကျူးကျွန်းများတွင် အပူလျော့ပိုင်း ရာသီဥတု ရှိပြီး နွေးထွေးသော ဆောင်းရာသီနှင့် ပူပြင်းသော နွေရာသီများ ရှိသည်။ မိုးရေချိန်မှာ အလွန်များပြီး အထူးသဖြင့် မိုးရာသီတွင် ဖြစ်သည်။ ယေဘူယျအားဖြင့် စိုစွတ်ပြီး အပူအအေးမျှတသော ရာသီဥတု များကြောင့် နွေဦးရာသီတွင် ချယ်ရီပန်းများ ပွင့်ဝေခြင်း၊ နွေရာသီ ပုစဉ်းရင်ကွဲတို့၏ အော်မြည်သံများ၊ ဆောင်းရာသီ သစ်ရွက်တို့၏ အရောင်အဆင်းစသည်တို့ကို ဂျပန်အနုပညာ နှင့် ဂျပန် စာပေတို့တွင် ဖော်ထုတ်ခြယ်မှုန်းလေ့ ရှိကြသည်။<ref name=autogenerated2 /> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ပျမ်းမျှ ဆောင်းရာသီ အပူချိန်မှာ ၅.၁&nbsp;°C (၄၁.၂&nbsp;°F) ဖြစ်ပြီး ပျမ်းမျှ နွေရာသီအပူချိန်မှာ ၂၅.၂&nbsp;°C (၇၇.၄&nbsp;°F) ဖြစ်သည်။.<ref>{{cite web|title=Climate|url=http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html|publisher=[[Japan National Tourism Organization|JNTO]]|accessdate=March 2, 2011}}</ref> ဂျပန်တွင် အမြင့်ဆုံးတိုင်းတာခဲ့သော အပူချိန်မှာ ၄၀.၉&nbsp;°C (၁၀၅.၆&nbsp;°F) ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၆ ရက်တွင် တိုင်းတာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.japannewsreview.com/society/national/20070816page_id=1553 |title=Gifu Prefecture sees highest temperature ever recorded in Japan – 40.9 |publisher=Japan News Review Society |date=August 16, 2007 |accessdate=August 16, 2007 |archivedate=18 August 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160818051003/http://www.japannewsreview.com/society/national/20070816page_id=1553 }}</ref> မိုးရာသီမှာ အိုကီနာဝါတွင် မေလ အစောပိုင်းတွင် စတင်ပြီး တဖြည်းဖြည်း မြောက်ဘက်သို့ ရွေ့လျားသွားရာ ဟော့ကိုင်းဒိုးတွင် ဇူလိုင် နှောင်းပိုင်း မှ စတင်လေ့ရှိသည်။ ဟွန်ရှူးကျွန်း နေရာ အများစုတွင် မိုးရာသီသည် ဇွန်လ အလယ်ပိုင်း မတိုင်မီ စတင်လေ့ရှိပြီး ရက်သတ္တပတ် ၆ ပတ်မျှ ကြာမြင့်လေ့ ရှိသည်။ နွေရာသီ နှောင်းပိုင်း နှင့် ဆောင်းဦးရာသီ အစောပိုင်းတွင် တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်းများကြောင့် မကြာခဏ မိုးကြီးလေ့ ရှိသည်။<ref name="climate">{{cite web |url=http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html |title=Essential Info: Climate |publisher=[[Japan National Tourism Organization|JNTO]] |accessdate=April 1, 2007}}</ref> ===ဇီဝမျိုးကွဲများ=== [[File:Jigokudani hotspring in Nagano Japan 001.jpg|thumb|ဂျိဂိုကုဒါနိ ရေပူစမ်းမှ ဂျပန်မျောက်များမှာ ဆောင်းရာသီတွင် ရေပူစမ်းသို့ လာရောက်လေ့ ရှိသည့်အတွက် ထင်ရှားသည်။]] ဂျပန်နိုင်ငံတွင် သစ်တော ဂေဟဒေသ ကိုးခု ရှိပြီး ထိုဒေသများမှ ကျွန်းများ၏ ရာသီဥတုနှင့် ပထဝီဝင်ကို ထင်ဟပ်ပြ နေကြသည်။ ထိုဒေသများတွင် ရူကျူး နှင့် ဘိုနင်ကျွန်းများရှိ အပူလျော့ပိုင်း စိုစွတ်သော ဆောင်းရွက်ကြွေ သစ်တောများမှ အအေးလျော့သော ဒေသများနှင့် ပင်မကျွန်းများရှိ သမမျှတသော ဆောင်းရွက်ကြွေနှင့် မျိုးစုံ သစ်တောများ၊ မြောက်ဘက်ကျွန်းများရှိ အအေးပိုင်းဒေသများမှ သမမျှတသော ထင်းရူးတောများ အထိ ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.us.emb-japan.go.jp/jicc/spotflora.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070213035135/http://www.us.emb-japan.go.jp/jicc/spotflora.htm |archivedate=February 13, 2007 |title=Flora and Fauna: Diversity and regional uniqueness |publisher=Embassy of Japan in the USA |accessdate=April 1, 2007}}</ref> ဂျပန်တွင် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် မျိုးပေါင်း ၉၀,၀၀၀ ကျော် ရှိပြီး [[ဝက်ဝံညို]]၊ [[ဂျပန်မျောက်]]၊ [[ဂျပန် ရက်ကွန်းခွေး]] နှင့် [[ဧရာမ ဂျပန်ရေပုတ်သင်]] တို့ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|title=The Wildlife in Japan|url=http://www.env.go.jp/nature/yasei/pamph/pamph01/en.pdf|publisher=Ministry of the Environment|accessdate=February 19, 2011|archivedate=23 March 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110323165908/http://www.env.go.jp/nature/yasei/pamph/pamph01/en.pdf}}</ref> ဒေသရင်း အပင်နှင့် တိရစ္ဆာန်တို့၏ အရေးပါသော ဒေသများကို ထိန်းသိမ်းရန် အမျိုးသား ဥယျာဉ် အများအပြား ရှိပြီး ရမ်ဆာ စိမ့်မြေဒေသ ၃၇ ခုလည်း ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.env.go.jp/en/nature/nps/park/ |title=National Parks of Japan |publisher=Ministry of the Environment |accessdate=May 11, 2011}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ramsar.org/cda/en/ramsar-pubs-annolist-japan/main/ramsar/1-30-168^16573_4000_0__ |title=The Annotated Ramsar List: Japan |publisher=Ramsar |accessdate=May 11, 2011}}</ref> နေရာ ၄ခုမှာ သဘာဝ အတိုင်း အလွန်ထူးခြားသော တန်ဖိုးများ ရှိသဖြင့် ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံစာရင်းတွင် ထည့်သွင်းထားခြင်း ခံရသည်။<ref name="unesco1">{{cite web |url=http://whc.unesco.org/en/statesparties/jp |title=Japan – Properties Inscribed on the World Heritage List |publisher=UNESCO |accessdate=July 5, 2011}}</ref> ===သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်=== ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အပြီး အလျင်အမြန် စီးပွားရေး တိုးတက်လာသော အချိန်များတွင် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဆိုင်ရာ ပေါ်လစီများကို အစိုးရနှင့် ကုန်ထုတ်လုပ်ရေး ကော်ပိုရေးရှင်းများမှ ဘေးဖယ်ထားခဲ့ကြသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ၁၉၅၀ ခုနှစ်များ နှင့် ၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ညစ်ညမ်းမှုကို အနှံ့အပြား ကြုံတွေ့ရသည်။ ထိုပြဿနာများနှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ပူပန်မှု များပြားလာသဖြင့် ၁၉၇၀ တွင် အစိုးရမှ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဥပဒေအချို့ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|title=日本の大気汚染の歴史|url=http://www.erca.go.jp/taiki/history/ko_syousyu.html|publisher=Environmental Restoration and Conservation Agency|accessdate=March 2, 2014|language=Japanese|archivedate=1 May 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110501085231/http://www.erca.go.jp/taiki/history/ko_syousyu.html}}</ref> ၁၉၇၃ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ရေနံအခက်အခဲကြောင့်လည်း သဘာဝ အရင်းအမြစ် မရှိသော ဂျပန်တို့အား စွမ်းအင်များကို ထိရောက်စွာ အသုံးပြုနိုင်ရန် တွန်းအားဖြစ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last=Sekiyama|first=Takeshi|title=Japan's international cooperation for energy efficiency and conservation in Asian region|url=http://nice.erina.or.jp/en/pdf/C-SEKIYAMA.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080216005103/http://nice.erina.or.jp/en/pdf/C-SEKIYAMA.pdf|archivedate=February 16, 2008|publisher=Energy Conservation Center|accessdate=January 16, 2011}}</ref> လက်ရှိ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာများတွင် မြို့ပြလေထု ညစ်ညမ်းမှု (မိုနို နိုက်ထရိုဂျင် အောက်ဆိုက်ဒ်၊လေထဲတွင်တွဲခိုနေသော အမှုန်အမွှားများ နှင့် အဆိပ်အတောက်များ) ၊ အညစ်အကြေး စွန့်ထုတ်မှု စီမံခန့်ခွဲရေး၊ ရေထု ညစ်ညမ်းခြင်း၊ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ရာသီဥတု အပြောင်းအလဲ၊ ဓာတုပစ္စည်း စီမံခန့်ခွဲမှု နှင့် ထိန်းသိမ်းရေး အတွက် နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုတို့ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|title=Environmental Performance Review of Japan|url=http://www.oecd.org/dataoecd/0/17/2110905.pdf|publisher=[[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]]|accessdate=January 16, 2011}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နှင့် သဟဇာတဖြစ်သော နည်းပညာများကို တီထွင်ထုတ်လုပ်ရာတွင် ကမ္ဘာ့ရှေ့ဆောင် နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အနာဂတ် ရည်မျှော် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်နိုင်စွမ်းကို တိုင်းတာသော ၂၀၁၄ ခုနှစ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်း ညွှန်းကိန်းတွင် အဆင့် ၂၆ သတ်မှတ်ခြင်း ခံရသည်။<ref>{{cite web|title=Environmental Performance Index: Japan|url=http://epi.yale.edu/epi/country-profile/japan|publisher=Yale University|accessdate=February 3, 2014|archivedate=19 February 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140219070452/http://epi.yale.edu/epi/country-profile/japan}}</ref> ၁၉၉၇ ခုနှစ် ကျိုတိုပရိုတိုကောလ် ကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားပြီး နှင့် ၎င်းအစည်းအဝေးကို လက်ခံကျင်းပသော အိမ်ရှင်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သော ဂျပန်နိုင်ငံအနေနှင့် ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဒ် ထုတ်လွှတ်မှုကို လျှော့ချရန်နှင့် ရာသီဥတု အပြောင်းအလဲကို ထိန်းချုပ်နိုင်မည့် အခြား လုပ်ဆောင်ချက်များကို ဆောင်ရွက်ရန် စာချုပ်ပါ စည်းကမ်းများအရ တာဝန်ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.wbcsd.org/plugins/DocSearch/details.asp?txtDocTitle=kyoto%20protocol%20japan&txtDocText=kyoto%20protocol%20japan&DocTypeId=-1&ObjectId=MzQ4ODc&URLBack=result.asp%3FtxtDocTitle%3Dkyoto+protocol+japan%26txtDocText%3Dkyoto+protocol+japan%26DocTypeId%3D-1%26SortOrder%3D%26CurPage%3D1 |title=Japan sees extra emission cuts to 2020 goal -minister |publisher=World Business Council for Sustainable Development |accessdate=March 2, 2011 |archivedate=26 October 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141026035508/http://www.wbcsd.org/plugins/DocSearch/details.asp?txtDocTitle=kyoto%20protocol%20japan&txtDocText=kyoto%20protocol%20japan&DocTypeId=-1&ObjectId=MzQ4ODc&URLBack=result.asp%3FtxtDocTitle%3Dkyoto+protocol+japan%26txtDocText%3Dkyoto+protocol+japan%26DocTypeId%3D-1%26SortOrder%3D%26CurPage%3D1 }}</ref> ==စီးပွားရေး== ===စီးပွားရေး သမိုင်းကြောင်း=== [[File:The_Tokyo_Stock_Exchange_-_main_room_3.jpg|thumb|အာရှတွင် အကြီးမားဆုံး စတော့ခ်အိတ်ချိန်း ဖြစ်သော တိုကျိုစတော့ အိတ်ချိန်း<ref name="fm">{{cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/markets/global-markets/China-becomes-worlds-third-largest-stock-market/articleshow/6068129.cms|title= Japan's Tokyo Stock Exchange is the second largest stock market with a market value of $3.8 trillion |work=The Economic Times |location=India|accessdate=June 19, 2010|date=June 19, 2010}}</ref>]] ဂျပန်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးမှုနှင့် ပတ်သက်သော ဖွဲ့စည်းပုံ အင်္ဂါရပ်များဖြစ်သည့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးဆိုင်ရာ ကုန်းလမ်းနှင့် ရေလမ်း လမ်းကြောင်းကွန်ယက်များ နှင့် အိုဆာကာ ဆန်ကုန်သည်တို့၏ အနာဂတ်သို့ ကြိုတင်ရောင်းဝယ်ခြင်း၊ ဘဏ်လုပ်ငန်းနှင့် အာမခံလုပ်ငန်းတို့ မှာ အဲဒိုခေတ်မှ စတင်ဖွံ့ဖြိုးလာခဲ့သည်။<ref>{{cite book |title=The Origins of Japanese Trade Supremacy |author=Howe, Christopher |publisher=Hurst & Company |year=1996 |isbn=1-85065-538-3|pages=58f}}</ref> မေဂျီခေတ် ၁၈၆၈ မှစ၍ ဂျပန်သည် စီးပွားရေး အရ ဖွံဖြိုးလာခဲ့ပြီး ဈေးကွက်စီးပွားရေး စနစ်ကို ကျင့်သုံးလာခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Totman|first=Conrad|title=A History of Japan ''(2nd ed.)''|year=2005|publisher=Blackwell|isbn=1-4051-2359-1|pages=312–314}}</ref> ယနေ့ခေတ်၏ စီးပွားရေး လုပ်ငန်း အများစုမှာ ထိုအချိန်မှ စတင်ထည်ထောင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး ဂျပန်အနေနှင့် အာရှ၏ အဖွံ့ဖြိုးဆုံး နိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=McCargo|first=Duncan|title=Contemporary Japan|year=2000|publisher=Macmillan|isbn=0-333-71000-2 |pages=18–19}}</ref> ၁၉၆၀ ခုနှစ်များ မှ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များ အတွင်း အမှန်တကယ် ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည့် စီးပွားရေး တိုးတက်မှုများကို ဂျပန်၏ စစ်ပြီးခေတ် စီးပွားရေး ထူးထွေဆန်းပြားခြင်းများဟု ခေါ်တွင်ခဲ့သည်။ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုမှာ ၁၉၆၀ ခုနှစ်များမှ ၁၉၇၀ ခုနှစ်များအတွင်း ပျမ်းမျှအားဖြင့် ၇.၅ ရာခိုင်နှုန်း ရှိခဲ့ပြီး ၁၉၈၀ ခုနှစ်များမှ ၁၉၉၀ခုနှစ်များ အစောပိုင်း အထိ ၃.၂ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last=Ryan|first=Liam|title=The "Asian economic miracle" unmasked: The political economy of the reality|journal=International Journal of Social Economics|date=January 1, 2000|volume=27|issue=7–10|pages=802–815|doi=10.1108/03068290010335235}}</ref> ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် ဖွံ့ဖြိုးမှု သိသိသာသာ လျော့ကျသွားခဲ့ပြီး ထိုအချိန်ကို ဂျပန်တို့က ဆုံးရှုံးမှု ဆယ်စုနှစ်ဟု ခေါ်ကြသည်။ အဓိကအားဖြင့် ဂျပန်တို့၏ ပိုင်ဆိုင်မှုများဆိုင်ရာ ပူဖောင်း အကျိုးသက်ရောက်မှု အပြီး သက်ရောက်မှုများနှင့် စတော့ခ်ဈေးကွက်နှင့် အိမ်ခြံမြေဈေးကွက်များမှ ဈေးကစားခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်နေသည့် အပိုတန်ဖိုးများကို ညှစ်ထုတ်ယူရန် ကြိုးစားသည့် ပြည်တွင်း ပေါ်လစီများကြောင့် ဖြစ်သည်။ စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးမှုကို ပြန်လည် ရှင်သန်ရန် ကြိုးစားသည့် အစိုးရ၏ ကြိုးပမ်းမှုတွင် အောင်မြင်မှု အနည်းငယ်သာ ရရှိပြီး ၂၀၀၀ ခုနှစ်များအတွင်း ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး ကျဆင်းမှုကြောင့်လည်း ပိုမို၍ အဟန့်အတား ဖြစ်စေခဲ့သည်။<ref name="cia"/> ၂၀၀၅ ခုနှစ် နောက်ပိုင်းတွင် စီးပွားရေးမှာ ပြန်လည်အသက်ဝင်မည့် လက္ခဏာများ ပြသလာခဲ့ပြီး ထိုနှစ်၏ ဂျီဒီပီ တိုးတက်မှုနှုန်းမှဦ ၂.၈ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်သဖြင့် အမေရိကန်နှင့် ဥရောပသမဂ္ဂတို့၏ ထိုအချိန်အတွင်း ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်းထက် သာလွန်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news|last=Masake|first=Hisane|title=A farewell to zero|url=http://www.atimes.com/atimes/Japan/HC02Dh01.html|accessdate=January 16, 2011|newspaper=Asia Times|date=March 2, 2006|archivedate=20 November 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061120013846/http://www.atimes.com/atimes/Japan/HC02Dh01.html}}</ref> ၂၀၁၂ ခုနှစ် စာရင်းအရ ဂျပန်သည် အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့ပြီးလျှင် နိုင်ငံအဆင့် အမည်ခံ ဂျီဒီပီအားဖြင့် တတိယ စီးပွားရေး အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး<ref>{{Cite news| title=China confirmed as World's Second Largest Economy|newspaper=[[The Guardian]] | date=January 21, 2011| url=http://www.guardian.co.uk/business/2011/jan/21/china-confirmed-worlds-second-largest-economy| accessdate=January 21, 2011 | first=James | last=Inman | location=London}}</ref> ဝယ်ယူနိုင်စွမ်း ကွာခြားမှုနှုန်းကို ထည့်သွင်းတွက်ချက်လျှင် အမေရိကန်၊ တရုတ် နှင့် အိန္ဒိယတို့ ပြီးလျှင် စတုတ္ထမြောက် နိုင်ငံအဆင့် စီးပွားရေး အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။<ref name=imf2>{{cite web |title=Japan|publisher=International Monetary Fund|accessdate=June 28, 2014 |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=54&pr.y=12&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=158&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=}}</ref> ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ အစိုးရ၏ ကြွေးမြီမှာ နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်းပြည်တွင်းထုတ်ကုန်မှ ၂၀၀ ရာခိုင်နှုန်း ထက်ကျော်လွန်သဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံအားလုံးတွင် ဒုတိယမြောက် ကြွေးမြီ အများဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ မူဒီ စံသတ်မှတ်ချက်တွင် နိုင်ငံအလိုက် ဘတ်ဂျက် လိုငွေပြမှုနှင့် ချေးငွေအပေါ်တွင် မူတည်၍ ဂျပန်၏ နှစ်ရှည်နိုင်ငံ ကြွေးမြီ စံသတ်မှတ်ချက်အား Aa3 မှ Aa2 သို့ တစ်ဆင့် လျှော့ချ ခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ စီးပွားကျဆင်းမှုနှင့် ၂၀၁၁ မတ်လ ငလျင်နှင့် ဆူနာမီတို့ကြောင့် ဖြစ်သော အစိုးရ၏ ကြွေးမြီနှင့် ဘတ်ဂျက် လိုငွေပြမှုတို့ကြောင့် ထိုသို့ စံသတ်မှတ်ချက် လျှော့ချ ခံခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news |url=http://www.bbc.co.uk/news/business-14625969 |title=Moody's cuts Japan's debt rating on deficit concerns |date=August 24, 2011 |work=BBC News}}</ref> ဝန်ဆောင်မှု ကဏ္ဍမှ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းဝင်ငွေ၏ ၄ပုံ ၃ပုံမျှကို ပံ့ပိုးပေးလျက် ရှိသည်။<ref>{{cite web|title=Manufacturing and Construction|url=http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c0117.htm#c06|work=Statistical Handbook of Japan|publisher=Statistics Bureau|accessdate=January 16, 2011}}</ref> ===တင်ပို့ကုန်များ=== ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းနှင့် ပတ်သက်၍ ကြီးမားသော လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံတွင် အကြီးမားဆုံးနှင့် နည်းပညာအားဖြင့် အတိုးတက်ဆုံး ဖြစ်သော ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း အချို့ ဖြစ်သည့် မော်တော်ကား၊ အီလက်ထရွန်းနစ်၊ စက်ကိရိယာများ၊ စတီးလ်နှင့် သံမဟုတ်သော သတ္တုများ၊ သင်္ဘောများ၊ ဓာတုပစ္စည်းများ၊ အဝတ်အထည်များ၊ အစားအသောက် ကုန်ချောများ စသည်တို့ ထုတ်လုပ်လျက် ရှိသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းအားဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံသည် မြေစုစုပေါင်း၏ ၁၃ ရာခိုင်နှုန်းကို စိုက်ပျိုးထားပြီး တကမ္ဘာလုံးရှိ ငါး၏ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ဂျပန်မှ ဖမ်းဆီးလျက် ရှိကာ တရုတ်နိုင်ငံပြီးလျှင် ဒုတိယ နေရာမှ လိုက်သည်။<ref name="cia"/> ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် အလုပ်လုပ်သူ ၆၅.၉ သန်းမျှ ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/4142.htm |title=Background Note: Japan |publisher=US State Department |accessdate=March 19, 2011}}</ref> ဂျပန်တွင် အလုပ်လက်မဲ့ ရာခိုင်နှုန်း နည်းပြီး ၄ ရာခိုင်နှုန်းမျှသာ ရှိသည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေ သန်း ၂၀ သို့ လူဦးရေ၏ ၁၇ ရာခိုင်နှုန်းသည် ဆင်းရဲမွဲတေမှု သတ်မှတ်ချက်၏ အောက်တွင် ရှိသည်။<ref>{{cite news|title=Japan Tries to Face Up to Growing Poverty Problem|url=http://www.nytimes.com/2010/04/22/world/asia/22poverty.html?source=patrick.net|accessdate=January 16, 2011|newspaper=The New York Times|date=April 21, 2010|first=Martin|last=Fackler}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံရှိ လူနေအိမ်များမှာ မြို့ပြနေရာများတွင် မြေ မလုံလောက်မှုနှင့် ကြုံတွေ့နေရသည်။<ref>{{cite web|title=2008 Housing and Land Survey|url=http://www.e-stat.go.jp/SG1/estat/NewListE.do?tid=000001028768|publisher=Statistics Bureau|accessdate=January 20, 2011}}</ref> [[File:Toyota Prius plug-in -- 2010 DC.jpg|thumb|250px|ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးမားဆုံးသော ကားထုတ်လုပ်ရေး ကုမ္ပဏီ တစ်ခုဖြစ်သည့် တိုယိုတာမှ ထုတ်လုပ်သော ပလဂ်အင် ဟိုက်ဘရစ် ကား<ref>{{cite web|title=World Motor Vehicle Production by Country|url=http://oica.net/wp-content/uploads/worldprod_country.PDF|publisher=[[Organisation Internationale des Constructeurs d'Automobiles|OICA]]|accessdate=January 16, 2011}}</ref>]] ဂျပန်နိုင်ငံ၏ တင်ပို့ကုန်မှာ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် လူတစ်ဦးချင်းအားဖြင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄၂၁၀ မျှ ရှိသည်။ ဂျပန်၏ အဓိကတင်ပို့ကုန် ဈေးကွက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံ (၁၈.၁ ရာခိုင်နှုန်း)၊ အမေရိကန် (၁၇.၈ ရာခိုင်နှုန်း)၊ တောင်ကိုရီးယား (၇.၇ ရာခိုင်နှုန်း)၊ ထိုင်း (၅.၅ ရာခိုင်နှုန်း) နှင့် ဟောင်ကောင် (၅.၁ ရာခိုင်နှုန်း) တို့ဖြစ်သည် အဓိက တင်ပို့ကုန်များမှာ မော်တော်ကား၊ အီလက်ထရွန်းနစ်၊ လျှပ်စစ်ဆိုင်ရာ ကိရိယာများနှင့် ဓာတုပစ္စည်းများတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဂျပန်၏ အဓိက တင်ပို့ကုန်များမှာ တရုတ် (၂၁.၃ ရာခိုင်နှုန်း)၊ အမေရိကန် (၈.၈ ရာခိုင်နှုန်း)၊ ဩစတြေးလျ (၆.၄ ရာခိုင်နှုန်း)၊ ဆော်ဒီအာရေဗျ (၆.၂ ရာခိုင်နှုန်း)၊ အာရပ်စော်ဘွားများ ပြည်ထောင်စု (၅.၀ ရာခိုင်နှုန်း)၊ တောင်ကိုရီးယား (၄.၆ ရာခိုင်နှုန်း) နှင့် ကာတာ (၄.၀ ရာခိုင်နှုန်း) တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref name="cia"/> ===တင်သွင်းကုန်များ=== ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အဓိက တင်သွင်းကုန်များမှာ စက်ယန္တရားများ၊ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းမှ ရသော လောင်စာများ၊ အစားအသောက်များ (အထူးသဖြင့် အမဲသား)၊ ဓာတုပစ္စည်းများ၊ အဝတ်အထည်များ နှင့် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းများ အတွက် ကုန်ကြမ်းများတို့ ဖြစ်သည်။ ဈေးကွက်ဝေစုအားဖြင့် ကြည့်လျှင် ပြည်တွင်း ဈေးကွက်သည် အိုအီးစီဒီ နိုင်ငံများတွင် ပြင်ပသို့ တံခါးဖွင့်မှု အနည်းဆုံး ဖြစ်သည်၎<ref name="oecd2008"/> ဂျူနီချီရို ကိုအိဇူမီ ၏ အစိုးရလက်ထက်တွင် ပြိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ အလေးပေးသော ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ဂျပန်နိုင်ငံတွင် နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု တိုးတက်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite news|title=Foreign investment in Japan soars|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4632747.stm|accessdate=January 16, 2011|newspaper=''BBC''|date=June 29, 2005}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် ၂၀၁၄ ခုနှစ် ၌ စီးပွားရေးလုပ်ရန် လွယ်ကူသော တိုင်းပြည်များ ညွှန်းကိန်းတွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၉နိုင်ငံအတွင်း အဆင့် ၂၇ သတ်မှတ်ခြင်း ခံရသည်။ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများတွင် အခွန်ဝင်ငွေ အနည်းဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အရင်းရှင်စနစ်တွင် သိသာထူးခြားသော လက္ခဏာရပ်များ ရှိသည်။ ၎င်းတို့အနက် ကဲရက်ဆု ဟုခေါ်သော ကုမ္ပဏီ အစုအဖွဲ့များမှာ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု များခြင်း၊ တသက်တာလုံး အလုပ်ခန့်အပ်မှု ရှိခြင်း၊ အလုပ်တွင် အဆင့်ဆင့်တိုးတက်ရာတွင် လုပ်သက်ကို ဦးစားပေးခြင်းတို့မှာ ဂျပန် လုပ်ငန်း ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ထင်ရှားသည်။<ref name="oecd2008">{{cite web|url=http://www.oecd.org/document/17/0,3343,en_2649_34111_40353553_1_1_1_1,00.html |title=Economic survey of Japan 2008 |publisher=[[OECD]] |accessdate=August 25, 2010}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.economist.com/node/7193984?story_id=7193984 |title=Japan's Economy: Free at last |newspaper=The Economist |date=July 20, 2006 |accessdate=January 23, 2011}}</ref> ဂျပန်ကုမ္ပဏီများတွင် တိုယိုတာ၏နည်းလမ်းကဲ့သို့သော စီမံခန့်ခွဲမှု နည်းလမ်းများမှာ ထင်ရှားပြီး ရှယ်ယာပိုင်ဆိုင်သူတို့၏လှုပ်ရှားပြောင်းလဲရေး လှုပ်ရှားမှုမှာ ရှားပါးသည်။<ref>{{cite news|title=Activist shareholders swarm in Japan|url=http://www.economist.com/node/9414552?story_id=9414552|accessdate=January 23, 2011|date=June 28, 2007|newspaper=The Economist}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံရှိ အကြီးဆုံး ကုမ္ပဏီများထဲတွင် တိုယိုတာ၊နစ်တန်ဒိုး၊ အင်န်တီတီ ဒိုကိုမို၊ ကင်နွန်၊ ဟွန်ဒါ၊ တာကဲဒ ဆေးဝါး ကုမ္ပဏီ၊ ဆိုနီ၊ ပင်နာဆိုးနစ်၊ တိုရှီဘာ၊ ရှပ်၊ နစ်ပွန်စတီးလ်၊ နစ်ပွန်ရေနံ နှင့် ဆဲဗင်းန်အင်န် အိုင် ဦးပိုင် ကုမ္ပဏီတို့ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite news|title=Japan 500 2007|url=http://www.ft.com/cms/s/0/1b939a9a-2587-11dc-b338-000b5df10621.html|accessdate=January 23, 2011|newspaper=[[Financial Times]]|archivedate=26 July 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120726122226/http://www.ft.com/cms/s/0/1b939a9a-2587-11dc-b338-000b5df10621.html}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ဘဏ်အချို့ ရှိပြီး နစ်ကီ ၂၂၅ နှင့် တိုပစ်အညွှန်းတို့ကြောင့် ထင်ရှားသော တိုကျိုစတော့ခ်အိတ်ချိန်းသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဈေးကွက် အရင်းအနှီးအားဖြင့် ဒုတိယ အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Market Data|url=http://www.nyse.com/events/1170156816059.html|publisher=New York Stock Exchange|accessdate=August 11, 2007|date=January 31, 2006|archivedate=11 October 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011121725/http://www.nyse.com/events/1170156816059.html}}</ref> ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ အနေနှင့် ဖော်ဘီ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုမ္ပဏီ ၂၀၀၀ စာရင်းတွင် ၃၂၆ ခု ပါဝင်ခဲ့ပြီး ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် ၁၆.၃ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|title=The Forbes 2000|url=http://www.forbes.com/lists/2006/18/06f2000_The-Forbes-2000_Rank.html|work=Forbes|accessdate=January 7, 2011}}</ref> ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံမှ ယှေလကျောက် သဘာဝဓာတ်ငွေ့များကို တင်သွင်းမည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။<ref>[http://www.bloomberg.com/news/2013-09-24/abe-says-japan-canada-agree-to-cooperate-on-natural-gas.html Abe Says Japan, Canada Agree to Cooperate on Natural Gas]</ref> ===သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ=== [[File:Kibo PM and ELM-PS.jpg|thumb|250px|နိုင်ငံတကာ အာကာသစခန်းတွင် တွေ့ရသော ဂျပန်တို့၏ စမ်းသပ်မှု အစိတ်အပိုင်း (ကီဘို)]] ဂျပန်နိုင်ငံသည် သိပ္ပံသုတေသနတွင် ဦးဆောင်ဦးရွက် ပြုနေသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် နည်းပညာ၊ စက်ယန္တရားနှင့် ဇီဝဆေးပညာ သုတေသနတို့တွင် ဖြစ်သည်။ သုတေသနပညာရှင်ပေါင်း ၇၀၀,၀၀၀ ခန့်သည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၃၀ ဘီလံယံ မျှ ရှိသော သုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေး ဘတ်ဂျက်ကို ခွဲဝေသုံးစွဲ နေကြပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် တတိယမြောက် အကြီးမားဆုံး ဘတ်ဂျက်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|last=McDonald|first=Joe|title=China to spend $136 billion on R&D|newspaper=BusinessWeek|date=December 4, 2006}}</ref> ဂျပန်သည် အခြေခံ သိပ္ပံ သုတေသနတွင် ကမ္ဘာ့ဦးဆောင် နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ရူပဗေဒ၊ ဓာတုဗေဒ နှင့် ဆေးပညာတို့တွင် နိုဘယ်လ်ဆုရှင် ၁၆ဦး ၊<ref>{{cite web |title=Japanese Nobel Laureates |publisher=[[Kyoto University]] |year=2009 |url=http://www.kyoto-u.ac.jp/en/profile/intro/honor/nobel.htm/ |accessdate=November 7, 2009 |archivedate=9 March 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100309181812/http://www.kyoto-u.ac.jp/en/profile/intro/honor/nobel.htm/ }}</ref> ဖီးဒ် တံဆိပ်ဆုရှင် ၃ ဦး ၊ <ref>{{cite web |title=Japanese Fields Medalists |publisher=Kyoto University |year=2009 |url=http://www.kyoto-u.ac.jp/en/profile/intro/honor/fields.htm |accessdate=November 7, 2009 |archivedate=10 March 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100310203313/http://www.kyoto-u.ac.jp/en/profile/intro/honor/fields.htm/ }}</ref> ဂေါက်စ်ဆုရှင် တစ်ဦးတို့ ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=Dr. Kiyoshi Ito receives Gauss Prize |publisher=Kyoto University |year=2009 |url=http://www.kyoto-u.ac.jp/en/profile/intro/honor/gauss.htm |accessdate=November 7, 2009 |archivedate=9 March 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100309181805/http://www.kyoto-u.ac.jp/en/profile/intro/honor/gauss.htm/ }}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ နည်းပညာဆိုင်ရာ ပါဝင်မှုများတွင် အထင်ရှားဆုံးမှာ အီလက်ထရွန်းနစ်၊ မော်တော်ယာဉ်၊ စက်ယန္တရား၊ ငလျင်အင်ဂျင်နီယာဘာသာ၊ စက်ရုံသုံး စက်ရုပ်၊ အော့ပတစ်၊ ဓာတုဗေဒ၊ ဆီမီးကွန်ဒပ်တာ နှင့် သတ္တု နယ်ပယ်တို့တွင် ဖြစ်သည်။ ဂျပန်နိုင်ငံသည် စက်ရုပ် ထုတ်လုပ်မှုနှင့် အသုံးပြုမှုတွင် ကမ္ဘာ့ရှေ့ဆောင်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်ရှိ စက်ရုပ်များထဲမှ တစ်ဝက် (၇၄၂,၅၀၀၀ မှ ၄၀၂,၂၀၀) ကို ပိုင်ဆိုင်သော နိုင်ငံဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=The Boom in Robot Investment Continues|url=http://www.unece.org/press/pr2000/00stat10e.htm|publisher=UN Economic Commission for Europe|accessdate=December 28, 2006|date=October 17, 2000}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အာကာသဆိုင်ရာ အေဂျင်စီကို ဂျပန် လေကြောင်းနှင့် အာကာသ စူးစမ်းရှာဖွေရေး အေဂျင်စီ (ဂျာဆာ) ဟုခေါ်ပြီး ၎င်းတို့မှာ အာကာသ၊ ဂြိုဟ်များ၊ လေကြောင်းသွာလာရေးတို့နှင့် ပတ်သက်သော သုတေသနလုပ်ငန်းများကို လုပ်ဆောင်ကြပြီး ဒုံးပျံ နှင့် ဂြိုဟ်တိုတို့ကို ထုတ်လုပ်ရာတွက် ရှေ့ဆောင်လမ်းပြ ဖြစ်သည်။ ဂျပန်နိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာ အာကာသ စခန်းတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်သော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ဂျပန်တို့၏ စမ်းသပ်မှု အစိတ်အပိုင်း တစ်ခု ဖြစ်သော ကီဘိုကို ၂၀၀၈ ခုနှစ် အာကာသလွန်းပျံယဉ်၏ တပ်ဆင်ရေးအတွက် ပျံသန်းမှုတွင် နိုင်ငံတကာ အာကာသစခန်းသို့ ထည့်သွင်း တပ်ဆင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=Japan Aerospace Exploration Agency Homepage |publisher=Japan Aerospace Exploration Agency |date=August 3, 2006 |url=http://www.jaxa.jp/index_e.html |accessdate=March 28, 2007 |archivedate=21 March 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070321160909/http://www.jaxa.jp/index_e.html }}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အာကာသ စူးစမ်းလေ့လာရေး အစီအစဉ်များတွင် ဗီးနပ်စ်ဂြိုဟ်ကို လေ့လာမည့် အာကာဆူကီ အာကာသ စူးစမ်းရေး ယာဉ် လွှတ်တင်ရေး<ref>{{cite web|url=http://www.jaxa.jp/projects/sat/planet_c/index_e.html|title=JAXA {{!}} Venus Climate Orbiter "AKATSUKI" (PLANET-C)|publisher=Japan Aerospace Exploration Agency|accessdate=December 4, 2010|archivedate=11 April 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/66pe8RvRF?url=http://www.jaxa.jp/projects/sat/planet_c/index_e.html}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.isas.jaxa.jp/e/enterp/missions/planet-c/index.shtml |title=ISAS {{!}} Venus Meteorology AKATSUKI (PLANET-C) |work=[[Institute of Space and Astronautical Science]] |publisher=Japan Aerospace Exploration Agency |accessdate=December 4, 2010 |archivedate=13 May 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110513024411/http://www.isas.jaxa.jp/e/enterp/missions/planet-c/index.shtml }}</ref> ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် လွှတ်တင်မည့် မာကျူရီဂြိုဟ်၏ သံလိုက်စက်ကွင်းကို လေ့လာမည့် ဂြိုဟ်ပတ်ယာဉ် <ref name=FACTS>{{cite web | url=http://sci.esa.int/bepicolombo/47346-fact-sheet/ | title=ESA Science & Technology: Fact Sheet | publisher=esa.int | accessdate=February 5, 2014}}</ref> နှင့် ၂၀၃၀တွင် လကမ္ဘာပေါ်တွင် အခြေစိုက်စခန်း တည်ဆောက်ရန်တို့ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |title=Japan Plans Moon Base by 2030 |publisher=MoonDaily |date=August 3, 2006 |url=http://www.moondaily.com/reports/Japan_Plans_Moon_Base_By_2030_999.html |accessdate=March 27, 2007}}</ref> ၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၁၄ ရက်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံသည် ဆယ်လင်း ဟုအတိုကောက်ခေါ်သော လကမ္ဘာဆိုင်ရာနှင့် အင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ စူးစမ်းလေ့လာရေး ယာဉ်ကို H-IIA ရောကက်ဖြင့် တာနဲဂါရှီးမား အာကာသစခန်းမှ လွှတ်တင်ခဲ့သည်။ ဆယ်လင်းကို ဂျပန် ဝါးခုတ်သမားပုံပြင်ထဲမှ မင်းသမီးလေး၏ အမည် ကာဂုယာ ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။<ref name="jaxa_nickname">{{cite web|url=http://www.jaxa.jp/countdown/f13/special/nickname_e.html| title="KAGUYA" selected as SELENE's nickname| accessdate=October 13, 2007}}</ref> ကာဂုယာသည် အပိုလို အစီအစဉ်ပြီးလျှင် လကမ္ဘာအား စူးစမ်းလေ့လာသော မစ်ရှင်များတွင် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ လကမ္ဘာ၏ မူလအစ နှင့် ဆင့်ကဲ ပြောင်းလဲပုံတို့ကို လေ့လာရန်ဖြစ်သည်။ ထို ယာဉ်သည် လပတ်လမ်းကြောင်းအတွင်းသို့ အောက်တိုဘာ ၄ ရက်တွင် ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး<ref>{{cite web|url=http://www.japancorp.net/Article.Asp?Art_ID=15429 |title=Japan Successfully Launches Lunar Explorer "Kaguya" |publisher=Japan Corporate News Network|accessdate=August 25, 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/6994272.stm |title=Japan launches first lunar probe |publisher=BBC News |date=September 14, 2007 |accessdate=August 25, 2010}}</ref> ၆၂မိုင် (၁၀၀ကီလိုမီတာ) အမြင့်မှ ပျံသန်းနေခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.jaxa.jp/press/2008/10/20081009_kaguya_e.html |title=JAXA, KAGUYA (SELENE) Image Taking of "Full Earth-Rise" by HDTV |publisher=Japan Aerospace Exploration Agency |accessdate=August 25, 2010 |archivedate=29 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429155331/http://www.jaxa.jp/press/2008/10/20081009_kaguya_e.html }}</ref> ထိုစူးစမ်းလေ့လာရေးမှာ ဂျာဆာက ထိုယာဉ်ကို လမျက်နှာပြင်ပေါ်သို့ ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ဖျက်ချခဲ့ခြင်းဖြင့် ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၁ ရက်တွင် ပြီးဆုံးခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8094863.stm |title=Japanese probe crashes into Moon |publisher=BBC News |date=June 11, 2009 |accessdate=April 12, 2011}}</ref> ===အခြေခံ အဆောက်အအုံ=== [[File:Shinkansen Nozomi in Tokyo.jpg|thumb|250px|တိုကျို ဘူတာတွင် တွေ့ရသော ကျည်ဆန်ရထား သို့ နိုဇိုမိ ရှင်းကန်းဆင်<ref>{{Cite book| first=Christopher P. | last=Hood | year=2006 | title=Shinkansen – From Bullet Train to Symbol of Modern Japan | url=https://archive.org/details/shinkansenfrombu00hood | publisher=Routledge | isbn=0-415-32052-6|pages=[https://archive.org/details/shinkansenfrombu00hood/page/61 61]–68}}</ref>]] ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ စွမ်းအင်များထဲမှ ၄၆.၁ ရာခိုင်နှုန်းကို လောင်စာဆီ၊ ၂၁.၃ ရာခိုင်နှုန်းကို ကျောက်မီးသွေး၊ ၂၁.၄ ရာခိုင်နှုန်းကို သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ၊ ၄.၀ ရာခိုင်နှုန်းကို နျူးကလီးယား စွမ်းအင်နှင့် ၃.၃ ရာခိုင်နှုန်းကို နျူးကလီးယားစွမ်းအင်မှ ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် လျှပ်စစ်ဓာတ်အား၏ ၉.၂ ရာခိုင်နှုန်းကို နျူးကလီးယားစွမ်းအင်မှ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပြီး ယခင်နှစ် ၂၄.၉ ရာခိုင်နှုန်းမှ ကျဆင်းလာခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Energy|url=http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c0117.htm#c07|work=Statistical Handbook of Japan 2013|publisher=Statistics Bureau|accessdate=February 14, 2014}}</ref> သို့သော်လည်း ၂၀၁၂ ခုနှစ် မေလ ၅ ရက်နေ့တွင် ဖူကူရှီးမား ဒိုင်အိချိ နျူးကလီးယား ကပ်ဘေး အပြီး အများပြည်သူ၏ ကန့်ကွက်မှုကြောင့် နိုင်ငံတဝှမ်းရှိ နျူးကလီးယား လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေး စက်ရုံအားလုံးကို ရပ်တန့်ခဲ့ရသည်။ သို့သော်လည်း အစိုးရ တာဝန်ရှိသူများက အများပြည်သူ၏ ဆန္ဒကို ပြောင်းလဲရန် ကြိုးစားလျက် ရှိကြပြီး ဂျပန်နိုင်ငံ၏ နျူးကလီးယား ဓာတ်ပေါင်းဖို အနည်းဆုံး ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းကို ပြန်လည် အသုံးပြုနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက် ရှိကြသည်။<ref>{{cite news|last=Tsukimori|first=Osamu|title=Japan nuclear power-free as last reactor shuts|url=http://www.reuters.com/article/2012/05/05/us-nuclear-japan-idUSBRE84405820120505|accessdate=May 8, 2012|agency=[[Reuters]]|date=May 5, 2012|archivedate=18 July 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140718185518/http://www.reuters.com/article/2012/05/05/us-nuclear-japan-idUSBRE84405820120505}}</ref> နိုင်ငံခြားမှ စွမ်းအင် တင်ပို့မှုကို ကြီးမားစွာ မှီခိုနေရသဖြင့်<ref>{{cite web|title=Can nuclear power save Japan from peak oil??url=http://ourworld.unu.edu/en/can-nuclear-power-save-japan-from-peak-oil/|publisher=Our World 2.0|accessdate=March 15, 2011|date=February 2, 2011}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် ရင်းမြစ်များကို မျိုးစုံအသုံးပြုနိုင်ရန် ရည်ရွယ်ပြီး စွမ်းအင်သုံးစွဲမှုကို ထိရောက်မှု ရှိစေရန် လုပ်ဆောင်လျက် ရှိသည်။<ref>{{cite web|title=Japan|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/4142.htm|publisher=U.S. Department of State|accessdate=March 15, 2011}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ကုန်းလမ်းအတွက် အသုံးပြုငွေမှာ အလွန်များသည်။<ref>{{cite news|title=Japan's Road to Deep Deficit is Paved with Public Works|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9500E3DC1031F932A35750C0A961958260|accessdate=January 16, 2011|newspaper=The New York Times|first=Andrew|last=Pollack|date=March 1, 1997}}</ref> အဓိက သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး လမ်းကြောင်းမှာ ၁.၂ သန်း ကီလိုမီတာမျှ ခင်းထားသည့် လမ်းများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Transport|url=http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c09cont.htm|work=Statistical Handbook of Japan 2007|publisher=Statistics Bureau|accessdate=March 2, 2014|archivedate=27 April 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427071603/http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c09cont.htm}}</ref> အဓိကမြို့ကြီးများကို ကွန်ယက်တစ်ခုတည်းဖြစ်ပြီး အမြန်မောင်းနိုင်သော၊ ပိုင်းခြားထားသော၊ သုံးစွဲမှု ကန့်သတ်ထားသော လမ်းအသုံးပြုခ ကောက်ခံသော လမ်းများဖြင့် ဆက်သွယ်ထားပြီး လမ်းအသုံးပြုခ ကောက်ခံသော ကုမ္ပဏီများမှ တာဝန်ယူ လုပ်ဆောင်လျက် ရှိသည်။ ကားအသစ်နှင့် အဟောင်းများမှာ ဈေးမကြီးပေ။ ကားပိုင်ဆိုင်မှု အခွန် နှင့် လောင်စာဆီ လဲဗီးများဖြင့် စွမ်းအင် ထိရောက်စွာ အသုံးပြုနိုင်မှုကို မြှင့်တင်လျက် ရှိသည်။ သို့သော်လည်း ခရီးအားလုံး၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းတွင်သာ ကားကို အသုံးပြုသဖြင့် ဂျီအိတ် နိုင်ငံများတွင် မော်တော်ကား အသုံးပြုမှု အနည်းဆုံး ဖြစ်သည်။<ref name="transtatsjp">{{cite web|url=http://www.iraptranstats.net/jp|title=Transport in Japan|accessdate=February 17, 2009|work=International Transport Statistics Database|publisher=[[International Road Assessment Program]]}} {{subscription required}}</ref> ရထားကုမ္ပဏီ ဒါဇင်ပေါင်းများစွာတို့သည် ဒေသတွင်းနှင့် မြို့တွင်း ခရီးသည် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ဈေးကွက်တွင် ပြိုင်ဆိုင်လျက် ရှိကြသည်။ အဓိက ကုမ္ပဏီများတွင်း ဆဲဗင်း ဂျေအာရ် အင်တာပရိုက်စ်၊ ကင်တက်ဆု ကော်ပိုရေးရှင်း၊ ဆဲဘု ရထားကုမ္ပဏီ နှင့် ကဲအိယို ကော်ပိုရေးရှင်းတို့ ပါဝင်သည်။ အဓိက မြို့ကြီးများကို ရှင်းကန်းဆင်ဟု ခေါ်သော ကျည်ဆန်ရထား ၂၅၀ ဖြင့် ဆက်သွယ်ထားပြီး ဂျပန်ရထားများမှာ လုံခြုံစိတ်ချရမှုနှင့် အချိန်မှန်မှု တို့အတွက် နာမည်ကြီးသည်။<ref>{{cite web|url=http://english.jr-central.co.jp/about/safety.html|title=About the Shinkansen – Safety|accessdate=October 17, 2011|publisher=Central Japan Railway Company}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hitachi-rail.com/rail_now/column/just_in_time/index.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080513230217/http://www.hitachi-rail.com/rail_now/column/just_in_time/index.html|archivedate=May 13, 2008|title=Corporate Culture as Strong Diving Force for Punctuality- Another "Just in Time"|accessdate=April 19, 2009|publisher=Hitachi}}</ref> တိုကျိုနှင့် အိုဆာကာ ကြားတွင် [[သံလိုက်ရထား]]ဖြင့် ဆက်သွယ်ရန် အဆိုပြုချက်မှာ အတော် ခရီးရောက်နေပြီ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news |url=http://www.independent.co.uk/travel/news-and-advice/japan-to-approve-plans-for-new-supertrain-2275308.html |title=Japan to approve plans for a new super-train |work=The Independent |date=April 27, 2011 |accessdate=May 11, 2011 |location=London |archivedate=18 November 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141118052921/http://www.independent.co.uk/travel/news-and-advice/japan-to-approve-plans-for-new-supertrain-2275308.html }}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံတွင် လေဆိပ်ပေါင်း ၁၇၃ ခု ရှိပြီး အကြီးဆုံး ပြည်တွင်းလေဆိပ်ဖြစ်သော ဟနဲဒါလေဆိပ်သည် အာရှတွင် ဒုတိယမြောက် လူသုံးအများဆုံး လေဆိပ်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.airports.org/cda/aci_common/display/main/aci_content07_c.jsp?zn=aci&cp=1-5-212-218-222_666_2__ |title=Year to Date Passenger Traffic |publisher=Airports Council International |date=November 11, 2010 |accessdate=March 2, 2014 |archivedate=11 January 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110111152406/http://www.airports.org/cda/aci_common/display/main/aci_content07_c.jsp?zn=aci&cp=1-5-212-218-222_666_2__ }}</ref> အကြီးဆုံးသော နိုင်ငံတကာ လေဆိပ်များမှာ [[နာရိတ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်]]၊ ကန်ဆိုင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ် နှင့် ချူးဘူး စင်န်တာအဲယား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite book|last=Nakagawa|first=Dai|title=Transport Policy and Funding|url=https://archive.org/details/transportpolicyf00dnak|year=2006|publisher=Elsevier|isbn=0-08-044852-6|page=[https://archive.org/details/transportpolicyf00dnak/page/n71 63]|author2=Matsunaka, Ryoji}}</ref> နာဂိုယာ ဆိပ်ကမ်းမှာ ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အကြီးမားဆုံး နှင့် အလုပ်အများဆုံး ဆိပ်ကမ်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံကုန်သွယ်ရေး၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ရှိသည်။<ref>{{cite web|title=Port Profile|url=http://www.port-of-nagoya.jp/english/about_port.htm|publisher=Port of Nagoya|accessdate=January 7, 2011|archivedate=30 November 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101130050032/http://www.port-of-nagoya.jp/english/about_port.htm}}</ref> ==လူဦးရေ ပျံ့နှံ့နေထိုင်ပုံ== [[File:Bjs48 02 Ainu.jpg|thumb|250px|ဂျပန်နိုင်ငံရှိ လူမျိုးစုတစ်ခုဖြစ်သော အအိနု လူမျိုးများ]] [[File:Meiji-jingu wedding procession - P1000847.jpg|thumb|250px|မေဂျီဘုရားကျောင်းမှ ဂျပန်မင်္ဂလာပွဲ]] ဂျပန်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေမှာ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ၁၂၇.၃သန်းမျှ ရှိပြီး ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းသော လူဦးရေမှာ ဟွန်ရှူးကျွန်းပေါ်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ဂျပန်လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဘာသာစကားအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဖြစ်စေ တူညီကြပြီး <ref name=MulticulturalJapan>{{cite news|title='Multicultural Japan' remains a pipe dream|url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/fl20070327zg.html|accessdate=January 16, 2011|newspaper=Japan Times|date=March 27, 2007|archiveurl=https://archive.is/20120716140322/http://www.japantimes.co.jp/text/fl20070327zg.html%23.UAQfIKgo9Rw|archivedate=16 July 2012}}</ref> ၈၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဂျပန်လူမျိုးများ ဖြစ်ကာ<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html |title=CIA Factbook: Japan |publisher=Cia.gov |accessdate=November 9, 2011 |archivedate=20 December 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151220044055/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html }}</ref> နိုင်ငံခြား အလုပ်သမား လူနည်းစု ရှိသည်။<ref name=MulticulturalJapan/> ဇိုင်းနိချိကိုရီးယားလူမျိုး၊<ref>{{cite news|title=Japan-born Koreans live in limbo|url=http://www.nytimes.com/2005/04/01/news/01iht-nurse.html|accessdate=January 16, 2011|newspaper=The New York Times|date=April 2, 2005}}</ref> ဇိုင်းနိချိ တရုတ်လူမျိုး၊ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုး၊ အများအားဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံတွင်း ဆင်းသက်လာကြသော ဘရာဇီးလူမျိုး<ref name="nikkeijin">{{cite news|title=An Enclave of Brazilians Is Testing Insular Japan|url=http://www.nytimes.com/2008/11/02/world/asia/02japan.html|accessdate=January 16, 2011|newspaper=The New York Times|date=November 1, 2008|first=Norimitsu|last=Onishi}}</ref> နှင့် ပီရူးလူမျိုး တို့မှာ ဂျပန်နိုင်ငံအတွင်း လူနည်းစု လူမျိုးများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|title='Home' is where the heartbreak is for Japanese-Peruvians|url=http://www.atimes.com/japan-econ/AJ16Dh01.html|accessdate=January 16, 2011|newspaper=Asia Times|date=October 16, 1999|archivedate=6 January 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100106194749/http://atimes.com/japan-econ/AJ16Dh01.html}}</ref> ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် လက်တင်အမေရိကမှ မဟုတ်သော အနောက်တိုင်းသား ၁၃၄,၇၀၀ နှင့် လက်တင် အမေရိကမှ ၃၄၅,၅၀၀ မျှ ရှိသော နိုင်ငံခြားသား ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များ ရှိကြသည်။ လက်တင်အမေရိကသားထဲမှ ၂၇၄,၇၀၀ ဦးမှာ ဘရာဇီးလူမျိုးများ ဖြစ်ကြပြီး (ဂျပန်နိုင်ငံတွင်း အဆင့်ဆင့် ဆင်းသက်လာသူ သို့မဟုတ် ဂျပန်နိုင်ငံမှ ရွှေ့ပြောင်းရောက်ရှိသွားသူများနှင့် ၎င်းတို့၏ အိမ်ထောင်ဘက်များ) ဂျပန်နိုင်ငံအတွင်း အကြီးမားဆုံးသော အနောက်နိုင်ငံသား အစုအဝေးဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Registered Foreigners in Japan by Nationality|url=http://www.stat.go.jp/data/nenkan/pdf/y0213014.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050824195238/http://www.stat.go.jp/data/nenkan/pdf/y0213014.pdf|archivedate=August 24, 2005|publisher=Statistics Bureau|accessdate=January 16, 2011}}</ref> ဌာနေလူမျိုးစုများထဲတွင် အများဆုံးမှာ ယာမာတိုလူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး အဓိက လူနည်းစု လူမျိုးများတွင် ရှေးဦးနေ အအိနု လူမျိုးများ <ref>{{cite news |first= Philippa |last= Fogarty|title= Recognition at last for Japan's Ainu|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7437244.stm|publisher=BBC|date= June 6, 2008|accessdate=June 7, 2008 }}</ref> နှင့် ရူကျူးလူမျိုးများ အပြင် လူမှုရေး အရ လူနည်းစု ဖြစ်သော ဘူရာကူမင် လူစု များလည်း ရှိသည်။<ref>{{cite news|title=The Invisible Race|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,910511,00.html|accessdate=January 16, 2011|newspaper=Time|date=January 8, 1973|archivedate=16 December 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121216231723/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,910511,00.html}}</ref> ထို့အပြင် ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက်က သွေးနှောနေခဲ့သော လူများလည်း ဂျပန်လူမျိုး သို့ ယာမာတိုများထဲတွင် ရှိနေပြီး ဥပမာအားဖြင့် အိုဂါဆာဝါရာ ကျွန်းစုများမှ ဂျပန်များတွင် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်မှာ ဥရောပ၊ အမေရိကန်၊ မိုက်ခရိုနီးရှန်း နှင့် ပိုလီနီးရှင်း နောက်ခံများ ရှိနေပြီး အချို့မှာ မျိုးဆက် ခုနစ်ဆက်မျှ ရှိသည်။ လူအများစုက ဂျပန်တွင် လူမျိုးအားဖြင့် အားလုံးတူညီသည်ဟု ယုံကြည်ကြပြီး (၂၀၀၉တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ၌ နေရင်းမဟုတ်သော နိုင်ငံခြားသား အလုပ်သမားမှာ လူဦးရေ၏ ၁.၇ ရာခိုင်နှုန်းမျှသာ ရှိသည်။)<ref>"[http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1892469,00.html Japan to Immigrants: Thanks, But You Can Go Home Now] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121228222338/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1892469,00.html |date=28 December 2012 }}". ''[[Time (magazine)|Time]]''. April 20, 2009.</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသားများတွင် လူမျိုးစု နှင့် ဆိုင်သော စာရင်းဇယားမရှိသော်လည်း ပရော်ဖက်ဆာ ဇွန်လိုင်း ကဲ့သို့သော အနည်းဆုံး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှု တစ်ခုအရ ဂျပန်တွင် လူမျိုးကွဲများစွာရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်းဟု ဆိုသည်။ <ref>[[John Lie]] ''Multiethnic Japan'' (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2001)</ref> သို့သော်လည်း ထိုယူဆချက်ကို ဂျပန် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ အလွှာပေါင်း များစွာမှ လက်ခံရန် ငြင်းဆန်ကြပြီး သူတို့ အနေနှင့် ဂျပန်နိုင်ငံသည် ယဉ်ကျေးမှု တစ်ခုတည်းရှိသော နိုင်ငံ ဆိုသည့် အယူအဆကိုသာ ဆက်လက်ထိန်းသိမ်း လိုကြသည်။ ထိုအယူအဆကို လူနည်းစု လူမျိုးစုများ ဖြစ်သော အအိနုနှင့် ရူကျူးလူမျိုးများကပင် ငြင်းဆန်ကြသည်။ ထိုသို့သော လူမျိုးတစ်မျိုးတည်းသာ ရှိသည်ဟူသော အယူအဆကြောင့် လူမျိုးကွဲပြားမှုကို အသိအမှတ်ပြုရန် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် ငြင်းဆန်လေ့ ရှိကြသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း တာရို အာဆိုက ဂျပန်သည် "လူမျိုးတစ်မျိုး၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၊ ဘာသာစကားတစ်မျိုး၊ ယဉ်ကျေးမှု တစ်ခု" ဟု ဆိုခဲ့ဖူးသည်။ <ref>"[http://www.japantimes.co.jp/news/2005/10/18/national/aso-says-japan-is-nation-of-one-race/ Aso says Japan is nation of 'one race']". The Japan Times. October 18, 2005.</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူ့သက်တမ်းအားဖြင့် ဒုတိယမြောက် အရှည်ဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ၂၀၁၀-၂၀၁၅ အတွင်း မွေးဖွားသော လူများ၏ သက်တမ်းမှာ ၈၃.၅ နှစ် ဖြစ်သည်။<ref name="haaretz.com">{{cite news|title=WHO: Life expectancy in Israel among highest in the world|url=http://www.haaretz.com/news/who-life-expectancy-in-israel-among-highest-in-the-world-1.276618|accessdate=January 15, 2011|newspaper=Haaretz|date=May 2009}}</ref><ref name="Table A.17">{{cite web|title=Table A.17|url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/WPP2006_Highlights_rev.pdf|work=United Nations World Population Prospects'', 2006 revision''|publisher=UN|accessdate=January 15, 2011}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးခေတ် လူဦးရေ အများအပြား တိုးတက်မှု နှင့် နောက်ပိုင်း မွေးဖွားနှုန်းကျဆင်းမှုကြောင့် လူဦးရေမှာ အသက်ကြီးသူ များပြားလာသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေ၏ ၂၄.၁ ရာခိုင်နှုန်းမှာ အသက်၆၅ နှစ်ကျော်ပြီ ဖြစ်ပြီး ထိုအချိုးမှာ ၂၀၅၀တွင် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းသို့ တိုးတက်လာလိမ့်မည် ဖြစ်သည်။<ref name="handbook">{{cite web |url=http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c0117.htm#c02 |title=Statistical Handbook of Japan 2013: Chapter 2—Population |publisher=Statistics Bureau |accessdate=February 14, 2014}}</ref> ထိုသို့ လူဦးရေ အချိုးအစား ပြောင်းလဲလာခြင်းသည် လူမှုရေး ဆိုင်ရာ ပြဿနာများစွာကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ အထူးသဖြင့် အလုပ်လုပ်နိုင်သော လူဦးရေ ကျဆင်းနိုင်ခြင်း နှင့် ပင်စင် ကဲ့သို့သော လူမှုဖူလုံရေး စရိတ်များ များပြားလာခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။<ref>[[Gonzalo Garland]] et al "Dynamics of Demographic Development and its impact on Personal Saving : case of Japan", with Albert Ando, Andrea Moro, Juan Pablo Cordoba, in ''Ricerche Economiche'', Vol 49, August 1995</ref> ဂျပန်လူငယ်များထဲတွင် လက်မထပ်လိုသူနှင့် မိသားစု မထူထောင်လိုသူ များပြားလာသည်။<ref name="Ogawa"/> ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေမှာ ငါးနှစ်မြောက် အဖြစ် ကျဆင်းခဲ့ပြီး ၁၂၆.၂၄ သန်းမှ ၂၀၄,၀၀၀ ကျဆင်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ကျဆင်းမှုမှာ ၁၉၄၇ ခုနှစ် နှိုင်းယှဉ်နိုင်သော စာရင်းဇယား စတင်ကောက်ယူသည့် အချိန်မှစ၍ ပထမအကြိမ် အများဆုံး ကျဆင်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.bloomberg.com/news/2012-01-02/japanese-population-drops-most-since-world-war-ii-after-quake.html |title=Japan Population Drops Most Since World War II |date=January 2, 2012}}</ref> ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၁ ရက် ငလျင်နှင့် [[ဆူနာမီ]]ကလည်း ထိုသို့ ကျဆင်းမှုကို ပိုမိုဆိုးရွားစေခဲ့ပြီး လူပေါင်း ၁၆,၀၀၀ နီးပါး သေဆုံးကာ ခန့်မှန်းခြေ လူ ၃,၀၀၀ ခန့်မှာ ပျောက်ဆုံးနေဆဲ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|last=Ryall|first=Julian|title=Japan's population contracts at fastest rate since at least 1947|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/japan/8989372/Japans-population-contracts-at-fastest-rate-since-at-least-1947.html|accessdate=October 29, 2013|newspaper=The Telegraph|date=January 3, 2012}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေမှာ ၂၀၅၀တွင် ၉၅ သန်းသို့ ကျဆင်းမည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref name="handbook"/><ref>[http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_GraphicalDisplay.aspx?ListNames=%27Population%2c+History+and+Forecast%27&HistFor=True&GrpOp=0&Dim1=81&File=0 Forecast provided] by [[International Futures]]</ref> လူဦးရေ အချိုးအစား လေ့လာသူများနှင့် အစိုးရ စီမံကိန်း ရေးဆွဲသူများက ထိုပြဿနာကို မည်သို့မည်ပုံ ဖြေရှင်းမည် ဆိုသည့် အချက်ကို အပြင်းအထန် ငြင်းခုံဆွေးနွေးလျက် ရှိကြသည်။<ref name="Ogawa">{{cite web|last=Ogawa|first=Naohiro|title=Demographic Trends and their implications for Japan's future|url=http://www.mofa.go.jp/j_info/japan/socsec/ogawa.html|work=Transcript of speech delivered on 7 March 1997|publisher=Ministry of Foreign Affairs|accessdate=May 14, 2006}}</ref> ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများကို လက်ခံခြင်းနှင့် ကလေးမွေးသူများကို အကျိုးအမြတ်ပေးခြင်းတို့ဖြင့် လူငယ်များ အနေဖြင့် အသက်ကြီးသူ အများအပြားကို ထောက်ပံ့လာနိုင်မည်ဟု ဆွေးနွေး အဖြေရှာခြင်းမျိုးလည်း ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://jipi.gr.jp/english/message.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070929222250/http://jipi.gr.jp/english/message.html |archivedate=September 29, 2007 |title=Japan Immigration Policy Institute: Director's message| first= Hidenori|last=Sakanaka| publisher=Japan Immigration Policy Institute |date=October 5, 2005 |accessdate=January 5, 2007}}</ref><ref>{{cite news|last=French|first=Howard|title=Insular Japan Needs, but Resists, Immigration|url=http://www.nytimes.com/2003/07/24/international/asia/24JAPA.html?ei=5007&en=53c7315175389e69&ex=1374379200&partner=USERLAND&pagewanted=all&position=|accessdate=February 21, 2007|newspaper=The New York Times|date=July 24, 2003}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် နိုင်ငံသား အသစ် ၁၅,၀၀၀ ကို နှစ်စဉ် ပုံမှန် လက်ခံလျက် ရှိသည်။<ref>{{cite web|title=帰化許可申請者数等の推移|url=http://www.moj.go.jp/TOUKEI/t_minj03.html|publisher=Ministry of Justice|accessdate=March 17, 2011|language=Japanese}}</ref> ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး၏ အဆိုအရ ဂျပန်အနေနှင့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ဒုက္ခသည် ၁၈ ဦးကိုသာ ပြန်လည် အခြေချနိုင်ရန် လက်ခံခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite news|title=2012 saw record-high 2,545 people apply for refugee status in Japan |url=http://www.japantimes.co.jp/news/2013/03/20/national/2012-saw-record-high-2545-people-apply-for-refugee-status-in-japan/#.UXWOPEpnhIE |newspaper=Japan Times|date=March 20, 2013}}</ref> အမေရိကန်နိုင်ငံကမူ ဒုက္ခသည်ပေါင်း ၇၆,၀၀၀ ကို ထိုအချိန်တွင် လက်ခံခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=Presidential Memorandum--Fiscal Year 2012 Refugee Admissions Numbers and Authorizations of In-Country Refugee Status|url=http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2011/09/30/presidential-memorandum-fiscal-year-2012-refugee-admissions-numbers-and- |publisher=The White House|date=September 30, 2011}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံတွင် မိမိကိုယ်ကို အဆုံးစီရင်မှုနှုန်း အလွန်များပြားသည်။<ref name="NYT">{{cite news|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F00E1DB173FF936A25754C0A96F958260&sec=health&spon=&scp=29&sq=suicide%20japan&st=cse|title=In Japan, Mired in Recession, Suicides Soar|last=Strom|first=Stephanie|date=July 15, 1999|newspaper=The New York Times|accessdate=September 20, 2008}}</ref><ref name=Times>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article4170649.ece|title=Japan gripped by suicide epidemic|last=Lewis|first=Leo|date=June 19, 2008|newspaper=[[The Times (London)|The Times]]|accessdate=September 20, 2008}}</ref> ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် မိမိကိုယ်ကို သတ်သေသူ ၃၀,၀၀၀ ကျော်သည်မှာ ၁၂ နှစ်ဆက်တိုက် ဖြစ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news| title = Bare statistics mask human cost of Japan’s high suicide rate| newspaper = Japan Today| date = March 31, 2010| url = http://www.japantoday.com/category/opinions/view/bare-statistics-mask-human-cost-of-japan%E2%80%99s-high-suicide-rate| accessdate = February 3, 2014| archivedate = 4 March 2016| archiveurl = https://web.archive.org/web/20160304080231/http://www.japantoday.com/category/opinions/view/bare-statistics-mask-human-cost-of-japan%E2%80%99s-high-suicide-rate}}</ref> မိမိကိုယ်ကို အဆုံးစီရင်မှုမှာ အသက် ၃၀ အောက် လူငယ်များအတွက် အဓိက သေဆုံးရသည့် အကြောင်းအရင်း ဖြစ်သည်။<ref name="ozawa-desilva">{{Cite journal| last = Ozawa-de Silva| first = Chikako | title = Too Lonely to Die Alone: Internet Suicide Pacts and Existential Suffering in Japan| journal = Cult Med Psychiatry | volume = 32 | issue = 4 | pages = 516–551 |date=December 2008 | doi = 10.1007/s11013-008-9108-0| pmid = 18800195}}</ref> ===ဘာသာရေး=== [[File:Itsukushima torii distance.jpg|thumb|250px|ဟီရိုရှီးမားမြို့ အနီးရှိ အိဆုကူရှီးမား ဝတ်ပြုကျောင်းမှ ဂိတ်တံခါး သည် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အလှဆုံးနေရာသုံးခုတွင် တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်ပြီး ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံ နေရာတစ်ခု ဖြစ်သည်။]] ဂျပန်နိုင်ငံသည် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ၏ အပိုဒ် ၂၀ အရ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် အပြည့်အဝ ရှိသည်။ ခန့်မှန်းချက်အရ ဂျပန်လူဦးရေ ၏ ၈၄ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၉၆ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ သို့မဟုတ် ရှင်တိုဘာသာကို ကိုးကွယ်ကြသည်ပြီး ထိုဘာသာ နှစ်ခု စလုံးကို လက်ခံသူလည်း အများ အပြား ရှိသည်။<ref name="cia"/><ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71342.htm |title=International Religious Freedom Report 2006 |author=Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor |publisher=US Department of State |date=September 15, 2006 |accessdate=December 4, 2007}}</ref> သို့သော်လည်း ထိုခန့်မှန်းချက်မှာ ဘုရားကျောင်းနှင့် ဆက်နွယ်နေသူကိုသာ ခန့်မှန်းခြင်း ဖြစ်ပြီး အမှန်တကယ် ယုံကြည်သက်ဝင်သူကို ခန့်မှန်းခြင်း မဟုတ်ပေ။ အခြားလေ့လာချက်တစ်ခု အရ လူဦးရေ၏ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းက သာလျှင် ဘာသာတရား တစ်ခုခုကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်သူများဟု မိမိတို့ဘာသာ ဆိုကြသည် ဟု ဆိုသည်။<ref name=Kisala>{{cite book| last = Kisala | first = Robert | editor= Wargo, Robert| title = The Logic Of Nothingness: A Study of Nishida Kitarō | url = https://archive.org/details/logicofnothingne0000warg | publisher = University of Hawaii Press| year = 2005| pages = [https://archive.org/details/logicofnothingne0000warg/page/n3 3]–4 | isbn = 0-8248-2284-6}}</ref> အက်ဒ်ဝင် ရိုင်းရှာဝါ နှင့် မားရီးယပ်စ် ဂျန်ဆန်တို့၏ အဆိုအရ ဂျပန်လူမျိုး ၇၀ မှ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ စာရင်းဇယား ကောက်ယူသူများအား သူတို့သည် မည်သည့်ဘာသာကိုမှ ကိုးကွယ်သူများ မဟုတ်ဟု ပြောလေ့ရှိကြောင်း သိရသည်။<ref name=ReischauerJansen215>{{Cite book | publisher = Belknap Press of Harvard University Press | isbn = 978-0-674-47184-9 | last1 = | first1 = Edwin Oldfather | author1-link = Edwin O. Reischauer | first2 = Marius B. | last2 = Jansen | author2-link = Marius Jansen | title = The Japanese today: change and continuity | year = 1988 | edition = 2nd | page = 215 }}</ref> သို့သော်လည်း ဘာသာရေးတွင် ပါဝင်ပတ်သက်မှုမှာ မြင့်မားပြီး အထူးသဖြင့် ပွဲတော်များနှင့် နှင့် နှစ်သစ်ကူး ပထမဆုံး ဘုရားကျောင်းသို့ သွားခြင်း စသော အခါကြီးများတွင် ဖြစ်သည်။ တရုတ်နိုင်ငံမှာ တာအိုဘာသာ နှင့် ကွန်ဖြူးရှပ် ဘာသာတို့မှာလည်း ဂျပန်တို့၏ ယုံကြည်မှုနှင့် ထုံးတမ်းစဉ်လာများကို လွှမ်းမိုးမှု ရှိသည်။<ref>{{cite book|last=Totman|first=Conrad|title=A History of Japan ''(2nd ed.)''|year=2005|publisher=Blackwell|isbn=1-4051-2359-1|page=72}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံ ရှိ လမ်းများမှာ တာနာဘာတာ (ကြယ်ပွဲတော်)၊ အိုဘွန် (သင်္ချိုင်းကန်တော့ပွဲ) နှင့် ခရစ်စမတ်တို့တွင် အလှဆင်ထားလေ့ ရှိသည်။ ဂျပန်လူဦးရေ၏ ၁ ရာခိုင်နှုန်း အောက်မှာသာ ခရစ်ယာန် ဘာသာ ကိုးကွယ်ကြသည်။[[အစ္စလာမ်ဘာသာ]]ကိုကိုးကွယ်သူများလည်းရှိသည်။[[File:Tokyo Camii 2009.jpg|thumb|ဂျပန်နိုင်ငံတိုကျိုမြို့ရှိဗလီပုံ]]ျပန်နိုင်ငံရှိ[[အစ္စလာမ်ဘာသာ]]ဝင်လူဦးရေ၏၉၀ရာခိုင်နှုန်းမှာ[[ပါကစ္စတန်]]၊[[အင်ဒိုနီရှား]]အစရှိသည့်[[မွတ်ဆလင်]]နိုင်ငံများမှလာရောက်အလုပ်လုပ်ကိုင်ကြသည့်ပြောင်းရွှေ့လုပ်သားများဖြစ်ပြီးကျန်၁၀ရာခိုင်နှုန်းမှာဂျပန်နိုင်ငံသားများဖြစ်သည်။[[အစ္စလာမ်ဘာသာ]]အားကိုးကွယ်သူ၂၀၀၀၀၀ရှိသည်။[[အစ္စလာမ်ဘာသာ]]ကိုဂျပန်နိုင်ငံလူဦးရေ၏၀ဒဿမ၁ရာခိုင်နှုန်းကိုးကွယ်ကြသည်<ref>{{cite news|last=Kato|first=Mariko|title=Christianity's long history in the margins|newspaper=Japan Times|date=February 24, 2009}}</ref> ထို့အပြင်ဟိန္ဒူဘာသာဝင်၊ ဆစ်ခ်ဘာသာဝင်နှင့် ဂျူးဘာသာဝင် အနည်းငယ်မျှလည်း ရှိသည်။<ref name="Clarke">{{cite book|title=The World's religions : understanding the living faiths|url=https://archive.org/details/isbn_9780895775016|year=1993|publisher=Reader's Digest|isbn=978-0-89577-501-6|editor=Clarke, Peter|page=[https://archive.org/details/isbn_9780895775016/page/208 208]}}</ref> ===ဘာသာစကား=== ဂျပန်လူဦးရေ၏ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းမှာ [[ဂျပန်ဘာသာစကား]]ကို ပထမ ဘာသာစကားအနေဖြင့် ပြောဆိုကြသည်။<ref name="cia"/> ဂျပန်ဘာသာမှာ အဓိပ္ပာယ်ရှိသာ စာလုံးတစ်လုံးစီကို ပေါင်းစပ်ခြင်းဖြင့် စာလုံးတွဲ ဖြစ်ပေါ်သော ဘာသာစကားဖြစ်ပြီး ဂုဏ်ပြုခြင်း ချီးမြှောက်ခြင်းကို အလေးပေးကာ ဂျပန် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ ဝါစဉ် ခွဲခြားမှု သဘာဝကို ထင်ဟပ်ပြနေပြီး ကြိယာနှင့် အချို့သော စကားလုံးများမှာ နားထောင်သူနှင့် ပြောကြားသူတို့၏ အဆင့်ကို ညွှန်းဆိုလျက် ရှိသည်။ ဂျပန် စာ ရေးသားရာတွင် ခန်းဂျီး ဟု ခေါ်သော တရုတ်စကားလုံးများကို အသုံးပြုကြပြီး ရိုးရှင်းသော တရုတ်အက္ခရာများကို အခြေခံထားသော ခါန ဟုခေါ်သော အက္ခရာစဉ် နှစ်မျိုးရှိကာ လက်တင် အက္ခရာနှင့် အာရပ်ကိန်းဂဏန်းများကိုလည်း အသုံးပြုကြသည်။<ref>{{cite web|last=Miyagawa|first=Shigeru|title=The Japanese Language|url=http://web.mit.edu/jpnet/articles/JapaneseLanguage.html|publisher=Massachusetts Institute of Technology|accessdate=January 16, 2011}}</ref> ဂျပန်ဘာသာစကား အပြင် ရူကျူးဘာသာစကားများ ဖြစ်သော အာမာမိ၊ ကူနိဂါမိ၊ အိုကီနာဝန်၊ မိယာကို၊ ယဲယမာ၊ ယိုနဂူနိ အစရှိသော ဂျပိုနစ် မိသားစုဝင် ဖြစ်သော ဘာသာစကား ဖြစ်သော ဘာသာစကားများကိုလည်း ရူကျူးကျွန်းများတွင် ပြောဆိုကြသည်။ ကလေးငယ်များထဲမှ ထိုဘာသာစကားများကို သင်ယူသူ နည်းပါးသည်။<ref>{{cite journal|last=Heinrich|first=Patrick|title=Language Planning and Language Ideology in the Ryūkyū Islands|journal=Language Policy|date=January 2004|volume=3|issue=2|pages=153–179|doi=10.1023/B:LPOL.0000036192.53709.fc}}</ref> သို့သော်လည်း ယခု လတ်တလောနှစ်များတွင် ဒေသခံ အစိုးရများက ရိုးရာ ဘာသာစကားနှင့် ပတ်သက်၍ စိတ်ဝင်စားမှု တိုးပွားလာရန် လုပ်ဆောင်လျက် ရှိသည်။ အိုကီနာဝါ ဂျပန်ဘာသာစကားခွဲကိုလည်း ထိုနယ်မြေတွင် ပြဆိုကြသည်။ အအိနု ဘာသာစကားမှာ ဂျပန်ဘာသာစကားနှင့် မည်သည့် ဘာသာစကားနှင့်မျှ ဆက်စပ်ခြင်း မရှိဘဲ ပျောက်ကွယ်မည်ကို စိုးရိမ်ရသည့် အခြေအနေဖြစ်နေပြီး ဟော့ကိုင်းဒိုးတွင်သာ အသက်ကြီးသော ဌာနေ စကားပြောသူ အချို့ ကျန်ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.un.org/works/culture/japan_story.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080106062419/http://www.un.org/works/culture/japan_story.html |archivedate=January 6, 2008 |title=15 families keep ancient language alive in Japan |publisher=UN | accessdate=March 27, 2007}}</ref> အစိုးရကျောင်းနှင့် ပုဂ္ဂလိက ကျောင်း အတော်များများတွင် ကျောင်းသားများ အနေနှင့် ဂျပန်ဘာသာနှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ နှစ်ခုစလုံးကို သင်ယူရန် လိုအပ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.indiana.edu/~japan/digest5.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060427225148/http://www.indiana.edu/~japan/digest5.html |archivedate=April 27, 2006 |title=Japan Digest: Japanese Education |date=September 1, 2005 |first= Lucien|last=Ellington|publisher=Indiana University |accessdate=April 27, 2006}}</ref><ref name=ItaGiappone>Ambasciata d'Italia a Tokio: [http://www.ambtokyo.esteri.it/Ambasciata_Tokyo/Menu/I_rapporti_bilaterali/Cooperazione_culturale/linguaitaliana_Giappone/ Lo studio della lingua e della cultura italiana in Giappone.]</ref> ===ပညာရေး=== [[File:Tokyo University Entrance Exam Results 6.JPG|thumb|250px|တိုကျိုတက္ကသိုလ်တွင် ဝင်ခွင့် စာမေးပွဲ အောင်စာရင်းကို ထုတ်ပြန်ကြေညာနေစဉ်]] ၁၈၇၂ ခုနှစ် မေဂျီ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးခေတ်တွင် မူလတန်းကျောင်းများ၊ အထက်တန်းကျောင်းများ နှင့် တက္ကသိုလ်များကို စတင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.fpri.org/footnotes/087.200312.ellington.japaneseeducation.html |title=Beyond the Rhetoric: Essential Questions About Japanese Education |first=Lucien |last=Ellington |publisher=Foreign Policy Research Institute |date=December 1, 2003 |accessdate=April 1, 2007 |archivedate=5 April 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070405075716/http://www.fpri.org/footnotes/087.200312.ellington.japaneseeducation.html }}</ref> ၁၉၄၇ ခုနှစ်မှစ၍ မူလတန်းနှင့် အလယ်တန်း ပညာရေးကို မသင်မနေရ ပညာရေး အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး အချိန်ကာလ အားဖြင့် အသက် ၆ နှစ် မှ ၁၅ နှစ် အထိ ၉ နှစ် ကြာမြင့်သည်။ [[ပညာရေး၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ အားကစား၊ သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာဝန်ကြီးဌာန (ဂျပန်)|ဂျပန် ပညာရေး၊ယဉ်ကျေးမှု၊ အားကစား၊ သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ ဝန်ကြီးဌာန]] ၏ အဆိုအရ အလယ်တန်း အောင်မြင်ပြီးသော ကလေးငယ် အတော်များများက အထက်တန်း ၃ နှစ်ကို ဆက်လက်သင်ယူကြသည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် အထက်တန်း အောင်မြင်ပြီးသူ ၇၅.၉ ရာခိုင်နှုန်းသည် တက္ကသိုလ်၊ ဂျူနီယာ ကောလိပ်၊ ကုန်သွယ်ရေး သင်တန်းကျောင်းနှင့် အခြားသော အဆင့်မြင့်ပညာသင်ကျောင်းများသို့ ဆက်လက် တက်ရောက်ကြသည်။<ref>{{cite web |url= http://www.mext.go.jp/english/statist/05101901/005.pdf |title= School Education |publisher= [[Ministry of Education, Culture, Sports, Science and Technology (Japan)|MEXT]] |accessdate= March 2, 2014 |archivedate= 2 January 2008 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20080102112620/http://www.mext.go.jp/english/statist/05101901/005.pdf }}</ref> ဂျပန်တွင် ထိပ်ဆုံးအဆင့် သတ်မှတ်ထားသော တက္ကသိုလ် နှစ်ခုမှာ တိုကျိုတက္ကသိုလ် နှင့် ကျိုတိုတက္ကသိုလ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.globaluniversitiesranking.org/index.php?option=com_content&view=article&id=94&Itemid=131|title=TOP – 100|publisher=Global Universities Ranking|year=2009|accessdate=March 22, 2010|archivedate=16 March 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100316173528/http://www.globaluniversitiesranking.org/index.php?option=com_content&view=article&id=94&Itemid=131}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2010|title=QS World University Rankings 2010|publisher=QS TopUniversities|year=2010|accessdate=January 15, 2010|archivedate=3 April 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110403044940/http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2010}}</ref> အိုအီးစီဒီမှ ကြီးမှူးကျင်းပသော နိုင်ငံတကာကျောင်းသားများ၏ အရည်အချင်းစစ် စာမေးပွဲတွင် ဂျပန်နိုင်ငံမှ ၁၅ နှစ်သား ကျောင်းသားတစ်ဦး၏ အသိပညာနှင့် အတတ်ပညာကို တကမ္ဘာလုံး ဆဋ္ဌမ အဆင့်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။<ref>{{cite web|title=OECD's PISA survey shows some countries making significant gains in learning outcomes|url=http://www.oecd.org/document/22/0,3343,en_2649_201185_39713238_1_1_1_1,00.html|publisher=[[OECD]]|accessdate=January 16, 2011}}</ref> ===ကျန်းမာရေး=== ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုကို နိုင်ငံအစိုးရနှင့် ဒေသဆိုင်ရာ အစိုးရများက တာဝန်ယူပေးသည်။ တစ်ဦးချင်းအတွက် ကျန်းမာရေး ဝန်ဆောင်မှုနှင့် သက်ဆိုင်သော အဖိုးအခများကို အားလုံးနှင့် ဆိုင်သော ကျန်းမာရေး အာမခံစနစ်မှ ပေးဆောင်ပြီး အားလုံး တန်းတူညီမျှ အသုံးပြုနိုင်ကာ အစိုးရ ကော်မတီမှ အဖိုးအခများကို သတ်မှတ်ပေးသည်။ အလုပ်ရှင်မှ အာမခံ ထားမပေးသော လူများ အနေဖြင့် တစ်နိုင်ငံလုံးနှင့် ဆိုင်သော ကျန်းမာရေး အာမခံတွင် ပါဝင်နိုင်ပြီး ဒေသခံ အစိုးရများမှ စီမံခန့်ခွဲပေးသည်။ ၁၉၇၃ မှစ၍ အသက်ကြီးသော သူများအားလုံးကို အစိုးရမှ ထောက်ပံ့သော အာမခံဖြင့် အကာအကွယ် ပေးထားသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.nyu.edu/projects/rodwin/lessons.html |first=Victor|last=Rodwin|title=Health Care in Japan |publisher=New York University |accessdate=March 10, 2007}}</ref> လူနာများ အနေဖြင့် ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆေးကုသမည့် နေရာကို မိမိစိတ်ကြိုက် ရွေးချယ်ခွင့် ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.ipss.go.jp/s-info/e/Jasos/Health.html |title=Health Insurance: General Characteristics |publisher=National Institute of Population and Social Security Research |accessdate=March 28, 2007}}</ref> ==ယဉ်ကျေးမှု== [[File:Kinkaku-ji 01.jpg|thumb|250px|ကျိုတိုမြိုမှ ကင်ကကုဂျိ သို့မဟုတ် ရွှေကနား ဘုရားကျောင်း သည် အထူးသမိုင်းဝင်နေရာများ၊ ရှုမျှော်ကွင်း လှပသော အထူးနေရာများနှင့် ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံနေရာများတွင် ပါဝင်သည်။]] ဂျပန်တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုသည် ရှေးဦးအစ ယဉ်ကျေးမှုမှ အဆင့်ဆင့် တိုးတက်ပြောင်းလဲ လာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ခေတ်ပြိုင် ယဉ်ကျေးမှုတွင် အာရှ၊ ဥရောပ နှင့် မြောက်အမေရိကမှ လွှမ်းမိုးမှုများ ပေါင်းစပ်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဂျပန် ယဉ်ကျေးမှုများတွင် လက်မှုပညာများဖြစ်သော ကြွေထည်၊ အဝတ်အထည်၊ ယွန်းထည်၊ ဓား နှင့် အရုပ်များ၊ ဖျော်ဖြေမှုများ ဖြစ်သော ဘွန်းရာကု (ရုပ်သေး)၊ ကာဘုကီ(ကဇာတ်)၊ နို (ဂီတပဒေသာ)၊ အက နှင့် ရာကုဂို (ကွက်စိပ်)၊ အခြားယဉ်ကျေးမှုများ ဖြစ်သော လက်ဖက်ရည်ပွဲ(ရေနွေးကြမ်း)၊ အိကဲဘာနာ (ပန်းအလှဆင်ခြင်း)၊ ကိုယ်ခံပညာ၊ လက်ရေးလှပညာ၊ အိုရိဂါမီ (စက္ကူခေါက်ပညာ)၊ အွန်ဆန်(ရေပူစမ်းချိုးခြင်း)၊ ဂေးရှား(ကချေသည်) နှင့် ကစားပွဲများ ပါဝင်သည်။ ဂျပန်သည် ရုပ်ဝတ္ထုဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုများအပြင် ရုပ်ဝတ္ထုမဟုတ်သည့် ယဉ်ကျေးမှု လက္ခဏာများနှင့် အမျိုးသားရေး အမွေအနှစ်များကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန် စနစ်တစ်ခု ထားရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.bunka.go.jp/english/index.html |title=Administration of Cultural Affairs in Japan |publisher=Agency for Cultural Affairs |accessdate=May 11, 2011}}</ref> ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံ နေရာများတွင် ဂျပန်နိုင်ငံမှ နေရာ ၁၆ခု ပါဝင်ပြီး ၁၂ ခုမှာ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် သက်ဆိုင်သော နေရာများ ဖြစ်သည်။<ref name="unesco1"/> ===အနုပညာ=== အိဆဲ ဝတ်ပြုကျောင်းသည် ဂျပန် ဗိသုကာ ပညာ၏ ဥပမာ တစ်ခု အဖြစ် မှတ်ယူကြသည်။ <ref>{{cite book |title=Ise: Prototype of Japanese Architecture |author1=Tange, Kenzo |author2=Kawazoe, Noboru |year=1965 |publisher=Massachusetts Institute of Technology Press}}</ref> အများအားဖြင့် သစ်သားကို အသုံးပြုထားသော ဂျပန်ရိုးရာအိမ်များနှင့် များပြားလှစွာသော ဘုရားကျောင်းများတွင် တာတာမီ ခေါ် မြက်ဖျာများနှင့် ဘေးသို့ ဆွဲဖွင့်ရသော တံခါးများ အသုံးပြုထားသည်ကို တွေ့နိုင်ပြီး ထိုတံခါးများမှာ အခန်းများ အချင်းချင်း ခွဲခြားရန်နှင့် အတွင်းနှင့် အပြင် ခွဲခြားရန် အသုံးပြုလေ့ ရှိကြသည်။<ref>{{cite book |title=What is Japanese Architecture?: A Survey of Traditional Japanese Architecture with a List of Sites and a Map |author1=Kazuo, Nishi |author2=Kazuo, Hozumi |year=1995 |publisher=Kodansha |isbn=978-4-7700-1992-9}}</ref> အများအားဖြင့် သစ်သား အသုံးပြုသော ဂျပန်ပန်းပုပညာ နှင့် ဂျပန်ပန်းချီတို့မှာ ဂျပန် အနုပညာများထဲတွင် ရှေးအကျဆုံး ဖြစ်ပြီး အစောဆုံး ရုပ်ပုံရေးဆွဲမှုမှာ ဘီစီ ၃၀၀ ခန့်ကပင် တွေ့နိုင်သည်။ ဂျပန်၏ ပန်းချီ သမိုင်းမှ ဌာနေဂျပန်တို့၏ အမြင် နှင့် ပြည်ပမှ ဝင်ရောက်လာသော အတွေးအမြင်များ ရောနှောမှုနှင့် အားပြိုင်မှုကို တွေ့ရသည်။<ref name=autogenerated3>{{cite book|last=Arrowsmith|first=Rupert Richard|title=Modernism and the Museum: Asian, African, and Pacific Art and the London Avant-Garde|year=2010|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-959369-9}}</ref> ဂျပန်နှင့် ဥရောပ အနုပညာတို့အကြား ဆက်နွယ်မှုမှာ ထင်ရှားသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၁၉ ရာစုတွင် တင်ပို့ခဲ့သော အူကီယို-အဲ ပန်းချီများမှာ ဂျပိုနစ်ဆင်ဟု သိကြပြီး အနောက်တိုင်းတွင် မော်ဒန်ပန်းချီများ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုအတွက် ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုရှိကာ အထူးသဖြင့် ပို့စ်အင်ပရက်စ်ရှင်နစ်ဆင် ပေါ်တွင် ဖြစ်သည်။<ref name=autogenerated3 /> ထင်ရှားသော အူကီယို-အဲ ပန်းချီဆရာများတွင် ဟိုကုဆိုင်းနှင့် ဟိရိုရှိဂဲတို့ ပါဝင်သည်။ ရိုးရာ သစ်သားတုံးဖြင့် ပုံနှိပ်ခြင်းအား အနောက်တိုင်း အနုပညာနှင့် ရောနှောလိုက်သည့်အခါ ယခု ဂျပန်နိုင်ငံတွင်းနှင့် ပြင်ပ တွင် ကျော်ကြားသော မန်ဂါဟူသည့် ရုပ်ပြစာအုပ် ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.dnp.co.jp/museum/nmp/nmp_i/articles/manga/manga1.html |title=A History of Manga |publisher=NMP International |accessdate=March 2, 2014 |archivedate=2 January 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080102040820/http://www.dnp.co.jp/museum/nmp/nmp_i/articles/manga/manga1.html }}</ref> မန်ဂါ၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုဖြင့် ပေါ်ပေါက်လာသော တီဗွီနှင့် ရုပ်ရှင်များကို အန်နီမဲ ဟုခေါ်သည်။ ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ပြုလုပ်သော ဗွီဒီယိုဂိမ်းစက်များသည် ၁၉၈၀ ခုနှစ်များမှ စ၍ လူကြိုက်များခဲ့သည်။<ref>{{cite web |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070929122934/http://uk.gamespot.com/gamespot/features/video/hov/index.html |url=http://uk.gamespot.com/gamespot/features/video/hov/index.html |title=The History of Video Games |first=Leonard |last=Herman |author2=Horwitz, Jer |author3=Kent, Steve |author4=Miller, Skyler |publisher=[[GameSpot]] |year=2002 |archivedate=29 September 2007 |accessdate=April 1, 2007 }}</ref> ===ဂီတ=== ဂျပန်တို့၏ ဂီတမှာ ရွေးချယ်စရာ များပြားပြီး အမျိုးမျိုး အစားစား ကွဲပြားခြားနားသည်။ ရိုးရာတူရိယာများဖြစ်သော ကိုတို ဟုခေါ်သော ဂျပန်ဒုံမင်း စသည်တို့ကို ၉ ရာစု နှင့် ၁၀ ရာစုနှစ်များကပင် စတင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ နို ဂီတပဒေသာများနှင့် အတူ ယှဉ်တွဲတင်ဆက်လေ့ ရှိသော စကားပြောဂီတများမှာ ၁၄ ရာစုကတည်းကပင် ရှိခဲ့ပြီး လူကြိုက်များ၍ ရှားမိဆန် ဟုခေါ်သော ဂစ်တာနှင့် အလားသဏ္ဍန်တူသည့် တူရိယာနှင့် တွဲဖက်လေ့ရှိသော ကျေးလက်ရိုးရာ ဂီတများမှာ ၁၆ ရာစုမှပင် အစပျိုးခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Malm|first=William P.|title=Traditional Japanese music and musical instruments|url=https://archive.org/details/traditionaljapan0000malm|year=2000|publisher=Kodansha International|isbn=978-4-7700-2395-7|pages=[https://archive.org/details/traditionaljapan0000malm/page/31 31]–45|edition=New}}</ref> ၁၉ ရာစုတွင် စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့သော အနောက်တိုင်း ဂန္ထဝင် ဂီတမှာ ယခုအခါတွင် ဂျပန် ယဉ်ကျေးမှု၏ အရေးပါသော အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ဂျပန်နန်းတော်၏ တူရိယာဝိုင်း၏ ဂါဂါကု ဂီတ သည် အချို့သော ၂၀ရာစု အနောက်တိုင်း ဂန္ထဝင် တေးရေးများ၏ အချို့သော သီချင်းများတွင် လွှမ်းမိုးမှု ရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။<ref>See for example, [[Olivier Messiaen]], ''Sept haïkaï'' (1962), (''Olivier Messiaen: a research and information guide'', Routledge, 2008, By Vincent Perez Benitez, page 67) and (''Messiaen the Theologian'', Ashgate Publishing, Ltd., 2010, page 243-65, By Andrew Shenton)</ref> ဂျပန်နိုင်ငံမှ ဂန္ထဝင် ဂီတဖန်တီးသူများတွင် နာမည်ကျော်ကြားသူများမှာ တိုရု တာကဲမိဆု နှင့် ရန်န်တာရိုး တာကီ တို့ ဖြစ်သည်။ စစ်ပြီးခေတ် ဂျပန်၏ လူကြိုက်များသော ဂီတများသည် အမေရိကန်နှင့် ဥရောပတို့၏ ဂီတရေစီးကြောင်းများမှ အကြီးအကျယ်လွှမ်းမိုးမှု ရှိပြီး ထိုမှတဆင့် ဂျေပေါ့ပ် ဂီတ သို့မဟုတ် ဂျပန်လူကြိုက်များဂီတ အမျိုးအစား ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite news |url=http://www.guardian.co.uk/music/2005/aug/21/popandrock3 |title= J-Pop History |work=The Observer | accessdate=April 1, 2007 | first=Chris | last=Campion | date=August 22, 2005 | location=London}}</ref> [[ကာရာအိုကေ]] သီဆိုခြင်းသည် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် အနှံ့အပြား ကျင့်သုံးသော ယဉ်ကျေးမှု တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အေဂျင်စီ၏ ၁၉၉၃ စစ်တမ်းအရ ဂျပန်အများစုမှာ နှစ်တစ်နှစ်အတွင် ကာရာအိုကေ သီဆိုချိန်သည် အခြားယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့များဖြစ်သော အိကဲဘာနာ ခေါ် ပန်းအလှဆင်ခြင်းနှင့် လက်ဖက်ရည်ပွဲ ကျင်းပခြင်းတို့ထက် ပို၍ များကြောင်း တွေ့ရသည်။<ref>{{cite book|title=The worlds of Japanese popular culture: gender, shifting boundaries and global cultures|url=https://archive.org/details/worldsjapanesepo00mart|year=1998|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-63729-9|page=[https://archive.org/details/worldsjapanesepo00mart/page/n89 76]|edition=Repr.|editor=Martinez, D.P.}}</ref> ===စာပေ=== [[File:Genji emaki 01003 001.jpg|thumb| ၁၂ ရာစုမှ ဂျပန်အမျိုးသား ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တစ်ခု ဖြစ်သော ဂန်းဂျိပုံပြင်များလက်ရေးဖြင့် ရေးသားထားသောမူ]] ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အစောဆုံး စာပေများတွင် ကိုဂျိကိ မော်ကွန်းနှင့် နိဟွန်းရှိုးကိ မော်ကွန်းတို့ ပါဝင်သည့်အပြင် မန်းယိုးရှုဟုခေါ်သော ကဗျာညွန့်ပေါင်း များပါဝင်သည်။ ထိုစာပေများကို ၈ ရာစုက ဖန်တီးခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး တရုတ်အက္ခရာများဖြင့် ရေးသားထားသည်။<ref>{{cite book |title=Seeds in the Heart: Japanese Literature from Earliest Times to the Late Sixteenth Century |author=Keene, Donald |publisher=Columbia University Press |year=2000 |isbn=978-0-231-11441-7}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.meijigakuin.ac.jp/~ascj/2000/200015.htm |title= Asian Studies Conference, Japan (2000) |publisher=Meiji Gakuin University |accessdate=April 1, 2007}}</ref> ဟဲအိအန်ခေတ်တွင် ဟိရာဂန နှင့် ခတ်တာခန အက္ခရာများ တီထွင်ဖန်တီးလာခဲ့သည်။ သစ်ခုတ်သမားပုံပြင်သည် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အစောဆုံးပုံပြင်ဟု ဆိုနိုင်သည်။<ref name="ispmsu">{{cite web |url=http://isp.msu.edu/AsianStudies/wbwoa/eastasia/Japan/literature.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011065654/http://isp.msu.edu/AsianStudies/wbwoa/eastasia/Japan/literature.html |archivedate=October 11, 2007 |title= Windows on Asia—Literature : Antiquity to Middle Ages: Recent Past |publisher=Michigan State University |accessdate=December 28, 2007}}</ref> ဟဲအိအန် နန်းတွင်းဘဝကို ဆဲအိ ရှိုးနာဂွန်၏ ခေါင်းအုံးစာအုပ်တွင် မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့ပြီး မူရာဆာကိ ရှိကိဘု၏ ဂန်းဂျိ ပုံပြင်များမှာ ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ဝတ္တုဟုပင် အမြဲလိုလို ရည်ညွှန်းလေ့ ရှိကြသည်။ <ref>{{cite book|last=Totman|first=Conrad|title=A History of Japan ''(2nd ed.)''|year=2005|publisher=Blackwell|isbn=1-4051-2359-1|pages=126–127}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Tale of Genji|editor=Royall, Tyler|publisher=[[Penguin Classics]]|year=2003|isbn=0-14-243714-X|pages=i–ii, xii}}</ref> အဲဒိုခေတ်တွင် ချိုးနင်း ဟုခေါ်သော မြို့နေလူထုက စာပေဖတ်ရှုသူနှင့် ဖန်တီးသူများ အဖြစ် ဆာမူရိုင်း အထက်တန်းလွှာတို့ အား ကျော်တက်သွားခဲ့သည်။ ဆိုင်းကကု၏ စာပေများ လူကြိုက်များလာခြင်းက စာဖတ်သူ လူတန်းစားနှင့် စာရေးဆရာ လူတန်းစား ပြောင်းလဲလာမှုကို ဖော်ပြနေခဲ့ပြီး [[ဘရှိုး]] က ကိုကင်းရှု ကဗျာ ယဉ်ကျေးမှုကို သူ၏ ဟိုက္ကူ ကဗျာများဖြင့် ပြန်လည်အသက်သွင်းခဲ့ကာ ခရီးသွား ကဗျာမှတ်တမ်း အိုကုနော့ ဟိုဆိုမိချီကို ဖန်တီးခဲ့သည်။<ref>{{cite book |title=World Within Walls: Japanese Literature of the Pre-Modern Era, 1600–1867 |url=https://archive.org/details/worldwithinwalls0000keen_w7k3 |author=Keene, Donald |publisher=Columbia University Press |year=1999 |isbn=978-0-231-11467-7}}</ref> မေဂျီခေတ်တွင် ဂျပန်ရိုးရာ စာပေများ ယုတ်လျော့လာခဲ့ပြီး ဂျပန်စာပေများမှာ အနောက်တိုင်း လွှမ်းမိုးမှုများဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ နဆုမဲ ဆိုဆဲကိ နှင့် မိုရိ အိုဂါအိတို့မှာ ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ခေတ်သစ် ဝတ္ထုရေး ဆရာများ ဖြစ်ကြပြီး သူတို့နောက်တွင် ရူးနိုဆုကဲ အကုတာဂါဝါ၊ ဂျူးနိချိရို တာနိဇာကီ၊ ရူကီအို မီရှိမာတို့ ပေါ်ထွက်ခဲ့ကာ လတ်တလောတွင် [[ဟာရူကီ မူရာကာမီ]] တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဂျပန် စာရေးဆရာ ယာဆုနာရီ ကာဝါဘာတာ နှင့် ကင်ဇာဘူရို အိုအဲ တို့သည် စာပေဆိုင်ရာ နိုဘဲလ်ဆု တစ်ခုစီကို ရရှိခဲ့သည်။<ref name="ispmsu"/> ===အစားအသောက်များ=== [[File:Breakfast at Tamahan Ryokan, Kyoto.jpg|thumb|right|ရိုကန်ခေါ် အင်းတွင် တည်ခင်းသော နံနက်စာ]] ဂျပန်တို့၏ အစားအသောက်များမှာ နေ့စဉ်စားသုံးနေကြဖြစ်သော ထမင်း သို့မဟုတ် ခေါက်ဆွဲကို ဟင်းရည် နှင့် အိုကာဇု ဟုခေါ်သော ငါးဖြင့် ချက်ထားသော ဟင်းတစ်မျိုး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ တို့ဖူးနှင့် အလားသဏ္ဍန်တူသောအရာများဖြင့် အရသာရှိစေရန် တွဲဖက်စားသုံးလေ့ ရှိကြသည်။ မျက်မှောက်ခေတ် အစောပိုင်းတွင် ဂျပန်တွင် ယခင်က ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စားသုံးလေ့ မရှိကြသော အသားနီ ခေါ် အမဲသားကဲ့သို့သော အစားအစာများကို စတင် စားသုံးခဲ့ကြသည်။ ဂျပန်အစားအသောက်များသည် ရာသီအလိုက် အစားအစာများပေါ်တွင် အလေးပေးခြင်း<ref>[http://www.tjf.or.jp/eng/content/japaneseculture/pdf/ge09shun.pdf "A Day in the Life: Seasonal Foods"], The Japan Forum Newsletter No.September 14, 1999.</ref>၊ ပါဝင်သော ဟင်းခတ်များနှင့် ဟင်းပွဲပြင်ဆင်မှုတို့ကြောင့် ထင်ရှားသည်။ ဂျပန်အစားအသောက်များတွင် ဒေသအလိုက် အထူးပြု ချက်ပြုတ်မှုများ အမျိုးမျိုး အစားစား ရှိပြီး ရိုးရာချက်ပြုတ်နည်းများနှင့် ဒေသခံ ဟင်းခတ်များကို သုံးစွဲလေ့ ရှိကြသည်။ မီရှဲလင်း လမ်းညွှန်မှ ဂျပန်နိုင်ငံ အတွင်းရှိ စားသောက်ဆိုင်များကို ကြယ်ပွင့် အဆင့် သတ်မှတ်ချက်ပေးရာတွင် ဂျပန်စားသောက်ဆိုင်များ၏ ကြယ်ပွင့်ပေါင်းသည် အခြားတကမ္ဘာလုံးရှိ စားသောက်ဆိုင်များ အားလုံးပေါင်းခြင်းထက် ပိုများသည်ကို တွေ့ရသည်။<ref name=michelin20101124>{{cite web|title=「ミシュランガイド東京・横浜・鎌倉2011」を発行　三つ星が14軒、 二つ星が54軒、一つ星が198軒に|url=http://web-cache.stream.ne.jp/www09/michelin/guide/tokyo/|publisher=Michelin Japan|accessdate=February 7, 2011|date=November 24, 2010|language=Japanese}}</ref> ===အားကစား=== [[File:Sumo ceremony.jpg|thumb|ဆူမို နပန်းသမားများ ကွင်းတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ပွဲတွင် ဒိုင်လူကြီးအား ဝိုင်းရံနေသည်ကို တွေ့ရပုံ]] ဆူမို နပန်း သတ်ခြင်း သည် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသား အားကစားနည်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.pbs.org/independentlens/sumoeastandwest/sumo.html |title=Sumo: East and West |publisher=[[PBS]] |accessdate=March 10, 2007 |archivedate=30 September 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930041547/http://www.pbs.org/independentlens/sumoeastandwest/sumo.html }}</ref> ဂျပန် ကိုယ်ခံပညာများ ဖြစ်သော [[ဂျူဒို]]၊ [[ကရာတေး]] နှင့် ကန်ဒိုတို့ကို လူအများအပြား ကစားကြပြီး နိုင်ငံတဝှမ်းရှိ ပရိသတ် အများအပြား ကြည့်ရှုအားပေးကြသည်။ မေဂျီ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးခေတ်အပြီးတွင် အနောက်တိုင်း အားကစားနည်းများကို ဂျပန်တွင် စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး ပညာရေးစနစ်အတွင်း ပျံ့နှံ့သွားခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.uk.emb-japan.go.jp/en/facts/culture_dailylife.html#sports |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070317192109/http://www.uk.emb-japan.go.jp/en/facts/culture_dailylife.html#sports |archivedate=March 17, 2007|title=Culture and Daily Life |publisher=Embassy of Japan in the UK |accessdate=March 27, 2007}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် ၁၉၆၄တွင် နွေရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲကို အိမ်ရှင် အဖြစ်လက်ခံကျင်းပ ခဲ့သည်။ ဂျပန်သည် ဆောင်းရာသီ အိုလံပစ်ကို နှစ်ကြိမ်တိုင် အိမ်ရှင် အဖြစ် လက်ခံကျင်းပခဲ့ပြီး ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် ဆပ်ပိုရို၊ ၁၉၉၈တွင် နာဂါနို တို့၌ ကျင်းပခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Olympic History in Japan|url=http://www.joc.or.jp/english/historyjapan/history_japan_bid.html|publisher=Japanese Olympic Committee|accessdate=January 7, 2011}}</ref> ၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင် တိုကျိုသည် နွေရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲကို အိမ်ရှင် အဖြစ် လက်ခံကျင်းပမည် ဖြစ်ပြီး အာရှမြို့တော်များတွင် အိုလံပစ် ကစားပွဲ နှစ်ကြိမ်တိုင် လက်ခံကျင်းပသော ပထမဆုံး မြို့တော် ဖြစ်လာပေလိမ့်မည်။<ref>[http://www.olympic.org/news/ioc-selects-tokyo-as-host-of-2020-summer-olympic-games/208784 IOC selects Tokyo as host of 2020 Summer Olympic Games]</ref> ဂျပန်နိုင်ငံသည် ရပ်ဂ်ဘီ ယူနီယံ ကစားနည်းတွင် အအောင်မြင်ဆုံးသော အာရှနိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး အာရှ ငါးနိုင်ငံပြိုင်ပွဲကို စံချိန်တင် ၆ ကြိမ်တိုင် အနိုင်ရခဲ့ကာ အသစ်ဖွဲ့စည်းသော အိုင်အာရ်ဘီ ပစိဖိတ်နိုင်ငံများ ဖလားကို ၂၀၁၁ တွင် ရရှိခဲ့သည်။ ဂျပန်သည် ၂၀၁၉တွင် အိုင်အာရ်ဘီ ရပ်ဂ်ဘီ ကမ္ဘာ့ဖလားကို အိမ်ရှင် အဖြစ် လက်ခံ ကျင်းပမည် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.rugbyworldcup.com/rugbyworldcup2019/news/newsid=2069327.html#japan+reaches+rest+asia|title=rugbyworldcup.com|accessdate=November 1, 2013|archivedate=17 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131217224929/http://www.rugbyworldcup.com/rugbyworldcup2019/news/newsid%3D2069327.html#japan+reaches+rest+asia}}</ref> ဘေ့စ်ဘောလ် ကစားနည်းသည် ယခုလက်ရှိတွင် ဂျပန်၌ အားပေးသူ အများဆုံး အားကစားနည်း ဖြစ်သည်။ ဂျပန်၏ ထိပ်တန်း ပရော်ဖက်ရှင်နယ် လိဂ် ဖြစ်သော နိပွန် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ဘေ့စ်ဘောလ် ကို ၁၉၃၆ တွင် စတင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book |author=Nagata, Yoichi; Holway, John B. |editor=Palmer, Pete |title=Total Baseball |edition=4th |year=1995 |publisher=Viking Press |page=547 |chapter=Japanese Baseball}}</ref> ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဂျပန် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ဘောလုံးလိဂ်ကို တည်ထောင်ပြီးနောက်တွင် ဘောလုံး ကစားနည်းကို အားပေးသူ များပြားလာခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.tjf.or.jp/takarabako/PDF/TB09_JCN.pdf |title= Soccer as a Popular Sport: Putting Down Roots in Japan |publisher= The Japan Forum | accessdate=April 1, 2007}}</ref> ဂျပန်သည် ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် တိုက်ကြီးများ ဖလား ဘောလုံးပြိုင်ပွဲကို ကျင်းပခဲ့ရာ နေရာဖြစ်ပြီး ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ဖီဖာ ကမ္ဘာ့ဖလားကို တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ နှင့် အတူ အိမ်ရှင် အဖြစ် လက်ခံ ကျင်းပခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=Previous FIFA World Cups|url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/index.html|publisher=[[FIFA]]|accessdate=January 7, 2011|archivedate=2 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131102150338/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/index.html}}</ref> ဂျပန်သည် အာရှတွင် အအောင်မြင်ဆုံး ဘောလုံးအသင်းများတွင် တစ်သင်း အပါအဝင် ဖြစ်ပြီး အာရှဖလားကို လေးကြိမ်တိုင် ဆွတ်ခူးရရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=Team Japan|url=http://www.afcasiancup.com/team/en/Japan|publisher=Asian Football Confederation|accessdate=March 2, 2014|archivedate=25 January 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160125085954/http://www.afcasiancup.com/team/en/Japan}}</ref> ထို့အတူ မကြာသေးမီက ၂၀၁၁ ဖီဖာ ကမ္ဘာ့အမျိုးသမီး ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတွင် ဂျပန်မှ ဖလားရရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.fifa.com/womensworldcup/matches/round=255989/match=300144437/summary.html|title=Japan edge USA for maiden title|date=July 17, 2011|work=[[FIFA]]|accessdate=July 17, 2011|archivedate=12 January 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160112083228/http://www.fifa.com/womensworldcup/matches/round=255989/match=300144437/summary.html}}</ref> ဂေါက်သီးကစားခြင်းမှာလည်း ဂျပန်တွင် လူကြိုက်များသော ကစားနည်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://metropolis.co.jp/tokyo/604/sports.asp |title= Japanese Golf Gets Friendly |publisher=''[[Metropolis (English magazine in Japan)|Metropolis]]'' |first=Fred |last=Varcoe|accessdate=April 1, 2007|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070926215517/http://metropolis.co.jp/tokyo/604/sports.asp |archivedate = September 26, 2007}}</ref> ထို့အတူ ကားပြိုင်ပွဲများ ဖြစ်သော စူပါ ဂျီတီ နှင့် ဖော်မြူလာ နိပွန် တို့မှာလည်း လူကြိုက်များသည်။<ref>{{cite web |url=http://metropolis.co.jp/tokyo/623/sports.asp |title= Japanese Omnibus: Sports |work=Metropolis |first=Len|last=Clarke|accessdate=April 1, 2007|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070926215524/http://metropolis.co.jp/tokyo/623/sports.asp |archivedate = September 26, 2007}}</ref> ဂျပန်သည် အမေရိကန် အင်န်ဘီအေ ဘတ်စကက်ဘော လိဂ်တွင် ကစားသော ကစားသမား ယူတာ တာဘုဆဲကို မွေးထုတ်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။<ref name=consulteny>{{cite news|url=http://www.ny.us.emb-japan.go.jp/en/c/vol_12-4/title_04.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101203204908/http://www.ny.us.emb-japan.go.jp/en/c/vol_12-4/title_04.html|archivedate=December 3, 2010|title=Hoop Dreams – Yuta Tabuse, "The Jordan of Japan"|publisher=Consulate General of Japan in New York|date= December 2004 – January 2005|accessdate=January 19, 2009}}</ref> အစားအသောက် ==ကိုးကား== {{reflist|2}} {{အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ}} [[Category:နိုင်ငံ]] [[Category:ဂျပန်နိုင်ငံ]] [[Category:အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:ကျွန်းနိုင်ငံများ]] [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:အရှေ့အာရှရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:အရှေ့မြောက်အာရှရှိ နိုင်ငံများ]] 3yrzi7eoftk85250q7y6eppcjbydz93 0 4444 752727 718666 2022-07-31T12:31:19Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = အောင်သောင်း |honorific-prefix = ဦး | native_name = | native_name_lang = |image = AungThaung.jpg |alt = |caption = |office = [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ် |constituency = [[တောင်သာမြို့နယ်]] |majority = ၁၂၂,၁၇၁ (၉၂.၉၂%) |term_start = ၃၀ မတ် ၂၀၁၁ |term_end = ၂၃ ဇူလိုင် ၂၀၁၅ |predecessor = |successor = |office2 = [[စက်မှု ဝန်ကြီးဌာန|စက်မှု ၁ ဝန်ကြီးဌာန]] ဝန်ကြီး |term_start2 = ၁၅ နိုဝင်ဘာ ၁၉၉၇ |term_end2 = ၃၀ မတ် ၂၀၁၁ |predecessor2 = |successor2 = ဦး[[ကျော်စွာခိုင်]] |office3 = [[မွေးမြူရေး၊ ရေလုပ်ငန်းနှင့် ကျေးလက်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးဝန်ကြီးဌာန|မွေးမြူရေးနှင့် ရေလုပ်ငန်း ဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီး]] |term_start3 = ၁၉၉၆ |term_end3 = ၁၉၉၇ |office4 = [[စီးပွားရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန|စီးပွား/ကူးသန်း ဒုဝန်ကြီး]] |term_start4 = ၁၉၉၃ |term_end4 = ၁၉၉၆ | party = [[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] | birth_date = {{birth date|1940|12|1|df=y}}<ref>{{cite web|url=http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/JL2680.aspx|title=Announcement of Treasury Sanctions Against Aung Thaung|publisher=}}</ref> | birth_place = ကျောက်ကာရွာ၊ [[မန္တလေးတိုင်း]]၊ [[မြန်မာနိုင်ငံ]] | death_date = {{nowrap|{{death date and age|2015|07|23|1940|12|1}}}}{{refn|1 =''The Irrawaddy'' Magazine gives 1 December 1940 as his birth date (from his official passport), and if so, he died at the age of 75 (or 76 per East Asian age reckoning). But the obituary announcement by the family in local newspapers ''Myanmar Alin'' and ''Kyemon'' mentions that he died at the age of 79.|group = note|name=age}} | death_place = [[စင်ကာပူနိုင်ငံ]] | death_cause = လေဖြတ်ခြင်း | nationality = မြန်မာနိုင်ငံသား | ethnicity = | other_names = | known_for = | occupation = | spouse = ဒေါ်ခင်ခင်ရီ | children = {{unbulleted list|[[မိုးအောင်]]|နေအောင်|ပြည်အောင်|ခင်ငုရည်ဖြိုး}} | alma_mater = [[မန္တလေးတက္ကသိုလ်]]<br/>အရာရှိသင်တန်းကျောင်း <!--Military service--> |nickname = |allegiance = [[မြန်မာနိုင်ငံ]] |branch = [[တပ်မတော်]] |serviceyears = ၁၉၆၄-၁၉၉၃ |rank = ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး |unit = |commands = |battles = |awards = }} '''ဦးအောင်သောင်း''' (၁ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၄၀<ref group=note name=age /> - ၂၃ ဇူလိုင် ၂၀၁၅) သည် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသမားနှင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင် တစ်ဦးဖြစ်သည်။ [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၀|၂၀၁၀ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ]]တွင် [[တောင်သာမြို့နယ်]] မဲဆန္ဒနယ်မှ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ပြီး [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးကောက်ခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.altsean.org/Research/2010/Key%20Facts/Constituencies/Peoples%20Assembly/Mandalay%20Division.php#Thaungtha|title=Mandalay Division|work=Alternative Asean Network on Burma|accessdate=29 October 2012|archivedate=22 March 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120322181000/http://www.altsean.org/Research/2010/Key%20Facts/Constituencies/Peoples%20Assembly/Mandalay%20Division.php#Thaungtha}}</ref> == ကိုယ်ရေးရာဇဝင် == ဦးအောင်သောင်းကို ၁၉၄၀ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်နေ့တွင် [[မန္တလေးတိုင်း]]၊ တောင်သာမြို့နယ်၊ ကျောက်ကာရွာ တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။<ref name="ye">{{cite news|url=http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/15647-usdp-lawmaker-dies-in-singapore.html|title=USDP lawmaker dies in Singapore|last=Ye Mon|author2=Htoo Thant|date=24 July 2015|work=Myanmar Times|accessdate=25 July 2015}}</ref> သို့သော် သူ့ကိုယ်သူ (အင်္ဂလိပ်တော်လှန်တဲ့ မြင်းခေါင်း ဗိုလ်ရာညွန်ဇာတိ ကျောက်ကာနဲ့ ကပ်ရက်) ဝဲလောင်ရွာ ဇာတိဟု ပြောလေ့ရှိသည်။ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးသန်းရွှေက သူ့အား ဝဲလောင်သားဟု မကြာခဏ ခေါ်လေ့ရှိသည်။ ဇနီးမှာ ဒေါ်ခင်ခင်ရီဖြစ်သည်။ ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးတက္ကသိုလ်မှ ဘွဲ့ရရှိပြီးနောက် ကျောင်းဆရာအဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။<ref name="wai">{{cite news|url=http://www.nytimes.com/2015/07/24/world/asia/u-aung-thaung-burmese-politician-accused-of-abuses-dies-at-74.html?_r=0|title=U Aung Thaung, Burmese Politician Accused of Abuses, Dies at 74|last=Wai Moe|author2=Austin Ramzy|date=23 July 2015|work=New York Times|accessdate=25 July 2015}}</ref> ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင်ပင် တပ်မတော်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် ကုန်သွယ်ရေး ဒုဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။<ref name="wai"/> တပ်မတော်တွင် နှစ်များစွာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ပြီးနောက် စက်မှု ၁ ဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီးအဖြစ် ၁၉၉၇ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၁ အထိ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။<ref name="az">{{cite news|url=http://www2.irrawaddy.org/article.php?art_id=7327|title=Aung Thaung: Burma’s Untouchable Minister|last=Aung Zaw|date=June 2007|work=The Irrawaddy|accessdate=29 October 2012}}</ref> [[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] (USDP) အဖြစ် မပြောင်းလဲမီ [[ပြည်ထောင်စု ကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးအသင်း]] တွင်လည်း ထိပ်ပိုင်းခေါင်းဆောင်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သေးသည်။<ref name="az"/> ၂၀၁၁ ခုနှစ် မေလ ၂ ရက်နေ့တွင် ဦးအောင်သောင်းအား ပါတီ၏ အတွင်းရေးမှူး ၁ အဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news |url=http://mizzima.com/news/inside-burma/5242-lower-house-speaker-thura-shwe-mann-appointed-usdp-chairman.html |title=Lower House speaker Thura Shwe Mann appointed USDP chairman |publisher=Mizzima News |date=10 May 2011 |accessdate=9 November 2015 |archivedate=28 November 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111128084429/http://mizzima.com/news/inside-burma/5242-lower-house-speaker-thura-shwe-mann-appointed-usdp-chairman.html }}</ref> == ထမ်းဆောင်ခဲ့သော ရာထူးများ == * ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးအသင်း ဗဟိုအတွင်းရေးမှူး၊ * အမှတ်(၁)စက်မှုဝန်ကြီးဌာန၊ ဝန်ကြီး(ငြိမ်း) *တောင်သာမြို့နယ် ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ် *ဥက္ကဋ္ဌ ၊ ဘဏ်များနှင့် ငွေကြေးဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ကော်မတီ * ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးမည့် အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် == အဆိုအမိန့်များ == ဘဏ္ဍာရေးလုပ်ငန်းဆိုသည်မှာ (၄) တန်းအောင် အရည်အချင်းရှိလျှင်ပင် လုပ်ကိုင်၍ရကြောင်း၊ ရှေးက ဘုရားပုထိုးများ စနစ်တကျ တည်နိုင်ခဲ့သည့် အနော်ရထာဘုရင်သည် မည်သည့် တက္ကသိုလ်မှ တက်ခဲ့သူမဟုတ်ကြောင်း နေပြည်တော် စက်မှု (၁) ဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီး ဦးအောင်သောင်း ပြောခဲ့ဖူးသည်။ နေပြည်တော် စက်မှု (၁) ဝန်ကြီးဌာန ဘဏ္ဍာရေးအရာရှိများ တက်ရောက်သည့် နေပြည်တော် သင်တန်းဖွင့်ပွဲတခုတွင် ယခုကဲ့သို့ ဝန်ကြီး ဦးအောင်သောင်းက ပြောခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web |title=Redirecting<!-- Bot generated title --> |url=http://lanka-msma.blogspot.com/2008/08/blog-post_420.html |accessdate=26 February 2009 |archivedate=5 March 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305131009/http://lanka-msma.blogspot.com/2008/08/blog-post_420.html }}</ref> == စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ == ဦးအောင်သောင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အချမ်းသာဆုံး စာရင်းဝင် ဖြစ်လာပြီး ၎င်း၏မိသားစုဝင်များက အောင်ရီဖြိုးကုမ္ပဏီ၊ အိုင်ဂျီအီးကုမ္ပဏီနှင့် ကွင်းစတားကုမ္ပဏီများကို ဦးစီးလုပ်ကိုင် လျက် ရှိသည်။ ယင်းကုမ္ပဏီများသည် [[ရေနံ]]၊ [[သဘာဝဓာတ်ငွေ့]]၊ သစ်နှင့်ဆန်စပါးရောင်းဝယ်ရေး လုပ်ငန်းများ၊ [[ကွန်ပျူတာ]]နှင့် တခြား [[လျှပ်စစ်ပစ္စည်း]]တင်သွင်းသည့်လုပ်ငန်းများမှ အကျိုးအမြတ်များ ရရှိနေသည်။ အောင်ရီဖြိုးကုမ္ပဏီသည် စင်ကာပူတွင်လည်း 'IGE' ဆိုသည့်ကုမ္ပဏီကို ဖွင့်ထားသေးသည်။<ref>http://www.myanmarbawa.co.cc/2008/08/queen-star-ige-us.html?widgetType=BlogArchive&widgetId=BlogArchive1&action=toggle&dir=close&toggle=MONTHLY-1217574000000&toggleopen=MONTHLY-1217574000000 </ref> == အငြင်းပွားဖွယ်ရာများ == ၂၀ဝ၃ ခုနှစ်က [[ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]]ကို အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည့် [[ဒီပဲယင်းလုပ်ကြံမှု]]၏ နောက်ကွယ်မှ ကြိုးကိုင်ခဲ့ သူအဖြစ် ဦးအောင်သောင်းကို ပြည်ပရောက်အတိုက်အခံများက စွပ်စွဲပြောနေဆိုခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=http://www.irrawaddy.org/bur/news2008/October/Oct_16c_08.html |accessdate=26 February 2009 |archivedate=19 October 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081019022434/http://www.irrawaddy.org/bur/news2008/October/Oct_16c_08.html }}</ref> == ကွယ်လွန်ခြင်း == ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇူလိုင် ၈ ရက်နေ့တွင် ဦးအောင်သောင်းသည် ရုတ်တရက်လေဖြတ်ကာ လဲကျခဲ့သဖြင့်<ref name="wai"/> [[နေပြည်တော် အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံ]] သို့ ပို့ဆောင်ခဲ့ရသည်။<ref name="sysm">{{cite news|url=http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/15437-u-aung-thaung-unlikely-to-recover-from-injury-doctor.html|title=U Aung Thaung unlikely to recover from injury: doctor|last=Shwe Yee Saw Myint|author2=Pyae Thet Phyo|date=10 July 2015|work=Myanmar Times|accessdate=11 July 2015}}</ref> ရန်ကုန်မှ ဦးနှောက်နှင့်အာရုံကြော အထူးကုဆရာဝန်ကြီးများ ရောက်ရှိလာကာ ကုသသော်လည်း မသက်သာသဖြင့်<ref name="sysm"/> [[စင်ကာပူနိုင်ငံ]]သို့ သယ်ဆောင်ကာ ကုသခဲ့ကြသည်။<ref name="sysm"/> အထူးကြပ်မတ်ကုသဆောင်တွင် ၂ ပတ်ကြာ ကုသခဲ့ပြီးနောက် ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇူလိုင် ၂၃ ရက်နေ့တွင် စင်ကာပူနိုင်ငံ၌ ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။<ref name="nytimes">{{cite news|url=http://www.nytimes.com/2015/07/24/world/asia/u-aung-thaung-burmese-politician-accused-of-abuses-dies-at-74.html|title=U Aung Thaung, Burmese Politician Accused of Abuses, Dies at 74|author=Way Moe and Austin Ramzy|newspaper=New York Times|date=24 July 2015|accessdate=24 July 2015}}</ref> ယင်းနေ့မှာပင် သူ၏ ရုပ်အလောင်းကို မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်လည် သယ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ ==မှတ်ချက်== {{reflist|group=note}} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:မြန်မာ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးခေတ် အကြီးအကဲများ]] [[Category:မြန်မာ စီးပွားရေးလုပ်ကိုင်သူများ]] [[Category:ပြည်သူ့ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်များ]] [[Category:၁၉၄၀ မွေးဖွားသူများ]] [[Category:၂၀၁၅ ကွယ်လွန်သူများ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ ဝန်ကြီးများ]] ogy7gov9whzugjt2c78afr9w7o2vvjo 0 4907 752774 674603 2022-07-31T18:40:52Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox political party | party_name = ကွန်မင်တန်ပါတီ | zh_name = 中國國民黨 | en_name = Kuomintang of China | colorcode = #003298 | logo = Emblem of the Kuomintang.svg | leader = [[မာရင်းကျို]] | foundation = ၁၉၁၁ အောက်တိုဘာ ၁၀ (မော်ဒန်)<br />၁၈၉၄ နိုဝင်ဘာ ၂၄ (တရုတ်ပြန်လည် ရှင်သန်ရေးအဖွဲ့) | ideology = [[ပြည်သူ့အရေး ၃ ရပ်]]<br />[[ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေး]]<br />[[ကွန်မြူနစ်ဆန့်ကျင်ရေး]] | headquarters = [[ထိုင်ပေမြို့]]၊ [[ထိုင်ဝမ်]] |membership = ၁,၀၉၀,၀၀၀ |mem-yr = ၂၀၀၈ | flag = [[File:Naval Jack of the Republic of China.svg|200 px]] | domestic = [[တပ်ပြာ]] | international = [[:en:International Democrat Union|International Democrat Union]] | website = [http://www.kmt.org.tw/ www.kmt.org.tw] }} '''ကွန်မင်တန်ပါတီ'''<ref>{{Cite web |title=Art 1, ''Party Charter'', Kuomintang of China |url=http://www.kmt.org.tw/english/index.aspx |accessdate=9 April 2009 |archivedate=15 April 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200415115733/http://www1.kmt.org.tw/english/index.aspx }}</ref>(KMT) အား အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် '''Kuomintang of China''' သို့ '''Chinese Nationalist Party''' (တရုတ်အမျိုးသားရေးပါတီ) ဟု ဘာသာပြန်ဆိုလေ့ရှိပြီး [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]] (အာအိုစီ) အား ထူထောင်ခဲ့သည့် နိုင်ငံရေးပါတီဖြစ်ပြီး လက်ရှိအတိုက်ခံ ပါတီ ဖြစ်သည်။ ကွန်မင်တန်ပါတီ၏ ဌာနချုပ်သည် [[ထိုင်ဝမ်]]တွင် တည်ရှိပြီး [[ဥပဒေပြုလွှတ်တော်]]အမတ်နေရာ အများစုကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။ ကွန်မင်တန်ပါတီသည်လည်း အာအိုစီ၏ ကာလအကြာမြင့်ဆုံး ပါတီဖြစ်ပြီး [[International Democrat Union]]၏ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သည်။ အာအိုစီ၏ သမ္မတဟောင်း[[မာရင်းကျို]]သည် သတ္တမမြောက် ကွန်မင်တန်ပါတီဝင် သမ္မတဖြစ်သည်။ ကွန်မင်တန်ပါတီအပါအဝင် [[ပီအက်ဖ်ပီပါတီ]]နှင့် [[နျူးပါတီ]]တို့အား ထိုင်ဝမ်တွင် [[တပ်ပြာ]]အင်အားစုဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။ ကွန်မင်တန်ပါတီသည် [[တရုတ်တစ်ပြည်ပေါ်လစီ|တရုတ်တစ်ပြည်ထောင်သဘောတရား]]ကို လက်ခံထားပြီး "တရုတ်တပြည်ထောင်" ဆိုသည်မှာ တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ (အာအိုစီ) အား ညွှန်းဆိုသည်ဟု အဆိုပြုထားသည်။ သက်ဦးဆံပိုင် ဧကရာဇ်စနစ်ကို တွန်းလှန်သည့် [[ရှင့်ဟိုက်တော်လှန်ရေး]] အောင်မြင်ပြီးနောက် များမကြာမှီ ဒေါက်တာ[[ဆွန်ယက်ဆင်]]က ကွန်မင်တန်ပါတီကို ထူထောင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် [[ချန်ကေရှိတ်]]မှ ဦးဆောင်သည့် ကွန်မင်တန်ပါတီသည် ၁၉၂၈ ခုနှစ်မှ ထိုင်ဝမ်သို့ မပြောင်းရွှေ့လာမီ ၁၉၄၉ ခုနှစ်အထိ တရုတ်တပြည်လုံးကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ကွန်မင်တန်ပါတီသည် [[တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]] (CPC) နှင့် ဖြစ်ပွားသည့် တရုတ်ပြည်တွင်း စစ်ပွဲတွင် ရှုံးနှိမ့်ခဲ့ကာ ထိုင်ဝမ်သို့ ရောက်လာကာ တပါတီနိုင်ငံရေးစနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ မှ ၁၉၉၀ ခုနှစ်အတွင်း နိုင်ငံရေးလွတ်လပ်မှု တဖြည်းဖြည်းရလာကာ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ပီပီပြင်ပြင် ကျင့်သုံးလာသည်။ ==ကူမင်တန်(Kuomintang)== တရုတ် အမျိုးသားပါတီဖြစ်၍ ၁၉၁၁-ခုနှစ်၊ တော်လှန်ရေး မဟာမိတ်အဖွဲ့ကို ဆက်ခံကာ ၁၉၁၂-ခုနှစ်တွင် ဆွန်ယက်ဆင်က ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၁၉၁၁-ခုနှစ် တရုတ်တော်လှန်ရေးတွင် ပါဝင်ဆင်နွှဲခဲ့သဖြင့် နိုင်ငံရေး အရှိန်ရခဲ့သည်။ ၁၉၂၃-မှ ၁၉၂၇-ခုနှစ်အတွင်း ကွန်မြူနစ် လက်ဝဲဂိုဏ်း အောက်တွင် ရှိခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ချန်ကေရှိတ်လက်ထက်တွင် ကွန်မြူနစ်တို့နှင့် သဘောကွဲခဲ့၍ ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဂျပန်တို့ ဝင်ရောက်ချိန်၌ ရပ်ဆိုင်းခဲ့ပြီး ၁၉၃၇-၄၅ တွင် ဂျပန်ကို ပေါင်း၍တိုက်ခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ပြီးသောအခါ ပြည်တွင်းစစ်ပြန်စ၍ ၁၉၄၈-ခုနှစ်တွင် ကွန်မြူနစ်တို့က ကူမင်တန် အမျိုးသားဝါဒီတို့ကို အောင်နိုင်၍ ကူမင်တန်တို့ ထိုင်ဝမ်ကျွန်းသို့ ဆုတ်ခွာ၍ တရုတ်အမျိုးသား အစိုးရကို ဖွဲ့စည်းသည်။ <ref>လှသမိန် ၏ ဗဟုသုတစွယ်စုံ</ref> === ပါတီခေါင်းဆောင်များ === {| width=78% class="wikitable" |- |colspan=8 align="center" bgcolor="#CCCCFF" | |- ! rowspan=2 width=5% | ! rowspan=2 width=5% | ရာထူး ! rowspan=2 width=10% | ဓာတ်ပုံ ! rowspan=2 width=10% | အမည် ! colspan=2 width=85% |သက်တမ်း ! rowspan=2 width=25% | မှတ်ချက် |- !width="15%" align ="center"|ရာထူးတက်ချိန်|| width="15%" align ="center"|ရာထူးဆင်းချိန် |- ! style="background:#eee"|1 |align="center"|ဝန်ကြီးချုပ် |align="center"|[[File:Sunyatsen1.jpg|80px]] |align="center"|[[ဆွန်ယက်ဆင်]] |[[၁၉၁၉-၁၀-၁၀]]||[[၁၉၂၅-၃-၁၂]] |ရာထူးသက်တမ်းအတွင်း ကွယ်လွန် |- ! style="background:#eee"|1 |rowspan=3 align="center"|ဥက္ကဋ္ဌ |align="center"| |align="center"|[[ကျန်းကျင့်ကျန်း]] |[[၁၉၂၆-၅-၁၉]]||[[၁၉၂၆-၇-၆]] |ပထမဦးဆုံးသော ဗဟိုအမှုဆောင်ကော်မတီနှင့် အမြဲတမ်းကော်မတီ ဥက္ကဋ္ဌ |- ! style="background:#eee"|2 |align="center"|[[File:Chiang Kai-shek Colour.jpg|80px]] |align="center"|[[ချန်ကေရှိတ်]] |[[၁၉၂၆-၇-၆]]||[[၁၉၂၇-၃-၁]] |ဂျပန်တော်လှန်ရေးစစ်ပွဲအတွက် [[ဇူလိုင် ၁၇]]တွင် ကျန်းကျင့်ကျန်းအား ယာယီဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ယူစေခဲ့သည်။ (၁၉၂၆-၇-၁၇ － ၁၉၂၆-၁၂-၅） |- ! style="background:#eee"|3 |align="center"|[[File:hhm.png|80px]] |align="center"|[[ဟူဟန့်မင်]] |[[၁၉၃၅-၁၂-၇]]||[[၁၉၃၆-၅-၁၂]] |ဒုဥက္ကဋ္ဌ ချန်ကေရှိတ်（၁၉၃၅-၁၂-၇－၁၉၃၈-၄-၁） |- ! style="background:#eee"|1 |align="center"|အတွင်းရေးမှူးချုပ် |align="center"|[[File:Chiang Kai-shek Colour.jpg|80px]] |align="center"|[[ချန်ကေရှိတ်]] |[[၁၉၃၈-၄-၁]]||[[၁၉၇၅-၄-၅]] |ဒုအတွင်းရေးမှူးချုပ်[[ဝမ်းကျောက်မင်]]（[[၁၉၃၈-၄-၁－[[၁၉၃၉-၁-၁]]）၊ [[ချန်ချိန်]]（[[၁၉၅၇-အောက်တိုဘာ]]－[[၁၉၆၅-၃-၅]]） |- ! style="background:#eee"|1 |rowspan=7 align="center"|ဥက္ကဋ္ဌ |align="center"|[[File:Chiang Ching-Kuo in 1954.png|80px]] |align="center"|[[ကျန်ကျင်းကော်]] |[[၁၉၇၅-၄-၂၈]]||[[၁၉၈၈-၁-၁၃]] |ပထမဦးဆုံး ဗဟိုကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ၊ သက်တမ်းအတွင်းကွယ်လွန် |- ! style="background:#eee"|2 |align="center"|[[File:Lee Teng-hui 2004-cropped.jpg|80px]] |align="center"|[[လီတိန်းဟွေး]] |[[၁၉၈၈-၁-၁၃]]||[[၂၀၀၀-၃-၂၄]] |ကျန်ကျင်းကော်ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ယာယီဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ယူ၊ ၂၀၀၁-၉-၂၁ တွင် ပါတီဝင်ဖျက်သိမ်းခံရ။ |- ! style="background:#eee"|3 |align="center"|[[File:2005KMT NanjingTour LienChan.jpg|80px]] |align="center"|[[လျန်ကျန့်]] |၂၀၀၀-၃-၂၄||၂၀၀၅-၈-၁၉ |ပါတီဝင်များ တိုက်ရိုက်မဲပေး ရွေးကောက် တင်မြောက်ခဲ့သည့် ပထမဆုံး ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်ပြီး ရာထူးမှ ဆင်းပြီးနောက် ဂုဏ်ထူးဆောင် ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်လာသည်။ |- ! style="background:#eee"|4 |align="center"|[[File:Ma Ying-jeou Berkeley 2006 (cropped).jpg|80px]] |align="center"|[[မာရင်းကျို]] |၂၀၀၅ ဩဂုတ် ၁၉||၂၀၀၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ |首位在非同額競選中，以黨員直選方式產生的黨主席。後因特別費案被檢察機關控以貪污罪嫌，遂依承諾辭去主席職務 |- ! style="background:#eee"|ယာယီ |align="center"|[[File:2005KMT NanjingTour PHWu.jpg|80px]] |align="center"|[[ဝူပေါ်ရှုံ]] |၂၀၀၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃||၂၀၀၇ မတ် ၁၄ |原為首席副主席，[[馬英九]]辭職後為代主席，後決定競選黨主席，期間由副主席[[江丙坤]]代理主席職務 |- ! style="background:#eee"|ယာယီ |align="center"|[[File:Chiangpinkung.jpg|80px]] |align="center"|[[ကျန်းပင်ခွန်း]] |၂၀၀၇ မတ် ၁၄ ||၂၀၀၇ ဧပြီ ၁၁ | |- ! style="background:#eee"|5 |align="center"|[[File:2005KMT NanjingTour PHWu.jpg|80px]] |align="center"|[[ဝူပေါ်ရှုံ]] |၂၀၀၇ ဧပြီ ၁၁||၂၀၀၉ အောက်တိုဘာ | |- ! style="background:#eee"|6 | |align="center"|[[File:Ma Ying-jeou Berkeley 2006 (cropped).jpg|80px]] |align="center"|[[မာရင်းကျို]] |၂၀၀၉ အောက်တိုဘာ||လက်ရှိဥက္ကဋ္ဌ | |- |} == ကျမ်းကိုး == {{reflist|2}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == * [http://www.kmt.org.tw/ ကွန်မင်တန်ပါတီအင်တာနက်စာမျက်နှာ] ** [http://encarta.msn.com/encyclopedia_761563041/Kuomintang.html ကွန်မင်တန်ပါတီသမိုင်း]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091028051800/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761563041/Kuomintang.html |date=28 October 2009 }} ** [http://www.uocn.org/ Kuomintang Supporters in Mainland China main website/Union of Chinese Nationalists] [[ကဏ္ဍ:ထိုင်ဝမ်]] [[ကဏ္ဍ:တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]] [[ကဏ္ဍ:ကူမင်တန်ပါတီ]] pigja3g752minvr1o4c496ztwa5tksq 0 6938 752733 752283 2022-07-31T12:48:38Z 202.191.105.85 Primary fact is indicate the terrorist as victim.I changed the truth. wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ဇေယျာသော် | image = Zeya Thaw.jpg | alt = | caption = |order = [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ် |majority = |term_start = ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၁၆ |term_end = ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |constituency = [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]] |predecessor=ဒေါ်[[စန္ဒာမင်း]] |successor = |order2 = [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ် |majority2 = |term_start2 = ၂ မေ ၂၀၁၂ |term_end2 = ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၁၆ |predecessor2= ဦး[[တင်အောင်မြင့်ဦး]] |successor2 = ဦးထွန်းသစ် |constituency2 =[[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]] |birth_date = {{Birth date|1981|03|26|df=y}} |birth_place = [[ရန်ကုန်မြို့]] |death_date = {{Death date and age|2022|07|23|1981|03|26}} | death_place = [[အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်]]၊ ရန်ကုန်မြို့ | nationality = မြန်မာ | ethnicity = | alma_mater = [[အ.ထ.က(၆)ဗိုလ်တထောင်]]<br />[[ရတနာပုံတက္ကသိုလ်]] | years_active= | party = [[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]] | parents = ဒေါက်တာ[[မြသော်]]<br />ဒေါ်ခင်ဝင်းမေ | children = | other_names = | known_for = | occupation = ဂီတပညာရှင်<br />နိုင်ငံရေးသမား | criminal_charge = | criminal_penalty = | criminal_status = | website = {{url|facebook.com/zayar.thaw}} }} '''ဇေယျာသော်''' ('''ဖြိုးဇေယျာသော်'''၊ ၂၆ မတ် ၁၉၈၁ - ၂၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂) သည် မြန်မာနိုင်ငံသား နိုင်ငံရေးသမားနှင့် ဟစ်ဟော့အဆိုတော်ဟောင်း တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ သူ၏ အစိုးရဆန့်ကျင်သော သီချင်းစာသားများနှင့် NLDမထောက်ခံသူများအားသေကြေစေရန် ကြံစည်လုပ်ဆောင်ခြင်းများကြောင့် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရပြီး [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာရေး အဖွဲ့|အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့]]က ဇေယျာသော်အား ယုံကြည်ချက်ကြောင့် အကျဉ်းကျခံရသူ ([[:en:prisoner of conscience|prisoner of conscience]] ဟု တစ်ဖက်သတ် ရည်ညွှန်းခဲ့သည်။<ref name="AI2">{{cite web |url=http://www.amnestyusa.org/pdf/POC%20List.pdf |title=Myanmar, Unlock the Prison Doors! |publisher=Amnesty International |access-date=17 April 2011 |accessdate=1 December 2021 |archivedate=29 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429092645/http://www.amnestyusa.org/pdf/POC%20List.pdf }}</ref> ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁ ရက်နေ့တွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့်အတူ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြောက်ခံခဲ့ရသည်။ <ref>https://www.uec.gov.mm/show_data_content.php?name=144.pdf&type=law&code=x&sno=5268&token=2f6c966a56584b563eefe7c34f83c9c33f4952225d02280fb7d9373e9373266e518234879d0af0072317f4f5adc2b07a08adb039bd22de487e42aedece1d8385</ref> [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|၂၀၂၁]] မဲခိုးအရေးကိစ္စအပြီး စစ်အာဏာထိန်းပြီး  တစ်နှစ်နှင့်ငါးလကျော်အကြာ  ၂၀၂၂ခုနှစ် ဇူလိုင် ၂၃ရက်တွင် ၎င်းအားအကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေ အရ  စစ်ကောင်စီက [[အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်|အင်းစိန်ထောင်]] ထဲ ကွပ်မျက်ခဲ့သည်။ <ref>https://www.myanmar-now.org/mm/news/12071</ref> ==အစောပိုင်းဘဝနှင့် ပညာရေး== ဇေယျာသော်ကို ၁၉၈၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် [[ရန်ကုန်မြို့]]၌ မွေးဖွားခဲ့ပြီး မိဘများမှာ သွားဆေးတက္ကသိုလ် ပါမောက္ခချုပ်ဟောင်း ဒေါက်တာ[[မြသော်]]နှင့် ဒေါ်ခင်မေဝင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။ [[အ.ထ.က(၆)ဗိုလ်တထောင်]]မှ အထက်တန်းပြီးဆုံးခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် [[ရတနာပုံတက္ကသိုလ်]]သို့ တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် ရတနာပုံတက္ကသိုလ် အဝေးသင်ကျောင်းသားအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့ကာ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ အထူးပြုဖြင့် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။ ==ဟစ်ဟော့ဂီတ လှုပ်ရှားမှု== ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် ဇေယျာသော် ပါဝင်သော [[အက်ဆစ် (ဂီတအဖွဲ့)|ACID]] အဖွဲ့သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော ဟစ်ဟော့ အယ်လ်ဘမ်ကို စတင်ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ''စတင်ခြင်း'' အမည်ရှိ ထိုအယ်လဘမ်သည် ကျဆုံးလိမ့်မည်ဟု မြန်မာ့ဂီတလောကတွင်းမှ ခန့်မှန်းခဲ့ကြသော်လည်း နှစ်လကျော်ကြာအထိ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ထိပ်ဆုံးနေရာတွင် ရှိနေခဲ့သည်။<ref name="Irrawaddy">{{cite magazine |url=http://www.irrawaddy.org/print_article.php?art_id=18128 |title=Another Birthday behind Bars |author=Alex Elgee |date=26 March 2010 |magazine=The Irrawaddy |access-date=7 May 2011}}</ref> သူ၏ လူမှုရေးလုပ်ဆောင်မှုများကြောင့် ဇေယျာသော်သည် လူသိများလာခဲ့သည်။ ဟသပညာရှင် [[ဇာဂနာ(ရုပ်ရှင်နှင့် သဘင်ပညာရှင်)|ဇာဂနာ]]တည်ထောင်သော HIV ကူးစက်ခံမိဘမဲ့ကလေးများအတွက် ရန်ပုံငွေရှာဖွေခြင်းကို ကဗျာဆရာ [[စောဝေ၊ ကဗျာဆရာ|စောဝေ]]နှင့် [[အောင်ဝေး]]တို့နှင့်တူ ပါဝင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဇေယျာသော်၏ ဟစ်ဟော့မိတ်ဆွေများဖြစ်သော ငယ်ငယ်နှင့် အတူ ဇဂနာ၏ မိဘမဲ့ကလေးများအား အင်္ဂလိပ်စာ သင်ကြားပေးခဲ့သည်။<ref name="Irrawaddy"/> == နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများ == ===မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များအစည်းအရုံး လှုပ်ရှားမှုနှင့် ဖမ်းဆီးခံရခြင်း=== မြန်မာစစ်အုပ်ချုပ်သူများဖြစ်သော [[နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ]] ကို ဆန့်ကျင်သော လူငယ်လှုပ်ရှားမှုအဖြစ် [[မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များ အစည်းအရုံး]] (generation wave) ကို တည်ထောင်သူလေးဦးတွင် ဇေယျာသော်သည် တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။<ref name="Irrawaddy"/> [[ရွှေဝါရောင် တော်လှန်ရေး|ရွှေဝါရောင်တော်လှန်ရေး]]ပြီးနောက် ၂၀၀၇ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၉ ရက်နေ့တွင် မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များအစည်းအရုံးကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ဒီမိုကရေစီအရေး လှုံ့ဆော်စာများကို ဂရပ်ဖီတီများ၊ လက်ကမ်းစာစောင်များဖြင့် ဖြန့်ဝေခဲ့သည်။<ref name="Irrawaddy"/> ထိုအဖွဲ့သည် ရမ်ဘိုဇာတ်ကားအပါအဝင် အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများကို ဝေငှခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။<ref name="AAPP"/><ref>{{cite web |url=http://www.burmacampaign.org.uk/index.php/news-and-reports/news-stories/Rambo-Draws-World-Attention-to-Forgotten-Crisis-in-Burma |title=Rambo Draws World's Attention to Forgotten Crisis in Burma |date=12 Feb 2008 |publisher=Burma Campaign UK |access-date=7 May 2011 |accessdate=1 December 2021 |archivedate=27 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110727131325/http://www.burmacampaign.org.uk/index.php/news-and-reports/news-stories/Rambo-Draws-World-Attention-to-Forgotten-Crisis-in-Burma }}</ref> ၂၀၀၈ ခုနှစ် မတ်လ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ဆရာစံလမ်းမရှိ စားသောက်ဆိုင် တစ်ဆိုင်တွင် ဇေယျာသော်နှင့် အပေါင်းပါ ၆ ဦး ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရခြင်းအပါအဝင်<ref name="AAPP">{{cite web |url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:elD48Vpaw3kJ:www.fbppn.net/wp-content/uploads/2008/03/Zayar_Thaw_updated_29June09.pdf+Zayar+thaw+AAPP&hl=en&gl=us&pid=bl&srcid=ADGEEShKj5EAUwNvhS8TgWkCItbnbL7neJnxI1MUDU0gQCvV349q_xJBEufb2nsMGJ74qTlH9dsbtrpS_-sAI3Sk5fQmxD4HkmSywBoSDMEEK6t5wnyLClFWq5xp_Cj49Ire2b9w5HJ7&sig=AHIEtbShPsRNV_Xy7Un_jusqrH3bX2j6rw |title=AAPP Case No. 0062 |publisher=Assistance Association for Political Prisoners |access-date=7 May 2011}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလအထိ မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များအစည်းအရုံးဝင် သုံးဆယ်ကျော် အကျဉ်းကျခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8518137.stm |title=Burma's youth rapping for change |author=Rachel Harvey |date=24 February 2010 |work=BBC News |access-date=7 May 2011}}</ref> ဧပြီလတွင် အက်ဆစ်အဖွဲ့ဝင် [[ရန်ရန်ချမ်း]]သည်လည်း ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite magazine |url=http://irrawaddy.org/article.php?art_id=11455 |title=Popular Burmese Rap Performer Arrested |author=Min Lwin |date=18 April 2008 |magazine=The Irrawaddy |access-date=8 May 2011 |archive-date=5 June 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110605230446/http://irrawaddy.org/article.php?art_id=11455 |url-status=dead }}</ref> ===တရားစီရင်ခြင်းနှင့် ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ခံရခြင်း=== စစ်ဆေးမေးမြန်းခံရစဉ်ကာလအတွင်း ဇေယျာသော်သည် ရိုက်နှက်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။<ref name="AI">{{cite web |url=http://www.amnestyusa.org/iar/pdf/ZayarThawCaseSheet.pdf |title=MYANMAR: Hip-Hop Artist and Student Activist Jailed for Peaceful Protest |publisher=[[Amnesty International]] |access-date=8 May 2011 |accessdate=1 December 2021 |archivedate=29 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429092801/http://www.amnestyusa.org/iar/pdf/ZayarThawCaseSheet.pdf }}</ref> ၂၀၀၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၀ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ ဥပဒေအမှတ် ၆/၈၈ အားချိုးဖောက်မှုဖြင့် ထောင်ဒဏ် ငါးနှစ်ချမှတ်ခံခဲ့ရသည်။ <ref name="AAPP"/><ref name="Mizzima">{{cite web |url=http://www.mizzima.com/news/breaking-and-news-brief/1334-5-generation-wave-activists-sentenced.html |title=5 Generation Wave activists sentenced |date=20 November 2008 |publisher=Mizzima News |access-date=8 May 2011 |accessdate=1 December 2021 |archivedate=19 January 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110119104756/http://www.mizzima.com/news/breaking-and-news-brief/1334-5-generation-wave-activists-sentenced.html }}</ref> ဖမ်းဆီးခံရစဉ်အချိန်က အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၀ ဝန်းကျင်တန်ဖိုးရှိ ထိုင်းဘတ်ငွေ၊ စင်္ကာပူဒေါ်လာနှင့် မလေးရှားရင်းဂစ်ငွေများ ကိုင်ဆောင်သဖြင့် တရားမဝင်နိုင်ငံခြားငွေ ကိုင်ဆောင်မှုဖြင့် ထောင်ဒဏ်တစ်နှစ် ထပ်တိုးချမှတ်ခံခဲ့ရသည်။<ref name="AI"/> ===လွတ်မြောက်ခြင်းနှင့် နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများ=== [[ကော့သောင်းမြို့|ကော့သောင်း]]အကျဉ်းထောင်တွင် အကျဉ်းကျခံနေရာမှ ၂၀၁၁ ခုနှစ် မေလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာခဲ့သည်။<ref name="AAPP"/><ref>{{cite news|url=http://www.mizzimaburmese.com/interview/8042-2011-07-28-04-33-26.html|title=ပြည်သူ့ နာကျင်၊ခံစားမှုကို အနုပညာဖန်တီးချင်တယ်|date=29 July 2011|work=မဇ္ဈိမသတင်းဌာန|language=my|access-date=7 August 2011|accessdate=1 December 2021|archivedate=3 October 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003224348/http://www.mizzimaburmese.com/interview/8042-2011-07-28-04-33-26.html}}</ref> ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ဇေယျာသော်အား [[ကန်တော်ကြီး(ရန်ကုန်)|ကန်တော်ကြီး]] မျှော်စင်ကျွန်းတွင် ပြုလုပ်သော ဖျော်ဖြေပွဲတွင် ပါဝင်ခွင့်အား [[မင်္ဂလာတောင်ညွန့်မြို့နယ်]] ရဲစခန်းက တားမြစ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.mizzima.com/news/inside-burma/5724-hip-hop-singer-zay-yar-thaw-forbidden-to-perform-in-charity-show.html|title=Hip-hop singer Zay Yar Thaw forbidden to perform in charity show|last=Phanida|date=4 August 2011|work=Mizzima News|access-date=7 August 2011|accessdate=1 December 2021|archivedate=7 August 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110807023428/http://mizzima.com/news/inside-burma/5724-hip-hop-singer-zay-yar-thaw-forbidden-to-perform-in-charity-show.html}}</ref> ဇေယျာသော်သည် [[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]] ပါတီဝင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး [[ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၂|၂၀၁၂ ခုနှစ် ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲ]]တွင် [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]]မှ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ရာ [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးကောက်ခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite magazine|url=http://www.irrawaddy.org/burma/generation-wave-celebrates-6th-anniversary.html |title=Generation Wave Celebrates 6th Anniversary |magazine=[[The Irrawaddy]]|date=2013-10-10 |access-date=2014-04-08}}</ref> [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၅|၂၀၁၅ ခုနှစ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ]]တွင် [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]]မှ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ပြီး ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးကောက်ခံခဲ့ရသည်။ === ၂၀၂၀-၂၂ ကာလများ === [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၂၀|၂၀၂၀ နိုဝင်ဘာလ ရွေးကောက်ပွဲ]]အတွက် မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးတွင် ပါဝင်ကူညီခဲ့သော်လည်း ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခြင်း မပြုခဲ့ပေ။<ref name="irrawaddy2">{{cite web |last1=November 2021 |first1=ဧရာဝတီ 27 |title=စစ်ကောင်စီ၏ ရန်သူတဦး အဆင့်ဆင့်ပြောင်းလဲလာပုံ |url=https://burma.irrawaddy.com/article/2021/11/27/247733.html |website=ဧရာဝတီ |access-date=၂၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ |date=27 နိုဝင်ဘာ 2021}}</ref> ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့တွင် [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|တပ်မတော်မှ အာဏာသိမ်း]]လိုက်ပြီးနောက် ဇေယျာသော်သည် [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံဆန္ဒပြမှုများ|စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲများ]]တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူများအား [[နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ|စစ်ကောင်စီ]]က ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်မှုများ ပြုလုပ်လာခဲ့သောကြောင့် ဇေယျာသော်သည် မြေအောက်လှုပ်ရှားများအဖြစ် ပြောင်းလဲဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် စင်ပြိုင် [[အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ]] (NUG) ကို ဖွဲ့စည်းပြီးနောက် ဇေယျာသော်သည် NUG ၏ ရန်ကုန်ကိုယ်စားလှယ်နှင့် စစ်ကောင်စီကို လက်နက်ကိုင် ဆန့်ကျင် တိုက်ခိုက်ရန် ဖွဲ့စည်းထားသည့် အထူးတပ်ဖွဲ့နှင့် [[ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်|ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်]] (PDF) ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည်ဟု စစ်ကောင်စီက စွပ်စွဲခဲ့သည်။<ref name="irrawaddy2"/><ref name="irrawaddy3">{{cite web |last1=November 2021 |first1=ဧရာဝတီ 19 |title=ဦးဖြိုးဇေယျာသော်အား ဖမ်းမိကြောင်း စစ်ကောင်စီထုတ်ပြန် |url=https://burma.irrawaddy.com/news/2021/11/19/247578.html |website=ဧရာဝတီ |access-date=၂၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ |date=19 နိုဝင်ဘာ 2021}}</ref> နိုဝင်ဘာလ ၁၈ ရက်နေ့တွင် [[ဒဂုံမြို့သစ်ဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်|ဒဂုံဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်]]ရှိ ရတနာနှင်းဆီအိမ်ယာတွင် ဇေယျာသော်အား လက်နက်များနှင့် အတူ စစ်ကောင်စီက ဖမ်းဆီးခဲ့ကာ အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေနှင့် တရားစွဲဆိုခဲ့သည်။<ref name="irrawaddy3"/> ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ဇေယျာသော်အား အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေပုဒ်မ ၄၉(က)၊ ၅၀(ဈ) နှင့် ၅၀(ည)တို့အရ သေဒဏ်ချမှတ်ကြောင်း စစ်ကောင်စီက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=ဦးဂျင်မီနှင့် ဖြိုးဇေယျာသော်ကို သေဒဏ်ချမှတ်ကြောင်း စစ်ကောင်စီထုတ်ပြန် |url=https://myanmar-now.org/mm/news/10186 |website=Myanmar NOW |access-date=၂၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ |language=my}}</ref> ယင်းနောက် ၄လကျော်အကြာတွင် ၎င်းအပေါ် ချမှတ်ထားသည့် သေဒဏ်ကို အတည်ပြုကြောင်း စစ်ကောင်စီဘက်က ကြေညာသည်။<ref>https://www.bbc.com/burmese/burma-61685391</ref> <ref>https://www.rfa.org/burmese/news/military-council-confirms-execution-of-phyozeyarthaw-and-jimmy-06032022080417.html</ref> <ref>https://burmese.voanews.com/a/jimmy-pho-zay-ya-thaw/6603020.html</ref> <ref>https://www.channelnewsasia.com/asia/myanmar-junta-first-judicial-executions-former-aung-san-suu-kyi-party-member-democracy-activist-2725646</ref> ယင်းနောက်  ထောင်အာဏာပိုင်များက ၂၀၂၂ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၂ရက် ညနေ၆နာရီတွင် ဖြိုးဇေယျာသော်အား မိသားစုဝင်အချို့နှင့် အွန်လိုင်းမှတဆင့် တွေ့ဆုံခွင့်ပေးခဲ့သည်။<ref>https://www.bbc.com/burmese/articles/c6pe4yy5m44o</ref> ၂၀၂၂နှစ် ဇူလိုင်လ ၂၅ရက်အရောက်တွင် ဖြိုးဇေယျာသော်(ခ) မောင်ကျော်၊ [[ကျော်မင်းယု]] (ခ)ဂျင်မီ ၊လှမျိုးအောင် (ခ) ကိုမျိုး နှင့် အောင်သူရဇော် (ခ) ကိုကတုံး တို့ လေးဦးအား အကျဉ်းထောင် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများနှင့် အညီ သေဒဏ်စီရင်ပြီးကြောင်း စစ်ကောင်စီက ကြေညာခဲ့သည်။ <ref>https://www.mizzimaburmese.com/article/111965</ref> <ref>https://edition.cnn.com/2022/07/24/asia/myanmar-executions-pro-democracy-figures-intl-hnk/index.html</ref> မိသားစုဝင်များက အကျဉ်းထောင်အာဏာပိုင်တို့ထံ သွားရောက်မေးမြန်းခဲ့ရာတွင်လည်း  ပြစ်ဒဏ်စီရင်ပြီးတာ အတည်ဖြစ်ကြောင်း တုန့်ပြန်စကားရရှိခဲ့ကာ စီရင်ခဲ့သည့် ရက်အတိအကျအား မပြောကြားခဲ့သည့်သဖြင့် ရုပ်အလောင်း၊အရိုးပြာ ရယူလိုမှုကို လက်မခံပယ်ချခဲ့သည်။<ref>https://www.bbc.com/burmese/live/burma-62237642</ref> ==ကိုးကား== {{reflist}} {{Lifetime|၁၉၈၁|၂၀၂၂}} [[ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသား အဆိုတော်များ]] [[ကဏ္ဍ:အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် ပါတီဝင်များ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများ]] [[ကဏ္ဍ:၂၀၁၅ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်သူများ]] 3xia8y7xkuv3nlvm42spksrdn47tiii 752832 752733 2022-08-01T09:55:15Z Ninjastrikers 22896 [[Special:Contributions/202.191.105.85|202.191.105.85]] ([[User talk:202.191.105.85|ဆွေးနွေး]]) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို [[User:Zawzawaungthwin|Zawzawaungthwin]] ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ဇေယျာသော် | image = Zeya Thaw.jpg | alt = | caption = |order = [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ် |majority = |term_start = ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၁၆ |term_end = ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |constituency = [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]] |predecessor=ဒေါ်[[စန္ဒာမင်း]] |successor = |order2 = [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ် |majority2 = |term_start2 = ၂ မေ ၂၀၁၂ |term_end2 = ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၁၆ |predecessor2= ဦး[[တင်အောင်မြင့်ဦး]] |successor2 = ဦးထွန်းသစ် |constituency2 =[[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]] |birth_date = {{Birth date|1981|03|26|df=y}} |birth_place = [[ရန်ကုန်မြို့]] |death_date = {{Death date and age|2022|07|23|1981|03|26}} | death_place = [[အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်]]၊ ရန်ကုန်မြို့ | nationality = မြန်မာ | ethnicity = | alma_mater = [[အ.ထ.က(၆)ဗိုလ်တထောင်]]<br />[[ရတနာပုံတက္ကသိုလ်]] | years_active= | party = [[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]] | parents = ဒေါက်တာ[[မြသော်]]<br />ဒေါ်ခင်ဝင်းမေ | children = | other_names = | known_for = | occupation = ဂီတပညာရှင်<br />နိုင်ငံရေးသမား | criminal_charge = | criminal_penalty = | criminal_status = | website = {{url|facebook.com/zayar.thaw}} }} '''ဇေယျာသော်''' ('''ဖြိုးဇေယျာသော်'''၊ ၂၆ မတ် ၁၉၈၁ - ၂၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂) သည် မြန်မာနိုင်ငံသား နိုင်ငံရေးသမားနှင့် ဟစ်ဟော့အဆိုတော်ဟောင်း တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ သူ၏ အစိုးရဆန့်ကျင်သော သီချင်းစာသားများကြောင့် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရပြီး [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာရေး အဖွဲ့|အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့]]က ဇေယျာသော်အား ယုံကြည်ချက်ကြောင့် အကျဉ်းကျခံရသူ ([[:en:prisoner of conscience|prisoner of conscience]] ဟု ရည်ညွှန်းခဲ့သည်။<ref name="AI2">{{cite web |url=http://www.amnestyusa.org/pdf/POC%20List.pdf |title=Myanmar, Unlock the Prison Doors! |publisher=Amnesty International |access-date=17 April 2011 |accessdate=1 December 2021 |archivedate=29 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429092645/http://www.amnestyusa.org/pdf/POC%20List.pdf }}</ref> ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁ ရက်နေ့တွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့်အတူ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြောက်ခံခဲ့ရသည်။ <ref>https://www.uec.gov.mm/show_data_content.php?name=144.pdf&type=law&code=x&sno=5268&token=2f6c966a56584b563eefe7c34f83c9c33f4952225d02280fb7d9373e9373266e518234879d0af0072317f4f5adc2b07a08adb039bd22de487e42aedece1d8385</ref> [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|၂၀၂၁]] စစ်အာဏာသိမ်းပြီး  တစ်နှစ်နှင့်ငါးလကျော်အကြာ  ၂၀၂၂ခုနှစ် ဇူလိုင် ၂၃ရက်တွင် ၎င်းအားအကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေကျူးလွန်သည်ဆိုသော စွပ်စွဲချက်ဖြင့်   စစ်ကောင်စီက [[အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်|အင်းစိန်ထောင်]] ထဲ ကွပ်မျက်ခဲ့သည်။ <ref>https://www.myanmar-now.org/mm/news/12071</ref> ==အစောပိုင်းဘဝနှင့် ပညာရေး== ဇေယျာသော်ကို ၁၉၈၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် [[ရန်ကုန်မြို့]]၌ မွေးဖွားခဲ့ပြီး မိဘများမှာ သွားဆေးတက္ကသိုလ် ပါမောက္ခချုပ်ဟောင်း ဒေါက်တာ[[မြသော်]]နှင့် ဒေါ်ခင်မေဝင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။ [[အ.ထ.က(၆)ဗိုလ်တထောင်]]မှ အထက်တန်းပြီးဆုံးခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် [[ရတနာပုံတက္ကသိုလ်]]သို့ တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် ရတနာပုံတက္ကသိုလ် အဝေးသင်ကျောင်းသားအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့ကာ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ အထူးပြုဖြင့် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။ ==ဟစ်ဟော့ဂီတ လှုပ်ရှားမှု== ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် ဇေယျာသော် ပါဝင်သော [[အက်ဆစ် (ဂီတအဖွဲ့)|ACID]] အဖွဲ့သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော ဟစ်ဟော့ အယ်လ်ဘမ်ကို စတင်ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ''စတင်ခြင်း'' အမည်ရှိ ထိုအယ်လဘမ်သည် ကျဆုံးလိမ့်မည်ဟု မြန်မာ့ဂီတလောကတွင်းမှ ခန့်မှန်းခဲ့ကြသော်လည်း နှစ်လကျော်ကြာအထိ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ထိပ်ဆုံးနေရာတွင် ရှိနေခဲ့သည်။<ref name="Irrawaddy">{{cite magazine |url=http://www.irrawaddy.org/print_article.php?art_id=18128 |title=Another Birthday behind Bars |author=Alex Elgee |date=26 March 2010 |magazine=The Irrawaddy |access-date=7 May 2011}}</ref> သူ၏ လူမှုရေးလုပ်ဆောင်မှုများကြောင့် ဇေယျာသော်သည် လူသိများလာခဲ့သည်။ ဟသပညာရှင် [[ဇာဂနာ(ရုပ်ရှင်နှင့် သဘင်ပညာရှင်)|ဇာဂနာ]]တည်ထောင်သော HIV ကူးစက်ခံမိဘမဲ့ကလေးများအတွက် ရန်ပုံငွေရှာဖွေခြင်းကို ကဗျာဆရာ [[စောဝေ၊ ကဗျာဆရာ|စောဝေ]]နှင့် [[အောင်ဝေး]]တို့နှင့်တူ ပါဝင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဇေယျာသော်၏ ဟစ်ဟော့မိတ်ဆွေများဖြစ်သော ငယ်ငယ်နှင့် အတူ ဇဂနာ၏ မိဘမဲ့ကလေးများအား အင်္ဂလိပ်စာ သင်ကြားပေးခဲ့သည်။<ref name="Irrawaddy"/> == နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများ == ===မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များအစည်းအရုံး လှုပ်ရှားမှုနှင့် ဖမ်းဆီးခံရခြင်း=== မြန်မာစစ်အုပ်ချုပ်သူများဖြစ်သော [[နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ]] ကို ဆန့်ကျင်သော လူငယ်လှုပ်ရှားမှုအဖြစ် [[မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များ အစည်းအရုံး]] (generation wave) ကို တည်ထောင်သူလေးဦးတွင် ဇေယျာသော်သည် တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။<ref name="Irrawaddy"/> [[ရွှေဝါရောင် တော်လှန်ရေး|ရွှေဝါရောင်တော်လှန်ရေး]]ပြီးနောက် ၂၀၀၇ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၉ ရက်နေ့တွင် မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များအစည်းအရုံးကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ဒီမိုကရေစီအရေး လှုံ့ဆော်စာများကို ဂရပ်ဖီတီများ၊ လက်ကမ်းစာစောင်များဖြင့် ဖြန့်ဝေခဲ့သည်။<ref name="Irrawaddy"/> ထိုအဖွဲ့သည် ရမ်ဘိုဇာတ်ကားအပါအဝင် အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများကို ဝေငှခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။<ref name="AAPP"/><ref>{{cite web |url=http://www.burmacampaign.org.uk/index.php/news-and-reports/news-stories/Rambo-Draws-World-Attention-to-Forgotten-Crisis-in-Burma |title=Rambo Draws World's Attention to Forgotten Crisis in Burma |date=12 Feb 2008 |publisher=Burma Campaign UK |access-date=7 May 2011 |accessdate=1 December 2021 |archivedate=27 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110727131325/http://www.burmacampaign.org.uk/index.php/news-and-reports/news-stories/Rambo-Draws-World-Attention-to-Forgotten-Crisis-in-Burma }}</ref> ၂၀၀၈ ခုနှစ် မတ်လ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ဆရာစံလမ်းမရှိ စားသောက်ဆိုင် တစ်ဆိုင်တွင် ဇေယျာသော်နှင့် အပေါင်းပါ ၆ ဦး ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရခြင်းအပါအဝင်<ref name="AAPP">{{cite web |url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:elD48Vpaw3kJ:www.fbppn.net/wp-content/uploads/2008/03/Zayar_Thaw_updated_29June09.pdf+Zayar+thaw+AAPP&hl=en&gl=us&pid=bl&srcid=ADGEEShKj5EAUwNvhS8TgWkCItbnbL7neJnxI1MUDU0gQCvV349q_xJBEufb2nsMGJ74qTlH9dsbtrpS_-sAI3Sk5fQmxD4HkmSywBoSDMEEK6t5wnyLClFWq5xp_Cj49Ire2b9w5HJ7&sig=AHIEtbShPsRNV_Xy7Un_jusqrH3bX2j6rw |title=AAPP Case No. 0062 |publisher=Assistance Association for Political Prisoners |access-date=7 May 2011}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလအထိ မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များအစည်းအရုံးဝင် သုံးဆယ်ကျော် အကျဉ်းကျခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8518137.stm |title=Burma's youth rapping for change |author=Rachel Harvey |date=24 February 2010 |work=BBC News |access-date=7 May 2011}}</ref> ဧပြီလတွင် အက်ဆစ်အဖွဲ့ဝင် [[ရန်ရန်ချမ်း]]သည်လည်း ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite magazine |url=http://irrawaddy.org/article.php?art_id=11455 |title=Popular Burmese Rap Performer Arrested |author=Min Lwin |date=18 April 2008 |magazine=The Irrawaddy |access-date=8 May 2011 |archive-date=5 June 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110605230446/http://irrawaddy.org/article.php?art_id=11455 |url-status=dead }}</ref> ===တရားစီရင်ခြင်းနှင့် ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ခံရခြင်း=== စစ်ဆေးမေးမြန်းခံရစဉ်ကာလအတွင်း ဇေယျာသော်သည် ရိုက်နှက်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။<ref name="AI">{{cite web |url=http://www.amnestyusa.org/iar/pdf/ZayarThawCaseSheet.pdf |title=MYANMAR: Hip-Hop Artist and Student Activist Jailed for Peaceful Protest |publisher=[[Amnesty International]] |access-date=8 May 2011 |accessdate=1 December 2021 |archivedate=29 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429092801/http://www.amnestyusa.org/iar/pdf/ZayarThawCaseSheet.pdf }}</ref> ၂၀၀၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၀ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ ဥပဒေအမှတ် ၆/၈၈ အားချိုးဖောက်မှုဖြင့် ထောင်ဒဏ် ငါးနှစ်ချမှတ်ခံခဲ့ရသည်။ <ref name="AAPP"/><ref name="Mizzima">{{cite web |url=http://www.mizzima.com/news/breaking-and-news-brief/1334-5-generation-wave-activists-sentenced.html |title=5 Generation Wave activists sentenced |date=20 November 2008 |publisher=Mizzima News |access-date=8 May 2011 |accessdate=1 December 2021 |archivedate=19 January 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110119104756/http://www.mizzima.com/news/breaking-and-news-brief/1334-5-generation-wave-activists-sentenced.html }}</ref> ဖမ်းဆီးခံရစဉ်အချိန်က အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၀ ဝန်းကျင်တန်ဖိုးရှိ ထိုင်းဘတ်ငွေ၊ စင်္ကာပူဒေါ်လာနှင့် မလေးရှားရင်းဂစ်ငွေများ ကိုင်ဆောင်သဖြင့် တရားမဝင်နိုင်ငံခြားငွေ ကိုင်ဆောင်မှုဖြင့် ထောင်ဒဏ်တစ်နှစ် ထပ်တိုးချမှတ်ခံခဲ့ရသည်။<ref name="AI"/> ===လွတ်မြောက်ခြင်းနှင့် နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများ=== [[ကော့သောင်းမြို့|ကော့သောင်း]]အကျဉ်းထောင်တွင် အကျဉ်းကျခံနေရာမှ ၂၀၁၁ ခုနှစ် မေလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာခဲ့သည်။<ref name="AAPP"/><ref>{{cite news|url=http://www.mizzimaburmese.com/interview/8042-2011-07-28-04-33-26.html|title=ပြည်သူ့ နာကျင်၊ခံစားမှုကို အနုပညာဖန်တီးချင်တယ်|date=29 July 2011|work=မဇ္ဈိမသတင်းဌာန|language=my|access-date=7 August 2011|accessdate=1 December 2021|archivedate=3 October 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003224348/http://www.mizzimaburmese.com/interview/8042-2011-07-28-04-33-26.html}}</ref> ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ဇေယျာသော်အား [[ကန်တော်ကြီး(ရန်ကုန်)|ကန်တော်ကြီး]] မျှော်စင်ကျွန်းတွင် ပြုလုပ်သော ဖျော်ဖြေပွဲတွင် ပါဝင်ခွင့်အား [[မင်္ဂလာတောင်ညွန့်မြို့နယ်]] ရဲစခန်းက တားမြစ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.mizzima.com/news/inside-burma/5724-hip-hop-singer-zay-yar-thaw-forbidden-to-perform-in-charity-show.html|title=Hip-hop singer Zay Yar Thaw forbidden to perform in charity show|last=Phanida|date=4 August 2011|work=Mizzima News|access-date=7 August 2011|accessdate=1 December 2021|archivedate=7 August 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110807023428/http://mizzima.com/news/inside-burma/5724-hip-hop-singer-zay-yar-thaw-forbidden-to-perform-in-charity-show.html}}</ref> ဇေယျာသော်သည် [[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]] ပါတီဝင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး [[ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၂|၂၀၁၂ ခုနှစ် ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲ]]တွင် [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]]မှ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ရာ [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးကောက်ခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite magazine|url=http://www.irrawaddy.org/burma/generation-wave-celebrates-6th-anniversary.html |title=Generation Wave Celebrates 6th Anniversary |magazine=[[The Irrawaddy]]|date=2013-10-10 |access-date=2014-04-08}}</ref> [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၅|၂၀၁၅ ခုနှစ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ]]တွင် [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]]မှ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ပြီး ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးကောက်ခံခဲ့ရသည်။ === ၂၀၂၀-၂၂ ကာလများ === [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၂၀|၂၀၂၀ နိုဝင်ဘာလ ရွေးကောက်ပွဲ]]အတွက် မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးတွင် ပါဝင်ကူညီခဲ့သော်လည်း ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခြင်း မပြုခဲ့ပေ။<ref name="irrawaddy2">{{cite web |last1=November 2021 |first1=ဧရာဝတီ 27 |title=စစ်ကောင်စီ၏ ရန်သူတဦး အဆင့်ဆင့်ပြောင်းလဲလာပုံ |url=https://burma.irrawaddy.com/article/2021/11/27/247733.html |website=ဧရာဝတီ |access-date=၂၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ |date=27 နိုဝင်ဘာ 2021}}</ref> ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့တွင် [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|တပ်မတော်မှ အာဏာသိမ်း]]လိုက်ပြီးနောက် ဇေယျာသော်သည် [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံဆန္ဒပြမှုများ|စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲများ]]တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူများအား [[နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ|စစ်ကောင်စီ]]က ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်မှုများ ပြုလုပ်လာခဲ့သောကြောင့် ဇေယျာသော်သည် မြေအောက်လှုပ်ရှားများအဖြစ် ပြောင်းလဲဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် စင်ပြိုင် [[အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ]] (NUG) ကို ဖွဲ့စည်းပြီးနောက် ဇေယျာသော်သည် NUG ၏ ရန်ကုန်ကိုယ်စားလှယ်နှင့် စစ်ကောင်စီကို လက်နက်ကိုင် ဆန့်ကျင် တိုက်ခိုက်ရန် ဖွဲ့စည်းထားသည့် အထူးတပ်ဖွဲ့နှင့် [[ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်|ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်]] (PDF) ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည်ဟု စစ်ကောင်စီက စွပ်စွဲခဲ့သည်။<ref name="irrawaddy2"/><ref name="irrawaddy3">{{cite web |last1=November 2021 |first1=ဧရာဝတီ 19 |title=ဦးဖြိုးဇေယျာသော်အား ဖမ်းမိကြောင်း စစ်ကောင်စီထုတ်ပြန် |url=https://burma.irrawaddy.com/news/2021/11/19/247578.html |website=ဧရာဝတီ |access-date=၂၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ |date=19 နိုဝင်ဘာ 2021}}</ref> နိုဝင်ဘာလ ၁၈ ရက်နေ့တွင် [[ဒဂုံမြို့သစ်ဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်|ဒဂုံဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်]]ရှိ ရတနာနှင်းဆီအိမ်ယာတွင် ဇေယျာသော်အား လက်နက်များနှင့် အတူ စစ်ကောင်စီက ဖမ်းဆီးခဲ့ကာ အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေနှင့် တရားစွဲဆိုခဲ့သည်။<ref name="irrawaddy3"/> ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ဇေယျာသော်အား အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေပုဒ်မ ၄၉(က)၊ ၅၀(ဈ) နှင့် ၅၀(ည)တို့အရ သေဒဏ်ချမှတ်ကြောင်း စစ်ကောင်စီက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=ဦးဂျင်မီနှင့် ဖြိုးဇေယျာသော်ကို သေဒဏ်ချမှတ်ကြောင်း စစ်ကောင်စီထုတ်ပြန် |url=https://myanmar-now.org/mm/news/10186 |website=Myanmar NOW |access-date=၂၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ |language=my}}</ref> ယင်းနောက် ၄လကျော်အကြာတွင် ၎င်းအပေါ် ချမှတ်ထားသည့် သေဒဏ်ကို အတည်ပြုကြောင်း စစ်ကောင်စီဘက်က ကြေညာသည်။<ref>https://www.bbc.com/burmese/burma-61685391</ref> <ref>https://www.rfa.org/burmese/news/military-council-confirms-execution-of-phyozeyarthaw-and-jimmy-06032022080417.html</ref> <ref>https://burmese.voanews.com/a/jimmy-pho-zay-ya-thaw/6603020.html</ref> <ref>https://www.channelnewsasia.com/asia/myanmar-junta-first-judicial-executions-former-aung-san-suu-kyi-party-member-democracy-activist-2725646</ref> ယင်းနောက်  ထောင်အာဏာပိုင်များက ၂၀၂၂ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၂ရက် ညနေ၆နာရီတွင် ဖြိုးဇေယျာသော်အား မိသားစုဝင်အချို့နှင့် အွန်လိုင်းမှတဆင့် တွေ့ဆုံခွင့်ပေးခဲ့သည်။<ref>https://www.bbc.com/burmese/articles/c6pe4yy5m44o</ref> ၂၀၂၂နှစ် ဇူလိုင်လ ၂၅ရက်အရောက်တွင် ဖြိုးဇေယျာသော်(ခ) မောင်ကျော်၊ [[ကျော်မင်းယု]] (ခ)ဂျင်မီ ၊လှမျိုးအောင် (ခ) ကိုမျိုး နှင့် အောင်သူရဇော် (ခ) ကိုကတုံး တို့ လေးဦးအား အကျဉ်းထောင် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများနှင့် အညီ သေဒဏ်စီရင်ပြီးကြောင်း စစ်ကောင်စီက ကြေညာခဲ့သည်။ <ref>https://www.mizzimaburmese.com/article/111965</ref> <ref>https://edition.cnn.com/2022/07/24/asia/myanmar-executions-pro-democracy-figures-intl-hnk/index.html</ref> မိသားစုဝင်များက အကျဉ်းထောင်အာဏာပိုင်တို့ထံ သွားရောက်မေးမြန်းခဲ့ရာတွင်လည်း  ပြစ်ဒဏ်စီရင်ပြီးတာ အတည်ဖြစ်ကြောင်း တုန့်ပြန်စကားရရှိခဲ့ကာ စီရင်ခဲ့သည့် ရက်အတိအကျအား မပြောကြားခဲ့သည့်သဖြင့် ရုပ်အလောင်း၊အရိုးပြာ ရယူလိုမှုကို လက်မခံပယ်ချခဲ့သည်။<ref>https://www.bbc.com/burmese/live/burma-62237642</ref> ==ကိုးကား== {{reflist}} {{Lifetime|၁၉၈၁|၂၀၂၂}} [[ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသား အဆိုတော်များ]] [[ကဏ္ဍ:အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် ပါတီဝင်များ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများ]] [[ကဏ္ဍ:၂၀၁၅ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်သူများ]] s2cna5heogvt17r4i0ezt0rgs7y64hr 0 8494 752776 677747 2022-07-31T19:08:38Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Nativity tree.jpg|thumb|300px|အရုပ်ကလေးများဖြင့် သရုပ်ဖော်ထားသည့် ယေရှုခရစ်တော် ‌ဖွားတော်မူခန်း]] '''ခရစ္စမတ်'''<ref>[http://www.pch.gc.ca/pgm/ceem-cced/jfa-ha/index-eng.cfm Canadian Heritage – Public holidays] — ''Government of Canada''. Retrieved November 27, 2009.</ref> သို့မဟုတ် '''ခရစ္စမတ် ပွဲတော်နေ့'''<ref>[http://www.opm.gov/Operating_Status_Schedules/fedhol/2009.asp 2009 Federal Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130116140821/http://www.opm.gov/Operating_Status_Schedules/fedhol/2009.asp |date=16 January 2013 }} — ''U.S. Office of Personnel Management''. Retrieved November 27, 2009.</ref><ref>[http://www.direct.gov.uk/en/Governmentcitizensandrights/LivingintheUK/DG_073741 Bank holidays and British Summer time] — ''HM Government''. Retrieved November 27, 2009.</ref> သည် [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]ဝင်များ [[ယေရှုခရစ်တော်]] ဖွားမြင်သည့် နေ့ကို အထိမ်းအမှတ်ပြုသည့် နေ့ထူးနေ့မြတ် ဖြစ်သည်။<ref>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/christmas Christmas], ''[[Merriam-Webster]]''. Retrieved October 6, 2008.<br />"[http://encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArticle.aspx?refid=761556859 Christmas]," ''[[MSN Encarta]]''. Retrieved October 6, 2008. 2009-10-31.</ref><ref name="CathChrit">[http://www.newadvent.org/cathen/03724b.htm "Christmas"], ''[[The Catholic Encyclopedia]]'', 1913.</ref> ယခုခေတ်တွင် ခရစ္စမတ်ပွဲတော်ကို နှစ်စဉ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် ကျင်းပကြသည်။ <ref>{{Cite web |title=How December 25 Became Christmas, Biblical Archaeology Review, Retrieved 2009-12-13 |url=http://www.bib-arch.org/e-features/christmas.asp |accessdate=24 December 2009 |archivedate=18 December 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121218034441/http://www.bib-arch.org/e-features/christmas.asp }}</ref> ခရစ်တော် မပေါ်မီကလည်း ထိုနေ့ကို ဆောင်းရာသီ၏ နေနှင့် အဝေးဆုံးအချိန်ဖြစ်၍ အဒိုနစ်၊ ဒီယွန်နီဆပ် စသော နတ်ဘုရားများ၏ မွေးနေ့များ ကျင်းပခဲ့ကြသည်။ <ref>လှသမိန် ၏ ဗဟုသုတစွယ်စုံ</ref> ခရစ္စမတ်ပွဲတော်ကျင်းပမည့်ရက်နှင့် ပတ်သက်၍ ခရစ်တော် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် အနှစ် ၃၀၀ အတွင်း ခရစ်ယာန်တို့အချင်းချင်း သဘောထား ကွဲလွဲမှုများ ရှိခဲ့သည်။ ရှေးဦးစွာ ခရစ္စမတ်ပွဲတော်ကို မေလတွင် ကျင်းပကြသည်။ ထိုနောက် ဧပြီလတွင် ကျင်းပပြန်သည်။ ထိုမှတဖန် ဇန်နဝါရီလတွင် ကျင်းပခဲ့သေးသည်။ အေဒီ ၃၀၀ ပြည့်နှစ်ကျမှသာ ဒီဇင်ဘာလ ၂၅ ရက်နေ့ကို ပွဲတော်နေ့အဖြစ် အတည်တကျ သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုအခါမှစ၍ ခရစ္စမတ်ပွဲတော်ကို ဒီဇင်ဘာလတွင် ကျင်းပလာကြသည်။ ခရစ္စမတ်ပွဲတော်သည် ခရစ်ယာန်များ၏ အထွတ်အမြတ်ဆုံး ပွဲတော်ဖြစ်သည်။ ခရစ္စမတ်ပွဲတော်၏ ဓလေ့ထုံးစံများသည် ဘာသာရေး ပွဲတော်သက်သက် အဖြစ်မှ တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲကာ မိရိုးဖလာ အယူဝါဒ၊ အမျိုးသားရေး စသော လောကီဓလေ့များ ပါဝင်သော ပွဲတော် ဖြစ်လာသည်။ ခရစ်ယာန်နိုင်ငံ အသီးသီး၌ ခရစ္စမတ်ပွဲတော်ကို ကျင်းပရာတွင် မိမိတို့နိုင်ငံ မိမိတို့လူမျိုးဆိုင်ရာ ဓလေ့ထုံးစံများအတိုင်း ကျင်းပကြသည်။ ပွဲတော်နေ့တွင် ယောက်ျား၊ မိန်းမ၊ လူကြီးလူငယ်မရွေး မိမိတို့၏ လုပ်ငန်းများကို ရပ်စဲလျက် ပျော်ပွဲရွှင်ပွဲ စားသောက်ပွဲများကို တခမ်းတနား ကျင်းပကြသည်။ ခရစ်ယာန်နိုင်ငံတိုင်း၌လိုလိုပင် ခရစ္စမတ်သီချင်းများကို တပျော်တပါး သီဆိုလေ့ရှိသည်။ ဗြိတိန်တွင် ပွဲတော်မတိုင်မီ အကြိုညတွင် ပြတင်းများအောက်၌ သီချင်းများ သီဆိုကြသည်။ ပွဲတော်တွင် အရေးပါသည့် ခရစ္စမတ်သစ်ပင်ကိုလည်း မီးပွင့်များဖြင့် လှပစွာ အဆန်းတကြယ် တန်ဆာဆင်ကြသည်။ ခရစ္စမတ်ပွဲတော်နေ့တွင် ခရစ်ယာန်များသည် မိမိတို့ခင်မင်သော မိတ်ဆွေများ၊ ဆွေမျိုးများထံ လက်ဆောင်များ ပေးပို့လေ့ရှိသည်။ ထိုအလေ့အထမှာ ရှေးရောမခေတ်ကပင် အစပျိုးခဲ့သော အလေ့အထဖြစ်သည်။ ခရစ်ယာန် ကလေးသူငယ်များသည် ပွဲတော်အခါတွင် သူတို့အား စန်တာကလော့သည် လက်ဆောင်ပစ္စည်းများ လာရောက်ပေးလေ့ရှိသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ စန်တာကလော့မှာ [[ကက်သလစ်]] ခရစ်ယာန် ရဟန္တာတစ်ဦးဖြစ်သူ [[စိန့်နီကိုးလပ်]]ဖြစ်သည်။ ဗြိတိန်နှင့် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]]တွင် ကလေးသူငယ်များသည် ခရစ္စမတ်အကြိုည၌ စန်တာကလော့လာ၍ လက်ဆောင်ထည့်နိုင်ရန် ခြေအိတ်ရှည်များကို အလွတ်ချိတ်ဆွဲထားလေ့ရှိသည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် ကလေးများသည် လက်ဆောင်များကို ခံယူရန် သစ်သားဖိနပ်များကို မီးဖိုပေါ်တွင် တင်ထားလေ့ရှိသည်။ နော်ဝေးနိုင်ငံတွင်မူ ကလေးသူငယ်များသည် လက်ဆောင် ကစားစရာများကို အိမ်တွင်းအိမ်ပြင်များ၌ တပျော်တပါး လိုက်လံရှာဖွေ တတ်ကြသည်။ <ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ ၂ အပိုင်း ခ</ref> == ကိုးကား == {{Reflist|2}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == * [https://www.jw.org/my/သမ္မာကျမ်းစာ-သွန်သင်ချက်များ/မေးခွန်းများ/ခရစ္စမတ်ပွဲနဲ့ပတ်သက်တဲ့-ကျမ်းစာအဆို/ ခရစ္စမတ်ပွဲနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကျမ်းစာအဆိုက ဘာလဲ။] [[Category:ခရစ္စမတ်]] [[Category:ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] tnm7e3aj1k0b18652lqvfu08gw60pt3 0 8978 752771 623332 2022-07-31T16:39:35Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Corbin Bleu, 2008.jpg|thumb|အမေရိကန် ရပ်ပါ ကော်ဘင် ဘလူး (2008)]] '''ကော်ဘင် ဘလူး''' (Corbin Bleu), သည် အမေရိကန် ရပ် အဆိုတော်နှင့် သရုပ်ဆောင်တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး၊ သူ၏ ဂီတပုံစံကြောင့် နာမည် <ref>http://www.relatemag.com/corbin-bleu/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090923170018/http://www.relatemag.com/corbin-bleu/ |date=23 September 2009 }} actor corbin bleu in relatemag.com</ref> . == ကော်ဘင် ဘလူး ၏အယ်လဘမ်များ == * 2006-High School Musical Soundtrack * 2007-Another Side <ref>http://www.amazon.com/Another-Side-Corbin-Bleu/dp/B000O1718E corbin bleu album Another Side in may 2007</ref> * 2007-Jump In! Soundtrack * 2007-High School Musical 2 Soundtrack * 2007-Disneymania 5 * 2007-Disney Channel Holiday * 2008-High School Musical 3: Senior Year soundtrack * 2008-Radio Disney Jams 10 * 2008-Minutemen Soundtrack * 2008-Bedtime Stories * 2009-Hannah Montana 3 * 2009-Disney Channel Playlist * 2009-Speed of Light <ref>http://www.disneysociety.com/2008/11/17/corbin-bleu-to-release-new-album-speed-of-light/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327124359/http://www.disneysociety.com/2008/11/17/corbin-bleu-to-release-new-album-speed-of-light/ |date=27 March 2009 }} corbin bleu in speed-of-light album new 2009</ref> == အကိုးအကား == <References/> * [http://www.imdb.com/name/nm0088298/ www.imdb.com/name/nm0088298] {{bio-stub}} [[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် အမျိုးသား အဆိုတော်များ]] [[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် အမျိုးသား ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ]] dcr6tq0xm3y4e3862l2llfo4cyd22yz 0 9459 752779 725959 2022-07-31T19:39:57Z 8.34.202.66 /* မွေးစားခြင်းလုပ်ငန်း */သတ်ပံ ုအမှန်ကိုပြင်ဆင်ခဲ့ wikitext text/x-wiki [[File:Trafficking-in-persons-map-2011.png|right|thumb|၂၀၁၁ Department of State (အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ နိုင်ငံခြားရေးရာဝန်ကြီးဋ္ဌာန) လူကုန်ကူးခြင်း ဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာ ရှာဖွေတွေ့ရှိချက်များ<br /><br /> <B>အဆင့် 1</B> (Trafficking and Violence Protection Act (TVPA) လူကုန်ကူးခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်မှုကာကွယ်သည့် အက်ဥပဒေ၏ အနိမ့်ဆုံး စံနှုန်းများကို အပြည့်အဝလေးစားလိုက်နာခြင်း)<br /><br /> <B>အဆင့် 2</B> ((TVPA) ကို လိုက်နာရန် အရာရောက်သောကြိုးစားအားထုတ်မှု) <br /><br /> <B>အဆင့် 3</B> ((TVPA) ကိုလိုက်နာရန် ကြိုးစားအားထုတ်မှုမရှိပါ) အချက်အလက်မရှိပါ ]] '''လူကုန်ကူးခြင်း'''ဆိုသည်မှာ လူအများအား လှည့်စားခြင်း၊ သွေးဆောင်ဖြားယောင်းခြင်း၊ အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခြင်း သို့မဟုတ်ပါက ၎င်းတို့၏ နေအိမ် သို့မဟုတ် တိုင်းပြည်မှ ဖယ်ရှားခြင်းခံရပြီး ထို့နောက်တွင် နိမ့်ကျသော အခကြေးငွေပေးခြင်း သို့မဟုတ် အခကြေးငွေ လုံးဝမပေးခြင်း သို့မဟုတ် အလွန်အမင်း ခေါင်းပုံဖြတ်သော သတ်မှတ်ချက်များဖြင့် အတင်းအကျပ်အလုပ်ခိုင်းစေသည့် အလေ့အထဖြစ်သည်။ ထိုအလေ့အထသည် လူအများကို ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားခြင်း သို့မဟုတ် ကုန်သွယ်မှု အဖြစ်သဘောထားပြီး ၎င်းတွင် ကျွန်စနစ်၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာ များစွာရှိသည့်အပြင် တိုင်းပြည်အများစုတွင် ၎င်းသည် တရားဝင်မှုမရှိပါ။ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များသည် အခြေအနေမျိုးစုံတွင် အသုံးချခံရပြီး ပြည့်တန်ဆာလုပ်ငန်း ၊ အတင်းအကျပ်စေခိုင်းခြင်း (စာချုပ်ဖြင့် ချည်နှောင်ခြင်းခံရသည့် အလုပ်သမား သို့မဟုတ် အကြွေးတင်နေသောကျေးကျွန်) နှင့် အတင်းအဓမ္မလုပ်သော ကျွန်ဘဝ အခြားပုံစံများတို့ ပါဝင်သည်။ မွေးစားခြင်းနှင့် အခြားသောရည်ရွယ်ချက်များအတွက် မွေးကင်းစအရွယ်များနှင့် ကလေးများကို ရောင်းစားခြင်းသည် ထိုကလေးများကို လူကုန်ကူးခြင်းဟုလည်း စဉ်းစားကြသည်။ [[လူ|လူသား]]များကို ကုန်ကူးခြင်း အထူးသဖြင့် အမျိုးသမီးများနှင့် ကလေးများကို ကုန်ကူးခြင်းအား တားဆီးရန်၊ နှိမ်နင်းရန်နှင့် အပြစ်ပေးရန် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ် (ပါလာမို လုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ် ဟူ၍လည်း ရည်ညွှန်းသည်) သည် နိုင်ငံတစ်ရပ်ရပ်တွင် ရုံးချုပ်အတည်တကျစိုက်မထားသော နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းမှ စီစဉ်သည့် ပြစ်မှုများကိုဆန့်ကျင်သောညီလာခံဖြစ်ပြီး [[ကုလသမဂ္ဂ]]မှချမှတ်သော လုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ် ဖြင့်လူကုန်ကူးခြင်းအား "ခေါင်းပုံဖြတ်ရန်ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ခြိမ်းခြောက်ခြင်းနည်းလမ်းများ သို့မဟုတ် အင်အားသုံးခြင်း သို့မဟုတ် အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခြင်း၊ ဖြားယောင်းခေါ်ဆောင်ခြင်း၊ လိမ်လည်ခြင်း၊ လှည့်စား ခြင်း၊ အာဏာအလွဲသုံးစားပြုလုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် အင်အားချည့်နဲ့သည့် အခြားပုံစံများ သို့မဟုတ် အခြားလူတစ်ဦး ပေါ်တွင် ထိန်းချုပ်မှုရှိသော လူတစ်ဦး၏ သဘောတူညီချက်ကိုရရှိရန် ငွေပေးချေခြင်း သို့မဟုတ် အကျိုးခံစား ခွင့်များကိုပေးခြင်း သို့မဟုတ် လက်ခံရယူခြင်း စသည့်နည်းလမ်းတို့ဖြင့် လူသစ်စုဆောင်းခြင်း၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ခြင်း၊ ပြောင်းရွှေ ့ခြင်း၊ ပုန်းအောင်းခွင့်ပေးခြင်း သို့မဟုတ် လူများကို လက်ခံထားခြင်း" ဟုအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ == ထိုလုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ် == 2008 စက်တင်ဘာလအထိ၊ ထိုလုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ်အား နိုင်ငံပေါင်း 117 နိုင်ငံမှ လက်မှတ်ရေးထိုးပြီး အဖွဲ့ဝင် 124 ဖွဲ့ ရှိသည်။ လူကုန်ကူးခြင်းသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အလျင်မြန်ဆုံးကြီးထွားလာသော ရာဇဝတ်မှုလုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး၊ နှစ်စဉ် လူသားများအား လူကုန်ကူးရာမှငွေ အမေရိကန်ဒေါ်လာ 5 ဘီလီယံ နှင့် 9 ဘီလီယံအတွင်း ရရှိသည်ဟု ခန့်မှန်း ကြသည်။ဥရောပကောင်စီ သည်"လူကုန်ကူးခြင်းသည် ကမ္ဘာအနှံ့ နှစ်စဉ်ဈေးကွက်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ 42.5 ဘီလီယံဖြင့် ပြီးခဲ့သောဆယ်စုနှစ်အတွင်း ပြန့်ပွားလွယ်သောပမာဏသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်" ဟုဖော်ပြ သည်။ ကမ္ဘာတစ်လွှားတွင် နိုင်ငံပေါင်း 127 နိုင်ငံမှ လူဦးရေ 2.5 သန်းနီးပါး လူကုန်ကူးခံရသည်ဟု ကုလသမဂ္ဂမှ ခန့်မှန်းသည်။ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များသည် အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခြင်း၊ လှည့်ဖြားခြင်း၊ လိမ်လည်ခြင်း၊ အာဏာအလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် လုံးလုံးလျားလျား အဓမ္မခေါ်ဆောင် ခြင်း စသည်ဖြင့် လူသူစုဆောင်းခြင်းခံရသည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နယ်နိမိတ်များကကျော်ဖြတ်၍ လူကုန်ကူးခြင်းအား ထိရောက်စွာဖြေရှင်းနိုင်ရန်အတွက် နိုင်ငံအချင်းချင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်သည်။ ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ်စာတမ်းအရ၊ သီးခြားဖွဲ့စည်းထား သော [[အစိုးရ]]အချင်းချင်းပါဝင်သည့်အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် OSCE (Organization for Security and Co-operation in Europe) (ဥရောပအတွင်း လုံခြုံရေးနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့အစည်း) သည် [[မြောက်အမေရိက|မြောက် အမေရိက]]၊ ဥရောပ၊ [[ရုရှားနိုင်ငံ|ရုရှား]]နှင့် အရှေ ့အလယ်ပိုင်းတို့တွင် စစ်ဆင်ရေးတစ်ရပ် အနေဖြင့် လူကုန်ကူးခြင်း ပြဿနာကို တိုက်ဖျက်မည့် ဦးဆောင်အေဂျင်စီများမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ == လူကုန်ကူးခြင်းနှင့်လူမှောင်ခိုကူးခြင်း == လူကုန်ကူးခြင်းသည် လူမှောင်ခိုကူးခြင်းနှင့် ခြားနားသည်။ လူမှောင်ခိုကူးခြင်းတွင် လူအများသည် လူမှောင်ခိုကူးသူ၏ ဝန်ဆောင်မှုကို လုပ်ခတစ်ရပ်အတွက် မိမိတို့သဘောဆန္ဒအလျောက် တောင်းခံခြင်းဖြစ်ပြီး (တရားမဝင်သော) သဘောတူညီချက်တွင် လိမ်လည်လှည့်ဖြားခြင်း မပါရှိနိုင်ပေ။ သွားမည့်နေရာသို့ ရောက်သောအခါ လူမှောင်ခိုပြုခြင်းခံရသည့်လူသည် သူတို့၏ ကိုယ်ပိုင်လမ်းကြောင်းကိုရှာရန် လွတ်လွတ်လပ်လပ် ဖြစ်လေ့ရှိသည်။ သို့သော် လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များသည် ထွက်သွားရန် ခွင့်ပြုခြင်းမခံရဘဲ အလုပ်လုပ်ရန် (သို့မဟုတ်) ခေါင်းပုံဖြတ်သော အခြေခံပေါ်မူတည်၍ လူကုန်ကူးသူ (သို့မဟုတ်) အခြားသူများကို ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းတစ် မျိုးမျိုးပေးရန် လိုအပ်သည်။ အစီအစဉ်သည် အလုပ် ကန်ထရိုက်တစ်ခုကဲ့သို့ ဖွဲ့စည်းပုံရှိသော်လည်း လုပ်ခအနည်းငယ် (သို့မဟုတ်) လုံးဝမပေးခြင်း (သို့မဟုတ်) အလွန်အကျွံ ခေါင်းပုံဖြတ်သည့် သတ်မှတ်ချက်များဖြင့် ဖြစ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် အစီအစဉ်သည် အကြွေးဖြင့် သိမ်းထားသော ကျေးကျွန်ကဲ့သို့ဖြစ်ပြီး သားကောင်သည် အကြွေးကို ပြန်လည်ပေးဆပ်ရန် ခွင့်ပြုခြင်းမခံရခြင်း သို့မဟုတ် မပေးဆပ် နိုင်ခြင်းဖြစ်ရသည်။ သားကောင်များ သည် တစ်ခါတစ်ရံ လှည့်စားခံရခြင်းနှင့် ကတိကဝတ် အမှားများဖြင့် သွေးဆောင်ခြင်း ခံရသည် (သို့မဟုတ်) ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအားဖြင့် အကြမ်းဖက်ခြင်းခံရသည်။ အချို့သော လူကုန်ကူးသူများသည် သားကောင်များအား အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခြင်း (သို့မဟုတ်) ကြိုးကိုင် ခြယ်လှယ်ကြပြီး လိမ်ညာခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊ ချစ်ဟန်ဆောင်ခြင်း၊ သီးခြားထားရှိခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်ခြင်းနှင့် အကြွေးဖြင့် သိမ်းထားသော ကျေးကျွန်စံနစ်တို့ကို အသုံးပြုကြသည်။ == အကျိုးအမြတ်များသောလူကုန်ကူးခြင်း == လူကုန်ကူးခြင်းသည် အကျိုးအမြတ်များသောလုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ အချို့သော နယ်မြေဒေသများဖြစ်သည့် ရုရှ၊ ဥရောပအရှေ့ပိုင်း၊ ဟောင်ကောင်၊ ဂျပန်နှင့် ကိုလံဘီယာတို့တွင် လူကုန်ကူးခြင်းကို ကြီးမားသော ဒုစရိုက် အဖွဲ့အစည်းများက ထိန်းချုပ်ကြသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေ၊ လူကုန်ကူးခြင်း အများစုကို အုပ်စုအသေးစားများ ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသော ကွန်ရက်များက လုပ်ဆောင်ကြပြီး အုပ်စုတစ်ခုစီသည် လူစုဆောင်းခြင်း၊ သယ်ယူပို့ ဆောင်ခြင်း၊ ကြော်ငြာခြင်း သို့မဟုတ် ရောင်းချခြင်းတို့ကဲ့သို့ ကဏ္ဍတစ်ခုစီတွင် အထူးပြုလုပ်ကြသည်။ ၎င်းလုပ်ငန်းသည် နည်းပါးသော ကနဦး ငွေအရင်းအနှီးလိုအပ်ပြီး တရားစွဲဆိုခြင်းမှာ အတော်အတန် ရှားပါးသောကြောင့် အလွန်အကျိုးအမြတ်များသည်။ ကုန်ကူးခြင်းခံရသည့်လူများသည် များသောအားဖြင့် ဒေသအတွင်းရှိ အားနည်းချက်အရှိဆုံးနှင့် အင်အားမရှိဆုံး လူနည်းစုဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် အခွင့်အလမ်းကန့်သတ်မှုရှိသော ဆင်းရဲချို ့တဲ့သည့် နေရာများမှ လာကြသူများဖြစ်ပြီး လူမျိုးစု လူနည်းစုများဖြစ်သည်။ ထိုလူတို့သည် မည်သည့်လူမှုရေးနောက်ခံ၊ အဆင့်အတန်း သို့မဟုတ် မည်သည့်လူမျိုးတို့မှမဆို ဆင်းသက်လာသည်ဟု ဆိုသော်လည်း ၎င်းတို့သည် ယေဘုယျအားဖြင့် အိမ်ပြေးများ သို့မဟုတ် ဒုက္ခသည်များ ကဲ့သို့သော အိမ်ပစ်ရာပစ်ပြေးရသည့်လူများ ဖြစ်သည်။ ဒေသအတွင်းမှ အားနည်းချက်ရှိပြီး အင်အားမရှိသည့် လူနည်းစုမှ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များစွာ ရှိသော်လည်း သားကောင်များမှာ မည်သည့်နေရာဒေသမှမဆိုဖြစ်နိုင်သည်။ လူကုန်ကူးခြင်းအတွက် သီးသန့် သားကောင် အမျိုးအစားမရှိပါ။ ယေဘုယျအားဖြင့်၊ လူအများသည် လူကုန်ကူးခြင်းခံရသူများမှာ ဆင်းရဲသော တိုင်းပြည်များမှဟူ၍ ထင်လေ့ရှိသော်လည်း အမှန်မှာ ၎င်းတို့သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ အလွန်ကြွယ်ဝ ချမ်းသာသောမိသားစုမှ ဖြစ်နိုင်သည်။ ထိုပြစ်မှုမျိုးသည် အကြိမ်ပေါင်းများစွာ လူအများ ဂရုပြုမိခြင်းမရှိဘဲ ဤနည်းအတိုင်း ဖြစ်ပွားလေ့ရှိပြီး ထိုအကြောင်းကိစ္စ၏ လေးနက်မှုကို နားလည်သဘောပေါက်ခြင်းမှာ အနည်း ငယ်သာရှိသည်။ == ပစ်မှတ်ထားခြင်းခံရသောအမျိုးသမီးများ == [[File:Chinese_girl_from_one_of_the_Japanese_Army's_'comfort_battalions'.jpg|right|thumb]] သေရေးရှင်ရေးတမျှ အကျဉ်းအကျပ် အခြေအနေများတွင် ရှိနေသော အမျိုးသမီးများသည် အထူးသဖြင့် လိင်လုပ်ငန်းအတွက် လူကုန်ကူးသူများ၏ ထူးထူးခြားခြား ပစ်မှတ်ထားခြင်းခံရသည်။ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူများသည် အခွင့်အလမ်းမရှိခြင်း၊ အလုပ်ကောင်းရမည်ဆိုသောကတိများ သို့မဟုတ် အလုပ်လုပ်ရန် သို့မဟုတ် စာသင်ကြားရန်အတွက် အခွင့်အလမ်းများကို ကိုယ်ကျိုးရှာအမြတ်ထုတ်ပြီး နောက်တွင် သားကောင်များကို ပြည့်တန်ဆာများဖြစ်စေရန် အတင်းအကျပ် ပြုလုပ်ကြသည်။ ခရီးသွားလာခြင်းနှင့် အလုပ်နေရာထားခြင်းတို့ကို စီစဉ်သည့် ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် ပွဲစားများမှတဆင့် အမျိုးသမီးများသည် သူတို့၏ သွားမည့်နေရာများသို့ လိုက်ပို့ခြင်းခံရပြီး အလုပ်ရှင်များထံသို့ ပေးပို့ခြင်းခံရသည်။ ၎င်းတို့၏ သွားရမည့်နေရာများသို့ ရောက်ရှိသည်နှင့် အချို ့အမျိုးသမီးများသည် သူတို့လုပ်ရမည့် အလုပ်နှင့်ပတ်သက်၍ သူတို့သည် လိမ်ညာခြင်းခံလိုက်ရပြီဖြစ်ကြောင်းကို သိကြရသည်- အများစုသည် ငွေကြေးဆိုင်ရာအစီအစဉ်များနှင့် ၎င်းတို့၏ အလုပ်အခြေအနေများနှင့် ပတ်သက်၍ လိမ်လည်ခြင်းခံရပြီး ၎င်းတို့ကိုယ်တိုင် အတင်းအကျပ်စေခိုင်းခြင်း သို့မဟုတ် မတရားဖိနှိပ်ခြင်းခံရသည့် အနေအထားများတွင် ကျရောက်နေပြီးဖြစ်ကြောင်းနှင့် ၎င်းအခြေအနေများမှ ထွက်ပြေးခြင်းသည် ခက်ခဲပြီး အန္တရာယ်ရှိကြောင်းကို တွေ့ရှိကြသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ တရားစီရင်ရေးဋ္ဌာနမှ 2007 ဇန်နဝါရီလမှ 2008 စက်တင်ဘာလအထိ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် လူကုန်ကူးသည့်ဖြစ်ရပ် 1,229 ကြိမ်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြသည်။ ၎င်းတို့အနက် 83 ရာခိုင်နှုန်းမှာ လိင်မှုဆိုင်ရာကုန်ကူးခြင်း ကိစ္စရပ်များဖြစ်သည်။ == လူကုန်ကူးခြင်းခံရသောကလေးငယ်များ == ကလေးသူငယ်များကို ကုန်ကူးခြင်းတွင် ယေဘုယျအားဖြင့် မိဘများ၏ အလွန်အမင်းဆင်းရဲခြင်းအား ကိုယ်ကျိုးရှာအမြတ်ထုတ်ခြင်းများ ပါဝင်သည်။ မိဘများသည် သူတို့၏အကြွေးများကို ပြန်ဆပ်ရန် သို့မဟုတ် ဝင်ငွေရရှိရန် ကလေးများကို လူကုန်ကူးသူများထံသို့ ရောင်းချကောင်းရောင်းချနိုင်မည် သို့မဟုတ် သူတို့၏ ကလေးများအတွက် ပို၍ကောင်းမွန်သောဘဝနှင့် ပတ်သက်ပြီး မိဘများသည် လိမ်လည်လှည့်ဖြားခြင်း ခံရနိုင်သည်။ အာဖရိကအနောက်ပိုင်းတွင် ကုန်ကူးခံရသည့် ကလေးများသည် ယေဘုယျအားဖြင့် အာဖရိက အေအိုင်ဒီအက်စ် ကပ်ဆိုးကြောင့် မိဘတစ်ဦး သို့မဟုတ် နှစ်ဦးစလုံးကို ဆုံးရှုံးရသည်။ ထောင်ပေါင်းများစွာသော အမျိုး သား (တစ်ခါတစ်ရံ အမျိုးသမီး) ကလေးများသည် ကလေးစစ်သားအဖြစ်သို့ အတင်းအကျပ်သွတ်သွင်းခြင်း ခံရသည်။ [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] တရားစီရင်ရေးဋ္ဌာန၏ 07-08 လေ့လာချက်တွင်၊ ထိုနှစ်အတွက် လူကုန်ကူးသည့်အမှု စုစုပေါင်းအရေအတွက်၏ 30 ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည် ကလေးများအား လိင်လုပ်ငန်း အတွင်း၌ အတင်းအကျပ်စေခိုင်းကြောင်း ဖော်ပြသည်။ == မွေးစားခြင်းလုပ်ငန်း == မွေးစားခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်သည် တရားဝင်သည်ဖြစ်စေ၊ တရားမဝင်သည်ဖြစ်စေ၊ အလွဲသုံးစားပြုခြင်းခံရပါက တစ်ခါတစ်ရံတွင် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတို့အကြားတွင် မွေးကင်းစကလေးများနှင့် ကိုယ်ဝန် ဆောင်မိခင်များအား ကုန်ကူးခြင်းဖြစ်ရပ်များ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ David M. Smolin (ဒေးဗစ် အမ် အက်စ် မိုလင်) ၏အိန္ဒိယနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအကြားရှိ ကလေးသူငယ် ကုန်ကူးခြင်းနှင့် မွေးစားခြင်း ဆိုင်ရာ မကောင်းသတင်းစာတမ်းများတွင် တိုင်းပြည်အချင်းချင်း၌ မွေးစားသည့် စနစ်အတွင်းရှိ စနစ်တကျ ဖြစ်သော အင်အားချည့်နဲ့မှုသည် မွေးစားခြင်းဆိုင်ရာ မကောင်းသတင်းများကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်စေရန် ပြုလုပ် ကြောင်း သူသည် ကိုးကားဖော်ပြထားသည်။ အာရှ၊ အာဖရိကနှင့် တောင်အမေရိကရှိ ထောင်ပေါင်းများစွာသော ကလေးတို့သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လိင်အသက်မွေးမှုလုပ်ငန်းသို့ နှစ်စဉ်ရောင်းချခြင်းခံရသည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် ၎င်းတို့သည် ပြန်ပေးဆွဲခံရခြင်း သို့မဟုတ် မိဘမဲ့ကလေးများဖြစ်ပြီး တစ်ခါတစ်ရံတွင် ကလေးများသည် သူတို့၏မိသားစုမှ အမှန်တကယ် ရောင်းချ ခြင်းကို ခံရသည်။ International Labor Organization (အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့) ၏အဆိုအရ၊ ကမ္ဘာအနှ့ံ အမေရိကန်ဒေါ်လာ 31 ဘီလီယံ ဖြစ်ပေါ်စေသော အဓိကအားဖြင့် အတင်းအကျပ်စေခိုင်းမှု ပါဝင်ပတ်သက် သည့် ကျွမ်းကျင်ရန်မလိုအပ်သော အလုပ်များတွင် အမျိုးသားများသည် လူကုန်ကူးခြင်းခံရမည့် အန္တရာယ် ရှိကြောင်းသိရသည်။ လူကုန်ကူးခြင်း၏ အခြားသောပုံစံများတွင် အတင်းအကျပ်လက်ထပ်စေခြင်းနှင့် အိမ်တွင်းမှုကိစ္စများတွင် ခိုင်းဖက်ဘဝတို့်ပါဝင်သည်။ University of Toronto Law School (တိုရွန်တိုတက္ကသိုလ်၊ ဥပဒေကျောင်း) မှ ကျန်းမာရေးဥပဒေနှင့် မူဝါဒ ဆိုင်ရာ ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါမောက္ခ Bernard Dickens (ဘားနပ် ဒစ်ကင်(စ်))က ဤသို့ရှင်းပြခဲ့သည်- "နီပေါနှင့် ဘူတန်ကဲ့သို့သော ဆင်းရဲသည့်နိုင်ငံများမှ ဟိန္ဒူအမျိုးသမီးများသည် အိန္ဒိယအမျိုးသားများအတွက် သတို့သမီးအဖြစ် မှောင်ခိုကူးခြင်းနှင့် ဝယ်ယူခြင်းခံကြရသည်။" == အတိုင်းအတာပမာဏ == လူကုန်ကူးခြင်း၏ တရားမဝင်ဖြစ်သော သဘာဝနှင့် ကွဲပြားခြားနားသော နည်းလမ်းများကြောင့် တိကျသော အတိုင်းအတာပမာဏကို မသိရှိရပေ။ United States State Department ([[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] နိုင်ငံခြားရေးရာဝန်ကြီးဋ္ဌာန) ၏အချက်အလက်များအရ " နှစ်စဉ် ခန့်မှန်းခြေ 600,000 မှ 820,000 အထိ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးများနှင့် ကလေးများ [တို့သည်] အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နယ်နိမိတ်တို့ကို ကျော်ဖြတ်၍ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည်။ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် 70 ရာခိုင်နှုန်းသည် အမျိုးသမီးကြီးများနှင့် မိန်းကလေးငယ်များ ဖြစ်ကြပြီး၊ 50 ရာခိုင်နှုန်းအထိမှာ ဥပဒေအရ အရွယ်မရောက်သေးသူများ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံတစ်ရပ်ရပ်တွင် ရုံးချုပ်အတည်တကျမရှိသည့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်း၏ သားကောင်များ၏ အများစုသည် စီးပွားရေးဆန်သော လိင်မှုဆိုင်ရာ ကိုယ်ကျိုးရှာအမြတ်ထုတ်ခြင်းဆီသို့ လူကုန်ကူးခြင်းခံရကြောင်း အချက်အလက်များက ဖော်ညွှန်းပြသသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေ "အလုပ်ခေါင်းပုံဖြတ်ရန်ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်များအတွက် ယေဘုယျအားဖြင့် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်နိုင်ငံများအတွင်းမှာပင် လူအများအား စိုးရိမ်ဖွယ်ရာ ကောင်းလောက်အောင် ကျွန်ပြုခြင်းသည် လူကုန်ကူးခြင်း ပုံစံတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းသည် အဝေးမှနေ၍ ခြေရာခံမိစေရန် ခက်ခဲကြောင်း" ကိုသူတို့သည် ပြောဆိုနေဆဲဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၊ ဘော်စနီးယားနှင့် ကိုဆိုဗို တို့တွင် UN ([[ကုလသမဂ္ဂ]]) ဝင်ရောက်ပြီးနောက်နှင့် နောက်ပိုင်း နှစ်နိုင်ငံတို့ တွင် NATO peacekeeping (နေတိုး ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေး) တပ်များ ဝင်ရောက်ပြီးနောက်တွင် ပြည့်တန်ဆာလုပ်ငန်းသည် လျင်မြန်စွာ တိုးမြင့်လာကြောင်းကို သတင်းထောက်များက မျက်မြင်ကြုံတွေ့ခဲ့ ကြသည်။ ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေးတပ်များသည် လူကုန်ကူးခြင်းနှင့် အတင်းအကျပ် ပြည့်တန်ဆာအဖြစ် စေခိုင်းခြင်းတို့နှင့် ဆက်စပ်မှုရှိသည်။ ငြိမ်းချမ်းမှု ထိန်းသိမ်းရေးတပ်များကို ထောက်ခံအားပေးသူများသည် လူအနည်းစု၏ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုများသည် မစ်ရှင်တွင် ပါဝင်သူအများအပြားကို အပြစ်ကျူးလွန်သူ ဖြစ်ကြောင်းထွက်ဆိုရန် မသင့်ကြောင်းကို အငြင်းအခုံပြုကြသည်။ သို့သော်၊ ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေး မစ်ရှင်များနှင့် ဆက်နွယ်မှုရှိသော ပြည့်တန်ဆာအဖြစ် အတင်းအကျပ်ခို်င်းစေသညု့် အမှုကိစ္စများကို အလေးအနက်ထား၍ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်းမရှိသည့်အတွက် NATO (နေတိုး)နှင့် UN ([[ကုလသမဂ္ဂ]]) အဖွဲ့အစည်းများသည် ဝေဖန်ပြောဆိုခြင်းခံရသည်။ လူကုန်ကူးခြင်းကို အဆုံးသတ်ရန်အတွက် မြှုပ်နှံထားသော ကနေဒီယန် လူသားချင်းစာနာထောက်ထား သည့်အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သော Future Group (အနာဂတ် အုပ်စု)၏ 2006 အစီအရင်ခံစာတစ်ခုတွင် စက်မှုနိုင်ငံရှစ်နိုင်ငံအား အဆင့်သတ်မှတ်ထားပြီး [[ကနေဒါနိုင်ငံ]]အား ၎င်း၏ "အလွန်ဆိုးရွားသော" သားကောင်များကို ဆက်ဆံပုံ မှတ်တမ်းအရ F အဆင့် သတ်မှတ်ထားသည်။ "စံသတ်မှတ်ချက်အောက်ကျဆင်းခြင်း - လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များအပေါ် ပြုမူဆက်ဆံပုံနှင့် ပတ်သက်၍ အပြည်ပြည်ဆို်င်ရာ လေ့လာချက်တစ်ရပ်" ဟုခေါင်းစဉ်တပ်ထားသော အစီရင်ခံစာတွင် [[ကနေဒါနိုင်ငံ|ကနေဒါ နိုင်ငံ]]သည် ဤပုံစံဖြစ်သော ကျွန်စံနစ်ကို တိုက်ဖျက်ရာတွင် "နိုင်ငံတကာအလယ်၌ အရှက်ရဖွယ်ရာတစ်ရပ်" ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ထားသည်။ == ခရီးလမ်းဆုံး၊ အကူးအပြောင်း နှင့် အရင်းအမြစ်နိုင်ငံများ == တူညီသော မှားယွင်းသည့် အယူအဆတစ်ရပ်မှာ လူကုန်ကူးခြင်းသည် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများတွင်သာ ဖြစ်ပွား သည်ဆိုသည့် အချက်ဖြစ်သည်။ သို့သော်၊ ကမ္ဘာပေါ်ရှိနိုင်ငံတိုင်းသည် ထိုမြေအောက်၊ အကျိုးအမြတ် များသောစံနစ်တွင် ပါဝင်ပတ်သက်မှုရှိကြသည်။ “အရင်းအမြစ်နိုင်ငံ” တစ်ခုဆိုသည်မှာ နိုင်ငံတစ်ခုမှ လူအများ လူကုန်ကူးခြင်း ခံရခြင်းဖြစ်သည်။ များသောအားဖြင့်၊ ထိုတိုင်းပြည်များသည် ခိုကိုးရာမဲ့ဖြစ်နေကြပြီး စစ်ပွဲ၊ လာဘ်စားမှု၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ သို့မဟုတ် ရာသီဥတုများကြောင့် နောက်ထပ် အင်အားချည့်နဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြရနိုင်သည်။ အချို ့သော အရင်းအမြစ်နိုင်ငံများမှာ နီပေါ၊ ဂွာတီမာလာ၊ ယခင် ဆိုဗီယက်နယ်မြေ ဒေသများနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတို့ ဖြစ်သော်လည်း နောက်ထပ်နိုင်ငံများစွာ ကျန်ရှိသေးသည်။ မက္ကဆီကို သို့မဟုတ် အစ္စရေးကဲ့သို့သော “အကူးအပြောင်းနိုင်ငံ” တစ်ခုဆိုသည်မှာ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များသည် ၎င်းတို့ကျွန်ပြုခံရမည့် နိုင်ငံဆီသို့မရောက်မီ လမ်းခရီးတွင် ယာယီရပ်နားသည့် အနားအထောက် တစ်ခုဖြစ်သည်။ “ခရီးလမ်းဆုံးနိုင်ငံ” တစ်ခုဆိုသည်မှာ ကုန်ကူးခံရသည့် လူများအဆုံးသတ်သည့် နေရာဖြစ်သည်။ ထိုတိုင်းပြည်များရှိ နိုင်ငံသားများတွင် လူကုန်ကူးသူများ၏ "ထုတ်ကုန်ပစ္စည်းများ"ကို "ဝယ်ယူရန်" သုံးစွဲနိုင်သော လုံလောက်သည့် ဝင်ငွေရှိကြသောကြောင့် ၎င်းတိုင်းပြည်များသည် ယေဘုယျအားဖြင့် ကြွယ်ဝချမ်းသာကြသည်။ ဂျပန်၊ အိန္ဒိယ၊ ဥရောပအနောက်ပိုင်းရှိ နေရာဒေသ အများအပြားနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့သည် ခရီးလမ်းဆုံးနိုင်ငံများဖြစ်သည်။ UNODC (United Nations Office on Drugs and Crime) (မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂရုံး) ၏အစီရင်ခံစာတစ်စောင်တွင် လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များကို အများဆုံးပို့ခြင်းခံရသည့် ဘုံခရီး လမ်းဆုံးနိုင်ငံများမှာ ထိုင်း၊ ဂျပန်၊ အစ္စရေး၊ ဘယ်(လ်)ဂျီယန်၊ နယ်သာလန်၊ ဂျာမနီ၊ အီတလီ၊ တူရဂီနှင့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု တို့ဖြစ်ကြသည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် လူအများ၏ အဓိကအရင်းအမြစ်များတွင် ထိုင်း၊ တရုတ်၊ နိုင်ဂျီးယား၊ အယ်(လ်)ဘေး နီယား၊ ဘူဂေးရီးယား၊ ဘဲလာရပ်(စ်)၊ မော်ဒိုဗာ နှင့် ယူကရိန်း တို့ပါဝင်သည်။ လူကုန်ကူးခြင်းနှင့် ကလေးသူငယ် လိင်ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားခြင်းကို တိုက်ဖျက်ရန်အတွက် မြှုပ်နှံထားသော ကနေဒီယန် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားသည့် အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် Future Group (အနာဂတ် အုပ်စု)၏ 2006 အစီအရင်ခံစာတစ်စောင်တွင် စက်မှုနိုင်ငံရှစ်နိုင်ငံအား အဆင့်သတ်မှတ်ထားသည်။ " စံသတ်မှတ်ချက် အောက်ကျဆင်းခြင်း - လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များအပေါ် ပြုမူဆက်ဆံပုံနှင့်ပတ်သက်၍ အပြည်ပြည်ဆို်င်ရာ လေ့လာချက်တစ်ရပ်" ဟုခေါင်းစဉ်တပ်ထားသော အစီရင်ခံစာတွင် ကနေဒါနိုင်ငံသည် Fအဆင့် ရရှိခဲ့သည်၊ ဗြိတိသျှနိုင်ငံသည် D အဆင့်၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် B+ နှင့် ဩစတြေးလျ၊ နော်ဝေး၊ ဆွီဒင်၊ ဂျာမနီနှင့် အီတလီနိုင်ငံအားလုံးတို့သည် အဆင့် B သို့မဟုတ် B- များရရှိကြသည်။ == ကိုးကား == <references/> == ပြင်ပလင့်ခ်များ == * [http://www.dmoz.org/Society/People/Women/Women%27s_Rights/Anti_Trafficking/ Trafficking of women]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101101054840/http://www.dmoz.org/Society/People/Women/Women%27s_Rights/Anti_Trafficking |date=1 November 2010 }} * [http://www.humantrafficking.org/ HumanTrafficking.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101122215541/http://humantrafficking.org/ |date=22 November 2010 }} [[Category:ဥပဒေ]] 1hgc92sk1p34v5mllbudajwk1g6xd0c 752781 752779 2022-07-31T19:43:28Z 8.34.202.66 /* မွေးစားခြင်းလုပ်ငန်း */ wikitext text/x-wiki [[File:Trafficking-in-persons-map-2011.png|right|thumb|၂၀၁၁ Department of State (အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ နိုင်ငံခြားရေးရာဝန်ကြီးဋ္ဌာန) လူကုန်ကူးခြင်း ဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာ ရှာဖွေတွေ့ရှိချက်များ<br /><br /> <B>အဆင့် 1</B> (Trafficking and Violence Protection Act (TVPA) လူကုန်ကူးခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်မှုကာကွယ်သည့် အက်ဥပဒေ၏ အနိမ့်ဆုံး စံနှုန်းများကို အပြည့်အဝလေးစားလိုက်နာခြင်း)<br /><br /> <B>အဆင့် 2</B> ((TVPA) ကို လိုက်နာရန် အရာရောက်သောကြိုးစားအားထုတ်မှု) <br /><br /> <B>အဆင့် 3</B> ((TVPA) ကိုလိုက်နာရန် ကြိုးစားအားထုတ်မှုမရှိပါ) အချက်အလက်မရှိပါ ]] '''လူကုန်ကူးခြင်း'''ဆိုသည်မှာ လူအများအား လှည့်စားခြင်း၊ သွေးဆောင်ဖြားယောင်းခြင်း၊ အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခြင်း သို့မဟုတ်ပါက ၎င်းတို့၏ နေအိမ် သို့မဟုတ် တိုင်းပြည်မှ ဖယ်ရှားခြင်းခံရပြီး ထို့နောက်တွင် နိမ့်ကျသော အခကြေးငွေပေးခြင်း သို့မဟုတ် အခကြေးငွေ လုံးဝမပေးခြင်း သို့မဟုတ် အလွန်အမင်း ခေါင်းပုံဖြတ်သော သတ်မှတ်ချက်များဖြင့် အတင်းအကျပ်အလုပ်ခိုင်းစေသည့် အလေ့အထဖြစ်သည်။ ထိုအလေ့အထသည် လူအများကို ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားခြင်း သို့မဟုတ် ကုန်သွယ်မှု အဖြစ်သဘောထားပြီး ၎င်းတွင် ကျွန်စနစ်၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာ များစွာရှိသည့်အပြင် တိုင်းပြည်အများစုတွင် ၎င်းသည် တရားဝင်မှုမရှိပါ။ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များသည် အခြေအနေမျိုးစုံတွင် အသုံးချခံရပြီး ပြည့်တန်ဆာလုပ်ငန်း ၊ အတင်းအကျပ်စေခိုင်းခြင်း (စာချုပ်ဖြင့် ချည်နှောင်ခြင်းခံရသည့် အလုပ်သမား သို့မဟုတ် အကြွေးတင်နေသောကျေးကျွန်) နှင့် အတင်းအဓမ္မလုပ်သော ကျွန်ဘဝ အခြားပုံစံများတို့ ပါဝင်သည်။ မွေးစားခြင်းနှင့် အခြားသောရည်ရွယ်ချက်များအတွက် မွေးကင်းစအရွယ်များနှင့် ကလေးများကို ရောင်းစားခြင်းသည် ထိုကလေးများကို လူကုန်ကူးခြင်းဟုလည်း စဉ်းစားကြသည်။ [[လူ|လူသား]]များကို ကုန်ကူးခြင်း အထူးသဖြင့် အမျိုးသမီးများနှင့် ကလေးများကို ကုန်ကူးခြင်းအား တားဆီးရန်၊ နှိမ်နင်းရန်နှင့် အပြစ်ပေးရန် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ် (ပါလာမို လုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ် ဟူ၍လည်း ရည်ညွှန်းသည်) သည် နိုင်ငံတစ်ရပ်ရပ်တွင် ရုံးချုပ်အတည်တကျစိုက်မထားသော နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းမှ စီစဉ်သည့် ပြစ်မှုများကိုဆန့်ကျင်သောညီလာခံဖြစ်ပြီး [[ကုလသမဂ္ဂ]]မှချမှတ်သော လုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ် ဖြင့်လူကုန်ကူးခြင်းအား "ခေါင်းပုံဖြတ်ရန်ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ခြိမ်းခြောက်ခြင်းနည်းလမ်းများ သို့မဟုတ် အင်အားသုံးခြင်း သို့မဟုတ် အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခြင်း၊ ဖြားယောင်းခေါ်ဆောင်ခြင်း၊ လိမ်လည်ခြင်း၊ လှည့်စား ခြင်း၊ အာဏာအလွဲသုံးစားပြုလုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် အင်အားချည့်နဲ့သည့် အခြားပုံစံများ သို့မဟုတ် အခြားလူတစ်ဦး ပေါ်တွင် ထိန်းချုပ်မှုရှိသော လူတစ်ဦး၏ သဘောတူညီချက်ကိုရရှိရန် ငွေပေးချေခြင်း သို့မဟုတ် အကျိုးခံစား ခွင့်များကိုပေးခြင်း သို့မဟုတ် လက်ခံရယူခြင်း စသည့်နည်းလမ်းတို့ဖြင့် လူသစ်စုဆောင်းခြင်း၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ခြင်း၊ ပြောင်းရွှေ ့ခြင်း၊ ပုန်းအောင်းခွင့်ပေးခြင်း သို့မဟုတ် လူများကို လက်ခံထားခြင်း" ဟုအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ == ထိုလုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ် == 2008 စက်တင်ဘာလအထိ၊ ထိုလုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်ကျင့်ဝတ်အား နိုင်ငံပေါင်း 117 နိုင်ငံမှ လက်မှတ်ရေးထိုးပြီး အဖွဲ့ဝင် 124 ဖွဲ့ ရှိသည်။ လူကုန်ကူးခြင်းသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အလျင်မြန်ဆုံးကြီးထွားလာသော ရာဇဝတ်မှုလုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး၊ နှစ်စဉ် လူသားများအား လူကုန်ကူးရာမှငွေ အမေရိကန်ဒေါ်လာ 5 ဘီလီယံ နှင့် 9 ဘီလီယံအတွင်း ရရှိသည်ဟု ခန့်မှန်း ကြသည်။ဥရောပကောင်စီ သည်"လူကုန်ကူးခြင်းသည် ကမ္ဘာအနှံ့ နှစ်စဉ်ဈေးကွက်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ 42.5 ဘီလီယံဖြင့် ပြီးခဲ့သောဆယ်စုနှစ်အတွင်း ပြန့်ပွားလွယ်သောပမာဏသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်" ဟုဖော်ပြ သည်။ ကမ္ဘာတစ်လွှားတွင် နိုင်ငံပေါင်း 127 နိုင်ငံမှ လူဦးရေ 2.5 သန်းနီးပါး လူကုန်ကူးခံရသည်ဟု ကုလသမဂ္ဂမှ ခန့်မှန်းသည်။ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များသည် အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခြင်း၊ လှည့်ဖြားခြင်း၊ လိမ်လည်ခြင်း၊ အာဏာအလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် လုံးလုံးလျားလျား အဓမ္မခေါ်ဆောင် ခြင်း စသည်ဖြင့် လူသူစုဆောင်းခြင်းခံရသည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နယ်နိမိတ်များကကျော်ဖြတ်၍ လူကုန်ကူးခြင်းအား ထိရောက်စွာဖြေရှင်းနိုင်ရန်အတွက် နိုင်ငံအချင်းချင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်သည်။ ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ်စာတမ်းအရ၊ သီးခြားဖွဲ့စည်းထား သော [[အစိုးရ]]အချင်းချင်းပါဝင်သည့်အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် OSCE (Organization for Security and Co-operation in Europe) (ဥရောပအတွင်း လုံခြုံရေးနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့အစည်း) သည် [[မြောက်အမေရိက|မြောက် အမေရိက]]၊ ဥရောပ၊ [[ရုရှားနိုင်ငံ|ရုရှား]]နှင့် အရှေ ့အလယ်ပိုင်းတို့တွင် စစ်ဆင်ရေးတစ်ရပ် အနေဖြင့် လူကုန်ကူးခြင်း ပြဿနာကို တိုက်ဖျက်မည့် ဦးဆောင်အေဂျင်စီများမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ == လူကုန်ကူးခြင်းနှင့်လူမှောင်ခိုကူးခြင်း == လူကုန်ကူးခြင်းသည် လူမှောင်ခိုကူးခြင်းနှင့် ခြားနားသည်။ လူမှောင်ခိုကူးခြင်းတွင် လူအများသည် လူမှောင်ခိုကူးသူ၏ ဝန်ဆောင်မှုကို လုပ်ခတစ်ရပ်အတွက် မိမိတို့သဘောဆန္ဒအလျောက် တောင်းခံခြင်းဖြစ်ပြီး (တရားမဝင်သော) သဘောတူညီချက်တွင် လိမ်လည်လှည့်ဖြားခြင်း မပါရှိနိုင်ပေ။ သွားမည့်နေရာသို့ ရောက်သောအခါ လူမှောင်ခိုပြုခြင်းခံရသည့်လူသည် သူတို့၏ ကိုယ်ပိုင်လမ်းကြောင်းကိုရှာရန် လွတ်လွတ်လပ်လပ် ဖြစ်လေ့ရှိသည်။ သို့သော် လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များသည် ထွက်သွားရန် ခွင့်ပြုခြင်းမခံရဘဲ အလုပ်လုပ်ရန် (သို့မဟုတ်) ခေါင်းပုံဖြတ်သော အခြေခံပေါ်မူတည်၍ လူကုန်ကူးသူ (သို့မဟုတ်) အခြားသူများကို ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းတစ် မျိုးမျိုးပေးရန် လိုအပ်သည်။ အစီအစဉ်သည် အလုပ် ကန်ထရိုက်တစ်ခုကဲ့သို့ ဖွဲ့စည်းပုံရှိသော်လည်း လုပ်ခအနည်းငယ် (သို့မဟုတ်) လုံးဝမပေးခြင်း (သို့မဟုတ်) အလွန်အကျွံ ခေါင်းပုံဖြတ်သည့် သတ်မှတ်ချက်များဖြင့် ဖြစ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် အစီအစဉ်သည် အကြွေးဖြင့် သိမ်းထားသော ကျေးကျွန်ကဲ့သို့ဖြစ်ပြီး သားကောင်သည် အကြွေးကို ပြန်လည်ပေးဆပ်ရန် ခွင့်ပြုခြင်းမခံရခြင်း သို့မဟုတ် မပေးဆပ် နိုင်ခြင်းဖြစ်ရသည်။ သားကောင်များ သည် တစ်ခါတစ်ရံ လှည့်စားခံရခြင်းနှင့် ကတိကဝတ် အမှားများဖြင့် သွေးဆောင်ခြင်း ခံရသည် (သို့မဟုတ်) ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအားဖြင့် အကြမ်းဖက်ခြင်းခံရသည်။ အချို့သော လူကုန်ကူးသူများသည် သားကောင်များအား အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခြင်း (သို့မဟုတ်) ကြိုးကိုင် ခြယ်လှယ်ကြပြီး လိမ်ညာခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊ ချစ်ဟန်ဆောင်ခြင်း၊ သီးခြားထားရှိခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်ခြင်းနှင့် အကြွေးဖြင့် သိမ်းထားသော ကျေးကျွန်စံနစ်တို့ကို အသုံးပြုကြသည်။ == အကျိုးအမြတ်များသောလူကုန်ကူးခြင်း == လူကုန်ကူးခြင်းသည် အကျိုးအမြတ်များသောလုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ အချို့သော နယ်မြေဒေသများဖြစ်သည့် ရုရှ၊ ဥရောပအရှေ့ပိုင်း၊ ဟောင်ကောင်၊ ဂျပန်နှင့် ကိုလံဘီယာတို့တွင် လူကုန်ကူးခြင်းကို ကြီးမားသော ဒုစရိုက် အဖွဲ့အစည်းများက ထိန်းချုပ်ကြသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေ၊ လူကုန်ကူးခြင်း အများစုကို အုပ်စုအသေးစားများ ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသော ကွန်ရက်များက လုပ်ဆောင်ကြပြီး အုပ်စုတစ်ခုစီသည် လူစုဆောင်းခြင်း၊ သယ်ယူပို့ ဆောင်ခြင်း၊ ကြော်ငြာခြင်း သို့မဟုတ် ရောင်းချခြင်းတို့ကဲ့သို့ ကဏ္ဍတစ်ခုစီတွင် အထူးပြုလုပ်ကြသည်။ ၎င်းလုပ်ငန်းသည် နည်းပါးသော ကနဦး ငွေအရင်းအနှီးလိုအပ်ပြီး တရားစွဲဆိုခြင်းမှာ အတော်အတန် ရှားပါးသောကြောင့် အလွန်အကျိုးအမြတ်များသည်။ ကုန်ကူးခြင်းခံရသည့်လူများသည် များသောအားဖြင့် ဒေသအတွင်းရှိ အားနည်းချက်အရှိဆုံးနှင့် အင်အားမရှိဆုံး လူနည်းစုဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် အခွင့်အလမ်းကန့်သတ်မှုရှိသော ဆင်းရဲချို ့တဲ့သည့် နေရာများမှ လာကြသူများဖြစ်ပြီး လူမျိုးစု လူနည်းစုများဖြစ်သည်။ ထိုလူတို့သည် မည်သည့်လူမှုရေးနောက်ခံ၊ အဆင့်အတန်း သို့မဟုတ် မည်သည့်လူမျိုးတို့မှမဆို ဆင်းသက်လာသည်ဟု ဆိုသော်လည်း ၎င်းတို့သည် ယေဘုယျအားဖြင့် အိမ်ပြေးများ သို့မဟုတ် ဒုက္ခသည်များ ကဲ့သို့သော အိမ်ပစ်ရာပစ်ပြေးရသည့်လူများ ဖြစ်သည်။ ဒေသအတွင်းမှ အားနည်းချက်ရှိပြီး အင်အားမရှိသည့် လူနည်းစုမှ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များစွာ ရှိသော်လည်း သားကောင်များမှာ မည်သည့်နေရာဒေသမှမဆိုဖြစ်နိုင်သည်။ လူကုန်ကူးခြင်းအတွက် သီးသန့် သားကောင် အမျိုးအစားမရှိပါ။ ယေဘုယျအားဖြင့်၊ လူအများသည် လူကုန်ကူးခြင်းခံရသူများမှာ ဆင်းရဲသော တိုင်းပြည်များမှဟူ၍ ထင်လေ့ရှိသော်လည်း အမှန်မှာ ၎င်းတို့သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ အလွန်ကြွယ်ဝ ချမ်းသာသောမိသားစုမှ ဖြစ်နိုင်သည်။ ထိုပြစ်မှုမျိုးသည် အကြိမ်ပေါင်းများစွာ လူအများ ဂရုပြုမိခြင်းမရှိဘဲ ဤနည်းအတိုင်း ဖြစ်ပွားလေ့ရှိပြီး ထိုအကြောင်းကိစ္စ၏ လေးနက်မှုကို နားလည်သဘောပေါက်ခြင်းမှာ အနည်း ငယ်သာရှိသည်။ == ပစ်မှတ်ထားခြင်းခံရသောအမျိုးသမီးများ == [[File:Chinese_girl_from_one_of_the_Japanese_Army's_'comfort_battalions'.jpg|right|thumb]] သေရေးရှင်ရေးတမျှ အကျဉ်းအကျပ် အခြေအနေများတွင် ရှိနေသော အမျိုးသမီးများသည် အထူးသဖြင့် လိင်လုပ်ငန်းအတွက် လူကုန်ကူးသူများ၏ ထူးထူးခြားခြား ပစ်မှတ်ထားခြင်းခံရသည်။ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူများသည် အခွင့်အလမ်းမရှိခြင်း၊ အလုပ်ကောင်းရမည်ဆိုသောကတိများ သို့မဟုတ် အလုပ်လုပ်ရန် သို့မဟုတ် စာသင်ကြားရန်အတွက် အခွင့်အလမ်းများကို ကိုယ်ကျိုးရှာအမြတ်ထုတ်ပြီး နောက်တွင် သားကောင်များကို ပြည့်တန်ဆာများဖြစ်စေရန် အတင်းအကျပ် ပြုလုပ်ကြသည်။ ခရီးသွားလာခြင်းနှင့် အလုပ်နေရာထားခြင်းတို့ကို စီစဉ်သည့် ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် ပွဲစားများမှတဆင့် အမျိုးသမီးများသည် သူတို့၏ သွားမည့်နေရာများသို့ လိုက်ပို့ခြင်းခံရပြီး အလုပ်ရှင်များထံသို့ ပေးပို့ခြင်းခံရသည်။ ၎င်းတို့၏ သွားရမည့်နေရာများသို့ ရောက်ရှိသည်နှင့် အချို ့အမျိုးသမီးများသည် သူတို့လုပ်ရမည့် အလုပ်နှင့်ပတ်သက်၍ သူတို့သည် လိမ်ညာခြင်းခံလိုက်ရပြီဖြစ်ကြောင်းကို သိကြရသည်- အများစုသည် ငွေကြေးဆိုင်ရာအစီအစဉ်များနှင့် ၎င်းတို့၏ အလုပ်အခြေအနေများနှင့် ပတ်သက်၍ လိမ်လည်ခြင်းခံရပြီး ၎င်းတို့ကိုယ်တိုင် အတင်းအကျပ်စေခိုင်းခြင်း သို့မဟုတ် မတရားဖိနှိပ်ခြင်းခံရသည့် အနေအထားများတွင် ကျရောက်နေပြီးဖြစ်ကြောင်းနှင့် ၎င်းအခြေအနေများမှ ထွက်ပြေးခြင်းသည် ခက်ခဲပြီး အန္တရာယ်ရှိကြောင်းကို တွေ့ရှိကြသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ တရားစီရင်ရေးဋ္ဌာနမှ 2007 ဇန်နဝါရီလမှ 2008 စက်တင်ဘာလအထိ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် လူကုန်ကူးသည့်ဖြစ်ရပ် 1,229 ကြိမ်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြသည်။ ၎င်းတို့အနက် 83 ရာခိုင်နှုန်းမှာ လိင်မှုဆိုင်ရာကုန်ကူးခြင်း ကိစ္စရပ်များဖြစ်သည်။ == လူကုန်ကူးခြင်းခံရသောကလေးငယ်များ == ကလေးသူငယ်များကို ကုန်ကူးခြင်းတွင် ယေဘုယျအားဖြင့် မိဘများ၏ အလွန်အမင်းဆင်းရဲခြင်းအား ကိုယ်ကျိုးရှာအမြတ်ထုတ်ခြင်းများ ပါဝင်သည်။ မိဘများသည် သူတို့၏အကြွေးများကို ပြန်ဆပ်ရန် သို့မဟုတ် ဝင်ငွေရရှိရန် ကလေးများကို လူကုန်ကူးသူများထံသို့ ရောင်းချကောင်းရောင်းချနိုင်မည် သို့မဟုတ် သူတို့၏ ကလေးများအတွက် ပို၍ကောင်းမွန်သောဘဝနှင့် ပတ်သက်ပြီး မိဘများသည် လိမ်လည်လှည့်ဖြားခြင်း ခံရနိုင်သည်။ အာဖရိကအနောက်ပိုင်းတွင် ကုန်ကူးခံရသည့် ကလေးများသည် ယေဘုယျအားဖြင့် အာဖရိက အေအိုင်ဒီအက်စ် ကပ်ဆိုးကြောင့် မိဘတစ်ဦး သို့မဟုတ် နှစ်ဦးစလုံးကို ဆုံးရှုံးရသည်။ ထောင်ပေါင်းများစွာသော အမျိုး သား (တစ်ခါတစ်ရံ အမျိုးသမီး) ကလေးများသည် ကလေးစစ်သားအဖြစ်သို့ အတင်းအကျပ်သွတ်သွင်းခြင်း ခံရသည်။ [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] တရားစီရင်ရေးဋ္ဌာန၏ 07-08 လေ့လာချက်တွင်၊ ထိုနှစ်အတွက် လူကုန်ကူးသည့်အမှု စုစုပေါင်းအရေအတွက်၏ 30 ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည် ကလေးများအား လိင်လုပ်ငန်း အတွင်း၌ အတင်းအကျပ်စေခိုင်းကြောင်း ဖော်ပြသည်။ == မွေးစားခြင်းလုပ်ငန်း == မွေးစားခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်သည် တရားဝင်သည်ဖြစ်စေ၊ တရားမဝင်သည်ဖြစ်စေ၊ အလွဲသုံးစားပြုခြင်းခံရပါက တစ်ခါတစ်ရံတွင် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတို့အကြားတွင် မွေးကင်းစကလေးများနှင့် ကိုယ်ဝန် ဆောင်မိခင်များအား ကုန်ကူးခြင်းဖြစ်ရပ်များ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ David M. Smolin (ဒေးဗစ် အမ် အက်စ် မိုလင်) ၏အိန္ဒိယနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအကြားရှိ ကလေးသူငယ် ကုန်ကူးခြင်းနှင့် မွေးစားခြင်း ဆိုင်ရာ မကောင်းသတင်းစာတမ်းများတွင် တိုင်းပြည်အချင်းချင်း၌ မွေးစားသည့် စနစ်အတွင်းရှိ စနစ်တကျ ဖြစ်သော အင်အားချည့်နဲ့မှုသည် မွေးစားခြင်းဆိုင်ရာ မကောင်းသတင်းများကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်စေရန် ပြုလုပ် ကြောင်း သူသည် ကိုးကားဖော်ပြထားသည်။ အာရှ၊ အာဖရိကနှင့် တောင်အမေရိကရှိ ထောင်ပေါင်းများစွာသော ကလေးတို့သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လိင်အသက်မွေးမှုလုပ်ငန်းသို့ နှစ်စဉ်ရောင်းချခြင်းခံရသည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် ၎င်းတို့သည် ပြန်ပေးဆွဲခံရခြင်း သို့မဟုတ် မိဘမဲ့ကလေးများဖြစ်ပြီး တစ်ခါတစ်ရံတွင် ကလေးများသည် သူတို့၏မိသားစုမှ အမှန်တကယ် ရောင်းချ ခြင်းကို ခံရသည်။လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် အချို့ကလေးများသည် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများ ထုတ်ယူရောင်းချခြင်းခံရသည်။International Labor Organization (အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့) ၏အဆိုအရ၊ ကမ္ဘာအနှ့ံ အမေရိကန်ဒေါ်လာ 31 ဘီလီယံ ဖြစ်ပေါ်စေသော အဓိကအားဖြင့် အတင်းအကျပ်စေခိုင်းမှု ပါဝင်ပတ်သက် သည့် ကျွမ်းကျင်ရန်မလိုအပ်သော အလုပ်များတွင် အမျိုးသားများသည် လူကုန်ကူးခြင်းခံရမည့် အန္တရာယ် ရှိကြောင်းသိရသည်။ လူကုန်ကူးခြင်း၏ အခြားသောပုံစံများတွင် အတင်းအကျပ်လက်ထပ်စေခြင်းနှင့် အိမ်တွင်းမှုကိစ္စများတွင် ခိုင်းဖက်ဘဝတို့်ပါဝင်သည်။ University of Toronto Law School (တိုရွန်တိုတက္ကသိုလ်၊ ဥပဒေကျောင်း) မှ ကျန်းမာရေးဥပဒေနှင့် မူဝါဒ ဆိုင်ရာ ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါမောက္ခ Bernard Dickens (ဘားနပ် ဒစ်ကင်(စ်))က ဤသို့ရှင်းပြခဲ့သည်- "နီပေါနှင့် ဘူတန်ကဲ့သို့သော ဆင်းရဲသည့်နိုင်ငံများမှ ဟိန္ဒူအမျိုးသမီးများသည် အိန္ဒိယအမျိုးသားများအတွက် သတို့သမီးအဖြစ် မှောင်ခိုကူးခြင်းနှင့် ဝယ်ယူခြင်းခံကြရသည်။" == အတိုင်းအတာပမာဏ == လူကုန်ကူးခြင်း၏ တရားမဝင်ဖြစ်သော သဘာဝနှင့် ကွဲပြားခြားနားသော နည်းလမ်းများကြောင့် တိကျသော အတိုင်းအတာပမာဏကို မသိရှိရပေ။ United States State Department ([[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] နိုင်ငံခြားရေးရာဝန်ကြီးဋ္ဌာန) ၏အချက်အလက်များအရ " နှစ်စဉ် ခန့်မှန်းခြေ 600,000 မှ 820,000 အထိ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးများနှင့် ကလေးများ [တို့သည်] အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နယ်နိမိတ်တို့ကို ကျော်ဖြတ်၍ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည်။ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် 70 ရာခိုင်နှုန်းသည် အမျိုးသမီးကြီးများနှင့် မိန်းကလေးငယ်များ ဖြစ်ကြပြီး၊ 50 ရာခိုင်နှုန်းအထိမှာ ဥပဒေအရ အရွယ်မရောက်သေးသူများ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံတစ်ရပ်ရပ်တွင် ရုံးချုပ်အတည်တကျမရှိသည့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်း၏ သားကောင်များ၏ အများစုသည် စီးပွားရေးဆန်သော လိင်မှုဆိုင်ရာ ကိုယ်ကျိုးရှာအမြတ်ထုတ်ခြင်းဆီသို့ လူကုန်ကူးခြင်းခံရကြောင်း အချက်အလက်များက ဖော်ညွှန်းပြသသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေ "အလုပ်ခေါင်းပုံဖြတ်ရန်ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်များအတွက် ယေဘုယျအားဖြင့် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်နိုင်ငံများအတွင်းမှာပင် လူအများအား စိုးရိမ်ဖွယ်ရာ ကောင်းလောက်အောင် ကျွန်ပြုခြင်းသည် လူကုန်ကူးခြင်း ပုံစံတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းသည် အဝေးမှနေ၍ ခြေရာခံမိစေရန် ခက်ခဲကြောင်း" ကိုသူတို့သည် ပြောဆိုနေဆဲဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၊ ဘော်စနီးယားနှင့် ကိုဆိုဗို တို့တွင် UN ([[ကုလသမဂ္ဂ]]) ဝင်ရောက်ပြီးနောက်နှင့် နောက်ပိုင်း နှစ်နိုင်ငံတို့ တွင် NATO peacekeeping (နေတိုး ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေး) တပ်များ ဝင်ရောက်ပြီးနောက်တွင် ပြည့်တန်ဆာလုပ်ငန်းသည် လျင်မြန်စွာ တိုးမြင့်လာကြောင်းကို သတင်းထောက်များက မျက်မြင်ကြုံတွေ့ခဲ့ ကြသည်။ ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေးတပ်များသည် လူကုန်ကူးခြင်းနှင့် အတင်းအကျပ် ပြည့်တန်ဆာအဖြစ် စေခိုင်းခြင်းတို့နှင့် ဆက်စပ်မှုရှိသည်။ ငြိမ်းချမ်းမှု ထိန်းသိမ်းရေးတပ်များကို ထောက်ခံအားပေးသူများသည် လူအနည်းစု၏ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုများသည် မစ်ရှင်တွင် ပါဝင်သူအများအပြားကို အပြစ်ကျူးလွန်သူ ဖြစ်ကြောင်းထွက်ဆိုရန် မသင့်ကြောင်းကို အငြင်းအခုံပြုကြသည်။ သို့သော်၊ ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေး မစ်ရှင်များနှင့် ဆက်နွယ်မှုရှိသော ပြည့်တန်ဆာအဖြစ် အတင်းအကျပ်ခို်င်းစေသညု့် အမှုကိစ္စများကို အလေးအနက်ထား၍ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်းမရှိသည့်အတွက် NATO (နေတိုး)နှင့် UN ([[ကုလသမဂ္ဂ]]) အဖွဲ့အစည်းများသည် ဝေဖန်ပြောဆိုခြင်းခံရသည်။ လူကုန်ကူးခြင်းကို အဆုံးသတ်ရန်အတွက် မြှုပ်နှံထားသော ကနေဒီယန် လူသားချင်းစာနာထောက်ထား သည့်အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သော Future Group (အနာဂတ် အုပ်စု)၏ 2006 အစီအရင်ခံစာတစ်ခုတွင် စက်မှုနိုင်ငံရှစ်နိုင်ငံအား အဆင့်သတ်မှတ်ထားပြီး [[ကနေဒါနိုင်ငံ]]အား ၎င်း၏ "အလွန်ဆိုးရွားသော" သားကောင်များကို ဆက်ဆံပုံ မှတ်တမ်းအရ F အဆင့် သတ်မှတ်ထားသည်။ "စံသတ်မှတ်ချက်အောက်ကျဆင်းခြင်း - လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များအပေါ် ပြုမူဆက်ဆံပုံနှင့် ပတ်သက်၍ အပြည်ပြည်ဆို်င်ရာ လေ့လာချက်တစ်ရပ်" ဟုခေါင်းစဉ်တပ်ထားသော အစီရင်ခံစာတွင် [[ကနေဒါနိုင်ငံ|ကနေဒါ နိုင်ငံ]]သည် ဤပုံစံဖြစ်သော ကျွန်စံနစ်ကို တိုက်ဖျက်ရာတွင် "နိုင်ငံတကာအလယ်၌ အရှက်ရဖွယ်ရာတစ်ရပ်" ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ထားသည်။ == ခရီးလမ်းဆုံး၊ အကူးအပြောင်း နှင့် အရင်းအမြစ်နိုင်ငံများ == တူညီသော မှားယွင်းသည့် အယူအဆတစ်ရပ်မှာ လူကုန်ကူးခြင်းသည် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများတွင်သာ ဖြစ်ပွား သည်ဆိုသည့် အချက်ဖြစ်သည်။ သို့သော်၊ ကမ္ဘာပေါ်ရှိနိုင်ငံတိုင်းသည် ထိုမြေအောက်၊ အကျိုးအမြတ် များသောစံနစ်တွင် ပါဝင်ပတ်သက်မှုရှိကြသည်။ “အရင်းအမြစ်နိုင်ငံ” တစ်ခုဆိုသည်မှာ နိုင်ငံတစ်ခုမှ လူအများ လူကုန်ကူးခြင်း ခံရခြင်းဖြစ်သည်။ များသောအားဖြင့်၊ ထိုတိုင်းပြည်များသည် ခိုကိုးရာမဲ့ဖြစ်နေကြပြီး စစ်ပွဲ၊ လာဘ်စားမှု၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ သို့မဟုတ် ရာသီဥတုများကြောင့် နောက်ထပ် အင်အားချည့်နဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြရနိုင်သည်။ အချို ့သော အရင်းအမြစ်နိုင်ငံများမှာ နီပေါ၊ ဂွာတီမာလာ၊ ယခင် ဆိုဗီယက်နယ်မြေ ဒေသများနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတို့ ဖြစ်သော်လည်း နောက်ထပ်နိုင်ငံများစွာ ကျန်ရှိသေးသည်။ မက္ကဆီကို သို့မဟုတ် အစ္စရေးကဲ့သို့သော “အကူးအပြောင်းနိုင်ငံ” တစ်ခုဆိုသည်မှာ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များသည် ၎င်းတို့ကျွန်ပြုခံရမည့် နိုင်ငံဆီသို့မရောက်မီ လမ်းခရီးတွင် ယာယီရပ်နားသည့် အနားအထောက် တစ်ခုဖြစ်သည်။ “ခရီးလမ်းဆုံးနိုင်ငံ” တစ်ခုဆိုသည်မှာ ကုန်ကူးခံရသည့် လူများအဆုံးသတ်သည့် နေရာဖြစ်သည်။ ထိုတိုင်းပြည်များရှိ နိုင်ငံသားများတွင် လူကုန်ကူးသူများ၏ "ထုတ်ကုန်ပစ္စည်းများ"ကို "ဝယ်ယူရန်" သုံးစွဲနိုင်သော လုံလောက်သည့် ဝင်ငွေရှိကြသောကြောင့် ၎င်းတိုင်းပြည်များသည် ယေဘုယျအားဖြင့် ကြွယ်ဝချမ်းသာကြသည်။ ဂျပန်၊ အိန္ဒိယ၊ ဥရောပအနောက်ပိုင်းရှိ နေရာဒေသ အများအပြားနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့သည် ခရီးလမ်းဆုံးနိုင်ငံများဖြစ်သည်။ UNODC (United Nations Office on Drugs and Crime) (မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂရုံး) ၏အစီရင်ခံစာတစ်စောင်တွင် လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များကို အများဆုံးပို့ခြင်းခံရသည့် ဘုံခရီး လမ်းဆုံးနိုင်ငံများမှာ ထိုင်း၊ ဂျပန်၊ အစ္စရေး၊ ဘယ်(လ်)ဂျီယန်၊ နယ်သာလန်၊ ဂျာမနီ၊ အီတလီ၊ တူရဂီနှင့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု တို့ဖြစ်ကြသည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် လူအများ၏ အဓိကအရင်းအမြစ်များတွင် ထိုင်း၊ တရုတ်၊ နိုင်ဂျီးယား၊ အယ်(လ်)ဘေး နီယား၊ ဘူဂေးရီးယား၊ ဘဲလာရပ်(စ်)၊ မော်ဒိုဗာ နှင့် ယူကရိန်း တို့ပါဝင်သည်။ လူကုန်ကူးခြင်းနှင့် ကလေးသူငယ် လိင်ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားခြင်းကို တိုက်ဖျက်ရန်အတွက် မြှုပ်နှံထားသော ကနေဒီယန် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားသည့် အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် Future Group (အနာဂတ် အုပ်စု)၏ 2006 အစီအရင်ခံစာတစ်စောင်တွင် စက်မှုနိုင်ငံရှစ်နိုင်ငံအား အဆင့်သတ်မှတ်ထားသည်။ " စံသတ်မှတ်ချက် အောက်ကျဆင်းခြင်း - လူကုန်ကူးခြင်းခံရသည့် သားကောင်များအပေါ် ပြုမူဆက်ဆံပုံနှင့်ပတ်သက်၍ အပြည်ပြည်ဆို်င်ရာ လေ့လာချက်တစ်ရပ်" ဟုခေါင်းစဉ်တပ်ထားသော အစီရင်ခံစာတွင် ကနေဒါနိုင်ငံသည် Fအဆင့် ရရှိခဲ့သည်၊ ဗြိတိသျှနိုင်ငံသည် D အဆင့်၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် B+ နှင့် ဩစတြေးလျ၊ နော်ဝေး၊ ဆွီဒင်၊ ဂျာမနီနှင့် အီတလီနိုင်ငံအားလုံးတို့သည် အဆင့် B သို့မဟုတ် B- များရရှိကြသည်။ == ကိုးကား == <references/> == ပြင်ပလင့်ခ်များ == * [http://www.dmoz.org/Society/People/Women/Women%27s_Rights/Anti_Trafficking/ Trafficking of women]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101101054840/http://www.dmoz.org/Society/People/Women/Women%27s_Rights/Anti_Trafficking |date=1 November 2010 }} * [http://www.humantrafficking.org/ HumanTrafficking.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101122215541/http://humantrafficking.org/ |date=22 November 2010 }} [[Category:ဥပဒေ]] 75nq0co1ws9wdwl2dco64u6v1rdvktx 0 12605 752758 730289 2022-07-31T14:44:52Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Coord|6|N|12|E|display=title}} {{Infobox country |နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ကင်မရွန်း သမ္မတနိုင်ငံ<br />Republic of Cameroon | common_name = ကင်မရွန်းနိုင်ငံ | native_name = {{native name|fr|République du Cameroun}} {{native name|ff|Renndaandi Kamerun}} |ပုံ_အလံ = Flag of Cameroon.svg |alt = Vertical tricolor (green, red, yellow) with a five-pointed gold star in the center of the red. |ပုံ_တံဆိပ် = Coat of arms of Cameroon.svg | symbol_type = Coat of arms |alt_coat = Tricolor shield before two crossed fasces. Its center is an inverted red kite shape covered with a purple outline of Cameroon below a gold star, with the scales of justice superimposed. Its left is green and its right is gold. Banners with fine print are above and below. |နိုင်ငံတော်ဆောင်ပုဒ် = <br />{{native phrase|fr|"Paix – Travail – Patrie"|italics=off}}<br />{{small|"Peace – Work – Fatherland"}} |နိုင်ငံတော်သီချင်း = <<br />{{native phrase|fr|[[O Cameroon, Cradle of Our Forefathers|Ô Cameroun, Berceau de nos Ancêtres]]|nolink=yes}}<br />{{raise|0.2em|({{Lang-en|"O Cameroon, Cradle of our Forefathers"}}) }}<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:United States Navy Band - Chant de Ralliement.ogg|center]]</div> | image_map = File:Cameroon (orthographic projection).svg | alt_map = Location of Cameroon on the globe. | image_map2 = |မြို့တော် = [[ယောင်အွန်ဒေးမြို့]]<ref name="CIA" /> | coordinates = {{Coord|3|52|N|11|31|E|type:city}} | largest_city = [[ယောင်အွန်ဒေးမြို့]] (city proper) [[ဒူအာလာမြို့]] (metropolitan area) |ရုံးသုံးဘာသာများ = {{Plainlist| * [[ပြင်သစ်ဘာသာစကား|ပြင်သစ်]] * [[အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား|အင်္ဂလိပ်]] }} | regional_languages = {{Plainlist| * [[:en:Cameroonian Pidgin English|Cameroonian Pidgin English]] * [[:en:Fula language|Fula]] * [[:en:Ewondo language|Ewondo]] * [[:en:Chadian Arabic|Chadian Arabic]] * [[:en:Igbo language|Igbo]] * [[:en:Camfranglais|Camfranglais]] }} |လူမျိုးများ = {{vunblist | {{nowrap|၃၁% [[:en:Ethnic groups in Cameroon|Cameroon Highlanders]]}} | ၁၉% [[:en:Bantu peoples|Equatorial Bantu]] | ၁၁% [[:en:Kirdi|Kirdi]] | ၁၀% [[:en:Fula people|Fulani]] | ၈% [[:en:Bantu peoples|Northwestern Bantu]] | ၇% Igbo | ၇% Eastern Nigritic | ၇% other African | <၁% non-African }} | religion = {{ublist |item_style=white-space:nowrap; | ၇၀.၇% [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] | ၂၄.၄% [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]] | ၂.၃% [[:en:Traditional African religions|ရိုးရားယုံကြည်မှု]] | ၂.၁% [[ဘာသာမဲ့]] | ၀.၅% အခြား }} | religion_year = ၂၀၁၈ | religion_ref = <ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/cameroon/#people-and-society|title = Cameroon - the World Factbook}}</ref> | demonym = Cameroonian | government_type = [[ပြည်ထောင်စုစနစ်|ပြည်ထောင်စု]] [[Dominant-party system|တစ်ပါတီ]] [[Semi-presidential system|သမ္မတတစ်ပိုင်း]] [[သမ္မတနိုင်ငံ|ဖွဲ့စည်းပုံသမ္မတစနစ်]] |ခေါင်းဆောင်_ရာထူး(၁) = [[President of Cameroon|President]] |ခေါင်းဆောင်_အမည်(၁) = ပေါလ် ဘီယာ |ခေါင်းဆောင်_ရာထူး(၂) = [[ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] |ခေါင်းဆောင်_အမည်(၂) = ဂျိုးဆက် အန်ဂူတီ | legislature = [[ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ ပါလီမန်|ပါလီမန်]] | upper_house = [[ဆီးနိတ်လွှတ်တော် (ကင်မရွန်း)|ဆီးနိတ်]] | lower_house = [[အမျိုးသားလွှတ်တော် (ကင်မရွန်း)|အမျိုးသားလွှတ်တော်]] | sovereignty_type = {{nobold|[[ပြင်သစ်]]နှင့် [[ယူနိုက်တက် ကင်းဒမ်း]]မှ}} လွတ်လပ်ရေးရ | established_event1 = ကြေညာခဲ့ | established_date1 = ၁၉၆၀ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက် | established_event2 = {{nowrap|ယခင်ဗြိတိသျှကင်းမရွန်းနှင့်<br /> ပေါင်းစည်းခြင်း}} | established_date2 = ၁၉၆၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁ ရက် | area_km2 = ၄၇၅,၄၄၂ | area_rank = ၅၃ <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] sourced from the UN--> | area_sq_mi = ၁၈၃,၅၆၉ <!--Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]]--> |area_magnitude = 1 E11 | percent_water = ၀.၅၇ <!--CIA World Factbook--> | population_estimate = {{increase neutral}}၂၆,၅၄၅,၈၆၄ <ref>United Nations. "World Population Prospects 2020".</ref> | population_census = ၁၇,၄၆၃,၈၃၆<ref>{{cite web |title=Rapport de présentation des résultats définitifs |url=http://www.statistics-cameroon.org/downloads/Rapport_de_presentation_3_RGPH.pdf |page=6 |publisher=Institut national de la statistique |access-date=21 July 2012 |language=fr |archive-url=https://web.archive.org/web/20120813123335/http://www.statistics-cameroon.org/downloads/Rapport_de_presentation_3_RGPH.pdf |archive-date=13 August 2012 }}</ref> | population_estimate_year = ၂၀၂၀ | population_estimate_rank = ၅၁ <!-- ''[http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/wpp2006.htm World Population Prospects: The 2006 Revision Population Database]''. 2006. United Nations Population Division.--> | population_census_year = ၂၀၀၅ | population_density_km2 = ၃၉.၇ | population_density_sq_mi = ၁၀၂,၈ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = ၁၆၇ <!--UN World Population Prospects--> | GDP_PPP = {{increase}}$၁၀၁.၉၅၀ ဘီလီယံ<ref name="imf2">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April/weo-report?c=622,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2018&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, April 2021 |publisher=[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့]] |website=IMF.org |access-date=6 April 2021}}</ref> | GDP_PPP_year = ၂၀၂၁ | GDP_PPP_rank = ၉၄ | GDP_PPP_per_capita = {{increase}}$၃,၇၄၅<ref name="imf2"/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ၁၅၁ | GDP_nominal = {{increase}}$၄၄.၈၉၃ ဘီလီယံ<ref name="imf2"/> | GDP_nominal_rank = ၈၉ | GDP_nominal_year = ၂၀၂၁ | GDP_nominal_per_capita = {{increase}}$၁,၆၄၉<ref name="imf2"/> | GDP_nominal_per_capita_rank = ၁၅၀ | Gini = ၄၆.၆ <!--number only--> | Gini_year = ၂၀၁၄ | Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=SI.POV.GINI |title=GINI index (World Bank estimate) |publisher=[[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]] |website=databank.worldbank.org |access-date=7 February 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180331192040/http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=SI.POV.GINI |archive-date=31 March 2018 }}</ref> | Gini_rank = | HDI = ၀.၅၆၃ <!--number only--> | HDI_year = ၂၀၁၉<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = steady<!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=[[ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်]]|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=16 December 2020}}</ref> | HDI_rank = ၁၅၃ |ငွေ = [[ဗဟိုအာဖရိက CFA ဖရန့်]] | currency_code = XAF | time_zone = [[အနောက်အာဖရိကဒေသ စံတော်ချိန်|WAT]] | utc_offset = +1 | utc_offset_DST = | time_zone_DST = | date_format = dd/mm/yyyy <br> yyyy/mm/dd | drives_on = ညာ | calling_code = [[ကင်မရွန်းနိုင်ငံရှိ တယ်လီဖုန်းနံပါတ်များ|+237]] | cctld = [[.cm]] | footnote_a = These are the titles as given in the ''Constitution of the Republic of Cameroon'', Article X ({{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20060228030033/http://confinder.richmond.edu/admin/docs/Cameroon.pdf |date=28 February 2006 |title=English }} and {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20060228030033/http://www.prc.cm/instit/consti.htm |date=28 February 2006 |title=French }} versions). 18 January 1996. The French version of the song is sometimes called {{lang|fr|Chant de Ralliement}}, as in Swarovski Orchestra (2004). ''National Anthems of the World''. Koch International Classics; and the English version "O Cameroon, Cradle of Our Forefathers", as in DeLancey and DeLancey 61. }} '''ကင်မရွန်းနိုင်ငံ'''၏ ရုံးသုံးအမည်မှာ ကင်မရွန်းသမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး အလယ်အာဖရိကတွင် တည်ရှိသော နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ အနောက်ဘက်တွင် [[နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် [[ချဒ်နိုင်ငံ]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[အီကွေတာဂီနီနိုင်ငံ]]၊ [[ဂါဘွန်နိုင်ငံ]]နှင့် [[ကွန်ဂိုသမ္မတနိုင်ငံ]] တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်လျက် ရှိသည်။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ ကမ်းရိုးတန်းသည် အတွင်းဟိုက်ပင်လယ်ကွေ့ တစ်ခု ဖြစ်သော ဘွန်နီပင်လယ်အော်ပေါ်တွင် တည်ရှိပြီး ၎င်းမှာ ဂီနီပင်လယ်ကွေ့နှင့် [[အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာ]]တို့၏ တစိတ်တဒေသ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်းတွင် ပထဝီဝင်အနေအထားပေါင်းစုံနှင့် ယဉ်ကျေးမှုပေါင်းစုံ ရောနှောလျက် ရှိနေသောကြောင့် ကင်မရွန်းနိုင်ငံကို အာဖရိကတိုက်ငယ်ကလေး ဟုလည်း တင်စားခေါ်ဆိုကြသည်။ သဘာဝ ပထဝီဝင် အနေဖြင့် အပန်းဖြေကမ်းခြေများ၊ သဲကန္တာရများ၊ တောင်တန်းများ၊ မိုးသစ်တောများ၊ [[ဆာဗားနားမြက်ခင်းပြင်]] များအစုံရှိသည်။ အမြင့်ဆုံးတောင်ထွတ်မှာ နိုင်ငံအနောက်တောင်ပိုင်းရှိ ကင်မရွန်းတောင်ထိပ် ဖြစ်သည်။ အကြီးဆုံးမြို့တော်များမှာ ဒူဝါလာ (Douala)၊ [[ယောင်အွန်ဒေး]] (Yaoundé) နှင့် ဂရူဝါ (Garoua) တို့ဖြစ်ကြသည်။ ကင်မရွန်းတွင် ဘာသာစကားမျိုးကွဲပေါင်း (၂၀၀) ကျော်ရှိသည်။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် သူတို့၏ တစ်မူထူးခြားသည့် makossa နှင့် bikutsi ဂီတအနုပညာများကြောင့်လည်းကောင်း၊ ကင်မရွန်းဘောလုံးအသင်းကြောင့်လည်းကောင်း ကမ္ဘာ့အလယ်တွင် လူသိများထင်ရှားသည်။ နိုင်ငံ၏ တရားဝင် ရုံးသုံးဘာသာစကား အနေဖြင့် အင်္ဂလိပ် နှင့် ပြင်သစ်ဘာသာစကားများကို သတ်မှတ်ထားသည်။ အစောပိုင်း လူနေမှုများမှာ ချဒ်ရေကန် ကြီးဝန်းကျင်ရှိ ဆောင် ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်း၊ အရှေ့တောင်ပိုင်း မိုးသစ်တောအတွင်းရှိ ဘာကာ မုဆိုးရွာများ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုဒေသ ကမ်းရိုးတန်းသို့ ၁၅ ရာစုနှစ်တွင် ပေါ်တူဂီလူမျိုး စူးစမ်းရှာဖွေသူတို့ ရောက်ရှိလာကြပြီး ရိုင်ယိုဒေါ့စ်ကင်မရိုးစ် (''Rio dos Camarões'') ဟု အမည်ပေးခဲ့ကြသည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ ပုစွန်မြစ် ဟု ဖြစ်သည်။ ထိုအမည်မှတဆင့် ယခုခေါ်တွင်နေသော ကင်မရွန်းအမည် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ၁၉ ရာစုနှစ်က နိုင်ငံမြောက်ပိုင်းတွင် ဖူလာနီ စစ်သားများက အာဒါမဝါစော်ဘွားနိုင်ငံ ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံအနောက်ဘက်နှင့် အနောက်မြောက်ဘက်တွင် အမျိုးမျိုးသော လူမျိုးစု နိုင်ငံငယ်များ ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းနိုင်ငံငယ်များကို chiefdoms သို့မဟုတ် fondoms များဟုခေါ်ဆိုသည်။ ၁၈၈၄တွင် [[ဂျာမနီနိုင်ငံ]]၏ [[ကိုလိုနီ]]ဖြစ်ခဲ့သည်။ [[ပထမကမ္ဘာစစ်]]ကြီးအပြီးတွင် [[နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး]] ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်အရ ပြင်သစ် နှင့် ဗြိတိန် တို့၏ နှစ်ပိုင်းခွဲခြမ်း သိမ်းပိုက်ခြင်းခံရပြန်သည်။ ကင်မရွန်းပြည်သူ့သမဂ္ဂပါတီ က ဦးဆောင်၍ လွတ်လပ်ရေးကို ကြေညာခဲ့သည်။ ၁၉၅၀ တွင် ပြင်သစ်တို့က လက်မခံသဖြင့် ပြင်သစ်နှင့် တိုင်းရင်းသား စစ်တပ်များကြား ၁၉၇၁ အထိ စစ်မက်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ တွင် ပြင်သစ်တို့အုပ်ချုပ်သော ကင်မရွန်းအပိုင်းသည် လွတ်လပ်ရေးရရှိလာပြီး အမာဒူအဟစ်ဂျို က သမ္မတအဖြစ် ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၁ တွင် ဗြိတိသျှတို့အုပ်ချုပ်သော တောင်ပိုင်းကင်မရွန်းနှင့် ပေါင်းစပ်ပြီး ကင်မရွန်းဖက်ဒရယ်သမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၇၂ တွင် ကင်မရွန်း ပြည်ထောင်စု သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ၁၉၈၄ တွင် ကင်မရွန်းသမ္မတနိုင်ငံအဖြစ်လည်းကောင်း အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ အခြားသော အာဖရိကနိုင်ငံများနှင့်နှိုင်းစာလျှင် ကင်မရွန်းသည် နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး အတော်ပင် တည်ငြိမ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ စိုက်ပျိုးရေး၊ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနှင့် မီးရထားလမ်းများ၊ ရေနံနှင့် စက်မှုလုပ်ငန်းကြီးများ အများအပြားထွန်းကားလာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကင်မရွန်းနိုင်ငံသားအများစုမှာ ဆင်းရဲလျှက်ပင်ရှိနေသေးသည်။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် လယ်သမား အများစုဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ အာဏာသည် သမ္မတ ပေါလ်ဘီယာ နှင့် ကင်မရွန်းပြည်သူ့ဒီမိုကရက်တစ်လှုပ်ရှားမှုပါတီ ၏ လက်ထဲတွင် ၁၉၈၂ ခုနှစ်မှစတင်၍ ခိုင်မြဲလျက် ရှိသည်။ အင်္ဂလိပ်စကားပြောသော ကင်မရွန်းတောင်ပိုင်းမှ နိုင်ငံရေးသမား များသည် ဗဟိုအစိုးရမှ ချုပ်ကိုင်မှုများကို လျှော့ချပေးရန် မှသည် တောင်ပိုင်းကို သီးခြားခွဲထွက်ရန် တောင်းဆိုသည်အထိ ပဋိပက္ခသဘောများ တိုးပွားလာလျက် ရှိသည်။ ==သမိုင်းကြောင်း== [[File:Shumom-text.jpg|thumb|left|ဘာမွန်စာ]] ယနေ့ခေတ် ကင်မရွန်းနိုင်ငံ တည်ရှိရာဒေသသည် [[ကျောက်ခေတ်သစ်]] အချိန်ကပင် လူသားတို့ အခြေချ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ အချိန်ကာလ ကြာမြင့်စွာပင် အစဉ်တစိုက် နေထိုင်ခဲ့ကြသူများမှ ဘာကာ ဟုခေါ်သော ပစ်ဂမီ လူပုလေးများ ဖြစ်သည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 2.</ref> ထို့နောက် ဘန်တူ လူမျိုးတို့၏ ရွှေ့ပြောင်း နေထိုင်မှုသည် လွန်ခဲ့သော နှစ် နှစ်ထောင် ခန့်ကပင် စတင်ခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ ဆောင်ယဉ်ကျေးမှုမှာ အေဒီ ၅၀၀ ခန့်တွင် ချဒ်ရေကန် ဝန်းကျင် ဒေသ၌ ဖွံ့ဖြိုးလာခဲ့ပြီး ထိုမှ တဆင့် ကနန် အင်ပိုင်ယာနှင့် ၎င်းတို့ကို ဆက်ခံသော ဘော်နု အင်ပိုင်ယာတို့ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ အနောက်ဘက်တွင်မူ ကင်းဒမ်းများ၊ ဖောင်ဒမ်းများ နှင့် ချိဖ်ဒမ်းများ အဖြစ် အုပ်ချုပ်နေထိုင်ကြလေသည်။ ၁၄၇၂ ခုနှစ်တွင် ပေါ်တူဂီ သင်္ဘောသားတို့ ကမ်းရိုးတန်းဒေသသို့ စတင် ရောက်ရှိခဲ့ကြသည်။ ထိုသူတို့မှ ဝေါ်ရီမြစ် အတွင်း များပြားလှသော ပုစွန်များကို သတိပြုမိခဲ့ကြပြီး ထိုမြစ်ကို ပေါ်တူဂီ ဘာသာဖြင့် ပုစွန်မြစ် (ရိုင်ယို ဒေါ့စ် ကင်မရော့စ်) ဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ရာမှ အင်္ဂလိပ် ဘာသာဖြင့် ကင်မရွန်းနိုင်ငံဟူ၍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ နောက် ရာစုနှစ်များတွင် ဥရောပသားတို့က ကမ်းရိုးတန်းဒေသတွင် နေထိုင်သူများ နှင့် ပုံမှန် ကုန်သွယ်မှု ပြုခဲ့ကြပြီး ခရစ်ယာန် သာသနာပြုများကမူ ကုန်းတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉ ရာစု အစောပိုင်းတွင် မိုဒီဘို အဒါမာက ဖူလာနီ စစ်သားတို့ကို ဦးဆောင်၍ မြောက်ပိုင်းဒေသရှိ မွတ်ဆလင် မဟုတ်သူများနှင့် မွတ်ဆလင် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း လူမျိုးများ ပေါ်တွင် ဂျီဟတ်ဒ်စစ်ပွဲ ဆင်နွှဲခဲ့ပြီး အဒါမာဝါ စော်ဘွားနိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ဖူလာနီတို့၏ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ထွက်ပြေးလာကြသော အခြေချ နေထိုင်သူတို့မှာ အဓိက ပျံ့နှံ့သွားသော လူမျိုးများပင် ဖြစ်သည်။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းသည် အာရပ် ကျွန်ရောင်းဝယ်ရေး ကွန်ယက်၏ အဓိက နေရာ တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဘာမွန် လူမျိုးများတွင် ဘာမွန်စာ သို့မဟုတ် ရှူးမန် ဟုခေါ်သော မူလ စာရေးသားခြင်း စနစ် ရှိသည်။ ထိုစာကို စူလ်တန် ဘုရင် အီဘရာဟင် အန်ဂျိုယာ က ၁၈၉၆ တွင် တီထွင် ခဲ့ပြီး<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 59</ref><ref name="NMAA">{{cite web|url=http://africa.si.edu/exhibits/inscribing/bamum.html|title=Bamum|publisher=National Museum of African Art, Smithsonian Institution|accessdate=29 January 2012}}</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် ဘာမွန်စာ နှင့် မော်ကွန်း စီမံကိန်း အဖြစ် သင်ကြားခဲ့သည်။<ref name="NMAA"/> ဂျာမန် အင်ပိုင်ယာမှ ၁၈၈၄ တွင် ကင်မရွန်း နိုင်ငံအား ကာမယ်ဝန် ကိုလိုနီဒေသ အဖြစ် သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး အတွင်းပိုင်းသို့ တစ်စတစ်စ ချင်းနင်း ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ဂျာမန်တို့က ကိုလိုနီ အခြေခံ အဆောက်အအုံကို အဓမ္မ ခိုင်းစေခြင်း စနစ် အသုံးပြု၍ တိုးတက်အောင် ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။<ref name="DeLancey 125">[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 125.</ref> ဂျာမန်တို့ ပထမ ကမ္ဘာစစ်တွင် ရှုံးနိမ့်ခဲ့ကြပြီးနောက် နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး၏ ကြီးစိုးခွင့် အရ ထိုနယ်မြေကို ပြင်သစ် ကင်မရွန်း နှင့် ဗြိတိသျှ ကင်မရွန်း ဟူ၍ ၁၉၁၉ တွင် နှစ်ပိုင်း ခွဲခြား ခဲ့သည်။ ပြင်သစ်တို့က ကင်မရွန်း၏ စီးပွားရေးကို ပြင်သစ် စီးပွားရေး နှင့် ပေါင်းစပ်ခဲ့ကြပြီး အခြေခံ အဆောက်အအုံများကို တိုးတက်အောင် ငွေပင်ငွေရင်း နှင့် ကျွမ်းကျင် လုပ်သားများကို အသုံးပြု လုပ်ဆောင်ခဲ့သော်လည်း အဓမ္မ ခိုင်းစေသည့် စနစ်ကို ဆက်လက် ကျင့်သုံးခဲ့ကြသည်။ ဗြိတိသျှ တို့ကမူ ၎င်းတို့၏ နယ်မြေကို အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ ဖြစ်သော နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံ မှ တဆင့် အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ဒေသခံတို့ကမူ ထိုသို့ ပြုလုပ်မှုကြောင့် အမေ့လျော့ခံ ကိုလိုနီ၏ ကိုလိုနီ ဖြစ်ခဲ့သည်ဟု စောဒက တက်ကြသည်။ နိုင်ဂျီးရီးယား အလုပ်သမားတို့ ကင်မရွန်းတောင်ပိုင်းကို အလုံးအရင်း ပြောင်းရွှေ့ကြသဖြင့် အဓမ္မ စေခိုင်းမှု ပျောက်ကွယ်ခဲ့သော်လည်း မူရင်းနေထိုင်သူများကို ဒေါသဖြစ်စေခဲ့သည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 4.</ref> ၁၉၄၆ တွင် နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး၏ ကြီးစိုးခွင့် မှ ကုလသမ္မဂ္ဂ အပ်နှင်းခံ ကောင်စီ အောက်သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေး နှင့် သက်ဆိုင်သော ကိစ္စမှာ ပြင်သစ် ကင်မရွန်းတွင် အရေးပါသော ကိစ္စတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပြင်သစ်တို့က တော်လှန်ရေးစိတ် အပြင်းဆုံး နိုင်ငံရေး ပါတီ ဖြစ်သော ကင်မရွန်းပြည်သူ့သမ္မဂ္ဂ ပါတီကို ၁၉၅၅ ဇူလိုင်လ ၁၃ တွင် တရားမဝင် ကြေညာခဲ့သည်။ ထိုဖြစ်ရပ်ကြောင့် ကာလရှည် ပြောက်ကျားစစ် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ပါတီခေါင်းဆောင် ဖြစ်သော ရူဘင် အမ် နျိုဘီ မှာ လုပ်ကြံခံခဲ့ရသည်။ ဗြိတိသျှ ကင်မရွန်း အတွက် မေးခွန်းမှာမူ ပြင်သစ် ကင်မရွန်းနှင့် ပြန်လည် ပေါင်းစည်းမည်လော သို့မဟုတ် နိုင်ဂျီးရီးယားနှင့် ပေါင်းစပ်မည်လော ဟူသည့် မေးခွန်းပင် ဖြစ်သည်။ ===လွတ်လပ်ရေးရခြင်း (၁၉၆၀)=== [[File:Ahmadou Ahidjo.jpg|thumb|ယခင် သမ္မတ အာမာဒို အာဟီဒဂျို သည် ၁၉၆၀ မှ ၁၉၈၂ ခုနှစ် အထိ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။]] ၁၉၆၀ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် ပြင်သစ်ကင်မရွန်းသည် သမ္မတ အာမာဒို အာဟီဒဂျို၏ အုပ်ချုပ်မှု အောက်သို့ လွှဲပြောင်း၍ လွတ်လပ်ရေး ရခဲ့သည်။ ၁၉၆၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် ယခင် ဗြိတိသျှ ကင်မရွန်း တောင်ပိုင်းသည် ပြင်သစ် ကင်မရွန်းနှင့် ပူးပေါင်း၍ ကင်မရွန်း ဖက်ဒရယ် သမ္မတ နိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ အာဟီဒဂျိုသည် ယူပီစီ နှင့် ဖြစ်ပွားနေသော စစ်ပွဲကို အကြောင်းပြု၍ သူ၏ သမ္မတ အာဏာကို ခိုင်မြဲအောင် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ၁၉၇၁ ခုနှစ် ယူပီစီအား အပြီးသတ် ချေမှုန်း ပြီးသော်လည်း ဆက်လက်၍ ထိုအတိုင်းပင် ဆက်လက် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။<ref name="DeLancey 6">[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 6.</ref> [[File:Paul Biya 2014.png|thumb|left|ပေါလ်ဘီယာသည် ကင်မရွန်းအား ၁၉၈၂ ခုနှစ်မှ စတင် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။]] သူ၏ နိုင်ငံရေး ပါတီဖြစ်သော ကင်မရွန်း အမျိုးသား သမ္မဂ္ဂ (စီအင်န်ယူ)သည် ၁၉၆၆ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့ မှစ၍ တခုတည်းသော တရားဝင် နိုင်ငံရေး ပါတီ အဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့ပြီး ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် ဖက်ဒရယ် အစိုးရ စနစ်ကို ဖျက်သိမ်း၍ ယောင်အွန်ဒေး မြို့မှ ဦးစီးအုပ်ချုပ်သော ညီညွတ်သော ကင်မရွန်း သမ္မတ နိုင်ငံ အဖြစ် ဆက်လက် ရပ်တည်ခဲ့သည်။ <ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 19.</ref> အဟီဒိုဂျိုသည် စီးပွားရေး ပေါ်လစီအားဖြင့် စီမံကိန်း လစ်ဘရယ် စနစ်ကို ကျင့်သုံးခဲ့ပြီး ငွေရမည့် သီးနှံများနှင့် ရေနံ ရှာဖွေရေးတို့ကို ဦးစားပေး လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ အစိုးရသည် ရေနံမှ ရသော ငွေကြေးကို အသုံးပြု၍ နိုင်ငံဆိုင်ရာ အရံငွေကြေးကို တည်ဆောက်ကာ လယ်သမားများကို ပေးကမ်းပြီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ဆိုင်ရာ အဓိက စီမံကိန်းများကို ထောက်ပံ့ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း အာဟီဒိုဂျို အနေနှင့် လုပ်ငန်း မကျွမ်းကျင်သော သူနှင့် ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်သူများကို ခန့်အပ်ကာ ညွှန်ကြားစေသဖြင့် စီမံကိန်း အများအပြားမှာ မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 7.</ref> အာဟီဒိုဂျိုသည် ၁၉၈၂ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၄ ရက် တွင် ရာထူးမှု နုတ်ထွက်ခဲ့ပြီး ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ သူ့အား ဆက်ခံမည့်သူ ပေါလ်ဘီယာ အား အာဏာလွှဲအပ်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း အာဟီဒိုဂျိုသည် စီအင်န်ယူ ပါတီကို ချုပ်ကိုင်ပြီး နိုင်ငံအား နောက်ကွယ်မှ အုပ်ချုပ်ရန် ကြိုးစားခဲ့သည်မှာ ဘီယာ နှင့် သူ၏ မဟာမိတ်များမှ သူ့အား အာဏာကို လုံးဝ စွန့်လွှတ်ရန် ဖိအားပေးချိန် အထိ ပင် ဖြစ်သည်။ ဘီယာသည် သူ၏ အုပ်ချုပ်ရေးအား ဒီမိုကရေစီ နည်းလမ်း ပိုကျသော အုပ်ချုပ်ရေး စနစ် အဖြစ် ပြောင်းလဲရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း မအောင်မြင်သော အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းမှု ပြီးနောက်တွင် သူ၏ ရှေ့ဆောင် လမ်းပြ ဖြစ်သော အာဟီဒိုဂျို၏ ပုံစံသို့ ပြောင်းလဲ သွားခဲ့သည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 8.</ref> ၁၉၈၀ ခုနှစ်များ၏ အလယ်ပိုင်းနှင့် ၁၉၉၀ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းတို့တွင် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး အခြေအနေများ၊ မိုးခေါင်ခြင်း၊ ဓာတ်ဆီဈေး ကျဆင်းခြင်း၊ နှစ်ပေါင်းများစွာ အကျင့်ပျက် ခြစားခြင်း၊ အုပ်ချုပ်မှု ညံ့ဖျင်းခြင်း နှင့် ခရိုနီ စနစ် တို့ကြောင့် ကင်မရွန်းတွင် စီးပွားပျက်ကပ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ကင်မရွန်းသည် နိုင်ငံခြားမှ အကူအညီများ ရယူခဲ့ပြီး အစိုးရ၏ အသုံးစရိတ်ကို လျှော့ချကာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများအား ပုဂ္ဂလိကပိုင် အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ ဒီဇင်ဘာတွင် ပါတီစုံ စနစ်ကို ပြန်လည် မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီးနောက် ယခင် ဗြိတိသျှ ကင်မရွန်တောင်ပိုင်းမှ ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့် ပိုမိုရရှိရန် တောင်းဆိုခဲ့ကာ တောင်ပိုင်း ကင်မရွန် အမျိုးသား ကောင်စီမှ အန်ဘာဇိုးနီးယား သမ္မတ နိုင်ငံ အဖြစ် ခွဲထွက်ရန် ထောက်ခံ အားပေးခဲ့သည်။<ref name="DeLancey 9">[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 9.</ref> ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ကင်မရွန်းသည် ၁၅ နှစ် အတွင်း အဆိုးရွားဆုံးသော အကြမ်းဖက် ဆန္ဒပြမှုနှင့် ရင်ဆိုင်ရပြီး ဒူဝါလာ ပို့ဆောင်ရေး သမ္မဂ္ဂ ဆန္ဒပြမှု မှ တဆင့် စည်ပင်သာယာ နယ်နိမိတ် ၃၁ ခုတွင် အကြမ်းဖက် ဆန္ဒပြမှုများ အဖြစ် ပြောင်းလဲ သွားခဲ့သည်။<ref name=Nkemngu>Nkemngu, Martin A. (11 March 2008). "[http://allafrica.com/stories/200803110765.html Facts and Figures of the Tragic Protests]", ''[[Cameroon Tribune]]''. Accessed 12 March 2008.{{subscription needed}}</ref><ref name=Matthews>Matthews, Andy (12 March 2008). "[http://www.africanews.com/site/list_messages/16465 Cameroon protests in USA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081206040327/http://www.africanews.com/site/list_messages/16465 |date=6 December 2008 }}", Africa News. Accessed 13 March 2008.</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် မေလတွင် ချီဘော့ခ် ကျောင်းသူများ ပြန်ပေးဆွဲမှု အပြီးနောက်တွင် ကင်မရွန်း သမ္မတ ပေါလ် ဘီယာ နှင့် ချဒ်မှ အီဒရစ် ဒက်ဘီ တို့မှ ဘိုကို ဟာရမ် သူပုန်တို့အား တိုက်ခိုက်ရန် ကြေညာခဲ့ပြီး နိုင်ဂျီးရီးယား နယ်စပ်တွင် တပ်များ ချထားခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite web | title = Cameroon, Chad Deploy Troops to Fight Boko Haram – Nigeria | work = ReliefWeb | accessdate = 10 June 2014 | url = http://reliefweb.int/report/nigeria/cameroon-chad-deploy-troops-fight-boko-haram }}</ref> ==အစိုးရနှင့် နိုင်ငံရေး== [[File:YaoundeUnityPalace.png|thumb|300px|သမ္မတ နေထိုင်ရာ ယူနတီ နန်းတော်]] ကင်မရွန်း သမ္မတသည် အရွေးချယ်ခံ တစ်ဦး ဖြစ်ပြီး ပေါ်လစီများ ဖန်တီးရန်၊ အစိုးရ အေဂျင်စီများကို အုပ်ချုပ်ရန်၊ စစ်တပ်ကို အမိန့်ပေးရန်၊ စာချုပ် စာတမ်းများကို ညှိနှိုင်း အတည်ပြုရန် နှင့် အရေးပေါ် အခြေအနေ ကြေညာရန် လွှတ်တော်နှင့် တိုင်ပင် လုပ်ဆောင်ရသည်။ <ref name="Neba 250">[[#Neba|Neba]] 250.</ref> သမ္မတသည် အစိုးရ အရာရှိများကို အဆင့်အမျိုးမျိုးတွင် ခန့်အပ် တာဝန်ပေးရပြီး ဝန်ကြီးချုပ် ( အစိုးရ၏ တရားဝင် ဦးစီးပြုသူ) မှ စ၍ ဒေသဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ နှင့် တိုင်းဒေသ အရာရှိ များ အထိ ပါဝင်သည်။<ref name=msu>{{cite web|url=https://globaledge.msu.edu/countries/cameroon/government|accessdate=12 April 2013|title=Cameroon: Government|publisher=Michigan State University: Broad College of Business}}</ref> သမ္မတသည် ခုနစ်နှစ် တစ်ကြိမ် မဲဆန္ဒဖြင့် ရွေးချယ် တင်မြောက်ရသည်။<ref name="CIA"/> အမျိုးသား လွှတ်တော်သည် ဥပဒေများကို ပြဋ္ဌာန်းရေးဆွဲသည်။ အမျိုးသား လွှတ်တော်တွင် အမတ် ၁၈၀ ပါဝင်ပြီး ၅ နှစ် သက်တမ်း အတွက် ရွေးချယ်ကာ တစ်နှစ်လျှင် သုံးကြိမ် တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးကြသည်။<ref name=msu/> ဥပဒေများကို မဲဆန္ဒများသည့် အပေါ် မူတည်၍ ပြဋ္ဌာန်းကြသည်။ သမ္မတက တင်ပြသော ဥပဒေကို ပြင်ဆင်ခြင်း တားမြစ်ခြင်းသည် ကင်မရွန်း လွှတ်တော်တွင် အလွန် တွေ့ရခဲသည်။<ref name="CIA">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cm.html|title=Cameroon|publisher=CIA|work=World Factbook|accessdate=24 September 2011|archivedate=15 May 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200515103416/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cm.html}}</ref> ၁၉၉၆ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ ဒုတိယ လွှတ်တော်ဖြစ်သည့် အမတ် ၁၀၀ ပါဝင်သော ဆီးနိတ် လွှတ်တော်အား ၂၀၁၃ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်အား ဆီးနိတ် ဥက္ကဋ္ဌမှ ဦးဆောင်၍ ဆီးနိတ်ဥက္ကဋ္ဌမှာ အရေးပေါ် သမ္မတ နေရာ လစ်လပ် သွားခဲ့လျှင် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အရ ဆက်ခံမည့်သူ ဖြစ်သည်။ အစိုးရသည် ရိုးရာ အကြီးအကဲများ၊ ဖောင် နှင့် လာမီဒိုခေါ် အုပ်ချုပ်သူများ၏ ဒေသ ဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်မှုကို အသိအမှတ်ပြုပြီး ဥပဒေ နှင့် မငြိစွန်းပါက ၎င်းတို့၏ အငြင်းပွားမှု ဖြေရှင်းချက်တို့ကို လက်ခံပေးသည်။<ref name="State Dept"/><ref>[[#Neba|Neba]] 252.</ref> ကင်မရွန်း တရားစီရင်ရေး စနစ်သည် ပြင်သစ် တရားမဥပဒေစနစ် အပေါ်တွင် များစွာ အခြေခံထားပြီး စီရင်ထုံး ဥပဒေ စနစ်၏ လွှမ်းမိုးမှုလည်း ရှိသည်။<ref name="CIA"/> ပုံမှန်အားဖြင့် တရားစီရင်ရေး စနစ်မှာ လွတ်လပ်စွာ တည်ရှိသော်လည်း တရားစီရင်ရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ အာဏာ သက်ရောက်မှု ရှိသည်။<ref name="State Dept">"[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/26431.htm U.S. Relations With Cameroon]". United States Department of State. Accessed 6 April 2007.</ref> သမ္မတသည် တရားသူကြီး အဆင့်အမျိုးမျိုးကို ခန့်အပ်လေ့ ရှိသည်။ တရားရုံးများကို ခုံရုံး၊ အယူခံရုံး နှင့် တရားလွှတ်တော် ဟူ၍ တရားဝင် ခွဲခြား ထားသည်။ အကယ်၍ အစိုးရ အဖွဲ့ဝင် တစ်ဦးဦးမှ နိုင်ငံတော် သစ္စာဖောက်မှု သို့မဟုတ် နိုင်ငံတော်၏ လုံခြုံရေးကို ထိပါးစေမှု တို့ဖြင့် တရားစွဲဆိုခြင်း ခံရပါက ဆုံးဖြတ်ရန် အဖွဲ့ဝင် ကိုးဦး ပါဝင်သော တရားရုံးချုပ်ကို အမျိုးသား လွှတ်တော်မှ ရွေးချယ်တင်မြှောက်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.etat.sciencespobordeaux.fr/_anglais/institutionnel/cameroon.html|accessdate=12 April 2013|title=Cameroon: Institutional Situation|publisher=Montesquieu University of Bordeaux|author=Abdourhamane, Boubacar Issa|archivedate=21 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100921001254/http://etat.sciencespobordeaux.fr/_anglais/institutionnel/cameroon.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.commonwealthofnations.org/sectors-cameroon/government/|accessdate=12 April 2013|title=Government in Cameroon|publisher=Commonwealth of Nations}}</ref> ===နိုင်ငံရေး ပုံစံ=== ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် အစိုးရ၏ အဆင့်အမျိုးမျိုးတွင် ခြစားမှုများဖြင့် ပြည့်နှက်နေသော နိုင်ငံ အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ဝန်ကြီးဌာန ၂၉ ခု၌ ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေး အဖွဲ့များကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သော်လည်း ၂၅% မျှသာ အလုပ်လုပ်ကြသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု အဖွဲ့]]က နိုင်ငံပေါင်း ၁၇၆ နိုင်ငံအား ခြစားမှု အနည်းဆုံးမှ အများဆုံး အထိ အဆင့်သတ်မှတ် ဖော်ပြရာတွင် ကင်မရွန်းနိုင်ငံအား အဆင့် ၁၄၄ တွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။<ref name=Corruption>"[http://cpi.transparency.org/cpi2012/results/ Corruption Perceptions Index 2012]". Transparency International.</ref> ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၁၈ ရက်တွင် သမ္မတ ဘီယာ က အမျိုးသား ခြစားမှုတိုက်ဖျက်ရေး စောင့်ကြည့် အဖွဲ့၏ လမ်းညွှန်မှုဖြင့် ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေး လုပ်ဆောင်ရန် အစပျိုး ခဲ့သည်။ <ref name="IRIN">"[http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=57951 Cameroon: New anti-corruption drive leaves many sceptical]". 27 January 2006. ''IRIN''. UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. Accessed 6 April 2007.</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် အကြီးအကျယ် ခြစားမှု ရှိနိုင်သော နေရာများ ရှိပြီး ဥပမာ အားဖြင့် အကောက်ခွန်ဌာန၊ အများပြည်သူ ဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေး ဌာန နှင့် အစိုးရ ဝယ်ယူရေး ဌာန တို့တွင် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Business Corruption in Cameroon|url=http://www.business-anti-corruption.com/country-profiles/sub-saharan-africa/cameroon/business-corruption-in-cameroon.aspx|publisher=Business Anti-Corruption Portal|accessdate=24 March 2014|archivedate=24 March 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140324190641/http://www.business-anti-corruption.com/country-profiles/sub-saharan-africa/cameroon/business-corruption-in-cameroon.aspx}}</ref> [[File:Statue d'un chef coutumier à Bana.jpg|thumb|right|upright| ကင်မရွန်း အနောက်ပိုင်း ဘာနာရှိ ချိဖ်၏ ရုပ်တု]] လူ့အခွင့်အရေး ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများက ရဲနှင့် စစ်တပ်တို့အား မှုခင်းဆိုင်ရာ မသင်္ကာသူများ၊ လူနည်းစု လူမျိုးများ၊ လိင်တူ ချစ်သူများ နှင့် နိုင်ငံရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများအား အကြမ်းဖက် ကိုင်တွယ်ခြင်း နှင့် ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်းတို့ အတွက် စွပ်စွဲခဲ့ကြသည်။<ref name="Amnesty">{{Cite web |title="Cameroon" |url=http://web.amnesty.org/report2006/cmr-summary-eng |accessdate=10 August 2015 |archivedate=8 February 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070208022949/http://web.amnesty.org/report2006/cmr-summary-eng }}. ''Amnesty International Report 2006''. Amnesty International Publications. Accessed 6 April 2007.</ref><ref name="Freedom House">{{cite book|ref=House|chapter=Cameroon (2006)|url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2006&country=6935|title=Country Report: 2006 Edition|publisher=Freedom House|accessdate=6 April 2007|archive-date=30 September 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930220940/http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2006&country=6935|url-status=dead}}</ref> <ref name="Human Rights Report">"[http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2006/78723.htm Cameroon]". Country Reports on Human Rights Practices, 6 March 2007. Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, U.S. Department of State. Accessed 6 April 2007.</ref><ref name="Human Rights Report"/><ref name="EHRC">{{Cite web |title="2006 Elections to the Human Rights Council: Background information on candidate countries" |url=http://web.amnesty.org/library/Index/ENGIOR410062006?open&of=ENG-CMR |accessdate=10 August 2015 |archivedate=6 June 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060606221725/http://web.amnesty.org/library/Index/ENGIOR410062006?open&of=ENG-CMR }}. May 2006. Amnesty International Publications. Accessed 6 April 2007.</ref> အကျဉ်းထောင်များမှာ ပြည့်သိပ်နေပြီး လုံလောက်သော အစားအစာ နှင့် ဆေးဝါးများကို ရရှိရန် အလွန်ခက်ခဲသည်။<ref name = "Human Rights Report"/><ref name="EHRC"/> ထို့ပြင် ရိုးရာ အုပ်ချုပ်သူများ ဦးစီးသော မြောက်ဘက်ပိုင်းရှိ အကျဉ်းထောင်များတွင် အစိုးရ ကိုယ်စား နိုင်ငံရေး ပြိုင်ဘက်များကို ထိန်းသိမ်းထားသည်ဟု စွပ်စွဲကြသည်။ သို့သော်လည်း ၂၁ ရာစု၏ ပထမ ဆယ်စုနှစ်မှ စ၍ ရဲများအား မသင့်လျော်သော စီမံခန့်ခွဲမှုများ အတွက် တရားစွဲဆိုခြင်းများ ပိုမို၍ များပြားလာသည်ကို တွေ့ရသည်။<ref name="Human Rights Report"/> ၁၉၉၀ ဒီဇင်ဘာလ အထိ သမ္မတ ဘီယာ၏ ကင်မရွန်း ပြည်သူ့ ဒီမိုကရက်တစ် လှုပ်ရှားမှု (စီပီဒီအမ်) ပါတီသည် တစ်ခုတည်းသော တရားဝင် ပါတီ ဖြစ်သည်။ ထို့နောက်တွင် ဒေသတွင်း နိုင်ငံရေး အဖွဲ့အစည်းများ ပေါ်ပေါက် လာခဲ့သည်။ အဓိက အတိုက်အခံမှာ ဆိုရှယ် ဒီမိုကရက်တစ် တပ်ဦးဖြစ်ပြီး အန်ဂလိုဖုန်း ဒေသတွင် အများဆုံး အခြေစိုက်က ဂျွန်ဖရူနဒီမှ ဦးဆောင်သည်။<ref name = "lergai">[[#West|West]] 11.</ref> ဘီယာနှင့် ၎င်း၏ ပါတီသည် သမ္မတရာထူးနှင့် အမျိုးသား လွှတ်တော်ကို တစ်နိုင်ငံလုံး ဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲများ၌ ချုပ်ထိန်းထားနိုင်ဆဲ ဖြစ်ပြီး ပြိုင်ဘက်များကမူ ထိုရွေးကောက်ပွဲများမှာ တရားမျှတမှု မရှိဟု အခိုင်အမာ ပြောကြသည်။ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့စည်းများက အစိုးရသည် ဆန္ဒပြမှုများကို တားမြစ်ခြင်း၊ အစည်းအဝေးများတွင် ဝင်ရောက် နှောက်ယှက်ခြင်း၊ အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင်များ နှင့် သတင်းစာသမားများကို ဖမ်းဆီးခြင်းအားဖြင့် အတိုက်အခံ အဖွဲ့အစည်းများ၏ လွတ်လပ်မှုကို ဖိနှိပ်သည်ဟု စွပ်စွဲကြသည်။ ဖရီးဒမ်း ဟောက်စ် မှ ကင်မရွန်းအား နိုင်ငံရေး ဆိုင်ရာ အခွင့်အရေး နှင့် ပြည်သူ့ လွတ်လပ်မှုများတွင် "လွတ်လပ်မှု မရှိ" အဆင့်ဖြင့် သတ်မှတ်ကြသည်။<ref>Cameroon is rated at six in both categories on a scale of one to seven, with one being "most free" and seven being "least free". [[#House|Freedom House]].</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ နောက်ဆုံး ရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၀၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၂ ရက်တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။<ref name=Kandemeh>Kandemeh, Emmanuel (17 July 2007). "[http://fr.allafrica.com/stories/200707170411.html Journalists Warned against Declaring Election Results]", ''Cameroon Tribune''. Accessed 18 July 2007 {{subscription needed}}.</ref> ===နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံရေး=== ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် ဓနသဟာယ နိုင်ငံများ အဖွဲ့ နှင့် လာ ဖရန်ကိုဖိုနီ အဖွဲ့တို့၏ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ နိုင်ငံခြားရေး ပေါ်လစီသည် အဓိက မဟာမိတ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ယခင်က ကိုလိုနီ အုပ်ချုပ်သူ ဖြစ်ခဲ့သော ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားရေး ပေါ်လစီနှင့် နီးကပ်စွာ တူညီသည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 126</ref><ref>Ngoh 328.</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ စစ် အသုံးစရိတ်မှာ အခြားသော ဌာနများ၏ အသုံးစရိတ်နှင့် ယှဉ်လျှင် အလွန်များပြား သော်လည်း<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 30.</ref> ကာကွယ်ရေး ကိစ္စများ အတွက် ပြင်သစ်ကို များစွာ အားကိုးသည်။,<ref name="State Dept"/> သမ္မတ ဘီယာသည် ရေနံ ပေါကြွယ်ဝသော ဘာကာစီ ကျွန်းဆွယ် ကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံ နှင့် အငြင်းပွားမှု ဖြစ်ခဲ့ပြီး (သို့သော် ထိုအငြင်းပွားမှုကို ဂရင်းထရီး သဘောတူညီချက်ဖြင့် ပြေလည်မှု ရခဲ့သည်။) ဂါဘွန်းနိုင်ငံ သမ္မတ အယ်လ် ဟတ်ဒ် အိုမာ ဘွန်ဂို နှင့် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ပြိုင်ဆိုင်မှုများ ကြောင့် အငြင်းပွားခဲ့ဖူးသည်။<ref name = "lergai"/> ===အုပ်ချုပ်ရေး ဒေသများ=== [[File:Provinces of Cameroon EN.svg|thumb|upright|ကင်မရွန်းနိုင်ငံကို ဒေသ ၁၀ ခု အဖြစ် ခွဲခြားထားသည်။]] ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ ကင်မရွန်းနိုင်ငံအား တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသ ၁၀ ခုဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး ဒေသ တစ်ခုချင်းစီတွင် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသော ဒေသဆိုင်ရာ ကောင်စီ ရှိသည်။ ဒေသတစ်ခုချင်းစီအား သမ္မတမှ ခန့်အပ်ထားသော အုပ်ချုပ်ရေးမှူး တစ်ဦးစီမှ အုပ်ချုပ်သည်။<ref name="Neba 250"/> ထိုခေါင်းဆောင်များသည် သမ္မတ၏ ဆန္ဒကို အကောင်အထည် ဖော်ပေးခြင်း၊ ဒေသဆိုင်ရာ အထွေထွေ အခြေအနေ နှင့် အနေအထားများကို ပြန်လည် သတင်းပို့ရခြင်း၊ အစိုးရ ရုံးလုပ်ငန်းများကို အုပ်ချုပ်ရခြင်း၊ ငြိမ်းချမ်းရေး ထိန်းသိမ်း ရခြင်း နှင့် ပိုမို၍ သေးငယ်သော အုပ်ချုပ်ရေး ယူနစ်များကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု ရခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ရသည်။ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများတွင် ကျယ်ပြန့်သော အာဏာစက် ရှိကြပြီး သူတို့၏ နယ်တွင် ဝါဒဖြန့်ဖြင်း ဆောင်ရွက်နိုင်သည့် အပြင် စစ်တပ်၊ ရဲ နှင့် ဂျန်ဒါမီ ရဲတို့ကို လိုအပ်ပါက ခေါ်သုံးနိုင်သည်။ အားလုံးသော ဒေသဆိုင်ရာ အစိုးရ အရာရှိများမှာ ဗဟိုအစိုးရ၏ ဒေသဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေး ဝန်ကြီး ဌာနမှ ဝန်ထမ်းများ ဖြစ်ကြပြီး ဒေသဆိုင်ရာ အစိုးရများ အနေနှင့်လည်း ထိုဝန်ကြီးဌာနမှ ဘတ်ဂျက် အများဆုံးကို ရရှိကြသည်။<ref name="history">{{cite web|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/26431.htm|title=Cameroon|publisher=US Department of State|date=25 August 2011|accessdate=24 September 2011}}</ref> ဒေသများကို တိုင်း ၅၈ တိုင်း အဖြစ် ဆက်လက် ခွဲခြားထားပြီး ထိုတိုင်းများကို သမ္မတမှ ခန့်အပ်ထားသော တိုင်းဒေသဆိုင်ရာ အရာရှိများက ဦးဆောင်ကြသည်။ ထိုတိုင်းများကို တိုင်းငယ်များ အဖြစ် ဆက်လက် ခွဲခြားထားပြီး ထိုတိုင်းငယ်များကို လက်ထောက် တိုင်းဒေသဆိုင်ရာ အရာရှိများက အုပ်ချုပ်ကြသည်။ ခရိုင်မှူးမှ အုပ်ချုပ်သော ခရိုင်များမှာ အသေးဆုံးသော အုပ်ချုပ်ရေး ဆိုင်ရာ ယူနစ်များ ဖြစ်သည်။<ref name=unhchr>{{cite web|url=http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/0/33bb745d595710e3c125693d0035f74b?Opendocument|accessdate=12 April 2013|title=Core document forming part of the reports of States Parties: Cameroon|publisher=UNHCHR}}</ref> မြောက်ဘက် အကျဆုံး ဒေသ ၃ ခုမှာ မြောက်ဖျား ဒေသ၊ မြောက်ပိုင်း ဒေသ နှင့် အဒါမဝါ ဒေသ တို့ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့၏ တောင်ဘက်တွင် အလယ်ပိုင်းဒေသ နှင့် အရှေ့ပိုင်း ဒေသတို့ ရှိသည်။ တောင်ပိုင်း ဒေသသည် ဂီနီပင်လယ်အော်ပေါ်တွင် တည်ရှိပြီး တောင်ဘက် နယ်နိမိတ်လည်း ဖြစ်သည်။ ကင်မရွန်း၏ အနောက်ဘက်ပိုင်းကို ဒေသ ၎ ခု ခွဲခြား ထားသည်။ လစ်တော်ရယ် ဒေသ နှင့် အနောက်တောင်ပိုင်း ဒေသ တို့မှာ ကမ်းရိုးတန်းပေါ်တွင် တည်ရှိကြကာ အနောက်မြောက်ပိုင်း ဒေသ နှင့် အနောက်ပိုင်း ဒေသတို့မှာ အနောက်ပိုင်း မြက်ခင်းပြင် ဒေသများတွင် တည်ရှိကြသည်။ ==ပညာရေး နှင့် ကျန်းမာရေး== [[File:Cameroonian school children gather around U.S. Army Master Sgt. John Reid, center, for a group photo near Douala, Cameroon, March 19, 2014, during Central Accord 14 140319-A-PP104-039.jpg|thumb|300 px|ကင်မရွန်းရှိ ကျောင်းသား ကလေးများ]] ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ စာတတ်မြောက်မှုနှုန်းမှာ ၇၁.၃ % (အမျိုးသား ၇၈.၃ %၊ အမျိုးသမီး ၆၄.၈%)မျှ ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref name="CIA"/> ကလေး အများစုမှာ ကိုင်ပိုင် စာသင်ကျောင်းနှင့် ဘာသာရေးကျောင်းများထက် အဖိုးနှုန်းထား သက်သာသော အစိုးရ ကျောင်းများတွင် စာသင်ကြားကြသည်။<ref name="Mbaku 15">[[#Mbaku|Mbaku]] 15.</ref> ပညာရေး စနစ်မှာ ပြင်သစ် နှင့် ဗြိတိသျှတို့၏ ပညာရေး စနစ်ကို ရောနှော ဆက်ခံထားခြင်း ဖြစ်ပြီး<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 105–6.</ref> သင်ကြားရာတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ နှင့် ပြင်သစ်ဘာသာတို့ကို အသုံးပြု၍ သင်ကြားကြသည်။<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 16.</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် အာဖရိကရှိ ကျောင်းတက်မှု အများဆုံး နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။<ref name="Mbaku 15" /> မိန်းကလေးများမှာ ယောက်ျားလေးများ နှင့် ယှဉ်လျှင် ကျောင်းပုံမှန် တက်ရောက်မှု မရှိပေ။ အကြောင်းမှာ ရိုးရာ ယဉ်ကျေးမှု အစွဲအလမ်းများ၊ အိမ်မှုကိစ္စများ၊ စောစီးစွာ အိမ်ထောင်ပြုခြင်းများ၊ ပဋိသန္ဓေ တည်ရှိခြင်းများ နှင့် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက် ဖိနှိပ်မှုများကြောင့် ဖြစ်သည်။ တောင်ဘက်ပိုင်းတွင် ကျောင်းတက်ရောက်မှု ပိုများသဖြင့်<ref name="Mbaku 15"/> ဆရာ ဆရာမများ အများအပြား တောင်ဘက်ပိုင်းတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ကြခြင်းကြောင့် မြောက်ဘက်ပိုင်းရှိ ကျောင်းများတွင် ဆရာ ဆရာမ ဦးရေ မလုံလောက်ပေ။<ref name="Human Rights Report"/> ကျောင်းတက်ရောက်မှု နည်းပါးခြင်း၏ အကြောင်းရင်း နောက်တစ်ခုမှာ ကလေး အလုပ်သမား များပြားခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ အမေရိကန် အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန၏ အဆိုးရွားဆုံး ကလေး အလုပ်သမား အစီရင်ခံစာ အရ အသက် ၅ နှစ်မှ ၁၄ နှစ် အထိ ကလေး သူငယ်၏ ၅၆% မှာ အလုပ်လုပ်နေသော ကလေးများ ဖြစ်ပြီး အသက် ၇ နှစ် မှ ၁၄ နှစ် အထိ ကလေးသူငယ်များ၏ ၅၃% မှာ ကျောင်းတက်ရင်း အလုပ်လုပ်နေရသော ကလေးများ ဖြစ်သည်။<ref>[http://www.dol.gov/ilab/reports/child-labor/cameroon.htm 2013 Findings on the Worst Forms of Child Labor -Cameroon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150303052129/http://www.dol.gov/ilab/reports/child-labor/cameroon.htm |date=3 March 2015 }}. Dol.gov. Retrieved on 29 June 2015.</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ နိုင်ငံတကာ အလုပ်သမားရေးရာ ဗျူရို မှ ထုတ်ပြန်သော ကလေးသူငယ်များ သို့မဟုတ် အဓမ္မ ခိုင်းစေခြင်း ခံရသူများ ထုတ်လုပ်သော ပစ္စည်းများ စာရင်းတွင် ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် ကိုကိုး ထုတ်လုပ်ရာတွင် ကလေး အလုပ်သမားများကို အသုံးပြုကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။<ref>[http://www.dol.gov/ilab/reports/child-labor/list-of-goods/ List of Goods Produced by Child Labor or Forced Labor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150610003351/http://www.dol.gov/ilab/reports/child-labor/list-of-goods/ |date=10 June 2015 }}. Dol.gov. Retrieved on 29 June 2015.</ref> ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု အရည်အသွေးမှာလည်း ပုံမှန်အားဖြင့် နိမ့်ကျသည်။<ref name = "yqheor">[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 21.</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် လူ ၅,၀၀၀ အတွက် ဆရာဝန်တစ်ဦးနှုန်းသာ ရှိသည်ဟု ကမ္ဘာ့ ကျန်းမာရေး အဖွဲ့က ဆိုသည်။<ref>{{cite news|last=Staff|first=CNN|title=3 medical marvels saving lives|url=http://edition.cnn.com/2013/11/17/health/cnnheroes-medical-marvels/index.html?hpt=us_bn1|accessdate=18 November 2013|newspaper=CNN}}</ref> ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု စနစ် အတွင်း ဘဏ္ဍာငွေ နည်းပါးမှုကြောင့် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် အနည်းငယ်မျှသာ ရှိသည်။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံ အတွင်း လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသော ဆရာဝန် နှင့် သူနာပြု အများစုမှာ အလုပ်များ၍ လုပ်ခနည်းပါးသောကြောင့် အခြားနိုင်ငံများသို့ ရွှေ့ပြောင်းသွားကြသည်။ သူနာပြု လိုအပ်သော်လည်း အလုပ်မရှိသော သူနာပြု အများအပြား ရှိသည်။ အချို့မှာ သူတို့၏ ကျွမ်းကျင်မှုများ လျော့ကျမသွားစေရန် အခမဲ့ အကူအညီ ပေးကြသည်။<ref>{{cite web |title=The need is so great |author=Rose Futrih N. Njini |publisher=D+C Development and Cooperation/ dandc.eu |date=December 2012 |url=http://www.dandc.eu/en/article/cameroon-too-many-nurses-and-doctors-lack-perspective}}</ref> အဓိက မြို့ကြီးများ၏ အပြင်ဘက်ရှိ ဆေးရုံဆေးခန်းများမှာ အများအားဖြင့် ညစ်ပတ်နေတတ်ပြီး ပစ္စည်းကိရိယာလည်း အစုံအလင် မရှိတတ်ပေ။<ref name="West 64">[[#West|West]] 64.</ref> ၂၀၁၂ ခုနှစ် ခန့်မှန်းချက်အရ မွေးစမှ ပျမ်းမျှသက်တမ်းကို ၅၄.၇၁ နှစ် သတ်မှတ်သဖြင့် ကမ္ဘာ့ ပျမ်းမျှသက်တမ်း အနိမ့်ဆုံး နိုင်ငံများတွင် ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html?countryName=Cameroon&countryCode=cm&regionCode=afr&rank=200#cm|work=CIA World Factbook|title=Life Expectancy ranks|accessdate=12 April 2013|archivedate=4 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120504215553/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html?countryName=Cameroon&countryCode=cm&regionCode=afr&rank=200#cm}}</ref> ပုံမှန် တွေ့ရလေ့ ရှိသော ရောဂါများမှာ [[သွေးလွန်တုပ်ကွေး]] ၊ [[ဖီလာရီယာသန်စွဲနာ]]၊ [[လီရှမာနီယာပိုးစွဲနာ]]၊ [[ငှက်ဖျားရောဂါ]]၊ [[ဦးနှောက်အမြှေးရောင် ရောဂါ]]၊ [[ရှစ်စတိုဆိုမာသန်စွဲနာ]] ၊ [[အာဖရိကန် ထရစ်ပနိုစိုမီရေးစစ်]] တို့ ဖြစ်သည်။<ref>[[#West|West]] 58–60.</ref> အသက် ၁၅ နှစ်မှ ၄၉ နှစ်အတွင်း အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ အေအိုင်ဒီအက်စ် တွေ့ရှိမှုနှုန်းမှာ ၅.၄ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်သော်လည်း ထိုရောဂါနှင့် ပတ်သက်၍ လူမှုရေးအရ ရှက်ကြောက်၍ ထုတ်မပြောကြသောကြောင့် နည်းပါးခြင်း ဖြစ်သည်။<ref name = "yqheor"/> ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် ကျင့်သုံးလေ့ ရှိသော ရိုးရာ အလေ့အထ တစ်ခုဖြစ်သည့် အပျိုဖော်ဝင်စ အမျိုးသမီးတို့၏ ရင်သားကို မာကျောသော အရာဝတ္ထု သို့မဟုတ် အပူပေးထားသော အရာဝတ္ထုဖြင့် ပျောက်ပျက်သေးငယ်အောင် လုပ်ခြင်းသည်လည်း အမျိုးသမီးတို့၏ ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေသည်။ <ref>Joe, Randy. (23 June 2006) [http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/5107360.stm Africa | Cameroon girls battle 'breast ironing']. BBC News. Retrieved on 2015-06-29.</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/programmes/p01pgpzf BBC World Service – Outlook, Fighting 'Breast Ironing' in Cameroon]. Bbc.co.uk (16 January 2014). Retrieved on 2015-06-29.</ref><ref>[http://www.channel4.com/news/breast-ironing-fgm-victim-girls-chest-cameroon-uk Campaigners warn of 'breast ironing' in the UK – Channel 4 News]. Channel4.com (18 April 2014). Retrieved on 2015-06-29.</ref><ref>Bawe, Rosaline Ngunshi (24 August 2011) [http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/CEDAW/HarmfulPractices/GenderEmpowermentandDevelopment.pdf Breast Ironing : A harmful traditional practice in Cameroon]. Gender Empowerment and Development(GeED)</ref> အမျိုးသမီးတို့၏ မအင်္ဂါစေ့ကို ဖြတ်တောက်သည့် အလေ့အထမှာလည်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မရှိသော်လည်း လူဦးရေ တစိတ်တပိုင်းတွင် ကျင့်သုံးလျက် ရှိသည်ဟု ၂၀၁၃ ခုနှစ် ယူနီဆက်ဖ်၏ အစီရင်ခံစာ အရ သိရပြီး ကင်မရွန်း အမျိုးသမီးထု၏ ၁ ရာခိုင်နှုန်းမှာ မအင်္ဂါစေ့ ဖြတ်တောက်ထားခြင်း ခံရသည်။ ရိုးရာ တိုင်းရင်းဆေးမှာလည်း အနောက်တိုင်းဆေးပညာအပြင် အခြား ရွေးချယ်စရာ တစ်ခု အဖြစ် လူကြိုက်များဆဲပင် ဖြစ်သည်။<ref name=Lantum>Lantum, Daniel M., and Martin Ekeke Monono (2005). "Republic of Cameroon", ''Who Global Atlas of Traditional, Complementary and Alternative Medicine''. [[World Health Organization]], p. 14.</ref> ==ပထဝီဝင်== [[File:Rhumsiki Peak.jpg|thumb|မြောက်ဖျားဒေသ ရွမ်းစီးကီးရှိ မီးတောင်အဆို့ မြင်ကွင်း]] ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် ၁၈၃,၅၆၉ စတုရန်းမိုင် (၄၇၅,၄၄၂ စတုရန်းကီလိုမီတာ) မျှ ရှိသဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ၅၃ ခုမြောက် အကြီးဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။<ref name="Demographic Yearbook">[http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2003/Table03.pdf ''Demographic Yearbook 2004'']. United Nations Statistics Division.</ref> [[ဆွီဒင်နိုင်ငံ]]ထက် အနည်းငယ်မျှ ပို၍ ကြီးမားပြီး [[ပါပူဝါနယူးဂီနီနိုင်ငံ]] နှင့် အရွယ်အစားတူမျှ ဖြစ်သည်။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် အလယ်အာဖရိကနှင့် အနောက်အာဖရိကရှိ ဘွန်နီပင်လယ်အော်ပေါ်တွင် တည်ရှိပြီး ဂီနီပင်လယ်ကွေ့ နှင့် အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာတို့၏ တစိတ်တဒေသ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.international.ucla.edu/africa/countries/|accessdate=12 April 2013|title=Country Profiles|publisher=UCLA African Studies Center}}</ref> မြောက်လတ္တီကျု ၁ ဒီဂရီမှ ၁၃ ဒီဂရီ အတွင်း အရှေ့လောင်ဂျီကျု ၈ ဒီဂရီမှ ၁၇ ဒီဂရီ အတွင်းတွင် တည်ရှိသည်။ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားစာပေများတွင် ကင်မရွန်းနိုင်ငံအား အာဖရိကတိုက် အသေးစားလေးဟု ဖော်ပြလေ့ ရှိပြီး အကြောင်းမှာ ကင်မရွန်းနိုင်ငံ အတွင်း အာဖရိက၏ အဓိက ရာသီဥတုများ နှင့် သဘာဝပေါက်ပင်များ အားလုံး ရှိပြီး ကမ်းရိုးတန်း၊ ကန္တာရ၊ တောင်ကုန်းများ၊ မိုးသစ်တောများ နှင့် ဆာဗားနား မြက်ခင်းပြင်များ အားလုံး ရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ <ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 16.</ref> အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများမှာ အနောက်ဘက်တွင် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် ချဒ်နိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဗဟိုအာဖရိက သမ္မတနိုင်ငံ၊ တောင်ဘက်တွင် အီကွေတာဂီနီနိုင်ငံ၊ ဂါဘွန်နိုင်ငံ နှင့် ကွန်ဂိုသမ္မတနိုင်ငံ တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref name="CIA"/> ကင်မရွန်းနိုင်ငံအား အဓိက ပထဝီဝင်ဇုန်ကြီး ၅ ဇုန် အဖြစ်ခွဲခြားထားပြီး ၎င်းတို့မှာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အားဖြင့် လည်းကောင်း၊ ရာသီဥတု အားဖြင့် လည်းကောင်း၊ သဘာဝ ပေါက်ပင်အားဖြင့် လည်းကောင်း အသွင် ကွဲပြားခြားနားသည်။ ကမ်းရိုးတန်း လွင်ပြင်သည် ဂီနီ ပင်လယ်ကွေ့မှ<ref name=Fomensky>Fomensky, R., M. Gwanfogbe, and F. Tsala, editorial advisers (1985) ''Macmillan School Atlas for Cameroon.'' Malaysia: Macmillan Education, p. 6</ref> အတွင်းပိုင်းသို့ ၉ မိုင်မှ ၉၃မိုင် (၁၅ ကီလိုမီတာမှ ၁၅၀ ကီလိုမီတာ) အထိ ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်သွားပြီး ပျမ်းမျှ အမြင့်အားဖြင့် ၂၉၅ပေ (၉၀ မီတာ) မျှ ရှိသည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 14.</ref> ထိုဒေသမှာ အလွန်ပူ၍ စွတ်စိုထိုင်းမှိုင်းပြီး တိုတောင်းသော ခြောက်သွေ့ရာသီ ရှိကာ ထိုရပ်ဝန်းဒေသသည် သစ်တောထူထပ်စွာ ပေါက်ရောက်နေပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အစိုစွတ်ဆုံး ဒေသ အများအပြား ပါဝင်ကာ ခရော့စ် ဆာနာဂါ ဘိုင်အိုကို ကမ်းရိုးတန်း သစ်တော ဒေသ၏ တစိတ်တပိုင်း ဖြစ်သည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 28.</ref><ref name=Extremes>"[http://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/globalextremes.html#highpre Highest Average Annual Precipitation Extremes] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120525195312/http://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/globalextremes.html#highpre |date=25 May 2012 }}". Global Measured Extremes of Temperature and Precipitation, [[National Climatic Data Center]], 9 August 2004. Accessed 6 April 2007.</ref> တောင်ပိုင်း ကင်မရွန်း ကုန်းမြေမြင့်ဒေသသည် ကမ်းရိုးတန်း လွင်ပြင်မှ ပျမ်းမျှ အမြင့် ၂,၁၃၃ ပေ (၆၅၀ မီတာ) အထိ မြင့်တက်သွားသည်။<ref name="Neba 16">[[#Neba|Neba]] 16.</ref> ထိုဒေသတွင် အီကွေတာ မိုးသစ်တောများ အဓိက တည်ရှိပြီး စိုစွတ်သော ရာသီဥတုနှင့် ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတု အပြောင်းလဲ ရှိခြင်းကြောင့် ကမ်းရိုးတန်းဒေသထက် စိုထိုင်းမှု ပိုနည်းသည်။ ထိုဒေသသည် အတ္တလန္တိတ် အီကွေတာ ကမ်းရိုးတန်းသစ်တော ဇီဝရပ်ဝန်း၏ တစိတ်တဒေသ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.unido.org/fileadmin/user_media/Procurement/Ahmed/16001956/16001956ZPaa_TOR_final%20Report.pdf|publisher=UNIDO|title=ICAM of Kribi Campo|accessdate=12 April 2013|archivedate=6 May 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130506165602/http://www.unido.org/fileadmin/user_media/Procurement/Ahmed/16001956/16001956ZPaa_TOR_final%20Report.pdf}}</ref> [[File:Hills near Ngaoundal.jpg|thumb|ကင်မရွန်းနိုင်ငံ အဒါမဝါ ဒေသရှိ နျုန်းဒယ် အနီး ကျေးလက်မြင်ကွင်း]] ကင်မရွန်းတောင်တန်း ဟုခေါ်သည့် ပုံသဏ္ဍန်မှန်သော တောင်ကုန်းများ၊ တောင်တန်းများ နှင့် ကုန်းမြေမြင့်များသည် ကမ်းရိုးတန်းရှိ ကင်မရွန်းတောင်မှ မြောက်ဘက်ပိုင်း ကင်မရွန်းနယ်စပ် လတ္တီကျု ၁၃ ဒီဂရီ ၅ မိနစ် ချဒ်ရေကန် အထိ ရှည်လျားစွာ တည်ရှိပြီး ကင်မရွန်းတောင်မှာ ၁၃,၄၃၅ ပေ( ၄,၀၉၅ ပေ)<ref name="Neba 17"/> ဖြင့် အမြင့်ဆုံး ဖြစ်သည်။ ထိုဒေသတွင် မိုးရွာကျမှု များသော်လည်း ပြင်းထန်သော ရာသီဥတု ရှိကာ အထူးသဖြင့် အနောက်ဘက် ကုန်းမြေမြင့် တွင် ဖြစ်သည်။ ထိုဒေသရှိ မြေကြီးများအား ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးရန် အကောင်းဆုံးသော မြေများ ဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် မီးတောင်ဒေသဖြစ်သော ကင်မရွန်းတောင် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဖြစ်သည်။<ref name="Neba 17">[[#Neba|Neba]] 17.</ref> မီးတောင်ကြောင့် မီးတောင်ထိပ်ဝရေကန်များ ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိသည်။ ၁၉၈၆ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၁ ရက်တွင် ထိုသို့သော ရေကန်တစ်ခု ဖြစ်သည့် နျိုရေကန်မှ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဒ် ဓာတ်ငွေ့များ ထုတ်လွှတ်သဖြင့် လူ ၁,၇၀၀ မှ ၂,၀၀၀ ကြား သေဆုံး ခဲ့ရသည်။<ref name="Neba 17" /><ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 161 report 1,700 killed; [[#Hudgens|Hudgens and Trillo]] 1054 say "at least 2,000"; West 10 says "more than 2,000".</ref> ထိုဒေသအား ကမ္ဘာ့သားရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့မှ ကင်မရွန်းကုန်းမြင့်သစ်တော ဇီဝ ရပ်ဝန်းဒေသအဖြစ် သတ်မှတ် ဖော်ပြထားသည်။<ref>{{cite web|url=http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/cameroon_highlands_forests.cfm|accessdate=12 April 2013|publisher=WWF|title=Cameroon Highlands Forests|archivedate=1 May 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130501144939/http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/cameroon_highlands_forests.cfm}}</ref> တောင်ဘက် ကုန်းမြေမြင့်မှာ မညီညာ၍ မြက်ခင်းထူထပ်သော အဒါမဝါ ကုန်းမြေမြင့် ဆီသို့ မြင့်တက်သွားသည်။ ထို မြေမျက်နှာသွင်ပြင်သည် အနောက်ဘက် တောင်ကုန်းဒေသသို့ ဆန့်တန်းသွားပြီး နိုင်ငံ၏ မြောက်ပိုင်းနှင့်တောင်ပိုင်းကြား အရံအတား အဖြစ်ကာဆီးလျက် ရှိသည်။ ၎င်း၏ ပျမ်းမျှ အမြင့်ပေမှာ ၃,၆၀၉ပေ (၁,၁၀၀ မီတာ) ဖြစ်ပြီး။<ref name="Neba 16"/> ပျမ်းမျှ အပူချိန်မှာ ၂၂ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် မှ ၂၅ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် အထိ ဖြစ်သည်။ ဧပြီလနှင့် အောက်တိုဘာလကြား မိုးအများဆုံး ရွာကျပြီး မိုးရေချိန် အမြင့်ဆုံးမှာ ဇူလိုင်လ နှင့် ဩဂုတ်လ တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref name=Gwanfogbe> Gwanfogbe, Mathew; Meligui, Ambrose; Moukam, Jean and Nguoghia, Jeanette (1983). ''Geography of Cameroon.'' Hong Kong: Macmillan Education, p. 20, ISBN 0333366905.</ref><ref>[[#Neba|Neba]] 29.</ref> မြောက်ပိုင်းမြေနိမ့်ဒေသမှ အဒါမဝါ၏ အစွန်းမှ ချဒ်ရေကန်အထိ သွယ်တန်းလျက် ရှိပြီး ပျမ်းမျှ အမြင့်ပေမှာ ၉၈၄ ပေ မှ ၁,၁၄၈ပေ (၃၀၀ မီတာ မှ ၃၅၀ မီတာ) အထိ ဖြစ်သည်။.<ref name="Neba 17"/> ၎င်းတွင် တွေ့ရသော သဘာဝပေါက်ပင်များမှာ ဆာဗားနား ချုံထနောင်းတော နှင့် မြက်ခင်းများ ဖြစ်သည်။ ထိုဒေသမှာ မိုးခေါင်သော ဒေသဖြစ်ပြီး မိုးကွက်ကျား ရွာကျကာ ပျမ်းမျှ အပူချိန် မြင့်မားသည်။<ref name=Green>Green, RH (1969). "The Economy of Cameroon Federal Republic". In Robson, Peter, and DA Lury (eds). ''The Economies of Africa'', p.&nbsp;239. Allen and Unwin.</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် ရေဆင်းစနစ် ၄ မျိုးရှိသည်။ တောင်ဘက်ရှိ အဓိကမြစ်များမှာ အန်တမ်မြစ် ၊ နျောင်မြစ် ၊ ဆာနာဂါမြစ် နှင့် ဝူရီ မြစ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုမြစ်များမှာ အနောက်တောင်ပိုင်း နှင့် အနောက်ပိုင်းသို့ စီးဆင်းသွားကြပြီး ဂီနီပင်လယ်ကွေ့ အတွင်းသို့ စီးဝင်သည်။ ဂျာမြစ် နှင့် ကဒဲမြစ်တို့မှာ အရှေ့တောင်ပိုင်းရှိ ကွန်ဂိုမြစ် အတွင်းသို့ စီးဝင်ကြသည်။ ကင်မရွန်းမြောက်ပိုင်းတွင်မူ ဘန်နောင်းမြစ်သည် မြောက်ဘက် နှင့် အနောက်ဘက်သို့ စီးဆင်းသွားပြီး နိုင်ဂျာမြစ်အတွင်းသို့ စီးဝင်သည်။ လိုဂုန်းမြစ်မှာမူ မြောက်ဘက်သို့ စီးဆင်းသွားပြီး ချဒ်ရေကန် အတွင်းသို့ စီးဝင်သည်။ ကင်မရွန်းသည် ချဒ်ရေကန်အား အိမ်နီးချင်း ၃ နိုင်ငံ နှင့် အတူ ဝေမျှ ပိုင်ဆိုင်သည်။<ref>{{cite web|title=Country Files: Cameroon|url=http://www.fao.org/docrep/005/T0360E/T0360E04.htm|publisher=UN Food and Agriculture Organization|accessdate=3 March 2013}}</ref> ==စီးပွားရေး နှင့် အခြေခံ အဆောက်အအုံ== [[File:Douala.JPG|thumb|ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးမြို့တော် ဖြစ်ဿော ဒူဝါလာမြို့ ]] [[File:Limbe1.png|thumb|လင်းဘေးမြို့မှ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ လည်ပတ်ရာနေရာ]] [[File:YaoundeSportPalace.png|thumb|ယောင်အွန်ဒေးမြို့မှ အားကစားနန်းတော်]] ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ လူတစ်ဦးချင်း ဂျီဒီပီ ([[ဝယ်ယူနိုင်စွမ်းအား ကွာခြားမှုနှုန်း]] အပါအဝင်) သည် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂၃၀၀ မျှ ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းရပြီး<ref name="CIA"/> အာဖရိက တောင်ပိုင်းနိုင်ငံများထဲတွင် အဆင့် ၁ မှ ၁၀ အတွင်း ရှိသည်။<ref name="Musa Biya plan">Musa, Tansa (8 April 2008). "[http://www.reuters.com/article/2008/04/08/idUSL08308448 Biya plan to keep power in Cameroon clears hurdle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924132016/http://www.reuters.com/article/2008/04/08/idUSL08308448 |date=24 September 2015 }}". Reuters. Accessed 9 April 2008.</ref> အဓိက ကုန်ပစ္စည်းတင်ပို့ ရောင်းချသော နိုင်ငံများမှာ ပြင်သစ်၊ အီတလီ၊ တောင်ကိုရီးယား၊ စပိန် နှင့် ယူနိုက်တက် ကင်းဒမ်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref name="CIA"/> ကင်မရွန်းသည် ၂၀၃၅ တွင် အရေးပါသော နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာရန် ရည်မှန်းထားသည်။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် ဆယ်စုနှစ် တစ်ခုစာမျှ စီးပွားရေး တိုးတက်မှု ကောင်းမွန်ခဲ့ပြီး တစ်နှစ်လျှင် ဂျီဒီပီ ၄ ရာခိုင်နှုန်းမျှ တိုးမြင့်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၄ မှ ၂၀၀၈ အတွင်း အများပြည်သူ ဆိုင်ရာ ချေးငွေသည် ဂျီဒီပီ၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်မှ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော် အထိ လျော့ကျသွားခဲ့ပြီး နိုင်ငံ၏ အရန်ငွေကြေးမှာ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃ ဘီလီယံ အထိ ၄ ဆမျှ မြင့်တက်သွားခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.mfw4a.org/cameroon/cameroon-financial-sector-profile.html|title=Cameroon Financial Sector Profile|publisher=MFW4A|accessdate=24 September 2011|archivedate=13 May 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110513110637/http://www.mfw4a.org/cameroon/cameroon-financial-sector-profile.html}}</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံများသည် အာဖရိကအလယ်ပိုင်းနိုင်ငံများ၏ ဘဏ် အဖွဲ့ ၊အလယ်အာဖရိက နိုင်ငံများ၏ အကောက်ခွန် နှင့် စီးပွားရေး သမဂ္ဂ အဖွဲ့၊ အာဖရိကနိုင်ငံများ၏ စီးပွားရေး ဥပဒေ ညီညွတ်ရေး အဖွဲ့တို့၏ တစိတ်တဒေသ ဖြစ်သည်။<ref name="ohada.com">{{cite web|url=http://www.ohada.com/index.php|title=The business law portal in Africa|publisher=OHADA|accessdate=22 March 2009}}</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ငွေကြေးမှာ စီအက်ဖ်အေ ဖရန့် ဖြစ်သည်။<ref name="CIA"/> ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် အလုပ်လက်မဲ့နှုန်းမှာ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံလူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံခန့်မှာ နိုင်ငံတကာ ဆင်းရဲမွဲတေမှု သတ်မှတ်ချက်မျဉ်း ဖြစ်သော တစ်ရက်လျှင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁.၂၅ အောက်တွင် ရှင်သန်နေထိုင်ကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDI_2008_EN_Tables.pdf|work=Human Development Indices|title= Table 3: Human and income poverty|page=35|accessdate=1 June 2009|publisher=UN}}</ref> ၁၉၈၀ ခုနှစ်များ၏ နောက်ပိုင်းမှ အစပြု၍ ကင်မရွန်းနိုင်ငံသည် ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရေး၊ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများ ပုဂ္ဂလိကပိုင် ပြောင်းလဲရေး နှင့် စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးမှု တိုးတက်ရေး တို့အတွက် ကမ္ဘာ့ဘဏ်နှင့် နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးအဖွဲ့တို့ အကြံပေးထားသော အစီအစဉ်များ ကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။<ref name="State Dept"/> အစိုးရသည် နိုင်ငံအတွင်း ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို အားပေးသည့် အစီအစဉ်များ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web | url=http://nl.nabc.nl/Portals/0/docs/Country%20information%20pdf/CAMEROON%20Fact%20Sheet.pdf | title=Cameroon Business Mission Fact Sheet 2010–2011 | publisher=Netherlands-African Business Council | year=2011 | accessdate=27 July 2015 | archivedate=13 October 2013 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20131013032607/http://nl.nabc.nl/Portals/0/docs/Country%20information%20pdf/CAMEROON%20Fact%20Sheet.pdf }}</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ သဘာဝ အရင်းအမြစ်များမှာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး နှင့် သစ်ပင်စိုက်ပျိုးရေး အတွက် အထူး သင့်လျော်သည်။ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် လူဦးရေ၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်မှာ စိုက်ပျိုးရေး ပြုလုပ်ကြပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ် စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်တွင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးမှာ ၁၉.၈ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ပါဝင်သည်။<ref name="CIA"/> စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်း အများစုကို ဒေသခံ လယ်သမားများက ဝမ်းစာဖူလုံရုံမျှ အတွက် ရိုးရှင်းသော ကိရိယာများကို အသုံးပြု၍ လုပ်ဆောင်ကြသည်။ သူတို့သည် ပိုလျှံသော ထွက်ကုန်များကို ရောင်းချကြပြီး အချို့မှာ စီးပွားရေးအတွက် လယ်ကွင်းသီးသန့်များကို ထိန်းသိမ်း စိုက်ပျိုးကြသည်။ မြို့ပြများက ၎င်းတို့၏ အစားအစာအတွက် လယ်သမားတို့၏ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းများကို အားကိုး အားထား ပြုရသည်။ ကမ်းရိုးတန်းဒေသရှိ မြေသားများနှင့် ရာသီဥတုတို့က ငှက်ပျော၊ ကိုကိုး၊ ဆီအုန်း၊ ရာဘာ နှင့် လက်ဖက်တို့ကို စီးပွားဖြစ် စိုက်ပျိုးနိုင်ရန်အတွက် အထောက်အပံ့ပေးသည်။ ကုန်းတွင်းပိုင်းရှိ တောင်ပိုင်း ကင်မရွန်းကုန်းမြင့်ဒေသတွင် ဝင်ငွေရရှိနိုင်သော ကော်ဖီ၊ သကြား နှင့် ဆေးရွက်ကြီးတို့ကို စိုက်ပျိုးကြသည်။ အနောက်ဘက် ကုန်းမြင့်ဒေသရှိ အဓိကဝင်ငွေရ သီးနှံမှာ ကော်ဖီ ဖြစ်ပြီး မြောက်ပိုင်းတွင် ဝါ၊ မြေပဲ နှင့် စပါးတို့ကို သဘာဝအလျောက် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်နိုင်သည်။ ပြည်ပထွက်ကုန်အတွက် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းများကို အားထားသောကြောင့် ကင်မရွန်းအနေနှင့် ၎င်းတို့၏ ဈေးနှုန်းများကို ပြောင်းလဲရန် အတွက် အန္တရာယ်ကြီးမားသည်။<ref name="CIA"/> [[File:Fulani herd in the dust.jpg|thumb|ကင်မရွန်းမြောက်ပိုင်းတွင် ဖူလာ နွားကျောင်းသမားက သူ၏ နွားများကို မောင်းနှင်နေပုံ။]] တိရစ္ဆာန်များကို နိုင်ငံအနှံ့တွင် မွေးမြူကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.fao.org/ag/AGP/AGPC/doc/Counprof/cameroon/figure10.htm|accessdate=12 April 2013|title=Cameroon livestock production map|publisher=FAO|archivedate=5 June 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130605182824/http://www.fao.org/ag/AGP/AGPC/doc/Counprof/cameroon/figure10.htm}}</ref > ငါးဖမ်းခြင်း မှ လူပေါင်း ၅,၀၀၀ ကျော်ကို အလုပ်ပေးထားပြီး နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်းတွင် ပင်လယ်စာ ၁၀၀,၀၀၀ တန် ကျော်ကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.fao.org/docrep/X0229E/x0229e05.htm|accessdate=12 April 2013|author=Som, Julienne|title=Women's role in Cameroon fishing communities|publisher=FAO|archivedate=3 June 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130603014448/http://www.fao.org/docrep/X0229E/x0229e05.htm}}</ref><ref name=awf>{{cite web|url=http://www.awf.org/country/cameroon|accessdate=12 April 2013|title=Cameroon|publisher=AWF}}</ref> ယခင်က ကျေးလက်နေ ကင်မရွန်းပြည်သူမျာအတွက် ပင်မ အစားအစာ ဖြစ်ခဲ့သော တောကောင်သားများမှာ ယခု အခါတွင် နိုင်ငံရှိ မြို့ပြကြီးများအတွက် အထူးအစားအစာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တောင်ကောင်သားများကို စီးပွားဖြစ် ရောင်းဝယ်ခြင်းသည် ကင်မရွန်းရှိ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု အနေဖြင့် သစ်တောပြုန်းတီးခြင်းကို ကျော်တက်သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1920391.stm|accessdate=12 April 2013|publisher=BBC|title=UK project tackles bushmeat diet|date=10 April 2002}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/cooking_in_the_danger_zone/7282187.stm|accessdate=12 April 2013|title=Cameroon's bushmeat dilemma|date=14 March 2008|publisher=BBC}}</ref> တောင်ပိုင်း မိုးသစ်တောများတွင် အလွန်များပြားသော သစ်ထုတ်လုပ်ရန် သစ်များရှိပြီး ကင်မရွန်းနိုင်ငံ စုစုပေါင်း ကုန်းမြေ ဧရိယာ၏ ၃၇% မျှ ရှိသည်။ <ref name=awf/> သို့သော်လည်း သစ်တော နေရာ အတော်များများကို ရောက်ရှိရန် ခက်ခဲသည်။ သစ်ထုတ်လုပ်ငန်းအား နိုင်ငံခြားပိုင် ကုမ္ပဏီများမှ အများဆုံး လုပ်ကိုင်ကြပြီး<ref name=awf/> ၁၉၉၈ ခုနှစ် စာရင်းအရ အစိုးရအား အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း ၆၀ မျှ အထောက်အပံ့ပေးသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဥပဒေအရ သစ်ထုတ်လုပ်ရာတွင် အန္တရာယ် ကင်းရှင်းစေရန် နှင့် ရေရှည် ထုတ်လုပ်နိုင်ရန် ပြဋ္ဌာန်းထားသော်လည်း သစ်ထုတ်လုပ်ငန်းသည် ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် ကြီးကြပ်မှု အနည်းဆုံး လုပ်ငန်း တစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://wwf.panda.org/what_we_do/where_we_work/congo_basin_forests/problems/deforestation/logging/|publisher=WWF|accessdate=12 April 2013|title=Logging in the Green Heart of Africa}}</ref> ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် စက်ရုံလုပ်ငန်းများမှာ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းထုတ်ကုန်၏ ၂၉.၇ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ရှိသည်။<ref name="CIA"/> ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ စက်ရုံလုပ်ငန်းများ၏ ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဒူဝါလာမြို့ နှင့် ဘိုနာဘယ်ရီမြို့ တို့တွင် တည်ရှိကြသည်။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် သတ္တုတွင်းထွက်များ အတော်အတန် ရှိသော်လည်း ထိုတွင်းထွက်များကို ကျယ်ပြန့်စွာ တူးဖော်ခြင်း မပြုကြပေ။ <ref name="State Dept"/> ရေနံ ရှာဖွေမှုမှာ ၁၉၈၆ ခုနှစ်မှ စ၍ ကျဆင်းလာခဲ့သော်လည်း အတော်အသင့် အရေးပါသော ကဏ္ဍ တစ်ခု အဖြစ် ကျန်ရှိနေပြီး ရေနံ ဈေးကျဆင်းပါက နိုင်ငံ့ စီးပွားရေးကို အပြင်းအထန် ရိုက်ခတ်လေ့ ရှိသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/pdp/2006/pdp02.pdf|accessdate=12 April 2013|title=Strengthening Transparency in the Oil Sector in Cameroon|author=Cossé, Stéphane |publisher=IMF|year=2006}}</ref> ရေမော်များ နှင့် ရေတံခွန်များက တောင်ဘက်ပိုင်းရှိ မြစ်များတွင် အရံအတား များ အဖြစစ် ရှိနေကြသော်လည်း ထိုနေရာများက ရေအားလျှပ်စစ် ထုတ်လုပ်ရန် အခွင့်အလမ်းများ ရရှိစေပြီး ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ စွမ်းအင် လိုအပ်မှုကို ဖြည့်ဆီးပေးလျက် ရှိသည်။ ဆာနာဂါ မြစ်မှ အီဒီယာရှိ အကြီးဆုံသော ရေအားလျှပ်စစ် စက်ရုံကို စွမ်းအင် ပေးလျက် ရှိသည်။ ကျန်ရှိသော ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ စွမ်းအင် လိုအပ်မှုများကို ဆီဖြင့်မောင်းနှင်ရသော ဓာတ်အားပေးစက်များမှ ဖြည့်တင်းပေးလျက် ရှိသည်။ သို့သော်လည်း နိုင်ငံ၏ ဒေသ အတော်များများတွင် အားထားရသော လျှပ်စစ်မီး မရှိသေးပေ။<ref>{{cite web|url=http://www.climateparl.net/cpcontent/pdfs/Kribi,%202010-03-27,%20Parlementarians.pdf|accessdate=12 April 2013|title=Harnessing Central Africa's Hydropower Potential|author=Prevost, Yves|publisher=Climate Parliament|archivedate=27 April 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140427082535/http://www.climateparl.net/cpcontent/pdfs/Kribi%2C%202010-03-27%2C%20Parlementarians.pdf}}</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးမှာ အများအားဖြင့် ခက်ခဲသည်။ အဓိက မြို့ကြီးများကို ဆက်သွယ်ပေးထားသော အခြားလမ်းများနှင့် ယှဉ်လျှင် ပိုမိုကောင်းမွန်သော အခကြေးငွေကောက်ခံသည့် လမ်းများ (အားလုံးမှာ ကားတစ်စင်းသာ မောင်းနိုင်သည်။)သာ ရှိပြီး ထိုလမ်းများမှာလည်း ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းမှု မရှိသလောက် ဖြစ်ပြီး ၁၀% မျှသာ ကတ္တရာ ခင်းထားသဖြင့် ဆိုးရွားသော ရာသီဥတုရှိလျှင် သွားလာ မရပေ။ လမ်းတွင်ရှိသော စစ်ဆေးရေးဂိတ်များမှာလည်း ရဲများ နှင့် ဂျန်ဒါမီ ရဲများ အတွက် ခရီးသွားများ ထံမှ ငွေညှစ်ရုံမှ အပ အခြားကောင်းမွန်သော ရည်ရွယ်ချက် မရှိပေ။<ref>[[#Hudgens|Hudgens and Trillo]] 1036.</ref> လမ်းဓားပြတိုက်ခြင်းကလည်း အရှေ့ဘက် နှင့် အနောက်ဘက် နယ်စပ်များရှိ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးကို အဟန့်အတား ဖြစ်စေပြီး ၂၀၀၅ ခုနှစ်မှ စ၍ ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံ မတည်မငြိမ် ဖြစ်မှုကြောင့် ပြဿနာမှာ ပိုမိုဆိုးရွားလာခဲ့သည်။ <ref name="Musa Gunmen">Musa, Tansa (27 June 2007). "[http://www.alertnet.org/thenews/newsdesk/L27787695.htm Gunmen kill one, kidnap 22 in Cameroon near CAR] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070629170646/http://www.alertnet.org/thenews/newsdesk/L27787695.htm |date=29 June 2007 }}". Reuters. Accessed 27 June 2007.</ref> ပုဂ္ဂလိက ကုမ္ပဏီများမှ ဆောင်ရွက်သော မြို့အချင်းချင်း ဆက်သွယ်သည့် အဝေးပြေး ကားလိုင်းများမှ အဓိကမြို့ကြီးများကို ဆက်သွယ်ပေးထားသည်။ အဝေးပြေးကားမှာ လူသုံးအများဆုံး သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ကမ်ရေးလ် ဟုခေါ်သော ကင်မရွန်း ရထားမှာ ဒုတိယမြောက် လူသုံးအများဆုံး ဖြစ်သည်။ ရထားပို့ဆောင်ရေးမှာ အနောက်ဘက်ပိုင်းရှိ ကွန်းဘာ မှ အရှေ့ဘက်ပိုင်းရှိ ဘဲလဘူမြို့သို့လည်းကောင်း၊ မြောက်ဘက်ရှိ ညောင်ဒရေသို့လည်းကောင်း အသီးသီး ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.worldtravelguide.net/cameroon/getting-around|accessdate=12 April 2013|publisher=World Travel Guide|title=Getting around Cameroon}}</ref> အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်များမှာ ဒူဝါလာမြို့ နှင့် ယောင်အွန်ဒေးမြို့များတွင် တည်ရှိကြပြီး တတိယမြောက်လေဆိပ်ဖြစ်သော မာအူယာ လေဆိပ်မှာ တည်ဆောက်ဆဲ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.cameroononline.org/2013/04/03/equipments-for-the-future-maroua-international-airport/|accessdate=12 April 2013|title=Equipment for the Future Maroua International Airport|publisher=Cameroon Online|date=3 April 2013|archivedate=9 May 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130509073605/http://www.cameroononline.org/2013/04/03/equipments-for-the-future-maroua-international-airport/}}</ref> ဒူဝါလာမြို့မှာ နိုင်ငံ၏ အဓိက ဆိပ်ကမ်းမြို့ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.soschildrensvillages.ca/where-we-help/africa/cameroon/douala/pages/default.aspx|accessdate=12 April 2013|title=SOS Children's Village Douala|publisher=SOS Children's Villages}}</ref> မြောက်ဘက်ပိုင်းတွင်မူ ဘီနိုရေမြစ်ကို အသုံးပြု၍ ဂါအူယာမှ နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံသို့ အချို့သော ရာသီများတွင် သွားလာနိုင်သည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 68.</ref> ၂၁ရာစု၏ ပထမ ဆယ်စုနှစ်မှစ၍ သတင်းစာ လွတ်လပ်ခွင့် တိုးတက်လာသော်လည်း စာနယ်ဇင်းများမှာ ခြစားမှုများရှိ၍ နိုင်ငံရေး အစုအဖွဲ့များနှင့် အချို့သော ကိစ္စများကိုသာ ဦးတည်ရေးသားလေ့ ရှိသည်။<ref name="Reporters">"Cameroon – Annual Report 2007".</ref> သတင်းစာများမှာ အစိုးရ၏ တုံ့ပြန်မှုကို ရှောင်ကွင်းရန် အတွက် မိမိဘာသာ ထိန်းသိမ်း ရေးသားကြသည်။ အဓိက ရေဒီယိုနှင့် ရုပ်မြင်သံကြား ထုတ်လွှင့်ခြင်းများကို အစိုးရက ဆောင်ရွက်ပြီး အခြားသော ဆက်သွယ်ရေး စနစ်များ ဖြစ်ကြသည့် ဖုန်းလိုင်းများ နှင့် ကြေးနန်း ဆက်သွယ်ရေးတို့မှာ အစိုးရ၏ ထိန်းချုပ်မှု အောက်တွင် ရှိသည်။<ref name="autogenerated1">[[#Mbaku|Mbaku]] 20.</ref> သို့သော်လည်း ဆယ်လူလာ တယ်လီဖုန်းကွန်ယက် များနှင့် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုပြုသူများမှာ ၂၁ရာစု ပထမ ဆယ်စုနှစ် မှစ၍ သိသိသာသာ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး<ref name="autogenerated1" /> ဥပဒေနှင့် ထိန်းချုပ်မှု မရှိသလောက်ပင် ဖြစ်သည်။<ref name="Freedom House"/> ==လူဦးရေ ပျံ့နှံ့နေထိုင်ပုံ== [[File:YaoundePanoramicView.jpeg|left|upright=2.0|thumb|ယောင်အွန်ဒေးမြို့၏ မြင်ကွင်းကျယ်]] {| class="wikitable" style="float: right; margin-left: 10px" ! colspan="4" style="text-align:center; background:#cfb;"| ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ လူဦးရေ<ref name=IEApop2011>{{cite web|url=http://www.iea.org/co2highlights/co2Highlights.XLS|format=XLS|title=CO₂ Emissions from Fuel Combustion: Population 1971–2009|publisher=IEA|accessdate=24 September 2011|archivedate=12 October 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091012151137/http://www.iea.org/co2highlights/co2Highlights.XLS}} [http://iea.org/co2highlights/co2highlights.pdf PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120106205757/http://iea.org/co2highlights/co2highlights.pdf |date=6 January 2012 }} pp. 87–89.</ref> |- ! style="background:#cfb;"| ခုနှစ် ! style="background:#cfb;"| သန်းပေါင်း |- | style="text-align:left;"| ၁၉၇၁|| style="text-align:right;"| ၇.၀ |- | style="text-align:left;"| ၁၉၇၀ || style="text-align:right;"| ၁၂.၂ |- | style="text-align:left;"| ၂၀၀၉|| style="text-align:right;"| ၁၉.၅ |- | colspan="2" style="text-align:left;"| <small>Source: OECD/ကမ္ဘာ့ဘဏ်</small> |} ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ လူဦးရေမှာ ၂၀၁၁တွင် ၂၀,၀၃၃၀,၃၆၂ ဦး ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.worldbank.org/en/country/cameroon |title=Cameroon |publisher=World Bank |accessdate=27 June 2013}}</ref> လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ ပျမ်းမျှသက်တမ်းမှာ ၅၃.၆၉ နှစ် ဖြစ်ပြီး အမျိုးသားများအတွက် ၅၂.၈၉ နှစ် အမျိုးသမီးများ အတွက် ၅၄.၅၂ နှစ် ဖြစ်သည်။ <ref name="CIA" /> ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် မြို့ပြနေထိုင်သူ နှင့် ကျေးလက်နေထိုင်သူ တစ်ဝက်စီ ရှိသည်။<ref name="West 3">[[#West|West]] 3.</ref> လူဦးရေ သိပ်သည်းမှုမှာ မြို့ပြများ၊ အနောက်ဘက် ကုန်းမြေမြင့် ဒေသနှင့် အရှေ့မြောက် လွင်ပြင်ဒေသတို့တွင် အများဆုံး ဖြစ်သည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 109–11.</ref> ဒူဝါလာမြို့၊ ယောင်အွန်ဒေးမြို့နှင့် ဂါရူဝါမြို့တို့မှာ အကြီးဆုံး မြို့များဖြစ်သည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင် အဒါမဝါ ကုန်းမြေမြင့်၊ အရှေ့တောင်ပိုင်း ဘီနိုရေး ချိုင့်ဝှမ်း နှင့် တောင်ဘက်ပိုင်း ကင်မရွန်း ကုန်းမြေမြင့် ဒေသတို့တွင် လူဦးရေ ကျဲပါးစွာ တည်ရှိသည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 111.</ref> ကင်မရွန်း အစိုးရ၏ အဆိုအရ ၂၀၀၅ ခုနှစ် သန္ဓေအောင်နှုန်းမှာ ၅.၀ ဖြစ်သည်။<ref>{{Citation | title = La population du Cameroun | year = 2010 | url = http://www.statistics-cameroon.org/downloads/La_population_du_Cameroun_2010.pdf | language = fr | trans_title = Cameroon population | publisher = Statistics Cameroon | access-date = 31 August 2015 | archive-date = 28 May 2015 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150528185054/http://www.statistics-cameroon.org/downloads/La_population_du_Cameroun_2010.pdf | url-status = dead }}</ref> လူဦးရေ အဆမတန် လွန်ကဲနေသော အနောက်ဘက် ကုန်းမြင့်ဒေသနှင့် ဖွံ့ဖြိုးမှု နောက်ကျသော မြောက်ဘက်ပိုင်းတို့မှ လူများသည် ကမ်းရိုးတန်း စိုက်ပျိုးရာဒေသနှင့် မြို့ပြဒေသများသို့ အလုပ်ရရှိရန် ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့ကြသည်။ <ref>[[#Neba|Neba]] 105–6.</ref> ထို့ပြင် အရှေ့ဘက်နှင့် မြောက်ဘက် ဒေသများရှိ သစ်စက်များ နှင့် စိုက်ပျိုးရာဒေသများသို့ လူများ အလုပ်ရှာရန် အတွက် အနည်းငယ် ပြောင်းရွှေ့ခြင်းများလည်း ရှိသည်။ <ref>[[#Neba|Neba]] 106.</ref> နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံလုံး အနေနှင့် တိုင်းတာလျှင် ကျားမ အချိုးမှာ ညီတူမျှတူ ရှိသော်လည်း ထိုသို့ ရွှေ့ပြောင်းကြသူ အများစုမှာ အမျိုးသားများ ဖြစ်သဖြင့် အချို့သော ဒေသများတွင် ကျားမအချိုးမညီမျှမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 103–4.</ref> [[File:Maison obus.jpg|thumb|300px|မြောက်ဖျားပိုင်း ဒေသရှိမတ်စ်ဂမ်တို့၏ အိမ်များမှာ မြေကြီးနှင့် မြက်တို့ဖြင့် တည်ဆောက်ထားသည်။]] တစ်လင်တစ်မယား စနစ်အပြင် အိမ်ထောင်ဖက် အများအပြားရှိသော စနစ်ကိုလည်း ကျင့်သုံးကြပြီး ပုံမှန် ကင်မရွန်းမိသားစုများမှာ ကြီးမားပြီး ကျယ်ပြန့်သည်။<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 139.</ref> မြောက်ပိုင်းဒေသများတွင် အမျိုးသမီးများက အိမ်ကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ကြပြီး အမျိုးသားများက တိရစ္ဆာန်များကို ကျောင်းခြင်း သို့မဟုတ် လယ်သမားလုပ်ခြင်းဖြင့် အသက်မွေးကြသည်။ တောင်ပိုင်းဒေသများတွင်မူ အမျိုးသမီးများက မိသားစု စားရန် သီးနှံများကို စိုက်ပျိုးကြပြီး အမျိုးသားများက သားငါးများကို ရှာဖွေခြင်း ငွေရသည့် သီးနှံများကို စိုက်ပျိုးခြင်းတို့ လုပ်ဆောင်ကြသည်။ လူ့အဖွဲ့အစည်း အများစု နည်းတူပင် ကင်မရွန်း လူ့အဖွဲ့အစည်းသည် အမျိုးသားများက ဦးဆောင်ပြီး အမျိုးသမီးများအား အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတို့ကို နေရာအနှံ့ တွေ့ရသည်။.<ref name="Freedom House"/><ref name="Human Rights Report"/><ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 141.</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် လူမျိုးနှင့် ဘာသာစကား ၂၃၀ မှ ၂၈၂ ခု အထိ ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 65, 67.</ref><ref>[[#West|West]] 13.</ref> အဒါမဝါ ကုန်းမြေမြင့်သည် တောင်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်းဒေသများကို ကျယ်ပြန့်စွာ ပိုင်းခြားထားသည်။ မြောက်ဘက်ပိုင်းရှိ လူများမှာ အလယ်ပိုင်း ကုန်းမြင့်ဒေသနှင့် မြောက်ပိုင်း မြေနိမ့်ဒေသများတွင် နေထိုင်ကြသော ဆူဒန် လူမျိုးစုများ နှင့် ကင်မရွန်းမြောက်ပိုင်း အနှံ့ ပျံ့နှံ့နေထိုင်ကြသော ဖူလာနီ လူမျိုးစုများ ဖြစ်ကြသည်။ ချဒ်ရေကန် အနီးတွင် ရှူဝါ အာရပ်လူမျိုး အနည်းငယ် နေထိုင်ကြသည်။ ကင်မရွန်း တောင်ပိုင်း ဒေသများတွင်မူ ဘန်တူ စကား နှင့် ဘန်တူစကား ရောစပ်ထားသော ဘာသာစကားကို ပြောကြားသော လူမျိုးများ နေထိုင်ကြသည်။ ဘန်တူစကား ပြောသော လူမျိုးစု အဖွဲ့များမှာ ကမ်းရိုးတန်း ဒေသနှင့် အီကွေတာ ဒေသများတွင် နေထိုင်ကြပြီး ဘန်တူစကား ရောစပ်ထားသော စကားကို ပြောဆိုသော လူမျိုးစုများမှာ အနောက်ပိုင်း မြက်ခင်းပြင် ဒေသများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ဂိုင်းလီ လူမျိုး ၅၀၀၀ ခန့်နှင့် ဘာကာ ပစ်ဂမီ လူမျိုးစုများမှဦ အရှေ့တောင်ပိုင်း နှင့် ကမ်းရိုးတန်း ဒေသရှိ မိုးသစ်တောများ အတွင်း လှည့်လည် နေထိုင်ကြပြီး အချို့မှာ လမ်းဘေးတွင် နေထိုင်ကြသည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 48.</ref> နိုင်ငံခြားသားများတွင် အများဆုံးမှာ နိုင်ဂျီးရီးယား လူမျိုးများ ဖြစ်သည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 108.</ref> [[File:Elephants around tree in Waza, Cameroon.jpg|thumb|300px|ဝါဇာ အမျိုးသား ဥယျာဉ် အတွင်းမှ ဆင်များ]] ===ဒုက္ခသည်များ=== ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ကင်မရွန်းနိုင်ငံ အတွင်း ဒုက္ခသည်နှင့် ခိုလှုံခွင့် တောင်းခံသူပေါင်း ၉၇,၄၀၀ ဦး ခန့်မျှ ရှိသည်။ ထိုသူများထဲတွင် ၄၉,၃၀၀ ဦးမှာ ဗဟိုအာဖရိက သမ္မတနိုင်ငံမှ ဖြစ်ပြီး (အများစုမှာ စစ်ကြောင့် အနောက်ဘက်သို့ ထွက်ပြေးလာသူများ ဖြစ်ကြသည်။)<ref name=RCross> International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies (28 May 2007). "[http://www.reliefweb.int/rw/RWB.NSF/db900SID/EKOI-73N32R?OpenDocument Cameroon: Population Movement; DREF Bulletin no. MDRCM004]". ReliefWeb. Accessed 18 June 2007.</ref> ၄၁,၆၀၀ ဦးမှာ ချဒ်သမ္မတနိုင်ငံမှ ဖြစ်ကာ ၂,၉၀၀ဦးမှာ နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံမှ ဖြစ်သည်။<ref name="World Refugee Survey 2008">{{cite news|title=World Refugee Survey 2008|publisher=U.S. Committee for Refugees and Immigrants|date=19 June 2008|url=http://www.refugees.org/survey/|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081002225617/http://www.refugees.org/survey/|archivedate=2 October 2008}}</ref> ကင်မရွန်းနိုင်ငံသားများအား ဗဟိုအာဖရိကနိုင်ငံမှ ဓားပြများ ပြန်ပေးဆွဲခြင်းမှာ ၂၀၀၅ ခုနှစ်မှစတင်၍ ပိုမိုများပြား လာခဲ့သည်။<ref name="Musa Gunmen"/> ၂၀၁၄ ခုနှစ်၏ အစပိုင်း လများတွင် [[ဗဟို အာဖရိက သမ္မတနိုင်ငံ]] မှ အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် ဒုက္ခသည်များ ထောင်နှင့်ချီ၍ ကင်မရွန်းနိုင်ငံသို့ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite web | title = Cameroon: Location of Refugees and Main Entry Points (as of 02 May 2014) – Cameroon | work = [[ReliefWeb]] | accessdate = 8 June 2014 | url = http://reliefweb.int/map/cameroon/cameroon-location-refugees-and-main-entry-points-02-may-2014 }}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၄ရက် သတိပေးကွန်ယက် (AlertNet) ၏ သတင်းအရ <blockquote> ဒီဇင်ဘာလမှ စတင်၍ လူပေါင်း ၉၀,၀၀၀ ခန့် ကင်မရွန်းနိုင်ငံသို့ ထွက်ပြေးလာခဲ့ကြပြီး တစ်ပတ်လျှင် ၂,၀၀၀ ခန့် အထိ ရှိသည်။ အများအားဖြင့် အမျိုးသမီးများနှင့် ကလေးသူငယ်များ ဖြစ်ပြီး ယခုတိုင် နယ်စပ်ကို ဖြတ်ကျော်နေဆဲဟု ကုလသမ္မဂ္ဂမှ ဆိုသည်။ "အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ကလေးတွေဟာ ကင်မရွန်းကို ဆိုးဆိုးရွားရွား အခြေအနေတွေနဲ့ ရောက်ရှိလာကြတယ်။ ရက်သတ္တပါတ် ပေါင်း များစွာ တစ်ခါတစ်လေ ဆိုရင် လပေါင်းများစွာ လမ်းပေါ်မှာ အချိန်ကုန်ခဲ့ပြီး အစားအစာကို ရှာခဲ့ရတယ်။" ဟု [[ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအဖွဲ့]] (WFP) မှ အမှုဆောင် ဒါရိုက်တာ အာသရင်း ကာစင်က ပြောဆိုခဲ့သည်။ <ref>{{cite web | last = Nguyen | first = Katie | title = Cameroon: Starving, Exhausted CAR Refugees Stream Into Cameroon – UN | work = allAfrica.com | accessdate = 8 June 2014 | date = 4 June 2014 | url = http://allafrica.com/stories/201406051108.html }}</ref> </blockquote> ===ဘာသာစကား=== ကိုလိုနီခေတ်ကာလ အတွင်း ဥရောပ ဘာသာစကားများကို စတင်အသုံးပြုခဲ့သောကြောင့် အနောက်မြောက်ဘက် နှင့် အနောက်တောင်ဘက်ဒေသများရှိ လူမျိုးများနှင့် ပြင်သစ်စကား ပြောကြားသော နိုင်ငံ၏ ကျန်ရှိသော အစိတ်အပိုင်းမှ လူများအကြား ဘာသာစကား ကွဲပြားမှုကို ဖြစ်ခေါ်စေခဲ့သည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 28.</ref> အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကား နှင့် ပြင်သစ်ဘာသာစကား နှစ်မျိုးစလုံးမှာ ရုံးသုံးဘာသာစကားများ ဖြစ်ကြသော်လည်း ပြင်သစ်ဘာသာစကားသည် လူများ နားအလည်ဆုံး ဘာသာစကား ဖြစ်ကာ ၈၀ ရာနှုန်းကျော်မျှ နားလည်ကြသည်။<ref>Nathan, Fernand (ed.) (2010) [http://www.francophonie.org/IMG/pdf/langue_francaise_monde_integral.pdf ''La langue francaise dans le monde en 2010''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603081542/http://www.francophonie.org/IMG/pdf/langue_francaise_monde_integral.pdf |date=3 June 2012 }}, ISBN 2098824076.</ref> ရှေးဦးစွာ ကိုလိုနီ စနစ်ကျင့်သုံးခဲ့သော ဂျာမန်တို့၏ ဘာသာစကား သည် ပြင်သစ်ဘာသာ နှင့် အင်္ဂလိပ် ဘာသာတို့ဖြင့် အစာထိုး အသုံးပြုခဲ့သည်မှာ ကြာမြင့်ခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ကင်မရွန်း အင်္ဂလိပ် ကပြား ဘာသာစကားမှာ ယခင်က ဗြိတိသျှ တို့ အုပ်ချုပ်သော နယ်မြေများတွင် အများသုံး ဘာသာစကား ဖြစ်သည်။<ref>[[#Neba|Neba]] 94.</ref> အင်္ဂလိပ်ဘာသာ၊ ပြင်သစ် ဘာသာနှင့် ကပြားစကားတို့ ရောနှောထားသော ဖရန့်အန်းဂလိပ် ဟုခေါ်သည့် ဘာသာစကားမှာ ၁၉၇၀ ခုနှစ်များ၏ အလယ်ကတည်းက မြို့ပြဒေသများတွင် လူကြိုက်များ ထင်ရှားလာခဲ့သည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 131</ref><ref name=Niba> Niba, Francis Ngwa (20 February 2007). "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/6376389.stm New language for divided Cameroon]". ''BBC News''. Accessed 6 April 2007.</ref> ===ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု=== {{bar box |title=ကင်မရွန်းနိုင်ငံအတွင်း ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု (ပျူးသုတေသန)<ref name=pew>[http://www.globalreligiousfutures.org/countries/cameroon/religious_demography#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2010 Pew Research Center's Religion & Public Life Project: Cameroon]. [[Pew Research Center]]. 2010.</ref><ref name=IRFR>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2010_5/168393.htm |title=July–December, 2010 International Religious Freedom Report – Cameroon|publisher=US Department of State|date=8 April 2011|accessdate=12 November 2011}}</ref> |titlebar=#ddd |left1=ကိုးကွယ်သည့်ဘာသာ |right1=ရာခိုင်နှုန်း |float=right |bars= {{bar percent|ကက်သလစ်|yellow|40}} {{bar percent|ပရိုတက်စတင့်|blue|30}} {{bar percent|မွတ်စလင်|green|18}} {{bar percent|ဘာသာမဲ့|black|6}} {{bar percent|ရိုးရာ|red|3}} {{bar percent|အခြား|gray|3}} }} ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် ဘာသာတရား ကိုးကွယ်မှု အမြောက်အမြား ရှိပြီး ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်လည်း မြင့်မားသည်။<ref name="Human Rights Report"/> အများပြားဆုံး သက်ဝင်ယုံကြည်မှုမှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာဖြစ်ပြီး လူဦးရေ၏ သုံးပုံနှစ်ပုံ မျှ ကိုးကွယ်ကြသည်။ အစ္စလာမ် ဘာသာမှာ လူနည်းစု ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာတရား ဖြစ်ပြီး လူဦးရေ၏ ၅ ပုံ ၁ပုံမျှသာ ရှိသည်။ ထို့ပြင် ရိုးရာ ဘာသာတရားများကိုလည်း ကျင့်သုံးသူ အမြောက်အမြား ရှိသည်။ မွတ်စလင်များမှာ မြောက်ပိုင်းဒေသများတွင် များပြားကြပြီး ခရစ်ယာန်များမှာ အဓိက အားဖြင့် တောင်ပိုင်းနှင့် အနောက်ပိုင်းဒေသများတွင် အများဆုံး ရှိသည်။ သို့သော် ဘာသာတရား ၂မျိုးစလုံးအား ကိုးကွယ်သူ အများအပြားကို တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် တွေ့ရသည်။<ref name=IRFR/> မြို့ကြီးများတွင် ဘာသာတရား နှစ်မျိုးစလုံးမှ ကိုးကွယ်သူ သိသာစွာ များပြားသည်။<ref name=IRFR/> ကင်မရွန်းနိုင်ငံရှိ မွတ်စလင်များကို ဆွန်နီ၊ ရှီယာ့၊ အာမာဒစ်စ်၊ ဆူဖီ၊ မူဝါဟစ် မွတ်စလင် နှင့် သီးခြားအစုဖွဲ့ မဖော်ပြထားသော မွတ်စလင် ဟူ၍ အုပ်စုကွဲနေကြသည်။ <ref>Pew Forum on Religious & Public life. 9 August 2012. Retrieved 29 October 2013</ref> အနောက်မြောက်ပိုင်းနှင့် အနောက်တောင်ပိုင်းခရိုင်တွင် နေထိုင်သူများမှာ ပရိုတက်စတင့် အများစု ဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်စကား ပြောကြသော တောင်ပိုင်းနှင့် အနောက်ပိုင်း ဒေသများတွင် နေထိုင်ကြသူများမှာမူ ကက်သလစ် များ ဖြစ်ကြသည်။<ref name=IRFR/> တောင်ပိုင်းရှိ တိုင်းရင်းသားများမှာ ခရစ်ယာန် ဘာသာ သို့မဟုတ် ရိုးရာ အာဖရိက နတ် များကို ကိုးကွယ်ကြပြီး အချို့မှာ နှစ်မျိုးကို ရောထွေး ကိုးကွယ်ကြသည်။ လူအများစုမှာ စုန်း အတတ် ကို ယုံကြည်ကြပြီး အစိုးရမှာ စုန်း အတတ်ကို ဥပဒေနှင့် ကန့်သတ်ထားသည်။<ref name=Geschiere>Geschiere, Peter (1997). ''The Modernity of Witchcraft: Politics and the Occult in Postcolonial Africa''. Charlottesville: University Press of Virginia, pp. 169–170, ISBN 0813917034.</ref> စုန်း ဟု ယူဆ ရသောသူများမှာ အုပ်စုဖွဲ့ အကြမ်းဖက်ခြင်းကို ခံရလေ့ ရှိသည်။<ref name="Human Rights Report"/> အစ္စလာမ် ဂျီဟတ် အဖွဲ့ ဘိုကို ဟာရမ် သူပုန်များမှာ ကင်မရွန်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းတွင် လှည့်လည် ကျက်စားနေသည်ဟု ကြားသိရသည်။<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-22538888 Boko Haram timeline: From preachers to slave raiders]. ''BBC''. 15 May 2013. retrieved 19 June 2013</ref> မြောက်ပိုင်း ဒေသများတွင် ဒေသခံ အများအပြား ရှိသော ဖူလာနီ တိုင်းရင်းသားများမှာ မွတ်စလင် အများစု ဖြစ်ကြပြီ လူဦးရေ အများစုကို ခြုံကြည့်လျှင် မွတ်စလင်၊ ခရစ်ယာန် နှင့် ရိုးရာ ကိုးကွယ်မှု ပြုသူများမှာ အညီအမျှ ရှိသည်။<ref name=IRFR/> အနောက်ပိုင်း ဒေသရှိ ဘာမွန် တိုင်းရင်းသား များမှာ မွတ်စလင် အများစု ဖြစ်သည်။<ref name=IRFR/> ဒေသတွင်း ကျင်သုံးသော ရိုးရာ ဘာသာတရားများကို ကျေးလက်ဒေသများတွင် ဆက်လက် ကိုးကွယ်ကြပြီး မြို့ကြီးများတွင်မူ ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း ကိုးကွယ်မှု မပြုကြပေ။ ထိုသို့ ပြုရခြင်း၏ အကြောင်းရင်း တစ်ခုမှာ ရိုးရာ ဘာသာတရားများမှာ ဒေသအတွင်းတွင်သာ ကိုးကွယ်လေ့ ရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref name=IRFR/> ==ယဉ်ကျေးမှု== ===ဂီတ နှင့် အက=== [[File:Baka dancers June 2006.jpg|thumb|အရှေ့ပိုင်းဒေသတွင် ကချေသည်များမှ ဧည့်သည်များကို နှုတ်ဆက်နေပုံ]] ဂီတနှင့် အကတို့မှာ ကင်မရွန်းနိုင်ငံ ရှိ အခမ်းအနားများ၊ ပွဲလမ်းသဘင်များ၊ လူမှုရေး ဆိုင်ရာ တွေ့ဆုံပွဲများနှင့် ပုံပြောပွဲများတွင် အဓိက အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သည်။<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 189</ref><ref name="West 18"/> ရိုးရာ အကများ မှာ စနစ်တကျ အကွက်ချ စီစဉ်ထားပြီး အမျိုးသား နှင့် အမျိုးသမီးကို သီးသန့် ခွဲထားခြင်း သို့မဟုတ် လိင်တစ်ခုခုကို ပါဝင်မှု မပြုအောင် တားမြစ်ထားခြင်းများ ရှိသည်။<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 204.</ref> အကများ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ဖျော်ဖြေရေး သက်သက်မှ စ၍ ဘာသာရေး ဝတ်ပြုခြင်း အထိ အကြောင်း အချက် အမျိုးမျိုး ရှိသည်။<ref name="West 18">[[#West|West]] 18.</ref> ရိုးရာအားဖြင့် သီချင်းများကို ပါးစပ်ဖြင့်သာ လွှဲပြောင်း ပေးအပ်ခြင်းမျိုး ရှိသည်။ ပုံမှန် ဖျော်ဖြေမှုတွင် ဖျော်ဖြေသူ၏ သီဆိုမှုကို သီချင်း သီဆိုသူ အများအပြားက လိုက်လံ သီဆိုလေ့ ရှိကြသည်။<ref name="Mbaku 189">[[#Mbaku|Mbaku]] 189.</ref> ဂီတနှင့် တွဲဖက်တင်ဆက်ရာတွင် လက်ခုပ်တီးခြင်း နှင့် ခြေဆောင့်ခြင်း အစရှိသည့် ရိုးရှင်းသည့် သံစဉ်ဖန်တီးမှုများမှ အစပြု၍<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 191.</ref> ရိုးရာ တူရိယာများတွင် ကချေသည်များ ဝတ်ဆင်သည့် ခေါင်းလောင်းများ၊ သစ်သားလက်ခုပ်များ၊ ဗုံများ၊ တော့ကင်းဗုံများ၊ ပုလွေများ၊ ခရာများ၊ ဂျောက်ဂျက်များ၊ စခရက်ပါများ၊ ကြိုးတပ် တူရိယာများ၊ လေမှုတ်တူရိယာများ နှင့် ပတ္တလားများ ပါဝင်သည်။ တူရိယာများ ပေါင်းစပ်မှုမှာ လူမျိုးစုနှင့် ဒေသ အပေါ်တွင် မူတည်၍ ကွဲပြား ခြားနားသည်။ အချို့သော ဖျော်ဖြေသူများမှာ စောင်းနှင့်တူသော တူရိယာနှင့် အတူ သီချင်းတစ်ပုဒ်လုံး အစအဆုံး တစ်ဦးတည်း သီဆိုဖျော်ဖြေကြသည်။<ref name="Mbaku 189"/><ref>[[#West|West]] 18–9.</ref> လူကြိုက်များသော ဂီတ စတိုင်လ်များတွင် ကမ်းရိုးတန်း ဒေသမှ အမ်ဘာဆီ ဘေး စတိုင်လ်၊ ဘာဆာဒေသမှ အက်ဆီကို စတိုင်လ်၊ ဘန်ဂန်တေးမှ မန်ဂန်ဘူး စတိုင်၊ ဘာမီလီကီ ဒေသမှ ဆာမာဆီ စတိုင်လ်တို့ ပါဝင်သည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 184.</ref> နိုင်ဂျီးရီးယား ဂီတသည် ကင်မရွန်းမှ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ဖျော်ဖြေသူများ အပေါ် လွှမ်းမိုးမှု ရှိပြီး ပရင့်စ်နီကိုဘာဂါ၏ ဆွိမားသား အမည်ရသော တေးစီးရီးမှာ သမိုင်းတွင် အရောင်းရဆုံး အာဖရိက တေးစီးရီး ဖြစ်သည်။<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 200.</ref> လူကြိုက်အများဆုံးသော စတိုင်လ် နှစ်ခုမှာ မာကိုဆာ နှင့် ဘီကူဆီတို့ ဖြစ်ကြသည်။ မာကိုဆာမှာ ဒူဝါလာမြို့မှ မြစ်ဖျားခံ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သော စတိုင်လ် ဖြစ်ပြီး ကျေးလက်ရိုးရာ ဂီတ၊ ဟိုက်လိုက် ဂီတ၊ ဆိုးလ်ဂီတ နှင့် ကွန်ဂို ဂီတတို့ကို ပေါင်းစပ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ မာနူ ဒီဘန်ဂို၊ ဖရန်စစ် ဘီဘေး၊ မိုနီ ဘီလေးနှင့် ပတိပေး အစရှိသော ဖျော်ဖြေသူများက ၁၉၇၀ ခုနှစ် များ နှင့် ၁၉၈၀ ခုနှစ်များတွင် တကမ္ဘာလုံးသို့ ပျံ့နှံ့ ရောက်ရရှိစေခဲ့သည်။ အန်းမာရီ ဇီး အစရှိသော အနုပညာရှင်များက ၁၉၄၀ ခုနှစ်မှ စ၍ လူကြိုက်များသော အက အဖြစ် ဖော်ဆောင်ခဲ့ပြီး မာမာ အိုဟန်ဂျာ နှင့် လက်စ် တေးတက်စ် ဘရူလီ အစရှိသူတို့က ၁၉၆၀၊ ၁၉၇၀ နှင့် ၁၉၈၀ ခုနှစ်များတွင် နိုင်ငံတကာသို့ ပျံ့နှံ့ရောက်ရှိစေ ခဲ့သည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 51</ref><ref name=Nkolo>Nkolo, Jean-Victor, and Graeme Ewens (2000). "Cameroon: Music of a Small Continent". ''World Music, Volume 1: Africa, Europe and the Middle East''. London: Rough Guides Ltd., p. 43, ISBN 1858286352.</ref> ===စားသောက်ဖွယ်ရာ=== [[File:Woman weaving baskets near Lake Ossa.jpg|thumb|လစ်တိုရယ်ဒေသ အော့ဆာ ရေကန်အနီးတွင် အမျိုးသမီးတစ်ဦး ခြင်းတောင်းရက်နေပုံ။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံတွင် နေထိုင်သူများသည် နိုင်ငံတဝှမ်းလုံး ထိုသို့သော လက်မှုပညာများကို လုပ်ကိုင်ကြသည်။]] ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ စားသောက်ဖွယ်ရာများသည် ဒေသအလိုက်ကွဲပြား ခြားနားကြသော်လည်း ကြီးမားပြီး တစ်မျိုးတည်းဖြစ်သော ညနေစာကို နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးတွင် စားသုံးလေ့ရှိကြသည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် အစားအသောက်များမှာ သစ်ဥသစ်ဖု၊ ပြောင်း၊ ပီလောပီနံမှုန့်၊ ကောက်နှံ၊ ငှက်ပျော၊ အာလူး၊ ဆန် နှင့် မျောက်ဥတို့ကို အခြေခံ စားသောက်လေ့ ရှိပြီး တစ်ခါတစ်ရံတွင် ထုထောင်း၍ ဂျုံမှုန့်ညက်နှင့် တူသော ဖူးဖူး ဟူသော အစားအစာမျိုးအဖြစ် စားသုံးကြသည်။ ၎င်းတို့ကို မြေပဲ၊ စားအုန်းဆီနှင့် အခြား ဟင်းခပ် အမွှေးအကြိုင်များဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ဆော့စ်၊ ဟင်းရည်၊ ပြုတ်ရည် အစရှိသည်တို့နှင့် တွဲဖက် စားသုံးလေ့ ရှိကြသည်။<ref>[[#West|West]] 84–5.</ref> အသား နှင့် ငါးတို့မှာ လူကြိုက်များသော်လည်း ဈေးကြီးသော အဆာပလာများ ဖြစ်သည်။<ref name="Mbaku 121-2">[[#Mbaku|Mbaku]] 121–2.</ref> ဟင်းလျာများမှာ အမြဲလိုလို ပူနွေးပြီး ဆား၊ ငရုတ်ကောင်း၊ မက်ဂီ စသည်တို့ဖြင့် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင် ထည့်သွင်းလေ့ ရှိကြသည်။<ref>[[#Hudgens|Hudgens and Trillo]] 1047</ref><ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 122</ref><ref>[[#West|West]] 84.</ref> ရေ၊ အုန်းသီးဝိုင်၊ ကောက်နှံ ဘီယာတို့မှာ အစားအသောက်နှင့် တွဲဖက် သောက်သုံးသော ရိုးရာ အဖျော်ယမကာ များ ဖြစ်ကြပြီး ဘီယာ၊ ဆိုဒါ နှင့် ဝိုင်တို့မှာ လူကြိုက်များလာကြသည်။ ငွေထည်အသုံးအဆောင်များကို အသုံးများပြီး အစားအသောက်ကို ညာလက်ဖြင့် ကိုင်တွယ်လေ့ ရှိကြသည်။ နံနက်စာတွင် ကျန်ရှိနေသော ပေါင်မုန့်နှင့် သစ်သီးများကို ကော်ဖီ သို့မဟုတ် လက်ဖက်ရည်ဖြင့် တွဲဖက် သောက်သုံးကြသည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် နံနက်စာကို ဂျုံမှုန်ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ပါ့ဖ်ပါ့ဖန် (ဒိုးနပ်)၊ ငှက်ပျောသီးမှ ပြုလုပ်ထားသော အက်ခရာ ငှက်ပျော၊ ပဲကိတ် နှင့် အခြား စားဖွယ်ရာ အမြောက်အမြား ရှိသည်။ မုန့်ပဲ သွားရည်စာများမှာ အထူးသဖြင့် မြို့ကြီးများတွင် စားသုံးကြပြီး လမ်းဘေးဈေးသည်များထံမှ ဝယ်ယူစားသုံးလေ့ ရှိကြသည်။<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 121</ref><ref>[[#Hudgens|Hudgens and Trillo]] 1049.</ref> ===ပြည်တွင်း အနုပညာ နှင့် လက်မှုပညာ=== ရိုးရာ အနုပညာနှင့် လက်မှုပညာတို့သည် နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးတွင် တည်ရှိနေပြီး စီးပွားရေး၊ ဘာသာရေး နှင့် အလှဆင်ရန် ရည်ရွယ်ပြုလုပ်ကြသည်။ သစ်သားကို ထွင်းထုခြင်းနှင့် ပန်းပုတို့မှာ အထူးသဖြင့် ထင်ရှားသည်။<ref>[[#West|West]] 17.</ref> အနောက်ဘက် ကုန်းမြင့်ဒေသမှ ကွာလတီမြင့် ရွှံ့များကို အိုးလုပ်ရန်နှင့် ကြွေထည်ပြုလုပ်ရန် အသုံးပြုကြသည်။ အခြားသော လက်မှုပညာများတွင် ခြင်းတောင်း ရက်လုပ်ခြင်း၊ ပုတီးစေ့ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ကြေးဝါနှင့် ကြေးထည် လုပ်ငန်း၊ ကာလာဘက်ရှ်သီးများကို ထွင်းထုခြင်း နှင့် ဆေးခြယ်ခြင်း၊ ပန်းထိုးခြင်း နှင့် သားရေလုပ်ငန်းတို့ကို လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ရိုးရာအိမ်များမှာ ဒေသအတွင်း ရရှိနနိုင်သော ပစ္စည်းများ အပေါ်တွင် မူတည်၍ ဆောက်လုပ်ကြပြီး သစ်သားနှင့် သစ်ရွက်တို့ဖြင့် ယာယီဆောက်လုပ်သော လှည့်လည်သွားလာသူတို့၏ ဘိုရိုရို အိမ်များမှ စ၍ လေးထောင့်ပုံ ရွှံ့နှင့် သက်ကယ်တို့ကို အသုံးပြု ဆောက်လုပ်ကြသော တောင်ပိုင်းသားများ၏ အိမ်များ အထိ ပုံစံ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားနေသည်။ ခဲမဖြူနှင့် ကွန်ကရစ်တို့ကို အသုံးပြု၍ နေအိမ်ဆောက်လုပ်ခြင်းမှာလည်း ထင်ရှားလာသည်။ <ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 110–3.</ref> ခေတ်ပြိုင် အနုပညာများကို သီးသန့် ရပ်တည်နေသည့် အဖွဲ့အစည်းများ ဖြစ်သည့် ဒေါင်ရယ် အနုပညာ၊ အာဖရီးခရီးယား နှင့် အနုပညာ သည်များက ပျိုးထောင်ထားသည့် အတ်ဝပ်ရှိ၊ အပ်တဲလီးယား ဗိုက်ကင်း၊ အပ် ဘိတ်ကာရီ အစရှိသော အဖွဲ့အစည်းများက အဓိက မြှင့်တင် ဆောင်ရွက်နေကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.postzambia.com/post-read_article.php?articleId=8690|accessdate=12 April 2013|work=The Post|author=Mulenga, Andrew|date=30 April 2010|title=Cameroon's indomitable contemporary art|archivedate=11 March 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140311124956/http://www.postzambia.com/post-read_article.php?articleId=8690}}</ref> ===ရုပ်ရှင်နှင့် စာပေ=== [[File:Cameroon vs Germany 2003.jpg|thumb|300px|ကင်မရွန်းအသင်းမှ ဂျာမနီအသင်းနှင့် လိုက်ပ်ဇစ် ဘောလုံးကွင်းတွင် ရင်ဆိုင်တွေ့နေပုံ၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၇ရက်]] ကင်မရွန်းစာပေ နှင့် ရုပ်ရှင်တို့သည် ဥရောပ နှင့် အာဖရိက အာဘော် နှစ်ခုစလုံး အပေါ်တွင် အခြေခံ ထားသည်။ ကိုလိုနီခေတ် စာရေးဆရာများ ဖြစ်ကြသော လူးဝစ်မေရီ ပေါ်ကာ နှင့် ဆန်ကီး မေမို စသူတို့မှာ ဥရောပ သာသနာပြု အဖွဲ့အစည်းများတွင် ပညာတတ်မြောက်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး ဥရောပ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် သဟဇာတဖြစ်အောင် ထောက်ခံ ရေးသား ပေးခြင်း အားဖြင့် ကင်မရွန်းအား ခေတ်သစ် ကမ္ဘာ အတွင်းသို့ ဆွဲသွင်းနိုင်ရန် ကြိုးစားခဲ့ကြသည်။<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 80–1</ref> ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ် အပြီး စာရေးဆရာများ ဖြစ်ကြသော မွန်ဂိုး ဘက်တီ နှင့် ဖာဒီနန် အိုယိုနိုတို့မှာမူ ကိုလိုနီ စနစ်ကို ခွဲခြမ်း စိတ်ဖြာ၍ ဝေဖန်ခဲ့ကြပြီး သဟဇာတဖြစ်အောင် ပြုပြင်ခြင်းကို ကန့်ကွက်ခဲ့ကြသည်။<ref name=Fitzpatrick> Fitzpatrick, Mary (2002). "Cameroon." ''Lonely Planet West Africa'', 5th ed. China: Lonely Planet Publications Pty Ltd., p. 38</ref><ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 77, 83–4</ref><ref name=Volet> Volet, Jean-Marie (10 November 2006). "[http://aflit.arts.uwa.edu.au/CountryCameroonEN.html Cameroon Literature at a glance]". ''Reading women writers and African literatures''. Accessed 6 April 2007.</ref> လွတ်လပ်ရေး ရပြီးနောက် များမကြာမီတွင် ရုပ်ရှင် ဖန်တီးသူများ ဖြစ်ကြသော ယန်းပေါလ် ဂက်ဆာ နှင့် သရေဆာ ဆီတာ ဘဲလ တို့က အလားတူ အာဘော်များကို ထပ်မံ ဖော်ထုတ် ခဲ့ကြပြန်သည်။ <ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 119–20</ref><ref>[[#West|West]] 20.</ref> ၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် မွန်ဂိုး ဘက်တီ နှင့် အခြားသော စာရေးဆရာများက ကိုလိုနီခေတ်လွန် ဝါဒကို ဖော်ထုတ်ခဲ့ကြပြီး အာဖရိက ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး နှင့် အာဖရိကသားတို့၏ မူလ ပုံရိပ်များကို ပြန်လည် ဖော်ထုတ်ရေး တို့ဖြစ်သည်။<ref>[[#Mbaku|Mbaku]] 85–6.</ref> ၁၉၇၀ ပြည်နှစ်များ၏ အလယ်ပိုင်းလောက်တွင်မူ ရုပ်ရှင် ဖန်တီးသူများ ဖြစ်ကြသည့် ဂျင်းပီးယာ့ ဒီကွန်ဂေး ပီပါ နှင့် ဒန်နီယယ် ကမ်ဝါတို့က ရိုးရာ နှင့် ကိုလိုနီခေတ်လွန် လူ့အဖွဲ့အစည်းတို့ အကြား ပဋိပက္ခများကို တင်ပြခဲ့ကြသည်။ နောင် ဆယ်စုနှစ် ၂ ခုတွင်မူ စာပေ နှင့် ရုပ်ရှင်တို့သည် ကင်မရွန်းဆိုင်ရာ အကြောင်းအရာ သက်သက်ကိုသာ အာရုံစိုက် ဖန်တီးခဲ့ကြသည်။<ref>[[#DeLancey|DeLancey and DeLancey]] 120.</ref> ===အားကစား=== ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ ပေါ်လစီမှ အားကစား ပုံစံမျိုးစုံကို အားပေးသည်။ ရိုးရာ အားကစားများတွင် ကနူးလေပြိုင်ပွဲ နှင့် နပန်းသတ်ခြင်းတို့ ပါဝင်ပြီး အပြေးသမား ရာပေါင်းများစွာတို့က နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ၂၅ မိုင် (၄၀ ကီလိုမီတာ) ခရီး ဖြစ်သော ကင်မရွန်းတောင် မျှော်လင့်ခြင်း အပြေးပြိုင်ပွဲတွင် ပါဝင် ဆင်နွှဲလေ့ ရှိကြသည်။<ref>[[#West|West]] 127.</ref> ကင်မရွန်းသည် ဆောင်းရာသီ အိုလံပစ် ပြိုင်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်သော အပူပိုင်း ဒေသ နိုင်ငံ အနည်းငယ်တွင် အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ကင်မရွန်းနိုင်ငံ၏ အားကစားများတွင် ဘောလုံး ကစားနည်းမှာ ထင်ရှားလူကြိုက်များသည်။ အပျော်တမ်း ဘောလုံးကလပ်များကို လူမျိုးစု အလိုက် လည်းကောင်း၊ ကုမ္ပဏီများ၏ ပံ့ပိုးမှုဖြင့် လည်းကောင်း ဖွဲ့စည်းလေ့ ရှိကြသည်။ ကင်မရွန်း အမျိုးသား ဘောလုံး အသင်းသည် ၁၉၉၀ ကမ္ဘာ့ဖလား ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတွင် ကောင်းစွာ ကစားပြနိုင်ခဲ့သဖြင့် အာဖရိကတွင် အအောင်မြင်ဆုံး ဘောလုံး အသင်းများတွင် တစ်သင်း အပါအဝင် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ကင်မရွန်း ဘောလုံးအသင်းသည် အာဖရိက ဖလားကို ၄ ကြိမ်တိုင် ရရှိခဲ့ပြီး ၂၀၀၀ ခုနှစ် အိုလံပစ်ပြိုင်ပွဲတွင် ရွှေတံဆိပ်ဆု ဆွတ်ခူးရရှိခဲ့သည်။<ref>[[#West|West]] 92–3, 127.</ref> == ကိုးကား == {{reflist|20em}} [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:အာဖရိကတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]] rp1i01v3ldz9jouwu16zxgvtdimau15 0 15199 752735 749886 2022-07-31T13:01:31Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox mountain | name = ဧဝရတ်တောင်<br/>{{lang|en|Mount Everest}} | other_name = {{lang|ne|सगरमाथा}} {{transl|ne|(''Sagarmāthā'')}} <br/>{{lang|bo-Tibt|ཇོ་མོ་གླང་མ}}</span> {{transl|bo|(''Chomolungma'')}} <br/>{{lang|zh|珠穆朗玛峰}}</span> {{transl|zh|(''Zhūmùlǎngmǎ Fēng'')}} | photo =File:Mount-Everest.jpg | photo_size = | photo_caption = {{small|Everest's north face from the Tibetan plateau}} | elevation_ref = <ref name="ReferenceB">Based on the 1999 and 2005 surveys of elevation of snow cap, not rock head.</ref><br /><small> အမြင့်ဆုံးတောင်</small> | prominence_ref = <br /><small>အမြင့်ဆုံးတောင်</small><br /> | map = Nepal#China Tibet topography | map_caption = Location on the Sagarmatha Zone, Nepal - Tibet, China border | label = ဧဝရတ်တောင် | label_position = left | listing = [[:en:Seven Summits|Seven Summits]]<br />[[:en:Eight-thousander|Eight-thousander]]<br />နိုင်ငံ၏ အမြင့်ဆုံးအမှတ်<br />[[:en:Ultra prominent peak|Ultra]] | location = [[Solukhumbu District]], [[Sagarmatha Zone]], [[နီပေါနိုင်ငံ]]; <br />[[Tingri County]], [[Xigazê]], [[တိဘက်|တိဘက်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ]], [[တရုတ်နိုင်ငံ]]<ref>The position of the summit of Everest on the international border is clearly shown on detailed topographic mapping, including official Nepalese mapping.</ref> | range = [[:en:Mahalangur Himal|Mahalangur Himal]], [[ဟိမဝန္တာ တောင်တန်း]] | coordinates = {{coord|27|59|17|N|86|55|31|E|type:mountain_scale:100000|format=dms|display=inline,title}} | coordinates_ref =<ref>The [[WGS84]] coordinates given here were calculated using detailed topographic mapping and are in agreement with [http://www.adventurestats.com/tables/8000ergeo.shtml adventurestats] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140108073753/http://www.adventurestats.com/tables/8000ergeo.shtml |date=8 January 2014 }}. They are unlikely to be in error by more than 2". Coordinates showing Everest to be more than a minute further east that appeared on this page until recently, and still appear in Wikipedia in several other languages, are incorrect.</ref> | first_ascent = ၂၉ မေ ၁၉၅၃<br />Edmund Hillary နှင့် [[တင်ဇင်းနော်ဂေး]]<br /> | normal_route = [[:en:South Col|အရှေ့တောင်ဘက် တောင်ကြော]] (နီပေါ) }} [[File:Mount Everest as seen from Drukair2 PLW edit.jpg|thumb|288px|{{small|Aerial photo from the south, behind Nuptse and Lhotse}}]] [[File:Tibet and surrounding areas topographic map.png|thumb|288px|[[Tibetan Plateau]] and surrounding areas above 1,600 m with height colour coded<ref name="GLOBE">{{cite web|year=1999|title=Global Land One-kilometer Base Elevation (GLOBE)|volume=1|last1=Hastings|first1=D|first2=PK|last2=Dunbar|url=http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/topo/gltiles.html|publisher=National Geophysical Data Center, NOAA|doi=10.7289/V52R3PMS|accessdate=16 March 2015}}</ref><ref name="ETOPO1">{{cite web|last1=Amante|first1=C|first2=BW|last2=Eakins|year=2009|title=ETOPO1 1 Arc-Minute Global Relief Model: Procedures, Data Sources and Analysis|id=NOAA Technical Memorandum NESDIS NGDC-24|url=http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/global/global.html|publisher=National Geophysical Data Center, NOAA|doi=10.7289/V5C8276M|accessdate=18 March 2015}}</ref>]] [[File:Everest kalapatthar crop.jpg|thumb|200px|ဧဝရက်တောင်]] '''ဧဝရတ်တောင်''' ({{lang-en|Mount Everest}}; {{Lang-ne|सगरमाथा|translit=Sagarmāthā}}; [[တိဘက်နွယ်ဘာသာစကားများ|တိဘက်]]: ''Chomolungma'' {{lang|bo-Tibt|ཇོ་མོ་གླང་མ}}; {{zh |s = 珠穆朗玛峰 |p = Zhūmùlǎngmǎ Fēng }})၊ အမည်ကွဲအားဖြင့် ချိုမိုလန်းမားတောင် (Mount Chomolungma) သည် ကမ္ဘာ့အမြင့်ဆုံး နေရာအဖြစ် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့် ၈၈၄၈မီတာ (၂၉၀၂၉ ပေ) မြင့်မားသည်။ [[ဟိမဝန္တာတောင်|ဟိမဝန္တာတောင်တန်း]]တွင် အပါအဝင်ဖြစ်ပြီး [[နီပေါနိုင်ငံ|နီပေါ]] နှင့် [[တရုတ်နိုင်ငံ|တရုတ်နိုင်ငံ]](တိဗက်ဒေသ) တို့က တစ်ဖက်စီတည်ရှိသည်။ ဧဝရတ်တောင်ထိပ်သည် နီပေါနှင့် [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ|တရုတ်နိုင်ငံ]] [[တိဘက်]]ဒေသ တို့၏ နယ်စပ်တွင် တည်ရှိသည်။ ဧဝရက်တောင်ထိပ်သည် လူသားတို့အတွက် မလောက်ငှသော လေပမာဏရှိသည့် သေမင်းတမာန် လေထုဇုံတွင် တည်ရှိသဖြင့် တောင်ထိပ်သို့ တက်ရောက်ရာတွင် အပို [[အောက်ဆီဂျင်]]ကို အသုံးပြုရသည်။ သေမင်းတမာန်ဇုံ ဆိုသည်မှာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အထက် ၂၅,၀၀၀ ပေ ကျော် မြင့်သော ဧဝရတ်တောင်၏ တစိတ်တဒေသကို ခေါ်ဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။ ==ဧဝရတ်တောင်ထိပ် == ဧဝရတ်တောင်ထိပ်သည် [[အိန္ဒိယ]]နိုင်ငံမြောက်ဘက် ဟိမဝန္တာတောင်တန်းတွင် တည်ရှိ၍ ကမ္ဘာပေါ်၌အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်ဖြစ်သည်။ ထိုတောင်ထိပ်ရှိရာ နီပေါနိုင်ငံတွင်လည်းကောင်း၊ [[တိဗက်]]နိုင်ငံတွင်လည်းကောင်း ယင်းတောင်ထိပ်သည် တန်ခိုးကြီးသည်ဟူ၍ အစွဲအလမ်းရှိကြသည်။ တိဗက်ဘာသာစကားဖြင့် ထိုတောင်ထိပ်ကို ''မယ်တော် နတ်သမီး'' ဟု အမည်မှဲ့ခေါ်ကြသည်။ ၁၈၄၁ ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယအစိုးရ မြေတိုင်းဌာနအရာရှိချုပ် ဆာဂျော့အဲဗရက်ဆိုသူသည် ထိုတောင်ထိပ်တည်ရာနှင့် အမြင့်ကိုပထမဦးဆုံး တိုင်းတာသတ်မှတ်ခဲ့လေသည်။ သို့ဖြစ်၍ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို ဂုဏ်ပြုသောအားဖြင့် အဲဗရက်တောင်ထိပ် (ဝါ) ဧဝရက်တောင်ထိပ်ဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ကြသည်။ ဧဝရက်တောင်ထိပ်သည် ပေပေါင်း ၂၉ဝ၂၈ ပေ (၅ƒမိုင်ခန့်) မြင့်သည်။ (အိန္ဒိယ သမ္မတနိုင်ငံမြေတိုင်းဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်က ဤသို့သတ်မှတ်ထားသည်ကို တောင်တက်အဖွဲ့ အများစုက လက်မခံလိုပဲ ၂၉ဝဝ၂ ပေ ဟုသာ သတ်မှတ်လိုကြသည်။) ၁၉၂၂ ခုနှစ်မှစ၍ တောင်တက်အဖွဲ့များသည် ထိုတောင်ထိပ်သို့ တက်ရောက်နိုင်ရန် အကြိမ်ကြိမ် ကြိုးစားအားထုတ်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် တောင်ထိပ်သို့ ရောက်ရန်ကြိုးစားခဲ့ကြသော တောင်တက်အဖွဲ့ဝင် အီး၊ အက်ဖ၊ နော်တင်နှင့် ဆိုမာဗဲ ဆိုသူနှစ်ဦးတို့သည်ပေပေါင်း ၂၈၁၃ဝ အမြင့်အထိ တက်ရောက်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက်တစ်ဖန် အေ၊ စီ၊ အာဗင်း နှင့် ဂျီ၊ အယ်၊ မလိုရီ ဆိုသူတို့နှစ်ဦးကလည်း ပေ ၂၆၈ဝဝ အမြင့်အထိ ရောက်ရှိပြီးနောက်ဆက်၍ တက်ကြပြန်ရာ အမြင့် ၂၈၂၃၉ ပေ သို့တိုင်အောင် ရောက်ခဲ့ကြလေသည်။ သို့ရာတွင် ထိုသူနှစ်ဦးစလုံးသည် တောင်ပေါ်၌ပင် ပျောက်ဆုံးခဲ့ရလေသည်။ ၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင် ဧဝရက်တောင်ထိပ်ကို လေယာဉ် ပျံဖြင့် ပထမဆုံးအကြိမ် ဖြတ်ကျော်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၃၃ ခု၊ ၁၉၃၆၊ ၁၉၃၈ ခုနှစ်များတွင် တောင်တက်အဖွဲ့တို့သည် ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ရောက်ရန် ဆက်လက် ကြိုးစားကြသော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ကြချေ။ တောင်များသည် ဆီးနှင်း အစဉ်ဖုံးလွှမ်းလျက်ရှိသည့်အပြင် မတ်စောက်သော ချောက်ကမ်းပါးကြီများကို အလွန်ခဲယဉ်းပင်ပန်းစွာ ဖြတ်ကျော်ရသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ နှင်းခဲလျှောများ ရုတ်တရက်ကျဆင်းလာခြင်းနှင့် လေပြင်းမုန်တိုင်းကျရောက်ခြင်းတို့ကြောင့် တောင်တက်သမားတို့ အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့်အဖြစ်နှင့်လည်း ကြုံရတတ်သည်။ ထို့ပြင် အဖွဲ့ဝင်တို့အတွက် စားနပ်ရိက္ခာနှင့် တောင်တက်အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများ၊ အသက်ရှူနိုင်ရန်အတွက် အောက်စီဂျင်ဓာတ်ငွေ့ဗူးများ အစရှိသည်တို့ကို တောင်ပေါ်စခန်း များသို့ အလုံအလောက် သယ်ယူကြရပေသည်။ ထိုမျှလောက်သော ကာလပတ်လုံး ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ လူမတက်ရောက်နိုင်ဖြစ်ခဲ့ရပြီးနောက် ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတောင်တက်အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့သည် တစ်ကြိမ်ထပ်မံကြိုးစားခဲ့လေသည်။ ဤအကြိမ်တွင် အဖွဲ့ဝင်နယူးဇီလန်နိုင်ငံသား [[အက်ဒမန်ဟီလာရီ]] နှင့် နီပေါနိုင်ငံသား [[တင်ဇင်းနော်ဂေး]] တို့သည် ၁၉၅၃ ခုနှစ်မေလ ၂၉ ရက်နေ့၌ ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ ဦးစွာပထမ အောင်မြင်စွာရောက်ရှိခဲ့ကြသဖြင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံး၏ ချီးကျူးခြင်းကို ခံကြရပေသည်။ ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ ဟစ်လာရီနှင့်တင်းဇင်းနော်ဂ​ေးတို့ အောင်မြင်စွာ တက်ရောက်နိုင်ခဲ့ကြပြီးနောက်တွင် လူအများစုက ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ အရောက်တက်ကြသည့် အလုပ်သည် စခန်းသိမ်းပေပြီဟု ထင်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ယင်းသို့မဟုတ်ခဲ့ပေ။ နောက်နှစ် နောက်နှစ်များတွင်လည်း အနောက်နိုင်ငံမှ တောင်တက်အဖွဲ့များသည် ကမ္ဘာ၌အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ အရောက်တက်၍ တောင်တက်သမိုင်းတွင် မော်ကွန်းတင်ရစ်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြရာ အချို့အဖွဲ့များသည် အောင်မြင်၍ အချို့အဖွဲ့များသည် မအောင်မြင်ခဲ့ကြချေ။ ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အဖွဲ့ဝင် ၃၃ဦးပါဝင်သော ဆွစ်တောင်တက်အဖွဲ့မှ အန့်ရှမိ နှင့် ယုဂ်မာမက် တို့သည် မေလ ၂၃ ရက်နေ့တွင်လည်းကောင်း၊ အဒေါ့ရိုက်နှင့် ဟန်းဇရူဒေါ့ ဖွန်ဂန်တင် တို့သည် မေလ ၂၄ ရက်နေ့တွင်လည်းကောင်း ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ အရောက်တက်နိုင်ခဲ့ကြလေသည်။ အခြားနိုင်ငံများမှ တောင်တက်အဖွဲ့များက ဟိမဝန္တာ တောင်တန်း၏ ဧဝရက်တောင်ထိပ်ကို အောင်မြင်စွာ တက်ရောက်ပြနိုင်မှုသည် ဟိမဝန္တာတောင်တန်းကြီး၏ အရိပ်အာဝါသကို ခိုလှုံနေရသော အိန္ဒိယသားတို့အား သွေးထိုးပေးလေတော့သည်။ ဟိမဝန္တာသည် အိန္ဒိယတိုင်းရင်းသားများနှင့် ပို၍ နီးစပ်ရင်းနှီးလှသည်။ အခြားရေခြားမြေခြား တောင်တက်အဖွဲ့များ၏ မဖြစ်မနေကြိုးပမ်းမှုကို ဧဝရက်တောင်ထိပ်က လက်ခံချီးမြှင့်ပါလျှင် အိန္ဒိယတိုင်းရင်းသားတို့၏ ကြိုးပမ်းမှုကို ပို၍ကြိုဆိုပေလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် ၁၉၆ဝ ပြည့်နှစ်တွင်တစ်ကြိမ်၊ ၁၉၆၂-ခုနှစ်တွင်တစ်ကြိမ် အိန္ဒိယတိုင်းရင်းသား တောင်တက်အဖွဲ့ နှစ်ဖွဲ့သည် ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ တက်ခဲ့ကြရာ ရာသီဥတု ပြင်းထန်မှုကြောင့် ပေ ၂၈ဝဝဝ ကျော် အမြင့်သို့ရောက်၍ တောင်ထိပ်ကို လှမ်းမြင်နိုင်သည့်အခါမှ ပြန်ဆုတ်ခဲ့ကြရာ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်နှင့် လက်မတင်ကလေး လွဲခဲ့ရသည်။ ပထမ အိန္ဒိယတောင်တက်အဖွဲ့သည် ဧဝရက်တောင်ထိပ်မှ မေလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် ဆုတ်ခွာခဲ့ရစဉ် တရုတ်တောင်တက်အဖွဲ့ဝင် တရုတ်အမျိုးသား ဝန်ဖူးချောင်း၊ ချူယင်ဟွာနှင့် တိဗက်အမျိုးသား ကိုဗူးတို့သည် ထိုနေ့ထိုရက် ပီကင်းစံတော်ချိန် နံနက် ၄:၂ဝ နာရီ၌ ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ မြောက်ဘက်မျက်နှာမှ အောင်မြင်စွာ တက်ရောက်နိုင်ခဲ့သည်ဟု မေလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် တရုတ်နိုင်ငံ သတင်းဌာနက ထုတ်ပြန်ကြေညာလေသည်။ ဧဝရက်တောင်ထိပ် အရောက်တက်ရာ၌ စံချိန်တင်သောအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ကား ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် တက်ရောက်သော အမေရိကန်တောင်တက်အဖွဲ့ဖြစ်သည်။ ထိုအဖွဲ့သည် အဖွဲ့ဝင်ခြောက်ဦးကို နှစ်ယောက်တစ်တွဲ သုံးဖွဲ့ဖွဲ့၍ တစ်နေ့ထဲတွင် (မေလ ၂၂ ရက်) တစ်ဖွဲ့ပြီးတစ်ဖွဲ့ဆက်တိုက် ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့အရောက် တက်စေခဲ့သည်။ ထိုအဖွဲ့ဝင်ထဲမှ လေးဦးတို့သည် အောက်ဆီဂျင်၊ စားရေရိက္ခာနှင့် အိပ်စရာတို့ မပါဘဲ ပေ ၂၈ဝဝဝ အမြင့်၌ တစ်ညဉ့်အိပ်နေကာ ကမ္ဘာ၌ သူတစ်ပါးတို့ မစွမ်းဆောင်နိုင်သေးသော အလုပ်ကို လုပ်ပြကြလေသည်။ ၁၉၆၅ ခုနှစ်၊ မေလ ၂ဝ ရက်နေ့တွင် ရေတပ်ဗိုလ်မှူး (လက်ဖတင်နင်ကွန်မန်းဒါး) အမ်အက်(စ်) ခိုလီ ခေါင်းဆောင်သော အိန္ဒိယတောင်တက်အဖွဲ့သည် မလျော့သော ဇွဲ၊ လုံ့လ၊ ဝီရိယတို့ဖြင့် ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ အောင်မြင်စွာ တက်ရောက်ကြပြီးလျှင် [[ဗြိတိသျှ]]၊ ဆွစ်၊ အမေရိကန် တောင်တက်အဖွဲ့များ နည်းတူ ကမ္ဘာ၌အမြင့်ဆုံးသောတောင်ထိပ်ကို အောင်မြင်စွာ တက်ရောက်နိုင်သည့်ဂုဏ် ရယူနိုင်ခဲ့၍ ကမ္ဘာ၌ အိန္ဒိယ၏စွမ်းရည်ကို ဝင့်ကြွားစွာပြနိုင်ခဲ့လေသည်။ ထိုအဖွဲ့တွင် တင်းဇင်းနော်ဂ​ေးနှင့် တူဖြစ်သော နဝန်းဂုံဗူးတို့လည်း ပါဝင်ရာ သူတို့တူဝရီးသည် နော်ဂ​ေးက ဗြိတိသျှတောင်တက်အဖွဲ့နှင့်လည်းကောင်း၊ ဂုံဗူးက အမေရိကန်တောင်တက်အဖွဲ့ နှင့်လည်းကောင်း တောင်ထိပ်သို့ တစ်ခေါက်စီ ရောက်ခဲ့ကြဘူးပေပြီ။ ယခုတစ်ကြိမ်တွင်မူ နိုင်ငံခြားသားများမပါဘဲ အိန္ဒိယ တိုင်းရင်းသားချည်းသက်သက်ပါဝင်သော အဖွဲ့တွင်လိုက်ပါခဲ့ကြသည်။ အဖွဲ့ဝင်တို့ထဲမှ တောင်ထိပ်သို့ ပထမဆုံးရောက်ရှိသော နှစ်ယောက်တစ်တွဲမှာ ဗိုလ်ကြီး အေအက်(စ်)ချီမာနှင့် နဝန်းဂုံဗူးတို့ဖြစ်ကြသည်။ ထိုအိန္ဒိယ တောင်တက်အဖွဲ့သည်လည်း အမေရိကန် တောင်တက်အဖွဲ့ကဲ့သို့ပင် နှစ်ယောက်တစ်တွဲ အဖွဲ့ငယ်သုံးဖွဲ့ကို ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့အရောက် တစ်သုတ်ပြီးတစ်သုတ် စေလွှတ်နိုင်ခဲ့လေသည်။ ဤသို့ အသီးအသီးတက်ရောက်နိုင်ခဲ့ကြပြီးသော်လည်း တောင်ထိပ်သို့ မရောက်သေးသည့်နိုင်ငံ အသီးအသီးမှ တောင်တက်အဖွဲ့ဝင်များသည် တောင်ထိပ်သို့အရောက် တက်နိုင်အောင် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိရာမှ ၁၉၇၅ ခုနှစ် မေလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် ဂျပန်အမျိုးသမီး တောင်တက်အဖွဲ့ ဒုတိယခေါင်းဆောင် ယွန်ကို တာဗေအီသည် ဧဝရက်တောင်ထိပ်သို့ တက်ရောက်နိုင်ခဲ့သည်။ ထို့အတူ တရုတ်တောင်တက်အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့မှ အဖွဲ့ဝင်တရုတ်အမျိုးသမီး ဖန်သော့(ဂ)သည်လည်း ၁၉၇၅ ခုနှစ် မေလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် ဧဝရက်တောင်ထိပ်အရောက် တက်နိုင်ခဲ့လေသည်။ မည်မျှမြင့်မားသော တောင်ကြီးဖြစ်စေကာမူ တစ်နေ့တွင် လူ့ဖဝါးအောက် ရောက်ခဲ့ရသည်သာတည်း။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၅)</ref> ==ကိုးကား== <references/> [[Category:နီပေါနိုင်ငံရှိ တောင်များ]] pa9k2spm82ghn2ii6oopqaqt9kilgs1 0 16826 752757 740457 2022-07-31T14:44:04Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Coord|1|N|38|E|display=title}} {{Infobox country | နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ကင်ညာ သမ္မတနိုင်ငံ | အမည်_ရင်း = ''Jamhuri ya Kenya''{{nobold|<small>([[ဆွာဟီလီဘာသာစကား|ဆွာဟီလီ]])</small>}} | ပုံ_အလံ = Flag of Kenya.svg | ပုံ_တံဆိပ် = Coat of arms of Kenya (Official).svg | နိုင်ငံတော်ဆောင်ပုဒ် = "[[Harambee]]" <small>(ဆွာဟီလီ)</small><br />{{small|"Let us all pull together"}} | နိုင်ငံတော်သီချင်း = "[[Ee Mungu Nguvu Yetu]]"<br />({{Lang-en|"O God of all creation"}})<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:National anthem of Kenya, performed by the United States Navy Band.wav|center]]</div> | image_map = {{Switcher|[[File:Kenya (orthographic projection).svg|frameless]]|Show globe|[[File:Location Kenya AU Africa.svg|frameless]]|Show map of Africa|default=1}} | map_caption = | image_map2 = | မြို့တော် = [[နိုင်ရိုဘီမြို့]] | coordinates = {{Coord|1|16|S|36|48|E|type:city}} | အကြီးဆုံးမြို့ = မြို့တော် | အကြီးဆုံးပြည်နယ် = | ရုံးသုံးဘာသာများ = {{hlist |[[အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား|အင်္ဂလိပ်]]|[[ဆွာဟီလီဘာသာစကား|ဆွာဟီလီ]]<ref name="Conlang">Constitution (2009) Art. 7 [National, official and other languages] "(1) The national language of the Republic is Swahili. (2) The official languages of the Republic are Swahili and English. (3) The State shall–-–- (a) promote and protect the diversity of language of the people of Kenya; and (b) promote the development and use of indigenous languages, Kenyan Sign language, Braille and other communication formats and technologies accessible to persons with disabilities."</ref>}} | languages_type = အမျိုးသားဘာသာစကား | languages = [[ဆွာဟီလီဘာသာစကား|ဆွာဟီလီ]]<ref name="Conlang"/> | ethnic_groups = {{unbulleted list | ၁၇.၁၃% [[:en:Kikuyu people|ခီခုယု]] | ၁၄.၃၅% [[:en:Luhya people|လုယာ]] | ၁၃.၃၇% [[:en:Kalenjin people|ကာလန်ဂျင်း]] | ၁၀.၆၅% [[:en:Luo people|လူအို]] | ၉.၈၁% [[:en:Kamba people|ကမ်ဘာ]] | ၅.၈၅% [[:en:Somalis|ဆိုမာလီ]] | ၅.၆၈% [[:en:Kisii people|ကစ်ဆီ]] | ၅.၂၃% [[:en:Mijikenda peoples|မီဂျီကန်ဒါ]] | ၄.၁၅% [[:en:Meru people|မေရု]] | ၁၃.၇၈% အခြား }} | ethnic_groups_year = ၂၀၁၉<ref name=Census2019a>{{cite web|url=https://www.knbs.or.ke/?wpdmpro=2019-kenya-population-and-housing-census-volume-iv-distribution-of-population-by-socio-economic-characteristics&wpdmdl=5730&ind=7HRl6KateNzKXCJaxxaHSh1qe6C1M6VHznmVmKGBKgO5qIMXjby1XHM2u_swXdiR |title=2019 Kenya Population and Housing Census Volume IV: Distribution of Population by Socio-Economic Characteristics |access-date=24 March 2020 |website=Kenya National Bureau of Statistics| df=dmy}}</ref> | religion = <!-- direct figures from ReligionUNdata reference -->{{ublist |item_style=white-space:nowrap; |၈၅.၅% [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] |—၆၀.၈% ပရိုတက်စတင့် |—၂၀.၆% ကက်သလစ် |—၄.၁% အခြားခရစ်ယာန် |၁၀.၉% အစ္စလာမ် |၁.၆% [[ဘာသာမဲ့]] |၀.၇% အာဖရိကရိုးရာယုံကြည်မှု |၁.၃% အခြား}} | religion_year = ၂၀၁၉<ref name=Census2019a /> | demonym = [[:en:Demographics of Kenya|Kenyan]] | government_type = [[ပြည်ထောင်စုစနစ်|ပြည်ထောင်စု]] [[သမ္မတစနစ်|သမ္မတ]] [[:en:Constitution of Kenya|ဖွဲ့စည်းပုံ]] [[သမ္မတနိုင်ငံ|သမ္မတနိုင်ငံစနစ်]] | leader_title1 = [[ကင်ညာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]] | leader_name1 = အူဟူရု ကင်ညာတာ | leader_title2 = [[ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယသမ္မတ|ဒုသမ္မတ]] | leader_name2 = ဝီလျံ ရူတို | leader_title3 = [[ကင်ညာ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်|ဆီးနိတ်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name3 = ကန်နက် လုဆာကာ | leader_title4 = [[ကင်ညာ အမျိုးသားသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ|အမျိုးသားသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name4 = ဂျက်စတင် မူတူရီ | leader_title5 = [[ကင်ညာ တရာသူကြီးချုပ်|တရားသူကြီးချုပ်]] | leader_name5 = မာရ်သာ ခူးမီ | leader_title6 = [[ကင်ညာ ရှေ့နေ့ချုပ်|ရှေ့နေချုပ်]] | leader_name6 = ပေါလ် ကီဟာရာ ကာရီယူကီ | legislature = [[ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ပါလီမန်|ပါလီမန်]] | upper_house = [[ကင်ညာ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်|ဆီးနိတ်လွှတ်တော်]] | lower_house = [[အမျိုးသားလွှတ်တော် (ကင်ညာ)|အမျိုးသားလွှတ်တော်]] | sovereignty_type =လွတ်လပ်ရေးရရှိခြင်း | ထူထောင်ရေး_အမည်(၁) = [[ယူနိုက်တက် ကင်းဒမ်း]]မှ | ထူထောင်ရေး_ခုနှစ်(၁) = ဒီဇင်ဘာ ၁၂၊ ၁၉၆၃ | ထူထောင်ရေး_အမည်(၂) = သမ္မတနိုင်ငံ ထူထောင်ခြင်း <br /> | ထူထောင်ရေး_ခုနှစ်(၂) = ဒီဇင်ဘာ ၁၂၊ ၁၉၆၄ | area_km2 = ၅၈၀,၃၆၇ | area_footnote = <ref name="unstats08">{{cite web |url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2012/Table03.pdf|title=Demographic Yearbook – Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density|publisher=United Nations Statistics Division|year=2012|access-date=4 September 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2012.htm|title=United Nations Statistics Division - Demographic and Social Statistics|website=unstats.un.org}}</ref> | area_rank = ၄၈ <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] --> | area_sq_mi = ၂၂၄,၉၆၀ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = ၂.၃ | အမြင့်ဆုံးနေရာ = | အရှေဆုံးမြစ် = | အကြီးဆုံးအင်း = | ကမ်ရိုးတန်း = | population_estimate = ၅၄,၉၈၅,၆၉၈<ref>{{cite web |url=https://www.macrotrends.net/countries/KEN/kenya/population-growth-rate |title=Kenya Population Growth Rate 1950-2021 |website=Macrotrends.net |access-date=27 June 2021}}</ref> | population_estimate_year = ၂၀၂၁ | population_estimate_rank = 29th | population_census = ၄၇,၅၆၄,၂၉၆<ref name =KNBS2019>{{cite web|url=https://www.knbs.or.ke/?p=5621 |title=2019 Kenya Population and Housing Census Results |access-date=15 November 2019 |website=Kenya National Bureau of Statistics|date=4 November 2019 | df=dmy }}</ref> | population_census_rank = | population_census_year = ၂၀၁၉ | population_density_km2 = ၇၈ | population_density_sq_mi = ၂၀၂ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = ၁၂၄ | ပွဲများ = | GDP_PPP = $၂၅၀.၈၅၄ ဘီလီယံ<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=63&pr.y=1&sy=2015&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=664&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Report for Selected Countries and Subjects (valuation of Kenya GDP) |publisher=International Monetary Fund}}</ref> | GDP_PPP_year = ၂၀၂၀ | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $၅,၂၇၄ <ref name="IMFWEOKE">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=33&pr.y=15&sy=2017&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=664&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CPCPIPCH&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |publisher=[[နိုင်ငံတကာ ‌ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့]] |website=IMF.org |access-date=15 June 2019}}</ref> | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = $၁၀၉.၁၁၆ ဘီလီယံ<ref name="IMFWEOKE"/> | GDP_nominal_year = ၂၀၂၀ | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_per_capita = $၂,၂၉၆<ref name="IMFWEOKE"/> | GDP_nominal_per_capita_rank = | Gini = ၄၀.၈ <!--number only--> | Gini_year = ၂၀၁၅ | Gini_change = decrease<!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI |title=Gini index |year=2019 |publisher=[[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]] |access-date=17 June 2021 }}</ref> | Gini_rank = | HDI = 0.601 <!--number only--> | HDI_year = 2019<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|language=en|publisher=[[ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်]]|date=December 15, 2020|access-date=December 15, 2020}}</ref> | HDI_rank = ၁၄၃ | ဗဟိုဘဏ် = | ငွေ = ကင်ညာ ရှီလင် | currency_code = KES | time_zone = [[East Africa Time|EAT]] | utc_offset = +3 | date_format = dd/mm/yy ([[အေဒီ]]) | drives_on = ဘယ် | cctld = [[.ke]] | အထိမ်းအမှတ်များ = | ISO 3166-1 = | calling_code = +၂၅၄ | footnotes = {{big|<ref name=cia/>}} According to the CIA, estimates for this country explicitly take into account the effects of mortality because of AIDS; this can result in lower life expectancy, higher infant mortality and death rates, lower population and growth rates, and changes in the distribution of population by age and sex, than would otherwise be expected. }} '''ကင်ညာနိုင်ငံ'''၏ တရားဝင်အမည်မှာ ကင်ညာသမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး အရှေ့ အာဖရိကရှိ အာဖရိက ဂရိတ်လိတ်ခ် ဒေသတွင် ရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ၏ [[မြို့တော်]]နှင့် အကြီးဆုံးမြို့မှာ [[နိုင်ရိုဘီမြို့]] ဖြစ်သည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသည် [[အီကွေတာ]]ပေါ်တွင် တည်ရှိပြီး အရှေ့တောင်ဘက်တွင် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် [[ဆိုမာလီယာနိုင်ငံ]]၊ မြောက်ဘက်တွင် [[အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံ]]၊ အနောက်မြောက်ဘက်တွင် [[တောင်ဆူဒန်နိုင်ငံ]] အနောက်ဘက်တွင် [[ယူဂန်းဒါးနိုင်ငံ]] နှင့် တောင်ဘက်တွင် [[တန်ဇေးနီးယားနိုင်ငံ]] တို့ တည်ရှိသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသည် အကျယ်အဝန်း အားဖြင့် ၂၂၄,၄၄၅ စတုရန်းမိုင် (၅၈၁,၃၀၉ စတုရန်းကီလိုမီတာ) ရှိပြီး ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် လူဦးရေ ၄၄ သန်းမျှ ရှိသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသည် [[အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ]] ကမ်းရိုးတန်း တစ်လျှောက်တွင် ပူနွေးပြီး စိုစွတ်သော ရာသီဥတုမျိုး ရှိသည်။ ထိုမှ ကုန်းတွင်း မြို့တော် ရှိရာသို့ ဝင်ရောက်သွားလျှင် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များ ပေါများသည့် ဆာဗားနားမြက်ခင်းပြင်၏ ရာသီဥတုမျိုး သို့ ပြောင်းလဲသွားသည်။ နိုင်ရိုဘီတွင် အေးမြသော ရာသီဥတု ရှိပြီး အမြဲတမ်း နှင်းဖုံးလွှမ်းနေသော တောင်ထွဋ် ၃ ခု ရှိသည့် [[ကင်ညာတောင်]]သို့ နီးကပ်လာသည် နှင့် အမျှ ပို၍ အေးလာသည်။ ထိုမှ ကုန်းတွင်းသို့ ဆက်လက် ဝင်ရောက်သွားလျှင် ဝိတိုရိယအိုင် အနီးတဝိုက်တွက် ပူနွေးပြီး စိုစွတ်သော အပူပိုင်း ရာသီဥတုသို့ တဖန်ပြန်၍ ပြောင်းလဲ သွားသည်။ ထိုမှတဆင့် အနောက်ပိုင်းရှိ တောအုပ်နှင့် တောင်ထူထပ်သော နေရာတွင် သမမျှတသော ရာသီဥတုသို့ တဖန် ပြောင်းလဲသွားသည်။ အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံနှင့် ဆိုမာလီယာနိုင်ငံတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသော အရှေ့မြောက် ဒေသမှာ [[ကန္တာရ]]နီးပါးမျှ ဖြစ်သော ခြောက်သွေ့ရေရှား ရပ်ဝန်းဒေသ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒုတိယမြောက် အကြီးဆုံးသော [[ရေချိုအိုင်]] ဖြစ်ပြီး အပူပိုင်းဒေသ [[ရေကန်]]များတွင် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည့် [[ဝိတိုရိယအိုင်]]သည် အနောက်တောင်ဘက်တွင် တည်ရှိပြီး ယူဂန်ဒါနိုင်ငံ၊ တန်ဇေးနီးယား နိုင်ငံတို့နှင့် ပိုင်နက် ဝေမျှ ထားသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသည် ယူဂန်ဒါနိုင်ငံ နှင့် တန်ဇေးနီးယားနိုင်ငံတို့နှင့် အတူ [[သားရိုင်းတိရစ္ဆာန်]] ကြည့်ရှုရန် အတွက် ထင်ရှားပြီး အရှေ့နှင့်အနောက် ဆာဗို အမျိုးသား ဥယျာဉ်၊ [[မာဆိုင်းမာရာ]]၊ [[နာကူရူးကန် အမျိုးသား ဥယျာဉ်]]၊ [[အာဘာဒဲ အမျိုးသား ဥယျာဉ်]] အစရှိသည့် တောရိုင်း တိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေး ဒေသနှင့် [[အမျိုးသားဥယျာဉ်]]များကြောင့်လည်း ထင်ရှားသည်။ ထို့ပြင် [[လာမူး]] ကဲ့သို့သော [[ကမ္ဘာ့အမွေခံနေရာ]]များ လည်း ရှိပြီး နိုင်ငံတကာ [[ရွက်လှေပြိုင်ပွဲ]] နှစ်စဉ်ကျင်းပရာ ဖြစ်သော [[ကီလီဖီ ကမ်းခြေ]] ကဲ့သို့သော ကမ္ဘာကျော် [[ကမ်းခြေ]]များလည်း ရှိသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ ပါဝင်သော [[အာဖရိက ဂရိတ်လိတ်ခ် ဒေသ]]မှာ [[ကျောက်ခေတ်ဟောင်း ခေတ်ဦး]] ကာလ ကတည်းက လူသားတို့ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ အေဒီ ပထမ ထောင်စုနှစ်တွင် အနောက်-အလယ် အာဖရိကမှ [[ဘန်တူ]] တို့၏ နယ်မြေချဲ့ထွင်မှု ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ်နိုင်ငံများ၏ နယ်နိမိတ်မှာ [[နိုင်ဂါ-ကွန်ဂို ဘာသာစကား]]များ၊ [[နိုင်လို-ဆာဟာရ ဘာသာစကား]]များ၊ [[အာဖရို-အေးရှားတစ် ဘာသာစကား]]များ၏ ဆုံဆည်းရာ ဒေသ ဖြစ်သဖြင့် [[အာဖရိကတိုက်]]ကြီး၏ [[လူမျိုး]] နှင့် [[ဘာသာစကား]]တို့ ရောပြွမ်းရာ ဒေသဖြစ်သဖြင့် ကင်ညာနိုင်ငံသည် [[ယဉ်ကျေးမှု]] ပေါင်းစုံရှိရာ နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဥရောပသား နှင့် အာရပ်တို့ ခေတ်သစ် အစောပိုင်းကပင် မွမ်ဘာဆာ ကမ်းရိုးတန်း ဒေသသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီး ဥရောပသားတို့က ၁၉ ရာစု အစပိုင်းကပင် နိုင်ငံ အတွင်းပိုင်းသို့ စူးစမ်း ရှာဖွေ ခဲ့ကြသည်။ ဗြိတိသျှ အင်ပိုင်ယာက အရှေ့အာဖရိက ပရိုတက်ထရိတ် ကို ၁၈၉၅ တွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၂၀ တွင် ကင်ညာကိုလိုနီနယ်မြေ အဖြစ်စတင်ခဲ့သည်။ ကင်ညာ သမ္မတနိုင်ငံသည် ၁၉၆၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် လွတ်လပ်ရေး ရခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ ဩဂုတ်လ ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပွဲ အပြီး ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အသစ်ကို ရေးဆွဲပြီးနောက် ကင်ညာသည် တစိတ်တပိုင်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသ ၄၇ ခု အဖြစ် ခွဲခြားခဲ့ပြီး ရွေးချယ်ခံ ဒေသအုပ်ချုပ်ရေးမှူးများက အုပ်ချုပ်ကြသည်။ မြို့တော် နိုင်ရိုဘီမြို့မှာ ဒေသအတွင်း စီးပွားရေး အချက်အချာ နေရာ ဖြစ်သည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးမှာ အရှေ့တောင် အာဖရိကနှင့် အလယ်အာဖရိကတွင် စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန် အားဖြင့် အကြီးမားဆုံး ဖြစ်သည်။ <ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=52&pr.y=2&sy=2008&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=644&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= Ethiopia GDP purchasing power 2010: 86 billion]. Imf.org. 14 September 2006.</ref><ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=664&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=69&pr.y=14 Kenya GDP purchasing power 2010: 66 Billion]. Imf.org. 14 September 2006.</ref> စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးမှာ အဓိက စီးပွားရေး လုပ်ငန်း ဖြစ်ပြီး ရှေးယခင်ကတည်းက လက်ဖက် နှင့် ကော်ဖီတို့ကို အဓိက တင်ပို့ခဲ့ပြီး ယခုအခါ ဥရောပသို့ ပန်း များ တင်ပို့ရောင်းချလျက် ရှိသည်။ ဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းမှာလည်း နိုင်ငံ၏ အဓိက စီးပွားရေး မောင်းနှင်အား တစ်ခုပင် ဖြစ်သည်။ ကင်ညာသည် အရှေ့အာဖရိက အဖွဲ့၏ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်သည်။ အခြားသော အာဖရိကနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ကင်ညာတွင် နိုင်ငံရေး နှင့် စီးပွားရေး ပိုမို တည်ငြိမ်မှု ရှိသည်။ ==အမည်မှည့်ခေါ်ခြင်း== နိုင်ငံ၏ အမည်မှာ ကင်ညာတောင် ကို အစွဲပြု၍ မှည့်ခေါ်ထားခြင်းဖြစ်ပြီ: နိုင်ငံ၏ထင်ရှားသော အမှတ်အသားနှင့် [[အာဖရိက]]တိုက်တွင် ဒုတိယမြောက် အမြင့်ဆုံးတောင် ဖြစ်သည်။ ==ပထဝီဝင်နှင့် ရာသီဥတု== [[File:Un-kenya.png|thumb|right|ကင်ညာနိုင်ငံ၏ မြေပုံ]] စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၂၂၄,၀၈၁ မိုင် (စတုရန်းကီလိုမီတာ ၅၈၀,၃၆၇ ကီလိုမီတာ)<ref name=cia>{{cite web |author=Central Intelligence Agency |authorlink=Central Intelligence Agency |publisher=The World Factbook |title=Kenya |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ke.html |year=2012 |accessdate=28 May 2013 |archivedate=31 August 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200831033452/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ke.html }}</ref> မျှ ရှိသဖြင့် ကင်ညာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ၄၇ ခုမြောက် အကြီးဆုံးနိုင်ငံ ဖြ်စပြီး မာဒါဂတ်စကားနိုင်ငံ၏ နောက်မှ ကပ်၍ လိုက်သည်။ မြောက်လတ္တီကျု ၅° မှတောင်လတ္တီကျု ၅° အတွင်း၊ အရှေ့လောင်ဂျီကျု ၃၄° မှ ၄၂° အတွင်း တည်ရှိသည်။ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ၏ ကမ်းရိုးတန်းမှ အစပြုလျှက် မြေနိမ့်ဒေသများမှာ အတွင်းပိုင်း ကုန်းမြေမြင့် အဖြစ် တဖြည်းဖြည်း မြင့်မားသွားသည်။ ကုန်းမြေမြင့်များမှာ ကင်ညာတောင်ကြား ဒေသဖြင့် ပိုင်းခြားထားပြီး အရှေ့ပိုင်းတွင် ကောင်းမွန်သော စိုက်ပျိုးမြေများ ရှိရာ ကုန်းမြေမြင့် တစ်ခု ရှိသည်။ ကင်ညာကုန်းမြင့်ဒေသတွင် အာဖရိကတွင် အအောင်မြင်ဆုံးသော စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ဒေသများ ပါဝင်သည်။ ကုန်းမြင့်ဒေသတွင် ကင်ညာတွင် အမြင့်ဆုံးနှင့် အာဖရိကတိုက်ပေါ်တွင် ဒုတိယမြောက် အမြင့်ဆုံး ဖြစ်သော ၁၇,၀၅၇ ပေ (၅,၁၉၉ မီတာ) အမြင့် ရှိသော ကင်ညာတောင် ပါဝင်ပြီး ရေခဲတောင်များလည်း ရှိသည်။ ၁၉,၃၄၁ ပေ ( ၅,၈၉၅ မီတာ) မြင့်သော ကီလီမန်ဂျာရိုတောင်ကို ကင်ညာနိုင်ငံမှ လှမ်းမြင်နိုင်သည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုမှာ ကမ်းရိုးတန်းဒေသတွင် အပူပိုင်းမှ အစပြုလျှက် ကုန်းတွင်းပိုင်းတွင် သမမျှတသော ရာသီဥတု ရှိကာ မြောက်ဘက်နှင့် အရှေ့မြောက်ဘက်ပိုင်းတွင် ကန္တာရဆန်သော ရာသီဥတု ရှိသည်။ လတိုင်းတွင် နေသာပြီး တစ်နှစ်ပတ်လုံး နွေရာသီနှင့် ကိုက်ညီသော အဝတ်အထည်များကိုသာ ဝတ်ဆင်ကြသည်။ အတွင်းပိုင်း မြင့်သော ဒေသများတွင် ညဘက် နှင့် မနက်အစောပိုင်းတွင် အေး လေ့ ရှိသည်။ မိုးရွာချိန် ရှည်လျားသော ရာသီဥတုမှာ မတ်၊ဧပြီလမှ မေ၊ ဇွန်လ အထိ ဖြစ်သည်။ မိုးရွာချိန် တိုတောင်းသော ရာသီဥတုမှာ အောက်တိုဘာလမှ နိုဝင်ဘာ ဒီဇင်ဘာ အထိ ဖြစ်သည်။ မိုးရွာသွန်းမှုမှာ တခါတရံ သည်းထန်ပြီး အများအားဖြင့် နေ့လယ်ပိုင်း နှင့် ညနေပိုင်းများတွင် ရွာလေ့ ရှိသည်။ မိုးရွာသွန်းသောလများတွင် အပူချိန်မှာမူ မြင့်နေမြဲ ဖြစ်တတ်သည်။ အပူဆုံး အချိန်မှာ ဖေဖော်ဝါရီလ နှင့် မတ်လ ဖြစ်ပြီး မိုးရွာချိန် ရှည်လျားသော ရာသီဥတု မတိုင်မီ ဖြစ်သည်။ အအေးဆုံးမှာ ဇူလိုင်လတွင် ဖြစ်ပြီး ဩဂုတ်လ အလယ်အထိ အေးတတ်သည်။ [[File:A lone giraffe in Nairobi National Park.jpg|thumb|နိုင်ရိုဘီမြို့ နောက်ခံဖြင့် နိုင်ရိုဘီအမျိုးသားဥယျာဉ်မှ သစ်ကုလားအုပ် တစ်ကောင်]] {|class="wikitable" style="text-align:right;" |+ {{resize|110%|Average annual temperatures}} !colspan="2" style="text-align:left;"| မြို့ ! အမြင့်(မီတာ) !! အမြင့်ဆုံး(°C) !! အနိမ့်ဆုံး (°C) |- |align="left" | မွန်ဘာဆာ{{Spaces|2}} | style="text-align:center;"| {{Smaller|ကမ်းရိုးတန်းမြို့}} | ၁၇ || ၃၂.၃ || ၂၃.၈ |- |align="left" | နိုင်ရိုဘီ | style="text-align:center;"| {{Smaller|မြို့တော်}} | ၁,၆၆၁ || ၂၅.၂ || ၁၃.၆ |- |align="left" | ကီဆူမူ | style="text-align:center;"| {{Smaller|ကန်စပ်မြို့}} | ၁,၁၃၁ || ၃၁.၈ || ၁၆.၉ |- |align="left" | အယ်လ်ဒိုရက် | style="text-align:center;"| {{Smaller|တောင်ကြားမြို့}} | ၂,၀၈၅ || ၂၃.၆ || ၉.၅ |- |align="left" | လော့ဒ်ဝါ | style="text-align:center;"| {{Smaller|ခြောက်သွေ့မြောက်ပိုင်းလွင်ပြင်}} | ၅၀၆|| ၃၄.၈ || ၂၃.၇ |- |align="left" | မန်ဒဲရာ | style="text-align:center;"| {{Smaller|ခြောက်သွေ့မြောက်ပိုင်းလွင်ပြင်}} | ၅၀၆ || ၃၄.၈ || ၂၅.၇ |} ===တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များ=== ကင်ညာနိုင်ငံတွင် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များ အတွက် ရည်ရွယ်ထားသော စားကျက် မြောက်များစွာ ရှိပြီး အပြာရောင် ဝိုင်းဘိစ် သတ္တဝါများ နှင့် အခြား ဘိုဗစ်(ကျွဲနွားနှင့် မျိုးနွယ်တူ) သတ္တဝါများ နှစ်စဉ် အစုလိုက်အပြုံလိုက် ရွှေ့ပြောင်းရာတွင် ပါဝင်နေကြဖြစ်သော မာဆိုင်းမာရာကဲ့သို့သော ဒေသများ အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ နှစ်စဉ် နှစ်တိုင်း ဝိုင်းဘိစ် ကောင်ရေ ၂၅၀,၀၀၀ ကျော် ခြောက်သွေ့သော ရာသီတွင် အစာရှိရာ နေရာကို ခက်ခဲကြမ်းတမ်း ရှည်လျားစွာ ပြောင်းရွှေ့ရင်း သေဆုံးကြသည်။ အာဖရိက၏ [[သတ္တဝါကြီး၅မျိုး]] ဖြစ်သော [[ခြင်္သေ့]]၊ [[ကျားသစ်]]၊ [[အာဖရိကကျွဲ]]၊ [[ကြံ့]] နှင့် [[အာဖရိကဆင်]] အားလုံးကို ကင်ညာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသည်။ အခြားသော တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များ၊ [[တွားသွားသတ္တဝါများ နှင့် ငှက်များကိုလည်း ကင်ညာရှိ အမျိုးသား ဥယျာဉ်များ နှင့် အမဲလိုက်ရာ နေရာများတွင် တွေ့ရသည်။ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ဇွန်လမှ စက်တင်ဘာလ အတွင်း သတ္တဝါတို့ အစုလိုက် အပြုံလိုက် ရွှေ့ပြောင်းမှု (အထူးသဖြင့် [[ဝိုင်းဘိစ်]]များ၏ ရွှေ့ပြောင်းမှု) တွင် တိရစ္ဆာန်ကောင်ရေ သန်းပေါင်းများစွာ ပါဝင်လေ့ ရှိကြသည်။ ကင်ညာသည် ကမ္ဘာ့ သဘာဝ အံ့ဖွယ်တစ်ခု ဖြစ်သော ဝိုင်းဘိစ် သတ္တဝါများ အစုလိုက် အပြုံလိုက် ရွှေ့ပြောင်းခြင်း ဖြစ်ပွားရာ နေရာ တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ၁၁.၅ သန်းမျှသော ထိုသတ္တဝါများသည် နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း မိုင် ၁၈၀၀ ကျော်မျှ ကွာဝေးသော တန်ဇေးနီးယားနိုင်ငံ [[ဆရင်ဂတီ]] မှ မာဆိုင်းမာရာ အထိ ရေနှင့်အစာ ရှာဖွေရန် ပုံမှန် လက်ယာရစ် ရွှေ့ပြောင်းလေ့ ရှိကြသည်။ ==သမိုင်း== ===[[သမိုင်းမတင်မီခေတ်]]=== [[File:Turkana Boy.jpg|thumb|right|150px|၁.၆ သန်းနှစ် သက်တမ်းရှိသော တာကာနာလူငယ် ဟိုမိုအီရပ်တက် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] ကင်ညာနိုင်ငံတွင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း သန်း၂၀၀ ကျော် မီဆိုဇိုးရစ်ခေတ်က ကြီးမားသော [[မိကျောင်း]] ရုပ်ကြွင်းများ ကို တွေ့ရှိထားသည်။ ထို ရုပ်ကြွင်းများကို ယူတားတက္ကသိုလ် နှင့် ကင်ညာ အမျိုးသားပြတိုက်မှ အဖွဲ့များ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဇူလိုင်လမှ ဩဂုတ်လ အတွင်း တာကာနာကန် အနီး လိုကီတောင် ချောက်ကမ်းပါးတွင် တူးဖော်ရှာဖွေရာမှ တွေ့ရှိခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20070310201631/http://www.abc.net.au/news/newsitems/200503/s1320324.htm Kenya's first dinosaur dig yields fossil wealth], ''ABC News Online'', 10 March 2005.</ref> အရှေ့အာဖရိကတွင် တွေ့ရှိသော ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများ အရ ပရိုင်းမိတ်များသည် ထိုဒေသတွင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း သန်း ၂၀ ကျော် ကတည်းက လှည့်ပတ်သွားလာနေခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေသည်။ လတ်တလော ကင်ညာနိုင်ငံ၏ တာကာနာရေကန် အနီး တွေ့ရှိချက်များ အရ ဟိုမိုဟက်ဘီလစ် (လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁.၈သန်းမှ ၂.၅ သန်းကြား) နှင့် ဟိုမို အီရပ်တပ် (လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁.၈သန်း မှ နှစ်ပေါင်း ၃သိန်းခွဲ ကြား) အစရှိသော ယနေ့ခေတ်လူတို့ တိုက်ရိုက် <ref>[http://sinanthropus.blogspot.com/2006/07/problems-with-out-of-savannahstan.html Sinanthropus: Problems with “Out of Savannahstan”<!-- Bot generated title -->]</ref> ဆင်းသက်ရာ လူတူသတ္တဝါများ ပလေစတိုဆင်း ခေတ်က နေထိုင်ခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေသည်။<ref>{{Cite web |title=Not Found<!-- Bot generated title --> |url=http://www.breitbart.com/Big-Peace/2013/10/19/New-Fossilized-Skull-Means-Home-Erectus-Sole-Human-Ancestor |accessdate=24 July 2014 |archivedate=14 July 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714151811/http://www.breitbart.com/Big-Peace/2013/10/19/New-Fossilized-Skull-Means-Home-Erectus-Sole-Human-Ancestor }}</ref> ၁၉၈၄ ခုနှစ် တာကာနာ ရေကန်တွင် တူးဖော်ရှာဖွေ နေစဉ်အတွင်း ရစ်ချက် လီကီး သည် ကာမိုရာ ကီမူးနှင့် အတူ နှစ်ပေါင်း ၁.၆ သန်း သက်တမ်းရှိသော ဟိုမိုအီရပ်တက် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း တာကာနာလူငယ်ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ===ကျောက်ခေတ်သစ်=== ကင်ညာနိုင်ငံတွင် လူတို့၏ သမိုင်းသက်တမ်း အစမှ စ၍ လူသားတို့ အခြေချ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ယနေ့ခေတ် ကင်ညာနေရာတွင် ပထမဆုံး နေထိုင်ကြသူများမှာ မုဆိုးနှင့်စုဆောင်းရှာဖွေသူ အုပ်စုများဖြစ်ပြီး ယနေ့ခေတ် ခွိုင်ဆန် စကားပြောသူများ နှင့် နီးစပ်သည်။<ref name="EhretC18">Ehret, C. (2002) ''The Civilizations of Africa: a History to 1800,'' University Press of Virginia, ISBN 081392085X.</ref> ထိုလူများ နေရာတွင် အစားထိုး ဝင်ရောက်လာသူများမှာ ကူရှစ်တစ် စကားပြောသော ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးရေး နှင့် မွေးမြူရေး လုပ်ကိုင်သူများ ဖြစ်သည်။<ref name="EhretHRSC">Ehret, C. (1980) ''The historical reconstruction of Southern Cushitic phonology and vocabulary'', Kölner Beiträge zur Afrikanistik 5, Bd., Reimer, Berlin.</ref> ဟိုလိုစင်းခေတ် အစောပိုင်းတွင် ဒေသတွင်း ရာသီဥတုမှာ ခြောက်သွေ့မှုမှ စိုစွတ်မှုသို့ ပြောင်းလဲလာသဖြင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းများ လုပ်ကိုင်ရန် အခွင့်သာလာခဲ့သည်။<ref name=EhretC18/> ဘီစီ ၅၀၀ ခန့်တွင် ယနေ့ခေတ် ကင်ညာနိုင်ငံမှ နိုင်လိုတစ် စကားပြောသူများ၏ ဘိုးဘေးများ ဖြစ်သော နိုင်လိုတစ် စကားပြော ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးမွေးမြူသူများ ယနေ့ခေတ် တောင်ဆူဒန် နေရာမှ ကင်ညာနေရာသို့ စတင် ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့ကြသည်။<ref name="EhretCHS">Ehret, C. (1983) ''Culture History in the Southern Sudan'', J. Mack, P. Robertshaw, Eds., British Institute in Eastern Africa, Nairobi, pp. 19–48, ISBN 1872566049.</ref><ref name="AmbroseALR">Ambrose, S.H. (1982). "Archaeological and linguistic reconstructions of history in East Africa." In Ehert, C., and Posnansky, M. (eds.), ''The archaeological and linguistic reconstruction of African history'', University of California Press, ISBN 0520045939.</ref><ref name="AmbroseSG">Ambrose, S.H. (1986) ''Sprache und Geschichte in Afrika'' 7.2, 11.</ref> ကင်ညာနိုင်ငံရှိ နိုင်လိုတစ် စကားပြောသော လူမျိုးစုများတွင် ဆမ်ဘူရူလူမျိုး၊ လူးအိုလူမျိုး၊ တာကာနာလူမျိုး၊ မာဆိုင်းလူမျိုး စသည်တို့ ပါဝင်သည်။<ref name="ILO">International Labour Office, [http://books.google.com/books?id=_84Gg-o5BhYC&printsec=frontcover ''Traditional occupations of indigenous and tribal peoples: emerging trends''], (International Labour Organization: 2000), p. 55, ISBN 9221122581.</ref> အေဒီ ပထမ ထောင်စုနှစ် အတွင်း ဘန်တူစကားပြောသော လယ်သမားများ ဒေသတွင်းသို့ ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့ကြသည်။<ref name="EhretACA">Ehret, C. (1998) ''An African Classical Age : Eastern and Southern Africa in World History, 1000 BCE to 400 CE.'', University Press of Virginia, Charlottesville, pp. xvii, 354, ISBN 0813920574.</ref> ဘန်တူများသည် ယနေ့ခေတ် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်း နှင့် ကင်မရွန်းနိုင်ငံ အနောက်ပိုင်း ဒေသများ ဖြစ်သော ဘီနူးမြစ် တလျှောက်ရှိ အနောက် အာဖရိက ဒေသများတွင် နေထိုင်ခဲ့သူများ ဖြစ်သည်။<ref name="EhretACA" /> ဘန်တူတို့ ပြောင်းရွှေ့လာပြီးနောက် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတွင် တိုးတက်မှုများနှင့် သံထည်လုပ်ငန်းများကို ဒေသအတွင်းသို့ ယူဆောင်လာခဲ့သည်။<ref name="WayneSmith">Smith, C. Wayne (1995) ''Crop Production: Evolution, History, and Technology'', John Wiley & Sons, p. 132, {{ISBN|0-471-07972-3}}.</ref> ကင်ညာတွင် ရှိသော ဘန်တူလူမျိုးများတွင် ကီကူရူးလူမျိုး၊ လူယာ လူမျိုး၊ ကမ်ဘာလူမျိုး၊ ကီဆီးလူမျိုး၊ မီရူးလူမျိုး၊ အမ်ဘိုလူမျိုး၊ အမ်ဘီရီးလူမျိုး၊ ဝါဒါဝီဒါ-ဝါတူဝီတာလူမျိုး၊ ဝါပိုကိုမိုလူမျိုး နှင့် မီဂျီကန်ဒါ လူမျိုး တို့လည်း ပါဝင်သည်။ ဂရိတ်လိတ်ဒေသတွင် ၁၅ ရာစု အထိ နေထိုင်ခဲ့ကြပြီး ယခုအခါ ပျောက်ကွယ်သွားသော ဆီရီကွာလူမျိုး များမှာလည်း ယခင်က ထင်ရှားသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ အတွင်းပိုင်းမှ ထင်ရှားသော သမိုင်းမတင်မီခေတ်က နေရာများတွင် တာကာနာရေကန်၏ အနောက်ပိုင်းရှိ နာမိုရာတွန်ဂါ ရှေးဟောင်းနယ်မြေ နှင့် မီဂိုရီ ကောင်တီရှိ တံတိုင်းခတ် နေထိုင်ရာ သင်မ်လိချ် အိုဟင်ဂါ နယ်မြေတို့ ဖြစ်သည်။ ===ဆွာဟီလီ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ကုန်သွယ်ရေး (၁ ရာစုမှ ၁၉ ရာစု အထိ)=== [[File:Lamu door.jpg|thumb|right|လာမူရှိ ဆွာဟီလီ ရိုးရာ သစ်သားတံခါး]] ကင်ညာ ကမ်းရိုးတန်းသည် ပန်းပဲဆရာများ နှင့် လယ်သမားများ၊ မုဆိုးများ၊ တံငါများ ကျင်လည်ကျက်စားရာ ဒေသဖြစ်ပြီး ထိုသူတို့မှ ကင်ညာနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးအတွက် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး၊ ငါးဖမ်းခြင်း သံထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ပြည်ပနိုင်ငံများ နှင့် ကုန်သွယ်ခြင်းတို့ဖြင့် အထောက်အကူ ပေးခဲ့သည်။<ref name="pbs.org">{{cite web |url=http://www.pbs./wonders/fr_e2.htm |title=Wonders of the African World |publisher=Public Broadcasting Service |accessdate=16 April 2010 }}{{Dead link|date=January 2021 }}</ref> အာရေဗျ တောင်ပိုင်းမှ အာရပ်တို့သည် ကမ်းရိုးတန်းတွင် နေထိုင်သော ဘန်တူလူမျိုး တို့ကြားတွင် ဝင်ရောက်အခြေချကြပြီး မွမ်ဘာဆာ၊ မာလင်ဒီ နှင့် ဇမ်ဇီဘာ တို့အပါအဝင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်သည့် မြို့ပြနိုင်ငံများကို တည်ထောင်ရာတွင် ပါဝင်ကူညီခဲ့ကြသည်။ အာရပ်မှ ရွေ့ပြောင်းလာသူတို့က အစ္စလာမ် ဘာသာကိုလည်း ထိုဒေသနှင့် မိတ်ဆက်ပေးခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ ယဉ်ကျေးမှုများ ရောနှောခြင်းကြောင့် ကမ်းရိုးတန်းရှိ ဒေသခံ ဘန်တူတို့၏ ဆွာဟီလီ ယဉ်ကျေးမှု နှင့် ဘာသာစကားတို့တွင် အာရပ်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှု သိသာစွာ ရှိနေကြောင်း တွေ့ရသည်။<ref name="Nanjira">Don Nanjira, Daniel (2010) [http://books.google.com/books?id=LZuxGsXVPoMC&printsec=frontcover ''African Foreign Policy and Diplomacy: From Antiquity to the 21st century''], ABC-CLIO, p. 114 ISBN 0313379823.</ref> ကီလ်ဝါ ဆူလတန် စော်ဘွားနယ်မြေသည် သည် ကီလ်ဝါဟု ခေါ်သော ယနေ့ခေတ် တန်ဇေးနီးယားနိုင်ငံ နေရာတွင် အခြေပြု အုပ်စိုးခဲ့သော ဆူလတန် စော်ဘွားနယ်မြေ ဖြစ်သည်။ ထိုအုပ်ချုပ်မှု ၏အာဏာ အမြင့်မားဆုံး အချိန်တွင် ဩဇာအာဏာမှာ ကင်ညာအပါအဝင် ဆွာဟီလီ ကမ်းရိုးတန်း တစ်ခုလုံးကို ဖြန့်ကျက်ထားနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုဆူလတန် စော်ဘွားနယ်မြေကို ၁၀ ရာစုတွင် အီရန်တောင်ပိုင်း ရှီရဇ် ဒေသမှ ပါရှား ဆူလတန် တစ်ဦး<ref>Hastings, James (2003) ''Encyclopedia of Religion and Ethics Part 24'', Kessinger Publishing, p. 847</ref> ဖြ်စသော အလီ အစ်ဘ် အယ်လ် ဟာဆန် ရှီရာဇီ <ref>شاكر مصطفى, ''موسوعة دوال العالم الأسلامي ورجالها الجزء الثالث'', (دار العلم للملايين: 1993), p. 1360</ref> က တည်ထောင်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်း ဆက်ခံသည့် ဆူလတန်များသည် သန္တာကျောက်ဖြင့် ဗလီများကို တည်ဆောက်ခဲ့ကြပြီး ကြေးပြားများကိုလည်း စတင် သုံးစွဲခဲ့ကြသည်။<ref name="Watson">Nicolini, Beatrice and Watson, Penelope-Jane (2004) [http://books.google.com/books?id=kVwhcDDhHQkC&printsec=frontcover ''Makran, Oman, and Zanzibar''], Volume 3 of Islam in Africa, BRILL, p. 62 ISBN 9004137807.</ref> [[File:British Museum Kilwa pot sherds.jpg|thumb|left|၁၀ရာစုတွင် ပါရှား ဆူလတန် အလီ အစ်ဘ် အယ်လ် ဟာဇန် ရှီရာဇီ ထူထောင်ခဲ့သောကီလ်ဝါ ဆူလတန် စော်ဘွားနယ်မြေမှ မြေအိုးကွဲများ]] ဆွာဟီလီတို့သည် မွမ်ဘာဆာကို အဓိက ဆိပ်ကမ်းမြို့ တစ်ခု အဖြစ်တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး အနီးအနားရှိ မြို့ပြနိုင်ငံများသာမက ပါရှား၊ အာရေဗျ နှင့် အိန္ဒိယရှိ ကုန်သွယ်ရေး အချက်အချာ နေရာများနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်မှု ပြုခဲ့ကြသည်။ <ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=6u3CRDloG-YC&pg=PA22 |title=Hybrid Urbanism |publisher=Greenwood Publishing Group |date= 30 March 2001|isbn=978-0-275-96612-6|author=Alsayyad, Nezar}}</ref> ၁၇ ရာစု နောက်ပိုင်း ဆွာဟီလီ ကမ်းရိုးတန်းကို အိုမာနီ အာရပ်တို့ သိမ်းပိုက်ပြီး တိုက်ရိုက် အုပ်ချုပ်သည့် အခါတွင် အိုမန် နှင့် ဇန်ဇီဘာရှိ စိုက်ခင်းတို့ရှိ အလုပ်သမား လိုအပ်မှုကို ဖြည့်ဆည်းရန် အာရပ်တို့က ကျွန်ရောင်းဝယ်မှုကို စတင်ခဲ့ကြသည်။ <ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/548305/slavery/24157/Slave-societies Slavery (sociology)]". ''Encyclopædia Britannica'' Online.</ref> အစပိုင်းတွင် ရောင်းဝယ်သူတို့မှာ အိုမန်မှသာ အဓိက လာကြသော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ဇန်ဇီဘာမှလည်း အများအပြား လာရောက်ကြသည်။<ref>[http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/data/2001/10/01/html/ft_20011001.6.html Swahili Coast]. Nationalgeographic.com.</ref> ထို့အပြင် ပေါ်တူဂီ တို့ကလည်း အတ္တလန္တိတ် သမုဒ္ဒရာကို ဖြတ်၍ ကျွန်အရောင်းအဝယ်ပြုရာတွင် ဗြိတိသျှ ကျွန်စနစ် ဖျက်သိမ်းရေး သမားတို့၏ ကြားဖြတ်နှောင့်ယှက်မှုကို ကြုံရသဖြင့် အိုမန်နှင့် ဇန်ဇီဘာတို့ ထံမှ ကျွန်များကို စတင် ဝယ်ယူခဲ့ကြလေသည်။ ဆွာဟီလီ ဘာသာစကား၊ အာရပ်ဘာသာ စကားပါဝင်သော ဘန်တူ ဘာသာစကား၊ ပါရှား ဘာသာစကားနှင့် အခြား အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် အာရှတောင်ပိုင်းမှ အငှားသုံးသော စကားလုံးများဖြင့် ခြားနားသော လူမျိုးတို့ အခြား ကုန်သွယ်ရာတွင် အသုံးပြုသော ဘာသာစကားတစ်ခု ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ ဆွာဟီလီ ဘာသာစကားတွင်လည်း ယခုအခါ အင်္ဂလိပ်ဘာသာမှ ငှားသုံးသော စကားလုံးများ ရှိသည်။ ရာစုနှစ်ပေါင်း များစွာ အတွင်း ကင်ညာကမ်းရိုးတန်းသည် ကုန်သည်မှားနှင့် စွန့်စားသွားလာသူများအတွက် အိမ်ရှင် အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။ ကင်ညာကမ်းရိုးတန်းတွင် စီတန်း တည်ရှိနေသော မြို့ပြများတွင် မာလင်ဒီ လည်း အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ထိုမြို့မှာ ၁၄ ရာစုကတည်းကပင် ဆွာဟီလီတို့၏ အရေးပါသော နေထိုင်ရာ အဖြစ်တည်ရှိနေခဲ့ပြီး တစ်ချိန်က အာဖရိက ဂရိတ်လိတ် ဒေသတွင် မွမ်ဘာဆာနှင့် အပြိုင်အဆိုင် ထင်ရှားခဲ့သည်။ မာလင်ဒီသည် သာမန်အားဖြင့် နိုင်ငံခြားသားများ အတွက် ဖော်ရွေသော ဆိပ်ကမ်းမြို့ တစ်မြို့ပင် ဖြစ်သည်။ ၁၄၁၄တွင် မာလင်ဒီရှိ ဆွာဟီလီ ဆူလတန်က စူးစမ်းရှာဖွေသူ [[ကျန်းဟီ]]၏ ခရီးစဉ်တွင် တရုတ်ပြည် မင်မင်းဆက်နှင့် သံတမာန် ဆက်ဆံရေး စတင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.pbs.org/wgbh/nova/sultan/expl2_01.html |title=Sultan of Malinda, PBS |publisher=Pbs.org |accessdate=16 April 2010}}</ref>မာလင်ဒီ အာဏာပိုင်တို့သည် ၁၄၉၈တွင် ပေါ်တူဂီ စူးစမ်းရှာဖွေသူ [[ဗတ်စကို ဒဂါးမား]] ကိုလည်း လက်ခံကြိုဆိုခဲ့ကြသည်။ ===ဗြိတိသျှကင်ညာ (၁၈၈၈-၁၉၆၂)=== [[File:Africa 1909 16a.png|thumb|right|၁၉၀၉ ခုနှစ်တွင် တွေ့ရသော ဗြိတိသျှ အရှေ့အာဖရိက]] ဇမ်ဇီဘာရှိ ဆူလတန်၏ ကမ်းရိုးတန်း ပိုင်ဆိုင်မှု အပေါ်တွင် ဂျာမန်တို့က အထိန်းသိမ်းခံ နိုင်ငံ အဖြစ် စတင်တည်ထောင်ရာမှ ကင်ညာ၏ ကိုလိုနီ သမိုင်းကြောင်း စတင်ခဲ့ပြီး ၁၈၈၈ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှ အရှေ့အာဖရိက ကုမ္ပဏီ စတင် ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ဂျာမန်တို့က ၁၈၉၀ တွင် ဗြိတိန်သို့ ကမ်းရိုးတန်း ပိုင်ဆိုင်မှုကို ပေးအပ်ရာမှ ဗြိတိသျှတို့၏ နေမဝင် အင်ပါယာ တပ်မတော် ၏ လှုပ်ရှားမှု ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် နိုင်ငံအတွင်း ဖြတ်သန်းသွားသော ကင်ညာ-ယူဂန်ဒါ ရထားလမ်းကို ဗြိတိသျှတို့က စတင်ဖောက်လုပ်ခဲ့ကြသည်။<ref name="Encyclopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</ref> ထို ရထားလမ်းအား အချို့သော ဒေသခံ လူမျိုးတို့က လက်မခံပဲ ကန့်ကွက် တော်လှန်ခဲ့ကြပြီး အထူးသဖြင့် နန်ဒီ လူမျိုးများက ၁၈၉၀ မှ ၁၉၀၀ ထိ ဆယ်နှစ်တိုင်အောင် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ဗြိတိသျှတို့က ရထားလမ်းကို ပြီးဆုံးအောင် ဖောက်နိုင်ခဲ့သည်။ နန်ဒီတို့သည် ရထားလမ်း ဖောက်လုပ်ခြင်းကို နှောင့်ယှက်သော ပထမဆုံးသော ဒေသခံများ ဖြစ်ကြသည်။ ၁၉၂၀ တွင် အရှေ့အာဖရိက အထိန်းသိမ်းခံ နိုင်ငံအား ကိုလိုနီ အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့ပြီး ထိုဒေသရှိ အမြင့်ဆုံးတောင်ကို အစွဲပြုကာ ကင်ညာဟု အမည်သစ် ပေးခဲ့သည်။<ref name="Encyclopedia Britannica"/> ရထားလမ်း ဖောက်လုပ်နေစဉ်တွင် လိုအပ်သော ကျွမ်းကျင်သည့် လုပ်သားများ အတွက် အိန္ဒိယ တိုင်းရင်းသား အမြောက်အမြား ဝင်ရောက် လာခဲ့သည်။<ref name="R. Mugo Gatheru 2005">[[R. Mugo Gatheru]] (2005) ''Kenya: From Colonization to Independence, 1888–1970'', McFarland, ISBN 0786421991</ref> ၎င်းတို့၏ သားစဉ်မြေးဆက် အိန္ဒိယသားများမှာ ကင်ညာနိုင်ငံတွင် ဆက်လက်ရှိနေခဲ့ပြီး နောင်တွင် အစ်စမေးလ် မူဆလင် နှင့် ဆစ်ခ် အစရှိသော ကင်ညာရှိ သိသာထင်ရှားသော အိန္ဒိယ အုပ်စုများ ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|author=Jenkins, Orville Boyd |url=http://orvillejenkins.com/profiles/sikh.html |title=Sikh |publisher=Orvillejenkins.com |accessdate=16 April 2010}}</ref> ဆာဗိုနယ်ကို ဖြတ်၍ ရထားလမ်း ဖောက်လုပ်နေစဉ်တွင် အချို့သော အိန္ဒိယ ရထားလမ်း အလုပ်သမားများနှင့် ဒေသခံ အာဖရိက အလုပ်သမားများမှာ [[ဆာဗို လူသားစား ခြင်္သေ့များ]] ဟု အမည်ရသော ခြင်္သေ့ နှစ်ကောင်၏ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.magicalkenya.com/default.nsf/doc21/4YQ4W3FZEI64?opendocument&l=1&e=7&s=1 |title=Ismaili muslim |publisher=Magicalkenya.com |accessdate=16 April 2010 |archivedate=3 January 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090103151208/http://www.magicalkenya.com/default.nsf/doc21/4YQ4W3FZEI64?opendocument&l=1&e=7&s=1 }}</ref> ၁၉၁၄ ဩဂုတ်လ ပထမကမ္ဘာစစ် ဖြစ်သော အခါတွင် ဗြိတိသျှ အရှေ့ အာဖရိက ဘုရင်ခံ နှင့် ဂျာမန် အရှေ့အာဖရိက ဘုရင်ခံတို့ နုနယ်သေးသော ကိုလိုနီများကို တိုက်ပွဲများမှ ကင်းလွတ်ရန်အတွက် ယာယီ မပစ်ခေတ်ရေး သဘောတူညီမှု ရယူခဲ့သည်။ ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး ပေါလ် ဗွန် လက်တောင်း ဗော်ဘက်ခ် သည် ဂျာမန် စစ်တပ်များကို ဦးဆောင်၍ ဗြိတိသျှတို့၏ အရင်းအမြစ်များကို တတ်နိုင်သမျှ ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် အတွက် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ဂျာမနီ နိုင်ငံနှင့် လုံးဝ အဆက်အသွယ် ပြတ်တောက်နေသော်လည်း ဗွန်လက်တောင်း သည် ထိရောက်သော ပြောက်ကျားစစ်ကို ဆင်နွဲနိုင်ခဲ့ပြီး ကမ်းလွန် တွင်နေထိုင်၍ ဗြိတိသျှတို့၏ ရိက္ခာများကို လမ်းမှ ဖြတ်တောက်၍ လုံးဝ မရှုံးနိမ့်ဘဲ ရှိနေခဲ့သည်။ နောက်ဆုံး ၁၉၁၈ ခုနှစ် စစ်ကြီး ပြီးဆုံးပြီး ၁၄ ရက် ကြာသည့် အခါတွင်မှ ယနေ့ခေတ် ဇမ်ဘီယာနိုင်ငံ နေရာဖြစ်သော မြောက်ရိုဒီးရှားတွင် လက်နက်ချခဲ့သည်။<ref name="R. Mugo Gatheru 2005"/> [[File:Kurve bei Mombasa.jpg|thumb|left|၁၈၉၉ ခုနှစ် ကင်ညာ-ယူဂန်ဒါ ရထားလမ်းကို မွမ်ဘာဆာ အနီးတွင် တွေ့ရပုံ]] ဗွန်လက်တောင်း ကို ဖမ်းမိနိုင်ရန်အတွက် ဗြိတိသျှ တို့သည် အိန္ဒိယမှ ဗြိတိသျှ အိန္ဒိယ စစ်တပ်ကို ပို့လွှတ်ခဲ့ပြီး သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးတွင် ကုန်းတွင်းပိုင်းကျသော နေရာများမှ ရိက္ခာများကို သယ်ပို့နိုင်ရန် အထမ်းသမား အမြောက်အမြားကို အသုံးပြုခဲ့ရသည်။ ကယ်ရီယာကော့ပ် ဟုခေါ်သော စစ်တပ်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး အာဖရိကသား ၄ သိန်းကျော်ကို အသုံးပြုခဲ့ရာ ထိုသူတို့၏ ရေရှည် နိုင်ငံရေးတွင် ပါဝင်ပတ်သက်မှု အတွက် အထောက်အပံ့ တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။<ref name="R. Mugo Gatheru 2005"/> ၂၀ ရာစု အစောပိုင်းတွင် အတွင်းပိုင်း ကုန်းမြင့်ဒေသတွင် ဗြိတိသျှ နှင့် အခြား ဥရောပ လယ်သမားတို့ အခြေချခဲ့ကြပြီး ၎င်းတို့မှာ ကော်ဖီ နှင့် လက်ဖက် တို့ကို စိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် ကြွယ်ဝချမ်းသာ လာခဲ့ကြသည်။<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901759-3,00.html "We Want Our Country"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130723000220/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901759-3,00.html |date=23 July 2013 }}. Time. 5 November 1965.</ref>၁၉၃၀ ပြည့်နှစ်များတွင် ထိုဒေသတွင် နေထိုင်သူ လူဖြူ ၃၀,၀၀၀ ခန့် အထိ ရှိလာခဲ့ပြီး နိုင်ငံစီးပွားရေး အပေါ်တွင် သူတို့၏ ပံ့ပိုးမှုကြောင့် နိုင်ငံရေးတွင် ပြောရေး ဆိုခွင့် ရလာခဲ့ကြသည်။ အလယ်ပိုင်းကုန်းမြင့် ဒေသတွင် ယခင်ကတည်းက ကီကူယူး လူမျိုး တစ်သန်းခန့် နေထိုင်ခဲ့ကြပြီး ရွှေ့ပြောင်း လယ်သမားများ အဖြစ် နေထိုင်ခဲ့ကြသဖြင့် ဥရောပတို့၏ ဥပဒေအရ မြေယာပိုင်ဆိုင်ခွင့် မရှိ ပေ။ နောက်မှ အခြေချ နေထိုင်သူတို့က သူတို့၏ အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ရန် ရွှေ့ပြောင်း လယ်သမားတို့ ကော်ဖီ စိုက်ပျိုးမှုကို ပိတ်ပင်ခဲ့ပြီး တဲခွန် ကောက်ခံခဲ့သဖြင့် မြေယာမရှိသူတို့မှာ သူတို့၏ လုပ်အားအတွက် ပြန်ရသည်မှာ နည်းသည်ထက်နည်းလာခဲ့သည်။ ထိုဒေသတွင် ဆက်လက်နေထိုင်ရန် မဖြစ်နိုင်တော့ သဖြင့် မြို့ကြီးများသို့ အစုလိုက်အပြုံလိုက် ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကြသည်။<ref name="R. Mugo Gatheru 2005"/> ၁၉၅၀ ခုနှစ်များတွင် ကင်ညာ၌ နေထိုင်သော လူဖြူ ၈၀,၀၀၀ မျှ ရှိသည်။<ref>"''[http://books.google.com/books?id=R-r3g6OdLEUC&pg=PA28 Kenya]''". Matthew Firestone (2009). p. 28. ISBN 1741047730</ref> ၁၉၅၂ ခုနှစ်တွင် [[အဲလိဇဘက် ၂ ဘုရင်မကြီး]] နှင့် သူမ၏ ခင်ပွန်း ဖိလစ် မင်းသားတို့ ကင်ညာနိုင်ငံ ထရီးတော့ပ် ဟိုတယ်တွင် အပန်းဖြေခရီး လာရောက်နေခိုက်တွင် သူမ၏ ဖခင် ဆဌမမြောက် ဂျော့ရှ် ဘုရင် အိပ်နေရင်း ကွယ်လွန်သွားခဲ့သည်။ မင်းသမီးငယ်သည် သူမ၏ ခရီးစဉ်ကို ဖျက်သိမ်းပြီး အိမ်သို့ အမြန်ပြန်ကာ ထီးနန်းကို ဆက်ခံခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် အဲလိဇဘက် ဘုရင်မ ၂ သည် [[ဝက်မင်စတာ ဘုရားကျောင်း]]တွင် ဘိသိက်ခံခဲ့ပြီး လူတစ်ဦးက သူမသည် အာဖရိကရှိ သစ်ပင်ပေါ်သို့ မင်းသမီး အဖြစ် တက်သွားပြီး ဘုရင်မ အဖြစ် ပြန်ဆင်းလာခဲ့သည်ဟု တင်စားပြောဆိုလေသည်။<ref>{{cite news| url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/the_queens_diamond_jubilee/9046958/Diamond-Jubilee-the-moment-that-Princess-Elizabeth-became-Queen.html | location=London | work=The Daily Telegraph | first=Hugo | last=Vickers | title=Diamond Jubilee: the moment that Princess Elizabeth became Queen | date=29 January 2012}}</ref> ====မောမော ပုန်ကန်မှု (၁၉၅၂-၁၉၅၉)==== [[File:Statue of Dedan Kimathi Nairobi, Kenya.jpg|thumb|၁၉၅၀ ခုနှစ်များ အတွင်းက ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီစနစ်ကို ပုန်ကန်တိုက်ခိုက်ခဲ့သော ကင်ညာ မောမော သူပုန် ခေါင်းဆောင် ဒီဒန် ကီမာသီ၏ ရုပ်တု]] ၁၉၅၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှ ၁၉၅၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ အထိ ကင်ညာနိုင်ငံတွင် ဗြိတိသျှတို့၏ အုပ်ချုပ်မှုကို တွန်းလှန်သော မောမော ပုန်ကန်မှု ဖြစ်ပေါ်သဖြင့် အရေးပေါ် အခြေအနေ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ဘုရင်ခံမှ ဘုရင်၏ အာဖရိက ရိုင်ဖယ်တပ် အပါအဝင် ဗြိတိသျှနှင့် အာဖရိကတပ်များကို တောင်းခံ ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှ တို့သည် သူပုန် နှိမ်နှင်းရေးကို ၁၉၅၃ ခုနှစ် မေ လမှ စတင်ခဲ့ပြီး ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဂျော့ရှ် အားစ်ကိုင်း မှ ကိုလိုနီ တပ်များကို ဦးဆောင်ခဲ့ကာ [[ဝင်စတန် ချာချီ]] က နောက်မှ ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။<ref name="Wunyabari O. Maloba 1993">Maloba, Wunyabari O. (1993) ''Mau Mau and Kenya: An Analysis of Peasant Revolt'', Indiana University Press, 0852557450.</ref> ဂျင်နရယ် ချိုင်းနား ဟု အမည်ရသော ဝါအူဟီအူ အီတိုတဲ ကို ၁၉၅၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၁၅တွင် ဖမ်းဆီးရမိပြီး နောက်ဆက်တွဲ စစ်ဆေးမေးမြန်းမှုများမှ မောမော တပ်တို့၏ ဖွဲ့စည်းပုံကို ပိုမို နားလည် သိရှိခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှ တို့သည် စစ်ကောင်စီ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ရက်သတ္တပတ်ပေါင်း များစွာ ပြင်ဆင် စီမံခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၅၄ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၄ တွင် အန်ဗေးစစ်ဆင်ရေးကို စတင်ခဲ့သည်။ ထိုစစ်ဆင်ရေးမှ နိုင်ရိုဘီကို စစ်ရေး အရ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး မြို့တွင်းနေသူတို့ကို စိစစ်ကာ မောမော ထောက်ခံသူများကို အကျဉ်းစခန်းများသို့ ပို့ဆောင်ခဲ့သည်။ အိမ်စောင့်တပ်များတွင် အာဖရိက သစ္စာခံများ ပါဝင်ပြီး ဗြိတိသျှ စစ်တပ်နှင့် ဘုရင်၏ ရိုင်ဖယ်တပ်ကဲ့သို့သော နိုင်ငံခြား စစ်တပ်များ မပါဝင်သဖြင့် အစိုးရ၏ နည်းဗျူဟာ များတွင် အချက်အချာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အရေးပေါ် အခြေအနေ အပြီးတွင် အိမ်စောင့်တပ်များမှ မောမောသူပုန် ၄,၆၈၆ ဦးကို သတ်ပစ်ခဲ့ပြီး သူပုန် စုစုပေါင်း၏ ၄၂ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ဖြစ်သည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၂၁တွင် နိုင်အာရီတွင် ဒီဒန် ကီမာသီကို ဖမ်းဆီးရမိပြီးနောက် မောမောတို့၏ ရှုံးနိမ့်ခြင်း အပြီးသို့ တိုင်ခဲ့ပြီး စစ်ရေးတိုက်ပွဲများ ပြီးဆုံးခဲ့သည်။<ref name="Wunyabari O. Maloba 1993"/> ထိုအချိန်များ အတွင်း မြေပိုင်ဆိုင်မှု နှင့် ပတ်သက်သော စနစ်များကို သိသိသာသာ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ထိုအထဲတွင် အထင်ရှားဆုံးမှာ သစ္စာခံများကို ဆုပေး၍ မောမောများကို ဒဏ်ပေးသော ဆွင်နာတန် အစီအစဉ်ပင် ဖြစ်သည်။ ===လွတ်လပ်သော ကင်ညာနိုင်ငံ (၁၉၆၃)=== [[File:Jomo Kenyatta.jpg|thumb|150px|ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသမ္မတ နှင့် ကင်ညာကို တည်ထောင်သူ ဂျိုမို ကင်ညတ်တာ]] ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် ကင်ညာနိုင်ငံသားတို့မှ ဥပဒေပြု ကောင်စီသို့ တိုက်ရိုက်ရွေးချယ်သော ပထမဆုံး ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့က အစွန်းမရောက်သော ဒေသခံ ပြိုင်ဖက်တို့ကို အာဏာလွှဲပေးရန် မျှော်လင့်ထားခဲ့သောလည်း ကင်ညာ အာဖရိက အမျိုးသား တပ်ပေါင်းစုမှ ဂျိုမို ကင်ညတ်တာက ၁၉၆၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက် ကင်ညာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေး မရမီ အချိန်ကလေးတွင် အစိုးရ ဖွဲ့စည်းနိုင်ခဲ့ပြီး ထိုနေ့တွင်ပင် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.kenyadocex.com/political.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100828080219/http://www.kenyadocex.com/political.html |archivedate=28 August 2010 |title=Political – Welcome to THE Kenya Document Exchange |publisher=Kenyadocex.com |accessdate=1 August 2010 }}</ref> တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ကင်ညာစစ်တပ်မှ မြောက်ပိုင်းနယ်စပ် ခရိုင်တွင် နေထိုင်ပြီး မြောက်ဘက် ဆိုမာလီ သမ္မတနိုင်ငံရှိ သူတို့၏ မျိုးနွယ်တူများနှင့် ပူးပေါင်းချင်သော ဆိုမာလီ သူပုန်များနှင့် ရှီဖတာစစ်ပွဲကို ဆင်နွှဲရသည်။<ref>Bruce Baker, ''Escape from Domination in Africa: Political Disengagement & Its Consequences'', (Africa World Press: 2003), p.83</ref> ၁၉၆၇ အောက်တိုဘာလ အာရှုရာ ကြေညာချက်ဖြင့် အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေးကို သဘောတူနိုင်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၆၉ ခုနှစ်အထိ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု မရှိဘဲ ဖြစ်နေခဲ့သည်။<ref name="Hogg1986">{{cite journal | last1 = Hogg | first1 = Richard | year = 1986 | title = The New Pastoralism: Poverty and Dependency in Northern Kenya | journal = Africa: Journal of the International African Institute | volume = 56 | issue = 3 | pages = 319–333 | jstor = 1160687 | doi = 10.2307/1160687 }}</ref><ref name="Howell1968">{{cite journal | last1 = Howell | first1 = John |date=May 1968 | title = An Analysis of Kenyan Foreign Policy | journal = The Journal of Modern African Studies | volume = 6 | issue = 1 | pages = 29–48 | jstor = 158675 | doi = 10.1017/S0022278X00016657 }}</ref>နောက်ထပ် ကျူးကျော် ဝင်ရောက်မှုများကို တွန်းလှန်နိုင်ရန် အတွက် ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ကင်ညာသည် အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံနှင့် ကာကွယ်ရေး သဘောတူညီချက်ကို လက်မှတ်ထိုးခဲ့ပြီး ယခုထိတိုင် အသက်ဝင်နေဆဲ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|author=Pike, John |url=http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1992/BHK.htm |title=Post-Independence Low Intensity Conflict in Kenya |publisher=Globalsecurity.org |year=1992 |accessdate=16 April 2010}}</ref> ၁၉၆၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၂ ရက်တွင် ကင်ညာသမ္မတနိုင်ငံ အဖြစ်ကြေညာခဲ့ပြီး ဂျိုမို ကင်ညတ်တာသည် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=Kenya at the United Nations |author=Permanent Mission of the Republic of Kenya to the United Nations |url=http://kenyaun.org/polhistory.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090608141216/http://kenyaun.org/polhistory.html |archivedate=8 June 2009 |year=2002 |publisher=Consulate General of Kenya in New York |accessdate=15 February 2010 }}</ref> ====မွိုင်ခေတ် (၁၉၇၈-၂၀၀၂)==== ၁၉၇၈ ခုနှစ် ကင်ယတ်တာ ကွယ်လွန်ပြီးနောက်တွင် ဒင်နီယယ် အာရပ် မွိုင် သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဒင်နီယယ် အာရပ် မွိုင်သည် ၁၉၇၉၊ ၁၉၈၃ နှင့် ၁၉၈၈ ခုနှစ် တို့တွင်ကျင်းပသော ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ယှဉ်ပြိုင်သူ မရှိဘဲ သမ္မတ အဖြစ် ဆက်လက် အရွေးခံခဲ့သည်။ ထိုရွေးကောက်ပွဲများမှာ တစ်ပါတီ စနစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အောက်တွင် ကျင်းပခြင်း ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၃ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲကို တစ်နှစ်စော၍ ကျင်းပခဲ့ပြီး ၁၉၈၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂ ရက် မအောင်မြင်သော စစ်တပ်၏ အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် ဖြစ်သည်။ [[File:Moi and Bush.jpg|thumb|right|ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယမြောက် သမ္မတ ဒင်နီယယ် အာရပ် မွိုင်ကို အမေရိကန် သမ္မတဟောင်း ဂျော့ချ် ဒဗလျူ ဘုရှ် နှင့် အတူ တွေ့ရပုံ]] မအောင်မြင်သော အာဏာသိမ်းမှုမှာ လေတပ်မှ ရာထူးငယ်သော ဝါရင့် တပ်သား အဆင့်ရှိ ဟဲဇာကိုင်းယား အိုချူ ကာမှ ဦးဆောင်စီမံ၍ လေတပ် အတွင်းမှ စစ်မှုထမ်း အမိန့်ဖြင့် ဝင်ရောက်နေသော တပ်သားများ အဓိက ပါဝင်သည်။ အာဏာသိမ်းရန် ကြံစည်မှုကို ဆိုမာလီ စစ်ဘက် အရာရှိဟောင်း ဖြစ်သော စစ်ဦးစီးချုပ် မာမု မိုဟာမက် ဦးဆောင်သော တပ်များ မှ လျင်မြန်စွာ နှိမ်နင်း နိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|title=Society|year=1992|publisher=Nyamora Communications Limited|page=12|url=http://books.google.com/books?id=3MctAQAAIAAJ}}</ref> ထိုတပ်ဖွဲ့များတွင် ရဲဘက်မှ စစ်ရေးတပ်ဖွဲ့များ ပါဝင်သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ် ဂါရစ်ဆာ လူသတ်ပွဲ အပြင် ကင်ညာတပ်များသည် ၁၉၈၄ တွင် ကင်ညာ အရှေ့မြောက် ခရိုင်မှ အရပ်သားများကို အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်သော ဝါဂဲလာ လူသတ်ပွဲကို ကျူးလွန် ခဲ့ကြသည်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ထိုလူသတ်ပွဲများနှင့် ပတ်သက်၍ စစ်ဆေးရန် တရားဝင် အမိန့်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news|title=Wagalla massacre: Raila Odinga orders Kenya probe|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12463001|accessdate=14 November 2013|newspaper=BBC|date=11 February 2011}}</ref> ၁၉၈၈ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် လျှို့ဝှက်မဲပေးစနစ် အစား မဲပေးသူများက မိမိတို့ ကြိုက်နှစ်သက်သော အမတ်၏ နောက်တွင် တန်းစီသည့် စနစ်ကို ပြောင်းလဲ ကျင့်သုံးခဲ့သည်။ ထိုအချက်ကြောင့် ဒီမိုကရေစီ မဆန်သော အစိုးရ၏ သရုပ်ကို အမြင့်မားဆုံး ဖော်ပြခဲ့ပြီး ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ပြင်ဆင်ရန် လှုပ်ရှားမှုများ အနှံ့အပြား ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပါတီတစ်ခုတည်းကိုသာ ခွင့်ပြုသော ပုဒ်မ အပါအဝင် အခြား အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ပုဒ်မ အများအပြားကို ရွေးကောက်ပွဲပြီး နှစ်များတွင် ပြင်ဆင်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite book |url=http://religiousfreedom.lib.virginia.edu/rihand/Kenya.html |title=Handbook on Religious Liberty Around the World |chapter=Kenya |editor=Moreno, Pedro C. |place=Charlottesville, VA |publisher=The Rutherford Institute |access-date=29 July 2014 |archive-date=29 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100629014936/http://religiousfreedom.lib.virginia.edu/rihand/Kenya.html |url-status=dead }}</ref> ၁၉၉၂ ခုနှစ် နှင့် ၁၉၉၇ ခုနှစ် ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီ ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ဒင်နီယယ် အာရပ် မွိုင် ပင် ပြန်လည် အရွေးခံခဲ့ရသည်။<ref name="ReferenceA">{{cite journal | last1 = Anderson | first1 = David M. | year = 2003 | title = Kenya's Elections 2002 – The Dawning of a New Era? | url = https://archive.org/details/sim_african-affairs_2003-04_102_407/page/331 | journal = African Affairs | volume = 102 | issue = 407| pages = 331–342 | doi = 10.1093/afraf/adg007 }}</ref> ====၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်များ==== ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် မွိုင်သည် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ ဆက်လက် ယှဉ်ပြိုင်ခွင့် မရှိတော့ပဲ အတိုက်အခံ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ "အမျိုးသား သက်တန့် ညွန့်ပေါင်း" မှ ယှဉ်ပြိုင်သော မွိုင်း ကီဘာကီ မှ သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုရွေးကောက်ပွဲသည် လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲ အဖြစ် ဒေသခံ နှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စောင့်ကြည်သူများမှ သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ကင်ညာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီ ဖွံ့ဖြိုးမှုအတွက် အလှည့်အပြောင်း အချိန်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref name="ReferenceA"/> ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် နှစ်နှစ် ဆက်တိုက် မိုးခေါင်ခဲ့ပြီး နှစ် ၆၀ အတွင်း အဆိုးရွားဆုံး မိုးခေါင်မှု ဖြစ်ခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် အနောက်မြောက် တာကာနာ ဒေသတွင် အထိခိုက်ဆုံး ဖြစ်ခဲ့ပြီး<ref name="RedCross">{{cite web |url=http://www.kbc.co.ke/news.asp?nid=71528 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120104173650/http://www.kbc.co.ke/news.asp?nid=71528 |archivedate=4 January 2012 |title=Red Cross warns of catastrophe in Turkana |publisher=Kbc.co.ke |date=25 July 2011 |accessdate=7 August 2011 |author=Koech, Dennis }}</ref> အကျိုးဆက်အားဖြင့် ဒေသအတွင်းရှိ ကျောင်းများကို ပိတ်ပစ်ခဲ့ရသည်။<ref name="Kscafthit">{{cite web|url=http://www.indcatholicnews.com/news.php?viewStory=18686 |title=Kenya: schools close as famine takes hold in Turkana |publisher=Indcatholicnews.com |date=28 July 2011 |accessdate=7 August 2011}}</ref> ထို ကပ်ဘေးကို ၂၀၁၂ အစောပိုင်းတွင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သော ကယ်ဆယ်ရေး လုပ်ငန်းများဖြင့် ကျော်လွန် နိုင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် ကူညီကယ်ဆယ်ရေး အဖွဲ့များမှ ရေပေးမြောင်းများတူးဖော်ခြင်း နှင့် အပင်မျိုးစေ့များကို ဖြန့်ဖြူးခြင်း အပါအဝင် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများကို အာရုံစိုက် လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။<ref name="Unsfisiobrr">Gettleman, Jeffrey (3 February 2012) [http://www.nytimes.com/2012/02/04/world/africa/un-says-famine-in-somalia-is-over-but-risks-remain.html U.N. Says Famine in Somalia Is Over, but Risks Remain]. New York Times.</ref> ==အစိုးရနှင့် နိုင်ငံရေး== [[File:Mwai Kibaki, October 2003.jpg|thumb|သမ္မတဟောင်း မွိုင်း ကီဘာကီ]] ကင်ညာသည် သမ္မတ ဦးဆောင်သော ကိုယ်စားပြု ဒီမိုကရက်တစ် သမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ သမ္မတသည် နိုင်ငံ၏ခေါင်းဆောင် နှင့် အစိုးရ အဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ကာ ပါတီစုံ စနစ်ကို ကျင့်သုံးသည်။ အုပ်ချုပ်ရေး အာဏာကို အစိုးရက ကျင့်သုံးသည်။ ဥပဒေပြု အာဏာကို အစိုးရနှင့် အမျိုးသား လွှတ်တော် သို့မဟုတ် ပါလီမန် အောက်လွှတ်တော် သို့ အပ်နှင်း ထားသည်။ တရားစီရင်ရေးမှာ အုပ်ချုပ်ရေး နှင့် ဥပဒေပြုရေးတို့မှ သီးသန့်ဖြစ်သည်။ ယခင်က အထူးသဖြင့် ယခင် သမ္မတ ဒင်နီယယ် အာရပ် မွိုင် လက်ထက်တွင် အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းမှ တရားစီရင်ရေး၏ ကိစ္စရပ်များတွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်သည်ဟု စိုးရိမ်မကင်း ရှိခဲ့ကြသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု အဖွဲ့ ၏နိုင်ငံအသီးသီးတို့၏ အများပြည်သူနှင့်ဆိုင်သော နေရာများတွင် ဖြစ်ပေါ်သည့် ခြစားမှုများ ကိုတိုင်းတာသော [[အဂတိ လိုက်စားမှု နိုင်ငံများ နှိုင်းယှဉ်စာရင်း]] တွင် အနိမ့်ပိုင်း၌ ကျရောက်သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ကင်ညာနိုင်ငံသည် နိုင်ငံပေါင်း ၁၇၆ နိုင်ငံတွင် နံပါတ် ၁၃၉ နေရာတွင် ရှိနေပြီး အမှတ်အားဖြင့် ၂၇/၁၀၀ ဖြစ်သည်။<ref name="TICPI">{{cite web|title=Transparency International: CPI|url=http://www.transparency.org/country#KEN|publisher=Transparency International|accessdate=29 May 2013}}</ref> သို့သော်လည်း ကင်ညာ အစိုးရ အဖွဲ့၏ လုပ်ဆောင်ချက်များတွင် ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် သိသာထင်ရှားသော တိုးတက်မှု အချို့ ရှိလာသည်။ ဥပမာ အားဖြင့် လွတ်လပ်သော ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေး ကော်မရှင် အသစ် ဖွဲ့စည်းခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Business Corruption in Kenya|url=http://www.business-anti-corruption.com/country-profiles/sub-saharan-africa/kenya/business-corruption-in-kenya.aspx|publisher=Business Anti-Corruption Portal|accessdate=4 April 2014}}</ref> ၁၉၉၇ ခုနှစ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ အပြီးတွင် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ပို၍ အသေးစိတ်ကျစွာ ပြင်ဆင်နိုင်ရန် အတွက် ကင်ညာနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ ပြန်လည်သုံးသပ်ရေး ဥပဒေကို လွှတ်တော်မှ အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။<ref>[http://www.kenyaconstitution.org/history/ A short history of the 2010 Kenya constitution] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121030152612/http://www.kenyaconstitution.org/history/ |date=30 October 2012 }}. kenyaconstitution.org</ref> ၂၀၀၂ ခုနှစ် ကင်ညာနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ပွင့်လင်းသော ရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပခဲ့ပြီး နိုင်ငံတကာ လေ့လာသူများက လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲသည် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုအတွက် အရေးကြီးသော အလှည့်အပြောင်းတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပြီး ကင်ညာနိုင်ငံကို လွတ်လပ်ရေး ရကတည်းက အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ကင်ညာ အာဖရိက အမျိုးသား တပ်ပေါင်းစု မှ နိုင်ငံရေးပါတီများ ညွန့်ပေါင်း အဖွဲ့ဖြစ်သော အမျိုးသား သက်တန့် ညွန့်ပေါင်း အဖွဲ့သို့ ငြိမ်းချမ်းစွာ အာဏာ လွှဲပြောင်း ပေးခဲ့သည်။ သမ္မတ မွိုင်း ကီဘာကီ လက်ထက်တွင် အာဏာရလာသော ညွန့်ပေါင်း အစိုးရသစ်သည် စီးပွားရေး တိုးတက်မှု ဖြစ်ပေါ်ရန်၊ ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရန်၊ ပညာရေး တိုးမြှင့်ရန် နှင့် အခြေခံ ဥပဒေကို ပြန်လည်ရေးဆွဲရန် ကိစ္စရပ်များကို ဦးတည်ဆောင်ရွက်မည်ဟု ကတိပေးခဲ့သည်။ အချို့သော ကတိများသာ လက်တွေ့ အကောင်အထည် ပေါ်လာခဲ့သည်။ မူလတန်း ပညာရေးမှာ အခမဲ့ ဖြစ်လာသည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၂၀၀၈ ခုနှစ်မှ စ၍ အထက်တန်း ပညာရေး အတွက် ကုန်ကျ စရိတ်ကို အစိုးရမှ များစွာ ထောက်ပံ့မည် ဟု အစိုးရမှ ကြေညာချက် ထုတ်ခဲ့ပြီး အစိုးရမှ ကျောင်းလခ အားလုံးကို ပေးခဲ့သည်။ <ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7239577.stm |title=Africa &#124; Free secondary schools for Kenya |publisher=BBC News |date=11 February 2008 |accessdate=26 February 2013}}</ref> ===၂၀၀၇ ရွေးကောက်ပွဲများ=== [[File:ODM - Raila Odina portrait.jpg|thumb|right|၂၀၀၇-၂၀၀၈ ကင်ညာ အရေးကိစ္စ အတွင်း လိမ္မော်ရောင် ဒီမိုကရေစီ လှုပ်ရှားသူများ ဆန္ဒပြနေစဉ်]] ၂၀၀၇ ခုနှစ် ကင်ညာ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၀၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၂၇ တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။<ref>K'telwa, Kipkirui (26 October 2007) [http://allafrica.com/stories/200710261072.html ECK sets poll date as Raila maintains lead] ''The Standard''.</ref> ထိုရွေးကောက်ပွဲမှာ သမ္မတ၊ ပါလီမန် နှင့် အရပ်ဘက်ဆိုင်ရာ အားလုံး အတွက် ဖြစ်သည်။ ပါလီမန် ရွေးကောက်ပွဲမှာ လွတ်လပ်ပြီး ယေဘူယျအားဖြင့် တရားမျှတသည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ ထိုရွေးကောက်ပွဲမှ သိသာသော ပြောင်းလဲမှု များစွာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ထိုအထဲမှ ကောက်နှုတ် တင်ပြရလျှင်- * မိမိတို့ နေရာ အတွက် ပြန်လည်ယှဉ်ပြိုင်သော အမတ် ၁၉၀ ဦး ထဲမှ ၇၁ ဦးသာ ပြန်၍ အရွေးခံရသည်။ * မိမိတို့ နေရာအတွက် ပြန်လှည်ယှဉ်ပြိုင်သော ဝန်ကြီး ၂၀ ဦး ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ *၂၀၀၂ ခုနှစ် အတွက် တရားဝင် အတိုက်အခံ အဖွဲ့ဖြစ်သော ကင်ညာ အာဖရိက အမျိုးသားတပ်ပေါင်းစုမှာ ၆၂ နေရာမှ ၁၄ နေရာသို့ လျော့ကျသွားခဲ့သည်။ * ကင်ညာနိုင်ငံ၏ သမိုင်းတွင် အများဆုံး အဖြစ် အမျိုးသမီး ၁၅ ဦး ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသည်။ စသည်တို့ ဖြစ်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲ အတွက် အဓိက အငြင်းပွားကြသော ပြဿနာများမှာ- * ဒေသအလိုက် ဖွံ့ဖြိုးရေး ရန်ပုံငွေများ ခွဲဝေပေးမှု * အမတ်တို့၏ လစာ တိုးမြှင့်မှု * ၉ ကြိမ်မြောက် ပါလီမန်မှ အတည်ပြု/အတည်မပြု ခဲ့သော ဥပဒေများ * ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ ပြောင်းလဲခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။ သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲတွင်မှု လက်ရှိသမ္မတ ကီဘာကီသည် အမျိုးသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေးပါတီမှ နေ၍ ပြန်လည်အရွေးခံရန် ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ပြီး ပြိုင်ဘက်မှာ အဓိက အတိုက်အခံ ပါတီဖြစ်သော လိမ္မော်ရောင် ဒီမိုကရက်တစ် လှုပ်ရှားမှု ပါတီ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတကာ လေ့လာသူများက ရွေးကောက်ပွဲသည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စံနှုန်း မမီ ဟု ပြောဆို ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။ လိမ္မော်ရောင် ဒီမိုကရက်တစ် လှုပ်ရှားမှု ပါတီ နှစ်ခြမ်းကွဲခဲ့ပြီး အသစ်ဖွဲ့စည်းသော လိမ္မော်ရောင် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ-ကင်ညာမှ အရွေးခံသူ ကာလွန်ဇို မတ်စ်ယိုကာ ထံသို့ အရေးပါသော မဲအရေအတွက် ၈ ရာခိုင်နှုန်း ပါသွားခဲ့ပြီးနောက် အပြီးသတ် ယှဉ်ပြိုင်မှုမှာ လိမ္မော်ရောင် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီမှ အရွေးခံသူ ရိုင်လာ အိုဒင်ဂါနှင့် ကီဘာကီတို့ နှစ်ဦးသာ ဖြစ်သည်။ ကင်ညာ ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင် ဌာနချုပ်တွင် မဲရေတွက်နေစဉ် အိုဒင်ဂါ ထောက်ခံသူများသော မဲဆန္ဒနယ်မှ မဲများ ဦးစွာ ရောက်ရှိလာသဖြင့် အိုဒင်ဂါ မှာ ပထမတွင် မသိမသာ မဲ အသာရနေခဲ့ပြီး နောက်တွင် သိသိသာသာ မဲ အသာရလာခဲ့သည်။ မဲများကို ဆက်လက်ရေတွက်နေခဲ့ပြီးနောက် ကီဘာကီ ထောက်ခံသူများသော မဲဆန္ဒနယ်မှ မဲများ ရောက်လာသော အခါတွင် ကီဘာကီမှ မဲ အရေအတွက် အမီလိုက်လာခဲ့ပြီးနောက် သိသိသာသာ ကျော်တက်သွားခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ကင်ညာရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်၏ လုပ်ဆောင်ချက် မှားယွင်းသည်ဟု ဆိုပြီး ကန့်ကွက် ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အိုဒင်ဂါက မိမိဘာသာ ပြည်သူ့ သမ္မတ ဟု ကြေညာခဲ့ပြီး မဲပြန်လည်ရေတွက်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20080312123250/http://www.chinadaily.com.cn/language_tips/auvideo/2008-01/07/content_6375707.htm Kenya election violence threatens its economic gains]. chinadaily.com.cn (7 January 2008).</ref> ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြမှုများမှ လူမျိုးရေး အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ပစ္စည်းဥစ္စာများကို ဖျက်ဆီးခဲ့ကြသဖြင့် လူ ၁၀၀၀ ခန့် သေဆုံးပြီး လူ ၆၀၀,၀၀ ခန့် မိမိတို့ နေအိမ်မှ စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးခဲ့ရသည်။<ref name="reuters">"[http://www.reuters.com/article/homepageCrisis/idUSL0743589._CH_.2400 Up to 1,000 killed in Kenya crisis – Odinga] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090715200529/http://www.reuters.com/article/homepageCrisis/idUSL0743589._CH_.2400 |date=15 July 2009 }}". Reuters. 7 January 2008.</ref><ref>"[http://www.iol.co.za/index.php?set_id=1&click_id=68&art_id=nw20080113081804606C678503 Kenya death toll hits 693: report]{{Dead link|date=December 2021 }}". IOL: News for South Africa and the World. 13 January 2008.</ref><ref name=ODI>Samir Elhawary (2008) [http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=1522&title=crisis-kenya-land-displacement Crisis in Kenya: land, displacement and the search for 'durable solutions'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100226064907/http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=1522&title=crisis-kenya-land-displacement |date=26 February 2010 }} Overseas Development Institute</ref> ထိုအငြင်းပွားမှုမှ ၁၉၉၂ နှင့် ၁၉၉၇ ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ဖြ်စပွားခဲ့သော နောက်ခံအခြေအနေများ ဖြစ်သည့် မြေယာခွဲဝေမှု နှင့် ဆိုင်သော တင်းမာမှုများ ပြန်လည်ပေါ်ပေါက် လာခဲ့သည်။<ref name=ODI/> လူ သိန်းပေါင်းများစွာတို့သည် မိမိတို့၏ မြေမှ ဖိအားပေး နှင်ထုတ်ခံခဲ့ရပြီး ဒေသ အတွင်းသို့ လက်နက်များ တင်သွင်းလာသည်ဟု ဆိုကြသည်။ ၂၀၁၃ ရွေးကောက်ပွဲ အတွက် မျှော်လင့်၍ လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်ဟုလည်း ဆိုကြသည်။<ref name=ODI/> ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ အတွင်းရေးဖူးချုပ်ဟောင်း [[ကိုဖီ အာနန်း]] ဦးဆောင်သော အာဖရိကရှိ ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များက နိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းအတွက် ငြိမ်းချမ်းသော အဖြေတစ်ခုကို ညှိနှိုင်း ရှာဖွေ ပေးခဲ့ကြသည်။ ရွေးကောက်ပွဲ အဓိကရုဏ်းများ ဖြစ်ပွားပြီးနောက် အစိုးရနှင့် လူမှုရေး အဖွဲ့အစည်းများမှ အနာဂတ်တွင် ထိုသို့သော အခြေအနေများ မဖြစ်ပေါ်စေရန် အတွက် အစီအစဉ်များကို စတင်ခဲ့ကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် အမှန်တရား၊ တရားမျှတမှုနှင့် ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေး ကော်မရှင်မှ လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲများ လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများမှ ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲများ စတင်ခြင်း နှင့် ကင်ညာ အမျိုးသား တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲနှင့် ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေးတို့ စတင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ===၂၀၀၈=== [[File:Raila Odinga, 2009 World Economic Forum on Africa-1.jpg|thumb|right|ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ရိုင်လာ အိုဒင်ဂါ]] ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၈ ရက်တွင် ကီဘာကီ နှင့် အိုဒင်ဂါတို့ ညွန့်ပေါင်း အစိုးရ ဖွဲ့ရန် သဘောတူညီချက် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး ထိုသဘောတူညီချက် အရ အိုဒင်ဂါသည် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယမြောက် ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထို သဘောတူညီချက် အရ ပါလီမန် အတွင်း ပါတီတို့၏ အင်အားပေါ်မူတည်၍ အမျိုးသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေး ပါတီ နှင့် လိမ္မော်ရောင် ဒီမိုကရက်တစ် လှုပ်ရှားမှု ပါတီ နှစ်ခု စလုံးမှ အမတ်များကို အစိုးရ အဖွဲ့တွင် ဝန်ကြီး ခန့်အပ်ရန် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် အစိုးရ အဖွဲ့တွင် ဒု-သမ္မတ တစ်ဦး နှင့် ဒု-ဝန်ကြီးချုပ် နှစ်ဦး ခန့်အပ်ရန်လည်း သဘောတူညီကြသည်။ ငြင်းခုံဆွေးနွေးမှုများ အပြီးတွင် ပါလီမန်မှ ထိုသဘောတူညီချက်ကို ထောက်ခံခဲ့ပြီး ညွန့်ပေါင်း အစိုးရမှာ လက်ရှိ လွှတ်တော် သက်တမ်း ကုန်သည် အထိ သို့မဟုတ် တစ်ဘက်ဘက်မှ ထိုသဘောတူညီချက်မှ နုတ်ထွက်သည် အထိ သက်တမ်းရှိမည်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite web|title=Agreement on the Principles of Partnership of the Coalition Government|url=http://www.dialoguekenya.org/index.php/agreements.html|work=Kenya National Dialogue & Reconciliation|accessdate=3 June 2013|archivedate=24 August 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130824030037/http://dialoguekenya.org/index.php/agreements.html}}</ref> ဝန်ကြီးချုပ်၏ အုပ်ချုပ်ရေး အသစ်တွင် အစိုးရ၏ ယန္တရားများကို စီမံခံ့ခွဲနိုင်ရန် အတွက် အာဏာနှင့် လုပ်ပိုင်ခွင့် ပါဝင်ပြီး လွှတ်တော်တွင် အမတ်ရာခိုင်နှုန်းများသော ပါတီ သို့မဟုတ် ညွန့်ပေါင်း အဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင် ရွေးချယ်ခံ လွှတ်တော် အမတ်မှ ဦးဆောင်ရမည် ဖြစ်သည်။ ကိုဖီအာနန်းနှင့် ကုလသမဂ္ဂမှ ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားသော သူ၏ အဖွဲ့၊ အာဖရိက သမ္မဂ္ဂ ဥက္ကဋ္ဌ ဂျာကာယာ ကီကွီတီတို့ ယခင်က ပြိုင်ဘက်များ သဘောတူ လက်မှတ်ထိုးပွဲသို့ အတူတကွ ခေါ်ဆောင်လာသည်ကို နိုင်ငံတော် ရုပ်သံမှ ထုတ်လွှင့်၍ တကမ္ဘာလုံးမှ စောင့်ကြည့်နေခဲ့ကြသည်။ ၂၀၀၈ ခု၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၉ တွင် ပါတီနှစ်ဖွဲ့မှ ကိုယ်စားလှယ်များ အာဏာ ခွဲဝေရေး သဘောတူညီမှုနှင့် ပတ်သက်သော အသေးစိတ် အချက်အလက်များကို ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20080305205228/http://edition.cnn.com/2008/WORLD/africa/02/29/us.kenya.ap/index.html 'Hope is back' for Kenya]. CNN.com (29 February 2008)</ref>အာဖရိကတွင် အတည်ငြိမ်ဆုံးနှင့် အကြွယ်ဝဆုံး ဖြစ်ခဲ့သော နိုင်ငံအား ပြန်လည် ကယ်ဆယ်ရန် ရည်ရွယ်၍ ကင်ညာ ဥပဒေပြု အမတ်များမှ အာဏာခွဲခြမ်းရေး သဘောတူညီချက်ကို ၂၀၀၈ ခု၊ မတ်လ ၁၈ ရက်တွက် တခဲနက် အတည်ပြုခဲ့ကြသည်။ သဘောတူညီချက်မှ ကီဘာကီ၏ အမျိုးသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေး ပါတီနှင့် အိုဒင်ဂါ၏ လိမ္မော်ရောင် ဒီမိုကရက်တစ် လှုပ်ရှားမှု ပါတီတို့ကို အတူတကွ ပေါင်းစည်းခဲ့ပြီး အာဏာကို အညီအမျှ ခွဲဝေယူထားသော မဟာ ညွန့်ပေါင်း အစိုးရ ဖွဲ့စည်းမှု အတွက် အရိပ်လက္ခဏာ ဖြစ်ခဲ့သည်။ <ref>[http://www.aljazeera.com/news/africa/2008/03/200852512613636225.html Kenyan MPs pass power-share law]. Al Jazeera English (18 March 2008)</ref> ===မဟာ ညွန့်ပေါင်း အစိုးရ=== ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၃ ရက်တွင် သမ္မတ ကီဘာကီသည် ဝန်ကြီး ၄၁ ဦးပါဝင်သော မဟာ ညွန့်ပေါင်း အစိုးရအဖွဲ့ကို ကြေညာခဲ့ပြီး ထိုအဖွဲ့တွင် ဝန်ကြီးချုပ် နှင့် ၎င်း၏ လက်ထောက် ဝန်ကြီးချုပ် နှစ်ဦး ပါဝင်သည်။ ဒု-ဝန်ကြီး ၅၀ ဦး အပါအဝင် အစိုးရ အဖွဲ့သည် ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၇ ရက်တွင် နိုင်ရိုဘီမြို့ နိုင်ငံတော် အိမ်တော်တွင် ဒေါက်တာ ကိုဖီ အာနန်း နှင့် အခြား ဖိတ်ကြားထားသော ဂုဏ်သရေရှိ ပုဂ္ဂိုလ်များ ရှေ့မှောက်တွင် ကျမ်းသစ္စာ ကျိန်ဆိုခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးချုပ် ရာထူးကို ဖယ်ရှားရန်<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8486238.stm |title=Kenya MPs opt to scrap prime minister position |publisher=BBC News |date=28 January 2010 |accessdate=16 April 2010}}</ref> နှင့် တစ်ချိန်တည်းတွင်သမ္မတ၏ အခွင့်အာဏာကို လျှော့ချရန်အတွက် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေကို ပြောင်းလဲရန် စဉ်းစားခဲ့ကြသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၄ ရက်တွင် ပြင်ဆင်ရန် လျာထားသော ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအတွက် ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပြွ ကျင်းပခဲ့ပြီး ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အသစ်မှာ ထောက်ခံမဲ အများအပြား အသာရပြီး အတည်ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref name="bbc20100805">{{cite news | title = Kenyans back change to constitution in referendum | work=BBC | date = 5 August 2010 | url = http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-10876635 | accessdate =6 August 2010}}</ref> တခြားပြင်ဆင်ချက်များ နှင့် အတူ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အသစ်တွင် ဒေသခံ အစိုးရများသို့ အခွင့်အာဏာ ပိုမိုပေးအပ်ခဲ့ပြီး ကင်ညာနိုင်ငံသားတို့အား နိုင်ငံသား အခွင့်အရေးများ ပြဋ္ဌာန်းပေးခဲ့သည်။<ref name="Gettleman">{{cite news|url=http://www.nytimes.com/2010/08/06/world/africa/06kenya.html?_r=1|title=Kenyans Approve New Constitution |publisher=The New York Times |date=5 August 2010 |accessdate=11 August 2010 | first=Jeffrey | last=Gettleman}}</ref> ထို ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေကို ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၇ ရက်တွင် နိုင်ရိုဘီမြို့ အူဟူရူ ဥယျာဉ်တွင် အမြောက် ၂၁ ချက် ပစ်ဖောက် ဂုဏ်ပြုမှု အပါအဝင် ပျော်ရွှင်ဖွယ် အခမ်းအနား အဖြစ် တရားဝင် အတည်ပြု ကြေညာခဲ့သည်။ ထို အခမ်းအနားကို အာဖရိက ခေါင်းဆောင် အများအပြားက ချီးမြှောက်ခဲ့ကြပြီး နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းမှ ချီးကျူးခဲ့ကြသည်။ ထိုနေ့မှ စ၍ ဒုတိယ သမ္မတနိုင်ငံတော်၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အသက်ဝင်လာခဲ့သည်။ ===၂၀၁၃ ရွေးကောက်ပွဲများနှင့် အစိုးရသစ်=== ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ အသစ်နှင့် အတူ သမ္မတ ကီဘာကီမှာ ရွေးကောက်ခံနိုင်သည့် သက်တမ်းကျော်လွန်သွားသဖြင့် တတိယ သက်တမ်း ရွေးကောက်ခံပိုင်ခွင့် မရှိတော့ဘဲ ဒု-ဝန်ကြီးချုပ် အူဟူရူ ကင်ယတ်တာမှာ မတ်လ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် မဲအရေအတွက် ၅၀.၅၁ ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ယှဉ်ပြိုင် အနိုင်ရခဲ့ပြီး သမ္မတဖြစ်လာခဲ့သည်။ ====နိုင်ငံတကာ ခေါင်းဆောင်များ လည်ပတ်ခြင်း==== သမ္မတ ကင်ယတ်တာနှင့် ဒု-သမ္မတ ဝီလီယမ် ရူတို တို့ ၂၀၁၃ ခုနှစ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်တရားရုံးတွင် ၂၀၀၇ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲ အပြီး အရေးအခင်းများ အတွက် တရားရင်ဆိုင် နေရသဖြင့် ကင်ညာနိုင်ငံသား တစ်ဦး၏ သားဖြစ်သူ အမေရိကန် သမ္မတ [[ဘာရက် အိုဘားမား]] က ၂၀၁၃ ခုနှစ် အာဖရိက ခရီးစဉ် အတွင်း ကင်ညာနိုင်ငံကို အလည်အပတ် မပြု ခဲ့ပေ။<ref>Epatko, Larisa, [http://www.pbs.org/newshour/rundown/2013/06/africa-tour.html "Why Obama Is Visiting Senegal, South Africa and Tanzania But Not Kenya"], ''PBS NewsHour'', 25 June 2013. Retrieved 18 August 2013.</ref> ထိုနှစ် နွေရာသီ နှောင်းပိုင်းတွင် ကင်ယတ်တာသည် တရုတ်သမ္မတ [[ရှီကျင့်ဖျင်]] ၏ ဖိတ်ကြားချက်အရ တရုတ်နိုင်ငံသို့ အလည်အပတ် သွားရောက်ခဲ့ပြီး ရုရှားနိုင်ငံတွင် တစ်ထောက်နားခဲ့သော်လည်း အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကိုမူ သမ္မတ အဖြစ် အလည်အပတ် မပြုခဲ့ပေ။<ref name=wp01>Raghavan, Sudarsan, [http://www.washingtonpost.com/world/in-snub-to-washington-kenyan-president-visits-china-russia-in-first-official-visit-outside-africa/2013/08/17/baaed162-06a4-11e3-bfc5-406b928603b2_story.html "In snub to Washington, Kenyan president visits China, Russia first"], Washington ''Post'', 17 August 2013. Ambassador Liu's comments at ''capitalfm.co.ke'' linked to here [http://www.capitalfm.co.ke/eblog/2013/08/16/kenya-and-china-achieving-shared-dreams-hand-in-hand/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130818125924/http://www.capitalfm.co.ke/eblog/2013/08/16/kenya-and-china-achieving-shared-dreams-hand-in-hand/ |date=18 August 2013 }}. Retrieved 18 August 2013.</ref> ===အုပ်ချုပ်ရေး ဒေသများ=== [[File:Map showing Counties underthe new kenyan constitution..gif|thumb|ကင်ညာ၏ ကောင်တီ ၄၇ ခု]] ကင်ညာနိုင်ငံသည် တစိတ်တပိုင်း ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ကောင်တီ ၄၇ ခု အဖြစ် ပိုင်းခြားထားပြီး ထိုကောင်တီများကို ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေသစ်အရ ၂၀၁၃ ခုနှစ် မတ်လတွင် ကျင်းပသော ပထမဆုံး အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲမှ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသော အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများက ဦးဆောင် အုပ်ချုပ်သည်။ ထို ကောင်တီ ၄၇ ခုသည် ယခု အခါ နိုင်ငံ၏ ပထမ အဆင့် တိုင်းဒေသကြီးများ အဖြစ် ရှိကြသည်။ ယခင် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အဟောင်းအရ ကင်ညာ နိုင်ငံတွင် ပြည်နယ် ၈ ခု ရှိပြီး သမ္မတမှ ခန့်အပ်သော ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး များက အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ထို ပြည်နယ်များကို ခရိုင်များ အဖြစ် ဆက်လက် ပိုင်းခြား ကြသည်။ ကောင်တီ တစ်ခုချင်းစီတွင် မဲဆန္ဒနယ်များ ပါဝင်ကြသည်။ ၂၀၁၀တွင် ယာယီ နယ်နိမိတ်သတ်မှတ်ရေး ကော်မရှင်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး မဲဆန္ဒနယ်များကို ပြန်လည်သုံးသပ်ခဲ့ကာ ၎င်း၏ အစီရင်ခံစာအရ မဲဆန္ဒနယ် အသစ် ၈၀ ခုကို ထပ်မံ ဖြည့်သွင်းရန် အဆိုပြုခဲ့သည်။ ၂၀၁၃ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မီက ကင်ညာနိုင်ငံတွင် မဲဆန္ဒနယ်ပေါင်း ၂၁၀ ခု ရှိခဲ့သည်။<ref>Kenya Roads Board [https://web.archive.org/web/20080113052023/http://www.krb.go.ke/constituency.php Constituency funding under the RMLF]</ref> ==စီးပွားရေး== ကင်ညာနိုင်ငံသည် အရှေ့နှင့် အလယ်အာဖရိကတွင် အကြီးဆုံးနှင့် အတိုးတက်ဆုံး စီးပွားရေး ရှိသောနိုင်ငံ ဖြစ်သော်လည်း ကြွယ်ဝသော မြို့နေ လူဦးရေ တချို့တဝက်ကြောင့် ကင်ညာနိုင်ငံအား ချမ်းသာသောနိုင်ငံဟု အထင်ရောက်စရာ ရှိသည်။ သို့သော်လည်း ကင်ညာနိုင်ငံသည် ဆင်းရဲသော ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံ တစ်ခုသာ ဖြစ်ပြီး [[လူထုဖွံ့ဖြိုးရေးညွှန်းကိန်းနိုင်ငံများစာရင်း]] အားဖြင့် ၀.၅၁၉ မျှသာ ရှိ၍ နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၆ နိုင်ငံတွင် အဆင့် ၁၄၅ မျှသာ ရှိကာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အနိမ့်ကျဆုံး နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ၃၈ ရာခိုင်နှုန်းသော ကင်ညာနိုင်ငံသားတို့မှာ လုံးဝ ဆင်းရဲမွဲတေလျက် ရှိကြသည်။<ref>[http://www.businessdailyafrica.com/Kenya-poverty-level-is-down-to-38-per-cent-says-World-Bank-/-/539552/1886338/-/hboscsz/-/index.html Kenya’s economic growth prospects hang on exports, says World Bank – Money Markets] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141128100359/http://www.businessdailyafrica.com/Kenya-poverty-level-is-down-to-38-per-cent-says-World-Bank-/-/539552/1886338/-/hboscsz/-/index.html |date=28 November 2014 }}. businessdailyafrica.com. Retrieved on 9 August 2013.</ref> အရေးပါသော စိုက်ပျိုးမွေမြူရေး ကဏ္ဍမှာ ဖွံ့ဖြိုးမှု အနည်းဆုံး ဖြစ်ပြီး ထုတ်ကုန် စွမ်းရည်ပြည့်ဝမှု မရှိပေ။ ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းသော အလုပ်သမားတို့ ထိုကဏ္ဍတွင် လုပ်ကိုင်လျက် ရှိကြသဖြင့် အစားအသောက် ဖူလုံပြီး ဖွံ့ဖြိုးသော နိုင်ငံများ၏ အလုပ်သမား ၃ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ယှဉ်လျှင် အလွန်များပြားလှသည်။ [[File:Mombasa-MarketHall.jpg|thumb|right|မွမ်ဘာဆာရှိ ဈေးခန်းမ]] အနောက်နိုင်ငံများမှ အလှူရှင်များ၏ အစိုးရနှင့် ပတ်သက်ပြီး မျှော်လင့်ထားသလို ဖြစ်မလာ၍ စိတ်ပျက်မှုများ ရှိသော်လည်း စီးပွားရေးသည် များစွာ ဖွံ့ဖြိုးလာသည်ကို တွေ့ရသည်။ ခရီးသွား လုပ်ငန်းအားဖြင့် အလွန် ကောင်းမွန်ပြီး၊ ပညာရေး နှင့် ဆက်သွယ်ရေးတို့တွင် အတော်အတန် ကောင်းမွန်ကာ မိုးခေါင်သည့်နှစ်များ အပြီး စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ကဏ္ဍ အထူးသဖြင့် လက်ဖက်စိုက်ပျိုးမှုတွင် လက်ခံနိုင်လောက်သည့် အနေအထား ရှိသည်။<ref name="lcweb2.loc.gov"/> ကင်ညာနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးသည် ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၇ ရာခိုင်နှုန်း ကျော်မျှ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး နိုင်ငံခြား ကြွေးမြီများကို များစွာ လျော့ချနိုင်ခဲ့သည်။<ref name="lcweb2.loc.gov"/> သို့သော်လည်း ထိုအရာများမှာ ၂၀၀၇ ခုနှစ် သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲ အပြီး အငြင်းပွားမှုများ နှင့် နောက်ဆက်တွဲ မငြိမ်သက်မှုများကြောင့် အလျင်အမြန် ပြောင်းလဲသွားခဲ့သည်။ အရှေ့နှင့် အလယ်အာဖရိကရှိ အကြီးမားဆုံး စီးပွားရေး ရှိသော နိုင်ငံမှာ ဝန်ဆောင်မှု ကဏ္ဍ၌ ကြောက်မခန်းလိလိ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ယခင် ဆယ်စုနှစ် အတွင်းက အလျှင်အမြန် တိုးချဲ့လာသော ဆက်သွယ်ရေး နှင့် ငွေကြေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကြောင့် ဖြစ်ကာ ယခုတွင် စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်၏ ၆၂ ရာခိုင်နှုန်းကို ပံ့ပိုးပေးလျက် ရှိသည်။ သို့သော်လည်း ၂၂ ရာခိုင်နှုန်းမျှ သော စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်များမှာ စိတ်မချရသော စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ကဏ္ဍမှ ထွက်ပေါ်လာပြီး ထိုကဏ္ဍတွင် ပြည်တွင်း အလုပ်သမား၏ ၇၅ ရာခိုင်နှုန်း လုပ်ကိုင်လျက် ရှိသည်။ (စီးပွားရေး နိမ့်ကျသော နိုင်ငံများတွင် တွေ့ရတတ်သော စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးမှု အတွက် အဓိက တွန်းအားဖြစ်သော အစားအသောက် လုံခြုံမှု မရှိခြင်း ဖြစ်သည်။) နိုင်ငံ လူဦးရေ အတော်များများမှာ ဆာလောင်မွတ်သိပ်မှုနှင့် အမြဲကြုံတွေ့နေရပြီး အစားအသောက် အထောက်အပံ့များပေါ်တွင် များစွာ မှီခိုနေရသည်။ စက်ရုံနှင့် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းမှာ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်၏ ၁၆ ရာခိုင်နှုန်းမျှသာ ရှိပြီး အသေးငယ်ဆုံးသော ကဏ္ဍ ဖြစ်သည်။ ကင်ညာသည် ယခင်က လွတ်လပ်သော ဈေးကွက်ရှိပြီး လောင်စာဆီ ထုတ်လုပ်မှု ကဏ္ဍတွင် အစိုးရ၏ ဈေးနှုန်းနှင့် ပတ်သက်သော ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှု အနည်းငယ်မျှသာ ရှိသည်။ သို့သော်လည်း လတ်တလော ပြဋ္ဌာန်းလိုက်သော ဥပဒေ အရ အစိုးရ အနေနှင့် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သော ကုန်ပစ္စည်းများ ဖြစ်သော ဂျုံမှုန့်၊ ရေနံဆီ နှင့် ဟင်းချက်ဆီ စသည်တို့တွင် ဈေးနှုန်းကို ဆုံးဖြတ်ခွင့် နှင့် ထိန်းချုပ်ခွင့် ရှိလာသည်။ ယခု မရှိတော့ပြီ ဖြစ်သော ကင်ညာ စာတိုက်နှင့် ဆက်သွယ်ရေး ကုမ္ပဏီ ကဲ့သို့သော နိုင်ငံပိုင် ကော်ပိုရေးရှင်းများကို ပုဂ္ဂလိကပိုင် ပြုလုပ်ခြင်း အားဖြင့် အရှေ့အာဖရိက၏ အကျိုးအမြတ် အများဆုံး ကုမ္ပဏီ ဖြစ်သော ဆာဖရီကွန် ကဲ့သို့သော ဆက်သွယ်ရေး ကုမ္ပဏီများ ပုဂ္ဂလိက ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အများအပြားဖြင့် ပြန်လည် အသက်ဝင်လာခဲ့သည်။ [[File:Kenya Export Treemap.jpg|thumb|left|ကင်ညာ၏ ထုတ်ကုန် တင်ပို့မှု ခွဲတမ်း]] ၂၀၁၁ ခုနှစ် မေလ ခန့်မှန်းချက်အရ စီးပွားရေး မျှော်မှန်းချက်မှာ အကောင်းဖက်တွင် ရှိပြီး ၄-၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့် စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းထုတ်ကုန် တန်ဖိုး တိုးတက်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။ အထူးသဖြင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်း၊ ဆက်သွယ်ရေး၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး၊ ဆောက်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းများတွင် တိုးချဲ့မှု နှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ကဏ္ဍ ပြန်လည် မြင့်တက်လာမှုကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ၄.၃ ရာခိုင်နှုန်း စီးပွားရေး တိုးတက်မှု ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်း ခဲ့သည်။ .<ref name=WorldBanki>{{cite web|url= http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2012/12/05/energizing-kenya-s-economy-and-creating-quality-jobs|title=Kenya Economic Update|publisher=The World Bank|author=Fengler, Wolfgang|date=5 December 2012}}</ref> [[File:Kenya, Trends in the Human Development Index 1970-2010.png|thumb|ကင်ညာ၏ ၁၉၇၀မှ ၂၀၁၀ အတွင်း လူထုဖွံ့ဖြိုးရေးညွှန်းကိန်း အတက်အကျ]] [[File:Safari Gepard Tsavo Kenia 02.JPG|thumb|အရှေ့ဆာဗို အမျိုးသားဥယျာဉ်]] ၁၉၉၆ မတ်လတွင် ကင်ညာနိုင်ငံ၊ တန်ဇေးနီးယားနိုင်ငံ နှင့် ယူဂန်ဒါးနိုင်ငံ တို့မှ သမ္မတများ အရှေ့အာဖရိကအစုအဝေး ကို ပြန်လည် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ အရှေ့အာဖရိက အစုအဝေး ၏ ရည်မှန်းချက်များမှာ ကုန်သွယ်ခွန် နှင့် အကောက်ခွန်များ ညီတူညီမျှ ရှိရန်၊ လူများ လွတ်လပ်စွာ သွားလာနိုင်ရန် နှင့် ဒေသအတွင်း အခြေခံ အဆောက်အအုံများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ် မတ်လတွင် အရှေ့ အာဖရိက နိုင်ငံ ၃ ခုတို့ အကောက်ခွန် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး သဘောတူညီချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ ပိုမိုထိရောက်ပြီး အမြတ်အစွန်းများစွာ ရရှိစေသော နည်းပညာ-အသိပညာ-တတ်ကျွမ်းမှုကို အခြေခံသော ဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းဖြစ်သည့် စက်ရုံနှင့် ကုန်ထုတ်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းများတွင် အလုပ်သမားထု၏ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းသာ ရှိသော်လည်း ကျန်ရှိနေသော စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်၏ ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ပံ့ပိုးပေးသည်။<ref name="lcweb2.loc.gov">{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Kenya.pdf |publisher=Library of Congress |work=Federal Research Division|title=Country Profile: Kenya |date=June 2007 |accessdate=23 April 2011}}</ref> ကင်ညာသည် အရှေ့နှင့် အလယ်အာဖရိကရှိ ငွေကြေးဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းအတွက် အချက်အချာ နေရာ ဖြစ်သည်။ နိုင်ရိုဘီ စတော့ အိတ်ချိန်း သည် ဈေးကွက် အရင်းပြုခြင်း အားဖြင့် အာဖရိကတွင် စတုတ္ထနေရာတွင် ရှိသည်။ ကင်ညာ၏ ဘဏ်လုပ်ငန်းကို ကင်ညာ ဗဟိုဘဏ်က ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲပြီး ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဘဏ် လုပ်ငန်းပေါင်း ၄၃ခု အပြင် အခြားသော ဘဏ်မဟုတ်သည့် ငွေကြေးဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများ ဖြစ်သည့် အပေါင်ခံ ကုမ္ပဏီများ၊ ငွေစုငွေချေး အဖွဲ့အစည်း ၄ ခု နှင့် နိုင်ငံခြားငွေ လဲလှယ်ရေး လုပ်ငန်းပေါင်း များစွာ ရှိသည်။<ref name="lcweb2.loc.gov"/> ===ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်း=== [[File:Elephants at Amboseli national park against Mount Kilimanjaro.jpg|thumb|ကီလီမန်ဂျာရိုတောင်ကို နောက်ခံပြုထားသော အမ်ဘိုဆယ်လီ အမျိုးသားဥယျာဉ်မှ ဆင်များ]] ကင်ညာနိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်၏ ၆၁ ရာခိုင်နှုန်းကို ပံ့ပိုးပေးသော ဝန်ဆောင်မှု ကဏ္ဍတွင် ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွား လုပ်ငန်းမှာ အဓိက ဖြစ်သည်။ [[ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်း]]သည် လွတ်လပ်ရေး ရသည့် အချိန်မှ စ၍ နှစ်အတော်များများတွင် ပုံမှန် ဖွံ့ဖြိုးမှု ရှိခဲ့ပြီး ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်များသို့ အရောက်တွင် နိုင်ငံ၏ အဓိက နိုင်ငံခြားငွေ ရရှိသော လုပ်ငန်းတစ်ခု ဖြစ်လာသည်။ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသည်များတွင် [[ဂျာမနီနိုင်ငံ]] နှင့် [[ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း]]မှ အများဆုံး ဖြစ်ပြီး ကမ်းရိုးတန်း ဒေသရှိ ကမ်းခြေများ နှင့် အရှေ့တောင်ဘက်ရှိ အလွန်ကျယ်ပြန့်ပြီး ၈၀၃၄ စတုရန်းမိုင် (၂၀,၈၀၈ စတုရန်းကီလိုမီတာ) ရှိသော အရှေ့ နှင့် အနောက် ဆာဗို အမျိုးသား ဥယျာဉ်တို့ အဓိက ပါဝင်သည့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေး နယ်မြေများက [[ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွား]]များ အတွက် အဓိက ဆွဲဆောင်မှု ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွား လုပ်ငန်းသည် ယခင် နှစ်အနည်းငယ်က သိသိသာသာ ပြန်လည်တိုးတက်လာခဲ့ပြီး နိုင်ငံ၏ [[စီးပွားရေး]] ဖွံ့ဖြိုးမှု အရှိန်အဟုန် ရလာစေရန် အဓိက ပံ့ပိုးပေးသော အစိတ်အပိုင်းပင် ဖြစ်သည်။ ယခုအခါ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ အဓိက နိုင်ငံခြား ဝင်ငွေ ရရှိရာ ကဏ္ဍ ဖြစ်ပြီး [[ပန်း]]၊ [[လက်ဖက်]] နှင့် [[ကော်ဖီ]] တင်ပို့မှုတို့က နောက်မှ လိုက်သည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွား လုပ်ငန်းမှ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၈၀၃ သန်း ရရှိခဲ့ပြီး ယခင်နှစ် ရရှိခဲ့သော အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၆၉၉ သန်းမှ တိုးတက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ယခုအချိန်တွင် ကင်ညာနိုင်ငံ၌ ဈေးဝယ်ရန်ကုန်တိုက်များ အများအပြား ရှိနေပြီ ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ဟိုက်ပါမတ်ကတ်ကြီး ၂ ခုလည်း ကင်ညာတွင် ရှိနေပြီ ဖြစ်သည်။ ===စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်း=== [[File:Kenya-Tealand-Near-Kericho-2012.JPG|thumb|ကဲရိုချီ ကောင်တီ၊ ကဲရိုချီ အနီးမှ လက်ဖက်စိုက်ခင်း]] စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းသည် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းထုတ်ကုန် (ဂျီဒီပီ) အား ဝန်ဆောင်မှု ကဏ္ဍ ပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက် အများဆုံး ပံ့ပိုးသည့် ကဏ္ဍ ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် သစ်တော လုပ်ငန်းနှင့် ငါးဖမ်းလုပ်ငန်း အပါအဝင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းသည် ဂျီဒီပီ၏ ၂၄ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ရှိပြီး လစာရရှိသော အလုပ်သမား၏ ၁၈ ရာခိုင်နှုန်း နှင့် ပြည်ပပို့ကုန် အမြတ်ငွေ၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း မျှ ရှိသည်။ အဓိက ဝင်ငွေရသော ကောက်ပဲသီးနှံများမှာ လက်ဖက်၊ ဟော်ရီကာချာ ကောက်ပဲသီးနှံများ နှင့် ကော်ဖီ တို့ ဖြစ်သည်။ ဟော်ရီကာချာ ကောက်ပဲသီးနှံများ နှင့် လက်ဖက်တို့သည် အဓိက ဖွံဖြိုးတိုးတက်လာသော ကဏ္ဍများ ဖြစ်ပြီး ကင်ညာနိုင်ငံ ပြည်ပပို့ကုန်၏ တန်ဖိုးအများဆုံး နှစ်ခု ဖြစ်သည်။ အစားအသောက်အတွက် အဓိက ဖြစ်သော ပြောင်းကဲ့သို့သော အသီးအနှံများမှာ ရာသီဥတု အပြောင်းအလဲပေါ် များစွာ မူတည်နေသည်။ စိုက်ပျိုးနိုင်စွမ်း လျော့ကျမှုကြောင့် အစားအသောက် အကူအညီများ အခါအားလျော်စွာ လိုအပ်လျက် ရှိသည်။ ဥပမာ အားဖြင့် ၂၀၀၄ ခုနှစ် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ မိုးခေါင်မှုကြောင့် လူ ၁.၈ သန်း အတွက် အစားအသောက် အကူအညီ လိုအပ်ခဲ့သည်။ [[File:2DU Kenya 86 (5367322642).jpg|thumb|left|ကင်ညာတောင် ဒေသတွင် အလုပ်လုပ်နေသော ကင်ညာ လယ်သမား တစ်ဦး]] အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ခြောက်သွေ့ဆန်သော ဒေသများအတွက် ကောက်ပဲသီးနှံ သုတေသန အဖွဲ့ မှ ဦးဆောင်သော ယာယီပူးပေါင်းအဖွဲ့ တစ်ခုမှ လယ်သမားများအား ခြောက်သွေ့သော ဒေသများတွင် ပဲစင်းငုံ အမျိုးအစားအသစ်များကို ပြောင်းအစား စိုက်ပျိုးရန် အတွက် ကူညီရာတွင် အောင်မြင်မှု အချို့ ရခဲ့သည်။ ပဲစင်းငုံသည် မိုးခေါင်မှုကို ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်ပြီး နှစ်စဉ်မိုးရေချိန် ၆၅၀ မီလီမီတာ အောက်နည်းသော ဒေသများတွင် စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။ နောက်ဆက်တွဲ စီမံကိန်းများမှ ပဲတောင့်ရှည်ကို စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်ရန်အတွက် ဒေသအတွင်း မျိုးစေ့ ထုတ်လုပ်မှု နှင့် စိုက်ပျိုးရေး ဆိုင်ရာ ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားသူများ၏ ကွန်ယက်ကို တိုးတက်စေခြင်းဖြင့် အားပေးအားမြှောက် ပြုခဲ့သည်။ ထိုသို့ ပြုလုပ်ရာတွင် နိုင်ရိုဘီနှင့် မွန်ဘာဆာတို့၌ ထုတ်လုပ်သူနှင့် လက်ကားရောင်းချသူများကို ချိတ်ဆက်ပေးခြင်း နှင့် ထုတ်လုပ်သူတို့၏ ရောင်ဈေးကို ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်း အထိ တိုးမြှင့်စေခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။ [[ပဲစင်းငုံ]]ကို စီးပွားဖြစ် ထုတ်လုပ်ရောင်းချခြင်း ကြောင့် လယ်သမား အချို့တို့အား လက်ကိုင်ဖုန်း မှစ၍ စိုက်ပျိုးနိုင်သော မြေ နှင့် မွေးမြူနိုင်သော တိရစ္ဆာန်များ အထိ ပစ္စည်းဥစ္စာများကို ပိုင်ဆိုင်စေသဖြင့် ဆင်းရဲတွင်းမှ လွတ်မြောက်ရန် အတွက် လမ်းစကို ဖွင့်ပေးခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[http://exploreit.icrisat.org/page/eastern_and_southern_africa/887/329 Pigeonpea in Eastern and Southern Africa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140718193632/http://exploreit.icrisat.org/page/eastern_and_southern_africa/887/329 |date=18 July 2014 }}. ICRISAT Posted 10 October 2012. Downloaded 26 January 2014.</ref> လက်ဖက်၊ ကော်ဖီ၊ [[နာနတ်လျှော်]]၊ [[ဆေးဂန္ဓမာ]]၊ [[ပြောင်း]]နှင့် [[ဂျုံ]]တို့ကို အာဖရိကရှိ အအောင်မြင်ဆုံး စိုက်ပျိုးရေး ဒေသတစ်ခုဖြစ်သော မြေဩဇာကောင်းမွန်သည့် ကုန်းမြင့်ဒေသများတွင် စိုက်ပျိုးကြသည်။ မွေးမြူရေး လုပ်ငန်းများမှာ ခြောက်သွေ့ဆန်သော ကန္တာရဒေသများ မှ မြောက်ပိုင်းနှင့် အရှေ့ပိုင်း ဒေသများ အထိ လုပ်ကိုင်ကြသည်။ [[အုန်းသီး]]၊ [[နာနတ်သီး]]၊ [[သီဟိုဠ်စေ့]]၊ [[ချည်]]၊ [[ကြံ]]၊ နာနတ်လျှော် နှင့် ပြောင်း တို့ကို မြေနိမ့်ဒေသများတွင် စိုက်ပျိုးကြသည်။ သို့သော်လည်း ကင်ညာနိုင်ငံသည် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ကဏ္ဍတွင် အစားအစာ ဖူလုံမှုနှင့် ၎င်းနှင့်ဆက်စပ်သော ဆင်းရဲမွဲတေမှုတိုကို ဖြေရှင်းရန် အတွက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု နှင့် ထိရောက်မှု အဆင့်တစ်ခုသို့ မတက်လှမ်းနိုင်သေးပေ။ ၅၃ ရာခိုင်နှုန်းသော နိုင်ငံသားများမှာ ဆင်းရဲမွဲတေမှု စံသတ်မှတ်ချက်အောက် နိမ့်ကျနေကြပြီး နိုင်ငံသား အများအပြားမှာ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းနှင့် အမြဲတစေ ကြုံတွေ့နေရပြီး အစားအသောက် အကူအညီ ပေါ်တွင် မှီခိုနေရသည်။ ဆိုးရွားသောလမ်းများ၊ မလုံလောက်သော ရထားလမ်းများ၊ ထိထိရောက်ရောက် အသုံးမပြုနိုင်သော ရေကြောင်းပို့ဆောင်ရေး နှင့် ဈေးကြီးသော လေကြောင်းပို့ဆောင်ရေးတို့ကြောင့် ခြောက်သွေ့ ဒေသနှင့် ခြောက်သွေ့ဆန် ဒေသများကို ဝေးလံခေါင်းပါးသော ဒေသများ အဖြစ် တည်ရှိစေပြီး အချို့ဒေသများရှိ လယ်သမားများမှာ ဈေးကွက်သို့ မတင်ပို့နိုင်သဖြင့် အစားအသောက်များ လယ်ကွင်းအတွင်း၌ပင် ပုပ်သိုးပျက်စီးခြင်းနှင့် ကြုံတွေ့ရသည်။ ထို့ကြောင့်၂၀၁၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ နှင့် စက်တင်ဘာလ နောက်ပိုင်းတွင် ကြက်ခြေနီအဖွဲ့မှ ကင်ညာအတွက် ကင်ညာနိုင်ငံသားများ အမည်ရသော အစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့သည်။<ref>[http://conferences.ifpri.org/2020africaconference/program/day1summaries/kinyua.pdf Towards Achieving Food Security in Kenya]. Joseph Kinyua, Permanent Secretary, Ministry of Agriculture, Kenya; 1 April 2004, Kampala, Uganda</ref> ===စက်ရုံနှင့်ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း=== [[File:Kencom house.jpg|thumb|right|နိုင်ရိုဘီရှိ ကင်ညာကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဘဏ် ဌာနချုပ်]] ကင်ညာနိုင်ငံသည် အာဖရိက ဂရိတ်လိတ်ဒေသတွင် စက်မှုလုပ်ငန်း အဖွံ့ဖြိုးဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သော်လည်း ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းသည် ဂျီဒီပီ၏ ၁၄ ရာခိုင်နှုန်းမျှကိုသာ ပံ့ပိုးပေးသည်။ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းများမှာ မြို့ပြဒေသကြီးများ ဖြစ်သော နိုင်ရိုဘီ၊ မွမ်ဘာဆာ နှင့် ကီဆူမူး တို့တွင် စုပြုံတည်ရှိနေကြပြီး အစားအသောက် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းများ ဖြစ်သည့် သီးနှံများ အချောသပ်ခြင်း၊ ဘီယာ ထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ကြံကြိတ်ခြင်း နှင့် လူသုံးကုန် ပစ္စည်းထုတ်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းများ ဖြစ်ကြသည်။ ယခုအခါ အလျှင်အမြန် တိုးတက်လာနေသော ဘိလပ်မြေ ထုတ်လုပ်ရေး လုပ်ငန်း ရှိနေသည်။ ကင်ညာတွင် ပြည်ပမှ တင်ပို့လာသော လောင်စာဆီ အကြမ်းစားများကို လောင်စာဆီနှင့် သက်ဆိုင်သော ပစ္စည်းများ အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးသည့် လောင်စာဆီ အချောထုတ် လုပ်ငန်းလည်း ရှိပြီး အဓိကအားဖြင့် ပြည်တွင်း ဈေးကွက် အတွက် ရည်ရွယ်သည်။ ထို့အပြင် ဒေသအတွင်း ဂျွာကာလီဟု ရည်ညွှန်းကြသော အိမ်သုံးပစ္စည်းများ၊ မော်တော်ယာဉ် အစိတ်အပိုင်းများ၊ လယ်ယာသုံး ပစ္စည်းများ ကို စနစ်တကျ မဟုတ်သော နည်းလမ်းဖြင့် ထုတ်လုပ်ကြသော လုပ်ငန်းများလည်း သိသာထင်ရှားစွာ ရှိပြီး ချဲ့ထွင်နေကြသည်။ ကင်ညာသည် အမေရိကန် အစိုးရ၏ အာဖရိက ဖွံ့ဖြိုးရေး နှင့် အခွင့်အလမ်းဖန်တီးရေး ဥပဒေတွင် အထောက်အပံ့ရသော နိုင်ငံများတွင် ပါဝင်သဖြင့် ယခုနှစ်ပိုင်းများတွင် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းများအား အထောက်အပံ့ ဖြ်စသည်။ ထိုဥပဒေ အသက်ဝင်သော ၂၀၀၀ ခုနှစ်မှစ၍ ကင်ညာမှ အမေရိကန်သို့ တင်ပို့ရောင်းချသော အဝတ်အထည်မှာ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၄၄ သန်းတန်ဖိုးမှ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း ၂၇၀ အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ အခြား ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် အထောက်အကူပြုသော အရာများမှာ စက်ကိရိယာများနှင့် ကုန်ကြမ်း အတွက် အကောက်ခွန် ကင်းလွတ်ခွင့်ပေးခြင်း အစရှိသော အစိုးရမှ စီစဉ်ပေးသော အခွန်အကောက် သတ်မှတ်ချက်များပင် ဖြစ်သည်။ ===စွမ်းအင်=== ကင်ညာနိုင်ငံ၏ လျှပ်စစ်စွမ်းအင် အများစုမှာ တာနာမြစ် အထက်ပိုင်း ဆည်များနှင့် အနောက်ဘက် တာကွယ်ချောက်ဆည် ရှိ ရေအားလျှပ်စစ် စက်ရုံများမှ လာသည်။ ကျန်ရှိသော လျှပ်စစ်ဓာတ်အားများကို ကမ်းရိုးတန်းပေါ်ရှိ လောင်စာဆီသုံး လျှပ်စစ် စက်ရုံ၊ နိုင်ရိုဘီမြို့ အနီး အော်လ်ကယ်ရီးယားရှိ မြေကြီးအပူချိန်သုံး လျှပ်စစ် စက်ရုံ နှင့် ယူဂန်းဒါးနိုင်ငံမှ တင်သွင်းခြင်းတို့ ဖြင့် ရရှိသည်။ ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၃ ခုနှစ် အတွင်းတွင် ကင်ညာရှိ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား အသုံးပြုမှုမှာ ၁,၁၄၂ မက်ဂါဝပ် ရှိသည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်က ကင်ညာပါဝါ ကုမ္ပဏီ အမည်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့သော နိုင်ငံပိုင် ကင်ညာလျှပ်စစ်ဓာတ်အားထုတ်လုပ်ရေး ကုမ္ပဏီက လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ထုတ်လုပ်မှုကို လုပ်ဆောင်ပြီး ကင်ညာပါဝါ ကုမ္ပဏီက နိုင်ငံအတွင်း လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ထုတ်လွှတ်ဖြန့်ဖြူးခြင်းကို လုပ်ဆောင်သည်။ မိုးခေါင်မှုကြောင့် ရေစီးလျော့နည်းသည့် အခါတွင် လျှပ်စစ်ဓာတ်အား မလုံလောက်မှုနှင့် အမြဲတစေ ကြုံတွေ့ရလေ့ ရှိသည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား လုံလောက်စွာ ရရှိနိုင်ရန် အတွက် ကင်ညာနိုင်ငံမှ နျူးကလီးယား စွမ်းအင်သုံး လျှပ်စစ်ဓာတ်အား စက်ရုံကို ၂၀၁၇ တွင် တည်ဆောက်နိုင်ရန် ရည်မှန်းလျက် ရှိသည်။<ref>McGregor, Sarah (20 September 2010) [http://www.bloomberg.com/news/2010-09-20/kenya-aims-to-build-a-nuclear-power-plant-by-2017-minister-nyoike-says.html Kenya Aims to Build a Nuclear Power Plant by 2017]. bloomberg.com.</ref> [[File:Worker in Olkaria Kenya.jpg|thumb|အော်လ်ကယ်ရီးယားရှိ မြေကြီးအပူချိန်သုံး လျှပ်စစ် စက်ရုံမှ အလုပ်သမားများ]] ကင်ညာနိုင်ငံ တာကာနာ တွင် ရေနံများ ရှိကြောင့် သက်သေအခိုင်အမာ ရှိပြီး စီးပွားဖြစ် ထုတ်လုပ်နိုင်မည်ဟု လတ်တလော တွေ့ရှိထားသည်။ တူလ်လိုး ရေနံ ကုမ္ပဏီမှ ခန့်မှန်းချက်အရ ကင်ညာတွင် ရေနံ စုစုပေါင်း ၁၀ ဘီလီယံ စည်ခန့် ရှိမည်ဟု ဆိုသည်။<ref>[http://www.bloomberg.com/news/2013-08-19/kenya-from-nowhere-plans-east-africa-s-first-oil-exports-energy.html Kenya From Nowhere Plans East Africa’s First Oil Exports: Energy]. bloomberg.com.</ref> အခြား ရေနံထွက်ရှိသော ဒေသများ ရှိမရှိကို ဆက်လက် ရှာဖွေလျက် ရှိသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသည် လက်ရှိတွင် လိုအပ်သော လောင်စာဆီကြမ်းများကို တင်သွင်းလျက် ရှိသည်။ အရှေ့အာဖရိက၏ အကြီးဆုံး စီးပွားရေး ရှိသော ကင်ညာနိုင်ငံတွင် မဟာဗျူဟာမြောက် ရေနံ ထိန်းသိမ်းဖယ်ချန်မှု မရှိပဲ ချမှတ်ထားသော စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းအရ ၂၁ ရက်စာ ဆီ ထိန်းသိမ်းဖယ်ချန်ခြင်းသာ ရှိသည်။ လောင်စာဆီ တင်သွင်းမှုမှာ နိုင်ငံ သွင်းကုန်၏ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်း အထိ ရှိသည်။<ref>[http://af.reuters.com/article/investingNews/idAFJOE74J0F220110520?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0 Kenya plans strategic oil reserve] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120619062331/http://af.reuters.com/article/investingNews/idAFJOE74J0F220110520?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0 |date=19 June 2012 }}. Reuters (10 November 2011).</ref> ===တရုတ်တို့၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု နှင့် ကုန်သွယ်ရေး=== ၂၀၁၃ ခုနှစ် သမ္မတ ကင်ယတ်တာ ဘေဂျင်းမြို့သို့ အလည်အပတ်သွားရောက်ချိန် ကင်ညာနိုင်ငံရှိ တရုတ်သံအမတ် လျူဂွမ်ယွမ်၏ ကင်ညာနိုင်ငံ ကက်ပီတယ် အက်ဖ်အမ် ရေဒီယို ဝက်ဘ်ဆိုက်ဒ်တွင် ထုတ်ပြန်သည့် အဆိုအရ ၂၀၁၂ ခုနှစ် အထိ ကင်ညာနိုင်ငံရှိ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုမှာ ၄၇၄ မီလီယံ ဒေါ်လာရှိပြီး ကင်ညာနိုင်ငံ၏ အများဆုံးသော နိုင်ငံခြား တိုက်ရိုက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ဖြစ်ပြီး နှစ်နိုင်ငံ အတွင်း ကုန်သွယ်ရေး ကူးလူးဆက်ဆံမှုမှာ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂.၈၄ ဘီလီယံ အထိ ရှိသည်။ ထိုသို့ သွားရောက်လည်ပတ်ချိန်တွင် သမ္မတရုံး၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ သမ္မတ ကင်ယတ်တာ နှင့်အတူ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင် ၆၀ ဦးတို့ ပါဝင်ခဲ့ပြီး ကင်ညာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း မွမ်ဘာဆာ ဆိပ်ကမ်းမှ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ ယူဂန်ဒါး သို့ ဆက်သွယ်ထားသော ဒေါ်လာ ၂.၅ ဘီလီယံ တန်ဖိုးရှိသည့် ရထားလမ်းဖောက်ရန် အစီအစဉ်နှင့် ဒေါ်လာ ၁.၈ ဘီလီယံ တန်သော ဆည် ဆောက်ရန်အတွက် တရုတ်တို့ထံမှ ထောက်ပံ့ကူညီမှု ရရန် မျှော်လင့်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။<ref name=wp01/> ဩစတြေးလျနိုင်ငံရှိ ဩစတြေးလျ ဘေ့စ်အရင်းအမြစ် ကုမ္ပဏီ၏ ကုမ္ပဏီခွဲ ဖြစ်သော ဘေ့စ် တိုက်တေနီယမ် ကုမ္ပဏီမှ တရုတ်နိုင်ငံသို့ ပထမဆုံး တင်ပို့မှု အဖြစ် အီလ်မန်နိုက် (ilmenite) ၂၅,၀၀၀ တန်ကို ကင်ညာ ကမ်းရိုးတန်းမြို့ ကီလ်ဖီကီမှ တဆင့် တင်ပို့ခဲ့ပြီး ထိုတင်ပို့မှုမှ ကင်ညာနိုင်ငံ အတွက် ကင်ညာသျှီလင် ၁၅ ဘီလီယံ မှ ၂၀ ဘီလံယံ အထိ ဝင်ငွေ ရမည်ဟု မျှော်မှန်းရသည်။<ref>[https://www.standardmedia.co.ke/business/article/2000104631/kenya-joins-mineral-exporters-as-first-titanium-cargo-leaves-port Kenya joins mineral exporters as first titanium cargo leaves port :: Kenya - The Standard<!-- Bot generated title -->]</ref> ===ဗွီးရှင်း ၂၀၃၀=== [[File:Vision2030 logo.svg|thumb|right|ဗွီးရှင်း ၂၀၃၀၏ တရားဝင် လိုဂို]] ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ကင်ညာ အစိုးရသည် ဗွီးရှင်း ၂၀၃၀ ဟုအမည်ရသော စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အစီအစဉ်ကို ဖော်ထုတ် ကြေညာခဲ့ပြီး ၂၀၃၀ ခုနှစ်တွင် အာရှကျားများ နှင့် တန်းတူ ဖြစ်ရန် ရည်ရွယ်ချက် ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် အမျိုးသား ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှု လုပ်ဆောင်ချက် အစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့ပြီး ဗွီးရှင်း ၂၀၃၀တွင် ရာသီဥတု အပြောင်းလဲကို အဓိက ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အချက်အဖြစ်မှ ဖယ်ချန် ထားခဲ့ခြင်းမှာ လစ်ဟာမှုသာ ဖြစ်ကြောင်း အသိအမှတ်ပြု ကြေညာခဲ့သည်။ စာမျက်နှာ ၂၀၀ မျှ ရှိသော အစီအစဉ်ကို ရာသီဥတုနှင့် ဖွံဖြိုးတိုးတက်ရေး ဆိုင်ရာ အသိပညာ ကွန်ယက်၏ ပံ့ပိုးမှုဖြင့် ရေးဆွဲခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး ကင်ညာ အစိုးရ၏ ဗွီးရှင်းအဖြစ် ကာဗွန်ပမာဏ အနည်းငယ်ဖြင့် ရာသီဥတုကို မထိခိုက်စေဘဲ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေမည့် လမ်းကြောင်းကို ချပြခဲ့သည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ် အစီအစဉ် ကို ဖော်ထုတ်ပြသရာတွင် စီမံကိန်း၊ အမျိုးသား ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး နှင့် ဗွီးရှင်း ၂၀၃၀ ဝန်ကြီးဌာန၏ ဝန်ကြီးမှ အသစ်ပြောင်းလဲရေးဆွဲသော အစီအစဉ်တွင် ရာသီဥတုနှင့် ဆိုင်သော ကိစ္စသည် အဓိကကျသော အစိတ်အပိုင်း ဖြ်စမည်ဟု အလေးအနက် ပြောကြားခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် တိုက်ရိုက် ဖြစ်ပြီး ခိုင်မာသော အစီအစဉ် အကောင်အထည်ဖော်ရေးဆိုင်ရာ အခြေခံကို ဖန်တီးနိုင်မည် ဖြစ်ပြီး ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို စီးပွားရေး တစ်ခုလုံးနှင့် ပတ်သက်ဆက်နွယ်နေသော ကိစ္စအဖြစ် သတ်မှတ်မည်ဟုလည်း အသေအချာ ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>[http://cdkn.org/2013/03/news-kenyas-national-climate-change-action-plan-is-officially-launched/ NEWS: Kenya’s National Climate Change Action Plan is officially launched], Climate & Development Knowledge Network, 28 March 2013</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |+ style="line-height:1.0em;"| {{resize|120%|စီးပွားရေး အကျဉ်းချုပ်}} |- !style="text-align:left;"| ဂျီဒီပီ | အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၄၁.၈၄ ဘီလီယံ (၂၀၁၂) ဖြင့် ပေါက်ဈေး။ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၇၆.၀၇ ဘီလီယံ (ဝယ်ယူနို်ငစွမ်း ကွာခြားမှုနှုန်း၊ ၂၀၁၂ ထည့်သွင်းပြီး) တရားဝင် ဂျီဒီပီ ကိန်းဂဏန်းတွင် မပါဝင်သော တရားဝင် ထည့်သွင်းမရေတွက်သည့် စီးပွားရေးလည်း ရှိသည်။ |- !style="text-align:left;"| နှစ်စဉ် စီးပွားရေး တိုးတက်မှုနှုန်း | ၅.၁% (၂၀၁၂) |- !style="text-align:left;"| တစ်ဦးချင်း ဝင်ငွေ | တစ်ဦးချင်း ဝင်ငွေ (ဝယ်ယူနိုင်စွမ်း ကွာခြားမှုနှုန်းဖြင့် တွက်ချက်ပြီး) = အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁,၈၀၀ |- !style="text-align:left;"| စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ဆိုင်ရာ ထုတ်လုပ်မှု | လက်ဖက်၊ ကော်ဖီ၊ ပြောင်း၊ ဂျုံ၊ ကြံ၊ သစ်သီး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ နို့ထွက်ပစ္စည်း၊ အမဲသား၊ဝက်သား၊ကြက်ဥ |- !style="text-align:left;"| ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း | အသေးစား လူသုံးပစ္စည်း (ပလတ်စတစ်၊ ပရိဘောဂ၊ ဘက်ထရီ၊ ချည်ထည်၊ အဝတ်အထည်၊ ဆပ်ပြာ၊ စီးကရက်၊ ဂျုံမှုန့်)၊ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပစ္စည်းများ၊ ဟော်ရီကားချား ပစ္စည်းများ၊ ရေနံ သန့်စင်ခြင်း၊ အလူမီနီယံ၊ စတီးလ်၊ ခဲ၊ ဘိလပ်မြေ၊ စီးပွားဖြစ် သင်္ဘောပြင်ခြင်း၊ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်း |} {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |+ style="line-height:1.0em;"| ၂၀၁၂ ကုန်သွယ်မှု |- !style="text-align:left;"| တင်ပို့ကုန် | အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅.၉၄၂ ဘီလီယံ | လက်ဖက်၊ ကော်ဖီ၊ ဟော်ရီကားချား ထုတ်ကုန်၊ လောင်စာဆီဆိုင်ရာ ထုတ်ကုန်၊ ဘိလပ်မြေ၊ ငါး |- !style="text-align:left;"| အဓိက ဈေးကွက်များ |colspan="2"|[[ယူဂန်းဒါးနိုင်ငံ]] ၉.၉%၊ [[တန်ဇေးနီးယားနိုင်ငံ]] ၉.၆%၊ နယ်သာလန်နိုင်ငံ ၈.၄%၊ ယူကေ ၈.၁%၊ အီဂျစ် ၄.၉%၊ ကွန်ဂိုဒီမိုကရက်တစ် သမ္မတနိုင်ငံ ၄.၂% (၂၀၁၂) <ref name=cia/> |- !style="text-align:left;"| တင်သွင်းကုန် | အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၄.၃၉ ဘီလီယံ | စက်နှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ယာဉ်များ၊ လောင်စာဆီ ပစ္စည်းများ၊ မော်တော်ယာဉ်၊ သံနှင့် စတီးလ်၊ရီဆင် နှင့် ပလတ်စတစ် |- !style="text-align:left;"| အဓိက ရောင်းချသူများ |colspan="2"| တရုတ် ၁၅.၃%၊ အိန္ဒိယ ၁၃.၈%၊ အာရပ်စော်ဘွားများ ပြည်ထောင်စု ၁၀.၅%၊ ဆော်ဒီအာရေဗျ ၇.၃%၊ တောင်အာဖရိက ၅.၅%၊ ဂျပန် ၄.၀% (၂၀၁၂)<ref name=cia/> |} ===ရေနံရှာဖွေခြင်း=== [[File:Kenya Aerial 2009-08-27 14-26-44.JPG|thumb|တာကာနာ ကောင်တီ၏ နယ်နိမိတ် တာကာနာကန်]] ကင်ညာနိုင်ငံ တာကာနာ ကောင်တီတွင် ရေနံများ ရှိသည်ဟု အခို်ငအမာ သက်သေရှိသည်။ သမ္မတ မွိုင် ကီဘာကီက ၂၀၁၂ ခုနှစ် မတ်လ ၂၆ ရက်တွင် အင်ဂလို-အိုင်းရစ်ရှ် ကုမ္ပဏီ ရေနံ ရှာဖွေရေး ကုမ္ပဏီ တစ်ခုဖြစ်သော တာလိုး ရေနံကုမ္ပဏီက ရေနံများကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး စီးပွားဖြစ် ထုတ်လုပ်နိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍မူ ၃ နှစ်ခန့် လေ့လာပြီးမှ အတည်ပြုရမည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-17513488 BBC News – Kenya oil discovery after Tullow Oil drilling]. Bbc.co.uk. 26 March 2012.</ref> ၂၀၀၆ ခုနှစ် အစောပိုင်းတွင် တရုတ်သမ္မတ [[ဟူကျင်တောင်း]] က ရေနံရှာဖွေရေး စာချုပ်တစ်ခုကို ကင်ညာနိုင်ငံနှင့် ချုပ်ဆိုခဲ့ပြီး ထိုစာချုပ်မှာ တရုတ်၏အလျင်အမြန် ကျယ်ပြန့်လာသော စီးပွားရေးသို့ အာဖရိကမှ သဘာဝ အရင်းအမြစ်များ စီးဝင်လာစေရန် အတွက် ရည်ရွယ်သော သဘောတူညီချက်များထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုသဘောတူညီချက်မှ တရုတ်နိုင်ငံပိုင် ကမ်းလွန် ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ရှာဖွေရေး ကုမ္ပဏီ တစ်ခု ဖြစ်သည့် တရုတ်အမျိုးသားကမ်းလွန်ရေနံ ကော်ပိုရေးရှင်း (စီအန်အိုအိုစီ) အား ကင်ညာနိုင်ငံတွင် ရေနံရှာဖွေရန် ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး ၎င်းတို့မှ ဆူဒန်နိုင်ငံနှင့် ကင်ညာနိုင်ငံ နယ်စပ်နှင့် ကမ်းရိုးတန်း ရေပြင်တွင် ပထမဆုံး အစမ်းတွင်းများ တူးဖော်ခဲ့သည်။ ရေနံများ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ကြောင်း တရားဝင် ခန့်မှန်းချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်း များလည်း ရှိခဲ့သည်။ <ref>{{cite news|url=http://www.ft.com/cms/s/0/a51a39d2-280c-11db-b25c-0000779e2340.html|title=China's scramble for Africa finds a welcome in Kenya |last=Barber |first=Lionel |author2=England, Andrew |date=10 August 2006|work=Financial Times |accessdate=27 June 2008}}</ref> ===ကလေးအလုပ်သမားနှင့် ပြည့်တန်ဆာ ပြဿနာ=== [[File:Maasai People Clothing.jpg|thumb|မာဆိုင်း လူမျိုးများ]] ကလေးသူငယ်များအား အလုပ်ခိုင်းစေမှုမှာ ကင်ညာနိုင်ငံတွင် နေရာအနှံ့အပြားတွေ့ရသည်။ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသော ကလေးအများစုကို စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းတွင် တွေ့ရသည်။<ref name="Country profile report – Kenya">{{cite web|title=Country profile report – Kenya|year=2009|publisher=United Nations|url=http://www.unhcr.org/refworld/pdfid/4d4a6806d.pdf}}</ref> ၂၀၀၆ခုနှစ် ယူနီဆက်ဖ်၏ ခန့်မှန်းချက်အရ မာလင်ဒီ၊ မွမ်ဘာဆာ၊ ကာလီဖီ နှင့် ဒီယာနီ ကမ်းရိုးတန်းဒေသများရှိ မိန်းကလေး ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်နေကြသည်ဟု ဆိုသည်။ ကျားမ နှင့် ကလေးသူငယ်ဆိုင်ရာ ဝန်ကြီးဌာနက ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ကလေးသူငယ်ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ အရာရှိ ၉၀၀ ကို ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ကလေး အလုပ်သမား ပြဿနာမှာ ဆင်းရဲမွဲတေမှု၊ ပညာသင်ရန် အခက်အခဲရှိမှု၊ အစိုးရ အဖွဲ့အစည်းများ အားနည်းမှုတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref name="Country profile report – Kenya"/> ကင်ညာသည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် အမှတ် ၈၁ ဖြစ်သော စက်ရုံဆိုင်ရာ အလုပ်သမား စစ်ဆေးရေး နှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် အမှတ် ၁၂၉ ဖြစ်သော စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား စစ်ဆေးရေး တို့ကို သဘောတူ လက်မှတ်ရေးထိုးထားသည်။<ref>{{cite journal|title=The Invisible Child Worker in Kenya: The Intersection of Poverty, Legislation and Culture|author=Suda, Collette |journal=Nordic Journal of African Studies|volume=10|pages=163–175|year=2001|url=http://www.njas.helsinki.fi/pdf-files/vol10num2/suda.pdf|issue=2}}</ref> ==လူဦးရေ ပျံ့နှံ့တည်ရှိပုံ== [[File:Kikuyu woman traditional dress.jpg|thumb|right|ရိုးရာဝတ်စုံဖြင့် တွေ့ရသော ကီကူရူး အမျိုးသမီးတစ်ဦး]] ကင်ညာနိုင်ငံတွင် လူမျိုးပေါင်းစုံကို တွေ့ရပြီး အာဖရိကရှိ အဓိက လူမျိုးနွယ်စု နှင့် ဘာသာစကားကွဲ အများစု ကို တွေ့ရသည်။ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် လူမျိုးစုပေါင်း ၄၂ ခုမျှ ရှိပြီး ဘန်တူလူမျိုး (၆၇%)၊ နိုင်လိုတစ် လူမျိုး (၃၀%) တို့မှာ ဒေသခံ နေထိုင်သူ အများစု ဖြစ်ကြသည်။<ref name="Asongumarr">{{cite book|author=Asongu, J. J. and Marr, Marvee |title=Doing Business Abroad: A Handbook for Expatriates|year=2007|publisher=Greenview Publishing Co.|isbn=0979797632|pages=12 & 112}}</ref> ကူရှစ်တစ် လူမျိုးများမှာ လူနည်းစု ဖြစ်ပြီး အာရပ်လူမျိုး၊အိန္ဒိယလူမျိုး နှင့် ဥရောပသားများမှာလည်း လူနည်းစု ဖြစ်ကြသည်။<ref name="Asongumarr"/><ref name="Okothndaloh">Okoth, A. and Ndaloh, A. (2006) [http://books.google.com/books?id=bfT2njyPThgC&pg=PA60 ''Peak Revision K.C.P.E. Social Studies''], East African Publishers, pp. 60–61 ISBN 9966254501.</ref> စီအိုင်အေ ကမ္ဘာ့အချက်အလက်များ စာအုပ်အရ နိုင်ငံအတွင်းရှိ လူမျိုးစုများမှာ ကီကူရူး ၂၂%၊ လူယာ ၁၄%၊ လူယို ၁၃%၊ ကလန်ဂျင်း ၁၂ %၊ ကမ်ဘာ ၁၁%၊ ကီစီး ၆%၊ အခြား အာဖရိကသား ၁၅% နှင့် အာဖရိကသား မဟုတ်သော အာရှ၊ ဥရောပနှင့် အာရပ်လူမျိုးများမှာ ၁% တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref name=cia/> နိုင်ငံအတွင်းရှိ လူဦးရေ အများစုမှာ လူငယ်များဖြစ်ပြီး ၇၃% သော နေထိုင်သူများမှာ အသက်၃၀ အောက် ဖြစ်ကြကာ လူဦးရေတိုးနှုန်း လျင်မြန်လျက် ရှိသည်။<ref>"[http://www.csmonitor.com/2008/0114/p17s01-wmgn.html Why a new president may slow population growth]". Csmonitor.com. 14 January 2008.</ref><ref>Zinkina J., Korotayev A. [http://cliodynamics.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=360&Itemid=1 Explosive Population Growth in Tropical Africa: Crucial Omission in Development Forecasts (Emerging Risks and Way Out). ''World Futures'' 70/2 (2014): 120–139].</ref>ယခင် ရာစုနှစ် အတွင်း ၂.၉ သန်းမှ သန်း ၄၀ သို့ တိုးပွားလာသည်။<ref>"[http://www.nytimes.com/2008/01/17/opinion/17iht-edheinsohn.1.9292632.html Exploding population]". The New York Times. 7 January 2008.</ref> ကင်ညာရှိ လူမျိုး အများစုများမှာ ၎င်းတို့နေထိုင်ရာ လူမျိုးစု အတွင်း သူတို့၏ မိခင်ဘာသာစကားကို ပြောဆိုကြသည်။ အခြား လူမျိုးစုများနှင့် ဆက်သွယ်ရာတွင်မူ ရုံးသုံးဘာသာစကား နှစ်ခု ဖြစ်သော အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကား နှင့် ဆွာဟီလီ ဘာသာစကားတို့ကို သင့်လျော်သလို အသုံးပြုကြသည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားကို ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး၊ ကျောင်းများ နှင့် အစိုးရ ဌာနများတွင် ကျယ်ပြန့်စွာ ပြောဆိုကြသည်။<ref name="Cugrwed">{{cite book|last=Proquest Info & Learning (COR)|title=Culturegrams: World Edition|year=2009|publisher=Proquest/Csa Journal Div|isbn=0977809161|page=98}}</ref> မြို့ပြများကြား နှင့် ကျေးလက်ဒေသတွင် နေထိုင်သူတို့မှာမူ ဘာသာစကား အများအပြား မပြောတတ်ကြဘဲ ၎င်းတို့၏ မိခင်ဘာသာစကားကိုသာ ပြောဆိုကြသည်။<ref name="Broassim">{{cite book|author=Brown, E. K.; Asher, R. E. and Simpson, J. M. Y. |title=Encyclopedia of language & linguistics, Volume 1, Edition 2|year=2006|publisher=Elsevier|isbn=0080442994|page=181}}</ref> အက်သနိုလော့ဂျ် ၏ အဆိုအရ ကင်ညာနိုင်ငံတွင် ပြောဆိုသော ဘာသာစကား ၆၉ မျိုး ရှိသည်။ ဘာသာစကား အများစုမှာ နိုင်ဂါ-ကွန်ဂို ဘန်တူ ဘာသာစကားခွဲနှင့် နိုင်လို-ဆာဟာရ နိုင်လိုတစ် ဘာသာစကားခွဲတို့တွင် ပါဝင်ကြပြီး နိုင်ငံအတွင်းရှိ ဘန်တူလူမျိုးများ နှင့် နိုင်လိုတစ်လူမျိုးများ အသီးသီး ပြောဆိုကြသည်။ ကူရှစ်တစ်နှင့် အာရပ်လူမျိုးစုတို့ အသုံးပြုသောဘာသာစကားများမှာ အာဖရို-အာရှ မိသားစုတွင် ပါဝင်ကြပြီး အိန္ဒိယနှင့် ဥရောပ နေထိုင်သူတို့ အသုံးပြုသော ဘာသာစကားများမှာ အင်ဒို-ဥရောပ မိသားစုတွင် ပါဝင်ကြသည်။<ref name="Ethnken">[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=KE Languages of Kenya]. Ethnologue.com.</ref> ထို့ပြင် ကင်ညာ၏ မြို့တော်ဖြစ်သော နို်ငရိုဘီမြို့တွင် ကီဘဲယာဟု ခေါ်သော ကမ္ဘာ့ အကြီးဆုံး ကျူးကျော်ရပ်ကွက် ရှိသည်။ ထိုကျူးကျော် ရပ်ကွက်တွင် ဒေသခံ ၁၇၀,၀၀၀<ref name="nation1">{{cite news|url=http://www.nation.co.ke/News/Kibera%20numbers%20fail%20to%20add%20up/-/1056/1003404/-/13ga38xz/-/index.html|title=Myth shattered: Kibera numbers fail to add up|date=3 September 2010|publisher=[[Daily Nation]]|first=Muchiri|last=Karanja|accessdate=4 September 2010}}</ref> မှ ၁ သန်း အထိ နေထိုင်ကြသည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ <ref>{{cite web|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2010/03/100322/swimming-in-sewage-for-world-water-day/ |title=World Water Day Focus on Global Sewage Flood |publisher=News.nationalgeographic.com |date=22 March 2010 |accessdate=10 February 2012}}</ref>မြောက်ဘက် ဒါဘတ်ရှိ ယူအင်န်ဟိတ်ချ်စီအာရ်တွင်လည်း လူဦးရေ ၅၀၀,၀၀၀ ခန့်ကို နေရာချထားပေးသည်။<ref name="DadaabPop">[http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/search?page=search&docid=4e579df59&query=dadaab The UN Refugee Agency]. Unhcr.org.</ref> ===ဘာသာရေး=== [[File:Catholic Church in Mombasa.JPG|thumb|right|မွမ်ဘာဆာရှိ ဟိုလီးဂိုစ့် ကက်သီဒါရယ် ဘုရားကျောင်း]] ကင်ညာရှိ လူဦးရေ အများစုမှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင် (၈၃%) များ ဖြစ်ကြပြီး ၄၇.၇ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ပရိုတက်စတင့်များ ဖြစ်ကာ ၂၃.၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာ လက်တင်ဘုရားကျောင်းမှ အခွဲ ရိုမန်ကက်သလစ်များ ဖြစ်ကြသည်။<ref name="KNBS">Wycliffe Ambetsa Oparanya (31 August 2010) {{Cite web |title=2009 Population & Housing Census Results |url=http://www.knbs.or.ke/docs/PresentationbyMinisterforPlanningrevised.pdf |accessdate=1 August 2014 |archivedate=13 November 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111113152122/http://www.knbs.or.ke/docs/PresentationbyMinisterforPlanningrevised.pdf }}. Ministry of State for Planning. knbs.or.ke</ref> အရှေ့အာဖရိက ပရက်ဘီစတီးယန်း ဘုရားကျောင်းမှ ကင်ညာနှင့် အနီးဝန်းကျင် နိုင်ငံတို့တွင် ကိုးကွယ်သူ ၃ သန်းမျှ ရှိသည်။<ref>[http://www.reformiert-online.net/adressen/detail.php?id=1390&lg=eng Address data base of Reformed churches and institutions]. Reformiert-online.net. Retrieved on 16 April 2013.</ref> ထို့အပြင် ကွန်ဆာဗေးတစ် ပြုပြင်ရေး ဘုရားကျောင်းများ ဖြစ်သော အာဖရိက ဧဝံဂေလိ ပရက်စ်ဘီတီးရီးယန်း ဘုရားကျောင်း၊ <ref>[http://www.wrfnet.org/c/portal/layout?p_l_id=PUB.1.24&p_p_id=62_INSTANCE_119G&p_p_action=0&p_p_state=maximized&p_p_mode=view&p_p_col_id=&p_p_col_pos=0&p_p_col_count=0&_62_INSTANCE_119G_struts_action=%2Fjournal_articles%2Fview&_62_INSTANCE_119G_groupId=1&_62_INSTANCE_119G_articleId=479&_62_INSTANCE_119G_version=1.0 The World Reformed Fellowship – Promoting Reformed Partnerships Worldwide – News] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130416052147/http://www.wrfnet.org/c/portal/layout?p_l_id=PUB.1.24&p_p_id=62_INSTANCE_119G&p_p_action=0&p_p_state=maximized&p_p_mode=view&p_p_col_id=&p_p_col_pos=0&p_p_col_count=0&_62_INSTANCE_119G_struts_action=/journal_articles/view&_62_INSTANCE_119G_groupId=1&_62_INSTANCE_119G_articleId=479&_62_INSTANCE_119G_version=1.0 |date=16 April 2013 }}. Wrfnet.org. Retrieved on 16 April 2013.</ref> လွတ်လပ်သော ကင်ညာ ပရက်စ်ဘီတီးရီးယန်း ဘုရားကျောင်း နှင့် အရှေ့အာဖရိက ပြုပြင်ရေး ဘုရားကျောင်း များလည်း ရှိကြသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသား ၆၁၂,၂၀၀ ဦးမှာ ရှေးရိုးစွဲ ခရစ်ယာန် ဘာသာဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/africa/kenya.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080311215546/http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/africa/kenya.html |archivedate=11 March 2008 |title=Kenya |publisher=Oikoumene.org |date=3 February 2008 |accessdate=26 February 2013 }}</ref> မှတ်သားဖွယ်ရာ တစ်ခုမှာ ကင်ညာတွင် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် စစ်ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဆန့်ကျင်သော ကွေကာ ခရစ်ယာန် ဂိုဏ်းဝင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အများဆုံ ဖြစ်ပြီး ၁၃၃,၀၀၀ ဦး ရှိသည်။<ref>[http://www.fwccamericas.org/publications/images/fwcc_map_2007_sm.gif Finding Quakers Around the World] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101215155622/http://www.fwccamericas.org/publications/images/fwcc_map_2007_sm.gif |date=15 December 2010 }}. FWCC. GIF map</ref> အခြားသော ဘာသာ ယုံကြည်သက်ဝင်သူများမှာလည်း အတော်အသင့် ရှိပြီး မွတ်စလင် ၁၁.၂%၊ ဘာသာမဲ့ ၂.၄% နှင့် အာဖရိက ရိုးရာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်သူ ၁.၇% ရှိသည်။<ref name="KNBS"/> ကင်ညာ၏ မွတ်စလင် ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ကမ်းရိုးတန်း ဒေသများတွင် နေထိုင်ကြပြီး ထိုဒေသရှိ လူဦးရေ၏ ၅၀% ဖြစ်သည်။ မွတ်စလင် ၄ ရာခိုင်နှုန်းမှာ အာ့မဒီယာ ဖြစ်ပြီး၊ ၈ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ရှီယာ့ ဖြစ်ကာ အခြားသော ၈ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဂိုဏ်းမရှိသော မွတ်စလင်များ ဖြစ်၍ ၇၃ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဆွန်နီ မူစလင်များ ဖြစ်သည်။<ref>Pew Forum on Religious & Public life. 9 August 2012. Retrieved 16 November 2013.</ref> ကမ်းရိုးတန်း ဒေသ၏ အနောက်ပိုင်း ဒေသများမှာ ခရစ်ယာန် အများစု ဖြစ်သည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်းဒေသ၏ အပေါ်ပိုင်းမှာ နိုင်ငံအတွင်း မူစလင် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း နေထိုင်ရာ ဒေသဖြစ်ပြီး ထိုဒေသတွ်င လူများစု ကိုးကွယ်ရာ ဘာသာ အဖြစ် တည်ရှိသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2008/108374.htm |title=Kenya: International Religious Freedom Report 2008|work=U.S. Department of State |year=2008 |accessdate=16 April 2010}}</ref>ထို့အပြင် ကင်ညာတွင် ဟိန္ဒူ လူဦးရေ အများအပြား ရှိပြီး ၃ သိန်းခန့် ဖြစ်ကာ နိုင်ငံ အတွင်း စီးပွားရေးတွင် အချက်အချာ ကျသော နေရာမှ ပါဝင်ပတ်သက်နေသူများ ဖြစ်ကာ အိန္ဒိယမှ လာကြသူများ ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ဗဟိုင်း ဘာသာဝင် အနည်းငယ်မျှ ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.adherents.com/largecom/com_bahai.html |title=Largest Baha'i Communities |publisher=Adherents.com |accessdate=26 June 2010 |archivedate=7 July 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100707164054/http://www.adherents.com/largecom/com_bahai.html }}</ref> ===ကျန်းမာရေး=== [[File:Kapsowarhospital1.jpg|thumb|right|ကပ်ဆိုဝါရှိ အေအိုင်စီ ကပ်ဆိုဝါဆေးရုံ ပြင်ပလူနာဌာန]] ကျေးလက် နှင့် ဝန်ထမ်းမလုံလောက်သော မြို့ပြရှိ ဆေးပေးခန်း၊ ကျန်းမာရေး ဌာန နှင့် ပုဂ္ဂလိက ဆေးခန်းများသို့ လာရောက် ကုသကြသော လူနာ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကို သူနာပြုများက ကုသကြသည်။ ပိုမိုရှုပ်ထွေးသော ရောဂါများအတွက် ဆေးခန်း အရာရှိများ၊ ဆရာဝန်များ နှင့် အထူးကုများ ထံသို့ လွှဲပြောင်းပေးကြသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ အမျိုးသား စာရင်းအင်း ဗျူရို၏ မှတ်တမ်းအရ ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ကင်ညာနိုင်ငံ၌ လူဦးရေ ၄၃ သန်းအတွက် အသိအမှတ်ပြု သူနာပြု ၆၅,၀၀၀၊ ဆေးခန်း အရာရှိ ၈,၆၀၀ နှင့် ဆရာဝန် ၇,၀၀၀ ရှိသည်။ (ထိုစာရင်းတွင် သေဆုံးသွားသူများနှင့် ကျန်းမာရေး နယ်ပယ်တွင် ဆက်လက် မလုပ်ကိုင်တော့သူများ ပါဝင်သဖြင့် စာရင်းဇယား အမှန်မှာ ထိုထက် နည်းနိုင်သည်။ ကျန်းမာရေး ကဏ္ဍတွင် ကြီးမားသော အောင်မြင်မှုများ ရရှိ သော်လည်း ကင်ညာသည် စိန်ခေါ်မှုများစွာနှင့် ရင်ဆိုင်နေရဆဲ ဖြစ်သည်။ လူ့သက်တမ်း ခန့်မှန်းခြေမှာ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ၅၅ နှစ်သို့ လျော့ကျသွားပြီး ၁၉၉၀ ခုနှစ် နှင့် ယှဉ်လျှင် ၅ နှစ်မျှ လျော့ကျသွားခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[http://www.unicef.org/infobycountry/kenya_statistics.html#85 UNICEF Statistics: Kenya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190604143317/https://www.unicef.org/infobycountry/kenya_statistics.html#85 |date=4 June 2019 }}. Unicef.org.</ref> မွေးကင်းစ ကလေးသေဆုံးမှုမှာ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ၁၀၀၀ လျှင် ၄၄ ဦးမျှ ရှိသဖြင့် မြင့်မားဆဲဟု ဆိုနိုင်သည်။<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2091rank.html?countryName=Kenya&countryCode=ke&regionCode=afr&rank=53#ke Infant Mortality ranks] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200802233410/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2091rank.html?countryName=Kenya&countryCode=ke&regionCode=afr&rank=53#ke |date=2 August 2020 }}. CIA World Factbook</ref> ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး အဖွဲ့၏ အဆိုအရ ကလေးမွေးဖွားရာတွင် ၄၂ ရာခိုင်နှုန်းမျှသာ ကျွမ်းကျင်သော ပညာရှင်များက စောင့်ကြပ်မွေးဖွားပေးနိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref>[http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/EN_WHS2011_Part1.pdf WHO Health-Related Millennium Development Goals Report 2011].</ref> ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် ဆိုင်သော ရောဂါများမှာ နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး စွမ်းဆောင်နိုင်မှုနှင့် ကြွယ်ဝမှု ဖြန့်ဝေခြင်း စသည်တို့နှင့် တိုက်ရိုက်ပတ်သက်နေသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသား တစ်ဝက်ခန့်မှာ ဆင်းရဲမွဲတေမှု သတ်မှတ်ချက်၏ အောက်တွင် နေထိုင်လျက် ရှိကြသည်။ ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်သော ရောဂါများ ဖြစ်သည့် ငှက်ဖျား၊ ဟိတ်ချ်အိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ်၊ နျူမိုးနီးယား၊ ဝမ်းရောဂါနှင့် အာဟာရ ချို့တဲ့ခြင်းမှာ ကြီးစွာသော ဝန်ထုတ်ဝန်ပိုး ဖြစ်ပြီး ကလေးသူငယ်များကို အဓိက သေဆုံးစေသည့် အကြောင်းအရာ ဖြစ်ကာ သေဆုံးမှုများစွာ အတွက် တရားခံဖြစ်သည်။ အများနှင့် ဆိုင်ရော ကျန်းမာရေး ကဏ္ဍတွင် ပေါ်လစီ မခိုင်မာခြင်း၊ အကျင့်ပျက်ခြစားခြင်း၊ ကျန်းမာရေး ဝန်ထမ်း မလုံလောက်ခြင်း၊ စီမံခန့်ခွဲမှု အားနည်းခြင်း နှင့် ခေါင်းဆောင်မှု ညံ့ဖျင်းခြင်းတို့သည် အဓိက အပြစ်တင်ရန် အချက်များ ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ခန့်မှန်းချက်အရ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီတွေ့ရှိမှုမှာ အရွယ်ရောက်ပြီးသူများ၏ ၆.၃% အထိ ရှိသည်။<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2155rank.html?countryName=Kenya&countryCode=ke&regionCode=afr&rank=11#ke CIA World Factbook: HIV/AIDS – Adult Prevalence Rate Rankings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190329123741/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2155rank.html?countryName=Kenya&countryCode=ke&regionCode=afr&rank=11#ke |date=29 March 2019 }}. Cia.gov. Retrieved on 23 April 2012.</ref> သို့သော်လည်း ၂၀၁၁ ခုနှစ် UNAIDS ၏ အစီရင်ခံစာ အရ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ပြန့်ပွားမှု နှင့် ဆက်စပ်၍ ကင်ညာတွင် တိုးတက်မှုများ ရှိလာပြီး အိတ်ချ်အိုင်ဗွီတွေ့ရှိမှုမှာ အသက် ၁၅ နှစ်မှ ၂၄ နှစ်အတွင်း လူငယ်များ နှင့် ကိုယ်ဝန်ဆောင် အမျိုးသမီးများတွင် လျော့နည်းလာသည်ဟု ဆိုသည်။<ref>[http://www.unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/unaidspublication/2011/JC2216_WorldAIDSday_report_2011_en.pdf UNAIDS World AIDS Day Report 2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140824062831/http://www.unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/unaidspublication/2011/JC2216_WorldAIDSday_report_2011_en.pdf |date=24 August 2014 }}.</ref> ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ကလေးမွေးဖွားနှုန်းမှာ အမျိုးသမီး တစ်ဦးလျှင် ကလေး ၄.၄၉ ဦးမျှ ဖြစ်သည်ဟု ၂၀၁၂ တွင် ခန့်မှန်းရသည်။<ref>[http://www.google.com/publicdata/explore?ds=n4ff2muj8bh2a_&ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=TFR&fdim_y=scenario:1&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=world&idim=country:KE&ifdim=world&tstart=1106895600000&tend=2842498800000 Forecast provided] by [[International Futures]] and hosted by Google's [[Public Data Explorer]]</ref> ကင်ညာအစိုးရ၏ ၂၀၀၈-၀၉ စစ်တမ်း အရ စုစုပေါင်း ကလေးမွေးဖွားနှုန်းမှာ ၄.၆ % ဖြစ်ပြီး လက်ထပ်ပြီး အမျိုးသမီးများတွင် ပဋိသန္ဓေ တားဆီးခြင်းမှာ ၄၆ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်သည်ဟု သိရသည်။<ref>[http://statistics.knbs.or.ke/nada/index.php/catalog/23 Kenya – Kenya Demographic and Health Survey 2008–09] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190102045335/http://statistics.knbs.or.ke/nada/index.php/catalog/23 |date=2 January 2019 }}. Kenya National Data Archive (KeNADA)</ref> မိခင် သေဆုံးမှုနှုန်းမှာ မြင့်မားပြီး အမျိုးသမီး မအင်္ဂါစေ့ ဖြတ်တောက်ခြင်း နှင့် တစိတ်တပိုင်း သက်ဆိုင်နေသည်။<ref name="lcweb2.loc.gov"/> ထို လုပ်ဆောင်မှုမှာ ယခုအခါ လျော့နည်းလာပြီး နိုင်ငံ ခေတ်မီတိုးတက်လာမှု အပြင် ၂၀၁၁ ခုနှစ် ထိုအပြုအမူကို တားမြစ် ပိတ်ပင်လိုက်ခြင်း ကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite news |url=http://www.guardian.co.uk/society/sarah-boseley-global-health/2011/sep/08/women-africa | last=Boseley | first=Sarah | accessdate=7 January 2012 | title=FGM: Kenya acts against unkindest cut | date=8 September 2011 | publisher=The Guardian | location=London}}</ref> ==ပညာရေး== [[File:Community work in Kenya DVIDS342488.jpg|thumb|စာသင်ခန်းအတွင်းမှ ကလေးငယ်များ]] လွတ်လပ်သော ကင်ညာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ပညာရေး စနစ်ကို ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီတို့က စတင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref name="edu">{{cite web|title=Education|url=http://www.information.go.ke/index.php?option=com_content&task=view&id=57&Itemid=183|work=Ministry of Information and Communications|publisher=Government of Kenya|accessdate=23 April 2011|archivedate=2 June 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090602221207/http://www.information.go.ke/index.php?option=com_content&task=view&id=57&Itemid=183}}</ref>၁၉၆၃ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက် ကင်ညာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေး ရပြီးနောက်တွင် အိုမင်ဒဲ ကော်မရှင်ဟု အမည်ရသော အာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး နိုင်ငံ၏ အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် စပ်လျဉ်းသော အပြောင်းအလဲများကို စတင်ပြုလုပ်ရန် ရည်ရွယ်သည်။ ထိုကော်မရှင်မှ ထိုအချိန်တွင် အရေးပါသော ကိစ္စရပ်များ ဖြစ်သည့် ယဉ်ကျေးမှု ဆိုင်ရာ အမှတ်လက္ခဏာနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှုတို့ကို အာရုံစိုက် လုပ်ဆောင်သည်။ သမိုင်းနှင့် ပထဝီတို့တွင် ပါဝင်သော သင်ရိုးများကို ပြောင်းလဲခြင်းအားဖြင့် နိုင်ငံ၏ စုစည်းမှုကို ညွှန်းဆိုနိုင်ရန် ရည်ရွယ်သည်။ ၁၉၆၄ မှ ၁၉၈၅ အတွင်း ၇-၄-၂-၃ စနစ်ကို စတင်ကျင့်သုံးခဲ့သည်။ မူလတန်းတွင် ၇ နှစ်၊ အထက်တန်း အငယ်ပိုင်းတွင် ၄ နှစ်၊ အထက်တန်း အကြီးပိုင်းတွင် ၂ နှစ် နှင့် တက္ကသိုလ်တွင် ၃ နှစ် တို့ဖြစ်သည်။ ကျောင်းအားလုံးတွင် တူညီသော သင်ရိုးညွှန်းတမ်း ရှိသည်။ ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် သမ္မတမှ လမ်းညွှန်သော ဒုတိယ တက္ကသိုလ် ဖွင့်လှစ်နိုင်ရန် လုပ်ဆောင်မည့် အဖွဲ့ ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ဒုတိယတက္ကသိုလ် တစ်ခု ဖွင့်လှစ်နိုင်ရန် နှင့် ပညာရေး စနစ်တစ်ခုလုံးကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန် အတွက် နည်းလမ်းရှာဖွေနိုင်ရန် ရည်ရွယ်သည်။<ref name="edu"/> ကော်မတီမှ ၇-၄-၂-၃ စနစ် အစား ၈-၄-၄ စနစ် (မူလတန်းတွင် ၈နှစ်၊ အထက်တန်းတွင် ၄ နှစ် နှင့် တက္ကသိုလ်တွ ၄ နှစ်) ကို ပြောင်းလဲ ကျင့်သုံးရန် အဆိုပြုခဲ့သည်။ ၁၉၈၅ တွင် ၈-၄-၄ စနစ်ကို အစပြုခဲ့ပြီးနောက် ၇-၄-၂-၃ စနစ်ကို မူအားဖြင့် အဆုံးသတ်ခဲ့သော်လည်း စနစ်ဟောင်းမှ နောက်ဆုံးအသုတ် ကျောင်းသား များမှ ကင်ညာ တက္ကသိုလ်များမှ ၁၉၉၂ ခုနှစ်မှသာ ဘွဲ့ရရှိခဲ့သည်။<ref name="edu"/> လက်ရှိ ၈-၄-၄ စနစ်ကို ၁၉၈၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် စတင်ခဲ့သည်။<ref name="ferre">{{cite journal| last=Ferre | first=Celine |date=February 2009 | title=Age at First Child: Does Education Delay Fertility Timing? The Case of Kenya | publisher=World Bank | series=Policy Research Working Paper | issue=4833 |url=http://library1.nida.ac.th/worldbankf/fulltext/wps04833.pdf}}</ref><ref name="eshiwani">{{cite journal| last=Eshiwani | first=G.S. | year=1990 | title=Implementing Educational Policies in Kenya | publisher=World Bank | series=Africa Technical Department Series Discussion Paper | issue=85 |url=http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2000/01/11/000178830_98101903573855/Rendered/PDF/multi_page.pdf}}</ref> ထိုစနစ်မှ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း ဘာသာရပ်များကို အလေးအနက် ထားခဲ့ပြီး စနစ်သည် အနေဖြင့် ကျောင်းမှ ထွက်သွားသူများ အနေဖြင့် ကိုယ်ပိုင်အလုပ်လုပ်နိုင်ရန် သို့မဟုတ် အရပ်ဘက် ကဏ္ဍများတွင် အလုပ်ရရှိနိုင်ရန် အတွက် ယူဆ အကောင်အထည် ဖော်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ကင်ညာ အစိုးရမှ မူလတန်း အခမဲ့ ပညာရေးကို ကြေညာခဲ့သည်။ ရလဒ်အနေဖြင့် မူလတန်းတွင် ကျောင်းအပ်သူ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် တိုးတက်လာခဲ့သည်။ အထက်တန်းနှင့် အဆင့်မြင့်တန်း ပညာရေး အတွက်မူ ကျောင်းလခ ပေးရန် လိုအပ်နေသေးသဖြင့် ကျောင်းအပ်မှု သိသာစွာ များပြားမလာပေ။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် အစိုးရမှ ကျောင်းလခ အားလုံးကို အကုန်ခံပြီး အထက်တန်းပညာရေးကို အထောက်အပံ့များစွာ ပေးမည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။ [[File:MSc student at Kenyatta University.jpg|thumb|right|နိုင်ရိုဘီ ကင်ယတ်တာ တက္ကသိုလ်မှ မဟာသိပ္ပံ ကျောင်းသားတစ်ဦး]] ကလေးများသည် အသက် ၅ နှစ်အရွယ်အထိ မူကြိုကျောင်းများကို ပုဂ္ဂလိကကျောင်းများတွင် တက်ရောက်ကြသည်။ မူကြိုမှာ ၁ နှစ်မှ ၃ နှစ် (ကေဂျီ၁၊ ကေဂျီ၂၊ ကေဂျီ၃)အထိ ကြာတတ်ပြီး ယခုလတ်တလောတိုင်အောင် အစိုးရက အထောက်အပံ့ပေးမည့် ပေါ်လစီ မရှိသဖြင့် မိဘများက အခကြေးငွေ အကုန်ခံရသည်။ ကေဂျီ၃ ပြီး၍ ကလေးငယ်များ ပထမတန်းသို့ တက်ရောက်နိုင်ရန် အဆင်သင့် ဖြစ်သည့်အခါ မူကြိုကျောင်းဆင်းပွဲကို အကြီးအကျယ် ကျင်းပလေ့ ရှိကြသည်။ အခြေခံပညာ အတန်းမှာ ၆ နှစ်မှစ၍ ၁၂ နှစ်မျှ ကြာမြင့်ကာ မူလတန်းတွင် ၈ နှစ်နှင့် အထက်တန်းတွင် ၄ နှစ် ဖြစ်သည်။ အစိုးရကျောင်းများတွင် မူလတန်း ပညာရေးမှာ အခမဲ့ ဖြစ်၍ မူလတန်း ပြီးဆုံးသည့် အခါတွင် လူငယ်အတတ်သင်ကျောင်းများ သို့မဟုတ် ကျေးရွာ ပေါ်လီတက်ခနစ်များကို တက်ရောက်နိုင်သည်။ သို့မဟုတ်ပါက မိမိတို့ အစီအစဉ်ဖြင့် စက်ချုပ်၊ လက်သမား၊ ကားပြင်၊ အုတ်စီ၊ ပန်းရန် စသည့် အလုပ်များတွင် အလုပ်သင် အဖြစ် လေ့လာကြသည်။ အထက်တန်းအောင်မြင်ပါက ပေါ်လီတက်ခနစ်များ သို့မဟုတ် နည်းပညာ ကောလိပ်များတွင် ၃နှစ်မျှ ဆက်လက် တက်ရောက်နိုင်ပြီး သို့မဟုတ်ပါက တက္ကသိုလ်သို့ တိုက်ရိုက်တက်ရောက်၍ ၄ နှစ်မျှ ဆက်လက် သင်ကြားနိုင်သည်။ ပေါ်လီတက်ခနစ် သို့မဟုတ် ကောလိပ်များမှ အောင်မြင်သူများမှာ လုပ်ငန်းခွင်သို့ ဝင်ရောက်နိုင်ပြီး တစ်နှစ် သို့မဟုတ် နှစ်နှစ် အတွေ့အကြုံရှိပါက အထူးပြု အဆင့်မြင့် ဒီပလိုမာများကို ရယူနိုင်သည်။ သို့မဟုတ်ပါက တက္ကသိုလ်သို့လည်း ဆက်လက် တက်ရောက်နိုင်ပြီး သက်ဆိုင်ရာ ဘာသာရပ်များတွင် ဒုတိယနှစ် သို့မဟုတ် တတိယနှစ်မှ စ၍ တက်ရောက်နိုင်သည်။ အလုပ်ရှင် အများအပြားမှာ အဆင့်မြင့် ဒီပလိုမာ လက်မှတ်ကို ဘွဲ့လက်မှတ် အနေဖြင့် လက်ခံကြပြီး အချို့ တက္ကသိုလ်များတွင် ဘွဲ့လွန်သင်တန်းသို့ တိုက်ရိုက် သို့မဟုတ် အမြန် ဝင်ရောက်ခွင့် ရရှိကြသည်။ ကင်ညာရှိ အများနှင့်ဆိုင်သော တက္ကသိုလ်များမှာ အလွန်စီးပွားဖြစ် လုပ်ဆောင်သော အဖွဲ့အစည်းများ ဖြစ်ပြီး အထက်တန်းအောင်မြင်သူထဲမှ အနည်းငယ်မျှကိုသာ အစိုးရမှ ထောက်ပံ့သော ပညာသင်ဆုဖြင့် မိမိတို့ နှစ်သက်ရာ ဘာသာရပ်ကို ဆက်လက်သင်ကြားနိုင်သည်။ အများစုမှာ ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်များသို့ ဝင်ရောက်ကြပြီး ထိုဘာသာရပ်များမှာ သင်ကြားပို့ချရန် အတွက် ငွေကုန်ကြေးကျ နည်း၍ ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ်ပါက မိမိဘာသာ အကုန်အကျ ခံပြီး ကျောင်းလခကို အပြည့်ပေး၍ တက်ရောက်နိုင်သည်။ အရည်အချင်းမှီသော်လည်း အရွေးမခံရသော ကျောင်းသားများမှာ အလယ်အလတ်တန်း ဖြစ်သော ဒီပလိုမာ ပရိုဂရမ်များကို အစိုးရ သို့မဟုတ် ပုဂ္ဂလိက တက္ကသိုလ်၊ ကောလိပ်နှင့် ပေါ်လီတက်ခနစ်များတွင် တက်ရောက်ရန် ရွေးချယ်ကြသည်။ နိုင်ငံ၏ စာတတ်မြောက်မှုနှုန်းမှာ လူဦးရေ၏ ၈၅ ရာခိုင်နှုန်း ရှိသည်။ အသက် ၃ နှစ်မှ ၅ နှစ် အထိ ကလေးငယ်များအတွက် ရည်ရွယ်ဖွင့်လှစ်သော မူကြိုကျောင်းများမှာ ပညာရေး စနစ် ၏ အဓိကကျသော အစိတ်အပိုင်း တစ်ခု ဖြစ်ပြီး ပထမတန်းသို့ တက်ရောက်ရန် အဓိကကျသော လိုအပ်ချက်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ မူလတန်း ပြီးမြောက်သည့် အခါတွင် ကျောင်းသားများမှာ ကင်ညာမူလတန်းပညာရေး အောင်လက်မှတ် (ကေစီပီအီး) အတွက် စာမေးပွဲ ဖြေဆိုကြရပြီး ထိုစာမေးပွဲမှ အထက်တန်းသို့ ဆက်လက်တက်ရောက်နိုင်မည် သို့မဟုတ် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပညာသင်ကျောင်းများသို့ ဆက်လက်တက်ရောက်နိုင်မည် စသည်တို့ကို အဆုံးအဖြတ်ပေးသည်။ မူလတန်း နေသည့် အသက်အရွယ်မှာ ၆နှစ် ၇နှစ် မှ ၁၃နှစ် ၁၄နှစ် အထိ ဖြစ်သည်။ အထက်တန်းသို့ ဆက်လက်တက်ရောက်သူများမှာ လေးနှစ်ပြီးသည့် အခါတွင် ကင်ညာအထက်တန်းပညာရေး အောင်လက်မှတ် (ကေစီအက်စ်အီး) ကို ဖြေဆိုကြရပြီး ထိုစာမေးပွဲမှ တက္ကသိုလ်သို့ ဆက်လက်တက်ရောက်နိုင်မည်၊ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း ပညာ သင်ကြားနိုင်မည် သို့မဟုတ် အလုပ်လုပ်နိုင်မည် စသည်တို့ကို အဆုံးအဖြတ်ပေးသည်။ ကျောင်းသားများမှာ မိမိတို့ ကြိုက်နှစ်သက်ရာ ၈ ဘာသာကို ရွေးချယ် ဖြေဆိုနိုင်သော်လည်း အင်္ဂလိပ်၊ ဆွာဟီလီ နှင့် သင်္ချာတို့မှ မယူမနေရ ဘာသာရပ်များ ဖြစ်သည်။ ပေါင်းစပ် ဝင်ခွင့် စိစစ်ရေး အဖွဲ့မှာ အစိုးရ တက္ကသိုလ်များသို့ တက်ရောက်မည့် ကျောင်းသားများကို ရွေးချယ်ရန် ဖြစ်သည်။ အစိုးရ ကျောင်းများ အပြင် နိုင်ငံ အတွင်း ပုဂ္ဂလိက ကျောင်းပေါင်းများစွာ ရှိပြီး အများစုမှာ မြို့ပြတွင် ဖြစ်သည်။ ထို့အတူ နိုင်ငံတကာကျောင်း အချို့လည်း ရှိပြီး ကင်ညာနိုင်ငံ ပြည်ပမှ ပညာရေး စနစ် အမျိုးမျိုးတို့ကို သင်ကြားပေးလျက် ရှိသည်။ ==ယဉ်ကျေးမှု== [[File:Kenyan dancers.jpg|thumb|right|ကင်ညာမှ ကောင်လေးနှင့် ကောင်မလေးများ ရိုးရာအကကို ကနေပုံ]] [[File:Nation media house.jpg|thumb|နေးရှင်းမီဒီယာ ဂရု တည်ရှိရာ နေရှင်းမီဒီယာဟောက်စ်]] ကင်ညာနိုင်ငံသည် အမျိုးမျိုး ကွဲပြားခြားနားသော ယဉ်ကျေးမှုများ ရှိသော နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ လူမျိုးစုစွဲဝါဒသည် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ အဓိက ပြဿနာ တစ်ခု ဖြစ်သော်လည်း လူမျိုးစုများ၏ ပုံသေကားကျပုံစံနှင့် ဒေသအလိုက် စကားပြော အသံထွက် ကွဲပြားခြားနားမှုများမှာ တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် ရယ်ရွှင်ကြည်နူးဖွယ်ရာ ကိစ္စရပ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ လူမျိုးကို စွဲ၍ ခေါ်ဝေါ်ခြင်းကို ကင်ညာတွင် ရိုင်းစိုင်းသည်ဟု မခေါ်နိုင်ပေ။ ကင်ညာရှိ ထင်ရှားသော လူမျိုးများမှာ ကမ်းရိုးတန်းဒေသမှ ဆွာဟီလီ လူမျိုးများ၊ မြောက်ဘက်မှ တိရစ္ဆာန်မွေးသော လူမျိုးစုများ နှင့် အလယ်ပိုင်းနှင့် အနောက်ပိုင်းမှ အမျိုးမျိုးသော လူမျိုးများ ဖြစ်ကြသည်။ မာဆိုင်းလူမျိုးများမှာ ကင်ညာတွင် လူနည်းစု ဖြစ်သော်လည်း ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းကြောင့် လူသိများကြသည်။ မာဆိုင်းလူမျိုးများသည် သူတို့၏ ခန္ဓာကိုယ်အထက်ပိုင်းကို ကြီးကျယ်စွာ ဆင်ယင်ခြင်းနှင့် ကျောက်မျက်ရတနာ အများအပြား ဝတ်ဆင်ခြင်းတို့ကြောင့် ထင်ရှားသည်။ ကင်ညာတွင် များပြားလှသော ဂီတ၊ ရုပ်မြင်သံကြားနှင့် ပြဇာတ် များ ရှိသည်။ ===မီဒီယာ=== ကင်ညာ၏ မီဒီယာမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် ခိုင်မာမှု ရှိပြီး ကင်ညာနှင့် ကမ္ဘာတဝှမ်းမှ နောက်ဆုံးရ သတင်းများကို အချိန်နှင့် တပြေးညီ တင်ဆက်နိုင်စွမ်း ရှိရုံသာမက နောက်ဆုံးရ အထူးသတင်းများ၊ စီးပွားရေး သတင်းများ၊ အားကစား သတင်းများ နှင့် ဖျော်ဖြေရေး သတင်းများကိုလည်း တင်ဆက်နိုင်စွမ်း ရှိသည်။ ထင်ရှားသော သတင်းစာများတွင် * ဒေးလီးနေးရှင်း (နေးရှင်း မီဒီယာ ဂရု၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်ပြီး ဈေးကွက်ဝေစု အများဆုံး ရရှိထားသည်။) * စတန်းဒတ် * စတား * ပီးပဲလ် *အရှေ့ အာဖရိက အပတ်စဉ် * တိုင်းဖ လီယို တို့ ဖြ်စကြသည်။ ရုပ်မြင်သံကြား ကွန်ယက်များတွင် * ကင်ညာ ရုပ်မြင်သံကြား ကော်ပိုရေးရှင်း (Kenya Broadcasting Corporation (KBC)) * စီတီဇင် တီဗွီ * ကင်ညာ တယ်လီဗီးရှင်း နက်ဝပ် (KTN) * အင်န်တီဗွီ (နေးရှင်း မီဒီယာ ဂရု၏ အစိတ်အပိုင်း) * ကစ်စ် တယ်လီဗွီးရှင်း * ကေ၂၄ တယ်လီဗွီးရှင်း *ကျူ - တီဗွီ * ကက်စ် - တီဗွီ တို့ ပါဝင်သည်။ အဆိုပါ မြေပြင် ရုပ်သံလွှင် ဌာနများ အားလုံးမှာ ဒစ်ဂျစ်တယ် စနစ်ဖြင့် ထုတ်လွှင့်ကြသည်။ ===စာပေ=== [[File:Ngũgĩ wa Thiong'o (signing autographs in London).jpg|thumb|right|ကင်ညာ စာရေးဆရာ ဂူဂီးဝ တီအောင်ဂို]] ဂူဂီးဝ တီအောင်ဂို (Ngũgĩ wa Thiong'o)သည် ကင်ညာနိုင်ငံ ရှိ စာရေးဆရာများတွင် လူသိအများဆုံး ဖြစ်သည်။ သူ၏ စာအုပ်ဖြစ်သော မငိုနဲ့ ကလေး (Weep Not, Child) စာအုပ်မှာ ဗြိတိသျှ လက်အောက်တွင် ရှိသော ကင်ညာနိုင်ငံမှ ဘဝကို ခြယ်မှုန်း ရေးသားထားသည်။ ထိုဇာတ်လမ်းမှာ မောမောတို့ကြောင့် ကင်ညာနိုင်ငံသားတို့ အပေါ် သက်ရောက်မှုများ အကြောင်းပင် ဖြစ်သည်။ ထိုစာအုပ်တွင် ကိုလိုနီစနစ်၊ ပညာရေး နှင့် အချစ်တို့ကို ရောနှော ဇာတ်လမ်း ဆင်ထားသဖြင့် အာဖရိကရှိ လူသိအများဆုံး စာအုပ်များတွင် တစ်အုပ် အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ အမ်.ဂျီ.ဗာဆန်ဂျီ (M.G. Vassanji) ၏ ၂၀၀၃ ခုနှစ် ဝတ္ထု ဖြစ်သော ဗီကရမ်လော ကြားမှ ကမ္ဘာ (The In-Between World of Vikram Lall) စာအုပ်မှာ ၂၀၀၃ ခုနှစ် ဂေလာဆုကို ရရှိခဲ့သည်။ ထိုဇာတ်လမ်းမှာ ကင်ညာနိုင်ငံရှိ အိန္ဒိယမျိုးနွယ်မှ ဆင်းသက်လာသူ တစ်ယောက်နှင့် သူ၏ မိသားစုတို့၏ကင်ညာနိုင်ငံ ကိုလိုနီ စနစ်မှ ကိုလိုနီ ခေတ်လွန်စနစ်သို့ နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်း ကူးပြောင်းလာသော အခါတွင် လိုက်လျောညီထွေ ဖြစ်အောင် နေထိုင်ရမှုတို့ကို ဝတ္ထုဆန်ဆန် ရေးသားထားသော မှတ်တမ်း တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ၂၀၀၃ ခုနှစ်မှစ၍ စာပေဂျာနယ် တစ်ခု ဖြစ်သော ကွာနီ သည် ခေတ်ပြိုင် စာပေများကို ထုတ်ဝေလျက် ရှိသည်။ ===ဂီတ=== [[File:Juacali 2.jpg|thumb|right|ကင်ညာမှ ထင်ရှားသော ဂီတသမား ဂျွာကာလီ]] ကင်ညာတွင် ဒေသတွင်း ဘာသာစကား ၄၀ကျော်ကို အခြေခံသော ရိုးရာဂီတ အမျိုးမျိုး တို့အပြင် အမျိုးမျိုး ကွဲပြားသော ဂီတပုံသဏ္ဌန်များ ရှိသည်။<ref>[http://www.wipo.int/wipo_magazine/en/2007/04/article_0001.html On the Beat – Tapping the Potential of Kenya's Music Industry], WIPO Magazine (July 2007).</ref> ကင်ညာ၏ ထင်ရှားသောသော ဂီတတွင် ဂစ်တာသည် အဓိကကျသော တူရိယာ တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ဂစ်တာ ရစ်သမ် မှာ အလွန်ရှုပ်ထွေးပြီး ဒေသခံ စည်းချက်များနှင့် နိုင်ငံခြား စည်းချက်များ ရောနှောနေသည်။ အထူးသဖြင့် ကွန်ဂိုသားတို့၏ ကာဗာချာ ရစ်သမ်တွင် တွေ့နိုင်သည်။ ကင်ညာ၏ ထင်ရှားသော ဂီတတွင် အစိတ်အပိုင်း တစ်ခုနှင့် တစ်ခုအကြား အပြန်အလှန် သက်ရောက်မှု နှင့် လတ်တလောတွင် ပညာပြထားသော ဂစ်တာ ဆိုလိုများလည်း ပါဝင်သည်ကို တွေ့ရသည်။ ဂျွာကာလီ အပါဝင် ဟစ်ပ်ဟော့ပ် အဆိုတော် အများအပြားလည်း ရှိသည်။ သီချင်းစာသာများမှာ အများအားဖြင့် ဆွာဟီလီ သို့မဟုတ် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ဖြစ်သည်။ ကွန်ဂိုသား ဂီတသမားတို့ထံမှ ရယူထားသော လင်ဂါလာ ဘာသာစကားဖြင့် စာသားများလည်း လတ်တလော ပေါ်ထွက်လာသည်ကို တွေ့ရသည်။ သီချင်းစာသားများကို ဒေသသုံး ဘာသာစကားများဖြင့်လည်း ရေးဖွဲ့ကြသည်။ မြို့ပြ ရေဒီယိုများမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် အင်္ဂလိပ်သီချင်းများကိုသာ ထုတ်လွှင့်လေ့ ရှိပြီး ဒေသသုံး ဘာသာစကားများဖြင့် ထုတ်လွှင့်သော ရေဒီယို အသံလွှင့်ဌာနများလည်း ရှိသည်။ ထိုမျှသာမက ကင်ညာတွင် ခရစ်ယာန် ဂေါ်စပယ် ဂီတများလည်း ပျံ့နှံ့လာသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ ဒေသခံ ဂေါ်စပယ် ဂီတသမားများတွင် ကင်ညာဘွိုင်းကာရယ် မှာ ထင်ရှားသည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းများမှ စ၍ ဘင်ဂါ ဂီတသည် ထင်ရှားလာပြီး အထူးသဖြင့် ဝိတိရိယရေကန် တဝိုက်ဒေသများတွင် ဖြစ်သည်။ ဘင်ဂါဆိုသော စကားလုံးကို ပေါ့ပ် ဂီတ မည်သည့်အမျိုးအစားကို မဆို ရည်ညွှန်းရာတွင်လည်း အသုံးပြုကြသည်။ ဘေ့စ်ဂီတာ၊ ဂစ်တာ နှင့် ပါကပ်ရှင်းတို့မှာ အသုံးများသော တူရိယာများ ဖြစ်သည်။ ===အားကစား=== [[File:Loroupe, Tegla.JPG|thumb|right|၂၀၊၂၅ နှင့် ၃၀ ကီလိုမီတာအတွက် ကမ္ဘာ့စံချိန် တင်ထားသော ကင်ညာမှ တက်ဂလာ လိုရုကို ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် တွေ့ရစဉ်]] ကင်ညာနိုင်ငံသည် အာကစား အများအပြားကို လုပ်ဆောင်ကြပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် ခရစ်ကက်၊ ကားပြိုင်ခြင်း၊ ဘောလုံး၊ ရပ်ဂ်ဘီ နှင့် လက်ဝှေ့တို့ ပါဝင်သည်။ သို့သော်လည်း ကင်ညာသည် တာလတ်နှင့် တာဝေးပြေး အားကစားသမားများအတွက် ထင်ရှားသည်။ ကင်ညာသည် အိုလံပစ် ကစားပွဲနှင့် ဓနသဟာယနိုင်ငံများ ကစားပွဲတို့ အတွက် အမျိုးမျိုးသော အကွာအဝေးတို့အတွက် ချန်ပီယံများကို အမြဲတစေ မွေးထုတ်ပေးလျက် ရှိပြီး အထူးသဖြင့် မီတာ ၈၀၀၊ မီတာ ၁၅၀၀၊ မီတာ ၃၀၀၀၊ မီတာ ၅၀၀၀၊ မီတာ ၁၀၀၀၀ နှင့် မာရသွန် တို့ ဖြစ်သည်။ ကင်ညာ အာကစားသမားများ အထူးသဖြင့် ကာလန်ဂျင်း လူမျိုးတို့မှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အပြေးပြိုင်ပွဲများအတွက် မော်ရိုကိုနှင့် အီသီယိုးပီးယားတို့၏ ယှဉ်ပြိုင်မှုကြောင့် နေရာ အရ လျော့နည်းသွားသော်လည်း နေရာ အများအပြားကို ရယူထားဆဲ ဖြစ်သည်။ ကင်ညာ၏ ထင်ရှားသော အားကစားသမားများထဲတွင် ဘော့စတွန် မာရသွန် ချန်ပီယံဆု နှစ်ကြိမ်နှင့် ကမ္ဘာ့ချန်ပီယံ နှစ်ကြိမ် ရရှိထားသော ကက်သရင်း ဒရဲဘာ၊ ယခင် မာရသွန် ကမ္ဘာ့စံချိန် တင်ခဲ့သူ ပေါလ် တာဂတ် နှင့် ဂျွန်ဂူဂီတို့ ပါဝင်သည်။ ကင်ညာနိုင်ငံသည် ဘေဂျင်း အိုလံပစ်တွင် ဆုတံဆိပ် အချို့ ရရှိခဲ့ပြီး ရွှေ ၆ခု၊ ငွေ ၄ ခု နှင့် ကြေး ၄ ခု ဖြစ်ကာ ၂၀၀၈ အိုလံပစ်အတွင်း အာဖရိက၏ အအောင်မြင်ဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့သည်။ အာကစား သမား အသစ်များတွင် အာရုံစိုက်မှု ခံရသူများမှာ အမျိုးသမီး မီတာ ၈၀၀ ရွှေတံဆိပ် ဆုရှင် ပန်မလာ ဂျယ်လီမို နှင့် အမျိုးသား မာရသွန်ပွဲတွင် အနို်ငရခဲ့သော ဆင်မြူရယ် ဝန်ဂျူရူ တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ၏ လက်ရှိအောင်မြင်နေသော အပြေး အားကစားကို ဦးဆောင်လမ်းပြခဲ့သူမှာ အနားယူသွားပြီဖြစ်သော ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ်များမှ အိုလံပစ် နှင့် ဓနသဟာယ အားကစားပွဲ ချန်ပီယံဟောင်းကစ်ပ်ချိုဂ ကေနို ဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ နောက်တွင် ဓနသဟာယ ကစားပွဲချန်ပီယံ ဟင်နရီ ရိုနို က ကမ္ဘာ့စံချိန် ပေါင်းမြောက်များစွာကို ဆက်တိုက်ရယူနိုင်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ကင်ညာ အာကစားသမား အသိုင်းအဝိုင်းတွင် ကင်ညာကစားသမား အမြောက်အမြား ဘက်ပြောင်းခြင်းဖြင့် ကြုံတွေ့နေရပြီး အထူးသဖြင့် ဘာရိန်းနိုင်ငံ နှင့် ကာတာနိုင်ငံများသို့ ဖြစ်သည်။<ref name="IAAF">IAAF: [http://www.iaaf.net/mm/Document/imported/42196.pdf Changes of Allegiance 1998 to 2005] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130509091352/http://www.iaaf.net/mm/Document/imported/42196.pdf |date=9 May 2013 }}.</ref> ကင်ညာ အားကစား ဝန်ကြီးဌာနက ဘက်ပြောင်းခြင်းကို တားဆီးရန် ကြိုးစားသော်လည်း ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနေဆဲ ဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံး အနေဖြင့် ဘားနတ် လာဂတ်က အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကို ကိုယ်စားပြု ယှဉ်ပြိုင်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။<ref name="IAAF"/> ထို့သို့ ဘက်ပြောင်းချင်း အများစုမှာ စီးပွားရေး သို့မဟုတ် ငွေကြေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များ ဖြင့် သက်ဆိုင်နေသည်။ အချို့သော ကင်ညာ အပြေးသမားများမှာ နိုင်ငံ၏ အလွန်အားကောင်းသော ကိုယ်စားပြု အသင်းသို့ ဝင်ရောက်ရန် အရည်အချင်း မမှီနိုင်သော်လည်း အခြားနိုင်ငံများကို ကိုယ်စားပြုရန်မူ လွယ်ကူနေခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ [[File:David Rudisha Daegu 2011.jpg|thumb|left|အိုလံပစ် မီတာ ၈၀၀ ကမ္ဘာ့ စံချိန်တင် ကစားသမား ဒေးဗစ် ရူဒီရှား]] ကင်ညာ၏ အမျိုးသမီး ဘော်လီဘော အသင်းမှာ အာဖရိက တွင် ထင်ရှားပြီး ကလပ်အသင်းများ နှင့် နိုင်ငံ ကိုယ်စားပြု အသင်း နှစ်ခုစလုံး ယခင် ဆယ်စုနှစ် အတွင်း အာဖရိကတိုက်၏ ချန်ပီယံ ပြိုင်ပွဲများတွင် အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ အမျိုးသမီး ဘော်လီဘော အသင်းမှာ အိုလံပစ် နှင့် ကမ္ဘာ့ ဖလားတို့တွင် ဝင်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သော်လည်း သိသာထင်ရှားသည့် အောင်မြင်မှု မရရှိခဲ့ပေ။ ခရစ်ကက်မှာ အခြားထင်ရှားပြီး အောင်မြင်သော အားကစား တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ ကင်ညာ ခရစ်ကက် အသင်းသည် ခရစ်ကက် ကမ္ဘာ့ဖလားတွင် ၁၉၉၆ ခုနှစ် ကတည်းက ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည်။ သူတို့သည် ကမ္ဘာ့ အကောင်းဆုံး ခရစ်ကက် အသင်း အချို့ကို အနိုင်ရခဲ့ပြီး ၂၀၁၃ ခရစ်ကက် ကမ္ဘာ့ဖလားတွင် ဆီမီးဖိုင်နယ် အဆင့်အထိ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ကင်ညာ၏ ရပ်ဂ်ဘီ အသင်းမှာလည်း လူကြိုက်များပြီး နှစ်စဉ်ကျင်းပသော ဆာဖာရီ ဆဲဗင်း ပြိုင်ပွဲမှာ အထူးထင်ရှားသည်။ ကင်ညာ၏ အမျိုးသား အသင်းမှာ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ အဆင့် ၇ သတ်မှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ကင်ညာနိုင်ငံ၏ အမျိုးသား ဘောလုံးအသင်းမှာလည်း ဒေသအတွင်း အားကောင်းသော အသင်းတစ်သင်း ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ကင်ညာ ဘောလုံး အဖွဲ့ချုပ်အတွင်း အငြင်းပွားမှုများကြောင့် အောင်မြင်မှုကျဆင်းခဲ့ရသည်။<ref>New Vision, 3 June 2004: [http://www.newvision.co.ug/PA/8/30/364022 Wrangles land Kenya indefinite FIFA ban] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080110015009/http://www.newvision.co.ug/PA/8/30/364022 |date=10 January 2008 }}</ref>ထို့အတွက်ကြောင့် ကမ္ဘာ့ ဘောလုံး အဖွဲ့ချုပ်၏ ပိတ်ပင်ခြင်းကို ခံခဲ့ရပြီး ၂၀၀၇ခုနှစ် မတ်လတွင်မှ ပြန်လည် ကစားခွင့် ရရှိခဲ့သည်။ ကားပြိုင်ပွဲများတွင်မူ ကင်ညာသည် ကမ္ဘာပေါ်တွ်င အခက်ခဲ အကြမ်းတမ်းဆုံးဟု ဆိုစမှတ်ပြုကြသော ကမ္ဘာကျော် ဆာဖာရီ ရယ်လီ ကျင်းပရာ နေရာဖြစ်သည်။ <ref>The Auto Channel, 21 July 2001: [http://www.theautochannel.com/news/2001/07/22/025841.html FIA RALLY: Delecour takes points finish on Safari Rally debut]</ref> ထိုပြိုင်ပွဲမှာ ကမ္ဘာ့ ရယ်လီ ချန်ပီယံ ပြိုင်ပွဲ၏ တစိတ်တဒေသအဖြစ် နှစ်ပေါင်းများစွာ ရှိခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ် နောက်ပိုင်းတွင် ငွေကြေး အခက်အခဲကြောင့် ဖယ်ချန်ထားခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ကင်ညာမှ ကမ္ဘာ့ အကောင်းဆုံး ရယ်လီ ကစားသမားများမှာ ထိုပြိုင်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင် အနိုင်ရခဲ့ဖူးသည်။ ထိုရယ်လီ ပြိုင်ပွဲမှာ အာဖရိက ရယ်လီ ချန်ပီယံ ပြိုင်ပွဲ၏ တစိတ်တဒေသ အဖြစ် နှစ်စဉ် ကျင်းပမြဲ ဖြစ်သော်လည်း လာမည့် နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း ကမ္ဘာ့ ရယ်လီ ချန်ပီယံ ပြိုင်ပွဲသို့ ပြန်လည်ဝင်ရောက်ခွင့် ရရှိရန် မျှော်လင့်လျက် ရှိကြသည်။ ===ဟင်းလျာများ=== [[File:Ugali & Sukuma Wiki.jpg|thumb|right|ကင်ညာဟင်းလျာ အတွဲအဆက် ဖြစ်သော အူဂါလီ နှင့် ဆူကူမာ ဝီကီ]] ကင်ညာသားတို့သည် တစ်ရက်လျှင် သုံးနပ် စားကြပြီး မနက်ခင်းတွင် မနက်စာ၊ နေ့ခင်းတွင် နေ့လယ်စာနှင့် ညဘက်တွင် ညစာတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုအတွင်းတွင် မနက် ၁၀ နာရီ လက်ဖက်ရည်ချိန် နှင့် ညနေ ၄ နာရီ လက်ဖက်ရည်ချိန် တို့လည်း ရှိသည်။ နံနက်စာတွင် လက်ဖက်ရည် သို့မဟုတ် ယာဂုနှင့် ပေါင်မုန့်၊ ချာပါတီ၊ မာဟာမရီ၊ အာလူးပြုတ် သို့မဟုတ် ကန်စွန်းဥပြုတ် တို့ကို စားသုံးလေ့ ရှိကြသည်။ နေ့လယ်စာနှင့် ညစာ အတွက်မူ လူ အများစုမှာ အူဂါလီ နှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ နို့ချဉ်၊ အသား၊ ငါး သို့မဟုတ် အခြားသော ပြုတ်ချက်စာများ ကို စားသုံးကြသည်။ ကင်ညာအနောက်ပိုင်းရှိ လူယာ၊ လူအို နှင့် ကလန်ဂျင်းလူမျိုး များမှာ ရိုးရာ အစားအစာများ အတွက် လိုင်းဟု ခေါ်သော ပြာမှ ရသော ဟင်းခတ်တစ်မျိုးကို အသုံးပြုကြပြီး မာဆစ်ဟု ခေါ်သော ရိုးရာ နို့ သောက်စရာ တစ်မျိုးကို သောက်သုံးကြသည်။ ထိုဒေသအတွင်း လည်ချောင်း ကင်ဆာ အဖြစ်များမှု အတွက် လိုင်းမှာ တရားခံ ဖြစ်သည် ဆိုသည့် အချက်ကိုမူ တိတိကျကျ မပြောနိုင်သေးပေ။ နိုင်ရိုဘီ အစရှိသော မြို့ကြီးများတွင်မူ စတီးယား၊ ကေအက်ဖ်စီ၊ <ref>{{cite web|url=http://worldnews.nbcnews.com/_news/2012/08/10/13223149-fast-food-finds-fans-in-sub-sahara-africa-where-obesity-problem-is-growing?lite |title=Fast food finds fans in sub-Sahara Africa, where obesity problem is growing – World News |publisher=Worldnews.nbcnews.com |date=24 October 2012 |accessdate=26 February 2013}}</ref> ဆပ်ဝေး<ref>[http://www.businessdailyafrica.com/Subway-to-open-first-Kenya-outlet-in-August/-/539552/1691534/-/bax3pa/-/index.html US fast food chain to open first Kenya outlet in August – Money Markets] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181023161931/https://www.businessdailyafrica.com/Subway-to-open-first-Kenya-outlet-in-August/-/539552/1691534/-/bax3pa/-/index.html |date=23 October 2018 }}. businessdailyafrica.com. Retrieved on 9 August 2013.</ref> အစရှိသော အမြန်ပြင်ဆင် ချက်ပြုတ်ပေးသည့် စားသောက်ဆိုင်များ ရှိသည်။ နေ့လယ်စာအတွင်း ထုတ်ပိုးယူသွားနိုင်သည့် ထင်ရှားသော ဖစ်ရှ်အင်န်ချစ်ပ် ( ငါးနှင့်အာလူးကြော်) စားသောက်ဆိုင်များလည်း ရှိသည်။ ==အခြားကြည့်ရန်== ==ကိုးကား== {{reflist|2}} [[Category:ကင်ညာနိုင်ငံ]] [[Category:အာဖရိကတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:အာဖရိကသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]] o88iu4qrnuk5jxs5h8iumuer0308o8c 0 16831 752763 740469 2022-07-31T15:37:08Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 5 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Coord|41|N|75|E|display=title}} {{Infobox country | နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ကာဂျစ် သမ္မတနိုင်ငံ | အမည်_ရင်း = Кыргыз Республикасы<br />''Kırgız Respublikası''<br />Кыргызская Республика<br />''Kyrgyzskaya Respublika'' | common_name = ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ | ပုံ_အလံ = Flag of Kyrgyzstan.svg | ပုံ_တံဆိပ် = Emblem of Kyrgyzstan.svg | symbol_type = Emblem | နိုင်ငံတော်ဆောင်ပုဒ် = | နိုင်ငံတော်သီချင်း = Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик Гимни <br>''Kyrgyz Respublikasynyn Mamlekettik Gimni''<br/>{{small|''National Anthem of the Kyrgyz Republic''}}<br/><center>[[File:Kyrgyzstan (instrumental).ogg|center]]</center> | ပုံ_နေရာ = Kyrgyzstan (orthographic projection).svg | map_caption = {{map caption |location_color=အစိမ်း}} | မြို့တော် = [[ဘီရှကက်မြို့]] | coordinates = {{Coord|42|52|N|74|36|E|type:city}} | အကြီးဆုံးမြို့ = မြို့တော် | အကြီးဆုံးပြည်နယ် = | ရုံးသုံးဘာသာများ = [[ကာဂျစ်ဘာသာစကား|ကာဂျစ်]] | languages_type = ပူးတွဲရုံးသုံးဘာသာစကား | languages_sub = yes | languages = [[ရုရှားဘာသာစကား|ရုရှား]]<ref>{{cite web |title=Kyrgyzstan's Constitution of 2010 with Amendments through 2016 |url=https://www.constituteproject.org/constitution/Kyrgyz_Republic_2016.pdf?lang=en |website=Constitute Project |access-date=2 September 2020}}</ref> | ethnic_groups = {{unbulleted list | ၇၃.၃% [[ကာဂျစ်လူမျိုး|ကာဂျစ်]]<ref name="number" /> | 14.7% [[:en:Uzbeks|ဥဇဘက်]] | 5.6% [[:en:Russians|ရုရှား]] | 1.1% [[:en:Dungan people|ဒွန်ဂန်]] | 0.9% [[:en:Uyghurs|ဝီဂါ]] | 0.9% [[:en:Tajiks|တာဂျစ်]] | 0.7% [[:en:Turkish people|တူရကီ]] | 2.7% [[:en:Demographics of Kyrgyzstan#Ethnic groups|အခြား]] }} | ethnic_groups_year = 2019<ref name="population by nationality">{{cite web|format=XLS|url=http://stat.kg/kg/statistics/download/dynamic/316/|script-title=ru:5.01.00.03 Национальный состав населения.|trans-title=5.01.00.03 Total population by nationality|language=ru,ky,en|work=Bureau of Statistics of Kyrgyzstan|date=2019}}</ref> | religion = {{ubl|၉၀% [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]] | ၈% [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] | ၃% အခြား ([[:en:Jews|ဂျူး]]၊ [[ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓ]]၊ [[:en:Baháʼí Faith|ဘဟာအီ]]တို့ ပါဝင်သည်။)}} | demonym = Kyrgyz | government_type = [[ပြည်ထောင်စုစနစ်|ပြည်ထောင်စု]] [[သမ္မတစနစ်|သမ္မတ]] [[သမ္မတနိုင်ငံ|ဖွဲ့စည်းပုံသမ္မတနိုင်ငံစနစ်]] | leader_title1 = [[ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]] | leader_name1 = ဆာဒီး ရှာပရော့ဗ် | leader_title2 = [[ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ အစိုးရအဖွဲ့ဝန်ကြီးများ ဥက္ကဋ္ဌ|အစိုးရအဖွဲ့ဝန်ကြီးများ ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name2 = ဥလုဘက် မာရီပေါ့ဗ် | leader_title3 = [[:en:List of Chairmen of the Supreme Council of Kyrgyzstan|အဓိပတိကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name3 = တာလန် မာမီတော့ဗ်<ref>https://t.me/seychas_kg/7613</ref> | legislature = [[:en:Supreme Council (Kyrgyzstan)|အဓိပတိကောင်စီ]] | sovereignty_type = [[ကာဂျစ္စတန် သမိုင်း|လွတ်လပ်ရေးရရှိခြင်း]] | established_event1 = [[:en:Yenisei Kyrgyz Khaganate|ကာဂျစ်ခါကာနိတ်]]<ref>{{cite web|title=History of Central Asia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/102315/history-of-Central-Asia/73536/Reunification#73538|website=Encyclopædia Britannica|access-date=12 March 2021}}</ref> | established_date1 = ၈၄၀ ခုနှစ် | established_event2 = [[:en:Russian Republic|ရုရှား]] [[:en:Turkestan Autonomy|မှ]] | established_date2 = ၁၉၁၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက် | established_event3 = [[:en:Kirghiz Soviet Socialist Republic|ကာဂျစ် ဆိုဗီယက်သမ္မတ]] | established_date3 = ၁၉၃၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၅ ရက် | established_event4 = [[ဆိုဗီယက်ယူနီယံ]] [[:en:Independence Day (Kyrgyzstan)|မှ]] | established_date4 = ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဩဂုတ် ၃၁ ရက် | established_event5 = [[:en:Alma-Ata Protocol|CIS Accession]] | established_date5 = ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၂၁ ရက် | established_event6 = [[:en:Dissolution of the Soviet Union|အသိအမှတ်ပြုခဲ့]] | established_date6 = {{nowrap|၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၆ ရက်}} | established_event7 = [[ကုလသမဂ္ဂ]] [[:en:United Nations Security Council Resolution 736|သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့]] | established_date7 = ၁၉၉၂ ခုနှစ် မတ်လ ၂ ရက် | area_km2 = ၁၉၉,၉၅၁ | ဧရိယာအဆင့် = ၈၅ | ဧရိယာရေရာခိုင်နှုန်း = ၃.၆ | အမြင့်ဆုံးနေရာ = | အရှေဆုံးမြစ် = | အကြီးဆုံးအင်း = | ကမ်ရိုးတန်း = | population_estimate = {{increase}} ၆,၅၈၆,၆၀၀<ref name="number">{{cite web|url=http://www.stat.kg/ru/statistics/naselenie/|title=Основные итоги естественного движения населения январе-августе 2020г.| publisher=stat.kg}}</ref> | population_census = ၅,၃၆၂,၈၀၀ | population_estimate_year = ၂၀၂၀ | population_estimate_rank = ၁၁၀ | population_census_year = ၂၀၀၉ | population_density_km2 = ၂၇.၄ | population_density_sq_mi = ၇၁ <!--Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]]--> | population_density_rank = ၁၇၆ | GDP_PPP = {{increase}} $၃၅.၃၂၄ ဘီလီယံ<ref name="WBKG 1">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?name_desc=false&locations=KG |title=Kyrgyz Republic |publisher=[[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]] |website=data.worldbank.org |access-date=14 December 2019}}</ref> | GDP_PPP_year = ၂၀၁၉ | GDP_PPP_rank = ၁၂၇ | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $၅,၄၇၀<ref name="WBKG 1" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = ၁၃၄ | GDP_nominal = {{increase}} $၈.၄၅၅ ဘီလီယံ<ref name="WBKG 1" /> | GDP_nominal_year = ၂၀၁၉ | GDP_nominal_rank = ၁၄၁ | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $၁,၃၀၉<ref name="WBKG 1" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = ၁၅၈ | Gini = ၂၇.၇ | Gini_year = ၂၀၁၈ | Gini_change = increase | Gini_ref = <ref name="WBKG 2">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=KG&name_desc=false |title=GINI index (World Bank estimate) - Kyrgyz Republic |publisher=[[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]] |website=data.worldbank.org |access-date=22 March 2020}}</ref> | HDI = ၀.၆၉၇ <!--number only, between 0 and 1--> | HDI_year = ၂၀၁၉ <!--Please use the year to which the HDI data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=[[ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်]]|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=16 December 2020}}</ref> | HDI_rank = ၁၂၀ | ဗဟိုဘဏ် = | ငွေ = [[ကာဂျစ္စတန် ဆော်မ်]] (<u>c</u>) | currency_code = KGS | time_zone = [[ကာဂျစ္စတန် စံတော်ချိန်|KGT]] | utc_offset = +6 | time_zone_DST = | drives_on = ညာ | calling_code = [[ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံရှိ တယ်လီဖုန်းနံပါတ်များ|+၉၉၆]] | iso3166code = KG | cctld = [[.kg]] | today = | ပွဲများ = }} '''ကာဂျစ်စတန်နိုင်ငံ''' (တရားဝင်အမည်အားဖြင့် ကာဂျစ်သမ္မတနိုင်ငံ) အား ယခင်က ကာဂျစ်ဇီးယားဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကာ [[အလယ်အာရှ|အာရှ အလယ်ပိုင်း]]တွင် ရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-16187957 |title=BBC News – Kyrgyzstan profile – Leaders |publisher=Bbc.co.uk |date=14 December 2011 |accessdate=26 March 2013}}</ref>[[ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ]] ဖြစ်ပြီး တောင်ကုန်းထူထပ်ကာ မြောက်ဘက်တွင် [[ကာဇက်စတန်နိုင်ငံ]]၊ အနောက်ဘက်တွင် [[ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံ]]၊ အနောက်တောင်ဘက်တွင် [[တာဂျစ်ကစ္စတန်နိုင်ငံ]] နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]] တို့က ဝိုင်းရံထားသည်။ အကြီးဆုံးမြို့နှင့် မြို့တော်မှာ ဘီရှကက်မြို့ဖြစ်သည်။ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၏ သမိုင်းကြောင်းမှာ နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်မျှ ရှည်လျားပြီး အမျိုးမျိုးသော ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် အင်ပိုင်ယာများ လွှမ်းခြုံ အုပ်မိုး တည်ရှိခဲ့ရာနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ပထဝီ အနေအထားအားဖြင့် တောင်ကုန်းများ ထူထပ်စွာ တည်ရှိသော မြေမျက်နှာသွင်ပြင်ကြောင့် တသီးတခြား တည်ရှိကာ ၎င်း၏ ရှေးကျသော ယဉ်ကျေးမှုကို ထိန်းသိမ်းရန် တနည်းတဖုံ ကူညီရာ ရောက်ခဲ့သော်လည်း ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် သမိုင်းကြောင်းအရ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းကြီး အချို့၏ ဆုံစည်းရာ နေရာ ဖြစ်ခဲ့ပြီး [[ပိုးသားလမ်းမကြီး]] ၏ အစိတ်အပိုင်းနှင့် အခြားသော စီးပွားရေး နှင့် ယဉ်ကျေးမှု ပေါင်းဆုံရာ လမ်းကြောင်းများ၏ တစိတ်တဒေသ ဖြစ်ခဲ့သည်။ ကာဂျစ္စတန် နိုင်ငံသည် အခြားနိုင်ငံများ၏ လွှမ်းမိုးမှုကို အစဉ်သဖြင့် ခံခဲ့ရပြီး ၁၉၉၁ ခုနှစ် [[ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု]] ပြိုကွဲပြီးချိန်တွင်မှ အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေး ရပြီးသည့် အချိန်တွင် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် တပေါင်းတည်းဖြစ်သော ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သော်လည်း လူမျိုးရေး ပဋိပက္ခများ၊<ref>{{cite news|url=http://www.economist.com/node/18682522 |title=Investigating Kyrgyzstan's ethnic violence: Bloody business |publisher=The Economist |date=12 May 2011 |accessdate=26 March 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.eurasianet.org/node/63678 |title=Foreigners in Kyrgyzstan: 'Will We Be Banned, Too?' |publisher=EurasiaNet.org |date=15 June 2011 |accessdate=26 March 2013}}</ref> ပုန်ကန်မှုများ၊<ref>{{cite web|url=http://rt.com/news/kyrgyzstan-private-army-guards-797/ |title=Kyrgyz private armies incite "permanent revolution" — RT |publisher=Rt.com |date=17 March 2012 |accessdate=26 March 2013}}</ref>စီးပွားရေး အကျပ်အတည်းများ၊ <ref>{{cite web|url=http://globaledge.msu.edu/countries/Kyrgyzstan/economy |title=Kyrgyzstan: Economy globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge |publisher=Globaledge.msu.edu |date=20 December 1998 |accessdate=26 March 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.heritage.org/index/country/kyrgyzrepublic |title=Kyrgyz Republic Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption |publisher=Heritage.org |accessdate=26 March 2013}}</ref> စပ်ကူးမပ်ကူး ကာလ အစိုးရများ <ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-16185772 |title=BBC News – Kyrgyzstan profile – Timeline |publisher=Bbc.co.uk |date=10 October 2012 |accessdate=26 March 2013}}</ref>နှင့် နိုင်ငံရေး ပါတီများ ကြား ပဋိပက္ခများ<ref>{{cite web|url=http://www.eurasianet.org/taxonomy/term/2813 |title=Kyrgyz Unrest |publisher=EurasiaNet.org |accessdate=26 March 2013}}</ref>ကို ကြုံတွေ့နေရဆဲ ဖြစ်သည်။ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံများ၏ ဓနသဟာယ အဖွဲ့၊ ယူရေးရှန်း စီးပွားရေး သမ္မဂ္ဂ အဖွဲ့၊ ပူးပေါင်း လုံခြုံရေးစာချုပ် အဖွဲ့၊ ရှန်ဟိုင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အဖွဲ့၊ အစ္စလာမ် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု အဖွဲ့ ၊ တာ့ခ် ကောင်စီ၊ တာ့ခ်ဆွိုင်း နှင့် ကမ္ဘာ့ ကုလသမ္မဂ္ဂ တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ကာဂျစ် လူမျိုးများသည် ၅.၇ သန်းများသော နိုင်ငံလူဦးရေ၏ အများစု ဖြစ်ပြီး သိသာစွာ များပြားသော လူနည်းစု လူမျိုးများဖြစ်သော ဥဇဘက် လူမျိုးများနှင့် ရုရှားလူမျိုးများမှ ဒုတိယအများဆုံး ဖြစ်သည်။ ရုံးသုံး ဘာသာစကား ဖြစ်သော ကာဂျစ် ဘာသာစကားမှာ အခြားသော တာ့ခ်ဘာသာစကားများနှင့် နီးစပ်စွာ ဆက်နွယ်နေသည်။ ရုရှားတို့၏ လွှမ်းမိုးခဲ့မှုကြောင့် ရုရှားဘာသာစကားကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုဆဲပင် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံလူဦးရေ၏ ၆၄ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဂိုဏ်းဂဏစွဲ မရှိသော မွတ်ဆလင် ဘာသာဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။<ref>"Chapter 1: Religious Affiliation". The World's Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 9 August 2012. Retrieved 4 September 2013</ref> ကာဂျစ် ယဉ်ကျေးမှုသည် တာ့ခ် ယဉ်ကျေးမှုတွင် အခြေခံသော်လည်း ပါရှန်း၊ မွန်ဂိုလီးယား နှင့် ရုရှားတို့၏ လွှမ်းမိုးမှုများကို တွေ့နိုင်သည်။ ==အမည်မှည့်ခေါ်ခြင်း== ကာဂျစ် ဆိုသော စကားမှာ တာ့ခ်ဘာသာစကား ၄၀ မှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး အူရီဂါတို့အားတွန်းလှန်ရန်အတွက် ဒေသခံ လူမျိုးစု ၄၀ ကို စုစည်းသော ဒဏ္ဍာရီလာ သူရဲကောင်း မာနာ့စ်ကို ရည်ညွှန်းသည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ ၉ ရာစု အစောပိုင်းက အူရီဂါတို့သည် ကာဂျစ္စတန် နိုင်ငံ အပါအဝင် အာရှ အလယ်ပိုင်း၊ မွန်ဂိုလီးယား၊ ရုရှား၏ တစိတ်တဒေသနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့တွင် အကြီးအကျယ် စိုးမိုးထားသည်။<ref>[http://www.sras.org/news2.phtml?m=483 Forty tribes and the 40-ray sun on the flag of Kyrgyzstan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091007073629/http://www.sras.org/news2.phtml?m=483 |date=7 October 2009 }}, SRAS–The School of Russian and Asian Studies</ref> ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၏ အလံတော်မှ နေရောင်ခြည် အလင်းတန်း ၄၀ သည် ထို လူမျိုးစု ၄၀ ကိုပင် ရည်ညွှန်းပြီး နေ၏ အလယ်ခေါင်ရှိ ရုပ်ပုံမှာ အာရှ အလယ်ပိုင်း ရွှေ့ပြောင်းသွားလာသူတို့၏ တဲများမှ သစ်သား အမိုး ကို ရည်ညွှန်းခြင်း ဖြစ်သည်။ ==သမိုင်းကြောင်း== ===ရှေးခေတ်=== [[File:GökturksAD551-572.png|thumb|350px|တာ့ခ်အင်ပိုင်ယာ]] ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံတွင် ရှေးခေတ်ကာလက အီရန် မြင်းစီးလူမျိုးများ ဖြစ်သော ဆိုင်သီယန်တို့ အခြေချ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite book |title=Kyrgyzstan |year=2005 |publisher= Marshall Cavendish| url=https://books.google.com/?id=UlVVmaoW260C |isbn=0-7614-2013-4 |page= 144 |author= King, David C}}</ref> ကာဂျစ်နိုင်ငံသည် အူရီဂါ အင်ပိုင်ယာကို အေဒီ ၈၄၀ တွင် အောင်နိုင်ခဲ့ပြီးနောက် အကျယ်ပြန့်ဆုံး ချဲ့ထွင်နိုင်ခဲ့သည်။<ref name="Kyrgyzstan timeline">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1296570.stm |title=Kyrgyzstan timeline |publisher=BBC News |date=12 June 2010}}</ref> ထို့နောက် ကာဂျစ်တို့သည် ထန်ရှန်း တောင်တန်းများအထိ နယ်မြေချဲ့ထွင်ခဲ့ကြပြီး ထိုဒေသတွင် ၎င်းတို့၏ ဩဇာကို နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ ခန့် လွှမ်းမိုး ထားနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၂ ရာစုသို့ ရောက်သော အခါတွင်မူ မွန်ဂိုတို့၏ နယ်မြေချဲ့ထွင်မှုကြောင့် ကာဂျစ်တို့ ပိုင်ဆိုင်သော ဒေသမှာ အော်လ်တေးတောင်တန်း နှင့် ဆာယန် တောင်တန်း ဒေသများသာ ကျန်ရှိတော့သည်။ ၁၃ ရာစုတွင် မွန်ဂို အင်ပိုင်ယာ အင်အားကောင်းလာပြီးနောက် ကာဂျစ်တို့ တောင်ပိုင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခဲ့သည်။ ကာဂျစ်တို့သည် မွန်ဂို အင်ပိုင်ယာ၏ အစိတ်အပိုင်း အဖြစ် ၁၂၀၇ တွင် ငြိမ်းချမ်းစွာ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၇ ရာစုနှင့် ၁၂ ရာစု အတွင်းမှ တရုတ်လူမျိုးများနှင့် မူစလင်တို့၏ အဆိုအရ ကာဂျစ်လူမျိုးများကို ဆံပင်အနီရောင်ရှိပြီး အသားဖြူကာ မျက်လုံး အပြာရောင် ရှိသောသူများဟု ဆိုကြပြီး ထိုအဆိုအရ ရှေးခေတ် အင်ဒို-ဥရောပ မျိုးနွယ်စုများ ဖြစ်သည့် ဆလားဗစ် လူမျိုးများနှင့် ဆင်တူသည်ဟု ညွှန်းဆိုနေခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[http://s155239215.onlinehome.us/turkic/20Roots/ZakievGenesis/ZakievGenesis302-357-2En.htm Mirfatyh Zakiev, ''Origins of the Turks and Tatars''], Part Two, Third Chapter, sections 109–100, 2002. Retrieved on 15 May 2009</ref><ref name=Bartold>V.V. Bartold, ''The Kyrgyz: A Historical Essay'', Frunze, 1927. Reprinted in V.V. Bartold, ''Collected Works'', Volume II, Part 1, Izd. Vostochnoi Literatury, Moscow, 1963, p. 480 </ref> လတ်တလော မျိုးရိုးဇီဝ လေ့လာမှုများအရ ကာဂျစ် လူမျိုးများမှာ ဆိုင်ဘေးရီးယား ဒေသရှိ ရှေးဦးနေ လူမျိုးများမှ ဆင်းသက်လာသည်ဟု အခိုင်အမာ ပြောနိုင်သည်ကို တွေ့ရသည်။<ref>{{Cite journal | last1 = Wells | first1 = R. S. | last2 = Yuldasheva | first2 = N. | last3 = Ruzibakiev | first3 = R. | last4 = Underhill | first4 = P. A. | last5 = Evseeva | first5 = I. | last6 = Blue-Smith | first6 = J. | last7 = Jin | first7 = L. | last8 = Su | first8 = B. | last9 = Pitchappan | first9 = R. | doi = 10.1073/pnas.171305098 | last10 = Shanmugalakshmi | first10 = S. | last11 = Balakrishnan | first11 = K. | last12 = Read | first12 = M. | last13 = Pearson | first13 = N. M. | last14 = Zerjal | first14 = T. | last15 = Webster | first15 = M. T. | last16 = Zholoshvili | first16 = I. | last17 = Jamarjashvili | first17 = E. | last18 = Gambarov | first18 = S. | last19 = Nikbin | first19 = B. | last20 = Dostiev | first20 = A. | last21 = Aknazarov | first21 = O. | last22 = Zalloua | first22 = P. | last23 = Tsoy | first23 = I. | last24 = Kitaev | first24 = M. | last25 = Mirrakhimov | first25 = M. | last26 = Chariev | first26 = A. | last27 = Bodmer | first27 = W. F. | title = The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences | volume = 98 | issue = 18 | pages = 10244–10249| year = 2001 | pmid = 11526236| pmc = 56946}}</ref> ရွှေ့ပြောင်းခြင်း၊ စစ်ပွဲများကို အောင်နိုင်ခြင်း၊ ကွဲပြားသော လူမျိုးစု အချင်းချင်း လက်ထပ်ခြင်း နှင့် ယဉ်ကျေးမှု အချင်းချင်း ရောနှောပေါင်းစပ်ခြင်းတို့ကြောင့် ယခုလက်ရှိ အလယ်အာရှ နှင့် အနောက်တောင် အာရှတွင် နေထိုင်သော ကာဂျစ်လူမျိုးတို့မှာ နီးစပ်စွာ တူညီသော ဘာသာစကားများကို ပြောဆိုနေကြသော်လည်း သွေးနှောနေကြပြီး အမျိုးမျိုးသော လူမျိုးတို့မှ ပေါင်းစပ်ဆင်းသက်လာကြောင်း တွေ့ရသည်။<ref>{{cite web |title=Kyrgyzstan |publisher=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/326091/Kyrgyzstan |year=2010 |accessdate=14 April 2010}}</ref><ref>{{cite doi|10.1086/342096}}</ref><ref>{{Cite journal | last1 = Zerjal | first1 = T. | last2 = Wells | first2 = R. S. | last3 = Yuldasheva | first3 = N. | last4 = Ruzibakiev | first4 = R. | last5 = Tyler-Smith | first5 = C. | title = A Genetic Landscape Reshaped by Recent Events: Y-Chromosomal Insights into Central Asia | url = https://archive.org/details/sim_american-journal-of-human-genetics_2002-09_71_3/page/466 | doi = 10.1086/342096 | journal = The American Journal of Human Genetics | volume = 71 | issue = 3 | pages = 466–82 | year = 2002 | pmid = 12145751| pmc = 419996}}</ref> အစ်ဆစ်ကူး ရေကန်မှာ အရှေ့ဖျားဒေသမှ ဥရောပသို့ သွားရောက်သော ကုန်သည်များ၊ စီးပွားရေး သမားများ နှင့် အခြားသော ခရီးသည်များ အသုံးပြုကြသော ကုန်းလမ်း ဖြစ်သည့် [[ပိုးသား လမ်းမကြီး]]၏ ခရီးတစ်ထောက် နားနေရာ ဖြစ်သည်။ ကာဂျစ်လူမျိုးများကို ၁၇ ရာစုတွင် မွန်ဂို အွိုင်းရက် တို့က လည်းကောင်း၊ ၁၈ ရာစု အလယ်ပိုင်းတွင် မန်ချူး ချင်မင်းဆက်မှ လည်းကောင်း၊ ၁၉ ရာစု အစောပိုင်းတွင် ဥဇဘက် ကိုကန်း ခန်နိတ် မှ လည်းကောင်း ကျူးကျော် သိမ်းပိုက်ခဲ့ကြသည်။<ref>"[http://countrystudies.us/kyrgyzstan/2.htm Kyrgyzstan–Mongol Domination]" [[Library of Congress Country Studies]].</ref> ၁၉ ရာစု နှောင်းပိုင်းတွင် မျက်မှောက်ခေတ် ကာဂျစ္စတန် ဒေသ၏ အဓိက အစိတ်အပိုင်း အတော်များများကို တရုတ်နိုင်ငံ (ချင်မင်းဆက်) နှင့် ရုရှားတို့ အကြား သဘောတူ စာချုပ် နှစ်ခုဖြင့် လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က ရုရှားတွင် ကာဂျစ်ဇီးယား ဟု ခေါ်ဝေါ်သော ထိုဒေသကို ရုရှား အင်ပိုင်ယာ အတွင်းသို့ ၁၈၇၆ တွင် သွတ်သွင်းခဲ့သည်။ ရုရှားတို့၏ လွှဲပြောင်း ရယူမှုအပြီး ဇာဘုရင်၏ အုပ်ချုပ်မှုမှာ ပုန်ကန်မှုများစွာဖြင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီး ကာဂျစ် အများအပြားမှာ ပါမီယာ တောင်ကုန်း ဒေသနှင့် အာဖဂန်နစ္စတန် သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ကြသည်။ ထို့ပြင် ၁၉၁၆ အလယ်အာရှ အတွင်း ရုရှားတို့၏ အုပ်ချုပ်ရေးအား ပုန်ကန်မှုအား ဖိနှိပ်ခြင်းကြောင့် ကာဂျစ် အများအပြားမှာ တရုတ်နိုင်ငံသို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခဲ့ကြ သည်။<ref>"[http://countrystudies.us/uzbekistan/10.htm Uzbekistan – The Jadidists and Basmachis]". [[Library of Congress Country Studies]].</ref> လူမျိုးစု အများအပြားမှာ ထိုအချိန်၌ (ယခုတိုင်အောင်) အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများ အတွင်း ပျံ့နှံ့နေကြပြီး နိုင်ငံများ အကြား နယ်နိမိတ်မှာ အသေအချာ စောင့်ကြပ်ခြင်း နှင့် ထိန်းသိမ်းခြင်း မရှိသဖြင့် တောင်ကုန်းဒေသများအတွင်း ဟိုမှသည်မှ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်လျက် ရှိကြသည်။ ထိုသို့ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ရာတွင် မည်သည့်နေရာတွင် နေထိုင်သည်က ပို၍ ကောင်းမည်ဆိုသည့် အပေါ်မူတည်ပြီး စိုက်ပျိုးရန် အတွက် မိုးကောင်းကောင်းရခြင်း၊ ဖိနှိပ်ခံရစဉ် အတွင်း မည်သည့် အစိုးရက ပိုကောင်းမည်ဟု တွေးတောခြင်း စသည်တို့ အပေါ်တွင် မူတည်နေသည်။ <gallery> File:Caravanserai Tash Rabat on Silk Road in Kyrgyzstan.jpg|အစ္စလာမ် ရွှေခေတ်အတွင်း အမိုးတပ်လှည်းများ အသုံးပြုရာ ပိုးသားလမ်းမကြီး File:Перекочевка киргизов.jpg|Kyrgyz nomads, ၁၈၆၉–၁၈၇၀ မှ Vasily Vereshchagin ရေးဆွဲထားသော ကာဂျစ် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများ File:Киргизские кибитки на реке Чу.jpg|၁၈၆၉–၁၈၇၀ မှ Vasily Vereshchagin ရေးဆွဲထားသော ကာဂျစ်တို့၏ ယပ်တ် တဲအိမ် File:Kyrgyz 1813.JPG|ကာဂျစ်လူမျိုးများ File:Prokudin-Gorskii-18.jpg|ဂိုလော့နာယာ မြက်ခင်းလွင်ပြင်ရှိ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူ ကာဂျစ် မိသားစု တစ်စုကို ၁၉၁၁ တွင် တွေ့ရစဉ်။ Prokudin-Gorskii </gallery> ===ဆိုဗီယက် ကာဂျစ္စတန်=== [[File:Bischkek.jpg|thumb|right|ဘိရှကက်မြို့]] ဒေသအတွင်း ဆိုဗီယက်တို့၏အာဏာသည် ၁၉၁၉ တွင် စတင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ရုရှား ဆိုဗီယက် ဖက်ဒရယ် ဆိုရှယ်လစ် သမ္မတ နိုင်ငံ အတွင်း ကာရာ-ကာဂျစ် ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ နယ်မြေ အဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ (ကာရာ-ကာဂျစ် ဆိုသော အသုံးအနှုန်းကို ရုရှားတို့က ၁၉၂၀ ခုနှစ်များ အလယ်ပိုင်း အထိ အသုံးပြုခဲ့ကြပြီး ကာဂျစ်ဟုပင် ခေါ်ဝေါ်ကြသော ကာဇက်လူမျိုးများမှ ကွဲပြားစေရန် သုံးနှုန်းခြင်း ဖြစ်သည်။) ၁၉၃၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၅ ရက်နေ့တွင် ဆိုဗီယက် ယူနီယံ အတွင်း၌ ကာဂျစ် ဆိုဗီယက် ဆိုရှယ်လစ် သမ္မတနိုင်ငံ ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၂၀ ခုနှစ်များအတွင်း ကာဂျစ်စတန်နိုင်ငံသည် ယဉ်ကျေးမှု၊ ပညာရေး နှင့် လူမှုဘဝ တို့တွင် သိသာစွာ တိုးတက်မှုများ ရှိခဲ့သည်။ စာတတ်မြောက် မှုနှုန်းမှာ များစွာ တိုးတက် လာခဲ့ပြီး နေထိုင်သူများ အပေါ်တွင် ရုရှားဘာသာ အား စံ ဘာသာစကား တစ်ရပ် အဖြစ် အသုံးပြုရန် ဖိအားပေး မိတ်ဆက်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေး တိုးတက်မှုများမှာ သိသာ ထင်ရှားသည်။ ဆိုဗီယက် ယူနီယံကို ၁၉၂၀ ခုနှစ်များ၏ နှောင်းပိုင်း မှ ၁၉၅၃ ခုနှစ် အထိ အုပ်ချုပ်သော [[ဂျိုးဇက် စတာလင်]] လက်ထက်တွင် အမျိုးသားရေး လှုပ်ရှားမှုများကို ဖိနှိပ်ခဲ့သော်လည်း ကာဂျစ်တို့၏ အမျိုးသား ယဉ်ကျေးမှု၏ အစိတ်အပိုင်း အတော်များများကို ထိန်းသိမ်း ထားနိုင်ခဲ့သည်။ ဆိုဗီယက်တို့၏ ဂလက်စနော့ ခေါ် ပွင့်လင်းမြင်သာရေး လှုပ်ရှားမှု၏ အစောပိုင်းနှစ်များတွင် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး အပေါ်တွင် အနည်းငယ်မျှသာ ရိုက်ခတ်မှု ရှိခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း နိုင်ငံ၏ သတင်းစာများမှာ ပိုမို၍ လစ်ဘရယ်ဆန်သော အမြင်များကို ခံယူခွင့် ရခဲ့ပြီး သတင်းစာ အသစ်ဖြစ်သော လစ်ထရေတာနီ ကာဂျစ္စတန် အား စာရေးဆရာများ သမ္မဂ္ဂမှ ထုတ်ဝေခွင့် ရရှိခဲ့သည်။ တရားမဝင်သော နိုင်ငံရေး အသင်းများမှာ ပိတ်ပင်ခံခဲ့ရပြီး ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ကြီးကျယ်သော အိမ်ယာ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရှင် ပေါ်ပေါက်လာသော အချို့ အစုအဖွဲ့များမှာမူ လှုပ်ရှားခွင့် ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ် ဆိုဗီယက်တို့ နောက်ဆုံး ကောက်ယူသော လူဦးရေ စာရင်းအရ မြောက်ပိုင်းမြို့တော် ဖရွန်ဇာမြို့ (ယခုအခါ ဘိရှကက်မြို့) ၏ ၂၂% မျှသော လူဦးရေသည်သာ ကာဂျစ်လူမျိုးများ ဖြစ်ကြပြီး လူဦးရေ၏ ၆၀% ကျော်မှာ ရုရှားလူမျိုးများ၊ ယူကရိန်း လူမျိုးများ နှင့် အခြားသော ဆလာဗစ် နိုင်ငံများ များမှ ဖြစ်သည် ဟုဆိုသည်။ (စစ်တမ်းအရ ဘိရှကက် မြို့နေ လူဦးရေ၏ ၃၆ ရာခိုင်နှုန်းသာ ရုရှားစကားကို ပထမဘာသာစကား အနေနှင့် ပြောကြားကြသည်။)<ref>{{cite web|last=Djumataeva |first=Venera |url=http://www.rferl.org/content/Kyrgyz_Protests_in_1989_Verged_On_Ethnic_Conflict/1901704.html |title=1989 Kyrgyz Protests Verged On Ethnic Conflict |publisher=Rferl.org |date=11 December 2009}}</ref> [[File:Stamps of Kyrgyzstan, 2011-12.jpg|thumb|150px|ဆိုဗီယက် အာကာသယာဉ်မှူး [[ယူရီ ဂါဂါရင်]]ကို တံဆိပ်ခေါင်း ပေါ်တွင် တွေ့ရပုံ]] ၁၉၉၀ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ကာဂျစ္စတန် တောင်ပိုင်းရှိ ဥဇဘက် လူမျိုး အများစု နေထိုင်ရာ ဒေသဖြစ်သော အော့ရှ် အိုဘလတ်စ်တွင် ဥဇဘက် လူမျိုးများ နှင့် ကာဂျစ်လူမျိုးများ အကြား လူမျိုးရေး တင်းမာမှုများ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။<ref name="conflict">{{cite news |url=http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=33728 |title=KYRGYZSTAN: Economic disparities driving inter-ethnic conflict |publisher=[[IRIN]] Asia |date=15 February 2006}}</ref> ဥဇဘက်တို့၏ စုပေါင်းယာမြေကို အိမ်ယာဖွံ့ဖြိုးရေး စီမံကိန်း အဖြစ် ပြောင်းလဲရန် ကြိုးစားရမှ အော့ရှ်အရေးအခင်း စတင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အရေးပေါ် အခြေအနေ ကြေညာ၍ ကာဖျူး ထုတ်ပြန်ကာ ထိန်းသိမ်း ခဲ့ရပြီး<ref>"[http://www.eurasianet.org/departments/civilsociety/articles/eav012506.shtml Ethnic Uzbeks in Kyrgyzstan Voice Complaints Over Discrimination, Corruption] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100614193258/http://www.eurasianet.org/departments/civilsociety/articles/eav012506.shtml |date=14 June 2010 }}". EurasiaNet.org. 24 January 2006.</ref> ကာဂျစ္စတန် မြောက်ပိုင်းရှိ စုပေါင်းယာမြေရှိ အလုပ်သမား မိသားစုမှ သား ၅ ယောက်တွင် အငယ်ဆုံး ဖြစ်သော အက်စကာ ကာယက်ဗ် မှာ ထိုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် သမ္မတ အဖြစ် ရွေးချယ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ထိုအချိန်တွင် ကာဂျစ္စတန် နိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီ လှုပ်ရှားမှုများမှာ ပါလီမန်တွင်း ထောက်ခံမှုဖြင့် သိသာသော နိုင်ငံရေး အင်အားစု တစ်ခု အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဆိုဗီယက် အထွဋ်အထိပ် အဖွဲ့မှ နိုင်ငံ၏ အမည်ကို ရီပတ်ဘလစ် အော့ဖ် ကာဂျစ္စတန်ဟု ပြောင်းလဲ ခေါ်ဝေါ်ရန် မဲဆန္ဒပေး ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ (၁၉၉၃ တွင် ကာဂျစ် ရီပတ်ဘလစ် ဟု ဖြစ်လာခဲ့သည်။) နောက်တစ်လ ဖြစ်သော ဇန်နဝါရီလတွင် ကာယက်ဗ်မှ အစိုးရ ဖွဲ့စည်းပုံ အသစ်ကို မိတ်ဆက်တင်ပြခဲ့ပြီး အစိုးရ အသစ်အား ငယ်ရွယ်ပြီး ပြုပြင်ပြောင်းလဲ ရန် လိုလားသော နိုင်ငံရေး သမားများဖြင့် အဓိက ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် မြို့တော်၏ အမည်အား ဖရွန်ဇာမှ တော်လှန်ရေး ကာလ မတိုင်မီ အမည်ဖြစ်သော ဘိရှကက် အဖြစ် ပြန်လည်ပြောင်းလဲ ခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေး ရရှိရန် အတွက် နိုင်ငံရေး အရ ကြိုးပမ်းလှုပ်ရှားခဲ့သော်လည်း တကယ့် စီးပွားရေး အခြေအနေမှာမူ ဆိုဗီယက် ယူနီယံမှ ခွဲထွက်ရန် အခြေအနေနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်နေခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ မတ်လတွင် ကျင်းပသော ဆိုဗီယက် ယူနီယံ အဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေရေး ဆန္ဒခံယူပွဲတွင် မဲဆန္ဒရှင် ၈၈.၇% က ဆိုဗီယက် ယူနီယံအား အသစ်ပြန်လည် ဖွဲ့စည်းသော ဖက်ဒရေးရှင်း တစ်ခု အဖြစ် ဆက်လက် တည်ရှိနေရန် အဆိုကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ခွဲထွက်ရေး လှုပ်ရှားသူများက ကာဂျစ္စတန်၏ လွတ်လပ်ရေး ရရှိရန် အတွက် ထိုနှစ် ဩဂုတ်လတွင်ပင် ဖိအားပေး လုပ်ဆောင်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၉ ရက်တွင် နိုင်ငံ အရေးပေါ် အခြေအနေ ကော်မတီက မော်စကိုတွင် အာဏာလွှဲပြောင်းယူခဲ့ပြီး ကာဂျစ္စတန် နိုင်ငံတွင် ကာယက်ဗ်အား ရာထူးမှ ဖယ်ရှားရန် ကြိုးစားမှု ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းမှု တစ်ပတ်အကြာတွင် ကျရှုံးခဲ့ပြီးနောက် ကာယက်ဗ် နှင့် ဒုတိယ သမ္မတ ဂျာမန် ကူဇနက်ဇော့ဗ်တို့ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ကွန်မြူနစ် ပါတီ မှ နုတ်ထွက်ကြောင်း ကြေညာခဲ့ပြီး အစိုးရဌာန တစ်ခုလုံးနှင့် အတွင်းဝန်များလည်း ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက်တွင် ဆိုဗီယက် အထွဋ်အထိပ် အဖွဲ့မှ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၃၁ ရက်တွင် ဆိုဗီယက် ယူနီယံမှ လွတ်လပ်ရေး ရကြောင်း ကြေညာခဲ့ပြီး ကာဂျစ္စတန် သမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့လေသည်။ ===လွတ်လပ်ရေး ရပြီးခေတ်=== ၁၉၉၁ အောက်တိုဘာလတွင် ကာယက်ဗ်သည် ပြိုင်ဘက်မရှိ အရွေးခံပြီးနောက် တိုက်ရိုက်မဲပေးစနစ်ဖြင့် ဆန္ဒမဲ ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ရရှိခဲ့ကာ အသစ်ပေါ်ပေါက်လာသော လွတ်လပ်သော သမ္မတနိုင်ငံ၏ သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အခြားသော သမ္မတနိုင်ငံ ၇ ခုမှ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် အတူ တစ်လတည်းတွင်ပင် စီးပွားရေး အသိုက်အဝန်း အသစ် အတွက် သဘောတူ စာချုပ်ကို လက်မှတ် ရေးထိုးခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ကာဂျစ္စတန် နိုင်ငံသည် အခြားသော အလယ်အာရှ သမ္မတနိုင်ငံ ၄ ခုနှင့် အတူ လွတ်လပ်သော နိုင်ငံများ၏ ဓနသဟာယ အဖွဲ့ကို တရားဝင် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၅ ရက်တွင် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် လွတ်လပ်ရေး အပြည့်အဝ ရရှိခဲ့သည်။ နောက်တစ်ရက် ၁၉၉၁ ဒီဇင်ဘာလ ၂၆ ရက်တွင် ဆိုဗီယက် ယူနီယံ ဟူ၍ မရှိတော့ပေ။ ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့ ကုလသမ္မဂ္ဂ နှင့် ဥရောပ လုံခြုံရေးနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့ (အိုအက်စ်စီအီး) သို့ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံ အဖြစ် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ် မေလ ၅ ရက်တွင် နိုင်ငံ၏ ရုံးသုံးအမည်အား ရီပတ်ဘလစ်အော့ဖ် ကာဂျစ္စတန် မှ ကာဂျစ် ရီပတ်ဘလစ် ဟု ပြောင်းလဲခေါ်ဝေါ်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် မတ်လ ရွေးကောက်ပွဲ အပြီးတွင် ကျူးလစ်ပန်း တော်လှန်ရေး ဟု အမည်ရသည့် ထင်ရှားသည့် ဆန္ဒပြပွဲ တစ်ခု ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကာ သမ္မတ အက်စ်ကာ ကာယက်ဗ်အား ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဧပြီလ ၄ ရက်နေ့တွင် ရာထူးမှ နုတ်ထွက်စေခဲ့သည်။ အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင်များက ညွှန့်ပေါင်း အစိုးရ ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး အစိုးရ အသစ်ကို သမ္မတ ကူးရ်မန်ဘတ် ဘာကီးယက်ဗ်၏နှင့် ဝန်ကြီးချုပ် ဖဲလစ် ကူလော့ဗ် တို့၏ ဦးဆောင်မှုဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ နိုင်ငံ၏ မြို့တော်မှာ ဆန္ဒပြမှု အတွင်း လုယက် ခံခဲ့ရသည်။ နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်မှုမှာ ရရှိရန် ခက်ခဲပြီး ဒုစရိုက်ဂိုဏ်းများနှင့် ဆက်စပ်နေသော အဖွဲ့များမှာ အာဏာရရှိရန် အပြိုင်အဆိုင် ကြိုးပမ်းကြသည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် မတ်လတွင် ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခံရသော ပါလီမန် အမတ် ၇၅ ဦး အတွင်းမှ ၃ ဦး လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံရပြီး ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် အသတ်ခံရသော သူ၏ အစ်ကို နေရာကို ဝင်အရွေးခံ၍ အနိုင်ရသော အမတ်မှာ ၂၀၀၆ ခုနှစ် မေလ ၁၀ ရက်တွင် ထပ်မံ သတ်ဖြတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ထိုလေးဦး စလုံးမှာ အဓိက တရားဝင် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများနှင့် တိုက်ရိုက် ပတ်သက် ဆက်နွယ်နေသည်ဟု နာမည်ကြီးသူများ ဖြစ်ကြသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဧပြီလ ၆ ရက်တွင် တာလာ့စ် မြို့တွင် အစိုးရ၏ အကျင့်ပျက် ခြစားမှုများနှင့် တိုးမြှင့်လာသော လူနေမှု စရိတ်များ ပေါ်တွင်ဖြစ်ပွားသော ဆန္ဒပြပွဲ အပြီးတွင် ပြည်သူ့တော်လှန်ရေး ပျံ့နှံ့ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူများမှာ အကြမ်းဖက်လာကြပြီး နောက်တစ်နေ့တွင် ဘိရှကက်သို့ ကူးစက်လာသည်။ ဆန္ဒပြသူများမှာ သမ္မတ ဘာကီးယက်ဗ်၏ ရုံးကို တိုက်ခိုက်သကဲ့သို့ နိုင်ငံတော်မှ ထုတ်လွှင့်သော တီဗွီ နှင့် ရေဒီယို စတေရှင်များကိုလည်း တိုက်ခိုက်ကြသည်။ ဆန္ဒပြမှု အတွင်း ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးမှာ ရိုက်နှက်ခြင်း ခံရသည်ဟု သတင်းထွက်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဧပြီလ ၇ ရက်တွင် သမ္မတ ဘာကီးယက်ဗ်မှ နိုင်ငံအတွင်း အရေးပေါ် အခြေအနေကို ကြေညာခဲ့သည်။ ရဲ နှင့် အထူးတပ်ဖွဲ့များမှ အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင် အများအပြားကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။ တန်ပြန်သည့် အနေနှင့် ဆန္ဒပြသူများက ပြည်တွင်းလုံခြုံရေး ဌာနချုပ် (ယခင်က ကေဂျီဘီ ဌာနချုပ်) နေရာ နှင့် မြို့တော်ရှိ နိုင်ငံ၏ တယ်လီဗွီးရှင်း ချန်နယ်တို့ကို ထိန်းသိမ်း ရယူခဲ့သည်။ ကာဂျစ္စတန် အစိုးရ တာဝန်ရှိသူများ၏ ပြောဆိုချက်အရ မြို့တော် အတွင်း ရဲများနှင့် သွေးထွက်သံယို ထိပ်တိုက်တွေ့မှုများတွင် အနည်းဆုံး လူ ၇၅ ဦး သေဆုံးပြီး ၄၅၈ ဦးမှာ ဒဏ်ရာ ရခဲ့သည် ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite news |author=Tkachenko, Maxim |url=http://www.cnn.com/2010/WORLD/asiapcf/04/08/kyrgyzstan.violence/index.html?iref=allsearch |title=Kyrgyz president says he won't resign |publisher=CNN |date= 9 April 2010 |accessdate=17 April 2010}}</ref> သို့သော်လည်း သတင်းများ အရ လူ ၈၀ ဦး အနည်းဆုံး သေဆုံးသည်ဟု သိရသည်။ ယခင် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ရိုဇာ အိုတွန်ဘာယဲဗာ ဦးဆောင်သော ကြားဖြတ်အစိုးရမှ ၂၀၁၀ ဧပြီလ ၈ ရက်တွင် ကာဂျစ္စတန်၏ နိုင်ငံပိုင် မီဒီယာ နှင့် မြို့တော် အတွင်းရှိ အစိုးရ၏ ရုံးများကို ထိန်းသိမ်း ခဲ့သည်။ သို့သော် ဘာကီးယက်ဗ်သည် ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ခြင်း မပြုသေးပေ။<ref>{{cite web|url=http://www.upi.com/Top_News/Special/2010/04/09/Expert-Kyrgysztan-could-face-civil-war/UPI-78531270835021/ |title=Expert: Kyrgysztan could face civil war |publisher=UPI.com |date=9 April 2010 |accessdate=17 April 2010}}</ref><ref>{{cite web |author=AFP |url=http://news.asiaone.com/News/Latest%2BNews/Asia/Story/A1Story20100410-209496.html |title=Ousted Kyrgyz president is offered 'safe passage' |publisher=asiaone |date=10 April 2010 |accessdate=9 August 2013 |archivedate=14 December 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131214071709/http://news.asiaone.com/News/Latest%2BNews/Asia/Story/A1Story20100410-209496.html }}</ref> သမ္မတ ဘာကီးယက်ဗ်သည် ဂျလာအာဘတ် ရှိ သူ၏ နေအိမ် သို့ ပြန်သွားခဲ့ပြီး ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၃ ရက်နေ့တွင် သတင်းစာ ရှင်းလင်းပွဲ၌ ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ခြင်း ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/8617729.stm |title=Kyrgyz President Bakiyev 'will resign if safe' |publisher=BBC News |date=13 April 2010 |accessdate=17 April 2010}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၅ တွင် ဘာကီးယက်ဗ်သည် အိမ်နီးချင်း ကာဇက်စတန် နိုင်ငံသို့ သူ၏ ဇနီး နှင့် ကလေး နှစ်ယောက်နှင့် အတူ လေယာဉ်ပျံဖြင့် ထွက်ခွာသွားခဲ့သည်။ နိုင်ငံ၏ ယာယီခေါင်းဆောင်များက ဘာကီးယက်ဗ် မထွက်ခွာမီ တရားဝင် ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ကြောင်းစာကို လက်မှတ်ရေးထိုး ခဲ့ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://edition.cnn.com/2010/WORLD/asiapcf/04/15/kyrgystan.gunfire/index.html?hpt=T2 |title=Ousted Kyrgyz president quits, leaves country |publisher=CNN |date= 16 April 2010}}</ref> ဝန်ကြီးချုပ် ဒါနီယာ အူဆေနော့ဗ်က ရုရှားအား ဆန္ဒပြပွဲများကို နောက်ကွယ်မှု ပံ့ပိုးပေးသည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့သော်လည်း ရုရှား ဝန်ကြီးချုပ် ဗလာဒီမာ ပူတင် က ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ အတိုက်အခံများက အမေရိကန် ထိန်းချုပ်သော မာနာ့စ် လေတပ် အခြေစိုက် စခန်းကို ပိတ်သိမ်းရန် အတွက်လည်း တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://abcnews.go.com/International/wireStory?id=10305761 |title=Kyrgyz Opposition Controls Government Building |author=Leonard, Peter |publisher=The Associated Press via ABC News |date=7 April 2010 |accessdate=24 October 2015 |archivedate=11 April 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100411210401/http://abcnews.go.com/International/wireStory?id=10305761 }}</ref> ရုရှားသမ္မတ ဒီမီထရီ မက်ဒ်ဗြဲဒက်ဗ်မှ ရုရှားနိုင်ငံသားများ၏ လုံခြုံရေး အတွက် ဆောင်ရွက်ရန် နှင့် ကာဂျစ္စတန် နိုင်ငံ အတွင်းရှိ ရုရှားတို့ နေထိုင်ရာ အတွင်း ဖြစ်လာနိုင်သော တိုက်ခိုက်မှုများကို ကာကွယ်နိုင်ရန် အတွက် လုံခြုံရေးကို တိုးမြှင့်ရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၁ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံ၏ ဒုတိယ အကြီးဆုံးမြို့ဖြစ်သော အော့ရှ်မြို့၌ အဓိက လူမျိုးစု နှစ်ခုဖြစ်သော ဥဇဘက်နှင့် ကာဂျစ်လူမျိုးတို့ အကြား လူမျိုးရေး အဓိကရုဏ်းများ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုအဓိကရုဏ်းမှ နိုင်ငံအတွင်း ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်လာနိုင်သည် ဟူသော စိုးရိမ် ကြောင့်ကြမှုများ ပေါ်ပေါက် လာခဲ့သည်။<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/world/asia_pacific/10296635.stm|title=There are clashes in the Kyrgyzstan again |publisher=BBC |date= 11 June 2010 |accessdate=11 June 2010}}</ref><ref>Shuster, Simon. (1 August 2010) [http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2007709,00.html "Signs of Uzbek Persecution Rising in Kyrgyzstan"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130817075943/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2007709,00.html |date=17 August 2013 }}. Time.com. Retrieved on 6 December 2013.</ref> [[File:Suusamyr Valley (3968060227).jpg|thumb|ကာဂျစ္စတန်ရှိ လှည့်လည်သွားလာသူတို့ နေအိမ်]] အခြေအနေများကို ထိန်းချုပ်ရန် ခက်ခဲလာသဖြင့် ယာယီခေါင်းဆောင်ဖြစ်သော အိုတွန်ဘာရဲဗာ မှ ရုရှားသမ္မတ ဒီမီထရီ မက်ဒ်ဗြဲဒက်ဗ် ထံသို့ စာတစ်စောင် ပေးပို့၍ ရုရှားတပ်များကို စေလွှတ်၍ နိုင်ငံ၏ အခြေအနေကို ထိန်းသိမ်းပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ မက်ဒ်ဗြဲဒက်ဗ်၏ ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေး အရာရှိ နာတာလျာ တီမာကိုဗာက "ဤ အကြောင်းမှာ ပြည်တွင်း ပဋိပက္ခသာဖြစ်သဖြင့် ရုရှားအနေနှင့် ပါဝင်ပတ်သက်ရန် လိုအပ်သော အခြေအနေမရှိပါ။" ဟု အကြောင်း ပြန်ကြားခဲ့သည်။ ပဋိပက္ခကြောင့် လူ ၂၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ပြီး ၁,၆၈၅ ဦး ဒဏ်ရာ ရရှိခဲ့ကာ အစားအစာ နှင့် အရေးပါသော အသုံးအဆောင် ပစ္စည်းများ ပြတ်လတ်သွားခဲ့ရသည်။ ရုရှား အစိုးရက လူသားချင်း စာနာသည့် အကူအညီများကိုမူ ဒုက္ခရောက်နေသည့် နိုင်ငံ အတွက် ပေးပို့သွားမည်ဟု ပြောကြားသည်။<ref name="By2010">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/world/asia_pacific/10300348.stm|title=Kyrgyz president asks for Russian help|publisher=BBC |date= 12 June 2010|accessdate=12 June 2010}}</ref> ဒေသတွင်း ရှိသူများ၏ အဆိုအရ ဒေသတွင်း ဂိုဏ်း ၂ ခုမှ ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားခဲ့ရာမှ အစပြု၍ ကျန်ရှိသော တစ်မြို့လုံးသို့ အကြမ်းဖက်မှု ပြန့်ပွားသွားသည်မှာ သိပ်မကြာသော အချိန်အတွင်းတွင် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ အချို့သော သတင်းများအရ စစ်တပ်မှ ကာဂျစ်လူမျိုး ဂိုဏ်းများ မြို့တွင်းသို့ ဝင်ရောက်အောင် ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်ဟု ဆိုသော်လည်း အစိုးရမှ ထိုစွပ်စွဲမှုကို ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။<ref name="By2010"/> အကြမ်းဖက် ပဋိပက္ခများသည် အိမ်နီးချင်း ဒေသများသို့ ပျံ့နှံ့သွားခဲ့သဖြင့် အစိုးရမှ တောင်ပိုင်း ဂျလာအာဘတ် ဒေသ တစ်ခုလုံးအား အရေးပေါ် အခြေအနေ ကြေညာခဲ့ရသည်။ အခြေအနေကို ထိန်းသိမ်းရန် အတွက် ယာယီ အစိုးရသည် လုံခြုံရေး တပ်များအား ပစ်သတ်ရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ ရုရှား အစိုးရမှ ရုရှားတို့၏ ပိုင်ဆိုင်မှုများကို ကာကွယ်ရန် အတွက် နိုင်ငံအတွင်းသို့ တပ်ရင်းတစ်ရင်း စေလွှတ်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။<ref name="By the BBC">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/world/asia_pacific/10304165.stm|title=Situation worsens in Kyrgyzstan|publisher=bbc.co.uk |date= 13 June 2010|accessdate=13 June 2010}}</ref> [[File:Kyrgyz family Sary-Mogol.jpg|thumb|အော့ရှ်ခရိုင် ဆာရီ မိုဂိုရွာရှိ ကာဂျစ်မိသားစု တစ်စု]] အိုတွန် ဘာရဲဗာက ဘာကီးယက်ဗ်၏ မိသားစုသည် အကြမ်းဖက်မှုများကို ဖြစ်ပွားစေရန် လှုံ့ဆော်သည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.indianexpress.com/news/russia-turns-down-kyrgyz-call-for-help-as-toll-rises/633045/0|title=Ousted Kyrgyz President's family blamed| publisher=Associated Press via The Indian Express| date= 12 June 2010|accessdate=13 June 2010}}</ref> အေအက်ဖ်ပီ၏ သတင်းအရ မြို့တစ်မြို့လုံးကို မီးခိုးများ ဖုံးလွှမ်းနေသည်ဟု ဆိုသည်။ အိမ်နီချင်း ဥဇဘက် ကစ္စတန်မှ အာဏာပိုင်များ၏ အဆိုအရ အနည်းဆုံး ဥဇဘက်လူမျိုး ၃၀,၀၀၀ ခန့်သည် အကြမ်းဖက်မှုများမှ လွတ်မြောက်ရန် နယ်စပ်ကို ဖြတ်ကျော်လာသည်ဟု ဆိုသည်။<ref name="By the BBC"/> ၂၀၁၀ ဇွန်လ ၁၄ ရက်တွင် အော့ရှ်၌ တည်ငြိမ် အေးချမ်းနေသော်လည်း ဂျလာအာဘတ် ဒေသတွင် မီးရှို့မှုများကိုမှု ရံဖန်ရံခါ တွေ့နေရသည်။ ဒေသတစ်ခုလုံးသည် အရေးပေါ် အခြေအနေ ကြေညာထားဆဲ ဖြစ်ပြီး ဥဇဘက်များမှာ လူအုပ်၏ တိုက်ခိုက်ခံရမည့် ရန်ကို ကြောက်သဖြင့် အိမ်တွင်းမှ အိမ်ပြင် မထွက်ရဲ ကြပေ။ ကုလသမ္မဂ္ဂမှ အခြေအနေကို စစ်ဆေးရန် အတွက် အထူးသံတမန် စေလွှတ်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။<ref name="news.bbc.co.uk">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/world/asia_pacific/10307406.stm|title=Osh gets relatively calmer but Jalalabad flares up |publisher=BBC |date= 14 June 2010 |accessdate=14 June 2010}}</ref> ယာယီအစိုးရ၏ လက်ထောက်ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သော တီမဲ ဆာရီယက်ဗ်က ဒေသတွင်း ပဋိပက္ခများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အစိုးရ အနေနှင့် အခြေအနေကို အလုံးစုံ ထိန်းချုပ်ရန် မဖြစ်နိုင်ဟု ပြောခဲ့သည်။ ထို့ပြင် အကြမ်းဖက်မှုများကို နှိမ်နင်းရန် အတွက် လုံလောက်သော လုံခြုံရေး အဖွဲ့များလည်း မရှိဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ မီဒီယာများ၏ အဆိုအရ ၂၀၁၀ ဇွန်လ ၁၄ ရက်တွင် ရုရှားအစိုးရမှ ကာဂျစ်အစိုးရ၏ မေတ္တာရပ်ခံချက်ကို စဉ်းစားနေကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ စုပေါင်းလုံခြုံရေး စာချုပ် အဖွဲ့ (စီအက်စ်တီအို) မှလည်း အရေးပေါ် အစည်းအဝေး တစ်ရပ်ကို ထိုနေ့တွင်ပင် ကျင်းပခဲ့ပြီး အကြမ်းဖက်မှုများကို အဆုံးသတ်ရန် အတွက် အဖွဲ့အနေနှင့် မည်သည့် နေရာမှ ပါဝင်သင့်သည်ကို ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ လူမျိုးရေး အကြမ်းဖက်မှုများ လျော့ကျသွားခဲ့ပြီးနောက် ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၅ ရက်တွင် ကာဂျစ် သမ္မတ ရိုဇာ အိုတွန်ဘာရဲဗာ မှ သတင်းစာ ရှင်းလင်းပွဲ တစ်ရပ်ကို ကျင်းပခဲ့ပြီး ရုရှားအနေနှင့် အကြမ်းဖက်မှုများကို နှိမ်နင်းရန် အတွက် တပ်များ ပို့လွှတ်ရန် မလိုအပ်တော့ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၅ ရက် အထိ အနည်းဆုံး လူ ၁၇၀ သေဆုံးခဲ့သည်ဟု ဆိုသော်လည်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြက်ခြေနီ အဖွဲ့မှာ ပါစကဲ မေး ဝက်ဂနာက အစိုးရမှ ကြေညာသော သေဆုံးသူ စာရင်းမှာ လျှော့တွက်ထားခြင်းသာ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။ ကုလသမ္မဂ္ဂ မဟာမင်းကြီးမှ သတင်းထောက်များအား ဂျနီဗာတွင် ပြောကြားသည်မှာ အကြမ်းဖက်မှုများသည် ကြိုတင်ပြင်ဆင် ထားပုံ ရသည်ဟု ဆိုသည်။ ဥဇဘက် လူမျိုးများက ၎င်းတို့အတွက် ကာကွယ်ပေးနိုင်ရန် အာမခံချက် မရရှိပါက အော့ရှ်ရှိ ဆီသိုလှောင်ရုံကို ဖောက်ခွဲပစ်မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်သည်။ ကုလသမ္မဂ္ဂမှ တိုက်ခိုက်မှုများမှာ ကြိုတင်ပြင်ဆင် ပစ်မှတ်ထား၍ စနစ်တကျ စီစဉ်ထားသည်ဟု ယုံကြည်ကြောင်း ပြောသည်။ ကာဂျစ် တာဝန်ရှိသူများက မီဒီယာများအား ပြောကြားသည်မှာ ဂျလာအာဘတ်တွင် ဖြစ်ပွားသော အကြမ်းဖက်မှု၏ နောက်ကွယ်တွင် ကြိုးကိုင်သည်ဟု သံသယရှိသူအား ထိန်းသိမ်း ထားပြီးဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားသည်။ <ref name="http">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/world/asia_pacific/10325589.stm|title=UN and Russian aid arrives |publisher=BBC |date= 16 June 2010 |accessdate=16 June 2010}}</ref> [[File:HA delivers to a local kindergarten.jpg|thumb|ကာဂျစ္စတန်မှ ကလေးသူငယ်များ]] ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂ ရက်တွင် ကာဂျစ် အစိုးရ၏ စုံစမ်းရေး ကော်မရှင်မှ ပဋိပက္ခ ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းရင်းများကို စတင်စစ်ဆေးသည်။ ယခင် ပါလီမန်မှ ဦးဆောင်ဆွေးနွေးသူ အက်ဘ်ဒီဂနီ အာကေဘာယက်ဗ် ဦးဆောင်သော အမျိုးသား ကော်မရှင်၏ အဖွဲ့ဝင်များက ဥဇဘက်များ အများစု နေထိုင်ရာ အော့ရှ်ဒေသ ကာရာဆူး ခရိုင်ရှိ ကျေးရွာများမှ ရွာသားများနှင့် တွေ့ဆုံ ခဲ့သည်။ အမျိုးသား ကော်မရှင်တွင် တိုင်းရင်းသား လူမျိုးစု အဖွဲ့မှ ကိုယ်စားလှယ်များ ပါဝင်ပြီး သမ္မတ၏ အမိန့်ဖြင့် ဖွဲ့စည်း ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ သမ္မတ ရိုဇာ အိုတွန်ဘာယဲဗာက ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် အဓိကရုဏ်း ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းရင်းကို စစ်ဆေးရန် နိုင်ငံတကာ ကော်မရှင်လည်း ဖွဲ့စည်းမည်ဟု ဆိုသည်။<ref>[http://www.rferl.org/content/Kyrgyz_Commission_Begins_Investigating_Ethnic_Clashes/2116620.html Kyrgyz Commission Begins Investigating Ethnic Clashes]. Rferl.org (2 August 2010). Retrieved on 6 December 2013.</ref> ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ထုတ်ပြန်သော ကော်မရှင်၏ အစီရင်ခံစာတွင် ကာဂျစ္စတန် တောင်ပိုင်းတွင် ဖြစ်ပွားသော အဖြစ်အပျက်များမှာ ကြိုတင်စီစဉ်ထားသော၊ကျယ်ပြန့်စွာ လှုံ့ဆော်ထားသော၊ ကာဂျစ္စတန်ကို ကွဲထွက် သွားစေရန် ရည်ရွယ်သော၊ ပြည်သူ၏ စည်းလုံးမှုကို ဖျက်ဆီးရန် ကြိုးစားသော အဖြစ်အပျက်များ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုသို့ လှုံ့ဆော်မှုများကို ဥဇဘက် အသိုင်းအဝိုင်းရှိ အမျိုးသားရေးစိတ်ဓာတ် ပြင်းထန်သော ခေါင်းဆောင်များတွင် တာဝန်ရှိကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ အဓိကရုဏ်းများ ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၅ ရက်တွင် ကာဂျစ်တပ်များက မြို့တော် ဘီရှကက်ရှိ ပါလီမန် အနီးတွင် လူစုလူဝေးဖြင့် ဆန္ဒပြနေသော လူအုပ်ထဲသို့ ခဲတောင့် မပါသော သေနတ်ကျည်ဆန်များ ပစ်ထည့်ပြီး ပါတီခေါင်းဆောင် အာမတ် ဘာရစ်တာဘာဆော့ဖ် အား အစိုးရကို ဖြုတ်ချရန် ကြံစည်သည်ဟု သံသယဖြင့် ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။ ခေတ္တ သမ္မတ ရိုဇာ အိုတွန် ဘာရဲဗာက လုံခြုံရေး အဖွဲ့များမှ သူနှင့် သူ၏ ထောက်ခံသူ ၂၆ ဦး ထံမှ လက်ပစ်ဗုံးများ နှင့် သေနတ်များကို သိမ်းဆည်းရမိသည်ဟု ဆိုသည်။<ref>Siegel, Matt and Namatabayeva, Tolkun (5 August 2010) [http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5itwmskCKICJVZOpvt3Gbs76Z2H9g Attempted coup rocks tense Kyrgyzstan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140227190638/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5itwmskCKICJVZOpvt3Gbs76Z2H9g |date=27 February 2014 }}. AFP.</ref> ==နိုင်ငံရေး== [[File:Akayev-Bush.jpg|thumb|၂၀၀၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၂ တွင် သမ္မတ အက်စကာ ကာယက်ဗ် (၁၉၉၀-၂၀၀၅) အား အမေရိကန် သမ္မတ [[ဂျော့ရှ် ဒဗလျူ ဘုရှ်]] နှင့် အတူ တွေ့ရစဉ်]] [[File:Kurmanbek Bakijev & Donald Rumsfeld 2005-July-26.jpg|thumb| ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၂ ရက်၊ ဝန်ကြီးချုပ် နှင့် သမ္မတ အဖြစ်(၂၀၀၅-၂၀၁၀) တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့သောကူးရ်မန်ဘတ် ဘာကီးယက်ဗ် အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီး ဒေါ်လ်နယ် ရမ်းစဖဲလ်ဖြင့် တွေ့ဆုံနေပုံ]] [[File:Meeting Vladimir Putin and Almazbek Atambayev 2015-03-16 01.jpeg|thumb|၂၀၁၅ ခုနှစ် မတ်လ ၁၆ ရက်တွင် သမ္မတ အယ်လ်မာဇ်ဘက် တန်ဗာယက်ဗ် ရုရှား သမ္မတ [[ဗလာဒီမာ ပူတင်]] နှင့် တွေ့ဆုံနေစဉ်]] ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၏ ၁၉၉၃ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ အစိုးရ အဖွဲ့၏ ပုံစံမှာ လွှတ်တော် တစ်ရပ်တည်း ရှိသော ဒီမိုကရက်တစ် သမ္မတနိုင်ငံ ဟု ဖော်ပြထားသည်။ အုပ်ချုပ်ရေး အစိတ်အပိုင်းတွင် တရားဝန်ကြီးချုပ် နှင့် လက်ထောက် တရားဝန်ကြီးချုပ် တို့ ပါဝင်သည်။ ပါလီမန်မှာ လက်ရှိတွင် လွှတ်တော် တစ်ရပ်တည်းသာ ဖြစ်သည်။ တရားစီရင်ရေး အစိတ်အပိုင်းတွင် တရားလွှတ်တော်ချုပ်၊ ဒေသ တရားရုံးများ နှင့် ရှေ့နေချုပ်တို့ ပါဝင်သည်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ် မတ်လတွင် တောင်ပိုင်းရှိ အက်ဆီ ခရိုင်တွင် အတိုက်အခံ နိုင်ငံရေး သမားအား အသားလွတ် ဖမ်းဆီးခြင်း ကိစ္စ နှင့် ပတ်သက်၍ ဆန္ဒပြသူ ၅ ဦးအား ရဲ မှ အသေပစ်သတ်သဖြင့် နိုင်ငံ တဝှမ်းလုံး ဆန္ဒပြမှုများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ သမ္မတ အက်စကာ ကာယက်ဗ်က ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ ပြင်ဆင်ခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်ကို စတင် ခဲ့ပြီး အစပိုင်းတွင် အစိုးရ၊ ပြည်သူနှင့် လူမှုရေး အသိုက်အဝန်းမှ ကိုယ်စားလှယ်များမှ လွတ်လပ်စွာ ဆွေးနွေးကြပြီးနောက် ၂၀၀၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပွဲကို ကျင်းပ နိုင်ခဲ့သော်လည်း မဲမသမာမှုများကြောင့် ပျက်စီးခဲ့ရသည်။ ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပွဲမှ ပြင်ဆင်လိုက်သော အခြေခံ ဥပဒေ အသစ်တွင် သမ္မတ၏ အာဏာကို ပိုမိုအားကောင်းလာစေပြီး ပါလီမန် နှင့် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံး၏ အခန်းကဏ္ဍကို အားလျော့သွား စေသည်။ အမတ် ၇၅ နေရာ ပါဝင်သော ဥပဒေပြု တစ်ခုတတည်းသော လွှတ်တော် အတွက် ရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၇ ရက် နှင့် မတ်လ ၁၃ ရက်တို့တွင် ကျင်းပရာ အများ၏ အမြင်တွင် မသမာမှုများ ပြည့်နှက်နေသည်ဟု ထင်မြင်ကြသည်။ ထို့နောက် ထပ်မံ ဖြစ်ပွားသော ဆန္ဒပြမှု များမှ တဆင့် သွေးမြေမကျသော အာဏာသိမ်းမှု တစ်ခု ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ၂၀၀၅ ခုနှစ် မတ်လ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ကာယက်ဗ် နှင့် သူ၏ မိသားစုတို့ နိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးခဲ့ပြီး ယာယီသမ္မတ ကူးရ်မန်ဘတ် ဘာကီးယက်ဗ်မှ လွှဲပြောင်း အုပ်ချုပ်ခဲ့လေသည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၀ ရက်တွင် ယာယီ သမ္မတ ဘာကီးယက်ဗ်သည် သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲ ၈၈.၉% ဖြင့် အပြတ်အသတ် အနိုင်ရခဲ့ပြီး ဩဂုတ်လ ၁၄ ရက်တွင် စတင် တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း အစိုးရ အသစ်ပေါ်တွင် ပြည်သူတို့၏ ကနဦး ထောက်ခံမှုသည် နောက်လများတွင် သိသိသာသာ လျော့ကျ လာခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာ ဆိုဗီယက်တို့၏ လက်အောက် လွတ်လပ်ရေး ရချိန်မှ စ၍ နိုင်ငံတဝှမ်း လှိုင်လှိုင်ပေါများနေသော အကျင့်ပျက် ခြစားမှု ပြဿနာများကို မဖြေရှင်းနိုင်ခြင်း နှင့် လွှတ်တော် အမတ် အချို့ အသတ် ခံရခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင်များက သမ္မတသည် ရွေးကောက်ပွဲအတွင်း ကတိပေးခဲ့သော နိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေကို ပြင်ဆင်၍ သမ္မတ၏ အာဏာအများစုကို လွှတ်တော်သို့ လွှဲပြောင်းပါမည် ဆိုသော ကတိအတိုင်း မဆောင်ရွက်နိုင်ဟု စွပ်စွဲကာ ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဧပြီလ နှင့် နိုဝင်ဘာလတို့တွင် သမ္မတ ဘာကီးယက်ဗ်အား အကြီးအကျယ် ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွား ခဲ့သည်။<ref>{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/6124428.stm | title = Clashes erupt in Kyrgyz capital|accessdate = 21 November 2007 |publisher = BBC Online | date=7 November 2006}}</ref> ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် နိုင်ငံပေါင်း ၅၆ နိုင်ငံ ပါဝင်ပြီး ငြိမ်းချမ်းရေး၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိရေး၊ ယူရေးရှား ဒေသအတွင်း လူ့အခွင့်အရေးကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး စသည်တို့အတွက် ကတိပြု ဖွဲ့စည်းထားသော ဥရောပ လုံခြုံရေးနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့ (အိုအက်စ်စီအီး) ၏ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံလည်းဖြစ်သည်။ အိုအက်စ်စီအီးတွင် ပါဝင်သော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည့် အတွက် ကာဂျစ္စတန်သည် ထိုကတိကဝတ် အတိုင်း ဆောင်ရွက်ခြင်း ရှိမရှိ ဆိုသည်ကို ယူအက်စ် ဟယ်လ်စင်းကီး ကော်မရှင်၏ လုပ်ပိုင်ခွင့် အောက်တွင် စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုခြင်းကို လက်ခံရမည် ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် နိုင်ငံပိုင် အသံလွှင့် ဌာနဖြစ်သော ယူတီအာရ်ကေသည် ၂၀၀၅ ခုနှစ် သဘောတူညီချက် အရ ထုတ်လွှင့်ရန် သဘောတူထားသည့် လွတ်လပ်သော ဥရောပ အသံ/လွတ်လပ်ရေး ရေဒီယို ၏ အစီအစဉ်များကို ထုတ်လွှင့်ရန် အတွက် ၎င်းတို့အား ကြိုတင် တင်ပြရန် လိုအပ်မည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/refworld/rwmain?page=search&amp;docid=494b629e1e&amp;skip=0&amp;query=radio%20liberty%20kyrgyzstan |title=Refworld &#124; Demand for prior approval of RFE/RL programmes called "intolerable" |publisher=United Nations High Commissioner for Refugees |date=17 December 2008 |accessdate=17 April 2010}}</ref> ၂၀၀၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ယူတီအာရ်ကေသည် လွတ်လပ်သော ဥရောပ အသံ/ လွတ်လပ်ရေး ရေဒီယို ၏ အစီအစဉ်များကို ထပ်ဆင့် ထုတ်လွှင့်ခြင်းအား ရပ်ဆိုင်းခဲ့ပြီး အောက်တိုဘာလ ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ပတ်သက်၍ ပြောကြားသည့် အစီအစဉ် တစ်ခုဖြစ်သော "ကတ်သီးကတ်သပ် မေးခွန်းများ" ဆိုသည့် အစီအစဉ်ကို ပျောက်သွားသည်ဟု ဆိုကာ ထုတ်လွှင့်ရန် ပျက်ကွက်ပြီး တစ်ပတ်အကြာတွင် ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် သမ္မတ ဘာကီးယက်ဗ်မှ ထို အစီအစဉ်အား ဝေဖန် ပြောကြားခဲ့ပြီး ယူတီအာရ်ကေမှလည်း လွတ်လပ်သော ဥရောပအသံ/ လွတ်လပ်ရေး ရေဒီယိုအား ထို အစီအစဉ်သည် အဆိုးမြင်လွန်းသည်ဟု ဝေဖန်ခဲ့သည်။ သတင်းစာ လွတ်လပ်ခွင့် ကိန်းညွှန်းတွင် ကာဂျစ္စတန်အား နိုင်ငံပေါင်း ၁၇၃ နိုင်ငံတွင် အဆင့် ၁၁၁ အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သော [[နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များ အဖွဲ့]] က ထို ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အပြင်းအထန် ဝေဖန်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက်တွင် သမ္မတ ကူးရ်မန်ဘတ် ဘာကီးယက်ဗ်သည် အလယ်အာရှတွင် တစ်ခုတည်း ကျန်ရှိသော အမေရိကန်၏ စစ်တပ် အခြေစိုက် စခန်း ဖြစ်သည့် မာနာ့စ် လေတပ် အခြေစိုက်စခန်းကို ချက်ချင်း ပိတ်သိမ်းရန် ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7868586.stm |title=Proposal to close the Manas Air Base |publisher=BBC News |date=4 February 2009 |accessdate=2 May 2010}}</ref> ထိုသို့ ပိတ်သိမ်းရန် ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြစ်သည့် အစိုးရက နောက်ခံပြုထားသော ဥပဒေအား ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၉ ရက်တွင် လွှတ်တော်မှ ၇၈မဲ-၁မဲ ဖြင့် အတည်ပြုခဲ့သည်။<ref>[http://www.foxnews.com/story/0,2933,496167,00.html Kyrgyz Parliament Approves U.S. base closure]. Associated Press. 19 February 2009</ref> သို့သော်လည်း ရုရှား၊ အမေရိကန် နှင့် ကာဂျစ် သံတမန်များ ဇာခန်းဆီး နောက်ကွယ်တွင် အပြင်းအထန် ဆွေးနွေးကြပြီးနောက် ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ထို ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပြန်လည် ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ အမေရိကန်တို့သည် စာချုပ် အသစ်ဖြင့် ဆက်လက် နေထိုင်နိုင်သော်လည်း တစ်နှစ်စာ ငှားရမ်းခကို ၁၇.၄ သန်းမှ သန်း ၆၀ သို့ တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။<ref>Schwirtz, Michael and Levy, Clifford J. (23 June 2009) [http://www.nytimes.com/2009/06/24/world/asia/24base.html?scp=24&sq=manas&st=cse In Reversal, Kyrgyzstan Won't Close a U.S. Base]. New York Times</ref> ကာဂျစ္စတန်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အမြင့်မားဆုံး သိသာထင်ရှားသည့် အကျင့်ပျက် ခြစားမှု ရှိသည့် နိုင်ငံ ၂၀ တွင် ပါဝင်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် အကျင့်ပျက် ခြစားမှု သိမြင်နိုင်စွမ်း ညွှန်းကိန်းတွင် အများဆုံး ခြစားမှု (အဆင့် ၀) နှင့် အနည်းဆုံး ခြစားမှု (အဆင့် ၁၀) တို့ကြားတွင် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် အဆင့် ၁.၈ မျှ သတ်မှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ <ref>{{cite web |title=2008 Corruption Perception Index |publisher=Transparency International |accessdate=14 March 2009 |url=http://www.transparency.org/news_room/in_focus/2008/cpi2008/cpi_2008_table |archivedate=11 March 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090311002755/http://www.transparency.org/news_room/in_focus/2008/cpi2008/cpi_2008_table }}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် အခြားသော တော်လှန်ရေး တစ်ခုပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ထိုတော်လှန်ရေးကြောင့် သမ္မတ ကူးရ်မန်ဘတ် ဘာကီးယက်ဗ် အနေနှင့် ၎င်း၏ ဆွေမျိုးများနှင့် အတူ <ref>[http://enews.fergananews.com/articles/2788 "Maksim Bakiyev tracked not only in Bishkek, but also in the States?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151212140813/http://enews.fergananews.com/articles/2788 |date=12 December 2015 }}. ''Ferghana Information agency'', Moscow. 16 October 2012.</ref> ကာဂျစ္စတတန်နိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးခဲ့ရပြီး ဘဲလာရုစ် နိုင်ငံတွင် ခိုလှုံခဲ့ရသည်။ ရိုဇာ အိုတွန်ဘာရဲဗာအား ယာယီသမ္မတ အဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သော်လည်း သူမက ၂၀၁၁ သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင် ယှဉ်ပြိုင်ခြင်း မပြုလိုကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ နိုဝင်ဘာလတွင် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပခဲ့ပြီး ဆိုရှယ်ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး ထိုစဉ်က ဝန်ကြီးချုပ်လည်း ဖြစ်သူ အယ်လ်မာဇ်ဘက် ကာတန် ဘာယက်ဗ် မှ အနိုင်ရခဲ့သည်။ ကာတန်ဘာယက်ဗ်မှ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁ ရက်တွင် သမ္မတ အဖြစ် ကျမ်းသစ္စာ ကျိန်ဆိုခဲ့ပြီး ထိုနေ့တွင်ပင် အိုမာဘက် ဘာဘာနော့ဗ်အား ဝန်ကြီးချုပ် အသစ် အဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့ကာ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၃ ရက်တွင် အတည်ပြုခဲ့သည်။ ===လူ့အခွင့်အရေး=== လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့အစည်းများကို တပ်လှန့်လိုက်သည့် လှုပ်ရှားမှုမှာ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ကာဂျစ္စတန် တောင်ပိုင်း အဓိကရုဏ်း အတွင်း ထင်ရှားသော ဥဇဘက် ဘာသာရေး နှင့် လူမျိုးရေး ခေါင်းဆောင်များကို လုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့များက ဖမ်းဆီး ထိန်းသိမ်းလိုက်ခြင်း ဖြစ်ပြီး ထင်ရှားသော သတင်းစာ ဆရာ နှင့် လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူ အဇင်ဇန် အက်စ်ကာရော့ဗ် သည်လည်း တစ်ဦး အပါအဝင် ဖြစ်ခဲ့သည်။ <ref name="Kramer">{{cite news |title=Uzbeks Accused of Inciting Violence in Kyrgyzstan |author=Kramer, Andrew E. |url=http://www.nytimes.com/2010/07/02/world/asia/02kyrgyzstan.html?scp=1&sq=askarov&st=cse |newspaper=''[[The New York Times]]'' |date=1 July 2010 |accessdate=16 April 2011}}</ref> ၂၀၁၃ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ကာဂျစ် လွှတ်တော်မှ အသက် ၂၃ နှစ်အောက် အမျိုးသမီးများအား မိဘ သို့မဟုတ် အုပ်ထိန်းသူ မပါဘဲ ပြည်ပသို့ တစ်ဦးတည်း ခရီးသွားခြင်းကို တားမြစ်သည့် ဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး ယဉ်ကျေးမှု ထုံးတမ်းစဉ်လာ ထိန်းသိမ်းခြင်းကို မြှင့်တင်ရန် နှင့် မျိုးရိုးဗီဇကို ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ရန် ဆိုသည်။<ref>[http://www.eurasianet.org/node/67113 Kyrgyzstan Passes Controversial Girl Travel Ban]. EurasiaNet.org (13 June 2013). Retrieved on 2 October 2014.</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ကာဂျစ္စတန် ဥပဒေပြုသူများက "ရိုးရာမဟုတ်သည့် လိင်မှုဆက်ဆံရေးကို အကောင်းဘက်မှ လှုံ့ဆော်ခြင်း" ကို ဖန်တီးသည့် လိင်တူ အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူနှင့် သတင်းစာ ဆရာများကို ထောင်ဒဏ် ချမှတ်နိုင်သည့် ဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းသည့် အခါတွင် အမေရိကန် သံတမန်များက စိုးရိမ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.theguardian.com/world/2014/oct/16/kyrgyzstan-moves-towards-adoption-russia-anti-gay-law|title=Kyrgyzstan moves towards adoption of Russia's anti-gay law|work=[[The Guardian]]|accessdate=17 October 2014}}</ref> ===စစ်ရေး=== [[File:Multinational forces participate in Regional Cooperation 12 Exercise -06.JPG|thumbnail|right|ကာဂျစ္စတန် စစ်သားများ မိုင်းရှာဖွေရန် လေ့ကျင့်နေပုံ]] ကာဂျစ္စတန် တပ်မတော်ကို ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ပြိုကွဲပြီးနောက်ပိုင်းတွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ကြည်းတပ်၊ လေတပ် နှင့် လေကြောင်းရန် ကာကွယ်ရေးတပ်၊ ပြည်တွင်းတပ်၊ အမျိုးသား အစောင့်တပ် နှင့် နယ်ခြားစောင့် တပ်များ ပါဝင်သည်။ ကာဂျစ္စတန် စစ်တပ်သည် ဘိရှကက်မြို့ အနီးရှိ မာနာ့စ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်တွင် မာနာ့စ် တထောက်နား စခန်းဟု အမည်ရသော နေရာကို ငှားရမ်းထားသည့် အမေရိကန် စစ်တပ်များနှင့် ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇွန်လ အထိ ပူးတွဲ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.stripes.com/news/first-troops-move-through-new-us-transit-point-in-romania-1.265698 |title=First troops move through new US transit point in Romania |last1=Vandiver |first1=John |date=5 February 2014 |website=www.stripes.com |publisher=Stars and Stripes |accessdate=5 February 2014}}</ref> လတ်တလောနှစ်များတွင် စစ်တပ်သည် ရုရှားနှင့် ပိုမိုကောင်းမွန်သော ဆက်ဆံရေးကို တည်ဆောက်လာပြီး စစ်တပ်ကို ခေတ်မီ အဆင့်မြှင့်တင်နိုင်ရန် အတွက် ၁.၁ ဘီလီယံ ဒေါ်လာတန်သော အရောင်းအဝယ် စာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး ရုရှားတပ်များနှင့် အတူ စစ်ရေး လေ့ကျင့်မှုများလည်း ပိုမို ပြုလုပ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2014/sep/18/russia-tightens-control-over-kyrgyzstan|title=Russia tightens control over Kyrgyzstan|work=[[The Guardian]]|date=18 September 2014|author=Ott, Stephanie }}</ref> အမျိုးသား လုံခြုံရေး အေဂျင်စီသည် စစ်တပ်နှင့် အတူ ပူးတွဲလုပ်ဆောင်ပြီး ဆိုဗီယက်ခေတ်က ကေဂျီဘီ ကဲ့သို့သော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် လုပ်ဆောင်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အယ်လ်ဖာဟု အမည်ရသော အကြမ်းဖက် နှိမ်နင်းရေး အထူးတပ်ဖွဲ့ကိုလည်း ကွပ်ကဲပြီး ရုရှား နှင့် ဥဇဘက်ကစ္စတန် နိုင်ငံတို့တွင်လည်း အလားတူ အမည်ကို အသုံးပြုသည်။ ရဲတပ်ဖွဲ့အား ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးဌာနမှ အမိန့်ပေးကွပ်ကဲပြီး နယ်ခြားစောင့်တပ်ကိုလည်း ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးဌာနမှပင် ကွပ်ကဲသည်။ ===အုပ်ချုပ်ရေး ဒေသများ=== ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံကို ပြည်နယ် ၇ ခု ပိုင်းခြားထားပြီး ခန့်အပ်ထားသော ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများမှ အုပ်ချုပ်သည်။ မြို့တော်ဖြစ်သော ဘိရှကက်မြို့ နှင့် ဒုတိယ အကြီးဆုံး မြို့ဖြစ်သော အော့ရှ်မြို့တို့သည် ပြည်နယ်နှင့် ညီမျှသော အုပ်ချုပ်ရေး အဆင့်အတန်း ရှိကြသည်။ {{ကာဂျစ္စတန် ခရိုင်များ၏ မြေပုံ}} ပြည်နယ်များနှင့် လွတ်လပ်စွာ စီမံခန့်ခွဲသော မြို့တော်များမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။ # ဘိရှကက်မြို့ # ဘတ်ကန်ပြည်နယ် # ချွီးပြည်နယ် # ဂျလာအာဘတ်ပြည်နယ် # နာရင်ပြည်နယ် # အော့ရှ်ပြည်နယ် # တာလာ့စ်ပြည်နယ် # အစ်ဆီကူးပြည်နယ် # အော့ရှ်မြို့ ပြည်နယ်တစ်ခုချင်းစီတွင် ခရိုင်များ ရှိကြပြီး အစိုးရမှ ခန့်အပ်ထားသော အရာရှိများက စီမံခန့်ခွဲ အုပ်ချုပ်ကြသည်။ ကျေးလက်အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့များတွင် ကျေးရွာ ၂၀ ခန့် အထိ ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့ဘာသာ ရွေးချယ်ထားသော မြို့တော်ဝန်နှင့် ကောင်စီများက အုပ်ချုပ်ကြသည်။ ==ပထဝီဝင်== [[File:Kyrgyzstan.png|thumb|350px|ကာဂျစ္စတန်မြေပုံ]] [[File:Kyrgyzstan topography.pdf|thumb|350px|ကာဂျစ္စတန်၏ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်]] [[File:Karakol Valley.jpg|thumb|ကာဂျစ္စတန်ရှိ ထန်ရှန်းတောင်တန်း]] [[File:Bringing the sheep home, on the southern shore of Issy-Kol. (3968109583).jpg|thumb|အစ်ဆီကူး ကန်၏ တောင်ဘက် ကမ်းခြေ၊ အစ်ဆီကူး ပြည်နယ်]] ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် အလယ်အာရှရှိ ကုန်းတွင်းပိတ် နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ကာဇက်စတန်နိုင်ငံ၊ တရုတ်နိုင်ငံ၊ တာဂျစ်ကစ္စတန် နိုင်ငံ၊ ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်လျက် ရှိသည်။ မြောက်လတ္တီကျု ၃၉° မှ ၄၄° အတွင်း၊ အရှေ့လောင်ဂျီကျု ၆၉° မှ ၈၁° အတွင်းတွင် တည်ရှိသည်။ အခြားသော နိုင်ငံအားလုံးထက် ပင်လယ်မှ ဝေးကွာပြီး နိုင်ငံအတွင်းရှိ မြစ်အားလုံးသည် ပင်လယ်သို့ မရောက်သော ကုန်းတွင်းရှိ ရေအိုင်များ အတွင်းသို့ စီးဝင်သည်။ ထန်ရှန်းတောင်တန်းသည် နိုင်ငံ ဧရိယာ၏ ၈၀% ကို လွှမ်းခြုံထားသဖြင့် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံအား အလယ်အာရှ၏ ဆွစ်ဇာလန်ဟု မကြာခဏ ခေါ်ဝေါ်သုံးနှုန်း လေ့ရှိကြပြီး<ref>{{cite web | url = http://www.atimes.com/atimes/Central_Asia/GC26Ag03.html | title = The Tulip Revolution takes root | first = Pepe | last = Escobar | date = 26 March 2005 | publisher = Asia Times Online | accessdate = 26 October 2015 | archivedate = 20 November 2015 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20151120102901/http://atimes.com/atimes/Central_Asia/GC26Ag03.html }}</ref> ကျန်ရှိသော အပိုင်းများမှာ တောင်ကြားများနှင့် မြစ်ဝှမ်းချိုင့်ဝှမ်းများ ဖြစ်ကြသည်။ ထန်ရှန်းတောင်တန်း၏ အရှေ့မြောက်ဘက်ရှိ အစ်ဆီကူး ရေကန်မှာ ကာဂျစ္စတန်တွင် အကြီးဆုံး ရေကန် ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် တီတီကာကာ ရေကန် ပြီးလျှင် အကြီးဆုံးသော တောင်ကုန်းပေါ်ရှိ ရေကန် ဖြစ်သည်။ အမြင့်ဆုံး တောင်ထွဋ်များမှာ ကက်ရှယ်တိုး တောင်တန်းများတွင် တည်ရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံနှင့် နယ်နိမိတ် အဖြစ် တည်ရှိသည်။ အမြင့်ဆုံး နေရာမှာ ၂၄,၄၀၆ ပေ (၇,၄၃၉ မီတာ ) မြင့်သော ဂျင်ဂစ် ချိုကူဆူး တောင်ထိပ် ဖြစ်ပြီး ဘူမိဗေဒ ပညာရှင်များက မြောက်ဘက်စွန်းတွင် ၂၂,၉၆၆ပေ (၇,၀၀၀ မီတာ) ကျော်မြင့်သော အမြင့်ဆုံးတောင် အဖြစ် ယူဆကြသည်။ ဆောင်းရာသီတွင် နှင်းများ အလွန်အမင်း ကျရောက်မှုကြောင့် ရေလျှံခြင်း ဖြစ်ပေါ်တတ်ပြီး အောက်ပိုင်း ဒေသများကို အကြီးအကျယ် ထိခိုက် ပျက်စီးစေသည်။ တောင်များပေါ်မှ စီးဆင်းလာသော ရေများကို ရေအားလျှပ်စစ် အတွက်လည်း အသုံးပြုကြသည်။ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံတွင် များပြားလှသော သတ္တုများ ရှိပြီး ရွှေ နှင့် ရှားပါးသော မြေကြီးထွက် သတ္တုများ လည်း ပါဝင်သည်။ အများအားဖြင့် တောင်ကုန်းထူထပ်သော မြေမျက်နှာပြင်ရှိသောကြောင့် ၈% ထက် မပိုသော မြေများကိုသာ ထွန်ယက် စိုက်ပျိုးကြပြီး ထိုမြေများမှာ မြောက်ဘက် မြေနိမ့်ပိုင်းနှင့် ဖာဂါးနား တောင်ကြား၏ အစွန်းပိုင်းတွင်သာ ရှိသည်။ မြောက်ဘက်ပိုင်းရှိ ဘိရှကက်မြို့မှာ မြို့တော်နှင့် အကြီးဆုံးမြို့ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် နေထိုင်သူပေါင်း ၉၀၀,၀၀၀ ခန့် ရှိသည်။ ဒုတိယမြို့တော်မှာ ရှေးဟောင်းမြို့တော် ဖြစ်သော အော့ရှ်မြို့ဖြစ်ပြီး ဖာဂါးနားတောင်ကြားတွင် တည်ရှိကာ ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံနှင့် နယ်စပ်အနီးတွင် တည်ရှိသည်။ အဓိက မြစ်မှာ ကာရာ ဒါရီယာမြစ်ဖြစ်ပြီး အနောက်ဘက်သို့ ဖာဂါးနားတောင်ကြားကို ဖြတ်၍ စီးဆင်းကာ ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံ အတွင်းသို့ စီးဝင်သည်။ ဥဇဘက် နယ်စပ်ကို ဖြတ်ကျော်ပြီးနောက် အခြားသော အဓိက ကာဂျစ် မြစ်တစ်စင်း ဖြစ်သည့် နာရင်မြစ် နှင့် ပေါင်းဆုံသည်။ ထိုမြစ်တို့ ပေါင်းဆုံရာမှ ဆီးဒါရီယာ မြစ်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ယခင်က အေရယ်ပင်လယ်တွင်းသို့ စီးဝင်သည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှ စ၍ ပင်လယ်တွင်းသို့ စီးဝင်ခြင်း မရှိတော့ပဲ တာဂျစ်ကစ္စတန်၊ ဥဇဘက်ကစ္စတန် နှင့် ကာဇက်စတန် တောင်ပိုင်းရှိ ဝါ စိုက်ခင်းများသို့ ဆည်မြောင်းသွယ်၍ ရေပေးဝေထားခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ချူးမြစ်သည်လည်း ကာဇက်စတန် နိုင်ငံတွင်းသို့ မစီးဝင်မီ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ အတွင်း အနည်းငယ်မျှ ဖြတ်သန်း စီးဆင်းသည်။ ===ရာသီဥတု=== ရာသီဥတုသည် ဒေသအလိုက် ကွဲပြားခြားနားသည်။ အနောက်တောင်ပိုင်း ဖာဂါးနား တောင်ကြားဒေသတွင် အပူလျော့ပိုင်း ရာသီဥတုရှိပြီး နွေရာသီတွင် အလွန်ပူပြင်းကာ အပူချိန်သည် ၄၀ ဒီဂရီ ဆဲလ်စီးယပ်စ် အထိ ရောက်ရှိတတ်သည်။ မြောက်ပိုင်း တောင်ခြေ တောင်ပူစာ ဒေသများတွင် အပူအအေးမျှတသော ရာသီဥတုမျိုး ရှိပြီး ထန်ရှန်းတောင်တန်း ဒေသတွင် ခြောက်သွေ့သော ကုန်းတွင်း ရာသီဥတုမှ ဝင်ရိုးစွန်း ရာသီဥတု အထိ အမျိုးမျိုး ရှိကာ အမြင့်ပေ ပေါ်တွင် မူတည်၍ ကွဲပြား ခြားနားသည်။ အအေးဆုံး ဒေသများတွင် ဆောင်းရာသီ၌ သုည ဒီဂရီအောက် ရောက်သော နေ့ရက် ၄၀ ခန့် ရှိပြီး ထိုအချိန်တွင် ကန္တာရ ဒေသများတွင်ပင် နှင်းပုံမှန် ကျဆင်းမှု ရှိသည် ===နိုင်ငံတွင်းရှိ နိုင်ငံခြားနယ် နှင့် နိုင်ငံခြားမြေ ဝန်းရံနယ်=== ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံတွင် နိုင်ငံခြားမြေ ဝန်းရံနယ် တစ်ခု ရှိပြီး လူဦးရေ ၆၂၇ ဦးမျှသာ ရှိပြီး ဖာဂါးနားတောင်ကြားတွင်ရှိသော သေးငယ်သော ရွာကလေး တစ်ရွာ ဖြစ်သည့် ဘာရက်ရွာ ဖြစ်သည်။<ref>[http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav060603.shtml# The exclave of Barak, Kyrgyzstan in Uzbekistan]. Retrieved on 2 May 2009</ref> ထို ကျေးရွာသည် ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံပိုင် နယ်မြေများက ဝန်းရံလျက် ရှိသည်။ ထိုကျေးရွာသည် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ အော့ရှ်ပြည်နယ်မှ ဥဇဘက် ကစ္စတန်နိုင်ငံ ကော့ဒ်ဂျာဘတ်သို့ သွားသော လမ်းပေါ်တွင် ရှိပြီး ကာဂျစ္စတန် နှင့် ဥဇဘက် ကစ္စတန်နိုင်ငံ နယ်နိမိတ်၏ အနောက်မြောက်ဘက် အန်ဒီဂျန်မြို့ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။<ref>[http://geosite.jankrogh.com/kyrgyzstan.htm Map showing the location of the Kyrgyz exclave Barak]. Retrieved on 2 May 2009</ref> ဘာရတ်သည် အုပ်ချုပ်ရေး အားဖြင့် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ အော့ရှ်ပြည်နယ်ရှိ ကာရာဆူး ခရိုင် အောက်တွင် ရှိသည်။ နိုင်ငံ နယ်နိမိတ် အတွင်းရှိနေသော ဥဇဘက်ကစ္စတန် နိုင်ငံပိုင် နိုင်ငံခြားနယ် ၄ ခုရှိသည်။ ထိုနယ် ၄ ခု အနက် ၂ ခုမှာ မြို့ ၂ ခု ဖြစ်သည်။ ပထမမြို့မှာ ဆုတ်ခ်မြို့ဖြစ်ပြီး ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေ ၄၂,၈၀၀ ဦး (အချို့သော ခန့်မှန်းချက်မှာ ၇၀,၀၀၀ဦး) ဖြစ်ပြီး ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းမှာ တာဂျစ်လူမျိုးများဖြစ်ကာ ကျန်သူများမှာ ဥဇဘက် လူမျိုးများ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယမြို့မှာ ရှက်ခီမာဒန် (အချို့က ရှာဟီမာဒန်၊ ရှိုဟီမာဒွန် သို့ ရှာအိမာဒန်) ဖြစ်ကာ ဧရိယာ အားဖြင့် ၃၅ စတုရန်းမိုင် (၉၀ စတုရန်း ကီလိုမီတာ) ကျယ်ဝန်းကာ ၁၉၉၃ တွင် လူဦးရေ အားဖြင့် ၅,၁၀၀ ရှိသည်။ ၉၁% မှာ ဥဇဘက် လူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး ကျန်သူများမှာ ကာဂျစ်လူမျိုးများ ဖြစ်သည်။ အခြားသော ၂ ခု မှာ သေးငယ်သော နယ်မြေကလေးများ ဖြစ်သော ချောင်ကာရား (၂ မိုင် (၃ ကီလိုမီတာ) မျှ ရှည်လျှားပြီး ၀.၆မိုင် (၁ ကီလိုမီတာ) မျှ ကျယ်ဝန်းသည်။) နှင့် ဂျန်ဂီ အေရယ် ( ၁ မိုင်-၂မိုင် (၂ကီလိုမီတာ-၃ကီလိုမီတာ)) မျှ သာ ကျယ်ဝန်းသည်။ ချောင်ကာရားသည် ဆုတ်ခ် မြစ်ပေါ်တွင် တည်ရှိပြီး ဥဇဘက် နယ်စပ်နှင့်ဆုတ်ခ်မြို့ ကြားတွင် တည်ရှိသည်။ ဂျန်ဂီအေရယ်သည် ဘတ်ကန်၏ အရှေ့ဘက် ၃၇မိုင် (၆၀ ကီလိုမီတာ) ခန့် အကွာတွင် တည်ရှိပြီး ခယ်မီလွန် အနားရှိ ကာဂျစ်-ဥဇဘက် နယ်စပ်အနီး မြောက်ဘက်ကျကျတွင် တည်ရှိသည်။ ထို့အတူ တာဂျစ်ကစ္စတန်နိုင်ငံပိုင်သော နယ် ၂ ခုသည်လည်း နယ်နိမိတ် အတွင်းတွင် တည်ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ အစ်စ်ဖာရာ၏ တောင်ဘက် ၂၈မိုင် (၄၅ ကီလိုမီတာ) အကွာတွင် တည်ရှိ၍ ကာရပ်ဖ်ရှင်မြစ်၏ ညာဘက်ကမ်းတွင် တည်ရှိသော ဗိုရုနယ် ( ၃၇မိုင် မှ မိုင် ၅၀( ၉၅ ကီလိုမီတာ မှ ၁၃၀ ကီလိုမီတာ) အတွင်း ကျယ်ဝန်း၊ ခန့်မှန်း လူဦးရေ ၂၃,၀၀၀ မှ ၂၉,၀၀၀ ကြား၊ ၉၅% တာဂျစ် ၅% ကာဂျစ်၊ ရွာ ၁၇ ရွာအတွင်း ပျံ့နှံ့တည်ရှိ) နှင့် ကာဂျစ် ဘူတာရုံ ကိုင်ရာဂါ အနီးတွင် တည်ရှိသော ဒေသကလေး တစ်ခု တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ==စီးပွားရေး== [[File:Kyrgyzstan Export Treemap.jpg|thumb|350px|ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၏ တင်ပို့ကုန် အချိုးအစား ပြသောပုံ]] [[File:BishkekBuildings.jpg|thumb|300px|ဘိရှကက်ရှိ အဆောက်အဦး အဟောင်းနှင့် အသစ်များ]] ကာဂျစ္စတန် နိုင်ငံ၏ ဗဟိုဘဏ်မှာ ကာဂျစ်သမ္မတနိုင်ငံ အမျိုးသားဘဏ် ဖြစ်သည်။ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် ယခင် ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုတွင် ဒုတိယမြောက် အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ယနေ့ခေတ်တွင်လည်း အလယ်အာရှတွင် ဒုတိယမြောက် အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည်။ စီအိုင်အေ ကမ္ဘာ့အချက်အလက် စာအုပ် အရ ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံ၏ လူဦးရေ ၃ ပုံ ၁ပုံသည် ဆင်းရဲ မွဲတေမှု မျဉ်း၏ အောက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2046.html CIA World Factbook. "Percentage of population below the poverty line by country"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161221103537/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2046.html |date=21 December 2016 }}. Cia.gov. Retrieved on 6 December 2013.</ref> ကုလသမ္မဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်၏ အဆိုအရ ဆင်းရဲမွဲတေမှုမှာ ဆက်၍ တိုးပွားလာနိုင်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ဆင်းရဲမွဲတေမှု သတ်မှတ်ချက်၏ အောက်တွင် နေထိုင်သူ လူဦးရေ ၃၁% ရှိရာမှ ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ၃၇% သို့ တိုးမြှင့်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite news|title=The Level of Poverty in Kyrgyzstan Will Continue to Grow|url=http://www.satrapia.com/news/article/the-level-of-poverty-in-kyrgyzstan-will-continue-to-grow/|newspaper=The Gazette of Central Asia|date=24 December 2012|publisher=Satrapia}}</ref> နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေ အဖွဲ့၊ ကမ္ဘာ့ဘဏ် အပါအဝင် အဓိက အနောက်တိုင်း ချေးငွေ အဖွဲ့အစည်းများ နှင့် အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်တို့မှ ထောက်ပံ့ပေးထားသော်လည်း လွတ်လပ်ရေး ရပြီးနောက်တွင် ကာဂျစ္စတန်တွင် စီးပွားရေး အကျပ်အတည်းများ ရင်ဆိုင်ရသည်။ အကြောင်းမှာ ဆိုဗီယက် ကုန်သွယ်ရေး အုပ်စုမှ ကွဲထွက်လာခြင်းကြောင့် ဈေးကွက်များ ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး ထိုအကြောင်းက နိုင်ငံ၏ ဝယ်လိုအားပေါ် အခြေတည်သော စီးပွားရေး စနစ်သို့ ကူးပြောင်းရာတွင် အဟန့်အတား ဖြစ်စေခဲ့သည်။ အစိုးရသည် အသုံးစရိတ်များကို လျှော့ချခဲ့ပြီး ကုန်ဈေးနှုန်း ကျဆင်းရန် အတွက် အစိုးရက အိတ်စိုက်ပေးသည့် အစီအစဉ် အများစုကို ရပ်တန့်ခဲ့ကာ သုံးစွဲခွန် ကောက်ခံခြင်းကို စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။ အားလုံး ခြုံကြည့်မည် ဆိုလျှင် အစိုးရအနေနှင့် ဈေးကွက်စီးပွားရေး သို့ ကူးပြောင်းရန် အတွက် အမှန်တကယ် အားစိုက်ထုတ် လုပ်ဆောင်သည်ကို မြင်နိုင်သည်။ စီးပွားရေး တည်ငြိမ်ရန် ဆောင်ရွက်ခြင်း နှင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး များမှ တဆင့် အစိုးရ အနေနှင့် ရေရှည် တသမတ်တည်း ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမည့် စီးပွားရေးကို တည်ဆောက်ရန် ကြံရွယ်ခဲ့သည်။ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးများကြောင့် ၁၉၉၈ ဒီဇင်ဘာ ၂၀ ရက်တွင် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့ ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ သို့ ဝင်ရောက်ခွင့် ရရှိခဲ့သည်။ ကာဂျစ် စီးပွားရေးမှာ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ပြိုလဲခြင်းနှင့် ထိုအကျိုးဆက်ကြောင့် ကြီးမားကျယ်ပြန့်သော ဈေးကွက် ဆုံးရှုံးမှုတို့ကြောင့် ကြီးစွာ ထိခိုက်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ တွင် ၉၈% သော ကာဂျစ်၏ တင်ပို့ကုန်တို့မှာ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု၏အခြားသော အပိုင်းများသို့ တင်ပို့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များ၏ အစောပိုင်းတွင် နိုင်ငံ၏စီးပွားရေး စွမ်းဆောင်နိုင်မှုမှာ စစ်ဘေးဒဏ် ခံခဲ့ရသော အာမေးနီယား၊ အဇာဘိုင်ဂျန် နှင့် တာဂျကစ္စတန် နိုင်ငံတို့မှလွဲ၍ အခြားသော ဆိုဗီယက် သမ္မတနိုင်ငံများထက် ဆိုးရွားခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာ စက်ရုံများနှင့် နိုင်ငံပိုင် လယ်ယာမြေများ ပျက်သုဉ်း၍ ယခင် ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုတွင် တည်ရှိနေခဲ့သော သမာရိုးကျ ဈေးကွက် ပျောက်ကွယ်သွားခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ စီးပွားရေး စွမ်းဆောင်နိုင်မှုမှာ ယခင်နှစ် အနည်းငယ် အတွင်း အထူးသဖြင့် ၁၉၉၈ မှစ၍ သိသာစွာ တိုးတက်လာခဲ့သော်လည်း ဘဏ္ဍာငွေ ရရှိရေး နှင့် လုံလောက်သော လူမှုရေးဆိုင်ရာ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှု ပေးနိုင်ရေး အတွက် အခက်အခဲများ ရင်ဆိုင်နေရဆဲ ဖြစ်သည်။ ရုရှားတွင် သွားရောက် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေကြသော ကာဂျစ် ရွှေ့ပြောင်း အလုပ်သမား ၈၀,၀၀၀ ခန့်၏ လွှဲပို့ငွေ သည် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ ဂျီဒီပီ၏ ၄၀% ကို ပံ့ပိုးပေးလျက် ရှိသည်။<ref>{{cite news |url=http://www.reuters.com/article/idUSTRE6373KT20100408 |title=Kyrgyz unrest plays into regional rivalry |publisher=Reuters |date=8 April 2010}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.eurasianet.org/departments/news/articles/eav040309e.shtml |title=Kyrgyzstan: Returning Labor Migrants are a Cause for Concern |publisher=EurasiaNet.org |date=2 April 2009 |accessdate=27 October 2015 |archivedate=11 May 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511104050/http://www.eurasianet.org/departments/news/articles/eav040309e.shtml }}</ref> စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသည် ကာဂျစ္စတန် စီးပွားရေး၏ အရေးပါသော ကဏ္ဍတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၀ ခုနှစ်များ၏ အစောပိုင်းတွင် ကာဂျစ္စတန်၏ ပုဂ္ဂလိက စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ကဏ္ဍသည် စိုက်ပျိုးရရှိသော သီးနှံ၏ သုံးပုံ တစ်ပုံမှ တစ်ဝက် အထိ ပံ့ပိုးပေးနိုင်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသည် ဂျီဒီပီ၏ ၃၅.၆% ပါဝင်ပြီး အလုပ် အားလုံးပေါင်း၏ တစ်ဝက်ခန့် ဖြစ်သည်။ ကာဂျစ္စတန်၏ မြေပြင် အနေအထားမှာ တောင်ကုန်း ထူထပ်သဖြင့် သိုး၊ ဆိတ် အစရှိသော ခြံမွေးတိရစ္ဆာန်များ မွေးမြူနိုင်ပြီး ၎င်းမှာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ကဏ္ဍတွင် အကြီးမားဆုံး လုပ်ငန်းဖြစ်ကာ သိုးမွှေး၊ အသား နှင့် နို့ထွက်ပစ္စည်းတို့မှာ အဓိက ထွက်ကုန်များ ဖြစ်ကြသည်။ အဓိက သီးနှံများတွင် ဂျုံ၊ သကြားမုန်လာ၊ အာလူး၊ ဝါ၊ ဆေးရွက်ကြီး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် သစ်သီးများ ပါဝင်သည်။ တင်ပို့ကုန်ဖြစ်သော စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသုံး ဓာတုပစ္စည်းများနှင့် ဓာတ်ဆီ တို့၏ ဈေးနှုန်းမှာ ကြီးမြင့်သည့် အတွက်ကြောင့် လယ်ယာလုပ်ငန်းကို ယခင် မျိုးဆက်များ အတိုင်း လက်ဖြင့် ဖြစ်စေ မြင်းဖြင့် ဖြစ်စေ လုပ်ကိုင်ကြသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းသုံး ပစ္စည်းများ ပြုပြင်ထုတ်လုပ်ခြင်း လုပ်ငန်းမှာ ကုန်ထုတ်လုပ်ရေး ကဏ္ဍ၏ အဓိက အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သကဲ့သို့ နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများအား ဆွဲဆောင်နိုင်သော ကဏ္ဍလည်း ဖြစ်သည်။ [[File:E7919-Dordoy-Bazaar-clothing.jpg|thumb|300px|ဒေါ်ဒွိုင်းဈေး]] ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် သတ္တုတွင်းထွက်များ ပေါများသော်လည်း ဓာတ်ဆီ နှင့် သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့ ပြောပလောက်အောင် မရှိပေ။ ထို့ကြောင့် ဓာတ်ဆီ နှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့များကို တင်သွင်းရသည်။ သတ္တုတွင်းထွက်များတွင် ကျောက်မီးသွေး၊ရွှေ၊ ယူရေနီယမ်၊ ခနောက်စိမ်း နှင့် အခြား အဖိုးတန် သတ္တုများ အများအပြား ရှိသည်။ သတ္တုဗေဒ လုပ်ငန်းမှာ အရေးပါသော လုပ်ငန်း ဖြစ်ပြီး အစိုးရ အနေနှင့် ထိုကဏ္ဍတွင် နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ရနိုင်စေရန် မျှော်လင့်သည်။ အစိုးရသည် ကွန်မ်တာ ရွှေတွင်းနှင့် အခြားဒေသများမှ ရွှေထုတ်ယူခြင်း နှင့် သန့်စင်ခြင်း လုပ်ငန်းတို့တွင် နိုင်ငံခြား ပါဝင်ပတ်သတ်မှုကို တက်ကြွစွာ အားပေးသည်။ နိုင်ငံ အတွင်း ပေါများလှသော ရေအရင်းအမြစ်များနှင့် တောင်ကုန်း ထူထပ်သော မြေပြင် အနေအထားတို့ကြောင့် ရေအားလျှပ်စစ် စွမ်းအင်များကို များပြားစွာ ထုတ်ယူနိုင်ပြီး နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့ရောင်းချနိုင်သည်။ နိုင်ငံအတွင်းတွင်မူ စီးပွားရေးသည် အဓိကအားဖြင့် အသေစား လုပ်ငန်းများသာ ဖြစ်သည်။ ဒေသတွင်း ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး အများစုမှာ ဈေးများနှင့် ကျေးလက်ဒေသများတွင် ကျေးရွာရှိ ဈေးဆိုင်ငယ်ကလေးများတွင်သာ လုပ်ကိုင်လေ့ ရှိကြသည်။ ကုန်သွယ်ရေး၏ သိသာထင်ရှားသော အစိတ်အပိုင်းမှာ စည်းကြပ်မှု မရှိပေ။ ဝေးလံခေါင်းပါးသော ကျေးရွာငယ်များတွင် နေ့စဉ်သုံး ပစ္စည်းများပင် ရရှိရန် ခက်ခဲလေ့ ရှိသည်။ အိမ်ထောင်စု အများစုမှာ စားသောက်စရာနှင့် ပတ်သက်၍ မိမိဘာသာ လုံလောက်ပြည့်စုံအောင် ဖန်တီးနိုင်ကြသည်။ မြို့ပြ နှင့် ကျေးလက် စီးပွားရေးတွင် ထင်ရှားသော ကွဲပြားခြားနားမှု ရှိသည်။ အဓိက ပို့ကုန်မှာ သံမဟုတ်သော သတ္တုနှင့် သတ္တုတွင်းထွက်များ၊ သိုးမွှေးပစ္စည်းများ နှင့် အခြားသော စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပစ္စည်းများ၊ လျှပ်စစ် စွမ်းအင် နှင့် အခြားသော အင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ ကုန်ပစ္စည်းများ ဖြစ်သည်။ တင်သွင်းကုန်များတွင် ဓာတ်ဆီနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့၊ သံသတ္တုများ၊ ဓာတုပစ္စည်းများ၊ စက်ကိရိယာများ၊ သစ် နှင့် စာရွက်များ၊ အချို့သော စားသောက်ကုန် နှင့် ဆောက်လုပ်ရေး ပစ္စည်းများ ဖြစ်ကြသည်။ ၎င်း၏ အဓိက ကုန်သွယ်ဖက် နိုင်ငံများမှာ ဂျာမနီ၊ ရုရှား၊ ကာဇက်စတန် နှင့် ဥဇဘက်ကစ္စတန် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ ဆက်သွယ်ရေးနှင့် သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ နည်းပညာ ဖွံ့ဖြိုးမှုကို ညွှန်ပြသော ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး ဖိုရမ်၏ ကွန်ယက် အသင့်ဖြစ်မှု ညွှန်းကိန်းတွင် ကာဂျစ် သမ္မတ နိုင်ငံ၏ ဆက်သွယ်ရေး အခြေခံ အဆောက်အအုံသည် အလယ်အာရှတွင် နောက်ဆုံး ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် တကမ္ဘာလုံး အဆင့် ၁၁၄ ရရှိပြီး ၂၀၁၃ ခု ညွှန်းကိန်းမှ ပြောင်းလဲမှု မရှိပေ။ ==လူဦးရေပျံ့နှံ့နေထိုင်ပုံ== [[File:Pyramide Kirghizistan.PNG|thumb|350px|ကာဂျစ္စတန်၏ အသက်အပိုင်းအခြား ကွဲပြားမှုကို ပြသော လူဦးရေ ပိရိမစ်]] ကာဂျစ္စတန်၏ လူဦးရေမှာ ၂၀၁၃ ခုနှစ် တွင် ၅.၆ သန်းမျှ ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref name=census>{{cite web| url=http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf| title=Ethnic composition of the population in Kyrgyzstan 1999–2014| publisher=National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic| accessdate=14 April 2014| language=ru| archivedate=13 November 2013| archiveurl=https://web.archive.org/web/20131113151445/http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf}}</ref>၎င်းတို့ထဲတွင် ၃၄.၄% မှာ အသက် ၁၅ နှစ်အောက် ဖြစ်ပြီး ၆.၂% မှာ အသက် ၆၅ နှစ် အထက် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံသည် ကျေးလက်နေ လူဦးရေ အများစု ဖြစ်ပြီး လူဦးရေ၏ ၃ ပုံ ၁ ပုံသာ မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ပျမ်းမျှ လူဦးရေ သိပ်သည်းမှုမှာ ၁ စတုရန်း ကီလိုမီတာလျှင် ၂၅ ယောက် ဖြစ်သည်။ ===လူမျိုးကွဲများ=== နိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံး လူမျိုးစုမှာ တာ့ခ် အနွယ်ဝင်များဖြစ်သော ကာဂျစ်လူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး ၂၀၁၃ ခုနှစ် ခန့်မှန်း ချက်အရ လူဦးရေ၏ ၇၂% မျှ ရှိသည်။ အခြား လူမျိုးစုများမှာ မြောက်ပိုင်းတွင် နေထိုင်ကြသော ရုရှားလူမျိုး (၉.၀%) နှင့် တောင်ဘက်တွင် နေထိုင်ကြသော ဥဇဘက် လူမျိုး(၁၄.၅%) များ ဖြစ်ကြသည်။ လူနည်းသော်လည်း သိသာထင်ရှားသော လူမျိုးစုများမှာ ဒန်ဂန် (၁.၉%)၊ ဝီဂါ (၁.၁%)၊ တာဂျစ် (၁.၁%)၊ ကာဇက် (၁.၁%) နှင့် ယူကရိန်း (၀.၅%) နှင့် အခြားသော လူမျိုးစုငယ်များ (၁.၇%) တို့ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံအတွင်းတွင် နေထိုင်သော လူမျိုးစုပေါင်း ၈၀ ကျော် ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.rferl.org/content/10_Things_You_Need_To_Know_About_The_Ethnic_Unrest_In_Kyrgyzstan/2071323.html |title=10 Things You Need To Know About The Ethnic Unrest In Kyrgyzstan |publisher=RFERL |date=14 June 2010}}</ref> ကာဂျစ်လူမျိုးများမှာ သမိုင်းကြောင်းအရ ရံဖန်ရံခါ လှည့်လည်သွားလာ နေထိုင်သော တိရစ္ဆာန် ကျောင်း သူများဖြစ်ပြီး ယတ် ဟုခေါ်သော တဲဝိုင်းငယ်များဖြင့် နေထိုင်ကြကာ သိုးများ၊ မြင်းများ နှင့် [[စာမရီ]] များကို ထိန်းကျောင်း မွေးမြူလေ့ ရှိကြသည်။ ထိုသို့ လှည့်လည်သွားလာသော ထုံးစံမှာ ရာသီဥတုအလိုက်ဖြစ်ပြီး နွေရာသီတွင် တိရစ္ဆာန် မွေးမြူ ထိန်းကျောင်းသော မိသားစုများသည် တောင်ကုန်းမြင့်ပေါ်ရှိ စားကျက်များသို့ ပြန်သွားလေ့ ရှိကြသည်။ တစ်နေရာတည်းတွင် ထိုင်၍ အလုပ်လုပ်သော ဥဇဘက် နှင့် တာဂျစ် များမှာမူ ဖာဂါးနားတောင်ကြားရှိ မြေနိမ့်ဒေသ ဆည်မြောင်းဖောက်ထားသော နေရာတွင် ယာခင်းများ ရှိကြသည်။<ref>"[http://countrystudies.us/kyrgyzstan/13.htm Kyrgyzstan – population]". [[Library of Congress Country Studies]]. {{PD-notice}}</ref> ကာဂျစ္စတန်သည် လွတ်လပ်ရေး ရပြီးသည့် အချိန်မှစ၍ လူမျိုးစု များ၏ ရာခိုင်နှုန်း အနည်းအများမှာ သိသာစွာ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=28550 |title=KYRGYZSTAN: Focus on post-Akayev Russian exodus |publisher=[[IRIN]] Asia |date=19 April 2005}}</ref> ကာဂျစ်လူမျိုးများ၏ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ၁၉၇၉ ခုနှစ် တွင် ၅၀% ခန့်သာ ရှိရာမှ ၁၉၇၉တွင် ၇၀% အထိ မြင့်တက်လာခဲ့ကာ ဥရောပ လူမျိုးစုများ ဖြစ်ကြသော ရုရှား၊ ယူကရိန်း နှင့် ဂျာမန် လူမျိုးများ အပါအဝင် တာတာ လူမျိုးများမှာ ၃၅% မှ ၁၀ % အထိ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။<ref name=census /> ရုရှားလူမျိုး ရာခိုင်နှုန်းမှာ ၁၉၇၀တွင် ၂၉.၂ % မျှ ရှိရာမှ ၁၉၈၉ တွင်၂၁.၅% အထိ ကျဆင်း သွားခဲ့သည်။<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/?id=YLeAxHLmgR8C&pg=PA15 |title=Migrant resettlement in the Russian federation: reconstructing 'homes' and 'homelands' |author=Flynn, Moya |year=1994 |page=15 |isbn=1-84331-117-8}}</ref> ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ၁၀၁,၀၀၀ ဦးရှိသော များပြားသော ဂျာမန်လူမျိုးများမှာ ဂျာမနီသို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်လျက် ရှိကြသည်။<ref>{{cite book|author=Kokaisl, Petr and Kokaislova, Pavla |title=The Kyrgyz – Children of Manas. Кыргыздар – Манастын балдары|url=https://books.google.com/books?id=XRXVbGwPgqIC&pg=PA132|year=2009|publisher=NOSTALGIE Praha|isbn=978-80-254-6365-9|page=132}}</ref> ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် လူဦးရေ ၆၀၀,၀၀၀ မျှ နိုင်ငံခြားသို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ခဲ့ပြီး အမျာစုမှာ လူနည်းစုလူမျိုးများ ဖြစ်ကြသည်။ <ref name="conflict"/> {| class="wikitable" |+ '''ကာဂျစ္စတန်၏ လူမျိုးစု အလိုက် လူဦးရေစာရင်း ၁၉၂၆-၂၀၁၄''' |- style="background:#e0e0e0;" ! rowspan="2" | လူမျိုးစု<br />group ! colspan="2" | ၁၉၂၆ လူဦးရေစာရင်း^၁ ! colspan="2" | ၁၉၅၉ လူဦးရေစာရင်း^၃ ! colspan="2" | ၁၉၈၉ လူဦးရေစာရင်း^၆ ! colspan="2" | ၁၉၉၉ လူဦးရေစာရင်း^၇ ! colspan="2" | ၂၀၁၄ လူဦးရေစာရင်း^၇ |- style="background:#e0e0e0;" ! လူဦးရေ ! % ! လူဦးရေ ! % ! လူဦးရေ ! % ! လူဦးရေ ! % ! လူဦးရေ ! % |- | ကာဂျစ် | style="text-align:right;"| ၆၆၁,၁၇၁ | style="text-align:right;"| ၆၆.၆ | style="text-align:right;"| ၈၃၆,၈၃၁ | style="text-align:right;"| ၄၀.၅ | style="text-align:right;"| ၂,၂၂၉,၆၆၃ | style="text-align:right;"| ၅၂.၄ | style="text-align:right;"| ၃,၁၂၈,၁၄၇ | style="text-align:right;"| ၆၄.၉ | style="text-align:right;"| ၄,၁၉၃,၈၅၀ | style="text-align:right;"| ၇၂.၆ |- | ဥဇဘက် | style="text-align:right;"| ၁၁၀,၄၆၃ | style="text-align:right;"| ၁၁.၁ | style="text-align:right;"| ၂၁၈,၆၄၀ | style="text-align:right;"| ၁၀.၆ | style="text-align:right;"| ၅၅၀,၀၉၆ | style="text-align:right;"| ၁၂.၉ | style="text-align:right;"| ၆၆၄,၉၅၀ | style="text-align:right;"| ၁၃.၈ | style="text-align:right;"| ၈၃၆,၀၆၅ | style="text-align:right;"| ၁၄.၄ |- | ရုရှား | style="text-align:right;"| ၁၁၆,၄၃၆ | style="text-align:right;"| ၁၁.၇ | style="text-align:right;"| ၆၂၃,၅၆၂ | style="text-align:right;"| ၃၀.၂ | style="text-align:right;"| ၉၁၆,,၅၅၈ | style="text-align:right;"| ၂၁.၅ | style="text-align:right;"| ၆၀၃,၂၀၁ | style="text-align:right;"| ၁၂.၅ | style="text-align:right;"| ၃၆၉,၉၃၉ | style="text-align:right;"| ၆.၄ |- | colspan="19" | <small>¹ Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_26.php]. ³ Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php]. ⁶ Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php]. ⁷ Source: [http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113151445/http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf |date=13 November 2013 }}. </small> |} ===ဘာသာစကားများ=== အလယ်အာရှတွင် ရှိသော ယခင် ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု၏ သမ္မတနိုင်ငံများတွင် ရုရှား ဘာသာစကားကို ရုံးသုံးဘာသာ စကား အဖြစ် အသုံးပြုသော နိုင်ငံ ၂ ခုသာ ရှိပြီး ၎င်းတို့မှာ ကာဂျစ္စတန် နှင့် ကာဇက်စတန် နိုင်ငံတို့ ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင်မှ ကာဂျစ်ဘာသာ စကားကို ရုံးသုံးဘာသာ စကား အဖြစ် ထပ်မံပြဋ္ဌာန်းပြီး ရုံးသုံးဘာသာစကား ၂ခု သုံးသော နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကာဂျစ်ဘာသာစကားသည် တာ့ခ် ဘာသာစကားတစ်ခု ဖြစ်ပြီး ကစ်ပ်ချက် ဘာသာစကားခွဲ ဖြစ်ကာ ကာဇက်ဘာသာစကား၊ ကာရာကယ်လ်ပက် ဘာသာစကား၊ နိုဂေးတာတာ ဘာသာစကားတို့နှင့် နီးစပ်စွာ ဆင်တူသည်။ ၂၀ ရာစု အထိ အာရပ် အက္ခရာကို သုံး၍ ရေးသားပြီး လက်တင် အက္ခရာများကို ၁၉၂၈ တွင် စတင် မိတ်ဆက် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ထို့နောက် မကြာမီတွင် ဆိုင်ရေးလစ် အက္ခရာဖြင့် အစားထိုး အသုံးပြုခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် လူဦးရေ စာရင်းအရ<ref>{{cite web|title=Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики (Population and Housing Census of the Kyrgyz Republic), 2009|url=http://212.42.101.100:8088/nacstat/node/23|publisher=NSC of Kyrgyzstan|accessdate=9 October 2012|archivedate=21 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130121143551/http://212.42.101.100:8088/nacstat/node/23}}</ref> လူဦးရေ ၄.၁ သန်းသည် ကာဂျစ်ဘာသာစကားကို မိခင် ဘာသာစကား သို့မဟုတ် ဒုတိယ ဘာသာစကား အဖြစ် အသုံးပြုကြပြီး ၂.၅ သန်းမှာ ရုရှားဘာသာစကားကို မိခင် ဘာသာစကား သို့ မဟုတ် ဒုတိယ ဘာသာစကား အဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ ဥဇဘက်မှာ ဒုတိယ အများဆုံး ပြောဆိုကြသော ဒေသသုံး စကား ဖြစ်ပြီး ရုရှား ဘာသာစကားမှာ နောက်မှလိုက်သည်။ ရုရှားသည် ဒုတိယ ဘာသာစကား အဖြစ် ဒုတိယမြောက် ပြောဆိုကြသော ဘာသာစကား ဖြစ်ပြီး ကာဂျစ်၊ ဥဇဘက် နှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာတို့က နောက်မှ လိုက်သည်။ စီးပွားရေး နှင့် နိုင်ငံရေး ကိစ္စ အများစုကို ရုရှား ဘာသာစကားကို အသုံးပြု၍ လုပ်ကိုင်ကြသည်။ လတ်တလော တိုင်အောင်ပင် ကာဂျစ် ဘာသာစကားသည် အိမ်တွင်သာ သုံးသော ဘာသာစကား ဖြစ်ပြီး အစည်းအဝေးများ နှင့် အခြား အခမ်းအနား များတွင် အသုံးပြုမှု ရှားပါးသည်။ သို့သော်လည်း လက်ရှိ လွှတ်တော် အစည်းအဝေးများကို ကာဂျစ်ဘာသာစကား ဖြင့် ကျင်းပပြီး ကာဂျစ်ဘာသာစကား မပြောသူများ အဖို့ ချက်ချင်း ဘာသာပြန်ပေးခြင်းမျိုး ရှိသည်။ {| class="wikitable sortable" |- ! ဘာသာစကားအမည် !! မိခင်ဘာသာအဖြစ် ပြောဆိုသူ !! ဒုတိယ ဘာသာအဖြစ် ပြောဆိုသူ !! စုစုပေါင်း ပြောဆိုသူ |- | ကာဂျစ် || ၃,၈၃၀,၅၅၆ || ၂၇၁,၁၈၇ || ၄,၁၂၁,၇၄၃ |- | ရုရှား || ၄၈၂,၂၄၃ || ၂,၁၁၀၉,၃၉၃ || ၂,၅၉၁,၆၃၆ |- | ဥဇဘက် || ၇၇၂,၅၆၁ || ၉၇,၇၅၃ || ၈၇၀,၃၁၄ |- | အင်္ဂလိပ် || || ၂၈,၄၁၆ || ၂၈,၄၁၆ |- | ပြင်သစ် || || ၆၄၁|| ၆၄၁ |- | ဂျာမန် || || ၁၀|| ၁၀ |- | အခြား || ၂၇၇,၄၃၃ || ၃၁,၄၁၁ || |} ===လူဦးရေ အများဆုံး ဒေသများ=== {{ကာဂျစ္စတန်ရှိ အကြီးဆုံးမြို့များ}} {{clear}} ===ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုများ=== [[File:Karakol-Dungan-Mosque-Exterior-1.jpg|thumb|ကာရာကောလ်ရှိ ဒန်ဂန်ဗလီ]] ကာဂျစ္စတန်တွင် လူအများဆုံး ကိုးကွယ်သည့်ဘာသာမှာ အစ္စလာမ်ဘာသာ ဖြစ်သည်။ ၈၀% သော လူဦးရေမှာ မွတ်စလင်များ ဖြစ်ကြပြီး ၁၇% မှာ ရုရှားရှေးရိုး ခရစ်ယာန်ဘာသာ ကို ကိုးကွယ်ကြကာ ၃% မှာ အခြား ဘာသာဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2001/5598.htm |title=Kyrgyzstan |publisher=State.gov |accessdate=17 April 2010}}</ref> ၂၀၀၉ ခုနှစ် ပြူး သုတေသန ဌာန၏ လေ့လာချက်အရ မွတ်စလင် ရာခိုင်နှုန်း ပိုများပြီး ကာဂျစ္စတန် လူဦးရေ၏ ၈၆.၃% သည် အစ္စလာမ်ဘာသာကို ကိုးကွယ်ကြသည်။<ref>[http://pewforum.org/uploadedfiles/Topics/Demographics/Muslimpopulation.pdf MAPPING THE GLOBAL MUSLIM POPULATION] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110519092435/http://pewforum.org/uploadedfiles/Topics/Demographics/Muslimpopulation.pdf |date=19 May 2011 }}. A Report on the Size and Distribution of the World’s Muslim Population. [[Pew Research Center]]. October 2009</ref> မွတ်စလင် ၆၄% မှာ မည်သည့် ဂိုဏ်းဂဏစွဲမှ မရှိကြဘဲ ၂၃% မှာ ဆွန်နီ မွတ်စလင်များ ဖြစ်ကြကာ ဟာနာဖီ ဂိုဏ်း၏ အတွေးအခေါ်ကို ကျင့်သုံးကြသည်။<ref>Pew Forum on Religious & Public life. 9 August 2012. Retrieved 29 October 2013.</ref> အမာဒိယ မွတ်စလင် အချို့ရှိသော်လည်း နိုင်ငံမှ အသိအမှတ် မပြုပေ။<ref>{{cite web | url=http://www.rferl.org/content/kyrgyz_officials_reject_muslim_sect/24438562.html | title=Kyrgyz Officials Reject Muslim Sect | accessdate=6 June 2014 | date=6 January 2012 | publisher=RFE/RL | archivedate=7 January 2012 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20120107033357/http://www.rferl.org/content/kyrgyz_officials_reject_muslim_sect/24438562.html }}</ref> ဆိုဗီယက်ခေတ်ကာလက နိုင်ငံတော် အနေနှင့် ဘာသာမဲ့ခြင်းကို အားပေးခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ် ကာဇက်စတန်တွင် နိုင်ငံရေးတွင် ဘာသာရေး ဆက်နွယ်မှု မရှိသော လောကီသီးသန့်ဝါဒကို ကျင့်သုံးသော်လည်း အစ္စလာမ်ဘာသာ အနေနှင့် နိုင်ငံရေးတွင် လွှမ်းမိုးမှု ရှိလာသည်ကို တွေ့ရသည်။<ref name=isn>{{cite web|url=http://www.isn.ethz.ch/news/sw/details.cfm?ID=18147 |title=ISN Security Watch – Islam exerts growing influence on Kyrgyz politics |publisher=Isn.ethz.ch |accessdate=2 May 2010}}</ref> ဥပမာ အနေနှင့် ပြရမည် ဆိုလျှင် အစိုးရအရာရှိ များကို အခွန်အခမဲ့ အစီအစဉ်ဖြင့် ဟာ့ဂျ် သွားရန် အတွက် ကြိုးပမ်းမှုများ ရှိသည်။ ကာဂျစ္စတန်တွင် အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်မှုမှာ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု နောက်ခံတွင်သာ အခြေခံပြီး အများစုမှာ နေ့စဉ် ကျင့်သုံးခြင်း မပြုကြပေ။ သို့သော် လူသိများ ထင်ရှားသူများက ဘာသာရေး တန်ဖိုးများကို ပြန်လည်ကျင့်သုံးရန် ထောက်ခံ ပြောဆိုလာကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် အစိုးရမှ ခန့်အပ်ထားသော လူ့အခွင့်အရေး ထောက်ခံသူ တာဆန်ဘေး ဘာကာ-အူလူးက "အခုလို လွတ်လပ်လာတဲ့ အချိန်အခါမှာ ကာဂျစ္စတန် တစ်ခုတည်း မဟုတ်ဘူး။ တခြားသော ကွန်မြူနစ်လွန် သမ္မတ နိုင်ငံတွေမှာ ဘာသာရေး ကိုင်းရှိုင်းမှုတွေ ပြန်ဖြစ်လာတာ အံ့ဩစရာ ကိစ္စ မဟုတ်ပါဘူး။ ဈေးကွက်ကို အခြေခံတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်း တစ်ခုကို လူမှုကျင့်ဝတ်တွေ မပါပဲ တည်ထောင်ရတယ် ဆိုတာ လူမဆန်တဲ့ကိစ္စပါပဲ။" ဟု ပြောခဲ့သည်။<ref name=isn/> [[File:Bishkek church 01.jpg|thumb|left|upright|ဘိရှကက် ရှေးရိုး ခရစ်ယာန် ဘုရားကျောင်း]] ထို့ပြင် ကာဂျစ္စတန် သမ္မတဟောင်း အက်စကာ ကာယက်ဗ်၏ သမီး ဘာမက် ကာယဲဗာက ၂၀၀၇ ဇူလိုင် အင်တာဗျူးတွင် အစ္စလာမ် ဘာသာသည် နိုင်ငံ အနှံ့ ပိုမို အမြစ်တွယ်လာပြီ ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ <ref name=autogenerated1>{{cite web |url=http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav071707a.shtml |title=EurasiaNet Civil Society – Kyrgyzstan: Time to Ponder a Federal System – Ex-President's Daughter |publisher=Eurasianet.org |date=17 July 2007 |accessdate=2 May 2010 |archivedate=6 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101106225225/http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav071707a.shtml }}</ref> သူမက အလေးအနက်ထား ပြောကြားသည်မှာ ဗလီများစွာကို လတ်တလောတွင် တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ကာဂျစ်တို့သည် အစ္စလာမ် ဘာသာ တရားကို ပိုမို ကိုင်းရှိုင်းလာကြသည်ဟု ဆိုသည်။ သူမက ဆက်လက် ပြောကြားသည်မှာ "သိပ်တော့ မဆိုးပါဘူး။ ဒါကြောင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းက ပိုပြီး လူသားဆန်လာတယ်။ သန့်ရှင်းလာတယ်။" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။<ref name=autogenerated1/> ယခုအခါတွင် ခေတ်သစ် ဆူဖီဂိုဏ်း တစ်ခု ပေါ်ထွက်လာပြီး ၎င်းတို့၏ ကျင့်သုံးမှုမှာ ကွဲပြားခြားနားသော အစ္စလာမ် ပုံစံ တစ်မျိုး ဖြစ်ပြီး ရှေးရိုးအစ္စလာမ် ဘာသာနှင့် မတူပေ။ <ref>{{cite web|url=http://www.everyculture.com/Russia-Eurasia-China/Kyrgyz-Religion-and-Expressive-Culture.html |title=Religion and expressive culture – Kyrgyz |publisher=Everyculture.com |accessdate=2 May 2010}}</ref> [[File:Mosque under construction in Kyrgyzstan.jpg|thumb|right|ကာဂျစ္စတန်တွင် တည်ဆောက်ဆဲ ဗလီတစ်ခု]] ကာဂျစ္စတန်တွင် ကိုးကွယ်ကြသော အခြားဘာသာ တရားများတွင် ရုရှား ရှေးရိုး ပုံစံ နှင့် ယူကရိန်း ရှေးရိုးပုံစံ ခရစ်ယာန် ဘာသာများ ပါဝင်ကြပြီး အဓိက အားဖြင့် ရုရှားလူမျိုးများ နှင့် ယူကရိန်းလူမျိုးများမှ ကိုးကွယ်ကြသည်။ ဂျာမန် လူနည်းစုမှာလည်း ခရစ်ယာန်များ ဖြစ်ကြပြီး လူသီယန်၊ တဖန်နှစ်ခြင်း နှင့် ရိုမန်ကက်သလစ် တို့ ဖြစ်ကြကာ ခန့်မှန်းခြေ အားဖြင့် ကိုးကွယ်ယုံကြည်သူ ၆၀၀ ခန့် ရှိသည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.zenit.org/article-28637?l=spanish |title=Kirguistán la Iglesia renace con 600 católicos |publisher=ZENIT |date=2 October 2008 |accessdate=28 October 2015 |archivedate=7 October 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081007173444/http://www.zenit.org/article-28637?l=spanish }}</ref><ref>{{cite web|url=http://asia.msu.edu/centralasia/Kyrgyzstan/religion.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070702212941/http://asia.msu.edu/centralasia/Kyrgyzstan/religion.html|archivedate=2 July 2007|title=Religion in Kyrgyzstan|publisher=Asia.msu.edu|date=4 March 2010|accessdate=2 May 2010}}</ref> တျံတြစ် အယူဝါဒ များလည်း ကျန်ရှိနေသကဲ့သို့ ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ လွှမ်းမိုးမှု များလည်း ရှိသည်။ မြင့်မြတ်သော သစ်ပင်ပေါ်တွင် အလံများ ချည်နှောင်ခြင်းကို ထိုသို့သော အယူဝါဒများမှ လာသည်ဟု ဆိုကြသော်လည်း အချို့က ဆူဖီ အစ္စလာမ် ဘာသာ၏ ထုံးတမ်းစဉ်လာဟု ဆိုကြပြန်သည်။<ref>''[[Shaikh]] Muhammad Bin Jamil Zeno'', [[Muhammad Bin Jamil Zeno]], 2006, pg. 264</ref> ဘူခေးရီးယန်းဂျူး လူမျိုး အနည်းငယ်မျှ ကာဂျစ္စတန်တွင် နေထိုင်ကြသော်လည်း ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ပြိုကွဲသည့် အခါတွင် အများစုမှာ အခြားနိုင်ငံများ အထူးသဖြင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု နှင့် အစ္စရေး သို့ ထွက်ပြေးသွားကြသည်။ ထို့ပြင် အက်ရှ်ကီနာဇီးဂျူးလူမျိုး လူနည်းစု ရှိသော်လည်း ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ် အတွင်း အရှေ့ဥရောပ နိုင်ငံများသို့ ထွက်ပြေး သွားခဲ့ကြသည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်တွင် ကာဂျစ္စတန် လွှတ်တော်မှ ဥပဒေတစ်ခုကို တညီတညွတ်တည်း အတည်ပြု ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး ထိုဥပဒေအရ ဘာသာတရားကို အသိအမှတ် ပြုရန် အနည်းဆုံး ကိုးကွယ်ယုံကြည်သူ ဦးရေ ကို ၁၀ ဦး မှ ၂၀၀ ဦးသို့ တိုးမြှင့်ခဲ့ကြသည်။ ထို့အပြင် ဘာသာကူးပြောင်းရန် အတင်းအကြပ် ကြိုးစားခြင်းကို ဥပဒေမဲ့ လုပ်ရပ်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ကျောင်းများတွင် ဘာသာရေး ဆောင်ရွက်မှုများကို တားမြစ်ခဲ့ကာ မှတ်ပုံတင်မထားသော အဖွဲ့အစည်းများ၏ လှုပ်ရှားမှုများကိုလည်း တားမြစ်ခဲ့သည်။ သမ္မတ ကူးရ်မန်ဘတ် ဘာကီးယက်ဗ်မှ ထိုဥပဒေကို ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁၂ ရက်တွင် အတည်ပြု ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.eurasianet.org/departments/insightb/articles/eav011609c.shtml |title=Human Rights Activists Condemn New Religion Law |publisher=Eurasianet.org |date=16 January 2009 |accessdate=2 May 2010 |archivedate=29 April 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090429065320/http://eurasianet.org/departments/insightb/articles/eav011609c.shtml }}</ref> [[File:Kyrgyz Musicians in Karakol.jpg|thumb|ဂီတသမားများ ကာဂျစ္စတန် ရိုးရာဂီတကို တီးမှုတ်နေစဉ်]] ==ယဉ်ကျေးမှု== ===ထုံးတမ်းစဉ်လာ=== ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံတွင် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့၌ နှစ်သစ်ကူးပွဲကို ဆင်နွှဲလေ့ ရှိသကဲ့သို့ ကာဂျစ္စတန်သည် နွေဦးရာသီ အစ တစ်ရက်နေ့တွင် နောင်းရပ်ဇ်ခေါ် ရိုးရာ နှစ်သစ်ကူးပွဲကို ကျင်းပကြသည်။ နွေရာသီ အားလပ်ရက်တွင် စားသောက်ပွဲကြီးများ နှင့် အူလက် တာတစ်ခေါ် မြင်းစီးကစားပွဲ ပွဲတော်များကိုလည်း ကျင်းပလေ့ ရှိကြသည်။ တရားမဝင်သော်လည်း ယခုထက်တိုင် ပြုလုပ်နေကြသော ထုံးတမ်းစဉ်လာ တစ်ခုမှာ သတို့သမီးကို အလိုမတူဘဲ ခိုးယူပေါင်းသင်းခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web | url=http://www.pbs.org/frontlineworld/stories/kyrgyzstan/thestory.html | title = Synopsis of ''"The Kidnapped Bride"'' | first = Petr | last = Lom| date = March 2004 | publisher = Frontline/World}}</ref> သတို့သမီးကို အလိုမတူပဲ ခိုးယူပေါင်းသင်းခြင်းမှာ ထုံးတမ်းစဉ်လာ ဟုတ်မဟုတ် မှာမူ အငြင်းပွားဖွယ် ဖြစ်သည်။ ဇဝေဇဝါ ဖြစ်စရာ အချက်တစ်ချက်မှာ မိဘမှပေးစားခြင်းမှာ ထုံးတမ်းစဉ်လာဖြစ်ပြီး မိဘပေးစားမည့်သူကို မယူချင်၍ မိန်းကလေးမှ စိတ်ပါစွာ ခိုးရာလိုက်ခြင်းဖြင့် ခိုးယူပေါင်းသင်းခြင်းမှာ ထုံးတမ်းစဉ်လာ ဖြစ်လာသည့် ပမာပင် ဖြစ်သည်။<ref>[http://pantheon.hrw.org/reports/2006/kyrgyzstan0906/ "Reconciled to Violence: State Failure to Stop Domestic Abuse and Abduction of Women in Kyrgyzstan"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304105108/http://pantheon.hrw.org/reports/2006/kyrgyzstan0906/ |date=4 March 2016 }}. ''Human Rights Watch Report''. September 2006, Vol. 18, No.9.</ref> ===အလံ=== ရောင်ခြည်တန်း အခု ၄၀ ဖြာထွက်နေသော နေလုံး ပုံမှာ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု တိုးတက်ထွန်းကားစဉ်က ရုရှားတို့ ဝင်ရောက်သိမ်းပိုက်ခြင်း မပြုမီ ကာဂျစ် ယဉ်ကျေးမှု တစ်ခုလုံးကို ပေါင်းစပ်ဖြစ်ပေါ်စေသော လူမျိုးစု ၄၀ ကို ကိုယ်စားပြုသည်။ နေလုံးအတွင်းမှ မျဉ်းကြောင်းများမှာ ယတ် တဲအိမ်ငယ်၏ ခေါင် ကို ဖော်ပြပြီး ကာဂျစ်ဗိသုကာပညာ တွင်လည်း အသုံးပြုလေ့ ရှိကြသည်။ အနီရောင်မှာ ကာဂျစ္စတန်၏ ငြိမ်းချမ်းရေး နှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုကို ကိုယ်စားပြုသည်။ [[File:Ishenbek and Berkut scout for prey. (3968888530).jpg|thumb|လင်းယုန်ငှက်ဖြင့် အမဲလိုက်နေပုံ]] ===မြင်းစီးခြင်း=== ရိုးရာ အမျိုးသား အားကစားနည်းများက ကာဂျစ်ယဉ်ကျေးမှုတွင် မြင်းစီးခြင်း က မည်မျှ အရေးပါသည်ကို ထင်ဟပ်ပြနေသည်။ အလယ်အာရှတွင် အလွန်လူကြိုက်များသော ကစားနည်း တစ်မျိုးမှာ အူလက် တာတစ်ရှ်ဟု ခေါ်သော အသင်းလိုက် ကစားနည်း တစ်မျိုး ဖြစ်ပြီး ပိုလို နှင့် ရပ်ဂ်ဘီ ကစားနည်းတို့ ပေါင်းစပ်ထားသည်နှင့် ဆင်တူသည်။ ထိုကစားနည်းတွင် မြင်းစီး အသင်း နှစ်သင်း ခေါင်းမပါသော ဆိတ်သေကို လုယူကြပြီး ပြိုင်ဘက်၏ ဂိုးစည်းနောက် သို့မဟုတ် ပြိုင်ဘက်၏ ဂိုးအတွင်းသို့ ဝင်အောင် သွင်းရခြင်း ဖြစ်သည်။ မြေကြီးပေါ်တွင် စက်ဝိုင်းပုံ စည်းမျဉ်းတားပြီး ကစားသည့် ကစားနည်း ဖြစ်သည်။ အခြား မြင်းစီးယှဉ်ပြိုင်ရသော ကစားနည်းများတွင် အောက်ပါကစားနည်းတို့ ပါဝင်သည်။ * "အက် ချာဘစ်" ခရီးရှည် မြင်းစီးပြိုင်ပွဲ၊ တစ်ခါတရံ အကွာအဝေး ၅၀ ကီလိုမီတာ ကျော်သည်။ * "ဂျမ်ဘီ အက်တ်မိုင်" တိုင်တစ်တိုင်တွင် ဂျမ်ဘီဟုခေါ်သည့် တန်ဖိုးကြီးသည့် သတ္တု ဘားတန်းတစ်ခုကို အရစ်ဖော် ချိတ်ဆွဲထားပြီး ပြိုင်ပွဲဝင်များက ထိုအရစ်ကို မြင်းကဆုန်ပေါက်စီးရင်း ပစ်ခတ်ရသည်။ * "ကစ်ဇ် ကူးမိုင်" အမျိုးသမီးမှ မြင်းကို ကဆုန်စိုင်း ထွက်ပြေးစဉ် အမျိုးသားမှ အမျိုးသမီးထံမှ အနမ်းကို ရရန် လိုက်ဖမ်းရသည်။ အကယ်၍ ထိုသို့ လိုက်ဖမ်းခြင်း မအောင်မြင်ပါက အမျိုးသမီးမှ အမျိုးသားကို တဖန် လိုက်ဖမ်းပြီး ကမ်ချိခေါ် မြင်းရိုက်သည့် ကျာပွတ်ဖြင့် လိုက်ရိုက်သည်။ * "အူးဒါရစ်ရှ်" ပြိုင်ဖက်နှစ်ဦး မြင်းပေါ်မှ သတ်ပုတ်ကြပြီး တခြား တဖက်သားကို မြင်းပေါ်မှ ပြုတ်ကျရန် ကြိုးပမ်းရသည်။ * "တျင်း အမ်မိုင်" မြင်းကို အမြန်ဆုံး ကဆုန်စိုင်း ပြေးနေစဉ် မြေကြီးပေါ်မှ ဒင်္ဂါးပြားကို ကောက်ရန် ကြိုးစားရသည်။ [[File:Issyk-Kulmeer.jpg|thumb|right|အစ်ဆီကူး ကန်၏ တောင်ဘက် ကမ်းခြေ]] ===အများပြည်သူ ရုံးပိတ်ရက်များ=== ကာဂျစ္စတန်ရှိ အများပြည်သူဆိုင်ရာ ရုံးပိတ်ရက်များမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။ * ဇန်နဝါရီ ၁ ရက် - နှစ်သစ်ကူးနေ့ * ဇန်နဝါရီ ၇ ၇က် - ရှေးရိုး ခရစ္စမတ်နေ့ * ဖေဖော်ဝါရီ ၂၃ ရက် - အဖနိုင်ငံ ကာကွယ်သူတို့၏ အနေ့ * မတ်လ ၈ ရက် - အမျိုးသမီးများနေ့ * မတ်လ ၂၁ ရက် - နောင်းရပ်ဇ် ပါရှန်းနှစ်သစ်ကူးနေ့ - နွေဦးပွဲတော် * မတ်လ ၂၄ ရက် - အမျိုးသား တော်လှန်ရေးနေ့ * မေလ ၁ ရက် - အမျိုးသားနေ့ * မေလ ၅ ရက် - ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနေ့ * မေလ ၈ ရက် - အောက်မေ့ဖွယ်နေ့ * မေလ ၉ ရက် - အောင်ပွဲနေ့ (ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အဆုံးသတ်ခြင်း) * ဩဂုတ် ၃၁ ရက် - လွတ်လပ်ရေးနေ့ * နိုဝင်ဘာ ၇ ရက် - မဟာ အောက်တိုဘာ ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေးနေ့ [[File:Yssykkoel-lake.jpg|thumb|အစ်ဆီကူးကန်]] အခြား မွတ်စလင် ရုံးပိတ်ရက် နှစ်ရက်ဖြစ်သော အိုရိုဇို အစ် နှင့် ကာမန် အစ် တို့မှာ လ ပြက္ခဒိန်ပေါ်တွင် မူတည်၍ အလုပ်လုပ်သည်။ ===ခရီးသွားလုပ်ငန်း=== ကာဂျစ္စတန်ရှိ ခရီးသွားတို့ အများဆုံး သွားရောက် လည်ပတ်သည့် နေရာမှာ အစ်ဆီကူး ရေကန် ဖြစ်သည်။ ရေကန်၏ မြောက်ဘက် ကမ်းပါးပေါ်တွင် ဟိုတယ်များ၊ အားလပ်ရက် အပန်းဖြေ စခန်းများ၊ တည်းခိုဆောင်များနှင့် ဘိုးဘွားရိပ်သာများ ရှိသည်။ အထင်ရှားဆုံး ကမ်းခြေ ဇုန်များမှာ ချိုလ်ပွန်အာတာ မြို့ နှင့် အနီးအနားရှိ ကာရာအွီး(ဒိုလင်ကာ)၊ ဘော့စ်တယ်ရီ နှင့် ကိုရမ်ဒီ တို့တွင် ရှိသည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ် နှင့် ၂၀၀၇ ခုနှစ်တို့တွင် ကမ်းခြေ သို့ လာရောက် လည်ပတ်သော ခရီးသွား ၁ သန်း ကျော် ရှိသည်။ သို့သော်လည်း ဒေသ အတွင်း စီးပွားရေး နှင့် နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုတို့ကြောင့် လတ်တလောနှစ်များ အတွင်း လာရောက်လည်ပတ်သူ ကျဆင်းလာသည်။<ref>{{cite web|title=Issyk-Kul: Chasing short-term profit |url=http://www.neweurasia.net/business-and-economics/issyk-kul-chasing-short-term-profit/ |publisher=New Eurasia |accessdate=3 May 2011}}</ref> တောတွင်း ခရီးသွားခြင်းနှင့် စခန်းချခြင်းတို့ကို စိတ်ဝင်စားသူများ အတွက် ဒေသတိုင်းတွင် ဆွဲဆောင်နိုင်သည့် နေရာများနှင့် စိန်ခေါ်နိုင်သည့် နေရာများ ရှိသည်။ စခန်းချ နေထိုင်ခြင်း အတွက် လူကြိုက်များသော နေရာများမှာ အော့ရှ်ဒေသ တောင်ပိုင်း နာရင်မြို့ နှင့် တိုရူဂတ် တောင်ကြားဒေသကြား နေရာ နှင့် အစ်ဆီကူးရှိ ကာရာကော မြို့ကို ဝန်းရံနေသည့် တောင်နှင့် ရေခဲမြစ်များ ရှိရာ နေရာ တို့ ဖြစ်သည်။ ဒေသခံ ခရီးသွားလမ်းညွှန်များ နှင့် အထမ်းသမားများကို ဘိရှကက် နှင့် ပြည်နယ်မြို့တော်များရှိ ခရီးသွား လုပ်ငန်း ကုမ္ပဏီများတွင် ငှားရမ်းနိုင်သည်။ စကီးစီးခြင်းမှာမူ ခရီးသွား လုပ်ငန်းအတွက် အစပျိုးသည့် အခြေအနေမှာပင် ရှိသေးသည်။ သို့သော်လည်း ဘိရှကက်မှ နာရီဝက်ခန့် သွားရသည့် နေရာတွင် ဈေးပေါပြီး ပစ္စည်းကိရိယာ အစုံအလင် ရှိသော စကီး စီးနိုင်သည့် နေရာ တစ်ခု ရှိသည်။ တိုဂုဇ် ဘူလတ် စကီး စခန်းမှာ ဘိရှကက်မှ ၂၈ မိုင် (၄၅ ကီလိုမီတာ) အကွာတွင် တည်ရှိသည်။ ကာရာကောမြို့ အပြင်ဘက်ရှိ ကာရာကော တောင်ကြား အမျိုးသား ဥယျာဉ်တွင်လည်း စကီးစခန်း တစ်ခု ရှိသည်။ ===အားကစား=== [[File:Bandy 2012. KYR - JPN.JPG|thumb|right|ကာဂျစ္စတန်နှင့် ဂျပန်တို့ ဘန်ဒီ ယှဉ်ပြိုင် ကစားစဉ်]] ဘောလုံး ကစားနည်းသည် ကာဂျစ္စတန်တွင် လူကြိုက် အများဆုံး ကစားနည်း တစ်ခု ဖြစ်သည်။ တရားဝင် အုပ်ချုပ်သော အဖွဲ့အစည်းမှာ ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုမှ ခွဲထွက်ပြီးနောက် တည်ထောင်ခဲ့သော ကာဂျစ်သမ္မတနိုင်ငံ ဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ် ဖြစ်သည်။ ထို အဖွဲ့အစည်းမှ ကာဂျစ္စတန် အမျိုးသား ဘောလုံး အသင်းကို အုပ်ချုပ်သည်။<ref>{{cite web|title=Kyrgyzstan|url=http://www.fifa.com/associations/association=kgz/index.html|publisher=FIFA|accessdate=3 May 2011|archivedate=12 December 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181212065225/https://www.fifa.com/associations/association=kgz/index.html}}</ref> နပမ်းသတ်ခြင်းသည်လည်း ကာဂျစ္စတန်တွင် အလွန်ထင်ရှားသော အားကစားနည်း တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ နွေရာသီ အိုလံပစ် ကစားပွဲ အတွင်းတွင် ကာဂျစ္စတန်မှာ အားကစားသမား နှစ်ဦးသည် ဂရိ-ရိုမန် နပမ်းသတ် ကစားနည်းတွင် ငွေတံဆိပ် နှင့် ကြေးတံဆိပ် ရရှိခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite news|title=Kyrgyzstan Olympic Medals|url=http://content.usatoday.com/sports/olympics/beijing/medals.aspx?cc=KGZ|publisher=USATODAY|accessdate=3 May 2011|date=16 September 2008}}</ref> ရေခဲပြင် ဟော်ကီ ကစားနည်းမှာ ယခင်က ကာဂျစ္စတန်တွင် လူကြိုက်မများခဲ့သည်မှာ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ရေခဲပြင် ဟော်ကီ ချန်ပီယံ ပြိုင်ပွဲ မကျင်းပမီ အချိန် အထိပင် ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ကာဂျစ္စတန် အမျိုးသား ရေခဲပြင် ဟော်ကီ အသင်းမှ ၂၀၁၁ ခုနှစ် အာရှ ဆောင်းရာသီ အားကစားပွဲအား အဆင့်မြင်တန်းတွင် အနိုင်ရခဲ့ပြီး ၆ ပွဲစလုံးတွင် အနိုင်ရခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို ကစားပွဲမှာ ကာဂျစ္စတန် ရေခဲပြင် ဟော်ကီ အသင်း ပထမဆုံး ပါဝင်ကစားသော နိုင်ငံတကာ ကစားပွဲ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last=Lundqvist|first=Henrik|title=Kyrgyzstan wins the Asian Winter Games Premier Division 2011|url=http://www.eurohockey.com/article/259-kyrgyzstan-wins-the-asian-winter-games-premier-division-2011.html|publisher=EuroHockey|date=5 February 2011}}</ref> ကာဂျစ္စတန် အမျိုးသား ရေခဲပြင် ဟော်ကီ အသင်းသည် ၂၀၁၁ ဇူလိုင်လတွင် နိုင်ငံတကာ ရေခဲပြင် ဟော်ကီ အသင်းချုပ်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ဘန်ဒီ ကစားနည်းသည်လည်း နိုင်ငံအတွင်း လူကြိုက်များလာသည်။ ကာဂျစ် အမျိုးသား အသင်းသည် အာရှ ဆောင်းရာသီ အားကစားပွဲတွင် ကြေးတံဆိပ်ဖြင့် ပထမဆုံး အကြိမ် ဆုတံဆိပ် ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ဘန်ဒီ ကမ္ဘာ့ ချန်ပီယံ ပြိုင်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ကစားခဲ့ပြီး ပထမဆုံး အကြိမ် ဝင်ရောက်ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[http://www.bandy.or.jp/_userdata/teampictureFeb2.jpg Team picture with Japan after their first meeting in the World Championships] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120819170346/http://www.bandy.or.jp/_userdata/teampictureFeb2.jpg |date=19 August 2012 }}. bandy.or.jp.</ref> ==ပညာရေး== ကာဂျစ္စတန်၏ ပညာရေး စနစ်တွင် မူလတန်း၌ ၁ တန်းမှ ၄ တန်း အထိ ပါဝင်ပြီး အထက်တန်းတွင် ၅ တန်းမှ ၁၁ တန်း (အချို့နေရာများတွင် ၁၂ တန်း) အထိ ကျောင်းတစ်ကျောင်းတည်းတွင် ရှိသည်။ ကလေးငယ်များကို မူလတန်းတွင် ၇ နှစ်မှ စတင် လက်ခံသည်။ ကလေးငယ်တန်း ၉ တန်း အထိ အောင်မြင်ရန် လိုအပ်ပြီး အောင်လက်မှတ် ရရှိရမည် ဖြစ်သည်။ ၁၀ တန်း နှင့် ၁၁ တန်းမှာ မတက်မနေရ မဟုတ်ပေ။ သို့သော် ကျောင်းဆင်း ဒီပလိုမာ ရရှိရန် အတွက်မူ ထို ၂ တန်းကို အောင်မြင်ရန် လိုအပ်သည်။ ထိုသို့ အောင်မြင်ရန် ကျောင်းသားများသည် ၁၁ နှစ် သင်ခန်းစာကို ပြီးဆုံးရမည် ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတော်မှ ဦးစီး ကျင်းပသော စာရေး၊ သင်္ချာ၊ သမိုင်း နှင့် နိုင်ငံခြား ဘာသာ စာမေးပွဲ ၄ ခုကို အောင်မြင်ရမည် ဖြစ်သည်။ ဘိရှကက်မြို့တွင် အစိုးရကျောင်းပေါင်း ၇၇ ကျောင်းရှိ၍ အခြားနေရာများတွင် ၂၀၀ ကျော် ရှိသည်။ ကာဂျစ္စတန်တွင် အဆင့်မြင့် ကောလိပ်နှင့် တက္ကသိုလ် ၅၅ ခု ရှိပြီး ၃၇ ခုမှာ အစိုးရမှ ဦးစီးသည်။ ကာဂျစ္စတန်ရှိ အဆင့်မြင့် ပညာရေး ကောလိပ်နှင့် တက္ကသိုလ်များတွင် အောက်ပါကျောင်းများ ပါဝင်သည်။ * ကာဂျစ္စတန် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တက္ကသိုလ် * အလယ်အာရှ တက္ကသိုလ် * အလယ်အာရှ အမေရိကန် တက္ကသိုလ် * ဘိရှကက် လူသားရေးရာ တက္ကသိုလ် * အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အာတာအွတ်-အာလာတူး တက္ကသိုလ် * စီးပွားရေး နှင့် စီးပွားရေး လုပ်ငန်း တက္ကသိုလ် * ကာဂျစ် နိုင်ငံတော် ဆောက်လုပ်ရေး၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး နှင့် ဗိသုကာ တက္ကသိုလ် * ကာဂျစ် အမျိုးသား တက္ကသိုလ် * ကာဂျစ် နည်းပညာ တက္ကသိုလ် * ကာဂျစ်နိုင်ငံတော် သင်ကြားရေး တက္ကသိုလ် (ယခင်က နိုင်ငံတော် အာရာဗျက် ကာဂျစ် တက္ကသိုလ်) * ကာဂျစ် ရုရှား ဆလာဗိုးနစ် တက္ကသိုလ် * ကာဂျစ်-တူရကီ မာနာ့စ် တက္ကသိုလ် * လူမှုရေး တက္ကသိုလ် (ယခင်က ကာဂျစ်-ဥဇဘက် တက္ကသိုလ်) * မော့စကော့ဗ် ဥပဒေနှင့် စီးပွားရေး လုပ်ငန်း တက္ကသိုလ် * အော့ရှ် နိုင်ငံတော် တက္ကသိုလ် * အော့ရှ် နည်းပညာ တက္ကသိုလ် * ပလေတိုး စီမံခန့်ခွဲမှုပညာ နှင့် ဒီဇိုင်း တက္ကသိုလ် * အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဆေးတက္ကသိုလ် ==သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး== [[File:E8102-Bishkek-West-Bus-Terminal.jpg|thumb|right|ဘိရှကက် အနောက်ပိုင်း ဘတ်စ်ကားဂိတ်]] ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် တောင်ကုန်းတောင်တန်း ထူထပ်သော မြေမျက်နှာသွင်ပြင် ရှိသောကြောင့် လမ်းပန်း ဆက်သွယ်ရေးတွင် အလွန်ခက်ခဲသည်။ လမ်းများမှာ မတ်စောက်သော တောင်ကြားများတွင် မြွေလိမ်မြွေကောက် သွားရပြီး ၉,၈၀၀ပေ( မီတာ ၃,၀၀၀) ကျော် မြင့်သော နေရာများတွင် တောင်ပြိုခြင်းနှင့် နှင်းခဲကြီးများ ကျဆင်းခြင်းတို့ဖြင့် မကြာခဏ ကြုံတွေ့ရလေ့ ရှိသည်။ ပိုမို၍ ဝေးလံခေါင်းပါးသော ဒေသများနှင့် အမြင့်ပိုင်း ဒေသများတွင် ဆောင်းရာသီ ခရီးသွားရန်မှာ မဖြစ်နိုင်သလောက် ဖြစ်သည်။ လမ်းများနှင့် ရထားလမ်းများမှာ ဆိုဗီယက် ခေတ်က ဆောက်လုပ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ယနေ့ခေတ်တွင် နိုင်ငံတကာ နယ်စပ်များကို ဖြတ်သန်း သွားရသဖြင့် နယ်စပ် ပိတ်မထားသော နေရာများတွင် အဝင်အထွက် ပြုလုပ်ရာတွင် အချိန်ကုန်ဆုံး ရသည်။ မြင်းမှာ အများစု အသုံးပြုဆဲဖြစ်သော သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး နည်းလမ်း တစ်ခု ဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် ကျေးလက် ဒေသများတွင် ဖြစ်သည်။ ကာဂျစ္စတန်၏ လမ်းများမှာ ကျယ်ပြန့်စွာ မရှိသဖြင့် မော်တော်ကား မသွားနိုင်သော နေရာများကို မြင်းဖြင့် သွားရောက်နိုင်သည်။ မြင်း အသုံးပြုခြင်းဖြင့် ဈေးကြီးပြီး နိုင်ငံခြားမှ တင်သွင်းရသော ဓာတ်ဆီကိုလည်း အသုံးပြုရန် မလိုအပ်ပေ။ ===လေဆိပ်များ=== ဆိုဗီယက်ခေတ် အပြီးတွင် ကာဂျစ္စတန်၌ လေဆိပ်နှင့် လေယာဉ်ပြေးလမ်းပေါင်း ကျန်ရှိခဲ့ပြီး အများစုမှာ စစ်ရေးကိစ္စများ အတွက် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် နီးသော နယ်စပ်ဒေသတွင် ဆောက်လုပ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုအထဲမှ အချို့မှာသာ ယနေ့ထက်တိုင် ဆက်လက်အသုံးပြုလျက် ရှိသည်။ ကာဂျစ္စတန် လေကြောင်း ကုမ္ပဏီသည် တရုတ်နိုင်ငံ၊ ရုရှားနိုင်ငံ နှင့် အခြား ဒေသတွင်း နိုင်ငံမျာသို့ လေကြောင်းပို့ဆောင်ရေး လုပ်ငန်းကို ဆောင်ရွက်သည်။ * ဘိရှကက်မြို့ အနီးရှိ မာနာ့စ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်မှာ အဓိက အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ် တစ်ခု ဖြစ်ပြီး မော်စကို၊ တက်ရှ်ကန့်၊ အော်လ်မေတီ၊ ဘေဂျင်း၊ အူရမ်ကွီ၊ အစ္စတန်ဘူလ်၊ လန်ဒန်၊ ဘာကူ နှင့် ဒူဘိုင်းမြို့များသို့ လေယာဉ်ခရီးစဉ်များ ရှိသည်။ * အော့ရှ် လေဆိပ်သည် နိုင်ငံတောင်ပိုင်းရှိ အဓိက လေဆိပ်ဖြစ်ပြီး ဘိရှကက်သို့ နေ့စဉ် လေကြောင်းခရီးစဉ်များ ရှိသည်။ * ဂျလာအာဘတ် လေဆိပ်သည် သည် ဘိရှကက်မြို့သို့ နေ့စဉ် လေကြောင်းခရီးစဉ်များဖြင့် ဆက်သွယ်ထားသည်။ နွေရာသီလများတွင် ဂျလာအာဘတ်မှ အစ်ဆီကူးပြည်နယ်သို့ အပတ်စဉ် ခရီးစဉ်များ ရှိသည်။ * ဆိုဗီယက်ခေတ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့​သော အခြား လေယာဉ်ကွင်းများမှာ ပိတ်သိမ်းခြင်း၊ ရံဖန်ရံခါသာ အသုံးပြုခြင်းနှင့် စစ်ရေးကိစ္စများ အတွက်သာ အသုံးပြုခြင်းတို့ ရှိသည်။ (ဘိရှကက်မြို့ အနီးရှိ ကန့် လေတပ်စခန်းအား ရုရှားလေတပ်မှသာ အသုံးပြုသည်။) ====လေကြောင်းလိုင်း ပိတ်ပင်ခံထားရခြင်း==== ကာဂျစ္စတန်သည် ဥရောပသမဂ္ဂ၏ ပိတ်ပင်ထားသော လေကြောင်းလိုင်း မှတ်ပုံတင်နိုင်ငံများတွင် တစ်ခု အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံတွင် မှတ်ပုံတင်ထားသော မည်သည့် လေကြောင်းလိုင်းမဆို ဥရောပသမဂ္ဂ အတွင်း လေကြောင်းခရီးစဉ် ပြေးဆွဲခွင့် မရှိပေ။ ဘေးအန္တရာယ် ကင်းရှင်းရေး စံနှုန်းများမှာ ဥရောပမှ သတ်မှတ်ထားသော စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများကို မမှီ၍ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:102:0003:0016:EN:PDF |title=List of banned E.U. air carriers |accessdate=2 May 2010}}</ref> ===ရထားပို့ဆောင်ရေး=== မြောက်ပိုင်းရှိ ချွီးတောင်ကြားနှင့် တောင်ပိုင်းရှိ ဖာဂါးနားတောင်ကြားတို့သည် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု ရထားလမ်းစနစ်၏ အလယ်အာရှ ခရီးဆုံး နေရာများ ဖြစ်ကြသည်။ ဆိုဗီယက်ခေတ် လွန်သွားပြီးနောက် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံများ အဖြစ် ပေါ်ပေါက်လာသော အခါတွင် ယခင်က နိုင်ငံအလိုက် ထည့်မစဉ်းစားထားခဲ့သော ရထားလမ်းများမှာ နယ်စပ်များကြောင့် ပိတ်သွားပြီး အလွန်ကျုံ့သွား လေသည်။ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ အတွင်း ၂၃၀ မိုင် (၃၇၀ ကီလိုမီတာ) မျှသာ ရှည်လျားသော ရထားလမ်းသည် ယခင်ကကဲ့သို့ တပ်ရှ်ကန့်၊ အော်လ်မေတီ နှင့် အခြား ရုရှားရှိ မြို့များသို့ ခရီးရှည် သွားလာခြင်း မပြုနိုင်တော့သဖြင့် စီးပွားရေး အရ အသုံးဝင်မှု အနည်းငယ်သာ ရှိတော့သည်။ မြောက်ပိုင်းရှိ ဘာလစ်ချီ မှ တောင်ပိုင်းရှိ အော့ရှ်မြို့မှ တဆင့် တရုတ်ပြည်သို့ ရထားလမ်းဖြင့် ဆက်သွယ်ရန် အစီအစဉ် ရှိသော်လည်း မရေမရာပင် ဖြစ်ပြီး အကယ်၍ ဆောက်ဖြစ်မည် ဆိုပါကလည်း ကုန်ကျစရိတ် အလွန်အမင်း များပြားလိမ့်မည် ဖြစ်သည်။ ====အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများနှင့် ဆက်ထားသော ရထားလမ်းများ==== * ကာဇက်စတန်နိုင်ငံ နှင့် ဆက်သွယ်ထားသော ရထားလမ်းရှိပြီး ဘိရှကက်မှ တဆင့် ဖြစ်သည်။ ရထားလမ်း အကျယ် တူညီသည်။ * ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံ နှင့် ဆက်သွယ်ထားသော ရထားလမ်းရှိပြီး အော့ရှ်မြို့မှ တဆင့် ဖြစ်သည်။ ရထားလမ်း အကျယ် တူညီသည်။ * တာဂျစ်ကစ္စတန်နှင့် ဆက်သွယ်ထားသော ရထားလမ်း မရှိသော်လည်း ရထားလမ်း အကျယ် တူညီသည်။ * တရုတ်နိုင်ငံ နှင့် ဆက်သွယ်ထားသော ရထားလမ်း မရှိသကဲ့သို့ ရထားလမ်း အကျယ်လည်း မတူညီပါ။ ===အဝေးပြေးလမ်းမများ=== [[File:Street scene in Osh city.jpg|thumb|အော့ရှ်မြို့ရှိ လမ်းမြင်ကွင်း]] အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်၏ အကူအညီဖြင့် ဘိရှကက်မြို့မှ အော့ရှ်မြို့သို့ ဆက်သွယ်ထားသော မြောက်ဘက် မှ အနောက်တောင်ဘက်သို့ သွားသည့် အဓိကလမ်းမကြီးမှာ လတ်တလောတွင် ပြီးစီးသွားခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် နိုင်ငံရှိ လူဦးရေအများဆုံး မြို့ကြီး နှစ်မြို့ကို ဆက်သွယ်ရာတွင် သိသာစွာ လွယ်ကူသွားခဲ့ပြီး မြောက်ဘက်ရှိ ချွီးတောင်ကြားမှ တောင်ဘက်ရှိ ဖာဂါးနား တောင်ကြား အထိ သွားလာရေး လွယ်ကူ သွားခဲ့သည်။ ထိုလမ်းမှ ထပ်မံသွား၍ ရသော လမ်းမှာ မီတာ ၃,၅၀၀ မြင့်သော တောင်ကို ကျော်ဖြတ်၍ အနောက်မြောက်ဘက်ရှိ တာလာ့စ် တောင်ကြားသို့ ဝင်ရောက် သွားခဲ့သည်။ ယခုအခါ အော့ရှ်မြို့မှ တရုတ်နိုင်ငံသို့ အဓိကလမ်းများ ဖောက်လုပ်ရန် အစီအစဉ်ဆွဲလျက် ရှိကြသည်။ * ''စုစုပေါင်း:'' ၂၁,၁၂၇ မိုင် (၃၄,၀၀၀ ကီလိုမီတာ) (၈၇ မိုင် (၁၄၀ ကီလိုမီတာ)) ရှည်လျားသော အမြန်လမ်း အပါအဝင် * ''ခင်းထားသောလမ်း:'' ၁၄,၀၄၃ မိုင် (၂၂,၆၀၀ ကီလိုမီတာ) (ရာသီဥတုတိုင်းတွင် အသုံးပြုနိုင်သော ကျောက်စရစ်လမ်းများလည်း ပါဝင်သည်။) * ''ခင်းမထားသောလမ်း:'' ၄,၇၈၅ မိုင် (၇,၇၀၀ ကီလိုမီတာ) (ထိုလမ်းများမှာ မညီညာသော မြေကြီးဖြင့် ခင်းထားပြီး စိုစွတ်သော ရာသီဥတုတွင် အသုံးပြုရန် ခက်ခဲသည်။) ===ရေကြောင်းခရီးများ=== ရေကြောင်းသွားလာရေးမှာ အစ်ဆီကူးရေကန်တွင်သာ ရှိပြီး ဆိုဗီယက်ခေတ် အပြီးတွင် သိသာစွာ လျော့ကျလာခဲ့သည်။ ===ဆိပ်ကမ်းများ=== အစ်ဆီကူး ရေကန်တွင် ဘာလစ်ကူး ဆိပ်ကမ်း ရှိသည်။ ==ကိုးကား== {{reflist|2}} ==ပြင်ပလင့်ခ်များ== {{Commons category|Kyrgyzstan}} {{Sister project links}} ; အစိုးရ * [http://www.president.kg/ President of Kyrgyzstan] official site * [http://www.gov.kg/ Government of Kyrgyzstan] official site * [http://kenesh.kg/ Parliament of Kyrgyzstan] official site * [http://www.lexadin.nl/wlg/legis/nofr/oeur/lxwekyr.htm Laws of the Kyrgyz Republic] ; အထွေထွေ * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1296485.stm Country Profile] from BBC News * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/kyrgyzstan.htm Kyrgyzstan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080607085109/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/kyrgyzstan.htm |date=7 June 2008 }} at ''UCB Libraries GovPubs'' * {{Wikivoyage-inline}} * [http://www.library.illinois.edu/spx/webct/nationalbib/kyrgyzintro.html Kyrgyz Publishing and Bibliography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100405050630/http://www.library.illinois.edu/spx/webct/nationalbib/kyrgyzintro.html |date=5 April 2010 }} * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=KG Key Development Forecasts for Kyrgyzstan] from International Futures {{အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ}} [[Category:ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ| ]] [[Category:ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံများ]] [[Category:အလယ်အာရှရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:သမ္မတနိုင်ငံများ]] [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]] pefycflx8zxaxcxffryd67rm4va86i6 0 17888 752723 752720 2022-07-31T12:07:43Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 wikitext text/x-wiki {{Infobox district |name = မင်းဘူးခရိုင် |pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ |pushpin_label_position =left |pushpin_map_caption = |settlement_type = |image_skyline = |image_map = Minbu district in Magway region.svg |map_caption = မ​ကွေးတိုင်းအတွင်းတည်​နေရာ |subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] |subdivision_name = {{flag|Burma}} |subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်ပေါင်း]] |subdivision_name2 = ၆ |subdivision_type3 = မြို့တော် |subdivision_name3 = [[မင်းဘူးမြို့]] |unit_pref = Imperial |area_total_km2 = |population = ၆၈၇,၅၇၅ |population_as_of = ၂၀၁၄ |population_footnotes = |population_density_km2 = auto |coordinates_display = inline,title |coordinates_region = MM |latNS = N |latd = 20 |latm = 15 |lats = |longEW = E |longd = 94 |longm = 15 |longs = |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +6:30 |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |website = |footnotes = }} '''မင်းဘူးခရိုင်''' ({{lang-en|Minbu District}}) သည် [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]တွင် ပါဝင်သော ခရိုင်ဖြစ်သည်။ခရိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့မှာ [[မင်းဘူးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ==ပါဝင်သောမြို့နယ်များ== [[File:Minbu district.svg|thumb|မင်းဘူးခရိုင်မြို့နယ်များ {{legend|#E31A1C|မင်းဘူးမြို့နယ်}} {{legend|#0000FF|ငဖဲမြို့နယ်}} {{legend|#33a02c|ပွင့်ဖြူမြို့နယ်}} {{legend|#1f78b4|စလင်းမြို့နယ်}} {{legend|#1f78b5|ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်}} {{legend|#b2df8a|စေတုတ္တရာမြို့နယ်}}]] မင်းဘူးခရိုင်တွင် ပါဝင်သည့် မြို့နယ်များနှင့် မြို့များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ *[[မင်းဘူးမြို့နယ်]] **[[မင်းဘူးမြို့]] **[[စကုမြို့]] *[[ငဖဲမြို့နယ်]] **[[ငဖဲမြို့]] *[[စလင်းမြို့နယ်]] **[[စလင်းမြို့]] *[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] **[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့]] *[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]] **[[ပွင့်ဖြူမြို့]] *[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] **[[စေတုတ္တရာမြို့]] ==သမိုင်း​ကြောင်း== ယခင်က မင်းဘူးခရိုင်ကို မင်းဘူးနယ်၊ စလင်းနယ်ဟု နှစ်နယ်ခွဲထားရာ မင်းဘူးနယ်တွင် [[မင်းဘူးမြို့|မင်းဘူးမြို့နယ်]]၊ [[စကုမြို့|စကုမြို့နယ်]]၊ ပွင့်ဖြူမြို့နယ်နှင့် ငဖဲမြို့နယ်တို့ ပါဝင်၍ စလင်းနယ်တွင် [[စလင်းမြို့|စလင်းမြို့နယ်]][[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့|ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]]နှင့် [[စေတုတ္တရာမြို့|စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]တို့ ပါဝင်သည်။​နောက်ပိုင်းတွင် မင်းဘူးမြို့နယ်နှင့် စကုမြို့နယ်အား မင်းဘူးမြို့နယ် (မင်းဘူး(စကု)မြို့နယ်)အဖြစ်​ပြောင်း၍ဖွဲ့စည်းရာ မင်းဘူးခရိုင်တွင် မြို့နယ်(၆)ခု၊ မြို့ (၇)မြို့ ပါဝင်သည်။ ==ပထဝီဝင်အနေအထား== ===တည်​နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း=== မင်းဘူးခရိုင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်း မ​ကွေးတိုင်း​​ဒေသကြီး၏ အ​နောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ၃,၅၉၄ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်းသည်။ ===နယ်နိမိတ်=== မြောက်ဘက်တွင် [[ပခုက္ကူခရိုင်]]၊ [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]နှင့် ချင်းပြည်နယ်မှ [[မင်းတပ်ခရိုင်]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[မကွေးခရိုင်]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[သရက်ခရိုင်]]၊ အနောက်ဘက်တွင် ရခိုင်ပြည်နယ်မှ [[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]နှင့် [[မြောက်ဦးခရိုင်]]တို့ တည်ရှိသည်။ === ​မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === မင်းဘူးခရိုင် တစ်ခုလုံးကို ခြုံ၍ကြည့်သော် ခရိုင်၏ အရှေ့ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက်တွင် ညီညာသော လွင်ပြင်များရှိ၍ အနောက်ဘက်တွင် [[ရခိုင်ရိုးမ]]အထိ တဖြည်းဖြည်း မြင့်တက်သွားသောမြေပြင်ရှိ၏။ ရခိုင်ရိုးမနှင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းစပ်ကြားတွင် မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ တောင်တန်းများ စီတန်းတည်ရှိသည်။ ထိုတောင်တန်းကြီးကို နွားမတောင်တန်းဟု ခေါ်လေသည်။ ===​​ရေဆင်း=== မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ အရေးကြီးသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ဧရာဝတီမြစ်]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]နှင့် [[စလင်းချောင်း]]တို့ဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် မင်းဘူးမြို့အနီးတွင် ၃ မိုင်ခန့် ကျယ်ပြန့်၍ မြစ်ထဲတွင် ကျွန်းငယ်များနှင့် သဲသောင်ခုံများရှိလေသည်။ မုန်းမြစ်သည် မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ မြစ်ချောင်းများတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်၍ တစ်နှစ်ပတ်လုံး စီးဆင်း၏။ မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ ထင်ရှားသော ကန်ကြီးများမှာ စလင်းမြို့နယ်အတွင်းရှိ [[ဖောင်းလင်းအင်း]]၊ဆ​င်ဖြူကျွန်းမြို့ရှိ[[ငါးမျက်နှာကန်]]နှင့်စလင်းမြို့ [[ဝက်သည်းကန်]]များဖြစ်၏။ ဖောင်းလင်းအင်းမှ ငါးအမြောက်အမြားထွက်လေသည်။ === ရာသီဥတု === မင်းဘူးခရိုင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း မိုးခေါင် ရေရှားရပ်ကွက်တွင် ပါဝင်သောကြောင့် လွန်စွာ ပူအိုက်သော ခရိုင်ဖြစ်၏။ နွေရာသီလများတွင် အပူချိန် ဖာရင်ဟိုက် ဒီဂရီ ၁ဝဝ ကျော်အထိတက်၍၊ ဆောင်းရာသီဖြစ်သော ဒီဇင်ဘာလတွင် ၄၉ ဒီဂရီအထိ ကျဆင်းတတ်လေသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းနှင့် နီးသော မြေပြင်ပိုင်းတွင် မိုးအရွာနည်း၍ တောတောင်ထူထပ်သော အနောက်ပိုင်းတွင်မူ မိုးကောင်းသည်။ ==လူဦးရေ== ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းအရ မင်းဘူးခရိုင်၏ လူဦးရေမှာ ၆၈၇,၅၇၅ဦးဖြစ်ကာ အမျိုးသား ၃၂၂,၁၄၀ဦး၊ အမျိုးသမီး ၃၆၅,၃၄၅ဦးဖြစ်သည်။မကွေးတိုင်းရှိ ခရိုင်(၄)ခုတွင် စတုတ္ထမြောက် လူဦးရေအများဆုံးခရိုင်ဖြစ်သည်။မြို့ပြတွင်နေထိုင်သူ ၆၈,၆၄၆ဦးဖြစ်ကာ မြို့ပြနေရာခိုင်နှုန်းမှာ ၁၀ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။[[ဗမာလူမျိုး]]များအများဆုံး နေထိုင်ကြပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာကို အများဆုံးကိုးကွယ်ကြသည်။ == စီးပွားရေး == မင်းဘူးခရိုင်သည် မ​ကွေးတိုင်းအတွင်း စီးပွား​ရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အသင့်အတင့်ရှိ​သော ​ဒေသဖြစ်သည်။မင်းဘူးခရိုင်၏ အဓိကလုပ်ငန်းမှာ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးဖြစ်၏။ မင်းဘူးခရိုင်သည် မိုးခေါင်ရေရှားရပ်ကွက်ထဲတွင် ပါဝင်သော်လည်း ဆန်စပါးကို ဆည်မြောင်းများ ဖောက်လုပ်ကာ ရေသွင်းစိုက်ပျိုးကြ၏။ ရေသွင်းတူးမြောင်းစုများကို သုံးစုခွဲထားသည်။ ယင်းတို့မှာ မြောက်ဘက်၌ [[စလင်းတူးမြောင်းစု]]၊ အလယ်၌ [[မုန်းတူးမြောင်းစု]]၊ တောင်ဘက်၌ [[မန်းတူးမြောင်းစု]]များ ဖြစ်ကြ၏။ ဤတူးမြောင်းစု ၃ သွယ်ဖြင့် ၁၉၄ဝ-၄၁ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ ဆည်ရေသောက် လယ်ဧကပေါင်းမှာ ၁၄၅,၇၆၂ ဖြစ်ပေသည်။ ဆန်စပါးအပြင် ခရိုင်အတွင်း စိုက်ပျိုးသော အခြားအသီးအနှံများမှာ နှမ်း၊ ပြောင်း၊ ပဲအမျိုးမျိုးနှင့် ဆေးတို့ဖြစ်ကြသည်။ မင်းဘူးခရိုင်မှ [[တွင်းထွက်ပစ္စည်း]]များလည်း ရလေသည်။ မင်းဘူးမြို့အနီးနှင့် ရွာသာယာအနီးတွင် ရေနံတွင်းအနည်းငယ်ရှိ၏။ သို့ရာတွင် မင်းဘူးရေနံလုပ်ငန်းမှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] စသော နယ်များရှိ ရေနံလုပ်ငန်းများလောက် မကြီးကျယ်လှပေ။ ဘီအိုစီ(၁၉၅၄) လီမီတက်မှ ရေနံများကို စမ်းသပ် တူးဖော်ရာတွင် မင်းဘူးမြို့တောင်ဘက် ၆ မိုင်ကွာရှိ ဖလန်ရုံတွင် ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၈ ရက်နေ့က ရေနံများ တွေ့ရှိပေသည်။ စစ်မဖြစ်မီက ဖလန်ရုံ ရေနံမြေ၌ ဘီအိုစီပိုင် ရေနံတွင်ပေါင်း ၃ဝ ရှိခဲ့ရာ များသောအားဖြင့် တွင်းတိမ်များမှ ရေနံထွက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က တစ်နေ့လျှင် ပီပါ ရာကျော်မျှသာ ထွက်ခဲ့သည်။ ထွက်သောရေနံမှာလည်း အများအားဖြင့် ချက်လုပ်ရန် မသင့်တော်သောကြောင့် အိမ်သုတ်ရေနံချေးအဖြစ်ဖြင့်သာ ရောင်းချခဲ့ရသည်။ မင်းဘူးခရိုင်အတွင် အရေးကြီးသော သစ်တောများမှာ စေတုတ္တရာနှင့် ငဖဲမြို့နယ်များ၌ရှိ၏။ ထိုသစ်တောများကို အစိုးရဌာနက အုပ်ချုပ်၍ သစ်တောကြိုးဝိုင်းများကို သတ်မှတ် ထားလေသည်။ ထိုသစ်တောများမှ ကျွန်း၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ရှား စသော အဖိုးတန်သစ်များ ရရှိလေသည်။ == ပို့​ဆောင်ဆက်သွယ်​ရေး == မင်းဘူးခရိုင်အတွင်း လမ်းများသည် ကွန်ယက်သဖွယ် ချိတ်ဆက်နေသည်။ခရိုင်အတွင်းရှိမြို့များသို့ မော်တော်ကားလမ်းများဖြင့် ဆက်သွယ်ထားသည်။မင်းဘူးမြို့မှ ကျောက်ဖြူခရိုင် အမ်းမြို့သို့ပေါက်သော မင်းဘူး-အမ်းကားလမ်းကို ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင်ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ခရိုင်အတွင်း ပုသိမ်-မုံရွာလမ်းသည် ဖြတ်သန်းသွားသည်။မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် ရဟတ်ယာဉ်ကွင်းများရှိသည်။ ==ပညာရေး== ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းအရ မင်းဘူးခရိုင်၏ အသက်(၁၅)နှစ်နှင့်အထက် လူဦးရေ၏ စာတတ်မြောက်နှုန်းမှာ ၉၄.၁ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။ ==ကျန်းမာရေး== မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် ကုတင်(၂၀၀)ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ (၂၅)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၂)ရုံ၊ စလင်းမြို့နယ်တွင် ကုတင်(၅၀)ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ (၂၅)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၃)ရုံ၊ ပွင့်ဖြူမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ မြို့နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၄)ရုံ၊ စေတုတ္တရာမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ ငဖဲမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ တို့တည်ရှိသည်။ ==ထင်ရှား​သော​နေရာများ== === စေတီပုထိုးများ === ထင်ရှားသော ဘုရားပုထိုးများမှာ မင်းဘူး(စကု)မြို့နယ်ရှိ [[စက်တော်ရာ|ရွှေစက်တော်ဘုရား]]၊ လယ်ကိုင်းမြို့ အနီး မုန်းမြစ်ဝှမ်းရှိ ကျောင်းတော်ရာစေတီနှင့် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ အနောက်ဘက်ရှိ ဖောင်တော်ဦးစေတီများ ဖြစ်လေသည်။ ရွှေစက်တော်ဘုရား၌ တပေါင်းလအတွင်း ကျင်းပသောပွဲတော်မှာ ထင်ရှားကျော်စောလှသဖြင့် ထိုပွဲတော်သို့ မြန်မာနိုင်ငံအရပ်ရပ်မှ ဈေးသည်များ၊ ဘုရားဖူးခရီးသည်များ လာရောက်ကြလေသည်။ [[စန္ဒကူးကျောင်းတော်ရာဘုရား|လယ်ကိုင်းကျောင်းတော်ရာ]] ဘုရားပွဲတော်ကို နှစ်စဉ်တပေါင်းလတွင် ပြုလုပ်မြဲဖြစ်သည်။ <ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)</ref> == ကိုးကား == {{မကွေးတိုင်း}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိခရိုင်များ]] [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:မင်းဘူးခရိုင်]] bqkta4bp7ut0o3si3tp32rchbhled5x 752724 752723 2022-07-31T12:13:22Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 wikitext text/x-wiki {{Infobox district |name = မင်းဘူးခရိုင် |pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ |pushpin_label_position =left |pushpin_map_caption = |settlement_type = |image_skyline = |image_map = Minbu district in Magway region.svg |map_caption = မ​ကွေးတိုင်းအတွင်းတည်​နေရာ |subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] |subdivision_name = {{flag|Burma}} |subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်ပေါင်း]] |subdivision_name2 = ၆ |subdivision_type3 = မြို့တော် |subdivision_name3 = [[မင်းဘူးမြို့]] |unit_pref = Imperial |area_total_km2 = |population = ၆၈၇,၅၇၅ |population_as_of = ၂၀၁၄ |population_footnotes = |population_density_km2 = auto |coordinates_display = inline,title |coordinates_region = MM |latNS = N |latd = 20 |latm = 15 |lats = |longEW = E |longd = 94 |longm = 15 |longs = |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +6:30 |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |website = |footnotes = }} '''မင်းဘူးခရိုင်''' ({{lang-en|Minbu District}}) သည် [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]တွင် ပါဝင်သော ခရိုင်ဖြစ်သည်။ခရိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့မှာ [[မင်းဘူးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ==ပါဝင်သောမြို့နယ်များ== [[File:Minbu district.svg|thumb|မင်းဘူးခရိုင်မြို့နယ်များ {{legend|#E31A1C|မင်းဘူးမြို့နယ်}} {{legend|#0000FF|ငဖဲမြို့နယ်}} {{legend|#33a02c|ပွင့်ဖြူမြို့နယ်}} {{legend|#1f78b4|စလင်းမြို့နယ်}} {{legend|#1f78b5|ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်}} {{legend|#b2df8a|စေတုတ္တရာမြို့နယ်}}]] မင်းဘူးခရိုင်တွင် ပါဝင်သည့် မြို့နယ်များနှင့် မြို့များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ *[[မင်းဘူးမြို့နယ်]] **[[မင်းဘူးမြို့]] **[[စကုမြို့]] *[[ငဖဲမြို့နယ်]] **[[ငဖဲမြို့]] *[[စလင်းမြို့နယ်]] **[[စလင်းမြို့]] *[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] **[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့]] *[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]] **[[ပွင့်ဖြူမြို့]] *[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] **[[စေတုတ္တရာမြို့]] ==သမိုင်း​ကြောင်း== ယခင်က မင်းဘူးခရိုင်ကို မင်းဘူးနယ်၊ စလင်းနယ်ဟု နှစ်နယ်ခွဲထားရာ မင်းဘူးနယ်တွင် [[မင်းဘူးမြို့|မင်းဘူးမြို့နယ်]]၊ [[စကုမြို့|စကုမြို့နယ်]]၊ ပွင့်ဖြူမြို့နယ်နှင့် ငဖဲမြို့နယ်တို့ ပါဝင်၍ စလင်းနယ်တွင် [[စလင်းမြို့|စလင်းမြို့နယ်]][[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့|ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]]နှင့် [[စေတုတ္တရာမြို့|စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]တို့ ပါဝင်သည်။​နောက်ပိုင်းတွင် မင်းဘူးမြို့နယ်နှင့် စကုမြို့နယ်အား မင်းဘူးမြို့နယ် (မင်းဘူး(စကု)မြို့နယ်)အဖြစ်​ပြောင်း၍ဖွဲ့စည်းရာ မင်းဘူးခရိုင်တွင် မြို့နယ်(၆)ခု၊ မြို့ (၇)မြို့ ပါဝင်သည်။ ==ပထဝီဝင်အနေအထား== ===တည်​နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း=== မင်းဘူးခရိုင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်း မ​ကွေးတိုင်း​​ဒေသကြီး၏ အ​နောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ၃,၅၉၄ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်းသည်။ ===နယ်နိမိတ်=== မြောက်ဘက်တွင် [[ပခုက္ကူခရိုင်]]၊ [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]နှင့် ချင်းပြည်နယ်မှ [[မင်းတပ်ခရိုင်]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[မကွေးခရိုင်]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[သရက်ခရိုင်]]၊ အနောက်ဘက်တွင် ရခိုင်ပြည်နယ်မှ [[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]နှင့် [[မြောက်ဦးခရိုင်]]တို့ တည်ရှိသည်။ === ​မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === မင်းဘူးခရိုင် တစ်ခုလုံးကို ခြုံ၍ကြည့်သော် ခရိုင်၏ အရှေ့ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက်တွင် ညီညာသော လွင်ပြင်များရှိ၍ အနောက်ဘက်တွင် [[ရခိုင်ရိုးမ]]အထိ တဖြည်းဖြည်း မြင့်တက်သွားသောမြေပြင်ရှိ၏။ ရခိုင်ရိုးမနှင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းစပ်ကြားတွင် မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ တောင်တန်းများ စီတန်းတည်ရှိသည်။ ထိုတောင်တန်းကြီးကို နွားမတောင်တန်းဟု ခေါ်လေသည်။ ===​​ရေဆင်း=== မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ အရေးကြီးသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ဧရာဝတီမြစ်]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]နှင့် [[စလင်းချောင်း]]တို့ဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် မင်းဘူးမြို့အနီးတွင် ၃ မိုင်ခန့် ကျယ်ပြန့်၍ မြစ်ထဲတွင် ကျွန်းငယ်များနှင့် သဲသောင်ခုံများရှိလေသည်။ မုန်းမြစ်သည် မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ မြစ်ချောင်းများတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်၍ တစ်နှစ်ပတ်လုံး စီးဆင်း၏။ မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ ထင်ရှားသော ကန်ကြီးများမှာ စလင်းမြို့နယ်အတွင်းရှိ [[ဖောင်းလင်းအင်း]]၊ဆ​င်ဖြူကျွန်းမြို့ရှိ[[ငါးမျက်နှာကန်]]နှင့်စလင်းမြို့ [[ဝက်သည်းကန်]]များဖြစ်၏။ ဖောင်းလင်းအင်းမှ ငါးအမြောက်အမြားထွက်လေသည်။ === ရာသီဥတု === မင်းဘူးခရိုင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း မိုးခေါင် ရေရှားရပ်ကွက်တွင် ပါဝင်သောကြောင့် လွန်စွာ ပူအိုက်သော ခရိုင်ဖြစ်၏။ နွေရာသီလများတွင် အပူချိန် ဖာရင်ဟိုက် ဒီဂရီ ၁ဝဝ ကျော်အထိတက်၍၊ ဆောင်းရာသီဖြစ်သော ဒီဇင်ဘာလတွင် ၄၉ ဒီဂရီအထိ ကျဆင်းတတ်လေသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းနှင့် နီးသော မြေပြင်ပိုင်းတွင် မိုးအရွာနည်း၍ တောတောင်ထူထပ်သော အနောက်ပိုင်းတွင်မူ မိုးကောင်းသည်။ ==လူဦးရေ== ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းအရ မင်းဘူးခရိုင်၏ လူဦးရေမှာ ၆၈၇,၅၇၅ဦးဖြစ်ကာ အမျိုးသား ၃၂၂,၁၄၀ဦး၊ အမျိုးသမီး ၃၆၅,၃၄၅ဦးဖြစ်သည်။မကွေးတိုင်းရှိ ခရိုင်(၄)ခုတွင် စတုတ္ထမြောက် လူဦးရေအများဆုံးခရိုင်ဖြစ်သည်။မြို့ပြတွင်နေထိုင်သူ ၆၈,၆၄၆ဦးဖြစ်ကာ မြို့ပြနေရာခိုင်နှုန်းမှာ ၁၀ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။[[ဗမာလူမျိုး]]များအများဆုံး နေထိုင်ကြပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာကို အများဆုံးကိုးကွယ်ကြသည်။ == စီးပွားရေး == မင်းဘူးခရိုင်သည် မ​ကွေးတိုင်းအတွင်း စီးပွား​ရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အသင့်အတင့်ရှိ​သော ​ဒေသဖြစ်သည်။မင်းဘူးခရိုင်၏ အဓိကလုပ်ငန်းမှာ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးဖြစ်၏။ မင်းဘူးခရိုင်သည် မိုးခေါင်ရေရှားရပ်ကွက်ထဲတွင် ပါဝင်သော်လည်း ဆန်စပါးကို ဆည်မြောင်းများ ဖောက်လုပ်ကာ ရေသွင်းစိုက်ပျိုးကြ၏။ ရေသွင်းတူးမြောင်းစုများကို သုံးစုခွဲထားသည်။ ယင်းတို့မှာ မြောက်ဘက်၌ [[စလင်းတူးမြောင်းစု]]၊ အလယ်၌ [[မုန်းတူးမြောင်းစု]]၊ တောင်ဘက်၌ [[မန်းတူးမြောင်းစု]]များ ဖြစ်ကြ၏။ ဤတူးမြောင်းစု ၃ သွယ်ဖြင့် ၁၉၄ဝ-၄၁ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ ဆည်ရေသောက် လယ်ဧကပေါင်းမှာ ၁၄၅,၇၆၂ ဖြစ်ပေသည်။ ဆန်စပါးအပြင် ခရိုင်အတွင်း စိုက်ပျိုးသော အခြားအသီးအနှံများမှာ နှမ်း၊ ပြောင်း၊ ပဲအမျိုးမျိုးနှင့် ဆေးတို့ဖြစ်ကြသည်။ မင်းဘူးခရိုင်မှ [[တွင်းထွက်ပစ္စည်း]]များလည်း ရလေသည်။ မင်းဘူးမြို့အနီးနှင့် ရွာသာယာအနီးတွင် ရေနံတွင်းအနည်းငယ်ရှိ၏။ သို့ရာတွင် မင်းဘူးရေနံလုပ်ငန်းမှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] စသော နယ်များရှိ ရေနံလုပ်ငန်းများလောက် မကြီးကျယ်လှပေ။ ဘီအိုစီ(၁၉၅၄) လီမီတက်မှ ရေနံများကို စမ်းသပ် တူးဖော်ရာတွင် မင်းဘူးမြို့တောင်ဘက် ၆ မိုင်ကွာရှိ ဖလန်ရုံတွင် ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၈ ရက်နေ့က ရေနံများ တွေ့ရှိပေသည်။ စစ်မဖြစ်မီက ဖလန်ရုံ ရေနံမြေ၌ ဘီအိုစီပိုင် ရေနံတွင်ပေါင်း ၃ဝ ရှိခဲ့ရာ များသောအားဖြင့် တွင်းတိမ်များမှ ရေနံထွက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က တစ်နေ့လျှင် ပီပါ ရာကျော်မျှသာ ထွက်ခဲ့သည်။ ထွက်သောရေနံမှာလည်း အများအားဖြင့် ချက်လုပ်ရန် မသင့်တော်သောကြောင့် အိမ်သုတ်ရေနံချေးအဖြစ်ဖြင့်သာ ရောင်းချခဲ့ရသည်။ မင်းဘူးခရိုင်အတွင် အရေးကြီးသော သစ်တောများမှာ စေတုတ္တရာနှင့် ငဖဲမြို့နယ်များ၌ရှိ၏။ ထိုသစ်တောများကို အစိုးရဌာနက အုပ်ချုပ်၍ သစ်တောကြိုးဝိုင်းများကို သတ်မှတ် ထားလေသည်။ ထိုသစ်တောများမှ ကျွန်း၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ရှား စသော အဖိုးတန်သစ်များ ရရှိလေသည်။ == ပို့​ဆောင်ဆက်သွယ်​ရေး == မင်းဘူးခရိုင်အတွင်း လမ်းများသည် ကွန်ယက်သဖွယ် ချိတ်ဆက်နေသည်။ခရိုင်အတွင်းရှိမြို့များသို့ မော်တော်ကားလမ်းများဖြင့် ဆက်သွယ်ထားသည်။ မင်းဘူး-ဆင်ဖြူကျွန်း-ဆိပ်ဖြူ လမ်းမှ မင်းဘူးမြို့ကို ချောက်ခရိုင်၊ပခုက္ကူခရိုင်​များနှင့်ဆက်သွယ်ပေးသည်။ မင်းဘူးမြို့မှ ကျောက်ဖြူခရိုင် အမ်းမြို့သို့ပေါက်သော မင်းဘူး-အမ်းကားလမ်းကို ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင်ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ခရိုင်အတွင်း ပုသိမ်-မုံရွာလမ်းသည် ဖြတ်သန်းသွားသည်။မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် ရဟတ်ယာဉ်ကွင်းများရှိသည်။ ==ပညာရေး== ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းအရ မင်းဘူးခရိုင်၏ အသက်(၁၅)နှစ်နှင့်အထက် လူဦးရေ၏ စာတတ်မြောက်နှုန်းမှာ ၉၄.၁ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။ ==ကျန်းမာရေး== မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် ကုတင်(၂၀၀)ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ (၂၅)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၂)ရုံ၊ စလင်းမြို့နယ်တွင် ကုတင်(၅၀)ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ (၂၅)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၃)ရုံ၊ ပွင့်ဖြူမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ မြို့နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၄)ရုံ၊ စေတုတ္တရာမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ ငဖဲမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ တို့တည်ရှိသည်။ ==ထင်ရှား​သော​နေရာများ== === စေတီပုထိုးများ === ထင်ရှားသော ဘုရားပုထိုးများမှာ မင်းဘူး(စကု)မြို့နယ်ရှိ [[စက်တော်ရာ|ရွှေစက်တော်ဘုရား]]၊ လယ်ကိုင်းမြို့ အနီး မုန်းမြစ်ဝှမ်းရှိ ကျောင်းတော်ရာစေတီနှင့် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ အနောက်ဘက်ရှိ ဖောင်တော်ဦးစေတီများ ဖြစ်လေသည်။ ရွှေစက်တော်ဘုရား၌ တပေါင်းလအတွင်း ကျင်းပသောပွဲတော်မှာ ထင်ရှားကျော်စောလှသဖြင့် ထိုပွဲတော်သို့ မြန်မာနိုင်ငံအရပ်ရပ်မှ ဈေးသည်များ၊ ဘုရားဖူးခရီးသည်များ လာရောက်ကြလေသည်။ [[စန္ဒကူးကျောင်းတော်ရာဘုရား|လယ်ကိုင်းကျောင်းတော်ရာ]] ဘုရားပွဲတော်ကို နှစ်စဉ်တပေါင်းလတွင် ပြုလုပ်မြဲဖြစ်သည်။ <ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)</ref> == ကိုးကား == {{မကွေးတိုင်း}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိခရိုင်များ]] [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:မင်းဘူးခရိုင်]] n56uqfmbobcbgqhi1p5u48mlteigvy8 752725 752724 2022-07-31T12:20:40Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 wikitext text/x-wiki {{Infobox district |name = မင်းဘူးခရိုင် |pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ |pushpin_label_position =left |pushpin_map_caption = |settlement_type = |image_skyline = |image_map = Minbu district in Magway region.svg |map_caption = မ​ကွေးတိုင်းအတွင်းတည်​နေရာ |subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] |subdivision_name = {{flag|Burma}} |subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်ပေါင်း]] |subdivision_name2 = ၆ |subdivision_type3 = မြို့တော် |subdivision_name3 = [[မင်းဘူးမြို့]] |unit_pref = Imperial |area_total_km2 = |population = ၆၈၇,၅၇၅ |population_as_of = ၂၀၁၄ |population_footnotes = |population_density_km2 = auto |coordinates_display = inline,title |coordinates_region = MM |latNS = N |latd = 20 |latm = 15 |lats = |longEW = E |longd = 94 |longm = 15 |longs = |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +6:30 |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |website = |footnotes = }} '''မင်းဘူးခရိုင်''' ({{lang-en|Minbu District}}) သည် [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]တွင် ပါဝင်သော ခရိုင်ဖြစ်သည်။ခရိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့မှာ [[မင်းဘူးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ==ပါဝင်သောမြို့နယ်များ== [[File:Minbu district.svg|thumb|မင်းဘူးခရိုင်မြို့နယ်များ {{legend|#E31A1C|မင်းဘူးမြို့နယ်}} {{legend|#0000FF|ငဖဲမြို့နယ်}} {{legend|#33a02c|ပွင့်ဖြူမြို့နယ်}} {{legend|#1f78b4|စလင်းမြို့နယ်}} {{legend|#1f78b5|ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်}} {{legend|#b2df8a|စေတုတ္တရာမြို့နယ်}}]] မင်းဘူးခရိုင်တွင် ပါဝင်သည့် မြို့နယ်များနှင့် မြို့များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ *[[မင်းဘူးမြို့နယ်]] **[[မင်းဘူးမြို့]] **[[စကုမြို့]] *[[ငဖဲမြို့နယ်]] **[[ငဖဲမြို့]] *[[စလင်းမြို့နယ်]] **[[စလင်းမြို့]] *[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] **[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့]] *[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]] **[[ပွင့်ဖြူမြို့]] *[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] **[[စေတုတ္တရာမြို့]] ==သမိုင်း​ကြောင်း== ယခင်က မင်းဘူးခရိုင်ကို မင်းဘူးနယ်၊ စလင်းနယ်ဟု နှစ်နယ်ခွဲထားရာ မင်းဘူးနယ်တွင် [[မင်းဘူးမြို့|မင်းဘူးမြို့နယ်]]၊ [[စကုမြို့|စကုမြို့နယ်]]၊ ပွင့်ဖြူမြို့နယ်နှင့် ငဖဲမြို့နယ်တို့ ပါဝင်၍ စလင်းနယ်တွင် [[စလင်းမြို့|စလင်းမြို့နယ်]][[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့|ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]]နှင့် [[စေတုတ္တရာမြို့|စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]တို့ ပါဝင်သည်။​နောက်ပိုင်းတွင် မင်းဘူးမြို့နယ်နှင့် စကုမြို့နယ်အား မင်းဘူးမြို့နယ် (မင်းဘူး(စကု)မြို့နယ်)အဖြစ်​ပြောင်း၍ဖွဲ့စည်းရာ မင်းဘူးခရိုင်တွင် မြို့နယ်(၆)ခု၊ မြို့ (၇)မြို့ ပါဝင်သည်။ ==ပထဝီဝင်အနေအထား== ===တည်​နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း=== မင်းဘူးခရိုင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်း မ​ကွေးတိုင်း​​ဒေသကြီး၏ အ​နောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ၃,၅၉၄ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်းသည်။ ===နယ်နိမိတ်=== မြောက်ဘက်တွင် [[ပခုက္ကူခရိုင်]]၊ [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]နှင့် ချင်းပြည်နယ်မှ [[မင်းတပ်ခရိုင်]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[မကွေးခရိုင်]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[သရက်ခရိုင်]]၊ အနောက်ဘက်တွင် ရခိုင်ပြည်နယ်မှ [[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]နှင့် [[မြောက်ဦးခရိုင်]]တို့ တည်ရှိသည်။ === ​မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === မင်းဘူးခရိုင် တစ်ခုလုံးကို ခြုံ၍ကြည့်သော် ခရိုင်၏ အရှေ့ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက်တွင် ညီညာသော လွင်ပြင်များရှိ၍ အနောက်ဘက်တွင် [[ရခိုင်ရိုးမ]]အထိ တဖြည်းဖြည်း မြင့်တက်သွားသောမြေပြင်ရှိ၏။ ရခိုင်ရိုးမနှင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းစပ်ကြားတွင် မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ တောင်တန်းများ စီတန်းတည်ရှိသည်။ ထိုတောင်တန်းကြီးကို နွားမတောင်တန်းဟု ခေါ်လေသည်။ ===​​ရေဆင်း=== မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ အရေးကြီးသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ဧရာဝတီမြစ်]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]နှင့် [[စလင်းချောင်း]]တို့ဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် မင်းဘူးမြို့အနီးတွင် ၃ မိုင်ခန့် ကျယ်ပြန့်၍ မြစ်ထဲတွင် ကျွန်းငယ်များနှင့် သဲသောင်ခုံများရှိလေသည်။ မုန်းမြစ်သည် မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ မြစ်ချောင်းများတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်၍ တစ်နှစ်ပတ်လုံး စီးဆင်း၏။ မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ ထင်ရှားသော ကန်ကြီးများမှာ စလင်းမြို့နယ်အတွင်းရှိ [[ဖောင်းလင်းအင်း]]၊ဆ​င်ဖြူကျွန်းမြို့ရှိ[[ငါးမျက်နှာကန်]]နှင့်စလင်းမြို့ [[ဝက်သည်းကန်]]များဖြစ်၏။ ဖောင်းလင်းအင်းမှ ငါးအမြောက်အမြားထွက်လေသည်။ === ရာသီဥတု === မင်းဘူးခရိုင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း မိုးခေါင် ရေရှားရပ်ကွက်တွင် ပါဝင်သောကြောင့် လွန်စွာ ပူအိုက်သော ခရိုင်ဖြစ်၏။ နွေရာသီလများတွင် အပူချိန် ဖာရင်ဟိုက် ဒီဂရီ ၁ဝဝ ကျော်အထိတက်၍၊ ဆောင်းရာသီဖြစ်သော ဒီဇင်ဘာလတွင် ၄၉ ဒီဂရီအထိ ကျဆင်းတတ်လေသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းနှင့် နီးသော မြေပြင်ပိုင်းတွင် မိုးအရွာနည်း၍ တောတောင်ထူထပ်သော အနောက်ပိုင်းတွင်မူ မိုးကောင်းသည်။ ==လူဦးရေ== ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းအရ မင်းဘူးခရိုင်၏ လူဦးရေမှာ ၆၈၇,၅၇၅ဦးဖြစ်ကာ အမျိုးသား ၃၂၂,၁၄၀ဦး၊ အမျိုးသမီး ၃၆၅,၃၄၅ဦးဖြစ်သည်။မကွေးတိုင်းရှိ ခရိုင်(၄)ခုတွင် စတုတ္ထမြောက် လူဦးရေအများဆုံးခရိုင်ဖြစ်သည်။မြို့ပြတွင်နေထိုင်သူ ၆၈,၆၄၆ဦးဖြစ်ကာ မြို့ပြနေရာခိုင်နှုန်းမှာ ၁၀ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။[[ဗမာလူမျိုး]]များအများဆုံး နေထိုင်ကြပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာကို အများဆုံးကိုးကွယ်ကြသည်။ == စီးပွားရေး == မင်းဘူးခရိုင်သည် မ​ကွေးတိုင်းအတွင်း စီးပွား​ရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အသင့်အတင့်ရှိ​သော ​ဒေသဖြစ်သည်။မင်းဘူးခရိုင်၏ အဓိကလုပ်ငန်းမှာ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးဖြစ်၏။ မင်းဘူးခရိုင်သည် မိုးခေါင်ရေရှားရပ်ကွက်ထဲတွင် ပါဝင်သော်လည်း ဆန်စပါးကို ဆည်မြောင်းများ ဖောက်လုပ်ကာ ရေသွင်းစိုက်ပျိုးကြ၏။ ရေသွင်းတူးမြောင်းစုများကို သုံးစုခွဲထားသည်။ ယင်းတို့မှာ မြောက်ဘက်၌ [[စလင်းတူးမြောင်းစု]]၊ အလယ်၌ [[မုန်းတူးမြောင်းစု]]၊ တောင်ဘက်၌ [[မန်းတူးမြောင်းစု]]များ ဖြစ်ကြ၏။ ဤတူးမြောင်းစု ၃ သွယ်ဖြင့် ၁၉၄ဝ-၄၁ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ ဆည်ရေသောက် လယ်ဧကပေါင်းမှာ ၁၄၅,၇၆၂ ဖြစ်ပေသည်။ ဆန်စပါးအပြင် ခရိုင်အတွင်း စိုက်ပျိုးသော အခြားအသီးအနှံများမှာ နှမ်း၊ ပြောင်း၊ ပဲအမျိုးမျိုးနှင့် ဆေးတို့ဖြစ်ကြသည်။ မင်းဘူးခရိုင်မှ [[တွင်းထွက်ပစ္စည်း]]များလည်း ရလေသည်။ မင်းဘူးမြို့အနီးနှင့် ရွာသာယာအနီးတွင် ရေနံတွင်းအနည်းငယ်ရှိ၏။ သို့ရာတွင် မင်းဘူးရေနံလုပ်ငန်းမှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] စသော နယ်များရှိ ရေနံလုပ်ငန်းများလောက် မကြီးကျယ်လှပေ။ ဘီအိုစီ(၁၉၅၄) လီမီတက်မှ ရေနံများကို စမ်းသပ် တူးဖော်ရာတွင် မင်းဘူးမြို့တောင်ဘက် ၆ မိုင်ကွာရှိ ဖလန်ရုံတွင် ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၈ ရက်နေ့က ရေနံများ တွေ့ရှိပေသည်။ စစ်မဖြစ်မီက ဖလန်ရုံ ရေနံမြေ၌ ဘီအိုစီပိုင် ရေနံတွင်ပေါင်း ၃ဝ ရှိခဲ့ရာ များသောအားဖြင့် တွင်းတိမ်များမှ ရေနံထွက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က တစ်နေ့လျှင် ပီပါ ရာကျော်မျှသာ ထွက်ခဲ့သည်။ ထွက်သောရေနံမှာလည်း အများအားဖြင့် ချက်လုပ်ရန် မသင့်တော်သောကြောင့် အိမ်သုတ်ရေနံချေးအဖြစ်ဖြင့်သာ ရောင်းချခဲ့ရသည်။ မင်းဘူးခရိုင်အတွင် အရေးကြီးသော သစ်တောများမှာ စေတုတ္တရာနှင့် ငဖဲမြို့နယ်များ၌ရှိ၏။ ထိုသစ်တောများကို အစိုးရဌာနက အုပ်ချုပ်၍ သစ်တောကြိုးဝိုင်းများကို သတ်မှတ် ထားလေသည်။ ထိုသစ်တောများမှ ကျွန်း၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ရှား စသော အဖိုးတန်သစ်များ ရရှိလေသည်။ == ပို့​ဆောင်ဆက်သွယ်​ရေး == မင်းဘူးခရိုင်အတွင်း လမ်းများသည် ကွန်ယက်သဖွယ် ချိတ်ဆက်နေသည်။ခရိုင်အတွင်းရှိမြို့များသို့ မော်တော်ကားလမ်းများဖြင့် ဆက်သွယ်ထားသည်။ မင်းဘူး-ဆင်ဖြူကျွန်း-ဆိပ်ဖြူ လမ်းမှ မင်းဘူးမြို့ကို ချောက်ခရိုင်၊ပခုက္ကူခရိုင်​များနှင့်ဆက်သွယ်ပေးသည်။ မင်းဘူးမြို့မှ ကျောက်ဖြူခရိုင် အမ်းမြို့သို့ပေါက်သော မင်းဘူး-အမ်းကားလမ်းကို ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင်ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ခရိုင်အတွင်း ပုသိမ်-မုံရွာလမ်းသည် ဖြတ်သန်းသွားသည်။မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် ရဟတ်ယာဉ်ကွင်းများရှိသည်။ ==ပညာရေး== ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းအရ မင်းဘူးခရိုင်၏ အသက်(၁၅)နှစ်နှင့်အထက် လူဦးရေ၏ စာတတ်မြောက်နှုန်းမှာ ၉၄.၁ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။ ==ကျန်းမာရေး== မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် ကုတင်(၂၀၀)ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ (၂၅)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၂)ရုံ၊ စလင်းမြို့နယ်တွင် ကုတင်(၅၀)ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့မြို့နယ်ပြည့်သူ့ဆေးရုံ(၁)ရုံ၊(၁၆)ကုတင်ဆံ့တိုက်နယ်ဆေးရုံ(၂)ရုံ၊ပွင့်ဖြူမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ မြို့နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၄)ရုံ၊ စေတုတ္တရာမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ ငဖဲမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ တို့တည်ရှိသည်။ ==ထင်ရှား​သော​နေရာများ== === စေတီပုထိုးများ === ထင်ရှားသော ဘုရားပုထိုးများမှာ မင်းဘူး(စကု)မြို့နယ်ရှိ [[စက်တော်ရာ|ရွှေစက်တော်ဘုရား]]၊ လယ်ကိုင်းမြို့ အနီး မုန်းမြစ်ဝှမ်းရှိ ကျောင်းတော်ရာစေတီနှင့် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ အနောက်ဘက်ရှိ ဖောင်တော်ဦးစေတီများ ဖြစ်လေသည်။ ရွှေစက်တော်ဘုရား၌ တပေါင်းလအတွင်း ကျင်းပသောပွဲတော်မှာ ထင်ရှားကျော်စောလှသဖြင့် ထိုပွဲတော်သို့ မြန်မာနိုင်ငံအရပ်ရပ်မှ ဈေးသည်များ၊ ဘုရားဖူးခရီးသည်များ လာရောက်ကြလေသည်။ [[စန္ဒကူးကျောင်းတော်ရာဘုရား|လယ်ကိုင်းကျောင်းတော်ရာ]] ဘုရားပွဲတော်ကို နှစ်စဉ်တပေါင်းလတွင် ပြုလုပ်မြဲဖြစ်သည်။ <ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)</ref> == ကိုးကား == {{မကွေးတိုင်း}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိခရိုင်များ]] [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:မင်းဘူးခရိုင်]] qql6zmcjtlkxlyiuq8mmxuorfm96hze 752736 752725 2022-07-31T13:03:39Z 2400:AC40:ADC:F11C:E1C2:4A6B:E584:5BB4 /* စေတီပုထိုးများနှင်ထင်ရှားသောနေရာများ */Izu722 wikitext text/x-wiki {{Infobox district |name = မင်းဘူးခရိုင် |pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ |pushpin_label_position =left |pushpin_map_caption = |settlement_type = |image_skyline = |image_map = Minbu district in Magway region.svg |map_caption = မ​ကွေးတိုင်းအတွင်းတည်​နေရာ |subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] |subdivision_name = {{flag|Burma}} |subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_name1 = [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်ပေါင်း]] |subdivision_name2 = ၆ |subdivision_type3 = မြို့တော် |subdivision_name3 = [[မင်းဘူးမြို့]] |unit_pref = Imperial |area_total_km2 = |population = ၆၈၇,၅၇၅ |population_as_of = ၂၀၁၄ |population_footnotes = |population_density_km2 = auto |coordinates_display = inline,title |coordinates_region = MM |latNS = N |latd = 20 |latm = 15 |lats = |longEW = E |longd = 94 |longm = 15 |longs = |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +6:30 |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |website = |footnotes = }} '''မင်းဘူးခရိုင်''' ({{lang-en|Minbu District}}) သည် [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]တွင် ပါဝင်သော ခရိုင်ဖြစ်သည်။ခရိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့မှာ [[မင်းဘူးမြို့]]ဖြစ်သည်။ ==ပါဝင်သောမြို့နယ်များ== [[File:Minbu district.svg|thumb|မင်းဘူးခရိုင်မြို့နယ်များ {{legend|#E31A1C|မင်းဘူးမြို့နယ်}} {{legend|#0000FF|ငဖဲမြို့နယ်}} {{legend|#33a02c|ပွင့်ဖြူမြို့နယ်}} {{legend|#1f78b4|စလင်းမြို့နယ်}} {{legend|#1f78b5|ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်}} {{legend|#b2df8a|စေတုတ္တရာမြို့နယ်}}]] မင်းဘူးခရိုင်တွင် ပါဝင်သည့် မြို့နယ်များနှင့် မြို့များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ *[[မင်းဘူးမြို့နယ်]] **[[မင်းဘူးမြို့]] **[[စကုမြို့]] *[[ငဖဲမြို့နယ်]] **[[ငဖဲမြို့]] *[[စလင်းမြို့နယ်]] **[[စလင်းမြို့]] *[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]] **[[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့]] *[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]] **[[ပွင့်ဖြူမြို့]] *[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]] **[[စေတုတ္တရာမြို့]] ==သမိုင်း​ကြောင်း== ယခင်က မင်းဘူးခရိုင်ကို မင်းဘူးနယ်၊ စလင်းနယ်ဟု နှစ်နယ်ခွဲထားရာ မင်းဘူးနယ်တွင် [[မင်းဘူးမြို့|မင်းဘူးမြို့နယ်]]၊ [[စကုမြို့|စကုမြို့နယ်]]၊ ပွင့်ဖြူမြို့နယ်နှင့် ငဖဲမြို့နယ်တို့ ပါဝင်၍ စလင်းနယ်တွင် [[စလင်းမြို့|စလင်းမြို့နယ်]][[ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့|ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်]]နှင့် [[စေတုတ္တရာမြို့|စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]တို့ ပါဝင်သည်။​နောက်ပိုင်းတွင် မင်းဘူးမြို့နယ်နှင့် စကုမြို့နယ်အား မင်းဘူးမြို့နယ် (မင်းဘူး(စကု)မြို့နယ်)အဖြစ်​ပြောင်း၍ဖွဲ့စည်းရာ မင်းဘူးခရိုင်တွင် မြို့နယ်(၆)ခု၊ မြို့ (၇)မြို့ ပါဝင်သည်။ ==ပထဝီဝင်အနေအထား== ===တည်​နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း=== မင်းဘူးခရိုင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်း မ​ကွေးတိုင်း​​ဒေသကြီး၏ အ​နောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ၃,၅၉၄ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်းသည်။ ===နယ်နိမိတ်=== မြောက်ဘက်တွင် [[ပခုက္ကူခရိုင်]]၊ [[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]နှင့် ချင်းပြည်နယ်မှ [[မင်းတပ်ခရိုင်]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[မကွေးခရိုင်]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[သရက်ခရိုင်]]၊ အနောက်ဘက်တွင် ရခိုင်ပြည်နယ်မှ [[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]နှင့် [[မြောက်ဦးခရိုင်]]တို့ တည်ရှိသည်။ === ​မြေမျက်နှာသွင်ပြင် === မင်းဘူးခရိုင် တစ်ခုလုံးကို ခြုံ၍ကြည့်သော် ခရိုင်၏ အရှေ့ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက်တွင် ညီညာသော လွင်ပြင်များရှိ၍ အနောက်ဘက်တွင် [[ရခိုင်ရိုးမ]]အထိ တဖြည်းဖြည်း မြင့်တက်သွားသောမြေပြင်ရှိ၏။ ရခိုင်ရိုးမနှင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းစပ်ကြားတွင် မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ တောင်တန်းများ စီတန်းတည်ရှိသည်။ ထိုတောင်တန်းကြီးကို နွားမတောင်တန်းဟု ခေါ်လေသည်။ ===​​ရေဆင်း=== မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ အရေးကြီးသော မြစ်ချောင်းများမှာ [[ဧရာဝတီမြစ်]]၊ [[မုန်းချောင်း]]၊ [[မန်းချောင်း]]နှင့် [[စလင်းချောင်း]]တို့ဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် မင်းဘူးမြို့အနီးတွင် ၃ မိုင်ခန့် ကျယ်ပြန့်၍ မြစ်ထဲတွင် ကျွန်းငယ်များနှင့် သဲသောင်ခုံများရှိလေသည်။ မုန်းမြစ်သည် မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ မြစ်ချောင်းများတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်၍ တစ်နှစ်ပတ်လုံး စီးဆင်း၏။ မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ ထင်ရှားသော ကန်ကြီးများမှာ စလင်းမြို့နယ်အတွင်းရှိ [[ဖောင်းလင်းအင်း]]၊ဆ​င်ဖြူကျွန်းမြို့ရှိ[[ငါးမျက်နှာကန်]]နှင့်စလင်းမြို့ [[ဝက်သည်းကန်]]များဖြစ်၏။ ဖောင်းလင်းအင်းမှ ငါးအမြောက်အမြားထွက်လေသည်။ === ရာသီဥတု === မင်းဘူးခရိုင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း မိုးခေါင် ရေရှားရပ်ကွက်တွင် ပါဝင်သောကြောင့် လွန်စွာ ပူအိုက်သော ခရိုင်ဖြစ်၏။ နွေရာသီလများတွင် အပူချိန် ဖာရင်ဟိုက် ဒီဂရီ ၁ဝဝ ကျော်အထိတက်၍၊ ဆောင်းရာသီဖြစ်သော ဒီဇင်ဘာလတွင် ၄၉ ဒီဂရီအထိ ကျဆင်းတတ်လေသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းနှင့် နီးသော မြေပြင်ပိုင်းတွင် မိုးအရွာနည်း၍ တောတောင်ထူထပ်သော အနောက်ပိုင်းတွင်မူ မိုးကောင်းသည်။ ==လူဦးရေ== ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းအရ မင်းဘူးခရိုင်၏ လူဦးရေမှာ ၆၈၇,၅၇၅ဦးဖြစ်ကာ အမျိုးသား ၃၂၂,၁၄၀ဦး၊ အမျိုးသမီး ၃၆၅,၃၄၅ဦးဖြစ်သည်။မကွေးတိုင်းရှိ ခရိုင်(၄)ခုတွင် စတုတ္ထမြောက် လူဦးရေအများဆုံးခရိုင်ဖြစ်သည်။မြို့ပြတွင်နေထိုင်သူ ၆၈,၆၄၆ဦးဖြစ်ကာ မြို့ပြနေရာခိုင်နှုန်းမှာ ၁၀ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။[[ဗမာလူမျိုး]]များအများဆုံး နေထိုင်ကြပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာကို အများဆုံးကိုးကွယ်ကြသည်။ == စီးပွားရေး == မင်းဘူးခရိုင်သည် မ​ကွေးတိုင်းအတွင်း စီးပွား​ရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အသင့်အတင့်ရှိ​သော ​ဒေသဖြစ်သည်။မင်းဘူးခရိုင်၏ အဓိကလုပ်ငန်းမှာ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးဖြစ်၏။ မင်းဘူးခရိုင်သည် မိုးခေါင်ရေရှားရပ်ကွက်ထဲတွင် ပါဝင်သော်လည်း ဆန်စပါးကို ဆည်မြောင်းများ ဖောက်လုပ်ကာ ရေသွင်းစိုက်ပျိုးကြ၏။ ရေသွင်းတူးမြောင်းစုများကို သုံးစုခွဲထားသည်။ ယင်းတို့မှာ မြောက်ဘက်၌ [[စလင်းတူးမြောင်းစု]]၊ အလယ်၌ [[မုန်းတူးမြောင်းစု]]၊ တောင်ဘက်၌ [[မန်းတူးမြောင်းစု]]များ ဖြစ်ကြ၏။ ဤတူးမြောင်းစု ၃ သွယ်ဖြင့် ၁၉၄ဝ-၄၁ ခုနှစ်တွင် မင်းဘူးခရိုင်အတွင်းရှိ ဆည်ရေသောက် လယ်ဧကပေါင်းမှာ ၁၄၅,၇၆၂ ဖြစ်ပေသည်။ ဆန်စပါးအပြင် ခရိုင်အတွင်း စိုက်ပျိုးသော အခြားအသီးအနှံများမှာ နှမ်း၊ ပြောင်း၊ ပဲအမျိုးမျိုးနှင့် ဆေးတို့ဖြစ်ကြသည်။ မင်းဘူးခရိုင်မှ [[တွင်းထွက်ပစ္စည်း]]များလည်း ရလေသည်။ မင်းဘူးမြို့အနီးနှင့် ရွာသာယာအနီးတွင် ရေနံတွင်းအနည်းငယ်ရှိ၏။ သို့ရာတွင် မင်းဘူးရေနံလုပ်ငန်းမှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]၊ [[ချောက်မြို့]] စသော နယ်များရှိ ရေနံလုပ်ငန်းများလောက် မကြီးကျယ်လှပေ။ ဘီအိုစီ(၁၉၅၄) လီမီတက်မှ ရေနံများကို စမ်းသပ် တူးဖော်ရာတွင် မင်းဘူးမြို့တောင်ဘက် ၆ မိုင်ကွာရှိ ဖလန်ရုံတွင် ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၈ ရက်နေ့က ရေနံများ တွေ့ရှိပေသည်။ စစ်မဖြစ်မီက ဖလန်ရုံ ရေနံမြေ၌ ဘီအိုစီပိုင် ရေနံတွင်ပေါင်း ၃ဝ ရှိခဲ့ရာ များသောအားဖြင့် တွင်းတိမ်များမှ ရေနံထွက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က တစ်နေ့လျှင် ပီပါ ရာကျော်မျှသာ ထွက်ခဲ့သည်။ ထွက်သောရေနံမှာလည်း အများအားဖြင့် ချက်လုပ်ရန် မသင့်တော်သောကြောင့် အိမ်သုတ်ရေနံချေးအဖြစ်ဖြင့်သာ ရောင်းချခဲ့ရသည်။ မင်းဘူးခရိုင်အတွင် အရေးကြီးသော သစ်တောများမှာ စေတုတ္တရာနှင့် ငဖဲမြို့နယ်များ၌ရှိ၏။ ထိုသစ်တောများကို အစိုးရဌာနက အုပ်ချုပ်၍ သစ်တောကြိုးဝိုင်းများကို သတ်မှတ် ထားလေသည်။ ထိုသစ်တောများမှ ကျွန်း၊ အင်၊ အင်ကြင်း၊ ပျဉ်းကတိုး၊ ရှား စသော အဖိုးတန်သစ်များ ရရှိလေသည်။ == ပို့​ဆောင်ဆက်သွယ်​ရေး == မင်းဘူးခရိုင်အတွင်း လမ်းများသည် ကွန်ယက်သဖွယ် ချိတ်ဆက်နေသည်။ခရိုင်အတွင်းရှိမြို့များသို့ မော်တော်ကားလမ်းများဖြင့် ဆက်သွယ်ထားသည်။ မင်းဘူး-ဆင်ဖြူကျွန်း-ဆိပ်ဖြူ လမ်းမှ မင်းဘူးမြို့ကို ချောက်ခရိုင်၊ပခုက္ကူခရိုင်​များနှင့်ဆက်သွယ်ပေးသည်။ မင်းဘူးမြို့မှ ကျောက်ဖြူခရိုင် အမ်းမြို့သို့ပေါက်သော မင်းဘူး-အမ်းကားလမ်းကို ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင်ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ခရိုင်အတွင်း ပုသိမ်-မုံရွာလမ်းသည် ဖြတ်သန်းသွားသည်။မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် ရဟတ်ယာဉ်ကွင်းများရှိသည်။ ==ပညာရေး== ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းအရ မင်းဘူးခရိုင်၏ အသက်(၁၅)နှစ်နှင့်အထက် လူဦးရေ၏ စာတတ်မြောက်နှုန်းမှာ ၉၄.၁ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။ ==ကျန်းမာရေး== မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် ကုတင်(၂၀၀)ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ (၂၅)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၂)ရုံ၊ စလင်းမြို့နယ်တွင် ကုတင်(၅၀)ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့မြို့နယ်ပြည့်သူ့ဆေးရုံ(၁)ရုံ၊(၁၆)ကုတင်ဆံ့တိုက်နယ်ဆေးရုံ(၂)ရုံ၊ပွင့်ဖြူမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ မြို့နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၄)ရုံ၊ စေတုတ္တရာမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ ငဖဲမြို့နယ်တွင် (၂၅)ကုတင်ဆံ့ ပြည်သူ့ဆေးရုံ (၁)ရုံ၊ (၁၆)ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ တို့တည်ရှိသည်။ ==ထင်ရှား​သော​နေရာများ== === စေတီပုထိုးများနှင်ထင်ရှားသောနေရာများ === ထင်ရှားသော ဘုရားပုထိုးများမှာ မင်းဘူးမြို့နယ်တွင် * မန်းရွှေစက်တော်ဘုရားကြီး *စက္ကိန်းတဲစေတီ *နဂါးပွတ်တောင့် နှင့်ဘုရား *ဓာတ်တော်ကုန်းဘုရား *ရှင်းမင်းဖူးဘုရား ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့နယ်တွင် *မဟာပါဒင်္ကချောင်းထဲစက်တော်ရာဘုရားကြီး *ရှင်ပင်ဆုတောင်းပြည့်ဘုရား *ရှင်ပင်မုနိမဟာရံသီဘုရား *ရှင်ပင်မြကျောက်ဆည်ဘုရား *ရှင်ပင်စေတီလှဘုရား *ရှင်ပင်ချမ်းကြီးဘုရား *ရှင်ပင်ဘုန်းပွင့် *ပဥ္စလောဟာပြည်တော်ပြန်အာရုံခံဘုရားကြီး *ရှင်ပင်ဖောင်တော်ဦးစေတီ *ရှင်ပင်ငါးမျက်နာစေတီ နှင့် ငါးမျက်နာကန် စလင်းမြို့နယ်တွင် *ရွှေတန်ဆာဘုရား *ရွှေပြည်အေးဘုရား *ဆင်ကိုးကောင်ဘုရား *ဝက်သည်းကန် စေတုတ္တရာမြို့နယ်တွင် *ကျောက်ခမောက်ဘုရား ပွင့်ဖြူမြို့နယ်တွင် *ရုံလေးရုံဘုရားများ ငဖဲ​မြို့နယ်တွင် *ကုန်းမြင့်ရတနာဘုရား <ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)</ref> == ကိုးကား == {{မကွေးတိုင်း}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိခရိုင်များ]] [[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:မင်းဘူးခရိုင်]] gq05wgcf6n0rdpc8z9aqx1el9bebo8o 0 18305 752734 752701 2022-07-31T13:01:22Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{about|၁၉၄၅ မှ ၁၉၉၂ ကာလ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံ|တစ်နိုင်ငံလုံးစာ|ယူဂိုဆလားဗီးယား}} {{Cleanup}} {{Update}} {{coord|42|47|N|19|28|E|display=title}} {{Infobox country | conventional_long_name = ဖက်ဒရယ်ပြည်သူ့သမ္မတ ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံတော်<br>Federal People's Republic of Yugoslavia<br>(၁၉၄၅–၁၉၆၃)<hr>ဆိုရှယ်လစ်ဖက်ဒရယ်သမ္မတ ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံတော်<br>Socialist Federal Republic of Yugoslavia<br>(၁၉၆၃–၁၉၉၂) | image_flag = Flag of Yugoslavia (1946-1992).svg | flag_type = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ အလံတော်|အလံတော်]] | image_coat = [[File:Emblem of Yugoslavia (1943–1963).svg|90px]] {{parabr}}[[File:Emblem of Yugoslavia (1963–1992).svg|80px]] | symbol_type = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ တံဆိပ်‌တော်|တံဆိပ်‌တော်]]<br/>အပေါ်: ၁၉၄၃–၁၉၆၃<br>အောက်: ၁၉၆၃–၁၉၉၂ | image_map = Yugoslavia 1956-1990.svg | image_map_caption = ယူဂိုဆလားဗီးယား၏တည်နေရာ (၁၉၈၉) | coordinates = {{Coord|44|48|N|20|28|E|type:city}} | capital = [[ဘဲလ်ဂရိတ်]] | largest_city = မြို့တော် | national_motto = "[[ညီအစ်ကိုဖြစ်ခြင်းနှင့်စည်းလုံးခြင်း]]"<br>Brotherhood and unity | national_anthem = "[[ဟေ့ ဆလပ်ဗ်တို့]]"<br>Hey, Slavs | official_languages = '''ဖက်ဒရယ်အဆင့်အဖြစ်မသတ်မှတ်''' | national_languages = [[ဆာဘိုခရိုအေးရှန်းဘာသာစကား|ဆာဘိုခရိုအေးရှန်း]]<br />[[ဆလိုဗင်းဘာသာစကား|ဆလိုဗင်း]]<br />[[မက်ဆီဒိုးနီးယန်းဘာသာစကား|မက်ဆီဒိုးနီးယန်း]] | languages_type = [[တရားဝင် အရေးအသားစနစ်]] | languages = [[ဆားဘီးယန်း ဆရေးလစ်အက္ခရာ]] {{•}} [[ဂက်ဂျ်၏ လက်တင်အက္ခရာ]] | ethnic_groups_year = ၁၉၈၁ | ethnic_groups = {{unbulleted list |[[ဆာ့ဘ်]] (၃၆.၃%) |[[ခရိုအက်]] (၁၉.၇%) |[[ဘောစနီးယက်]] (၈.၉%) |[[ဆလိုဗင်း]] (၇.၈%) |[[အယ်လ်ဘေးနီးယန်း]] (၇.၇%) |[[မက်ဆီဒိုးနီးယန်း (တိုင်းရင်းသား)|မက်ဆီဒိုးနီးယန်း]] (၆.၀%) |[[ယူဂိုဆလပ်ဗ်]] (၅.၄%) |[[မွန်တီနိဂရင်လူမျိုး|မွန်တီနိဂရင်]] (၂.၆%) |[[ဟန်ဂေရီလူမျိုး|ဟန်ဂေရီ]] (၁.၉%) |အခြား (၃.၆%)<ref>{{Cite web |url=https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/MR1188/MR1188.annex1.pdf |title=Demographic characteristics of Yugoslavia in the late 1980s |access-date=9 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303231230/http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/MR1188/MR1188.annex1.pdf |archive-date=3 March 2016 |url-status=live }}</ref> }} | religion = မသတ်မှတ်<ref name="Avramovic_2007_p599">{{harvnb|Avramović|2007|p=599|loc=[https://www.iclrs.org/content/blurb/files/Serbia.1.pdf Understanding Secularism in a Post-Communist State: Case of Serbia]}}</ref><ref name="Kideckel-Halpern_2000">{{harvnb|Kideckel|Halpern|2000|p=165|loc=[https://books.google.com/?id=EEBkON-ySQUC&pg=PA165 Neighbors at War: Anthropological Perspectives on Yugoslav Ethnicity, Culture, and History]}}</ref><br /> | demonym = [[ယူဂိုဆလပ်ဗ်]]<br />ယူဂိုဆလားဗီးယန်း | sovereignty_type = သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်များ | established_event1 = [[ဒီမိုကရက်တစ်ဖက်ဒရယ်ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ]] | established_event2 = ကြေညာချက် | established_event3 = [[၁၉၄၆ ယူဂိုဆလပ်ဗ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ|ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ]] | established_event4 = [[အင်ဖိုဘီရိုကာလ]] | established_event5 = [[ဘက်မလိုက်လှုပ်ရှားမှု]] | established_event6 = [[၁၉၆၃ ယူဂိုဆလပ်ဗ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ|အမည်ပြောင်းလဲမှု]] | established_event7 = [[ယောစစ် ဘရော်ဇ် တီးတိုး|မာရှယ်တီးတိုး]] [[မာရှယ်တီးတိုး ကွယ်လွန်ခြင်းနှင့်ဈာပန|ကွယ်လွန်ခြင်း]] | established_event8 = [[ယူဂိုဆလပ်ဗ်စစ်ပွဲများ]] | established_date1 = ၂၉ နိုဝင်ဘာ ၁၉၄၃ | established_date2 = ၂၉ နိုဝင်ဘာ ၁၉၄၅ | established_date3 = ၃၁ ဇန်နဝါရီ ၁၉၄၆ | established_date4 = ၁၉၄၈–၁၉၅၅ | established_date5 = ၁ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၁ | established_date6 = ၇ ဧပြီ ၁၉၆၃ | established_date7 = ၄ မေ ၁၉၈၀ | established_date8 = ၂၇ ဇွန် ၁၉၉၁ | established_event9 = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ ပြိုကွဲခြင်း|နိုင်ငံပြိုကွဲခြင်း]] | established_date9 = ၂၇ ဇပြီ ၁၉၉၂ | government_type = '''၁၉၄၅–၁၉၄၈''': [[ဖက်ဒရယ် သမ္မတနိုင်ငံ|ဖက်ဒရယ်]] ‌[[မက်စ်–လီနင်ဝါဒီ]] [[တစ်ပါတီစနစ်|တစ်ပါတီ]] [[ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံ|ပါလီမန်]] [[ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံ]]<hr>'''၁၉၄၈–၁၉၇၁''': [[ဖက်ဒရယ် သမ္မတနိုင်ငံ|ဖက်ဒရယ်]] ‌[[တီတိုးဝါဒီ]] [[တစ်ပါတီစနစ်|တစ်ပါတီ]] [[သမ္မတစနစ်]] [[ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံ]]<hr>'''၁၉၇၁–၁၉၉၀''': [[ဖက်ဒရယ် သမ္မတနိုင်ငံ|ဖက်ဒရယ်]] ‌[[တီတိုးဝါဒီ]] [[တစ်ပါတီစနစ်|တစ်ပါတီ]] [[ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံ|ပါလီမန်]] [[ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံ|ဆိုရှယ်လစ်]] [[သမ္မတနိုင်ငံ]]<hr>'''၁၉၉၀–၁၉၉၂''': [[ဖက်ဒရယ် သမ္မတနိုင်ငံ|ဖက်ဒရယ်]] ‌[[ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံ|ပါလီမန်]] [[ပူးတွဲစနစ်]] [[သမ္မတနိုင်ငံ]] | leader_title1 = [[ယူဂိုဆလားဗီးယား ကွန်မြူနစ်များအဖွဲ့ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ|ကွန်မြူနစ်များအဖွဲ့ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name1 = {{unbulleted list|[[ယောစစ် ဘရော်ဇ် တီးတိုး]] (၁၉၄၅–၁၉၈၀) (ပထမ)|[[မီလန် ပန်ချဗ်စကီ]] (၁၉၈၉–၁၉၉၀) (နောက်ဆုံး)}} | leader_title2 = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ ခေါင်းဆောင်များ စာရင်း|သမ္မတ]] | leader_name2 = {{unbulleted list|[[အီဗန် ရီဘာ]] (၁၉၄၅–၁၉၅၃) (ပထမ)|[[စတျေပန် မေဆစ်ချ်]] (၁၉၉၁) (နောက်ဆုံး)}} | leader_title3 = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | leader_name3 = {{unbulleted list|[[ယောစစ် ဘရော်ဇ် တီးတိုး]] (၁၉၄၅–၁၉၆၃) (ပထမ)|[[အန်တေ မာကိုဗစ်ချ်]] (၁၉၈၉–၁၉၉၁) (နောက်ဆုံး)}} | legislature = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ ပါလီမန်|ဖက်ဒရယ်လွှတ်တော်]] | upper_house = သမ္မတနိုင်ငံများလွှတ်တော် | lower_house = ဖက်ဒရယ်ခန်းမ | currency = [[ယူဂိုဆလပ်ဗ် ဒီနာ]] (YUD (၁၉၉၀ အထိ)၊ YUN (၁၉၉၂ အထိ)) | area_km2 = ၂၅၅,၈၀၄ | population_estimate = ၂၃,၂၂၉,၈၄၆ | population_estimate_year = ၁၉၉၁ | HDI_year = ၁၉၉၀ | HDI_change = decrease | HDI = ၀.၉၁၃ | HDI_rank = ၃၁ | HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/219/hdr_1990_en_complete_nostats.pdf |title=Human Development Report 1990 |publisher=[[Human Development Report|HDRO (Human Development Report Office)]] [[United Nations Development Programme]] |page=111 |access-date=8 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190207194131/http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/219/hdr_1990_en_complete_nostats.pdf |archive-date=7 February 2019 |url-status=live}}</ref> | cctld = [[.yu]] | calling_code = +38 | drives_on = ညာ | time_zone = [[ဗဟိုဥရောပဒေသ စံတော်ချိန်]] }} '''ယူဂိုဆလားဗီးယား ဆိုရှယ်လစ်ဖက်ဒရယ်သမ္မတနိုင်ငံ'''သည် ဗောလကန်ကျွန်းဆွယ်တွင် မြောက်ဘက်အကျဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သည်။ မြောက်ဘက်တွင် ဩစတြီးယားနိုင်ငံနှင့် [[ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် ရူမေးနီးယားနိုင်ငံနှင့် [[ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံ]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[ဂရိနိုင်ငံ]]နှင့် အယ်လဗေးနီးယားနိုင်ငံ၊ အနောက်ဘက်တွင် အေဒြီယက်တစ်ပင်လယ်နှင့် အီတလီ နိုင်ငံတို့ အသီးသီး ရှိကြ သည်။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် ၁၉၁၄-၁၉၁၈ ခုနှစ် ပထမကမ္ဘာစစ်ပြီးသည့် နောက်တွင် ဩစတြီးယား၊ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၏ တစ်စိတ်တစ်ဒေသဖြ်စသော ဗော့စနီးယား၊ ဟာဇီဂိုဗီးနား၊ ဒါလမေးရှား၊ ကရိုးအေးရှီးယား၊ ဆလာဗိုးနီးယားနှင့် ဆလိုဗင်းနီးယားပြည်နယ် တစ်စိတ်တစ်ဒေသတို့ကို ယခင် ဗားဗီးယားနိုင်ငံ၊ မွန်တီနီးဂရိုးနိုင်ငံတို့နှင့် စုပေါင်း၍ တည်ထောင်ခဲ့သောနိုင်ငံ ဖြစ်လေသည်။ ထိုစဉ် အခါက ဆဗ်၊ ကရိုးအက်နှင့် ဆလိုဗင်းနိုင်ငံဟု အမည်တွင်ခဲ့၏။ ဆားဗီးယားနိုင်ငံ ရင်ခွက်ပိုက် မင်းသားကြီးသည် ပထမ အယ်လက်ဇန္ဒာ ဘုရင်အဖြစ် အုပ်စိုးခဲ့လေသည်။ ပြည်သူပြည်သားများမှာ ယခင်က သီးခြားပြည်နယ်များဖြင့် နေထိုင်ခဲ့ကြသော်လည်း သွေးတူသားတူ ဆလဗ အမျိုးအနွယ် ဆဗ်လူမျိုး၊ ကရိုးအက်လူမျိုးနှင့် [[ဆလိုဗင်းလူမျိုး]]သာ ဖြစ်ကြ၏။ သို့ရာတွင် အုပ်ချုပ်သူ လူမျိုး ခြားများ လက်အောက်၌ တကွဲတပြားစီ ဖြစ်ခဲ့ရသဖြင့်ယဉ်ကျေးမှု အရာ၌သော် လည်းကောင်း၊ တိုးတက်မှု အရာ၌သော်လည်းကောင်း မတူကြချေ။ ကရိုးအက်လူမျိုးနှင့် ဆလို ဗင်းလူမျိုးတို့သည် ဥရောပအနောက်ပိုင်း ယဉ်ကျေးမှုကို ဆက်ခံ ရရှိကြ၏။ ဗရင်ဂျီဂိုဏ်းဝင် များ၏။ ဆဗ်လူမျိုးတို့မှာမူကား တူရကီလက်အောက်တွင် အနေကြာ၍ အရှေ့ဆန်သော ယဉ်ကျေးမှုကို ဆက်ခံရရှိကြ ပြီးလျှင် ဂရိ ခရစ်ယန်ဂိုဏ်းဝင် များ ဖြစ်ကြသည်။ အစ္စလမ် အယူဝါဒီများလည်း ရှိ၏။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ၉၈၇၆၆ စတုရန်းမိုင်ရှိ၍ ၁၉၆၁ ခုနှစ် ခန့်မှန်းခြေ အရ လူဦးရေ ၁၈၅၄၉၂၉၁ ယောက်ရှိ၏။ ကမ်းရိုးတန်း တစ် လျှောက်တွင် ကျွန်းများ၊ ပင်လယ်အော်များနှင့် ပင်လယ်လက် ကြားများ ပေါသဖြင့် သဘာဝသင်္ဘောဆိပ်ကောင်းများ ရှိသည်။ ကုန်းတွင်းပိုင်း၌မူကား တော ထူထပ်သော တောင်များ၊ မြေဩဇာ ထက်သန်သော ချိုင့်ဝှမ်းများနှင့် ခြောက်သွေ့သော ထုံးကျောက် ကုန်းပြင်မြင့်ဒေသတို့ ရှိလေသည်။ နိုင်ငံ အလယ် ပိုင်းတွင် ဒန်းညိုမြစ်လက်တက်များ စီးဆင်းရာ ပန်နိုနီယန် လွင်ပြင် တည်ရှိလေသည်။ ဒန်းညုမြစ်အပြင် ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ အခြားထင်ရှား သော မြစ်များမှာ ဆားဗားမြစ်၊ ဒြေဗားမြစ်၊ မော်ရေးဗားမြစ်၊ ဗော့စနားမြစ်၊ ဗားဒါးမြစ်နှင့် နာရင်တာမြစ်တို့ ဖြစ်သည်။ တောင်ကုန်းများ အကြားတွင် ရှုခင်းတင့်တယ်လှပစွာ တည်ရှိ သော အိုင်အများရှိရာ ထင်ရှားသော အိုင်များမှာ ယူဂိုစလားဗီး ယားနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းမှ စတုတာရီအိုင်၊ ပရက်စပါအိုင်နှင့် အိုင်ရစ်အိုင်တို့ ဖြစ်လေသည်။ ရာသီဥတုမှာ အေဒြီယက်တစ် ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် တွင် အပူအအေးမျှတ၍ သာယာသည်။ နွေကူးရာသီနှင့် ဆောင်းကူးရာသီတို့တွင် မိုးကောင်းသည်။ အထူးသဖြင့် တောင် ဘက်ပိုင်း၌ တစ်နှစ်လျှင် မိုးရေချိန် ၆၅ လက်မအထိ ရွာသွန်း ၏။ မြောက်ဘက် အတွင်းကျသော ဒေသတွင် ဥရောပ အလယ်ပိုင်း ရာသီဥတုမျိုး ရှိသည်။ မော်ရေးဗားနှင့် ဗားဒါးမြစ် ဝှမ်း မြေနိမ့်ပိုင်းဒေသတွင် နွေအခါ၌ ခြောက်သွေ့၍ ဆောင်း အခါ၌ အေးမြသော ကုန်းတွင်းရာသီတုမျိုး ရှိလေသည်။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် သီးခြားနိုင်ငံအဖြစ် စည်းလုံးမိ ခဲ့သည့်အခါမှစ၍ သဘာဝ ပင်ရင်းပစ္စည်းများကို ရှာဖွေ ဖော်ထုတ်လုပ်ကိုင်ခဲ့ရာ စီးပွားရေးဘက်၌ များစွာ တိုးတက်ခဲ့ လေသည်။ ပန်နိုနီယန် လွင်ပြင်သည် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး အတွက် အချက်အချာဒေသ ဖြစ်ပေသည်။ စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင် နိုင်သော မြေ ၂၃ ရာခိုင်နှုန်းတွင် ကောက်ပဲသီးနှံပင်များကို စိုက်ပျိုးလျက်ရှိ၏။ လူဦးရေ ငါးပုံ လေးပုံခန့်မှာ စိုက်ပျိုးရေး ဖြင့် အသက်မွေးသူများ ဖြစ်သည်။ ဂျုံ၊ မြင်းစားဂျုံ၊ မုယော၊ ပြောင်းဖူး၊ သကြားမှန်လာ၊ ပိုက်ဆံပင်နှင့် ဘီသွာပင်တို့ကို အဓိက စိုက်ပျိုးကြသည်။ သိုး၊ နွား၊ ဆိတ်၊ ဝက်၊ မြင်းနှင့် ကြက်ငှက်တို့ကိုလည်း မွေးမြူကြသည်။ ချိုင့် ဝှမ်းဒေသများ၌ စပျစ်ပင်၊ လိမ္မော်ပင်၊ ဆီးပင် စသော သစ်သီးပင်များကိုလည်း စိုက်ပျိုးကြသည်။ သယ်ယူ ပို့ဆောင်ရေးအခက်အခဲကြောင့် ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံရိ စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများကို အနောက်မြောက်ပိုင်း၌ သာ များသောအားဖြင့် တွေ့ရှိရသည်။ သတ္တုတူးဖော်ရေး လုပ်ငန်းဘက်၌မူ များစွာ တိုးတက်လျက် ရှိလေသည်။ ကြေးနီ၊ သံ၊ ခဲ၊ သွပ်၊ ဗောက်ဆိုက်၊ ခနောက် စိမ်း၊ ရွှေ၊ ကရိုမီယန်၊ မန်ဂနိ၊ ကျောက်မီးသွေးတို့ကို တူးဖော် ရရှိသည်။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် ဥရောပနိုင်ငံများတွင် ကြေးနီ အခြေအမြစ် အများဆုံးရှိသော နိုင်ငံ ဖြစ်ပေသည်။ မြို့တော်မှာ ဗဲဂရိတ်မြို့ ဖြစ်၏။ ထင်ရှားသော အခြား မြို့ကြီးများမှာ ဆားရာဂျဲဗိုမြို့၊ ဇာဂရက်မြို့၊ ဆူဗို တိကားမြို့၊ စကုပ်လျဲမြို့နှင့် နိုးဗီဆတ်မြို့များ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတွင်း လမ်းပန်း အဆက်အသွယ် အတော်အသင့် ကောင်းမွန်၏။ အထူးသဖြင့် ရေလမ်းမှ နိုင်ငံတွင်း အနှံ့အပြား ကူးသန်း သွားလာနိုင်လေသည်။ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းကြ စဉ်က ဆဗ်လူမျိုး၊ ကရိုးအက်လူမျိုးနှင့် ဆလိုဗင်း လူမျိုးတို့ သည် စည်းလုံးမိခဲ့ကြသော်လည်း လွတ်လပ်သော နိုင်ငံဖြစ်လာ သောအခါ အုပ်ချုပ်ရေးကို လူများစုဖြစ်သော ဆဗ်တို့က ကြိုးကိုင်ထားသဖြင့် ကရိုးအက်နှင့် ဆလိုဗင်းတို့က မကျေမနပ် ဖြစ်ကြလေသည်။ အယ်လက်ဇန္ဒာဘုရင်သည် ၁၉၂၁ ခုနှစ် အခြေခံဥပဒေအတိုင်း စည်းမျဉ်းခံဘုရင့်အစိုးရ စနစ်ဖြင့် နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းမှုမှာ မအောင်မြင်တော့ချေ။ ၁၉၂၉ ခုနှစ်သို့ ရောက်သောအခါ ပြည်သူ့လွှတ်တော်တွင်း၌ သတ်ဖြတ်မှုများ ပေါ်ပေါက်လာသည်အထိ အခြေအနေမှာ ဆိုးရွားလာသဖြင့် အယ်လက်ဇန္ဒာဘုရင်သည် အခြေခံဥပဒေကို ပယ်ဖျက်ပြီးလျှင် နိုင်ငံကို အာဏာရှင်အဖြစ် အုပ်စိုးခဲ့လေ သည်။ နိုင်ငံ၏ အမည်ကိုလည်း ယူဂိုစလားဗီးယားဟူ၍ ပြောင်းလဲခေါ်ဝေါ်ခဲ့၏။ ၁၉၃၁ ခုနှစ်တွင် အခြေခံ ဥပဒေသစ် တစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ကျေညာခဲ့ရာ အမည်အားဖြင့် ပါလီမန် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်အရ အုပ်ချုပ်သည်ဟုဆိုသော်လည်း စင်စစ် အားဖြင့် ဘုရင်သည် ယခင်ကကဲ့သို့ပင် အာဏာရှင်အဖြစ် အုပ်ချုပ်လျက် ရှိနေခဲ့သည်။ ၁၉၃၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၉ ရက်နေ့တွင် အယ်လက် ဇန္ဒာဘုရင်သည် ပြင်သစ်နိုင်ငံ မာဆေးမြို့၌ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ် ခြင်း ခံရလေသည်၊ ထိုအခါ ၁၁ နှစ်အရွယ်မျှသာရှိသော သား တော် ဒုတိယ ပီတာသည် အယ်လက်ဇန္ဒာဘုရင်၏ ဝမ်းကွဲညီ တော် ပေါမင်းသားကို ရင်ခွင်ပိုက် အုပ်စိုးသူအဖြစ်ထား၍ ထီးမွေ ဆက်ခံလေသည်။ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]] ဖြစ်ပွားစတွင် ယူဂိုးစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် ကြားနေနိုင်ငံအဖြစ် စစ်ကိုရှောင်ရန် ကြိုးစားခဲ့၏။ သို့ရာတွင် ဂျာမန်စစ်တပ်များသည် ဩစတြီးယားနှင့် ချက်ကိုဆလိုဗားကီး ယား နိုင်ငံတို့ကို သိမ်းပိုက်၍ ဟန်ဂေရီ၊ ရူမေးနီးယား၊ ဘူးလ ဂေးရီးယား စသော ပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံများ၌လည်း ခြေကုပ်ရနေ ကြပြီဖြစ်ရာ ၁၉၄၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် ယူဂိုစ လားဗီးယားနိုင်ငံသည် ဂျာမနီနိုင်ငံ ခေါင်းဆောင်သော ဝင်ရိုးတန်းနိုင်ငံအုပ်စု၌ ပါဝင်ကြောင်း စာချုပ်တစ်ရပ်ကို ချုပ်ဆိုခဲ့ရလေသည်။ ပြည်သူပြည်သားနှင့်တကွ တပ်မတော် တို့သည် ထိုစာချုပ်ကို သဘောမတူသဖြင့် အစိုးရကို တော်လှန် ပုန်ကန်ကြ၏။ မင်းသား ပေါကို ပြည်နှင်ဒဏ်ပေး၍ ၁၇ နှစ် အရွယ်သာရှိသေးသော မင်းသားပီတာကိုလည်း အရွယ်ရောက် ပြီဟု ကျေညာကာ နန်းတင်ကြပြီးလျှင် ဂျာမန်တို့ကို ခုခံရန် စစ်ပြင်ကြလေသည်။ သို့ရာတွင် ဂျာမန်တို့သည် ယူဂိုစလားဗီး ယားနိုင်ငံကို ရက်သတ္တနှစ်ပတ်အတွင်း တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်မိကြ သည်။ ပီတာဘုရင်နှင့် ယင်း၏ အစိုးရအဖွဲ့သည်လည်း ဗြိတိန်နိုင်ငံသို့ တိမ်းရှောင်ထွက်ပြေးကြရလေသည်။ ဂျာမန်နှင့် အီတာလျံတို့သည် ဆားဗီးယားနှင့် ကရိုးအေး ရှီးယားပြည်းနယ်များတွင် ရုပ်သေးအစိုးရအဖွဲ့များ တည်ထောင် ခဲ့၏။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံ ကျန်အပိုင်းများကိုမူ အီတလီ နိုင်ငံ၊ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံနှင့် ဘူလဂေးရီးယားနိုင်ငံတို့က ခွဲဝေယူကြ သည်။ သို့သော်လည်း ဆားဗီးယားပြည်မှ ဗိုလ်ချု၌် မီးဟိုင်းလို ဗစ် ခေါင်းဆောင်သော မျိုးချစ်ပြောက်ကျားတပ်များသည် ဝင်ရိုးတန်းတပ်များကို ခုခံတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၄၂ ခုနှစ် တွင် မာရှယ်တီးတိုးဟု အမည်တွင်သည့် ကွန်မြူနစ် ခေါင်း ဆောင် ဂျိုးဆစ် ဗရော်ဇိုဗစ်ကလည်း အခြား ပြောက်ကျား တပ်များ ဖွဲ့စည်း၍ ဂျာမန်နှင့် အီတာလျံတပ်များကို ခုခံ တိုက်ခိုက်လေသည်။ သို့ရာတွင် မကြာမီ ကွန်မြူနစ်ပျောက် ကျားတပ်များနှင့် ကွန်မြူနစ်ဆန့်ကျင်ရေး မျိုးချစ်ပြောက်ကျား တပ်များသည် အချင်းချင်း မသင့် မတင့်ဖြစ်လာကြ၏။ ထို့ပြင် မာရှယ်တီးတိုး၏ အစီအမံကောင်းမှုကြောင့် ကွန်မြူနစ် ပြောက် ကျားတပ်များ အမီးဟိုင်းလိုဗစ်အား ပေးနေသော အကူအညီကို [[ယောစစ် ဘရော်ဇ် တီးတိုး]]အား လွှဲပြောင်းပေးကြလေသည်။ ၁၉၄၄ ခုနှစ်တွင် မာရှယ်တီးတိုးသည် ရုရှတပ်များနှင့် ပူးပေါင်း၍ ဂျာမန်တပ်များကို ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံမှ တိုက်ထုတ်ခဲ့သည်။ ထိုနောက်တွင် တီးတိုးနှင့် သူ၏ နောက်လိုက်များသည် ယူဂိုစလားဗီးယား တစ်နိုင်ငံလုံးလိုလိုကို ကြိုးကိုင် အုပ်စီးမိလေသည်။ သို့သော် အခိုက်အတန့်အားဖြင့် အဝေးရောက် ဘုရင့် အစိုးရအဖွဲ့နှင့် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲ၌ တီးတိုး၏ ပါတီက အပြတ်အသတ် အနိုင်ရသောအခါ ယူဂိုစလပ်ဘုရင် ဒုတိယပီတာအား နန်းစွန့် စေခြင်းဖြင့် ဘုရင့်စနစ်ကို ဖျက်သိမ်း၍ ထိုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် လွတ်လပ်သော ယူဂိုစလားဗီးယား ပြည်သူ့သမ္မတ နိုင်ငံအဖြစ် ကျေညာခဲ့လေသည်။ တီးတိုးသည် ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ဆောင်ရွက်ရင်း ယူဂိုစလားဗီးယား နိုင်ငံ ပြန်လည် ထူထောင်ရေးလုပ်ငန်းများကို လူထုနည်းဖြင့် စွမ်းလွန်းတမံ ဆောင်ရွက်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် တီးတိုးနှင့် ကွန်မင်ဖောင်တို့ သဘော ကွဲလွဲမှု ပေါ်ပေါက်ခဲ့လေသည်။ ကွန်မင်ဖောင်က ယူဂိုစလားဗီး ယား၌ တီးတိုးခေါင်းဆောင်မှုမှာ အနောက်ပိုင်း နိုင်ငံများဘက် သို့ ယိမ်းယိုင်လျက်ရှိသဖြင့် ဆိုဗီယက်တို့၏ဝါဒနှင့် ဆန့်ကျင် သည်ဟု စွပ်စွဲ၏။ ထိုကြောင့် တီးတိုးသည် မိမိကျင့်သုံးနေ သော ဝါဒကို မပြောင်းလျှင် ခေါင်းဆောင်အရာမှ ဖယ်ရှားပေး မည်ဟု တောင်းဆိုလာ၏။ သို့သော်လည်း တီးတိုးက ကွန်မင် ဖောင်တွင် ပါဝင်သော မည်သည့်နိုင်ငံ၏ ဩဇာကိုဖြစ်စေ၊ ဆိုဗီယက်၏ ဩဇာကိုဖြစ်စေ နာခံမည်မဟုတ်ကြောင်း ထုတ်ဖော် ကျေညာခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်၌ပင် နိုင်ငံတွင်းရှိ တသီးပုဂ္ဂလပိုင် စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများကို ပြည်သူပိုင် အဖြစ် သိမ်းယူခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် မာရှယ်တီးတိုးသည် ယူဂိုစလားဗီးယား နိုင်ငံ၏ သမ္မတဖြစ်လာလေသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၀)</ref> == ကိုးကား == {{Reflist}} [[Category:ယခင်က တည်ရှိခဲ့သော နိုင်ငံများ]] [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဟောင်းများ]] [[Category:တစ်ပါတီစနစ် နိုင်ငံများ]] k89xky2pomtbbofksyvv04fulxlhzy3 752737 752734 2022-07-31T13:09:11Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{about|၁၉၄၅ မှ ၁၉၉၂ ကာလ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံ|တစ်နိုင်ငံလုံးစာ|ယူဂိုဆလားဗီးယား}} {{Cleanup}} {{Update}} {{coord|42|47|N|19|28|E|display=title}} {{Infobox country | conventional_long_name = ဖက်ဒရယ်ပြည်သူ့သမ္မတ ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံတော်<br>Federal People's Republic of Yugoslavia<br>(၁၉၄၅–၁၉၆၃)<hr>ဆိုရှယ်လစ်ဖက်ဒရယ်သမ္မတ ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံတော်<br>Socialist Federal Republic of Yugoslavia<br>(၁၉၆၃–၁၉၉၂) | image_flag = Flag of Yugoslavia (1946-1992).svg | flag_type = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ အလံတော်|အလံတော်]] | image_coat = [[File:Emblem of Yugoslavia (1943–1963).svg|90px]] {{parabr}}[[File:Emblem of Yugoslavia (1963–1992).svg|80px]] | symbol_type = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ တံဆိပ်‌တော်|တံဆိပ်‌တော်]]<br/>အပေါ်: ၁၉၄၃–၁၉၆၃<br>အောက်: ၁၉၆၃–၁၉၉၂ | image_map = Yugoslavia 1956-1990.svg | image_map_caption = ယူဂိုဆလားဗီးယား၏တည်နေရာ (၁၉၈၉) | coordinates = {{Coord|44|48|N|20|28|E|type:city}} | capital = [[ဘဲလ်ဂရိတ်]] | largest_city = မြို့တော် | national_motto = "[[ညီအစ်ကိုဖြစ်ခြင်းနှင့်စည်းလုံးခြင်း]]"<br>Brotherhood and unity | national_anthem = "[[ဟေ့ ဆလပ်ဗ်တို့]]"<br>Hey, Slavs | official_languages = '''ဖက်ဒရယ်အဆင့်အဖြစ်မသတ်မှတ်''' | national_languages = [[ဆာဘိုခရိုအေးရှန်းဘာသာစကား|ဆာဘိုခရိုအေးရှန်း]]<br />[[ဆလိုဗင်းဘာသာစကား|ဆလိုဗင်း]]<br />[[မက်ဆီဒိုးနီးယန်းဘာသာစကား|မက်ဆီဒိုးနီးယန်း]] | languages_type = [[တရားဝင် အရေးအသားစနစ်]] | languages = [[ဆားဘီးယန်း ဆရေးလစ်အက္ခရာ]] {{•}} [[ဂက်ဂျ်၏ လက်တင်အက္ခရာ]] | ethnic_groups_year = ၁၉၈၁ | ethnic_groups = {{unbulleted list |[[ဆာ့ဘ်]] (၃၆.၃%) |[[ခရိုအက်]] (၁၉.၇%) |[[ဘောစနီးယက်]] (၈.၉%) |[[ဆလိုဗင်း]] (၇.၈%) |[[အယ်လ်ဘေးနီးယန်း]] (၇.၇%) |[[မက်ဆီဒိုးနီးယန်း (တိုင်းရင်းသား)|မက်ဆီဒိုးနီးယန်း]] (၆.၀%) |[[ယူဂိုဆလပ်ဗ်]] (၅.၄%) |[[မွန်တီနိဂရင်လူမျိုး|မွန်တီနိဂရင်]] (၂.၆%) |[[ဟန်ဂေရီလူမျိုး|ဟန်ဂေရီ]] (၁.၉%) |အခြား (၃.၆%)<ref>{{Cite web |url=https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/MR1188/MR1188.annex1.pdf |title=Demographic characteristics of Yugoslavia in the late 1980s |access-date=9 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303231230/http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/MR1188/MR1188.annex1.pdf |archive-date=3 March 2016 |url-status=live }}</ref> }} | religion = မသတ်မှတ်<ref name="Avramovic_2007_p599">{{harvnb|Avramović|2007|p=599|loc=[https://www.iclrs.org/content/blurb/files/Serbia.1.pdf Understanding Secularism in a Post-Communist State: Case of Serbia]}}</ref><ref name="Kideckel-Halpern_2000">{{harvnb|Kideckel|Halpern|2000|p=165|loc=[https://books.google.com/?id=EEBkON-ySQUC&pg=PA165 Neighbors at War: Anthropological Perspectives on Yugoslav Ethnicity, Culture, and History]}}</ref><br /> | demonym = [[ယူဂိုဆလပ်ဗ်]]<br />ယူဂိုဆလားဗီးယန်း | sovereignty_type = သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်များ | established_event1 = [[ဒီမိုကရက်တစ်ဖက်ဒရယ်ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ]] | established_event2 = ကြေညာချက် | established_event3 = [[၁၉၄၆ ယူဂိုဆလပ်ဗ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ|ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ]] | established_event4 = [[အင်ဖိုဘီရိုကာလ]] | established_event5 = [[ဘက်မလိုက်လှုပ်ရှားမှု]] | established_event6 = [[၁၉၆၃ ယူဂိုဆလပ်ဗ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ|အမည်ပြောင်းလဲမှု]] | established_event7 = [[ယောစစ် ဘရော်ဇ် တီးတိုး|မာရှယ်တီးတိုး]] [[မာရှယ်တီးတိုး ကွယ်လွန်ခြင်းနှင့်ဈာပန|ကွယ်လွန်ခြင်း]] | established_event8 = [[ယူဂိုဆလပ်ဗ်စစ်ပွဲများ]] | established_date1 = ၂၉ နိုဝင်ဘာ ၁၉၄၃ | established_date2 = ၂၉ နိုဝင်ဘာ ၁၉၄၅ | established_date3 = ၃၁ ဇန်နဝါရီ ၁၉၄၆ | established_date4 = ၁၉၄၈–၁၉၅၅ | established_date5 = ၁ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၁ | established_date6 = ၇ ဧပြီ ၁၉၆၃ | established_date7 = ၄ မေ ၁၉၈၀ | established_date8 = ၂၇ ဇွန် ၁၉၉၁ | established_event9 = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ ပြိုကွဲခြင်း|နိုင်ငံပြိုကွဲခြင်း]] | established_date9 = ၂၇ ဇပြီ ၁၉၉၂ | government_type = '''၁၉၄၅–၁၉၄၈''': [[ဖက်ဒရယ် သမ္မတနိုင်ငံ|ဖက်ဒရယ်]] ‌[[မက်စ်–လီနင်ဝါဒီ]] [[တစ်ပါတီစနစ်|တစ်ပါတီ]] [[ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံ|ပါလီမန်]] [[ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံ]]<hr>'''၁၉၄၈–၁၉၇၁''': [[ဖက်ဒရယ် သမ္မတနိုင်ငံ|ဖက်ဒရယ်]] ‌[[တီတိုးဝါဒီ]] [[တစ်ပါတီစနစ်|တစ်ပါတီ]] [[သမ္မတစနစ်]] [[ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံ]]<hr>'''၁၉၇၁–၁၉၉၀''': [[ဖက်ဒရယ် သမ္မတနိုင်ငံ|ဖက်ဒရယ်]] ‌[[တီတိုးဝါဒီ]] [[တစ်ပါတီစနစ်|တစ်ပါတီ]] [[ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံ|ပါလီမန်]] [[ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံ|ဆိုရှယ်လစ်]] [[ပူးတွဲစနစ်]] [[သမ္မတနိုင်ငံ]]<hr>'''၁၉၉၀–၁၉၉၂''': [[ဖက်ဒရယ် သမ္မတနိုင်ငံ|ဖက်ဒရယ်]] ‌[[ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံ|ပါလီမန်]] [[ပူးတွဲစနစ်]] [[သမ္မတနိုင်ငံ]] | leader_title1 = [[ယူဂိုဆလားဗီးယား ကွန်မြူနစ်များအဖွဲ့ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ|ကွန်မြူနစ်များအဖွဲ့ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name1 = {{unbulleted list|[[ယောစစ် ဘရော်ဇ် တီးတိုး]] (၁၉၄၅–၁၉၈၀) (ပထမ)|[[မီလန် ပန်ချဗ်စကီ]] (၁၉၈၉–၁၉၉၀) (နောက်ဆုံး)}} | leader_title2 = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ ခေါင်းဆောင်များ စာရင်း|သမ္မတ]] | leader_name2 = {{unbulleted list|[[အီဗန် ရီဘာ]] (၁၉၄၅–၁၉၅၃) (ပထမ)|[[စတျေပန် မေဆစ်ချ်]] (၁၉၉၁) (နောက်ဆုံး)}} | leader_title3 = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | leader_name3 = {{unbulleted list|[[ယောစစ် ဘရော်ဇ် တီးတိုး]] (၁၉၄၅–၁၉၆၃) (ပထမ)|[[အန်တေ မာကိုဗစ်ချ်]] (၁၉၈၉–၁၉၉၁) (နောက်ဆုံး)}} | legislature = [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ ပါလီမန်|ဖက်ဒရယ်လွှတ်တော်]] | upper_house = သမ္မတနိုင်ငံများလွှတ်တော် | lower_house = ဖက်ဒရယ်ခန်းမ | currency = [[ယူဂိုဆလပ်ဗ် ဒီနာ]] (YUD (၁၉၉၀ အထိ)၊ YUN (၁၉၉၂ အထိ)) | area_km2 = ၂၅၅,၈၀၄ | population_estimate = ၂၃,၂၂၉,၈၄၆ | population_estimate_year = ၁၉၉၁ | HDI_year = ၁၉၉၀ | HDI_change = decrease | HDI = ၀.၉၁၃ | HDI_rank = ၃၁ | HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/219/hdr_1990_en_complete_nostats.pdf |title=Human Development Report 1990 |publisher=[[Human Development Report|HDRO (Human Development Report Office)]] [[United Nations Development Programme]] |page=111 |access-date=8 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190207194131/http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/219/hdr_1990_en_complete_nostats.pdf |archive-date=7 February 2019 |url-status=live}}</ref> | cctld = [[.yu]] | calling_code = +38 | drives_on = ညာ | time_zone = [[ဗဟိုဥရောပဒေသ စံတော်ချိန်]] }} '''ယူဂိုဆလားဗီးယား ဆိုရှယ်လစ်ဖက်ဒရယ်သမ္မတနိုင်ငံ'''သည် ဗောလကန်ကျွန်းဆွယ်တွင် မြောက်ဘက်အကျဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သည်။ မြောက်ဘက်တွင် ဩစတြီးယားနိုင်ငံနှင့် [[ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် ရူမေးနီးယားနိုင်ငံနှင့် [[ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံ]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[ဂရိနိုင်ငံ]]နှင့် အယ်လဗေးနီးယားနိုင်ငံ၊ အနောက်ဘက်တွင် အေဒြီယက်တစ်ပင်လယ်နှင့် အီတလီ နိုင်ငံတို့ အသီးသီး ရှိကြ သည်။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် ၁၉၁၄-၁၉၁၈ ခုနှစ် ပထမကမ္ဘာစစ်ပြီးသည့် နောက်တွင် ဩစတြီးယား၊ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၏ တစ်စိတ်တစ်ဒေသဖြ်စသော ဗော့စနီးယား၊ ဟာဇီဂိုဗီးနား၊ ဒါလမေးရှား၊ ကရိုးအေးရှီးယား၊ ဆလာဗိုးနီးယားနှင့် ဆလိုဗင်းနီးယားပြည်နယ် တစ်စိတ်တစ်ဒေသတို့ကို ယခင် ဗားဗီးယားနိုင်ငံ၊ မွန်တီနီးဂရိုးနိုင်ငံတို့နှင့် စုပေါင်း၍ တည်ထောင်ခဲ့သောနိုင်ငံ ဖြစ်လေသည်။ ထိုစဉ် အခါက ဆဗ်၊ ကရိုးအက်နှင့် ဆလိုဗင်းနိုင်ငံဟု အမည်တွင်ခဲ့၏။ ဆားဗီးယားနိုင်ငံ ရင်ခွက်ပိုက် မင်းသားကြီးသည် ပထမ အယ်လက်ဇန္ဒာ ဘုရင်အဖြစ် အုပ်စိုးခဲ့လေသည်။ ပြည်သူပြည်သားများမှာ ယခင်က သီးခြားပြည်နယ်များဖြင့် နေထိုင်ခဲ့ကြသော်လည်း သွေးတူသားတူ ဆလဗ အမျိုးအနွယ် ဆဗ်လူမျိုး၊ ကရိုးအက်လူမျိုးနှင့် [[ဆလိုဗင်းလူမျိုး]]သာ ဖြစ်ကြ၏။ သို့ရာတွင် အုပ်ချုပ်သူ လူမျိုး ခြားများ လက်အောက်၌ တကွဲတပြားစီ ဖြစ်ခဲ့ရသဖြင့်ယဉ်ကျေးမှု အရာ၌သော် လည်းကောင်း၊ တိုးတက်မှု အရာ၌သော်လည်းကောင်း မတူကြချေ။ ကရိုးအက်လူမျိုးနှင့် ဆလို ဗင်းလူမျိုးတို့သည် ဥရောပအနောက်ပိုင်း ယဉ်ကျေးမှုကို ဆက်ခံ ရရှိကြ၏။ ဗရင်ဂျီဂိုဏ်းဝင် များ၏။ ဆဗ်လူမျိုးတို့မှာမူကား တူရကီလက်အောက်တွင် အနေကြာ၍ အရှေ့ဆန်သော ယဉ်ကျေးမှုကို ဆက်ခံရရှိကြ ပြီးလျှင် ဂရိ ခရစ်ယန်ဂိုဏ်းဝင် များ ဖြစ်ကြသည်။ အစ္စလမ် အယူဝါဒီများလည်း ရှိ၏။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ၉၈၇၆၆ စတုရန်းမိုင်ရှိ၍ ၁၉၆၁ ခုနှစ် ခန့်မှန်းခြေ အရ လူဦးရေ ၁၈၅၄၉၂၉၁ ယောက်ရှိ၏။ ကမ်းရိုးတန်း တစ် လျှောက်တွင် ကျွန်းများ၊ ပင်လယ်အော်များနှင့် ပင်လယ်လက် ကြားများ ပေါသဖြင့် သဘာဝသင်္ဘောဆိပ်ကောင်းများ ရှိသည်။ ကုန်းတွင်းပိုင်း၌မူကား တော ထူထပ်သော တောင်များ၊ မြေဩဇာ ထက်သန်သော ချိုင့်ဝှမ်းများနှင့် ခြောက်သွေ့သော ထုံးကျောက် ကုန်းပြင်မြင့်ဒေသတို့ ရှိလေသည်။ နိုင်ငံ အလယ် ပိုင်းတွင် ဒန်းညိုမြစ်လက်တက်များ စီးဆင်းရာ ပန်နိုနီယန် လွင်ပြင် တည်ရှိလေသည်။ ဒန်းညုမြစ်အပြင် ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံ၏ အခြားထင်ရှား သော မြစ်များမှာ ဆားဗားမြစ်၊ ဒြေဗားမြစ်၊ မော်ရေးဗားမြစ်၊ ဗော့စနားမြစ်၊ ဗားဒါးမြစ်နှင့် နာရင်တာမြစ်တို့ ဖြစ်သည်။ တောင်ကုန်းများ အကြားတွင် ရှုခင်းတင့်တယ်လှပစွာ တည်ရှိ သော အိုင်အများရှိရာ ထင်ရှားသော အိုင်များမှာ ယူဂိုစလားဗီး ယားနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းမှ စတုတာရီအိုင်၊ ပရက်စပါအိုင်နှင့် အိုင်ရစ်အိုင်တို့ ဖြစ်လေသည်။ ရာသီဥတုမှာ အေဒြီယက်တစ် ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် တွင် အပူအအေးမျှတ၍ သာယာသည်။ နွေကူးရာသီနှင့် ဆောင်းကူးရာသီတို့တွင် မိုးကောင်းသည်။ အထူးသဖြင့် တောင် ဘက်ပိုင်း၌ တစ်နှစ်လျှင် မိုးရေချိန် ၆၅ လက်မအထိ ရွာသွန်း ၏။ မြောက်ဘက် အတွင်းကျသော ဒေသတွင် ဥရောပ အလယ်ပိုင်း ရာသီဥတုမျိုး ရှိသည်။ မော်ရေးဗားနှင့် ဗားဒါးမြစ် ဝှမ်း မြေနိမ့်ပိုင်းဒေသတွင် နွေအခါ၌ ခြောက်သွေ့၍ ဆောင်း အခါ၌ အေးမြသော ကုန်းတွင်းရာသီတုမျိုး ရှိလေသည်။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် သီးခြားနိုင်ငံအဖြစ် စည်းလုံးမိ ခဲ့သည့်အခါမှစ၍ သဘာဝ ပင်ရင်းပစ္စည်းများကို ရှာဖွေ ဖော်ထုတ်လုပ်ကိုင်ခဲ့ရာ စီးပွားရေးဘက်၌ များစွာ တိုးတက်ခဲ့ လေသည်။ ပန်နိုနီယန် လွင်ပြင်သည် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး အတွက် အချက်အချာဒေသ ဖြစ်ပေသည်။ စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင် နိုင်သော မြေ ၂၃ ရာခိုင်နှုန်းတွင် ကောက်ပဲသီးနှံပင်များကို စိုက်ပျိုးလျက်ရှိ၏။ လူဦးရေ ငါးပုံ လေးပုံခန့်မှာ စိုက်ပျိုးရေး ဖြင့် အသက်မွေးသူများ ဖြစ်သည်။ ဂျုံ၊ မြင်းစားဂျုံ၊ မုယော၊ ပြောင်းဖူး၊ သကြားမှန်လာ၊ ပိုက်ဆံပင်နှင့် ဘီသွာပင်တို့ကို အဓိက စိုက်ပျိုးကြသည်။ သိုး၊ နွား၊ ဆိတ်၊ ဝက်၊ မြင်းနှင့် ကြက်ငှက်တို့ကိုလည်း မွေးမြူကြသည်။ ချိုင့် ဝှမ်းဒေသများ၌ စပျစ်ပင်၊ လိမ္မော်ပင်၊ ဆီးပင် စသော သစ်သီးပင်များကိုလည်း စိုက်ပျိုးကြသည်။ သယ်ယူ ပို့ဆောင်ရေးအခက်အခဲကြောင့် ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံရိ စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများကို အနောက်မြောက်ပိုင်း၌ သာ များသောအားဖြင့် တွေ့ရှိရသည်။ သတ္တုတူးဖော်ရေး လုပ်ငန်းဘက်၌မူ များစွာ တိုးတက်လျက် ရှိလေသည်။ ကြေးနီ၊ သံ၊ ခဲ၊ သွပ်၊ ဗောက်ဆိုက်၊ ခနောက် စိမ်း၊ ရွှေ၊ ကရိုမီယန်၊ မန်ဂနိ၊ ကျောက်မီးသွေးတို့ကို တူးဖော် ရရှိသည်။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် ဥရောပနိုင်ငံများတွင် ကြေးနီ အခြေအမြစ် အများဆုံးရှိသော နိုင်ငံ ဖြစ်ပေသည်။ မြို့တော်မှာ ဗဲဂရိတ်မြို့ ဖြစ်၏။ ထင်ရှားသော အခြား မြို့ကြီးများမှာ ဆားရာဂျဲဗိုမြို့၊ ဇာဂရက်မြို့၊ ဆူဗို တိကားမြို့၊ စကုပ်လျဲမြို့နှင့် နိုးဗီဆတ်မြို့များ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတွင်း လမ်းပန်း အဆက်အသွယ် အတော်အသင့် ကောင်းမွန်၏။ အထူးသဖြင့် ရေလမ်းမှ နိုင်ငံတွင်း အနှံ့အပြား ကူးသန်း သွားလာနိုင်လေသည်။ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းကြ စဉ်က ဆဗ်လူမျိုး၊ ကရိုးအက်လူမျိုးနှင့် ဆလိုဗင်း လူမျိုးတို့ သည် စည်းလုံးမိခဲ့ကြသော်လည်း လွတ်လပ်သော နိုင်ငံဖြစ်လာ သောအခါ အုပ်ချုပ်ရေးကို လူများစုဖြစ်သော ဆဗ်တို့က ကြိုးကိုင်ထားသဖြင့် ကရိုးအက်နှင့် ဆလိုဗင်းတို့က မကျေမနပ် ဖြစ်ကြလေသည်။ အယ်လက်ဇန္ဒာဘုရင်သည် ၁၉၂၁ ခုနှစ် အခြေခံဥပဒေအတိုင်း စည်းမျဉ်းခံဘုရင့်အစိုးရ စနစ်ဖြင့် နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းမှုမှာ မအောင်မြင်တော့ချေ။ ၁၉၂၉ ခုနှစ်သို့ ရောက်သောအခါ ပြည်သူ့လွှတ်တော်တွင်း၌ သတ်ဖြတ်မှုများ ပေါ်ပေါက်လာသည်အထိ အခြေအနေမှာ ဆိုးရွားလာသဖြင့် အယ်လက်ဇန္ဒာဘုရင်သည် အခြေခံဥပဒေကို ပယ်ဖျက်ပြီးလျှင် နိုင်ငံကို အာဏာရှင်အဖြစ် အုပ်စိုးခဲ့လေ သည်။ နိုင်ငံ၏ အမည်ကိုလည်း ယူဂိုစလားဗီးယားဟူ၍ ပြောင်းလဲခေါ်ဝေါ်ခဲ့၏။ ၁၉၃၁ ခုနှစ်တွင် အခြေခံ ဥပဒေသစ် တစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ကျေညာခဲ့ရာ အမည်အားဖြင့် ပါလီမန် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်အရ အုပ်ချုပ်သည်ဟုဆိုသော်လည်း စင်စစ် အားဖြင့် ဘုရင်သည် ယခင်ကကဲ့သို့ပင် အာဏာရှင်အဖြစ် အုပ်ချုပ်လျက် ရှိနေခဲ့သည်။ ၁၉၃၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၉ ရက်နေ့တွင် အယ်လက် ဇန္ဒာဘုရင်သည် ပြင်သစ်နိုင်ငံ မာဆေးမြို့၌ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ် ခြင်း ခံရလေသည်၊ ထိုအခါ ၁၁ နှစ်အရွယ်မျှသာရှိသော သား တော် ဒုတိယ ပီတာသည် အယ်လက်ဇန္ဒာဘုရင်၏ ဝမ်းကွဲညီ တော် ပေါမင်းသားကို ရင်ခွင်ပိုက် အုပ်စိုးသူအဖြစ်ထား၍ ထီးမွေ ဆက်ခံလေသည်။ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]] ဖြစ်ပွားစတွင် ယူဂိုးစလားဗီးယားနိုင်ငံသည် ကြားနေနိုင်ငံအဖြစ် စစ်ကိုရှောင်ရန် ကြိုးစားခဲ့၏။ သို့ရာတွင် ဂျာမန်စစ်တပ်များသည် ဩစတြီးယားနှင့် ချက်ကိုဆလိုဗားကီး ယား နိုင်ငံတို့ကို သိမ်းပိုက်၍ ဟန်ဂေရီ၊ ရူမေးနီးယား၊ ဘူးလ ဂေးရီးယား စသော ပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံများ၌လည်း ခြေကုပ်ရနေ ကြပြီဖြစ်ရာ ၁၉၄၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် ယူဂိုစ လားဗီးယားနိုင်ငံသည် ဂျာမနီနိုင်ငံ ခေါင်းဆောင်သော ဝင်ရိုးတန်းနိုင်ငံအုပ်စု၌ ပါဝင်ကြောင်း စာချုပ်တစ်ရပ်ကို ချုပ်ဆိုခဲ့ရလေသည်။ ပြည်သူပြည်သားနှင့်တကွ တပ်မတော် တို့သည် ထိုစာချုပ်ကို သဘောမတူသဖြင့် အစိုးရကို တော်လှန် ပုန်ကန်ကြ၏။ မင်းသား ပေါကို ပြည်နှင်ဒဏ်ပေး၍ ၁၇ နှစ် အရွယ်သာရှိသေးသော မင်းသားပီတာကိုလည်း အရွယ်ရောက် ပြီဟု ကျေညာကာ နန်းတင်ကြပြီးလျှင် ဂျာမန်တို့ကို ခုခံရန် စစ်ပြင်ကြလေသည်။ သို့ရာတွင် ဂျာမန်တို့သည် ယူဂိုစလားဗီး ယားနိုင်ငံကို ရက်သတ္တနှစ်ပတ်အတွင်း တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်မိကြ သည်။ ပီတာဘုရင်နှင့် ယင်း၏ အစိုးရအဖွဲ့သည်လည်း ဗြိတိန်နိုင်ငံသို့ တိမ်းရှောင်ထွက်ပြေးကြရလေသည်။ ဂျာမန်နှင့် အီတာလျံတို့သည် ဆားဗီးယားနှင့် ကရိုးအေး ရှီးယားပြည်းနယ်များတွင် ရုပ်သေးအစိုးရအဖွဲ့များ တည်ထောင် ခဲ့၏။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံ ကျန်အပိုင်းများကိုမူ အီတလီ နိုင်ငံ၊ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံနှင့် ဘူလဂေးရီးယားနိုင်ငံတို့က ခွဲဝေယူကြ သည်။ သို့သော်လည်း ဆားဗီးယားပြည်မှ ဗိုလ်ချု၌် မီးဟိုင်းလို ဗစ် ခေါင်းဆောင်သော မျိုးချစ်ပြောက်ကျားတပ်များသည် ဝင်ရိုးတန်းတပ်များကို ခုခံတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၄၂ ခုနှစ် တွင် မာရှယ်တီးတိုးဟု အမည်တွင်သည့် ကွန်မြူနစ် ခေါင်း ဆောင် ဂျိုးဆစ် ဗရော်ဇိုဗစ်ကလည်း အခြား ပြောက်ကျား တပ်များ ဖွဲ့စည်း၍ ဂျာမန်နှင့် အီတာလျံတပ်များကို ခုခံ တိုက်ခိုက်လေသည်။ သို့ရာတွင် မကြာမီ ကွန်မြူနစ်ပျောက် ကျားတပ်များနှင့် ကွန်မြူနစ်ဆန့်ကျင်ရေး မျိုးချစ်ပြောက်ကျား တပ်များသည် အချင်းချင်း မသင့် မတင့်ဖြစ်လာကြ၏။ ထို့ပြင် မာရှယ်တီးတိုး၏ အစီအမံကောင်းမှုကြောင့် ကွန်မြူနစ် ပြောက် ကျားတပ်များ အမီးဟိုင်းလိုဗစ်အား ပေးနေသော အကူအညီကို [[ယောစစ် ဘရော်ဇ် တီးတိုး]]အား လွှဲပြောင်းပေးကြလေသည်။ ၁၉၄၄ ခုနှစ်တွင် မာရှယ်တီးတိုးသည် ရုရှတပ်များနှင့် ပူးပေါင်း၍ ဂျာမန်တပ်များကို ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင်ငံမှ တိုက်ထုတ်ခဲ့သည်။ ထိုနောက်တွင် တီးတိုးနှင့် သူ၏ နောက်လိုက်များသည် ယူဂိုစလားဗီးယား တစ်နိုင်ငံလုံးလိုလိုကို ကြိုးကိုင် အုပ်စီးမိလေသည်။ သို့သော် အခိုက်အတန့်အားဖြင့် အဝေးရောက် ဘုရင့် အစိုးရအဖွဲ့နှင့် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲ၌ တီးတိုး၏ ပါတီက အပြတ်အသတ် အနိုင်ရသောအခါ ယူဂိုစလပ်ဘုရင် ဒုတိယပီတာအား နန်းစွန့် စေခြင်းဖြင့် ဘုရင့်စနစ်ကို ဖျက်သိမ်း၍ ထိုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် လွတ်လပ်သော ယူဂိုစလားဗီးယား ပြည်သူ့သမ္မတ နိုင်ငံအဖြစ် ကျေညာခဲ့လေသည်။ တီးတိုးသည် ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ဆောင်ရွက်ရင်း ယူဂိုစလားဗီးယား နိုင်ငံ ပြန်လည် ထူထောင်ရေးလုပ်ငန်းများကို လူထုနည်းဖြင့် စွမ်းလွန်းတမံ ဆောင်ရွက်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် တီးတိုးနှင့် ကွန်မင်ဖောင်တို့ သဘော ကွဲလွဲမှု ပေါ်ပေါက်ခဲ့လေသည်။ ကွန်မင်ဖောင်က ယူဂိုစလားဗီး ယား၌ တီးတိုးခေါင်းဆောင်မှုမှာ အနောက်ပိုင်း နိုင်ငံများဘက် သို့ ယိမ်းယိုင်လျက်ရှိသဖြင့် ဆိုဗီယက်တို့၏ဝါဒနှင့် ဆန့်ကျင် သည်ဟု စွပ်စွဲ၏။ ထိုကြောင့် တီးတိုးသည် မိမိကျင့်သုံးနေ သော ဝါဒကို မပြောင်းလျှင် ခေါင်းဆောင်အရာမှ ဖယ်ရှားပေး မည်ဟု တောင်းဆိုလာ၏။ သို့သော်လည်း တီးတိုးက ကွန်မင် ဖောင်တွင် ပါဝင်သော မည်သည့်နိုင်ငံ၏ ဩဇာကိုဖြစ်စေ၊ ဆိုဗီယက်၏ ဩဇာကိုဖြစ်စေ နာခံမည်မဟုတ်ကြောင်း ထုတ်ဖော် ကျေညာခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်၌ပင် နိုင်ငံတွင်းရှိ တသီးပုဂ္ဂလပိုင် စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများကို ပြည်သူပိုင် အဖြစ် သိမ်းယူခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် မာရှယ်တီးတိုးသည် ယူဂိုစလားဗီးယား နိုင်ငံ၏ သမ္မတဖြစ်လာလေသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၀)</ref> == ကိုးကား == {{Reflist}} [[Category:ယခင်က တည်ရှိခဲ့သော နိုင်ငံများ]] [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဟောင်းများ]] [[Category:တစ်ပါတီစနစ် နိုင်ငံများ]] 1hbec78aq47jxy0lbgyemb5b421jkjg 0 20078 752794 726317 2022-07-31T23:15:41Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Speciesbox | name = ဇင်းကြောလိပ်<br>(Leatherback Sea Turtle) | fossil_range = [[:en:Holocene|Holocene]] {{fossilrange|0.012|0}} | image = Leatherback sea turtle Tinglar, USVI (5839996547).jpg | image_alt = Female, digging in the sand | status = VU | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name=IUCN>{{cite iucn |url=https://www.iucnredlist.org/species/6494/43526147 |title= Dermochelys coriacea |authors=Wallace, B.P., Tiwari, M. & Girondot, M. |year=2013 |accessdate=11 October 2021}}</ref> | status2 = E | status2_system = ESA | status2_ref = <ref>{{Cite web|url=https://ecos.fws.gov/ecp0/reports/ad-hoc-species-report-input|title = Species Search}}</ref> | display_parents = 2 | genus = Dermochelys | parent_authority = [[:en:Henri Marie Ducrotay de Blainville|Blainville]], 1816<ref name="Rhodin">{{cite book|url=http://www.iucn-tftsg.org/wp-content/uploads/file/Accounts/crm_5_000_checklist_v3_2010.pdf |title=Turtles of the world, 2010 update: Annotated checklist of taxonomy, synonymy, distribution and conservation status |journal=Chelonian Research Monographs |volume=5 |date=14 December 2010 |last1=Rhodin |first1=A. G. J. |last2=van Dijk |first2=P. P. |last3=Inverson |first3=J. B. |last4=Shaffer |first4=H. B. |page=000.xx |archive-url=https://www.webcitation.org/5uzfktoIh?url=http://www.iucn-tftsg.org/wp-content/uploads/file/Accounts/crm_5_000_checklist_v3_2010.pdf |archive-date=15 December 2010 |doi=10.3854/crm.5.000.checklist.v3.2010 |url-status=dead |isbn=978-0965354097 }}</ref> | species = coriacea | authority = ([[:en:Domenico Vandelli|Vandelli]], 1761)<ref name="Rhodin"/> | synonyms = {{Collapsible list |title= List of synonyms |framestyle=border:none; padding:0; |bullets=on | ''Testudo coriacea'' <small>Vandellius, 1761</small> | ''Testudo coriaceous'' <small>Pennant, 1769 (''[[:en:ex errore|ex errore]]'')</small> | ''Testudo arcuata'' <small>Catesby, 1771</small> | ''Testudo lyra'' <small>Lacépède, 1788</small> | ''Testudo marina'' <small>Wilhelm, 1794</small> | ''Testudo tuberculata'' <small>Pennant, 1801</small> | ''Chelone coriacea'' <small>Brongniart, 1805</small> | ''Chelonia coriacea'' <small>Oppel, 1811</small> | ''Testudo lutaria'' <small>Rafinesque, 1814</small> | ''Dermochelys coriacea'' <small>Blainville, 1816</small> | ''Sphargis mercurialis'' <small>Merrem, 1820</small> | ''Coriudo coriacea'' <small>Fleming, 1822</small> | ''Scytina coriacea'' <small>Wagler, 1828</small> | ''Dermochelis atlantica'' <small>LeSueur, 1829 (''[[:en:nomen nudum|nomen nudum]]'')</small> | ''Sphargis coriacea'' <small>Gray, 1829</small> | ''Sphargis tuberculata'' <small>Gravenhorst, 1829</small> | ''Dermatochelys coriacea'' <small>Wagler, 1830</small> | ''Chelyra coriacca'' <small>Rafinesque, 1832 (''ex errore'')</small> | ''Dermatochelys porcata'' <small>Wagler, 1833</small> | ''Testudo coriacea marina'' <small>Ranzano, 1834</small> | ''Dermochelys atlantica'' <small>Duméril & Bibron, 1835</small> | ''Dermatochelys atlantica'' <small>Fitzinger, 1835</small> | ''Dermochelydis tuberculata'' <small>Alessandrini, 1838</small> | ''Sphargis coriacea ''var''. schlegelii'' <small>Garman, 1884</small> | ''Dermatochaelis coriacea'' <small>Oliveira, 1896</small> | ''Sphargis angusta'' <small>Philippi, 1899</small> | ''Dermochelys schlegelii'' <small>Stejneger, 1907</small> | ''Dermatochelys angusta'' <small>Quijada, 1916</small> | ''Dermochelys coriacea coriacea'' <small>Gruvel, 1926</small> | ''Dendrochelys (Sphargis) coriacea'' <small>Pierantoni, 1934</small> | ''Dermochelys coriacea schlegeli'' <small>Mertens, Müller & Rust, 1934 (''ex errore'')</small> | ''Chelyra coriacea'' <small>Bourret, 1941</small> | ''Seytina coriacea'' <small>Bourret, 1941</small> | ''Sphargis schlegelii'' <small>Bourret, 1941</small> | ''Dermochelys coriacea schlegelii'' <small>Carr, 1952</small> | ''Dermochelys coriacea schlegelli'' <small>Caldwell, 1962 (''ex errore'')</small> | ''Dermochelys schlegeli'' <small>Barker, 1964</small> | ''Dermochelys coricea'' <small>Das, 1985 (''ex errore'')</small> }} | synonyms_ref = <ref name="Fritz 2007">{{cite journal |journal=Vertebrate Zoology |title=Checklist of Chelonians of the World |year=2007 |last1=Uwe |first1=Fritz |last2=Havaš |first2=Peter |volume=57 |issue=2 |pages=174–176 |url=http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |archive-url=https://www.webcitation.org/5v20ztMND?url=http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |archive-date=17 December 2010 |access-date=29 May 2012 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014141725/http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |date=14 October 2013 }}</ref> | range_map = Dermochelys coriacea map.svg }} '''ဇင်းကြောလိပ်''' သည် [[ပင်လယ်လိပ်]] အမျိုးအစား ဖြစ်သည်။ == ကိုးကား == {{Reflist}} {{turtle-stub}} [[ကဏ္ဍ:ပင်လယ်လိပ်များ]] c63gupfd2bj7i4gkr0g1ms44ogqxmbk 0 20079 752761 726179 2022-07-31T15:18:09Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Speciesbox | name = ကမ္ဘာလိပ် (သို့) ဘီးဝန်းလိပ် (သို့) လိပ်ပုတီး | image = COLLECTIE TROPENMUSEUM Rivierschildpad (Trionyx cartilagineus) die alleen op de oever komt om eieren te leggen TMnr 10006462.jpg | status = VU | status_system = IUCN2.3 | genus = Amyda | species = cartilaginea | authority = ([[:en:Pieter Boddaert|Boddaert]], 1770) | synonyms ={{Collapsible list| * ''Testudo cartilaginea'' <small>Boddaert, 1770</small> * ''Testudo membranacea'' <small>[[:en:Johann Friedrich Blumenbach|Blumenbach]], 1779</small> * ''Testudo boddaerti'' <small>[[:en:Johann Gottlob Theaenus Schneider|Schneider]], 1787</small> * ''Testudo bodderti'' <small>Schneider, 1787</small> ''([[ex errore]])'' * ''Amyda javanica'' <small>[[:en:August Friedrich Schweigger|Schweigger]], 1809</small> ''([[nomen nudum]])'' * ''Trionyx javanicus'' <small>[[:en:Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|Geoffroy Saint-Hilaire]], 1809</small> * ''Trionyx stellatus'' <small>Geoffroy Saint-Hilaire, 1810</small>''([[nomen novum]])'' * ''Aspidonectes javanicus'' <small>[[:en:Johann Georg Wagler|Wagler]], 1830</small> * ''Gymnopus javanicus'' <small>[[:en:André Marie Constant Duméril|A.M.C. Duméril]] & [[:en:Gabriel Bibron|Bibron]], 1835</small> * ''Gymnopus cartilaginea'' <small>[[:en:Theodore Edward Cantor|Cantor]], 1847</small> * ''Trionyx cariniferus'' <small>[[:en:John Edward Gray|Gray]], 1856</small> * ''Trionyx ornatus'' <small>Gray, 1861</small> * ''Aspilus cariniferus'' <small>Gray, 1864</small> * ''Aspilus ornatus'' <small>Gray, 1864</small> * ''Aspilus punctulatus'' <small>Gray, 1864</small> * ''Potamochelys stellatus'' <small>Gray, 1864</small> * ''Trionyx phayrei'' <small>[[:en:William Theobald|Theobald]], 1868</small> * ''Trionyx jeudi'' <small>Gray, 1869</small> * ''Aspilus javanicus'' <small>Gray, 1873</small> * ''Ida ornata'' <small>Gray, 1873</small> * ''Trionyx ephippium'' <small>Theobald, 1875</small> * ''Trionyx cartilagineus'' <small>[[:en:George Albert Boulenger|Boulenger]], 1889</small> * ''Trionyx phayrii'' <small>Boulenger, 1889</small> ''(ex errore)'' * ''Aspidonectes cartilagineus'' <small>[[:en:Georg Baur|Baur]], 1893</small> * ''Aspidonectes phayrei'' <small>Baur, 1893</small> * ''Potamochelys cartilagineus'' <small>[[:en:Oliver Perry Hay|O.P. Hay]], 1904</small> * ''Potamochelys javanicus'' <small>O.P. Hay, 1904</small> * ''Amyda cartilaginea'' <small>[[:en:Thomas Barbour|Barbour]], 1912</small> * ''Amyda phayrii'' <small>Barbour, 1912</small> * ''Trionyx boddaertii'' <small>Bourret, 1941</small> ''(ex errore)'' * ''Trionyx carinifera'' <small>Bourret, 1941</small> * ''Trionyx cartilagneus'' <small>Thelwall, 1971</small> ''(ex errore)'' * ''Testudo boddaerta'' <small>[[:en:Walter Auffenberg|Auffenberg]], 1974</small> ''(ex errore)'' * ''Trionyx cartilaginosis'' <small>Auffenberg, 1974</small> ''(ex errore)'' * ''Trionyx cartilaginosus'' <small>Auffenberg, 1974</small> ''(ex errore)'' * ''Tryonyx cartilageneus'' <small>Nutaphand, 1979</small> ''(ex errore)'' * ''Trionyx cartilageneus'' <small>Nutaphand, 1979</small> * ''Trionyx cartlageneus'' <small>Nutaphand, 1979</small> ''(ex errore)'' * ''Trionyx nakornsrithammarajensis'' <small>Nutaphand, 1979</small> * ''Trionyx cartilaginous'' <small>Chkhikvadze, 1987</small> ''(ex errore)'' * ''Amyda nakornsrithammarajensis'' <small>Ernst & Barbour, 1989</small> * ''Amyda nakornsrithammarajensis'' <small>Stubbs, 1989</small> * ''Trionyx cartilageneus nakorn'' <small>Nutaphand, 1990</small> * ''Trionyx cartilageneus cartilageneus'' <small>Nutaphand, 1990</small> * ''Amyda cartilaginae'' <small>Nöllert, 1992</small> ''(ex errore)'' * ''Trionyx cartilagineus nakorn'' <small>Obst, 1996</small> * ''Trionix cartilagineus'' <small>Richard, 1999</small> }} | synonyms_ref = <ref name="Fritz 2007">{{Cite journal |journal=Vertebrate Zoology |title=Checklist of Chelonians of the World |year=2007 |author=Fritz, Uwe |author2=Peter Havaš |volume=57 |issue=2 |pages=303–305 |issn=1864-5755 |url=http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110501060224/http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |archive-date=2011-05-01 |access-date=29 May 2012 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014141725/http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |date=14 October 2013 }}</ref> }} '''ကမ္ဘာလိပ်''' (ခေါ်) '''လိပ်ပုတီး''' (''Amyda cartilaginea'') သည်<ref>[http://www.petinfospot.com/turtle/softshell-turtle-black-rayed-958/Softshell Turtle - Black Rayed information]{{dead link|date=October 2016 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> အခွံပျော့လိပ်အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး [[ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ]]၊ [[ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ]]၊ [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]]၊ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]] အရှေ့မြောက်ဒေသ၊ [[အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ]]၊ ဂျာဗားကျွန်း၊ [[လာအိုနိုင်ငံ]]၊ [[မလေးရှားနိုင်ငံ]]၊ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၊ [[စင်ကာပူနိုင်ငံ]]၊ [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]နှင့် [[ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ]]တို့တွင် တွေ့ရှိရလေ့ရှိသည်။<ref name="Das2006">Das, Indraneil. 2006. ''A Photographic Guide to Snakes and Other Reptiles of Borneo''. Ralph Curtis Books. Sanibel Island, Florida. 144 pp. {{ISBN|0-88359-061-1}}. (''Amyda cartilaginea'', p. 135.)</ref> [[File:Хрящевая_черепаха.jpg|left|thumb|ပြတိုက်တွင် ပြသထားသည့် လိပ်တစ်ကောင်ပုံ ''Amyda cartilaginea (Trionyx cartilagineus)'']] {{Clear|both}} ==ကိုးကား== {{Reflist}} {{Taxonbar|from=Q1945329}} [[ကဏ္ဍ:အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ တွားသွားသတ္တဝါများ]] {{လိပ်-stub}} 4tqlvnbfhi1h3utmqntbsusiqz4mcpq 0 20081 752772 746946 2022-07-31T18:13:28Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Speciesbox |name=မြန်မာ့ကြယ်လိပ်<br><small>({{Lang-en|Burmese Star Tortoise}})<small/> |image=Geochelone platynota by OpenCage.jpg |image_caption=ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အဏ္ဏဝါပြတိုက်တစ်ခုမှ မြန်မာ့ကြယ်လိပ်များ |status=CR |status_system=IUCN2.3 |genus=Geochelone |species=platynota |authority=([[:en:Edward Blyth|Blyth]], 1863) |synonyms=* ''Testudo platynota'' <small>Blyth, 1863</small> * ''Peltastes platynotus'' <small>Gray, 1870</small> * ''Testudo platinota'' <small>Bourret, 1941</small> (''ex errore'') * ''Testudo platynotus'' <small>Bourret, 1941</small> * ''Geochelone platynota'' <small>Loveridge & Williams, 1957</small> * ''Geochelone elegans platynota'' <small>Obst, 1985</small> * ''Geochelone platynotata'' <small>Paull, 1997</small> (''ex errore'') |synonyms_ref=<ref name="Fritz 2007">{{Cite journal |journal=Vertebrate Zoology |title=Checklist of Chelonians of the World |year=2007 |author=Fritz Uwe |author2=Peter Havaš |volume=57 |issue=2 |pages=279 |issn=1864-5755 |url=http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110501060224/http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |archive-date=2011-05-01 |access-date=29 May 2012 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014141725/http://www.cnah.org/pdf_files/851.pdf |date=14 October 2013 }}</ref> }} '''မြန်မာ့ကြယ်လိပ်''' ({{Lang-en|'''Burmese Star Tortoise'''|label={{small|[[အင်္ဂလိပ်]]}}}}) သည် ရှားပါးသတ္တဝါမျိုးစိတ်များထဲတွင် ပါဝင်ပြီး [[ပါဏဗေဒ]]အလိုအရ ''ဂျီအိုချယ်လုံး ပလက်တင်‌နိုတာ(Geochelone Platynota)'' ဟု အနည်ပေးထားပြီး မြန်မာနိုင်ငံ၌သာ တွေ့ရှိရသော ဒေသရင်းမျိုးစိတ် (Endemic Species) ပင် ဖြစ်သည်။ ကြယ်လိပ်များအား [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]နှင့် [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]] စသည့် အပူပိုင်းခြောက်သွေ့သော ဒေသများတွင် နေထိုင်ကျက်စားလေ့ရှိသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ ဒေသအလိုက် '''ကြယ်လိပ်'''၊ '''ဆီးချိုလိပ်'''၊ '''ပင့်ကူလိပ်'''၊ '''ပန်းလိပ်'''၊ '''ရွှေလိပ်'''၊ '''နတ်လိပ်''' ဟူ၍ အမည်အမျိုးမျိုးဖြင့်လည်း ခေါ်ဆို‌လေ့ရှိသည်။ '''ကြယ်လိပ်'''တို့သည် [[မှို]]၊ အသီးအရွက်၊ ပန်းပွင့်တို့ကိုသာမက [[တီကောင်]]၊ [[ခရု]]တို့ကိုပါ စားသောက်လေ့ရှိသည့် အစုံစား သတ္တဝါမျိုးပင်ဖြစ်သည်။ ကြယ်လိပ်သည် တောရိုင်းသဘာဝတွင် တစ်နှစ်လျှင် တစ်ကြိမ်မှ လေးကြိမ်အထိ ဥ ဥလေ့ရှိသည်။ == ပုံသဏ္ဌာန် ဖော်ပြချက် == [[ဖိုင်:Testudinidae_Geochelone_platynota_1.jpg|left|thumb|250x250px|ကျောပြင်ပေါ်မှ အလင်းရောင် ဖြာထွက်နေသည့် ကြယ်ပုံသဏ္ဌာန်အစင်းများ]] မြန်မာ့ကြယ်လိပ်သည် အခွံပေါ်တွင် ကြယ်မှ အလင်းရောင်ဖြာထွက်သကဲ့သို့ ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသော အရောင်ဖြင့် အဆင်းကြောင်းများ ရှိသည်။ ထို့အပြင် အခွံ၏ ယင်း ကြယ်အလင်းဖြာထွက်ပုံ ဖြစ်နေသည့် အဆင်းကြောင်းနေရာများသည် အပြင်သို့ အကြောင်းလိုက် ခုံးထွက်နေသောကြောင့် မြင်ရသည်မှာ ကျောအခွံပေါ်တွင် ကြယ်ပုံသဏ္ဌာန် ထွင်းထားသကဲ့သို့ ထင်ရ၏။<ref>{{Cite web|url=http://www.arkive.org/burmese-starred-tortoise/geochelone-platynota/|title=Archived copy|access-date=2014-04-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20140304062349/http://www.arkive.org/burmese-starred-tortoise/geochelone-platynota/|archive-date=2014-03-04|url-status=dead|accessdate=29 October 2021|archivedate=4 March 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140304062349/http://www.arkive.org/burmese-starred-tortoise/geochelone-platynota/}}</ref> == ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး လုပ်ဆောင်မှုများ == မြန်မာ့ကြယ်လိပ်များကို [[နိုင်ငံတကာ သဘာဝထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး အသင်း|IUCN]] မှ [[မျိုးသုဉ်းလုနီးပါးအန္တရာယ်ရှိသော မျိုးစိတ်]]အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ သို့ပါသော်လည်း အိမ်နီးချင်း [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ|တရုတ်နိုင်ငံ]မှ စားသောက်ဆိုင် ဈေးကွက်၏ လိုအပ်ချက်မြင့်မားမှုကြောင့် တရားမဝင်ရောင်းဝယ် ဖောက်ကားနေကြဆဲပင်ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မကြာသေးမီကပြုလုပ်ခဲ့သည့် ကွင်းဆင်းလေ့လာမှုတစ်ခုအရ ၎င်းတို့၏ မူရင်းဒေသများတွင် စေတနာ့ဝန်ထမ်း ငါးဦးဖြင့် အထူးလေ့ကျင့်ထားသည့် ခွေးများ အသုံးပြု၍ နာရီပေါင်း ၄၀၀ မျှပင် ရှာဖွေခဲ့ရာ ငါးကောင်သာ ရှာတွေ့ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ၎င်းသည် [[CITES#Appendix 1|CITES ၏ နောက်ဆက်တွဲ(၁)]]တွင် ပါရှိပြီး၊ ၎င်းကြယ်လိပ်များအား အကောင်လိုက် အရှင်ဖြစ်စေ၊ သေဆုံးပြီးသားဖြစ်စေ၊ ၎င်း၏ခနွာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းများနှင့် နမူနာပြုအစိတ်အပိုင်းများ (Specimens) ဖြစ်စေ ရောင်းဝယ် ဖောက်ကားခြင်း၊ လက်ဝယ်ထားရှိခြင်းတို့ကို ဥပဒေဖြင့် တားမြစ်ထားသည်။ === မွေးမြူရေး အစီအစဉ်များ === [[ဖိုင်:Birumahoshigame.jpg|thumb|250x250px|Burmese Star Tortoises|left]] မျိုးသုန်းလုနီးပါး အန္တရာယ်ကျရောက်နေသော မြန်မာ့ကြယ်လိပ်များ ‌ပျောက်ကွယ်မသွားစေရေး အတွက် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကြယ်လိပ် မွေးမြူခြင်းများကို ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ကောင်ရေ ၂၀၀ ဖြင့် စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပြီး ၂၀၁၇ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် လိပ်ကောင်ရေ ၁၄,၀၀၀ ထိ တိုးတက်လာခဲ့ကာ လိပ်အကောင် ၁၀၀၀ ကိုလည်း မူရင်းဒေသတောရိုင်းများသို့ ပြန်လည်ထားရှိပေးခဲ့ပြီးဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။<ref>[https://www.nytimes.com/2017/10/04/science/burmese-star-tortoise-myanmar.html?rref=collection%2Fcolumn%2Ftrilobites Burmese star tortoise]</ref> ကြယ်လိပ်များမှာ တောမီးလောင်ခြင်း၊ နေထိုင်ရာတောများ ဆုံးရှုံးခြင်း၊ နိုင်ငံတကာ ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားခြင်းများကြောင့် အရေအတွက် နည်းလာခဲ့သည်။ သို့အတွက် ကြယ်လိပ်များကို စနစ်တကျ ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ ကြယ်လိပ်များကို ထိန်းသိမ်းသည့် နေရာ သုံးခု ရှိသည်။ # [[လောကနန္ဒာ ဘေးမဲ့တောဥယျာဉ်]] ပုဂံ # [[ရွှေစက်တော် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ဘေးမဲ့တော]]၊ [[မင်းဘူးမြို့နယ်]] # [[နွားထိုးကြီးမြို့နယ်]]၊ [[မင်းစုံတောင် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ဘေးမဲ့တော]] များတွင် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက် မွေးမြူလျက်ရှိသည်။ ထို့အပြင် လက်ရှိတွင် မန္တလေးမြို့၊ [[ရတနာပုံ တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်|ရတနာပုံတိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်]]မှလည်း မြန်မာ့ကြယ်လိပ်များ မျိုးသုဉ်းမသွားစေရန် အကောင်ရေ တိုးလာစေရေး စောင့်ရှောက်မွေးမြူလျက်ရှိသည်ဟု သိရသည်။ [[ဖိုင်:Geochelone_platynota_-Toronto_Zoo,_Ontario,_Canada-8a.jpg|thumb|250x250px|Geochelone platynota -Toronto Zoo, Ontario, Canada]] မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ နွားထိုးကြီးမြို့နယ်၊ မင်းစုံတောင်တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ဘေးမဲ့တောတွင် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ထားရာ အကောင်ရေ ၃၀၀၀-ကျော် ရှိလာပြီ ဖြစ်သည်။ ကြယ်လိပ်များကို စနစ်တကျ မွေးမြူစောင့်ရှောက်ထားပြီး ဥချိန်မှအစ စာရင်းကောက်ယူကာ ပေါက်ဖွားသည့် ခုနှစ်အလိုက် မှတ်တမ်းများ ပြုစုထားသည်။<ref>မန္တလေးနေ့စဉ်၊ ၁.၁.၂၀၁၉၊ စာ-၁၀</ref> {{Clear}} ==ကိုးကား== {{reflist}} == ပြင်ပလင့်များ == * [https://web.archive.org/web/20070928010556/http://www.columbiasciencereview.org/online/index.php?journal=csr&page=article&op=view&path%5B%5D=81&path%5B%5D=74 ကိုလံဘီယာ သိပ္ပံ၏ သုံးသပ်ချက်] * [https://web.archive.org/web/20150909013829/http://www.turtlesurvival.org/blog/1-blog/160-assessing-reintroduction-sites-for-burmese-star-tortoises မြန်မာ့ကြယ်လိပ်များအတွက် ပြန်လည်စတင်မည့် နေရာများအား အကဲဖြတ်ခြင်း။] * [http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=186907 မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း၌ အရေးပေါ် အန္တရာယ်ကြုံတွေ့နေသော မြန်မာ့ကြယ်လိပ် ''Geochelone platynota'' ၏ ဦးရေ အခြေအနေနှင့် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး] * [http://www.cites.org/ မျိုးသုဉ်းလုနီးပါးအန္တရာယ်ရှိနေသည့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နှင့် သစ်ပင်ပန်းမန် မျိုးစိတ်များ ကုန်သွယ်မှုဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ သဘောတူစာချုပ်] [[Category:လိပ်များ]] 6m1km7v2nxwx3udy2v28g8w5efol35p 0 30035 752826 702941 2022-08-01T08:24:29Z Albert Poliakoff 55831 [[ကိုဆိုဗိုဒေသ]] စာမျက်နှာကို [[ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ]] သို့ Albert Poliakoffက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki [[File:Kosovo field region.jpg|thumb|ကိုဆိုဗိုလွင်ပြင်ဒေသ (ခန့်မှန်း)]] '''ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ'''သည် [[ဥရောပ]] အရှေ့တောင်ပိုင်းတွင် ရှိသော ဒေသတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ရှေးယခင်က ဒါဒန်နီယန် တိုင်းပြည် ရှိခဲ့ပြီး ရောမတိုင်း၏ ဒါဒန်နီယာ နယ် အဖြစ်လည်း ရှိခဲ့သည်။ အလယ်ခေတ် တလျှောက်တွင် ဆားဘီးယားနိုင်ငံ ၏ တစိတ်တဒေသ ဖြစ်ခဲ့သည်မှာ ၁၅ ရာစုတွင် [[အော့တမန် အင်ပိုင်ယာ]]မှ သိမ်းယူခဲ့သည် အထိပင် ဖြစ်သည်။ ပထမ ဘော်လ်ကန် စစ်ပွဲ အပြီးတွင် ဆားဘီးယားတိုင်းပြည် အတွင်းသို့ ထည့်သွင်းခဲ့သည်။ [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ]] ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ ယူဂိုဆလားဗီးယား သမ္မတနိုင်ငံ အတွင်း ကိုဆိုဗိုနှင့် မက်တိုဟီဂျာ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသ အဖြစ် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ကိုဆိုဗို ဒေသအတွင်း ကိုဆိုဘို အယ်လ်ဘေးနီးယားလူမျိုး နှင့် ဆာ့ဘ်လူမျိုးတို့၏ ကာလရှည်ကြာ ပဋိပက္ခကြောင့် ကိုဆိုဗိုသည် လူမျိုးရေး အရ ကွဲပြားနေခဲ့ပြီး ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် ကိုဆိုဗို စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ယူဂိုဆလားဗီးယား ဖက်ဒရယ် သမ္မတ နိုင်ငံမှ ကိုဆိုဗို ဒေသ အပေါ် အချုပ်အခြာ အာဏာ စွန့်လွှတ်ခဲ့ပြီး နောက်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက်ကို စောင့်ဆိုင်းနေခြင်း အားဖြင့် ကိုဆိုဗို စစ်ပွဲ ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီ ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၂၄၄ အရ ကိုဆိုဗိုဒေသ အုပ်ချုပ်ရေးအား ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် [[ကုလသမဂ္ဂ]]သို့ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။ နိုင်ငံ တစ်ချို့က အသိအမှတ်ပြုသော [[ကိုဆိုဗို သမ္မတနိုင်ငံ]]သည် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံအဖြစ် ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ကြေညာခဲ့ပြီး ၎င်းပိုင်ဆိုင်သော နယ်မြေ အတော်များများပေါ်တွင် ချုပ်ထိန်းထားခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း မြောက်ကိုဆိုဗို ဒေသကိုမူ ဆားဘီးယားသမ္မတ နိုင်ငံ၏ လက်အောက်ခံများက ချုပ်ထိန်းထားခဲ့သည်။ [[ဆားဘီးယားနိုင်ငံ]]မှ ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ၏ တစ်ဖက်သတ် ခွဲထွက်မှုကို လက်မခံဘဲ ကိုဆိုဗိုဒေသကို ဆားဘီးယားသမ္မတနိုင်ငံ အတွင်းမှ ကုလသမဂ္ဂ အုပ်ချုပ်သည့် နယ်မြေ တစ်ခု အဖြစ်သာ အသိအမှတ် ပြုထားခဲ့သည်။ [[Category:ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံများ]] [[Category:ဥရောပတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]] 5p48su87t57crcb6bpp89thixpvo7tu 752829 752826 2022-08-01T09:05:46Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{Coord|42|35|N|21|00|E|display=title}} {{Infobox country | conventional_long_name = ကိုဆိုဗိုသမ္မတနိုင်ငံ<br>Republic of Kosovo | native_name = {{unbulleted list|item_style=font-size:85%;|{{native name|sq|Republika e Kosovës}}|{{native name|sr|Република Косово|italics=yes}}}} | common_name = ကိုဆိုဗို | image_flag = Flag of Kosovo.svg | image_coat = Coat of arms of Kosovo.svg | symbol = Emblem of Kosovo | symbol_type = Emblem | image_map = Europe-Republic of Kosovo.svg | map_caption = Location in Europe | national_motto = | national_anthem = [[ကိုဆိုဗိုသမ္မတနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်သီချင်း]]<br/>Himni i Republikës së Kosovës<br/>"Anthem of the Republic of Kosovo"{{center|[[File:National Anthem of the Republic of Kosovo.ogg]]}} | official_languages = {{hlist|[[အယ်လ်ဘေးနီးယန်းဘာသာစကား|အယ်လ်ဘေးနီးယန်း]]|[[ဆားဘီးယန်းဘာသာစကား|ဆားဘီးယန်း]]}} | languages2_type = ဒေသိယဘာသာစကား | languages2 = {{hlist|[[ဘောစနီးယန်းဘာသာစကား|ဘောစနီးယန်း]]|[[တူရကီဘာသာစကား|တူရကီ]]<ref>{{cite web|title=Municipal language compliance in Kosovo|url=https://www.osce.org/kosovo/120010?download=true|publisher=OSCE Minsk Group|quote=Turkish language is currently official in Prizren and Mamuşa/Mamushë/Mamuša municipalities. In 2007 and 2008, the municipalities of Gjilan/Gnjilane, southern Mitrovicë/Mitrovica, Prishtinë/Priština and Vushtrri/Vučitrn also recognized Turkish as a language in official use.|access-date=17 February 2021|archive-date=5 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210305035807/http://www.osce.org/kosovo/120010?download=true|url-status=live}}</ref>|[[ရိုမာနီဘာသာစကား|ရိုမာနီ]]}} | ethnic_groups_ref = <ref>{{Cite web |url=http://worldpopulationreview.com/countries/kosovo-population/ |title=Kosovo Population 2019 |work=World Population Review |access-date=8 August 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190728020418/http://worldpopulationreview.com/countries/kosovo-population/ |archive-date=28 July 2019 |url-status=dead }}</ref> | ethnic_groups_year = ၂၀၁၉ | ethnic_groups = {{unbulleted list|၉၂% [[ကိုဆိုဗို အယ်ဘေးနီးယန်း]]|၄% ဆာ့ဘ်|၂% ဘောစနီးယက်|၁% တူရကီ|၁% ရိုမာနီ}} | demonym = {{unbulleted list |Kosovar, Kosovan}} | capital = [[ပရီစတင်းနား]] | status = အငြင်းပွား * ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် ၁၉၃ နိုင်ငံအနက် ၉၇ နိုင်ငံမှ အသိအမှတ်ပြု<ref>{{cite news|newspaper=The Jerusalem Post|date=1 February 2021|title=Israel's ties with Kosovo: What new opportunities await?|url=https://www.jpost.com/opinion/israels-ties-with-kosovo-what-new-opportunities-await-657476|access-date=8 February 2021|archive-date=7 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210207154341/https://www.jpost.com/opinion/israels-ties-with-kosovo-what-new-opportunities-await-657476|url-status=live}}</ref> * [[ဆားဘီးယားနိုင်ငံ]]မှ မိမိ၏ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသအဖြစ်ခံယူထား (ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၂၄၄ အရ) | coordinates = {{Coord|42|40|N|21|10|E|type:city(1,900,000)}} | largest_city = မြို့တော် | government_type = [[တစ်ပြည်ထောင်နိုင်ငံ|တစ်ပြည်ထောင်]] [[ပါလီမန်သမ္မတနိုင်ငံ]] | leader_title1 = [[ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]] | leader_name1 = [[ဗျိုဆာ အိုစ်မာနီ]] | leader_title2 = [[ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | leader_name2 = [[အဲလ်ဘင် ကာတီ]] | leader_title3 = လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ | leader_name3 = [[ဂလောက် ကွန်ယူဖ်ကာ]] | legislature = [[ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ၏ လွှတ်တော်|လွှတ်တော်]] | area_km2 = ၁၀၈၈၇ | area_rank = | area_sq_mi = ၄၂၁၂ | percent_water = ၁.၀<ref>{{cite web|title=Water percentage in Kosovo (Facts about Kosovo; 2011 Agriculture Statistics)|url=http://ask.rks-gov.net/|publisher=Kosovo Agency of Statistics, KAS|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170829035712/http://ask.rks-gov.net/|archive-date=29 August 2017}}</ref> | population_estimate = {{increaseNeutral}} ၁,၉၃၅,၂၅၉<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/kosovo/|title=Kosovo - The World Factbook|date=4 November 2021|access-date=24 January 2021|archive-date=4 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210204144331/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/kosovo/|url-status=live}}</ref> | population_estimate_rank = ၁၅၂ | population_estimate_year = ၂၀၂၁ | population_census_year = ၂၀၁၁ | population_density_km2 = ၁၅၉ | population_density_sq_mi = ၄၁၂ | GDP_PPP_year = ၂၀၂၀ | GDP_PPP = {{increase}} $၂၃.၅၂၄ ဘီလီယံ<ref name="IMFWEORS">{{cite web |publisher=[[International Monetary Fund]] |title=World Economic Outlook Database, October 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=66&pr.y=10&sy=2019&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=967&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |access-date=24 September 2020 |archive-date=8 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201008200040/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=66&pr.y=10&sy=2019&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=967&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC&grp=0&a= |url-status=live }}</ref> | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $၁၃,၀၁၇<ref name="IMFWEORS"/> | GDP_nominal_year = ၂၀၂၀ | GDP_nominal = {{increase}} $၈.၄၀၂ ဘီလီယံ<ref name="IMFWEORS"/> | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $၄,၆၄၉<ref name="IMFWEORS"/> | GDP_nominal_per_capita_rank = | Gini_year = ၂၀၁၇ | Gini_change = increase | Gini = ၂၉.၀ | Gini_ref = <ref>{{cite web |publisher=[[World Bank]] |title=GINI index (World Bank estimate)–Kosovo |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=XK&name_desc=false |access-date=24 September 2020 |archive-date=24 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190124203818/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=XK&name_desc=false |url-status=live }}</ref> | Gini_rank = ၁၂၁ | HDI_year = ၂၀၁၆ | HDI_change = increase | HDI = ၀.၇၄၂ | HDI_ref = <ref>{{cite web |publisher=[[United Nations Development Programme]] (UNDP) |title=Kosovo Human Development Report 2016 |url=https://hdr.undp.org/en/content/kosovo-human-development-report-2016 |access-date=24 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200714182725/https://hdr.undp.org/en/content/kosovo-human-development-report-2016 |archive-date=14 July 2020 |date=19 October 2016 |url-status=live}}</ref> | HDI_rank = | currency = [[ယူရို]] (€) | currency_code = EUR | time_zone = [[ဗဟိုဥရောပဒေသ စံတော်ချိန်]] | utc_offset = +1 | time_zone_DST = | utc_offset_DST = | drives_on = ညာ | calling_code = +383 | iso3166code = XK | cctld = [[.xk]] (အဆိုပြု) | established_event1 = [[ကိုဆိုဗို Vilayet]] | established_date1 = ၁၈၇၇ | established_event2 = [[ဆိုဗိုဆိုဗိုဆိုရှယ်လစ်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရပြည်နယ်|ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရပြည်နယ်]] | established_date2 = ၃၁ ဇန်နဝါရီ ၁၉၄၆ | established_event3 = [[ကိုဆိုဗာသမ္မတနိုင်ငံ]] | established_date3 = ၂ ဇူလိုင် ၁၉၉၀ | established_event4 = [[ကူမာနိုဗို သဘောတူညီချက်]] | established_date4 = ၉ ဇွန် ၁၉၉၉ | established_event6 = [[ကုလသမဂ္ဂအုပ်ချုပ်မှု]] | established_date6 = ၁၀ ဇွန် ၁၉၉၉ | established_event7 = [[၂၀၀၈ ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခြင်း|လွတ်လပ်ရေးကြေညာခြင်း]] | established_date7 = ၁၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၀၈ | established_event8 = ဦးဆောင်ပေးသည့်အဖွဲ့၏ အုပ်ချုပ်မှုပြီးဆုံးခြင်း | established_date8 = ၁၀ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၂ | established_event9 = [[ဘရပ်ဆဲလ် သဘောတူညီချက် (၂၀၁၃)|ဘရပ်ဆဲလ် သဘောတူညီချက်]] | established_date9 = ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၃ | today = | date_format = dd.mm.yyyy | linking_name = | religion = {{plainlist| * ၉၇.၄% အစ္စလာမ် * ၁.၆% ခရစ်ယာန် * ၀.၁% ဘာသာမဲ့ * ၀.၁% အခြား * ၀.၆% မဖော်ပြ }} | religion_year = ၂၀၁၁ | religion_ref = <ref>{{Cite web|url=https://unstats.un.org/unsd/censuskb20/KnowledgebaseArticle10700.aspx|title=Kosovo Population and Housing Census 2011 - Final Results: Quality Report|date=2011|website=unstats.un.org|publisher=[[United Nations Statistics Division]]|access-date=17 December 2017|archive-date=25 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200925200735/https://unstats.un.org/unsd/censuskb20/KnowledgebaseArticle10700.aspx/|url-status=dead}}</ref> }} '''ကိုဆိုဗိုသမ္မတနိုင်ငံ'''သည် [[ဥရောပ]]အရှေ့တောင်ပိုင်းရှိသော အသိအမှတ်ပြုခံရမှုနည်းပါးသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ရှေးယခင်က ဒါဒန်နီယန် တိုင်းပြည် ရှိခဲ့ပြီး ရောမတိုင်း၏ ဒါဒန်နီယာ နယ် အဖြစ်လည်း ရှိခဲ့သည်။ အလယ်ခေတ် တလျှောက်တွင် ဆားဘီးယားနိုင်ငံ ၏ တစိတ်တဒေသ ဖြစ်ခဲ့သည်မှာ ၁၅ ရာစုတွင် [[အော့တမန် အင်ပိုင်ယာ]]မှ သိမ်းယူခဲ့သည် အထိပင် ဖြစ်သည်။ ပထမ ဘော်လ်ကန် စစ်ပွဲ အပြီးတွင် ဆားဘီးယားတိုင်းပြည် အတွင်းသို့ ထည့်သွင်းခဲ့သည်။ [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ]] ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ ယူဂိုဆလားဗီးယား သမ္မတနိုင်ငံ အတွင်း ကိုဆိုဗိုနှင့် မက်တိုဟီဂျာ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသ အဖြစ် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ကိုဆိုဗို ဒေသအတွင်း ကိုဆိုဘို အယ်လ်ဘေးနီးယားလူမျိုး နှင့် ဆာ့ဘ်လူမျိုးတို့၏ ကာလရှည်ကြာ ပဋိပက္ခကြောင့် ကိုဆိုဗိုသည် လူမျိုးရေး အရ ကွဲပြားနေခဲ့ပြီး ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် ကိုဆိုဗို စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ယူဂိုဆလားဗီးယား ဖက်ဒရယ် သမ္မတ နိုင်ငံမှ ကိုဆိုဗို ဒေသ အပေါ် အချုပ်အခြာ အာဏာ စွန့်လွှတ်ခဲ့ပြီး နောက်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက်ကို စောင့်ဆိုင်းနေခြင်း အားဖြင့် ကိုဆိုဗို စစ်ပွဲ ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၂၄၄ အရ ကိုဆိုဗိုဒေသ အုပ်ချုပ်ရေးအား ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် [[ကုလသမဂ္ဂ]]သို့ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။ နိုင်ငံတစ်ချို့က အသိအမှတ်ပြုသော ကိုဆိုဗိုသမ္မတနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံအဖြစ် ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ကြေညာခဲ့ပြီး ၎င်းပိုင်ဆိုင်သော နယ်မြေအတော်များများပေါ်တွင် ချုပ်ထိန်းထားခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း မြောက်ကိုဆိုဗိုဒေသကိုမူ ဆားဘီးယားသမ္မတနိုင်ငံ၏ လက်အောက်ခံများက ချုပ်ထိန်းထားခဲ့သည်။ [[ဆားဘီးယားနိုင်ငံ]]မှ ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ၏ တစ်ဖက်သတ်ခွဲထွက်မှုကို လက်မခံဘဲ ကိုဆိုဗိုဒေသကို ဆားဘီးယားသမ္မတနိုင်ငံ အတွင်းမှ ကုလသမဂ္ဂ အုပ်ချုပ်သည့်နယ်မြေတစ်ခုအဖြစ်သာ အသိအမှတ်ပြုထားခဲ့သည်။ == ကိုးကား == {{reflist}} [[Category:ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံများ]] [[Category:ဥရောပတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]] a705xo5ptrppez4djwm39ze7l5ho76d 0 48267 752817 752323 2022-08-01T03:44:41Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:State Religions.svg|thumb|upright=1.6|Countries with a state religion.{{#tag:ref|[[Bhutan]],<ref>https://www.academia.edu/4109874/THE_INSCRUTABLE_GUARDIAN_OF_THUNDER_AND_SILENCE_The_Dragon_druk_in_Himalayan_Symbology</ref>, [[Mauritania]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mr.html|title=Mauritania|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=24 December 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181224211108/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mr.html}}</ref> [[Western Sahara]] (via [[Sahrawi Arab Democratic Republic]]<ref>Toby Shelley. ''[https://books.google.com/books?id=tXFo3b-07NgC Endgame in the Western Sahara: What Future for Africa's Last Colony?]''. Zed Books; 2004. {{ISBN|978-1-84277-341-3}}. p. [https://books.google.com.ph/books?id=tXFo3b–07NgC&pg=PA174 174]{{Dead link|date=August 2021 }}.</ref> and Morocco,<ref name=morocco /> which divide control), [[Morocco]],<ref name=morocco>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html|title=Morocco|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=26 December 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226055346/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html%20}}</ref> [[Tunisia]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html|title=Tunisia|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=16 October 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BRmFRbow?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html}}</ref> [[Egypt]],<ref>[http://niviensaleh.info/constitution-egypt-2012-translation/ The 2012 Constitution of Egypt, Translated by Nivien Saleh, with Index] (Article 2)</ref> [[Jordan]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/jo.html|title=Jordan|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=21 May 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160521031246/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/jo.html}}</ref> [[Iraq]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.htmll|title=Iraq|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=25 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201125123813/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html}}</ref> [[Afghanistan]],<ref>[http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html The Constitution of Afghanistan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131028065437/http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html |date=28 October 2013 }} (Chapter one, Article two), [http://www.afghan-web.com afghan-web.com]</ref> [[Pakistan]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pk.html|title=Pakistan|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=24 May 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200524220650/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pk.html}}</ref> [[Bangladesh]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bd.html|title=Bangladesh|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=4 June 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604143735/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bd.html}}</ref> [[United Arab Emirates]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ae.html|title=United Arab Emirates|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=24 December 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181224211149/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ae.html}}</ref> [[Oman]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mu.html|title=Oman|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=24 December 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181224211136/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mu.html}}</ref> [[Yemen]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ym.html|title=Yemen|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=6 August 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160806090404/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ym.html}}</ref> [[Maldives]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mv.html|title=Maldives|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=18 September 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150918230611/https://www.cia.gov/library/publications//the-world-factbook/geos/mv.html}}</ref> [[Iran]],<ref>[http://www.servat.unibe.ch/icl/ir00000_.html Iran - Constitution] (Article 12), [http://www.servat.unibe.ch unibe.ch], "The official religion of Iran is Islam and the Twelver Ja'fari school, ..."</ref> [[Algeria]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ag.html|title=Algeria|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=17 January 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/5mqzwboNV?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ag.html}}</ref> [[Saudi Arabia]],<ref>[http://www.saudiembassy.net/about/country-information/laws/The_Basic_Law_Of_Governance.aspx The Basic Law of Governance] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140323165604/http://www.saudiembassy.net/about/country-information/laws/The_Basic_Law_Of_Governance.aspx |date=23 March 2014 }} (Chapter one, Article one), [http://www.saudiembassy.net saudiembassy.net], "The Kingdom of Saudi Arabia is a sovereign Arab Islamic State. Its religion is Islam. Its constitution is Almighty God's Book, The Holy Qur'an, and the Sunna (Traditions) of the Prophet (PBUH). Arabic is the language of the Kingdom. The City of Riyadh is the capital."</ref> [[Somalia]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html|title=Somalia|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=1 July 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160701194614/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html}}</ref> [[Malaysia]],<ref>[http://www.agc.gov.my/images/Personalisation/Buss/pdf/Federal%20Consti%20(BI%20text).pdf Federal Constitution] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140824222649/http://www.agc.gov.my/images/Personalisation/Buss/pdf/Federal%20Consti%20(BI%20text).pdf |date=24 August 2014 }}, [http://www.agc.gov.my agc.gov.my] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151230232250/http://www.agc.gov.my/ |date=30 December 2015 }}</ref> [[Brunei]],<ref>{{cite book|author1=Ibp Usa|author2=International Business Publications, USA|title=Brunei Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'Izzaddin Waddaulah Handbook|url=https://books.google.com/books?id=9q0_LcWREVMC|year=2007|publisher=Int'l Business Publications|isbn=978-1-4330-0444-5|pages=[https://books.google.com.ph/books?id=9q0_LcWREVMC&pg=PA133 133]}}{{Dead link|date=August 2021 }}</ref> [[Greece]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html|title=Greece|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=25 August 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160825033157/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html}}</ref> [[Denmark]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/da.html|title=Denmark|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=18 September 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150918223138/https://www.cia.gov/library/publications//the-world-factbook/geos/da.html}}</ref> [[Norway]],<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/no.html|title=Norway|work=CIA World Factbook|accessdate=24 November 2020|archivedate=6 May 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200506091556/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/no.html}}</ref> [[Costa Rica]],<ref>[http://www.costaricalaw.com/legalnet/constitutional_law/engtit6.html Title VI, Article 75] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120616050025/http://www.costaricalaw.com/legalnet/constitutional_law/engtit6.html |date=16 June 2012 }} of [http://www.costaricalaw.com/legalnet/constitutional_law/constitenglish.html The Constitution of Costa Rica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110626022814/http://www.costaricalaw.com/legalnet/constitutional_law/constitenglish.html |date=26 June 2011 }}, [http://www.costaricalaw.com costaricalaw.com].</ref> [[Zambia]].<ref>{{cite web|url=https://www.constituteproject.org/constitution/Zambia_2009.pdf?lang=en|title=Zambia's Constitution of 1991 with Amendments through 2009|work=CIA World Factbook}}</ref> See also [[:File:State Religions.svg#Notes|here]].|group=note}} {| width=100% |- | valign=top | {{legend|#1600FF|[[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] (အမျိုးအစားသတ်မှတ်မှုမရှိ)}} {{legend|#062A87|ပရိုတက်စတင့်}} {{legend|#0774F1|ရှေးရိုးခရစ်ယာန်}} {{legend|#04E3F1|ကသလစ်}} | valign=top | {{legend|#158706|[[အစ္စလာမ်ဘာသာ]] (အမျိုးအစားသတ်မှတ်မှုမရှိ)}} {{legend|#0F5D05|ဆွန်နီ}} {{legend|#2FEB16|ရှီးယက်}} {{legend|#EBCF16|[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]}} |} ]] '''နိုင်ငံတော်ဘာသာ''' ({{lang-en|'''state religion''' (သို့) '''established religion''' (သို့) '''official religion''' }}) ဟူသည်မှာ နိုင်ငံတစ်ခုက တရားဝင် အတည်ပြုထားသော ဘာသာတရားတစ်ရပ် ကို ဆိုလိုသည်။ ထိုသို့တရားဝင်ပြဋ္ဌာန်းထားသော ဘာသာတရားရှိသည့် တိုင်းပြည်တစ်ခု၌ အုပ်ချုပ်သူ (သို့) အစိုးရခေါင်းဆောင်သည် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင် (ဘာသာရေးအဝန်းအဝိုင်းထဲကပုဂ္ဂိုလ်) ဖြစ်နေရန်မလိုအပ်ပေ။ ဆိုလိုသည်မှာ အုပ်ချုပ်သူသည် ဘာသာရေးနှင့်ဆိုင်သောပုဂ္ဂိုလ်လည်းဖြစ်နိုင်သကဲ့သို့ ဘာသာရေးနှင့်တိုက်ရိုက်မသက်ဆိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံတော်ဘာသာများသည် တရားဝင် (သို့) ဘာသာတရားတစ်ခုနှင့်ပတ်သက်၍ အစိုးရ၏ တရားဝင် ခွင့်ပြုသတ်မှတ်ကျားကန်ပေးထားသော ဘာသာတရားမျိုးဖြစ်ကြပေသည်။ သို့သော်လည်း နိုင်ငံသည် (ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်အုပ်ချုပ်သော နိုင်ငံတွင်ကဲ့သို့) ပြဋ္ဌာန်းသတ်မှတ်ထားသော ဘာသာတရား၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်၌ ရှိနေရန်မလိုအပ်သလို ထိုတရားဝင်ဘာသာတရားသည် နိုင်ငံ၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင်လည်း မဖြစ်မနေ ရှိနေရန်မလိုအပ်ချေ။ လူ့သမိုင်းခေတ်အဆက်ဆက်က တရားဝင်ဘာသာရေးများသည် ယဉ်ကျေးမှုအလွှာပေါင်းစုံတို့၌ တည်ရှိခဲ့ကြသည်ဟု သိရှိရသည်။ ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှု ဘာသာတရားနှင့် ယင်းနိုင်ငံအကြား ဆက်နွယ်ပတ်သက်မှုအကြောင်းကို ရောမခေတ် ရှေးဟောင်းသာရေးဆရာ၊ ပညာရှင် ဝါးရို (Varro) က ''နိုင်ငံရေးနှင့်ဆိုင်သော ဘာသာရေး'' (theologia civilis) ဝေါဟာရဖြင့် ဆွေးနွေးတင်ပြထားမှုတစ်ခုရှိသည်။ ပထမဆုံး နိုင်ငံတစ်ခုက ကျားကန်ထောက်ပံ့ပေးသော ခရစ်ယာန်အသင်းတော်မှာ သက္ကရာဇ် ၃၀၁ တွင် တည်ထောင်သော အာမေးနီးယန်း ပုပ်ရဟန်းမင်းနှင့်ဆိုင်သော အသင်းတော် (Armenian Apostolic Church) ဖြစ်သည်။<ref>''The Journal of Ecclesiastical History''. p. 268 by Cambridge University Press, Gale Group, C.W. Dugmore</ref> ဗုဒ္ဓဘာသာထွန်းကားသော တောင်အာရှနှင့် အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံအချို့တို့တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ်လည်းကောင်း လူအများစုကိုးကွယ်ရာ နိုင်ငံတော်၏ အထွတ်အမြတ်ထားရာ (သို့) အထင်ကရ ဘာသာတစ်ခုအဖြစ်သော်လည်းကောင်း သတ်မှတ်ထားကြ၏။ ဘူတန်နှင့် ကမ္ဗောဒီးယားနှစ်နိုင်ငံက ဗုဒ္ဓဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.constitution.bt/draft_constitution_3rd_en.pdf |title=Draft of Tsa Thrim Chhenmo |date=1 August 2007 |publisher=constitution.bt |accessdate=2007-10-18 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071127125443/http://www.constitution.bt/draft_constitution_3rd_en.pdf |archivedate=27 November 2007}} :Article 3, Spiritual Heritage :#Buddhism is the spiritual heritage of Bhutan, which promotes the principles and values of peace, non-violence, compassion and tolerance. :#The ''[[Druk Gyalpo]]'' is the protector of all religions in Bhutan. :#It shall be the responsibility of religious institutions and personalities to promote the spiritual heritage of the country while also ensuring that religion remains separate from politics in Bhutan. Religious institutions and personalities shall remain above politics. :#The ''Druk Gyalpo'' shall, on the recommendation of the Five ''Lopon''s, appoint a learned and respected monk ordained in accordance with the ''Druk-lu'', blessed with the nine qualities of a spiritual master and accomplished in ''ked-dzog'', as the ''[[Je Khenpo]]''. :#His Holiness the ''Je Khenpo'' shall, on the recommendation of the ''[[Dratshang Lhentshog]]'', appoint monks blessed with the nine qualities of a spiritual master and accomplished in ''ked-dzog'' as the Five ''Lopon''s. :#The members of the ''Dratshang Lhentshog'' shall comprise:<br />{{pad|2em}}(a) The ''Je Khenpo'' as Chairman;<br />{{pad|2em}}(b) The Five ''Lopon''s of the ''Zhung Dratshang''; and<br />{{pad|2em}}(c) The Secretary of the ''Dratshang Lhentshog'' who is a civil servant. :#The ''Zhung Dratshang'' and ''Rabdeys'' shall continue to receive adequate funds and other facilities from the State.{{cite web|title=Bhutan's Constitution of 2008|url=https://constituteproject.org/constitution/Bhutan_2008.pdf?lang=en|website=constituteproject.org/|accessdate=29 October 2017}} </ref><ref>{{cite web |url=http://www.cambodia.org/facts/?government=The+Constitution+of+Cambodia |title=Constitution of Cambodia |publisher=cambodia.org |accessdate=2011-04-13 }} (Article 43).</ref> ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် church ဝေါဟာရသည် စံအားဖြင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့်ဆိုင်သော ကိုးကွယ်ဝတ်ပြုရာနေရာ (သို့) ထိုသို့သောနေရာများကို ပေါင်းစပ်စုစည်းထားသော အသင်းအဖွဲ့များဟူ၍ အနက်ရရှိသည်။ state church ဆိုသောစကားလုံးမှာ အစိုးရကထောက်ခံအတည်ပြုထားသော ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့်ဆိုင်သည့် နိုင်ငံတော်၏အသင်းတော် ဖြစ်သည်။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် မူလအားဖြင့် အစ္စလာမ်ဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းထားကြသည်။ သို့သော် ပြည်သူပြည်သားများ၏ နေ့စဉ်ဘဝကို ကန့်သတ်ချုပ်ချယ်ရာ၌ နိုင်ငံတစ်ခုနှင့် တစ်ခုမတူပေ။ ဆော်ဒီအာရေးဘီးယားနိုင်ငံသည် ဘာသာရေး နှင့် ဘာသာရေးမဟုတ်သည့် အာဏာနှစ်ရပ်လုံးကို အသုံးပြု၍ အီရန်နိုင်ငံသည်ကား တာဝန်ထမ်းဆောင်သော သမ္မတများသည် ၁၉၇၉ အီရန်တော်လှန်ရေးကာလမှစ၍ ယနေ့အထိ နိုင်ငံတော်၏ အထွတ်အထိပ်ခေါင်းဆောင် (Supreme leader) ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို နာခံရသည်။ ထိုအထွတ်အထိပ်ခေါင်းဆောင်မှာ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်ဖြစ်၏။ တူရကီနိုင်ငံသည် အတာတာ့ခ်တော်လှန်ရေးပြီးနောက် ဘာသာရေးအပေါ်အခြေခံသည် နိုင်ငံမဟုတ်တော့ချေ။ တစ်ချိန်တည်း၌ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ရုရှားတော်လှန်ရေးတွင်မူ ယခင် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုသည် နိုင်ငံတော်ကို ဘာသာမဲ့အနေအထားဖြစ်စေခဲ့သည်။<ref name="Kowalewski">{{cite journal|last=Kowalewski|first=David|title=Protest for Religious Rights in the USSR: Characteristics and Consequences|url=https://archive.org/details/sim_russian-review_1980-10_39_4/page/426|journal=Russian Review|date=October 1980|volume=39|issue=4|pages=426–441|jstor=128810|doi=10.2307/128810}}</ref> နိုင်ငံက နိုင်ငံသားများအပေါ် ပြဋ္ဌာန်းသော တရားဝင်နိုင်ငံတော်ဘာသာဆိုသည့် အတိုင်းအတာသည် မတူကွဲပြားစွာဖြင့် အမျိုးမျိုးရှိရာ တင်းကျပ်သော ဆော်ဒီအာရေးဘီးယားနိုင်ငံမှသည် တင်းကျပ်မှု အနည်းဆုံး (သို့) တင်းကျပ်မှုမရှိသော ဒိန်းမတ်၊ အင်္ဂလန်၊ အိုက်စလန်နှင့် ဂရိကဲ့သို့သော နိုင်ငံများလည်း ရှိကြသည်။ == မြန်မာနိုင်ငံနှင့် နိုင်ငံတော်ဘာသာ == ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ၁၉၄၇ အခြေခံဥပဒေအရ : *"ဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာတော်သည် နိုင်ငံတော်၏ နိုင်ငံသားအများဆုံးကိုးကွယ်ရာဖြစ်သော ဂုဏ်ထူးဝိသေသနှင့် ပြည့်စုံသည့် ဘာသာကြီးဖြစ်သည်ဟု ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံတော်က အသိအမှတ်ပြုသည်။" *"နိုင်ငံတော်သည် အစ္စလာမ်ဘာသာ သာသနာ၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာ သာသနာ၊ ဟိန္ဒူဘာသာ သာသနာနှင့် နတ်ကိုးကွယ်သောဘာသာတို့ကို ဤဥပဒေအာဏာတည်သောနေ့၌ နိုင်ငံတော်တွင်ရှိနေကြသော ကိုးကွယ်ရာဘာသာအချို့ဟူ၍ အသိအမှတ်ပြသည်"ဟူ၍ ပါရှိသည်။<ref>{{cite web |url=https://www.burmalibrary.org/docs23/1947-Constitution-bu.pdf |title=ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်၏ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေ (၁၉၄၇) |publisher=Burmalibrary |access-date=၂၆၅ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၀}}</ref> [[ဦးနု|ဝန်ကြီးချုပ်ဦးနု]]သည် ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာပွဲ အတွက် ကမ္ဘာအေးစေတီတော်နှင့် မဟာပသဏလှိုဏ်ဂူတော်တို့ကို တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ၁၉၅၄-၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် ထိုပွဲကို အောင်မြင်စွာ ကျင်းပခဲ့သည်။ [[ရဲတပ်ဗိုလ်ချုပ် ဆာမောင်ကြီး]]]၊ ပါလီမန်လွှတ်တော်အမတ် ဝန်ကြီး [[သံမဏိ ဗိုလ်ခင်မောင်]]၊ ဗုဒ္ဓဘာသာနိုင်ငံတော်ဘာသာ ဖြစ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ [[အောင်ဇေ၊ (တော်ဘုရားလေး)|တော်ဘုရားလေး(ဦး) အောင်ဇေ]]၊၊ ဗုဒ္ဓဘာသာနိုင်ငံတော်ဘာသာ ဖြစ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ နာယက မြို့တော်ဝန် ဝတ်လုံတော်ရ ဦးဘစိုး၊ ပါလီမန်လွှတ်တော်အမတ် ဒေါ်ခင်လှ(စမ်းချောင်း) စသော ခေါင်းဆောင်များသည် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကို နိုင်ငံတော်ဘာသာ အဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြခံဥပဒေတွင် အသိအမှတ်ပြု ပြဋ္ဌာန်းရေးကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ (၁၇)ရက်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ဦးနုသည် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကို နိုင်ငံတော်ဘာသာ အဖြစ် အသိအမှတ်ပြု ပြဋ္ဌာန်းရေး အက်ဥပဒေမူကြမ်း အဆိုတင်သွင်းခဲ့သည်။ ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ (၂၆)ရက်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ သည် ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံ ဥပဒေ၊ တတိယပြင်ဆင်ချက်အက်ဥပဒေအရ နိုင်ငံတော်ဘာသာ အဖြစ် နိုင်ငံတော်သမ္မတ [[မန်းဝင်းမောင်|ဦးမန်းဝင်းမောင်]] က လက်မှတ်ရေးထိုး ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do;jsessionid=CF4D667E379AEB5D9C8BA76B4186C7B8?lawordSn=2534 |title=၁၉၆၁ ခုနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံ ဥပဒေ (တတိယပြင်ဆင်ချက်) အက်ဥပဒေ။ |publisher=မြန်မာဥပဒေသတင်းအချက်အလက်စနစ် |date=၁၉၆၁ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၂၆ ရက် |access-date=၂၅ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၀ }}{{Dead link|date=April 2021 }}</ref> ဤသို့ကြေညာမှုအပြီး မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း တိုင်းရင်းသားများ၏ကွဲပြားမှုကို ဦးတည်စေခဲ့ပြီး ခရစ်ယာန်နှင့် အစ္စလာမ်အသိုင်းအဝိုင်းက ကန့်ကွက်ခဲ့ကြသည်။။<ref name="str"/><ref name="GanesanHlaing2007">{{cite book|author1=N Ganesan|author2=Kyaw Yin Hlaing|title=Myanmar: State, Society and Ethnicity|url=https://books.google.com/books?id=rRQa0RuucF8C&pg=PA263|year=2007|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|isbn=978-981-230-434-6|pages=263–}}</ref> ၁၉၆၂ တွင် [[ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်း]] ဦးဆောင်သည့် စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းယူခဲ့၍ ယခင် ၁၉၆၁ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံ ဥပဒေ၊ တတိယပြင်ဆင်ချက်ပါ နိုင်ငံတော်ဘာသာပြဋ္ဌာန်းချက်စသည်များကို ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။<ref name="str">{{cite book|title=Buddhism and State Power in Myanmar |url=https://www.refworld.org/pdfid/59ae8e1f4.pdf |date=5 September 2017||publisher=Asia Report N°290 (International Crisis Group) |pages=6|quote="*The State Religion Promotion Act of August 1961, personally championed by Nu, never came into force and was repealed by General Ne Win following his 1962 coup d’état." *"Prime Minister Nu’s abortive attempts in the early 1960s to designate Buddhism as the state religion were divisive, and a factor behind the Kachin rebellion. They also drew criticism from Muslim and Christian religious leaders."}}</ref> ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဤသို့ဆိုထားသည်။ *နိုင်ငံတော်သည် ဗုဒ္ဓဘာသာသာသနာတော်ကို နိုင်ငံတော်၏ နိုင်ငံသားအများဆုံး ကိုးကွယ်ရာ ဖြစ်သော ဂုဏ်ထူးဝိသေသနနှင့်ပြည့်စုံသည့် ဘာသာသာသနာဖြစ်သည်ဟု နိုင်ငံတော်က အသိအမှတ် ပြုသည်။ *နိုင်ငံတော်သည် ခရစ်ယာန်ဘာသာသာသနာ၊ အစ္စလာမ်ဘာသာသာသနာ၊ ဟိန္ဒူ ဘာသာသာသနာ နှင့် နတ်ကိုးကွယ်သောဘာသာတို့ကို ဤဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအာဏာတည်သောနေ့၌ နိုင်ငံတော်တွင် ရှိနေကြသော ကိုးကွယ်ရာဘာသာများဟူ၍ အသိအမှတ်ပြုသည်။<ref>{{cite web |url=https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do;jsessionid=CF4D667E379AEB5D9C8BA76B4186C7B8?lawordSn=2534 |title=၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (အပိုဒ်-၃၆၁-၃၆၂) |publisher=မြန်မာဥပဒေသတင်းအချက်အလက်စနစ် |date=၂၀၀၈ ခုနှစ်၊ မေလ ၂၉ ရက် |access-date=၂၅ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၀ }}{{Dead link|date=April 2021 }}</ref> ==မှတ်စု== <references group="note"/> == ရည်ညွှန်းချက်များ == {{reflist}} [[Category:ဘာသာရေး]] [[Category:ဗုဒ္ဓဘာသာ]] dsyzyygozgwb8ozcw4sxgj8gx4yv3wq 0 54210 752773 737153 2022-07-31T18:38:50Z 2400:AC40:E67:FEE7:0:0:0:1 /* ကိုးကား */ wikitext text/x-wiki မြန်မာ့ရိုးရာ အတိုင်းအတာ၊ အချင်အတွယ်များကို ယနေ့ထက်တိုင် အသုံးပြုနေဆဲပင် ဖြစ်သည်။ Central Intelligence Agency ၏ Factbook အရ မြန်မာနိုင်ငံသည် International System of Units (SI) metric system ကို မသုံးပဲ ရိုးရာအတိုင်းအတာ အချယ်အတွာ်နည်းများကိုသာ အသုံးပြုသော နိုင်ငံသုံးနိုင်ငံထဲမှ တစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/appendix/print_appendix-g.html |title=The World Factbook, Appendix G: Weights and Measures |year=2010 |work=Web Pages |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=10 May 2010 |archivedate=28 May 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100528121337/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/appendix/print_appendix-g.html }}</ref> အခြားနှစ်နိုင်ငံမှာ [[အမေရိကန်နိုင်ငံ]]နှင့် [[လိုက်ဘေးရီးယားနိုင်ငံ]]တို့ ဖြစ်ကြသည်။ == အလျား == {| class="wikitable" |+ အတိုင်းအတာယူနစ်နှိုင်းယှဉ်ဇယား |- ! မြန်မာအတိုင်းအတာ !! Metric!! Imperial/US |- | ဆံခြည် || 79.375 [[မိုက်ခရိုမီတာ|µm]]|| 3⅛ [[thousandth of an inch|thou/mil]] |- | နှမ်း || 0.79375 [[မီလီမီတာ|mm]] || 31¼ thou/m |- | မုယော || 4.7625 mm || ³⁄₁₆ [[လက်မ|in]] |- | လက်သစ် || 1.905 [[စင်တီမီတာ|cm]]|| ¾ in |- | မိုက် || 15.24 cm || 6 in |- | ထွာ || 22.86 cm || 9 in |- | တောင် || 45.72 cm || 1½ [[ပေ|ft]]; one [[cubit]] |- | လံ || 1.8288 [[မီတာ|m]]|| 6 ft |- | တာ || 3.2004 m || 10½ ft |- | ဥသဘ || 64.008 m || 70 [[ကိုက်|yd]] |- | ကောသ || 1.28016 [[ကီလိုမီတာ|km]] || 0.795455 [[မိုင်|mi]] |- | ဂါဝုတ် || 5.12064km || 3.18182 mi; about one [[league (unit)|league]] |- | ယူဇနာ || |20.48256km|| 12.7273 mi |} === တိုင်းတာပုံ === * ၁၀ ဆံခြည် = ၁ နှမ်း (ဆံပင်ဆယ်ချောင်း = နှမ်းတစ်စေ့) * ၆ နှမ်း = ၁ မုယော (မုယောစပါး ၁ စေ့) * ၄ မုယော = ၁ လက်သစ် (၁၂ လက်သစ် = ၁ ထွာ, ၂ ထွာ = ၁ တောင်, ၂ ဆုပ် = ၁ ထွာ, ၄ ဆုပ် = ၁ တောင်) * ၈ လက်သစ် = ၁ မိုက် * ၃ မိုက် = ၁ တောင် * ၄ တောင် = ၁ လံ * ၂ တောင် = ၁ ကိုက် * ၇ တောင် = ၁ တာ * ၂၀ တာ = ၁ ဥသဘ * ၂၀ ဥသဘ = ၁ ကောသ * ၄ ကောသ = ၁ ဂါဝုဒ် * ၄ ဂါဝုဒ် = ၁ ယူဇနာ * ၁၀ဝ၀ တာ = ၁ တိုင် * ၆ တိုင် နှင့် တာ ၄၀ဝ = ၁ ယူဇနာ မြန်မာ (၁၀) တိုင် ကို ခရီးတစ်သောင်း ဟုခေါ်ဆိုသည်မှာ တာပေါင်း တစ်သောင်း ရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ <ref>ဖျာပုံတိုက်သစ်ဆရာတော် အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ [[အရှင်ဩဘာသာဘိဝံသ]] ရေးသားသော [[သုတေသန သရုပ်ပြအဘိဓာန်]]ကျမ်း</ref> ခရီးတစ်သောင်း၊ အပ်တစ်ချောင်း ဟူသော စကားပုံ လည်းရှိသည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ ခရီးတစ်သောင်း (၁၀ တိုင်) ဝေးလျှင် အပ်ကလေးတစ်ချောင်းမျှပင် မသယ်ချင်လောက်အောင် လေးသည် ဟု ဆိုလိုသည်။ တစ်တာတွင် (၇)တောင်ရှိပြီး၊ တာပေါင်းတစ်ထောင်သည် တစ်တိုင်နှင့်ညီသောကြောင့် တစ်တိုင်တွင် (၇၀၀၀)တောင် ရှိသည်။ ယင်းပမာဏသည် ပေပေါင်း (၁၀၅၀၀) နှင့်ညီမျှသည်။ တစ်မိုင်တွင် (၅၂၈၀)ပေရှိရာ မိုင်ဖွဲ့လျှင် ၁.၉၉ မိုင်နှင့် ညီသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဗြိတိသျှ (အင်္ဂလိပ်) အတိုင်းအတာများနှင့် ဆက်စပ်ရာတွင် အကြမ်းအားဖြင့် နှစ်မိုင်လျှင် တစ်တိုင် ရှိသည်ဟု [[ကျေးလက်]]ဒေသများတွင် မှတ်ယူထားကြသည်။ ခရီးအကွာအဝေးကို [[မိုင်]](အင်္ဂလိပ်အတိုင်းအတာ) အစား [[တိုင်]] (မြန်မာအတိုင်းအတာ) ဖြင့် ခေါ်ဝေါ် သုံးစွဲမှုများမှာ ယနေ့တိုင်အောင် မြန်မာ့ ကျေးလက်ဒေသများတွင် တွင်ကျယ်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ခရီး (၁၀) မိုင် ဝေးသည် ဟု ပြောမည့်အစား ခရီး (၅) တိုင် ဝေးသည် ဟုသာ ပြောဆိုလေ့ရှိကြသည်။ ထို့ပြင် အလတ်တန်းစား အတိုင်းအတာများ ဖြစ်သည့် [[လယ်ယာ]] [[ကိုင်းကျွန်း]] အတိုင်းအတာများကိုလည်း အလျား [[တာ]] မည်မျှ၊ အနံ တာ မည်မျှ စသည်ဖြင့်သာ ပြောဆိုနေကြဆဲ ဖြစ်သည်။ သည့်ထက်ပိုမိုတိုတောင်းသော အလျားအတိုင်းအတာ ဖြစ်သည့် သစ်၊ ဝါး စသည်တို့ကို တိုင်းတာရာတွင် သို့မဟုတ် အိမ်ဆောက်ရာတွင်မူ [[တောင်]] နှင့် [[ထွာ]] ကို အသုံးပြုကြသည်။ == အလေးချိန် == {| class="wikitable" |+ အလေးချိန်ယူနစ်နှိုင်းယှဉ်ဇယား |- ! မြန်မာအလေးချိန် !! Metric !! Imperial/US |- | ရွေးလေး || 136.078 [[မီလီဂရမ်|mg]] || 2.1 [[grain (unit)|grain]] |- | ရွေးကြီး || 272.155 mg || 4.2 grain |- | ပဲသား || 1.02058 [[ဂရမ်|g]] || 15.75 grain |- | မူးသား || 2.04117 g || 31.5 grain |- | မတ်သား || 4.08233 g || 63 grain |- | ငါးမူးသား || 8.16466 g || 0.288 [[အောင်စ|oz]] |- | ကျပ်သား || 16.3293 g || 0.576 oz |- | အဝက်သား || 204.117 g || 7.2 oz |- | အစိတ်သား || 408.233 g || 14.4 oz |- | ငါးဆယ်သား || 816.466 g || 1.8 [[ပေါင်|lb]] |- | ပိဿာ || 1.63293 [[ကီလိုဂရမ်|kg]] || 3.6 lb |- | အချိန်တစ်ရာ || 163.293 kg || 360 lb |} == အချင်အတွယ် == {| class="wikitable" |+ အချင်အတွယ်ယူနစ်နှိုင်းယှဉ်ဇယား |- ! မြန်မာအချင့်အတွယ် !! Metric !! Imperial !! US |- | လမြူ || 79.9118 [[မီလီလီတာ|ml]] || 2¹³⁄₁₆ fl oz || 2.70214 fl oz |- | လမျက်|| 159.824 ml ||5⅝ fl oz || 5.40428 fl oz |- | လမယ် || 319.647 ml || 11¼ fl oz || 10.8086 fl oz |- | စလယ် || 639.294 ml ||1⅛ [[ပိုင့်|pint]] || 1.35107 pints |- | ခွက် || 1.27859 [[လီတာ|l]] || 1⅛ [[ကွတ်|qt]] || 1.35107 qt |- | ပြည် || 2.55718 l || 2¼ qt || 2.70214 qt |- | စိတ် || 10.2287 l || 2¼ [[ဂါလံ|gallons]]/<br/>1⅛ pecks || 2.70214 gallons/<br/>1.16106 pecks |- | ခွဲ || 20.4574 l || 4½ gallons/<br/>2¼ pecks || 5.40428 gallons/<br/>2.32213 pecks |- | တင်း || 40.9148 l || 9 gallons/<br/>1⅛ bushels || 10.8086 gallons/<br/>1.16107 bushels |} === ချင့်တွယ်ပုံ === * ၂ လမြူ = ၁ လမျက် * ၂ လမျက် = ၁ လမယ် * ၂ လမယ် = ၁ စလယ် * ၂ စလယ် = ၁ ခွက် * ၂ ခွက် = ၁ ပြည် * ၄ ပြည် = ၁ စိတ် * ၂ စိတ် = ၁ ခွဲ * ၂ ခွဲ = ၁ တင်း * ၁ တင်း = ၁၆ ပြည် == ငွေကြေး == {| class="wikitable" |+ မြန်မာ့ငွေကြေးယူနစ်ဇယား |- ! မြန်မာငွေကျပ် !! ညီမျှမူ |- | ပြား || |- | မတ် || ၂၅ ပြား |- | ငါးမူး || ၂ မတ် |- | ကျပ် || ဆယ်မူး |} == ကိုးကား == {{Reflist}} {{မြန်မာဘာသာစကား}} [[Category:မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှု]] m99wsq05tovcr1c395avyqr5kg0k4fw 0 57548 752756 740456 2022-07-31T14:37:47Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Starbox begin | name = UY&nbsp;Scuti}} {{Starbox image | image = [[File:UY Scuti zoomed in, 2MASS survey, 2003.png|280px]] | caption = သိပ်သည်းသော ကြယ်ဘီလူးနီများထဲမှ UY Scuti (ပုံတွင် ပိုမိုတောက်ပစွာ မြင်ရသည်) ယင်းအား ၂ဝ၁၁ ခုနှစ်တွင် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]]၊ [[နယူးယောက်မြို့]]မှ ကိုလမ်ဘီယာတက္ကသိုလ် Rutherfurd Observatory တွင် ရိုက်ကူးခဲ့သည်။}} {{Starbox observe | epoch =J2000 | equinox =J2000 | constell = [[စကူးတန် (ကြယ်စုတန်း)|စကူးတန်]] | ra = {{RA|18|27|36.5334}}<ref name=tycho>{{cite journal |bibcode=1998A&A...335L..65H |title=The TYCHO Reference Catalogue |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=335 |pages=L65 |author1=Hog |first1=E. |last2=Kuzmin |first2=A. |last3=Bastian |first3=U. |last4=Fabricius |first4=C. |last5=Kuimov |first5=K. |last6=Lindegren |first6=L. |last7=Makarov |first7=V. V. |last8=Roeser |first8=S. |date=1998}}</ref> | dec = {{DEC|-12|27|58.866}}<ref name=tycho/> | appmag_v= 11.20<ref name=ducati>{{cite journal |bibcode=2002yCat.2237....0D |title=VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system |journal=CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues |volume=2237 |pages=0 |author1=Ducati |first1=J. R. |date=2002}}</ref> - 13.3<ref name=AAVSO/> }} {{Starbox character | class= M4Ia<ref name="Torres2013"/> | b-v=3.00<ref name=ducati/> | u-b=3.29<ref name="Torres2013"/> | variable=[[Semiregular variable star|SRC]]<ref name=AAVSO>{{cite web |author=International Variable Star Index |title=Detail for UY Sct |url=http://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=34154}}</ref> }} {{Starbox astrometry | prop_mo_ra=1.3<ref name=tycho2>{{cite journal |bibcode=2000A&A...355L..27H |title=The Tycho-2 catalogue of the 2.5 million brightest stars |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=355 |pages=L27 |author1=Høg |first1=E. |last2=Fabricius |first2=C. |last3=Makarov |first3=V. V. |last4=Urban |first4=S. |last5=Corbin |first5=T. |last6=Wycoff |first6=G. |last7=Bastian |first7=U. |last8=Schwekendiek |first8=P. |last9=Wicenec |first9=A. |date=2000}}</ref> | prop_mo_dec=−1.6<ref name=tycho2/> | dist_ly = 9,500 | dist_pc = 2,900<ref name=sylvester>{{Cite journal | last1 = Sylvester | first1 = R. J. | last2 = Skinner | first2 = C. J. | last3 = Barlow | first3 = M. J. | doi = 10.1046/j.1365-8711.1998.02078.x | title = Silicate and hydrocarbon emission from Galactic M supergiants | journal = Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | volume = 301 | issue = 4 | pages = 1083 | year = 1998 | pmid = | pmc = }}</ref> }} {{Starbox detail | mass=7-10<ref name="Torres2013"/> | radius=1,708 ± 192<ref name="Torres2013"/> | luminosity=340,000<ref name="Torres2013">{{Cite journal | last1 = Arroyo-Torres | first1 = B. | last2 = Wittkowski | first2 = M. | last3 = Marcaide | first3 = J. M. | last4 = Hauschildt | first4 = P. H. | title = The atmospheric structure and fundamental parameters of the red supergiants AH Scorpii, UY Scuti, and KW Sagittarii | doi = 10.1051/0004-6361/201220920 | journal = Astronomy & Astrophysics | volume = 554 | pages = A76 | year = 2013 | pmid = | pmc = }}</ref> | temperature=3,365 ± 134<ref name="Torres2013"/> | gravity=−0.5<ref name="Torres2013"/> }} {{Starbox catalog | names=UY&nbsp;Sct, [[Bonner Durchmusterung|BD]]-12&nbsp;5055, [[IRC]]&nbsp;-10422, [[RAFGL]]&nbsp;2162, HV&nbsp;3805 }} {{Starbox reference | Simbad=UY+Sct }} {{Starbox end}} {{Sky|18|27|36.53|-|12|27|58.9|2360000}} [[File:UY Scuti size comparison to the sun.png|left|thumb|[[နေ]]နှင့်နှိုင်းယှဉ်ကာ UY Scuti အား သင့်တော်သလို သရုပ်ပြထားပုံ]] UY Scuti သည် [[ဧရာမ ကြယ်နီ]]တစ်စင်းဖြစ်ပြီး ပြောင်းလဲနေသော ကြယ်တစ်စင်းဖြစ်သည်။ ယင်းသည် [[စကူးတန် (ကြယ်စုတန်း)|စကူးတန်]] ကြယ်စုတန်းထဲတွင်တည်ရှိသည်။ ၎င်းသည် [[အကြီးဆုံးကြယ်များစာရင်း|အချင်းဝက်အကြီးဆုံး ကြယ်များ]]အနက် တစ်ခုဖြစ်သည်။ တွက်ချက်မှုအရ ယင်း၏အချင်းဝက်မှာ ပျမ်းမျှအားဖြင့် နေအချင်းဝက်၏ အဆ ၁၇ဝ၈ ရှိသည်။ သို့မဟုတ် ၂.၄ ဘီလီယံ [[ကီလိုမီတာ]] (၁.၅ [[ဘီလီယံ]]မိုင်) ဖြစ်ပြီး ထုထည်သည် [[နေ]]၏ အဆပေါင်း ၅ ဘီလီယံ ရှိသည်။ ယင်းသည် ကမ္ဘာမှ ၂.၉ kilo[[parsec]]s ([[အလင်းနှစ်]] ၉၅ဝဝ) ကွာဝေးသည်။ [[နေအဖွဲ့အစည်း]]အား ယင်းထဲသို့ ထည့်လိုက်ပါက ယင်း၏ ဖိုတိုစဖီးယားသည် [[ဂျူပီတာဂြိုဟ်]]ပတ်လမ်းထိ ထိုးထွက်နေမည်ဖြစ်သည်။ အချင်းဝက်အား မသိရသော်လည်း [[စနေဂြိုဟ်]]ပတ်လမ်းထိ ရှည်လျားနိုင်သည်။ ===လေ့လာမှု=== UY Scuti အား ၁၈၆ဝ ခုနှစ်တွင် ဂျာမန် နက္ခတ္တပညာရှင်တို့မှ ဗွန်စောင့်ကြည့်ရေးစခန်းမှ လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ယင်းအား BD -12 5055 ဟုအမည်ပေးခဲ့ပြီး တောင်ဘက်ကောင်းကင် ၁၂ ဒီဂရီနှင့် ၁၃ ဒီဂရီကြားတွင် ၅ဝ၅၅ ခုမြောက်ကြယ်တစ်စင်းဖြစ်သည်။ ၁၈၆၂ ခုနှစ်တွင် လေ့လာမှုအား ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ဒုတိယအကြိမ် စောင့်ကြည့်လေ့လာရာ ယင်းသည် အနည်းငယ်တောက်ပသဖြင့် ပြောင်းလဲနေသောကြယ် (Variable Star) တစ်စင်းဟု အကြံပေးခဲ့သည်။ ပြောင်းလဲနေသောကြယ်များအား နိုင်ငံတကာစံချိန်များအရ UY Scuti ဟုအမည်တွင်စေပြီး [[ကြယ်အုပ်စု|ကြယ်စုတန်း]] Scutum တွင်ယင်းသည် ၃၈ ခုမြောက် ပြောင်းလဲနေသောကြယ်ဖြစ်သည်။ ကောင်းမွန်သော ပတ်ဝန်းကျင်အနေအထားတွင် UY Scuti အား နဂါးငွေ့တန်းကြယ်စုထဲမှကြယ်မှုန်များကြား [[တယ်လီစကုပ်]]အငယ်စား သို့မှမဟုတ် မှန်ပြောင်းကြီးများဖြင့် မြင်တွေ့နိုင်ပေသည်။ ကြယ်သည် အင်မတန်တောက်ပသော်လည်း ကမ္ဘာမြေမှကြည့်လျင် အလင်းပြကိန်း ၁၁ ထိသာမြင်နိုင်ပေသည်။ ===ဂုဏ်သတ္တိ=== အရွယ်အစားကြီးမားသော်လည်း UY Scuti အား ဟိုက်ပါဂျိင်ယန့် (hypergiant) အဖြစ် မသတ်မှတ်ပေ။ တောက်ပမှုနှင့်အရွယ်အစား ကြီးမားခြင်းဖြင့် ဟိုက်ပါဂျိင်းယန့်အဖြစ်သတ်မှတ်ရန် မလုံလောက်ပေ။ ထို့ကြောင့် ယင်းအား ဆူပါကြယ်နီကြီး(red supergiant) အဖြစ်သာ သတ်မှတ်သည်။ ===အရွယ်အစား=== [[File:Comparison_of_planets_and_stars_(sheet_by_sheet)_(Apr_2015_update).png|center|thumb|300x300px|နေအဖွဲ့အစည်းမှဂြိုဟ်များနှင့် UY Scuti အပါအဝင် အခြားကြယ်များကို နှိုင်းယှဉ်ပြထားပုံ]] 1. [[မာကျူရီဂြိုဟ်]] < [[အင်္ဂါဂြိုဟ်]]< [[ဗီးနပ်စ်ဂြိုဟ်]] < [[ကမ္ဘာ]] <br> 2. [[ကမ္ဘာ]] < [[နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်]] < [[ယူရေးနပ်စ်ဂြိုဟ်]] < [[စနေဂြိုဟ်]] < [[ဂျူပီတာဂြိုဟ်]] <br> 3. [[ဂျူပီတာဂြိုဟ်]] < [[ပရိုဆီမာ စင်တောရိ]] < [[နေ]] < [[ဆိုင်ရပ်စ်]] <br> 4. [[ဆိုင်ရပ်စ်]] < [[ပူးလက်]] < [[အာကျူးရပ်]] < [[အာဒီဘရန်]] <br> 5. [[အာဒီဘရန်]] < [[ရီဂျယ်]] < [[အန်တာရစ်]] < [[ဘီတယ်ဂျူးစ်]] <br> 6. [[ဘီတယ်ဂျူးစ်]] < [[VY Canis Majoris]] < [[NML Cygni]] < '''UY Scuti''' ===ထုထည်=== UY Scuti ၏ထုထည်သည် မသေချာပေ။ အဘယ့်ကြောင့်ဟူမူ ယင်းနှင့်အဖော်ကြယ်တစ်စင်းကို မမြင်ရသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အဖော်ကြယ်ရှိပါက [[ဒြပ်ဆွဲငင်အား|ဒြပ်ဆွဲအား]]သက်ရောက်မှုဖြင့် ယင်း၏ထုထည်အား တိုင်းတာနိုင်သည်။ UY Scuti သည် အကြီးမားဆုံး ကြယ်များထဲတွင် ပါဝင်ပြီး နာမည်ကြီး [[ဘီတယ်ဂျူးစ်]]ထက် ၁.၇ ဆ ပိုမိုကြီးမားသည်။ ကြယ်သည် အင်မတန်ကြီးမားလှသဖြင့် ကမ္ဘာသည် ၈ လက်မရှိသော ဘောလုံးအရွယ်၊ နေသည် ၇၃ ပေ အချင်းရှိသည်ဟု ယူဆပါက UY Scuti သည် ဧဝရတ်တောင်ထက် ၄ ဆ ပိုမြင့်သည့် ပေ ၁၂၅၀၀၀ အရွယ်ရှိပေမည်။{{Citation needed|date = November 2015}} အရိုးရှင်းဆုံး ဆိုရပါမူ အရာဝတ္ထုတစ်ခုသည် [[အလင်း၏ အလျင်]]ဖြင့် ယင်းကြယ်အနားသို့ တစ်ပတ်လှည့်ရန် ၇ နာရီကြာမြင့်မည်ဖြစ်ပြီး နေကို တစ်ပတ်လှည့်ရန်မူ ၁၄.၅ စက္ကန့်သာ ကြာမြင့်မည်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Solar System Exploration: Planets: Sun: Facts & Figures|url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Sun&Display=Facts&System=Metric|publisher=NASA|accessdate=15 January 2016|archivedate=2 January 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080102034758/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Sun&Display=Facts&System=Metric}}</ref> ===ဆူပါနိုဗာ=== {{Main|ဆူပါနိုဗာ}} ယခုလက်ရှိ ကြယ်တာရာ ဆင့်ကဲ့ပြောင်းလဲမှုအားအခြေခံကာ UY Scuti သည် ပင်မအူတိုင်တွင် [[ဟီလီယမ်]]လောင်စာအဖြစ် လောင်ကျွမ်းခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ UY Scuti ၏ တည်နေရာသည် အင်မတန်အင်အားပြင်းသော တွန်းကန်မှုရှိရာ သက်တမ်းလည်း တိုတောင်းမည်ဖြစ်သည်။ နောင်နှစ်ပေါင်း တစ်သိန်းခန့်တွင် UY Scuti သည် ယင်း၏ ပင်မအူတိုင်မှ လက်တီယမ် [[ကာဗွန်]] [[အောက်ဆီဂျင်]] နီယွန်နှင့် ဆီလီကွန်တို့အား လောင်ပေလိမ့်မည်။ ဒြပ်ဆွဲအားနှင့် ထုထည်တို့ မတည်မငြိမ်ဖြစ်လာပြီးနောက် ပင်မအူတိုင်ပြိုလဲသော [[ဆူပါနိုဗာ]]အဖြစ် ကျဆင်းသွားပေမည်။ အပူချိန်သည် အဝါရောင် ဟိုက်ပါဂျိင်းယန့်အဖြစ် အဆုံးသတ်သွားဖွယ်ရှိသည်။ ===အခြားကြည့်ရန်=== *[[ဧရာမ ကြယ်နီ]] *[[ကြယ်ဖြူပု]] *[[ပရိုဆီမာ စင်တောရိ]] *[[အိသာ ကရိနီ]] ===ကျမ်းကိုး=== {{reflist}} [[Category:စကူးတန် (ကြယ်စုတန်း)]] [[ကဏ္ဍ:ကြယ်များ]] {{Giant-star-stub}} 3dxczorbimfwgqds2mobtgcl55x01yf 0 57668 752752 740453 2022-07-31T14:32:36Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 2 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{retaining title}} {{Infobox music genre | name = Red and Anarchist black metal | color = white | bgcolor = #BB0022 | stylistic_origins = [[Thrash metal]], [[black metal]], [[anarcho-punk]], [[crust punk]] | cultural_origins = ၁၉၉၀ ခုနှစ်များနောက်ပိုင်း | instruments = [[သီဆိုခြင်း]]၊ [[လျှပ်စစ်ဂစ်တာ]], [[ဘေ့စ်ဂစ်တာ]]၊ [[ဒရမ်]]၊ [[ကီးဘုတ် (တူရိယာ)|ကီးဘုတ်]] | subgenrelist = | subgenres = | fusiongenres = | regional_scenes = * [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] | other_topics = * [[National Socialist black metal]] * [[Red and Anarchist Skinheads]] * [[Redskin (subculture)|Redskin]] * [[Anarcho-punk]] }} '''Red and Anarchist black metal''' (အတိုကောက်အနေဖြင့် '''RABM''')<ref>{{cite web|url=http://acronyms.thefreedictionary.com/Red+and+Anarchist+Black+Metal|title=RABM|publisher=TheFreeDictionary.com|accessdate=2015-03-03}}</ref> သည် black metal ၏ ပုံစံတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး မာဆစ်ဝါဒီ၊ [[ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ|ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒီ]]၊ [[ကွန်မြူနစ်ဝါဒ|ကွန်မြူနစ်ဝါဒီ]]နှင့် မင်းမဲ့ဝါဒီများကို ထောက်ကူအားပေးသည့် အနုပညာရှင်၏ စိတ်ကူးစိတ်သန်းများကို စာသားများဖြင့် ဖျော်ဖြေတင်ဆက်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ RABM သည် left – leaning metalhead တို့၏ [[National Socialist black metal]] (NSBM) တို့၏ Red and Anarchist Skinheads တို့၏အစားထိုးတုံပြန်မှုဖြစ်သည်။<ref name="munderground">{{cite web|title=Unearthing The Metal Underground: The Red and Anarchist Black Metal Underground|url=http://www.metalunderground.com/news/details.cfm?newsid=73109|publisher=Metal Underground|date=Oct 24, 2011}}</ref> == သမိုင်းကြောင်း == Black metal ပေါ်ထွက်လာသည့် တစ်လျှောက် [[နော်ဝေနိုင်ငံ]]မှ second wave ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးအကြောင်းအရာများကို ရှောင်ကြဉ်ကြသည်။ ထိုအရာများ Virkernes သည် သူတို့၏ဂီတမှ သီးသန့်ခွဲခြားထားသည့် ထိန်းသိမ်းထားသော နိုင်ငံရေးအကြောင်းအရာများ Mayhem Euronymous သည် တရားဝင်ကွန်မြူနစ်ဝါဒဆန်ခြင်းများကို မကြာခဏ ဆင်ခြင်သုံးသပ်ပြီးထုတ်ပစ်သည်။<ref>{{cite web|title=OW BLACK IS BLACK METAL|url=http://static.twoday.net/oraclesyndicate/files/how%20black%20is%20black%20metal1.pdf|publisher=Journalismus nachrichten von heute|accessdate=2015-03-03}}</ref> Norway black metal ဖြစ်ရပ်များစတင်ဖျက်ချသကဲ့သို့ Varg သည် Euronymous အသတ်ခံရခြင်း နှင့် ခရစ်ယာန်ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများအဖမ်းခံရသကဲ့သို့ varg အဖမ်းခံရသည်။ အမျိုးမျိုးသောဖြစ်ရပ်များ ကမ္ဘာပေါ်တွင် စတင်ပျံနှံစေသည်။ ဖြစ်ရပ်အမျိုးမျိုးသည် Nazi punk တို့ကြောင့် လွှမ်းမိုးခဲ့ပြီး National Socialist black metal သို့ “NSBM” ဟုယခုအခါသိလာကြသည်။ Absurd တီးဝိုင်းသည် NSBM ကို second-wave black metal ဖြစ်ရပ်သို့ အကျိုးကြောင်းသင့်သောနိဂုံးဟု ယုံကြည်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.thepaganfront.com/pf.php?show=articles&article=1 |title=The Pagan Front - National Socialist Black Metal |publisher=Web.archive.org |date= |accessdate=2015-03-03 |archivedate=14 December 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071214012732/http://www.thepaganfront.com/pf.php?show=articles&article=1 }}</ref> ပထမဆုံးတီးဝိုင်းတစ်ခုမှာ ဗစ်တိုးရီးယားမြို့၊ [[ဗြိတိသျှ ကိုလံဘီယာ ပြည်နယ်]] မှ Iskra တီးဝိုင်းဖြစ်ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://iskra.ws/interviews.html |title=ISKRA INTERVIEW for Crackfix Propaganda |publisher=Web.archive.org |accessdate=2015-03-03 |archivedate=15 June 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060615141533/http://iskra.ws/interviews.html }}</ref> Iskra ၏ စိတ်သဘောတရားများမှာ anti-capitalism, anarchism နှင့် anti-globalization တို့တွင် အခြေခံထားပြီး မကြာခဏ သတိပြုဖွယ်ကောင်းသော RABM တီးဝိုင်းများဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ North American west coast မှ Cascadian Black Metalတွင် ပါဝင်သောတီးဝိုင်းများမှာ RABM နှင့် ချိတ်ဆက်နေသော်လည်း သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် အကြောင်းအရာများကို အလေးထားသည်။<ref>{{cite web|author=Justin Davisson|url=http://www.inter-disciplinary.net/ci/mmp/mmp1/davbisson%20paper.pdf|format=PDF|title=Extreme Politics and Extreme Metal: Strange Bedfellows or Fellow Travelers?|page=16|publisher=Inter-disciplinary.net|accessdate=2015-03-03|archivedate=19 October 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019100710/http://www.inter-disciplinary.net/ci/mmp/mmp1/davbisson%20paper.pdf}}</ref> Wolves in Throne Room ကဲ့သို့တီးဝိုင်းများသည် RABMတီးဝိုင်းမဟုတ်သော်လည်း သူတို့သည် crust punk ဖြစ်ရပ်တွင် ပါဝင်ကာလွှမ်းမိုးသည့် သူတို့သည်ဤဖြစ်ရပ်တွင် အမှတ်ရစရာတီးဝိုင်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ RABM ဖြစ်ရပ်သည် NSBM နှင့်မတူပဲ ပုဂ္ဂလိက ကွန်ရက်ဖြစ်ပြီး လွတ်လပ်သည်။ ဥပမာအနေဖြင့် blogspot ဖြစ်ပြီးများပြားစွာ RABM Blog spot သည် အခြားတီးဝိုင်းများသူတို့၏ ဂီတမျှဝေရန် ဆန္ဒရှိစဉ်ကတည်းက Last.FM အုပ်စုမှ ပေါက်ဖွားလာခြင်းဖြစ်သည်။ Black Metal Alliance ကဲ့သို့ စုစည်းထားမှုများ ၂၀၁၀တွင် ထွက်ရှိခဲ့သည်။ အုပ်စုများ လွတ်လပ်စွာစုပေါင်းကာ လက်မှတ်ရေးထိုးပြီး RABM ဖြစ်ရပ်ကို ကြီးထွားစေခဲ့သည်။ == သဘောတရားနှင့် ဝေဖန်ရေး == RABM သည် black metal တီးဝိုင်းများသည် ကိုယ်ပိုင်ရေးသားဖော်ပြချက်ဖြစ်သည့် များသောအားဖြင့် ကွန်မြူနစ်ဝါဒနှင့် မင်းမဲ့ဝါဒအကြောင်းအရာ သူတို့၏စာသားများတွင် တွေ့ရသည်။<ref name="munderground"/> RABMသည့် ကိုယ်ပိုင်ရေးသားဖော်ပြချက်ဖြစ်သော တီးဝိုင်းအနည်းငယ်သာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ RABM ရေးသားဖော်ပြကြသည်။ (Brazi တီးဝိုင်း Gulag အစရှိသဖြင့် <ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/GulagOficial/info?tab=page_info |title=Gulag - About |publisher=Facebook |date= |accessdate=2015-03-03}}</ref>)အချို့ တီးဝိုင်းအများစုမှာ ဝါသနာအိုးများကြောင့် RABM ဟုတံဆိပ်ကပ်ကြသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေ RABM သည် NSBM ကဲ့သို့ Black metal ဂီတထဲတွင် ရိုးရိုးတည်ရှိပြီး ဤတည်ရှိခြင်းသည် ယခုထက်တိုင် အငြင်းပွားဖွယ်ရာဖြစ်သည်။ == ကိုးကား == {{reflist|2}} {{Heavy metal music}} [[Category:Black metal]] 3ump75qfohpwg3lh1ze489dp5rfc8uk 0 57966 752751 645070 2022-07-31T14:31:12Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{retaining title}} {{Infobox music genre |name=Pirate metal |color=white |bgcolor=#BB0022 |stylistic_origins=[[Speed metal]], [[Folk metal]] |cultural_origins= ၁၉၈၀ ခုနှစ်များ နှောင်းပိုင်း ([[ဂျာမနီနိုင်ငံ]])၊ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်များ ([[ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း]]) |instruments= [[လျှပ်စစ်ဂစ်တာ]]၊ [[ဘေ့စ်ဂစ်တာ]]၊ ဒရမ်များ၊ [[ကီးဘုတ် (တူရိယာ)|ကီးဘုတ်]]၊ နှင့်/သို့ [[folk instruments]] |popularity=Low<!--isn't this original research?--> |derivatives= |fusiongenres= |regional_scenes= |other_topics= }} '''Pirate Metal''' သည် [[Heavy metal music|heavy metal]]၏ မျိုးခွဲတစ်မျိုးဖြစ်သည်။{{r|myers|gotrich|sydney}} ပင်လယ်ဓားပြ ဒဏ္ဍာရီများကို ဂီတအတွင်း ပေါင်းစည်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ စာသားများမှာ မကြာခဏ ပင်လယ်ဓားပြနှင့်ဆိုင်သော ဗန်းစကားများကို အသုံးပြုထားသည်။{{r|myers}} အမျိုးမျိုးသော ဂီတအမျိုးမျိုးပါဝင်သည်။ [[Thrash metal|thrash]],{{r|bowarswashbuckle}} [[Speed metal|speed metal]]နှင့်{{r|myers}} [[Folk metal|folk metal]]{{r|bowaralestorm}} ပါဝင်ပြီး traditional-sounding song များဖြစ်သော sea shanties နှင့်အတူ ပေါင်းစပ်ထားသည်။{{r|myers}} folk instrument ဖြစ်သော bandonea တို့ပါဝင်ပြီး ပေါင်းစပ်ထားသည်။{{r|lane}} (သို့)Synthesizers တို့နှင့် လုပ်ဆောင်ထားသည်။ တီးဝိုင်းအဖွဲ့ဝင်များဖျော်ဖြေတင်ဆက်ချိန် အတောအတွင်းတွင် ရှေ့ခေတ် အဝတ်အစားများကို မကြာခဏ ဝတ်ဆင်ကြသည်။{{r|evans1}} pirate metal သည် ဂီတပုံရိပ်အနေဖြင့် media ဖြင့် ဖော်ပြကြသည်။{{r|evans1}} ==သမိုင်းကြောင်း== အစောပိုင်း pirate metal ဥပမာအနေဖြင့် ၁၉၈၇ တွင် ပေါ်လာခဲ့သည်။ ဂျာမနီ heavy metal တီးဝိုင်း Running Wild ၏ တတိယမြောက် album ''Under Jolly Roger'' ဖြန့်ချိချိန်တွင် ဖြစ်သည်။{{r|myers}} Rolf Kasparek အဆိုရ (Running Wild၏ lead singer နှင့် guitarist ) album ၏ ပင်လယ်ဓားပြအကြောင်းအရာကို တိုးတက်ရန် အစီအစဉ်မရေးဆွဲထားခဲ့ဟု ဆိုသည်။{{r|rademacher|fust}} နောက်ဆုံးတွင် album ၏အနုပညာလက်ရာများကို ခေါင်းစဉ်နှင့် လိုက်ဖက်ရန် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။{{r|frederick}} တန်ဆာဆင်မှုနှင့် ရှေးခေတ်ဝတ်စုံများကို အနာဂတ်တေးဂီတများအတွက် ဒီဇိုင်းဆင်ခဲ့သည်။ Kasparek သည် ပင်လယ်ဓားပြအကြောင်းအရာများကို စတင်ဖတ်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်သူတို့၏ဂီတထဲတွင် အကြောင်းအရာများကို ပေါင်းထည့်ခဲ့သည်။ သူတို့၏ လေးခုမြောက် album ''Port Royal'' ထွက်ရှိခဲ့ပြီးတွင် သူတို့၏ပုံစံသည် ခိုင်မာလာခဲ့သည်။{{r|fust}} Kasparek သည် Golden Age of Piracy{{r|frederick}} ၏အမှန်တကယ်သမိုင်းများကို စိတ်ဝင်စားခဲ့သော်လည်း pirate metal သည်ပမာဏ ပို၍ ကျယ်ပြန့်စေရန် လှုံဆော်စေခဲ့သည်။ ဝတ္ထုရှည်များနှင့် Hollywood films များတွင် သရုပ်ဆောင်စေခဲ့သည်။{{r|myers}} နှစ်နှစ်အကြာ ၂၀၀၆ တွင် Christopher Bowesနှင့် Gavin Harper သူတို့၏ တီးဝိုင်း Battle heart ကိုပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ Napalm Records တွင် label (သို့) သူတို့ကို လက်မှတ်ရေးထိုးစေခဲ့သည်။ Bowes နှင့် Harper Alestorm အဖြစ် နာမည်ပြောင်းရန် စီစဉ်ခဲ့ကြသည်။{{r|klein}} == ကိုးကား == {{Reflist|colwidth=30em|refs= <ref name="rademacher">{{cite web|url=http://www.rockeyez.com/interviews/int-running_wild.html|title=Interview: Rolf Kasparek (Running Wild)|last=Rademacher|first=Brian|date=10 April 2005|work=Rock Eyez.com|accessdate=14 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.rockeyez.com%2Finterviews%2Fint-running_wild.html&date=2011-05-14|archivedate=14 May 2011}}</ref> <ref name="fust">{{cite web|url=http://www.running-wild.net/html/rk021996.html|title=Martin Fust Interviews Rolf Kasparek|last=Fust|first=Martin|date=February 1996|work=Running-Wild.net|accessdate=14 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.running-wild.net%2Fhtml%2Frk021996.html&date=2011-05-14|archivedate=14 May 2011}}</ref> <ref name="frederick">{{cite web|url=http://www.running-wild.net/html/rk051996.html|title=Carl Frederick Interviews Rolf Kasparek|last=Frederick|first=Carl|date=May 1996|work=Running-Wild.net|accessdate=14 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.running-wild.net%2Fhtml%2Frk051996.html&date=2011-05-14|archivedate=14 May 2011}}</ref> <ref name="myers">{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/music/musicblog/2009/aug/03/scene-and-heard-pirate-metal|title=Scene and heard: Pirate metal|last=Myers|first=Ben|date=3 August 2009|work=guardian.co.uk<!--lowercase-->|publisher=Guardian Media Group|accessdate=14 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.guardian.co.uk%2Fmusic%2Fmusicblog%2F2009%2Faug%2F03%2Fscene-and-heard-pirate-metal&date=2011-05-14|archivedate=14 May 2011|quote=Pirate metal: This speed metal subgenre...}}</ref> <ref name="evans1">{{cite web|url=http://www.metal-discovery.com/Interviews/alestorm_interview_2009_pt1.htm|title=Interview with Dani Evans (Alestorm) – Part 1/2|last=Holmes|first=Mark|date=29 April 2009|work=Metal-Discovery.com|accessdate=15 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.metal-discovery.com%2FInterviews%2Falestorm_interview_2009_pt1.htm&date=2011-05-14|archivedate=14 May 2011}}</ref> <ref name="bowaralestorm">{{cite web|url=http://heavymetal.about.com/od/cdreviews/fr/alestormcaptain.htm|title=Alestorm - Captain Morgan's Revenge Review|last=Bowar|first=Chad|work=About.com|accessdate=15 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fheavymetal.about.com%2Fod%2Fcdreviews%2Ffr%2Falestormcaptain.htm&date=2011-05-15|archivedate=15 May 2011}}</ref> <ref name="klein">{{cite web|url=http://www.metal-mayhem.co.uk/interviews/alestorm.shtml|title=Interview with Alestorm's Chris Bowes|last=Klein|first=Lewis|work=Metal Mayhem UK|accessdate=15 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.metal-mayhem.co.uk%2Finterviews%2Falestorm.shtml&date=2011-05-18|archivedate=18 May 2011}}</ref> <ref name="lane">{{cite journal|last=Lane|first=Jordan|title=Verbal Deception: Yo ho ho and a pitcher of Molson|journal=BeatRoute Magazine|url=http://www.beatroute.ca/view_archived_article.php?id=21&sectionID=15&articleID=405|accessdate=15 May 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.beatroute.ca%2Fview_archived_article.php%3Fid%3D21%26sectionID%3D15%26articleID%3D405&date=2011-05-18|archivedate=18 May 2011}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929162308/http://www.beatroute.ca/view_archived_article.php?id=21&sectionID=15&articleID=405 |date=29 September 2011 }}</ref> <ref name="bowarswashbuckle">{{cite web|url=http://heavymetal.about.com/od/interviews/a/swashbuckleinterview.htm|title=Swashbuckle Interview: A Conversation With Vocalist/Bassist Admiral Nobeard|last=Bowar|first=Chad|date=7 August 2009|work=About.com|accessdate=15 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fheavymetal.about.com%2Fod%2Finterviews%2Fa%2Fswashbuckleinterview.htm&date=2011-05-18|archivedate=18 May 2011}}</ref> <ref name="gotrich">{{cite news|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=112935571|title=Alestorm: Play Metal Like A Pirate Day|last=Gotrich|first=Lars|date=18 September 2009|work=NPR|accessdate=16 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.npr.org%2Ftemplates%2Fstory%2Fstory.php%3FstoryId%3D112935571&date=2011-05-18|archivedate=18 May 2011|quote=Genre: Pirate Metal}}</ref> <ref name="sydney">{{cite news|url=http://www.smh.com.au/entertainment/movies/they-are-the-pirate-kings-20110514-1enh2.html|title=They are the pirate kings|date=15 May 2011|work=The Sydney Morning Herald|publisher=Fairfax Media|accessdate=19 May 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.smh.com.au%2Fentertainment%2Fmovies%2Fthey-are-the-pirate-kings-20110514-1enh2.html&date=2011-05-19|archivedate=19 May 2011|quote=... an obscure genre called pirate metal.}}</ref> }} {{Heavy metal music}} [[Category:ဟဲဗီးမက်တယ်လ်]] 0naib5y4nlm8f1j0bo7vvpq3o1urzjl 0 58123 752749 726161 2022-07-31T14:15:08Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Sky|00|07|17.1|+|27|40|42|313300000}} {{Infobox galaxy | name = [[New General Catalogue|NGC]] 2 | image =[[File:NGC 0002 2MASS.jpg|180px|NGC 2]] | caption = NGC 2 ([[2MASS]]) | epoch = [[J2000]] | type = Sab<ref name="ned">{{cite web | title=NASA/IPAC Extragalactic Database | work=Results for NGC 2 | url=http://nedwww.ipac.caltech.edu/cgi-bin/nph-objsearch?objname=NGC+2&img_stamp=yes&extend=no | accessdate=2006-11-18 }}</ref> | ra = {{RA|00|07|17.1}}<ref name="ned" /> | dec = {{DEC|+27|40|42}}<ref name="ned" /> | z = 0.025214<ref name=ned/> | h_radial_v = {{nowrap|7559 [[Metre per second|km/s]]}}<ref name=ned/> | dist_ly = 316 ± 36 M[[အလင်းနှစ်|ly]]<br/>{{nowrap|(96.9 ± 11 M[[parsec|pc]])}}<ref name=ned-dist>{{cite web |title=Distance Results for NGC 0002 |work=NASA/IPAC Extragalactic Database |url=http://nedwww.ipac.caltech.edu/cgi-bin/nDistance?name=NGC+0002 |accessdate=2010-05-03}}</ref> | appmag_v = +15.0<ref name="ned" /> | size_v = 1&prime;.0 &times; 0&prime;.6<ref name="ned" /> | constellation name = Pegasus | notes = - | names = [[Uppsala General Catalogue|UGC]] 59, [[Principal Galaxies Catalogue|PGC]] 567, [[Catalogue of Nebulae and Clusters of Stars|GC]] 6246 <ref name="ned" /> }} '''NGC 2''' သည် ခရုတ်ပတ်ပုံစံ ဂယ်လက်ဆီ အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး ပီဂါဆု [[ကြယ်စုတန်း]]ထဲတွင် တည်ရှိသည်။ ယင်းသည် [[NGC 1]] ဘက်သို့ တောင်စွန်းအနည်းငယ်ကျကာ တည်ရှိသည်။ NGC 2 သည် မှေးမိန်သော ဂယ်လက်ဆီဖြစ်ကာ မြင်သာသော အရွယ်အစားမှာ ၁၄.၂ ဖြစ်သည်။ ==ကျမ်းကိုး== {{Reflist}} ==ပြင်ပလင့်ခ်များ== * Source: [http://www.ngcicproject.org/ NGC/IC Project]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130115035321/http://ngcicproject.org/ |date=15 January 2013 }} {{Ngc5}} [[Category:ပီဂါဆု (ကြယ်စုတန်း)]] {{Galaxy-stub}} du89qnqsjvzjd8lcciog69t9kxtcpoy 0 61055 752759 660225 2022-07-31T15:13:57Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Italic title}} {{Infobox spaceflight | name = ကပ်ပလာ | image = Kepler spacecraft artist render (crop).jpg | image_caption = ကပ်ပလာ တယ်လီစကုပ်အား အနုပညာရှင်မှ ပုံဖော်ထားပုံ | image_alt = ကမ္ဘာပတ်လမ်းထဲမှ ကပ်ပလာ | image_size = 300px | mission_type = အာကာသစူးစမ်းလေ့လာရေး | operator = [[NASA]]{{\}}[[Laboratory for Atmospheric and Space Physics|LASP]] | COSPAR_ID = 2009-011A | SATCAT = 34380 | website = {{url|http://kepler.nasa.gov/}} | mission_duration = Planned: 3.5 years <br/> Elapsed: {{Age in years, months and days|2009|03|07}} | manufacturer = Ball Aerospace & Technologies | launch_mass = {{convert|1052.4|kg|lb|abbr=on}}<ref name="PressKit200902">{{cite web |url=http://www.nasa.gov/pdf/314125main_Kepler_presskit_2-19_smfile.pdf |title=''Kepler'': NASA's First Mission Capable of Finding Earth-Size Planets |publisher=NASA |date=February 2009 |accessdate=March 13, 2015}}</ref> | dry_mass = {{convert|1040.7|kg|lb|abbr=on}}<ref name="PressKit200902"/> | payload_mass = {{convert|478|kg|lb|abbr=on}}<ref name="PressKit200902"/> | dimensions = {{convert|4.7|x|2.7|m|ft|abbr=on}}<ref name="PressKit200902"/> | power = 1100&nbsp;watts<ref name="PressKit200902"/> | launch_date = {{start date|March 7, 2009, 03:49:57|timezone=yes}}&nbsp;UTC<ref name="kasc">{{cite web |title=KASC Scientific Webpage |url=http://astro.phys.au.dk/KASC/ |work=Kepler Asteroseismic Science Consortium |publisher=Aarhus University |date=March 14, 2009 |accessdate=March 14, 2009 |archivedate=5 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120505003051/http://astro.phys.au.dk/KASC/ }}</ref><ref name="KeplerLaunch"/> | launch_rocket = Delta II (7925-10L) | launch_site =ကိတ်ကနာဘယ် လေတပ်စခန်း | launch_contractor = United Launch Alliance | entered_service = May 12, 2009, 09:01&nbsp;UTC | disposal_type = <!--Whether the spacecraft was deorbited, decommissioned, placed in a graveyard orbit, etc--> | deactivated = <!--when craft was decommissioned--> | destroyed = <!--when craft was destroyed (if other than by re-entry)--> | last_contact = <!--when last signal received if not decommissioned--> | orbit_reference = Heliocentric | orbit_regime = [[ကမ္ဘာ|Earth]]-trailing | orbit_semimajor = 1.0132 [[Astronomical unit|AU]]<ref name="horizons">{{cite web |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=mb&sstr=-227 |title=Kepler (spacecraft) |work=JPL Horizons On-Line Ephemeris System |publisher=NASA/JPL |date=March 13, 2015 |accessdate=March 13, 2015}}</ref> | orbit_eccentricity = 0.036091<ref name="horizons"/> | orbit_periapsis = 0.97667 AU<ref name="horizons"/> | orbit_apoapsis = 1.0498 AU<ref name="horizons"/> | orbit_inclination = 0.44745 degrees<ref name="horizons"/> | orbit_period = 372.53 days<ref name="horizons"/> | orbit_arg_periapsis = 2.9411 degrees<ref name="horizons"/> | orbit_mean_anomaly = 41.177 degrees<ref name="horizons"/> | orbit_mean_motion = 0.96635 deg/day<ref name="horizons"/> | orbit_epoch = {{nowrap|March 13, 2015 ([[J2000]]: 2457094.5)<ref name="horizons"/>}} | apsis = helion | instrument_type = [[တယ်လီစကုပ်]] | telescope_type = Schmidt camera | telescope_diameter = {{convert|0.95|m|ft|abbr=on}} | telescope_area = {{convert|0.708|m2|sqft|abbr=on}}{{efn-ua|Aperture of 0.95 m yields a light-gathering area of Pi×(0.95/2)² {{=}} 0.708 m²; the 42 CCDs each sized 0.050&nbsp;m&nbsp;× 0.025m yields a total sensor area of 0.0525&nbsp;m²:<ref name="various-64714">{{cite web |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/kepler/spacecraft/index.html |title=Kepler Spacecraft and Instrument |publisher=NASA |date=June 26, 2013 |accessdate=January 18, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140119031411/http://www.nasa.gov/mission_pages/kepler/spacecraft/index.html |archivedate=19 January 2014 |deadurl=no }}</ref>}} | telescope_wavelength = 430–890 nm<ref name="horizons"/> | trans_bandwidth = X band up: 7.8 bps-2 kbps<ref name="horizons"/> <br /> X band down: 10 bps-16 kbps<ref name="horizons"/> <br /> [[Ka band|K_a band]] down: Up to 4.3 Mbps<ref name="horizons"/> | insignia = Kepler Logo.png | programme = '''[[Discovery program]]''' | previous_mission = ''[[Dawn (spacecraft)|Dawn]]'' | next_mission = ''[[Gravity Recovery and Interior Laboratory|GRAIL]]'' }} '''ကပ်ပလာ'''သည် [[နာဆာ]]မှ ကြီးမှူးကာ လွှတ်တင်သော အာကာသအခြေစိုက် [[တယ်လီစကုပ်]]ဖြစ်သည်။ ယင်းသည် အခြားသောကြယ်များအား လှည့်ပတ်နေသော ကမ္ဘာနှင့်တူသည့်ပြင်ပဂြိုဟ်များအား စူးစမ်းရှာဖွေရန်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |last1=Koch |first1=David |last2=Gould |first2=Alan |title=Kepler Mission |url=http://www.kepler.arc.nasa.gov/ |publisher=[[NASA]] |date=March 2009 |accessdate=March 14, 2009 |archivedate=6 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140306190326/http://kepler.arc.nasa.gov/ }}</ref> အာကာသယာဉ်အား နက္ခတ္တပညာရှင် ကပ်ပလာအားအစွဲပြဲကာ မှည့်ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite news |last=DeVore |first=Edna |title=Closing in on Extrasolar Earths |url=http://www.space.com/searchforlife/080619-seti-extrasolar-earths.html |work=Space.com |date=June 9, 2008 |accessdate=March 14, 2009}}</ref> အာကာသယာဉ်အား မတ်လ ၇ ရက်၊ ၂ဝဝ၉ ခုနှစ်တွင် စတင်လွှတ်တင်ခဲ့သည်။<ref name="KeplerLaunch">{{cite web |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/kepler/launch/index.html |title=Kepler Launch |publisher=[[NASA]] |accessdate=September 18, 2009}}</ref> [[နဂါးငွေ့တန်း ဂယ်လက်ဆီ]]အပိုင်းအား လေ့လာရန် ဒီဇိုင်းဆွဲထားပြီး ယင်းအတွင်းမှကြယ်အရေအတွက်၊ အခြားသော [[နေအဖွဲ့အစည်း|နေစကြာဝဠာ]]ပြင်ပဂြိုဟ်များအား လေ့လာရန် ရည်ရွယ်ထားသည်။<ref>{{cite web |title=Kepler Mission/QuickGuide |url=http://kepler.nasa.gov/Mission/QuickGuide/ |publisher=[[NASA]] |accessdate=April 20, 2011 |archivedate=8 May 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67VwWtmA1?url=http://kepler.nasa.gov/Mission/QuickGuide/ }}</ref><ref name="NYT-20140512">{{cite news |last=Overbye |first=Dennis |authorlink=Dennis Overbye |title=Finder of New Worlds |url=http://www.nytimes.com/2014/05/13/science/finder-of-new-worlds.html |date=May 12, 2013 |work=The New York Times |accessdate=May 13, 2014}}</ref><ref name="NYT-20150106-DB">{{cite news |last=Overbye |first=Dennis |authorlink=Dennis Overbye |title=As Ranks of Goldilocks Planets Grow, Astronomers Consider What’s Next |url=http://www.nytimes.com/2015/01/07/science/space/as-ranks-of-goldilocks-planets-grow-astronomers-consider-whats-next.html |date=January 6, 2015 |work=The New York Times |accessdate=January 6, 2015}}</ref> ကပ်ပလာ၏ ပင်မပစ္စည်းတစ်ခုသည် ပင်မအစီအစဉ်အတွင်းရှိ တောက်ပသည့် [[ကြယ်]]ပေါင်း ၁၄၅၀၀၀ အား ပုံသေမြင်ကွင်းဖြင့် ဆက်တိုက်စောင့်ကြည့်ခြင်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |title=Meeting Program and Block Schedule |url=http://aas.org/node/651 |publisher=American Astronomical Society |accessdate=April 20, 2011}} – click the itinerary builder to get to the abstract of "Kepler Planet Detection Mission: Introduction and First Results".</ref> ရလာသည့် ဒေတာအချက်အလက်များအား ကမ္ဘာမြေသို့ ပြန်လည်ပို့ဆောင်ပေးသည်။ ကနဦး စီမံကိန်းအတွက် အချိန် ၃ နှစ်ခွဲကြာမြင့်ခဲ့သည်။<ref Name="BBC7March">{{cite news |title=Nasa launches Earth hunter probe |work=BBC News |date=March 7, 2009 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7926277.stm |accessdate=March 14, 2009}}</ref> ==မှတ်စု== {{notelist-ua}} ==ပြင်ပလင့်များ== {{Commons category|Kepler Mission}} * [http://kepler.nasa.gov Official website]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121104013417/http://kepler.nasa.gov/ |date=4 November 2012 }} by NASA's Ames Research Center * [http://www.nasa.gov/kepler ''Kepler'' website] by [[NASA]] * [http://keplerscience.arc.nasa.gov/ ''Kepler'' Science Center] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160127093745/http://keplerscience.arc.nasa.gov/ |date=27 January 2016 }} by NASA's Ames Research Center * [http://archive.stsci.edu/kepler/ ''Kepler'' public data archive] by the Space Telescope Science Institute * [http://www.mso.anu.edu.au/saga/ Strömgren Survey for Asteroseismology and Galactic Archaeology] ;Exoplanet catalogs and databases * [http://exoplanet.eu/ Extrasolar Planets Encyclopaedia] by the Paris Observatory * [http://phl.upr.edu/projects/habitable-exoplanets-catalog The Habitable Exoplanets Catalog] by University of Puerto Rico at Arecibo * [http://planetquest.jpl.nasa.gov/newworldsatlas New Worlds Atlas] by the NASA/JPL PlanetQuest ==ကိုးကား== {{Reflist|2}} {{space-stub}} 1zml7um7gu8j2byush3fes58f0qzsau 0 63124 752726 739422 2022-07-31T12:26:05Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox minister |honorific-prefix = |name = ဦးအောင်မင်း |honorific-suffix = | native_name = | native_name_lang = |image = File:Aung Min Minister.jpg |alt = |caption = |order = |office = [[သမ္မတရုံး ဝန်ကြီးဌာန]] ဝန်ကြီး |alongside = [[သိန်းညွန့်|ဦးသိန်းညွန့်]]၊ [[စိုးမောင်|ဦးစိုးမောင်]]၊ [[စိုးသိန်း|ဦးစိုးသိန်း]]၊ [[လှထွန်း|ဦးလှထွန်း]] နှင့် [[တင်နိုင်သိန်း|ဦးတင်နိုင်သိန်း]] |term_start = ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၁၂<ref>{{cite web|url=http://www.ministryofinformation.gov.mm/index.php/announcement/751-2012-08-27-12-51-01.html|title=ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးများ ပြောင်းလဲတာဝန်ပေးခြင်း|date=27 August 2012|publisher=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး|accessdate=23 July 2015|language=Burmese|archivedate=4 September 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120904043832/http://www.ministryofinformation.gov.mm/index.php/announcement/751-2012-08-27-12-51-01.html}}</ref> |term_end = ၃၀ မတ် ၂၀၁၆ |predecessor = ရာထူးစတင် |successor = [[ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]] |order2 = |office2 = [[ရထားပို့ဆောင်ရေး ဝန်ကြီးဌာန]] ဝန်ကြီး |term_start2 = ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၀၃ |term_end2 = ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၁၂ |predecessor2 = ဦးဝင်းစိန် |successor2 = [[ဇေယျာအောင်|ဦးဇေယျာအောင်]] |office3 = [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ် |constituency3 = [[တောင်ငူမြို့နယ်]] |majority3= ၈၅,၉၃၂ (၇၀.၇၆%) |term_start3 = ၃၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၁၁ |term_end3 = ၃၀ မတ် ၂၀၁၁ |predecessor3 = အခြေခံဥပဒေ စတင် |successor3 = [[အောင်စိုးမြင့်၊ ဦး|ဦးအောင်စိုးမြင့်]] ([[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်|NLD]]) |order4 = |office4 = ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန ဒုဝန်ကြီး |term_start4 = ? |term_end4 = ? |predecessor4 = |successor4 = | party = [[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] | birth_date = {{birth date and age|1949|11|20|df=y}} | birth_place = [[မြန်မာနိုင်ငံ]] | death_date = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --> | death_place = | nationality = မြန်မာ | ethnicity = | other_names = | known_for = | occupation = | spouse = ဒေါ်ဝေဝေသာ<ref name="wed">{{cite web|url=http://2.bp.blogspot.com/-dMuLn60yzbA/UZdK1eHE58I/AAAAAAABrxw/VYire8seMuU/s1600/IMG_6705.jpg|title=မင်္ဂလာဦးဆွမ်းကျွေးဖိတ်ကြားလွှာ|date=18 May 2013|accessdate=18 May 2013}}</ref> | children = အေးမြအောင်<ref name="wed"/><br />ထူးခြားအောင်<ref name="eu">{{cite journal|date=18 February 2012|title=COUNCIL DECISION 2012/98/CFSP|journal=Official Journal of the European Union|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:047:0064:0068:EN:PDF}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181214015940/https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:047:0064:0068:EN:PDF |date=14 December 2018 }}</ref> | alma_mater = | allegiance = [[မြန်မာနိုင်ငံ]] | branch = [[တပ်မတော်]] | serviceyears = -၂၀၁၀ | rank = ဗိုလ်ချုပ် | unit = | commands = | battles = | awards = }} '''ဦးအောင်မင်း''' သည် [[သမ္မတရုံး ဝန်ကြီးဌာန]]၏ ဝန်ကြီးဟောင်းနှင့် [[မြန်မာနိုင်ငံငြိမ်းချမ်းရေးပြန်လည်ထူထောင်ရေးလုပ်ငန်းဗဟိုဌာန]]၏ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်သည်။ သမ္မတရုံးဝန်ကြီးအဖြစ် ၂၀၁၂ ဩဂုတ် ၂၇ ရက်နေ့မှ ၂၀၁၆ မတ်လ ၃၀ ရက်နေ့အထိ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ယခင်က [[ရထားပို့ဆောင်ရေး ဝန်ကြီးဌာန]] ဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူ ဖြစ်သည်။<ref name="kudo">{{cite journal|last=Kudo|first=Toshihiro|date=26 July 2011|title=New Government in Myanmar: Profiles of Ministers|publisher=Institute of Developing Economies - Japan External Trade Organization|url=http://www.ide.go.jp/English/Research/Region/Asia/20110726.html}}</ref> မြန်မာ့[[တပ်မတော်]]မှ ဗိုလ်ချုပ်အဆင့်ဖြင့် အနားယူခဲ့သူ ဖြစ်သည်။<ref name="kudo"/> ဦးအောင်မင်း၏ သမီးဖြစ်သူ မအေးမြအောင်သည် အဆိုတော် တစ်ဦးဖြစ်သူ [[ရဲလေး]]နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။<ref name="wed"/> == ကိုးကား == {{reflist}} {{lifetime|၁၉၄၉| }} [[Category:မြန်မာ စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ လူပုဂ္ဂိုလ်များ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံ ဝန်ကြီးများ]] [[Category:မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသမားများ]] 78yf75xcc9d0txmv1k99w77eujc4zsh 0 63130 752789 739458 2022-07-31T22:03:49Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |honorific-prefix = |name = ဦးစိုးသိန်း |honorific-suffix = | native_name = | native_name_lang = my |image = Soe Thein.jpg |alt = |caption = |order = [[သမ္မတရုံး ဝန်ကြီးဌာန]] ဝန်ကြီး |alongside = [[သိန်းညွန့်|ဦးသိန်းညွန့်]]၊ [[စိုးမောင်|ဦးစိုးမောင်]]၊ [[အောင်မင်း|ဦးအောင်မင်း]]၊ [[လှထွန်း|ဦးလှထွန်း]]၊ [[တင်နိုင်သိန်း|ဦးတင်နိုင်သိန်း]] |term_start = ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၁၂<ref>{{cite web|url=http://www.ministryofinformation.gov.mm/index.php/announcement/751-2012-08-27-12-51-01.html|title=ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးများ ပြောင်းလဲတာဝန်ပေးခြင်း|date=27 August 2012|publisher=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး|accessdate=23 July 2015|language=Burmese|archivedate=4 September 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120904043832/http://www.ministryofinformation.gov.mm/index.php/announcement/751-2012-08-27-12-51-01.html}}</ref> |term_end = ၃၀ မတ် ၂၀၁၆ |predecessor = ရာထူးစတင် |successor = [[ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]] |order2 = [[အမှတ်(၂)စက်မှု ဝန်ကြီးဌာန]] ဝန်ကြီး |term_start2 = ဇွန် ၂၀၀၈ |term_end2 = ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၁၂ |predecessor2 = |successor2 = |order3 = [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ် |majority3 = |constituency3 = [[ကျွန်းစုမြို့နယ်]] |term_start3 = ၃၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၁၁ |term_end3 = ၃၀ မတ် ၂၀၁၁ |predecessor3 = အခြေခံဥပဒေ စတင် |successor3 = ဒေါ်တင်တင်ရီ ([[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်|NLD]]) |order4 = [[အမျိုးသားလွှတ်တော်]] ကိုယ်စားလှယ် |majority4 = |constituency4= [[ကယားပြည်နယ်]] မဲဆန္ဒနယ် ၉ |term_start4 = ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၁၆ |term_end4 = |predecessor4 = |successor4 = |order5 = |office5 = [[ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်(ရေ)]] |term_start5 = ? |term_end5 = ဇွန် ၂၀၀၈ |predecessor5 = |successor5 = | party = [[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] (၂၀၁၀-၂၀၁၅) [[တစ်သီးပုဂ္ဂလ]] | birth_date = {{birth date and age|1949|9|7|df=y}} | birth_place = [[ရန်ကုန်မြို့]]၊ [[မြန်မာနိုင်ငံ]] | death_date = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --> | death_place = | nationality = မြန်မာ | ethnicity = | other_names = | known_for = | occupation = | spouse = ဒေါ်ခင်အေးကြင်<ref name="eu">{{cite journal|date=18 February 2012|title=COUNCIL DECISION 2012/98/CFSP|journal=Official Journal of the European Union|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:047:0064:0068:EN:PDF}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181214015940/https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:047:0064:0068:EN:PDF |date=14 December 2018 }}</ref> | children = ရည်မွန်အေး<br/>အေးချမ်း<br/>သီတာအေး | alma_mater = | allegiance = [[မြန်မာနိုင်ငံ]] | branch = [[တပ်မတော် (ရေ)]] | serviceyears = -၂၀၁၀ | rank = ဒုတိယ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး | unit = | commands = | battles = | awards = }} '''ဦးစိုးသိန်း''' (၇ စက်တင်ဘာ ၁၉၄၉ မွေးဖွား<ref name="eu"/>) သည် သမ္မတ [[ဦးသိန်းစိန်]]လက်ထက်တွင် [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]]၊ [[သမ္မတရုံး ဝန်ကြီးဌာန|နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး]]၏ ဝန်ကြီး ခြောက်ဦးအနက် တစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၂၀၁၂ ဩဂုတ် ၂၇ ရက်နေ့မှ ၂၀၁၆ မတ်လ ၃၀ ရက်နေ့အထိ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ယခင်က [[အမှတ်(၂)စက်မှု ဝန်ကြီးဌာန]] ဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။<ref name="kudo">{{cite journal|last=Kudo|first=Toshihiro|date=26 July 2011|title=New Government in Myanmar: Profiles of Ministers|publisher=Institute of Developing Economies - Japan External Trade Organization|url=http://www.ide.go.jp/English/Research/Region/Asia/20110726.html}}</ref> [[တပ်မတော် (ရေ)]]တွင် [[ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်(ရေ)|ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်]]အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး ဒုတိယ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးအဆင့်ဖြင့် အနားယူခဲ့သည်။<ref name="kudo"/><ref name = "SG">{{cite journal|last=Kyaw|first=Aye Thida|date=26 February 2012|title=Singapore hints at increased role|publisher=Myanmar Times|url=http://www.mmtimes.com/2012/business/615/biz61503.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130620141735/http://www.mmtimes.com/2012/business/615/biz61503.html |date=20 June 2013 }}</ref> စက်မှု (၁) နှင့် စက်မှု (၂) ဝန်ကြီးဌာနနှစ်ခုအား ပေါင်းစည်းလိုက်ပြီးနောက် [[စက်မှု ဝန်ကြီးဌာန]] ဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ [[မြန်မာနိုင်ငံ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ကော်မရှင်]]၏ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၃ ခုနှစ်အထိ တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ==ကိုးကား== {{reflist}} {{lifetime|၁၉၄၉| }} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံ ဝန်ကြီးများ]] [[Category:မြန်မာ စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ လူပုဂ္ဂိုလ်များ]] [[Category:မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသမားများ]] a1cu4iawic5j0ipy7guv8l1o1s6iz12 0 66814 752815 728119 2022-08-01T03:13:21Z Thar Htwe Zan 54296 /* top */စာလုံးပေါင်း ပြင်ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki {{Infobox person |image = Emma Watson interview in 2017.jpg |caption = အမ်မာ ဝက်ဆင် (2017) |birth_name = Emma Charlotte Duerre Watson |birth_date = {{birth date and age|df=yes|1990|4|15}} |birth_place = [[ပဲရစ်မြို့]]၊ [[ပြင်သစ်နိုင်ငံ]] |occupation = {{hlist|Actress|model|activist}} |nationality = ဗြိတိသျှ<ref name=BBD>{{cite web |website=United Kingdoms Government |url=https://www.gov.uk/check-british-citizen/y/on-or-after-1-january-1983/no/yes |title=Check If You're a British Citizen |publisher=UK Government Digital Service |quote=(If you were born on or after 1 January 1983 and before 1 January 2006 to parents married and British 'not by descent') in most cases you'll be a British citizen 'by descent'. |accessdate=23 April 2014}}</ref> |known_for = ဟယ်ရီပေါ်တာ ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းများ<br/>''My Week with Marilyn''<br/>''The Perks of Being a Wallflower''<br/>ကုလသမဂ္ဂ အမျိုးသမီး ကိုယ်စားလှယ် |alma_mater = ဘရောင်းတက္ကသိုလ်<br/>Worcester College, Oxford |years_active = ၁၉၉၉–လက်ရှိ }} '''အမ်မာ ရှားလတ် ဒျူရဲ ဝေါ့ဆန်''' ({{lang-en|Emma Charlotte Duerre Watson}})<ref name=letterman>{{cite episode|title=Emma Watson|series=Late Show with David Letterman|serieslink=Late Show with David Letterman|network=CBS|airdate=8 July 2009|number= 3145}}</ref> (၁၅ ဧပြီ ၁၉၉၀ မွေးဖွား)<ref name=walker>{{cite news|last=Walker|first=Tim|url=http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/emma-watson-is-there-life-after-hermione-8190401.html|date=29 September 2012|accessdate=12 August 2016|title=Emma Watson: Is there Life After Hermione?|work=The Independent}}</ref> သည် ဗြိတိန် သရုပ်ဆောင်၊ မော်ဒယ် တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ [[ပဲရစ်မြို့]]တွင် မွေးဖွားခဲ့ပြီး အောက်စဖို့ဒ်ရှီးယားမြို့တွင် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ Oxford Dragon ကျောင်းတွင် ငယ်စဉ်က ကျောင်းတွင် တတ်ခဲ့ပြီး [[အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်]]ခွဲဖြစ်သော Stagecoach Theatre Arts တွင် အမျိုးသမီးဇာတ်ဆောင်ပညာများကို သင်ယူခဲ့သည်။ ကျောင်းတွင် အနုပညာပွဲများတွင်သာ ဆင်နွဲနေသော ဝက်ဆင်သည် တရားဝင် အမျိုးသမီးဇာတ်ဆောင်အလုပ်ကို ဟာမီရုန်း ဇာတ်ရုပ်ဖြင့် ဟယ်ရီပေါ်တာ ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းတွဲများ များတွင် ပါဝင်သရုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၁ မှ ၂၀၁၁ အထိ ဟယ်ရီပေါ်တာရုပ်ရှင် ရှစ်ကားစလုံးတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ <ref name=trio>{{cite press release|url=http://www.newswire.ca/en/releases/archive/March2007/23/c6173.html|title=Daniel Radcliffe, Rupert Grint and Emma Watson to Reprise Roles in the Final Two Instalments of Warner Bros. Pictures' ''Harry Potter'' Film Franchise|date=23 March 2007|accessdate=23 August 2016|publisher=Warner Bros.|archive-date=2 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070402050048/http://www.newswire.ca/en/releases/archive/March2007/23/c6173.html|url-status=dead}}</ref> ဟယ်ရီပေါ်တာ ဇာတ်လမ်းများသာမက The Tale of Despereaux ကားတွင် အသံသရုပ်ဆောင်အဖြစ် ပါဝင်ခြင်းနှင့် Ballet Shoes ဝတ္တုကို ရုပ်ရှင်ပြန်ရိုက်ရာတွင်လည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ခေါင်းဆောင်မင်းသမီးနေရာမှ The Perks of Being a Wallflower နှင့် The Bling Ring တို့တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ This is the End ကားထဲတွင် ပုံကြီးချဲ့ပြောတတ်သော ကောင်မလေးအဖြစ်လည်းကောင်း၊ Noah ကားထဲတွင် မွေးစားသမီးနေရာမှလည်းကောင်း ပါဝင်သရုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။<ref name=indiewire>{{cite web|url=http://blogs.indiewire.com/theplaylist/emma-watson-gets-biblical-with-darren-aronofskys-noah-20120607|title=Emma Watson Gets Biblical With Darren Aronofsky's 'Noah'|date=7 June 2012|publisher=indiewire.com|accessdate=24 August 2016|archivedate=16 June 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120616004656/http://blogs.indiewire.com/theplaylist/emma-watson-gets-biblical-with-darren-aronofskys-noah-20120607}}</ref> ၂၀၁၁ မှ ၂၀၁၄ အထိ အမ်မာသည် သူမ၏ သရုပ်ဆောင်အလုပ်များမှ ခဏတာ အနားယူခဲ့ပြီး ကျောင်းစာများအပေါ်တွင်သာ အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။ Brown တက္ကသိုလ်နှင့် အောက်စ်ဖို့ဒ်တက္ကသိုလ် အခွဲWorcester ကောလိပ် တို့တွင် တက်ရောက်ခဲ့ပြီး အင်္ဂလိပ်စာအထူးပြုဖြင့် Brown တက္ကသိုလ်မှ ဘွဲ့ရခဲ့သည်။ <ref name=grad>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/10855882/Emma-Watson-graduates-from-Brown-University.html|title=Emma Watson graduates from Brown University|date=02 September 2016|publisher=telegraph.co.uk |accessdate=02 September 2016}}</ref> အမ်မာသည် Burberry နှင့် Lancôme မှပြုလုပ်သော ပွဲများတွင် သူမသည် မော်ဒယ်အဖြစ် ပါဝင်လေ့ရှိသည်။<ref name=Burberry1>{{cite web |url=http://www.vogue.co.uk/news/2009/06/12/behind-the-scenes-at-emma-watsons-burberry-shoot/gallery/383244 |title=Go Behind the Scenes with Emma Watson On the Burberry Shoot |publisher=''Vogue'' News |date=June 2009 |accessdate=22 June 2016 |archivedate=3 September 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140903210348/http://www.vogue.co.uk/news/2009/06/12/behind-the-scenes-at-emma-watsons-burberry-shoot/gallery/383244 }}</ref><ref name=Lancome>{{cite news|last=Oliver|first=Dana|title=Emma Watson Named New Face of Lancome|url=http://www.huffingtonpost.com/2011/03/14/emma-watson-lancome_n_835388.html|accessdate=2 September 2016|work=Huffington Post|date=14 March 2011}}</ref> အမ်မာသည် British Academy of Film and Television Arts မှပေးအပ်သော တစ်နှစ်တာ အကောင်းဆုံး ဗြိတိန်အနုပညာရှင်ဆုကို ရရှိခဲ့သည်။ ထိုနှစ်တွင် [[ကုလသမဂ္ဂ]] အမျိုးသမီးများ၏ အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ HeForShe အမည်ရသော ကုလသမဂ္ဂ [[အမျိုးသမီးများ၏ အခွင့်အရေး]]ဆိုင်ရာ လုပ်ရှားမှုကို ဦးဆောင်စေသည်။ ထိုလုပ်ရှားမှုသည် ကျားမတန်းတူအခွင့်အရေးရရှိရေးအတွက် ဆောင်ရွက်သည်။<ref name=ambassador>{{cite web |url=http://www.independent.co.uk/news/people/emma-watson-appointed-un-women-goodwill-ambassador-9590993.html |title=Emma Watson named as UN Women Goodwill Ambassador |publisher=independent.co.uk |date=8 July 2014 |accessdate=04 September 2016 |archivedate=19 March 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160319063357/http://www.theguardian.com/lifeandstyle/2009/sep/17/emma-watson-ethical-fashion-people-tree }}</ref> == ကိုးကား == {{reflist|2}} {{Lifetime|၁၉၉၀| }} {{Bio-stub}} [[ကဏ္ဍ:အင်္ဂလိပ် အမျိုးသမီး ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ]] bh0l1jzqqokzkj3xgecxc5oaw9p13je 3 68494 752821 646741 2022-08-01T05:52:51Z Mg Soe Win 104400 /* kosoew66@gmail.com */ အပိုင်းသစ် wikitext text/x-wiki #Redirect:[[User:Welcome-Bot]] == ဆရာကြၽန္​ဖုန္​းကi manager​ေနရာအလြတ္​ျပည္​့​ေနလို႔ပိုထည္​့လို႔ရ​ေအာင္​ႀကိဳးစားၾကည္​့ခ်င္​တယ္​ဗ်ာ == ပီ​ေတာ့ကိုးပိုင္​အာကာသစက္​ကလိရာတခုလဲလုပ္​ခ်င္​တယ္​ဗ်ာတာမဲ့လုပ္​မတတ္​ဘူဆရာဖစ္​ႏိုင္​ရင္​ဆရာတို႔ဝိုင္​းသင္​​ေပးၾကပါဗ်ာ [[User:Kochitmyo7|Kochitmyo7]] ([[User talk:Kochitmyo7|ဆွေးနွေး]]) ၂၂:၀၆၊ ၆ ဧပြီ ၂၀၁၈ (UTC) == ကြေးဇူးတငျစကား == စိတ်ရင်းမှန်နဲ့, သင့်ကြိုဆိုသည့်အတွက်ကျေးဇူးတင်ပါသည် [[User:Naturista2018|Naturista2018]] ([[User talk:Naturista2018|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၄၁၊ ၂၁ ဇူလိုင် ၂၀၁၈ (UTC) == Hello == Hello [[အသုံးပြုသူ:Sana joy|Sana joy]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Sana joy|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၃၈၊ ၁၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) == kosoew66@gmail.com == kosoew32@gmail.com [[အသုံးပြုသူ:Mg Soe Win|Mg Soe Win]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Mg Soe Win|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၅၂၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) pht7oeijmm4knzaf0xss9xo0jb4p38c 0 68545 752748 726160 2022-07-31T14:13:39Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ဖိုင်:NGC 0156 SDSS.jpg|thumb|NGC 156]] '''NGC 156''' သည် စီတပ် [[ကြယ်စုတန်း]]မှ [[ကြယ်စုံတွဲ]]ဖြစ်ပြီး ၁၈၈၂ ခုနှစ်တွင် Wilhelm Tempel ဆိုသူမှ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last1=Steinicke|first1=Wolfgang|title=Discovery and Cataloguing of Nebulae and Star Clusters|url=http://www.klima-luft.de/steinicke/ngcic/ngcic_e.htm}}</ref><ref>{{cite web|last1=Steinicke|first1=Wolfgang|title=NGC/IC observers|url=http://www.klima-luft.de/steinicke/ngcic/obs_e.htm}}</ref> == ကိုးကား == {{reflist}} == ထပ်မံ ဖတ်ရန် == * {{Citation|last=Steinicke|first=Wolfgang|editor-last=Jakiel|editor-first=Richard|publisher=Springer|year=2007|title=Galaxies and How to Observe Them|isbn=978-1852337520}} * {{Cite book|last=Sinnott|first=R. W.|year=1988|title=NGC 2000.0: The Complete New General Catalogue and Index Catalogues of Nebulae and Star Clusters|url=https://archive.org/details/ngc20000complete0000drey|publisher=Sky Publishing|isbn=978-0-933346-51-2}} == ပြင်လင့် == === NGC 156 === * {{cite web|title=NED results for object NGC 0156|url=http://ned.ipac.caltech.edu/cgi-bin/objsearch?objname=NGc+156&extend=no&hconst=73&omegam=0.27&omegav=0.73&corr_z=1&out_csys=Equatorial&out_equinox=J2000.0&obj_sort=RA+or+Longitude&of=pre_text&zv_breaker=30000.0&list_limit=5&img_stamp=YES|website=NASA/IPAC Extragalactic Database|publisher=NASA}} * {{cite web|title=Revised NGC Data for NGC 156|url=http://spider.seds.org/ngc/revngcic.cgi?NGC156}} === NGC Catalogue === * [http://spider.seds.org/ngc/ngc.html Interaktivni NGC Online Katalog] * [http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/ Astronomska baza podataka SIMBAD] * [http://www.messier45.com/index.html#s/cat%20NGC NGC katalog na Messier45.com] * [http://www.ngcicproject.org/ NGC/IC projekt]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130115035321/http://ngcicproject.org/ |date=15 January 2013 }} * [http://heasarc.gsfc.nasa.gov/W3Browse/all/ngc2000.html NGC2000 na NASA sajtu] * [http://www.nightskyatlas.com/ngcData.jsp NGC na ''The Night Sky Atlas'' sajtu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306033417/http://www.nightskyatlas.com/ngcData.jsp |date=6 March 2016 }} {{Ngc5}} [[Category:စီတပ် (ကြယ်စုတန်း)]] {{Star-stub}} bqhg6qlx2x5twiw125npp8h9uz7umw6 0 73933 752783 649631 2022-07-31T20:41:17Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Coord|31|46|33|N|35|12|00|E|region:IL_type:city|display=title}} {{Infobox university |name = Hebrew University of Jerusalem |native_name = האוניברסיטה העברית בירושלים<br/>الجامعة العبرية في القدس |image = |established = ၂၄ ဇူလိုင်၊ ၁၉၁၈ |type = အများဆိုင် |endowment = [[အမေရိကန်ဒေါ်လာ|US$]] ၄၇၁ သန်း (၂၀၁၅)<ref>[http://support.huji.ac.il/uploads/Publications/President-full-report-2015.pdf President’s Report 2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161014020837/http://support.huji.ac.il/uploads/Publications/President-full-report-2015.pdf |date=14 October 2016 }}, Hebrew University of Jerusalem</ref> |rector = Asher Cohen |chancellor = |president = Menachem Ben-Sasson |vice_chancellor = |dean = |students = ၂၃,၀၀၀ |undergrad = ၁၂,၅၀၀ |postgrad = ၅,၀၀၀ |doctoral = ၂,၂၀၀ |city = [[ဂျေရုဆလင်မြို့]] နှင့် [[Rehovot]] |country = [[အစ္စရေး]] |campus = မြို့တွင်း |free_label = |free = |colours = |nickname = Hebrew U, HUJI |mascot = |website =[http://new.huji.ac.il/en huji.ac.il] | logo = | footnotes = |staff = 250 |affiliations =[[:en:Mediterranean Universities Union|UNIMED]] }} [[File:HebrewU-MtScopus.JPG|thumb|400px|right]] '''ဂျေရုဆလင် ဟီဘရူးတက္ကသိုလ်''' ({{Lang-he|האוניברסיטה העברית בירושלים}}, {{transl|he|ha-Universita ha-Ivrit B'irushalayim}}; အတိုကောက် '''HUJI''') သည် [[အစ္စရေး]]၏ ဒုတိယသက်တမ်းအကြာဆုံး [[တက္ကသိုလ်]] ဖြစ်ပြီး ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ [[ဂျေရုဆလင်မြို့]]တွင် ကျောင်းခွဲ သုံးခုနှင့် Rehovot တွင် ကျောင်းခွဲတစ်ခု ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.huji.ac.il/huji/eng/aboutHU_e.htm |title=The Hebrew University of Jerusalem – About |publisher=Huji.ac.il |date= |accessdate=September 6, 2011}}</ref> == ပြခန်း == <gallery> File:Bezalel.jpg|[[ဘဇလဲ အနုပညာနှင့်ဒီဇိုင်း အကယ်ဒမီ]] File:The National Library of Israel building - Amitay Katz.jpg|[[အစ္စရေးအမျိုးသားစာကြည့်တိုက်]] File:Academy of the Hebrew Language.JPG|[[ဟီဘရူးဘာသာစကားအကယ်ဒမီ]] File:הגן הבוטני הלאומי ע"ש מונטגיו למפורט - הר הצופים.jpg|[[အစ္စရေး အမျိုးသားရုက္ခဗေဒဥယျာဉ်]] </gallery> == ကိုးကား == {{reflist}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{Commonscat|Hebrew University of Jerusalem}} * [http://www.huji.ac.il/huji/eng/index_e.htm Hebrew University web site] * [http://jewish.huji.ac.il/ The Mandel Institute of Jewish Studies web site] * [http://www.alberteinstein.info/ Einstein Archives at the Hebrew University]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811112756/http://www.alberteinstein.info/ |date=11 August 2011 }} * [http://www.alanwatson.org/jerusalemlaw.htm Ancient and Premodern Law at the Hebrew University of Jerusalem] [[Category:အစ္စရေးနိုင်ငံ]] 50t1qxvkxrlmtnbnnfl5ovn8appcx2t 0 74712 752753 740455 2022-07-31T14:37:08Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''UTC+08:45''' ဆိုသည်မှာ [[UTC offset|UTC time offset]] ၏ +08:45 အချိန်တွင်ရှိသော အချိန်၏ အမှတ်လက္ခဏာဖြစ်သည်။ UTC+08:45 ကို ဩစတြေးလျနိုင်ငံတွင် Central Western Summer Time (CWST) အဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ထိုအချိန်ဇုန်ကို [[တောင်ဩစ‌တြေးလျပြည်နယ်]]နှင့် [[အနောက်ဩစတြေးလျပြည်နယ်]]တို့ကို ချိတ်ဆက်ပေးထားသော [[:en:Eyre Highway|Eyre Highway]] လမ်းတလျှောက်ရှိ အမြန်လမ်းစာသောက်ဆိုင်များတွင် အသုံးပြုကြသည်။ သို့ပေမယ့် ဒါဟာ တရားဝင်အသုံးပြုခြင်းတော့ မဟုတ်ခဲ့ပါ။ အစိုးရသည် နယ်ခြားမျဉ်းအစနှင့်အဆုံးများတွင် မည်သည့်အချိန်ဇုန်များကို အသုံးပြုရမည်ကို လမ်းမြေပုံ၌ တိကျစွာ ဖော်ပြထားပြီး ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Time|url=http://www.australia.gov.au/about-australia/our-country/time|website=Australian Government Website|publisher=Government of Australia|accessdate=25 June 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Annual Report 2012-2013|url=http://www.dundas.wa.gov.au/Assets/Documents/Document-Centre/Annual-Reports/Annual_Report_2012-2013.pdf|website=Shire of Dundas|publisher=Shire of Dundas (WA)|accessdate=25 June 2015|pages=7|archivedate=4 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150304074421/http://www.dundas.wa.gov.au/Assets/Documents/Document-Centre/Annual-Reports/Annual_Report_2012-2013.pdf}}</ref> အစိုးရသည် Eyre Highway လမ်း၏ အရှေ့ပိုင်းအခြမ်းတွင် ခရီးသွားများအား ၎င်းတို့၏ နာရီများအား ၄၅ မိနစ် ရှေ့သို့တိုးရန် အကြံပြုထားသော ဆိုင်းဘုတ်များအား စိုက်ထူထားသည်။<ref>{{cite web|title=Central Western Standard Time: The Time Zone You Won’t Find on a Map|url=http://basementgeographer.com/central-western-standard-time-the-time-zone-you-wont-find-on-a-map/|website=Basement Geographer|publisher=Basement Geographer|accessdate=18 January 2016|archivedate=5 May 2016|archiveurl=https://archive.today/20160505150909/http://basementgeographer.com/central-western-standard-time-the-time-zone-you-wont-find-on-a-map/}}</ref> [[ဩစတြေးလျနိုင်ငံ]]တွင် Border Village၊ Caiguna၊ Eucla၊ Madura နှင့် Mundrabilla စသော ဒေသ ၅ ခုတွင် UTC+08:45 အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ထို့ပြင် ထိုအချိန်ဇုန်ကို [[tz database]] ၏ သတ်မှတ်ချက်ဖြစ်သော [[Australia/Eucla]] တွင်လည်း အသုံးပြုသည်။ ==အခြားကြည့်ရန်== *[[UTC+09:45]] ==ကိုးကား== {{Reflist}} ==ပြင်ပလင့်များ== *[http://www.timegenie.com/utc.time/UTC+8:45 Find cities currently in UTC+08:45] {{UTC time offsets}} [[Category:UTC offset များ]] 4x55u2doib5ephbufrd8ajemwwxnelm 0 90892 752743 698044 2022-07-31T13:26:46Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 3 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox games|name=|Name=ပထမအကြိမ် အာဆီယံမသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲ<br>I ASEAN Para Games|logo=|Logo=File:1st Para Games Logo.gif|Size=200px|size=200px|host city=|Host city=|Host City={{flagicon|MAS}}[[ကွာလာလမ်ပူမြို့|ကွာလာလမ်ပူ]]|motto=|Motto=ASEAN Solidarity Towards Equality in Sports and in Life|nations participating=|Nations participating=၁၀|athletes participating=|Athletes participating=≈၆၀၀|Events=၃၄၁(၂မျိုး)|events=|opening ceremony=|Opening ceremony=၂၆ အောက်တိုဘာ|Closing ceremony=၂၉ အောက်တိုဘာ|officially opened by=|Officially opened by=[[:en:Mizan Zainal Abidin of Terengganu|Sultan Mizan Zainal Abidin]]|Ceremony venue=[[:en:Bukit Jalil National Stadium|ဘူကစ်ဂျာလီ အမျိုးသားအားကစားကွင်း]] (ဖွင့်ပွဲ)<br>[[:en:Putra Indoor Stadium|ပူထရာ မိုးလုံလေလုံအားကစားကွင်း]] (ပိတ်ပွဲ)|previous=|next=[[၂၀၀၃ အာဆီယံမသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲ|၂၀၀၃]]|website=}} '''၂၀၀၁ အာဆီယံ မသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲ'''သည် [[မလေးရှားနိုင်ငံ]]၊ [[ကွာလာလမ်ပူမြို့]]တွင် အောက်တိုဘာ ၂၆ ရက်မှ ၂၉ ရက်အထိ ကျင်းပသော ပထမအကြိမ် [[အာဆီယံ မသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲ]] ဖြစ်သည်။ မလေးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် ပထမဆုံး လက်ခံကျင်းပခြင်းဖြစ်ပြီး [[၂၀၁၁ အရှေ့တောင်အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ|၂၀၀၁ ကွာလာလမ်ပူဆီးဂိမ်း]]အပြီး တစ်လအကြာတွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ မလေးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် အားကစားပွဲတော်၏ ပထမဆုံးအိမ်ရှင်နိုင်ငံ ဖြစ်လာသည်။ အားကစားနည်း ၂ မျိုးတွင် အားကစားသမား ၆၀၀ ခန့် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကြသည်။ မလေးရှား၊ ထိုင်းနှင့် မြန်မာတို့မှ ပထမ၊ ဒုတိယနှင့် တတိယတို့ ရရှိခဲ့သည်။ == လက်ခံကျင်းပခြင်း == ၂၈ ဧပြီ ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ပထမအကြိမ် အာဆီယံမသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲကျင်းပရေးဦးစီးကော်မတီကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ === ကွင်းများ === ၂၀၀၁ အာဆီယံမသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲကို နေရာ၂ နေရာတွင်ကျင်းပခဲ့သည်။ {| border="1" style="border-collapse: collapse; text-align: left; font-size: 100%; border: 2px solid blue; margin-bottom: 10px;" ! align="center" |မြို့ ! align="center" |အားကစားကွင်း ! align="center" |အားကစားနည်းများ |- ! rowspan="4" |[[ကွာလာလမ်ပူမြို့]] ! colspan="2" |National Sports Complex |- |Bukit Jalil National Stadium<ref>{{Cite news|title=H.I.D.S. – Perasmian Sukan Para Asean Yang Pertama|url=http://pekhabar.com/h-i-d-s-perasmian-sukan-para-asean-yang-pertama/|language=ms-MY|work=PeKhabar|date=2015-10-26|accessdate=2017-08-31}}</ref> |Opening ceremony and athletics |- |Putra Indoor Stadium<ref>{{Cite web|url=http://ww1.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2001&dt=1029&pub=Utusan_Malaysia&sec=Sukan&pg=su_08.htm|title=Sukan Para ASEAN dipinggirkan|accessdate=2017-08-31|archivedate=1 September 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170901024048/http://ww1.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2001&dt=1029&pub=Utusan_Malaysia&sec=Sukan&pg=su_08.htm}}</ref> |Closing ceremony |- |National Aquatic Centre |Swimming |} == ပြိုင်ပွဲအထိမ်းအမှတ်များ == === အထိမ်းအမှတ်တံဆိပ် === ၂၀၀၁ အာဆီယံမသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲ၏ အထိမ်းအမှတ်တံဆိပ်မှာ ပန်းပွင့်ပုံဖြစ်ပြီး ထိုပန်းပွင့်ကို ပြိုင်ပွဲဝင် ၁၀ နိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသော ပွင့်ဖက် ၁၀ ခုဖြင့် ပုံဖော်ထားသည်။ ထိုအရာမှာ အာဆီယံနိုင်ငံများ၏ ကတိကဝတ်၊ စည်းလုံးမှု၊ သဟဇာတဖြစ်မှုတို့အပြင် မသန်စွမ်းသူတို့၏ နေ့စဉ်ဘဝနှင့် အားကစားပိုင်းတို့တွင် သာတူညီမျှရှိမှုနှင့် အခွင့်အလမ်းများကို ရည်ညွှန်းထားသည်။ === လာဘ်ကောင် === လာဘ်ကောင်မှာ ယူဂျန်းဟုခေါ်သော သမင်ကြွက်(mousedeer) ဖြစ်သည်။ ထိုသတ္တဝါမှာ မလေးရှားနိုင်ငံတွင်ရှိပြီး ပီလမ်ဒက်(pelanduk) သို့ ကန်စီ(kancil)ဟု ခေါ်ကြသည်။ ထိုသတ္တဝါမှာ ရိုးရာပုံပြင်များတွင် ထင်ရှားသော ဇာတ်လိုက်ဖြစ်ပြီး အန္တရာယ်များမှ လွတ်မြောက်ရန် ဖြတ်ထိုးဉာဏ်ကောင်းခြင်း၊ လျင်မြန်ခြင်း တို့ဖြင့် လုပ်ဆောင်တတ်သည်။ ၂၀၀၁ အာဆီယံမသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲအတွက် ရွေးချယ်ရခြင်းမှာ မသန်စွမ်းအားကစားသမား၏ စိတ်ဓာတ်ခွန်အားတို့ကို ကိုယ်စားပြုရန်ဖြစ်သည်။ ယူဂျန်းဟူသည့် အမည်မှာ မလေးရှားလူငယ်များကို အများစုခေါ်သောအမည် ဖြစ်သည်။ === သီချင်း === ၂၀၀၁ အာဆီယံမသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲအတွက် သီချင်းကို ဆီတီ နဟာလီဇာကဆိုခဲ့သည်။ == ပွဲများနှင့်အားကစား == === ဖွင့်ပွဲ === ဖွင့်ပွဲကို ဘူကစ်ဂျာလီရှိ ပူထရာအားကစားကွင်းတွင် ၂၆ အောက်တိုဘာ၊ ည ၈ နာရီအချိန်တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ Deputy Yang di-Pertuan Agong, Mizan Zainal Abidin မှ ပွဲတော်ကို ဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့သည်။ === ပိတ်ပွဲ === ဖွင့်ပွဲကို ဘူကစ်ဂျာလီရှိ ပူထရာအားကစားကွင်းတွင် ၂၉ အောက်တိုဘာ၊ ည ၈ နာရီအချိန်တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ အမျိုးသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေးနှင့်လူမှုဖွံ့ဖြိုးရေး ဝန်ကြီးမှ အားကစားပွဲတော်ကို ပိတ်သိမ်းခဲ့သည်။ === ပါဝင်သောနိုင်ငံများ === {{Div col|colwidth=22em}} * {{flag|Brunei}} * {{flag|Cambodia}} * {{flag|Indonesia}} * {{flag|Laos}} * {{flag|Malaysia}} * {{flag|Myanmar|1974}} * {{flag|Philippines}} * {{flag|Singapore}} * {{flag|Thailand}} * {{flag|Vietnam}} {{div col end}} === အားကစားနည်းများ === * ပြေးခုန်ပစ် * ရေကူး === ဆုတံဆိပ်ဇယား === ၂၀၀၁ အာဆီယံမသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲတွင် ရွှေတံဆိပ် ၃၄၁ ခု၊ ငွေတံဆိပ်၂၄၇ ခု၊ ကြေးတံဆိပ် ၁၇၂ ခု စုစုပေါင်းဆုတံဆိပ် ၇၆၀ ခု ချီးမြှင့်နိုင်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.aseanparagames.org/medal.html|title=Medal|accessdate=20 June 2018|archivedate=29 June 2003|archiveurl=https://web.archive.org/web/20030629220024/http://www.aseanparagames.org/medal.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.aseanparagames.org/cgi-bin/en-news.cgi?a=16&t=t-article.html|title=Thais proved supremacy in the pool|accessdate=20 June 2018|archivedate=17 July 2003|archiveurl=https://web.archive.org/web/20030717130241/http://www.aseanparagames.org/cgi-bin/en-news.cgi?a=16&t=t-article.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.aseanparagames.org/cgi-bin/en-news.cgi?a=15&t=t-article.html|title=Summary of First ASEAN Para Games|accessdate=20 June 2018|archivedate=17 July 2003|archiveurl=https://web.archive.org/web/20030717081711/http://www.aseanparagames.org/cgi-bin/en-news.cgi?a=15&t=t-article.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://ww1.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2001&dt=1029&pub=utusan_malaysia&sec=Sukan&pg=su_06.htm|title=Disabled athletes made the nation proud|accessdate=20 June 2018|archivedate=7 November 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171107055630/http://ww1.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2001&dt=1029&pub=utusan_malaysia&sec=Sukan&pg=su_06.htm}}</ref> ;Key {{Color box|#ccccff|&nbsp;<nowiki>*</nowiki>&nbsp;|border=darkgray}} အိမ်ရှင်နိုင်ငံ {|{{RankedMedalTable|class=wikitable sortable plainrowheaders|team=NPC|caption=2001 ASEAN Para Games medal table}} |-bgcolor=ccccff | ၁ || align=left|{{flag|MAS}}* || ၁၄၃ || ၁၃၆ || ၉၂ || ၃၇၁ |- | ၂ || align=left|{{flag|THA}} || ၁၁၉ || ၆၅ || ၂၀ || ၂၀၄ |- | ၃ || align=left|{{flag|MYA|1974}} || ၃၆ || ၁၈ || ၁၇ || ၇၁ |- | ၄ || align=left|{{flag|SIN}} || ၁၆ || ၉ || ၁၂ || ၃၇ |- | ၅ || align=left|{{flag|VIE}} || ၁၁ || ၅ || ၆ || ၂၂ |- | ၆ || align=left|{{flag|INA}} || ၆ || ၅ || ၇ || ၁၈ |- | ၇ || align=left|{{flag|PHI}} || ၅ || ၆ || ၁၀ || ၂၁ |- | ၈ ||align=left|{{flag|BRU}} || ၄ || ၂ || ၇ || ၁၃ |- | ၉ ||align=left|{{flag|CAM}} || ၁ || ၁ || ၁ || ၃ |- | ၁၀ ||align=left|{{flag|LAO}} || ၀ || ၀ || ၀ || ၀ |- ! colspan=2|Total (10 NPCs)!! ၃၄၁ !! ၂၄၇ !! ၁၇၂ !! ၇၆၀ |} == ကိုးကား == {{Reflist|2}} {{အာဆီယံ မသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲများ}} [[Category:အာဆီယံ မသန်စွမ်း အားကစားပြိုင်ပွဲများ]] 6h648r0rx3c5p6ynb3jwq6z3wba9mv7 0 92593 752784 412882 2022-07-31T20:45:40Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Confused|ဂြိုဟ်ပု}} [[File:Euler diagram of solar system bodies.svg|thumb|350px|right|Euler diagram showing the types of bodies in the Solar System]] '''ဂြိုဟ်ငယ်''' ဆိုသည်မှာ [[နေ]] (သို့မဟုတ် မည်သည့်[[ကြယ်]]ကိုမဆို) တိုက်ရိုက် [[ပတ်လမ်းကြောင်း|လည်ပတ်]]နေသည့် နက္ခတ္တဆိုင်ရာ အရာဝတ္ထုတစ်ခုဖြစ်သည်။ ယင်းသည် ဂြိုဟ်စနစ်တစ်ခုတွင် [[ဂြိုဟ်]] သို့မဟုတ် [[ကြယ်တံခွန်]]များ မဖြစ်ရပေ။ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မတိုင်ခင်က နိုင်ငံတကာ နက္ခတ္တဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းက ဂြိုဟ်ငယ်ဟု တရားဝင် သုံးစွဲခဲ့သော်လည်း ဂြိုဟ်တစ်ခု၏ သတ်မှတ်ချက်များ ထွက်ပေါ်လာပြီးနောက် ဂြိုဟ်ငယ်နှင့် ကြယ်တံခွန်များမှ ဂြိုဟ်ပုနှင့် သေးငယ်သော နေအဖွဲ့အစည်းကိုယ်ထည်များဟု ပြန်လည်သတ်မှတ်ခဲ့သည်။<ref name=res>[http://www.iau.org/news/pressreleases/detail/iau0603/ Press release, IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes], International Astronomical Union, August 24, 2006. Accessed May 5, 2008.</ref> ဂြိုဟ်ငယ်များသည် [[ဂြိုဟ်ပု]]များ၊ [[ဥက္ကာခဲ]]များ၊ [[ကိုင်းပါး ခါးပတ်]] အရာဝတ္ထုများနှင့် အခြားသော ထရန်-နက်ပကျူနီယမ် အရာဝတ္ထုများ ဖြစ်နိုင်သည်။<ref>{{cite web|title=Unusual Minor Planets|url=http://www.minorplanetcenter.net/iau/lists/Unusual.html|publisher=Minor Planet Center|accessdate=23 December 2011}}</ref> ပထမဆုံး တွေ့ရှိသော ဂြိုဟ်ငယ်မှာ စီးရီ ဖြစ်ပြီး ၁၈၀၁ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်သည်။ ယင်းအရာဝတ္ထုများကို ဖော်ပြရန် ဂြိုဟ်ငယ်ဟူသော အခေါ်ဝေါ်အား ၁၉ ရာစုကတည်းက သုံးနှုန်းခဲ့သည်။<ref>[http://aa.usno.navy.mil/faq/docs/minorplanets.php When did the asteroids become minor planets?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160612180437/http://aa.usno.navy.mil/faq/docs/minorplanets.php |date=12 June 2016 }}, James L. Hilton, Astronomical Information Center, United States Naval Observatory. Accessed May 5, 2008.</ref> ==ကိုးကား== {{Reflist}} [[Category:ဂြိုဟ်ငယ်များ]] 4citddytbbyfgpqod1ea1609se7acrv 0 96592 752810 743583 2022-08-01T01:40:44Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist | name =ဒန်နာ စတစ်က်လန်း | image = Donna_Strickland,_OSA_Holiday_Party_2012.jpg | alt = Donna Strickland in 2012 | caption = ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ရိုက်ကူးခဲ့သော ဒန်နာ စတစ်က်လန်းပုံ | birth_name = ဒန်နာ သီအို စတစ်က်လန်း | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1959|05|27}}<ref name="Thesis">{{cite thesis |last=Strickland |first=Donna Theo |date=1988 |title=Development of an ultra-bright laser and an application to multi-photon ionization |type=PhD |chapter= |publisher=University of Rochester |docket= |oclc= |url=http://www.lle.rochester.edu/media/publications/documents/theses/Strickland.pdf |access-date=6 October 2018 |archive-date=7 July 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130707150743/http://www.lle.rochester.edu/media/publications/documents/theses/Strickland.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref><ref name="Lindinger">{{cite news |last=Lindinger |first=Manfred |date=2 October 2018 |title=Eine Zange aus lauter Licht |url=http://www.faz.net/aktuell/wissen/nobelpreise/physik-nobelpreis-2018-praezisionswerkzeuge-aus-laserlicht-15818493.html |work=Frankfurter Allgemeine Zeitung |location= |language=German |access-date=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref><ref name="Nobel">{{cite web |last= |first= |date=6 October 2018 |title=Donna Strickland – Facts – 2018 |url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2018/strickland/facts/ |work=NobelPrize.org |location= |publisher=Nobel Media AB |access-date=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref> | birth_place = [[:en:Guelph|Guelph]], အွန်တေးရီးယိုးပြည်နယ်၊ [[ကနေဒါနိုင်ငံ]] | death_date = | death_place = | nationality = | fields = {{hlist|[[ရူပဗေဒ]]|[[:en:optics|optics]]|[[လေဆာရောင်ခြည်|လေဆာ]]}} | workplaces = [[:en:University of Waterloo|University of Waterloo]] | education = [[:en:McMaster University|McMaster University]]<br>[[:en:University of Rochester|University of Rochester]] | thesis_title = Development of an ultra-bright laser and an application to multi-photon ionization<ref name="Thesis"/> | thesis_year = ၁၉၈၈ | doctoral_advisor = [[:en:Gérard Mourou|Gérard Mourou]] | academic_advisors = | doctoral_students = | notable_students = | known_for = {{Flatlist| * [[:en:Intense laser-matter interactions|Intense laser-matter interactions]] * [[:en:Nonlinear optics|Nonlinear optics]] * [[:en:Short-pulse intense laser systems|Short-pulse intense laser systems]] * [[:en:Chirped pulse amplification|Chirped pulse amplification]] * [[:en:Ultrafast optics|Ultrafast optics]] }} | awards = {{plain list| * [[:en:Alfred P. Sloan Research Fellowship|Alfred P. Sloan Research Fellowship]] {{small|(၁၉၉၈)}} * [[:en:OSA Fellow|Fellow of The Optical Society]] {{small|(၂၀၀၈)}} * [[ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆု]] {{small|(၂၀၁၈)}} }} | website = {{Official URL}} | spouse = Doug Dykaar | children = ၂ }} '''ဒန်နာ သီယို စတစ်က်လန်း'''(၁၉၅၉ ခုနှစ် မေလ ၂၇ ရက်နေ့ဖွား)<ref name="Thesis"/><ref name="Lindinger" /><ref name="Nobel" /> သည် ကနေဒါလူမျိုး အလင်းဆိုင်ရာ ရူပဗေဒပညာရှင်([[:en:Optical Physics|optical physicist]])နှင့် နိုဘဲလ်ဆုရှင်ဖြစ်သည်။ [[:en:Pulsed lasers|Pulsed lasers]] ဆိုင်ရာနယ်ပယ်တွင် အဦးဆုံးဆောင်ရွက်ခဲ့သော [[:en:Gérard Mourou|Gérard Mourou]] နှင့်အတူ သူမအား [[:en:Chirped pulse amplification|chirped pulse amplification]] အား တီထွင်ခဲ့မှုကြောင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ် [[ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆု]]ကို ချီးမြှင့်ခြင်းဖြစ်ပြီး အာသာ အရှ်ကင်([[:en:Arthur Ashkin|Arthur Ashkin]])အား သူမတို့နှင့် ဆက်စပ်မှုမရှိသော အခြားသော ဆောက်ရွက်မှုအတွက် ဆု၏ တစ်ဝက်အား ချီးမြှင့်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2018/oct/02/arthur-ashkin-gerard-mourou-and-donna-strickland-win-nobel-physics-prize|title=Physics Nobel prize won by Arthur Ashkin, Gérard Mourou and Donna Strickland|date=2 October 2018|work=The Guardian|accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref> သူမသည် [[အင်ဂျင်နီယာဘွဲ့]]ကို မက်စ်မာစတာတက္ကသိုလ်([[:en:McMaster University|McMaster University]])မှ ရရှိခဲ့ပြီး ရိုချက်စတာတက္ကသိုလ်([[:en:University of Rochester|University of Rochester]])တွင် ပါရဂူဘွဲ့စာတမ်း ပြီးစီးခဲ့သည်။ သူမသည် [[:en:The Optical Society|The Optical Society]] ၏ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ပြီး ဥက္ကဋ္ဌ ၊ ဒုဥက္ကဋ္ဌတာဝန်များကို ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး လက်ရှိဥက္ကဋ္ဌ၏ အကြံပေးကော်မတီတွင် ပါဝင်ထမ်းဆောင်လက်ရှိသည်။ ယခုအခါတွင် သူမသည် ဝါတားလိုးတက္ကသိုလ်([[:en:University of Waterloo|University of Waterloo]])တွင် တွဲဖက်ပါမောက္ခအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်လျက်ရှိသည်။<ref name="UW">{{cite web|url=https://uwaterloo.ca/physics-astronomy/people-profiles/donna-strickland|title=Donna Strickland|date=2 October 2018|website=University of Waterloo|accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref> == ငယ်ဘဝနှင့် ပညာရေး == စတစ်က်လန်းအား [[ကနေဒါနိုင်ငံ]]၊ [[အွန်တေးရီးယိုးပြည်နယ်]]၊ ကွာ့ဖ်မြို့(Guelph)တွင် မိခင်ဖြစ်သူ အင်္ဂလိပ်ဆရာမ Edith J. (née Ranney)<ref name=whirlwind>{{cite news |last1=Booth|first1=Laura |title=Scientist caught in a Nobel whirlwind |url=https://www.therecord.com/news-story/8943888-scientist-caught-in-a-nobel-whirlwind/?s=n1 |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈ |work=Waterloo Region Record |date=3 October 2018}}</ref> နှင့် ဖခင်ဖြစ်သူ လျှပ်စစ်အင်ဂျင်နီယာ Lloyd Strickland တို့မှ ၂၇ မေ ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။<ref name="Thesis" /> သူမသည် မက်စ်မာစတာ တက္ကသိုလ်(McMaster University)ရှိ ရူပဗေဒဆိုင်ရာ သင်ကြားရေးအစီအစဉ်(engineering physics program)တွင် သူမစိတ်ဝင်စားသော lasers နှင့် electro-optics ဘာသာရပ်များပါဝင်သောကြောင့် ထိုတက္ကသိုလ်သို့ တက်ရောက်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news |last1=Booth|first1=Laura |title=Scientist caught in a Nobel whirlwind |url=https://www.therecord.com/news-story/8943888-scientist-caught-in-a-nobel-whirlwind/?s=n1 |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈ |work=Waterloo Region Record |date=3 October 2018}}</ref> သူမသည် မက်စ်မာစတာတက္ကသိုလ်ရှိ အတန်း ၂၅ ခုရှိ အမျိုးသမီး ၃ ယောက်ထဲမှ တစ်ယောက်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် [[အင်ဂျင်နီယာဘွဲ့]]ကို [[:en:Engineering physics|Engineering physics]] ပညာရပ်ဖြစ် ဘွဲ့ရှိခဲ့သည်။<ref name="globeandmail">{{cite news |last1=Semeniuk |first1=Ivan |title=Canada's newest Nobel Prize winner, Donna Strickland, 'just wanted to do something fun' |url=https://www.theglobeandmail.com/world/article-canadian-scientist-donna-strickland-shares-nobel-physics-prize/ |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈ |work=The Globe and Mail |date=2 October 2018}}</ref> စတစ်က်လန်းသည် ပါရဂူဘွဲ့ဆိုင်ရာ သုတေသနကို ရိုချက်စတာ တက္ကသိုလ်ရှိ သုတေသနဓာတ်ခွဲခန်း([[:en:Laboratory for Laser Energetics|Laboratory for Laser Energetics]])<ref>{{Cite news|url=http://www.rochester.edu/newscenter/rochesters-breakthrough-in-laser-science-earns-nobel-prize-340302/|title=Rochester breakthrough in laser science earns Nobel Prize|last=Valich|first=Lindsey|date=2018-10-02|work=Newscenter|access-date=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈|publisher=University of Rochester|language=en-US}}</ref>နှင့် ချိတ်ဆက်ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ပါရဂူဘွဲ့ကို ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ရရှိခဲ့သည်။<ref name="TOS">{{cite web |title=Biographies – Donna T. Strickland |url=https://www.osa.org/en-us/history/biographies/donna-t-strickland/ |publisher=The Optical Society |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref><ref name="UWBio">{{cite web |title=Donna Strickland |url=https://uwaterloo.ca/education-program-for-photonics-professionals/people-profiles/donna-strickland |website=Education Program for Photonics Professionals |publisher=University of Waterloo |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈ |language=en |date=11 September 2012 |archivedate=2 October 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181002182312/https://uwaterloo.ca/education-program-for-photonics-professionals/people-profiles/donna-strickland }}</ref> သူမစာတမ်းအား ကြီးကြပ်သူအဖြစ် ဆောင်ရွက်သူမှာ [[:en:Gérard Mourou|Gérard Mourou]] ဖြစ်ပြီး ခေါင်းစဉ်မှာ "Development of an ultra-bright laser and an application to multi-photon ionization" ဖြစ်သည်။<ref name="Thesis" /> ၁၉၈၅ ခုနှစ် ရိုချက်စတာတွင် ရှိစဉ်က Mourou နှင့် စတစ်က်လန်းတို့သည် လေဆာများအတွက် [[:en:Chirped pulse amplification|chirped pulse amplification]] (ပြင်းအားမြှင့်သော အလွန်တိုတောင်းသော အလင်းကြိမ်နှုန်း ထုတ်လွင့်သည့် နည်း)အား တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ထိုသည်အတွက် နောင်တွင် [[ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆု]]အား ချီးမြှင့်ခံရခြင်းဖြစ်သည်။<ref name="bbc2">{{cite news |last1=Murphy |first1=Jessica |title=Donna Strickland: The 'laser jock' Nobel prize winner |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-45722890 |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈ |publisher=BBC News |date=2 October 2018}}</ref> == နိုဘဲလ်ဆု == ၂၀၁၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂ ရက်နေ့တွင် စတစ်က်လန်းသည် သူမ၏ သုတေသနစာတမ်းကြီးကြပ်သူ Gérard Mourou နှင့်အတူ chirped pulse amplification တွင် သူမတို့၏ဆောင်ရွက်ချက်များကြောင့် ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆုအား ချီးမြှင့်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ စတစ်ကလန်းနှင့် Mourou တို့သည် သူတို့၏ လေဆာနယ်ပယ်တွင် အစောဆုံးဆောင်ရွက်ချက်ဖြစ်သော "Compression of amplified chirped optical pulses" စာတမ်းကို ၁၉၈၅ ခုနှစ် စတစ်က်လန်းသည် Mourou လက်အောက်တွင် သုတေသနကျောင်းသူအဖြစ် ရှိနေစဉ်ပင် ထုတ်ဝေသခဲ့သည်။ ရိုချက်စတာတက္ကသိုလ် [[:en:Laboratory for Laser Energetics|Laboratory for Laser Energetics]] တွင် သူတို့၏ လေဆာများအတွက် chirped pulse amplification တီထွင်နိုင်မှုသည် high-intensity ultrashort pulses of light beams နယ်ပယ်တွင် တိုးတက်မှုများ ရှိလာစေခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.rochester.edu/newscenter/rochesters-breakthrough-in-laser-science-earns-nobel-prize-340302/|title=Rochester breakthrough in laser science earns Nobel Prize|date=October 2, 2018|website=University of Rochester|accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref> အလွန်တိုသော၊ အလွန်ထက်သော အလင်းတန်းများသည် အလွန်တိကျစွာ ဖြတ်တောက်နိုင်စေရာ ထိုနည်းပညာကို [[:en:Laser machining|laser micromachining]]၊ လေဆာဖြင့် ခွဲစိတ်ကုသမှု([[:en:laser surgery|laser surgery]])၊ ဆေးပညာနယ်ပယ်၊ အခြေခံသိပ္ပံဆိုင်ရာ လေ့လာမှုနှင့် အခြားသော အသုံးချနယ်ပယ်များတွင် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ဤနည်းပညာကြောင့် ဆရာဝန်များအား လေဆာဖြင့် မှန်ကန်တိကျသည့် သန်းပေါင်းများသော မျက်စိခွဲစိတ်ကုသမှုပေါင်းများ([[:en:laser eye surgery|laser eye surgeries]])ကို ပြုလုပ်နိုင်စေခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title='Optical Tweezers' and Tools Used for Laser Eye Surgery Snag Physics Nobel |url=https://www.scientificamerican.com/article/optical-tweezers-and-tools-used-for-laser-eye-surgery-snag-physics-nobel1/ |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈ |work=Scientific American |date=2 October 2018}}</ref> စတစ်က်လန်းမှ ဤနည်းပညာအား တွေ့ရှိပြီးနောက် ဤသည်မှ ကြီးမားသော ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စေမည်ဟု သိရှိခဲ့သည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။<ref name="bbc2"/> ဘဲလ် သုတေသနဓာတ်ခွဲခန်းမှ အနားယူခဲ့သော အမေရိကန် ရူပဗေဒပညာရှင် အာသာ အရှ်ကင်အား ဆု၏တစ်ဝက်ကို "optical tweezers that grab particles, atoms, viruses, and other living cells with their laser beam fingers" တွေ့ရှိမှုအတွက် ချီးမြှင့်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.timesofisrael.com/arthur-ashkin-2-others-win-nobel-physics-prize-for-laser-research/|title=Arthur Ashkin, 2 others win Nobel Physics Prize for laser research|date=2 October 2018|website=Times of Israel|accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref> စတစ်က်လန်းသည် ၅၅ နှစ်အတွင်း ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆုရသော ပထမဆုံးအမျိုးသမီးဖြစ်ပြီး ၁၉၀၃ ခုနှစ်တွင် ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆုရရှိခဲ့သော [[မာရီ ကျူးရီး]]နှင့် ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် ရရှိခဲ့သော Maria Goeppert-Mayer ပြီးလျှင် သမိုင်းတစ်လျှောက်၌ ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆုရရှိခဲ့သော တတိယမြောက် အမျိုးသမီးဖြစ်သည်။<ref name="UW"/><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-45655151|title=First woman Physics Nobel winner in 55 years|journal=BBC News|first=Paul|last=Rincon|date=2 October 2018|accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref> == ပုဂ္ဂလဘဝ == စတစ်က်လန်းသည် လေဆာပညာရှင် Douglas R. Dykaar, PhD (in Electrical Engineering) နှင့်လက်ထပ်ခဲ့ပြီး သားသမီး ၂ ဦး ထွန်းကားခဲ့သည်။<ref name="globeandmail" /><ref>{{cite web |title=DifTek Lasers, Inc., Doug Dykaar, Founder |url=https://gust.com/companies/diftek_lasers |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈ |website=Gust |date=1 June 2017 |archivedate=5 October 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181005030941/https://gust.com/companies/diftek_lasers }}</ref> သူမ၏ သမီးဖြစ်သူ Hannah သည် တိုရွန်တို တက္ကသိုလ်([[:en:University of Toronto|University of Toronto]])တွင် နက္ခတ္တဗေဒဆိုင်ရာ ရူပဗေဒပညာဖြစ် ဘွဲ့ရရှိခဲ့သူဖြစ်သည်။<ref name="globeandmail" /> == ချီးမြှင့်ခံရသော ဆုများ == *၁၉၉၈ – [[:en:Sloan Research Fellowship|Alfred P. Sloan Research Fellowship]]<ref>{{Cite web|url=https://sloan.org/past-fellows/|title=Past Sloan Fellows|last=|first=|date=|website=sloan.org|publisher=Alfred P. Sloan Foundation|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈|accessdate=6 October 2018|archivedate=16 September 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180916082911/https://sloan.org/past-fellows}}</ref> *၁၉၉၉ – Premier's Research Excellence Award<ref name="TOS" /> *၂၀၀၀ – Cottrell Scholars Award from Research Corporation<ref>{{Cite web|url=http://rescorp.org/gdresources/docs/cs-by-class-2018.pdf|title=Cottrell Scholars|last=|first=|date=|website=rescorp.org|publisher=Research Corporation for Science Advancement|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=2 October 2018}}</ref> *၂၀၀၈ – [[:en:OSA Fellow|Fellow of The Optical Society]]<ref name="TOS" /><ref name="bbc2" /><ref name="OSA2008">{{cite web |title=2008 OSA Fellows |url=https://www.osa.org/en-us/awards_and_grants/fellow_members/recent_fellows/2008_fellows/ |website=OSA: The Optical Society |accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈}}</ref> *၂၀၁၈ – Nobel Prize in Physics, together with [[:en:Gérard Mourou|Gérard Mourou]], shared with [[:en:Arthur Ashkin|Arthur Ashkin]].<ref name="PW">{{cite web |title=Arthur Ashkin, Gérard Mourou and Donna Strickland win the Nobel Prize for Physics |url=https://physicsworld.com/a/arthur-ashkin-gerard-mourou-and-donna-strickland-the-nobel-prize-for-physics/ |publisher=Physics World|accessdate=၆ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၈|date=2 October 2018 }}</ref> ==ရွေးချယ်ထားသော စာစောင်များ== *{{cite journal|last1=Strickland|first1=Donna|last2=Mourou|first2=Gerard|title=Compression of amplified chirped optical pulses|journal=Optics Communications|volume=56|issue=3|year=1985|pages=219–221|issn=00304018|doi=10.1016/0030-4018(85)90120-8|citeseerx=10.1.1.673.148}} *{{cite journal|last1=Maine|first1=P.|last2=Strickland|first2=D.|last3=Bado|first3=P.|last4=Pessot|first4=M.|last5=Mourou|first5=G.|title=Generation of ultrahigh peak power pulses by chirped pulse amplification|journal=IEEE Journal of Quantum Electronics|volume=24|issue=2|year=1988|pages=398–403|issn=0018-9197|doi=10.1109/3.137}} *{{cite journal|last1=Strickland|first1=D.|last2=Corkum|first2=P.B.|title=Resistance of short pulses to self-focusing|journal=Journal of the Optical Society of America B|volume=11|issue=3|year=1994|pages=492–497|doi=10.1364/JOSAB.11.000492}} ==မှတ်စု== {{notelist}} ==ကိုးကား== {{Reflist}} == ပြင်ပလင့်များ == {{Commons cat|Donna Strickland|ဒန်နာ စတစ်က်လန်း}} {{Wikiquote|Donna Strickland|ဒန်နာ စတစ်က်လန်း}} * {{Official website}} *{{Google Scholar id |Cv9djkcAAAAJ}} {{lifetime|၁၉၅၉|}} [[Category:ရူပဗေဒဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆုရှင်များ]] [[Category:ကနေဒါ ရူပဗေဒပညာရှင်များ]] 4qvimexp80b2fbjrf2s1vumqe3qzxir 0 98748 752750 702974 2022-07-31T14:21:08Z CommonsDelinker 115 Replacing Symbol_of_Bihoro_Hokkaido.svg with [[File:Emblem_of_Bihoro,_Hokkaido.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name) · Emblem is a more accu wikitext text/x-wiki {{Infobox city Japan | name= ဘိဟိုရို | JapaneseName=美幌町 | settlement_type= မြို့ | image_skyline= Bihoro_Town_Hall.jpg | imagesize= | image_caption= Bihoro Town Hall | image_flag= Flag of Bihoro, Hokkaido.svg | image_symbol= Emblem of Bihoro, Hokkaido.svg | image_map= Bihoro in Hokkaido Prefecture Ja.svg | coordinates = {{coord|43|49|30|N|144|6|20|E|region:JP|display=inline,title}} | region= Hokkaido | prefecture= Hokkaido (Okhotsk Subprefecture) | district= [[:en:Abashiri District, Hokkaido|Abashiri]] | mayor= {{nihongo|Tsuchiya Kōji|土谷耕治}} | area_km2= 438.36 | population= 20,920 | population_as_of= September 30, 2016 | density_km2= auto | tree= Taxus cuspidata | flower= Rhododendron dauricum | bird= | flowering_tree= | butterfly= | fish= | others= | city_hall_address= 2 Chōme 25 Banchi, Aza Higashi 2 Jō Kita, Bihoro-chō, Abashiri-gun, Hokkaidō | city_hall_postal_code= 092-8650 | website= {{URL|http://www.town.bihoro.hokkaido.jp/}} }} '''ဘိဟိုရိုမြို့''' (美幌町 ''ဘိဟိုရိုချေား'') သည် [[ဂျပန်နိုင်ငံ]]၊ [[ဟော့ကိုင်းဒိုးကျွန်း|ဟော့ကိုင်းဒိုးခရိုင်]]ရှိ [[အိုဟိုးဆွတ်ခုခရိုင်ခွဲ]] တွင် တည်ရှိသည်။ မြို့၏ အမည်သည် အအိနုဘာသာစကားဖြစ်သည့် “ပိပိုရို” မှ ဆင်းသက်လာပြီး “ရေများစွာရှိသည့် နေရာ” ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလတွင် မြို့၏ ခန့်မှန်းလူဦးရေသည် ၂၀၉၂၀ ဦး ရှိသည်။ မြို့နေ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာလျှင် ၄၈ ဦး ဖြစ်သည်။ စုစုပေါင်းဧရိယာအကျယ်အဝန်းသည် ၄၃၈.၃၆ စတုရန်းကီလိုမီတာ ရှိသည်။ ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:ဟော့ကိုင်းဒိုးရှိ မြို့များ]] 7tn6e5cniwuub4233uwqukvyxwjq8fv 0 99096 752744 747368 2022-07-31T13:27:19Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox games | name =၂၀၀၆ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ<br>XV Asian Games | logo = 2006 Asian Games Logo.png | size = | caption = | host city ={{flagicon|Qatar}}[[ဒိုဟာမြို့]] | country = | motto = | nations participating =၄၅ | teams participating = | debuting countries = | athletes participating =၉၅၂၀<ref>{{cite web |url=http://ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?GPCode=19 |title=Olympic Council of Asia : Games |publisher=Ocasia.org |date= |accessdate= |archive-url=https://web.archive.org/web/20101121102534/http://www.ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?GPCode=19 |archive-date=2010-11-21 |dead-url=yes |df= }}</ref> | sports = | events =၄၂၄ (၃၉နည်း) | dates = | opening ceremony = ၁ ဒီဇင်ဘာ | closing ceremony = ၁၅ ဒီဇင်ဘာ | Officially closed by = [[:en:Ahmed Al-Fahad Al-Ahmed Al-Sabah|Ahmad Al-Fahad Al-Sabah]]<br/>{{small|[[အာရှ အိုလံပစ်ကောင်စီ]]၏ ဥက္ကဋ္ဌ }} | Officially opened by = [[:en:Hamad bin Khalifa Al Thani|Hamad bin Khalifa Al Thani]]<br />{{small|[[Emir of Qatar]]}} | Athlete's Oath = Mubarak Eid Bilal | Judge's Oath = Abd Allah Al-Bulooshi | Torch Lighter = Mohammed Bin Hamad Al-Thani | Stadium = [[:en:Khalifa International Stadium|ခါလီဖာ နိုင်ငံတကာ အားကစားကွင်း]] | previous = [[၂၀၀၂ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ|၂၀၀၂]] | next = [[၂၀၁၀ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ|၂၀၁၀]] }} '''၂၀၀၆ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ''' ({{lang-ar|دورة الألعاب الآسيوية ٢٠٠٦}}, ''Dawrat al-ʼAl‘ab al-Asīawīah 2006'') သည် ကာတာနိုင်ငံ ဒိုဟာမြို့တွင် ၂၀၁၀ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁ရက်နေ့မှ ၁၅ရက်နေ့အထိ ကျင်းပခဲ့သော ၁၅ကြိမ်မြောက် အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ ဖြစ်သည်။ အားကစားနည်းပေါင်း ၃၉မျိုးတွင် ပြိုင်ပွဲပေါင်း ၄၂၄ပွဲ ကျင်းပခဲ့သည်။ ဒိုဟာမြို့မှာ ကာတာနိုင်ငံအတွင်း အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲကို လက်ခံကျင်းပသည့် ပထမဆုံးမြို့ဖြစ်ပြီး [[၁၉၇၄ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ|၁၉၇၄ တီဟီရန်ပွဲတော်]]ကို လက်ခံကျင်းပခဲ့သည့် တီဟီရန်မြို့ပြီးလျှင် အနောက်အာရှ၏ ဒုတိယမြောက် အိမ်ရှင်မြို့ဖြစ်သည်။ ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် အာရှ အိုလံပစ်ကောင်စီ အဖွဲ့ဝင် ၄၅နိုင်ငံလုံး ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည်။[[:en:Eurosport|Eurosport]]မှ ပြိုင်ပွဲများကို ထုတ်လွှင့်ခဲ့၍ အာရှနိုင်ငံများ၏ ယှဉ်ပြိုင်နေမှုများကို ဥရောပမှ ပြည်သူများ ကြည့်ရှုနိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.sportbusiness.com/news/160751/the-asian-games-live-on-eurosport |title=The Asian Games Live On Eurosport |publisher=Sportbusiness.com |date= |accessdate=| archiveurl= https://web.archive.org/web/20110526122058/http://www.sportbusiness.com/news/160751/the-asian-games-live-on-eurosport| archivedate= 26 May 2011| deadurl= no}}</ref> တရုတ်နိုင်ငံ၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံနှင့် ဂျပန်နိုင်ငံများက နိုင်ငံအလိုက် ပထမ၊ ဒုတိယနှင့် တတိယ ရရှိခဲ့သည်။ အိမ်ရှင် ကာတာနိုင်ငံအနေဖြင့် နဝမနေရာတွင် ရပ်တည်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့စံချိန်နှင့် အာရှ စံချိန် တော်တော်များများ ကျိုးခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ပြိုင်ပွဲအတွင်း အငြင်းပွားစရာများစွာ ရှိခဲ့သည်။ တောင်ကိုရီးယား မြင်းစီးသမား [[:en:Kim Hyung-chil|ကင်ဟွန်းချီ]]သည် မလွှဲသာသော ပွဲတွင်းမတော်တဆမှုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသည်။ အားကစားပြိုင်ပွဲများမှာ ယေဘူယျအားဖြင့် အောင်မြင်သည်ဟု ယူဆနိုင်ပြီး အာရှ အားကစားလောကကို မြင့်မားလာစေခဲ့သည်။ ရွှေတံဆိပ် ၃ခု အပါအဝင် ဆုတံဆိပ် ၇ခု ရရှိခဲ့သော တောင်ကိုရီးယား ရေကူး အားကစားသမား [[:en:Park Tae-hwan|ပတ်တေးဝန်]]သည် [[:en:most valuable player|အကောင်းဆုံးကစားသမား]] (MVP)အဖြစ် ကြေညာခံခဲ့ရသည်။ ==လက်ခံကျင်းပခြင်း== ===အိမ်ရှင်အဖြစ် ယှဉ်ပြိုင်ခြင်း=== ၂၀၀၀ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၂ရက်နေ့တွင် ၂၀၀၆ပွဲတော်အတွက် အိမ်ရှင်ရွေးချယ်ပွဲကို တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၊ ဘူဆန်မြို့တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ အာရှ အိုလံပစ်ကောင်စီ အဖွဲ့ဝင် ၄၁နိုင်ငံမှ မဲပေးရွေးချယ်ခဲ့သည်။ အကြိမ် ၃ကြိမ် မဲပေးရကာ တစ်ကြိမ်ပြီးတိုင်း တစ်မြို့ကို ပယ်ထုတ်ရသည်။<ref>"申辦亞運香港慘敗", Page A1, ''Apple Daily'', November 13, 2000, quoting Dato’ Sieh Kok Chi, Honorary Secretary of the Olympic Council of Malaysia.</ref><ref>[http://sports.sina.com.cn/o/1394173.shtml 香港申亚失败心不服] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050320134806/http://sports.sina.com.cn/o/1394173.shtml |date=2005-03-20 }}, ''体育周报'', November 13, 2000</ref>ပထမအကြိမ်ပြီးနောက် မဲ၂မဲသာ ရရှိသော အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ နယူးဒေလီမြို့ကို ပယ်ခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယအကြိမ်တွင် နောက်ဆုံး ကျန်ရှိသော မြို့၃မြို့မှ ဒိုဟာမြို့ကို ရွေးချယ်ခဲ့ကြသည်။ <ref name=one>{{cite web|url=http://www.sportbusiness.com/news/137753/malaysia-amazed-at-losing-asian-games-to-qatar |title=Malaysia Amazed at Losing Asian Games to Qatar |publisher=Sportbusiness.com |date= |accessdate=| archiveurl= https://web.archive.org/web/20110526122028/http://www.sportbusiness.com/news/137753/malaysia-amazed-at-losing-asian-games-to-qatar| archivedate= 26 May 2011 | deadurl= no}}</ref> [[File:Athletes' village, 2006 Asian Games, Doha.jpg|thumb|၂၀၀၆ပွဲတော်အတွင်းက အားကစားရွာများ]] {| class="wikitable" |- !colspan=4|၂၀၀၆ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ၏ မဲရလဒ်များ |- !မြို့ !အိုလံပစ်ကော်မတီ !ပထမအကြိမ် !ဒုတိယအကြိမ် |- |[[ဒိုဟာမြို့]] |{{flagicon|QAT}} [[ကာတာ အိုလံပစ် ကော်မတီ|ကာတာ]] |'''၂၀''' |'''၂၂''' |- |[[ကွာလာလမ်ပူမြို့]] |{{flagicon|MAS}} [[မလေးရှား အိုလံပစ်ကောင်စီ|မလေးရှား]] |၁၃ |၁၃ |- |[[ဟောင်ကောင်]] |{{flagicon|HKG}} ဟောင်ကောင် |၆ |၆ |- |[[နယူးဒေလီမြို့]] |{{flagicon|IND}} [[အိန္ဒိယ အိုလံပစ် အသင်း|အိန္ဒိယ]] |၂ |− |} အာရှ အိုလံပစ် ကောင်စီ၏ စည်းမျဉ်းများအရ မဲပေးသူအရေအတွက်၏ တစ်ဝက်ကျော်သော မြို့မှာ အလိုအလျောက် အရွေးခံရပြီး ကျန်ရှိနေသော အကြိမ်ရေများကို ပယ်ဖျက်သည်။ ဒိုဟာမာ ၄၁မဲမှ ၂၂မဲရရှိခဲ့၍ တတိယအကြိမ် ရွေးချယ်ရန်မလိုတော့ဘဲ ၂၀၀၆ပွဲတော်၏ အိမ်ရှင်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ဒိုဟာအတွက် ပေးခဲ့သောမဲများမှာ အနောက်အာရှနိုင်ငံများမှ မဲများဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.people.com.cn/BIG5/paper68/1983/318416.html |title=People's Daily |publisher=People.com.cn |date= |accessdate= |archive-url=https://web.archive.org/web/20110725205617/http://www.people.com.cn/BIG5/paper68/1983/318416.html |archive-date=2011-07-25 |dead-url=no |df= |archivedate=14 July 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180714013641/http://www.people.com.cn/BIG5/paper68/1983/318416.html }}</ref> ထိုသို့ရွေးချယ်ခံရမှုအပေါ်တွင် မလေးရှား၊ ဟောင်ကောင်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့မှ စိတ်ပျက်ခဲ့ကြသည်။ မလေးရှားနိုင်ငံမှ ဒိုဟာကို ရွေးချယ်ကြခြင်းမှာ အဓိပ္ပာယ်မရှိကြောင်း၊၎င်းကို ရွေးရခြင်းမှာ ကာတာနိုင်ငံ၏ ဓနအင်အားကြီးမားမှုကြောင့် ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။<ref name=one/><ref>{{cite web|url=http://archives.cnn.com/2000/ASIANOW/east/11/13/asian.games/index.html |title=Choice of Qatar for Asian Games prompts cries of foul |publisher=Archives.cnn.com |date=2000-11-13 |accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130406102105/http://archives.cnn.com/2000/ASIANOW/east/11/13/asian.games/index.html |archivedate=April 6, 2013 |deadurl=yes |df= }}</ref> ===ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများ=== ====အားကစားကွင်းများ==== [[File:Balhambar restaurant, Doha.jpg|right|thumb|250px|လာဘ်ကောင်၏ ရုပ်တု]] * [[:en:Grand Hamad Stadium|အေအယ် အာရေဘီ အားကစားကွင်းများ]] -ဓားသိုင်းအတတ်၊ ဘောလုံး၊ ရတ်ဘီ၇ယောက်၊ စားပွဲတင်တင်းနစ် * Al-Dana Club –ကိုယ်ကာယအလှပြ၊ စစ်တုရင်၊ အလေးမ * [[:en:Al-Gharrafa Sports Club|အေအယ် ဂါရဖာ အားကစားကလပ်]] – ဘောလုံး၊ [[:en:Team handball|handball]] * Al-Khor Road Course – စက်ဘီးစီးခြင်း * Al-Rayyan Sports Club – ဗေ့စဘော၊ ဘောလုံး၊ ဟော်ကီ၊ ဘော်လီဘော softball * Al-Sadd Sports Club – [[:en:Cue sports|Cue sports]]၊ ဘောလုံး၊ ပိုက်ကျော်ခြင်း၊ ဝါတာပိုလို * ASPIRE Academy for Sports Excellence]] – gymnastics၊ ကြက်တောင်ရိုက်၊လက်ဝှေ့၊ ကနူးလှေ၊ ကယက်လှေ၊ kabaddi၊ rhythmic gymnastics၊ trampoline၊ နပန်း၊ ဝူရှူး *ဘတ်စကတ်ဘော မိုးလုံလေလုံ အားကစားရုံ * Corniche –စက်ဘီးစီး၊ ပြေးခုန်ပစ်၊ လက်ဆင့်ကမ်း ၃ယောက် အားကစားနည်း * ဒိုဟာ ဂေါက် ကလပ် – ဂေါက်သီးရိုက် * ဒိုဟာ မြင်းစီး ကလပ် – မြင်းစီး * ဒိုဟာ ရွက်လှေ ကလပ် – ရွက်လှေ * ဟာမတ် ရေကူးကန် –ဒိုင်ဗင်၊ရေကူး၊ synchronised swimming * Khalifa International Tennis and Squash Complex –Soft Tennis၊ [[:en:squash (sport)|squash]]၊ တင်းနစ် * [[:en:Khalifa International Stadium|ခါလီဖာ အားကစားကွင်း]] –ပြေးခုန်ပစ် * Lusail Shooting Complex – မြားပစ်၊ သေနတ်ပစ် * Mesaieed Endurance Course – မြင်းစီး( Endurance) * ကာတာ ဘိုလင်း စင်တာ – ဘိုလင်း * ကာတာ အားကစား ကလပ် – ဘောလုံး၊ ဂျူဒို၊ ကရာတေးဒို၊ တိုက်ကွမ်ဒို * The Sport City – ဘော်လီဘော (ကမ်းခြေ) * West Bay Lagoon – လှေလှော် ==ပြိုင်ပွဲ အထိမ်းအမှတ်များ== ===လာဘ်ကောင်=== ဒိုဟာ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ ကျင်းပရေး ဦးစီး ကော်မတီက "''Orry''"ဟု ခေါ်သော [[:en:Arabian Oryx|ဒရယ်]]ကို ၁၅ကြိမ်မြောက် အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ၏ လာဘ်ကောင်အဖြစ် ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.travour.com/asian-games-2006/mascot-of-asian-games-2006.html |title=Mascot of Asian Games 2006 |publisher=Travour.com |date=2006-12-05 |accessdate= |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080216061051/http://www.travour.com/asian-games-2006/mascot-of-asian-games-2006.html |archivedate=2008-02-16 |df= }}</ref> ===မီးထွန်းညှိတိုင် လက်ဆင့်ကမ်း သယ်ဆောင်ခြင်း=== မီးထွန်းညှိတိုင် လက်ဆင့်ကမ်း သယ်ဆောင်ခြင်းကို [[၁၉၅၈ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ|၁၉၅၈ နယူးဒေလီပွဲတော်]]ကပင် ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။၂၀၀၆ ဒိုဟာပွဲတော်အတွက် မီးထွန်းညှိတိုင် လက်ဆင့်ကမ်း သယ်ဆောင်ခြင်း အစီအစဉ်များကို ဒိုဟာ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ ကျင်းပရေး ဦးစီး ကော်မတီက ၂၀၀၆ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၀ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref name=torch>[https://web.archive.org/web/20070514193703/http://www.khaleejtimes.com/Displayarticle.asp?xfile=data%2Fsports%2F2006%2FJanuary%2Fsports_January385.xml&section=sports&subsection=athletics Doha Asian Games torch relay route revealed] </ref> မီးထွန်းညှိတိုင်ကို ၂၀၀၆ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၈ရက်နေ့တွင် ဒိုဟာ ဂေါက်ကလပ်တွင် ကျင်းပသော ဧည့်ဝတ်ကျေပြွန်ခြင်း၏ မီးတောက် အခမ်းအနားတွင် စတင် မီးထွန်းညှိခဲ့သည်။<ref name=torch2>[http://www.doha-2006.com/gis/menuroot/torchrelay/thejourney.aspx?id=56 Torch ceremony marks countdown to Games] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20070124141811/http://www.doha-2006.com/gis/menuroot/torchrelay/thejourney.aspx?id=56 |date=January 24, 2007 }}</ref>လူပေါင်း ၃၀၀၀မှ ယခင် အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲများကို လက်ခံကျင်းပခဲ့သည့် မြို့၈မြို့နှင့် [[:en:Gulf Cooperation Council|ပင်လယ်ကွေ့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ရေး ကောင်စီ]] အဖွဲ့ဝင် ၄မြို့ကို ဖြတ်သန်းကာ မီးထွန်းညှိတိုင်ကို လက်ဆင့်ကမ်း သယ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ မီးထွန်းညှိတိုင်သည် နိုင်ငံပေါင်း ၁၃နိုင်ငံမှ ၂၃မြို့ကို ဖြတ်သန်းခဲ့သည်။ လက်ဆင့်ကမ်း သယ်ဆောင်ခြင်းမှာ ၅၅ရက်ကြာမြင့်ခဲ့ပြီး ၅၀၀၀၀ ကီလိုမီတာ ခရီးအကွာအဝေးကို ဖြတ်သန်းခဲ့သည်။၎င်းမှာ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲတွင် အရှည်ဆုံး လက်ဆင့်ကမ်းသယ်ယူခြင်းဖြစ်သည်။ <ref name=torch /> [[File:Asian Games Torch Relay route.png|thumb|300px|မီးထွန်းညှိတိုင် လက်ဆင့်ကမ်း သယ်ဆောင်ရာ လမ်းကြောင်း]] အောက်ပါတို့မှာ ကာတာနိုင်ငံပြင်ပတွင် မီးထွန်းညှိတိုင် လက်ဆင့်ကမ်း သယ်ဆောင်ခဲ့သည့် မြို့များဖြစ်သည်။<ref name=torch3>[http://www.doha-2006.com/gis/menuroot/news/press_article.aspx?flag=1&pagenum=7&id=91 The 15th Asian Games Doha 2006 Torch Relay Route revealed] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170101132250/http://www.doha-2006.com/gis/menuroot/news/press_article.aspx?flag=1&pagenum=7&id=91 |date=2017-01-01 }} [https://web.archive.org/web/20091205153412/http://graphics8.nytimes.com/images/global/common/bullet_black.gif Archived copy] at WebCite (December 4, 2009).</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20170101132156/http://www.doha-2006.com/gis/menuroot/news/press_article.aspx?flag=1&pagenum=4&id=256 "King of the Mile" Hicham El Guerrouj to Carry the Flame] </ref> # {{flagicon|IND}} [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]] – [[နယူးဒေလီမြို့]] # {{flagicon|KOR}} [[ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]] – [[ဘူဆန်မြို့]] # {{flagicon|PHI}} [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ]] – [[မနီလာမြို့]] # {{flagicon|JPN}} [[ဂျပန်နိုင်ငံ]] – [[ဟီရိုရှီးမားမြို့]] # {{flagicon|CHN}} [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ|တရုတ်နိုင်ငံ]] – [[ပေကျင်းမြို့]], [[ကွမ်ကျိုးမြို့]], [[ဟောင်ကောင်]], [[မကာအို]] # {{flagicon|INA}} [[အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ]] – [[ဂျကာတာမြို့]] # {{flagicon|THA}} [[ထိုင်းနိုင်ငံ]] – [[ဘန်ကောက်မြို့]] # {{flagicon|Iran}} [[အီရန်နိုင်ငံ]] – [[:en:Mashhad|မရှတ်မြို့]], [[:en:Esfahan|အစ္စဖန်မြို့]], [[တီဟီရန်မြို့]] # {{flagicon|OMA}} [[အိုမန်နိုင်ငံ]] – [[:en:Salalah|ဆလာလတ်မြို့]], [[:en:Muscat, Oman|မတ်စကတ်မြို့]], [[:en:Sohar|ဆော်ဟာမြို့]] # {{flagicon|UAE}} [[အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စုနိုင်ငံ|ယူအေအီး]] – [[:en:Hatta, United Arab Emirates|ဟာတာမြို့]], [[:en:Sharjah (city)|ရှာဂျက်မြို့]], [[ဒူဘိုင်းမြို့]], [[အဘူဒါဘီမြို့]] # {{flagicon|KWT}} [[ကူဝိတ်နိုင်ငံ]] – [[:en:Kuwait City|ကူဝိတ် စီးတီး]] # {{flagicon|BHR}} [[ဘာရိန်းနိုင်ငံ]] – [[:en:Manama|မာနာမာမြို့]] ထို့နောက် ဒိုဟာသို့ ပြန်လည် ရောက်ရှိပြီး ကာတာနိုင်ငံအတွင်း လက်ဆင့်ကမ်းသယ်ဆောင်ခြင်းကို ၂၀၀၆ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၅ရက်နေ့တွင် စတင်ခဲ့ကာ ဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနားကျင်းပချိန်အထိ ဖြစ်သည်။ ==ပွဲများနှင့် အားကစား== ===ဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနား=== [[File:Asian Games Doha 2006 fireworks.jpg|250px|thumb|ခါလီဖာ အားကစားကွင်းတွင် ဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနားပြုလုပ်စဉ်]] ၂၀၀၆ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ၏ ဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနားကို ခါလီဖာ အားကစားကွင်းတွင် ၂၀၀၆ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁ရက်နေ့တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ အီရန်အစ္စလာမ်မစ် သမ္မတနိုင်ငံ သမ္မတ မာမွတ် အမာဒိုင်ဂျက်၊ ပါလတ်စတိုင်းနိုင်ငံ ဝန်ကြီးချုပ် အစ္စမေး ဟန်နီရယ်၊ ဆီးရီးယား အာရပ်သမ္မတနိုင်ငံ သမ္မတ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဟာဖစ်အာဆတ် [[:en:Bashar Assad|ဘာရှား အာဆတ်]] နှင့်အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အိုလံပစ် ကော်မတီ ဥက္ကဋ္ဌ ဂျက်ရော်ဂယ်တို့ တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။ စုစုပေါင်း ပရိသတ် ၅၀၀၀၀ တက်ရောက် အားပေးကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://english.people.com.cn/200612/02/eng20061202_327536.html |title=Media fascinated by high-tech at Doha Asiad opening ceremony |publisher=English.people.com.cn |date=2006-12-02 |accessdate=| archiveurl= https://web.archive.org/web/20110605230022/http://english.people.com.cn/200612/02/eng20061202_327536.html| archivedate= 5 June 2011 | deadurl= no}}</ref> ဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနားတွင် အာရပ်နိုင်ငံများနှင့် အခြား အာရှ နိုင်ငံများ၏ ရိုးရာဓလေ့များကို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်ခဲ့သည်။ ဖွင့်ပွဲကို [[:en:Aspire Tower|မီးရှူးတိုင် တာဝါ]]ကို မီးထွန်းညှိပြီး ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ [[File:2006 Asian Games athletes during opening ceremony.jpg|thumb|ဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနားတွင် တွေ့ရသော အားကစားသမားများ]] ===ပိတ်ပွဲ အခမ်းအနား=== ၂၀၀၆ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ၏ ပိတ်ပွဲ အခမ်းအနားကို ဒီဇင်ဘာ ၁၅ရက်နေ့တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ ဖျော်ဖြေရေးများ အပြီးတွင် အဖွဲ့ဝင် ၄၅နိုင်ငံမှ အားကစားသမားအားလုံး ချီတက်ဝင်ရောက်လာကြသည်။ ထို့နောက် အာရှ အိုလံပစ်ကောင်စီ ဥက္ကဋ္ဌမှ ပွဲတော်ကို ပိတ်သိမ်းပေးခဲ့သည်။ ထို့နောက် [[၂၀၁၀ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ|၂၀၁၀ ကွမ်ကျိုး ပွဲတော်]]ကို လက်ခံကျင်းပမည့် ကွမ်ကျိုးမြို့တော်ဝန်ထံသို့ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲအလံကို လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။ ===ပါဝင်သော နိုင်ငံများ=== [[File:2006 Asian Games countries.png|thumb|right|ပါဝင်သော နိုင်ငံများ]] အာရှ အိုလံပစ် ကောင်စီအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ၄၅နိုင်ငံလုံး ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ *{{flag|Afghanistan|2002}}(၄၇) *{{flag|Bahrain}}(၂၁) *{{flag|BAN}}(၇၄) *{{flag|Bhutan}}(၂၁) *{{flag|BRU}}(၇) *{{flag|CAM}}(၁၇) *{{flag|CHN}}(၆၄၇) *{{flag|HKG}}(၃၉၉) *{{flag|India}}(၃၈၇) *{{flag|IND}}(၁၄၀) *{{flag|Iran}}(၂၃၉) *{{flag|Iraq}}(၈၆) *{{flag|JPN}}(၆၃၁) *{{flag|Jordan}}(၉၈) *{{flag|Kazakhstan}}(၃၃၈) *{{flag|PRK}}(၁၆၄) *{{flag|KOR}}(၆၅၆) *{{flag|Kuwait}}(၂၃၈) *{{flag|Kyrgyzstan}}(၁၃၁) *{{flag|LAO}}(၁၅) *{{flag|Lebanon}}(၁၅) *{{flag|Macau}}(၂၀၃) *{{flag|MAS}}(၂၄၄) *{{flag|Maldives}}(၅၅) *{{flag|Mongolia}}(၁၇၅) *{{flag|MYA}}(၄၀) *{{flag|Nepal}}(၅၁) *{{flag|Oman}}(၈၁) *{{flag|Pakistan}}(၁၅၇) *{{flag|Palestine}}(၇၂) *{{flag|PHI}}(၂၃၃) *{{flag|Qatar}}(၃၅၉) *{{flag|KSA}}(၁၅၅) *{{flag|SGP}}(၁၃၄) *{{flag|SRI}}(၁၅၁) *{{flag|Syria}}(၁၅၅) *{{flag|TPE}}(၃၉၉) *{{flag|Tajikistan}}(၁၀၃) *{{flag|THA}}(၃၇၈) *{{flag|TLS}}(၁၅) *{{flag|Turkmenistan}}(၄၃) *{{flag|UAE}}(၁၃၁) *{{flag|Uzbekistan}}(၂၄၃) *{{flag|VIE}}(၂၄၇) *{{flag|Yemen}}(၂၄) ===ပါဝင်သော အားကစားနည်းများ=== *ရေပိုင်းဆိုင်ရာအားကစားနည်းများ ** [[File:Diving_pictogram.svg|20px]]ဒိုင်ဗင် ** [[File:Swimming_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ရေကူး **Synchronized swimming ** [[File:Water_polo_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဝါတာပိုလို * [[File:Archery_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]မြားပစ် *[[File:Athletics_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ပြေးခုန်ပစ် * [[File:Badminton_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ကြက်တောင်ရိုက် *[[File:Baseball_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဗေ့စဘော *[[File:Basketball_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဘတ်စကက်ဘော *[[File:Bodybuilding_pictogram.svg|20px]]ကိုယ်ကာယ အလှပြ *[[File:Bowling_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဘိုလင်း *[[File:Boxing_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]လက်ဝှေ့ *[[File:Canoeing_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ကနူးလှေ *[[File:Chess_pictogram.svg|20px]]စစ်တုရင် *[[File:Cue sports_pictogram.svg|20px]]Cue Sports *[[File:Cycling_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]စက်ဘီးစီး **Road **Track *[[File:Equestrian_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]မြင်းစီး *[[File:Fencing_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဓားသိုင်းအတတ် *[[File:Football_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဘောလုံး * [[File:Golf_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဂေါက်သီးရိုက် *[[File:Gymnastics (artistic) pictogram.svg|20px]] ဂျွမ်းဘား **Artistic **Rhythmic **Trampoline *[[File:Handball_pictogram.svg|20px]] Handball *[[File:Field hockey pictogram.svg|20px]] ဟော်ကီ *[[File:Judo_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဂျူဒို *Kabaddi *[[File:Karate_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ကရာတေး *[[File:Rowing_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]လှေလှော် *[[File:Rugby_pictogram.svg|20px|alt=|link=]] ရက်ဘီ *[[File:Sailing_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ရွက်လှေ * [[File:Sepaktakraw_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ပိုက်ကျော်ခြင်း * [[File:Shooting_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]သေနတ်ပစ် *Softball *[[File:Soft tennis_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]Soft tennis *[[File:Squash_pictogram.svg|20px|alt=|link=]][[:en:Squash (sport)|Squash]] *[[File:Table tennis_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]စားပွဲတင်တင်းနစ် * [[File:Taekwondo_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]တိုက်ကွမ်ဒို *[[File:Tennis_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]တင်းနစ် * [[File:Triathlon_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]အားကစားနည်း၃မျိုး လက်ဆင့်ကမ်း *[[File:Volleyball_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]ဘော်လီဘော **ကမ်းခြေ **ရုံတွင်း *[[File:Weightlifting_pictogram.svg|20px|alt=|link=]] အလေးမ *[[File:Wrestling_pictogram.svg|20px|alt=|link=]]နပန်း *[[File:Wushu_pictogram.svg|20px]]ဝူရှူး === ဆုတံဆိပ်ဇယား === {{Color box|#ccccff|&nbsp;<nowiki>*</nowiki>&nbsp;|border=darkgray}} အိမ်ရှင် {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable plainrowheaders|caption=၂၀၀၆ အာရှအားကစားပြိုင်ပွဲ ဆုတံဆိပ်ဇယား|team=NOC}} |- | ၁ | style="text-align:left;" | {{flag|CHN|}} | ၁၆၅ || ၈၈ || ၆၃ || ၃၁၆ |- | ၂ | style="text-align:left;" | {{flag|KOR|}}* | ၅၈ || ၅၂ || ၈၃ || ၁၉၃ |- | ၃ | style="text-align:left;" | {{flag|JPN|}} | ၅၀ || ၇၂ || ၇၈ || ၂၀၀ |- | ၄ | style="text-align:left;" | {{flag|KAZ|}} || ၂၃ || ၂၀ || ၄၂ || ၈၅ |- | ၅ | style="text-align:left;" | {{flag|THA|}} | ၁၃ || ၁၅ || ၂၆ || ၅၄ |- | ၆ | style="text-align:left;" | {{flag|Iran}} | ၁၁ || ၁၅ || ၂၂ || ၄၈ |- | ၇ | style="text-align:left;" |{{flag|UZB}} | ၁၁ || ၁၄ || ၁၅ || ၄၀ |- | ၈ | style="text-align:left;" | {{flag|IND|}} | ၁၀ || ၁၇ || ၂၆ || ၅၃ |-style="background:#ccccff;" | ၉ | style="text-align:left;" | {{flag|QAT|}}* | ၉ || ၁၂ || ၁၁ || ၃၂ |- | ၁၀ | style="text-align:left;" | {{flag|TPE|}} | ၉ || ၁၀ || ၂၇ || ၄၆ |- | ၁၁ | style="text-align:left;" | {{flag|MAS|}} | ၈ || ၁၇ || ၁၇ || ၄၂ |- | ၁၂ | style="text-align:left;" | {{flag|SGP|}} | ၈ || ၇ || ၁၂ || ၂၇ |- | ၁၃ | style="text-align:left;" | {{flag|KSA|}} | ၈ || ၀ || ၆ || ၁၄ |- | ၁၄ | style="text-align:left;" |{{flag|Bahrain|}} | ၇ || ၉ || ၄ || ၂၀ |- | ၁၅ | style="text-align:left;" | {{flag|HKG|}} | ၆ || ၂ || ၁၁ || ၂၉ |- | ၁၆ | style="text-align:left;" | {{flag|PRK|}} | ၆ || ၈ || ၁၅ || ၂၉ |- | ၁၇ | style="text-align:left;" | {{flag|KUW}} | ၆ || ၅ || ၂ ||၁၃ |- | ၁၈ | style="text-align:left;" | {{flag|PHI|}} | ၄ || ၆ || ၉ || ၁၉ |- | ၁၉ | style="text-align:left;" | {{flag|VIE|}} | ၃ || ၁၃ || ၇ || ၂၃ |- | ၂၀ | style="text-align:left;" | {{flag|UAE|}} | ၃ || ၄ || ၃ || ၁၀ |- | ၂၁ | style="text-align:left;" | {{flag|MGL|}} | ၂ || ၅ || ၈ || ၁၅ |- | ၂၂ | style="text-align:left;" |{{flag|INA|}} | ၂ || ၄ || ၁၄ || ၂၀ |- | rowspan=2|၂၃ | style="text-align:left;" | {{flag|SYR|}} | ၂ || ၂ || ၂ || ၆ |- | style="text-align:left;" | {{flag|TJK|}} | ၂ || ၀ || ၂ || ၄ |- |၂၅ | style="text-align:left;" |{{flag|JOR|}} | ၁ || ၃ || ၄ || ၈ |- |၂၆ | style="text-align:left;" | {{flag|LBN|}} | ၁ || ၀ || ၂ || ၃ |- | ၂၇ | style="text-align:left;" | {{flag|MYA|}} | ၀ || ၄ || ၇ || ၁၁ |- | ၂၈ | style="text-align:left;" | {{flag|KGZ|}} | ၀ || ၂ || ၆ || ၈ |- | ၂၉ | style="text-align:left;" | {{flag|Iraq|}} | ၀ || ၂ || ၁ || ၃ |- | ၃၀ | style="text-align:left;" | {{flag|MAC|}} | ၀ || ၁ || ၆ || ၇ |- | ၃၁ | style="text-align:left;" | {{nowrap|{{flag|PAK|}}}} | ၀ || ၁ || ၃ || ၄ |- | ၃၂ | style="text-align:left;" | {{flag|SRI|}} | ၀ || ၁ || ၂ || ၃ |- |rowspan=2|၃၃ | style="text-align:left;" | {{flag|LAO|}} | ၀ || ၁ || ၀ || ၁ |- | style="text-align:left;" | {{flag|TKM|}} | ၀ || ၁ || ၀ || ၁ |- |၃၅ |style="text-align:left;" | {{flag|NEP|}} |၀||၀||၃||၃ |- |rowspan=3|၃၆ |style="text-align:left;" | {{flag|AFG|}} |၀||၀||၁||၁ |- |style="text-align:left;" | {{flag|BAN|}} |၀||၀||၁||၁ |- |style="text-align:left;" | {{flag|YEM|}} |၀||၀||၁||၁ |- <onlyinclude><includeonly> |- class=sortbottom | ၁၁-၃၇ | scope="row" align=left| ''[[2018 Asian Games medal table#Medal table|Remaining NOCs]]'' | ၇၈ || ၁၁၉ || ၂၀၅ || ၄၀၂ </includeonly> |- class=sortbottom ! colspan=2 | စုစုပေါင်း (၃၆နိုင်ငံ) || ၄၇၇ || ၄၇၉ || ၆၂၁ || ၁၅၇၇ |} </onlyinclude> ====ကစားသမား သေဆုံးခြင်း==== တောင်ကိုရီးယား မြင်စီးသမား ကင်ဟွန်းချီသည် ဒီဇင်ဘာ ၇ရက်နေ့တွင် မိုးရွာထဲ၌ ယှဉ်ပြိုင်ကြစဉ် မြင်းပေါ်မှ ပြုတ်ကျကာ သေဆုံးခဲ့သည်။ <ref>[https://archive.is/20070529125812/http://www.doha-2006.com/gis/menuroot/news/Features_det.aspx-pagenum=2&id=21128.html DAGOC mourns rider after fatal fall]</ref>ကင်မှာ ကာတာစံတော်ချိန် မွန်းမတည့်မီတွင် သေဆုံးသွားခဲ့သည်။ တောင်ကိုရီးယား အမျိုးသား အိုလံပစ်ကော်မတီ ဥက္ကဋ္ဌ ကင်ဂျွန်ကီ၏ ပြောစကားအရ မြင်းမှာ အမြင့်ခုန်ရာတွင် ချော်သွားခြင်းဖြစ်သည်။ ကင်၏ ဖခင်မှာ ၁၉၆၄ နွေရာသီအိုလံပစ်တွင် တောင်ကိုရီးယား လက်ရွေးစင် တစ်ယောက်ဖြစ်သည်။ ကင်မှာ ၂၀၀၂ ဘူဆန်ပွဲတော်တွင် ငွေတံဆိပ် ရရှိခဲ့သူဖြစ်သည်။ ==ဆက်စပ်ကြည့်ရှုရန်== *[[အာရှ အိုလံပစ်ကောင်စီ]] == ကိုးကား == {{Reflist}} {{sequence| |prev=[[၂၀၀၂ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ|၂၀၀၂]]<br />ဘူဆန် |list=၁၅ကြိမ်မြောက် အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ<br />၂၀၀၆<br />ဒိုဟာ |next=[[၂၀၁၀ အာရှ အားကစားပြိုင်ပွဲ|၂၀၁၀]]<br />ကွမ်ကျိုး }} [[ကဏ္ဍ:အာရှအားကစားပွဲ]] bvnpo0z041tazc4qdlthpsgkejycdcf 0 104138 752807 732374 2022-08-01T00:53:45Z Kantabon 45503 /* အစိုးရအဖွဲ့ (ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - လက်ရှိ) */Update wikitext text/x-wiki {{Infobox government agency | name = ကယားပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ | type = ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ | seal = | logo = File:Flag of Kayah State.svg | logo_caption = | image = | image_caption = | formed = {{Start date|2011|3|30|df=yes}} | jurisdiction = | headquarters = [[လွိုင်ကော်မြို့]]၊ [[ကယားပြည်နယ်]] | coordinates = {{coord|19.675416|97.202306|display=inline,title}} | employees = | budget = | chief1_name = ​ဦး[[ဇော်မျိုးတင်]] | chief1_position = ဝန်ကြီးချုပ် | chief2_name = | chief2_position = | chief3_name = | chief3_position = | chief4_name = | chief4_position = | chief5_name = | chief5_position = | chief6_name = | chief6_position = | chief7_name = | chief7_position = | chief8_name = | chief8_position = | chief9_name = | chief9_position = | parent_department = [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] | website ={{URL|http://www.kayahstate.gov.mm/}} }} '''ကယားပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့''' သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၊ [[ကယားပြည်နယ်]]၏ အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့ရုံး သည် ကန္ဒရဝတီလမ်း၊ နောင်ယား(ခ) ရပ်၊ [[လွိုင်ကော်မြို့နယ်]]၊ [[လွိုင်ကော်မြို့]]တွင် တည်ရှိသည်။ လက်ရှိအစိုးရအဖွဲ့ဝန်ကြီးချုပ်မှာ ဦး​ဇော်မျိုးတင်ဖြစ်သည်။<ref name="cmn">{{cite web|url=https://news-eleven.com/article/224947|title=ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဦးစိုးသိန်းနှင့် ကယားပြည်နယ် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဦးဇော်မျိုးတင်တို့အား ခန့်အပ်}}</ref> {{Multiple image | width = 150 | align = | direction = horizontal | image1 = Kayah State Government Otfice.jpg | atl1 = | caption1 = ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ရုံး | image2 = Kayah State Government Office.jpg | alt2 = | caption2 = ခရိုင်အစိုးရအဖွဲ့ရုံး }} ==အစိုးရအဖွဲ့ (ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - လက်ရှိ)== {| class="wikitable" |rowspan=2|'''စဉ်''' |rowspan=2|'''အမည်''' !colspan=3 | တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း |rowspan=2|'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း |- |rowspan=2|၁ |[[ခင်မောင်ဦး|ဦးခင်မောင်ဦး]] |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |၃၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂<ref>{{cite news|url=https://cincds.gov.mm/node/16369|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ အမိန့်အမှတ် ၈ / ၂၀၂၂}}</ref> |{{age in days|2021|8|1|2022|1|31}} |rowspan=2|ဝန်ကြီးချုပ် |- |ဦး​[[ဇော်မျိုးတင်]] |၁ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂<ref name="cmn"/> |လက်ရှိ |{{age in days|2022|2|1}} |- |၂ |ဗိုလ်မှူးကြီး မြင့်​ဝေ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၃ |ဦးစိန်ဦး |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |စီးပွားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၄ |ဦး​စောဟူးဟူး |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |သယံဇာတရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၅ |ဦးထိန်ဝင်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လူမှုရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |rowspan=2|၆ |ရဲမှူးကြီး မျိုး​ဆွေ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |၆ ဇွန် ၂၀၂၂ |{{age in days|2021|8|1|2022|6|6}} |rowspan=2|လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |ရဲမှူးကြီး ​မောင်​မောင်ဦး |၆ ဇွန် ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|6|6}} |- |၇ |ဦးတင်လှ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |တိုင်းရင်းသားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၈ |ဦးကြည်မြိုင် |၂၀၂၁ |လက်ရှိ | |ဥပဒေချုပ် |} ==အစိုးရအဖွဲ့ (၂၀၁၆-၂၀၂၁)== {| class="wikitable" |'''စဉ်''' |'''အမည်''' |'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- |rowspan=2|(၁) |ဦး[[အယ်ဖောင်းရှို|အယ်လ်ဖောင်းရှို]]<br>(၃၀.၃.၂၀၁၆ - ၃.၉.၂၀၂၀) |rowspan=2|ဝန်ကြီးချုပ် |- |ဦး​ဘော့စ်ကို<br>(၂၀၂၀-၂၀၂၁) |- |rowspan=2|(၂) |ဗိုလ်မှူးကြီး [[ဇော်မျိုးတင်]] (၆.၄.၂၀၁၆- ၂၃.၂.၂၀၁၇) |rowspan=2|လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |ဗိုလ်မှူးကြီးမြင့်ဝေ |- |(၃) |ဦးခင်မောင်ဖြူ |လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနှင့် လျှပ်စစ်ဝန်ကြီးဌာန |- |(၄) |[[ဘော့စ်ကို|ဦးဘော့စ်ကို]] |စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန |- |(၅) |ဒေါက်တာအောင်ကျော်ဌေး |စည်ပင်သာယာရေးနှင့် လူမှုရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၆) |ဦးတီရယ် |သယံဇာတနှင့်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၇) |ဦးမော်မော် |စီမံကိန်းနှင့်ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၈) |ဦးလှမျိုးဆွေ |ဗမာတိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၉) |ဦးစိုင်းကျော်ဇံ |ပြည်နယ်ဥပဒေချုပ် |- |(၁၀) |ဦးအောင်မောင်း |ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ် |}<ref>{{cite news|url=http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet/region-and-state-government/id-10191|title=ကယားပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့|last=|first=|author2=|date=|publisher=နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး|accessdate=|archivedate=20 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170220014533/http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet%2Fregion-and-state-government%2Fid-10191}}</ref> ==အစိုးရအဖွဲ့ (၂၀၁၁-၂၀၁၆)== {| class="wikitable" |'''စဉ်''' |'''အမည်''' |'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- |(၁) |ဦး[[ခင်မောင်ဦး]] |ဝန်ကြီးချုပ် |- |rowspan=2|(၂) |ဗိုလ်မှူးကြီး တင်စိုး (၃၀.၃.၂၀၁၁ - ၅.၇.၂၀၁၃) |rowspan=2|လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |ဗိုလ်မှူးကြီး [[ဇော်မျိုးတင်]] (၅.၇.၂၀၁၃ - ၃၀.၃.၂၀၁၆)<ref>{{cite web|url=https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do;jsessionid=D4F111DC8D38F9DD94CD1E4F911E8ECC?lawordSn=5258|title=ကယားပြည်နယ် လုံခြုံရေးနှင့်နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း}}</ref> |- |(၃) |ဦးချစ်လှ |လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနှင့် လျှပ်စစ်ဝန်ကြီးဌာန |- |(၄) |ဦးပိုးရယ်ရန်အောင် |စိုက်ပျိုးရေးနှင့် မွေးမြူရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၅) |ဦးအောင်နိုင်ဦး |စည်ပင်သာယာရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၆) |ဦးကိုးရယ် |လူမှုရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၇) |ဦးရဲဝင်း |သစ်တောနှင့် သတ္တုတွင်းဝန်ကြီးဌာန |- |(၈) |ဦးသန်းကျော်စိုး |ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၉) |ဦးတော့ရယ် |စီမံကိန်းနှင့် စီးပွားရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၀) |ဦးစောဟူးဟူး |လျှပ်စစ်နှင့် စက်မှုလက်မှုဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၁) |ဦးစိန်ဦး |ဗမာတိုင်းရင်းသားရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၂) |ဦးဌေးအောင် |ပြည်နယ်ဥပဒေချုပ် |- |(၁၃) |ဒေါ်ကြည်ကြည် |ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ် |} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:ကယားပြည်နယ်]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့များ]] rx6t4ki9b52ev60ktpjium3zghfegjr 752809 752807 2022-08-01T00:56:25Z Kantabon 45503 /* အစိုးရအဖွဲ့ (ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - လက်ရှိ) */ wikitext text/x-wiki {{Infobox government agency | name = ကယားပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ | type = ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ | seal = | logo = File:Flag of Kayah State.svg | logo_caption = | image = | image_caption = | formed = {{Start date|2011|3|30|df=yes}} | jurisdiction = | headquarters = [[လွိုင်ကော်မြို့]]၊ [[ကယားပြည်နယ်]] | coordinates = {{coord|19.675416|97.202306|display=inline,title}} | employees = | budget = | chief1_name = ​ဦး[[ဇော်မျိုးတင်]] | chief1_position = ဝန်ကြီးချုပ် | chief2_name = | chief2_position = | chief3_name = | chief3_position = | chief4_name = | chief4_position = | chief5_name = | chief5_position = | chief6_name = | chief6_position = | chief7_name = | chief7_position = | chief8_name = | chief8_position = | chief9_name = | chief9_position = | parent_department = [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] | website ={{URL|http://www.kayahstate.gov.mm/}} }} '''ကယားပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့''' သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၊ [[ကယားပြည်နယ်]]၏ အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့ရုံး သည် ကန္ဒရဝတီလမ်း၊ နောင်ယား(ခ) ရပ်၊ [[လွိုင်ကော်မြို့နယ်]]၊ [[လွိုင်ကော်မြို့]]တွင် တည်ရှိသည်။ လက်ရှိအစိုးရအဖွဲ့ဝန်ကြီးချုပ်မှာ ဦး​ဇော်မျိုးတင်ဖြစ်သည်။<ref name="cmn">{{cite web|url=https://news-eleven.com/article/224947|title=ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဦးစိုးသိန်းနှင့် ကယားပြည်နယ် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဦးဇော်မျိုးတင်တို့အား ခန့်အပ်}}</ref> {{Multiple image | width = 150 | align = | direction = horizontal | image1 = Kayah State Government Otfice.jpg | atl1 = | caption1 = ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ရုံး | image2 = Kayah State Government Office.jpg | alt2 = | caption2 = ခရိုင်အစိုးရအဖွဲ့ရုံး }} ==အစိုးရအဖွဲ့ (ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - လက်ရှိ)== {| class="wikitable" |rowspan=2|'''စဉ်''' |rowspan=2|'''အမည်''' !colspan=3 | တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း |rowspan=2|'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း |- |rowspan=2|၁ |[[ခင်မောင်ဦး|ဦးခင်မောင်ဦး]] |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |၃၁ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂<ref>{{cite news|url=https://cincds.gov.mm/node/16369|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ အမိန့်အမှတ် ၈ / ၂၀၂၂}}</ref> |{{age in days|2021|8|1|2022|1|31}} |rowspan=2|ဝန်ကြီးချုပ် |- |ဦး​[[ဇော်မျိုးတင်]] |၁ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂<ref name="cmn"/> |လက်ရှိ |{{age in days|2022|2|1}} |- |၂ |ဗိုလ်မှူးကြီး မြင့်​ဝေ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၃ |ဦးစိန်ဦး |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |စီးပွားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၄ |ဦး​စောဟူးဟူး |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |သယံဇာတရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၅ |ဦးထိန်ဝင်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လူမှုရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |rowspan=2|၆ |ရဲမှူးကြီး မျိုး​ဆွေ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |ဇွန် ၂၀၂၂ | |rowspan=2|လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |ရဲမှူးကြီး ​မောင်​မောင်ဦး |၆ ဇွန် ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|6|6}} |- |၇ |ဦးတင်လှ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |တိုင်းရင်းသားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၈ |ဦးကြည်မြိုင် |၂၀၂၁ |လက်ရှိ | |ဥပဒေချုပ် |} ==အစိုးရအဖွဲ့ (၂၀၁၆-၂၀၂၁)== {| class="wikitable" |'''စဉ်''' |'''အမည်''' |'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- |rowspan=2|(၁) |ဦး[[အယ်ဖောင်းရှို|အယ်လ်ဖောင်းရှို]]<br>(၃၀.၃.၂၀၁၆ - ၃.၉.၂၀၂၀) |rowspan=2|ဝန်ကြီးချုပ် |- |ဦး​ဘော့စ်ကို<br>(၂၀၂၀-၂၀၂၁) |- |rowspan=2|(၂) |ဗိုလ်မှူးကြီး [[ဇော်မျိုးတင်]] (၆.၄.၂၀၁၆- ၂၃.၂.၂၀၁၇) |rowspan=2|လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |ဗိုလ်မှူးကြီးမြင့်ဝေ |- |(၃) |ဦးခင်မောင်ဖြူ |လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနှင့် လျှပ်စစ်ဝန်ကြီးဌာန |- |(၄) |[[ဘော့စ်ကို|ဦးဘော့စ်ကို]] |စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန |- |(၅) |ဒေါက်တာအောင်ကျော်ဌေး |စည်ပင်သာယာရေးနှင့် လူမှုရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၆) |ဦးတီရယ် |သယံဇာတနှင့်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၇) |ဦးမော်မော် |စီမံကိန်းနှင့်ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၈) |ဦးလှမျိုးဆွေ |ဗမာတိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၉) |ဦးစိုင်းကျော်ဇံ |ပြည်နယ်ဥပဒေချုပ် |- |(၁၀) |ဦးအောင်မောင်း |ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ် |}<ref>{{cite news|url=http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet/region-and-state-government/id-10191|title=ကယားပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့|last=|first=|author2=|date=|publisher=နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး|accessdate=|archivedate=20 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170220014533/http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet%2Fregion-and-state-government%2Fid-10191}}</ref> ==အစိုးရအဖွဲ့ (၂၀၁၁-၂၀၁၆)== {| class="wikitable" |'''စဉ်''' |'''အမည်''' |'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- |(၁) |ဦး[[ခင်မောင်ဦး]] |ဝန်ကြီးချုပ် |- |rowspan=2|(၂) |ဗိုလ်မှူးကြီး တင်စိုး (၃၀.၃.၂၀၁၁ - ၅.၇.၂၀၁၃) |rowspan=2|လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |ဗိုလ်မှူးကြီး [[ဇော်မျိုးတင်]] (၅.၇.၂၀၁၃ - ၃၀.၃.၂၀၁၆)<ref>{{cite web|url=https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do;jsessionid=D4F111DC8D38F9DD94CD1E4F911E8ECC?lawordSn=5258|title=ကယားပြည်နယ် လုံခြုံရေးနှင့်နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း}}</ref> |- |(၃) |ဦးချစ်လှ |လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနှင့် လျှပ်စစ်ဝန်ကြီးဌာန |- |(၄) |ဦးပိုးရယ်ရန်အောင် |စိုက်ပျိုးရေးနှင့် မွေးမြူရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၅) |ဦးအောင်နိုင်ဦး |စည်ပင်သာယာရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၆) |ဦးကိုးရယ် |လူမှုရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၇) |ဦးရဲဝင်း |သစ်တောနှင့် သတ္တုတွင်းဝန်ကြီးဌာန |- |(၈) |ဦးသန်းကျော်စိုး |ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၉) |ဦးတော့ရယ် |စီမံကိန်းနှင့် စီးပွားရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၀) |ဦးစောဟူးဟူး |လျှပ်စစ်နှင့် စက်မှုလက်မှုဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၁) |ဦးစိန်ဦး |ဗမာတိုင်းရင်းသားရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၂) |ဦးဌေးအောင် |ပြည်နယ်ဥပဒေချုပ် |- |(၁၃) |ဒေါ်ကြည်ကြည် |ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ် |} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:ကယားပြည်နယ်]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့များ]] dl942c0p8m2qj2za98w23zmhbuuemda 0 104176 752808 695118 2022-08-01T00:55:50Z Kantabon 45503 /* အစိုးရအဖွဲ့ (ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - လက်ရှိ) */Update wikitext text/x-wiki {{Infobox government agency | name = မွန်ပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့ | type = ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ | seal =File:Seal of Mon State Government.gif | seal_caption = | logo = Flag of Mon State (2018).svg | logo_caption = | image = Mon State Government Office.jpg | image_caption = ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ရုံး | formed = {{Start date|2011|3|30|df=yes}} | jurisdiction = [[မွန်ပြည်နယ် လွှတ်တော်]] လက်အောက်ရှိ | headquarters = [[မော်လမြိုင်]]၊ [[မွန်ပြည်နယ်]] | employees = | budget = | chief1_name = ဦး​ဇော်လင်းထွန်း | chief1_position = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | chief2_name = | chief2_position = | chief3_name = | chief3_position = | chief4_name = | chief4_position = | chief5_name = | chief5_position = | chief6_name = | chief6_position = | chief7_name = | chief7_position = | chief8_name = | chief8_position = | chief9_name = | chief9_position = | parent_department = [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] | website = {{URL|http://www.monstate.gov.mm/}} }} '''မွန်ပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့'''သည် မြန်မာနိုင်ငံ၊ [[မွန်ပြည်နယ်]]၏ အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့ကို ဝန်ကြီးချုပ် ဦး​ဇော်လင်းထွန်းက ဦးဆောင်သည်။ ==အစိုးရအဖွဲ့ (ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - လက်ရှိ)== {| class="wikitable" |rowspan=2|'''စဉ်''' |rowspan=2|'''အမည်''' !colspan=3 | တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း |rowspan=2|'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း |- |၁ |ဦး​ဇော်လင်းထွန်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |ဝန်ကြီးချုပ် |- |၂ |ဗိုလ်မှူးကြီး ​နေထွဋ်ဦး |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၃ |နိုင်လယိတမ (ခ) နိုင်ခင်​မောင်ဇင် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |စီးပွားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၄ |ဦး​အောင်ကြည်သိန်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |သယံဇာတရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၅ |ဦးတင်ချယ် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လူမှုရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |rowspan=2|၆ |ရဲမှူးကြီး သက်နိုင် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |၆ ဇွန် ၂၀၂၂ |{{age in days|2021|8|1|2022|6|6}} |rowspan=2|လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |ရဲမှူးကြီး မျိုး​ဆွေ |၂ ဇွန် ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|6|2}} |- |၇ |ဦးခင်​မောင်ဦး |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |တိုင်းရင်းသားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၈ | | | | |ဥပဒေချုပ် |} ==အစိုးရအဖွဲ့ (၂၀၁၆-လက်ရှိ)== {| class="wikitable" |'''စဉ်''' |'''အမည်''' |'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- |rowspan=2|(၁) |ဦးမင်းမင်းဦး (၃၀.၃.၂၀၁၆-၂၃.၂.၂၀၁၇) |rowspan=2|ဝန်ကြီးချုပ် |- |ဒေါက်တာအေးဇံ (၁.၃.၂၀၁၇-လက်ရှိ) |- |rowspan=2|(၂) |ဦးမင်းမင်းဦး (၅.၄.၂၀၁၆-၂၃.၂.၂၀၁၇) |rowspan=2|စည်ပင်သာယာရေးနှင့် ဆောက်လုပ်ရေးဝန်ကြီးဌာန |- |ဦးမင်းကျော်လွင် |- |rowspan=2|(၃) |ဗိုလ်မှူးကြီးဝင်းနိုင်ဦး (၅.၄.၂၀၁၆-၁၆.၁၁.၂၀၁၈) |rowspan=2|လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |ဗိုလ်မှူးကြီးနေထွဋ်ဦး(၁၆.၁၁.၂၀၁၈-လက်ရှိ) |- |rowspan=2|(၄) |ဦးမင်းထင်အောင်ဟန် (၅.၄.၂၀၁၆-၂၉.၅.၂၀၁၈) |rowspan=2|လျှပ်စစ်၊ စွမ်းအင်နှင့် စက်မှုဝန်ကြီးဌာန |- |ဦးလှထွန်း |- |(၅) |ဒေါက်တာထိန်လင်း |လူမှုရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၆) |ဦးထွန်းဌေး |စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနှင့် ပို့ဆောင်ဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၇) |ဒေါက်တာမင်းကြည်ဝင်း (ခ) နိုင်ကြည်ဝင်း |သယံဇာတနှင့်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၈) |ဦးဝဏ္ဏကျော် |စီမံကိန်း၊ ဘဏ္ဍာရေး၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဝန်ကြီးဌာန |- |(၉) |ဦးရွှေမြင့် |ဗမာတိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၀) |ဒေါ်စံဝင့်ခိုင် |ပအိုဝ်းတိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၁) |ဦးအောင်မြင့်ခိုင် |ကရင်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၂) |ဒေါ်အေးအေးမို့ |ပြည်နယ်ဥပဒေချုပ် |- |(၁၃) |ဒေါ်သိန်းသိန်းဦး |ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ် |}<ref>{{cite news|url=http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet/region-and-state-government/id-10183|title=မွန်ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့|last=|first=|author2=|date=|publisher=နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး|accessdate=|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201062418/https://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet%2Fregion-and-state-government%2Fid-10183}}</ref> ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:မွန်ပြည်နယ်]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့များ]] jl9tqlbsyvppk8ihxypb5wg1ea6ne89 0 107046 752747 722375 2022-07-31T14:09:30Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox OS | name = MIUI | logo = MIUI Logo .svg | logo_size = 150px | screenshot = | screenshot_size = 237px<!--Native resolution--> | caption = MIUI 10 Home screen | collapsible = | developer = [[Xiaomi]] | programmed_in = [[C (programming language)|C]], [[C++]], [[Java (programming language)|Java]] | family = Unix-like, Modified Android | working_state = Current | source_model = [[:en:open-source software|Open source]] (Android Base and Main Framework) with [[:en:Proprietary software|Proprietary]] components (Miui Apps and Kits) | released = 0.8.16 / {{start date and age|df=yes|2010|08|16}} | latest_release_version = '''MIUI:'''<br />10.2.5.0 China<br />10.2.5.0 Global<br /> | release_date = {{start date and age|2019|01|05}} (Global) | latest preview version = | latest preview date = 9.1.3 marketing target = | marketing_target = Alternative firmware replacement for [[Android (operating system)|Android]] devices;<br />[[Stock firmware]] for Xiaomi mobile devices | language = 32 languages (varies by country) | package_manager = [[Google Play]] (Global)<br />MI App Store (China)<br />[[APK (file format)|APK files]] | supported_platforms = [[32-bit]] [[ARMv7|ARM]], [[MIPS architecture|MIPS]], [[x86]], [[x64]] | kernel_type = [[:en:Monolithic kernel|Monolithic]], modified Linux kernel | userland = | ui = | license = Apache License 2.0 <!--Might be dubious, if source code of this is modified and not released as such--><br />GNU General Public License v3<br />[[Proprietary software|Proprietary]] | preceded by = | website = {{URL|http://en.miui.com}} | frequently_updated = yes }} '''MIUI''' ဆိုသည်မှာ MI User Interface ဟုခေါ်သောစကားလုံးအား အတိုကောက်ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်ပြီး မီ ယူ အိုင် (Me You I) ဟု အသံထွက်သည်။ ၎င်းအား [[ရှောင်းမီ]] (Xiaomi) ကုမ္ပဏီမှထုတ်လုပ်သော စမတ်ဖုန်းများနှင့် တက်ဘလက်ကွန်ပျူတာများတွင် အသုံးပြုရန်ရည်ရွယ်၍ ထုတ်လုပ်ထားပြီး ဂူဂဲလ် (Google) ၏ အန်းဒရွိုက်စက်လည်ပတ်မှုစနစ်အပေါ်တွင် အခြေခံထားသည်။<ref>{{citation |url=http://en.miui.com/thread-15454-1-1.html |title=[Announced]50 Beta Testers Wanted for Official nexusUI for Nougat 7 II. Apply here |publisher=MIUI |date=26 February 2014 |accessdate=5 March 2014 |archive-date=2 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140302181010/http://en.miui.com/thread-15454-1-1.html |url-status=dead }}</ref> firmware ကို [[Google]] ၏ Android operating system ပေါ်တွင် အခြေခံသည်။<ref>http://tech.sina.com.cn/t/2011-07-28/01255847379.shtml</ref> MIUI တွင် စက်၏သွင်ပြင်အား ပြောင်းလဲဖော်ပြပေးနိုင်သည့်လုပ်ဆောင်ချက် (Theming feature) အပါအဝင် အခြားသောလုပ်ဆောင်ချက်များစွာကိုလည်း ထောက်ပံ့ပေးထားသည်။<ref>{{citation |url=http://en.miui.com/features.php |title=MIUI Official English Site |publisher=en.miui.com |date= |accessdate=16 March 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140215170814/http://en.miui.com/features.php |archivedate=15 February 2014 |df=dmy-all }}</ref> ရှောင်းမီမှထုတ်လုပ်သော စမတ်ဖုန်းများအနက် Mi A1, Mi A2 နှင့် Mi A2 Lite တို့မှလွဲ၍ အခြားသောစမတ်ဖုန်းမော်ဒယ်များအားလုံးတွင် MIUI အား အသင့်ထည့်သွင်းပြီးသားဖြစ်သည်။ ရှောင်းမီမှထုတ်လုပ်သော စက်ကိရိယာများသည် များသောအားဖြင့် အဆင့်မြင့်အန်းဒရွိုက်ဗားရှင်းတစ်ခုအထိသာတက်၍ အပ်ဒိတ်ရလေ့ရှိသော်လည်း MIUI အပ်ဒိတ်ကိုမူ လေးနှစ်အထိဆက်၍ ရလေ့ရှိကြသည်။ (ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၁၆ ခုနှစ်ထုတ် Redmi Note 3 သည် ယခုအချိန်အထိ MIUI 10 အား ရရှိပြီးဖြစ်သည်။)<ref>{{citation |url=https://www.engadget.com/2011/08/16/xiaomi-m1-with-miui-os-a-310-phone-with-1-5ghz-dual-core-soc-a/ |title=Xiaomi Phone with MIUI OS: a $310 Android with 1.5 GHz dual-core SoC and other surprises |publisher=Engadget |date=16 August 2011 |accessdate=17 September 2011}}</ref> MIUI အား ရှောင်းမီကုမ္ပဏီမှထုတ်လုပ်သော စမတ်ဖုန်းနှင့်တက်ဘလက်များအတွက် ထောက်ပံထားသည့်အပြင် ဆမ်ဆောင်း၊ ဆိုနီ၊ HTC၊ One Plus၊ Nexus နှင့် Pixel ကဲ့သို့သော အခြားစမတ်ဖုန်းများတွင်လည်း ထည့်သွင်းအသုံးပြုနိုင်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ === ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာမှုများ === ကနဦးအနေဖြင့် ထုတ်လုပ်ထားသည့် MIUI ROM များသည် အန်းဒရွိုက်ဗားရှင်း ၂.၂ (Froyo) အား အခြေခံ၍ ရေးဆွဲခဲ့ပြီး ရှောင်းမီနည်းပညာကုမ္ပဏီမှ တရုတ်ဘာသာစကားဖြင့်သာ ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။<ref>{{citation |author=Jason Lim |url=http://technode.com/2011/04/14/rumour-lei-jun%E2%80%99s-miui-android-rom-teams-up-with-guess-who/ |title=MIUI, Lei Jun |publisher=TechNode |date= |accessdate=17 January 2012}}</ref> ရှောင်းမီကုမ္ပဏီအနေဖြင့် MIUI ROM ၏ စနစ်အား မှတ်စု (Notes)၊ အရန်သင့်သိမ်းဆည်းခြင်း (Backup)၊ သီချင်း (Music) နှင့် ပြခန်း (Gallery) အစရှိသည့် အက်ပ်များဖြင့် အားဖြည့်ကာ ထည့်သွင်းရေးဆွဲခဲ့သည်။<ref>{{citation |url=http://en.miui.com/features.php |title=MIUI Official English Site |accessdate=12 April 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140409074533/http://en.miui.com/features.php |archivedate=9 April 2014 |df=dmy-all }}</ref> နောက်ပိုင်းအချိန်များတွင် အခမဲ့အကျိုးအမြတ်မယူသော ဆော့ဝဲရေးဆွဲသူများနှင့် MIUI အားကြိုက်နှစ်သက်သော ပရိသတ်များဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသည့်အဖွဲ့များမှ MIUI ROM အား အခြားသောဘာသာစကားများဖြင့်အသုံးပြုနိုင်ရန် ကူညီ၍ ဘာသာပြန်ပေးခဲ့ကြသည်။ MIUI အား အခြားသောတရားမဝင်ဗားရှင်းများဖြင့် ‌ပြင်ပမှ ဆော့ဝဲရေးသားသူများမှ ရေးဆွဲဖန်တီးခဲ့သော်လည်း  ရှောင်းမီကုမ္ပဏီမှ ကိုယ်ပိုင်စမတ်ဖုန်းများကို စတင်ထုတ်လုပ်သည့်အချိန်တွင် ၎င်းတရားမဝင်ဗားရှင်းများအား  လူကြိုက်နည်းသွားစေခဲ့သည်။ စနစ်ဆော့ဝဲအဆင့်မြှင့်တင်မှုများကို အပတ်စဉ်ကြာသပတေးနေ့တိုင်းတွင် OTA (အင်တာနက်မှတစ်ဆင့် ဖုန်းထဲသို့ တိုက်ရိုက်ထည့်သွင်းခြင်း Over-The-Air) ဖြင့် ပြုလုပ်ပေးနိုင်သည်။ === MIUI နှင့် ဂူဂဲလ်၏ဝန်ဆောင်မှုများ === ဂူဂဲလ်ကုမ္ပဏီသည် တရုတ်အစိုးရနှင့် သဘောတူညီမှုစာချုပ် ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီးနောက်တွင် ဂူဂဲလ်ထုတ်ကုန်အများစုအား တရုတ်ပြည်တွင်းအသုံးပြုမှုကို ပိတ်ဆို့ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် တရုတ်ပြည်တွင်းရောင်းချသော ရှောင်းမီကုမ္ပဏီ၏ထုတ်ကုန်များတွင် ဂူဂဲလ်ဝန်ဆောင်မှုများအရံသင့် မပါဝင်ပါချေ။ သို့သော် ရှောင်းမီကုမ္ပဏီအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ထုတ်ကုန်များကို တရုတ်ပြည်ပနိုင်ငံများအထိပါ တိုးချဲ့ရောင်းချနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့သို့တရုတ်ပြည်ပနိုင်ငံများအတွက် ရောင်းချခဲ့သည့် စမတ်ဖုန်းများနှင့် ထုတ်ကုန်များတွင်မူ ဂူဂဲလ်၏အီးမေးလ်ဝန်ဆောင်မှုဖြစ်သည့် Gmail၊ ဂူဂဲလ်၏မြေပုံဝန်ဆောင်မှု Gmaps၊ အက်ပ်များကို ဒေါင်းလုဒ်ရယူ၍ ဖုန်းတွင်းထည့်သွင်းအသုံးပြုနိုင်သည့် Google Play Store and Services အစရှိသည့် ဂူဂဲလ်၏ဝန်ဆောင်မှုများကို တစ်ပါတည်းထည့်သွင်းပေးထားခဲ့သည့်အပြင် တစ်ကမ္ဘာလုံးအားဖြန့်ချိသည့် MIUI ဗားရှင်းကိုလည်း ဂူဂဲလ်ကုမ္ပဏီမှ အသိအမှတ်ပြု‌ပေးထားပြီးဖြစ်သည်။ === အမျိုးမျိုးသော MIUI များကို နှိုင်းယှဉ်ခြင်း === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! ! colspan="2" |China ! colspan="2" |Global ! colspan="2" |[http://xiaomi.eu/ Xiaomi.eu] |- !Languages available | colspan="2" style="background: #FFD; color: black; vertical-align: middle; text-align: center; " class="partial table-partial" |Few, including Chinese and English | colspan="4" style="background:#9F9;vertical-align:middle;text-align:center;" class="table-yes" |Wide selection |- !Selection of downloadable themes | colspan="2" style="background:#9F9;vertical-align:middle;text-align:center;" class="table-yes"|All | colspan="4" {{some}} |- !Drag up search | colspan="2" style="background:#9F9;vertical-align:middle;text-align:center;" class="table-yes"| Yes with international [[:en:Bing (search engine)|Bing]] and selection of Chinese [[:en:search engine|search engines]] | colspan="2" style="background: #FFD; color: black; vertical-align: middle; text-align: center; " class="partial table-partial" | Google | colspan="2" {{Yes}} |- !Smart Assistant | colspan="6" |App vault |- !Default source of apps | colspan="2" |Mi App Store | colspan="2" |[[Google Play]] <small>Additionally in India: Mi Picks (renamed to Apps)<ref>{{Cite web|url=http://en.miui.com/thread-317338-1-1.html|title=Mi Picks - pick your next favorite- officially launched! Give us your feedback! - App - Xiaomi MIUI Official Forum|last=Forum|first=Xiaomi MIUI Official|website=en.miui.com|access-date=2018-02-15|accessdate=2 April 2019|archivedate=29 September 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190929060009/http://en.miui.com/thread-317338-1-1.html}}</ref></small> | colspan="2" |Google Play |- !Mi Cloud services | colspan="2" style="background:#9F9;vertical-align:middle;text-align:center;" class="table-yes"|All | colspan="2" {{some}} | colspan="2" style="background:#9F9;vertical-align:middle;text-align:center;" class="table-yes" |All |- ! rowspan="2" |Updates !Developer !Stable !Beta !Stable !Dev/Beta !Stable |- |Highest priority. Updated every Thursday |Usually updated every two months<ref>{{Cite web|url=http://en.miui.com/getrom-343.html?m=yes&mobile=2|title=MIUI ROM Downloads|website=en.miui.com|access-date=2018-04-28|accessdate=2 April 2019|archivedate=2 April 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190402071920/http://en.miui.com/}}</ref> |Updated every Thursday |Usually updated every two months |Updated every Friday |Usually updated every two months |- !OTA | colspan="4" {{Yes}} | colspan="2" {{Yes}}; patches are not supported, so a complete new ROM is downloaded each time |- !Official | colspan="4" {{Yes}}<br />(made by Xiaomi) | colspan="2" style="background: #FFD; color: black; vertical-align: middle; text-align: center; " class="partial table-partial" |Approved by the official distribution in the European Union. Use on devices from the EU distribution does not void warranty.<ref>{{Cite news|url=https://xiaomi.eu/community/threads/7-8-10-first-miui-9.40890/#post-379550|title=MIUI 9 - 7.8.10 - First Miui 9|work=Xiaomi European Community & Store|access-date=19 September 2017|language=en-US}}</ref> Made by fans gathered on Xiaomi.EU website. |- ![[Custom Recovery|Custom recovery]] requirement | colspan="4" style="background:#9F9;vertical-align:middle;text-align:center;" class="table-yes" |No | colspan="2" style="background:#F99;vertical-align:middle;text-align:center;" class="table-no"|Yes |- !Additional features | * Optional access to various Chinese online services * built-in root support <small>(unlocked bootloader is required)</small> |Optional access to various Chinese online services |colspan="2" {{N/A}} | colspan="2" | * Additional icons for some third party apps * Unlocked some hardware features on selected devices |- !Supported Xiaomi devices | colspan="2" style="background:#9F9;vertical-align:middle;text-align:center;" class="table-yes" |All <small>excluding [[Xiaomi Redmi Note 3|Redmi Note 3SE]] and Mi 4i (dropped)</small> <small>Older devices may not be updated</small> | colspan="4" style="background: #FFD; color: black; vertical-align: middle; text-align: center; " class="partial table-partial" |Majority <small>excluding devices never released outside [[China|PRC]]</small> |} === MIUI နှင့် အန်းဒရွိုက်စနစ် === MIUI အား အန်းဒရွိုက်စနစ်ပေါ်တွင် အခြေခံ၍ ပြုလုပ်ထားသော်လည်း ၎င်းအားအသုံးပြုရသည့်အသွင်အပြင်သည် Apple ကုမ္ပဏီမှထုတ်လုပ်သည့် iOS စက်လည်ပတ်မှုစနစ်နှင့် များစွာတူညီမှုရှိသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် iOS ကဲ့သို့ပင် MIUI တွင်လည်း အက်ပ်များကို တစ်နေရာတည်းတွင် စုစည်းဖော်ပြပေးသည့် Application tray မပါရှိဘဲ ဖုန်း၏ မူလမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် အတန်းလိုက်စီ၍ ဖော်ပြထားရှိသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ iOS နှင့်ဆင်တူသည့် အခြားသောအချက်များမှာ အက်ပ်သင်္ကေတ icons များကို ပုံစံတစ်မျိုးတည်းသာ သတ်မှတ်ထားရှိခြင်း၊ ဖုန်းခေါ်ဆိုမှုခလုတ်ခုံ Dialer နှင့် ဖုန်းခေါ်ဆိုစဉ်အသွင်အပြင် in-call interface များ၊ ဆက်တင်ထဲရှိ အပြင်အဆင်များနှင့် အသိပေးချက်စာမျက်နှာရှိ ခလုတ်၏ သွင်ပြင်ပုံစံများပင် ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ပြုလုပ်ထားရှိမှုကြောင့်ပင် iOS အသုံးပြုသူများအား MIUI အသုံးပြုထားသည့် အန်းဒရွိုက်စက်ပစ္စည်းများကို အသုံးပြုချင်စိတ်ဖြစ်ပေါ်လာစေအောင် ဆွဲဆောင်ခဲ့သည်ဟုပင် အချို့သောသူများက ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် မကြာသေးမီကပင် MIUI အား မူလအန်းဒရွိုက်စက်လည်ပတ်မှုစနစ်နှင့် ပိုမိုတူညီမှုရှိအောင် ၎င်း၏သုံးစွဲမှုသွင်ပြင်ကို ပြန်လည်ရေးဆွဲခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့် MIUI ၏ နောက်ဆုံးထွက်ဗားရှင်းဖြစ်သော MIUI 10 ၏ အစိတ်အပိုင်းတော်တော်များများသည် Android P ၏သွင်ပြင်ပုံစံများဖြင့် များစွာတူညီမှုရှိ‌နေသည်ဟု စောင့်ကြည့်လေ့လာသူများက ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ပြောင်းလဲမှုများကို Xiaomi ၏ Mi Mix 2S မော်ဒယ်တွင် MIUI 9 ၏ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ၅ လပိုင်း ၈ ရက်နေ့ကထုတ်ပေးခဲ့သော ပုံစံသွင်ပြင်များတွင် ပထမဆုံးအနေဖြင့် မြင်တွေ့ခဲ့ရသောကြောင့်ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite news|url=https://www.xda-developers.com/miui-9-xiaomi-mi-mix-2s-redmi-note-5-pro-redesigned-ui/|title=Latest MIUI 9 build for the Xiaomi Mi Mix 2 brings Android P-style UI changes|date=2018-05-11|work=xda-developers|access-date=2018-07-31|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.androidheadlines.com/2018/05/miui-10-to-offer-updated-design-its-user-interface-leaks.html|title=MIUI 10 To Offer Updated Design, Its User Interface Leaks {{!}} Androidheadlines.com|date=2018-05-29|work=AndroidHeadlines.com {{!}}|access-date=2018-07-31|language=en-US}}</ref> MIUI အား မူလအန်းဒရွိုက်နှင့် ကွဲပြားစေသော အခြားအချက်တစ်ခုမှာ စက်၏သွင်ပြင်အား ပြောင်းလဲဖော်ပြပေးနိုင်သည့်လုပ်ဆောင်ချက် (Theming feature) ကို MIUI တွင် ထောက်ပံ့ပေးထား‌ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ အသုံးပြုသူများသည် Mi Market မှ မတူကွဲပြားသည့်သွင်ပြင်ပုံစံများကို ‌ရယူအသုံးပြုနိုင်သည်။ ကျွမ်းကျင်သည့်အချို့သုံးစွဲသူများအနေဖြင့် ၎င်းတို့စက်၏သွင်ပြင်ပုံစံအား မိမိကြိုက်နှစ်သက်ရာပုံစံသို့ ပြောင်းလဲအသုံးပြုရန်ကိုပင် ခွင့်ပြုပေးထားသည်။<ref>{{Cite book|title=Strategy and Communication for Innovation: Integrative Perspectives on Innovation in the Digital Economy|last=Pfeffermann|first=Nicole|last2=Gould|first2=Julie|publisher=Springer|year=2017|isbn=9783319495408|location=Cham, Switzerland|pages=30}}</ref> === ဝေဖန်ခြင်းနှင့် အငြင်းပွားမှုများ === MIUI ၏ Kernel ကို ရှောင်းမီကုမ္ပဏီမှ မူပိုင်ခွင့်တင်ထားသော်လည်း ထို့သို့ပြုလုပ်ခြင်းသည် Linux Kernel ၏ မူပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာလိုင်စင်များကို ချိုးဖောက်မှုရှိနေသည်ဟူသော ဝေဖန်အငြင်းပွားမှုများကြောင့် ကုမ္ပဏီဘက်မှနေ၍ MIUI ၏ အချို့သောအစိတ်အပိုင်းများအတွက် ရင်းမြစ်ကုဒ်များကို ၂၀၁၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် GitHub စာမျက်နှာပေါ်သို့ လွှင့်တင်ပေးခဲ့သည်။ Mi 3၊ Mi 4၊ Mo Note နှင့် Redmi 1S အပါအဝင် အချို့သော စက်ပစ္စည်းများ၏ ရင်းမြစ်ကုဒ်များကိုမူ ၂၀၁၅ ခုနှစ် မတ်လတွင် ထပ်မံ၍ လွှင့်တင်ပေးခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://opensource.solidot.org/article.pl?sid=12/11/21/0241214|title=小米的MIUI被指违反GPL许可证|date=21 November 2012|publisher=Solidot|language=Chinese|accessdate=6 August 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=http://tech2ipo.com/56635|title=MIUI is accused of non-compliance with free software license, users request MIUI to be free software (MIUI被指责不遵守开源软件协议，网友要求公开源代码)|date=21 November 2012|publisher=tech2ipo|language=Chinese|accessdate=6 August 2013|archivedate=3 March 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303225202/http://tech2ipo.com/56635}}</ref><ref name="github-kernel">{{cite web|url=https://github.com/MiCode/mi2_kernel/commits/master|title=Commits|publisher=[[GitHub]]|date=25 October 2013}}</ref><ref>{{citation |url=https://github.com/MiCode/Xiaomi_Kernel_OpenSource/tree/cancro-kk-oss |title=GitHub MiCode/Xiaomi_Kernel_OpenSource |publisher=[[GitHub]] |date=31 March 2015 |accessdate=8 April 2015}}</ref> Ice Cream နှင့် Jelly Bean ကဲ့သို့ အန်းဒရွိုက်စနစ်ပေါ်တွင် အခြေခံကာပြုလုပ်ထားသည့် MIUI ၏ လေးခုမြောက်ဗားရှင်း MIUI V4 မှစ၍ Tencent (ယခင်အမည် Kingsoft) ကုမ္ပဏီနှင့် တွဲဖက်ကာ MIUI ROM များတွင် ဗိုင်းရပ်စ်စစ်ဆေးနိုင်မည့်လုပ်ဆောင်ချက်အား ပေါင်းစပ်ထည့်သွင်းပေးခဲ့သည်။ သို့သော် အဆိုပါလုပ်ဆောင်ချက်သည် အသုံးမဝင်ဟု သုံးစွဲသူအများစုက ကန့်ကွက်ခဲ့သောကြောင့် အဆိုပါ ဗိုင်းရပ်စ်စစ်ဆေးပေးနိုင်သည့်လုပ်ဆောင်ချက်အား စက်အတွင်းမှဖယ်ရှားနိုင်သည့်နည်းလမ်းကို တရုတ်ပြည်တွင်းအတွက်ရည်ရွယ်သည့် MIUI ဖိုရမ်တွင် ပြန်လည်ရေးသားထုတ်ဝေခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=Search Results for virus scanning engine|url=http://www.miui.com/search.php?mod=forum&searchid=20989&orderby=lastpost&ascdesc=desc&searchsubmit=yes&kw=%E7%97%85%E6%AF%92%E6%89%AB%E6%8F%8F}}</ref><ref>{{cite web|title=【实机亲侧】MIUI自带病毒扫描无任何安全防护作用！|url=http://www.miui.com/forum.php?mod=viewthread&tid=1008343&highlight=%E7%97%85%E6%AF%92%E6%89%AB%E6%8F%8F}}</ref> ထို့အပြင် MIUI V4 အား ရေးဆွဲပြင်ဆင်နေသည့်ကာလအတွင်း ဂူဂဲလ်ကုမ္ပဏီသည် တရုတ်အစိုးရနှင့် သဘောထားချင်းမတိုက်ဆိုင်မှုများ မြင့်တက်လာနေသောကြောင့် ရှောင်းမီကုမ္ပဏီသည် MIUI များတွင် ထည့်သွင်းလာခဲ့သည့် ဂူဂဲလ်၏မိုဘိုင်းဖုန်းဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှုများ (Google Mobile Services GMS) ကို စတင်၍ ဖယ်ရှားခဲ့သည်။ တရုတ်အစိုးရဘက်မှ တရုတ်ပြည်တွင်းရောင်းချမည့်၊ မည်သည့် Platform များတွင်မဆို ဂူဂဲလ်၏ဝန်ဆောင်မှုများအားလုံးကို အသုံးပြုခွင့်အား ပိတ်ဆို့ရပ်ဆိုင်းစေခဲ့ပြီး တရုတ်ပြည်တွင်းအတွက် ရည်ရွယ်၍ထုတ်လုပ်မည့် မည်သည့်စမတ်ဖုန်းများတွင်မဆို အဆိုပါ GMS  ဝန်ဆောင်မှုများကို ထည့်သွင်းထုတ်လုပ်ခွင့်မပြုတော့ချေ။ သို့သော်လည်း တစ်ကမ္ဘာလုံးအတွက်ဖြန့်ချိသည့် MIUI ဗားရှင်းများတွင်မူ GMS ဝန်ဆောင်မှုမှာ ပါရှိနေဆဲပင် ဖြစ်သည်။ ကုမ္ပဏီ၏ဝင်ငွေ တိုးတက်လာစေရန်အတွက် Xiaomi မှ MIUI ROM များတွင် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဒေတာများသိမ်းဆည်းနိုင်သည့် Cloud services များ၊  အခပေးသင်းမ်များနှင့် ဂိမ်းများအား ဝယ်ယူနိုင်မည့် Mi Credit ရောင်းချမှုများ စသည်ဖြင့် ၎င်းတို့၏ဝန်ဆောင်မှုများကို ထည့်သွင်းခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=删除谷歌，内置杀毒，MIUI终于突破底线|url=http://www.miui.com/thread-534432-1-1.html}}</ref> == ထုတ်လုပ်ခဲ့သည့် ဗားရှင်းများ == {| class="wikitable mw-no-collapsible" |+ |- ! Version !Screenshot ! Android version ! Last Beta release ! Initial Beta release ! Date of release ! Last Stable release ! Notable change |- | align="center" {{Version|o|MIUI V1}} | | style="text-align: center;" | 2.1<br /> | {{unknown}} | 0.8.16 | {{dts|2010|08|16|format=dmy}} | {{N/A}} | Initial release |- | align="center" {{Version|o|MIUI V2}} | | style="text-align: center;" | 2.1-2.3.6 <br /> | {{unknown}} | {{unknown}} | {{unknown}} | {{N/A}} | Redesigned [[user interface]] |- | align="center" {{Version|o|MIUI V3}} | | style="text-align: center;" | 2.3.6 | {{Version|o|2.4.20}} | {{unknown}} | {{unknown}} | {{N/A}} | Redesigned user interface |- | align="center" {{Version|o|MIUI V4}} | | style="text-align: center;" | 4.0.4 – 4.1.2 | {{Version|o|3.2.22}} | {{unknown}} | {{unknown}} | ICS24.0<ref>{{Cite web|url=http://en.miui.com/download-1.html|title=MIUI Official English Site - Redefining Android|date=2013-12-06|access-date=2018-05-22|accessdate=2 April 2019|archivedate=6 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131206011041/http://en.miui.com/download-1.html}}</ref> | * New user interface * Added anti-virus |- | align="center" {{Version|o|MIUI V5}} | <div style="text-align: center;"></div> | style="text-align: center;" | 4.1.2 – 4.4.2 | {{Version|o|4.12.5}} | 3.3.1 | {{dts|2013|3|1|format=dmy}}<ref>{{Cite web|url=http://en.miui.com/thread-2252-1-1.html|title=MIUI ROM 3.3.1 Changelog: MIUI V5 for Xiaomi MI2 Released!!! - MIUI General - Xiaomi MIUI Official Forum|last=Forum|first=Xiaomi MIUI Official|website=en.miui.com|access-date=10 February 2017|accessdate=2 April 2019|archivedate=11 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211155441/http://en.miui.com/thread-2252-1-1.html}}</ref> | 22.0<ref>{{Cite web|url=http://en.miui.com/forum.php?mod=viewthread&tid=32236&highlight=miui+22.0|title=MIUI Stable ROM (Global) KXDMIBF22.0 for MI3-WCDMA/CDMA Changelog & Download - Xiaomi Mi 3 - Xiaomi MIUI Official Forum|last=Forum|first=Xiaomi MIUI Official|website=en.miui.com|access-date=2018-05-05|accessdate=2 April 2019|archivedate=6 May 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506103921/http://en.miui.com/forum.php?mod=viewthread&tid=32236&highlight=miui+22.0}}</ref> | * New user interface * Google Services were removed from Chinese Version |- | align="center" {{Version|o|MIUI 6|show=}} | <div style="text-align: center;"></div> | style="text-align: center;" | 4.4.2 – 5.0.2 | {{Version|o|5.8.6}} | 4.8.29 | {{dts|2014|08|29|format=dmy}}<ref>{{Cite web|url=http://en.miui.com/thread-39205-1-1.html|title=MIUI ROM 4.8.29 Full Changelog. MIUI 6 Released for Public! (Released) - MIUI General - Xiaomi MIUI Official Forum|last=Forum|first=Xiaomi MIUI Official|website=en.miui.com|access-date=10 February 2017|accessdate=2 April 2019|archivedate=11 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211081234/http://en.miui.com/thread-39205-1-1.html}}</ref> | 6.7.2.0 | New user interface |- | align="center" {{Version|o|MIUI 7|show=}} | <div style="text-align: center;">[[file:Xiaomi Redmi Note 2.jpg|100px]]</div> | style="text-align: center;" | 4.4.2 – 6.0.1 | {{Version|o|6.5.26}} | 5.8.13 | {{dts|2015|8|13|format=dmy}}<ref>{{Cite web|url=http://en.miui.com/thread-144382-1-1.html|title=About MIUI 7 China ROM 5.8.13. What Device Will MIUI 7 Global ROM Support First? - MIUI General - Xiaomi MIUI Official Forum|last=Forum|first=Xiaomi MIUI Official|website=en.miui.com|access-date=10 February 2017|accessdate=2 April 2019|archivedate=11 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211075807/http://en.miui.com/thread-144382-1-1.html}}</ref> | 7.5.1.0 | Locked bootloader on selected old devices and all released afterwards |- | align="center" {{Version|o|MIUI 8|show=}} | | style="text-align: center;" | 4.4.2 – 7.1.1 | {{Version|o|7.7.20}} | 6.6.16 | {{dts|2016|6|16|format=dmy}}<ref>{{Cite web|url=http://en.miui.com/thread-294470-1-1.html|title=MIUI 8 China Developer ROM 6.6.16 Full Changelog & Supported Devices - MIUI General - Xiaomi MIUI Official Forum|last=Forum|first=Xiaomi MIUI Official|website=en.miui.com|access-date=10 February 2017|accessdate=2 April 2019|archivedate=11 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211075226/http://en.miui.com/thread-294470-1-1.html}}</ref> | 8.5.10.0 | * Minor changes to the user interface * Updated system apps * Added support for Second Space and Dual apps. |- | align="center" {{Version|o|MIUI 9|show=}} | <div style="text-align: center;"></div> | style="text-align: center;" | 4.4.2 – 8.1.0 | {{Version|o|8.5.24|show=}} |7.8.10 | 10 August 2017 | 9.6.5.0 | * Minor changes to the user interface * Added split screen * Improved Notification Shade and QuickCard (currently known as App Vault) * New silent mode * Added key and gesture shortcuts. |- | align="center" {{Version|c|MIUI 10|show=}} |<div style="text-align: center;"> </div> | style="text-align: center;" | 6.0 – 9.0.0 | {{Version|c|9.3.x|show=}} | 8.6.14 | 19 June 2018<ref>{{Cite web|url=http://www.miui.com/zt/miuirom/download.php|title=MIUI 10首批机型公测下载 - MIUI官方网站|website=www.miui.com|access-date=2018-06-21}}</ref> | 10.2.5.0 | * New notification shade *Extended notifications' functionality * New recent apps screen, volume control, Clock, Calendar and Notes *Higher integration with XiaoAI *Minor changes to the user interface *Removed black theme (Mi Note 2) *Dropped devices run Android Lollipop or below other |- | align="center" {{Version|co|MIUI 11|show=}} | | style="text-align: center;" | 7.0 – 9.0.0 | | | | |Likely to drop devices run Android Marshmallow or below other |- |} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:မိုဘိုင်း စက်လည်ပတ်မှုစနစ်များ]] 4gleauqakibifs14jxqyfhf2p84d9ik 0 123399 752785 742768 2022-07-31T21:07:43Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder|name=ငုယင် ဖူ ထျောင်|image=Mr. Nguyen Phu Trong.jpg|imagesize=200px|office1=အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး (ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ)|term_start1=19 January 2011|term_end1=|predecessor1=[[Nông Đức Mạnh]]|successor1=|office2=၉ ဆက်မြောက် သမ္မတ|primeminister2=[[Nguyễn Xuân Phúc]]|vicepresident2=[[Đặng Thị Ngọc Thịnh]]|term_start2=23 October 2018|term_end2=|predecessor2=[[Trần Đại Quang]]<br>[[Đặng Thị Ngọc Thịnh]] {{small|(acting)}}|successor2=|office3=[[Secretary of the Central Military Commission of the Communist Party of Vietnam|Secretary of the Central Military Commission of the Communist Party]]|term_start3=19 January 2011|deputy3=[[Ngô Xuân Lịch]]|predecessor3=[[Nông Đức Mạnh]]|successor3=|office4=[[Chairman of the National Assembly of Vietnam|Chairman of the National Assembly]]|term_start4=26 June 2006|term_end4=23 July 2011|predecessor4=[[Nguyễn Văn An]]|successor4=[[Nguyễn Sinh Hùng]]|office5=အတွင်းရေးမှူး (ဟန္နိုင်း ပါတီကော်မတီ)|term_start5=January 2000|term_end5=26 June 2006|predecessor5=Lê Xuân Tùng|successor5=[[Phạm Quang Nghị]]|office6=လူထုအစည်းအဝေး အဖွဲ့ဝင်|term_start6=19 May 2002|term_end6=|constituency6=[[Hanoi]]|birth_date={{birth date and age|1944|4|14|df=y}}|birth_place=[[Hanoi]], [[French Indochina]]<br>{{small|(now [[Vietnam]])}}|death_date=|death_place=|party=ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ|spouse=ငိုသီမန်|alma_mater=ဗီယက်နမ် အမျိုးသားတက္ကသိုလ်<br>လူထုအုပ်ချုပ်ရေး အမျိုးသားတက္ကသိုလ်<br>သိပ္ပတက္ကသိုလ် (ဆိုဗီယက်)|signature=}} '''ငုယင် ဖူထျောင်''' (၁၉၄၄-) သည် ဗီယက်နမ်လူမျိုး နိုင်ငံရေးသမားဖြစ်ပြီး လက်ရှိတွင် ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး လုပ်နေသည်။ ၂၀၁၁ ခု၊ ဇန်နဝါရီလ ၁၉ ရက်တွင် ဗီယက်နမ်သမ္မတအရာကို လည်းကောင်း၊ ၂၀၁၈ ခု၊ အောက်တိုဘာလ ၂၃ ရက်တွင် ဗီယက်နမ် နိုင်ငံခေါင်းဆောင်အဖြစ်လည်းကောင်း တင်မြှောက်ခံရသည်။ လူထုအစည်းအဝေး၏ ဥက္ကဋ္ဌအရာကို ၂၀၀၆ မှ ၂၀၁၁ ကာလတွင် ရပြီး ၂၀၁၁ ခု၊ ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ ၁၁ ကြိမ်မြောက် အမျိုးသားကွန်ဂရက်တွင် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးအဖြစ် အရွေးခံရသည်။ ၂၀၁၆ ခုတွင် ကျင်းပသော ၁၂ ကြိမ်မြောက် အမျိုးသားကွန်ဂရက်၌လည်း ထပ်ရွေးခံရသည်။ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ရာထူးဖြင့် ပါတီ၏ အတွင်းရေးမှူးချုပ်နှင့် ဗဟိုစစ်ဘက်ကော်မရှင်၏ အတွင်းရေးမှူးတာဝန်ကို ယူရသည်။ နိုင်ငံနှင့်ဆိုင်သော အဆုံးအဖြတ်များကို ချမှတ်သည့် နိုင်ငံရေးဗြူရို၏ ခေါင်းဆောင်လည်းဖြစ်ရာ ဗီယက်နမ်တွင် အာဏာအရှိဆုံးပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နေသည်။ ၂၀၁၈ ခု၊ အောက်တိုဘာလ ၃ ရက်တွင် ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ ဗဟိုကော်မတီက ထျောင်ကို နောက်သမ္မတအဖြစ် အရွေးခံမည်ဖြစ်ကြောင်း လူထုအစည်းအဝေး၌ စာရင်းသွင်းသည်။ ထိုလ ၂၃ ရက်တွင်ပင် ဗီယက်နမ်၏ ၉ ဆက်မြောက် သမ္မတအဖြစ် အရွေးခံရသည်။ == ငယ်ဘဝနှင့် အစောပိုင်းလုပ်ဆောင်ချက်များ == [[ဖိုင်:Vietnam_Communist_Party_leaders_arrives_at_Joint_Base_Andrews,_to_meet_President_Obama_150706-F-WU507-253.jpg|thumb|General Secretary Trọng arrives at [[Joint Base Andrews]] to meet President [[Barack Obama]], 6 July 2015]] [[ဖိုင်:Secretary_Pompeo_Joins_President_Trump_in_Meetings_with_Vietnamese_President_Nguyễn_Phú_Trọng_(32283463547).jpg|thumb|President [[Donald Trump]] and President Trọng in front of a statue of Vietnamese revolutionary leader [[Ho Chi Minh]], 27 February 2019]] ထျောင်ကို ဒုံအန် ခရိုင်၊ ဒုံဟွိုင် ဘုံနယ်၌ ၁၉၄၄ ခု၊ ဧပြီလ ၁၉ ရက်တွင် မွေးသည်။ မိဘများမှာ တောင်သူများ ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၃ ခု ၆၈ ကာလ၌ ဟန္နိုင်းရှိ ဗီယက်နမ်အမျိုးသားတက္ကသိုလ်၌ ဒဿနိကဘာသာကို သင်ယူသည်။ ၁၉၆၈ ခု၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ ပါတီဝင်ဖြစ်လာသည်။ ကွန်မြူနစ်မဂ္ဂဇင်း (Tạp chí Cộng Sản) အတွက် အလုပ်လုပ်သည်။ ၁၉၈၁ ခုတွင် ဆိုဗီယက်သို့ သွားကာ သိပ္ပတက္ကသိုလ်သို့ တက်သည်။ ၁၈၉၃ ခုတွင် သမိုင်းဘာသာနှင့် ဘွဲ့ရခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ ခုတွင် ကွန်မြူနစ်မဂ္ဂဇင်း၏ အယ်ဒီတာချုပ် ဖြစ်လာသည်။ ၁၉၉၈ ခုတွင် ပါတီလှုပ်ရှားမှုတို့ကို ပိုမိုအာရုံစိုက် လုပ်ကိုင်ရာ လူသိများသော နိုင်ငံရေးအယူအဆသမား ဖြစ်လာသည်။ ဗဟိုကော်မတီ၏ အယူအဆပိုင်းဆိုင်ရာကောင်စီကို ၂၀၀၁ ခုမှ ၂၀၀၆ ခုအထိ ဦးဆောင်ခွင့် ရသည်။ ၁၉၉၄ ခု၊ ဇန်နဝါရီလကပင် ဗဟိုကော်မတီဝင် ဖြစ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးဗြူရို၏ အဖွဲ့ဝင်အရာကို ၁၉၉၇ ခုတွင် ရပြီး လူထုအစည်းအဝေး၏ ဒုဥက္ကဋ္ဌအရာကို ၂၀၀၂ ခု၊ မေလတွင် ဆက်ခံသည်။ ၂၀၀၀ ပြည့်၊ ဇန်နဝါရီမှ ၂၀၀၆ ခု၊ ဇွန်လအထိ ပါတီ၏ ဟန္နိုင်း အမှုဆောင်ကော်မတီ၏ အတွင်းရေးမှူး ဖြစ်ပြီး မြို့တော်အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်အဖြစ် တာဝန်ယူသည်။ ၂၀၀၆ ခု၊ ဇွန်လ ၂၆ ရက်တွင် လူထုအစည်းအဝေး၏ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် အရွေးခံရသည်။ ၂၀၁၈ ခု၊ အောက်တိုဘာလ ၂၃ ရက်တွင် ဗီယက်နမ် ဆိုရှယ်လစ်ပြည်ထောင်စုသမ္မတနိုင်ငံ၏ ၉ ဆက်မြောက်သမ္မတ ဖြစ်လာသည်။ ၂၀၁၉ ခု၊ ဧပြီလ ၁၄ ရက်တွင် ကင်ဇန်းသို့ သွားသော ခရီးစဉ်အပြန်တွင် ဟိုချီမင်းရှိ ချိုဇေးဆေးရုံသို့ အရေးပေါ်တင်ရသည်။ ပြည်ပသတင်းများက ဦးစွာဖော်ပြကြပြီး ပြည်တွင်း၌ ဂယက်ထလာသည်။ <ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/vietnamese/world-48173557|website=bbc.com|title=Sức khoẻ của TBT Nguyễn Phú Trọng không còn là bí mật 100%|language=vn-VN|access-date=2019-06-27}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=6fAhpJWyhgA|website=youtube.com|title=PHÓNG SỰ VIỆT NAM: Nếu ông Nguyễn Phú Trọng bệnh nặng, ai sẽ là người lên thay?|language=vn-VN|access-date=2019-06-27}}</ref> အစောပိုင်းတွင် အစိုးရဘက်က မည်သည့်မှတ်ချက်မှ မပေး။ နောက်မှ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက မကျန်းမာကြောင်း၊ မကြာမီ လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ပြန်လုပ်မည်ဖြစ်ကြောင်း သတင်းထုတ်သည်။ <ref>{{Cite web|url=https://vnexpress.net/thoi-su/bo-ngoai-giao-noi-ve-suc-khoe-cua-tong-bi-thu-3914885.html|website=VnExpress|title=Bộ Ngoại Giao nói về sức khoẻ của Tổng bí thư|access-date=2019-04-25}}</ref> ၂၀၁၉ ခု၊ မေလ ၁၄ ရက်တွင် ပြန်ပေါ်လာပြီး နောက်လုပ်မည့် ပါတီကွန်ဂရက်အတွက် ဆွေးနွေးချက်များ လုပ်သည်။ <ref>{{Cite web|url=https://news.zing.vn/tong-bi-thu-tro-lai-lam-viec-va-ky-vong-lo-nong-cui-goc-post946265.html|website=Zing News|title=Tổng bí thư trở lại làm việc và kỳ vọng "lò nóng, củi gộc'|access-date=2019-07-12}}</ref> == Leader of Vietnam == === First term as General Secretary === Trọng was elected [[General Secretary of the Communist Party of Vietnam]] in 2011. The 5th plenum of the 11th Central Committee decided to take the Central Steering Committee for Anti-Corruption away from the Prime Minister’s control and Trọng was elected its head.<ref>{{vi}} "[http://phapluatxahoi.vn/20120516074013759p1001c1015/tong-bi-thu-se-lam-truong-ban-chi-dao-phong-chong-tham-nhung.htm Tổng Bí thư sẽ làm Trưởng Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120912032024/http://phapluatxahoi.vn/20120516074013759p1001c1015/tong-bi-thu-se-lam-truong-ban-chi-dao-phong-chong-tham-nhung.htm |date=12 September 2012 }}", ''Pháp luật & Xã hội'', 16 May 2012.</ref><ref>"[http://vovworld.vn/en-US/News/Party-Central-Committees-conference-concludes/84770.vov Party Central Committee's conference concludes]", ''VOV Online'', 15 May 2012.</ref> On 6 July 2015, General Secretary Trọng arrived in the United States to begin his United States visit to 10 July 2015. This is the first time a leader of the Communist Party of Vietnam has held office in the United States Department of State, but has not held any official post in the Oval Office. This visit coincided with the milestone of twenty years since the [[United States]] and [[Vietnam]] normalized diplomatic relations. The talks with President [[Barack Obama]] was about human rights, security and defense and the [[Trans-Pacific Partnership]].<ref>{{Cite web|url=https://www.rfa.org/vietnamese/news/vietnamnews/vn-commu-party-visi-oval-office-07072015091352.html|title=Tổng thống Obama tiếp TBT Nguyễn Phú Trọng tại phòng Bầu dục ở Nhà trắng|website=Radio Free Asia|language=vi|access-date=2018-05-18}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2015/jul/04/vietnam-communist-party-chief-to-make-first-us-trip|title=Vietnam Communist party chief to make first US trip|last=Press|first=Associated|date=4 July 2015|work=US news|access-date=}}</ref> === Reelection as General Secretary === On 27 January 2016, Trọng was re-elected as General Secretary of the 12th Central Committee of the Communist Party of Vietnam at the first conference of the committee.<ref>{{cite web|url=http://news.xinhuanet.com/english/2016-01/27/c_135051012.htm|title=Nguyen Phu Trong re-elected as Vietnam's communist party chief|editor=Xuxin|date=27 January 2016|accessdate=2016-01-28|publisher=[[Xinhua News Agency]]}}</ref> At 72 years old, he was the 12th Committee's oldest member. For this term, Trong is ranked number one in the [[Politburo of the Communist Party of Vietnam|Politburo]], marking a return to normality. Trọng hopes, under a one-party rule, to strengthen Vietnam's position in the world, turning it into an industrial country rather than a country that produces on primary products.<ref name="Party">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2016/jan/28/vietnam-nguyen-phu-trong-one-party-rule-leader|title=One-party rule best for Vietnam, says leader|last=Press|first=Associated|date=2016-01-28|work=The Guardian|access-date=2017-11-05|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> "A country without discipline would be chaotic and unstable [...]. [W]e need to balance democracy and law and order", he said at the close of a meeting to choose the country’s leadership for the next five years. "I very much hope the new faces in the politburo will push with reforms and bring the country forward, but I don't know whether they can do that", said Tran Thi Tram. "They will also have to really tackle the corruption problem, otherwise the people would be the ones to suffer most".<ref name="Party" /> === Presidential nomination === On 3 October 2018, Trọng was chosen by the Central Committee of the Communist Party of Vietnam with nearly 100% support to become the party nominee for the position of the [[President of Vietnam]], becoming the official successor of [[Trần Đại Quang]].<ref>[http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/chinh-tri/trung-uong-gioi-thieu-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-de-bau-lam-chu-tich-nuoc-481165.html Trung ương giới thiệu Tổng bí thư để bầu làm Chủ tịch nước], translation: Central Committee introduce the General secretary to become new President</ref><ref>[https://www.reuters.com/article/us-vietnam-politics/vietnam-nominates-party-chief-as-new-president-idUSKCN1MD1JT Vietnam nominates party chief as new president], Reuters, 3 Oct 2018</ref> === Presidency === The National Assembly elected Trọng as state president on 23 October 2018 with 99.79% percent of the vote. His swearing-in ceremony took place at the Grand Hall and was broadcast live on the afternoon on state radio and television systems.<ref>{{Cite web|url=https://e.vnexpress.net/news/news/it-s-official-party-chief-trong-is-vietnam-s-new-president-3828227.html|title=It’s official: Party chief Trong is Vietnam’s new president|last=Phan|first=Anh|date=2018-10-23|website=VnExpress International|access-date=2018-10-23}}</ref> == Published works == === Books === * Nguyen Phu Trong (2004). ''Viet Nam on The Path of Renewal''. Hanoi: Thế giới Publishers. 351 p.<ref>{{Cite web|url=http://www.thegioipublishers.vn/en/books/detail.php?idbooks=88|title=Vietnam On The Path Of Renewal}}</ref>. * Nguyen Phu Trong (2015). ''Renewal in Việt Nam: Theory and Reality.'' Hanoi: Thế giới Publishers. 397 p.<ref>{{Cite web|url=http://www.thegioipublishers.vn/en/books/detail.php?idbooks=839|title=Renewal in Viet Nam - Theory and Reality}}</ref> * Nguyen Phu Trong; Tran Dinh Nghiem; Vu Hien (1995). ''Vietnam from 1986''. Hanoi: Thế giới Publishers. 116 p.<ref>{{Cite web|url=https://catalogue.nla.gov.au/Record/977599|title=Vietnam from 1986 / Nguyen Phu Trong, Tran Dinh Nghiem, Vu Hien}}</ref> == ဆုများ တံဆိပ်များ == * ဂျိုဆေးမာတီဆု (၂၀၁၂)<ref>{{Cite web|url=http://www.radiohc.cu/ing/news/cuba/6467-vietnamas-communist-leader-wound-up-official-visit-to-cuba.html|title=Trong received Order of Jose Martí|accessdate=7 November 2019|archivedate=1 August 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130801084504/http://www.radiohc.cu/ing/news/cuba/6467-vietnamas-communist-leader-wound-up-official-visit-to-cuba.html}}</ref> == References == {{reflist}} == External links == {{commons category|Nguyễn Phú Trọng}} * [http://en.vietnamplus.vn/Home/Biography-of-Party-General-Secretary-Nguyen-Phu-Trong/20111/15531.vnplus Biography of Party General Secretary Nguyen Phu Trong] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150711164632/http://en.vietnamplus.vn/Home/Biography-of-Party-General-Secretary-Nguyen-Phu-Trong/20111/15531.vnplus |date=11 July 2015 }} 1r4lpw1hs15t7ct9pvlx7044n32k4un 2 137214 752835 524411 2022-08-01T09:59:11Z 103.42.217.148 wikitext text/x-wiki {{Infobox Educational Consultant | name = စိုင်းအောင်ခန့် | background = Education Consultant | image = Sai Aung Khant.jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{birth date and age|1997|07|22|df=yes}}<ref>{{Cite web|url https://www.facebook.com/SaiAungKhantVlog}}</ref> | birth_place = [[တောင်ငူမြို့]]၊ [[ရှမ်းပြည်နယ်]] | occupation = ပညာရေးအကြံပေး၊ပညာရေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း၊ရာထူးဝင်ခွင့်သင်တန်းကျောင်းများ | years_active = ၂၀၁၈–လက်ရှိ | }} '''စိုင်းအောင်ခန့် ''' (၂၂ ဂျူလိုင် ၁၉၉၇ မွေးဖွား) သည် မြန်မာနိုင်ငံသားပညာရေးအကြံပေးတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ tvm4givg3eq9x2fn97rh843n00a73al 752842 752835 2022-08-01T11:18:01Z 2400:AC40:AAE:A1D2:38EE:85FB:A2AB:E07A wikitext text/x-wiki {{Infobox Educational Consultant | name = စိုင်းအောင်ခန့် | background = Education Consultant | image = Sai Aung Khant.jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{birth date and age|1997|07|22|df=yes}}<ref>{{Cite web|url https://www.facebook.com/SaiAungKhantVlog}}</ref> | birth_place = [[တောင်ငူမြို့]]၊ [[ရှမ်းပြည်နယ်]] | occupation = ပညာရေးအကြံပေး၊ပညာရေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း၊ရာထူးဝင်ခွင့်သင်တန်းကျောင်းများ | years_active = ၂၀၁၈ – လက်ရှိ | }} '''စိုင်းအောင်ခန့် ''' (၂၂ ဂျူလိုင် ၁၉၉၇ မွေးဖွား) သည် မြန်မာနိုင်ငံသားပညာရေးအကြံပေးတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ mnoe0oixpv9sbuapx6ov2b6xrzod08x 752844 752842 2022-08-01T11:26:17Z 2400:AC40:AAE:A1D2:38EE:85FB:A2AB:E07A wikitext text/x-wiki name = စိုင်းအောင်ခန့် | background = Education Consultant | image = Sai Aung Khant.jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{birth date and age|1997|07|22|df=yes}}<ref>{{Cite web|url https://www.facebook.com/SaiAungKhantVlog}}</ref> | birth_place = [[တောင်ငူမြို့]]၊ [[ရှမ်းပြည်နယ်]] | occupation = ပညာရေးအကြံပေး၊ပညာရေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း၊ရာထူးဝင်ခွင့်သင်တန်းကျောင်းများ | years_active = ၂၀၁၈ – လက်ရှိ | }} '''စိုင်းအောင်ခန့် ''' (၂၂ ဂျူလိုင် ၁၉၉၇ မွေးဖွား) သည် မြန်မာနိုင်ငံသားပညာရေးအကြံပေးတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ 6z68ebyg6f9sw9ezh20x4oo1pjip68c 752845 752844 2022-08-01T11:26:44Z 2400:AC40:AAE:A1D2:38EE:85FB:A2AB:E07A wikitext text/x-wiki {{Infobox Educational Consultant | name = စိုင်းအောင်ခန့် | background = Education Consultant | image = Sai Aung Khant.jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{birth date and age|1997|07|22|df=yes}}<ref>{{Cite web|url https://www.facebook.com/SaiAungKhantVlog}}</ref> | birth_place = [[တောင်ငူမြို့]]၊ [[ရှမ်းပြည်နယ်]] | occupation = ပညာရေးအကြံပေး၊ပညာရေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း၊ရာထူးဝင်ခွင့်သင်တန်းကျောင်းများ | years_active = ၂၀၁၈ – လက်ရှိ | }} '''စိုင်းအောင်ခန့် ''' (၂၂ ဂျူလိုင် ၁၉၉၇ မွေးဖွား) သည် မြန်မာနိုင်ငံသားပညာရေးအကြံပေးတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ mnoe0oixpv9sbuapx6ov2b6xrzod08x 0 160863 752780 728007 2022-07-31T19:43:11Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ချားလ်စ် သီအိုဒို ပက်ချယ်ဘဲလ်''' ([[အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား|အင်္ဂလိပ်]]: '''Charles Theodore Pachelbel'''၊ [[ဂျာမန်ဘာသာစကား|ဂျာမန်]]: Carl Theodorus (Karl Theodor) Pachelbel) သည် ဘားရော့ခ်ခေတ်နှောင်းပိုင်းကာလ ဂျာမန်လူမျိုး တေးရေးဆရာနှင့်အော်ဂန်တီးခတ်သူဖြစ်သည်။ နာမည်ကြီးတေးရေးဆရာဖြစ်သူ [[ယိုဟန် ပက်ချယ်ဘဲလ်]]၏ သားငယ်လည်းဖြစ်သည်။ အမေရိကသို့ရွှေ့ပြောင်းသွားခဲ့သော ဥရောပတေးရေးဆရာများအနက် တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်သည်ဟုလည်းဆိုကြသည်။ ==ကိုယ်ရေးအကျဉ်း== ချားလ်စ် သီအိုဒို ပက်ချယ်ဘဲလ်သည် ၁၆၉၀ ခုနှစ်တွင် [[ဂျာမနီနိုင်ငံ]]၊ စတုဂတ်မြို့၌ ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ ၁၆၉၅ တွင် မိဘများနှင့်အတူ နုရင်ဘတ်ဂ်မြို့သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ဖခင်ကွယ်လွန်ပြီးသောအခါ [[အင်္ဂလန်နိုင်ငံ]]သို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ခဲ့သည်။ ၁၇၃၃ ခုနှစ်တွင် [[မက်ဆာချူးဆက်ပြည်နယ်]]၊ [[ဘော့စတွန်မြို့]]သို့ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် သူ့အား[[ရုဒ်အိုင်းလန်းပြည်နယ်]]မှ အော်ဂန်တပ်ဆင်ရန်အတွက် အကူအညီတောင်းခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့်သူသည် အော်ဂန်ဆရာအဖြစ် ခေတ္တလုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ ၁၇၃၆ ခုနှစ်တွင် [[နယူးယောက်]]မြို့၌ဖြော်ဖြေပွဲနှစ်ပွဲကျင်းပခဲ့သည်။ သူသည်နောက်ပိုင်းတွင် [[တောင်ကယ်ရိုလိုင်းနားပြည်နယ်]]သို့နောက်ဆုံးပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ထိုနေရာ၌ပင် ဟာနာ ပွိုင့်တီဗင် (Hanna Poitevin) နှင့်လက်ထပ်ခဲ့၍ သားတစ်ယောက်ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ ၁၇၄၀ နှင့် ၁၇၄၉ ခုနှစ်တွင် စိန့်ဖစ်လစ် (St.Phillip's) ဘုရား‌ကျောင်း၏ အော်ဂန်ဆရာဖြစ်ခဲ့သည်။ ချားလ်စ် သီအိုဒို ပက်ချယ်ဘဲလ်သည် ၁၇၅၀ တွင်အဖျားရောဂါဖြင့်ကွယ်လွန်ခဲ့‌လေသည်။ သူ၏မယားသည် ၁၇၆၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၆ ရက်နေ့တွင်ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ ==သီချင်းများ== ချားလ်စ် သီအိုဒို ပက်ချယ်ဘဲလ်တွင် သီချင်းအနည်းငယ်ရှိရာ ယခုအခါတွင်မူပျောက်ဆုံးသွားလေသည်။ ==အခြားဖတ်ရှုရန်== *[[ယိုဟန် ပက်ချယ်ဘဲလ်]] *[[ဝီလ်ဟမ် ဟီရွန်နမုစ် ပက်ချယ်ဘဲလ်]] ==ကျမ်းကိုး== *Butler, H. Joseph: "Charles Theodore Pachelbel", Grove Music Online ed. L. Macy (Accessed March 2, 2005), [http://www.grovemusic.com (subscription access)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080516041031/http://www.grovemusic.com/ |date=16 May 2008 }} *Cienniwa, Paul: [https://web.archive.org/web/20110728130440/http://trinitynewport.org/Music.htm "Music at Trinity"] (Accessed July 25, 2011) *Redway, Virginia Larkin: "Charles Theodore Pachelbell, Musical Emigrant", ''Journal of the American Musicological Society'', Vol. 5, No. 1. 1952. pp.&nbsp;32–36 *Redway, Virginia Larkin: "A New York Concert in 1736", ''The Musical Quarterly'', Vol. 22, No. 2. 1936. pp.&nbsp;170–177 *Welter, Kathryn Jane: ''Johann Pachelbel: Organist, Teacher, Composer. A Critical Reexamination of His Life, Works, and Historical Significance''. Harvard University, Cambridge, Massachusetts, 1998, dissertation. Available through UMI Dissertation Services, 2001. 384p *Williams, G.W.: "Early Organists at St Philip's, Charleston", ''South Carolina Historical Magazine'', liv (1953), 83&ndash;87 [[ကဏ္ဍ:၁၇၅၀ ကွယ်လွန်သူများ]] [[ကဏ္ဍ:၁၆၉၀ မွေးဖွားသူများ]] [[ကဏ္ဍ:အော်ဂန်တေး‌ရေးဆရာများ]] [[ကဏ္ဍ:၁၈ ရာစု ဂျာမန်တေးရေးဆရာများ]] [[ကဏ္ဍ:ဂျာမန်တေးရေးဆရာများ]] [[ကဏ္ဍ:ဂျာမန် အမျိုးသား ဂီတပညာရှင်များ]] alw3p17y0f82u8m5he6fla0xn1pkayj 0 164139 752766 751011 2022-07-31T16:06:51Z Khun Chit Puu 104110 /* ကိုးကား */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = တောင်ပြို |official_name = တောင်ပြိုရွာ |other_name = |native_name = {{Lang|blk|ဒုံကောင်ပြုဲင်}} |postal_code = |postal_code_type = Postal codes |pushpin_label_position = bottom |pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ |pushpin_map_caption = မြန်မာနိုင်ငံတွင်း တည်နေရာ |image_skyline = |image_map = |map_caption = |settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရွာများ|ရွာ]] |subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] |subdivision_name = {{flag|မြန်မာနိုင်ငံ}} |subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|ပြည်နယ်]] |subdivision_name1 = [[File:Flag_of_the_Shan_State.svg| 23px]] [[ရှမ်းပြည်နယ် (တောင်)|ရှမ်း]] |subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်]] |subdivision_name2 = [[တောင်ကြီးခရိုင်]] |subdivision_type3 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်]] |subdivision_name3 = [[တောင်ကြီးမြို့နယ်]] |subdivision_type4 = [[ကျေးရွာအုပ်စု]] |subdivision_name4 = လွယ်တော် |unit_pref = imperial |area_total_km2 = |population = |population_as_of = |population_density_km2 = auto |coordinates_display = |coordinates_region = MM |coordinates = {{Coord|21.0334491729736|97.0790863037109|region:MM|format=dms|display=inline,title}} |elevation_ft = |elevation_m = |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +6.30 |website = }} '''တောင်ပြိုရွာ''' ({{Lang-en|Taungpyo}}) ({{Lang-blk|ဒုံကောင်ပြုဲင်}}) သည် [[ရှမ်းပြည်နယ် (တောင်)]]၊ [[တောင်ကြီးခရိုင်]]၊ [[တောင်ကြီးမြို့နယ်]]၊ [[လွယ်တော်ကျေးရွာအုပ်စု]]၌ တည်ရှိသည်။ ရွာနေရာကုတ်မှာ ၂၀၀၀၁၁ ဖြစ်သည်။ [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ သန်းခေါင်စာရင်း#၂၀၁၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်း|၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း]]အရ လွယ်ကော်ကျေးရွာအုပ်စုတွင် ကျား ၄၁၄၁ ဦး၊ မ ၄၆၁၀ ဦး၊ [[လူဦးရေ]] စုစုပေါင်း ၈၇၅၁ ဦးနေထိုင်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Unit|date=June 2020}}</ref> == ကိုးကား == {{Reflist}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = တောင်ပြို |North = - ကောင်ထိုရွာ |Northeast = - |East = - |Southeast = - နားဟစ်ရွာ |South = - |Southwest = - |West = - |Northwest = - }} {{တောင်ကြီးမြို့နယ်}} [[ကဏ္ဍ:တောင်ကြီးမြို့နယ်ရှိ ရွာများ]] [[blk:ဒုံကောင်ပြုဲင်]] {{Shan-geo-stub}} pcivtzmrnxuknh3clyfg7bqoqgg9c08 0 164428 752792 752484 2022-07-31T23:09:13Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki {{retaining title}} {{infobox company | name =Vivendi SA | type =သတင်းအချက်အလက် ၊ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ရေး ၊အခပေးရုပ်သံကွန်ရက် နှင့် ဖျော်ဖြေရေး | origin = {{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}} | လက်အောက် ခံကုမ္ပဏီများ = CANAL+ GROUP|website={{URL|www. vivendi.com/en}}|logo=Vivendi logo.svg|image=Vivendi headquarters.jpg|caption=|currentowner=အများပိုင်|markets=ကမ္ဘာတစ်လွှား|previousowners=|Founder=|Neapolitan the third=|related=|introduced=|producedby=|discontinued=|trademarkregistrations=|tagline=|subsid= [[Groupe Canal+]][[UNIVERSAL MUSIC GROUP]] GAMELOFT SE Vivendi Village Havas Editis STUDIOCANAL Dailymotion|founder=Napoleon III|company_name=Vivendi|foundation=၁၈၅၃၊ဒီဇင်ဘာ ၁၄ရက်|location_country={{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}}|image_alt=}} '''Vivendi SA''' သည် ပြင်သစ်မီဒီယာကြီး တစ်ခုဖြစ်သည်။ Vivendi သည် ဖျော်ဖြေရေး၊သတင်းအချက်အလက်၊ရုပ်ရှင်ထုတ်‌လုပ်ရေးလုပ်များကို လုပ်ဆောင်သည်။၎င်းသည် နာမည်ကြီး ကုမ္ပဏီများ ဖြစ်သော Gameloft Se, CANAL+ Group, Universel Music Group, Studio CANAL, Dailymotion စသည်တို့ကို ပိုင်ဆိုင်အုပ်ချုပ်သည်။<ref>[https://www.reuters.com/companies/VIV.PA Vivendi SE, Reuters]</ref> ==သမိုင်း== ==စတင်ရာ== ==ကိုးကား== {{reflist}} {{stub}} ml0pelt77ufryt1an0sn2oe6emwqz9s 752793 752792 2022-07-31T23:14:57Z 210.14.97.142 /* သမိုင်း */ wikitext text/x-wiki {{retaining title}} {{infobox company | name =Vivendi SA | type =သတင်းအချက်အလက် ၊ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ရေး ၊အခပေးရုပ်သံကွန်ရက် နှင့် ဖျော်ဖြေရေး | origin = {{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}} | လက်အောက် ခံကုမ္ပဏီများ = CANAL+ GROUP|website={{URL|www. vivendi.com/en}}|logo=Vivendi logo.svg|image=Vivendi headquarters.jpg|caption=|currentowner=အများပိုင်|markets=ကမ္ဘာတစ်လွှား|previousowners=|Founder=|Neapolitan the third=|related=|introduced=|producedby=|discontinued=|trademarkregistrations=|tagline=|subsid= [[Groupe Canal+]][[UNIVERSAL MUSIC GROUP]] GAMELOFT SE Vivendi Village Havas Editis STUDIOCANAL Dailymotion|founder=Napoleon III|company_name=Vivendi|foundation=၁၈၅၃၊ဒီဇင်ဘာ ၁၄ရက်|location_country={{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}}|image_alt=}} '''Vivendi SA''' သည် ပြင်သစ်မီဒီယာကြီး တစ်ခုဖြစ်သည်။ Vivendi သည် ဖျော်ဖြေရေး၊သတင်းအချက်အလက်၊ရုပ်ရှင်ထုတ်‌လုပ်ရေးလုပ်များကို လုပ်ဆောင်သည်။၎င်းသည် နာမည်ကြီး ကုမ္ပဏီများ ဖြစ်သော Gameloft Se, CANAL+ Group, Universel Music Group, Studio CANAL, Dailymotion စသည်တို့ကို ပိုင်ဆိုင်အုပ်ချုပ်သည်။<ref>[https://www.reuters.com/companies/VIV.PA Vivendi SE, Reuters]</ref> ==သမိုင်း== [[Universal Music Group]] ==စတင်ရာ== ==ကိုးကား== {{reflist}} {{stub}} ncy2oxnhf5m2pfsnppk4gnot33gnkz4 752798 752793 2022-07-31T23:25:24Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki {{retaining title}} {{infobox company | name =Vivendi SA | type =သတင်းအချက်အလက် ၊ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ရေး ၊အခပေးရုပ်သံကွန်ရက် နှင့် ဖျော်ဖြေရေး | origin = {{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}} | လက်အောက် ခံကုမ္ပဏီများ = CANAL+ GROUP|website={{URL|www. vivendi.com/en}}|logo=Vivendi logo.svg|image=Vivendi headquarters.jpg|caption=|currentowner=အများပိုင်|markets=ကမ္ဘာတစ်လွှား|previousowners=|Founder=|Neapolitan the third=|related=|introduced=|producedby=|discontinued=|trademarkregistrations=|tagline=|subsid= [[Groupe Canal+]][[Universal Music Group]] GAMELOFT SE Vivendi Village Havas Editis STUDIOCANAL Dailymotion|founder=Napoleon III|company_name=Vivendi|foundation=၁၈၅၃၊ဒီဇင်ဘာ ၁၄ရက်|location_country={{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}}|image_alt=}} '''Vivendi SA''' သည် ပြင်သစ်မီဒီယာကြီး တစ်ခုဖြစ်သည်။ Vivendi သည် ဖျော်ဖြေရေး၊သတင်းအချက်အလက်၊ရုပ်ရှင်ထုတ်‌လုပ်ရေးလုပ်များကို လုပ်ဆောင်သည်။၎င်းသည် နာမည်ကြီး ကုမ္ပဏီများ ဖြစ်သော Gameloft Se, CANAL+ Group, Universel Music Group, Studio CANAL, Dailymotion စသည်တို့ကို ပိုင်ဆိုင်အုပ်ချုပ်သည်။<ref>[https://www.reuters.com/companies/VIV.PA Vivendi SE, Reuters]</ref> ==သမိုင်း== [[Universal Music Group]] ==စတင်ရာ== ==ကိုးကား== {{reflist}} {{stub}} 7jwmm1wgwmdkd5m5z4lo45ox32cbder 752799 752798 2022-07-31T23:26:07Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki {{retaining title}} {{infobox company | name =Vivendi SA | type =သတင်းအချက်အလက် ၊ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ရေး ၊အခပေးရုပ်သံကွန်ရက် နှင့် ဖျော်ဖြေရေး | origin = {{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}} | လက်အောက် ခံကုမ္ပဏီများ = CANAL+ GROUP|website={{URL|www. vivendi.com/en}}|logo=Vivendi logo.svg|image=Vivendi headquarters.jpg|caption=|currentowner=အများပိုင်|markets=ကမ္ဘာတစ်လွှား|previousowners=|Founder=|Neapolitan the third=|related=|introduced=|producedby=|discontinued=|trademarkregistrations=|tagline=|subsid= [[Groupe Canal+]] [[Universal Music Group]] GAMELOFT SE Vivendi Village Havas Editis STUDIOCANAL Dailymotion|founder=Napoleon III|company_name=Vivendi|foundation=၁၈၅၃၊ဒီဇင်ဘာ ၁၄ရက်|location_country={{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}}|image_alt=}} '''Vivendi SA''' သည် ပြင်သစ်မီဒီယာကြီး တစ်ခုဖြစ်သည်။ Vivendi သည် ဖျော်ဖြေရေး၊သတင်းအချက်အလက်၊ရုပ်ရှင်ထုတ်‌လုပ်ရေးလုပ်များကို လုပ်ဆောင်သည်။၎င်းသည် နာမည်ကြီး ကုမ္ပဏီများ ဖြစ်သော Gameloft Se, CANAL+ Group, Universel Music Group, Studio CANAL, Dailymotion စသည်တို့ကို ပိုင်ဆိုင်အုပ်ချုပ်သည်။<ref>[https://www.reuters.com/companies/VIV.PA Vivendi SE, Reuters]</ref> ==သမိုင်း== [[Universal Music Group]] ==စတင်ရာ== ==ကိုးကား== {{reflist}} {{stub}} 67yis9erogr1831500chw2xnu9ndixa 752800 752799 2022-07-31T23:28:47Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki {{retaining title}} {{infobox company | name =Vivendi SA | type =သတင်းအချက်အလက် ၊ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ရေး ၊အခပေးရုပ်သံကွန်ရက် နှင့် ဖျော်ဖြေရေး | origin = {{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}} | လက်အောက် ခံကုမ္ပဏီများ = CANAL+ GROUP|website={{URL|www. vivendi.com/en}}|logo=Vivendi logo.svg|image=Vivendi headquarters.jpg|caption=|currentowner=အများပိုင်|markets=ကမ္ဘာတစ်လွှား|previousowners=|Founder=|Neapolitan the third=|related=|introduced=|producedby=|discontinued=|trademarkregistrations=|tagline=|subsid= [[Groupe Canal+]] GAMELOFT SE Vivendi Village [[Universal Music Group]] Havas Editis STUDIOCANAL Dailymotion|founder=Napoleon III|company_name=Vivendi|foundation=၁၈၅၃၊ဒီဇင်ဘာ ၁၄ရက်|location_country={{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}}|image_alt=}} '''Vivendi SA''' သည် ပြင်သစ်မီဒီယာကြီး တစ်ခုဖြစ်သည်။ Vivendi သည် ဖျော်ဖြေရေး၊သတင်းအချက်အလက်၊ရုပ်ရှင်ထုတ်‌လုပ်ရေးလုပ်များကို လုပ်ဆောင်သည်။၎င်းသည် နာမည်ကြီး ကုမ္ပဏီများ ဖြစ်သော Gameloft Se, CANAL+ Group, Universel Music Group, Studio CANAL, Dailymotion စသည်တို့ကို ပိုင်ဆိုင်အုပ်ချုပ်သည်။<ref>[https://www.reuters.com/companies/VIV.PA Vivendi SE, Reuters]</ref> ==သမိုင်း== [[Universal Music Group]] ==စတင်ရာ== ==ကိုးကား== {{reflist}} {{stub}} hr85fgzku3qihcr9o2xkazvegbxrqf1 0 202687 752786 749670 2022-07-31T21:36:44Z Kantabon 45503 /* ဖြစ်ရပ်များ */Update wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict | conflict = ၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံအာဏာသိမ်းခံရခြင်း<br/>(2021 Myanmar coup d'état) | width = 200 | partof = [[မြန်မာ့ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ|မြန်မာ့နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခများသမိုင်း]] | image = Aung San Suu Kyi & Min Aung Hlaing collage.jpg | image_size = | alt = | caption = ဖမ်းဆီးခံရသော အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် [[အောင်ဆန်းစုကြည်|​ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]] (ဝဲ) နှင့် <br/>အာဏာသိမ်းပိုက်ခဲ့သောခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး [[မင်းအောင်လှိုင်]] (ယာ) | date = ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ | place = [[မြန်မာနိုင်ငံ|မြန်မာ]] | map_type = | map_relief = | map_size = | map_marksize = | map_caption = | map_label = | territory = | result = တပ်မတော်မှ အာဏာသိမ်းမှုအောင်မြင် * [[NLD]] အစိုးရ ဖျက်ချခံရ၊ [[တပ်မတော်အစိုးရ (၂၀၂၁)|စစ်အစိုးရ]] စတင် * ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့် ဦးဝင်းမြင့်ဖမ်းဆီးခံရ * ဝန်ကြီး ၂၄ ဦး ဖမ်းဆီးခံရ<ref name="bbc1">{{cite news|date=2021-02-01|title=Myanmar coup: Aung San Suu Kyi detained as military seizes control|language=en-GB|work=[[ဘီဘီစီ]]|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-55882489|access-date=2021-02-01|accessdate=1 February 2021|archivedate=31 January 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210131232954/https://www.bbc.com/news/world-asia-55882489}}</ref> * [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်|လွှတ်တော်]]ဖျက်သိမ်း၊ ရွေးကောက်ထားသည့်အစိုးရသစ် မဖွဲ့စည်းနိုင် * နိုင်ငံတော်အရေးပေါ်အခြေအနေ တစ်နှစ်ကြေညာ * [[နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ]]ကိုဖွဲ့စည်း * ထိုကောင်စီကို ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး[[မင်းအောင်လှိုင်]]မှဦးဆောင် * [[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဦးမြင့်ဆွေ]]ကို ယာယီသမ္မတ အဖြစ်ထားရှိ * စစ်အစိုးရကို ဆန့်ကျင်သောအားဖြင့် [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံဆန္ဒပြမှုများ|ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြမှုများ]]ဖြစ်ပေါ်<ref name="The Diplomat">{{cite web |last1=Strangio |first1=Sebastian |title=Protests, Anger Spreading Rapidly in the Wake of Myanmar Coup |url=https://thediplomat.com/2021/02/protests-anger-spreading-rapidly-in-the-wake-of-myanmar-coup/ |website=The Diplomat |access-date=8 February 2021 |date=8 February 2021 |archive-date=8 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210208065928/https://thediplomat.com/2021/02/protests-anger-spreading-rapidly-in-the-wake-of-myanmar-coup/ |url-status=live |accessdate=18 February 2021 |archivedate=8 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208065928/https://thediplomat.com/2021/02/protests-anger-spreading-rapidly-in-the-wake-of-myanmar-coup/ }}</ref> | status = | combatants_header = အစိုးရ-တပ်မတော် | combatant1 = {{flagicon image|Flag of Myanmar.svg}} '''[[မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး|မြန်မာအစိုးရ]]''' * {{flagicon image|Flag_of_National_League_for_Democracy.svg}} [[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]] | combatant2 = {{flagicon image|Flag of the Ministry of Defense (Myanmar).svg}} [[တပ်မတော်]] | combatant3 = | commander1 = {{flagicon|Myanmar}} {{flagicon image|Flag_of_National_League_for_Democracy.svg}} [[ဝင်းမြင့် (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|ဦးဝင်းမြင့်]] <br> <small> ([[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|မြန်မာနိုင်ငံသမ္မတ]]) </small> <br>{{flagicon|Myanmar}} {{flagicon image|Flag_of_National_League_for_Democracy.svg}} [[အောင်ဆန်းစုကြည်]] <br> <small> ([[နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်|နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်]]) </small> | commander2 = {{flagicon image|Flag of the Ministry of Defense (Myanmar).svg}} {{flagicon image|Commander in Chief flag of Myanmar.svg}} [[မင်းအောင်လှိုင်]] <br> <small> ([[တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်]]) </small> <br> {{flagicon|Myanmar}} {{flagicon image|Flag_of_the_Union_Solidarity_and_Development_Party.svg}} [[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဦးမြင့်ဆွေ]] <br> <small> ([[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယ သမ္မတ|မြန်မာနိုင်ငံဒုသမ္မတ]]) </small> | commander3 = | units1 = | units2 = | units3 = | strength1 = | strength2 = | strength3 = | casualties1 = | casualties2 = | casualties3 = | notes = | campaignbox = }} {{မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသမိုင်းဆိုင်ရာ}} ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၌ အာဏာသိမ်းယူမှုဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ မနက်ပိုင်းအချိန်တွင် [[မြန်မာ့တပ်မတော်|တပ်မတော်]]သည် နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် [[ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]]နှင့် သမ္မတဦး[[ဝင်းမြင့် (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|ဝင်းမြင့်]]အပါအဝင် အခြားသောပါတီဝင်များကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။<ref name=":0">{{Cite news|last=Beech|first=Hannah|date=31 January 2021|title=Myanmar’s Leader, Daw Aung San Suu Kyi, Is Detained Amid Coup|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/01/31/world/asia/myanmar-coup-suu-kyi.html|access-date=31 January 2021|issn=0362-4331|accessdate=1 February 2021|archivedate=31 January 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210131235036/https://www.nytimes.com/2021/01/31/world/asia/myanmar-coup-suu-kyi.html}}</ref><ref>{{cite news |last1=Mahtani |first1=Shibani |last2=Lynn |first2=Kyaw Ye |title=Myanmar military seizes power in coup after detaining Aung San Suu Kyi |url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/myanmar-aung-sun-suu-kyi-arrest/2021/01/31/c780ce6a-6419-11eb-886d-5264d4ceb46d_story.html |access-date=1 February 2021 |work=The Washington Post |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182106/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/myanmar-aung-sun-suu-kyi-arrest/2021/01/31/c780ce6a-6419-11eb-886d-5264d4ceb46d_story.html }}</ref> ထို့နောက် ယာယီသမ္မတ[[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဦးမြင့်ဆွေ]]သည် နိုင်ငံ‌တော်အရေးပေါ်အခြေအနေကို ကြေညာခဲ့ပြီး တပ်မ‌တော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး [[မင်းအောင်လှိုင်]]ထံ အာဏာလွှဲပြောင်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=https://news.trust.org/item/20210201014444-5u7cm|title=Myanmar military seizes power, detains elected leader Aung San Suu Kyi|first=Thomson Reuters|last=Foundation|website=news.trust.org|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201053645/https://news.trust.org/item/20210201014444-5u7cm}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2021-02/01/c_139712581.htm|title=Myanmar gov't declares 1-year state of emergency: President's Office|website=www.xinhuanet.com|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201102057/http://www.xinhuanet.com/english/2021-02/01/c_139712581.htm}}</ref><ref>{{cite web |title=Myanmar Leader Aung San Suu Kyi, Others Detained by Military |url=https://www.voanews.com/east-asia-pacific/myanmar-leader-aung-san-suu-kyi-others-detained-military |date=February 1, 2021 |website=voanews.com |publisher=VOA (Voice of America) |access-date=1 February 2021 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131316/https://www.voanews.com/east-asia-pacific/myanmar-leader-aung-san-suu-kyi-others-detained-military }}</ref> အာဏာသိမ်းယူမှု ဖြစ်ပွားပြီး မကြာမီတွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ဝေါ်ကီတော်ကီပိုင်ဆိုင်မှုဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဦးဝင်းမြင့်ကို [[ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်ပွားမှု (မြန်မာနိုင်ငံ)|ကိုဗစ်ကာလ]]၌ ကျန်းမာရေးထုတ်ပြန်ချက်များကို မလိုက်နာခြင်း‌ကြောင့်ဟု စွပ်စွဲ၍ လည်းကောင်း တရားစွဲဆိုခဲ့သည်။<ref>{{Cite news|last1=Whatan|first1=Thura|last2=Whatan|firs21=Myat|5=|date=2021-02-03|title=Myanmar State Counsellor and President charged, detained for 2 more weeks|language=en-UK|work=Myanmar Times|url=https://www.mmtimes.com/news/myanmar-state-counsellor-and-president-charged-detained-2-more-weeks.html|access-date=2021-02-04|12=|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204191912/https://www.mmtimes.com/news/myanmar-state-counsellor-and-president-charged-detained-2-more-weeks.html}}</ref><ref>{{Cite news|last=Adange|first=Christy|date=2021-02-04|title=Myanmar Coup: Aung San Suu Kyi charged with military for “transceiver and handshake”|language=en-NZ|work=Wall Street Journal|url=https://eminetra.co.nz/myanmar-coup-aung-san-suu-kyi-charged-with-military-for-transceiver-and-handshake/165536/|access-date=2021-02-04|accessdate=5 February 2021|archivedate=17 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210217063650/https://eminetra.co.nz/myanmar-coup-aung-san-suu-kyi-charged-with-military-for-transceiver-and-handshake/165536/}}</ref><ref>{{Cite news|last=Quint|first=The|date=2021-02-04|title=Days After Coup, Aung San Suu Kyi Charged for Breaching Import Law|language=en-IN|work=The Quint|url=https://www.thequint.com/news/world/days-after-coup-aung-san-suu-kyi-charged-for-breaching-import-law|access-date=2021-02-04|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204045614/https://www.thequint.com/news/world/days-after-coup-aung-san-suu-kyi-charged-for-breaching-import-law}}</ref><ref>{{Cite news|last=Solomon|first=Feliz|date=2021-02-03|title=After Myanmar Coup, Aung San Suu Kyi Accused of Illegally Importing Walkie Talkies|language=en-US|work=Eminetra|url=https://www.wsj.com/articles/after-myanmar-coup-aung-san-suu-kyi-accused-of-illegally-importing-walkie-talkies-11612361563|access-date=2021-02-04|issn=0099-9660|accessdate=4 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203182100/https://www.wsj.com/articles/after-myanmar-coup-aung-san-suu-kyi-accused-of-illegally-importing-walkie-talkies-11612361563}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အားလည်း ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာထုတ်ပြန်ချက်များကို မလိုက်နာခြင်းကြောင့်ဟု စွပ်စွဲကာ ထပ်မံတရားစွဲခဲ့ပြန်သည်။<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-56074429|title=Myanmar coup: Aung San Suu Kyi faces new charge amid protests|publisher=BBC News|date=February 16, 2021|accessdate=February 17, 2020|archivedate=15 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210215220440/https://www.bbc.com/news/world-asia-56074429}}</ref>၂၀၂၁ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၀ ရက်နေ့ထိ စစ်အစိုးရအားဆန့်ကျင်သူများအား အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီမှ အကြမ်းဖက်ဖြိုခွင်းပစ်ခတ်ဖမ်းဆီးခြင်း ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခံရခြင်းတို့ကြောင့် သေဆုံးသူ ၉၂၀ ကျော်ရှိပြီး ဖမ်းဆီးခံရသူ၆၈၀၀ကျော်ရှိသည်ဟု AAPP<ref>{{Cite web|title=Daily Briefing in Relation to the Military Coup|url=https://aappb.org/?p=16627|access-date=2021-07-20|website=AAPP|accessdate=24 July 2021|archivedate=23 July 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210723233135/https://aappb.org/?p=16627}}</ref>နှင့် နိုင်ငံတကာသတင်းဌာနများနှင့် ပြည်တွင်းသတင်းဌာနများတွင်တွေ့ရသော်လည်း အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီမှာငြင်းဆန်နေဆဲဖြစ်သည်။ ==နောက်ခံသမိုင်းကြောင်း== [[File:Map_Pyithu_Hluttaw_Election_Results_2020_IFES_MIMU1707v02_24Nov2020_A3.pdf|thumb|left|[[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၂၀| ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ]]တွင် [[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]]မှ အနိုင်ရရှိထားပုံ]] မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင်[[လွတ်လပ်ရေးနေ့ (မြန်မာနိုင်ငံ)|လွှတ်လပ်ရေး]]ရပြီးနောက် တိုင်းပြည်အတွင်း မတည်ငြိမ်မှုများဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၈ နှင့် ၁၉၆၀ အကြားတွင် တပ်မတော်သည် ဝန်ကြီးချုပ်[[ဦးနု]]အစား တိုင်းပြည်ကို‌ခေတ္တအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2020-09-26|title=On This Day, The Day Myanmar’s Elected Prime Minister Handed Over Power|url=https://www.irrawaddy.com/specials/on-this-day/day-myanmars-elected-prime-minister-handed-power.html|access-date=2021-02-01|website=[[The Irrawaddy]]|language=en-US|accessdate=2 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201010110/https://www.irrawaddy.com/specials/on-this-day/day-myanmars-elected-prime-minister-handed-power.html}}</ref> ၁၉၆၀ တွင် [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၁၉၆၀|ရွေးကောက်ပွဲ]]ကို ကျင်းပပေးခဲ့သော်လည်း<ref>{{cite journal|last=Butwell|first=Richard|author2=von der Mehden, Fred|year=1960|title=The 1960 Election in Burma|url=https://archive.org/details/sim_pacific-affairs_1960-06_33_2/page/144|journal=Pacific Affairs|publisher=Pacific Affairs, University of British Columbia|volume=33|issue=2|pages=144–157|jstor=2752941}}</ref> ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်[[နေဝင်း (ဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|နေဝင်း]]သည် [[၁၉၆၂ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|အာဏာသိမ်းပိုက်ပိုက်ခဲ့‌]]သည်။<ref>{{Cite book|last=Taylor|first=Robert|url=http://dx.doi.org/10.1355/9789814620147|title=General Ne Win|date=2015-05-25|publisher=ISEAS Publishing|isbn=978-981-4620-14-7|access-date=2 February 2021|archive-date=3 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210203131316/https://www.degruyter.com/document/doi/10.1355/9789814620147/html|url-status=live}}</ref> ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် [[၈၈၈၈ အရေးအခင်း (ရှစ်လေးလုံး)|အရေးအခင်းကြီး]]ဖြစ်ခဲ့ရာ ဦးနေဝင်းအစိုးရကို ဖြုတ်ချနိုင်ခဲ့လေသည်။ သို့သော် တပ်မတော်ဦးစီးသော [[နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့]] သည် ချက်ချင်းအာဏာသိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=How A Failed Uprising Set The Stage For Myanmar's Future|url=https://time.com/5360637/myanmar-8888-uprising-30-anniversary-democracy/|access-date=2021-02-01|website=Time magazine]|accessdate=2 February 2021|archivedate=19 September 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200919162950/https://time.com/5360637/myanmar-8888-uprising-30-anniversary-democracy/}}</ref> ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်တွင် [[ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၁၉၉၀|ရွှေးကောက်ပွဲ]]ကို ပြန်လည်ကျင်းပခဲ့ရာ ဒေါ်ဆောင်ဆန်းစုကြည်ဦးဆောင်သော အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်သည် အနိုင်ရခဲ့လေသည်။ သို့သော်တပ်မတော်သည် ထိုရလဒ်များကို အသိအမှတ်မပြုဘဲ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အား နေအိမ်အကျယ်ချုပ်ချခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=Burma: 20 Years After 1990 Elections, Democracy Still Denied |url=https://www.hrw.org/news/2010/05/26/burma-20-years-after-1990-elections-democracy-still-denied# |website=Human Rights Watch |access-date=1 February 2021 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=26 September 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200926222650/https://www.hrw.org/news/2010/05/26/burma-20-years-after-1990-elections-democracy-still-denied }}</ref><ref>[[Dieter Nohlen]], Florian Grotz & Christof Hartmann (2001) ''Elections in Asia: A data handbook, Volume I'', p611 {{ISBN|0-19-924958-X}}</ref><ref>{{cite web |last1=Yan Aung |first1=Wei |title=Myanmar’s 1990 Election: Born of a Democratic Uprising, Ignored by the Military |url=https://www.irrawaddy.com/elections-in-history/myanmars-1990-election-born-democratic-uprising-ignored-military.html |publisher=ဧရာဝတီသတင်းဌာန |access-date=1 February 2021 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=31 January 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210131234239/https://www.irrawaddy.com/elections-in-history/myanmars-1990-election-born-democratic-uprising-ignored-military.html }}</ref> စစ်တပ်အစိုးရသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင်ပြီးဆုံးခဲ့သော်လည်း အရပ်သားအစိုးရ၏ပါတီမှာ စစ်တပ်ကသာဖွဲ့စည်းထားခြင်းဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|title=How Myanmar's Fragile Push for Democracy Collapsed in a Military Coup|url=https://time.com/5934896/myanmar-aung-san-suu-kyi-detained-coup/|access-date=2021-02-01|website=Time|accessdate=2 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201014938/https://time.com/5934896/myanmar-aung-san-suu-kyi-detained-coup/}}</ref> [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၅|၂၀၁၅ ခုနှစ်၏ရွေးကောက်ပွဲ]]တွင် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်သည်ထပ်မံ၍ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ သို့သော် [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်|လွှတ်တော်]]၏ နေရာများအနက် ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းကိုတပ်မတော်က ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ နေရာယူထားသည်။<ref name=":0" /><ref>{{Cite news |title=As Myanmar opens to the world, the mess inside becomes more apparent |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/quicktake/myanmars-transition |access-date=1 February 2021 |archive-date=16 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016104957/https://www.bloomberg.com/quicktake/myanmars-transition |url-status=live |accessdate=1 February 2021 |archivedate=16 October 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201016104957/https://www.bloomberg.com/quicktake/myanmars-transition }}</ref> [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၂၀|၂၀၂၀ ခုနှစ်၏ရွေးကောက်ပွဲ]]တွင်လည်း အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်သည် လွှတ်တော်နေရာ ၄၇၆ နေရာအနက် ၃၉၆ နေရာကိုအနိုင်ရရှိခဲ့ရာ ၂၀၁၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ထက်ပင် ပို၍များပြားသည်။ တပ်မတော်၏ ကျောထောက်နောက်ခံ ပါတီဖြစ်သော [[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ|ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]]ကမူ နေရာ ၃၃ နေရာသာ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။<ref name=":0" /> ထိုအခါတပ်မတော်သည် မဲပေးခွင့်ရှိသူ ဦးရေးထက် မဲစာရင်းထုတ်ပြန်ရာတွင် ၁၀ သန်းကျော်ပိုမိုများပြားနေခြင်း ကြိုတင်ဆန္ဒမဲပေးချိန်များတွင်လဲ မလျှော်ကန်သော (ဥပဒေနှင့် မညီညွှတ်သော) မဲပေးခြင်းများကို တွေ့ရှိခဲ့ရသော ကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်သို့ အကြိမ်ကြိမ်သတိပေးခဲ့သော်လည်း တစ်စုံတစ်ရာ ဆောင်ရွက်ခြင်းများမရှိခဲ့ခြင်းကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်များကို အမှန်မဟုတ်ကြောင်းစွပ်စွဲခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |title=အာဏာမသိမ်းဘူးလို့ ‘မပြောနိုင်’ ဟု တပ်မတော် ခြိမ်းခြောက် |url=https://www.myanmar-now.org/mm/multimedia/5594 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=5 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205163627/https://www.myanmar-now.org/mm/multimedia/5594 }}</ref> သို့ဖြစ်ရာ [[ပြင်သစ်နိုင်ငံ|ပြင်သစ်]]၊ [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]နှင့် [[ဩစတြေးလျနိုင်ငံ]]တို့သည် အာဏာသိမ်းပိုက်နိုင်သည့်အကြောင်းနှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ခဲ့ကြသည်။<ref name=":0" /><ref>{{cite web |author1=ABC |author2=Reuters |title=Australia joins list of countries warning Myanmar military against staging coup amid fraud claims |url=https://www.abc.net.au/news/2021-01-29/australian-government-worried-about-myanmar-military-coup/13104328 |website=ABC News (Australia) |access-date=2 February 2021 |language=English |date=Jan 30, 2021 |accessdate=2 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201123624/https://www.abc.net.au/news/2021-01-29/australian-government-worried-about-myanmar-military-coup/13104328 }}</ref> ==ဖြစ်ရပ်များ== ၂၀၂၁ခုနှစ် ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁ရက်​နေ့တွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၊ ဦးဝင်းမြင့်နှင့် အခြားသောပါတီခေါင်းဆောင်များကို ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်ဟု [[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]]၏ပြောရေး‌ဆိုခွင့်ရှိသူ [[မျိုးညွန့်|ဒေါက်တာမျိုးညွန့်]]က ဆိုသည်။<ref>[https://burmese.voanews.com/amp/myanmamr-ruling-nld-spoleperson-coup/5758855.html စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီလို့ ယူဆ - NLD ပြောခွင့်ရသူ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210205142547/https://burmese.voanews.com/amp/myanmamr-ruling-nld-spoleperson-coup/5758855.html |date=5 February 2021 }}။ VOA Burmese။</ref> မိမိကိုလည်း တပ်မတော်မှ လာရောက် ဖမ်းဆီးနိုင်ချေ ရှိကြောင်းလည်းပြောဆိုခဲ့သည်။<ref name=":1">{{Cite web|last=Foundation|first=Thomson Reuters|title=Aung San Suu Kyi and other leaders arrested, party spokesman says|url=https://news.trust.org/item/20210131230656-kkg7f|access-date=1 February 2021|website=news.trust.org|archive-date=1 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201003325/https://news.trust.org/item/20210131230656-kkg7f|url-status=live|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201003325/https://news.trust.org/item/20210131230656-kkg7f}}</ref> ထို့အပြင် အင်တာနက်လိုင်းနှင့်ဖုန်းလိုင်းများမှာလည်း ရုတ်တရက်ပျောက်ဆုံးသွားလေသည်။<ref>{{Cite web|date=31 January 2021|title=Internet disrupted in Myanmar amid apparent military uprising|url=https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-myanmar-amid-apparent-military-uprising-JBZrmlB6|access-date=1 February 2021|website=NetBlocks|language=en-US|archive-date=1 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201002842/https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-myanmar-amid-apparent-military-uprising-JBZrmlB6|url-status=live|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201002842/https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-myanmar-amid-apparent-military-uprising-JBZrmlB6}}</ref><ref>[https://www.bbc.com/burmese/burma-55883505 ရန်ကုန်၊ နေပြည်တော် အပါအဝင် မြို့ကြီးအများစု အဆက်သွယ်ပြတ်နေ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210201053831/https://www.bbc.com/burmese/burma-55883505 |date=1 February 2021 }}။ [[ဘီဘီစီ]]မြန်မာ။</ref><ref>{{Cite web|date=2021-02-02|title=Myanmar Military Blocks Internet During Coup|url=https://www.hrw.org/news/2021/02/02/myanmar-military-blocks-internet-during-coup|access-date=2021-02-04|website=Human Rights Watch|language=en|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204035539/https://www.hrw.org/news/2021/02/02/myanmar-military-blocks-internet-during-coup}}</ref> ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ အယောက် ၄၀၀ ခန့်ကို နေပြည်တော်ရှိ စည်ပင်ဧည့်ရိပ်သာ၌ အကျယ်ချုပ်ချခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Hundreds of Myanmar MPs under house arrest|url=https://www.thenews.com.pk/print/784319-hundreds-of-myanmar-mps-under-house-arrest|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-02-04|website=The News|language=en|accessdate=5 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203070626/https://www.thenews.com.pk/print/784319-hundreds-of-myanmar-mps-under-house-arrest}}</ref> ထိုအခါ NLD သည် ထိုဖမ်းဆီးခံရသောသူတို့အား ဖေဖော်ဝါရီလ ၆ ရက်နေ့အထိ နေထိုင်နိုင်အောင်စီစဉ်ပေးခဲ့သည်။<ref name=":14">{{Cite web|date=2021-02-03|title=Myanmar Military Give MPs 24 Hours to Leave Naypyitaw|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-military-give-mps-24-hours-leave-naypyitaw.html|access-date=2021-02-04|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=5 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203140839/https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-military-give-mps-24-hours-leave-naypyitaw.html}}</ref> ဆိုရှယ်မီဒီယာအသုံးပြုသူများသည် ထိုကိုယ်စားလှယ်များကိုရိပ်သာအတွင်း၌သာ လွှတ်တော်အစည်းအဝေးစတင်ရန် ပြောဆိုခဲ့ကြသည်။ သို့ဖြစ်ရာတပ်မတော်သည် ထိုကိုယ်စားလှယ်များအား ၂၄ နာရီအတွင်း စည်ပင်ဧည့်ရိပ်သာမှ ထွက်ခွာရန်အမိန့်ပေးခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=၄ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁|title=​နေပြည်​တော်စည်ပင်ဧည့်ရိပ်သာရှိကိုယ်စားလှယ်များအား ၂၄နာရီအတွင်းထွက်ခွာရန်ညွှန်ကြား|url=https://myanmar.mmtimes.com/news/150883.html|language=my|accessdate=1 March 2021|archivedate=19 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210219100553/https://myanmar.mmtimes.com/news/150883.html}}</ref><ref name=":14" /> ဖေဖော်ဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် NLD လွှတ်တော်အမတ်အယောက် ၇၀ တို့သည် စစ်အစိုးရကိုဆန့်ကျင်သောအားဖြင့် လွတ်တော်အစည်းအဝေးစတင်သကဲ့သို့ သစ္စာဆိုကတိပြုခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-04|title=NLD lawmakers in Nay Pyi Taw defy military, take oath of office|url=https://www.frontiermyanmar.net/en/nld-lawmakers-in-nay-pyi-taw-defy-military-take-oath-of-office/|access-date=2021-02-04|website=Frontier Myanmar|language=en-US|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204125351/https://www.frontiermyanmar.net/en/nld-lawmakers-in-nay-pyi-taw-defy-military-take-oath-of-office/}}</ref> ထို့အပြင် တပ်မတော်သည် ၂၀၀၇ [[ရွှေဝါရောင်တော်လှန်ရေး]]တွင် ပါဝင်ခဲ့ကြသော မြဝ‌တီမင်းကြီးကျောင်း ဆရာတော်နှင့် [[ရွှေညဝါ ဆရာတော်|ရွှေညဝါဆရာတော်]]တို့အား ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။<ref name=":16">{{Cite web|date=2021-02-04|title=Statement on Recent Detainees in Relation to the Military Coup|url=https://aappb.org/2021/02/statement-on-recent-detainees-in-relation-to-the-military-coup/|access-date=2021-02-04|website=AAPP (Assistance Association for Political Prisoners)|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204124343/https://aappb.org/2021/02/statement-on-recent-detainees-in-relation-to-the-military-coup/}}</ref><ref>{{Cite web|title=Three Saffron Revolution monks among those detained in February 1 raids|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/three-saffron-revolution-monks-among-those-detained-in-february-1-raids|access-date=2021-02-04|website=Myanmar NOW|language=en|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204065724/https://www.myanmar-now.org/en/news/three-saffron-revolution-monks-among-those-detained-in-february-1-raids}}</ref> [[၈၈၈၈ အရေးအခင်း (ရှစ်လေးလုံး)|ရှစ်လေးလုံး]]တွင်ပါဝင်ခဲ့သူ ကိုမြအေးအားလည်း ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Coup plunges Myanmar further into a climate of religious nationalism - UCA News|url=https://www.ucanews.com/news/coup-plunges-myanmar-further-into-a-climate-of-religious-nationalism/91256|access-date=2021-02-04|website=ucanews.com|language=en|accessdate=5 February 2021|archivedate=5 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205073223/https://www.ucanews.com/news/coup-plunges-myanmar-further-into-a-climate-of-religious-nationalism/91256}}</ref> [[နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေး အသင်း]] (Assistance Association for Political Prisoners) အဖွဲ့၏အဆိုအရ လွှတ်တော်အမတ် ၁၃၃ ဦးနှင့် ပြည်သူလှုပ်ရှားမှုအတွက်တက်ကြွသူ ၁၄ ဦးတို့ကိုဖမ်းဆီးထားသည်။<ref name=":16" /> [[File:Military blocked Mandalay Region Government Office.jpg|thumb|[[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့]]ရုံးအနီးတွင် ပိတ်ဆို့ထားစဉ်]] [[File:Thunder armoured vehicle of Myanmar Army.jpg|thumb|မြန်မာစစ်တပ်မှ သံချပ်ကာကားလှည့်လည်နေသည်ကို တွေ့ရစဉ်]] [[နေပြည်တော်]]နှင့် [[ရန်ကုန်]]မြို့များတွင် တပ်မတော်စစ်သားများကို တွေ့မြင်ခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite news|date=1 February 2021|title=Myanmar's Aung San Suu Kyi 'detained by military', NLD party says|work=[[ဘီဘီစီ]]|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-55882489|access-date=1 February 2021|archive-date=31 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210131232954/https://www.bbc.com/news/world-asia-55882489|url-status=live|accessdate=1 February 2021|archivedate=31 January 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210131232954/https://www.bbc.com/news/world-asia-55882489}}</ref> နံနက် ၁၀နာရီခန့်မှစ၍ [[မြဝတီရုပ်မြင်သံကြား]]မှစစ်တပ်သည်တိုင်းပြည်ကို စတင်အုပ်ချုပ်ပြီဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=1 February 2021|title=Myanmar military says it is taking control of the country|url=https://apnews.com/article/aung-san-suu-kyi-myanmar-dda3d013897e14d5d0bd44d19eac9cd1|access-date=1 February 2021|website=AP NEWS|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201004828/https://apnews.com/article/aung-san-suu-kyi-myanmar-dda3d013897e14d5d0bd44d19eac9cd1}}</ref><ref>{{Cite web |title=နိုင်ငံတော်ကို အရေးပေါ်အခြေအနေ တစ်နှစ်ကြေညာ၊ တပ်မတော်ဗိုလ်ချုပ်ဟောင်း လက်ရှိဒုသမ္မတ ဦးမြင့်ဆွေက ယာယီသမ္မတအဖြစ်တာဝန်ယူ |url=https://www.bbc.com/burmese/burma-55883030 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201053833/https://www.bbc.com/burmese/burma-55883030 }}</ref> ဒုသမ္မတဦးမြင့်ဆွေသည် [[ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေ|ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ]]အရ တရားဝင်အာဏာလွှဲပြောင်းမှုမရှိသော်လည်း ယာယီသမ္မတဖြစ်လာခဲ့ပြီး ၁ ရက် ၂ လ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် [[မြန်မာနိုင်ငံဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈)|၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေ]] အခန်း(၁၁) ပုဒ်မ ၄၁၇အရ [[နိုင်ငံတော် အရေးပေါ်အခြေအနေ|နိုင်ငံတော်ကိုအရေးပေါ်အခြေအနေအဖြစ်]]ကြေညာခဲ့ပြီး ပုဒ်မ ၄၁၈ အရ နိုင်ငံတော်၏ ဥပဒေပြုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် တရားစီရင်ရေးတို့ကို ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး‌မင်းအောင်လှိုင်အား အာဏာလွှဲပြောင်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Myanmar military stages coup, declares state of emergency for a year|url=https://www.deccanherald.com/international/world-news-politics/myanmar-military-stages-coup-declares-state-of-emergency-for-a-year-945864.html|access-date=2021-02-01|website=Deccan Herald|language=en|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201032705/https://www.deccanherald.com/international/world-news-politics/myanmar-military-stages-coup-declares-state-of-emergency-for-a-year-945864.html}}</ref> [[အမျိုးသား ကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ|အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ]]သည်တိုင်းပြည်ကို တစ်နှစ်မျှ အုပ်ချုပ်မည်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် စစ်ဆေးဆောင်ရွက်ရန်ရှိသည်များဆောင်ရွက်ပြီး သည့်နောက် နိုင်ငံတော်သမ္မတ အား ပုဒ်မ ၄၂၂ အရ အာဏာ ပြန်လည်လွှဲအပ်ပြီးနောက် (၆) လအတွင်း ရွေးကောက်ပွဲကို ပြန်လည်ကျင်းပမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Myanmar to clarify voter fraud, hold new round of elections|url=https://www.mmtimes.com/news/myanmar-clarify-voter-fraud-hold-new-round-elections.html|access-date=2021-02-01|website=The Myanmar Times|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201060130/https://www.mmtimes.com/news/myanmar-clarify-voter-fraud-hold-new-round-elections.html}}</ref><ref>{{cite web|date=1 February 2021|title=Telecommunications disruptions shut down Myanmar banks|url=https://www.mmtimes.com/news/telecommunications-disruptions-shut-down-myanmar-banks.html|access-date=1 February 2021|website=[[The Myanmar Times]]|accessdate=2 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201075108/https://www.mmtimes.com/news/telecommunications-disruptions-shut-down-myanmar-banks.html}}</ref> ညပိုင်းတွင် တပ်မတော်သည် ပြည်​ထောင်စုဝန်ကြီးအသစ် ၁၁ ဦး ကို ခန့်အပ်ကြောင်းကြေညာခဲ့သည်။<ref name="bbc1" /> ဖေဖော်ဝါရီလ ၂ ရက်နေ့တွင် ဗိုလ်ချုပ်မင်းအောင်လှိုင်သည် [[နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ]]ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last=|first=|date=|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ရုံး အမိန့်အမှတ်(၉/၂၀၂၁) ၁၃၈၂ ခုနှစ်၊ ပြာသိုလပြည့်ကျော် ၆ ရက် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂ ရက်|url=http://dsinfo.org/node/957|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2 February 2021|website=Tatmadaw Information Team|language=my|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131316/http://dsinfo.org/node/957}}</ref><ref>{{cite web|date=2 February 2021|title=Myanmar military announces new State Administrative Council|url=https://www.mmtimes.com/news/myanmar-military-announces-new-state-administrative-council.html|access-date=2 February 2021|website=The Myanmar Times|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131316/https://www.mmtimes.com/news/myanmar-military-announces-new-state-administrative-council.html}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၏နေအိမ်ကို ရဲတပ်ဖွဲ့ကဝင်စီးခဲ့ရာ ‌သူမအားနိုင်ငံခြားမှဆက်သွယ်ရေးကိရိယာများ ([[:en:Icom Incorporated|ICOM စကားပြောစက်]] ၁၀ လုံးနှင့် Jumber တစ်လုံး) ကို တရားမဝင်တင်သွင်းသည်ဟု တရားစွဲ၍ရမန်ယူခဲ့သည်။<ref name=":10">{{Cite web|date=2021-02-03|title=Aung San Suu Kyi, Win Myint to face charges as NLD calls for ‘unconditional’ release|url=https://www.frontiermyanmar.net/en/aung-san-suu-kyi-win-myint-to-face-charges-as-nld-calls-for-unconditional-release/|access-date=2021-02-04|website=Frontier Myanmar|language=en-US|accessdate=4 February 2021|archivedate=17 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210217063731/https://www.frontiermyanmar.net/en/aung-san-suu-kyi-win-myint-to-face-charges-as-nld-calls-for-unconditional-release/}}</ref><ref name= "charges">{{cite web |author1=Stephen Coates |author2=Grant McCool |author3=Matthew Tostevin |title=Myanmar police file charges against Aung San Suu Kyi after coup |url=https://www.theage.com.au/world/asia/myanmar-police-file-charges-against-aung-san-suu-kyi-after-coup-20210203-p56zcc.html |website=The Age |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 3, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131413/https://www.theage.com.au/world/asia/myanmar-police-file-charges-against-aung-san-suu-kyi-after-coup-20210203-p56zcc.html }}</ref><ref>{{cite web |author1=Agencies/rw |title=Myanmar police file charges against ousted leader Aung San Suu Kyi under import-export law |url=https://www.channelnewsasia.com/news/asia/myanmar-police-file-charges-against-aung-san-suu-kyi-14102504 |website=ChannelNewsAsia |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 3, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131344/https://www.channelnewsasia.com/news/asia/myanmar-police-file-charges-against-aung-san-suu-kyi-14102504 }}</ref><ref>{{cite web |author1=AFP |author2=Reuters |title=Myanmar police charge ousted leader Aung San Suu Kyi, days after military coup |url=https://www.sbs.com.au/news/myanmar-police-charge-ousted-leader-aung-san-suu-kyi-days-after-military-coup |website=SBS |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 3, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131326/https://www.sbs.com.au/news/myanmar-police-charge-ousted-leader-aung-san-suu-kyi-days-after-military-coup }}</ref> ထိုအမှု၏ပြစ်ဒဏ်သည် ထောင်ဒဏ် ၃ နှစ် အပြင် ဒဏ်ကြေးပါပေးဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။<ref name=":10" /><ref>{{Cite web|title=Myanmar Detained a Team of Journalists for Flying a Drone|url=https://time.com/5002002/myanmar-arrests-journalists-drone/|access-date=2021-02-04|website=Time|accessdate=4 February 2021|archivedate=12 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201112031908/https://time.com/5002002/myanmar-arrests-journalists-drone/}}</ref> နိုင်ငံတော် သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်အား ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလ နေပြည်တော်တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော Car Campaign တွင် လက်ပြနှုတ်ဆက်ခဲ့သည်ကို လူစုလူဝေးပြုလုပ်သည်ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေး ကာလများတွင် ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ထုတ်ပြန်ချက် ဥပဒေစည်းကမ်းများကို လိုက်နာရန် ပျက်ကွက်သည်ဟူ၍ လည်းကောင်း သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကာကွယ်ရေး ဥပဒေဖြင့် တရားစွဲ၍ရမန်ယူခဲ့သည်။<ref name= "charges" /><ref name=":10" /> ဖေဖော်ဝါရီလ ၆ ရက်နေ့တွင် ဩစတြေးလျန်းလူမျိုး စီးပွားရေးအကြံပေးဖြစ်သူ ရှော(န်) တားနဲလ် (Sean Turnell) အားဖမ်းဆီးခဲ့သည်။<ref>{{cite web |author1=Agencies/kg |title=Myanmar detains Australian adviser to Aung San Suu Kyi; first known arrest of foreign national since coup |url=https://www.channelnewsasia.com/news/asia/myanmar-coup-australian-adviser-aung-san-suu-kyi-detained-14126558 |website=ChannelNewsAsia |access-date=7 February 2021 |language=English |date=Feb 6, 2021 |accessdate=7 February 2021 |archivedate=6 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210206110939/https://www.channelnewsasia.com/news/asia/myanmar-coup-australian-adviser-aung-san-suu-kyi-detained-14126558 }}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၈ ရက်နှင့် ၉ ရက်တို့တွင် တပ်မတော်သည် ညအပြင်မထွက်ရနှင့် လူ ၅ ဦးနှင့်အထက် စည်းဝေးခြင်းမပြုရအမိန့်တို့ကို ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Facebook|url=https://www.facebook.com/TatmadawInformationTeam/photos/a.111448600598777/246134033796899|access-date=2021-02-10|website=www.facebook.com|accessdate=10 February 2021|archivedate=17 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210217063632/https://www.facebook.com/TatmadawInformationTeam/photos/a.111448600598777/246134033796899}}</ref><ref>{{Cite web|title=Facebook|url=https://www.facebook.com/TatmadawInformationTeam/photos/a.111448600598777/246127480464221|access-date=2021-02-10|website=www.facebook.com|accessdate=10 February 2021|archivedate=17 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210217063632/https://www.facebook.com/TatmadawInformationTeam/photos/a.111448600598777/246127480464221}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-02-09|title=Myanmar Military Govt Bans Gatherings of Five or More in Yangon, Other Areas|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-military-govt-bans-gatherings-five-yangon-areas.html|access-date=2021-02-10|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=10 February 2021|archivedate=10 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210210021006/https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-military-govt-bans-gatherings-five-yangon-areas.html}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၉ ရက်နေ့တွင် မြန်မာ့ရဲတပ်ဖွဲ့သည် ရန်ကုန်မြို့ရှိ NLD ရုံးချုပ်ကို ဝင်ရောက်စီးနင်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2021/02/10/asia-pacific/myanmar-protests-resume/|title=Myanmar anti-coup protests resume despite bloodshed|date=10 February 2021|website=The Japan Times|accessdate=10 February 2021|archivedate=17 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210217063733/https://www.japantimes.co.jp/news/2021/02/10/asia-pacific/myanmar-protests-resume/}}</ref> ထို့အပြင်တပ်မတော်သည် ဆိုက်ဘာဥပဒေမူကြမ်းကိုရေးဆွဲခဲ့သည်။ ထိုဥပဒေမူကြမ်းကို နည်းပညာသမားများသည် လူ့အခွင့်အရေးကိုချိုးဖောက်သည်ဟုဆိုကာ အပြင်းအထန်ရှုတ်ချခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-11|title=Civil society, businesses condemn junta’s draft Cyber Security Law|url=https://www.frontiermyanmar.net/en/civil-society-businesses-condemn-juntas-draft-cyber-security-law/|access-date=2021-02-13|website=Frontier Myanmar|language=en-US|accessdate=14 February 2021|archivedate=12 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210212190616/https://www.frontiermyanmar.net/en/civil-society-businesses-condemn-juntas-draft-cyber-security-law/}}</ref> မြန်မာ့အင်တာနက်အတွင်း firewall ကို တရုတ်မှကူညီ၍ တည်ဆောက်မည့်အကြောင်းကို သံသယဖြစ်လာခဲ့ကြသဖြင့် တရုတ်သံရုံးရှေ့တွင် ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။ သို့သော်တရုတ်သည် ထိုအကြောင်းကို ကောလဟာလဟူ၍ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-11|title=China Denies Helping Myanmar Military Regime Build Internet Firewall|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/china-denies-helping-myanmar-military-regime-build-internet-firewall.html|access-date=2021-02-13|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=14 February 2021|archivedate=16 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210216015801/https://www.irrawaddy.com/news/burma/china-denies-helping-myanmar-military-regime-build-internet-firewall.html}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် [[ကယားပြည်နယ်]]၌ ရဲသားများသည်လည်း ဆန္ဒပြသူများနှင့် ပူးပေါင်းပါဝင်ခဲ့ကြသည်။<ref name="CTVM">{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=https://www.ctvnews.ca/world/in-rural-myanmar-residents-protect-police-who-reject-coup-1.5304416 |accessdate=16 February 2021 |archivedate=11 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210211073456/https://www.ctvnews.ca/world/in-rural-myanmar-residents-protect-police-who-reject-coup-1.5304416 }}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက်နေ့ ညသန်းခေါင်အချိန်၌ တပ်မတော်နှင့်မြန်မာ့ရဲတပ်ဖွဲ့သည် အစိုးရဝန်ထမ်းများ၊ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ဝန်ထမ်းများ၊ NLD အဖွဲ့ဝင်များ၊ ဆန္ဒပြသူများနှင့် အငြိမ်းစားဗိုလ်ချုပ်ကြီး[[သူရဦးရွှေမန်း]]ကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Military casts a wide net with a series of late-night raids|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/military-casts-a-wide-net-with-a-series-of-late-night-raids|access-date=2021-02-12|website=Myanmar NOW|language=en|accessdate=12 February 2021|archivedate=14 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210214215216/https://www.myanmar-now.org/en/news/military-casts-a-wide-net-with-a-series-of-late-night-raids}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၃ ရက်နေ့တွင် စစ်အစိုးရမှသတင်းမီဒီယာအား "အာဏာသိမ်းအစိုးရ" (အင်္ဂလိပ်အားဖြင့် "junta"၊ "regime") စသောအခေါ်အဝေါ်များကို အသုံးမပြုရန်တားမြစ်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-13|title=Myanmar Military Bans Use of ‘Regime’, ‘Junta’ by Media|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-military-bans-use-regime-junta-media.html|access-date=2021-02-13|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=14 February 2021|archivedate=14 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210214215216/https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-military-bans-use-regime-junta-media.html}}</ref> ထို့အပြင်[[မင်းကိုနိုင်]]အားလည်း ဖေ့စဘွတ်ပေါ်တွင်ပို့စ်များရေးတင်ခဲ့ရာ နိုင်ငံတော်ငြိမ်ချမ်းရေးကို ထိခိုက်စေသည်ဟုဆိုကာ ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=ကိုမင်းကိုနိုင်၊ ကိုဂျင်မီ၊ အဆိုတော်လင်းလင်း ၊ အင်းစိန်အောင်စိုး၊ ကိုမျိုးရန်နောင်သိမ်း၊ ပန်ဆယ်လို နှင့် မောင်မောင်အေး တို့အား ရာဇသတ်ကြီး ပုဒ်မ ၅၀၅(ခ)ဖြင့် တရားစွဲထားပြီး ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ထားကြောင်း တပ်မတော် ကြေညာ|url=https://news-eleven.com/article/204606|access-date=2021-02-13|website=Eleven Media Group Co., Ltd|language=my|accessdate=14 February 2021|archivedate=14 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210214215241/https://news-eleven.com/article/204606}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် တပ်မတော်သည် ပြည်သူများအားဖိနှိပ်ရန် တင့်ကားများ၊ သံချပ်ကာကားများစသည်တို့ကို မြို့ကြီးများတစ်ခွင်ပို့ချထားသည်။ ပြည်သူများသည် ​ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အားလွှတ်ပေးရန် ဆက်လက်ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite_web|url=https://www.independent.co.uk/news/world/asia/myanmar-coup-aung-san-suu-kyi-detention-charges-b1802284.html|title=Myanmar coup: Armoured vehicles deployed to cities amid protests as junta extends Aung San Suu Kyi detention|accessdate=15 February 2021|website=The Independent|archivedate=15 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210215153504/https://www.independent.co.uk/news/world/asia/myanmar-coup-aung-san-suu-kyi-detention-charges-b1802284.html}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် တပ်မတော်သည် ‌ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အား ထပ်မံတရားစွဲရမန်ယူခဲ့သည်။<ref name=newcharge>{{cite news|url=https://apnews.com/article/myanmar-aung-san-suu-kyi-new-charge-2e6f38a2f9916a3ae2ba81248f1f0b5c|title=New charge filed on Suu Kyi as Myanmar crackdown intensifies|publisher=Associated Press|date=February 17, 2020|accessdate=February 17, 2020|archivedate=16 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210216155441/https://apnews.com/article/myanmar-aung-san-suu-kyi-new-charge-2e6f38a2f9916a3ae2ba81248f1f0b5c}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် ဆယ်လီဘရစ်တီ (နာမည်​​ကျော်) ၆ ဦးအား CDM ပြုလုပ်ရန်လှုံ့ဆော်မှုကြောင့် ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |title=Six Myanmar celebrities face arrest upon civil disobedience movement |url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/six-myanmar-celebrities-face-arrest-support-civil-disobedience-movement.html |accessdate=19 February 2021 |archivedate=18 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210218045636/https://www.irrawaddy.com/news/burma/six-myanmar-celebrities-face-arrest-support-civil-disobedience-movement.html }}</ref> ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၆ ရက်နေ့တွင် ကုလသမဂ္ဂမြန်မာသံအမတ် ဦးကျော်မိုးထွန်းသည် စစ်အာဏာသိမ်းပိုက်မှုကို ငြင်းဆန်ကြောင်းပြောကြားခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |url=https://news.un.org/en/story/2021/02/1085902 |title=Myanmar Ambassador to UN denounces military coup, as envoy warns democratic processes have been 'pushed aside' |access-date=1 March 2021 |archive-date=1 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210301065202/https://news.un.org/en/story/2021/02/1085902 |url-status=live |accessdate=19 June 2021 |archivedate=1 March 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210301065202/https://news.un.org/en/story/2021/02/1085902 }}</ref> နောက်နေ့တွင် တပ်မ‌တော်မှသူ့အား ရာထူးနေရာမှ ဖြုတ်ချခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |url=https://www.ctvnews.ca/world/myanmar-ambassador-to-the-united-nations-has-been-fired-state-tv-1.5327022 |title=Myanmar ambassador to the United Nations has been fired: state TV |access-date=1 March 2021 |archive-date=27 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210227173843/https://www.ctvnews.ca/world/myanmar-ambassador-to-the-united-nations-has-been-fired-state-tv-1.5327022 |url-status=live |accessdate=19 June 2021 |archivedate=27 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210227173843/https://www.ctvnews.ca/world/myanmar-ambassador-to-the-united-nations-has-been-fired-state-tv-1.5327022 }}</ref> စမ်းချောင်းမြို့နယ် ရဲစခန်းမှ ဂျပန်သတင်းထောက် ယူကီ ကီတာဇူမီ (Yuki Kitazumi) အား ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့ပြီး နာရီအနည်းငယ်အကြာတွင် ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့သည်။<ref name="Arrest">{{Cite web |url=https://english.kyodonews.net/news/2021/02/611f231b2633-breaking-news-japanese-journalist-covering-protest-in-myanmar-detained-report.html |title=Japanese journalist briefly detained in Myanmar while covering protests |access-date=5 March 2021 |archive-date=26 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210226233627/https://english.kyodonews.net/news/2021/02/611f231b2633-breaking-news-japanese-journalist-covering-protest-in-myanmar-detained-report.html |url-status=live |accessdate=19 June 2021 |archivedate=26 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210226233627/https://english.kyodonews.net/news/2021/02/611f231b2633-breaking-news-japanese-journalist-covering-protest-in-myanmar-detained-report.html }}</ref> ၂၀၂၁ မတ်လ ၈ ရက်တွင် MRTV သည် မစ္ဈိမ၊ [[Myanmar Now]]၊ DVB၊ 7 Day News နှင့် ခေတ်သစ်မီဒီယာ ဟူသောသတင်းမီဒီယာတို့ကို ထုတ်ဝေခွင့်ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီ သတင်းဌာန ၅ ခုကို ထုတ်‌ဝေခွင့်ပိတ် – ဘီဘီစီ မြန်မာ {{!}} အထူးသတင်း {{!}} နောက်ဆုံးရ သတင်း {{!}} နောက်ဆုံးရခေါင်းစဉ် သတင်း {{!}}မြန်မာသတင်း|url=http://www.bbc.com/burmese/live/burma-56245583|access-date=8 March 2021|website=BBC News မြန်မာ|language=my-MM|archive-date=7 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210307222929/https://www.bbc.com/burmese/live/burma-56245583|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=7 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210307222929/https://www.bbc.com/burmese/live/burma-56245583}}</ref> မတ်လ ၉ ရက်နေ့တွင် ယူကေသံအမတ် ကျော်စွာမင်းသည် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အား လွှတ်ပေးရန်တောင်းဆိုမှုကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်ခေါ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite web|url=https://news.sky.com/story/myanmar-recalls-ambassador-in-uk-after-he-called-for-release-of-detained-leader-aung-san-suu-kyi-12240972|title=Myanmar recalls ambassador in UK after he called for release of detained leader Aung San Suu Kyi|website=Sky News|access-date=11 March 2021|archive-date=9 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309202923/https://news.sky.com/story/myanmar-recalls-ambassador-in-uk-after-he-called-for-release-of-detained-leader-aung-san-suu-kyi-12240972|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=9 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210309202923/https://news.sky.com/story/myanmar-recalls-ambassador-in-uk-after-he-called-for-release-of-detained-leader-aung-san-suu-kyi-12240972}}</ref> ===နိုင်ငံတော်သမ္မတအား ထိန်းသိမ်းခြင်း=== ၂၀၂၁ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် တရားရုံး၌ ဦးဝင်းမြင့်၏ ထွက်ဆိုချက်များအရ ၂၀၂၁ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ရက်နေ့ နံနက် (၅)နာရီခန့်တွင် [[သမ္မတအိမ်တော် (နေပြည်တော်)|သမ္မတအိမ်တော်]]ရှိ အိပ်ခန်းသို့ စစ်သားများက တံခါးလာခေါက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် အိမ်တော်အတွင်း အကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေးဝတ်စုံများ ဝတ်ဆင်ထားသော စစ်သားများ ရောက်ရှိနှင့်နေပြီဖြစ်သည်။ ထို့နောက် စစ်သားများက အိမ်တော်အရှေ့ပိုင်းရှိ သမ္မတရုံးခန်းသို့ ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး (သို့မဟုတ်) ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး အဆင့်ရှိသူတစ်ဦးမှ ကျန်းမာရေးအကြောင်းပြ၍ ရာထူးမှနုတ်ထွက်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ သမ္မတမှ ငြင်းဆိုသဖြင့် အနောက်ပိုင်းရှိ အိမ်တော်သို့ ပြန်ပို့ခဲ့သည်။ ထို့နောက် သမ္မတနှင့် မိသားစု၏ လက်ကိုင်ဖုန်းများကို သိမ်းဆည်းလိုက်ကြသည်။ ထိုနေ့ နေ့လယ်ပိုင်းတွင် သမ္မတအိမ်တော်မှ (၃)ရက်အတွင်း ဖယ်ရှားရန် ပြောခဲ့သည်။ ဖေဖော်ဝါရီ (၄)ရက်နေ့ညတွင် သမ္မတအိမ်တော်အနီးရှိ ဝန်ကြီးအိမ်တော်များမှ တစ်လုံးတွင် နေရာချပေးခဲ့ပြီး ၂၀၂၁ခုနှစ် မေလ (၂၃)ရက်နေ့တွင် နောက်ထပ်နေရာတစ်ခုသို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/burmese/burma-58887525|title=စစ်တပ်အရာရှိကြီး နှစ်ဦးရုံးထဲ ဝင်လာပြီး နုတ်ထွက်ခိုင်း - သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်|accessdate=12 October 2021|archivedate=12 October 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211012145818/https://www.bbc.com/burmese/burma-58887525}}</ref> ===အရေးပေါ်အခြေအနေ သက်တမ်းတိုးခြင်း=== ၂၀၂၁ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံတော်အား အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာခဲ့ရာမှ တစ်နှစ်ပြည့်မြောက်သဖြင့် ယာယီသမ္မတ ဦးမြင့်ဆွေ၏ [[အမျိုးသား ကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ]]က ၂၀၂၂ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၃၁ရက်နေ့နှင့် ၂၀၂၂ခုနှစ် ဇူလိုင်လ (၃၁)ရက်နေ့တို့တွင် တစ်ကြိမ်လျှင်(၆)လစီ သက်တမ်းတိုးမြှင့်ခဲ့သည်။<ref name="2022ndsc">{{cite news|url=https://cincds.gov.mm/node/16370|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးကောင်စီအစည်းအဝေး(၁/၂၀၂၂) ကျင်းပ}}</ref><ref name="sixmonths">{{cite news|url=https://cincds.gov.mm/node/16371|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးကောင်စီ ကြေညာချက်အမှတ် ၁/၂၀၂၂}}</ref><ref name="2022ndsc2nd">{{cite news|url=https://news-eleven.com/article/234923|title=အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးကောင်စီ(ကာလုံ) အစည်းအဝေးကျင်းပပြီး အရေးပေါ်ကာလအား ခြောက်လသက်တမ်းတိုး}}</ref> ==သိမ်းပိုက်ခြင်းအကြောင်းအရင်း== တပ်မတော်မှ အာဏာသိမ်းပိုက်ခြင်း အကြောင်းအရင်းကို သေချာစွာမသိရသေးပေ။ တပ်မတော်သည် မဲစာရင်းမှားယွင်းမှုသည် နိုင်ငံတော်၏အချုပ်အခြာအာဏာကို ထိခိုက်စေနိုင်သည်ဟုဆိုခဲ့သည်။<ref>{{cite web|date=1 February 2021|title=Tatmadaw seizes power under state of emergency, to rule for a year|url=https://www.frontiermyanmar.net/en/tatmadaw-seizes-power-under-state-of-emergency-to-rule-for-a-year/|access-date=2 February 2021|website=Frontier Myanmar|language=en-US|accessdate=3 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201093858/https://www.frontiermyanmar.net/en/tatmadaw-seizes-power-under-state-of-emergency-to-rule-for-a-year/}}</ref> အာဏာမသိမ်းပိုက်မီ ရက်အနည်းငယ်အကြာတွင် [[ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်|ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်]]သည် စစ်တပ်၏စွပ်စွဲမှုကို သက်သေပြနိုင်ခြင်းမရှိသောကြောင့် ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|date=29 January 2021|title=Myanmar election commission rejects military’s fraud claims|url=https://apnews.com/article/aung-san-suu-kyi-elections-myanmar-cc1b225b806c27dda748d3ab51d0e47f|access-date=2 February 2021|website=AP NEWS|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131321/https://apnews.com/article/aung-san-suu-kyi-elections-myanmar-cc1b225b806c27dda748d3ab51d0e47f}}</ref> ထိုသို့အာဏာသိမ်းပိုက်ရခြင်း၏ အကြောင်းအရင်းမှာ တပ်မတော်မှနိုင်ငံကို ဆက်လက်အုပ်ချုပ်လိုခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်ဟုဆိုကြသည်။<ref>{{cite web|date=1 February 2021|title=Min Aung Hlaing: the heir to Myanmar’s military junta|url=https://www.france24.com/en/asia-pacific/20210201-min-aung-hlaing-the-heir-to-myanmar-s-military-junta|access-date=2 February 2021|website=France 24|language=en|accessdate=3 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201211206/https://www.france24.com/en/asia-pacific/20210201-min-aung-hlaing-the-heir-to-myanmar-s-military-junta}}</ref><ref>{{Cite web|title=Myanmar military appoints ministers after ousting Suu Kyi in coup|url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-military-appoints-ministers-after-ousting-Suu-Kyi-in-coup|access-date=2021-02-02|website=Nikkei Asia|language=en-GB|accessdate=3 February 2021|archivedate=2 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210202111108/https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-military-appoints-ministers-after-ousting-Suu-Kyi-in-coup}}</ref> တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်သည် အသက် ၆၅ နှစ် ပြည့်သောအခါတွင် ရာထူးမှအနားယူရမည်ဖြစ်ရာ လက်ရှိတာဝန်ထမ်းဆောင်နေသော ဗိုလ်ချုပ်မင်းအောင်လှိုင်သည် ၂၀၂၁ ဇူလိုင်လတွင် အနားယူရတော့မည်ဖြစ်သည်။<ref name=":4" >{{cite web|date=12 January 2021|title=Could Min Aung Hlaing’s retirement break the political deadlock?|url=https://www.frontiermyanmar.net/en/could-min-aung-hlaings-retirement-break-the-political-deadlock/|access-date=2 February 2021|website=Frontier Myanmar|language=en-US|accessdate=3 February 2021|archivedate=30 January 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210130143558/https://www.frontiermyanmar.net/en/could-min-aung-hlaings-retirement-break-the-political-deadlock/}}</ref> ဗိုလ်ချုပ်မင်းအောင်လှိုင်အားဆက်ခံမည့်သူသည် ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေအရ နိုင်ငံတော်သမ္မတကသာလျှင် ရွေးချယ်တင်မြှောက်နိုင်သည်။<ref name=":4" /> သို့ဖြစ်ရာမင်းအောင်လှိုင်အနားယူသောအခါ နိုင်ငံတကာတရားရုံးများမှသူ့အား [[ရိုဟင်ဂျာ]]ပြဿနာများနှင့် အခြားစစ်ရာဇဝတ်မှုများဖြင့် တရားစွဲနိုင်မည်ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite news|last=Editor|first=Richard Lloyd Parry, Asia|title=Senior General Min Aung Hlaing’s secret motive for Burma coup|language=en|url=https://www.thetimes.co.uk/article/senior-general-min-aung-hlaings-secret-motive-behind-burma-coup-tb32gxtxb|access-date=2 February 2021|issn=0140-0460|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131340/https://www.thetimes.co.uk/article/senior-general-min-aung-hlaings-secret-motive-behind-burma-coup-tb32gxtxb}}</ref><ref name=":5">{{cite web|title=General Min Aung Hlaing is the ambitious army chief and international pariah who seized power in Myanmar|url=https://www.sbs.com.au/news/general-min-aung-hlaing-is-the-ambitious-army-chief-and-international-pariah-who-seized-power-in-myanmar|access-date=2 February 2021|website=SBS News|language=en|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203032940/https://www.sbs.com.au/news/general-min-aung-hlaing-is-the-ambitious-army-chief-and-international-pariah-who-seized-power-in-myanmar}}</ref> ရာထူးမှအနားယူပြီးနောက်သူသည် နိုင်ငံရေးကိုဆက်လက်လုပ်ဆောင်မည်ဟုလည်း အရိပ်အမြွှက်ပြခဲ့သည်။<ref name=":5" /> Justice For Myanmar အဖွဲ့သည် မင်းအောင်လှိုင်မိသားစုတွင် စီးပွားရေးကိစ္စရပ်များရှိ‌သောကြောင့် စီးပွားရေး အဆင်မပြေမှု မဖြစ်စေရန် အာဏာသိမ်းပိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟုဆိုခဲ့သည်။<ref name=":6">{{cite web|last=|first=|date=|title=Who profits from a coup? The power and greed of Senior General Min Aung Hlaing|url=https://www.justiceformyanmar.org/stories/who-profits-from-a-coup-the-power-and-greed-of-senior-general-min-aung-hlaing|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2 February 2021|website=Justice for Myanmar|accessdate=3 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201043550/https://www.justiceformyanmar.org/stories/who-profits-from-a-coup-the-power-and-greed-of-senior-general-min-aung-hlaing}}</ref> မင်းအောင်လှိုင်သည် စစ်တပ်ပိုင်ဖြစ်သော မြန်မာ့စီးပွားရေးကော်ပိုရေးရှင်းနှင့် [[ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ စီးပွားရေး ဦးပိုင်လီမိတက်|ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံ စီးပွားရေး ဦးပိုင်လီမိတက်]]တို့ကို ချုပ်ကိုင်ထားသည်။ <ref>{{Cite web|last=Pierson|first=David|date=2021-02-02|title=Myanmar's military upended its comfortable status quo by staging a coup. Why?|url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2021-02-02/myanmar-military-coup-upended-comfortable-status-quo|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-02-02|website=Los Angeles Times|language=en-US|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131325/https://www.latimes.com/world-nation/story/2021-02-02/myanmar-military-coup-upended-comfortable-status-quo}}</ref> သူ၏ သားသမီးများသည်လည်း စီးပွားရေးဆိုင်ရာနယ်ပယ်အချို့ကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။<ref name=":6" /> အာဏာမသိမ်းမီ ရက်အနည်းငယ်အကြာက International Monetary Fund သည် ကိုဗစ်‌ရောဂါကာကွယ်နိုင်ရန်အတွက် [[မြန်မာနိုင်ငံတော်ဗဟိုဘဏ်]]အား အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၅၀ မီလီယံ ပေးအပ်ခဲ့သည်။<ref name=":17">{{Cite news|last=Lawder|first=David|date=2021-02-03|title=Days before coup, IMF sent Myanmar $350 million in emergency aid; no precedent for refund|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-imf-idUSKBN2A303R|access-date=2021-02-05|accessdate=6 February 2021|archivedate=5 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205170611/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-imf-idUSKBN2A303R}}</ref> ထိုရန်ပုံငွေကို ထိုအဖွဲ့မှပြန်ယူခြင်းမရှိဘဲ ပေးအပ်ထားသည်။<ref name=":17" /> နိုင်ငံရေးအခြေအနေနှင့်ပတ်သက်၍ မေးမြန်းခံရသောအခါ IMF သည် အစိုးရပြည်သူ၏အလိုအတိုင်း ငွေကိုသုံးဆောင်သွားမည် ဟူ၍သာဆိုခဲ့သည်။<ref name=":18">{{Cite news|last=Lawder|first=David|date=2021-02-05|title=IMF says members to guide decision on whether to recognize Myanmar's military leaders|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/myanmar-politics-imf-int-idUSKBN2A426Y|access-date=2021-02-05|accessdate=6 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204203122/https://www.reuters.com/article/myanmar-politics-imf-int-idUSKBN2A426Y}}</ref> ဗဟိုဘဏ်၏အကြီးအကဲဖြစ်သူသည် စစ်တပ်မှဖြစ်ကြောင်းနှင့်ပက်သက်၍ ပြောဆိုခြင်းမရှိခဲ့ပေ။<ref name=":18" /><ref>{{Cite web|title=Transcript of IMF Press Briefing|url=https://www.imf.org/en/News/Articles/2021/02/04/tr020421-transcript-of-imf-press-briefing|access-date=2021-02-05|website=IMF|language=en|accessdate=6 February 2021|archivedate=5 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205075030/https://www.imf.org/en/News/Articles/2021/02/04/tr020421-transcript-of-imf-press-briefing}}</ref> အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီ၏ လော်ဘီသတင်းထောက်သည် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်သည် တရုတ်နိုင်ငံနှင့်အလွန် နီးစပ်လျက်ရှိနေသောကြောင့် အာဏာသိမ်းရခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ သို့ဖြစ်ရာတပ်မတော်အနေဖြင့် အမေရိကန်ကဲ့သို့သော အနောက်တိုင်းနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေးကောင်းမွန်ရန် ဆောင်ရွက်လိုကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |url=https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-lobbyist/lobbyist-says-myanmar-junta-wants-to-improve-relations-with-the-west-spurn-china-idUSKBN2AY0K0 |title=Lobbyist says Myanmar junta wants to improve relations with the West, spurn China |author=Simon Lewis |access-date=7 March 2021 |archive-date=7 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210307193541/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-lobbyist/lobbyist-says-myanmar-junta-wants-to-improve-relations-with-the-west-spurn-china-idUSKBN2AY0K0 |url-status=live |accessdate=18 June 2021 |archivedate=7 March 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210307193541/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-lobbyist/lobbyist-says-myanmar-junta-wants-to-improve-relations-with-the-west-spurn-china-idUSKBN2AY0K0 }}</ref> ===နိုင်ငံရေးပထဝီဝင်အားဖြင့်ကြည့်ခြင်း=== အနောက်တိုင်းမီဒီယာများ၏ ဖော်ပြချက်များအရ တရုတ်နိုင်ငံသည် မြန်မာနိုင်ငံအား လွှမ်းမိုးခြယ်လှယ်နိုင်သည်။<ref name="cnbc-lee">{{Cite web |url=https://www.cnbc.com/2021/04/05/myanmar-coup-chinas-non-interference-could-hurt-china-says-analyst.html |title=China's 'laissez-faire' approach toward Myanmar's coup puts its own interests at risk, says analyst |author=Yen Nee Lee |access-date=13 April 2021 |archive-date=13 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413021022/https://www.cnbc.com/2021/04/05/myanmar-coup-chinas-non-interference-could-hurt-china-says-analyst.html |url-status=live |accessdate=18 June 2021 |archivedate=13 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210413021022/https://www.cnbc.com/2021/04/05/myanmar-coup-chinas-non-interference-could-hurt-china-says-analyst.html }}</ref><ref name="guardian-tisdall">{{Cite web |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/mar/14/a-child-screams-in-myanmar-and-china-pretends-not-to-hear |title=A child screams in Myanmar … and China pretends not to hear |author=Simon Tisdall |access-date=13 April 2021 |archive-date=12 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210412231633/https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/mar/14/a-child-screams-in-myanmar-and-china-pretends-not-to-hear |url-status=live |accessdate=18 June 2021 |archivedate=12 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412231633/https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/mar/14/a-child-screams-in-myanmar-and-china-pretends-not-to-hear }}</ref><ref name="ft-">{{Cite web |url=https://www.ft.com/content/79930fb8-05f9-4466-acf8-00607d8dfd0d |title=China holds the key to stabilising Myanmar |access-date=13 April 2021 |archive-date=13 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413021023/https://www.ft.com/content/79930fb8-05f9-4466-acf8-00607d8dfd0d |url-status=live |accessdate=18 June 2021 |archivedate=13 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210413021023/https://www.ft.com/content/79930fb8-05f9-4466-acf8-00607d8dfd0d }}</ref> [[ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ]]၏ အစည်းအဝေးများတွင် မြန်မာ့တပ်မတော်အား အရေးယူမည့်ဥပဒေမူကြမ်းတို့ကို တရုတ်နှင့်ရုရှားနိုင်ငံတို့သာလျှင် ဗီတိုအာဏာသုံး၍ ငြင်းဆန်ခဲ့ကြသည်။ ထို့အပြင် ထိုနှစ်နိုင်ငံတို့သည် မြန်မာ့စစ်တပ်အား လက်နက်ထောက်ပံ့ရာ၌ အဓိကနိုင်ငံများဖြစ်ကြသည်။<ref name="borrell">{{Cite web |url=https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-eu-idUSKBN2BY0CO |title=China, Russia undermine international Myanmar response, EU's top diplomat says |author=Kate Abnett |access-date=13 April 2021 |archive-date=13 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413021022/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-eu-idUSKBN2BY0CO |url-status=live |accessdate=18 June 2021 |archivedate=13 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210413021022/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-eu-idUSKBN2BY0CO }}</ref> ၂၀၁၉ တွင် တရုတ်နိုင်ငံမှ မြန်မာနိုင်ငံအား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားသော‌ငွေ‌ကြေးမှာ ဒေါ်လာ ၁၉ ဘီလီယံရှိခဲ့၍ ဥရောပမှ မြှုပ်နှံထားသော‌ငွေ‌ကြေးမှာ ဒေါ်လာ ၇၀၀ မီလီယံသာ ရှိခဲ့သည်။<ref name="borrell"/> ရုရှားနိုင်ငံသည်လည်း မြန်မာနိုင်ငံအား စစ်လက်နက်ရောင်းရသဖြင့် ပိုမိုရောင်းရရန် စစ်အာဏာသိမ်းပိုက်မှုကို ထောက်ခံသည်။<ref name="ft-russia">{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/2d3168b9-e4eb-48b3-b5a4-d9919dfcc96a|title=Russia strides into diplomatic void after Myanmar coup|access-date=13 April 2021|archive-date=13 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210413025711/https://www.ft.com/content/2d3168b9-e4eb-48b3-b5a4-d9919dfcc96a|url-status=live|accessdate=18 June 2021|archivedate=13 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210413025711/https://www.ft.com/content/2d3168b9-e4eb-48b3-b5a4-d9919dfcc96a}}</ref> အစ္စရေးနိုင်ငံသည်လည်း မြန်မာ့စစ်တပ်အား စစ်လက်နက်နှင့် စစ်ဖက်သုံးကိရိယာများကို ထောက်ပံ့ပေးလျက်ရှိခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last=GDC|date=2021-07-14|title=Myanmar Army used Israeli drones, armored vehicles and spyware during the military coup|url=https://www.globaldefensecorp.com/2021/07/14/myanmar-army-used-israeli-drones-armored-vehicles-and-spyware-during-the-military-coup/|access-date=2021-07-14|website=Global Defense Corp|language=en-US|accessdate=14 July 2021|archivedate=14 July 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210714053734/https://www.globaldefensecorp.com/2021/07/14/myanmar-army-used-israeli-drones-armored-vehicles-and-spyware-during-the-military-coup/}}</ref><ref>{{Cite news|last=Beech|first=Hannah|date=2021-03-01|title=Myanmar’s Military Deploys Digital Arsenal of Repression in Crackdown|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/03/01/world/asia/myanmar-coup-military-surveillance.html|access-date=2021-07-14|issn=0362-4331|accessdate=14 July 2021|archivedate=16 July 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210716231825/https://www.nytimes.com/2021/03/01/world/asia/myanmar-coup-military-surveillance.html}}</ref> အစ္စရေးတရားရုံးမှ မြန်မာနိုင်ငံအား စစ်လက်နက်ရောင်းဝယ်မှုပိတ်ဆို့ရန် အမိန်ထုတ်ခဲ့သော်လည်း မြန်မာစစ်တပ်သည် အခြားအစ္စရေးကုမ္ပဏီများမှ လက်နက်များကို လက်ခံရရှိခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Israel's top court just ruled about arms sales to Myanmar. But we're not allowed to tell you the verdict|url=https://www.haaretz.com/israel-news/israel-s-top-court-just-ruled-about-arms-sales-to-myanmar-but-we-re-not-allowed-to-say-more-1.5453954|access-date=2021-07-14|website=Haaretz.com|language=en|accessdate=14 July 2021|archivedate=8 January 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180108104131/https://www.haaretz.com/israel-news/1.814626}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-09-04|title=Israel refuses to halt arms supply to Myanmar army|url=https://www.dhakatribune.com/world/2017/09/04/israel-refuses-halt-arms-supply-myanmar-army|access-date=2021-07-14|website=Dhaka Tribune|accessdate=14 July 2021|archivedate=7 September 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210907144847/https://www.dhakatribune.com/world/2017/09/04/israel-refuses-halt-arms-supply-myanmar-army}}</ref> တပ်မတော်အရာရှိများသည် အစ္စရေးလက်နက်ပြပွဲများကိုလည်း တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|date=2019-06-04|title=Despite int'l sanctions, Myanmar officials attend Tel Aviv weapons expo|url=https://www.972mag.com/myanmar-genocide-weapons-israel/|access-date=2021-07-14|website=+972 Magazine|language=en-US|accessdate=14 July 2021|archivedate=14 July 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210714055238/https://www.972mag.com/myanmar-genocide-weapons-israel/}}</ref> ==ဥပဒေအရသုံးသပ်မှု== တပ်မှ အာဏာသိမ်းခြင်းသည် ဥပဒေနှင့်ကိုက်ညီသည် မညီသည်ကို ဥပဒေပညာရှင်များက မေးခွန်းထုတ်ခဲ့ကြသည်။<ref name=":7" /> NLD အစိုးရသည် တပ်မတော်၏ ဥပဒေအသုံးချမှုကို ငြင်းပယ်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=‘The constitution is invalid now’: NLD patron fires back at military|url=https://www.frontiermyanmar.net/en/the-constitution-is-invalid-now-nld-patron-fires-back-at-military/|access-date=2021-02-02|website=Frontier Myanmar|language=en-US|accessdate=3 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201143119/https://www.frontiermyanmar.net/en/the-constitution-is-invalid-now-nld-patron-fires-back-at-military/}}</ref><ref name=":8">{{Cite web|date=2021-02-02|title=After coup, medical workers spearhead civil disobedience campaign|url=https://www.frontiermyanmar.net/en/after-coup-medical-workers-spearhead-civil-disobedience-campaign/|access-date=2021-02-02|website=Frontier Myanmar|language=en-US|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131438/https://www.frontiermyanmar.net/en/after-coup-medical-workers-spearhead-civil-disobedience-campaign/}}</ref> တပ်မတော်သည် [[မြန်မာနိုင်ငံဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈)|၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေ]]မှ ဥပဒေပုဒ်မ ၄၁၇ နှင့် ၄၁၈ တို့ကိုအသုံးပြုခဲ့၍ အာဏာသိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite news|last=|first=|date=2021-02-01|title=Statement from Myanmar military on state of emergency|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-military-text-idUSKBN2A11A2|url-status=live|access-date=2021-02-02|accessdate=2 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201085507/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-military-text-idUSKBN2A11A2}}</ref> သို့သော်ဥပဒေပုဒ်မ ၄၁၇ အရ နိုင်ငံတော်သမ္မတကသာလျှင် နိုင်ငံတော်အရေးပေါ်အခြေအနေကို [[အမျိုးသား ကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ|အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ]]နှင့်တိုင်ပင်ပြီးမှသာ ကြေညာနိုင်စွမ်းရှိသည်။<ref name=":3">{{Cite web|date=2021-02-01|title=Emergency Powers in Myanmar|url=https://melissacrouch.com/2021/02/01/emergency-powers-in-myanmar/|access-date=2021-02-02|website=Melissa Crouch|language=en|accessdate=2 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201025214/https://melissacrouch.com/2021/02/01/emergency-powers-in-myanmar/}}</ref> ထို့သို့ကြေညာပြီးမှသာလျှင် ဥပဒေပုဒ်မ ၄၁၈ အရ တပ်မတော် ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ကို အာဏာလွှဲနိုင်မည်ဖြစ်သည်။<ref name=":3" /> အာဏာမသိမ်းပိုက်ခင် အချိန်တွင် [[အမျိုးသား ကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ|အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ]]အဖွဲ့ဝင်များမှာ ပြည်သူများကရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသည့် အဖွဲ့ဝင်များပင်ဖြစ်သည်။ သို့သော်တပ်မတော်သည် ထိုကောင်စီကို ဗိုလ်ချုပ်မင်းအောင်လှိုင်ကသာ ဦးဆောင်သည်ဟုဆိုခဲ့ရာ ဥပဒေပုဒ်မ ၄၁၇ နှင့် ၄၁၈ တို့ကိုအသုံးချခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Myanmar latest: NLD calls for Suu Kyi's release|url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-latest-NLD-calls-for-Suu-Kyi-s-release|access-date=2021-02-02|website=Nikkei Asia|language=en-GB|accessdate=2 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131350/https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-coup-latest-Police-charges-Suu-Kyi-for-importing-walkie-talkies}}</ref> ထိုသို့ ဥပဒေများကို အသုံးချခဲ့သော်လည်း အစိုးရ၏ တရားဝင် အတည်ပြုမှုမပါရှိခဲ့သောကြောင့် တပ်မတော်အနေဖြင့် ထိုသို့ပြုလုပ်ရန်တရားဝင်သည် မဝင်သည်မှာ ဝေခွဲမရဖြစ်နေသည်။<ref>{{Cite news|date=2021-02-01|title=Myanmar coup: Aung San Suu Kyi detained as military seizes control|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-55882489|access-date=2021-02-02|accessdate=1 February 2021|archivedate=31 January 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210131232954/https://www.bbc.com/news/world-asia-55882489}}</ref><ref name=":7" >{{Cite web|last=Crouch|first=Melissa|date=2021-02-02|title=The power and ambition behind Myanmar’s coup|url=https://www.theage.com.au/national/the-power-and-ambition-behind-myanmar-s-coup-20210202-p56yor.html|access-date=2021-02-02|website=The Age|language=en|accessdate=2 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131431/https://www.theage.com.au/national/the-power-and-ambition-behind-myanmar-s-coup-20210202-p56yor.html}}</ref> နိုင်ငံတကာ ဥပဒေပညာရှင်များကော်မရှင် International Commission of Jurists အဖွဲ့က စစ်တပ်၏အာဏာသိမ်းခြင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံဖွဲ့စည်းပုံကို ချိုးဖောက်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု တွေ့ရှိကာ စွပ်စွဲထားသော ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ မဲစာရင်းပုံမှန်မဟုတ်ခြင်းသည် အရေးပေါ်အခြေနေကြေညာရန်အတွက် ဖွဲ့စည်းပုံအရ လုံလောက်မျှတသော အနေအထားမဟုတ်ကြောင်းလည်း ပြောဆိုခဲ့ပေသည်။ ထို့အပြင် အဆိုပါဖော်ပြချက်တွင် ဥပဒေပညာရှင်များအဖွဲ့က စစ်တပ်၏လုပ်ဆောင်ချက်များသည် တရားဥပဒေစိုးမိုးမှု၊ နိုင်ငံတကာဥပဒေနှင့် မြန်မာနိုင်ငံဖွဲ့စည်းပုံ သုံးခုစလုံးကို ဖောက်ဖျက်သည်ဟုလည်း ကြေညာခဲ့သည်။<ref name=":20">{{Cite web|date=2021-02-08|title=Myanmar: Military Coup d'état violates principles of rule of law, international law and Myanmar’s Constitution|url=https://www.icj.org/myanmar-military-coup-detat-violates-principles-of-rule-of-law-international-law-and-myanmars-constitution/|access-date=2021-02-09|website=International Commission of Jurists|language=en-US|accessdate=10 February 2021|archivedate=9 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210209053601/https://www.icj.org/myanmar-military-coup-detat-violates-principles-of-rule-of-law-international-law-and-myanmars-constitution/}}</ref> ==တုံ့ပြန်မှုများ== ===ပြည်တွင်း=== ====ဆန္ဒပြမှုများ==== {{main|၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံဆန္ဒပြမှုများ}} [[File:2021 Myanmar Protest in Hleden.jpg|thumb|[[ရန်ကုန်မြို့]]၊ လှည်းတန်း၌ ဆန္ဒပြနေကြပုံ]] ဖေဖော်ဝါရီလ ၂ ရက်နေ့တွင် ကျန်းမာရေးလုပ်သားများနှင့် အခြားအလုပ်သမားများသည် "[[အာဏာဖီဆန်ရေး ပြည်သူ့လှုပ်ရှားမှု‎|ပြည်သူများမလိုက်နာခြင်း]]"ကို စတင်ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite web|date=2 February 2021|title=Nay Pyi Taw, Mandalay healthcare staff to join 'Civil Disobedience Campaign'|url=https://www.mmtimes.com/news/nay-pyi-taw-mandalay-healthcare-staff-join-civil-disobedience-campaign.html|access-date=2 February 2021|website=The Myanmar Times|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131330/https://www.mmtimes.com/news/nay-pyi-taw-mandalay-healthcare-staff-join-civil-disobedience-campaign.html}}</ref><ref>{{cite web|date=2 February 2021|title=Myanmar Medics Prepare Civil Disobedience Against Military Rule|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-medics-prepare-civil-disobedience-military-rule.html|access-date=2 February 2021|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131324/https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-medics-prepare-civil-disobedience-military-rule.html}}</ref> ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်လူမှုကွန်ရက်၌လည်း "Civil Disobedience Movement" အဖွဲ့ကိုဖွဲ့စည်းခဲ့ရာ follower ပေါင်း ၂၀၀,၀၀၀ ကျော်မျှပါဝင်ခဲ့ကြသည်။<ref name=":11">{{Cite web|date=2021-02-03|title=Teachers, students join anti-coup campaign as hospital staff stop work|url=https://www.frontiermyanmar.net/en/teachers-students-join-anti-coup-campaign-as-hospital-staff-stop-work/|access-date=2021-02-03|website=Frontier Myanmar|language=en-US|accessdate=4 February 2021|archivedate=19 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210219062245/https://www.frontiermyanmar.net/en/teachers-students-join-anti-coup-campaign-as-hospital-staff-stop-work/}}</ref><ref name=":8" /> အစိုးရ၌လုပ်ကိုင်ကြသော အလုပ်သမားများသည် ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက်နေ့တွင် အနုနည်းဖြင့်ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref name=":8" /><ref>{{cite web |author1=Matthew Tostevin |author2=Grant McCool |author3=Stephen Coates |title=Myanmar doctors stop work to protest coup as UN considers response |url=https://www.afr.com/world/asia/myanmar-doctors-stop-work-to-protest-coup-as-un-considers-response-20210203-p56z7z |website=Financial Review |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 3, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131358/https://www.afr.com/world/asia/myanmar-doctors-stop-work-to-protest-coup-as-un-considers-response-20210203-p56z7z }}</ref> ဆေးရုံနှင့် ကျန်းမာရေးအေဂျင်စီ ၁၁၀ ကျော်မှ အလုပ်သမားများပါဝင်ခဲ့ကြသည်။<ref name=":12">{{Cite web|date=2021-02-03|title=Myanmar’s Medics Launch Civil Disobedience Campaign Against Coup|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-medics-launch-civil-disobedience-campaign-coup.html|access-date=2021-02-04|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=4 February 2021|archivedate=23 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210223072851/https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-medics-launch-civil-disobedience-campaign-coup.html}}</ref><ref name=":11" /> ဆရာဆရာမပေါင်း ၁၀၀,၀၀၀ ကျော်နှင့်<ref name=":11" /> [[နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန|နိုင်ငံကြားရေးဝန်ကြီးဌာန]]မှ အဖွဲ့ဝင်‌ဟောင်းများသည်လည်း ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။<ref name=":12" /> နေပြည်တော်၏ [[စိုက်ပျိုးရေး၊မွေးမြူရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန]]မှ အလုပ်သမားများသည်လည်း ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=စစ်အစိုးရကို နေပြည်တော်က နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းတွေ ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြ|url=https://www.rfa.org/burmese/news/nld-government-staff-against-military-coup-02042021030530.html|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-02-04|website=Radio Free Asia|language=my|accessdate=5 February 2021|archivedate=18 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210218191412/https://www.rfa.org/burmese/news/nld-government-staff-against-military-coup-02042021030530.html}}</ref> [[၈၈၈၈ အရေးအခင်း (ရှစ်လေးလုံး)|ရှစ်လေးလုံး]]တွင်ပါဝင်ခဲ့သူ [[မင်းကိုနိုင်]]သည်လည်း ထိုသို့[[စစ်အာဏာရှင်စနစ်]]ကို ဆန့်ကျင်ရန်အတွက် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Veteran activist calls for civil disobedience in wake of coup|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/veteran-activist-calls-for-civil-disobedience-in-wake-of-coup|access-date=2021-02-04|website=Myanmar NOW|language=en|accessdate=5 February 2021|archivedate=18 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210218191353/https://www.myanmar-now.org/en/news/veteran-activist-calls-for-civil-disobedience-in-wake-of-coup}}</ref> ဆန္ဒပြသရာတွင် လက်သုံးချောင်းထောင်ထားခြင်းကို သင်္ကေတပြုခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite web |author1=AP |author2=ABC News (Australia) |title=Myanmar blocks Facebook as resistance grows to military coup |url=https://www.abc.net.au/news/2021-02-05/myanmar-blocks-facebook-as-resistance-grows-to-military-coup/13124148 |website=ABC News (Australia) |access-date=5 February 2021 |language=English |date=Feb 5, 2021 |accessdate=5 February 2021 |archivedate=8 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208220741/https://www.abc.net.au/news/2021-02-05/myanmar-blocks-facebook-as-resistance-grows-to-military-coup/13124148 }}</ref> အချို့သော အင်တာနက် အသုံးပြုသူများသည် အာရှ၏ အွန်လိုင်း ဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားမှုဖြစ်သော [[နို့လက်ဖက်ရည်မဟာမိတ်]] (Milk Tea Alliance) ဖြင့်ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-04|title=#MilkTeaAlliance has a new target brewing: Myanmar’s military|url=https://www.scmp.com/week-asia/politics/article/3120526/asias-milkteaalliance-has-new-target-brewing-generals-behind|access-date=2021-02-05|website=South China Morning Post|language=en|accessdate=5 February 2021|archivedate=23 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210223094651/https://www.scmp.com/week-asia/politics/article/3120526/asias-milkteaalliance-has-new-target-brewing-generals-behind}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၅ ရက်နေ့တွင် [[မြန်မာအမျိုးသား လေကြောင်းလိုင်း]]သည် Civil Disobedience တွင်စတင်ပါဝင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-05|title=Civilian Disobedience Campaign' takes flight in Myanmar|url=https://www.mmtimes.com/news/civilian-disobedience-campaign-takes-flight-myanmar.html|access-date=2021-02-05|website=The Myanmar Times|accessdate=5 February 2021|archivedate=5 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205055420/https://www.mmtimes.com/news/civilian-disobedience-campaign-takes-flight-myanmar.html}}</ref> "[[ကမ္ဘာမကြေဘူး]]" နှင့် "[[အရေးကြီးပြီ]]" ဟူသောသီချင်းတို့ကိုသီဆိုခြင်းဖြင့်လည်း ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref name=":23">{{Cite web|date=2018-08-09|title=Songwriter Who Provided ‘Theme Song’ to 8888 Uprising Finally Honored|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/songwriter-provided-theme-song-8888-uprising-finally-honored.html|access-date=2021-02-04|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=5 February 2021|archivedate=22 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210222024548/https://www.irrawaddy.com/news/burma/songwriter-provided-theme-song-8888-uprising-finally-honored.html}}</ref> [[File:Protesters riding Motorcycles in Mandalay after 2021 Myanmar coup.jpg|thumb|[[မန္တလေး ဘူတာကြီး]]အနီး ၇၈ လမ်း၌ ဆိုင်ကယ်စီး၍ ဆန္ဒပြနေကြစဉ်]] ရန်ကုန်မြို့ ကဲ့သို့‌သော မြို့ကြီးများ၌ ‌ညနေ ၈ နာရီ အချိန်တိုင်းတွင် အိမ်တွင်း၌ "cacerolazo" ခေါ် အိုးများနှင့်သံပုံးများကို ရိုက်ခတ်ခြင်းဖြင့် စစ်အစိုးရကိုဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-04|title=Myanmar coup: army blocks Facebook access as civil disobedience grows|url=http://www.theguardian.com/global-development/2021/feb/04/myanmar-coup-army-blocks-facebook-access-as-civil-disobedience-grows|access-date=2021-02-04|website=the Guardian|language=en}}</ref><ref>{{cite web |author1=Reuters Staff |title=Anti-coup protests ring out in Myanmar's main city |url=https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics/anti-coup-protests-ring-out-in-myanmars-main-city-idUSKBN2A139S |website=Reuters |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 2, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131442/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics/anti-coup-protests-ring-out-in-myanmars-main-city-idUSKBN2A139S }}</ref><ref>{{Cite web|title=Myanmar coup latest: UN Security Council stops short of issuing statement|url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-coup-latest-UN-Security-Council-stops-short-of-issuing-statement|access-date=2021-02-02|website=Nikkei Asia|language=en-GB|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203015938/https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-coup-latest-UN-Security-Council-stops-short-of-issuing-statement}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက်နေ့တွင် စစ်တပ်၏ ထုတ်ကုန်များကို အားမပေးခြင်းလုပ်ငန်းကိုလည်း စတင်ခဲ့သည်။<ref name=":13">{{Cite web|date=2021-02-03|title=Myanmar calls for boycott of Tatmadaw linked products and services|url=https://www.mmtimes.com/news/myanmar-calls-boycott-tatmadaw-linked-products-and-services.html|access-date=2021-02-03|website=The Myanmar Times|accessdate=4 February 2021|archivedate=21 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210221154215/https://www.mmtimes.com/news/myanmar-calls-boycott-tatmadaw-linked-products-and-services.html}}</ref> ထိုအားမပေးသောထုတ်ကုန်များတွင် [[မိုင်တဲလ် မြန်မာ|Mytel]]၊ မြန်မာဘီယာ၊ မန္တလေးဘီယာ၊ ဒဂုံဘီယာ၊ [[သတ္တမမြောက်အာရုံ]] စသည်တို့ပါဝင်ကြသည်။<ref name=":22">{{Cite web|title=Military Chief’s Family Members Spend Big on Blockbuster Movies, Beauty Pageants|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/military-chiefs-family-members-spend-big-on-blockbuster-movies-beauty-pageants|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201215082136/https://www.myanmar-now.org/en/news/military-chiefs-family-members-spend-big-on-blockbuster-movies-beauty-pageants|archive-date=15 December 2020|access-date=11 January 2021|website=Myanmar NOW|language=en|accessdate=4 February 2021|archivedate=15 December 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201215082136/https://www.myanmar-now.org/en/news/military-chiefs-family-members-spend-big-on-blockbuster-movies-beauty-pageants}}</ref> စစ်ကိုင်းတိုင်း Mytel ၌ အလုပ်သမား ၇၁ ဦးသည် လုပ်ငန်းမှထွက်ခွာခဲ့ကြသည်။<ref name=":11" /> [[File:Protest against military coup (9 Feb 2021, Hpa-An, Kayin State, Myanmar) (3).jpg|thumb|left|[[ကရင်ပြည်နယ်]]၊ [[ဘားအံမြို့]]၌ ဆရာမများ ဆန္ဒပြနေကြစဉ်]] ဖေဖော်ဝါရီလ ၂ ရက်နေ့ ညနေ ၈ နာရီ၌ အချို့သောရန်ကုန်သားများသည် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အားစေလွှတ်ရန် ၁၅ မိနစ်မျှထွက်ရောက်ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|title=စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို အနုနည်းအာဏာဖီဆန်မှု တချို့ရှိလာခြင်း|url=https://burmese.voanews.com/a/myanmar-civil-disobedience-movement-/5762587.html|access-date=2021-02-02|website=ဗွီအိုအေ|language=my|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131338/https://burmese.voanews.com/a/myanmar-civil-disobedience-movement-/5762587.html}}</ref> [[မန္တလေးမြို့တော် စည်ပင်သာယာရေး ကော်မတီ|မန္တလေးစည်ပင်]]မှ အဖွဲ့ဝင် ၆ ယောက်သည် ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက်တွင် လုပ်ငန်းမှထွက်ခွာခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-03|title=Mandalay vice mayor, MCDC members resign|url=https://www.mmtimes.com/news/mandalay-vice-mayor-mcdc-members-resign.html|access-date=2021-02-03|website=The Myanmar Times|accessdate=4 February 2021|archivedate=8 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208020329/https://www.mmtimes.com/news/mandalay-vice-mayor-mcdc-members-resign.html}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် [[ဆေးတက္ကသိုလ် (မန္တလေး)|မန္တလေးဆေးတက္ကသိုလ်]]ရှေ့၌ လူအယောက် ၃၀ ဆန္ဒပြခဲ့ကြရာ ဖမ်းဆီးခြင်းခံခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-04|title=Mandalay citizens protest against Tatmadaw rule|url=https://www.mmtimes.com/news/mandalay-citizens-protest-against-tatmadaw-rule.html|access-date=2021-02-04|website=The Myanmar Times|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204113803/https://www.mmtimes.com/news/mandalay-citizens-protest-against-tatmadaw-rule.html}}</ref><ref>{{Cite web|title=Four arrested in Mandalay after street protest against military coup|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/four-arrested-in-mandalay-after-street-protest-against-military-coup|access-date=2021-02-04|website=Myanmar NOW|language=en|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204184904/https://www.myanmar-now.org/en/news/four-arrested-in-mandalay-after-street-protest-against-military-coup}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၆ ရက်နေ့တွင် ရန်ကုန်မြို့၌ လူအယောက်နှစ်သောင်းခန့် လမ်းပေါ်ထွက်ခဲ့၍ အောင်ဆန်းစုကြည်အား လွတ်‌ပေးရန် ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web |title=search<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် --> |url=https://www.aljazeera.com/news/2021/2/6/thousands-of-myanmar-protesters-face-off-with-police-in-yangon |accessdate=7 February 2021 |archivedate=6 February 2021 |archiveurl=https://archive.today/20210206120408/https://www.aljazeera.com/news/2021/2/6/thousands-of-myanmar-protesters-face-off-with-police-in-yangon }}</ref> ထို့အပြင် မန္တလေးနှင့် ပျဉ်းမနားမြို့တို့၌လည်း ဆန္ဒထုတ်ဖော်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web |title=Thousands Take to Streets of Myanmar to Protest Military Takeover<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် --> |url=https://www.irrawaddy.com/news/thousands-take-to-streets-of-myanmar-to-protest-military-takeover.html |accessdate=7 February 2021 |archivedate=6 February 2021 |archiveurl=https://archive.today/20210206212943/https://www.irrawaddy.com/news/thousands-take-to-streets-of-myanmar-to-protest-military-takeover.html }}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၉ ရက်နေ့တွင် တပ်မတော်သည် အကြမ်းဖက်အားကိုသုံး၍ ဆန္ဒပြသူများကို လူစုခွဲစေခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူ ၆ ဦးမှာ ဒဏ်ရာ ရရှိခဲ့သည့်အပြင် အသက် ၂၀ အရွယ်ရှိသော မိန်းကလေးတစ်ဦးသည်လည်း ဦးခေါင်း၌ကျည်ဆန်မှန်ခဲ့ကာ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-09|title=Six Protesters Injured After Myanmar Police Fire on Protest|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/six-protesters-injured-myanmar-police-fire-protest.html|access-date=2021-02-10|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=10 February 2021|archivedate=10 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210210055534/https://www.irrawaddy.com/news/burma/six-protesters-injured-myanmar-police-fire-protest.html}}</ref> ဆန္ဒပြသူအယောက် ၁၀၀ ခန့်မှာ ဖမ်းဆီးခြင်းခံခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-09|title=Protest crackdown begins in Myanmar, over 100 nabbed in Mandalay|url=https://www.mmtimes.com/news/protest-crackdown-begins-myanmar-over-100-nabbed-mandalay.html|access-date=2021-02-10|website=The Myanmar Times}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ဖမ်းဆီးခံရသူအများစုကို ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-10|title=Arrested protesters released in Mandalay|url=https://www.mmtimes.com/news/arrested-protesters-released-mandalay.html|access-date=2021-02-10|website=The Myanmar Times|accessdate=10 February 2021|archivedate=17 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210217063638/https://www.mmtimes.com/news/arrested-protesters-released-mandalay.html}}</ref> [[File:Our Legitimate Government CRPH.jpg|thumb|[[ရန်ကုန်မြို့]]၌ ကျွန်ုပ်တို့၏ တရားဝင်အစိုးရသည် [[ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်]] ဖြစ်သည်ဟု ဗီနိုင်းများကိုင်ဆောင်၍ ဆန္ဒထုတ်ဖော်နေကြစဉ်။|link=Special:https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Our_Legitimate_Government_CRPH.jpg]] လူငယ်များသည် ရိုးရာဝတ်စုံများ၊ စကတ်များ၊ မင်္ဂလာဆောင်ဝတ်စုံများ စသည်တို့ကိုဝတ်ဆင်ပြီး တစ်မူထူးခြားစွာဆန္ဒပြခြင်းဖြင့် ပြည်တွင်းသာမက နိုင်ငံတကာမီဒီယာများကို တွေ့မြင်စေရန်ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite news|date=2021-02-08|title=Myanmar coup: 'My ex is bad but military is worse'|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-55982001|access-date=2021-02-11|accessdate=12 February 2021|archivedate=12 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210212214437/https://www.bbc.com/news/world-asia-55982001}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-02-11|title=Princesses and bodybuilders: The new generation of Myanmar protesters|url=https://www.independent.co.uk/news/world/asia/myanmar-coup-protests-princesses-bodybuilders-b1800498.html|access-date=2021-02-11|website=The Independent|language=en|accessdate=12 February 2021|archivedate=16 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210216143255/https://www.independent.co.uk/news/world/asia/myanmar-coup-protests-princesses-bodybuilders-b1800498.html}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက်နေ့ ([[ပြည်ထောင်စုနေ့]]) တွင် [[မော်လမြိုင်မြို့]]၌ ရဲများသည် သေနတ်များပစ်ခတ်ခြင်းဖြင့် ဆန္ဒပြသူများကိုလူစုခွဲစေခဲ့သည်။<ref>{{Cite news|last=Limited|first=Bangkok Post Public Company|title=Protesters defy Myanmar junta, shots fired in Mawlamyine|work=Bangkok Post|url=https://www.bangkokpost.com/world/2067231/protesters-defy-myanmar-junta-shots-fired-in-mawlamyine|access-date=2021-02-12}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၄ ရက်နေ့တွင် [[မြစ်ကြီးနားမြို့]]၌ ဆန္ဒပြသူများအား သေနတ်ပစ်ခတ်ခြင်းဖြင့် လူစုခွဲစေခဲ့သည်။ ထို့အပြင် သတင်းထောက် ၅ ဦးလည်း ဖမ်းဆီးခြင်းခံခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite news|date=2021-02-14|title=Myanmar coup: Troops on the streets as internet cut off|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-56062955|access-date=2021-02-15|archive-date=15 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210215050610/https://www.bbc.com/news/world-asia-56062955|url-status=live|accessdate=17 February 2021|archivedate=15 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210215050610/https://www.bbc.com/news/world-asia-56062955}}</ref> မန္တလေးမြို့တွင်လည်း စစ်သားများသည်ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့်ပူးပေါင်းခဲ့ပြီး ရာဘာကျည်ဆန်များအပြင် လောက်လေးခွများဖြင့် ပစ်ခတ်ခြင်းများပြုလုပ်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-15|title=Myanmar: troops and police forcefully disperse marchers in Mandalay|url=http://www.theguardian.com/world/2021/feb/15/myanmar-internet-restored-protesters-army-presence-aung-san-suu-kyi|access-date=2021-02-15|website=the Guardian|language=en|archive-date=15 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210215142518/https://www.theguardian.com/world/2021/feb/15/myanmar-internet-restored-protesters-army-presence-aung-san-suu-kyi|url-status=live|accessdate=17 February 2021|archivedate=15 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210215142518/https://www.theguardian.com/world/2021/feb/15/myanmar-internet-restored-protesters-army-presence-aung-san-suu-kyi}}</ref> ====အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မှု==== ဖေဖော်ဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် တပ်မတော်သည် ဖေ့စဘွတ်လူမှုကွန်ရက်ကို "တိုင်းပြည် တည်ငြိမ်လို‌သောကြောင့်" ဖေဖော်ဝါရီ ၇ ရက်နေ့အထိပိတ်ပင်ရန် အင်တာနက်ပေးစွမ်းသူများကို အမိန့်ပေးခဲ့သည်။<ref name=":15">{{Cite news|last=Staff|first=Reuters|date=2021-02-03|title=Myanmar internet providers block Facebook services after government order|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-facebook-idUSKBN2A32ZE|access-date=2021-02-04}}</ref> [[မြန်မာ့ဆက်သွယ်ရေးလုပ်ငန်း|MPT]] သည်လည်း [[Facebook Messenger|Facebook messenger၊]] [[အင်စတာဂရမ်]] နှင့် [[WhatsApp]] တို့ကိုပိတ်ပင်ခဲ့သည်။ [[တယ်လီနော မြန်မာ|တယ်လီနော]]ကမူ ဖေ့စဘွတ်ကိုသာ ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-03|title=Directive to block social media service|url=https://www.telenor.com/directive-to-block-social-media-service/|access-date=2021-02-04|website=Telenor Group|language=en}}</ref><ref name=":15" /> ဖေ့စဘွတ်ကို ပြည်သူများမလိုက်နာခြင်းလှုပ်ရှားမှု ပြုလုပ်ရန်အတွက်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။<ref name=":15" /> ဖေ့စဘွတ်အပိတ်ပင်ခံရသောအခါ အသုံးပြုသူများသည် တွစ်တာသို့ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့ရာ #RespectOurVotes၊ #HearTheVoiceofMyanmar၊ #SaveMyanmar. စသည်တို့ကိုရေးခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite news|last=Potkin|first=Fanny|date=2021-02-05|title=After Facebook ban, thousands in Myanmar take to Twitter to plead #RespectOurVotes|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-twitter-idUSKBN2A5189|access-date=2021-02-06}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၅ ရက်နေ့တွင် တပ်မတော်သည် [[တွစ်တာ]]ကိုပါပိတ်ပင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Myanmar’s new military government is now blocking Twitter and Instagram|url=https://social.techcrunch.com/2021/02/05/myanmar-military-government-is-now-blocking-twitter/|access-date=2021-02-06|website=TechCrunch|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-02-05|title=Directive to block social media services Twitter and Instagram in Myanmar|url=https://www.telenor.com/directive-to-block-social-media-services-twitter-and-instagram-in-myanmar/|access-date=2021-02-06|website=Telenor Group|language=en}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၆ ရက်တွင် အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုကို ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-06|title=Myanmar junta blocks internet access as coup protests expand|url=https://apnews.com/article/united-nations-myanmar-media-social-media-yangon-e7765d3459d386219ee1dca8ad1e089c|access-date=2021-02-06|website=AP NEWS}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၇ ရက်နေ့တွင် [[ကုလသမဂ္ဂ]]မှ အင်တာနက် ပြန်ဖွင့်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သောကြောင့် အင်တာနက် လိုင်းများကိုနေ့လယ်တွင်ပြန်ဖွင့်ပေးခဲ့သည်။ သို့သော် လူမှုကွန်ရက်များကိုမူ ဆက်လက်ပိတ်ပင်ထားသည်။<ref>{{Cite web|title=Internet access partially restored in Myanmar as protests grow against military coup|url=https://www.channelnewsasia.com/news/asia/internet-access-partially-restored-in-myanmar-as-protests-grow-14131802|access-date=2021-02-07|website=CNA|language=en}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၅ ရက်မှစ၍ အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုကို မနက် ၁ နာရီမှ ၉ နာရီအထိပိတ်ပင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-14|title=Myanmar: tanks roll into cities as internet shut down|url=http://www.theguardian.com/world/2021/feb/14/tanks-on-streets-of-myanmar-city-prompt-us-embassy-warning|access-date=2021-02-15|website=the Guardian|language=en|accessdate=15 February 2021|archivedate=15 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210215035232/https://www.theguardian.com/world/2021/feb/14/tanks-on-streets-of-myanmar-city-prompt-us-embassy-warning}}</ref><ref>{{Cite news|last=Beech|first=Hannah|date=2021-02-14|title=Military Imposes Full Grip on Myanmar in Overnight Crackdown|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/02/14/world/asia/myanmar-military-crackdown.html|access-date=2021-02-15|issn=0362-4331|accessdate=15 February 2021|archivedate=15 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210215152313/https://www.nytimes.com/2021/02/14/world/asia/myanmar-military-crackdown.html}}</ref> စစ်အစိုးရ၏ အင်တာနက်နှင့်ပတ်သက်ပြီး နေ့စွဲအလိုက်စေခိုင်းမှုများကို [[တယ်လီနော မြန်မာ]] မှ ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=Directives from authorities in Myanmar - February 2021 |url=https://www.telenor.com/sustainability/responsible-business/human-rights/mitigate/human-rights-in-myanmar/directives-from-authorities-in-myanmar-february-2021/ |website=Telenor Group |access-date=၁၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |language=en |accessdate=15 February 2021 |archivedate=15 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210215082607/https://www.telenor.com/sustainability/responsible-business/human-rights/mitigate/human-rights-in-myanmar/directives-from-authorities-in-myanmar-february-2021/ }}</ref> ====စီးပွားရေး==== ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အကြီးမားဆုံး အိမ်ရာတိုးတက်ရေး စီးပွားရေးဖြစ်သော Amata Corporation သည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ တစ်ဘီလီယံကုန်ကျသော စက်မှုတိုးတက်ရေးဇုန်တည်ဆောက်ခြင်းကို အာဏာသိမ်းပိုက်မှုကြောင့်ရပ်ဆိုင်းထားသည်။<ref name=":9">{{Cite web|title=Thailand's Amata halts $1bn Myanmar property project after coup|url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Thailand-s-Amata-halts-1bn-Myanmar-property-project-after-coup|access-date=2021-02-02|website=Nikkei Asia|language=en-GB|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203020504/https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Thailand-s-Amata-halts-1bn-Myanmar-property-project-after-coup}}</ref><ref>{{Cite web|title=Thai developer invests $1bn to put Myanmar industry on global map|url=https://asia.nikkei.com/Business/Companies/Thai-developer-invests-1bn-to-put-Myanmar-industry-on-global-map|access-date=2021-02-02|website=Nikkei Asia|language=en-GB|accessdate=3 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201132726/https://asia.nikkei.com/Business/Companies/Thai-developer-invests-1bn-to-put-Myanmar-industry-on-global-map}}</ref> မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ကားထုတ်လုပ်မှု အကြီးဆုံးဖြစ်သော [[စူဇူကီး]]သည်လည်း ပြည်တွင်းကားထုတ်လုပ်မှုကို ရပ်ဆိုင်းထားသည်။<ref name=":9" /> ရန်ကုန် စတော့အိတ်စချိန်းသည်လည်း ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးကို ရပ်ဆိုင်းထားသည်။<ref name=":9" /> မြန်မာနိုင်ငံ၏ အိမ်ရောင်းဝယ်ရေးလုပ်ငန်းစီးပွားရေးသည်လည်း ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-05|title=Myanmar's real estate sector crashes|url=https://www.mmtimes.com/news/myanmars-real-estate-sector-crashes.html|access-date=2021-02-05|website=The Myanmar Times|accessdate=5 February 2021|archivedate=5 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205065856/https://www.mmtimes.com/news/myanmars-real-estate-sector-crashes.html}}</ref> ပြင်သစ်ရေနံကုမ္ပဏီဖြစ်သော Total SE သည် မိမိ၏ပံ့ပိုးမှုအပေါ် အာဏာသိမ်းပိုက်ခြင်း၏အကျိုးသက်ရောက်မှုကို လေ့လာနေသည်ဟုဆိုခဲ့သည်။<ref>{{Cite news|last=Staff|first=Reuters|date=2021-02-04|title=Total assessing impact of Myanmar coup on its projects|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/myanmar-politics-total-int-idUSKBN2A4120|access-date=2021-02-07|accessdate=7 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204144308/https://www.reuters.com/article/myanmar-politics-total-int-idUSKBN2A4120}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၅ ရက်နေ့တွင် ကီရင် ကုမ္ပဏီ (Kirin Company) သည် [[ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ စီးပွားရေး ဦးပိုင်လီမိတက်]]နှင့် အဆက်အသွယ်ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |author1=Erin Handley |title=Kirin, parent company of Australian beer company Lion, cuts ties with Myanmar military after coup |url=https://www.abc.net.au/news/2021-02-05/myanmar-kirin-parent-company-lion-cuts-ties-military-coup/13125778 |website=ABC (Australian Broadcasting Network) |access-date=10 February 2021 |language=English |date=Feb 5, 2021 |accessdate=5 February 2021 |archivedate=7 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210207194258/https://www.abc.net.au/news/2021-02-05/myanmar-kirin-parent-company-lion-cuts-ties-military-coup/13125778 }}</ref><ref>{{cite web |author1=Ben Doherty |author2=Ben Butler |title=Kirin beer company cuts brewery ties with Myanmar military over coup |url=https://www.theguardian.com/world/2021/feb/05/kirin-beer-company-cuts-brewery-ties-with-myanmar-military-over-coup |website=The Guardian |access-date=10 February 2021 |language=English |date=Feb 5, 2021 |accessdate=5 February 2021 |archivedate=10 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210210035719/https://www.theguardian.com/world/2021/feb/05/kirin-beer-company-cuts-brewery-ties-with-myanmar-military-over-coup }}</ref><ref name=":19">{{Cite web|last=|first=|date=|title=Japan's Kirin ends Myanmar beer tie-up with army-owned partner after coup|url=https://news.trust.org/item/20210205070108-ktqjw/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-02-08|website=Thomson Reuters Foundation|accessdate=10 February 2021|archivedate=5 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205091809/http://news.trust.org/item/20210205070108-ktqjw/}}</ref> ထိုကုမ္ပဏီသည် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ဘီယာထုတ်လုပ်မှုတွင် ဈေးကွက်ရှယ်ရာ ၈၀% (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၇ ဘီလီယံ) ကိုပိုင်ဆိုင်ထားသည်။<ref name=":19" /> ဖေဖော်ဝါရီလ ၈ ရက်နေ့တွင် Razer ကို တွဲဖက်တည်ထောင်သူ သည် ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ စီးပွားရေး ဦးပိုင်လီမိတက်မှ ရှယ်ယာအများစုပိုင်ဖြစ်သော Virginia Tobacco ဆေးလိပ်ကုမ္ပဏီသို့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုရပ်ဆိုင်းမည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last=hermesauto|date=2021-02-09|title=Razer co-founder and director Lim Kaling pulls out of Myanmar joint venture|url=https://www.straitstimes.com/business/companies-markets/razer-co-founder-and-director-lim-kaling-pulls-out-of-myanmar-joint|access-date=2021-02-09|website=The Straits Times|language=en|accessdate=10 February 2021|archivedate=20 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210220104458/https://www.straitstimes.com/business/companies-markets/razer-co-founder-and-director-lim-kaling-pulls-out-of-myanmar-joint}}</ref> ဗိုလ်ချုပ်မင်းအောင်လှိုင်သည်လည်း နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့်ပက်သက်၍ နိုင်ငံတကာစီးပွားရေးနှင့်လုပ်ဆောင်မည် ပြောဆိုခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Myanmar junta chief Min Aung Hlaing says this coup is 'different'|url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-junta-chief-Min-Aung-Hlaing-says-this-coup-is-different|access-date=2021-02-09|website=Nikkei Asia|language=en-GB|accessdate=10 February 2021|archivedate=9 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210209073807/https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-junta-chief-Min-Aung-Hlaing-says-this-coup-is-different}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် အမေရိကန်သမ္မတ [[ဂျိုး ဘိုင်ဒင်]] မြန်မာနိုင်ငံအားထောက်ပံ့မည့်ငွေ ဒေါ်လာ ၁ ဘီလီယံ ပေးအပ်ခြင်းကိုရပ်ဆိုင်းမည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{Cite news|last=Times|first=The New York|title=Video: Biden Imposes New Sanctions on Leaders of Myanmar Military Coup|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/video/us/politics/100000007598187/biden-myanmar-sanctions.html|access-date=2021-02-11|issn=0362-4331|accessdate=12 February 2021|archivedate=11 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210211053918/https://www.nytimes.com/video/us/politics/100000007598187/biden-myanmar-sanctions.html}}</ref> ====တပ်တွင်းပုန်ကန်မှုများ==== ဆန္ဒပြမှုများစပြီးမကြာမီတွင် [[မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့|မြန်မာ့ရဲတပ်ဖွဲ့]]မှ ပုန်ကန်မှုများပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ မတ်လ ၅ ရက်နေ့တွင် ရဲအရာရှိ ၁၁ ဦးသည် ဆန္ဒပြသူများအား မသတ်ဖြတ်လိုသောကြောင့် မြန်မာ–အိန္ဒိယနယ်စပ်ရှိ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သို့ မိသားစုများနှင့် ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web |url=https://www.themizorampost.net/page-view?date=06-03-2121&page_no=1&edition_id=NULL |title=Archived copy |access-date=11 March 2021 |archive-date=10 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210310201711/https://www.themizorampost.net/page-view?date=06-03-2121&page_no=1&edition_id=NULL |url-status=live |accessdate=19 June 2021 |archivedate=10 March 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210310201711/https://www.themizorampost.net/page-view?date=06-03-2121&page_no=1&edition_id=NULL }}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-56309338|title=Myanmar coup: India asked to return police officers who crossed border|work=BBC News|date=7 March 2021|via=www.bbc.com|access-date=11 March 2021|archive-date=10 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310193532/https://www.bbc.com/news/world-asia-56309338|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=10 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210310193532/https://www.bbc.com/news/world-asia-56309338}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/world/rest-of-world/19-myanmar-cops-take-shelter-in-mizoram/articleshow/81340117.cms|title=Myanmar protest: '19 Myanmar cops take shelter in Mizoram' &#124; World News – Times of India|website=The Times of India|access-date=11 March 2021|archive-date=17 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210317031623/https://timesofindia.indiatimes.com/world/rest-of-world/19-myanmar-cops-take-shelter-in-mizoram/articleshow/81340117.cms|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=17 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210317031623/https://timesofindia.indiatimes.com/world/rest-of-world/19-myanmar-cops-take-shelter-in-mizoram/articleshow/81340117.cms}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2021/03/10/asia-pacific/myanmar-police-fled-india/|title='Shoot till they are dead': Some Myanmar police flee to India after refusing orders|first=Devjyot|last=Ghoshal|date=10 March 2021|website=The Japan Times|access-date=11 March 2021|archive-date=11 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210311063436/https://www.japantimes.co.jp/news/2021/03/10/asia-pacific/myanmar-police-fled-india/|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=11 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210311063436/https://www.japantimes.co.jp/news/2021/03/10/asia-pacific/myanmar-police-fled-india/}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-56343982|title=Myanmar coup: 'We were told to shoot protesters', say police who fled|work=BBC News|date=10 March 2021|via=www.bbc.com|access-date=11 March 2021|archive-date=11 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210311060041/https://www.bbc.com/news/world-asia-56343982|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=11 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210311060041/https://www.bbc.com/news/world-asia-56343982}}</ref> စစ်ကောင်စီသည် မီဇိုရမ်ဒေသရှိ ရဲအရာရှိများအား မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်ပို့ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။<ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/current-affairs/mizoram-is-waiting-for-govt-s-direction-on-myanmar-refugees-state-minister-121030801200_1.html|title=Mizoram is waiting for govt's direction on Myanmar refugees: state minister|first=Press Trust of|last=India|newspaper=Business Standard India|date=8 March 2021|via=Business Standard|access-date=11 March 2021|archive-date=10 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310062454/https://www.business-standard.com/article/current-affairs/mizoram-is-waiting-for-govt-s-direction-on-myanmar-refugees-state-minister-121030801200_1.html|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=10 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210310062454/https://www.business-standard.com/article/current-affairs/mizoram-is-waiting-for-govt-s-direction-on-myanmar-refugees-state-minister-121030801200_1.html}}</ref> အာသံရိုင်ဖယ်တက်ဖွဲ့ကိုမူ နှစ်နိုင်ငံနယ်စပ်၏ လုံခြုံရေးကို ကျပ်မတ်စေရန် အိန္ဒိယအစိုးရမှ အမိန့်ပေးခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last=IANS|title=India orders Assam Rifles to prevent influx from Myanmar|url=https://telanganatoday.com/india-orders-assam-rifles-to-prevent-influx-from-myanmar|access-date=12 March 2021|website=Telangana Today|language=en-US|archive-date=8 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210308120557/https://telanganatoday.com/india-orders-assam-rifles-to-prevent-influx-from-myanmar|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=8 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210308120557/https://telanganatoday.com/india-orders-assam-rifles-to-prevent-influx-from-myanmar}}</ref> ၂၀၂၁ မတ်လ ၅ ရက်နေ့အထိ ရဲသားများ ၆၀၀ ကျော်မျှ စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကို ဆန့်ကျင်၍ ရာထူးမှနှုတ်ထွက်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-03-05|title=More Than 600 Police Join Myanmar's Anti-Regime Protest Movement|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/600-police-join-myanmars-anti-regime-protest-movement.html|access-date=2021-04-25|website=The Irrawaddy|language=en-US|accessdate=19 June 2021|archivedate=7 September 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210907144847/https://www.irrawaddy.com/news/burma/600-police-join-myanmars-anti-regime-protest-movement.html}}</ref> မတ်လ ၁၀ ရက်မှစ၍ နယ်စပ်၌ဖြတ်သန်းမှုကို ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=https://thefederal.com/news/india-in-diplomatic-spot-as-myanmar-urges-return-of-cops-who-fled-across-border/|title=India in diplomatic spot as Myanmar urges return of cops who fled|first=Super|last=User|date=7 March 2021|website=The Federal|access-date=11 March 2021|archive-date=7 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210307061024/https://thefederal.com/news/india-in-diplomatic-spot-as-myanmar-urges-return-of-cops-who-fled-across-border/|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=7 March 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210307061024/https://thefederal.com/news/india-in-diplomatic-spot-as-myanmar-urges-return-of-cops-who-fled-across-border/}}</ref> မြန်မာ့တပ်မတော်၌လည်း တပ်တွင်းပုန်ကန်မှုများရှိခဲ့သည်။ တပ်မ ၇၇ မှ အရာရှိ ထွန်းမြတ်အောင်နှင့် တပ်မ ၉၉ မှ ဗိုလ်မှူးဟိန်းသော်ဦးတို့အပါအဝင် စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကို ဆန့်ကျင်သည့် စစ်သားများသည် မိမိတို့ရာထူးမှနှုတ်ထွက်ခဲ့ကြသည်။<ref name=":21">{{Cite web|title=အာဏာမသိမ်းခင်ကတည်းက တပ်ပျက်နေကြောင်း ပုန်ကန်သူတပ်အရာရှိပြောကြား|url=https://www.myanmar-now.org/mm/news/6442|access-date=2021-04-25|website=Myanmar NOW|language=my|archive-date=25 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210425224334/https://www.myanmar-now.org/mm/news/6442|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=25 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210425224334/https://www.myanmar-now.org/mm/news/6442}}</ref><ref name=":24">{{Cite news|last=Beech|first=Hannah|date=2021-03-28|title=Inside Myanmar's Army: 'They See Protesters as Criminals'|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/03/28/world/asia/myanmar-army-protests.html|access-date=2021-04-25|issn=0362-4331|archive-date=26 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426094628/https://www.nytimes.com/2021/03/28/world/asia/myanmar-army-protests.html|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=26 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210426094628/https://www.nytimes.com/2021/03/28/world/asia/myanmar-army-protests.html}}</ref><ref name=":25">{{Cite web|title=Interview: 'Military Leaders Are Afraid of Letting Their Power Go'|url=https://www.rfa.org/english/news/myanmar/hein-thaw-oo-04202021170420.html|access-date=2021-04-25|website=Radio Free Asia|language=en|archive-date=25 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210425224332/https://www.rfa.org/english/news/myanmar/hein-thaw-oo-04202021170420.html|url-status=live|accessdate=19 June 2021|archivedate=25 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210425224332/https://www.rfa.org/english/news/myanmar/hein-thaw-oo-04202021170420.html}}</ref> ထိုတပ်အရာရှိတို့သည် တပ်မတော်အတွင်း၌ မတည်ငြိမ်မှုများ ရှိနေပြီဖြစ်ကြောင်း ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့သည်။<ref name=":21" /><ref name=":24" /><ref name=":25" /> ===နိုင်ငံတကာ=== ====ပြင်ပဆန္ဒပြမှုများ==== [[File:Protesters demanding Aung San Suu Kyi's release at Kasumigaseki, Tokyo after the February 2021 Myanmar coup.jpg|thumb|[[ဂျပန်နိုင်ငံ]]၊ [[တိုကျိုမြို့]]၌ လူယောက် ၃၀၀၀ ခန့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အားလွှတ်ပေးရန် ဆန္ဒပြကြစဉ်<ref>{{Cite web |title=3,000 Myanmar protesters rally in Tokyo for Suu Kyi’s release : The Asahi Shimbun<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် --> |url=http://www.asahi.com/ajw/articles/14162323 |accessdate=4 February 2021 |archivedate=4 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204095353/http://www.asahi.com/ajw/articles/14162323 }}</ref>]] ထိုင်းနိုင်ငံရောက် မြန်မာလူမျိုးအယောက် ၂၀၀ ခန့်နှင့် အချို့သော ထိုင်းဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားမှုအတွက် တက်ကြွသူများသည် [[ဘန်ကောက်မြို့]]ရှိ မြန်မာသံရုံးတွင် ဆန္ဒထုတ်ဖော်ခဲ့ကြသည်။<ref name="Thaiprotest">{{Cite web|date=1 February 2021|title=ด่วน! ชาว 'เมียนมา' ชู 3 นิ้วบุกประท้วงหน้าสถานทูต ต้านรัฐประหารในประเทศ|url=https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/920306|access-date=1 February 2021|website=Bangkok Biz News|language=th|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182031/https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/920306}}</ref> ထိုဆန္ဒပြပွဲကို ရဲတပ်ဖွဲ့က ဝင်ရောက်ဖမ်းဆီးခဲ့ရာ နှစ်ဦး ဒဏ်ရာ ရရှိခဲ့ပြီး နှစ်ဦး ဖမ်းဆီး ခံခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite web |title=Myanmar’s military stages coup d’etat: Live news |url=https://www.aljazeera.com/news/2021/2/1/myanmar-military-stages-coup-against-aung-san-suu-kyi-live |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182055/https://www.aljazeera.com/news/2021/2/1/myanmar-military-stages-coup-against-aung-san-suu-kyi-live }}</ref> [[ဂျပန်နိုင်ငံ]]၊ [[တိုကျိုမြို့]]တွင်လည်း မြန်မာနိုင်ငံသားများသည် [[ကုလသမဂ္ဂ တက္ကသိုလ်]]၌ အာဏာသိမ်းပိုက်ခြင်းကို ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Myanmar workers in Japan protest against Tatmadaw’s actions|url=https://www.mmtimes.com/news/myanmar-workers-japan-protest-against-tatmadaws-actions.html|access-date=2021-02-01|website=The Myanmar Times|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182053/https://www.mmtimes.com/news/myanmar-workers-japan-protest-against-tatmadaws-actions.html}}</ref> ‌ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက်နေ့တွင် [[ဝါရှင်တန်ဒီစီ]]၏ မြန်မာသံရုံးရှေ့၌ မြန်မာ-အမေရိကန်လူများ အယောက် ၁၅၀ ကျော် ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=ဝါရှင်တန်ဒီစီက မြန်မာစစ်သံရုံးရှေ့မှာ အမေရိကန်ရောက် မြန်မာတွေဆန္ဒပြ|url=https://www.rfa.org/burmese/news/myanmar-protest-against-military-coup-in-washington-dc-02032021193807.html|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-02-04|website=Radio Free Asia|language=my|accessdate=5 February 2021|archivedate=4 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204043631/https://www.rfa.org/burmese/news/myanmar-protest-against-military-coup-in-washington-dc-02032021193807.html}}</ref> စင်္ကာပူရဲတပ်ဖွဲ့သည် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ဆန္ဒဖော်ထုတ်ခြင်းမပြုလုပ်ရန် သတိပေးခဲ့သည်။<ref>{{cite web |last1=Netto |first1=Stephen |title=Police issues warning against plans to protest in Singapore over current situation in Myanmar |url=https://www.theonlinecitizen.com/2021/02/05/police-issues-warning-against-plans-to-protest-in-singapore-over-current-situation-in-myanmar/ |website=The Online Citizen |access-date=5 February 2021 |language=English |date=Feb 5, 2021 |accessdate=5 February 2021 |archivedate=5 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205075814/https://www.theonlinecitizen.com/2021/02/05/police-issues-warning-against-plans-to-protest-in-singapore-over-current-situation-in-myanmar/ }}</ref><ref>{{cite web |author1=CNA/ga(ta) |author2=Channel News Asia |title=Police warn against plans to protest in Singapore over situation in Myanmar |url=https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/police-warn-against-protest-plans-singapore-over-myanmar-14119078 |website=ChannelNewsAsia |access-date=5 February 2021 |language=English |date=Feb 5, 2021 |accessdate=5 February 2021 |archivedate=5 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210205072243/https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/police-warn-against-protest-plans-singapore-over-myanmar-14119078 }}</ref> ထိုရဲတပ်ဖွဲ့သည် မြန်မာသံရုံးရှေ့၌ နိုင်ငံခြားသားဆန္ဒပြသူ ၃ ဦးကို ဆန္ဒပြခွင့်မယူထားသောကြောင့် ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/myanmar-men-investigated-allegedly-protest-embassy-police-14195396 |accessdate=15 February 2021 |archivedate=14 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210214235721/https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/myanmar-men-investigated-allegedly-protest-embassy-police-14195396 }}</ref> ====နိုင်ငံခြားအစိုးရများ==== [[File:Reacció al cop d'estat de Myanmar de 2021.svg|thumb| {{legend|#0000ff|မြန်မာ}} {{legend|#4daf4a|အာဏာသိမ်းပိုက်မှုကိုဆန့်ကျင်}}{{legend|#80c87d|အလွန်စိုးရိမ်သည်ဟုဆို}}{{legend|#fee000|ကြားနေ}} {{legend|#c0c0c0|အဆိုပြုမှုမရှိ}}]] [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ|အိန္ဒိယ]]၊<ref>{{Cite web|last=Feb 1|first=TIMESOFINDIA COM /|last2=2021|last3=Ist|first3=09:36|title=Deeply concerned by developments in Myanmar, says India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/deeply-concerned-by-developments-in-myanmar-says-india/articleshow/80623041.cms|access-date=2021-02-01|website=The Times of India|language=en|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182036/https://timesofindia.indiatimes.com/india/deeply-concerned-by-developments-in-myanmar-says-india/articleshow/80623041.cms}}</ref> [[ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ|ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်]]၊<ref>{{cite news |title=Bangladesh wants democratic process upheld in Myanmar |url=https://www.dhakatribune.com/world/south-east-asia/2021/02/01/military-coup-in-myanmar-not-necessarily-to-affect-rohingya-repatriation |access-date=1 February 2021 |work=Dhaka Tribune |publisher=2A Media Limited. |date=1 February 2021 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201063550/https://www.dhakatribune.com/world/south-east-asia/2021/02/01/military-coup-in-myanmar-not-necessarily-to-affect-rohingya-repatriation }}</ref> [[အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ|အင်ဒိုနီးရှား]]၊<ref>{{citeweb|title=Indonesia Urges All Parties in Myanmar to Exercise Self-Restraint|url=https://kemlu.go.id/portal/en/read/2118/siaran_pers/indonesia-urges-all-parties-in-myanmar-to-exercise-self-restraint|publisher=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Indonesia|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182046/https://kemlu.go.id/portal/en/read/2118/siaran_pers/indonesia-urges-all-parties-in-myanmar-to-exercise-self-restraint}}</ref> [[တရုတ်နိုင်ငံ|တရုတ်]]၊<ref>{{cite web|year=1 February 2021|title=China 'notes' Myanmar coup, hopes for stability|publication-place=REUTERS|url=https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-china/china-notes-myanmar-coup-hopes-for-stability-idUSKBN2A11P2?il=0|access-date=1 February 2021|accessdate=2 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131344/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-china/china-notes-myanmar-coup-hopes-for-stability-idUSKBN2A11P2?il=0}}</ref> [[မလေးရှားနိုင်ငံ|မလေးရှား]]၊<ref>{{citeweb|title=Press Release: Latest Situation in Myanmar|url=https://twitter.com/MalaysiaMFA/status/1356122970159104000|publisher=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182040/https://twitter.com/MalaysiaMFA/status/1356122970159104000}}</ref> [[ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ|ပါကစ္စတန်]]၊<ref>{{Cite web|title=Pakistan hopes from all sides in Myanmar to be restraint, work for peace: Zahid Hafeez|url=https://www.radio.gov.pk/01-02-2021/pakistan-hopes-from-all-sides-in-myanmar-to-be-restraint-work-for-peace-zahid-hafeez|access-date=2021-02-01|website=www.radio.gov.pk|language=en|accessdate=2 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201144030/https://www.radio.gov.pk/01-02-2021/pakistan-hopes-from-all-sides-in-myanmar-to-be-restraint-work-for-peace-zahid-hafeez}}</ref> [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ|ဖိလစ်ပိုင်]]၊<ref>{{cite news |last1=Lee-Brago |first1=Pia |title=Philippines following Myanmar situation with deep concern |url=https://www.philstar.com/headlines/2021/02/03/2074984/philippines-following-myanmar-situation-deep-concern |access-date=2 February 2021 |work=Philstar.com |date=3 February 2021 |archive-date=3 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210203131356/https://www.philstar.com/headlines/2021/02/03/2074984/philippines-following-myanmar-situation-deep-concern |url-status=live |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131356/https://www.philstar.com/headlines/2021/02/03/2074984/philippines-following-myanmar-situation-deep-concern }}</ref> [[တောင်ကိုရီးယား]]၊<ref>{{cite web|url=https://en.yna.co.kr/view/AEN20210201009200325|title=S. Korea expresses concerns over Myanmar coup|website=[[Yonhap News Agency]]|date=February 1, 2021|accessdate=February 1, 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201100350/https://en.yna.co.kr/view/AEN20210201009200325}}</ref> [[စင်္ကာပူ]]<ref>{{Cite web|url=https://www.mfa.gov.sg/Newsroom/Press-Statements-Transcripts-and-Photos/2021/02/20210201-Myanmar|title=MFA Spokesperson's Comments in Response to Media Queries on the Detention of Myanmar Leaders and Officials|date=1 February 2021|website=Ministry of Foreign Affairs Singapore|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182043/https://www.mfa.gov.sg/Newsroom/Press-Statements-Transcripts-and-Photos/2021/02/20210201-Myanmar}}</ref> စသောနိုင်ငံများသည် အာဏာသိမ်းပိုက်ခြင်းကို စိုးရိမ်ပါ‌ကြောင်းနှင့် အစိုးရနှင့်တပ်မတော်တို့သည် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးသင့်ကြောင်း တိုက်တွန်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite news|last=Goldman|first=Russell|date=2021-02-01|title=Myanmar’s Coup, Explained|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/02/01/world/asia/myanmar-coup.html|access-date=2021-02-02|issn=0362-4331|accessdate=2 February 2021|archivedate=2 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210202084031/https://www.nytimes.com/2021/02/01/world/asia/myanmar-coup.html}}</ref> [[ဩစတြေးလျနိုင်ငံ|ဩစတြေးလျ]]၊<ref>{{cite web |last1=Tillett |first1=Andrew |title=Australia joins global condemnation of Myanmar generals |url=https://www.afr.com/world/asia/myanmar-leader-aung-san-suu-kyi-detained-20210201-p56ycy |website=Financial Review |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 1, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201020736/https://www.afr.com/world/asia/myanmar-leader-aung-san-suu-kyi-detained-20210201-p56ycy }}</ref><ref>{{cite web|last=|first=|date=|title=Statement on Myanmar|url=https://www.foreignminister.gov.au/minister/marise-payne/media-release/statement-myanmar|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=Minister for Foreign Affairs – Minister for Women – Senator the Hon Marise Payne|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201093854/https://www.foreignminister.gov.au/minister/marise-payne/media-release/statement-myanmar}}</ref> [[ကနေဒါနိုင်ငံ|ကနေဒါ]]၊<ref>{{cite web|url=https://cultmtl.com/2021/02/justin-trudeau-on-myanmar-the-democratic-process-must-be-respected/|title=Justin Trudeau on Myanmar: “The democratic process must be respected”|date=2 February 2021|website=Cult MTL|accessdate=3 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131331/https://cultmtl.com/2021/02/justin-trudeau-on-myanmar-the-democratic-process-must-be-respected/}}</ref> [[ပြင်သစ်နိုင်ငံ|ပြင်သစ်]]၊<ref>{{Cite web |title=France calls on Myanmar military to release Suu Kyi, respect election results<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် --> |url=https://uk.sports.yahoo.com/news/myanmar-aung-san-suu-kyi-072052284.html |accessdate=2 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131433/https://consent.yahoo.com/v2/collectConsent?sessionId=2_cc-session_74704c41-a143-4ae4-8f5b-1e4af6cd3535 }}</ref> [[ဂျာမနီနိုင်ငံ|ဂျာမနီ]]၊<ref>{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/germany-condemns-myanmar-coup-in-strongest-terms-/2129847 |accessdate=2 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201104100/https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/germany-condemns-myanmar-coup-in-strongest-terms-/2129847 }}</ref> [[ဂျပန်နိုင်ငံ|ဂျပန်]]<ref>{{cite news |title=Japan urges Myanmar military to free Suu Kyi, restore democracy |url=https://mb.com.ph/2021/02/01/japan-urges-myanmar-military-to-free-suu-kyi-restore-democracy/ |access-date=2 February 2021 |work=Manila Bulletin |agency=Agence France-Presse |date=1 February 2021 |archive-date=1 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210201094835/https://mb.com.ph/2021/02/01/japan-urges-myanmar-military-to-free-suu-kyi-restore-democracy/ |url-status=live |accessdate=6 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201094835/https://mb.com.ph/2021/02/01/japan-urges-myanmar-military-to-free-suu-kyi-restore-democracy/ }}</ref> [[နယူးဇီလန်နိုင်ငံ|နယူးဇီလန်]]၊<ref>{{Cite web|last=Mahuta|first=Nanaia|date=1 February 2021|title=New Zealand statement on Myanmar|url=https://www.beehive.govt.nz/release/new-zealand-statement-myanmar|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=1 February 2021|website=via beehive.gov.nz|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201051939/https://www.beehive.govt.nz/release/new-zealand-statement-myanmar}}</ref> [[စပိန်နိုင်ငံ|စပိန်]]၊<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Sánchez condena el golpe de Estado en Myanmar y pide vuelta a la democracia|url=https://www.lavanguardia.com/politica/20210201/6213485/sanchez-condena-golpe-myanmar-pide-vuelta-democracia.html|access-date=2021-02-01|website=La Vanguardia|language=es|accessdate=2 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131521/https://www.lavanguardia.com/politica/20210201/6213485/sanchez-condena-golpe-myanmar-pide-vuelta-democracia.html}}</ref> [[ဆွီဒင်နိုင်ငံ|ဆွီဒင်]]၊<ref>{{cite web|url=https://sverigesradio.se/artikel/foreign-minister-condemns-military-coup-in-myanmar|title=Foreign Minister condemns military coup in Myanmar|publisher=Sveriges Radio|website=sverigesradio.se|accessdate=3 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201221458/https://sverigesradio.se/artikel/foreign-minister-condemns-military-coup-in-myanmar}}</ref> [[တူရကီနိုင်ငံ|တူရကီ]]၊<ref>{{cite news |last1=Bir |first1=Burak |title=Turkey condemns, 'deeply concerned' by coup in Myanmar |url=https://www.aa.com.tr/en/turkey/turkey-condemns-deeply-concerned-by-coup-in-myanmar/2129572 |access-date=1 February 2021 |work=Anadolu Agency |date=1 February 2021 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182117/https://www.aa.com.tr/en/turkey/turkey-condemns-deeply-concerned-by-coup-in-myanmar/2129572 }}</ref> [[ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ|ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း]]<ref>{{Cite web|url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/uk-condemns-military-coup-in-myanmar/2129749|title=UK condemns military coup in Myanmar|date=1 February 2021|work=Anadolu Agency|language=en|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182110/https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/uk-condemns-military-coup-in-myanmar/2129749}}</ref> နှင့် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]နိုင်ငံများ<ref>{{Cite web|url=https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/01/31/statement-by-white-house-spokesperson-jen-psaki-on-burma/|title=Statement by White House Spokesperson Jen Psaki on Burma|date=1 February 2021|website=The White House|accessdate=1 February 2021|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201072432/https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/01/31/statement-by-white-house-spokesperson-jen-psaki-on-burma/}}</ref> သည် ဖမ်းဆီးခံရသူတို့ကို လွှတ်ပေးသင့်ကြောင်း ရာဇသံအမိန့်ဖြင့် ပြောဆိုခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite news |title=‘Serious blow to democracy’: World condemns Myanmar military coup |url=https://www.aljazeera.com/news/2021/2/1/world-reacts-to-military-coup-in-myanmar |access-date=1 February 2021 |work=Al Jazeera |date=1 February 2021 |language=en |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201175726/https://www.aljazeera.com/news/2021/2/1/world-reacts-to-military-coup-in-myanmar }}</ref><ref>{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=https://www.aa.com.tr/fr/monde/la-maison-blanche-menace-les-auteurs-du-coup-d%c3%a9tat-militaire-du-myanmar-de-sanctions/2129551 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182127/https://www.aa.com.tr/fr/monde/la-maison-blanche-menace-les-auteurs-du-coup-d%C3%A9tat-militaire-du-myanmar-de-sanctions/2129551 }}</ref> အမေရိကန်သမ္မတ [[ဂျိုး ဘိုင်ဒင်]]သည်လည်း အာဏာသိမ်းပိုက်ခြင်းသည် နိုင်ငံတော်၏ [[ဒီမိုကရေစီ]]ကို တိုက်ခိုက်ခြင်းဖြစ်ကြောင်းနှင့် တပ်မတော်အား လိုအပ်လာလျှင် ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်မည် ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=Biden threatens sanctions on Myanmar after military coup|url=https://apnews.com/article/joe-biden-politics-aung-san-suu-kyi-myanmar-democracy-f28e6bc37c38417d19a86b524a14de0d|author=Lee, Matthew|website=APNews.com|date=February 1, 2021|access-date=February 1, 2021|accessdate=2 February 2021|archivedate=2 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210202013132/https://apnews.com/article/joe-biden-politics-aung-san-suu-kyi-myanmar-democracy-f28e6bc37c38417d19a86b524a14de0d}}</ref><ref>{{cite web|title=Statement by President Joseph R. Biden, Jr. on the Situation in Burma|url=https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/02/01/statement-by-president-joseph-r-biden-jr-on-the-situation-in-burma/|website=WhiteHouse.gov|date=February 1, 2021|access-date=February 1, 2021|accessdate=2 February 2021|archivedate=2 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210202023944/https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/02/01/statement-by-president-joseph-r-biden-jr-on-the-situation-in-burma/}}</ref> နယူးဇီလန်နိုင်ငံ ဝန်ကြီးချုပ် ဂျက်ဆင်တာ အာဒန် (Jacinta Ardern) သည် အာဏာသိမ်းပိုက်မှုကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးကို ရပ်တန့် ထားသည့်အပြင် ရာထူးကြီးဗိုလ်ချုပ်များကိုလည်း ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/new-zealand-suspends-ties-with-myanmar--to-ban-visits-from-military-leaders-14144806|title=New Zealand suspends ties with Myanmar; to ban visits from military leaders|website=CNA|accessdate=10 February 2021|archivedate=9 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210209090828/https://www.channelnewsasia.com/news/world/new-zealand-suspends-ties-with-myanmar--to-ban-visits-from-military-leaders-14144806}}</ref> [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ|ကမ္ဘောဒီးယား]]၊ [[ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ|ဗီယက်နမ်]] နှင့် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]တို့သည် ထိုအာဏာသိမ်းခြင်းကိစ္စကို ပြည်တွင်း ပြဿနာ အဖြစ်နှင့်သာ ယူဆ၍ ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်လိုကြောင်း ပြောဆိုခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite news |title=West condemns Myanmar coup but Thailand, Cambodia shrug |url=https://www.bangkokpost.com/world/2060651/west-condemns-myanmar-coup-but-thailand-cambodia-shrug |access-date=1 February 2021 |work=Bangkok Post |publisher=Bangkok Post Public Company Ltd. |date=1 February 2021 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=16 June 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210616050210/https://www.bangkokpost.com/world/2060651/west-condemns-myanmar-coup-but-thailand-cambodia-shrug }}</ref><ref>{{cite news |title=Myanmar's army seizes power, detains Aung San Suu Kyi |url=https://nationalpost.com/pmn/news-pmn/myanmars-army-seizes-power-detains-aung-san-suu-kyi-5 |access-date=1 February 2021 |work=National Post |agency=Reuters |date=1 February 2021 |language=en-CA |accessdate=1 February 2021 |archivedate=16 June 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210616050210/https://nationalpost.com/pmn/news-pmn/myanmars-army-seizes-power-detains-aung-san-suu-kyi-5 }}</ref><ref>{{cite news|title= Myanmar military coup: Nordic and Asian reactions|date= 2 February 2021|url= https://scandasia.com/myanmar-military-coup-nordic-and-asian-reactions/|work= ScandAsia|accessdate= 2 February 2021|archivedate= 3 February 2021|archiveurl= https://web.archive.org/web/20210203131348/https://scandasia.com/myanmar-military-coup-nordic-and-asian-reactions/}}</ref> [[ကုလသမဂ္ဂ]]၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်ဖြစ်သူ [[အန်တိုနီရို ဂူတာရက်စ်]]သည် ထိုသို့အာဏာသိမ်းခြင်းသည် မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီကို ထိခိုက်ကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |title=Statement attributable to the Spokesperson for the Secretary General - on Myanmar |url=https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2021-01-31/statement-attributable-the-spokesperson-for-the-secretary-general-myanmar |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182155/https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2021-01-31/statement-attributable-the-spokesperson-for-the-secretary-general-myanmar }}</ref> ထို့အပြင် [[အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း|အာဆီယံအဖွဲ့]]သည်လည်း နိုင်ငံများအစည်းဝေးခေါ်ယူခဲ့၍ ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite web |title=ASEAN calls for "return to normalcy" in Myanmar after coup {{!}} Reuters<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် --> |url=https://www.reuters.com/article/myanmar-politics-asean-int/asean-calls-for-return-to-normalcy-in-myanmar-after-coup-idUSKBN2A124A |accessdate=1 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131337/https://www.reuters.com/article/myanmar-politics-asean-int/asean-calls-for-return-to-normalcy-in-myanmar-after-coup-idUSKBN2A124A }}</ref><ref>{{Cite web |title=Negara-negara ASEAN Bahas Kudeta Militer di Myanmar<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် --> |url=https://news.detik.com/internasional/d-5357097/negara-negara-asean-bahas-kudeta-militer-di-myanmar |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201182144/https://news.detik.com/internasional/d-5357097/negara-negara-asean-bahas-kudeta-militer-di-myanmar }}</ref> [[ဥရောပ သမဂ္ဂ]]သည်လည်း ထိုသို့ အာဏာသိမ်းပိုက်ခြင်းနှင့်ပက်သက်၍ ဝေဖန်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=https://twitter.com/vonderleyen/status/1356154420459933696 |accessdate=1 February 2021 |archivedate=1 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201081644/https://twitter.com/vonderleyen/status/1356154420459933696 }}</ref><ref name=politcoeu>{{cite news|url=https://www.politico.eu/article/europe-reacts-to-myanmar-military-coup/|title=EU leaders condemn military coup in Myanmar|last=Adkins|first=William|date=1 February 2021|work=Politico|accessdate=1 February 2021|archivedate=3 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131434/https://www.politico.eu/article/europe-reacts-to-myanmar-military-coup/}}</ref> [[ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ]]တွင် ယူကေမှဦးစီး၍ မြန်မာနိုင်ငံ၏ဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်ဖော်ယူရေးနှင့် တပ်မတော်အား ပစ်ဒဏ်ပေးနိုင်ရေးအတွက် အစည်း‌အဝေးခေါ်ယူခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite news |title=UNSC takes no action on coup in Myanmar |url=https://www.gulftoday.ae/news/2021/02/03/unsc-takes-no-action-on-coup-in-myanmar |access-date=3 February 2021 |work=Gulf Today |date=3 February 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131416/https://www.gulftoday.ae/news/2021/02/03/unsc-takes-no-action-on-coup-in-myanmar }}</ref><ref>{{cite web |author1=AFP |author2=jt |title=UN Security Council searches for unity on Myanmar |url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/myanmar-un-security-council-emergency-meeting-uk-china-14097148 |website=Channel News Asia |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 2, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131415/https://www.channelnewsasia.com/news/world/myanmar-un-security-council-emergency-meeting-uk-china-14097148 }}</ref><ref>{{cite web |author1=AL JAZEERA AND NEWS AGENCIES |title=Security Council fails to agree statement condemning Myanmar coup |url=https://www.aljazeera.com/news/2021/2/3/security-council-fails-to-agree-statement-condemning-myanmar-coup |website=Al Jazeera |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 3, 2021 |quote=The UN Security Council has failed to agree on a joint statement condemning Monday’s coup in Myanmar, after a two hour long emergency meeting failed to secure the support of China, a key Myanmar ally and a veto-holding permanent member of the council. |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203041029/https://www.aljazeera.com/news/2021/2/3/security-council-fails-to-agree-statement-condemning-myanmar-coup }}</ref><ref>{{cite web |author1=AP |title=UN Security Council takes no action on Myanmar coup |url=https://www.euronews.com/2021/02/03/un-security-council-takes-no-action-on-myanmar-coup |website=Euronews |access-date=3 February 2021 |language=English |date=February 3, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203131406/https://www.euronews.com/2021/02/03/un-security-council-takes-no-action-on-myanmar-coup }}</ref> သို့သော် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ၁၅ နိုင်ငံလုံးမှ သဘောတူညီချက်မရရှိခဲ့ပေ။ တရုတ်နှင့်ရုရှားနိုင်ငံတို့သည် အစိုးရနှင့်ပြန်လည်ဆွေးနွှေးလိုသည်ဟုဆိုကာ သဘောတူပေးရန်ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ ထို့အပြင် အမြဲတမ်း အဖွဲ့ဝင် များဖြစ်ကြသော တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့သည် [[ဗီတို|ဗီတိုအာဏာ]]ကိုအသုံးပြုခဲ့၍ ထိုသို့ပြုလုပ်ရန်ပိတ်ပင်ခဲ့သည့်အပြင် တရုတ်သည် "အစိုးရပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခြင်း" သာဖြစ်သည်ဟုဆိုခဲ့သည်။<ref>{{cite web |author1= |title=Myanmar coup: China blocks UN condemnation as protest grows |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-55913947 |website=BBC News |access-date=3 February 2021 |language=English |date=Feb 3, 2021 |accessdate=3 February 2021 |archivedate=3 February 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210203101508/https://www.bbc.com/news/world-asia-55913947 }}</ref> အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမဟုတ်ကြသော အိန္ဒိယနှင့်ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့သည် ထိုသို့ဒီမိုကရေစီပြန်လည်ဖော်ယူရေးကို ပြုလုပ်ပေးရန်တောင်းဆိုခဲ့သည်။<ref>{{cite news|work=The Guardian|title=Aung San Suu Kyi could face two years in jail over ‘illegal’ walkie-talkies|date=3 February 2021|url=https://www.theguardian.com/world/2021/feb/03/myanmar-coup-aung-san-suu-kyi-workers-hospitals-civil-disobedience-aung-san-suu-kyi|accessdate=5 February 2021|archivedate=23 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210223034039/https://www.theguardian.com/world/2021/feb/03/myanmar-coup-aung-san-suu-kyi-workers-hospitals-civil-disobedience-aung-san-suu-kyi}}</ref> ၂၀၂၁ မတ် လ ၁၀ ရက်နေ့တွင် လုံခြုံရေးကောင်စီသည် ဖမ်းဆီးခံရသူများအား ပြန်လွတ်ပေးရန်၊ အာဆီယံအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအားကူညီပေးရန်၊ စစ်တပ်နှင့်ပြည်သူနှစ်ဖက်လုံးမှ ဆွေးနွှေးတိုင်ပင်ကြရန်သာ ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref name="un_calls_for_reversal_2021_03_10_ap">[https://apnews.com/article/aung-san-suu-kyi-asia-pacific-myanmar-united-nations-4d0b4e78b8b740784c7ed5adb0aec3b4 "UN calls for reversal of Myanmar coup and condemns violence"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411053758/https://apnews.com/article/aung-san-suu-kyi-asia-pacific-myanmar-united-nations-4d0b4e78b8b740784c7ed5adb0aec3b4 |date=11 April 2021 }} March 10, 2021, [[Associated Press]] (also at: ''[https://www.usnews.com/news/world/articles/2021-03-10/diplomats-un-to-condemn-violence-against-myanmar-protesters U.S. News and World Report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411053756/https://www.usnews.com/news/world/articles/2021-03-10/diplomats-un-to-condemn-violence-against-myanmar-protesters |date=11 April 2021 }}'' and [https://www.ctvnews.ca/world/un-calls-for-reversal-of-myanmar-coup-and-condemns-violence-1.5342124 CTV News] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411053756/https://www.ctvnews.ca/world/un-calls-for-reversal-of-myanmar-coup-and-condemns-violence-1.5342124 |date=11 April 2021 }}, retrieved April 9, 2021</ref><ref name="unsc_agrees_to_condemn_2021_03_10_reuters">[https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-un/u-n-security-council-agrees-to-condemn-myanmar-violence-urge-military-restraint-idUSKBN2B22D8 "U.N. Security Council agrees to condemn Myanmar violence, urge military restraint,"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411053756/https://www.reuters.com/article/us-myanmar-politics-un/u-n-security-council-agrees-to-condemn-myanmar-violence-urge-military-restraint-idUSKBN2B22D8 |date=11 April 2021 }} March 10, 2021, [[Reuters News Service]], (also in the ''[https://www.straitstimes.com/world/united-states/un-security-council-agrees-to-condemn-myanmar-violence-urge-military-restraint Straits Times] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411055920/https://www.straitstimes.com/world/united-states/un-security-council-agrees-to-condemn-myanmar-violence-urge-military-restraint |date=11 April 2021 }}'') retrieved April 9, 2021</ref><ref name="unsc_strongly_condemns_2021_03_11_afp_thehindu">[https://www.thehindu.com/news/international/un-security-council-strongly-condemns-myanmar-militarys-violence/article34040125.ece "U.N. Security Council Strongly Condemns Myanmar Military's Violence,"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210616050212/https://www.thehindu.com/news/international/un-security-council-strongly-condemns-myanmar-militarys-violence/article34040125.ece |date=16 June 2021 }} March 11, 2021, [[Agence France-Presse]] in ''[[The Hindu]]''</ref><ref name="press_release_sc14462_2021_03_10_unsc">[https://www.un.org/press/en/2021/sc14462.doc.htm "Issuing Presidential Statement, Security Council Expresses Deep Concern about Developments in Myanmar,"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411055134/https://www.un.org/press/en/2021/sc14462.doc.htm |date=11 April 2021 }} Press Release SC/14462, March 10, 2021, [[United Nations Security Council]], retrieved April 9, 2021</ref> ၂၀၂၁ မတ် ၂၇ တွင် မြန်မာ့တပ်မတော်နေ့အခမ်းအနားကို နိုင်ငံရှစ်နိုင်ငံမှ ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite news |title=On Bloodiest Day for Myanmar Civilians, India Attends Military Parade by Coup Leaders |url=https://thewire.in/diplomacy/india-china-russia-pakistan-attend-myanmar-armed-forces-day-parade |work=[[The Wire (India)|The Wire]] |date=28 March 2021 |access-date=28 March 2021 |archive-date=28 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210328071814/https://thewire.in/diplomacy/india-china-russia-pakistan-attend-myanmar-armed-forces-day-parade |url-status=live |accessdate=18 June 2021 |archivedate=28 March 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210328071814/https://thewire.in/diplomacy/india-china-russia-pakistan-attend-myanmar-armed-forces-day-parade }}</ref> [[File:2021 Special ASEAN Summit on Myanmar's coup d'état (2).jpg|thumb|၂၀၂၁ ဧပြီ ၂၄ရက်​နေ့တွင် ကျင်းပသော အာဆီယံခေါင်းဆောင်များ အစည်းအဝေး]] ၂၀၂၁ ဧပြီ ၂၄ တွင် [[အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း|အာဆီယံအသင်း]]မှ မင်းအောင်လှိုင်အား အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ [[ဂျာကာတာမြို့]]ရှိ အာဆီယံခေါင်းဆောင်များစည်းအဝေးသို့ တက်ရောက်ရန်ဖိတ်ခေါ်ခဲ့သည်။ စစ်အာဏာသိမ်းပိုက်မှုကို ဆန့်ကျင်သောနိုင်ငံရေးသမားများမှ ဖွဲ့စည်းခဲ့သော [[အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရအဖွဲ့]]သည် အာဆီယံအား ဆက်သွယ်နိုင်ခဲ့သော်လည်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရအား ထိုအစည်းအဝေးသို့ ဖိတ်ခေါ်ခြင်းမပြုခဲ့ပေ။<ref>{{Cite web|date=2021-04-20|title=Myanmar's National Unity Government must be invited to this week's ASEAN Special Summit, MPs say|url=https://aseanmp.org/2021/04/20/myanmars-national-unity-government-must-be-invited-to-this-weeks-asean-special-summit-mps-say/|access-date=2021-04-22|website=ASEAN Parliamentarians for Human Rights|language=en-US|archive-date=28 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210428023046/https://aseanmp.org/2021/04/20/myanmars-national-unity-government-must-be-invited-to-this-weeks-asean-special-summit-mps-say/|url-status=live|accessdate=18 June 2021|archivedate=28 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428023046/https://aseanmp.org/2021/04/20/myanmars-national-unity-government-must-be-invited-to-this-weeks-asean-special-summit-mps-say/}}</ref><ref>{{cite news |last1=Allard |first1=Tom |title=Southeast Asian leaders to press Myanmar junta to end violence, allow aid - sources |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/regional-ngos-urge-asean-include-ousted-myanmar-lawmakers-crisis-summit-2021-04-23/ |access-date=April 24, 2021 |work=Reuters |date=April 24, 2021 |archive-date=23 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210423194011/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/regional-ngos-urge-asean-include-ousted-myanmar-lawmakers-crisis-summit-2021-04-23/ |url-status=live |accessdate=18 June 2021 |archivedate=23 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423194011/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/regional-ngos-urge-asean-include-ousted-myanmar-lawmakers-crisis-summit-2021-04-23/ }}</ref> ထိုအစည်းအဝေးတွင် မင်းအောင်လှိုင်အား နိုင်ငံခေါင်းဆောင်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုခြင်းမရှိခဲ့ပေ။<ref>{{cite news |title=ASEAN leaders meet Myanmar coup leader Min Aung Hlaing in Indonesia, amid killings |url=https://www.thehindu.com/news/international/asean-leaders-meet-myanmar-coup-leader-min-aung-hlaing-in-indonesia-amid-killings/article34399476.ece |access-date=24 April 2021 |work=The Hindu |date=24 April 2021 |language=en-IN |archive-date=24 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210424081626/https://www.thehindu.com/news/international/asean-leaders-meet-myanmar-coup-leader-min-aung-hlaing-in-indonesia-amid-killings/article34399476.ece |url-status=live |accessdate=18 June 2021 |archivedate=24 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424081626/https://www.thehindu.com/news/international/asean-leaders-meet-myanmar-coup-leader-min-aung-hlaing-in-indonesia-amid-killings/article34399476.ece }}</ref> အာဆီယံသည် အချက်ငါးချက်ပါ သဘောတူညီမှု (five-point consensus) ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့၍ မင်းအောင်လှိုင်အား ပြည်သူတို့အပေါ် အကြမ်းဖက်မှုများကို လျှော့ချပေးရန်သာတောင်းဆိုခဲ့၍ အခြားထိရောက်‌သော ဆောင်ရွက်ချက်များကို ပေးစွမ်းခြင်းမပြုခဲ့ပေ။<ref>{{Cite web|date=2021-04-24|title=Chairman's Statement on the ASEAN Leaders' Meeting.|url=http://asean2021.bn/Theme/news/news-24.04.21-csalm.aspx|access-date=2021-04-24|website=ASEAN Summit 2021|language=en-US|archive-date=24 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210424135206/http://asean2021.bn/Theme/news/news-24.04.21-csalm.aspx|url-status=live|accessdate=18 June 2021|archivedate=24 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424135206/http://asean2021.bn/Theme/news/news-24.04.21-csalm.aspx}}</ref> ==ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန်== * [[အောင်ဆန်းစုကြည်]] * [[၁၉၆၂ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း]] * [[၈၈၈၈ အရေးအခင်း (ရှစ်လေးလုံး)|ရှစ်လေးလုံးအရေးအခင်း]] * [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံဆန္ဒပြမှုများ]] * [[တပ်မတော်အစိုးရ (၂၀၂၁)]] * [[နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ]] ==ကိုးကားချက်== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ စစ်ဘက်အာဏာသိမ်းမှုများ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်း]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ]] [[ကဏ္ဍ:၂၀၂၀ ဆယ်စုနှစ် အာဏာသိမ်းခြင်းနှင့် အာဏာသိမ်းရန်ကြိုးပမ်းမှုများ]] jq72kcf3r0ie3wh7miedath3uq5y0ry 0 207449 752775 738652 2022-07-31T18:41:03Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိလျှင်တရုတ်ပြည်သစ်မရှိနိုင်'''သည် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ကွန်မြူနစ်ဝါဒဖြန့်သီချင်းများထဲမှ ကျော်ကြားသော တေးသီချင်း တစ်ပုဒ်ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web|date=2007-09-28|title=Ohne die Kommunistische Partei gäbe es kein Neues China|url=http://xiucai.oai.de/XiuCai/XiuCaiNo82.pdf|accessdate=2 July 2021|archivedate=28 September 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070928045558/http://xiucai.oai.de/XiuCai/XiuCaiNo82.pdf}}</ref> == နောက်ခံ သမိုင်းကြောင်း == ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းကဂျပန်တို့ကျူးကျော်မှုကိုတရုတ်နိုင်ငံကတိုက်ခိုက်နေစဉ်တွင် Chiang Kai-shek သည် ၁၉၄၃ ခုနှစ်မတ်လ ၁၀ ရက်တွင် ကူမင်တန် မရှိရင်တရုတ်ပြည်မရှိနိုင် ဟုဆိုသည် ဆောင်ပုဒ်နှင့်အတူ တရုတ်ပြည်ရဲ့ကံကြမ္မာအမည်ရ စာအုပ်ကိုထုတ်ဝေခဲ့သည်။ တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီသည် ၁၉၄၃၊ ဩဂုတ်လ ၂၅ ရက်တွင် Jiefang Daily တွင် "ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိရင်တရုတ်နိုင်ငံမရှိနိုင်ပါ" ခေါင်းစဉ်ဖြင့် "ကွန်မြူနစ်ပါတီ မရှိလျှင် ယနေ့ခေတ် တရုတ်ပြည်သစ်မရှိနိုင်ဘူး" အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်ကိုထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၄၃၊ အောက်တိုဘာလတွင် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီမှ ၁၉ နှစ်အရွယ် Cao Huoxing သည် အဆိုပါဆောင်းပါးအား အခြေခံ၍ "ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိရင်တရုတ်ပြည်မရှိနိုင်" ဟူသောသီချင်းစာသားကိုဖန်တီးခဲ့သည်။ ၁၉၅၀ ခုနှစ် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံကိုတည်ထောင်ပြီး များမကြာမီတွင် [[မော်စီတုန်း]] သည် "ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိရင်တရုတ်ပြည်မရှိနိုင်" အစား "ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိရင်တရုတ်ပြည်သစ်မရှိနိုင်" ဟူ၍ခေါင်းစဉ်ကို“ အသစ်” ဟူသောစကားလုံးဖြင့်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ အဆိုပါ တေးသီချင်းသည် ၁၉၆၅ခုနှစ်တွင် ကျင်းပသော ရှေ့နေဝန်းနီနီ ပြဇာတ်တွင် ပါဝင်သီဆိုခဲ့သည်။ ထို့အပြင် တရုတ်ကွန်မြုနစ်ပါတီ ရာပြည့်အထိမ်းအမှတ်ကျင်းပသော ကွန်မြူနစ်ပါတီရာပြည့်ပြဇာတ်တွင် အပိတ်သီချင်းအနေဖြင့် သီဆိုခဲ့သည်။ ==သီချင်းစာသား== {|class="wikitable" !အင်္ဂလိပ် ဘာသာပြန်!!မြန်မာ ဘာသာပြန် |- |<poem> Without the [[:en:Communist Party of China|Communist Party]], there will be no [[:en:People's Republic of China|new China]]. Without the Communist Party, there will be no new China. The Communist Party toiled for the nation. The Communist Party of one heart saved China. It pointed to the road of [[:en:Mao-Zedong-Thought|liberation]] for the people. It led China towards the light. It supported the [[:en:Second Sino-Japanese War|War of Resistance]] for more than eight years. It has improved people's lives. It built a [[:en:Guerrilla warfare|base behind enemy lines]]. It practiced democracy, bringing many advantages. Without the Communist Party, there will be no new China. Without the Communist Party, there will be no new China. </poem> |<poem lang="my"> ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိလျှင် တရုတ်ပြည်သစ်မရှိနိုင် ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိလျှင် တရုတ်ပြည်သစ်မရှိနိုင် ကွန်မြူနစ်ပါတီသည် နိုင်ငံတော်အတွက် ဖြစ်သည်။ ကွန်မြူနစ်ပါတီသည် တရုတ်ပြည်ကို ကယ်တင်ခဲ့လေပြီ။ ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးလမ်းကို ပြသပေးခဲ့ပြီး တရုတ်ပြည်ရဲ့ မီးရူးတဆောင် ဖြစ်လေသည်။ ရှစ်နှစ်ကျော် တိုက်ပွဲဆင်နွှဲကာ ပြည်သူ့ဘဝကို မြှင့်တင်ပေးခဲ့ပြီး ဒီမိုကရေစီ စနစ်ကျင့်သုံးကာ အကျိုးအမြတ်များစေခဲ့သည်။ ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိလျှင် တရုတ်ပြည်သစ်မရှိနိုင် ကွန်မြူနစ်ပါတီမရှိလျှင် တရုတ်ပြည်သစ်မရှိနိုင် </poem> |} == ကိုးကား == <references /> == ပြင်ပလင့်များ == * [https://web.archive.org/web/20120522140112/http://english.chinamil.com.cn/special/jygg/mp3/track%208.mp3 Orchestral MP3 Audio from PLA Daily] * {{YouTube|g54aPmNjMM4|"No Communist Party, No New China" with subtitles}} [[ကဏ္ဍ:ရိုးရာတရုတ်ဘာသာစကား စာသားပါဝင်သော ဆောင်းပါးများ]] [[ကဏ္ဍ:ရိုးရှင်းသော တရုတ်ဘာသာစကား စာသားပါဝင်သည့် ဆောင်းပါးများ]] [[ကဏ္ဍ:တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]] [[ကဏ္ဍ:တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ အမျိုးသားရေးတေးသီချင်းများ]] iej6vo8zn9toad4c7isvhhf9y9aiwkp 0 212147 752746 727589 2022-07-31T13:58:02Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Retaining title}} {{Infobox software | name = Anki | logo = Anki-icon.svg | screenshot = Anki 2.1.6 screenshot.png | caption = Anki 2.1.6 | collapsible = | author = | developer = [[Damien Elmes]] | released = {{start date and age|df=yes|2006|10|5}} | latest preview version = | latest preview date = | latest release version = 2.1.47 | latest release date = {{Start date and age|df=yes|2021|08|29}}<ref>{{cite web |title=Changes |url=https://changes.ankiweb.net/ |website=Anki Changes |access-date=4 September 2021}}</ref> | programming language = [[Python (programming language)|Python]], [[Rust (programming language)|Rust]] | operating system = [[Windows]], [[macOS]], [[Linux]], [[FreeBSD]]; [[Android OS|Android]] and [[iOS]] (special versions) | size = {{Plainlist| * Windows: 107 MB * macOS: 140 MB * Linux: 134 MB * Android: 14.7 MB * iOS: 33.8 MB }} | language = {{Plainlist| * '''Desktop''': Afrikaans, Arabic, Armenian, Basque, Bulgarian, Catalan, Simplified Chinese, Traditional Chinese, Croatian, Czech, Danish, Dutch, English (United Kingdom), English (United States), Esperanto, Estonian, Finnish, French, Galician, German, Greek, Hebrew, Hungarian, Irish, Italian, Japanese, Korean, Latin, Lojban, Malay, Mongolian, Norwegian, Occitan, Persian, Polish, Portuguese, Brazilian Portuguese, Romanian, Russian, Serbian, Slovak, Slovenian, Spanish, Swedish, Thai, Turkish, Ukrainian, Vietnamese * '''AnkiMobile''': English, Arabic, French, German, Irish, Japanese, Persian, Polish, Portuguese, Russian, Simplified Chinese, Spanish, Traditional Chinese, Turkish }} | language count = 48 (desktop)/14 (AnkiMobile) | genre = [[Flashcard]] [[spaced repetition]] | license = {{Plainlist| Desktop: [[GNU Affero General Public License|GNU AGPL v3+]]<ref>{{cite web |title=LICENSE |url=https://github.com/ankitects/anki/blob/master/LICENSE |website=Anki |publisher=Damien Elmes |date=1 June 2020 |via=GitHub}}</ref> Android [[GNU GPLv3|GNU GPL v3]]<ref>{{cite web |title=COPYING |url=https://github.com/ankidroid/Anki-Android/blob/master/COPYING |website=GitHub |access-date=1 June 2020}}</ref>}} | website = https://apps.ankiweb.net/ }} '''Anki''' သည် spaced repetition စနစ်ကို အသုံးပြုထားသည့် free and open-source flashcard program တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ၎င်းစနစ်သည် မှတ်ဉာဏ်တွင် တာရှည်စွာမှတ်မိစေရန် အသုံးပြုသည့် နည်းလမ်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ "Anki" (暗記) ဆိုသည်မှာ "မှတ်သားခြင်း" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရှိသည့် ဂျပန်စကားလုံးဖြစ်သည်။<ref>{{cite journal |last1=Smolen |first1=Paul |last2=Zhang |first2=Yili |last3=Byrne |first3=John H. |title=The right time to learn: mechanisms and optimization of spaced learning |journal=Nature Reviews Neuroscience |date=25 January 2016 |volume=17 |issue=2 |pages=77–88 |doi=10.1038/nrn.2015.18 |pmid=26806627 |pmc=5126970 |bibcode=2016arXiv160608370S |arxiv=1606.08370 }}</ref> "Anki" ({{lang|ja|[[wikt:暗記|暗記]]}}) is the [[Japanese language|Japanese]] word for "memorization".<ref>[[wikt:暗記]]</ref> ၁၉၈၀ ခုနှစ်များနောက်ပိုင်းတွင် SuperMemo အတွက် ဖန်တီးခဲ့သည့် SM-2 algorithm တွင် ပါရှိသည့် spaced repetition နည်းလမ်းများကို ဤဆော့ဝဲတွင် ထည့်သွင်းထားသည်။ Anki ဆော့ဝဲတွင် အသုံးပြုသူများသည် အရေးပါမှုအလိုက် ပြန်လည်ကာ flashcards များကို စီစဉ်နိုင်အောင် ပြုလုပ်ပေးထားသည်။<ref name="AnkiAlgoFAQ"/> ကတ်များတွင် HTML ကို အသုံးပြုကာ စာသားများ၊ ရုပ်ပုံများ၊ အသံများနှင့် ဗီဒီယိုများ<ref>Played in a separate [[MPlayer]] window.</ref>နှင့် LaTeX ညီမျှခြင်းများ ပါဝင်သည်။ ကတ်များ၏ decks များကို အသုံးပြုသူများ၏ အချက်အလက်များနှင့်အတူ open SQLite ပုံစံဖြင့် သိမ်းဆည်းထားသည်။ ==အသွင်အပြင်များ== ===မှတ်စုများ=== Card များကို မှတ်စုများ၊ အချက်အလက်များမှတ်သားရအတွက် အသုံးပြုကြသည်။ မှတ်စုများကို ဒေတာဘေ့များအတွင်းသို့ သိမ်းဆည်းသည်။ ၎င်းမှတ်စုများကို ထည့်သွင်းရန်အတွက် နေရာများစွာ ဤဆော့ဝဲတွင် ထားရှိပေးထားသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဘာသာစကားတစ်ခုလေ့လာမှုအတွက် မှတ်စုတစ်ခုတွင် မှတ်စုတစ်ခုအတွက် အောက်ပါနေရာများ ပါဝင်ရန် လိုအပ်ပေသည်။ *နေရာ (၁) လေ့လာမည့်ဘာသာစကား ဖော်ပြချက် -  "gâteau" *နေရာ (၂) အသံထွက် (စာသားနှင့် အသံဖိုင်များပါဝင်) *နေရာ (၃) မိမိနားလည်သည့်ဘာသာစကားဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ဖော်ပြချက် ထိုကဲ့သို့သော ပုံစံရှိသည့် ပရိုဂရမ်အချို့ကို သုံးဖက်ပါဖလက်ကတ်များ ( three-sided flashcard) ဟု ခေါ်ကြသည်။ Anki တွင် ကတ်အမျိုးမျိုးတို့တွင် နေရာများစွာတို့ကို ခွင့်ပြုပေးထားသည်။ အသုံးပြုသူသည် ကတ်များတွင် ပါဝင်မည့် အချက်အလက်များကို စစ်ဆေးရန် ဒီဇိုင်းပြုလုပ်နိုင်သည်။ ကတ်တစ်ခုတွင် မေးခွန်း (ဖော်ပြချက်) နှင့် အဖြေ (အသံထွက်၊ အဓိပ္ပာယ်) စသည့်တို့ ပါဝင်ရမည် ဖြစ်သည်။ အချက်အလက်တူညီသည့် ကတ်များကို ချိတ်ဆက်ခွဲခြားထားနိုင်ရန် ကန်များအားလုံးတို့တွင် အချိန်တစ်ခုတည်းတွင် တစ်ပြိုင်တည်းတွင် စာလုံးပေါင်းသတ်ပုံအမှားကိုလည်း ပြင်ဆင်နိုင်သည်။ Anki သည် အချိန်ခဏလေးတအတွင်း၌ ဆက်စပ်နေသည့် ကတ်များကို ပြသခြင်း မရှိအောင် လုပ်ဆောင်ထားသည်။ အထူးမှတ်စုအမျိုးအစားများကို ပြုလုပ်နိုင်သည့် cloze deletion cards (in Anki 1.2.x) ပြုလုပ်နိုင်ရန်လည်း ခွင့်ပြုပေးထားသည်။ ===Syncing=== Anki သည် အခမဲ့အနေဖြင့် synchronization လုပ်ဆောင်ချက်ကို ထောက်ပံ့ပေးထားသည်။ ၎င်းအွန်လိုင်းဆာဗာကို AnkiWeb ဟု ခေါ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://ankiweb.net |title=Anki – friendly, intelligent flashcards |work=ankiweb.net}}</ref> ဤလုပ်ဆောင်ချက်သည် အသုံးပြုသူများ မတူညီသည့် ကိရိယာများဖြစ်ကြသည့် ကွန်ပျူတာ၊ အွန်လိုင်းနှင့် ဆဲလ်ဖုန်းများမှတဆင့် Deck များကို ရယူအသုံးပြုနိုင်မည် ဖြစ်သည်။ ၎င်းတွင် third-party open-source (AGPLv3) AnkiServer ပါဝင်သည်။ ၎င်းဆော့ဝဲသည် အသုံးပြုသူများအား ကိုယ်ပိုင်ကွန်ပျူတာ သို့မဟုတ် ဆာဗာများတွင် အလုပ်လုပ်ဆောင်နိုင်အောင် လုပ်ဆောင်ပေးသည်။ သို့သော်လည်း ဤလုပ်ဆောင်ချက်သည် မကြာသေးမီက ထွက်ရှိထားသည့် Anki ဗားရှင်းများနှင့် လိုက်လျောညီထွေလုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်း မရှိသေးပေ။ ထို့အပြင် ၎င်းတွင် Anki collections များကို တွက်ချက်သည့် RESTful API ကိုလည်း ထောက်ပံ့ပေးထားသည်။<ref>{{cite web |url=https://github.com/dsnopek/anki-sync-server |title=dsnopek/anki-sync-server |work=GitHub |date=24 July 2019}}</ref> ===ဂျပန်စာနှင့် တရုတ်စာ ဖတ်နိုင်စွမ်း=== Anki သည် တရုတ်စာနှင့် ဂျပန်စာကို အလိုအလျောက် ဖြည့်သွင်းကာ ဖတ်နိုင်သည်။ ဗားရှင်း 0.9.9.8.2 ထွက်ရှိကတည်းက ဤလုပ်ဆောင်ချက်သည် သီးခြား plug-ins များတွင် ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ===Add-ons=== Anki တွင် Add-ons ပေါင်း ၇၅၀ ကျော် ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |url=https://ankiweb.net/shared/addons/|title=Add-ons for Anki 2.1|work=ankiweb.net}}</ref> ၎င်းတို့ကို များသောအားဖြင့် third-party developers များက ရေးသားထားကြသည်။<ref>{{cite web|url=https://addon-docs.ankiweb.net/#/|title=Writing Anki Add-ons|work=addon-docs.ankiweb.net}}</ref> ၎င်းတို့သည် speech synthesis, enhanced user statistics, image occlusion, incremental reading, ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် တည်းဖြတ်ခြင်းနှင့် cards များ ဖန်တီးခြင်း စသည်တို့ကို ထောက်ပံ့ထားကြသည်။<ref>{{Cite web |url=https://ankiweb.net/shared/info/1818932105 |title=AnkiEmperor – Gamification for Anki |website=ankiweb.net |access-date=26 March 2020}}</ref> ===Shared decks=== Anki တွင် အသုံးပြုသူများ၏ အားထုတ်မှုဖြင့် ဖန်တီးထာသည့် များပြားကြီးမား၌ လက်ရှိအသုံးဝင်သည့် ဒေတာဘေ့များ ပါဝင်သည့် shared decks များကို အခြားသောအသုံးပြုသူများသည် ဒေါင်းလုပ်ပြုလုပ်ရယူကာ အသုံးပြုနိုင်သည်။ ၎င်း shared deck ဘာသာစကားဆိုင်ရာများအပြင် ပထဝီဝင်၊ ရူပဗေဒ၊ ဇီဝဗေဒ၊ ဓာတုဗေဒနှင့် အခြားသော အရာများ ပါဝင်ကြသည်။ အမျိုးမျိုးသော ဆေးဘက်သိပ္ပံဆိုင်ရာ deck များကို အသုံးပြုသူများသည် ပူးပေါင်းဖန်တီးထားကြပြီး ၎င်းတို့ကိုလည်း ရယူအသုံးပြုနိုင်သည်။<ref>{{Cite web |url=https://apps.ankiweb.net/docs/manual.html#downloading-shared-decks |title=Anki Manual |website=apps.ankiweb.net |language=en |access-date=26 August 2018}}</ref> ==နှိုင်းယှဉ်ချက်များ== ==မိုဘိုင်းဗားရှင်းများ== အောက်ဖော်ပြပါ Anki ဆော့ဝဲများကို စမတ်ဖုန်း, တက်ဘလက်နှင့် ဝဘ်များတွင် စားပွဲတင်ကွန်ပျူတာဗားရှင်းကဲ့သို့ပင် အသုံးပြုနိုင်သည်။<ref>{{cite web|url=https://apps.ankiweb.net/#ios|title=Anki - powerful, intelligent flashcards|work=ankisrs.net|quote=AnkiMobile is a paid companion to the free computer program,|date=29 October 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=https://github.com/ankidroid/Anki-Android/wiki/FAQ#do-i-need-anki-desktop-too|title=Anki-Android Wiki: FAQ: Do I need Anki Desktop too?|quote=AnkiDroid is designed primarily as a tool for reviewing cards created with Anki Desktop, rather than as a complete replacement for it.|date=29 October 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=https://ankiweb.net/about|title=About - AnkiWeb|quote=AnkiWeb is intended to be used in conjunction with the computer version of Anki. While it is possible to create basic text-only cards and review them using only AnkiWeb,|date=29 October 2017}}</ref> *AnkiMobile- <ref>{{cite web|url=http://ankisrs.net/docs/AnkiMobile.html|title=Anki - powerful, intelligent flashcards|work=ankisrs.net}}</ref>for iPhone, iPod touch or iPad (paid) *AnkiWeb- <ref>{{cite web|url=http://ankiweb.net/|title=Anki - friendly, intelligent flashcards|work=ankiweb.net}}</ref>(online server, free to use; includes add-on and deck hosting) *AnkiDroid- <ref>{{cite web|url=https://github.com/ankidroid/Anki-Android|title=Anki on Android|work=github.com|date=26 July 2019}}</ref>for Android (free of charge, under GPLv3; by Nicolas Raoul) flashcard များနှင့် လေ့လာနေ့သည့် ဖြစ်စဉ်မှတ်တမ်းများအား AnkiWeb ကို အသုံးပြုကာ Sync လုပ်ခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။ ထို့အပြင် Ankidroid တွင် flashcard များ ပြုလုပ်ရာတွင် ဘာသာစကားများစွာအတွက် စာသားမှအသံသို့ပြောင်းပေးသည့် text-to-speech (TTS) လုပ်ဆောင်ချက်ကိုပါ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနိုင်သည်။ Android TTS engine (e.g. Android version Ice Cream Sandwich တွင် ရုရှဘာသာစကားမပါရှိခြင်း) ကဲ့သို့သော အင်ဂျင်များတွင် ဘာသာစကားများ မပါဝင်များ ရှိပါက အခြားသော မတူညီသည့် TTS အင်ဂျင်တစ်ခုဖြစ်သည့် SVOX TTS Classic ကဲ့သို့သော အင်ဂျင်များကို အသုံးပြုနိုင်သည်။ ==သမိုင်းကြောင်း== Damien Elmes သည် Anki ၏ ထုတ်လုပ်သူ ဖြစ်သည်ဟု အစောဆုံး ဖော်ပြထားကြသည်။ ၎င်းကို ၂၀၀၆ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၅ ရက်နေ့တွင် ဖော်ပြထားသည်။ ၎င်းနေ့စွဲကိုလည်း Anki ၏ မွေးနေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။<ref>[https://groups.google.com/forum/#!topic/anki-users/M8mDFN7-H-I/discussion Happy birthday, Anki!], a thread started by Damien Elmes in the ankisrs Google Group on 5 October 2011.</ref> ဗားရှင်း 2.0 ကို ၂၀၁၂ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၆ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ဗားရှင်း 2.1 ကို ၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၆ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ==အသုံးချမှု== Anki ကို မူလအသုံးပြုကြသည်မှာ ဘာသာစကားလေ့လာခြင်းတွင် ဖြစ်သည်။ ၎င်းကိုပင် အခြားသော နယ်ပယ်များတွင် အသုံးပြုသည်လည်း ရှိသည်။ သိပ္ပံပညာရှင် Michael Nielsen က လျှင်မြန်စွာရွေ့လျားခြင်းဆိုင်ရာနယ်ပယ်ရှိ ရှုပ်ထွေးသည့်အကြောင်းအရာများကို မှတ်မိစေရန် အသုံးပြုကြသည်။ နောက်ထပ် အသုံးပြုကြည်များမှာ မှတ်သားထိုက်သည့် အဆိုအမိန့်များ၊ စီးပွားရေးလုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များ၏ မျက်နှာများ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆောင်တာအင်တာဗျူးများကို မှတ်မိကြစေရန် အသုံးပြုကြသည်လည်း ရှိသည်။<ref>{{Cite web|url=https://qz.com/1200506/the-latest-brain-hack-to-get-ahead-in-silicon-valley-flashcards/|title=The latest brain hack to get ahead in Silicon Valley: flashcards|last=Coren|first=Michael J.|website=Quartz|language=en|access-date=29 September 2019}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် Roger Craig သည် ဉာဏ်စမ်းပဟေဠိပြိုင်ပွဲ quiz show Jeopardy တွင် ဆုရရှိခဲ့သည်။<ref name=nytimes>{{cite news|title=Record Set On 'Jeopardy!'|first=Dave|last=Itzkoff|newspaper=The New York Times|date=15 September 2010|url=https://www.nytimes.com/2010/09/16/arts/television/16arts-RECORDSETONJ_BRF.html?_r=1|access-date=20 September 2010}}</ref> ၎င်းသည် များပြားသည့် အချက်အလက်များကို မှတ်မိစေရန် Anki ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။<ref name="Baker 2011">{{cite book|last=Baker|first=Stephen|author-link=Stephen L. Baker|year=2011|chapter=How to Play the Game|title=Final Jeopardy: Man vs. Machine and the Quest to Know Everything|chapter-url={{Google books|CwLSrDUoVB0C|page=214|plainurl=yes}}|publisher=[[Houghton Mifflin Harcourt]]|page=[https://archive.org/details/finaljeopardyman0000bake/page/214 214]|isbn=978-0-547-48316-0|lccn=2010051653|oclc=651912283|ol=25136706M|access-date=25 April 2015|url=https://archive.org/details/finaljeopardyman0000bake/page/214}}</ref> ===ဆေးဘက်ဆိုင်ရာပညာရေး=== Anki သည် အမေရိကန်နိုင်ငံရှိ ဆေးပညာကျောင်းသားများစွာအကြားတွင် အရေးပါသည့် ရင်းမြစ်တစ်ခုအဖြစ် လျှင်မြန်စွာ ဖြစ်လာလျက်ရှိသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ဝါရှင်တန်တက္ကသိုလ် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာကျောင်းတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် လေ့လာမှုတစ်ခုတွင် ကျောင်းသား ၃၁ ရာခိုင်နှုန်းက Anki ဆော့ဝဲကို ဆေးဘက်ဆိုင်ပညာရေးလေ့လာမှုရင်းမြစ်တစ်ခုအနေဖြ်င့ အသုံးပြုလျက်ရှိသည်ဟု တွေ့ရှိခဲ့သည်။ <ref>{{Cite journal|last1=Deng|first1=Francis|last2=Gluckstein|first2=Jeffrey A.|last3=Larsen|first3=Douglas P.|date=1 December 2015|title=Student-directed retrieval practice is a predictor of medical licensing examination performance|journal=Perspectives on Medical Education|language=en|volume=4|issue=6|pages=308–313|doi=10.1007/s40037-015-0220-x|issn=2212-277X|pmc=4673073|pmid=26498443}}</ref>ထို့ကဲ့သို့ တူညီသည့် လေ့လာမှုတစ်ခုတွင် မတူညီသည့် Anki card များနှင့် USMLE Step 1 score အကြားတွင် အပြုသဘောဆောင်သည့် ဆက်စပ်မှုရှိသည့်ကို တွေ့ရသည်။ Boards နှင့် Beyond ကဲ့သို့သော အခြားသော third-party ရင်းမြစ်များသည် Anki deck များအပေါ်တွင် အခြေခံကာပါဝင်ကြသည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/medicalschoolanki/comments/8rdcqz/lightyear_a_boards_and_beyond_based_step_1_anki/|title=r/medicalschoolanki - LIGHTYEAR: A Boards and Beyond based STEP 1 Anki deck (~22.5k cards)|website=reddit|language=en-US|access-date=26 March 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.boardsbeyond.com/how-to-use-boards-and-beyond|title=Boards and Beyond|last=Ryan|first=Jason|website=Boards and Beyond|access-date=25 March 2020}}</ref> == Palm OS အတွက် ထုတ်လုပ်ထားသည့် Copera Inc.'s Anki== Palm OS အတွက် ထုတ်လုပ်ထားသည့် Anki နှင့် ဆက်စပ်မှုမရှိသည့် Anki for Palm OS ကို Copera, Inc. က ဖန်တီးခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://eichert.com/copera.com/anki.com/index.html|title=About Anki for Palm OS|work=Mirror of old anki.com website|accessdate=17 October 2021|archivedate=4 March 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304141847/http://eichert.com/copera.com/anki.com/index.html}}</ref> ၎င်း Copera, Inc. ကို ယခင်က Cooperative Computers, Inc. ဟု သိကြသည်။ ၎င်းဆော့ဝဲကို ၂၀၀၂ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် PalmSource အစည်းအဝေးပွဲတွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ Anki for Palm OS ကို ၂၀၀၂ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၆ ခုနှစ်အထိ စီးပွားဖြစ်ထုတ်ကုန်အဖြစ် ရောင်းချခဲ့သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ် နောက်ပိုင်းတွင် ၎င်း Anki for Palm OS ကို အခမဲ့ဆော့ဝဲ (freeware) အနေဖြင့် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ==ပိုမိုဖတ်ရှုရန်== * {{cite web|url=http://huginn.net/foolsworkshop/reviews/index.html%3Fp=7.html|title=Anki Review|author=Konrad M Lawson|work=Fool’s Flashcard Review|date=28 April 2008|access-date=23 March 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090404064451/http://foolsworkshop.com/reviews/anki-review|archive-date=4 April 2009|url-status=live}} ([http://foolsworkshop.com/reviews/anki-all-the-way part 2]) * {{cite web|url=https://lifehacker.com/anki-teaches-text-audio-or-images-through-repetition-5129286|title=Anki Teaches Text, Audio, or Images Through Repetition|author=Kevin Purdy|work=[[Lifehacker]]: Featured Download|date=12 January 2009|access-date=23 March 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090402150229/http://lifehacker.com/5129286/anki-teaches-text-audio-or-images-through-repetition|archive-date=2 April 2009|url-status=live}} * {{cite web | url = http://www.cumberlandnewsnow.com/Living/2009-09-24/article-371214/New-computer-software-makes-studying-easier-by-carefully-timing-reviews/1 | title = New computer software makes studying easier by carefully timing reviews | author = Kristian Peltonen | work = Article on Anki & Smart.fm for the Canadian Press | date = 24 September 2009 }}{{Dead link|date=June 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * {{cite web|url=http://nihongoperapera.com/mnemosyne-anki-review.html |title=Review of Mnemosyne vs. Anki vs. SuperMemo |work=Nihongo Pera Pera (Fluent Japanese) |date=1 June 2008 |access-date=8 September 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080907032922/http://www.nihongoperapera.com/mnemosyne-anki-review.html |archive-date=7 September 2008 |url-status=dead }} * {{cite web|url=http://www.glowingfaceman.com/2009/02/anki-vs-mnemosyne.html |title=Anki vs. Mnemosyne |author=Glowing Face Man |date=22 February 2009 |access-date=23 March 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090226231944/http://www.glowingfaceman.com/2009/02/anki-vs-mnemosyne.html |archive-date=26 February 2009 |url-status=dead }} * {{ cite web | url = http://ubuntu-user.com/Magazine/Archives/2009/2/Mnemosyne-and-Anki | title = Mnemosyne and Anki | author = David Harding | work = Ubuntu User magazine article | year = 2009 }} * {{cite book | last = Baker | first = Stephen | author-link = Stephen_L._Baker | title = Final Jeopardy: Man vs. Machine and the Quest to Know Everything | publisher = Houghton Mifflin Harcourt | year = 2011 | isbn = 978-0-547-48316-0 | page = [https://archive.org/details/finaljeopardyman0000bake/page/214 214] | url = https://archive.org/details/finaljeopardyman0000bake/page/214 }} ==ပြင်ပလင့်များ== * {{official website}} * [https://apps.apple.com/us/app/ankimobile-flashcards/id373493387 AnkiMobile Flashcards on the App Store] * [https://www.supermemo.com/en/archives1990-2015/english/ol/sm2 SM2 Algorithm] * [https://web.archive.org/web/20130129115710/http://ankisrs.net/docs/manual.html#what-algorithm Anki Algorithm] * {{F-Droid|com.ichi2.anki|AnkiDroid}} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:အခမဲ့ ပညာရေး ဆော့ဖ်ဝဲလ်]] qra1g3wdwn1rfimkvjq3wwhqomv1tl9 0 222746 752745 728985 2022-07-31T13:28:40Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox election | election_name = ၂၀၁၁ သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ခြင်း | country = Myanmar | type = presidential | ongoing = no | previous_election = | previous_year = ၁၉၈၈ | next_election = ၂၀၁၆ မြန်မာနိုင်ငံ သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ခြင်း | next_year = ၂၀၁၆ | election_date = ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၁၁ | turnout = ၆၅၄ (၉၉.၂%) | 1blank =အစုအဖွဲ့ | image1 = [[File:President Thein Sein.jpg|130x130px]] | nominee1 = [[ဦးသိန်းစိန်]] | 1data1 = [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]] | party1 = ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ | electoral_vote1 = ၄၀၈ | percentage1 = ၆၂.၄% | image2 = [[File:Tin Aung Myint Oo.jpg|130x130px]] | nominee2 = သီဟသူရ ဦး[[တင်အောင်မြင့်ဦး၊ ဦး (သီဟသူရ)|တင်အောင်မြင့်ဦး]] | 1data2 = [[တပ်မတော်]] | party2 = ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ | electoral_vote2 = ၁၇၁ | percentage2 = ၂၆.၃% | image3 = [[File:Sai Mauk Kham in 2015.jpg|130x130px]] | nominee3 = [[စိုင်းမောက်ခမ်း]] | 1data3 = [[အမျိုးသားလွှတ်တော်]] | party3 = ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ | electoral_vote3 = ၇၅ | percentage3 = ၁၁.၅% | title = [[နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ]] ဥက္ကဋ္ဌ | posttitle =ရွေးကောက်ပွဲအပြီး နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲများ | before_election = [[သန်းရွှေ (ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး)|ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး သန်းရွှေ]] | before_party = တပ်မတော် | after_election = ဦးသိန်းစိန် {{small|([[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]])}}<br>သီဟသူရ ဦးတင်အောင်မြင့်ဦး {{small|([[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယ သမ္မတ|ဒုသမ္မတ ၁]])}}<br>ဒေါက်တာစိုင်းမောက်ခမ်း {{small|(ဒုသမ္မတ ၂)}} | after_party = }} ၂၀၁၁ခုနှစ်အတွက် [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|နိုင်ငံတော်သမ္မတ]]နှင့် [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယ သမ္မတ|ဒုတိယသမ္မတ]]များ ရွေးချယ်ခြင်းကို ၂၀၁၁ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၄ရက်နေ့တွင် [[နေပြည်တော်]]ရှိ [[ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်]] တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၀|၂၀၁၀ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ]]ပြီးနောက် အနိုင်ရလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် တပ်မတော်သား လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များက ရွေးချယ်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသည်မှာ [[မြန်မာနိုင်ငံဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈)|၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ]]အရ ပထမဆုံးအကြိမ် ရွေးချယ်သော နိုင်ငံတော်သမ္မတ ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုရွေးကောက်တင်မြှောက်ခြင်းတွင် ဦးသိန်းစိန်၊ သီဟသူရ ဦးတင်အောင်မြင့်ဦးနှင့် ဒေါက်တာစိုင်းမောက်ခမ်း (ခေါ်) မောင်အုန်း တို့က နိုင်ငံတော်သမ္မတ၊ ဒုတိယသမ္မတ (၁)၊ ဒုတိယသမ္မတ (၂) တို့အဖြစ် အသီးသီး ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသည်။ ၎င်းတို့သည် ၂၀၁၁ခုနှစ် မတ်လ (၃၀)ရက်နေ့တွင် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်၌ ကျမ်းကျိန်ပြီးနောက် တာဝန်များ စတင်ထမ်းဆောင်ခဲ့ကြသည်။ ==နောက်ခံသမိုင်းကြောင်း== ၁၉၈၈ခုနှစ်တွင် [[တပ်မတော်]]မှ အာဏာသိမ်းယူပြီးနောက် [[နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့|နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့]]၊ [[နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ|နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ]]တို့မှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။<ref name="tmj">{{cite news|url=https://www-bbc-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.bbc.com/burmese/world-41284436.amp?amp_js_v=a6&amp_gsa=1&usqp=mq331AQHKAFQArABIA%3D%3D#aoh=16225283854965&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=From%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fburmese%2Fworld-41284436|title=၁၉၈၈ တတိယ စစ်အာဏာသိမ်းမှု}}</ref> ၁၉၈၈ခုနှစ်မှစ၍ နိုင်ငံတော်သမ္မတရာထူးနှင့် ၁၉၇၄ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတို့ကို ဖျက်သိမ်းထားခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအသစ်ကို ရေးဆွဲကာ ၂၀၀၈ခုနှစ်တွင် အတည်ပြုခဲ့သည်။ ထိုအခြေခံဥပဒေအရ ၂၀၁၀ပြည့်နှစ် နိုဝင်ဘာ ၇ရက်နေ့တွင် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပခဲ့သည်။ ရွေးကောက်ပွဲကို [[အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်|အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]]မှ သပိတ်မှောက်ပြီး ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခြင်းမရှိပေ။ ==ရွေးချယ်ခြင်းစနစ်ပုံစံ== ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ အခန်း (၃) အရ နိုင်ငံတော်သမ္မတနှင့် ဒုတိယသမ္မတများသည် [[နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ]]များ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်များကို ရွေးကောက်ပွဲပြီးနောက် ဖွဲ့စည်းသည့် [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်|ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်]]က ရွေးချယ်ကြရသည်။ အခြေခံဥပဒေအရ [[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]]နှင့် [[အမျိုးသားလွှတ်တော်]]တို့ ဖွဲ့စည်းထားရှိသည်။ ပြည်သူ့လွှတ်တော်အတွက် မြို့နယ် (သို့မဟုတ်) လူဦးရေကို အခြေခံ၍ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသော လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် (၃၃၀)ဦး၊ [[တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်]]မှ အမည်စာရင်းတင်သွင်းသော တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် (၁၁၀)ဦး၊ စုစုပေါင်း (၄၄၀)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းသည်။ အမျိုးသားလွှတ်တော်အတွက် တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ပြည်နယ် (၁၄)ခုမှ တူညီစွာ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသော လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် (၁၆၈)ဦး၊ တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်မှ အမည်စာရင်းတင်သွင်းသော တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် (၅၆)ဦး၊ စုစုပေါင်း (၂၂၄)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းသည်။ ထိုလွှတ်တော်နှစ်ရပ်ကို ပေါင်းစည်း၍ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကို (၆၆၄) ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းသည်။ ===သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ရေးအဖွဲ့=== {{main|သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ရေးအဖွဲ့}} အခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ (၆၀)အရ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်မှ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်အစုအဖွဲ့ သုံးစုဖြင့် သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ရေးအဖွဲ့ ဖွဲ့စည်းရမည်ဖြစ်သည်။ {| class="wikitable" |- ! colspan="2" | သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ရေးအဖွဲ့၏ ဖွဲ့စည်းပုံ<ref name="cont">{{cite book|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈)|url=http://www.myanmarconstitutionaltribunal.org.mm/lawdatabase/my/download/file/fid/137|access-date=31 March 2016|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230160924/http://www.myanmarconstitutionaltribunal.org.mm/lawdatabase/my/download/file/fid/137|url-status=dead}}</ref> |- !အစုအဖွဲ့ !ကိုယ်စားလှယ်အရေအတွက် |- |ပြည်သူ့လွှတ်တော်အစုအဖွဲ့ |'''၃၃၀''' |- |အမျိုးသားလွှတ်တော်အစုအဖွဲ့ |'''၁၆၈''' |- |လွှတ်တော်နှစ်ရပ်ပေါင်း တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်အစုအဖွဲ့ |'''၁၆၆''' |- |<center>'''စုစုပေါင်း'''<center/> |၆၆၄ |} ထိုအစုအဖွဲ့ သုံးစုမှ ဒုတိယသမ္မတလောင်းအသီးသီးကို တင်သွင်းရမည်။ ထိုကိုယ်စားလှယ်လောင်းများအား ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်နှင့် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်တွင် ပါဝင်သော လွှတ်တော်နှစ်ရပ်၏ အကြီးအမှူး၊ ဒုတိယအကြီးအမှူးများက အရည်အချင်းစစ်ဆေးရမည်။ ထို့နောက် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်အားလုံးက ဒုတိယသမ္မတလောင်း (၃)ဦးအား မဲပေးရွေးချယ်ကြရမည်။ မဲအများဆုံးရသူက နိုင်ငံတော်သမ္မတ၊ ဒုတိယမဲအများဆုံးရသူက ဒုတိယသမ္မတ - ၁၊ တတိယမဲအများဆုံးရသူက ဒုတိယသမ္မတ -၂ အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ရသည်။ ==ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ== လွှတ်တော်အစုအဖွဲ့အသီးသီးမှ ပဏာမရွေးချယ်ထားသည့် ဒုတိယသမ္မတလောင်း (၅)ဦးရှိခဲ့သည်။ ထို (၅)ဦးမှာ အရည်အချင်းပြည့်မီကြောင်း [[သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ရေးအဖွဲ့]]က စိစစ်အတည်ပြုခဲ့သည်။ ထို့နောက် အစုအဖွဲ့များအတွင်း ဒုတိယသမ္မတလောင်းများ ထပ်မံရွေးချယ်ခဲ့ကြသည်။<ref name="vps">{{cite news |title=ဒု သမ္မတလောင်း အရွေးခံမဲ့ သူတွေကို စိစစ်အတည်ပြု|url=https://www-bbc-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.bbc.com/burmese/burma/2011/02/110202_parliament_vice_presidents.amp?amp_js_v=a6&amp_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16413056792796&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=From%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fburmese%2Fburma%2F2011%2F02%2F110202_parliament_vice_presidents}}</ref> ===ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်အစုအဖွဲ့=== ပြည်သူ့လွှတ်တော်အစုအဖွဲ့မှ တင်သွင်းသည့် ဒုတိယသမ္မတလောင်းမှာ ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်မှ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် [[ဦးသိန်းစိန်]] ဖြစ်သည်။ဦးသိန်းစိန်သည် နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ၏ [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်]]လည်းဖြစ်သည်။ အစုအဖွဲ့အတွင်း တင်သွင်းမည့်ကိုယ်စားလှယ်​လောင်းကို မဲ​ပေး​ရွေးချယ်ကြရာ ရွေးကောက်ခံပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များတွင် (၅) နေရာ လစ်လပ်နေသဖြင့် ကျန်ရှိသော (၃၂၅) ဦးအနက် (၃၁၄) ဦး မဲပေးခဲ့သည်။ {| class="wikitable" |- ! colspan="5" | ပြည်သူ့လွှတ်တော်အစုအဖွဲ့အတွင်း ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ရွေးချယ်ခြင်းရလဒ်<ref name="nominate">{{cite news |title=Thein Sein and Sai Mauk Kham elected as vice presidents |url=http://mizzima.com/news/breaking-and-news-brief/4838-thein-sein-and-sai-mauk-kham-elected-as-vice-presidents.html |accessdate=4 January 2022 |archivedate=12 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110712100608/http://mizzima.com/news/breaking-and-news-brief/4838-thein-sein-and-sai-mauk-kham-elected-as-vice-presidents.html }}</ref> |- !colspan=2|ကိုယ်စားလှယ်လောင်း !ပါတီ !မဲအရေအတွက် !ရာခိုင်နှုန်း |- |style="background:{{ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ/meta/color}};| | '''ဦးသိန်းစိန်''' |[[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] |၂၇၆ |၈၇.၉ |- |style="background:#1184e8"| |'''စောသိန်းအောင်''' |[[ဖလုံ-စဝေါ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ]] |၃၈ |၁၂.၁၀ |- |colspan=3|စုစုပေါင်း |၃၁၄ |၁၀၀ |} ===အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်အစုအဖွဲ့=== အမျိုးသားလွှတ်တော်အစုအဖွဲ့မှ ဒေါက်တာစိုင်းမောက်ခမ်းအား ဒုတိယသမ္မတလောင်းအဖြစ် အမည်စာရင်း တင်သွင်းခဲ့သည်။ သူသည် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် မဟုတ်သော ပြင်ပမှဖြစ်သည်။ {| class="wikitable" |- ! colspan="5" | အမျိုးသားလွှတ်တော်အစုအဖွဲ့အတွင်း ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ရွေးချယ်ခြင်းရလဒ်<ref name="nominate"/> |- !colspan=2|ကိုယ်စားလှယ်လောင်း !ပါတီ !မဲအရေအတွက် !ရာခိုင်နှုန်း |- |style="background:{{ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ/meta/color}};| | '''ဒေါက်တာ [[စိုင်းမောက်ခမ်း]]''' |[[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] |၁၄၀ |၈၃.၈၃ |- |style="background:#ff0000"| |'''ဒေါက်တာ [[အေးမောင် (လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်)|အေးမောင်]]''' |[[ရခိုင်တိုင်းရင်းသားများ တိုးတက်ရေး ပါတီ|ရခိုင်တိုင်းရင်းသားများတိုးတက်ရေးပါတီ]] |၂၇ |၁၆.၁၇ |- |colspan=3|စုစုပေါင်း |၁၆၇ |၁၀၀ |} ===တပ်မတော်သားကိုယ်စားလှယ်အစုအဖွဲ့=== လွှတ်တော်နှစ်ရပ်ပေါင်း တပ်မတော်သားအစုအဖွဲ့မှ ပုပ္ပသီရိမြို့နယ် ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အငြိမ်းစား သီဟသူရ ဦးတင်အောင်မြင့်ဦး ကို အမည်စာရင်းတင်သွင်းကြသည်။ သူသည် နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ၏ အတွင်းရေးမှူး (၁) ဖြစ်သည်။ {| class="wikitable" |- ! colspan="5" | လွှတ်တော်နှစ်ရပ်ပေါင်း တပ်မတော်သားအစုအဖွဲ့အတွင်း ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ရွေးချယ်ခြင်းရလဒ် |- !colspan=2|ကိုယ်စားလှယ်လောင်း !ပါတီ !မဲအရေအတွက် !ရာခိုင်နှုန်း |- |style="background:{{ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ/meta/color}};| | '''သီဟသူရ [[တင်အောင်မြင့်ဦး၊ ဦး (သီဟသူရ)|ဦးတင်အောင်မြင့်ဦး]]''' |[[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] |၁၆၆ |၁၀၀ |} ==မဲရလဒ်== ၂၀၁၁ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၄ရက်နေ့တွင် ကျင်းပသော ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်အစည်းအဝေး၌ နိုင်ငံ​တော်သမ္မတနှင့် ဒုတိယသမ္မတများကို မဲပေးရွေးချယ်ကြသည်။ ၎င်းတို့အနက် ပြည်သူ့လွှတ်တော်အစုအဖွဲ့မှ တင်သွင်းသော ဦးသိန်းစိန်က မဲအများဆုံးရရှိကာ နိုင်ငံတော်သမ္မတအဖြစ်လည်းကောင်း၊ တပ်မတော်သားအစုအဖွဲ့မှ တင်သွင်းသော သီဟသူရ ဦးတင်အောင်မြင့်ဦးက ဒုတိယမဲအများဆုံးရရှိကာ ဒုတိယသမ္မတ (၁)အဖြစ်လည်းကောင်း၊ အမျိုးသားလွှတ်တော်အစုအဖွဲ့မှ တင်သွင်းသော ဒေါက်တာ စိုင်းမောက်ခမ်းက တတိယမဲအများဆုံးရရှိကာ ဒုတိယသမ္မတ (၂) အဖြစ်လည်းကောင်း အသီးသီး ရွေးချယ်ခံရသည်။ {| class="wikitable" |- ! colspan="5" | သမ္မတနှင့် ဒုတိယသမ္မတများ ရွေးချယ်ခြင်း မဲရလဒ်<ref name="mrpresident">{{cite news |title=ဦးသိန်းစိန်ကို သမ္မတ ရွေး|url=https://www-bbc-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.bbc.com/burmese/burma/2011/02/110204_theinsein_president.amp?amp_js_v=a6&amp_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16413013236829&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=From%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fburmese%2Fburma%2F2011%2F02%2F110204_theinsein_president}}</ref> |- !colspan=2|ကိုယ်စားလှယ်လောင်း !ပါတီ !မဲအရေအတွက် !ရာခိုင်နှုန်း |- |style="background:{{ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ/meta/color}};| |[[ဦးသိန်းစိန်|'''ဦးသိန်းစိန်''']] |[[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] |၄၀၈ |၆၂.၃၉ |- |style="background:{{ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ/meta/color}};| | '''သီဟသူရ [[တင်အောင်မြင့်ဦး၊ ဦး (သီဟသူရ)|ဦးတင်အောင်မြင့်ဦး]]''' |[[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] |၁၇၁ |၂၆.၁၅ |- |style="background:{{ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ/meta/color}};| |'''ဒေါက်တာ''' [[စိုင်းမောက်ခမ်း|'''စိုင်းမောက်ခမ်း''']] |[[ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ]] |၇၅ |၁၁.၄၇ |- |colspan=3|စုစုပေါင်း |၆၅၄ |၁၀၀ |} ==၂၀၁၂ ကြားဖြတ်ရွေးချယ်ခြင်း== ၂၀၁၂ခုနှစ် ​မေလတွင် ဒုတိယသမ္မတ (၁) ဖြစ်သူ သီဟသူရ ဦးတင်အောင်မြင့်ဦးမှာ ကျန်းမာရေးကြောင့် ရာထူးမှ နုတ်ထွက်သွားရာ ဒုတိယသမ္မတ (၂) ဒေါက်တာစိုင်းမောက်ခမ်းမှာ ဒုတိယသမ္မတ (၁) ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သီဟသူရ ဦးတင်အောင်မြင့်ဦးမှာ တပ်မတော်သားအစုအဖွဲ့မှ တင်သွင်းထားသူဖြစ်သဖြင့် တပ်မတော်သားအစုအဖွဲ့မှ ထိုစဉ်က [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]ဝန်ကြီးချုပ် ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး အငြိမ်းစား [[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဦးမြင့်ဆွေ]]အား အမည်စာရင်းတင်သွင်းခဲ့သည်။<ref name="vpmyintswe">{{cite news |title=ဒု သမ္မတလောင်း ဦးမြင့်ဆွေကို ဘယ်လိုမြင်ကြသလဲ|url=https://burma.irrawaddy.com/news/2012/07/11/14571.html}}</ref> သို့ရာတွင် အရည်အချင်းမပြည့်မီခဲ့ပေ။<ref name="vpseinwin">{{cite news |title=ဒုတိယ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး စိန်ဝင်း ဒုတိယ သမ္မတ ဖြစ်လာဖွယ် ရှိ|url=https://burma.irrawaddy.com/news/2020/11/25/233932.html}}</ref> ထို့ကြောင့် [[တပ်မတော် (ရေ)]] ၏ [[ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်(ရေ)|ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်]]ဖြစ်သူ ရေတပ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး [[ဉာဏ်ထွန်း]]အား အမည်စာရင်းတင်သွင်းခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၂၀၁၂ခုနှစ် ဩဂုတ်လ (၁၅)ရက်​နေ့တွင်မှ ဦးဉာဏ်ထွန်းမှာ ဒုတိယသမ္မတ (၂) ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref name="vpnyantun">{{cite news |title=ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဉာဏ်ထွန်းကို ဒုသမ္မတ ခန့်အပ်|url=https://burma.irrawaddy.com/news/2012/08/15/17704.html}}</ref> ==ကိုးကား== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရွေးကောက်ပွဲများ]] gnwmlvyslpl2zz8edhsxepbmlqx08vq 0 228307 752820 750350 2022-08-01T05:15:38Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ပရာချောပ်ခီရီခန်းပြည်နယ်<br/>Prachuap Khiri Khan | native_name = ประจวบคีรีขันธ์ | native_name_lang = th | settlement_type = [[ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်များ|ပြည်နယ်]] | image_skyline = {{multiple image | border = infobox | total_width = 280 | image_style = border:1; | perrow = 2/2/2 | image1 = Hua Hin hotels.jpg | image2 = Thong Chai, Bang Saphan District, Prachuap Khiri Khan, Thailand - panoramio (7).jpg | image3 = Rajabhakti Park Jan2016.JPG | image4 = Sam-Ao Field.jpg | image5 = น้ำตกห้วยยาง - panoramio.jpg | image6 = Oiunyt.jpg }} | image_alt = | image_caption = ဘယ်မှ ညာ၊ အပေါ်မှ အောက် : [[Hua Hin]], Phra Mahathat Chedi Phakdee Prakat, [[Rajabhakti Park]], [[Sam Ao Stadium]], [[Namtok Huai Yang National Park]], Khao Sam Roi Yot | nickname = ပရာချောပ်<br>Mueang Sam Ao<br>(ပင်လယ်အော် သုံးခုရှိသော မြို့) | motto = | image_seal = Seal Prachuap Khiri Khan.png | image_flag = Prachuap Khiri Khan Flag.png | image_map = Thailand Prachuap Khiri Khan locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = Map of Thailand highlighting Prachuap Khiri Khan province | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = နိုင်ငံ | subdivision_name = ထိုင်းနိုင်ငံ | subdivision_type2 = ဒေသ | subdivision_name2 = အနောက်ပိုင်း | subdivision_type3 = မြို့တော် | subdivision_name3 = [[ပရာချောပ်ခီရီခန်းမြို့]] | subdivision_type4 = အကြီးဆုံးမြို့ | subdivision_name4 = [[Hua Hin]] | leader_party = | leader_title = ပြည်နယ်မှူး | leader_name = Sathian Charoenrien<br>(since&nbsp;October 2021) | area_footnotes = <ref name="AREA">{{cite report |title=Advancing Human Development through the ASEAN Community, Thailand Human Development Report 2014, table 0:Basic Data |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/thailand_nhdr_2014_O.pdf |publisher=United Nations Development Programme (UNDP) Thailand |pages=134–135 |access-date=17 January 2016 |isbn=978-974-680-368-7 |postscript=, Data has been supplied by Land Development Department, Ministry of Agriculture and Cooperatives, at Wayback Machine.}}{{dead link|date=June 2020|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> | area_total_km2 = 6,368 | area_rank = ၃၂ ခုမြောက် | area_water_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |title=รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ศ.2561 |date=31 December 2018 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |language=th |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2018 |access-date=20 June 2019 |accessdate=11 June 2022 |archivedate=14 June 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ }}</ref> | population_total = 548,815 | population_as_of = ၂၀၁၈ | population_rank = ၄၆ | population_density_km2 = 86 | population_density_rank = ၅၅ | population_demonym = | population_note = | demographics1_footnotes = <ref name="HAI 2560">[[:File:Human achievement index 2017.pdf|Human achievement index 2017 by National Economic and Social Development Board (NESDB), pages 1-40, maps 1-9, retrieved 14 September 2019, ISBN 978-974-9769-33-1]]</ref> | demographics1_title1 = HAI (၂၀၁၇) | demographics1_info1 = 0.5843&nbsp;"သင့်"<br/>၄၁ ခုမြောက် | timezone1 = စံတော်ချိန် | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = စာပို့သင်္ကေတ | postal_code = 77xxx | area_code_type = ဖုန်းသင်္ကေတ | area_code = 032 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-77]] | website = {{URL|http://www.prachuapkhirikhan.go.th}} | footnotes = }} '''ပရာချောပ်ခီရီခန်းပြည်နယ်''' သို့မဟုတ် '''ပရာချုပ်ဂီရီခဏ္ဍပြည်နယ်''' ({{lang-en|Prachuap Khiri Khan}}, {{lang-th|ประจวบคีรีขันธ์}}, {{IPA-th|prā.t͡ɕùa̯p.kʰīː.rīː.kʰǎn|pron}}) သည် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]] အနောက်ပိုင်းဒေသရှိ ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ [[ဘန်ကောက်မြို့]]၏ တောင်ဖက် {{convert|240.|km|abbr=on}} အကွာ၊ မလေးကျွန်းဆွယ်၏ မြောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။ မြောက်ဖက်တွင် [[ပစ္ဆိမပုရီပြည်နယ်]]၊ တောင်ဖက်တွင် [[ချွန်ဖော်ပြည်နယ်]]တို့ တည်ရှိသည်။ ပြည်နယ်၏ အနောက်ဖက်တွင် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ [[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]နှင့် နယ်နမိတ် ထိစပ်နေသည်။ ==ကိုးကား== {{reflist}} {{Template:ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ခရိုင်များ}} [[Category:ထိုင်းနိုင်ငံ]] 94jhqjb6w87hs0vzpbyj3dmg5ojw9c7 0 228493 752732 747778 2022-07-31T12:43:43Z InternetArchiveBot 61272 ရင်းမြစ် 1 ခုကို ကယ်ဆယ်ပြီး 0 ခုကို လင့်ခ်သေအဖြစ် စာတွဲပြီးပါပြီ) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Other uses}} {{Infobox settlement | name = ဤသာနဒေသ (အနောက်မြောက်ဒေသ) | native_name = ภาคอีสาน | settlement_type = [[Regions of Thailand|Region]] | image_skyline = {{Photomontage | photo1a = Thai-Lao_Friendship_Bridge_(10729268664).jpg{{!}} Thai–Lao Friendship Bridge | photo2a = Pha Lom Sak.jpg{{!}} Phu Kradueng National Park | photo2b = อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 3.JPG{{!}} Khao Yai National Park | photo3a = Place PhnomrungPrasat.jpg{{!}} Phanom Rung Historical Park | photo3b = CandleFestivalUbon.jpg{{!}} Ubon Ratchathani Candle Festival | size = 270 | position = center | spacing = 2 | color = transparent | border = 0 | foot_montage = From upper-left to lower-right: [[Thai–Lao Friendship Bridge]], [[Phu Kradueng National Park|Phu Kradueng]], [[Khao Yai National Park|Khao Yai]], [[Phanom Rung Historical Park]] and [[Ubon Ratchathani Candle Festival|Candle Festival]] | }} | image_map = Thailand Isan.png | map_alt = | map_caption = ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အရှေ့မြောက်ဒေသ | parts_type = ခရိုင်များ | parts_style = coll | parts = {{nobold|20 provinces}} | p1 = [[ကလဆင်ခရိုင်]] | subdivision_type1 = အကြီးဆုံးမြို့ | subdivision_name1 = [[နဂရရာဇသီမာ]] | subdivision_type2 = [[ဤသာနဘာသာ]] | subdivision_name2 = | unit_pref = metric | area_footnotes = <ref name="RFD">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |script-title=th:ตารางที่ 2 พี้นที่ป่าไม้ แยกรายจังหวัด พ.ศ.2562 |year=2019 |department=Royal Forest Department |language=th |trans-title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |access-date=6 April 2021}} Information, Forest statistics Year 2019, Thailand boundary from Department of Provincial Administration in 2013</ref> | area_water_percent = | area_rank = | area_total_km2 = ၁၆၇၇၁၈ | area_land_km2 = | area_water_km2 = | population_as_of = ၂၀၁၉ | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |website=stat.bora.dopa.go.th |language=th |script-title=th:รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ส.2562 |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2019 |date=31 December 2019 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |access-date=26 February 2020 |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |accessdate=16 June 2022 |archivedate=14 June 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ }}</ref> | population_total = ၂၂၀၁၇၂၄၈ | population_density_km2 = auto <!-- Time Zone -->| timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = | timezone2 = | utc_offset2 = | timezone2_DST = | utc_offset2_DST = | population_demonym = [[Isan people|Khon Isan]] | blank1_name_sec2 = {{nowrap|[[Language]]}} | blank1_info_sec2 = [[Isan language|Isan]] • ''others'' }} '''အရှေ့မြောက် ထိုင်း''' သို့မဟုတ် ဤသာန ( [[အီသန်ဘာသာစကား|Isan]] / {{Lang-th|อีสาน}} , {{IPA-th|ʔīː.sǎːn|pron|Th-Isan.ogg}}</img> ; {{Lang-lo|ອີສານ}} ; Issan, Isarn, Issan, Issan, Esan, or Esarn ဟုလည်း ရေးထားသည်။ [[ပါဠိ]] ''īsānna'' သို့မဟုတ် [[သင်္သကရိုက်ဘာသာစကား|Sanskrit]] ईशान्य ''īśānya'' “အရှေ့မြောက်”) <ref>{{Cite web|author=Klaus Glashoff|url=http://learnsanskrit.cc/index.php?script=HK&tinput=northeast&country_ID=&trans=Translate&direction=AU|title=Spoken Sanskrit|publisher=learnsanskrit.cc|archivedate=2021-09-18}}</ref> သည် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]] အရှေ့မြောက်ဒေသ၌ ရှိ၍ ပြည်နယ် ၂၀ ပါဝင်သည်။ ဤသာနသည် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံး ဒေသ ဖြစ်ပြီး မြောက်ဘက် နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် [[မဲခေါင်မြစ်|မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်း]] ( လာအို-ထိုင်းနယ်စပ် တစ်လျှောက်)၊ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ|ကမ္ဘောဒီးယား]] နှင့် [[နဂရ ရာဇသီရိမာမြို့|Nakhon Ratchasima]] ၏ တောင်ဘက် ဆန်ကာ ဖန်တန်း နယ်တို့ဖြစ်သည်။ အနောက်ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း နှင့် အလယ်ပိုင်း ကို ပတ်ချာဘွန်တောင်တန်းများ ဖြင့် ပိုင်းခြားထားသည်။ ဤသာနဒေသသည် {{Convert|167,718|km²}} သည် [[ဂျာမနီနိုင်ငံ|ဂျာမနီ]] ၏ အရွယ်အစား ထက်ဝက်ခန့်ရှိပြီး အင်္ဂလန်နှင့် ဝေလနယ် တို့၏ အရွယ်အစားခန့်ရှိသည်။ စုစုပေါင်း သစ်တောဧရိယာသည် {{Convert|25,203|km²}} သို့မဟုတ် အိန္ဒိယ၏ ဧရိယာ၏ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ရှိသည်။ ==ကိုးကား== [[ကဏ္ဍ:ပြန်လည်မဆန်းစစ်ရသေးသော ဘာသာပြန်များပါဝင်သည့် စာမျက်နှာများ]] cnjxipec23ynulaxp6m1ueb4rxhw3c8 0 229852 752836 752169 2022-08-01T10:20:39Z Kim Doggy 100153 /* ကိုးကား */ wikitext text/x-wiki '''မြတ်သီလဘုရင်မ(善德女王)''' သို့မဟုတ် '''‌ဆွန်းဒေါ့ဘုရင်မ''' ({{lang-ko|선덕여왕}}<ref>[[:ko:선덕여왕|선덕여왕]]</ref>၊ ? - ၆၄၇ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၇ရက်, နန်းသက်: ၆၃၂ခုနှစ် - ၆၄၇ခုနှစ်)သည် [[ရှီလာ]]၏ ၂၇ယောက်မြောက် ဘုရင်ဖြစ်ကာ ကိုရီးယားနိုင်ငံ သမိုင်း၏ ပထမဦးဆုံး ဘုရင်မဖြစ်သည်။ {{Infobox royalty |name= မြတ်သီလဘုရင်မ<br/>ဆွန်းဒေါ့ဘုရင်မ |title= 선덕여왕 (善德女王) |image= Queen Seondeok of Silla 01.jpg |caption= ဆွန်းဒေါ့ဘုရင်မ |succession= [[ရှီလာ]]၏ ဘုရင်မ |coronation= ၆၃၂ခုနှစ် |successor= ဂျင်ဒေါ့ဘုရင်မ |birth_date= ? |death_date= ၆၄၇ခုနှစ်|predecessor=ဂျင်ဖျောင်းဘုရင်}} == ကိုးကား == [[ဂျပန်ပင်လယ်]], [[တာဝိကာ ဟောရ်နေ့]] 3v18ooq0w56rxmdfk1ni3rv6aiqnlry 2 230219 752833 752692 2022-08-01T09:56:20Z Ninjastrikers 22896 [[စိုးရဲထွဋ်]] မှ [[အသုံးပြုသူ:စိုးရဲထွဋ်]] သို့ စာမျက်နှာကို ပြန်ညွှန်းချန်မထားဘဲ Ninjastrikers က ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki ကိုယ်ရေးအကျဉ်း * စိုးရဲထွဋ်(English Soe Ye Htut)ကိုဖခင်ဦးစိုးမိုးမြင့်မိခင်ဒေါ်ခိုင်မာဆွေတို့မှ၁၉၉၄ခုနှစ်မတ်လ၂၅ရက်နေ့တွင်မတ္ထီလာမြို့တွင်မွေးဖွားခဲ့ပါသည်။မွေးဖွားပြီးမကြာခင်တွင်တောင်ငူမြို့သို့ပြောင်းရွေ့နေထိုင်ကြသည့်အတွက်တောင်ငူဇာတိဟုပင်မှတ်ယူနိုင်ပါသည်။၂၀၁၁-၂၀၁၂ပညာသင်နှစ်တွင်အမှတ်(၁)အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်းတွင်တက္ကသိုလ်ဝင်တန်းအောင်မြင်၍နည်းပညာတက္ကသိုလ်(တောင်ငူ)တွင်လျှပ်စစ်နှင့်ဆက်သွယ်ရေးမေဂျာကိုတက်ရောက်သင်ယူခဲ့ပါသည်။ စာပေနှင့်အနုပညာဖြတ်သန်းမှု * ငယ်စဉ်ကတည်းကအနုပညာဝါသနာထုံခဲ့သူတစ်ဦးဖြစ်သည်။အခြေခံပညာကျောင်းသားဘဝတွင်ကဗျာများသုတရသစာပေများကိုဖတ်ရှုကာကဗျာများဆောင်းပါးဝတ္ထုတိုများကိုစမ်းသပ်ရေးသားခဲ့သည်ယနေ့တိုင်ဆက်လက်ရေးသားဆဲဖြစ်သည်။ဂီတကိုအလွန်ရူးသွပ်သူတစ်ယေက်လဲဖြစ်သည်။၇တန်းအရွယ်မှစ၍ဂစ်တာသင်တန်းတက်ရောက်ကာစနစ်တကျသင်ယူခဲ့ပြီးယနေ့တိုင် သီချင်းရေးခြင်း ဂစ်တာ စန္ဒယား စသည်တူရိယာများကိုတီးခတ်နေဆဲဖြစ်သည်။ * တက္ကသိုလ်တက်နေစဉ်တွင်စာပေနှင့်အနုပညာအသင်းအားစတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။တက္ကသိုလ်ကဗျာစာဆောင်အနေဖြင့်<nowiki>''ရင်ခွင်ရှိုက်သံ''</nowiki>အမည်ဖြင့်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ထို့အပြင်အသင်း၌ဂစ်တာသင်တန်းများဖွင့်လှစ်၍ကိုယ်တိုင်သင်ကြားပြသခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးဖြတ်သန်းမှု * ၂၀၂၁ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလ၁ရက်နေ့တွင်စစ်တပ်မှအာဏာသိမ်းလိုက်သောကြောင့်တောင်ငူမြို့မှလူထုကိုဦးဆောင်၍ငြိမ်းချမ်းစွာဆန္ဒပြတောင်းဆိုခဲ့သည်။ထို့နောက်စစ်အစိုးရ၏လိုက်လံဖမ်းစီးခြင်းကိုခံခဲ့ရသည်။ထို့နောက်ထွက်ပြေးလွတ်မြောက်ကာစစ်အာဏာရှင်အားအကြမ်းမဖက်သောနည်း အနုပညာဖြင့်ဆက်လက်တော်လှန်နေဆဲဖြစ်သည်။ n2q6mqkudwspv491nxxraffggc7tn2b 3 230229 752728 2022-07-31T12:36:56Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Shin Thant Ko ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၃၆၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) lb415q2cumabbm0fug7rg3f8q3bnsmb 752730 752728 2022-07-31T12:40:18Z Shin Thant Ko 104391 /* ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Shin Thant Ko ! */ အကြောင်းပြန်ခြင်း wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Shin Thant Ko ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၃၆၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) :[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|@Welcome-Bot]] How can I write about it? [[အသုံးပြုသူ:Shin Thant Ko|Shin Thant Ko]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Shin Thant Ko|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၄၀၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) 2jczve23967fq302rtph0fnt9j2mbin 3 230230 752729 2022-07-31T12:37:06Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် 紗楽 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၃၇၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) bjc2hv6d2tp97i8akuwyzbq9wkwa6mq 3 230231 752754 2022-07-31T14:37:23Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Mmhsm16 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၇၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) m43upt1s48pkbt14rgq904osfsylpxm 3 230232 752755 2022-07-31T14:37:33Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Thatti aung ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၇၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) jyvjone79nej1yv9xvdnouwze8w1sgj 3 230233 752764 2022-07-31T15:37:42Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Myatbhone ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၃၇၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) 9l8if1h9xsi7m2yf9ovurlnen3ld8a4 3 230234 752770 2022-07-31T16:37:52Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Jeon&#39;s ellie ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၆:၃၇၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) pqtg4rcoxi2llzx2tpc1uffeh1zpdwv 3 230235 752777 2022-07-31T19:38:19Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Soethetlwin ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၉:၃၈၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) 6as6slhsw530b83kfbrx7u56t2111m7 3 230236 752778 2022-07-31T19:38:29Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Akeosnhaoe ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၉:၃၈၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) 1uj9rzfn0f65z3xabwtd1m9gl0j8s7b 3 230237 752787 2022-07-31T21:38:47Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် David0442 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၁:၃၈၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) no7jj3a9qj4dwo5xfyunpq729ul4w1c 3 230238 752788 2022-07-31T21:38:57Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Replayful ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၁:၃၈၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) rjnr6c66zg9jvvi45roouz1yus5jfzl 3 230239 752791 2022-07-31T22:39:06Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Mg Soe Win ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၂:၃၉၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) 8eh2e3zgjp7z2jogi1g6q2ue8lmyi8o 752822 752791 2022-08-01T06:04:04Z Mg Soe Win 104400 /* kosoew66@gmail.com */ အပိုင်းသစ် wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Mg Soe Win ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၂:၃၉၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == kosoew66@gmail.com == kosoew66@gmail.com [[အသုံးပြုသူ:Mg Soe Win|Mg Soe Win]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Mg Soe Win|ဆွေးနွေး]]) ၀၆:၀၄၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) jl28eib8v9r1mqxlh9dbb8h0k746jn4 752823 752822 2022-08-01T06:04:11Z Mg Soe Win 104400 [[Special:Contributions/Mg Soe Win|Mg Soe Win]] ([[User talk:Mg Soe Win|ဆွေးနွေး]]) ၏ တည်းဖြတ်မူ 752822 ကို ပြန်လည်ပယ်ဖျက်လိုက်သည် wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Mg Soe Win ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၂:၃၉၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) 8eh2e3zgjp7z2jogi1g6q2ue8lmyi8o 752824 752823 2022-08-01T06:04:43Z Mg Soe Win 104400 /* kosoew66@gmail.com */ အပိုင်းသစ် wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Mg Soe Win ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၂:၃၉၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == kosoew66@gmail.com == Sawsoewin(18859512345) [[အသုံးပြုသူ:Mg Soe Win|Mg Soe Win]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Mg Soe Win|ဆွေးနွေး]]) ၀၆:၀၄၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) re4m0e4o596fkpndeeojsuvsbuunhey 0 230240 752795 2022-07-31T23:20:18Z 210.14.97.142 "<ref group="<ref&gt;www.universalmusic.com">www.universalmusic.com</ref>Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရု..." အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည် wikitext text/x-wiki <ref group="<ref&gt;www.universalmusic.com">www.universalmusic.com</ref>Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရုတ်နိုင်ငံနည်းပညာလုပ်ငန်း Tencentတို့မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံပေါင်း၅၀ကျော်တွင်ရှိကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သီချင်းဈေးကွက်၏ ၃၀ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူထားသော အကြီးဆုံးအသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ 9gy51utsmq2y9bd5x4e1w8acim9trh4 752796 752795 2022-07-31T23:23:07Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki <ref group="<ref&gt;www.universalmusic.com">www.universalmusic.com</ref>Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရုတ်နိုင်ငံနည်းပညာလုပ်ငန်း Tencentတို့မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံပေါင်း၅၀ကျော်တွင်ရှိကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သီချင်းဈေးကွက်၏ ၃၀ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူထားသော အကြီးဆုံးအသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။<ref group="https://www.universalproductionmusic.com/"><nowiki>https://www.universalproductionmusic.com/</nowiki></ref> 9fbgvf2ee7l0kpveuk3a9y4rsb3hw17 752797 752796 2022-07-31T23:23:48Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရုတ်နိုင်ငံနည်းပညာလုပ်ငန်း Tencentတို့မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံပေါင်း၅၀ကျော်တွင်ရှိကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သီချင်းဈေးကွက်၏ ၃၀ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူထားသော အကြီးဆုံးအသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ k9plgzqdvoo7d9puf79cri7icw4yjbk 752801 752797 2022-07-31T23:35:06Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရုတ်နိုင်ငံနည်းပညာလုပ်ငန်း Tencentတို့မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံပေါင်း၅၀ကျော်တွင်ရှိကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သီချင်းဈေးကွက်၏ ၃၀ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူထားသော အကြီးဆုံးအသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ {{retaining title}} {{infobox company | name = Universal Music Group |type =အသံသွင်းလုပ်ငန်း၊ဂီတထုတ်ဝေရေး၊ဖြန့်ချိရေးနှင့် မူပိုင်ခွင့်ထိန်းသိမ်း‌ရေး | origin = {{flag|နယ်သာလန်နိုင်ငံ}} | လက်အောက် ခံကုမ္ပဏီများ = REPUBLIC RECORD Universal Music Publishing Group Def jam Recording Island Recording Polydor }} 3aqc3hya7ebc8xlpb3mbw40mrtpvwy0 752803 752801 2022-07-31T23:46:22Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရုတ်နိုင်ငံနည်းပညာလုပ်ငန်း Tencentတို့မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံပေါင်း၅၀ကျော်တွင်ရှိကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သီချင်းဈေးကွက်၏ ၃၀ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူထားသော အကြီးဆုံးအသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ {{retaining title}} {{infobox company | name =Universal Music Group | type =ဂီတထုတ်ဝေရေး၊အသံသွင်းလုပ်ငန်း | origin = {{flag|ပြင်သစ်နိုင်ငံ}} | လက်အောက် ခံကုမ္ပဏီများ = }} to21bcidfdcs7hc861dklm5r8o0wsoz 752804 752803 2022-07-31T23:53:04Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရုတ်နိုင်ငံနည်းပညာလုပ်ငန်း Tencentတို့မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံပေါင်း၅၀ကျော်တွင်ရှိကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သီချင်းဈေးကွက်၏ ၃၀ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူထားသော အကြီးဆုံးအသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ {{retaining title}} {{Infobox company | name =Universal Music Group<br /><small>Universal Music Group, Inc.</small> | logo = | type = လက်အောက်ခံကုမ္ပဏီ | foundation = {{plainlist| *၁၉၂၉ <small>(အမေရိကန် အသံသွင်း ကော်ပိုရေးရှင်း)</small> *၁၉၃၈ <small>(ကိုလံဘီယာ အသံသွင်း ကော်ပိုရေးရှင်း)</small> *၁၉၉၁ <small>(ဆိုနီ တေးဂီတ ဖျော်ဖြေရေး)</small> *၂၀၀၄ <small>(ဆိုနီ ဘီအမ်ဂျီ တေးဂီတ ဖျော်ဖြေရေး)</small> *၂၀၀၈ <small>(ဆိုနီ တေးဂီတ ဖျော်ဖြေရေး)</small>}} | location_city = ၊ [[အမ်စတာဒမ်]] | location_country= {{အလံ|နယ်သာလန်}} | area served = ကမ္ဘာတစ်ဝှန်း | genre = Eclectic | key_people = {{plainlist| *Doug Morris <small>(CEO)</small> *Edgar Berger <small>(Chairman & CEO International)</small> *Kevin Kelleher <small>(CFO)</small> *Clive Davis <small>(Chief Creative Officer)</small>}} | revenue = {{profit}} [[အမေရိကန်ဒေါ်လာ]] ၄.၈၉ ဘီလီယံ (၂၀၁၄ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်)<ref name= FY2014>FY 2014 revenue & operating income: {{cite web| url= https://www.reuters.com/markets/companies/UMG.AS/}}</ref> | operating_income= {{increase}} အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄၈၇ သန်း (၂၀၁၄)<ref name= FY2014 /> | industry = [[တေးဂီတ]] နှင့် [[ဖျော်ဖြေရေး]] | products = တေးဂီတနှင့် ဖျော်ဖြေရေး | parent = Vivendi | owner = [[Vivendi ]]70% Tencent20% Others 10% | divisions = | homepage = {{url|http://universalmusic.com}} }} 7mlgvgya0aijjo4ooal0ykdc4t4xnb2 752805 752804 2022-08-01T00:01:55Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရုတ်နိုင်ငံနည်းပညာလုပ်ငန်း Tencentတို့မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံပေါင်း၅၀ကျော်တွင်ရှိကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သီချင်းဈေးကွက်၏ ၃၀ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူထားသော အကြီးဆုံးအသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ {{retaining title}} {{Infobox company}} | name =Universal Music Group<br /><small>Universal Music Group, Inc.</small> | logo = | type = လက်အောက်ခံကုမ္ပဏီ | founded = 1937 | location_city = ၊ [[အမ်စတာဒမ်]] | location_country= {{အလံ|နယ်သာလန်}} | area served = ကမ္ဘာတစ်ဝှန်း | genre = Eclectic | key_people = {{plainlist| | revenue = | operating_income= | industry = [[တေးဂီတ]] နှင့် [[ဖျော်ဖြေရေး]] | products = တေးဂီတနှင့် ဖျော်ဖြေရေး | parent = Vivendi | owner = [[Vivendi ]]70% Tencent20% Others 10% | divisions = | homepage = {{url|http://universalmusic.com}} }} hyj2h4n8g1b8omlm7b7fqekbx9tm8uf 752806 752805 2022-08-01T00:03:59Z 210.14.97.142 wikitext text/x-wiki Universal Music Group သည [[နယ်သာလန်နိုင်ငံ]]အခြေစိုက် အသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်ကာ ၎င်းသည် ပြင်သစ်မီဒီယာ[[Vivendi]]နှင့် တရုတ်နိုင်ငံနည်းပညာလုပ်ငန်း Tencentတို့မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံပေါင်း၅၀ကျော်တွင်ရှိကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သီချင်းဈေးကွက်၏ ၃၀ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူထားသော အကြီးဆုံးအသံသွင်းလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ {{retaining title}} {{Infobox company}} | name =Universal Music Group | logo = | type = လက်အောက်ခံကုမ္ပဏီ | founded = 1937 | location_city =[[အမ်စတာဒမ်]] | location_country= {{အလံ|နယ်သာလန်နိုင်ငံ}} | area served = ကမ္ဘာတစ်ဝှန်း | genre = Eclectic | key_people = {{plainlist| | revenue = | operating_income= | industry = [[တေးဂီတ]] နှင့် [[ဖျော်ဖြေရေး]] | products = တေးဂီတနှင့် ဖျော်ဖြေရေး | parent = Vivendi | owner = [[Vivendi ]]70% Tencent20% Others 10% | divisions = | homepage = {{url|http://universalmusic.com}} }} ox3t9wolhbtmy2n7grrjc54x91955qj 3 230241 752802 2022-07-31T23:39:15Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Than Than Soe (Mee Nge Lay) ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၃:၃၉၊ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) d8e8hninbwa8cf4i92e0fv9anjnrn5y 3 230242 752812 2022-08-01T02:39:41Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် U77u ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၂:၃၉၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 8nrd2k36eynwcz4wbtpmj047i84wh41 3 230243 752818 2022-08-01T04:39:59Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Rockerking93 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၃၉၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) ku6y94h6x5d7b03fbkdwvmw2dlrfda9 3 230244 752819 2022-08-01T04:40:09Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Nyi Nyan Chai ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၄၀၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 9qy5k8nsvetlqax7vfswvqajux80xti 3 230245 752825 2022-08-01T07:40:35Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Jacksongone ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၄၀၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 5sje7rld6ysimb1pb1d19i8s57j3deo 0 230246 752827 2022-08-01T08:24:29Z Albert Poliakoff 55831 [[ကိုဆိုဗိုဒေသ]] စာမျက်နှာကို [[ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ]] သို့ Albert Poliakoffက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ကိုဆိုဗိုနိုင်ငံ]] jhxoilo6pa6ro5ztibg132w64qbnfvc 3 230247 752828 2022-08-01T08:40:44Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Aung Kyi Ok ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၄၀၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) axlrhytr6i848nrsjilpstk03gk84ip 3 230248 752830 2022-08-01T09:40:53Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Min Mor Hein ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၄၀၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) tfym0xys1ntcxmvg8ffjy0hf8l14f5u 3 230249 752831 2022-08-01T09:41:03Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Lnk191 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၄၁၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) fuxhcjkkxxn7c8s0fxx7psih5fvban7 0 230250 752837 2022-08-01T10:35:25Z Kim Doggy 100153 "'''တာဝိကာ ဟောရ်နေ့'''({{lang-th|ดาวิกา โฮร์เน่}}, {{lang-en|Davika Hoorne}}, ၁၉၉၂ခုနှစ် ၅လ ၁၆ရက် - )သည် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]၏ [[မော်ဒယ်]]၊ [[သရုပ်ဆောင်]]ဖြစ်သည်။" အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည် wikitext text/x-wiki '''တာဝိကာ ဟောရ်နေ့'''({{lang-th|ดาวิกา โฮร์เน่}}, {{lang-en|Davika Hoorne}}, ၁၉၉၂ခုနှစ် ၅လ ၁၆ရက် - )သည် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]၏ [[မော်ဒယ်]]၊ [[သရုပ်ဆောင်]]ဖြစ်သည်။ jzep0io32jhnnbzfw859bcurmazn7u1 752838 752837 2022-08-01T10:40:43Z Kim Doggy 100153 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = တာဝိကာ ဟောရ်နေ့ | native_name = ดาวิกา โฮร์เน่ | native_name_lang = th | image = Davika Hoorne at Emquartier.JPG | imagesize = 250px | caption = ၂၀၁၅ခုနှစ်၌ တာဝိကာ ဟောရ်နေ့ | other_names = မိုင့် ({{lang|th|ใหม่}}) | birth_date = {{birth date and age|1992|05|16}} | birth_place = [[ဘန်ကောက်]], Thailand | education = | occupation = {{Hlist|သရုပ်ဆောင်|မော်ဒယ်|ယူကျူဘာ}} | years_active = ၂၀၁၀-ယခု | agent = | website = }} '''တာဝိကာ ဟောရ်နေ့'''({{lang-th|ดาวิกา โฮร์เน่}}, {{lang-en|Davika Hoorne}}, ၁၉၉၂ခုနှစ် ၅လ ၁၆ရက် - )သည် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]၏ [[မော်ဒယ်]]၊ [[သရုပ်ဆောင်]]ဖြစ်သည်။ cpnmma5uc5mygs8q164mw2blppvuiz0 752839 752838 2022-08-01T10:41:08Z Kim Doggy 100153 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = တာဝိကာ ဟောရ်နေ့ | native_name = ดาวิกา โฮร์เน่ | native_name_lang = th | image = Davika Hoorne at Emquartier.JPG | imagesize = 250px | caption = ၂၀၁၅ခုနှစ်၌ တာဝိကာ ဟောရ်နေ့ | other_names = မိုင့် ({{lang|th|ใหม่}}) | birth_date = {{birth date and age|1992|05|16}} | birth_place = [[ဘန်ကောက်]], Thailand | education = | occupation = {{Hlist|သရုပ်ဆောင်|မော်ဒယ်|ယူကျူဘာ}} | years_active = ၂၀၁၀-ယခု | agent = | website = }} '''တာဝိကာ ဟောရ်နေ့'''({{lang-th|ดาวิกา โฮร์เน่}}, {{lang-en|Davika Hoorne}}, ၁၉၉၂ခုနှစ် မေလ ၁၆ရက် - )သည် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]၏ [[မော်ဒယ်]]၊ သရုပ်ဆောင်ဖြစ်သည်။ 74z3rlaennd2gkiu67y01y5o3gwmqj5 3 230251 752840 2022-08-01T10:41:12Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် KaungHtetzaw234 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၄၁၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) akc7psouf6y9is4fedi7cf022901hly 3 230252 752841 2022-08-01T10:41:22Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Vincent Yan Myo Aye ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၄၁၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 9cxi7x6s575hlggedahyt64z6z81l9p 10 230253 752843 2022-08-01T11:24:28Z 2400:AC40:AAE:A1D2:38EE:85FB:A2AB:E07A စာသား wikitext text/x-wiki {{Infobox Educational Consultant | name = စိုင်းအောင်ခန့် | background = Education Consultant | image = Sai Aung Khant.jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{birth date and age|1997|07|22|df=yes}}<ref>{{Cite web|url https://www.facebook.com/SaiAungKhantVlog}}</ref> | birth_place = [[တောင်ငူမြို့]]၊ [[ရှမ်းပြည်နယ်]] | occupation = ပညာရေးအကြံပေး၊ပညာရေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း၊ရာထူးဝင်ခွင့်သင်တန်းကျောင်းများ | years_active = ၂၀၁၈ – လက်ရှိ | }} '''စိုင်းအောင်ခန့် ''' (၂၂ ဂျူလိုင် ၁၉၉၇ မွေးဖွား) သည် မြန်မာနိုင်ငံသားပညာရေးအကြံပေးတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ mnoe0oixpv9sbuapx6ov2b6xrzod08x 0 230254 752846 2022-08-01T11:33:38Z 2400:AC40:AAE:A1D2:38EE:85FB:A2AB:E07A ပညာရေး wikitext text/x-wiki {{Infobox Educational Consultant|name=စိုင်းအောင်ခန့်|background=Education Consultant|image=Sai Aung Khant.jpg|image_size=1×1|caption=ပညာရေး|birth_date=22.7.1997|birth_place=တောင်ငူမြို့၊ပဲခူးတိုင်းဒေသက​ြီး။|occupation=ပညာရေးအကြံပေး၊ပညာရေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း၊ရာထူးဝင်ခွင့်သင်တန်းကျောင်းများ|years_active=၂၀၁၈ – လက်ရှိ}} '''စိုင်းအောင်ခန့် ''' (၂၂ ဂျူလိုင် ၁၉၉၇ မွေးဖွား) သည် မြန်မာနိုင်ငံသားပညာရေးအကြံပေးတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ [[ကဏ္ဍ:ပညာရေး]] j4tca03wwo3a9y82lm27j3ynbt0in4k