विकिपिडिया newiki https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter मीडिया विशेष वार्तालाप प्रयोगकर्ता प्रयोगकर्ता वार्ता विकिपिडिया विकिपिडिया वार्ता चित्र चित्र वार्ता मीडियाविकि मीडियाविकि वार्ता ढाँचा ढाँचा वार्ता मद्दत मद्दत वार्ता श्रेणी श्रेणी वार्ता पोर्टल पोर्टल वार्ता मस्यौदा मस्यौदा वार्ता TimedText TimedText talk मोड्युल मोड्युल वार्तालाप Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 1845 1070568 1068351 2022-07-23T02:56:11Z Wikilingual 57782 wikitext text/x-wiki {{About|नेपालको राजधानी सहर तथा महानगरपालिका}} {{Infobox settlement | name = काठमाडौँ | official_name = काठमाडौँ महानगरपालिका | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = [[राजधानी]] | image_skyline = <!-- NOTE: DO NOT add or change images without consensus. -->{{Photomontage | photo1a = Locus3.jpg | photo2a = Ghanta Ghar-Trichandra College-Kathmandu-1591.jpg | photo2b = Tundikhel2020a.jpg | photo3a = Pashupatinath Temple-2020.jpg | spacing = 1 | position = center | color_border = white | color = white | size = 300 | foot_montage = घडीको दिशामा शीर्षबाट: काठमाडौँ परिदृश्य, [[टुँडिखेल]], [[पशुपतिनाथ मन्दिर]], [[घण्टाघर (काठमाडौँ)|घण्टाघर]]}} | image_flag = Flag of Kathmandu, Nepal.svg | image_seal = KMC logo.jpg | motto = साँस्कृतिक सहर, काठमाडौँ महानगर | pushpin_map = Nepal Bagmati Province#Nepal#Asia | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|27.7172|85.3240|type:city_region:NP|display=display=title, inline}} | subdivision_type = देश | subdivision_name = {{flag|नेपाल}} | subdivision_type1 = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] | subdivision_name1 = [[बागमती प्रदेश]] | subdivision_type2 = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]] | subdivision_name2 = [[काठमाडौँ जिल्ला|काठमाडौँ]] | established_title = स्थापना | established_date = अज्ञात | founder = [[मञ्जुश्री]] (स्वयम्भू पुराण अनुसार)<ref name="इतिहास">{{cite news|title=गोकर्णेश्वर नगरपालिका सुन्ताखानको ईतिहास बदल्ने अभिलेख |url=https://www.gokarneshwormun.gov.np/sites/gokarneshwormun.gov.np/files/documents/%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A3%E0%A5%87%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B0%20%E0%A4%A8%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%20%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%95%E0%A5%8B%20%E0%A4%88%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B8%20%E0%A4%AC%E0%A4%A6%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A5%87%20%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96_0.pdf |date=वि.सं. २०७७ |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र २ |agency=गोकर्णेश्वर नगरपालिका |page=१२ |language=नेपाली |publisher=गोकर्णेश्वर नगरपालिका}}</ref> | established_title1 = राजधानी | established_date1 = वि.सं. १८२६ चैत्र १०<ref>{{Cite book |last=अमात्य |first=साफल्य |url=https://books.google.com.np/books?id=HpNPAQAAMAAJ&dq |title=काठमाडौँ नगरायण: काठमाडौँ नगरको उद्भव, नगरायण, र सांस्कृतिक इतिहास |date=सन् १९९६ |page=८६ |publisher=नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठान |language=नेपाली}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://risingnepaldaily.com/opinion/relocating-the-capital |title=Relocating The Capital? |trans-title=राजधानी स्थानान्तरण गर्ने? |website=गोरखापत्र |language=अङ्ग्रेजी |accessdate=2022-03-18}}</ref> | established_title2 = सफाई अड्डा<ref>{{Cite web |url=https://ekagaj.com/article/pradesh-3/91502/?v=1 |title=काठमाडौँमा १०२ वर्षदेखिको समस्या​ : सफाई अड्डा महानगर बन्यो, फोहर व्यवस्थापन ज्युँका त्युँ |website=ई कागज |language=नेपाली |accessdate=2022-03-18}}</ref> | established_date2 = वि.सं. १९७६ पुस २ (सवाल सनद् बमोजिम भोटाहिटीमा गठन)<ref name="सय वर्ष">{{Cite web |url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/31590/2019-12-18 |title=स्थानीय तह अभ्यासका सय वर्ष |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-18}}</ref><ref name="सवाल">{{cite news|title=स्वायत्त शासन |url=http://inlogos.org/wp-content/uploads/2016/02/Swayatta_Shasan-2072-Issue-I.pdf |date=वि.सं. २०७२ बैशाख |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र २ |language=नेपाली |page=७ |publisher=स्वशासन अध्ययन प्रतिष्ठान}}</ref> | established_title3 = म्युनिसिपालिटी | established_date3 = वि.सं. २००३ फाल्गुन २<ref name="सय वर्ष"/><ref>{{Cite web |url=https://arthasamaya.com/news/detail/1161 |title= स्थानीय तह निर्वाचन इतिहासलाई फर्केर हेर्दा... |website=अर्थसमय |language=नेपाली |accessdate=2022-03-18}}</ref> | established_title4 = नगरपालिका | established_date4 = वि.सं. २०१० भदौ १७<ref name="नगर वर्ष">{{Cite web |url=https://www.thenepaltop.com/news/224892 |title=कहिले-कहिले भएको थियो स्थानीय तह निर्वाचन? |website=द नेपाल टप |language=नेपाली |accessdate=2022-03-18}}</ref> | established_title5 = महानगरपालिका | established_date5 = वि.सं. २०५२ मङ्सिर २९<ref name="महानगर">{{cite news|title=नगर कार्यपालिकाको कार्यालय - काठमाडौँ महानगरपालिका |url=https://kathmandu.gov.np/wp-content/uploads/2021/08/Notice-publication.pdf |date=वि.सं. २०७८ |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र २ |language=नेपाली |page=१ |publisher=काठमाडौँ महनगरपालिका कार्यालय}}</ref> | parts_type = वडा सङ्ख्या | parts = ३२ | seat_type = | seat = | government_footnotes = | government_type = स्थानीय सरकार | governing_body = काठमाडौँ महानगरपालिका | leader_party = [[स्वतन्त्र]] | leader_title = [[नेपालका नगर प्रमुखहरूको सूची|नगरप्रमुख]] | leader_name = [[बालेन शाह]] | leader_title1 = [[उपप्रमुख]] | leader_name1 = [[सुनिता डंगोल]] ([[नेकपा (एमाले)]]) | unit_pref = Metric <!-- square kilometers -->| area_total_km2 = 49.45 | area_metro_km2 = 899<!--- "Kathmandu Valley" is considered as a singular Metropolitan area by World Bank 2010. Source: https://www.worldbank.org/en/news/feature/2013/04/01/managing-nepals-urban-transition---> <!-- hectares -->| elevation_m = 1400 | population_footnotes = <ref name="नेपालको राष्ट्रिय जनगणना">{{cite news|url=https://web.archive.org/web/20130731124937/http://cbs.gov.np/wp-content/uploads/2012/11/VDC_Municipality.pdf|title=नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०६८|date=वि.सं. २०७२ मङ्सिर २४|accessdate=वि.सं. २०७८ फाल्गुन १|publisher=[[राष्ट्रिय योजना आयोग (नेपाल)|राष्ट्रिय योजना आयोग]]|agency=नेपाल सरकार|ref=केन्द्रीय तथ्याङ्क विभाग}}</ref> | population_as_of = [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|राष्ट्रिय जनगणना २०६८]] | population_total = ९,७५,४५३ | population_density_km2 = auto | population_rank = [[नेपालका सहरहरूको सूची|पहिलो]] | population_metro = | population_blank1_title = | population_blank1 = | timezone1 = [[नेपालको प्रमाणिक समय]] | utc_offset1 = +०५:४५ | postal_code_type = हुलाक कोड | postal_code = ४४६०८८ | area_code = ०१ | area_codes = <!-- for multiple area codes --> | iso_code = | website = {{URL|www.kathmandu.gov.np|काठमाडौँ.गव.एनपी}} | module = | footnotes = | other_name = कान्तिपुर, नेपाल मण्डल, येँ }} '''काठमाडौँ''' [[नेपाल]]को सङ्घीय [[राजधानी]] र नेपालको सबैभन्दा [[नेपालका सहरहरूको सूची|बढी जनसङ्ख्या]] भएको सहर हो।<ref name="स्थानीय तह">{{cite news|title=गाउँपालिका तथा नगरपालिकाको सङ्क्षिप्त परिचय पुस्तिका |url=https://mofaga.gov.np/download-notice/eyJpdiI6IjBSZ1g5ZlJJQkphMGZsMkp0WWhUU0E9PSIsInZhbHVlIjoic3c5enIycTNwbHhYUDllakRIWlBaK0xNRmwydjJMV25CczNKa3p6ajZ0aTdqdmRPWE9UXC9ZSnNiZVloNkRtbjciLCJtYWMiOiI2OTZmNjRiZjMyNmRjYjg3OTY5M2FkZTJkNGU5ZmM1YzYwOWNhNmQzYzgzOWY1Y2QyMzBjNmQ4MmFhY2ZhMDhlIn0= |date=वि.सं. २०७८ |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र ५ |language=नेपाली |page=१८७ |publisher=सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, नेपाल}}</ref> यो महानगर [[बागमती प्रदेश]] तथा मध्य नेपालको अग्लो पठारको रूपमा रहेको [[काठमाडौँ उपत्यका]]मा १,४०० मिटर (४,६०० फिट) को उचाइमा अवस्थित छ। यो भारतको [[श्रीनगर, जम्मु र कश्मीर|श्रीनगर]] सहरपछि हिमालय पहाडी क्षेत्रमा अवस्थित दोस्रो ठूलो सहर हो र हिमालय पहाडी क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो महानगरीय क्षेत्र हो। [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|वि.सं. २०६८ को जनगणना]] अनुसार यो महानगरको कुल जनसङ्ख्या ९,७५,४५३ रहेको छ।<ref name="तथ्याङ्क">{{cite news|title=Population Ward Level 753 Local Unit |trans-title=७५३ स्थानीय तहको वडागत जनसङ्ख्या |url=https://cbs.gov.np/wp-content/upLoads/2018/12/Population_Ward_Level_753_Local_Unit.pdf |date=सन् २०१७ |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र ५ |language=अङ्ग्रेजी |page=१२५ |publisher=केन्द्रीय तथ्याङ्क विभाग, नेपाल}}</ref> प्रागऐतिहासिक इतिहास भएको यो नगर ईशा पूर्व दोस्रो शताब्दीमा स्थापना भएको र विश्वको सबैभन्दा पुरानो निरन्तर बसोबास गर्ने ठाउँहरू मध्येको एक हो।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/122223 |title=नेपाल चिनाउने 'नेपाल विद्या' |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-20}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/coin-speaks-the-history-189091 |title=इतिहास बोल्ने सिक्का |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-20}}</ref> यो उपत्यकालाई ऐतिहासिक रूपमा "[[नेपाल मण्डल]]" र मध्यकालमा "[[कान्तिपुर (राज्य)|कान्तिपुर]]" भनिन्थ्यो।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/4611 |title='नेपाल खादलको वंशावली' |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-19}}</ref> यो उपत्यका प्राचीन कालदेखि [[नेवार जाति|नेवार मानिस]]हरूको मूल घरको रूपमा रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/58677-58677 |title=आर्य सभ्यताको इतिहास |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-20}}</ref> हिमालयको फेदमा रहेको सर्वदेशीय सहरी सभ्यता बोकेको यो सहर [[नेपाल अधिराज्य]]को राजधानी र नेपालका कुलीन वर्गका दरबार, महल र [[बगैँचा|बगैंचा]]हरूद्वारा सुसज्जित छ। यो सहरमा सन् १९८५ देखि [[दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन]]को मुख्यालय रहेको छ। काठमाडौँ धेरै वर्षदेखि [[नेपालको इतिहास]], [[कला]], [[संस्कृति]] र अर्थतन्त्रको केन्द्रको रूपमा रहँदै आएको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/124998 |title=के लिच्छविकाल 'स्वर्णयुग' नै थियो ? |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-20}}</ref> यो महानगर क्षेत्रमा बहु-जातीय मानिसहरूको बसोबास रहेता पनि [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] र [[बुद्ध धर्म|बौद्ध]] धर्मावलम्बीहरू बहुसङ्ख्यक छन्।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/hinduu-baudgh-ghulnmaa-pshuptinaath-172290 |title=हिन्दू–बौद्ध घुलनमा पशुपतिनाथ |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/127356 |title='नेपालमा ८५ प्रतिशत गैरहिन्दू छन्' |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> धार्मिक र सांस्कृतिक चाडपर्वहरू काठमाडौँमा बसोबास गर्ने मानिसहरूको जीवनको एक प्रमुख हिस्सा हो।<ref>{{Cite web |url=https://udghoshdaily.com/?p=10336 |title=हाम्रा चाडपर्व र यसको मौलिकता |website=उद्घोष दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> यो नगरको अर्थतन्त्रको महत्वपूर्ण भाग [[पर्यटन]] हो। सन् २०१९ मा ट्रिपएडभाइजरद्वारा विश्वको शीर्ष पच्चीस पर्यटकीय गन्तव्यहरूको सूचीमा काठमाडौँ १९औँ स्थानमा थियो।<ref>{{Cite web |url=https://www.newssewa.com/content/kathmandu-visit.html |title=घुम्नैपर्ने विश्वका उत्कृष्ट २५ पर्यटकीय गन्तव्यको सूचीमा काठमाडौँ १९औँ स्थानमा |website=न्युजसेवा |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> यस सहरलाई नेपाली हिमालयको प्रवेशद्वार मानिन्छ र [[विश्व सम्पदा क्षेत्र]]मा सूचीकृत [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र]], [[स्वयम्भूनाथ]], [[बौद्धनाथ]] र [[पशुपतिनाथ मन्दिर|पशुपतिनाथ]] यो सहरको ऐतिहासिकता तथा सुन्दरतालाई शोभामान बनाइरहेको छ। इतिहासका विभिन्न कालखण्डमा विभिन्न राजवंशले शासन गरेको यो नगर [[नेपालको एकीकरण]] कालदेखि नेपालको राजधनीको रूपमा रहेको छ।<ref>{{Cite book |last=लेभी |first=सिल्भाँ |url=https://books.google.com.np/books?id=6uNJAQAAIAAJ&q |title=नेपाल, हिन्दू अधिराज्यको इतिहास |date=सन् २००५ |publisher=हिमाल किताब |page=३३ |language=नेपाली}}</ref> [[पृथ्वीनारायण शाह]]को नेतृत्वमा [[गोर्खाली|गोर्खाली सेना]]ले [[काठमाडौँ उपत्यका]] विजय गरेपछि वि.सं. १८२६ चैत्र १० मा यो नगरलाई राजधानी बनाएका थिए। देशको राजधानी रहेकै कारण यो सहरमा [[राष्ट्रपति भवन|राष्ट्रपति निवास]], प्रधानमन्त्रीको कार्यालय ([[सिंहदरबार|सिंहदरवार]]), [[नेपाल सरकार]]को केन्द्रीय सचिवालय तथा मन्त्रालयहरू, सरकारी तथा निजी टेलिभिजन स्टेसनहरू लगायत उल्लेखनीय सङ्ख्यामा सरकारी तथा निजी रेडियोहरू र समाचार संस्थाहरू रहेका छन्। [[नेपाली सेना]]को केन्द्रीय कार्यालय जङ्गी अड्डा, सशस्त्र प्रहरी बलको प्रधान कार्यालय तथा [[नेपाल प्रहरी]]को केन्द्रीय कार्यालय पनि यसै नगरमा रहेका छन्। ==व्युत्पत्ति== काठमाडौँलाई आदिवासी [[नेपाल भाषा]]मा 'येँ' भन्ने गरिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://gorkhapatraonline.com/education/2021-03-13-33671 |title='येँ देय् म्हसीके' अर्थात् 'काठमाडौँ चिनौं ' पाठ्यपुस्तक विमोचन |website=गोरखापत्र |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> काठमाडौँको [[नेपाली भाषा|नेपाली]] नाम [[हनुमान ढोका|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]]मा रहेको '[[काष्ठमण्डप]]'बाट आएको हो।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/53232-53232 |title=काष्ठमण्डपः एउटा मायावी कथा |last=किरण |first=सुरेश |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> [[संस्कृत भाषा]]मा काष्ठको अर्थ 'काठ' र मण्डपको अर्थ 'देवपूजा गर्ने स्थान' हुन्छ। यो सार्वजनिक मण्डपलाई नेपाल भाषामा 'मरसतः' पनि भनिन्छ जसलाई [[मल्ल वंश|मल्लकालीन]] राजा [[लक्ष्मीनरसिंह मल्ल]]को पालामा बिसेत<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/kaasstthmnnddp-punh-nirmaann-85-prtisht-smpnn-173018 |title=काष्ठमण्डप पुनः निर्माण ८५ प्रतिशत सम्पन्न |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-22}}</ref> नामक व्यक्तिले सन् १५९६ मा पुनर्निर्माण गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.setopati.com/cover-story/katha-ye:/189887/ |title=पाँचौं शताब्दीदेखि पाँचपटक बनेको काष्ठमण्डप |last=श्रेष्ठ |first=सुदीप |website=सेतोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> तीन तले यो संरचना पूर्णतया काठले बनेको थियो र यसमा कुनै फलामको कील वा कुनै समर्थन प्रयोग गरिएको थिएन।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/koseli/2021/04/24/16192339260267154.html |title=काष्ठमण्डपको काष्ठ–कथा |last=किरण |first=सुरेश |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> पौराणिक कथा अनुसार यस मण्डपको [[प्यागोडा]] निर्माण गर्न प्रयोग गरिएको सबै काठ एउटै रूखबाट प्राप्त भएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://nepalmag.com.np/history/2017/06/13/20170613184503 |title=काष्ठमण्डपको जगभित्र लुकेको कथा |website=नेपाल पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> वि.सं. २०७२ सालमा नेपालमा गएको [[विसं २०७२ को महाभूकम्प|ठूलो भूकम्प]]मा यस मण्डपको संरचना भत्किएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://www.nayapatrikadaily.com/news-details/68151/2021-08-04 |title=काष्ठमण्डप पुनर्निर्माण ११ हजार क्युफिट काठको प्रयोग, कहिलेसम्म सकिएला ? |last=गौतम |first=गोकर्ण |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.karobardaily.com/news/166428 |title=काष्ठमण्डप पुनर्निर्माणको काम सकियो |website=कारोबार दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> २०औँ शताब्दीको अन्तमा लेखिएका पुरानो पाण्डुलिपिहरूको पुष्पिका [[नेपाल मण्डल]]मा काठमाडौँलाई काष्ठमण्डप [[महानगर]] भनेर सम्बोधन गरिएको छ।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/prdesh-nmbr-3-ko-naam-nepaal-mnnddl-raakhn-maag-128648 |title=प्रदेश नम्बर ३ को नाम 'नेपाल मण्डल' राख्न माग |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> महानगरको अर्थ 'महान सहर' हुने गर्छ। यो सहरलाई हालसम्म पनि [[बुद्ध धर्म|बौद्ध]] भिक्षु तथा पुजारीहरूले काष्ठमण्डप नै भन्ने गरेका छन्। यसैकारण काठमाडौँलाई काष्ठमण्डप पनि भन्ने गरिन्छ। मध्ययुगमा यो सहरलाई '[[कान्तिपुर (राज्य)|कान्तिपुर]]' पनि भनिन्थ्यो।<ref>{{Cite web |url=https://saptahik.com.np/travelling/2019/05/30/20190530085457 |title=खुम्चिँदै गएको हाम्रो सहर |last=नेपाली |first=किशोर |website=साप्ताहिक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> यो नाम दुई [[संस्कृत|संस्कृत शब्द]] 'कान्ति' र 'पुर' बाट आएको हो। कान्ति शब्दको अर्थ 'सौन्दर्य' हुन्छ र प्रायः प्रकाशसँग सम्बन्धित छ तथा पुरको अर्थ 'ठाउँ' हुन्छ यसैले यो सहरले 'प्रकाशको सहर' भन्ने अर्थ दिन्छ। आदिवासी नेवार समुदायले, काठमाडौँलाई 'येँ देश' तथा [[ललितपुर महानगरपालिका|पाटन]] र [[भक्तपुर नगरपालिका|भक्तपुर]]लाई क्रमशः 'यल देश' र 'ख्वप देश' भन्ने गर्छन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.sanghunews.com/content/24371 |title=मच्छिन्द्रनाथ देवता भन्दा पनि कृषि वैज्ञानिक हुन् |website=साँघु समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-22}}</ref> 'यम्बु' शब्दको छोटो रूप 'येँ' हो, जसले मूलतः काठमाडौँको उत्तरी आधा भागलाई बुझाउने गर्छ। काठमाडौँको पुरानो उत्तरी बस्तीलाई 'याम्बी' र दक्षिणी बस्तीलाई 'यँगाल' भनेर चिनिन्थ्यो। == इतिहास == काठमाडौँका केही भागमा पुरातात्विक उत्खननले प्राचीन सभ्यताका प्रमाण फेला पारेको छ। विभिन्न कालखण्डमा गरिएका उत्खननबाट प्राप्त प्राचीन बस्तुहरू मध्ये मालिगाउँबाट प्राप्त एक मूर्तिमा सन् १८५ उल्लेख रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://web.archive.org/web/20100911000320/http://www.ekantipur.com/nepal/article/?id=1485 |title=सुस्त उत्खनन |date=2010-09-11 |website=नेपाल पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> [[चाबहिल]]मा अवस्थित [[सम्राट अशोक]]को पुत्रीद्वारा निर्मित [[धन्दो चैत्य]]को उत्खननले [[ब्राह्मी लिपि]]मा शिलालेख भएको इँटा फेला परेको थियो। [[पुरातत्त्वशास्त्र|पुरातत्वविदहरूका]] अनुसार यो दुई हजार वर्ष पुरानो हुने सम्भावना रहेको छ।<ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/14401|title=काठमाडाै‌ भन्दा पुरानाे सभ्यता दाेलखा |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-11}}</ref> ढुङ्गाका शिलालेखहरू सम्पदा स्थलहरूमा सर्वव्यापी तत्व हुन् र नेपालको इतिहासका प्रमुख स्रोत हुन्। सन् १६२८ को [[वसन्त|वसन्त ऋतु]]मा पुर्तगाली रोमन पादरी होआओ काब्राल [[काठमाडौँ उपत्यका]] भएर गएको र [[नेपाल अधिराज्य]]को राजधानी काठमाडौँ रहेको आफ्नो यात्रा वृतान्तमा वर्णन गरेका थिए<ref>{{Cite web |url=https://www.setopati.com/blog/23518/ |title=नेपाली क्रिश्चियन इतिहासलाई नियाल्दा |last=पोखरेल |first=जगदीश |website=सेतोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> र त्यस समयमा सम्भवतः काठमाडौँका राजा लक्ष्मीनरसिंह मल्लले उनलाई [[तिब्बत]]बाट [[भारत]] जाँदै गर्दा कृपापूर्वक स्वागत गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.nayapatrikadaily.com/news-details/3260/2019-01-15 |title=इसाईबारे पृथ्वीनारायण |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> पुरातात्विक रूपले काठमाडौँमा मानव वस्ती धेरै प्राचीन समयदेखि रहेको पाइन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://jhannaya.nayapatrikadaily.com/news-details/217/2019-05-11 |title=काठमाडौँका अद्भुत चार |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-11}}</ref> काठमाडौँमा नवपाषाण युगका अवशेषहरू भेट्टाइएका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2019/07/779613 |title=काठमाडौँलाई कस्तो शहर बनाउने ? प्राचीन कि आधुनिक ? |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-11}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://baahrakhari.com/index.php/news-details/212471/ |title=किन राजधानी अन्तै सारे यी देशले ? |website=बाह्रखरी |language=नेपाली |accessdate=2022-03-21}}</ref> ===प्राचीन काल=== काठमाडौँ नगरको प्राचीनतम् इतिहास धार्मिक ग्रन्थ, परम्परागत मिथक, किंवदन्ती तथा वंशावलीहरूबाट प्राप्त गर्न सकिन्छ। नेपालको प्रमुख प्राचीन ग्रन्थ [[स्वयम्भू पुराण]]का अनुसार वर्तमान काठमाडौँमा कुनै समय [[नागदह]] नामको विशाल र गहिरो ताल सर्पले भरिएको थियो। महाचीनबाट बुद्ध धर्मका बोधिसत्त्व [[मञ्जुश्री]]ले दहमा आलौकिक रश्मि देखेर यहाँ मानव वस्ती निर्माण गर्ने निधो गरेपछि दहको दक्षिणमा रहेको कच्छपाल पर्वतमा चन्द्रह्रास खड्गले प्रहार गरेर यहाँको पानी निकास गरिदिएका थिए।<ref>{{Cite web |url=http://www.shittalpati.com/index.php/Other/Art-Culture-Entertainment/6146 |title=गुँला पर्व र राँगाको सिङ फुक्ने चलन |website=शित्तलपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-03-22}}</ref> त्यसपछि उनले 'मञ्जुपट्टन'<ref>{{Cite book |last=मुनाकर्मी |first=लीलाभक्त |url=https://books.google.com.np/books?id=j60GAQAAIAAJ&q |title=मल्लकालीन नेपाल |date=सन् १९६८ |publisher=रत्न पुस्तक भण्डार |page=१६६ |language=नेपाली}}</ref> नामक सहर स्थापना गरे र धर्मकारलाई उपत्यकाको शासक बनाएर आफू चीनतर्फ लागेका थिए। केही समयपछि बाणासुर नामक राक्षसले नाका बन्द गरिदिए र उपत्यका फेरि तालमा परिणत भयो। त्यसपछि भगवान कृष्ण नेपाल आएर बाणासुरलाई मारेर फेरि पानी निकालेका थिए। उनले केही गोपालहरूलाई साथमा ल्याए र भुक्तमानलाई नेपालको राजा बनाएका थिए।<ref>{{Cite web |url=http://www.nepalmandal.com/content/7752.html |title=झीसं पत्याः यानाच्वनागु अन्धविश्वास |last=महर्जन |first=विपेन्द्र |website=नेपाल मण्डल |language=नेपाल भाषा |accessdate=2022-03-22}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://nepalmag.com.np/history/2016/10/16/20161016181055 |title=उसबेलाको नेपाल |website=नेपाल पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-22}}</ref> [[शिव पुराण]]को कोटिरुद्र संहिता, अध्याय ११, श्लोक १८ ले पशुपति शिवलिङ्गका लागि प्रख्यात रहेको 'नयाँपाल सहर' भनेर उल्लेख गरेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/opinion/110378-1478152680.html |title=मुखर्जीको भ्रमण र पशुपति दर्शन |last=टण्डन |first=डा. गोविन्द |website=नागरिक न्युज |language=नेपाली |accessdate=2022-03-22}}</ref> नेपाल नामको उत्पत्ति सायद यसै नयाँपाल सहरबाट भएको भन्ने विश्वास गरिन्छ। मध्यकालीन लिच्छवी शासकहरू अघिको अवधिको धेरै थोरै ऐतिहासिक अभिलेखहरू पाइएका छन्। नेपाली राजतन्त्रको वंशावली [[गोपालराजवंशावली|गोपाल राजवंशावली]]का अनुसार [[लिच्छवि काल]]भन्दा पहिले काठमाडौँ उपत्यकाका शासकहरू गोपाल, महिषपाल, अभीर, किराँत र सोमवंशी थिए। किराँत राजवंश [[यलम्बर]]द्वारा स्थापित भएको थियो। किराँतकालमा पुरानो काठमाडौँको उत्तरी भागमा याम्बु नामको बस्ती थियो। [[चिनियाँ-तिब्बती भाषा परिवार]]का केही भाषाहरूमा अझै पनि काठमाडौँलाई याम्बु भनिन्छ। काठमाडौँको दक्षिणी भागमा 'मञ्जुपट्टन' नजिक यँगाल भनिने अर्को सानो प्राचीन बस्ती रहेको थियो।<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=DOhFAQAAIAAJ&q |title=बुद्ध जयन्ती स्मारिका |date=सन् १९९३ |publisher=ॐ बुद्ध जयन्ती समारोह समिति |page=१७ |language=नेपाली}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=KRlHAQAAIAAJ&q |title=हेमराज भिन्तुना देश अभिनन्दन ग्रन्थ |date=सन् १९९४ |publisher=बोधी परिषद् |page=२८५ |language=संस्कृत}}</ref> सातौं किराँती शासक जितेदास्तीको पालामा बौद्ध भिक्षुहरू काठमाडौँ उपत्यकामा प्रवेश गरे र साँखुमा वन विहार स्थापना गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.janabhav.com/news-detail/1862 |title=प्राचीन नेपालको गौरवशाली इतिहास |website=जनभाव |language=नेपाली |accessdate=2022-03-25}}</ref> [[लुम्बिनी]]मा शाक्य वंशमाथि विरुढकद्वारा आक्रमण भएपश्चात् बचेका शाक्य र कोलियहरूको आगमन पश्चात काठमाडौँमा रहेका बस्तीहरूको नाम 'यम्बु'बाट कोलिग्राम र 'यँगाल'बाट दक्षिण कोलिग्राममा परिवर्तन भएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://nepalbuddhistnews.com/2021/08/1258 |title=काठमाडौँ उपत्यकासँग बौद्ध धर्म र संस्कारको प्राचीन सम्बन्ध |date=2021-08-14 |website=नेपाल बौद्ध समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-22}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/snsaarko-prtibimb-svymbhuu-mhaacaity-192244 |title=संसारको प्रतिबिम्ब स्वयम्भू महाचैत्य |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-22}}</ref> ==== लिच्छवि काल ==== भारतीय गङ्गाको मैदानबाट लिच्छविहरू उत्तरमा बसाइँ सरेपछि किराँतहरूलाई पराजित गर्दै लगभग सन् ४०० मा लिच्छवि राजवंशको स्थापना गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.setopati.com/cover-story/katha-ye:/189886/ |title=लिच्छविकालमा कसले कसरी शासन हत्याए? |last=श्रेष्ठ |first=सुदीप |website=सेतोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> यस युगको समयमा लुम्बिनीमा विरुढकद्वारा शाक्यहरूको नरसंहार पछि उक्त युद्धबाट बाँचेकाहरू उत्तरतिर बसाइँ सरेका थिए भने कोलियको रूपमा लुकेर वन मठमा प्रवेश गरेका थिए। साँखुबाट उनीहरू यम्बु र यँगाल (लञ्जगवाल र मञ्जुपट्टन) गएर काठमाडौँको पहिलो स्थायी बौद्ध विहारको स्थापना गरेका थिए। यसले नेवार बौद्ध धर्मको आधार सृजना गरेको थियो<ref>{{Cite web |url=https://koliyakhabar.com/archives/187 |title=सरावलको बासा गाउ प्राचिन कोलिय गणराज्यको प्रमुख नगर ‘सज्जनेल नगर’ घोषणा |website=कोलिय खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref>, जुन संसारमा एकमात्र जीवित संस्कृत आधारित बौद्ध परम्परा हो। तिनीहरूको प्रवाससँगै लिच्छवि युगको अधिकांश समय 'यम्बु'लाई कोलिग्राम भनिन्थ्यो र 'यँगाल'लाई दक्षिण कोलिग्राम भनिन्थ्यो। अन्ततः लिच्छवि शासक [[गुणकामदेव]]ले कोलिग्राम र दक्षिण कोलिग्रामलाई विलय गरी काठमाडौँ सहरको स्थापना गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://kharibot.com/news-details/63156/2020-09-04 |title=कसरी शुरु भयो रातो मछिन्द्रनाथको भोटो जात्रा ? |website=खरिबोट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.ukeraa.com/news/2021/10/13/10255 |title=किसान र राजाको सहयोगबाट स्थापना भएकी भद्रकाली |last=थपलिया |first= पुष्पा |website=युकेरा |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> यो सहर मञ्जुश्रीको तरवार चन्द्रह्रासको आकारमा डिजाइन गरिएको थियो। यो सहर [[अजिमा]]हरूद्वारा संरक्षित आठ ब्यारेकहरूले घेरिएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://rajdhanidaily.com/id/7563/ |title=पाहाँचः-हे र घोडेजात्रा |last=राउत |first=कुमार |date=2020-03-23 |website=राजधानी राष्ट्रिय दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> यी मध्ये एउटा ब्यारेक अहिले पनि [[भद्रकाली]] ([[सिंहदरबार]] अगाडि) प्रयोगमा रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.aarthiksanjal.com/flash-news/49844.html |title=आज नवदुर्गा भगवतीको विशेष पूजा आराधना महानवमी पर्व मनाईंदै |date=2021-10-13 |website=आर्थिक सञ्जाल |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> यो सहरले [[भारत]] र [[तिब्बत]]बीचको व्यापारमा महत्वपूर्ण नाका बिन्दुको रूपमा सेवा गरेको थियो, जसले [[वास्तुशास्त्र|वास्तुकला]]को क्षेत्रमा अत्यधिक वृद्धि गर्न सफल भएको थियो। मानगृह, कैलाशकूट भवन, भद्राधिवास भवन<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/literature/2020/09/19/16004841639672702.html |title=भद्राधिवासमा टेड रिकार्डी |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> जस्ता भवनहरूको विवरण यस युगमा बस्ने यात्रु र भिक्षुहरूको संरक्षित तथा प्रकाशमा आएका यात्रा दस्तावेजहरूमा पाइन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://nepalmag.com.np/history/2016/01/24/20160124130621 |title=कैलाशकूट भवन: स्वर्ण युगको स्वर्ण दरबार |website=नेपाल पत्रिका |last=गौतम |first=गोकर्ण |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.setopati.com/social/179024/ |title=कहीँ नभएको इतिहास हाँडीगाउँमा |last=श्रेष्ठ |first=सुदीप |website=सेतोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> उदाहरणको लागि, ७औँ शताब्दीमा प्रसिद्ध चीनी यात्री ह्वेन साङले लिच्छवि राजा [[अंशुवर्मा]]को कैलाशकूट भवनको बारेमा वर्णन गरेका थिए। यो ऐतिहासिक व्यापारिक मार्गले दुवै क्षेत्रहरूबीच सांस्कृतिक आदानप्रदान पनि भएको थियो। काठमाडौँ उपत्यकाका आदिवासी बासिन्दाहरूको रूपमा रहेका [[नेवार जाति|नेवार]]हरूको कलात्मकता यस युगमा, उपत्यका भित्र र बृहत् हिमालय क्षेत्रभरि फैलिएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/502711-1618633074.html |title=लिच्छविकालीन कला |last=मल्ल |first=मुकेश |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> नेवार कलाकारहरूले आफ्ना छिमेकीहरूका लागि धार्मिक कला सिर्जना गर्दै एसियाभर व्यापक रूपमा यात्रा गरेका थिए। उदाहरणको लागि, [[अरनिको]]ले तिब्बत र चीन हुँदै आफ्ना स्वदेशी कलाकारहरूको समूहको नेतृत्व गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/koseli/2020/08/28/159861509651481460.html?author=1 |title=लायकुको अन्तिम पर्खाल ! |website=कान्तिपुर समाचार |last=सापकोटा |first=दीपक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> तिब्बती सम्राट [[स्रोङ्चन गम्पो]]सँग विवाह गर्ने नेपालकी राजकुमारी [[भृकुटी]]ले तिब्बतमा [[बुद्ध धर्म]]को परिचय गराउन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेकी थिइन्।<ref>{{Cite web |url=https://motivatenews.com/archives/31855 |title=को हुन भृकुटी ? कसरी भयो तिब्बतमा उनको विवाह ? |date=2020-06-20 |website=मोटिभेट न्युज |language=नेपाली |accessdate=2022-03-26}}</ref> ==== मल्ल काल ==== लिच्छवि कालको अन्त्यपछि नेपाल अधिराज्यमा [[मल्ल वंश|मल्ल काल]]को प्रारम्भ भएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/opinion/132620-1510717620.html |title=इतिहास पुनर्लेखन गर्नुपर्दैन ? |last=श्रेष्ठ |first=आदित्यमान |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref><ref name="टोखा">{{cite news|url=http://himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/contributions/pdf/CNAS_23_01_16.pdf |title=टोखा: एक ऐतिहासिक चर्चा |last=श्रेष्ठ |first=टेक बहादुर |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र १३ |language=नेपाली |publisher=प्राचीन नेपाल |agency=नेपाल सरकार पुरातत्व विभाग}}</ref> मल्ल कालको पहिलो राजाको रूपमा [[अरि मल्ल]]लाई मानिन्छ।<ref>{{Cite book |last=ज्ञवाली |first=सूर्यविक्रम |url=https://books.google.com.np/books?id=1d8GAQAAIAAJ&q |title=नेपाल उपत्यकाको मध्यकालीन इतिहास |date=सन् १९६२ |publisher=शाही नेपाल एकेडमी |page=४८ |language=नेपाली}}</ref> [[दिल्ली]]को [[मुगल साम्राज्य|मुगल शासक]]ले नेपालको दक्षिणी भागमा रहेको तिरहुत राज्यमा आक्रमण गरेपछि तिरहुतका शासकहरू उत्तरतर्फ काठमाडौँ उपत्यकातिर भागेर आएका थिए।<ref>{{Cite web |url=http://nepalihimal.com/article/7461 |title=काठमाडौँका रैथाने तिरहुतिया |last=चापागाईं |first=प्रज्जवल |website=हिमाल खबरपत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref> उनीहरूले नेपाली राजपरिवारसँग अन्तरविवाह गरेपछि यसले मल्ल युगको नेतृत्व गरेको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/520311-1620447831.html |title=मध्यकालीन कला |last=मल्ल |first=मुकेश |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/koseli/2017/12/30/20171230092244.html?author=1 |title=जयस्थिति मल्लको वंश |last=दास |first=वाशुदेव लाल |website=कान्तिपुर दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref> मल्ल युगको आरम्भमा [[खस राज्य|खस]] र [[टर्की|तुर्क]] [[मुसलमान|मुस्लिम]]हरूको आक्रमणले गर्दा यसको इतिहास उथलपुथल रहेको देखिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/koseli/2021/07/31/162770098452181413.html |title=नेपाली संघीयता, उमेर : २६०० वर्ष |last=चाम्लिङ |first=भोगीराज |website=कान्तिपुर दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref> वि.सं. १३१० सालमा नेपालमा आएको विनाशकारी भूकम्पले तत्कालीन राजा [[अभय मल्ल]]सहित काठमाडौँ उपत्यकाको एक तिहाई जनसङ्ख्याको ज्यान लिएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://saptahik.com.np/history/2015/06/15/17172 |title=भूकम्पमा परेर ज्यान गुमाउने राजा |website=साप्ताहिक पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref> यी प्रकोपहरूले लिच्छवि युगको अधिकांश वास्तुकला (जस्तै मानगृह र कैलाशकूट भवन) को विनाश भएको थियो भने सहर भित्रका विभिन्न गुम्बाहरूमा सङ्कलन गरेर राखिएका साहित्यको क्षति भएको थियो। प्रारम्भिक कठिनाइहरूलाई छिचोल्दै काठमाडौँले पुन: आफ्नो लोकप्रियता कायम गर्न सफल भएको थियो। मल्ल युगको अधिकांश समयमा काठमाडौँले भारत र तिब्बतबीचको व्यापारमा प्रभुत्व जमाएको थियो। नेपाली मुद्रा बृहत् हिमालय क्षेत्रको व्यापारमा मानक मुद्रा बनेको थियो।<ref name="मुद्रा">{{cite news|url=https://www.nepjol.info/index.php/hj/article/download/34695/27236/101251 |title=इतिहास र संस्कृतिको स्रोतका रूपमा प्राचीन र मध्यकालीन नेपाली मुद्रा |last=काफ्ले |first=डा. डोलराज |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र १३ |language=नेपाली |publisher=हिस्टोरिक जर्नल |agency=नेपाल जोल}}</ref> मल्ल युगको उत्तरार्धमा, काठमाडौँ उपत्यकाभित्र चार सुदृढ सहरहरू [[कान्तिपुर (राज्य)|कान्तिपुर]], ललितपुर, भक्तपुर र कीर्तिपुर समावेश गरेको थियो। यी चारै सहरहरूले त्यस ताका नेपालमा राज्य गरिरहेको मल्ल महासङ्घको राजधानीको रूपमा सेवा गरेका थिए। यी सहररूले कला, वास्तुकला, सौन्दर्यशास्त्र र व्यापारमा एक-अर्कासँग प्रतिस्पर्धा गर्दै विकासको बाटो खोलेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.nagariktimes.com/2018/03/38245/ |title=मल्लकालदेखि आधुनिककालसम्म : यसरी भयो नेपाली रङ्गमञ्चको विकास |website=नागरिक टाइम्स |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref> यस अवधिका राजाहरूले सार्वजनिक भवनहरू, दरबार क्षेत्रहरू र मन्दिरहरूको निर्माण, साथै जलस्रोतहरूको विकास, [[गुठी]]हरूको संस्थागतीकरण, कानूनको संहिताकरण, नाटक लेखन तथा सहरका चोकहरूमा नाटकहरूको प्रदर्शनमा उल्लेखनीय योगदान गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/119083-1490668080.html |title=‘मध्यकाल र मल्लकालका नाटकबारे अनुसन्धान जरुरी’ |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref> [[भारत]], [[तिब्बत]], [[चीन]], [[इरान|फारस]] र [[युरोप]] लगायतका ठाउँबाट विचारधाराको आगमन भएको प्रमाण राजा [[प्रताप मल्ल]] पालाको ढुङ्गाको शिलालेखमा पाइन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/news/2022/01/24/164299214227314055.html |title=प्रताप मल्लकालीन शिलालेख प्रहरी चौकी आँगनमा |last=भट्टराई |first=देवेन्द्र |website=कान्तिपुर दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref><ref name="शिलालेख">{{cite news|url=http://himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/ancientnepal/pdf/ancient_nepal_13_03.pdf |title=प्रताप मल्लका पालाका पाँच अभिलेख |last=रेगमी |first=जगदीशचन्द्र |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र १३ |language=नेपाली |publisher=प्राचीन नेपाल |agency=नेपाल सरकार पुरातत्व विभाग}}</ref> यस युगबाट तिनीहरूको तान्त्रिक परम्परा (जस्तै तान्त्रख्यान), चिकित्सा (जस्तै हरमेखला), धर्म (जस्तै मूलदेवशाशिदेव), कानून, नैतिकता र इतिहासको वर्णन गर्ने पुस्तकहरू फेला परेका छन्। सन् १३८१ मा लेखिएको संस्कृत-नेपाल भाषाको शब्दकोश अमरकोश पनि फेला परेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.khabarhub.com/2021/28/283694/ |title=फेरि संस्कृत भाषाविरुद्ध प्रचार अभियान ! |last=झा |first=देवेश |website=खबरहब |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> यस युगका वास्तुकलाका रूपमा उल्लेखनीय भवनहरूमा [[वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|काठमाडौँ दरबार क्षेत्र]], [[पाटन दरबार क्षेत्र]], [[भक्तपुर दरबार क्षेत्र]], कीर्तिपुरको पुरानो दरबार, [[न्यातपोल मन्दिर|न्यातपोल]], [[पचपन्नझ्याले दरबार]]<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/55-jhyaale-drbaarkaa-mllkaaliin-bhittecitr-naasindai-108305 |title=५५ झ्याले दरबारका मल्लकालीन भित्तेचित्र नासिँदै |last=खाईजू |first=ईश्वरकाजी |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref>, [[कुम्भेश्वर मन्दिर|कुम्भेश्वर]], [[कृष्ण मन्दिर]] र अन्य समावेश छन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/8756 |title=कृष्ण मन्दिर जिर्णोद्धार सम्पन्न, सर्वसाधारणका लागि खुला |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-27}}</ref> ===मध्यकालिक युग=== ==== प्रारम्भिक शाह काल ==== वि.सं. १८२५ सालमा [[कान्तिपुरको युद्ध|काठमाडौँको युद्ध]]पछि [[गोरखा राज्य]]ले मल्ल सङ्घको अन्त्य गरेको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/ampnews/2017-09-23/20170923104348.html |title=जसले नेपालको जग बसाए |last=वैद्य |first=तुलसीराम |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> यसले काठमाडौँमा आधुनिक युगको सुरुवात गरेको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/opinion/2022/01/08/164165132466842421.html |title=पञ्चायती: एकीकरणको बहस |last=श्री |first=आहुति |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> [[कीर्तिपुरको युद्ध]]मा गोरखाली सेनाको विजय नै काठमाडौँ उपत्यकामाथि गोरखालीहरूको विजयको सुरुवात थियो। काठमाडौँ उपत्यकाको विजय पश्चात् गोरखाका राजा [[पृथ्वीनारायण शाह]]ले काठमाडौँलाई नेपालको राजधानी बनाएका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/2043 |title=पृथ्वीनारायणको रणनीति |last=नेपाल |first=ज्ञानमणि |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> यस युगको प्रारम्भिक अवधिमा, काठमाडौँले आफ्नो विशिष्ट संस्कृतिलाई कायम राखेको थियो। वसन्तपुरको नौ तले [[धरहरा]] जस्ता विशेषत: नेपाली वास्तुकला भएका भवनहरू यस युगमा निर्माण भएका थिए। यसका साथै यस कालका शासकहरूले आफ्नो भूभागलाई जोगाउँदै सीमा विस्तार गर्ने अभिप्राय राखेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/ampnews/2016-01-11/20160111084545.html?is_ifooter=1 |title=पृथ्वीनारायण शाहको सान्दर्भिकता |last=पन्त |first=रघु |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> अस्थिर राजनीतिक अवस्था र नेपालको छिमेकी राष्ट्रहरूसँगको निरन्तर युद्धका कारण यो कालमा व्यापारमा अत्यधिक गिरावट देखिएको थियो। [[भीमसेन थापा]]ले [[बेलायत|ग्रेट ब्रिटेन]]विरुद्ध [[फ्रान्स]]लाई समर्थन गरेका थिए जसले काठमाडौँमा आधुनिक सैन्य ब्यारेकहरू सहित आधुनिक सैन्य संरचनाहरूको विकास भएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://www.gorkhasamachar.com/2019/07/26/34313 |title=भीमसेन थापालाई किन सम्झिने ! |last=बस्नेत |first=श्रीरामसिंह |date=2019-07-26 |website=गोरखा समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> ==== राणा शासन काल ==== वि.सं. १९०३ भदौ ३१ गते हनुमानढोका दरबार नजिकै भएको [[कोत पर्व]]बाट नेपालमा [[राणा शासन]] सुरु भएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://saptahik.com.np/archives/2019/06/02/20190602123127 |title=नेपालको इतिहासमा घटेका केही ठूला हत्याकाण्ड |website=साप्ताहिक |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> यस नरसंहारका क्रममा [[जङ्गबहादुर राणा]] र उनका समर्थकहरूले नेपालका अधिकांश उच्च पदस्थ अधिकारीहरूको हत्या गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/111260 |title=राणा शासनमा सडकको झमेला |website=हिमाल खबर |last=रिसाल |first=भैरव |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> कोत पर्व लगत्तै नेपालको अर्को चर्चित काण्ड, [[भण्डारखाल पर्व]] पनि काठमाडौँमा कुँवर र उनका समर्थकहरूले गराएका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/115863 |title=कुँवरबाट कसरी राणा बने जङ्गबहादुर? |last=दिक्पाल |first=राजकुमार |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> राणा शासनको समयमा, काठमाडौँको गठबन्धन ब्रिटिश विरोधीबाट ब्रिटिश समर्थकमा सरेको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/122173 |title=नेपाल–बेलायत सम्बन्धकाे २०० वर्ष : अझै बाँकी छ सम्बन्धमा संशय |website=हिमाल खबर |last=कन्दङ्वा |first=डा. राम |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> यसै समर्थन तथा प्रभावका कारण पश्चिमी युरोपेली वास्तुकलाको शैलीमा काठमाडौँस्थित भवनहरूको निर्माण गर्न नेतृत्व गरेको थियो। यीमध्ये सबैभन्दा चर्चित भवनहरूमा [[सिंहदरबार]], [[स्वप्न बगैंचा]], [[राष्ट्रपति भवन|शितल निवास]] र पुरानो [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]] पर्छन्। काठमाडौँ उपत्यकाको पहिलो आधुनिक व्यापारिक सडक ‘[[नयाँ सडक|न्युरोड]]’ पनि यही कालखण्डमा बनेको थियो। [[त्रि-चन्द्र कलेज|त्रिचन्द्र कलेज]] (नेपालको पहिलो कलेज), [[दरबार हाई स्कुल]] (नेपालको पहिलो आधुनिक विद्यालय) र [[वीर अस्पताल]] (नेपालको पहिलो अस्पताल) यस युगमा काठमाडौँमा बनेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2021/04/942838 |title=राणाकालको वास्तुकला |last=अर्याल |first=सुदर्शन |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> यस युगमा शिक्षा भने विशेषाधिकार प्राप्त वर्गको लागि मात्र पहुँचयोग्य थियो। राणा शासन काललाई निरङ्कुश, आर्थिक शोषण र धार्मिक उत्पीडनद्वारा चिह्नित गर्ने गरिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/opinion/454101-1612852653.html |title=के त्यस्तो पनि दिन थियो ? |last=श्रेष्ठ |first=आदित्यमान |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-03-30}}</ref> ==भूगोल== [[काठमाडौँ उपत्यका]]को उत्तरपश्चिमी भाग र [[बागमती नदी]]को उत्तरमा रहेको काठमाडौँ सहरले {{convert|50.7|km2|1|abbr=on}} क्षेत्रफल ओगटेको छ। समुद्र सतहदेखि यसको औसत उचाइ {{convert|1400|m|ft|sigfig=2}} रहेको छ। काठमाडौँ उपत्यकाभित्र रहेका अन्य नगरपालिकाहरूले यो सहरसँग सीमा साझा गर्दछ। यो सहरलाई बागमती नदीको दक्षिणमा रहेको [[ललितपुर महानगरपालिका]]ले रिङरोडले घेरिएको एउटा सहरी क्षेत्र बनाउँछ भने दक्षिणपश्चिममा [[कीर्तिपुर नगरपालिका]] र पूर्वमा [[मध्यपुर थिमी नगरपालिका]]ले गरेको छ। यसै प्रकार यो सहरको उत्तरमा [[नागार्जुन नगरपालिका|नागार्जुन]], [[तारकेश्वर नगरपालिका|तारकेश्वर]], [[टोखा नगरपालिका|टोखा]], [[बूढानीलकण्ठ नगरपालिका|बुढानीलकण्ठ]], [[गोकर्णेश्वर नगरपालिका|गोकर्णेश्वर]] र [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] रहेका छन्। यद्यपि, सहरी परिवेश र व्यवस्थापन यसको छिमेकी नगरपालिका [[भक्तपुर नगरपालिका|भक्तपुर]]सम्म फैलिएको छ र यसले लगभग सम्पूर्ण काठमाडौँ उपत्यकालाई समेट्ने गर्छ। {{wide image|Panoramic view of Kathmandu Valley from Swoyambhu hill.jpg|800px|align-cap=center|स्वयम्भूबाट देखिएको काठमाडौँ उपत्यकाको प्यानोरेमिक दृश्य}} {{Geographic location |Centre = काठमाडौँ महानगरपालिका |North = [[टोखा]] / [[बूढानीलकण्ठ नगरपालिका|बुढानीलकण्ठ]] |Northeast = [[गोकर्णेश्वर नगरपालिका|गोकर्णेश्वर]] |East = [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा]] |Southeast = [[मध्यपुर थिमी नगरपालिका|मध्यपुर थिमी]] |South = ''[[बागमती नदी]]''<br />[[ललितपुर महानगरपालिका|ललितपुर]] |Southwest = [[कीर्तिपुर नगरपालिका|कीर्तिपुर]] |West = [[नागार्जुन नगरपालिका|नागार्जुन]] |Northwest = [[तारकेश्वर नगरपालिका|तारकेश्वर]] }} उपत्यकाको मुख्य नदीको रूपमा रहेको बागमती र यसका सहायक नदीहरू, जसमध्ये [[विष्णुमती नदी|विष्णुमती]], धोबीखोला, मनोहरा खोला, हनुमन्ते खोला र टुकुचा खोला प्रमुख छन्। यी उपत्यकाका आठ नदीहरूले काठमाडौँलाई विच्छेद गरेको छ। यी नदीहरू {{convert|1500|-|3000|m|ft}} को उचाइबाट उत्पत्ति हुन्छन् र नदीसँगै रहेका डाँडाहरूले काठमाडौँ र यसको उपत्यकाबाट पहुँच प्रदान गर्दछ। कुनै समय नागार्जुन पहाडबाट बालाजुहुँदै काठमाडौँसम्म एउटा पुरानो नहर बगेको थियो जुन हाल आएर लोप भइसकेको छ। काठमाडौँ सहर र वरपरका उपत्यकाहरू 'पर्णपाती मनसुनी वन क्षेत्र' (१,२००–२,१०० मिटर (३,९००–६,९०० फिट)) को उचाइमा छन्, जुन नेपालका लागि परिभाषित पाँच वनस्पति क्षेत्रहरू मध्ये एक हो। यस क्षेत्रमा उम्रिने प्रमुख रूखका प्रजातिहरूमा [[कटुस]] लगायतका रुख र उच्च उचाइमा कोणधारी रूखहरू पाइने गर्छन्। <gallery mode="packed"> चित्र:2015-03-08 Swayambhunath, Katmandu, Nepal.jpg|काठमाडौँ सहरीकरण चित्र:Kathmandu, Nepal.JPG|काठमाडौँ महानगरीय क्षेत्र (हल्का खैरो, तस्विर केन्द्र) वरपरका हरियो, वनस्पति ढलानहरूमा वन आरक्ष र राष्ट्रिय निकुञ्ज दुवै समावेश छन्। चित्र:Kathmandu City during monsoon.jpg|[[अरनिको राजमार्ग]]ले काठमाडौँलाई [[भक्तपुर नगरपालिका|भक्तपुर]] र त्यसपछि चिनियाँ सीमासँग जोड्ने गर्छ। चित्र:Evening view of the mountain range from Patan, Lalitpur.jpg|पृष्ठभूमिमा [[गौरीशङ्कर हिमाल]]सँग पूर्वोत्तर काठमाडौँ। </gallery> ===काठमाडौँ प्रशासन=== देशको राजधानीको रूपमा रहेको काठमाडौँमा स्थानीय प्रशासनको आरम्भ तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री [[चन्द्र शमशेर जङ्गबहादुर राणा|चन्द्रशमशेर राणा]]ले गरेका थिए। 'ए श्रेणी'का राणा तथा शासकवर्गहरू हिड्ने बाटो सफा तथा व्यवस्थित गर्नुपर्ने अभिप्रायले गर्दा उनले वि.सं. १९७६ पुस २ गते सवाल सनद जारी गर्दै खड्ग निशान लगाएर भोटाहिटीमा सफाई अड्डाको स्थापना गरेका थिए।<ref name="सय वर्ष"/> सफाई अड्डाको प्रशासनिक व्यवस्थापनमा रैती दुनियाँबाट सात जना भलादमी सदस्यहरू र तत्कालीन राणा सरकारका तर्फबाट चेयरम्यान, भाइस चेयरम्यान, इन्जिनियर र म्युनिसिपालिटी हाकिम गरेर ११ जनाको समिति बनाएका थिए।<ref name="सवाल"/> नेपालमा यसलाई नै स्थानीय प्रशासन विकेन्द्रीकरणको पहिलो प्रयास तथा जनताहरूको समेत प्रत्यक्ष पहुँच र नजिकको सरकारी अड्डाको संस्थागत संरचना मान्ने गरिन्छ। प्रारम्भिक समयमा सफाई अड्डाको स्थापना हुँदा यसलाई तल्लो फाँट र माथिल्लो फाँट गरी २ फाँटमा विभाजन गरिएको थियो जसलाई सुधार गर्न, जनताको काम व्यवस्थापन गर्न र अड्डाको कार्य क्षेत्र फराकिलो बनाउन तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री [[भीम शमशेर जङ्गबहादुर राणा|भीम शमशेर राणा]]ले वि.सं. १९८८ मा सवाल सनद जारी गरेका थिए।<ref>{{Cite web|url=https://nepalmag.com.np/literature/2014/07/13/7158|title=रोलक्रम परिवर्तन र प्रजातन्त्रको उदय|last=आचार्य|first=सन्तोष|website=नेपाल पत्रिका|language=नेपाली|access-date=2022-04-03}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20060501044858/http://www.kathmandu.gov.np/cityatglance/index.html|title=नगर परिचय|date=2006-05-01|website=काठमाडौँ महानगरपालिका कार्यालय|language=नेपाली|access-date=2022-04-03}}</ref> सफाई अड्डाको रूपमा २८ वर्षसम्म काम गरेपछि वि.सं. २००३ फाल्गुन २ गते तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री [[पद्म शमशेर जङ्गबहादुर राणा|पद्म शमशेर राणा]]ले आफ्नै निवासमा मानिसहरू भेला पारी भोटाहिटी सफाइ अड्डालाई 'काठमाडौँ म्युनिसिपालिटी' घोषणा गरेका थिए। [[राणा शासन]]कै समयमा वि.सं. २००६ चैत्र २७ गते तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री [[मोहन शमशेर जङ्गबहादुर राणा|मोहन शमशेर राणा]]ले नेपालमा नगर पञ्चायत ऐन, २००६ जारी गरेर लागु गरेपछि 'काठमाडौँ म्युनिसिपालिटी' नगर पञ्चायत बन्न पुगेको थियो।<ref name="सवाल" /> देशमा राणा शासनको अन्त्य र [[लोकतन्त्र|प्रजातन्त्र]]को उदय भएसँगै वि.सं. २०१० जेठ ५ गते नेपाल राज्य नगरपालिका ऐन, २००९ जारी भएपछि वि.सं. २०१० भदौ १७<ref name="नगर वर्ष" /> गते १८ वटा वडाहरू सहितको काठमाडौँ नगरपालिका बनेको थियो। वि.सं. २०१७ पौष २२ गते देशमा तत्कालीन राजा [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|महेन्द्र शाह]]ले [[पञ्चायती व्यवस्था]] आरम्भ गरेको २ वर्षपछि वि.सं. २०१९ भदौ ५ गते नगर पञ्चायत ऐन, २०१९ जारी गरिएको थियो जसको फलस्वरूप यो नगरपालिका स्वतः नगर पञ्चायतमा परिणत भएको थियो। पञ्चायती व्यवस्थाको अन्त्य भएपछि तत्कालीन श्री ५ को सरकारद्वारा वि.सं. २०४७ साल जेठ २८ गते<ref name="नगरपालिका ऐन नेपाल">{{cite news|url=http://rajpatra.dop.gov.np/welcome/book/?ref=15813|title=नगरपालिका ऐन, २०४७|date=वि.सं. २०४७ जेठ २८|accessdate=वि.सं. २०७८ फाल्गुन १०|publisher=नेपाल राजपत्र|agency=नेपाल सरकार|language=नेपाली}}</ref> नगरपालिका ऐन, २०४७ घोषणा गरि लागु गरेपछि नगरपालिका बन्नको लागि चाहिने आवश्यक पूर्वाधार तथा जनशक्ति भएको कारणले काठमाडौँ स्वतः आधिकारिक रूपमा नगरपालिका बन्न पुगेको थियो।<ref name="संविधान">{{cite news|title=श्री ५ महारजाधिराज वीरेन्द्र वीर विक्रम शाहदेवबाट नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ बक्सेको घोषणा |url=http://rajpatra.dop.gov.np/welcome/book/?ref=15853 |date=वि.सं. २०४७ कार्तिक २३ |accessdate=वि.सं. २०७८ फाल्गुन १ |agency=नेपाल सरकार |language=नेपाली |publisher=नेपाल राजपत्र}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://books.google.com.np/books?id=yi5GAQAAIAAJ |title=मेचीदेखि महाकाली |date=सन् १९७५ |publisher=श्री ५ सरकार सूचना मन्त्रालय |language=नेपाली |accessdate=2022-02-15}}</ref> राजधानीको रूपमा रहेको यो नगरमा बढ्दो जनसङ्ख्या, शिक्षा, स्वास्थ्य, खेलकूद, सहरीकरण, यातायात, विमानस्थल लगायतका आवश्यक भौतिक पूर्वाधार भएको कारणले तत्कालीन श्री ५ को सरकारद्वारा वि.सं. २०५२ मङ्सिर २९ गते काठमाडौँ नगरपालिकालाई स्तरोन्नति गर्दै देशकै पहिलो महानगरपालिकाको रूपमा काठमाडौँ महानगरपालिका घोषणा गरेको थियो।<ref name="महानगर" /> ===काठमाडौँका नगर प्रमुखहरूको सूची<ref name="मेयर इतिहास">{{Cite web|url=https://kathmandupost.com/miscellaneous/2017/05/13/a-mayoral-history-of-kathmandu|title=A mayoral history of Kathmandu|last=खतिवडा|first=दिपेश|website=काठमाडौँ पोस्ट|language=अङ्ग्रेजी|trans-title=काठमाडौँको मेयर इतिहास|access-date=2022-04-02}}</ref>=== {{मुख्य|काठमाडौँको नगर प्रमुख}} {| class="wikitable sortable" |+ !क्रसं !वर्ष !नाम !पद !राजनीतिक दल !नाम !पद !राजनीतिक दल !टिप्पणी |- |१ |वि.सं. १९७६ |सिंह शमशेर<ref name="मेयर इतिहास" /> |चेयरम्यान | - | - | | - |सफाई अड्डाका चेयरम्यान, चन्द्र शमशेरद्वारा मनोनित |- |२ |वि.सं. २००४- वि.सं. २००७ |गहेन्द्र शमशेर थापा<ref name="मेयर इतिहास" /> |सभापति | - |[[शङ्करदेव पन्त]] |उपसभापति |स्वतन्त्र |सभापति राणा वर्गद्वारा मनोनित गरिएका थिए भने उप सभापति जनताद्वारा निर्वाचित भएका थिए।<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2017/04/564708|title=यस्तो छ अहिलेसम्म भएका १२ स्थानीय चुनावको इतिहास|website=अनलाइन खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-02}}</ref> |- |३ |वि.सं. २०१० |[[जनकमान श्रेष्ठ]]<ref name="मेयर">{{Cite web|url=https://nepalkhabar.com/opinion/14372-2019-12-13-11-55-58|title=जो २४ वर्षको उमेरमा काठमाडौँको पहिलो मेयर बने|last=थापा|first=सूर्य|website=नेपालखबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-01}}</ref> |सभापति |[[नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी|कम्युनिष्ट पार्टी]] |प्रयागराज सिंह सुवाल |उपसभापति |[[नेपाली कांग्रेस]] |पहिलो जननिर्वाचित नगर प्रमुख र उप-प्रमुख<ref name="जनक2">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/social/195566/|title=रहेनन् काठमाडौँका पहिलो मेयर जनकमान श्रेष्ठ|website=सेतोपाटी|language=नेपाली|access-date=2022-03-31}}</ref><ref name="मातृका2">{{Cite web|url=https://www.setopati.com/politics/87845/|title=मातृकाले बर्खास्त गरेका काठमाडौँका पहिलो मेयर|last=शर्मा|first=शोभा|website=सेतोपाटी|language=नेपाली|access-date=2022-04-01}}</ref> |- |४ |वि.सं. २०१४ |प्रयागराज सिंह सुवाल<ref name="मेयर सूची">{{cite news|last=नेपाल|first=खेमराज|title=नगरपालिका: के छ, के छैन? |url=http://inlogos.org/wp-content/uploads/2016/02/Swayatta-Shasan-Municipal-Issue-10_2073.pdf |date=वि.सं. २०७३ आसार |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र २० |language=नेपाली |page=१२ |publisher=स्वशासन अध्ययन प्रतिष्ठान}}</ref> |सभापति |[[नेपाली कांग्रेस]] |कृष्णलाल श्रेष्ठ |उपसभापति |[[नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी|कम्युनिष्ट पार्टी]] | |- | colspan="9" |<center>''वि.सं. २०१७ सालपछि अधिकांश समय वडाध्यक्षहरू र केही समय कायममुकायम प्रधानपञ्च हुनुभएका चन्द्रानन्द नेवाले काम गरेका थिए।<ref name="मेयर सूची"/>''</center> |- |५ |वि.सं. २०२२ |गणेशमान श्रेष्ठ<ref name="मेयर सूची"/> |प्रधानपञ्च | | | | | |- |६ |वि.सं. २०२७ |चन्द्रानन्द नेवा<ref name="मेयर सूची"/><ref name="नेवा">{{Cite web |url=https://www.lalitpurkhabar.com/2022/05/12/66736 |title=रहेनन् काठमाडौं महानगरका पूर्ववडाध्यक्ष चन्द्रानन्द नेवा |date=2022-05-12 |website=ललितपुर खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-06-28}}</ref> |प्रधानपञ्च | | | | |उनी तत्कालिन काठमाडौँ नगरपालिका वडा नं. १२ को वडाअध्यक्षको रूपमा निर्वाचित भएका थिए तर अधिकांश समय उनले कायममुकायम प्रधानपञ्च भएर काम गरेका थिए।<ref name="नेवा"/> |- |७ |वि.सं. २०३३ - वि.सं. २०३८ |बासुदेव ढुङ्गाना<ref name="मेयर सूची"/> |प्रधानपञ्च | | | | | |- |८<center></center> |वि.सं. २०३८ - वि.सं. २०३९ |प्रेमबहादुर शाक्य |प्रधानपञ्च | | | | |वि.सं. २०३८ देखि वि.सं. २०३९ सालसम्म पञ्चायत सुधार आयोगका अध्यक्षको रूपमा प्रधानपञ्च भएर कार्य गरेका थिए।<ref name="मेयर सूची" /> |- |९ |वि.सं. २०३९ - वि.सं. २०४३ |कमल चित्रकार<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/20190501124705.html|title=३८ वर्षअघि भोटाहिटीमा बनेको नेपालकै पहिलो 'अन्डरग्राउन्ड सब-वे' ठेकेदारको नियन्त्रणमा|website=पहिलो पोस्ट|language=नेपाली|access-date=2022-04-02}}</ref> |प्रधानपञ्च | | | | |काठमाडौँ नगर पञ्चायतका प्रधानपञ्च रहेका थिए।<ref>{{Cite web|url=https://pahilopost.com/content/20190501124705.html|title=३८ वर्षअघि भोटाहिटीमा बनेको नेपालकै पहिलो 'अन्डरग्राउन्ड सब-वे' ठेकेदारको नियन्त्रणमा|last=रञ्जित|first=सहयोग|website=पहिलो पोस्ट|language=नेपाली|access-date=2022-04-02}}</ref> |- |१० |वि.सं. २०४४ - वि.सं. २०४९ |हरिबोल भट्टराई |प्रधानपञ्च |प्रजातान्त्रिक समूह |शारदाप्रसाद भट्टराई |उप प्रधानपञ्च |प्रजातान्त्रिक समूह |नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमाले मिलेर प्रजातान्त्रिक समूह नामक गठबन्धन बनाएर निर्वाचन लडेका थिए। हरिबोलले पञ्चायतको विरोध गरेपछि उनलाई पदबाट निलम्बित गरिएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://www.janaaastha.com/archives/25163|title=दुःखद् संयोग : मेयरलाई हृदयघात उपमेयरलाई ब्रेन ह्यामरेज,एउटै अस्पतालमा उपचार|website=जन आस्था|language=नेपाली|access-date=2022-04-02}}</ref>प्रधानपञ्चको निलम्बनपछि शारदाप्रसादले कायममुकायम भएर काम गरेका थिए। |- |११ |वि.सं. २०४९ - वि.सं. २०५४ |प्रेमलाल सिंह<ref>{{Cite web|url=https://suryakhabar.com/2017/04/11079/|title=यसरी जितेका थिए पिएल सिंह र केशव स्थापितले काठमाण्डौ महानगरको चुनाव, अहिले त्यस्तै तयारी नथाले जित्न मुस्किल पर्छ !|website=सूर्य खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-02}}</ref> |मेयर |नेपाली कांग्रेस |नवीन्द्रराज जोशी<ref>{{Cite web|url=https://shilapatra.com/detail/54249/|title=नवीन्द्रराज जोशी जो ३१ वर्षमा काठमाडौँका उपमेयर भए, इमानको राजनीति गरे|last=ढकाल|first=योगेश|website=शिलापत्र |language=नेपाली |access-date=2022-04-02}}</ref> |उप मेयर |नेपाली कांग्रेस |पिएल सिंहको रूपमा चिनिने प्रेमलाल नगर प्रमुख रहेकै समयमा काठमाडौँ नगरपालिकाबाट महानगरपालिकामा स्तरोन्नति भएको थियो। |- |१२ |वि.सं. २०५४ - वि.सं. २०६० |[[केशव स्थापित]]<ref>{{Cite web|url=https://www.makalukhabar.com/2018/11/572580/|title=केशव स्थापित सरकारबाट विस्थापित होलान् ?|date=2018-11-02|website=मकालु खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-02}}</ref> |मेयर |[[नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी|कम्युनिष्ट पार्टी]] |विदुर मैनाली |उप मेयर |[[नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी|कम्युनिष्ट पार्टी]] | |- |१३ |वि.सं. २०६० |राजाराम श्रेष्ठ<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2017/05/579806|title=आधा दर्जन पूर्वसांसद मेयरमा भिड्दै (सूचीसहित)|website=अनलाइन खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-03}}</ref> |मेयर |राप्रपा | | | |तत्कालिन शाही सरकारद्वारा गरिएको स्थानीय निर्वाचनमा निर्वाचित भएर मात्र दुई महिना काम गरेका थिए। |- |१४ |वि.सं. २०७४ - वि.सं. २०७९ |[[विद्यासुन्दर शाक्य]]<ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/122924-1495942740.html|title=काठमाडौँ महानगरमा एमालेका विद्यासुन्दर शाक्य विजयी|website=नागरिक सामचार|language=नेपाली|access-date=2022-04-02}}</ref> |मेयर |[[नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी|कम्युनिष्ट पार्टी]] |हरिप्रभा खड्गी |उप मेयर |नेपाली कांग्रेस |देशमा सङ्घीयता स्थापना भएपछि पहिलो निर्वाचित मेयर<ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/122992-1496027280.html|title=विद्यासुन्दर शाक्य : वडाध्यक्षदेखि मेयरसम्म|last=पौडेल|first=सुरेन्द्र|website=नागरिक सामचार|language=नेपाली|access-date=2022-04-02}}</ref> |- |१५ |वि.सं. २०७९ - वर्तमान |[[बालेन्द्र शाह]]<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/after-the-defeat-sirjana-congratulated-balen-204944 |title=पराजित भएपछि सिर्जनाले दिइन् बालेनलाई बधाई |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-06-28}}</ref> |मेयर |[[स्वतन्त्र राजनीतिज्ञ|स्वतन्त्र]] |सुनिता डंगोल |उप मेयर |[[नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी|कम्युनिष्ट पार्टी]] |काठमाडौँ महानगरपालिकाको निर्वाचानमा नगर प्रमुखको रूपमा विजयी हुने पहिलो स्वतन्त्र राजनीतिज्ञ<ref>{{Cite web |url=https://www.prasashan.com/2022/05/25/324748/ |title=काठमाडौँ महानगर : स्वतन्त्र उम्मेदवार बालेन्द्र साह विजयी, काँग्रेस-एमाले असफल |website=प्रशासन |language=नेपाली |accessdate=2022-06-28}}</ref> |} === काठमाडौँ समूह === {{see|काठमाडौँ उपत्यका}} काठमाडौँ समूहलाई आधिकारिक रूपमा परिभाषित गरिएको छैन। [[काठमाडौँ उपत्यका]]को सहरी क्षेत्रलाई तीन फरक जिल्लाहरू (प्रदेशभित्रको दोस्रो तहको प्रशासनिक विभाजन) मा विभाजित छ। तुलनात्मक रूपमा थोरै जनसङ्ख्या भएको दक्षिणी भागहरू बाहेक उपत्यकाको क्षेत्र तीन वटै जिल्लाका सबै भागमा धेरै थोरै फैलिएको छ।<ref name="प्रशासन">{{Cite web |url=https://www.prasashan.com/2020/06/14/182376/ |title=काठमाडौँ उपत्यकाको साझा समस्या र स्थानीय तहको नीति तथा कार्यक्रम |last=त्रिपाठी |first=बलराम |website=प्रशासन |language=नेपाली |accessdate=2022-04-04}}</ref> [[उपत्यका]]भित्रका तीन वटै जिल्लाहरूमा देशको उच्च जनसङ्ख्या घनत्व छ। यी ३ जिल्लाहरूमा जम्मा २१ स्थानीय तहहरू छन् जस अन्तर्गत २ [[महानगरपालिका]] (काठमाडौँ र [[ललितपुर महानगरपालिका|ललितपुर]]), १६ [[नगरपालिका]] र ३ [[गाउँपालिका]] रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.lokpath.com/story/196480 |title=हरायो उपत्यकालाई ‘मेट्रोसिटी’ बनाउने अवधारणा |website=लोकपथ |language=नेपाली |accessdate=2022-04-04}}</ref> निम्न तथ्याङ्क तालिकाले यी जिल्लाहरूको वर्णन गर्दछ जुन सम्भवतः एक समूह मानिनेछ: {| class="wikitable" style="text-align:right;" !प्रशासनिक जिल्ला !क्षेत्रफल (वर्ग किमी) !जनसङ्ख्या (२०५८ जनगणना)<ref name="जनसङ्ख्या">{{Cite web |url=http://www.citypopulation.de/en/nepal/admin/ |title=Nepal: Administrative Division |website=सिटी पोपुलेसन |language=अङ्ग्रेजी |trans-title=नेपाल : प्रशासनिक विभाजन |accessdate=2022-04-04}}</ref> !जनसङ्ख्या (२०६८ जनगणना)<ref name="जनसङ्ख्या"/> !जनसङ्ख्या (२०७८ जनगणना)<ref name="जनसङ्ख्या"/> !जनघनत्व (/वर्ग किमी) |- | style="text-align:left;" |[[काठमाडौँ जिल्ला]] |३९५ |१०,८१,८४५ |१७,४०,९७७ |२०,१७,५३२ |५१०८ |- | style="text-align:left;" |[[ललितपुर जिल्ला]] |३८५ |३,३७,७८५ |४,६६,७८४ |५,४८,४०१ |१४२४ |- | style="text-align:left;" |[[भक्तपुर जिल्ला]] |११९ |२,२५,४६१ |३,०३,०२७ |४,३०,४०८ |३६१७ |- | style="text-align:left;" |'''काठमाडौँ समूह''' |'''८९९''' |'''१६,४५,०९१''' |'''२५,१०,७८८''' |'''२९,९६,३४१''' |'''३३३३''' |} === हावापानी === {{climate chart | काठमाडौँ |2|19|14.4 |5|21|18.7 |8|25|34.2 |12|28|61.0 |16|29|123.6 |19|29|236.3 |20|28|363.4 |20|29|330.8 |19|28|199.8 |13|27|51.2 |8|24|8.3 |4|20|13.2 |float=right |clear=none |units=metric}} नेपालमा पाँच प्रमुख हावापानी क्षेत्र पाइन्छ। काठमाडौँ उपत्यकाको {{convert|1200|to|2300|m|ft}} सम्मको उचाइमा पर्ने क्षेत्रहरूको हावापानी एकदमै [[समशीतोष्ण हावापानी|समशीतोष्ण]] छ जुन यस क्षेत्रको लागि असामान्य रहेको छ। उपत्यकाको {{convert|2100|and|3300|m|ft}} बीचको उचाइमा पर्ने भागहरूमा शीत शीतोष्ण हावापानीद्वारा पछ्याइएको छ। [[कोपेन जलवायु वर्गीकरण]] अन्तर्गत, तल्लो उचाइ भएका सहरका भागहरूमा [[आर्द्र उपोष्णकटिबन्धीय हावापानी]] रहेको छ, जबकि उच्च उचाइ भएका सहरका केही भागहरूमा सामान्यतया उपोष्णकटिबन्धीय समुद्री जलवायु रहेको छ। उपत्यकाको हावापानीको प्रतिनिधित्व गर्ने काठमाडौँ उपत्यकामा गर्मीको औसत तापक्रम २८ देखि ३० डिग्री सेल्सियस (८२ देखि ८६ डिग्री फारेनहाइट) सम्म हुन्छ। जाडोयाममा यहाँको औसत तापक्रम {{convert|10.1|C|1}} हुन्छ। सहरमा सामान्यतया दिन न्यानो हुने गर्छ भने रात र बिहानको मौसम चिसो हुन्छ। जाडोको समयमा यहाँको तापक्रम {{convert|1|C|F}} वा कममा झर्ने भएको हुनाले सो मौसममा यहाँको तापक्रम अप्रत्याशित हुने गरेको छ। सन् २०१३ को चिसोयामको आरम्भमा काठमाडौँ तापक्रम {{convert|−4|C|F}}मा झरेको थियो भने सबैभन्दा कम तापक्रम सन् २०१३ जनवरी १० मा {{convert|-9.2|C|F}} तापक्रम रेकर्ड गरिएको थियो। उपत्यकाको वर्षा प्रायः [[मनसून|मनसुन]]मा आधारित हुन्छ ([[जुन]]देखि [[सेप्टेम्बर]]सम्मको मनसुन महिनाहरूमा केन्द्रित कुल वर्षाको लगभग ६५%), र पूर्वी नेपालदेखि पश्चिम नेपालसम्म पर्याप्त मात्रामा ({{convert|100|to|200|cm|0|abbr=on}}) घट्छ। काठमाडौँ उपत्यकामा करिब १४०० मिलिमिटर (५५.१ इन्च) र काठमाडौँ सहरमा औसत १४०७ मिलिमिटर (५५.४ इन्च) वर्षा रेकर्ड गरिएको छ। यहाँको औसत आर्द्रता ७५% छ। {{Weather box | location = काठमाडौँ | metric first = Y | single line = Y | Jan record high C = 24.4 | Feb record high C = 28.3 | Mar record high C = 33.3 | Apr record high C = 35.0 | May record high C = 36.1 | Jun record high C = 37.2 | Jul record high C = 32.8 | Aug record high C = 33.3 | Sep record high C = 33.3 | Oct record high C = 33.3 | Nov record high C = 29.4 | Dec record high C = 28.3 |year record high C = 37.2 | Jan high C = 19.1 | Feb high C = 21.4 | Mar high C = 25.3 | Apr high C = 28.2 | May high C = 28.7 | Jun high C = 29.1 | Jul high C = 28.4 | Aug high C = 28.7 | Sep high C = 28.1 | Oct high C = 26.8 | Nov high C = 23.6 | Dec high C = 20.2 |year high C = 25.6 | Jan mean C = 10.8 | Feb mean C = 13.0 | Mar mean C = 16.7 | Apr mean C = 19.9 | May mean C = 22.2 | Jun mean C = 24.1 | Jul mean C = 24.3 | Aug mean C = 24.3 | Sep mean C = 23.3 | Oct mean C = 20.1 | Nov mean C = 15.7 | Dec mean C = 12.0 |year mean C = | Jan low C = 2.4 | Feb low C = 4.5 | Mar low C = 8.2 | Apr low C = 11.7 | May low C = 15.7 | Jun low C = 19.1 | Jul low C = 20.2 | Aug low C = 20.0 | Sep low C = 18.5 | Oct low C = 13.4 | Nov low C = 7.8 | Dec low C = 3.7 |year low C = 12.1 | Jan record low C = -9.2 | Feb record low C = -1.1 | Mar record low C = 1.7 | Apr record low C = 4.4 | May record low C = 9.4 | Jun record low C = 13.9 | Jul record low C = 16.1 | Aug record low C = 16.1 | Sep record low C = 13.3 | Oct record low C = 5.6 | Nov record low C = 0.6 | Dec record low C = -1.7 |year record low C = -9.2 |precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 14.4 | Feb precipitation mm = 18.7 | Mar precipitation mm = 34.2 | Apr precipitation mm = 61.0 | May precipitation mm = 123.6 | Jun precipitation mm = 236.3 | Jul precipitation mm = 363.4 | Aug precipitation mm = 330.8 | Sep precipitation mm = 199.8 | Oct precipitation mm = 51.2 | Nov precipitation mm = 8.3 | Dec precipitation mm = 13.2 |year precipitation mm = 1454.9 | Jan precipitation days = 2 | Feb precipitation days = 3 | Mar precipitation days = 4 | Apr precipitation days = 6 | May precipitation days = 12 | Jun precipitation days = 17 | Jul precipitation days = 23 | Aug precipitation days = 22 | Sep precipitation days = 15 | Oct precipitation days = 4 | Nov precipitation days = 1 | Dec precipitation days = 1 |year precipitation days = 110 | Jan humidity = 79 | Feb humidity = 71 | Mar humidity = 61 | Apr humidity = 53 | May humidity = 57 | Jun humidity = 73 | Jul humidity = 81 | Aug humidity = 83 | Sep humidity = 82 | Oct humidity = 79 | Nov humidity = 85 | Dec humidity = 80 |year humidity = 74 | Jan sun = 223 | Feb sun = 254 | Mar sun = 260 | Apr sun = 231 | May sun = 229 | Jun sun = 186 | Jul sun = 136 | Aug sun = 159 | Sep sun = 132 | Oct sun = 252 | Nov sun = 244 | Dec sun = 250 |year sun = 2556 | source 1 = जल तथा मौसम विज्ञान विभाग, नेपाल<ref name= DHM>{{cite web |url = https://web.archive.org/web/20130511135805/http://www.dhm.gov.np/uploads/climatic/657898146NORMAL%20FILE.pdf |title = सन् १९८१ देखि सन् २०१० सम्मको तापक्रम |access-date = 14 October 2012 |publisher = जल तथा मौसम विज्ञान विभाग (नेपाल)}}</ref>}} == वायु गुणस्तर == काठमाडौँ उपत्यकामा [[वायु प्रदूषण|वायु प्रदुषण]] एउटा प्रमुख समस्या हो जसकारण यो सहरलाई 'धुलोको सहर'<ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/new-news/44215/|title=‘काठमाडौँ सहर, धुलोले उडायो रहर’|website=सेतोपाटी|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref>, 'धुलोमाडौँ'<ref>{{Cite web|url=https://www.karobardaily.com/news/5787|title=धुलोधुवाँ पीडित काठमाडौँ|website=कारोबार दैनिक|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.abcnepal.tv/posts/34157|title=धुलोमाडौं काठमाडौँ : श्वास फेर्नै गाह्रो (भिडियोसहित)|date=2018-04-25|website=एसबिसी न्युज नेपाल|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref> भन्ने उपनाम दिइएको छ। वि.सं. २०७८ को चैत्र महिनामा काठमाडौँ सहरको वायु प्रदूषण [[विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन]]को वायु प्रदूषणको मापदण्डभन्दा १० गुणा बढी देखिएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://www.nayapatrikadaily.com/news-details/83083/2022-03-24|title=काठमाडौँको वायु प्रदूषण डब्लुएचओको मापदण्डभन्दा १० गुणा बढी|last=बम|first=यम|website=नयाँ पत्रिका|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref> युरोपेली संस्था आइक्युएअरले सन् २०२१ मा प्रकाशित गरेको ‘विश्वको वायुको गुणस्तरसम्बन्धी प्रतिवेदन, २०२१’ अनुसार विश्वको प्रदूषित राजधानीहरूको सूचीमा काठमाडौँ छैटौँ स्थानमा रहेको थियो ।<ref>{{Cite web|url=https://kharibot.com/news-details/92546/2021-11-20|title=काठमाडौँ विश्वकै आठौँ प्रदूषित शहर|website=खरिबोट|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/121835|title=कसरी संसारकै उच्च वायुप्रदूषित शहर बन्यो काठमाडौँ ?|last=कुमार|first=रमेश|website=हिमाल खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref> सन् २०१७ देखि काठमाडौँको वायु गुणस्तर मापन गर्न [[नेपाल सरकार]]को वातावरण विभाग र काठमाडौँस्थित [[संयुक्त राज्य अमेरिका]]को राजदूतावासले वास्तविक समयको वायु गुणस्तर तथ्याङ्क अनुगमन र सार्वजनिक रूपमा साझा गर्दै आएको छ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/nepali/news-51734845|title=वायु प्रदूषण धूमपानभन्दा खतरनाक|date=2020-03-04|website=बिबिसी नेपाली सेवा|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref> नेपालमा वायु प्रदूषणका कारण हुने कुल अकाल मृत्युमध्ये झण्डै एक चौथाइ काठमाडौँमा हुने गरेको एक प्रतिवेदनले जनाएको छ।<ref>{{Cite web|url=https://gorkhapatraonline.com/opinion/2022-03-26-60693|title=वायु प्रदूषणको पेचिलो मुद्दा|last=पौड्याल|first=डा. रामहरी|website=गोरखापत्र|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref> ==सरकारी र सार्वजनिक सेवाहरू== ===नागरिक प्रशासन=== काठमाडौँको प्रशासन व्यवस्थापनको लागि काठमाडौँ महानगरपालिका कार्यालय (केएमसी) प्रमुख जिम्मेवार स्वायत्त संस्था हो। नेपालका शासक वर्गद्वारा उपयोग गरिने सडकलाई सफा राख्न तथा जनताको समेत पहुँच हुने अभिप्रायले काठमाडौँको भोटाहिटीमा वि.सं. १९७६ पुस २ गते सफाई अड्डा स्थापना गरिएको थियो।<ref name="सय वर्ष"/><ref name="प्रोफाइल">{{cite web|title=स्वायत्त शासन |url=https://nepalindata.com/media/resources/bulk_file/Ktm-Profile-2075.pdf |date=वि.सं. २०७५ बैशाख |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र २४ |language=नेपाली |page=५ |publisher=नेपाल सरकार, योजना आयोग}}</ref> विभिन्न कालखण्डमा म्युनिसपालिटी, नगरपालिका, नगरपञ्चायत, पुनः नगरपालिका र अन्त्यमा वि.सं. २०५२ मङ्सिर २९ गते काठमाडौँ महानगरपालिकाको रूपमा स्तरोन्नति गरिएको यो कार्यालयले काठमाडौँको प्रशासनिक व्यवस्थापन गर्दै आएको छ।<ref name="प्रोफाइल"/> काठमाडौँ महानगरपालिकालाई केन्द्रीय क्षेत्र, पूर्व क्षेत्र, उत्तरी क्षेत्र, नगर क्षेत्र र पश्चिम क्षेत्र गरी पाँच भागमा विभाजन गरिएको छ। नागरिक प्रशासनको लागि यो सहरलाई ३२ वटा प्रशासनिक वडाहरूमा विभाजन गरिएको छ।<ref>{{Cite web |title=९० प्रतिशत निर्वाचन क्षेत्र जनसंख्याको आधारमा निर्धारण |url=https://www.setopati.com/politics/80274/ |access-date=2022-04-07 |website=सेतोपाटी |language=नेपाली}}</ref> नगर कार्यपालिकाको समितिमा रहेका १७७ निर्वाचित प्रतिनिधि र २० मनोनित सदस्यहरूले काठमाडौँ महानगरपालिकाको व्यवस्थापन गर्ने कार्य गर्दछ।<ref>{{Cite web |url=https://kathmandu.gov.np/official-type/elected-official/ |title= जनप्रतिनिधि विवरण |website=काठमाडौँ महानगरपालिका, नगर कार्यपालिकाको कार्यालय |language=नेपाली |accessdate=2022-04-07}}</ref> यसले वार्षिक बजेटको समीक्षा, प्रक्रिया र अनुमोदन गर्न र प्रमुख नीतिगत निर्णयहरू गर्न द्विवार्षिक बैठकहरू गर्छ। काठमाडौँ महानगरपालिका नगर कार्यपालिकाद्वारा तयार पारिएको ३२ वडाको वडा प्रोफाइलमा प्रत्येक वडाको [[जनसङ्ख्या]], घरको संरचना र अवस्था, सडकको प्रकार, [[शिक्षा|शैक्षिक]], [[स्वास्थ्य]] तथा वित्तीय संस्था, [[मनोरञ्जन|मनोरञ्जन सुविधा]], पार्किङ, सुरक्षा प्रावधानहरू, आदि रहेको छ। यसमा [[संस्कृति|सांस्कृतिक सम्पदा]], [[चाडपर्व]], ऐतिहासिक स्थलहरू र स्थानीय बासिन्दाहरू बारे जानकारीमूलक तथ्याङ्कहरू सहित सम्पन्न, चालु र योजनाबद्ध विकास परियोजनाहरूको सूची समावेश छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.prasashan.com/2019/06/01/121311/ |title=स्थानीय कार्यपालिका |last=खतिवडा |first=केदार |website=प्रशासन |language=नेपाली |accessdate=2022-04-07}}</ref> क्षेत्रफलको आधारमा काठमाडौँ महानगरपालिकाको सबैभन्दा ठूलो वडा वडा नं. १६ हो जसको क्षेत्रफल ४३७.४ हेक्टर रहेको छ भने सबैभन्दा सानो वडा वडा नं. २६ हो जसको क्षेत्रफल ४ हेक्टर रहेको छ। काठमाडौँ नगर काठमाडौँ जिल्लाको [[सदरमुकाम]] हो। [[बूढानीलकण्ठ नगरपालिका|बूढानीलकण्ठ]], [[चन्द्रागिरी नगरपालिका|चन्द्रागिरी]], [[दक्षिणकाली नगरपालिका|दक्षिणकाली]], [[गोकर्णेश्वर नगरपालिका|गोकर्णेश्वर]], [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका|कागेश्वरी मनोहरा]], [[कीर्तिपुर नगरपालिका|कीर्तिपुर]], [[नागार्जुन नगरपालिका|नागार्जुन]], [[शंखरापुर नगरपालिका|शंखरापुर]], [[तारकेश्वर नगरपालिका|तारकेश्वर]] र [[टोखा नगरपालिका|टोखा]] गरी १० वटा नगरपालिकासँगै काठमाडौँ सहरले यो जिल्ला बनाएको छ। ===कानून र व्यवस्था=== यो सहरको प्रमुख कानून प्रवर्तन निकाय महानगरीय प्रहरी कार्यालय हो।<ref>{{Cite web |url=https://metro.nepalpolice.gov.np/about-us/introduction/ |title=परिचय |website=महानगरीय प्रहरी कार्यालय |language=नेपाली |accessdate=2022-04-07}}</ref> यो निकाय प्रहरी अतिरिक्त महानिरीक्षकको नेतृत्वमा रहेको हुन्छ। महानगरीय प्रहरी [[नेपाल प्रहरी]]को एउटा महाशाखा हो र यसको प्रशासनिक नियन्त्रण नेपाल सरकारको [[गृह मन्त्रालय (नेपाल)|गृह मन्त्रालय]]मा रहेको छ। === अग्नि नियन्त्रण सेवा === वि.सं. १९९४ सालको भाद्र महिनामा सातौँ [[नेपालका प्रधानमन्त्रीहरूको सूची|राणा प्रधानमन्त्री]] [[जुद्ध शमशेर जङ्गबहादुर राणा|जुद्ध शमशेर]]ले काठमाडौँको न्यु रोडमा पहिलो वारुण यन्त्र कार्यलय खोलेका थिए।<ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2018/12/730894|title=जुद्ध समशेरकालीन दमकल भवन भत्काउने तयारी|website=अनलाइन खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref> वि.सं. १९९० सालमा नेपालमा गएको महाभूकम्पका कारण दरबारमा ठुलो आगलागी भएको थियो जसलाई नियन्त्रण गर्न सो समयमा निकै कठिनाई भएको थियो।<ref name="दमकल">{{Cite web|url=https://www.nepalkhoj.com/2020/11/04/50935/|title=जलन व्यवस्थापनमा वारुणयन्त्रको भूमिका : एक सङ्क्षिप्त विवेचना|last=सुवाल|first=पुण्यश्वरी|website=नेपाल खोज|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref> आगलागीका कारण दरबारका विभिन्न भौतिक संरचनाहरू नष्ट भएको घटनाबाट प्रभावित तत्कालीन प्रधानमन्त्री राणा [[बेलायत]] भ्रमणमा जाँदा त्यहाँको [[वारुणयन्त्र|दमकल]] सेवालाई अध्ययन गरेर त्यहाँबाट दमकल ल्याउन पहल गरेका थिए। पहल अनुरूप बेलायत सरकारले 'मोरिस' कम्पनीको दमकल सहयोगस्वरूप उपलब्ध गराएको थियो। देशमा यातायातको साधन सीमित र राजधानीसँग सडक सञ्जाल नभएको कारणले मानिसहरूद्वारा भीमफेदी भएर दमकल (पानी तान्ने पम्प जडित यन्त्र) ल्याइएको थियो।<ref name="दमकल" /> नेपालमा सर्वसाधारणको लागि टेलिफोन सेवा नभएको कारणले गर्दा सहरमा आगलागी भएको हेर्न फलामको अग्लो टावर बनाइएको थियो। काठमाडौँमा वारुण यन्त्र कार्यालय स्थापना भएको सात वर्षपछि वि.सं. २००१ सालमा छिमेकी सहर [[ललितपुर महानगरपालिका|ललितपुर]] र [[भक्तपुर नगरपालिका|भक्तपुर]]मा समेत दमकल सेवा विस्तार गरिएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://ekantipur.com/ampnews/2015-02-11/403601.html|title=दमकल छ, काम लाग्ने छैन|last=श्रेष्ठ|first=लीला|website=कान्तिपुर समाचार|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref> वि.सं. २०२२ सालमा काठमाडौँ केन्द्रीय विमानस्थलमा अग्नि नियन्त्रक सेवा स्थापना भएको थियो। वि.सं. २०३० सालसम्म उपत्यकामा मात्रै केन्द्रित रहेको दमकल सेवा वि.सं. २०३१ सालमा जर्मनी सरकारबाट सात वटा 'म्यागिरस डज' दमकल प्राप्त भएपछि उपत्यकाबाहिरका नेपालका औद्योगिक सहरमा समेत दमकल सेवा विस्तार भएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/opinion/104244-1468902120.html|title=वारुणयन्त्रको दारुण कथा|last=भट्टराई|first=किशोरकुमार|website=नागरिक समाचार|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref>काठमाडौँ महानगरमा सानो र ठूलो गरी जम्मा ६ थान दमकल रहेका छन् भने आठ वटा फायर वाइक रहेको छ।<ref>{{Cite web|url=https://www.safalkhabar.com/news/84420|title=काठमाडौँ महानगरमा अब २० तला सम्म आगो निभाउने ‘बारुण यन्त्र’|website=सफल खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/51486/2020-09-19|title=७७ वर्षे इतिहास बोकेको जुद्ध बारुण यन्त्र अलपत्र|website=नयाँ पत्रिका|language=नेपाली|access-date=2022-04-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.onlinekhabar.com/2016/01/373321|title=उपत्यकामा दमकल स्टेसन थप गरी दश बनाइने|website=अनलाइन खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref> === बिजुली र पानी आपूर्ति === काठमाडौँ महानगरपालिकाभित्र [[नेपाल विद्युत् प्राधिकरण|नेपाल विद्युत प्राधिकरण]]द्वारा बिजली सेवा नियमन र वितरण गरिन्छ। यसै प्रकार खानेपानी र सरसफाई सुविधा [[काठमाडौँ उपत्यका खानेपानी लिमिटेड]]ले उपलब्ध गराएको छ। काठमाडौँमा पिउने, नुहाउने, खाना पकाउने, धुने र सिँचाइ जस्ता घरायसी प्रयोजनका लागि पानीको चरम अभाव छ।<ref>{{Cite web|url=https://ekagaj.com/article/society/6614/?v=1|title=काठमाडौँमा दैनिक ४३ करोड लिटर खानेपानीको माग|website=इ कागज|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref> पानीसँग सम्बन्धित सबै प्रयोजनका लागि मानिसले बोतलबन्द मिनरल वाटर, ट्याङ्की ट्रकको पानी र प्राचीन [[ढुङ्गेधारा|ढुङ्गे धारा]]को पानी प्रयोग गर्दै आएका छन्। नेपालको राष्ट्रिय गौरव तथा बहुचर्चित [[मेलम्ची खानेपानी आयोजना]]<ref>{{Cite web|url=https://www.himalkhabar.com/news/122672|title=को थिए मेलम्ची खानेपानी आयोजनाका परिकल्पनाकार ?|last=कुमार|first=रमेश|website=हिमाल खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref>को आंशिक काम सम्पन्न गरेर वि.सं. २०७७ साल चैत २५ गतेदेखि सहरमा पानी वितरण थालिएको थियो।<ref>{{Cite web|url=https://ekantipur.com/business/2021/03/29/16169827936181117.html|title=धारामा आयो मेलम्ची|last=दीपेन्द्र विष्ट|first=नुमा थाम्सुहाङ,|website=कान्तिपुर समाचार|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://rajdhanidaily.com/id/36099/|title=मेलम्चीको पानी आज काठमाडौमा|last=राउत|first=कुमार|date=2021-03-06|website=राजधानी राष्ट्रिय दैनिक|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref> पानी वितरण सुरु गरेको दुई महिना नबित्दै वि.सं. २०७८ असार १ गते मेलम्ची खोलामा आएको बाढीले खानेपानीको लाइनलाई प्रभावित गरेपछि यसको सेवा ठप्प रहेको छ।<ref>{{Cite web|url=https://farakdhar.com/story/56423/|title=मेलम्चीको पानी, अब कहिले खानी ?|last=अवस्थी|first=मनीषा|website=फरकधार|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nepalpress.com/2021/06/23/70033/|title=मेलम्ची खानेपानी आयोजनामा एक अर्बको क्षति, वैकल्पिक माध्यमबाट पानी ल्याउने तयारी|website=नेपाल प्रेस|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref> === फोहोर व्यवस्थापन === काठमाडौँ महानगरपालिकाको फोहोर व्यवस्थापन महानगरपालिका कार्यालय अन्तर्गतको सरसफाई शाखाले गर्दै आएको छ।<ref>{{Cite web|url=https://www.khabarhub.com/2021/30/301610/|title=फोहोर फालेर महानगरको कार्यालय अगाडि प्रदर्शन, प्रधानमन्त्री र मेयरबीच छलफल|website=खबरहब|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref> महनगरपालिकाबाट दैनिक ४ सय ५० टन फोहोर उत्पादन हुने गरेको छ। महानगरको घर, पसल, व्यवसाय, उद्योग तथा कार्यालय लगायतका स्थानहरूबाट उत्सर्जित हुने फोहोर वि.सं. २०६२ सालदेखि [[नुवाकोट जिल्ला]]को [[ककनी|ककनी गाउँपालिका]]को वडा नं. २ मा रहेको सिसडोल ल्यान्डफिल साइटमा व्यवस्थापन गरिँदै आएको छ।<ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/social-affairs/82010-1439673015.html|title=महानगरको फोहर व्यवस्थापनमा कर्मचारी र निजी ठेकेदारको लुट|last=न्यौपाने|first=ज्ञान|website=नागरिक समाचार|language=नेपाली|access-date=2022-04-08}}</ref> ==जनसाङ्ख्यिकी== {{Historical populations |type = US |source = [https://docs.censusnepal.cbs.gov.np/Documents/12a7daec-ca34-417b-ab81-d7a9f6f89a36.pdf सोधपत्र] |वि.सं.२००८ |१०६,५७९ |वि.सं.२०१८ |१२१,०१९ |वि.सं.२०२८ |१५०,४०२ |वि.सं.२०३८ |२३,५१६० |वि.सं.२०४८ |४२१,२५८ |वि.सं.२०५८ |६७१,८४६ |वि.सं.२०६८ |९७५,४५३ |वि.सं.२०७८ |८६५,९०६ }} काठमाडौँको विश्वव्यापी सहरी चरित्रले यसलाई नेपालको सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको सहर बनाएको छ।<ref>{{Cite web|url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/others/171669-1550803860.html|title=महानगरको जनघनत्व थेग्नै नसकिने|last=लम्साल|first=हिमाल|website=नागरिक सामचार|language=नेपाली|access-date=2022-04-11}}</ref> नेपालमा भएको [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|वि.सं. २०६८ को राष्ट्रिय जनगणना]] अनुसार काठमाडौँको जनसङ्ख्या ९,७५,४५३ रहेको छ।<ref name="नेपालको राष्ट्रिय जनगणना"/> [[दशौँ राष्ट्रिय जनगणना २०५८|वि.सं. २०५८ को जनगणना]]को सन्दर्भमा यो सहरको वार्षिक जनसङ्ख्या बृद्धि दर ६.१२% रहेको थियो। काठमाडौँमा बसोबास गर्ने कुल जनसङ्ख्याको ७०% मानिसहरू १५ देखि ५९ वर्षका छन्।<ref name="महानगर जनसङ्ख्या">{{cite web |last=नरेन्द्रराज खनाल |first= गोपीकृष्ण वश्याल |title=Process and Characteristics of Urbanization in Nepal |trans-title=नेपालमा सहरीकरणको प्रक्रिया र विशेषताहरू |url=http://himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/contributions/pdf/CNAS_28_02_03.pdf |date=सन् २००१ |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र २८ |language=अङ्ग्रेजी |page=७-८ |publisher=त्रिभुवन विश्वविद्यालय अनुसन्धान पत्र}}</ref> एक दशकमा काठमाडौँको जनसङ्ख्या [[नवौँ राष्ट्रिय जनगणना २०४८|वि.सं. २०४८]] मा ४,२७,०४५ बाट बढेर वि.सं. २०५८ मा ६,७१,८४६ पुगेको थियो।<ref name="महानगर जनसङ्ख्या"/> काठमाडौँको वि.सं. २०६८ को जनगणना अनुसार यहाँको जनसङ्ख्या ९,७५,४५३ रहेको थियो भने [[बाह्रौँ राष्ट्रिय जनगणना २०७८|वि.सं. २०७८ को प्रारम्भिक जनगणना]] प्रतिवेदन अनुसार यहाँको जनसङ्ख्या ११.२३% घटेर ८,६५,९०६ पुगेको छ।<ref>{{Cite web |date=2022-01-26 |title=११.२३ प्रतिशतले घट्यो काठमाडौं महानगरको जनसंख्या |url=https://www.lalitpurkhabar.com/2022/01/26/55842 |access-date=2022-04-10 |website=ललितपुर खबर |language=नेपाली}}</ref> ===जातीय समूह=== {{Bar chart | title = काठमाडौँ महानगरमा बसोबास गर्ने जातिगत विवरण<ref>{{Cite web |url=https://www.nepalarchives.com/popbycaste-piechart-kathmandu-kathmandu-2011/ |title=Caste-Based Population Pie Chart of Kathmandu Metropolitan City |trans-title=काठमाडौँ महानगरपालिकाको जातीय आधारमा जनसङ्ख्या तालिका |language=अङ्ग्रेजी |accessdate=2022-04-19}}</ref><br/><small>वि.सं. २०६८ को राष्ट्रिय जनगणनाको आधारमा</small> | float = center | label_type = जाति | data_type = जनसङ्ख्या | bar_width = 25 | width_units = em | data_max = 250000 | label1 = [[नेवार]] | data1 = 2,41,131 | label2 = [[ब्राह्मण|ब्राह्मण (पहाड)]] | data2 = 2,38,590 | label3 = [[क्षेत्री]] | data3 = 1,75,889 | label4 = [[तामाङ जाति|तामाङ]] | data4 = 76,066 | label5 = [[मगर जाति|मगर]] | data5 = 36,761 | label6 = [[गुरुङ जाति|गुरुङ]] | data6 = 25,780 | label7 = [[राई जाति]] | data7 = 20,648 | label8 = [[मुसलमान]] | data8 = 17,706 | label9 = [[मारवाडी]] | data9 = 12,823 | label10 = [[थारु जाति]] | data10 = 11,903 | label11 = [[शेर्पा जाति]] | data11 = 11,776 | label12 = [[ठकुरी]] | data12 = 11,260 | label13 = अन्य | data13 = 95,120 }} काठमाडौँको सबैभन्दा ठूलो जातीय समूह उपत्यकाको मूल निवासी [[नेवार जाति|नेवार]]हरू हुन्,<ref>{{Cite web|url=https://www.blastkhabar.com/news/2017/03/28/37352.html|title=नेवार जाति र वर्तमान अवस्था|website=ब्लाष्ट खबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-11}}</ref> जसको विभिन्न जात समूहहरूको संयुक्त जनसङ्ख्या २५% रहेको छ।<ref>{{Cite web|url=https://www.janakhabar.com/2021/07/05/73190/|title=नेपालमा वर्ण र जात व्यवस्थाको सुरुवात|last=लुवार|first=दयाराम|date=2021-07-05|website=जनखबर|language=नेपाली|access-date=2022-04-11}}</ref> जनसङ्ख्याको हिसाबले काठमाडौँ महानगरपालिकामा [[ब्राह्मण|बाहुन]]हरू लगभग २४% छन् भने [[क्षेत्री]]हरूको जनसङ्ख्या १८% रहेको छ। काठमाडौँका अन्य जाति समूहहरूमा [[तामाङ जाति|तामाङ]] (८%), [[मगर जाति|मगर]] (४%), [[गुरुङ जाति|गुरुङ]] (३%), [[राई जाति|राई]] (२%) र [[लिम्बु जाति|लिम्बू]] (१%) सहित जनजातिहरू समावेश छन्। पहाडी क्षेत्रका विभिन्न जातीय समूह र [[तराई]] क्षेत्रका रैथाने जातीय समूहहरूले काठमाडौँ सहरको जनसङ्ख्या अनुपातको पर्याप्त मात्रामा प्रतिनिधित्व गरिरहेका छन्। यस नगरमा लगभग १२,००० [[मारवाडी]]हरू छन् जुन मुख्य रूपमा व्यापारीहरू हुन्। वि.सं. २०६८ को तथ्याङ्क अनुसार काठमाडौँ सहरमा सबैभन्दा प्रमुख धर्म [[हिन्दू धर्म]] रहेको छ जसको जनसङ्ख्या ८१.३% रहेको छ। यसै प्रकार [[बुद्ध धर्म|बौद्ध]] ९%, [[इस्लाम धर्म|इस्लाम]] ४.४% र अन्य जातजाति ५.२% रहेका छन्।<ref name="नेपालको राष्ट्रिय जनगणना"/> ===भाषा=== [[शाह वंश]]को शासनकालमा हिन्दू संस्कृतिप्रतिको कडा पूर्वाग्रहका कारण काठमाडौँको भाषिक पार्श्वचित्रमा ठूलो परिवर्तन आएको थियो।<ref name="महानगर शिक्षा">{{cite web |last=दाहाल |first=कमला |title=नेपालमा शिक्षा |url=https://www.nepjol.info/index.php/TUJ/article/download/2797/2481 |date=सन् २००९ |accessdate=वि.सं. २०७८ चैत्र २८ |language=नेपाली |page=१ |publisher=नेपाल जोल}}</ref> यस शासन कालमा शासकहरूले [[संस्कृत|संस्कृत भाषा]]लाई प्राथमिकता दिनुका साथै नेपालको तराई भेगमा संस्कृत भाषा सिक्न र प्रोत्साहित गर्नका निमित्त संस्कृत केन्द्रहरू स्थापित गरिएको थियो।<ref name="महानगर शिक्षा"/> संस्कृत विद्यालयहरू विशेष रूपमा काठमाडौँ र तराई क्षेत्रमा परम्परागत हिन्दू संस्कृति र नेपालबाट उत्पन्न प्रथाहरूलाई जोगाउनको लागि स्थापना गरिएको थियो। वि.सं. २०६८ को जनगणना अनुसार यो सहरको कुल जनसङ्ख्याको ६१.२६% [[नेपाली भाषा]], १९.००% [[नेपाल भाषा|नेवार भाषा]], ५.५५% [[तामाङ भाषा]], २.८२% [[मैथिली भाषा]], १.८१% [[हिन्दी|हिन्दी भाषा]], १.६०% [[भोजपुरी भाषा]], १.२३% [[गुरूङ भाषा|गुरुङ भाषा]], १.१६% [[मगर भाषा]] र १.४०% ले आफ्नो पहिलो भाषाको रूपमा बोल्ने गर्छन्। [[अङ्ग्रेजी भाषा]] बोल्ने र बुझ्ने मानिसहरूको सङ्ख्या समेत उल्लेखनीय रहेको छ।<ref>{{Cite web|url=https://www.setopati.com/blog/256018/|title=नेपाली राम्रोसँग बोल्न आउँदैन, अंग्रेजी जानेमा उत्कृष्ट!|last=पराजुली|first=कृष्णप्रसाद|website=सेतोपाटी|language=नेपाली|access-date=2022-04-11}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/ancientnepal/pdf/ancient_nepal_147_03.pdf |title=नेपाल+तिब्बत सम्बन्ध:ऐतिहासिक सिंहावलोकन |last=जोशी |first=इन्दिरा |website=प्राचीन नेपाल |language=नेपाली |page=१-६ |type=pdf |accessdate=2022-04-14}}</ref> ==वास्तुकला र सहर दृश्य== {{Main|काठमाडौँको वास्तुकला}} {{Kathmandu valley World Heritage Site (WHS) Monuments}} [[भारत]] र [[तिब्बत]] बीचको प्राचीन व्यापारिक मार्ग काठमाडौँलाई काटेर गएको थियो जसले गर्दा अन्य संस्कृतिका कलात्मक र वास्तुकलाको परम्परालाई स्थानीय कला र वास्तुकलासँग मिलाउन सक्षम बनाएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/116385 |title=प्राचीन खशमार्ग नै हो आजको रेशममार्ग (सिल्क रोड) |last=न्यौपाने |first=गोविन्द |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/opinion/135290-1514172360.html |title=रेशमी मार्ग र हामी |last=सुवेदी |first=डा. देवीप्रसाद |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> काठमाडौँ सहरका स्मारकहरू कैयौँ शताब्दीदेखि हिन्दू र बौद्ध धार्मिक अभ्यासहरूद्वारा प्रभावित छन्।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/opinion/131502-1509075120.html |title=यसरी बन्छ काठमाडौँ |last=बम |first=पुकार |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> काठमाडौँ उपत्यकाभित्र रहेका वास्तुकलाहरू जसमा प्राचीन स्मारक र भवनहरू रहेका छन्।<ref name="युनेस्को">{{Cite web |url=https://www.bbc.com/nepali/news/2016/11/161102_heritage_sites_concerns |title=सम्पदाबारे युनेस्कोको चिन्ता |last=फुयाल |first=सुरेन्द्र |date=2016-11-02 |website=बिबिसी नेपाली सेवा |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> यी वास्तुकलाहरूलाई सात समूहमा वर्गीकरण गरिएको छ। यस समूहभित्र सांस्कृतिक सम्पदा र भवनहरू रहेका छन्। सन् २००६ मा [[युनेस्को]]ले स्मारकहरूको यी सात समूहहरूलाई विश्व सम्पदा क्षेत्रभित्र स्थान दिएको थियो। सात स्मारक क्षेत्रहरूले {{convert|189|ha|acre}} क्षेत्रफल ओगटेको छ भने मध्यवर्ती क्षेत्रसमेत जोडेर यसले कुल {{convert|2394|ha|acre}} क्षेत्रफल ओगटेको छ। सन् १९७९ मा मूल रूपमा सूचीकृत गरिएका सात स्मारक क्षेत्रहरू भित्र [[हनुमान ढोका|हनुमानढोका]], [[पाटन दरबार क्षेत्र|पाटन]] र [[भक्तपुर दरबार क्षेत्र|भक्तपुरका दरबार क्षेत्रहरू]], [[पशुपतिनाथ मन्दिर|पशुपतिनाथ]] र [[चाँगुनारायण मन्दिर|चाँगुनारायणका हिन्दू मन्दिरहरू]], [[स्वयम्भूनाथ]] र [[बौद्धनाथ|बौद्धनाथका बौद्ध स्तूपहरू]] रहेका छन्।<ref name="युनेस्को"/><ref>{{Cite web |url=https://www.khabarhub.com/2019/26/43090/ |title=काठमाडौं उपत्यका युनेस्कोको खतराको सूचीमा पर्नसक्ने |website=खबरहब |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://ekagaj.com/article/society/6235/?v=1 |title=विश्व सम्पदा : राजनीति 'इन', सूचीबाट 'आउट' |last=साखकर्मी |first=सुनीता |website=ई कागज |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://gorkhapatraonline.com/mainnews/2021-12-21-53439 |title=सम्भावित विश्व सम्पदा स्थलको अध्ययन सुस्त |last=श्रेष्ठ |first=दीपक |website=गोरखापत्र |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> === दरबार क्षेत्रहरू === {{Main|वसन्तपुर दरबार क्षेत्र|हनुमान ढोका}} दरबार क्षेत्रको शाब्दिक अर्थ 'दरबारहरूको स्थान' हुने गर्छ। काठमाडौँ उपत्यकामा तीन र [[कीर्तिपुर नगरपालिका|कीर्तिपुर]]मा एउटा असुरक्षित दरबार क्षेत्रहरू रहेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.prasashan.com/2021/07/01/244531/ |title=पुनर्निर्माणपछि जीवन्तता पाउँदै भक्तपुर दरबार स्क्वायर(भिडियोसहित) |last=उपाध्याय |first=एस. राज |website=प्रशासन |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> काठमाडौँ दरबार क्षेत्र जसलाई वसन्तपुर दरबार क्षेत्र पनि भनिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.khabarhub.com/2019/08/73994/ |title=के वसन्तपुर घुम्नका लागि योग्य छैन ? |last=कार्की |first=सविना |website=खबर हब |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> यो पुरानो सहरमा अवस्थित छ र यसमा चार राज्यहरू ([[कान्तिपुर (राज्य)|कान्तिपुर]], ललितपुर, भक्तपुर र कीर्तिपुर) को प्रतिनिधित्व गर्ने सम्पदा भवनहरू छन् जसमा सबैभन्दा प्रारम्भिक [[लिच्छवि काल|लिच्छवि वंश]]को हो। यस परिसरमा ५० वटा मन्दिरहरू छन् र दरबार क्षेत्र दुई चतुर्भुजमा विभाजित छ।<ref name="दरबार क्षेत्र">{{Cite web |url=https://gorkhapatraonline.com/mustread/2022-01-05-54648 |title=वसन्तपुर क्षेत्रका ३० वटा सम्पदाको पुनर्निर्माण सम्पन्न |last=पाण्डेय |first=विष्णु |website=गोरखापत्र |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> बाहिरी चतुर्भुजमा [[काष्ठमण्डप]], [[कुमारीघर|कुमारी घर]] र शिव-पार्वती मन्दिर छ भने भित्री चतुर्भुजमा [[हनुमान ढोका|हनुमानढोका दरबार]] छ। [[विसं २०७२ को महाभूकम्प|वि.सं. २०७२ को भूकम्प]]मा दरबार क्षेत्रहरू नराम्ररी क्षतिग्रस्त भएका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://nepalmag.com.np/contemporary/2015/05/04/8356 |title=सिद्धिए सम्पदा |last=सापकोटा |first=जनकराज |website=नेपाल पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.setopati.com/social/168010/ |title=वसन्तपुर दरबारको सेतो भित्तामा इतिहासको एनिमेसन |last=श्रेष्ठ |first=सुदीप |website=सेतोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> हनुमानढोका [[मल्ल वंश|मल्ल राजा]] र [[शाह वंश]]को राजदरबार भएको संरचनाको एक जटिल संरचना हो।<ref>{{Cite web |url=https://www.ghamchhaya.com/?p=696 |title=मल्लकाल देखि बन्द चोकहरू; अब खुल्दै छन् |last=आचार्य |first=रूपेश |date=2020-01-01 |website=घामछाया |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> यो पाँच एकड अर्थात् ४४ रोपनीमा फैलिएको छ।<ref name="दरबार क्षेत्र"/> दस प्राङ्गण भएको सबैभन्दा पुरानो भाग पूर्व पट्टी रहेको छ, जुन १६औँ शताब्दीको मध्यतिर निर्माण गरिएको हो।<ref>{{Cite web |url=https://www.prasashan.com/2021/06/30/244294/ |title=वसन्तपुर दरबार स्क्वायर : मौलिक स्वरूप र शैलीमै पुनर्निर्माण हुँदै[भिडियो रिपोर्ट] |last=उपाध्याय |first=एस. राज |website=प्रशासन |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://nayapatrikadaily.com/news-details/34148/2020-01-21 |title=विश्व सम्पदा सूचीका ६४ सम्पदा अझै पुनर्निर्माण भएनन् |last=शान्ति तामाङ |first=प्रकाश धौलाकोटी |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> १७औँ शताब्दीमा मल्ल वंशका राजा [[प्रताप मल्ल]]ले अनेक मन्दिरहरू सहित यसको विस्तार गरेका थिए। सन् १८८६ मा [[नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय|नारायणहिटी दरबार]]मा सर्नुभन्दा पहिले राजपरिवारका सदस्यहरू यसै दरबारमा बस्ने गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/15365 |title=त्यो नारायणहिटी राजदरबार, त्यो मालश्री र मंगलधुन |last=खरेल |first=शेखर |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> काठमाडौँ सहरको मध्यभागमा रहेको दरबार क्षेत्रको छेउमा कुमारी घर रहेको छ जहाँ धेरै कुमारीहरूबाट छानिएका शाही [[कुमारी ( जीवित देवी)|कुमारी]]हरू बस्छिन्।<ref>{{Cite web |url=https://ratopati.com/story/171028/2021/3/9/kumari-ghar |title=कुमारी घर पुनःनिर्माण हुने |website=रातोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> कुमारी, वा कुमारी देवी, दक्षिण एसियाली देशहरूमा दैवी नारी शक्ति वा देवीको अभिव्यक्तिको रूपमा युवा हुनु पूर्व [[किशोरावस्था|किशोरी]]हरूलाई पूजा गर्ने परम्परा हो।<ref name="कुमारी">{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/video/160637-1538061300.html |title=जीवित देवी कुमारी माथि राजनीति (भिडियाे) |last=बिष्ट |first=देबकी |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> नेपालमा कुमारी छनोटको प्रक्रिया निकै कडा र प्रतिस्पर्धात्मक छ।<ref name="कुमारी"/> राजतन्त्रको समयमा तत्कालीन रानी र राज पुजारीहरूले ज्योतिषीय परीक्षण र ३२ गुणको नाजुक प्रक्रियाबाट प्रस्तावित कुमारी नियुक्त गर्ने गर्दथे। चिना अर्थात् प्राचीन हिन्दू ज्योतिषीय प्रतिवेदन अनुसार वर्तमान कुमारी र शासन गरिरहेका राजाको चिना समान हुनुपर्ने व्यवस्था रहेको थियो। कुमारीलाई [[तलेजु भवानी|देवी तलेजु]] (दुर्गा) को शारीरिक अवतार मानिन्छ जबसम्म उनीहरूको [[महिनावारी]] हुँदैन, त्यसपछि देवीले आफ्नो शरीर खाली गर्छिन् भन्ने विश्वास गरिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/ampnews/2016-10-06/20161006080554.html |title=कसले बनाउने कुमारी घर ? |last=न्यौपाने |first=दामोदर |website= कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> गम्भीर रोग वा चोटबाट रगत ह्रास हुँदा समेत कुमारीहरूलाई आफ्नो सामान्य स्थितिमा फर्काउन सक्छ।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/social-affairs/129780-1506218220.html |title=काठमाडौँमा नयाँ कुमारी आउँदै |last=घिमिरे |first=शिवहरि |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> सन् २०१७ सेप्टेम्बरमा पदभार ग्रहण गरेकी तृष्णा शाक्य वर्तमान कुमारी हुन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2017/09/629106 |title=कुमारी घरमा नयाँ कुमारीको प्रवेश |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> उनी कुमारी नियुक्ति हुने समयमा तीन वर्षकी थिइन्। राजतन्त्रको अन्त्यपछि काठमाडौँकी पहिलो कुमारी रहेकी मतिना शाक्यलाई तृष्णाले पदस्थान्तर गरेकी थिइन्। [[गुरु गोरखनाथ|गोरखनाथ]]को प्रतिमा राखिएको काष्ठमण्डप एक तीन तले मन्दिर हो। यो १६औँ शताब्दीमा [[प्यागोडा]] शैलीमा बनाइएको थियो। काठमाडौँ नाम काष्ठमण्डप शब्दबाट आएको हो। यो राजा [[लक्ष्मीनरसिंह मल्ल]]को पालामा बनेको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/116435 |title=सातौँ शताब्दीको प्रविधिबाटै काष्ठमण्डप पुनःनिर्माण हुँदै |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-13}}</ref> भारत र तिब्बत जोड्ने दुई प्राचीन व्यापारिक मार्गहरूलाई काट्ने मरु क्षेत्रमा काष्ठमण्डप उभिएको छ। यो सुरुमा यात्रुहरूको लागि विश्राम गृहको रूपमा निर्माण गरिएको थियो। === पशुपतिनाथ मन्दिर === {{Main|पशुपतिनाथ मन्दिर}} [[File:Pashupatinath Temple-2020.jpg|thumb|centre|बागमती नदीको किनारमा रहेको पशुपतिनाथ मन्दिरको दृश्य|633x633px|alt=]] पशुपतिनाथ मन्दिर [[शिव|भगवान शिव]]लाई समर्पित पाँचौं शताब्दीको प्रसिद्ध [[मन्दिर|हिन्दू मन्दिर]] हो। [[बागमती नदी]]को किनारमा अवस्थित पशुपतिनाथ मन्दिर काठमाडौँको सबैभन्दा पुरानो हिन्दू मन्दिर हो।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/172497-1551599700.html |title=काठमाडौं उपत्यकाकै प्राचीनतम धार्मिकस्थल , पशुपतिनाथ मन्दिर |last=नागरिक - |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref> नेपाल धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र नभएसम्म यसले राष्ट्रिय देवता तथा [[पशुपति|भगवान पशुपतिनाथ]]को आसनको रूपमा सेवा गरेको थियो। यो मन्दिरको एक महत्वपूर्ण भागलाई वि.सं. १४०६ मा [[बङ्गाल]]का मुसलमान शासक शमशुद्दीन इलियासको आक्रमणकारी सेनाहरूले नष्ट गरेको थियो जसकारण यो मन्दिरको मूल ५औँ शताब्दीको मन्दिरको बाहिरी भागको थोरै वा केही पनि बाँकी छैन।<ref>{{Cite web |url=http://himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/ancientnepal/pdf/ancient_nepal_115_03.pdf |title=पशुपतिनाथ प्राङ्गणमा प्राप्त अप्रकाशित लिच्छवि अभिलेख |last=राजवंशी |first=श्यामसुन्दर |website=प्राचीन नेपाल |language=नेपाली |page=१-२ |type=pdf |accessdate=2022-04-14}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/bhgvaan-raamle-muddaa-jite-140757 |title=भगवान् रामले मुद्दा जिते |last=कोइराला |first=कमल |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2018/02/658585 |title=जब बंगालका राजाले ‘नेपाल उपत्यका’मा आक्रमण गरे |last=जोशी |first=अभयराज |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref> गोरुको मूर्ति र पशुपतिको कालो चार टाउको भएको मूर्ति कम्तिमा ३०० वर्ष पुरानो भए पनि आज उभिएको मन्दिर १९औँ शताब्दीमा बनेको हो।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/117165 |title=पशुपति विनाश गुरुयोजना ! |last=महर्जन |first=वसन्त |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref> यो मन्दिरलाई [[युनेस्को]]ले आफ्नो [[विश्व सम्पदा क्षेत्र]]मा सूचिकृत गरेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.nirmanpati.com/detail/2484/ |title=विश्व सम्पदा सुचीमा सुचीकृत पशुपति मन्दिर जीर्णोद्धारको पर्खाइमा |website=निर्माणपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref> यो मन्दिरमा मनाइने सबैभन्दा महत्वपूर्ण चाड [[महाशिवरात्रि|शिवरात्रि]] हो। शिवरात्रिको दिन यो मन्दिर दर्शन गर्न हजारौँ भक्त र साधुहरू आउने गर्छन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/nepali/live/news-56356566 |title=शिवरात्रिः पशुपतिनाथ र अन्य शिवालयमा मानिसको घुइँचो |website=बिबिसी समाचार नेपाली |language=नेपालय |accessdate=2022-04-14}}</ref> पशुपतिनाथमा विश्वास गर्नेहरूमध्ये मुख्यतया [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]]हरूलाई मात्रै मन्दिर परिसरमा प्रवेश गर्न अनुमति दिइएको छ, तर गैर-हिन्दू आगन्तुकहरूलाई बागमती नदी पारीबाट मात्र मन्दिर हेर्न अनुमति दिइएको छ।<ref>{{Cite web |url=https://bigulnews.tv/story/2018/06/27/102225.html |title=नेपालको यस्तो ५ मन्दिर जहाँ हिन्दुहरूलाई मात्र प्रवेश अनुमति! |date=2018-06-27 |website=बिगुल न्यूज |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref> यस मन्दिरमा सेवा गर्ने पुजारीहरू [[मल्ल वंश|मल्ल राजा]] [[यक्ष मल्ल]]को समयदेखि [[दक्षिण भारत]]को [[कर्नाटक]]का ब्राह्मणहरू हुन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2013/09/118269 |title=अब को बन्ला पशुपतिनाथको मूल पूजारी ? |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref> यो परम्परा आदि [[शङ्कराचार्य]]को अनुरोधमा सुरु भएको मानिन्छ जसले सांस्कृतिक आदानप्रदानलाई प्रोत्साहित गरेर पौराणिक राजा भरतले शासन गरेको मानिने दक्षिण एसियाको भारतीय राज्यहरूलाई एकीकरण गर्न खोजेका थिए। यो प्रक्रिया भारत वरपरका अन्य मन्दिरहरूमा पछ्याइएको छ, जुन आदि शङ्कराचार्यद्वारा पवित्र गरिएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://nayapusta.com/2018/05/28/69280 |title=पशुपतिनाथमा यसरी आए भारतीय भट्ट, जो पछि मूलभट्ट र पुजारी भएर राज गर्दैछन् |date=2018-05-28 |website=नयाँ पुस्ता |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref> यो मन्दिर [[प्यागोडा]] वास्तुकलाको शैलीमा बनाइएको छ। मन्दिरमा [[तामा]] र [[सुन]]को दुई-स्तरको छानाहरू रहेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.pashupati.gov.np/content/62 |title=पशुपति विकास ट्रस्ट |website=पशुपतिनाथ आधिकारिक वेबसाइट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://nepaliheadlines.com/142542-2/ |title=पशुपतिनाथको मन्दिरको बारेमा ११ रोचक तथ्य- भगवान शिवको नाम 'पशुपतिनाथ' कसरी हुन पुग्यो? |date=2016-02-17 |website=नेपाली हेडलाइन्स |language=नेपाली |accessdate=2022-04-14}}</ref> ===बौद्धनाथ=== {{Main|बौद्धनाथ}} [[File:Boudhanath Panorama.jpg|thumb|centre|बौद्धनाथ स्तूपको प्यानोरेमिक दृश्य|alt=|737x737px]] '''बौद्धनाथ'''लाई बौद्ध स्तुप वा खस चैत्य भनेर पनि चिनिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://newsabhiyan.com/news-details.php?nid=83259 |title=बौद्धनाथ स्तूप’ वृत्तचित्र निर्माण |website=न्युज अभियान |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> यो [[स्वयम्भूनाथ]]सँगै नेपालको सबैभन्दा पवित्र बौद्ध स्थलहरू मध्ये एक हो। यो लोकप्रिय पर्यटकीय क्षेत्र हो। बौद्धनाथलाई नेवारहरूद्वारा खस्ती र नेपाली वक्ताहरूद्वारा बौद्ध या बोधनाथ भन्ने गरिन्छ। काठमाडौँको केन्द्र उत्तरपूर्वी बाहिरी इलाकादेखि {{convert|11|km|0|abbr=on}}को दूरीमा रहेको यो स्तूपको विशाल मण्डलाले यसलाई नेपालको सबैभन्दा ठूलो गोलाकार स्तूपहरू मध्ये एक बनाएको छ। बौद्धनाथलाई सन् १९७९ मा [[युनेस्को]]द्वारा [[विश्व सम्पदा क्षेत्र]]मा सूचिकृत गरिएको थियो।<ref>{{Cite web |url=http://www.tamangonline.com/news/30969 |title=बौद्धनाथको पौराणिक कथा |date=2018-10-18 |website=तामाङ अनलाइन |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> स्तूपको आधारखण्डमा ध्यानी बुद्ध अमिताभको १०८ वटा साना चित्रणहरू छन्। प्रत्येक वर्ष स्तूप भ्रमण गर्न विश्वभरिका तिब्बती [[बुद्ध धर्म|बौद्ध]] तीर्थयात्रिहरू यहाँ आउने गरेका छन्। यी तीर्थालुहरूले यो स्तूपको आन्तरिक तल्लो घेरिएको भागमा शरीर निहुराएर साष्टाङ्ग प्रणाम गर्छन्, प्रार्थना चक्रसँगै स्तूपको चारै दिशामा घुम्ने गर्छन्, मन्त्रोच्चार र प्रार्थना गर्ने गर्छन्।<ref>{{Cite web |url=http://www.paryatanbazar.com/archives/4778 |title=स्वदेशी तथा विदेशी पाहुनाको प्रमुख आकर्षणको गन्तव्य , बौद्धनाथ स्तुपा |date=2019-11-10 |website=पर्यटन बजार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> ===स्वयम्भूनाथ=== {{Main|स्वयम्भूनाथ}} स्वयम्भूनाथ स्तूप काठमाडौँ सहरको उत्तरपश्चिमी भागमा अवस्थित पहाडमा रहेको बौद्ध [[स्तूप]] हो।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/111200 |title=स्वयम्भूनाथ होइन् स्वयम्भू महाचैत्य |last=महर्जन |first=बसन्त |website=हिमाल खबर |accessdate=2022-04-15}}</ref> यो नेपालको सबैभन्दा पुरानो धार्मिक स्थल हो।<ref>{{Cite web|url=https://kendrabindu.com/others/102230-1612474407.html|title=स्वयम्भूनाथ १८ करोडको लागतमा जीर्णोद्वार हुँदै|website=केन्द्रबिन्दु|language=नेपाली|accessdate=2022-04-15}}</ref> यो बौद्ध क्षेत्र मान्ने गरिएता पनि यो बौद्ध र हिन्दू दुवै धर्मावलम्बीद्वारा सम्मानित र पूजनीय रहेको छ। स्तूपको आधारखण्डमा गुम्बज छ र गुम्बजको माथि, चारै दिशामा बुद्धको आँखाले हेरेको घन संरचना छ। चारै दिशामा पञ्चकोणीय तोरण छन्, जसमा मूर्तिहरू कुँदिएका छन्। तोरणको पछाडि र माथि गरि जम्मा तेह्र तहहरू छन्। सबै तहहरू माथि एउटा सानो ठाउँ छ जसमाथि गजुर रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://pahilopost.com/content/20181222131419.html |title=बौद्ध स्तुपमा प्वालैप्वाल : के हो विवाद? यस्तो छ चिनियाँ लामाको ‘कनेक्सन’ |last=रञ्जित |first=सहयोग |website=पहिलो पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> === रानी पोखरी === {{Main|रानी पोखरी}} रानीपोखरी काठमाडौँ सहरको मध्य भागमा अवस्थित एक ऐतिहासिक मानव निर्मित [[पोखरी]] हो।<ref>{{Cite web |url=https://jhannaya.nayapatrikadaily.com/news-details/1138/2020-10-10 |title=कथा रानीपोखरीको |last=मल्ल |first=के. सुन्दर |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> यसलाई मल्ल राजा [[प्रताप मल्ल]]ले सन् १६६५ मा आफ्नो प्यारी रानीको लागि बनाएका थिए। पोखरीको दक्षिण कुनामा एउटा हात्तीको मूर्ति रहेको छ जसमा प्रताप मल्ल र उनको दुवै छोराहरूको छविलाई दर्शाउने गरेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/91895-91895 |title=रानी पोखरी प्रताप मल्लले बनाएका होइनन् |last=जोशी |first=हरिराम |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> बालगोपालेश्वर मन्दिर पोखरीको मध्यभागमा रहेको छ। रानी पोखरी प्रत्येक वर्ष [[तिहार]]को अन्तिम दिन अर्थात् [[भाइटीका]] र [[छठ]] पर्वको समयमा सर्वसाधारणको लागि खोलिने गरेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/ke-ho-raaniipokhrii-mndirko-vaastviktaa-98951 |title=के हो रानीपोखरी मन्दिरको वास्तविकता ? |last=काफ्ले |first=सुरेन्द्र |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/news/2020/10/21/160324829198498141.html |title=यसरी बन्यो रानीपोखरी |last=न्यौपाने |first=दामोदर |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> == संस्कृति == {{Main|काठमाडौँको संस्कृति}} === कला === [[मन्दिर]], तीर्थस्थल, [[स्तूप]], गोम्पा, [[चैत्य]] र दरबारहरूमा प्रशस्त पाइने काठ, ढुङ्गा, धातु र टेराकोटाबाट बनेको कलात्मक बस्तुहरूले काठमाडौँ उपत्यकालाई [[नेवार जाति|नेवार]]हरूको सहरको रूपमा वर्णन गर्ने गरिएको छ।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/news/2022/04/15/16500215292493433.html |title=नेपालको कला विश्वकै चिनारी : उपराष्ट्रपति |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.setopati.com/blog/221949/ |title=रहरै रहर, काठमाडौँ सहर |last=केसी |first=खिमु |website=सेतोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> कलात्मक वस्तुहरू सडकको कुना, गल्ली, निजी आँगन र खुला मैदानमा पनि देखिन्छन्।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/others/111689-1480138260.html |title=कलाको मूल्य |last=खतिवडा |first=ऋषि |website=नागरिक न्युज |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> प्रायजसो [[देवता]] र [[देवी]]हरूको प्रतिमामा कला देखिने गरेन्छ। काठमाडौँ उपत्यका लामो समयदेखि कलाको खजाना रहेको भए पनि सन् १९५० मा बाहिरी विश्वका लागि यो देश खुलेपछि मात्रै यसले विश्वव्यापी मान्यता पाएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://gorkhapatraonline.com/national/2019-09-21-1636 |title=काठमाडौँ उपत्यका: कला र सम्पदाले झकिझकाउ बनाइँदै |last=हमाल |first=चाँदनी |website=गोरखापत्र |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> नेपाल र काठमाडौँको धार्मिक कलामा विशेष गरी [[भवानी देवी|भवानी]], [[दुर्गा]], गज-लक्ष्मी, हरिती-सीतला, महिषमर्दिनी, सप्तमातृका (सात मातृ देवी), र [[लक्ष्मी|श्रीलक्ष्मी]] (धन देवी) माता देवीहरूको प्रतीकात्मक प्रतीकहरू समावेश छन्। ईशा पूर्व तेस्रो शताब्दीदेखि हिन्दू देवी-देवताहरू बाहेक [[सम्राट अशोक]] कालका बौद्ध स्मारकहरूले सामान्यतया नेपाल र विशेष गरी उपत्यकालाई सुन्दर बनाएको छ। यी कला र वास्तुकलाका भवनहरूले विकासको तीन प्रमुख कालहरू समेटेका छन्: [[लिच्छवि काल|लिच्छवि]] वा शास्त्रीय काल (सन् ५०० देखि ९००), उत्तर-शास्त्रीय अवधि (सन् १००० देखि १४००) जसमा पाल कालको बलियो प्रभाव रहेको थियो त्यसपछि [[मल्ल वंश|मल्ल काल]] (सन् १४०० पछि) जसले तिब्बती दानवविज्ञानको कलाको साथमा स्पष्ट रूपमा तान्त्रिक प्रभावहरू देखाएको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2019/04/760454 |title=नेपाली कला-संस्कृतिमा लोभिएका चिनियाँ कलाकार |last=ढुङ्गाना |first=नारायण |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/Art/2021/11/04/163599130276998220.html |title=आधुनिकताले बिर्साएको सहरको कथा |last=तामा‌ङ |first=सुशीला |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> नेपाली कलाकारले बनाएको कलात्मक प्रतिमूर्ति र नक्काशीलाई व्यापक टाइपोलोजी भनिएको छ। यी कलाकारहरूले हिन्दू र बौद्ध धर्मको मिश्रणलाई कायम राखेका छन्। यी कलाकारहरूले प्रायः ढुङ्गा कला, धातु कला, काठ कला, टेराकोटा कला, र चित्रकलाको प्रयोग गरिएको सामग्री बनाउने गरेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/625391-1631928629.html |title=नेपाली कला कार्यशालाको इतिवृत्ति |last=मल्ल |first=मुकेश |website=नागरिक न्युज |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> <gallery mode="packed"> चित्र:Bhairav Statue Koteshwor Mahadev Temple Koteshwor Kathmandu Nepal Rajesh Dhungana.jpg|भैरवको मूर्ति चित्र:Stone carving in Kathmandu.jpg|ढुङ्गा कलाको एक नमूना चित्र:Basantapur Kathmandu Nepal (8528227205).jpg|बसन्तपुरमा रहेको एक मन्दिर बाहिरको काष्ठ कला चित्र:Basantapur Kathmandu Nepal (8528168475).jpg|धातु कला </gallery> ====सङ्ग्रहालय==== काठमाडौँ नेपालको राष्ट्रिय सङ्ग्रहालय<ref>{{Cite web |url=https://shilapatra.com/detail/52606/ |title=अब घरमै बसीबसी छाउनी राष्ट्रिय सङ्ग्रहालय घुम्न सकिने |website=शिलापत्र |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.news24nepal.tv/2022/03/21/864946 |title=राष्ट्रिय सङ्ग्रहालयलाई सार्कस्तर बनाउनुपर्छ : मन्त्री आले |date=2022-03-21 |website=न्युज २४ |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> र नेपालको प्राकृतिक इतिहास सङ्ग्रहालय सहित धेरै सङ्ग्रहालयहरू र कला गृहहरूको घर हो।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/112249 |title=‘भगवान भरोसा’ मा हाम्रा ऐतिहासिक सङ्ग्रहालय |last=महर्जन |first=वसन्त |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> नेपालको कला र वास्तुकला दुई प्राचीन धर्म हिन्दू र बौद्ध धर्मको मिलन हो। काठमाडौँ उपत्यकाका सात राम्ररी परिभाषित स्मारक क्षेत्रहरूमा रहेका धेरै मन्दिर, तीर्थस्थल, स्तूप, गुम्बा र दरबारहरूमा यिनीहरू पर्याप्त रूपमा प्रतिबिम्बित छन्। यो एकीकरण काठमाडौँ र यसका भगिनी सहर [[ललितपुर महानगरपालिका|पाटन]] र [[भक्तपुर नगरपालिका|भक्तपुर]]का सङ्ग्रहालय र कला गृहहरूमा आयोजना र प्रदर्शनीहरूमा पनि झल्किन्छ। सङ्ग्रहालयहरूले पुरातात्विक निर्यात सहित ५औँ शताब्दीदेखि वर्तमान दिनसम्मका अद्वितीय कलाकृतिहरू र चित्रहरू प्रदर्शन गर्छन्। =====राष्ट्रिय सङ्ग्रहालय===== {{मुख्य|राष्ट्रिय सङ्ग्रहालय, छाउनी}} राष्ट्रिय सङ्ग्रहालय काठमाडौँको पश्चिमी भागमा नेपालका तत्कालीन सेनापति र मुख्तियार [[भीमसेन थापा]]ले १९औँ शताब्दीको प्रारम्भमा निर्माण गरेको ऐतिहासिक भवनमा स्वयम्भूनाथ स्तूप नजिकै छ। यो देशको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण सङ्ग्रहालय हो।<ref>{{Cite web |url=https://onlineradionepal.gov.np/2022/03/21/263644.html |title=राष्ट्रिय सङ्ग्रहालयलाई सार्कस्तरीय बनाउनुपर्छ : मन्त्री आले |website=रेडियो नेपाल |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> यो सङ्ग्रहालयमा हतियार, कला र ऐतिहासिक र सांस्कृतिक महत्त्वको पुरातात्विक वस्तुहरूको विस्तृत सङ्ग्रह रहेको छ। यो सङ्ग्रहालय युद्ध ट्रफी र हतियारहरूको सङ्कलन गृहको रूपमा सन् १९२८ मा स्थापना भएको थियो भने यस सङ्ग्रहालयको प्रारम्भिक नाम छाउनी सिलखाना थियो, जसको अर्थ "हतियार र गोला बारुदको ढुङ्गा घर" हो।<ref>{{Cite web |url=https://nepalmag.com.np/history/2019/07/18/20190718133719 |title=संग्रहागारदेखि संग्रहालयसम्म |last=जोशी |first=हरिराम |website=नेपाल पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> यसको महत्वलाई ध्यानमा राख्दै सङ्ग्रहालयमा धेरै हतियारहरू छन्, जसमा युद्धहरूमा प्रयोग हुने स्थानीय रूपमा बनाइएका हतियारहरू, १८ र १९औँ शताब्दीका छालाका तोपहरू, र काठ, काँसा, ढुङ्गा र चित्रहरूमा मध्यकालीन र आधुनिक कार्यहरू समावेश छन्।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/praathmiktaamaa-pren-sngrhaaly-149311 |title=‘प्राथमिकतामा परेन संग्रहालय’ |last=महर्जन |first=सपना |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> =====प्राकृतिक इतिहास सङ्ग्रहालय===== {{मुख्य|प्राकृतिक इतिहास सङ्ग्रहालय नेपाल}} प्राकृतिक इतिहास सङ्ग्रहालय स्वयम्भूनाथ पहाडको दक्षिणी फेदमा छ। यो सङ्ग्रहालयमा विभिन्न प्रजातिका जनावर, पुतली र बोटबिरुवाहरूको ठूलो सङ्ग्रह छ। यो सङ्ग्रहालय प्रागैतिहासिक गोलादेखि भरिएका जनावरहरूका प्रजातिहरूको प्रदर्शनको लागि प्रख्यात छ।<ref>{{Cite web |url=https://emulyankan.org/natural-history-museum-tu/ |title=प्रकृति बुझ्न प्राकृतिक विज्ञान सङ्ग्रहालय जाने कि ? |last=डङ्गोल |first=प्रा.डा. धर्मराज |date=2018-05-15 |website=मूल्याङ्कन अनलाइन |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> =====नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय===== {{मुख्य|नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय}} नारायणहिटी दरबार सङ्ग्रहालय काठमाडौँको उत्तर-मध्य भागमा अवस्थित छ। वर्तमान दरबारको मुख्य भवन सन् १९७० मा पुरानो दरबारको अगाडि बनाइएको थियो। यो भवन तत्कालीन युवराज र सिंहासनका उत्तराधिकारी वीरेन्द्रको विवाहको अवसरमा निर्माण गरिएको थियो। दरबारको दक्षिणी ढोका पृथ्वीपथ र दरबारमार्ग सडकको छेउमा छ। दरबार क्षेत्रले कुल {{convert|30|ha|acre}} क्षेत्रफल ओगटेको छ र चारैतिर अग्ला फाटकहरूद्वारा पूर्ण रूपले सुरक्षित छ। नेपालको [[दरबार हत्याकाण्ड]] यसै स्थानमा भएको थियो। [[राजतन्त्र]]को पतनपछि यसलाई सङ्ग्रहालयमा परिणत गरिएको हो।<ref>{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2022/01/1066225 |title=नारायणहिटीको श्रीसदनका दुई कोठाको दस्तावेज सूचीकृत गरिँदै |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> =====तारागाउँ सङ्ग्रहालय===== {{मुख्य|तारागाउँ सङ्ग्रहालय}} तारागाउँ सङ्ग्रहालयले काठमाडौँ उपत्यकाको आधुनिक इतिहास प्रस्तुत गर्दछ। यसले काठमाडौँ उपत्यकाको ५० वर्षको अनुसन्धान र सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षणमा २०औँ शताब्दीको उत्तरार्धमा विदेशबाट आएका कलाकार, फोटोग्राफर, वास्तुविद् र मानवशास्त्रीहरूले योगदान दिएका कलाहरूलाई दस्तावेजीकरण गर्ने प्रयास गरिएको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.janaboli.com/post/48586 |title=पौभा, थान्का बारे अध्ययन अनुसन्धान बढाउन माग |date=2016-08-25 |website=जनबोली न्यूज |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> सङ्ग्रहालयको वास्तविक संरचनाले काठमाडौँको निर्मित सम्पदा जोगाउनको लागि पुनर्स्थापना र पुनर्स्थापनाका लागि गरिएका प्रयासहरू देखाउँछ। यो सङ्ग्रहालय काठमाडौँ उपत्यकाको नियोजनकर्ताको रूपमा परिचित कार्ल प्रुस्चाले सन् १९७० मा डिजाइन गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/128803 |title=४० देशको जीवनशैली चिनाउने ३०० कलाकृति |last=भेटवाल |first=तारा |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-15}}</ref> <gallery mode="packed"> चित्र:Nepal's Museum.jpg|राष्ट्रिय सङ्ग्रहालय चित्र:Toran Dwar of Simroungarh in National Museum Kathmandu.jpg|राष्ट्रिय सङ्ग्रहालयमा रहेको तोरण द्वार चित्र:The Royal Palace and its surrounding during spring season in Nepal.jpg|बसन्त ऋतुमा नारायणहिटी दरबार चित्र:The Taragaon Museum.jpg|तारागाउँ सङ्ग्रहालयको आँगन </gallery> ==== कला गृह ==== नेपालको कलाको केन्द्रको रूपमा रहेको काठमाडौँमा देशका समसामयिक कलाकारहरूको काम र ऐतिहासिक कलाकारहरूको सङ्कलित कलाकृति प्रदर्शन गरिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/Art/2022/03/04/164637798712694756.html |last=तामा‌ङ |first=सुशीला |title=काठमाडौं ट्रिएनाले : कलामा समकालीन साझा समस्याको उठान |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref> उपत्यका भित्रको पाटन सहर विशेषगरी [[ललित कला]] र शिल्पकलाका लागि प्रख्यात प्राचीन सहर हो।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/art/2021/04/22/161905887537176195.html |title=पाटन कलानगरी ‘रेड जोन’ मा |last=माली |first=प्रशान्त |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref> काठमाडौँको कला नेपाली परम्परागतता र आधुनिक कलाको सम्मिश्रण प्रदर्शन गर्दै, ठूलो सङ्ख्यामा राष्ट्रिय, एसियाली र विश्वव्यापी प्रभावहरूबाट व्युत्पन्न कलाकृति जीवन्त रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/amp/arts/555201-1624070894.html |title=कलामा सौन्दर्यको चासो |last=मल्ल |first=मुकेश |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref> नेपाली कलालाई सामान्यतया दुई क्षेत्रमा विभाजन गरिएको छ: नेपालमा [[पौभा]]<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/178008-1556951700.html |title=पौभा चित्रको भबिश्य |last=निरौला |first=तीर्थ |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref> भनेर चिनिने आदर्शवादी परम्परागत चित्रकला जसलाई तिब्बतमा [[थान्का]] भनेर चिनिन्छ<ref>{{Cite web |url=https://www.lokpath.com/story/66501 |title=थाङ्का चित्र: एउटा अद्भुत इतिहास, तर यसरी मासिँदैछ (भिडियो सहित) |website=लोकपथ |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref>, जुन देशको धार्मिक इतिहाससँग घनिष्ठ रूपमा जोडिएको छ र अर्कोतर्फ समकालीन पश्चिमी शैलीको प्रकृति सहितको चित्रकला रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/nepali/news-50520563 |title=थाङ्का बनाउँदै 'अँध्यारोबाट उज्यालोतिर'को यात्रा |date=2019-11-23 |website=बिबिसी नेपाली समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref> तान्त्रिक तत्वहरू र सामाजिक विषयवस्तुहरूमा आधारित रचनाहरू वा अमूर्त कलाकृति जसका लागि नेपालका चित्रकारहरू प्रख्यात छन्। अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा बेलायतमा रहेको परोपकारी संस्था, काठमाडौँ समकालीन कला केन्द्र काठमाडौँमा कला प्रवर्द्धनमा संलग्न छ। काठमाडौँमा धेरै उल्लेखनीय कला प्रदर्शनी गृहहरू छन्। नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको कला तथा शिल्प विभागद्वारा सञ्चालित नाफा कला प्रदर्शनी गृह नव-शास्त्रीय पुरानो राणा दरबार सीता भवनमा रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/126225 |title=संसारभर फैलिएको नेपाली कलाकृतिको सुकीर्ति |last=बराल |first=सजना |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://shilapatra.com/detail/52772/ |title=पाटन संग्रहालयको गर्भमा लुकेको रहस्यमय मल्लकालीन कलाकृति |last=देवकोटा |first=सबिना |website=शिलापत्र |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref> भृकुटीमण्डप प्रदर्शनी मैदान भित्र रहेको सृजना समकालीन कला गृहले समकालीन चित्रकार र मूर्तिकारहरूको कामलाई प्रदर्शन गर्ने गर्दछ र नियमित रूपमा प्रदर्शनीहरू आयोजना गर्दछ। यसले कला विद्यालयहरूमा बिहान र साँझ कक्षाहरू पनि चलाउँछ। भीमसेनथानको तीन-तले भवनमा रहेको मोती अजिमा कलागृह पनि उल्लेखनीय छ। यहाँ परम्परागत भाँडाहरू र हस्तनिर्मित पुतलीहरू र मध्यकालीन नेवार घरको विशिष्ट वस्तुहरूको प्रभावशाली सङ्ग्रह समावेश छ, जसले नेपाली इतिहासमा महत्त्वपूर्ण अन्तरदृष्टि प्रदान गर्दछ। दरबारमार्गमा रहेको नारायणहिटी दरबार नजिकैको जे आर्ट कलागृहमा प्रख्यात, स्थापित नेपाली चित्रकारहरूको कलाकृति प्रदर्शन गरिएको छ। [[त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल]] जाने बाटोमा रहेको [[बबरमहल]]मा रहेको [[नेपाल कला-परिषद्|नेपाल कला परिषद्]] कलागृहमा राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय कलाकारका कलाकृति र कला प्रदर्शनीका लागि नियमित रूपमा प्रयोग हुने फराकिलो सभाकक्षहरू रहेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://sampurnaweekly.com/news/3086 |title=‘नेपाली साहित्य मेला–महोत्सवमा रमाइरहेको छ’ |last=स्मृति |first=स्वपनिल |website=सम्पूर्ण साप्ताहिक |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/566141-1625290505.html |title=नेपाली आधुनिक कलाको पहिलो दशक |last=मल्ल |first=मुकेश |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref> ==== साहित्य ==== [[नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालय|नेपालको राष्ट्रिय पुस्तकालय]] पाटनमा अवस्थित छ। [[अङ्ग्रेजी भाषा|अङ्ग्रेजी]], [[नेपाली]], [[संस्कृत]], [[हिन्दी]] र [[नेपाल]] भाषाका ७० हजारभन्दा बढी पुस्तकहरू भएको यो देशकै ठूलो पुस्तकालय हो। पुस्तकालयमा १७औँ शताब्दीका संस्कृत र अङ्ग्रेजी भाषाका दुर्लभ विद्वानहरूद्वारा लिखित पुस्तकहरू रहेका छन्। काठमाडौँको [[केशर महल]]मा रहेको शिक्षा मन्त्रालय भवनको भुइँ तल्लामा रहेको [[केसर पुस्तकालय]] रहेको छ। करिब ४५ हजार पुस्तकको यो सङ्ग्रह [[केशर सम्शेर राणा]]को व्यक्तिगत सङ्ग्रहबाट लिइएको हो। यसले [[इतिहास]], [[कानून]], कला, धर्म, र दर्शनलगायतका विषयहरूको विस्तृत दायरालाई समेट्छ। यहाँ तन्त्रको एक संस्कृत पुस्तिकालाई १,००० वर्षभन्दा पुरानो मानिन्छ। [[विसं २०७२ को महाभूकम्प|वि.सं. २०७२ भूकम्प]]ले गर्दा शिक्षा मन्त्रालयको भवनमा ठूलो क्षति पुगेको थियो र केसर पुस्तकालयका सामग्रीहरूलाई अस्थायी रूपमा सारिएको थियो। ==== चलचित्र र रङ्गमञ्च ==== काठमाडौँ नेपाली चलचित्र र रङ्गमञ्चहरूको गृह सहर हो।<ref>{{Cite web |url=https://www.merofilm.com/2018/02/156/ |title=‘नेपाली चलचित्र’ इतिहासदेखि वर्तमानसम्म |website=मेरो फिल्म |language=नेपाली |accessdate=2022-04-17}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://archive.himalkhabar.com/65916 |title=अल्मलिएको नेपाली चलचित्र |last=कार्की |first=प्रकाशजङ्ग |date=2014-04-23 |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-17}}</ref> महानगरभित्र कान्ति पथमा अवस्थित [[राष्ट्रिय नाचघर|राष्ट्रिय नाच घर]], गङ्गा रङ्गमञ्च, हिमालयन रङ्गमञ्च र सन् १९८२ मा स्थापित आरोहण रङ्गमञ्च समूह सहित धेरै रङ्गमञ्चहरू छन्। गुरुकुल स्कूल अफ थिएटरले काठमाडौँमा अन्तर्राष्ट्रिय रङ्गमञ्च महोत्सव आयोजना गर्दछ, जसले विश्वभरका कलाकारहरूलाई आकर्षित गर्दछ। दरबार संरक्षण तथा प्रवर्द्धन समितिले स्थापना गरेको हनुमानढोका दरबार क्षेत्रमा सानो रङ्गमञ्च खोलिएको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.newsabhiyan.com.np/news-details.php?nid=54329 |title=रङ्गमञ्चको काल यात्रा |last=कार्की |first=पदम सिंह |website=न्युज अभियान |language=नेपाली |accessdate=2022-04-17}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://gorkhapatraonline.com/arts/2021-03-28-34532 |title=रङ्गमञ्च : हिजो, आज र भोलि |last=सायमी |first=प्रकाश |language=नेपाली |website=गोरखापत्र |accessdate=2022-04-17}}</ref> काठमाडौँमा [[कलिउड (चलचित्र)|नेपाली]], [[बलिउड]] र [[हलिउड]] चलचित्रहरू देखाउने धेरै सिनेमाघरहरू (पुरानो एकल पर्दा भएका चलचित्र घर र केही नयाँ मल्टिप्लेक्सहरू) छन्।<ref>{{Cite web |url=https://nepalmag.com.np/history/2019/01/17/20190117185453 |title=पहिलो सिनेमा घरको कथा : ‘फस्ट सो’ मा सधैँ राजा |last=पराजुली |first=लोकरञ्जन |website=नेपाल पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-04-17}}</ref> केही पुराना चलचित्र घरहरूमा विश्वज्योति सिनेमा हल, [[जय नेपाल सिनेमा हल|जय नेपाल हल]], कुमारी सिनेमा हल, गोपीकृष्ण सिनेमा हल र गुण सिनेमा हल पर्छन्। काठमाडौँमा केही अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका सिनेमा घरहरू र मल्टिप्लेक्सहरू पनि छन्। मल्टिप्लेक्सहरूमा [[क्यूएफएक्स सिनेमाज]], सिने डे सेफ, एफक्युब सिनेमा, क्युज सिनेमाज, बिग मुभिज, बिएसआर मुभिज र अन्य धेरै रहेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.kharibot.com/news-details/38870/2019-08-19 |title=काठमाडौँमा ३८ सिनेमा हलले तिरेनन् मनोरञ्जन कर |website=खरिबोट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-17}}</ref> ==== सङ्गीत ==== काठमाडौँ नेपालको सङ्गीत र नृत्यको केन्द्र हो। यी कलाका विधाहरू सहरको अभिन्न अङ्ग हुन्। काठमाडौँका साँस्कृतिक स्थलहरूमा साङ्गीतिक कार्यक्रमहरू आयोजना गरिन्छ। सङ्गीत काठमाडौँको परम्परागत पक्ष हो। [[नेपाल संवत्]] अनुसार 'गुन्ला' परम्परागत साङ्गीतिक पर्व हो। नेवार सङ्गीतको उत्पत्ति काठमाडौँबाट भएको हो। यसबाहेक काठमाडौँमा नेपालभरका सङ्गीतहरू पाउन सकिन्छ। सन् १९७० को दशकमा धेरै [[हिप्पी]]हरूले काठमाडौँको भ्रमण गरेका थिए जसले गर्दा यो सहरमा रक एन्ड रोल, [[रक सङ्गीत|रक]] र ज्याज सङ्गीतको आगमन भएको थियो। ज्याजमान्डु भनेर चिनिने ज्याज महोत्सवका लागि काठमाडौँ अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा प्रख्यात छ। यो हिमालय क्षेत्रमा आयोजना गरिने एक मात्र ज्याज महोत्सव हो। यो उत्सवले [[अस्ट्रेलिया]], [[डेनमार्क]], [[संयुक्त राज्य अमेरिका]], [[बेनिन]], र [[भारत]]जस्ता देशहरूबाट [[सङ्गीतकार]]हरूलाई आकर्षित गर्ने गर्दछ। यो सहरलाई धेरै विदेशी गीतहरूमा सन्दर्भित गरिएको छ, जसमा क्याट स्टिभेन्सको ('काठमान्डु', मोना बोन ज्याकन, सन् १९७०), बब सेगरको ('काठमान्डु', ब्युटिफुल लुजर, सन् १९७५), रस ब्यान्डको ('ए प्यासेज टु बैङ्कक', पुल्लिङ इन काठमान्डु; २११२ एल्बम, सन् १९७६), जोन लेननको ('नोबडी टुल्ड मी', सन् १९८४, मरणोपरान्त), क्रेमाटोरिज ब्यान्डको ('काठमान्डु', थ्री स्प्रिङ्स, सन् २०००), फितो पेजको (त्राफिको पो काठमान्डु - "ट्राफिक थ्रु काठमान्डु") र क्याभलकेडको ('काठमाण्डु किड', सन् २०१९) रहेका छन्। ===खाना=== काठमाडौँका अधिकांश मानिसहरूको प्रमुख खाना [[दालभात|दाल भात]] हो। यसमा [[चामल]] र [[दाल]]को झोल हुन्छ र सामान्यतया यसलाई [[तरकारी]], [[अचार]] र कहिलेकाहीँ [[चटनी]]सँग पस्किने गरिन्छ। तिब्बती उमालेको डल्लोको नेपाली संस्करणको एक प्रकारको रूपमा रहेको [[मम:]] नेपालका सडक बिक्रेता र रेस्टुरेन्टहरूले बेच्ने गरेका छन्। यो काठमाडौँमा सबैभन्दा लोकप्रिय चाँडो खानाको एक प्रकार हो। बफ (अर्थात् भैँसी) मोमो, चिकेन मोमो र शाकाहारी मोमो सहित मोमोका विभिन्न नेपाली प्रकारहरू काठमाडौँमा प्रख्यात छन्। काठमाडौँमा पाइने अधिकांश खाना मांसाहारी छन् यद्यपि शाकाहारको अभ्यास असामान्य छैन र शाकाहारी व्यञ्जनहरू सहरभरि पाइन्छ। [[भैँसी]]को मासु सामान्य रहेता पनि गाईको मासु असामान्य र निषेधित छ। काठमाडौँमा विशेषगरी रैथाने नेवारको घरमा भैँसी खाने चलन छ, जुन नेपालका अन्य भागमा पाइँदैन। केही दशक अघिसम्म [[सुँगुर]]को मासुको उपभोग निषेधित मानिन्थ्यो। पूर्वी नेपालको किराँत खानाको काठमाडौँमा आगमनसँगै यो क्षेत्रमा समेत सुँगुरको मासुले स्थान पाएको छ। [[हिन्दू]] र [[मुसलमान]] धर्मालम्बीहरूको एक विशेषवर्गका जनसङ्ख्याले यसलाई अहिलेपनि निषेध मान्छन्। हिन्दूहरूले [[गाई]]लाई पवित्रताको प्रतीक मान्ने भएकाले र मुसलमानहरूको [[कुरान]] अनुसार भैंसी अपवित्र भएकोले यी जीवहरू खाँदैनन्। हिन्दूहरूले गाईको मासु बाहेक सबै किसिमको मासु खाने गर्छन्। स्थानीय र आगन्तुकहरूको लागि मुख्य खाजा प्रायः म:म वा [[चाउमिन]] हो। सन् १९५५ सम्म काठमाडौँमा एउटा मात्र पश्चिमी शैलीको रेस्टुरेन्ट रहेको थियो। नेपाली खाना, तिब्बती खाना, चिनियाँ खाना र विशेष गरी [[भारतीय खाना]]हरू पाइने भएपछि काठमाडौँमा ठूलो सङ्ख्यामा [[रेस्टुरेन्ट]]हरू खुलेका छन्। अन्य धेरै रेस्टुरेन्टहरू स्थानीय, प्रवासी र पर्यटकहरू समायोजन गर्न खोलिएका छन्। काठमाडौँमा पर्यटनहरूको आगमनमा बृद्धिले गर्दा परम्परागत भोजन रुपान्तरण हुँदै पर्यटकहरूका लागि मिल्ने ठिमहा खानाको विकास निम्त्याएको छ। महाद्वीपीय खानाहरू चयन गरिएका ठाउँहरूमा पाउन सकिन्छ। अन्तर्राष्ट्रिय चेन रेस्टुरेन्टहरू दुर्लभ छन्, तर पिज्जा हट र केएफसीका केही खाजा घरहरू हालै महानगर क्षेत्रमा खुलेका छन्। यसका साथै अन्तर्राष्ट्रिय आइसक्रिम चेन कम्पनी बास्किन रोबिन्सको समेत विक्रीघरहरू रहेका छन्। काठमाडौँमा [[कफी]] पिउनेभन्दा [[चिया]] पिउनेहरूको सङ्ख्या धेरै छ। विशेष रूपमा अन्य स्थानीय तथा विदेशी खाजाहरूसँग व्यापक रूपमा चिया घरहरू रहेका छन्। यहाँका मानिसहरू व्यापक रूपमा रक्सी पिउने गर्छन् र यहाँ मादक पेय पदार्थहरूको धेरै स्थानीय प्रकारहरू रहेका छन्। महानगरीय क्षेत्रमा मद्यपान गरेर गाडी गुडाउनु निषेधित छ र यसका लागि ट्राफिक प्रहरी अधिकारीहरूले शून्य सहिष्णुता नीति अपनाएका छन्। [[अयला]] र [[थ्वं]] (चामलबाट बनेको मादकपदार्थ) काठमाडौँको मदिराजन्य पेय पदार्थ हो, जुन सबै स्थानीय रक्सी भट्टीहरूमा पाइन्छ। [[छ्याङ]], [[तोङवा]] ([[कोदो]] वा [[जौ]]बाट बनेको मादकपदार्थ) र [[रक्सी]] नेपालका अन्य भागबाट काठमाडौँमा पाइने मदिराजन्य पेय पदार्थ हुन्। यस बाहेक काठमाडौँका मदिराजन्य बिक्री पसल, [[होटल]], रेस्टुरेन्ट र बारहरूमा पश्चिमी र नेपाली बियरको व्यापक बिक्री हुने गरेको छ। <gallery mode="packed"> File:Nepali dal-bhat-tarkari.jpg|नेपाली दाल भात File:Momo101.jpg|नेपाली म:म File:Dhindo by Ganesh.jpeg|नेपाली रैथाने भोजन [[ढिँडो]] File:Chhwela.jpg|नेवारी परिकार [[छोइला]] </gallery> ===चाडपर्वहरू=== काठमाडौँका धेरैजसो मेला र चाडपर्वहरू [[मल्ल काल]] वा त्यसभन्दा अघिका हुन्। परम्परागत रूपमा यी चाडहरू [[नेवार]]हरूले मनाउने गरेका भएता पनि पछिल्ला वर्षहरूमा यी चाडपर्वहरूमा अन्य काठमाडौँवासीहरूको पनि व्यापक सहभागिता रहेको छ। नेपालको राजधानी काठमाडौँमा विभिन्न राष्ट्रिय चाडपर्व मनाइन्छ। सहरमा ठूलो सङ्ख्यामा बसाइँ सर्दा पश्चिमबाट [[खस]], पूर्वबाट [[किराँत]], उत्तरबाट तिब्बती [[बोन धर्म|बोन]] र दक्षिणबाट [[मिथिला]] संस्कृति राजधानीमा भेटिन्छन् र एक आपसमा घुलमिल भइसकेका छन्। [[घोडे जात्रा]], [[इन्द्र जात्रा]], [[दशैं]], [[शिवरात्री]] लगायतका पर्वहरू काठमाडौँका सबै हिन्दू र बौद्ध समुदायले भक्तिभाव र उत्साहका साथ मनाउँछन्। लागू गरिएका संहिताहरूमा सामाजिक नियमनले हिन्दू परम्परा र नैतिकतालाई समावेश गरेको छ। यिनीहरूलाई [[शाह राजवंश|शाह राजा]]हरू र यसअघिका राजाहरूले हिन्दू र बौद्ध धर्मका संरक्षकहरूको रूपमा अनुसरण गरेका थिए। काठमाडौँ र देशका अन्य भागमा देवी देवताको विशेष पूजामा शताब्दीदेखि सांस्कृतिक निरन्तरता कायम छ। यी देवताहरूमा [[अजिमा]], [[तलेजु भवानी]] र उनको अन्य रूप: [[देगुतलेजु]] र [[कुमारी ( जीवित देवी)|कुमारी]] (जीवित देवी) समावेश छन्। कलात्मक भवनहरू अहिले मानिसहरूको दैनिक जीवनमा पूजा गर्ने ठाउँ बनेका छन्, त्यसैले वार्षिक चाडपर्वहरू मनाउन सूची कायम गरिएको छ। महानगरमा वर्ष भरिमा १३३ वटा पर्व मनाइन्छ। यसअघि उल्लेख गरिएका बाहेक काठमाडौँमा मनाइने केही परम्परागत चाडहरूमा [[दशैं|बडा दशैं]], [[तिहार]], [[छठ]], [[माघे संक्रान्ति]], [[नागपञ्चमी]], [[जनै पूर्णिमा]], पञ्चदान, [[तीज]]/[[ऋषि पञ्चमी]], पाहां चह्रे, [[सेतो मच्छिन्द्रनाथको रथयात्रा]], [[मातातीर्थ औँसी]] रहेका छन्। <gallery mode="packed"> File:Sweta bhairava krt.jpg|इन्द्र जात्राको लागि स्वेत भैरव Ranipokhari during chhath festival.jpg|छठको समयमा रानी पोखरी HIndu Festival of Tihar 06.jpg|भाइटिकाको लागि सप्तरङ्गी थाल Sweets and fruits with Dashain jamara.jpg|दशैँको जमरा र प्रसाद </gallery> ==धर्म== {{bar box |title=काठमाडौँ महानगरमा बसोबास गर्ने धर्मावलम्बीहरू<ref name="नेपालको राष्ट्रिय जनगणना"/> |titlebar=#Fcd116 |left1=धर्मावलम्बी |right1=प्रतिशत |float=right |bars= {{bar percent|[[हिन्दू धर्म]]|#FF6600|८१.३}} {{bar percent|[[बुद्ध धर्म|बौद्ध धर्म]]|#FFFF00|९}} {{bar percent|[[इस्लाम धर्म]]|#009000|४.४}} {{bar percent|अन्य|#808080|५.२}} <small>अन्य भित्र [[क्रिस्चियन धर्म]], [[जैन धर्म]] र अन्य धर्मावलम्बीहरू (५.२%)</small> }} ===हिन्दू धर्म=== काठमाडौँमा हिन्दू धर्म परापूर्वकालदेखि पालन गरिदै आएको छ। [[लिच्छवि काल|लिच्छवि राज्य]] (सन् ४०० देखि ७५०) अस्तित्वमा आएसँगै काठमाडौँ उपत्यकामा हिन्दू धर्म र यसभित्रका [[अन्तरविवाह]], [[सामाजिक स्तरीकरण]] र [[नेपालमा जति व्यवस्था|जाति व्यवस्था]]को स्थापना भएको मानिन्छ। [[पशुपतिनाथ मन्दिर]], [[चाँगुनारायण मन्दिर]] र [[काष्ठमण्डप]] हिन्दूहरूका लागि विशेष महत्व राख्ने गरेका छन्। काठमाडौँ र वरपरका उपत्यकाका अन्य उल्लेखनीय हिन्दू मन्दिरहरूमा [[बज्रयोगिनी मन्दिर]], दक्षिणकाली मन्दिर, [[गुह्येश्वरी|गुह्येश्वरी मन्दिर]] र [[शोभा भगवती मन्दिर]] समावेश छन्। काठमाडौँबाट बग्ने [[बागमती नदी]]लाई हिन्दू र बौद्ध धर्मावलम्बीहरूले पवित्र नदी मान्छन् र धेरै हिन्दू मन्दिरहरू यस नदीको किनारमा अवस्थित छन्। बागमतीको महत्व यस तथ्यमा पनि निहित छ कि यसको किनारमा हिन्दूहरूको दाहसंस्कार गरिन्छ र किराँतहरू यसको छेउमा पहाडमा गाडिन्छन्। नेपाली हिन्दू परम्परा अनुसार दाहसंस्कार गर्नुअघि शवलाई तीन पटक बागमतीमा डुबाउनु पर्छ। मुख्य शोक गर्ने (सामान्यतया पहिलो छोरा) जसले अन्त्येष्टि चितालाई जलाउँछ उसले दाहसंस्कार पछि तुरुन्तै पवित्र नदीको पानीमा स्नान गर्नुपर्छ। शवयात्रामा सामेल हुने धेरै आफन्तहरूले पनि बागमतीमा नुहाउँछन् वा दाहसंस्कारको अन्त्यमा आफ्नो शरीरमा पवित्र पानी छर्कन्छन् किनभने बागमतीले मानिसहरूलाई आध्यात्मिक रूपमा शुद्ध गर्ने विश्वास गरिन्छ। ===बौद्ध धर्म=== गौतम बुद्धको समयमा (ईशापूर्व ४८३ - ५६३) बौद्ध भिक्षुहरूको आगमनसँगै बौद्ध धर्म काठमाडौँमा आगमित भएको थियो। उनीहरूले साँखुमा वनविहार मठको स्थापना गरेका थिए। [[लुम्बिनी]]मा शाक्य वंशमाथि विरुढकद्वारा (शा. ईशापूर्व ४६१ - ४९१) आक्रमण भएपश्चात् त्यहाँबाट [[शाक्य]]हरू भागेपछि यो मठको पुनर्निर्माण गरिएको थियो। हिन्दू लिच्छवी युग (ईशापूर्व ४०० देखि ७५०) को समयमा विभिन्न मठहरू र आदेशहरू जारी गरिएपछि क्रमिक रूपमा [[नेवार बौद्ध धर्म]]को गठन भएको थियो, जुन अझै पनि [[हिन्दू धर्म]]को प्राथमिक [[धार्मिक भाषा]] संस्कृतमा अभ्यास गरिन्छ। काठमाडौँ उपत्यकाको त्यो परम्परालाई पौराणिक राजकुमारी [[भृकुटी]] (सातौँ शताब्दी) र कलाकार [[अरनिको]] (सन् १२४५–१३०६)ले [[तिब्बत]] र [[चीन]]मा बौद्ध धर्म फैलाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए। नेवार बौद्ध धर्ममा आधारित काठमाडौँमा १०८ भन्दा बढी परम्परागत गुम्बाहरू (बहा: र बहाई) रहेका छन्। सन् १९६० को दशकदेखि काठमाडौँको स्थायी तिब्बती बौद्ध जनसङ्ख्या उल्लेख्य रूपमा बढेको छ र अहिले यस क्षेत्रमा पचासभन्दा बढी तिब्बती बौद्ध गुम्बाहरू छन्। यसका साथै नेवार बौद्ध धर्मको आधुनिकीकरणसँगै विभिन्न [[थेरवाद]] बिहारहरू स्थापना भएका छन्। ===किराँत मुन्धुम=== किराँत मुन्धुम नेपालको आदिवासी जनजाति प्रथाहरू मध्ये एक हो। यो [[किराँत जाति]]ले अभ्यास गर्ने गरेका छन्। किराँत धर्मका केही जीववादी पक्षहरू, जस्तै पुर्खाको पूजा (अजिमाको पूजा) पनि किराँत मूलका नेवारहरूमा पाइन्छ। प्राचीन किराँतहरूले पूजा गर्ने विश्वास भएका प्राचीन धार्मिक स्थलहरू, जस्तै पशुपतिनाथ, वाङ्गा आकाश भैरव (यलम्बर) र अजिमालाई अहिले काठमाडौँमा सबै धर्म मान्ने मानिसहरूले पुज्छन्। नेपालका अन्य भागबाट काठमाडौं आएका किराँतहरूले सहरमा [[मुन्धुम]]को अभ्यास गर्ने गरेका छन्। ===इस्लाम धर्म=== काठमाडौँका मल्ल राजा रत्न मल्लले १५औँ शताब्दीमा [[कश्मीर]], [[लद्दाख]] र [[ल्हासा]]सँग व्यापार गर्न भारतीय मुसलमानहरूलाई यहाँ निम्तो दिएका थिए।<ref name="मुसलमान">{{cite web |last=यासमिन |first=चोम्पा मौसमी |title=Muslim cultural Practices in Nepal |trans-title=नेपालमा मुस्लिम सांस्कृतिक अभ्यासहरू |url=https://www.nepjol.info/index.php/pragya/article/download/34205/26905 |date=सन् २०२० |accessdate=वि.सं. २०७९ बैशाख ५ |language=अङ्ग्रेजी |page=३-४ |publisher=नेपाल जोल}}</ref> व्यापारबाट सुरु भएको मुसलमानहरूको आगमनले अहिले बाक्लो रूप लिइसकेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://saptahik.com.np/history/2015/09/25/20150925183952 |title=काठमाडौंमा इस्लामिक आक्रमण |last=महर्जन |first=संजीवन |website=साप्ताहिक पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-04-18}}</ref> वि.सं. २०६८ को राष्ट्रिय जनगणना अनुसार काठमाडौँमा मुसलमानहरूको जनसङ्ख्या ४.४% पुगेको छ। इस्लाम धर्मावलम्बीहरूले [[ईद]], [[बकरी ईद]] लगायतका पर्वहरू मनाउने गरेका छन्। ===अन्य धर्म=== [[सिख धर्म]] मुख्यतया काठमाडौँको बालाजु र कुपण्डोलस्थित गुरुद्वारामा अभ्यास गरिन्छ। मल्लकालीन राजा जयजगत मल्लको पालामा सिख धर्मको आगमन नेपालमा भएको हो।<ref>{{Cite web |url=https://nepalaaja.com/2019/11/20191112103456 |title=भब्य लंगर(भोजन) आयोजना |website=नेपाल आज |language=नेपाली |accessdate=2022-04-21}}</ref>भारतमा ब्रिटिश शासनकालको समयमा करिब डेढ सय वर्ष अघि शिख समुदाय नेपाल प्रवेश गरेको उल्लेख गरिएको छ। [[जैन धर्म]] एउटा सानो समुदायद्वारा अभ्यास गरिन्छ। कमलपोखरीमा रहेको [[जैन मन्दिर, कमलपोखरी|जैन मन्दिर]]मा जैन धर्मावलम्बीहरूको उपस्थिति हुने गरेको छ। काठमाडौँमा मात्रै १७० गिर्जाघरहरू रहेको छ। यसका साथै यो सहरमा क्रिश्चियन मिसनरी अस्पतालहरू, कल्याणकारी संस्थाहरू र विद्यालयहरू पनि सञ्चालनमा छन्। भारतीय र बेलायती सेनामा सिपाहीका रूपमा सेवा गरेका नेपाली नागरिकहरू सेवामा रहँदा क्रिस्चियन धर्म ग्रहण गरेको हुनाले नेपाल फर्किएर पनि उनीहरूले यस धर्मलाई निरन्तरता दिइरहेका छन्। तिनीहरूले ईसाई धर्मको प्रसार र विशेष गरी काठमाडौँमा गिर्जाघरहरूको निर्माणमा योगदान दिएका छन्। ==शिक्षा== नेपालको सबैभन्दा पुरानो आधुनिक विद्यालय [[दरबार हाई स्कुल]]<ref>{{Cite web |url=https://ratopati.com/story/110927/2019/12/23/durbar-high-school |title=यस्तो बन्यो ‘दरबार हाई स्कुल’, डेढ महिनाभित्र हस्तान्तरण हुँदै |website=रातोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-04-23}}</ref> र सबैभन्दा पुरानो कलेज [[त्रिचन्द्र कलेज]]<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/feature/2021/08/31/163039228343273875.html |title=त्रिचन्द्र कलेज : शताब्दी लामो इतिहास, बर्खे झरीमा रुझिरहेछ ! [भिडियाे] |last=राई |first=गणेश |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-24}}</ref> दुवै काठमाडौँमा छन्। नेपालमा रैती दुनियाँको लागि शिक्षा निषेधित रहेको समयमा राणा वंशका सन्तानहरूको लागि शिक्षादीक्षाको प्रबन्धनको लागि तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री [[जङ्गबहादुर राणा]]ले वि.सं. १९१० असोज २७ गते नेपालमा पहिलो औपचारिक विद्यालयको रूपमा दरबार हाई स्कुलको स्थापना गरेका थिए।<ref>{{Cite web |url=https://www.newsofnepal.com/2018/10/15/151678/ |title=दरबार हाई स्कुल स्थापनाको १ सय ६६औं दिवस मनाइयो |last=भट्टराई |first=प्रदीप |website=न्युज अफ नेपाल |language=नेपाली |accessdate=2022-04-24}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/feature/2020/05/12/158927915025767644.html |title=कहिले खुल्ला दरबार हाई स्कुल ? |last=राई |first=गणेश |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-23}}</ref> विद्यार्थी र कलेजहरूको सङ्ख्या अनुसार नेपालको सबैभन्दा पुरानो र प्रतिष्ठित विश्वविद्यालयको रूपमा रहेको सबैभन्दा ठूलो [[त्रिभुवन विश्वविद्यालय]] कीर्तिपुरमा रहेको छ। काठमाडौँमा नेपालकै उत्कृष्ट माध्यमिक विद्यालय र उच्च शिक्षाका लागि कलेजहरू रहेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/79242-79242 |title=उत्कृष्ट २० विद्यालय छनोट |last=पाण्डे |first=सूर्यप्रसाद |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-23}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.janaboli.com/post/118282 |title=चिन्नुहोस् यी हुन काठमाडौंका ११ सरकारी स्कुल, जहाँ प्राइभेटमा भन्दा राम्रो पढाई हुन्छ |date=2018-01-14 |website=जनबोली न्यूज नेटवर्क |language=नेपाली |accessdate=2022-04-23}}</ref>नेपालका विभिन्न स्थानहरूबाट उच्च शिक्षा तथा स्तरीय शिक्षाका लागि विद्यार्थीहरू यहाँका उच्च माध्यमिक विद्यालय तथा कलेजहरूमा भर्ना लिने गरेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/others/178927-1557745380.html |title=‘काठमाडौंलाई शिक्षाको ‘हब’ बनाउन सकिन्छ’ |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-24}}</ref> महानगरपालिकाभित्र जम्मा ९२ वटा सामुदायिक विद्यालयम र ६४० वटा संस्थागत विद्यालय रहेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/kaatthmaaddaun-mhaangrkaa-sbai-vidyaalymaa-ab-sthaaniiy-paatthykrm-162266 |title=काठमाडौं महानगरका सबै विद्यालयमा अब स्थानीय पाठ्यक्रम |last=पाण्डे |first=सूर्यप्रसाद |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-24}}</ref> शिक्षा मन्त्रालयले प्रत्येक वर्ष अनुगमन र मूल्याङ्कन गरेर नेपालका उत्कृष्ट विद्यालय तथा कलेजहरूको सूची जारी गर्ने गरेकोमा अधिकांश विद्यालय र कलेज यसै महानगरपालिकाभित्र पर्ने गरेका छन्।<ref>{{Cite web |url=https://kendrabindu.com/others/170815-1612474244.html |title=नेपालका उत्कृष्ट २५ प्लस टु (कक्षा ११, १२) |website=केन्द्रबिन्दु |language=नेपाली |accessdate=2022-04-24}}</ref> ==अर्थतन्त्र== देशको आर्थिक विकासमा काठमाडौँको स्थान र भूभागले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। यो प्राचीन सहर उर्वर माटो, समतल भू-भाग र तालको किनारमा अवस्थित रहेको छ। यो भूगोलले कृषिमा आधारित समाज बनाउन मद्दत गरेको थियो। प्राचीन कालदेखि भारत र चीनको महत्वपूर्ण व्यापारिक नाकाको रूपमा यो सहर महत्त्वपूर्ण व्यापारिक केन्द्रको रूपमा स्थापित हुन पुगेको हो। काठमाडौँको व्यापार भारत र तिब्बतलाई जोड्ने रेशम मार्गको किनारमा फस्टाएको पुरानो पेशा हो। शताब्दीयौँदेखि, काठमाडौँका [[ल्हासा नेवार]] व्यापारीहरूले हिमालय पार गर्दै व्यापार सञ्चालन गर्दै मध्य एसियाभरि कला, शैली र बौद्ध धर्मलाई फैलाउन योगदान दिएका थिए। यो सहरको अन्य परम्परागत पेशाहरूमा खेती, धातु कला, काष्ठकला, चित्रकारी, सिलाई बुनाई र भाँडाहरू हुन्। काठमाडौँ नेपालको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण औद्योगिक र व्यापारिक केन्द्र हो। [[नेपाल स्टक एक्सचेन्ज]], [[नेपाल राष्ट्र बैंक]]को प्रधान कार्यालय, [[नेपाल उद्योग वाणिज्य महासङ्घ|उद्योग वाणिज्य सङ्घ]], राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बैंक, दूरसञ्चार कम्पनी, विद्युत प्राधिकरणलगायत विभिन्न राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घसंस्थाका मुख्य कार्यालयहरू काठमाडौँमा छन्। काठमाडौँका प्रमुख आर्थिक केन्द्रहरू [[नयाँ सडक|न्यु रोड]], दरबारमार्ग, [[असन, काठमाडौँ|असन]] र पुतलीसडक हुन्। काठमाडौँ महानगरपालिकाले राष्ट्रको कुल गार्हस्थ उत्पादनमा एक तिहाईको योगदान दिने गरेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/economy/526001-1621041624.html |title=काठमाडौँ अर्थतन्त्रको पनि राजधानी |last=ज्ञवाली |first=बालकृष्ण |website=नागरिक समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-04-28}}</ref> यो सहरभित्र वार्षिक आर्थिक उत्पादन करिब रु. ५५० बिलियन हुने गरेको छ। यो सहरमा बसोबास गर्ने प्रति व्यक्ति आय $२२०० रहेको छ जुन राष्ट्रको अन्य क्षेत्रको तुलनामा लगभग तीन गुना बढी छ। काठमाडौँबाट हस्तशिल्प, कलाकृति, कपडा, गलैँचा, पश्मिना, कागज निर्यात हुन्छ। व्यापार क्षेत्रबाट महानगरपालिकालाई २१% राजश्व उठ्ने गरेको छ। काठमाडौँ महानगरपालिकाले सङ्कलन गर्ने राजस्वको १९% योगदान उत्पादन क्षेत्रबाट हुने गर्दछ। महानगरपालिकाभित्र कपडा र गलैँचा सबैभन्दा उल्लेखनीय निर्मित उत्पादहरू हुन्। काठमाडौँमा अन्य आर्थिक क्षेत्रहरू कृषि (९%), शिक्षा (६%), यातायात (६%) तथा होटल र रेस्टुरेन्ट (५%) क्षेत्रले राजश्वमा साझेदारी गर्छन्। [[नेपाली कागज]] र [[पश्मिना (सामग्री)|पश्मिना सल]]को लागि काठमाडौँ प्रसिद्ध रहेको छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.setopati.com/kinmel/business/162197/ |title=४७ मुलुकमा नेपाली पश्मिना निर्यात |website=सेतोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-04-30}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/63991-63991 |title=गुमेको बजार फर्काउँदै पश्मिना |last=अर्याल |first=नवीन |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-04-30}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2014/12/223496 |title=नेपाली कागज : माग उच्च, जनशक्ति अभाव |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-04-30}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.setopati.com/kinmel/business/180273/ |title=लोक्ताबाट बन्ने नेपाली कागजको मापदण्ड तोकियो |last=सिटौला |first=सुनिता |website=सेतोपाटी |language=नेपाली |accessdate=2022-04-30}}</ref> ==पर्यटन== [[नेपालमा पर्यटन|पर्यटन]]लाई नेपालको अर्को महत्वपूर्ण उद्योग मानिन्छ। सन् १९५० पछि आएको वैश्विक राजनीतिक श्रृङ्खलामा परिवर्तनले देशमा पर्यटन क्षेत्रको आरम्भ भएको थियो। सन् १९५६ मा हवाई यातायातको स्थापना भएको थियो भने [[त्रिभुवन राजपथ]]को निर्माण भएसँगै काठमाडौँ र [[रक्सौल]] (भारत-नेपाल सीमामा रहेको) बीचको सडक यातायात सुरु भएको थियो। यस गतिविधिलाई प्रवर्द्धन गर्न काठमाडौँमा छुट्टाछुट्टै संस्थाहरू स्थापना भएको थियो जसमा [[नेपाल पर्यटन बोर्ड]], पर्यटन विभाग र नागरिक उड्डयन विभाग समावेश छन्। यसबाहेक, नेपाल विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक सङ्घहरूको सदस्य बनेको थियो। अन्य राष्ट्रहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापनाले यो गतिविधिलाई अझ बढाएको छ। होटल उद्योग, पर्यटकीय संस्थाहरू, पर्यटक सहयोगीहरूको प्रशिक्षण र लक्षित प्रचार अभियानहरू नेपालमा र विशेष गरी काठमाडौँमा यस उद्योगको उल्लेखनीय वृद्धिको प्रमुख कारण हुन्। पर्यटन क्षेत्र देशको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण उद्योगहरू मध्येको एक हो। पर्यटन सहरका धेरैजसो मानिसहरूको आम्दानीको प्रमुख स्रोत हो। काठमाडौँमा वार्षिक लाखौं पर्यटकहरू आउने गरेका छन्। काठमाडौँको पशुपतिनाथ, स्वयम्भूनाथ, बौद्धनाथ, चाँगुनारायण र बुढानीलकण्ठलगायतका धार्मिकस्थलमा विश्वभरबाट हिन्दू र बौद्ध धर्मावलम्बीहरू आउने गर्दछन्। विदेशी पर्यटकहरूको नेपाल आगमनको रेकर्ड राख्ने कार्य सन् १९६४ देखि सुरु गरिएको थियो। माओवादी विद्रोहको कारण ओरालो लागेको पर्यटन उद्योग सो विद्रोहको समाप्तिपछि उदाएको थियो। सन् २००९ देखि सन् २०१९ सम्मको समयकालभित्र नेपालमा पर्यटक आगमनको सङ्ख्यामा उल्लेखनीय वृद्धि भएको थियो। त्यसपछि विश्वव्यापी [[कोरोना भाइरस महामारी]]का कारण दुई वर्ष डुबेको पर्यटन क्षेत्र पुनः उठ्ने जमर्को गरिरहेको छ। काठमाडौँको [[ठमेल]] क्षेत्र विदेशबाट आउने पर्यटकहरूको प्राथमिक अड्डा हो, जहाँ पर्यटकहरूको लागि खानपान गर्ने अतिथि घरहरू, रेस्टुरेन्टहरू, पसलहरू र पुस्तक पसलहरू रहेका छन्। यसै प्रकार विदेशी पर्यटकहरूमाझ लोकप्रिय बनिरहेको अर्को छिमेकी क्षेत्र झमेल हो। यो टोलको वास्तविक नाम झम्सीखेल हो जसलाई ठमेलसँगै व्यवहार मिलाउन झमेल भन्ने गरिन्छ। सन् १९६० देखि सन् १९७० को समयकालमा हिप्पीहरूले लोकप्रिय बनाएको फ्रिक स्ट्रिट जसलाई स्थानीयहरू [[झोछेँ टोल]] भन्छन् यो समेत काठमाडौँको मौलिक पर्यटकहरूको अड्डा हो। यो ठमेलको लोकप्रिय विकल्प हो। तिब्बतको पुरानो व्यापारि मार्ग र परम्परागत बजार [[असन, काठमाडौँ|असन]]ले समेत पर्यटकहरू आकर्षित गर्ने गर्दछ। सन् १९५० मा नेपालको राजनीतिक परिवेशमा आएको परिवर्तनपछि पर्यटन उद्योग खुलेपछि होटल उद्योगमा उल्लेख्य सुधार आएको थियो। अहिले काठमाडौँभित्र हायात रिजेन्सी, द्वारिकाज, होटल याक एन्ड यती, द एभरेस्ट होटल, होटल र्‍याडिसन, होटल देल अन्नपूर्ण, द मल्ल होटल, [[शंकर होटल]], साङ्ग्रिला होटल (साङ्ग्रिला होटल समूहद्वारा सञ्चालित नभएको) जस्ता धेरै विलासी होटलरू रहेका छन्। काठमाडौँभित्र रहेका चार तारे होटलहरूमा होटल वैशाली, अकामा होटल, होटल नारायणी, द ब्लु स्टार र ग्रान्ड होटलहरू छन्। गार्डेन होटल, होटल एम्बेसेडर र अलोहा इन काठमाडौँका तीन तारे होटल हुन्। क्यासिनो भएका पाँचतारे होटेलहरूमध्ये हायात रिजेन्सी, होटल देल अन्नपूर्ण र याक एन्ड यती जस्ता होटलहरू पर्छन्। <gallery mode="packed"> File:Hyatt Regency Kathmandu Hotel.jpg|हायात रिजेन्सी File:Shanker.jpg|होटल शंकर File:Legal hashish shop in Kathmandu, Nepal in 1973.jpg|सन् १९७३ ताका झोछेँ टोल File:Old Kathmandu0761.JPG|असन बजार </gallery> ==स्वास्थ्य संस्थानहरू== नेपालका केन्द्रिय अस्पतालहरू [[वीर अस्पताल|बीर अस्पताल]], शहीद गङ्गालाल राष्ट्रिय ह्रदयरोग केन्द्र, शहीद शुक्रराज सरूवा रोग नियन्त्रण अस्पताल, [[नेपाल आँखा अस्पताल]] त्रिपुरेश्वर, [[तिलगंगा आँखा अस्पताल|तिलगंगा आँखाकेन्द्र]], [[कुष्ठरोग अस्पताल]], टोखा नेपाली सेनाका [[त्रिचन्द्र सैनिक अस्पताल|त्रिचन्द्र अस्पताल]], [[वीरेन्द्र सैनिक अस्पताल]], पायोनिएर अस्पताल, शसस्त्र प्रहरीको [[ज्ञानेन्द्र शसस्त्र प्रहरी अस्पताल]], [[नेपाल प्रहरी]]को [[वीरेन्द्र प्रहरी अस्पताल]], त्रिभुवन विश्वविद्यालय चिकित्सासास्त्र अध्यान संस्थानको [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगंज|शिक्षण अस्पताल महाराजगंज]], [[नेपाल मेडिकल कलेज]] शिक्षण अस्पताल सिनामङ्गल, [[आयुर्वेदिक अस्पताल नरदेवी]], सुस्माकोइराला प्लास्टिक सर्जरी अस्पताल सांखु का साथै नर्भिक, मेडीकेयर, काठमाडौँ मोडेल अस्पताल लगायतका प्रशिद्ध थुप्रै निजी तथा सामुदायिक अस्पतालहरू पनि यहाँ रहेका छन। == व्यवसाय यातायात तथा सञ्चार == विभिन्न निजी कम्पनीहरूका केन्द्रिय कार्यालय, केही कारखानाहरूका साथै बालाजु औद्योगिक क्षेत्र र थुप्रै विक्री केन्द्र यहाँ रहेका छन्। काठमाडौँको टेलिफोन कोड ०१ हो। यो सहरमा झन्डै ८ लाख मानिस बसोबास गर्दछन्। काठमाडौँ उपत्यकाभित्र पर्ने यो सहरमा नेपाल सरकारको केन्द्रीय सचिवालय, सिहंदरवार, मन्त्रालयहरू, प्राय सबै केन्द्रीय कार्यालयहरू, नारायणहिटी राजदरवार काठमाडौँमा नै छन्। नेपालको एउटा मात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल [[त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल|त्रिभुवन विमानस्थल]] काठमाडौँमा रहेको छ। त्रिभुवन विमानस्थलबाट [[मस्को]], [[आम्स्टर्डम]], [[भिएना|भियना]], [[दुवाइ|दुबई]], [[अबु धाबी|अबुधावी]], [[सारजाह]], [[रियाद]], [[दमाम]], [[मनामा]], [[मस्कट, ओमान|मस्कट]], [[दोहा]], [[कराची|करांची]], [[नयाँ दिल्ली|दिल्ली]], [[मुम्बई|मुम्वइ]], [[कोलकाता|कलकत्ता]], [[वाराणसी]], [[पटना]], [[ढाका]], [[रङ्गुन|रंगुन]], बैङ्कक, [[सिङ्गापुर|सिंगापुर]], [[क्वालालम्पुर|क्वालालाम्पुर]], [[पारो]], [[चेन्दु]], लासा, [[ग्वान्जु]], [[सांघाई]], बेइजिंग, सिउल, [[ओसाका]] लगायतका सहर विभिन्न विमान सेवा मार्फत प्रत्यक्ष जोडिएका छन्। त्यसैगरी यहाँको स्युचाटार भन्ने ठाँउमा साना विमानहरू मात्र अवतरण र उडान गर्नसक्ने अर्को सानो विमानस्थल सञ्चालित थियो तर विश्वखाद्य कार्यक्रमले खाद्यान्न ढुवानीका लागि सुरू गरेको उक्त विमानस्थल हाल विमानस्थल नभइ खेलमैदानको रूपमा रहन गएको छ। सरकारी तथा निजी टेलिभिजन प्रसारण केन्द्रहरू, थुप्रै सरकारी तथा निजी रेडीयोहरू तथा समाचार संस्थाहरू रहेका छन। सबै प्रकारका [[फोन]] सेवा तथा [[इन्टरनेट|इन्टर्नेट]] सेवा यहाँ उपलब्ध छन्। देशका प्राय सबै भागसँग सडकमार्गबाट जोडिएको यो सहरमा [[यातायात]] साधनको अभाव छैन तर साँगुरा र भत्केका सडक उल्लेख्य मात्रामा सुधारको अबस्थामा रहेका छन्। == जनसङ्ख्या == बि.स. २०६८ को जनसङ्ख्या विवरण अनुसार नेपालको सबैभन्दा बढी जनसंख्या काठमाडौमा बस्छन् । पछिल्लो जनगणना अनुसार काठमाडौँको जनसङ्ख्या ९,७५,४६३ रहेको छ । {{cn}} ==ऐतिहासिक महत्त्वका तथा अन्य महत्त्वपूर्ण स्थलहरू== * काठमाडौँका केही महत्त्वपूर्ण ठाउँहरू यस प्रकार छन: ** [[धन्दो चैत्य]] ** [[स्वयम्भूनाथ|स्वयम्भू स्तूप]] ** [[बौद्धनाथ|बौद्ध स्तूप]] ** [[पशुपतिनाथ मन्दिर|श्री पशुपतिनाथको मन्दिर]] ** [[सिंहदरबार]] ** [[त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल|त्रिभुवन अन्तरराष्ट्रिय विमानस्थल]] ** [[हनुमानढोका दरवार परिसर]] / वसन्तपुर दरवार क्षेत्र == भगिनी सहर == काठमाडौँको भगिनी सहर {| class="wikitable" |'''हालसम्म भगिनी सम्बन्ध स्थापित भएका अन्र्तराष्ट्रिय सहरहरू'''<ref>http://www.kathmandu.gov.np/ne/content/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A1%E0%A5%8C-%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A5%8B-%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF-%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A7</ref> *{{flagicon|USA}} युजेन , [[संयुक्त राज्य अमेरिका|अमेरिका]]<ref name="Rochester">{{cite web|url=http://www.kathmandu.gov.np/en/content/kmc-international-relationship-sister-cities|title=KMC International Relationship With Sister Cities|accessdate=2 October 2017}}</ref> *{{flagicon|USA}} रोचेस्टर , [[संयुक्त राज्य अमेरिका|अमेरिका]] <ref name="Rochester"/> *{{flagicon|JPN}} मात्सुमोतो , [[जापान]]<ref name="Rochester"/> *{{flagicon|PRC}} सियान् , [[चीन]]<ref name="fredericksburg">{{cite web|url=http://www.kathmandu.gov.np/en/content/kmc-international-relationship-sister-cities|title=KMC International Relationship With Sister Cities|accessdate=16 April 2018}}</ref> *{{flagicon|BLR}}[[मिन्स्क]],[[बेलारुस]]<ref name="Minsk">{{cite web|url=http://minsk.gov.by/ru/city/|title=Twin towns and Sister cities of Minsk ''[via WaybackMachine.com]''|publisher=The department of protocol and international relations of Minsk City Executive Committee|language=Russian|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130502075333/http://minsk.gov.by/ru/city/|archivedate=2 May 2013|accessdate=21 July 2013}}</ref> *{{flagicon|Myanmar}} यंगुनु , [[म्यानमार]]<ref name="Rochester"/> *{{flagicon|उत्तर कोरिया}} [[प्योङ्गयाङ्ग|प्योङयाङ]], [[उत्तर कोरिया]]<ref name="Corfield2013">{{cite book|last=Corfield|first=Justin|title=Historical Dictionary of Pyongyang|chapter-url=https://books.google.com/books?id=a46gFDWr3aMC&pg=PA196|year=2013|publisher=Anthem Press|location=London|isbn=978-0-85728-234-7|page=196|chapter=Sister Cities}}</ref><!-- As of June 2016, the government of Nepal is considering removing Pyongyang as a sister city because of controversy surrounding North Korea. --> *{{flagicon|PRC}} लासा, [[चीन]] <ref name="fredericksburg"/> *{{flagicon|PRC}} सेन्जेन, [[चीन]] <ref name="fredericksburg"/> *{{flagicon|IND}} [[वाराणसी]], भारत<ref name="fredericksburg"/> *{{flagicon|PRC}} लान्जाउ , [[चीन]] <ref name="fredericksburg"/> *{{flagicon|Republic of Korea}} [[सोल|सिओल]], दक्षिण कोरिया<ref name="Rochester"/> *{{flagicon|PRC}} चेङ्गदु सहर, [[चीन]] <ref name="fredericksburg"/> *{{flagicon|USA}} फ्रेडरिकबर्ग , [[संयुक्त राज्य अमेरिका|अमेरिका]] <ref name="fredericksburg"/> |'''भगिनी सम्बन्ध स्थापनका लागि प्रक्रियामा रहेका अन्तर्राष्ट्रिय सहरहरू''' *{{flagicon|USA}} बोल्डर , संयुक्त राज्य अमेरिका (proposed) <ref name="fredericksburg"/> *{{flagicon|Thailand}} बैङकक , थाईल्याण्ड (proposed) <ref name="fredericksburg"/> |} == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{reflist}} ==बाह्य कडीहरू== {{Wikivoyage|Kathmandu|काठमाडौँ}} {{Commonscat|Kathmandu|काठमाडौँ}} ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{क्षेत्रका आधारमा एसियाका राजधानीहरू}} {{नेपालका सङ्घीय तथा प्रादेशिक राजधानीहरू}} {{नेपालका महानगरीय नगरपालिकाहरू}} [[श्रेणी:एसियाका राजधानी सहरहरू]] [[श्रेणी:नेपालका महानगरपालिकाहरू]] [[श्रेणी:काठमाडौँ]] [[श्रेणी:नेपालका राजधानी सहरहरू]] [[श्रेणी:वि.सं. २०१० मा घोषित नगरपालिकाहरू]] [[श्रेणी:काठमाडौँ जिल्लाका नगरपालिकाहरू]] [[श्रेणी:नेपालका जिल्ला सदरमुकामहरू]] 3w0bq7idzd55qsv5gwvf05aco6pf6kh 0 4453 1070514 1067887 2022-07-22T12:15:08Z 212.70.110.54 /* उल्लेखनीय पौडेल/पौड्यालहरू */ wikitext text/x-wiki {{wikify}} {{Infobox ethnic group |group = पौडेल/पौड्याल | image = <div style="white-space:nowrap;"> [[Image:Portrait of Rangnath Paudel.jpg|x140px]] [[Image:Lekhnath Paudyal.jpg|x140px]][[Image: Shiva Hari Paudel.JPG|x140px]]</br>[[Image:Ramchandra paudel.jpg|x140px]][[Image: Anuradha Paudwal at BIG FM Marathi Awards.jpg|x140px]] | image_caption =<small>माथि: [[रङ्गनाथ पौडेल]]{{·}}[[लेखनाथ पौड्याल]]{{·}}[[शिवहरि पौडेल]]</br>तल: [[रामचन्द्र पौडेल]]{{·}}[[अनुराधा पौडवाल]]</small> |population = ६ लाख <ref name="Forebears">{{Cite web|url=http://forebears.io/nepal|title=नेपाली थरहरू|accessdate=2017-03-10}}</ref> |regions= {{flag|नेपाल}} |languages = [[नेपाली भाषा]] |religions = [[हिन्दू धर्म|हिन्दु धर्म]] र [[मष्टो देवता|मष्टो धर्म]] |related=[ थापा मल्ल खस खत्री ] }} '''पौडेल''' वा '''पौड्याल''' [[थर]] [[नेपाल]] तथा [[भारत]]को [[ब्राह्मण|बाहुन]] तथा [[क्षेत्री]] परिवारमा पाइन्छ। बाहुन पोउडेल थरको उत्पत्ति 'पौडि' र 'आयल' दुई शब्द मिलेर बनेको विश्वास गरिन्छ । पौडेलहरूको [[गोत्र]] [[आत्रेय ऋषि|आत्रेय]] हो । यिनका बान्धव [[दुलाल]], [[अर्याल]], [[कालिकोटे खड्का|कालिकोटे खँड्का]], [[बगाले थापा|थापा बगाले]], [[सिग्देल]], [[पोखरेल]](पानी), आदि हुन् । उनीहरू आफू [[अत्रि (स्पष्टता)|अत्रि]] ऋषिका पुत्र [[आत्रेय ऋषि|आत्रेय]]का सन्तान भएको विश्वास गर्दछन्। सेता पौडेल वर्गका पौडेलहरू नेपालमा बसोबास गर्ने गरेको पाइन्छ। कसैकसैले सेता पौडेल र [[सिग्देल]] एउटै हुन् भनी उल्लेख गरेका छन्। अर्को थरी कालो पौडेल थापा या बाग मल्ल पनि भन्न रुचाउछन। पौडेलहरु चौबीसै खस गणराज्यका [[राजगुरु]], [[पण्डित]],सैनिक आदि पदहरु समहालेका थिए । सन् २०१४ मा फोरबियर्सद्वारा गरिएको खोज अनुसार सेता तथा काला पौडेल नेपालको सबैभन्दा ठूलो संख्यामा रहेको नेपाली थर हो । ==बसोबास== सेता पौडेलहरू नेपालमा मध्य पश्चिमी [[पहाड]]बाट देशभर फैलिएको पौडेल [[बंशावली]]ले उल्लेख गरेको छ। उनीहरू आजभन्दा करिव ५ सय वर्ष पहिले मध्य पहाडबाट [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]], [[कास्की जिल्ला|कास्की]], [[रामेछाप]] हुँदै पूर्वको [[ताप्लेजुङ जिल्ला|ताप्लेजुङ]] सम्म पुगेको विश्वास गरिएको छ। हाल [[भारत]], [[भुटान]], [[म्यानमार]] लगायत विश्वका अन्य धेरै देशमा पौडेलको बसोबास रहेको पाइन्छ। ==कुल पूजाको परम्परा== पौडेलहरूले [[बराह मष्ट]]लाई [[कुलदेवता पूजा|कुलदेवता]]को रूपमा पूजा गर्दछन्। त्यसैगरी दत्तात्रेयलाई इष्ट देवताका रूपमा पूजा गर्छन्। यिनीहरूले कुनै ठाउँमा बलि दिने चलन पनि छ भने कुनेै ठाउँमा कुलपूजामा [[बलि]] नदिई खीर-रोटीले पुजा गर्छन्। बलि दिने चलन पश्चिमाञ्चल का [[बाग्लुङ्ग जिल्ला|बाग्लुङ]] [[अर्घाखाँची जिल्ला|अर्घाखाँची]] , [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] तथा पुर्वी नेपालका ठाउँहरुमा बोका तथा भेडाको बलि दिइन्छ ॥ ==उल्लेखनीय पौडेल/पौड्यालहरू== *[[रङ्गनाथ पौडेल]] : [[राजेन्द्र विक्रम शाह]]को शासनकालमा नेपालका प्रधानमन्त्री (१८९४-१८९५ बिक्रम सम्वत) *[[लेखनाथ पौड्याल]] :कवि शिरोमणि (१५ पौष १९४१ -२०२२ विक्रम सम्वत) *[[रामचन्द्र पौडेल]] :[[नेपाली कांग्रेस]]का नेता *[[विदुरप्रसाद पौडेल]]:पूर्व सांसद(राष्ट्रिय सभा,नेपाल), पूर्व उपकुलपति (नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय) *[[राजाराम पौडेल]] :हास्य कलाकार *[[अनुराधा पौडवाल]] :हिन्दी पार्श्वगायक तथा भक्ति गीत गायिका *[[शिवहरि पौडेल]] : हाँस्य कलाकार ([[नेपाल टेलिभिजन]]बाट प्रसारण हुने [[जिरे खुर्सानी]]का निर्देशक तथा निर्माता) *[[रवि प्राञ्जल]]; नेपाली साहित्यकार *[[मोदनाथ प्रश्रित]]; वि.सं १९९९ असार ६ गते *'''डा. गोविन्द केसी''' ( पौडेल) एक अर्थोपेडीक सर्जन तथा समाजसेवी हुन् । उनी [[त्रिभुवन विश्वविद्यालय]]को [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगंज|शिक्षण अस्पताल]]का [[हाडजोर्नी शल्यचिकित्सा|अर्थोपेडिक]] प्राध्यापक एवम् सर्जन हुन् । उनले नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रमा भएको दुराचार, अवैध तथा अनियमित व्यवस्थाको विरोध गर्दै विभिन्न पटक [[अनसन]] बस्दै आएका छन् । उनी नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रको स्वाधिन कार्यसम्पादनको माग राख्दछन् । *[[उषा पौडेल]]; नेपाली मोडल तथा अभिनेत्री *[[रोहित कुमार पौडेल]]; नेपाली क्रिकेटर, अन्तर्राष्ट्रिय सतक प्रहार गर्ने सबैभन्दा कान्छो क्रिकेटर (ब्याट्सम्यान) *[[ भरत मणि पौडेल]]; हास्य कलाकार ( कमेडी च्याम्पियन सिजन २ बिजेता) #सुनिल पौडेल :अर्घाखाँची जुकेना (हाल कपिलवस्तु) विद्यार्थी ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== *पौडेल बंशावली २०३९, प्रकाशक दीनानाथ पौडेल *पौडेल बंश प्रकाश २०५९ {{reflist}}रामेछाप :-रामेछापको माकादुममा रहेका करिव ९०० नौ सय घर धुरीमा पौडेलहरु वसोवास गर्दै आइरहेका छन।'''कुलदेवता पूजा''' अथवा '''देवाली पूजा''' भनेको आफ्नो कुल देवतालाई खुसि बनाउनको लागि गरिने संस्कार हो । कतै कतै कुल देवतालाई कुलायन पनि भनिन्छ । कुलको नाम फरक फरक हुने भयकाले कुलको पूजा गर्ने तरिका पनि फरक फरक हुन्छ। '''कुल देवता''' अथवा '''कुलायन''' भन्नाले कुल अथवा वंशमा पूजा गरिने देवता हो । प्रत्यक ठाउनुसार फरक परक छन। यहाका आफ्नै कुल देवता कुलपुजा गर्दा ५ कुलदेवताको पुजा आज गर्दै आइरहेका छन भोक जिनु अगाडी https://www.youtube.com/watch?v=5kNebqkGgJs&t=87s<nowiki/>। कुनकुलका धामीले कुनवली लिन्छनत भन्दा १ मुन्नल्लीले पाठी, २ मस्टले वोका , ३ बार्रले वोका ,४ रुमालले बेडा तथा वोका,५ सवलिं_{ङ्ग ले बोकाको भोग लिनेगने गर्दछन https://www.youtube.com/watch?v=87BuQXFs-vk&t=51s<nowiki/>।} [[श्रेणी:बंशावली]] [[श्रेणी:थरहरू]] 5ie1nyzqukdu2i8h03u6q379wbkiiho 1070516 1070514 2022-07-22T12:18:27Z 212.70.110.54 /* उल्लेखनीय पौडेल/पौड्यालहरू */केही विवरण थप wikitext text/x-wiki {{wikify}} {{Infobox ethnic group |group = पौडेल/पौड्याल | image = <div style="white-space:nowrap;"> [[Image:Portrait of Rangnath Paudel.jpg|x140px]] [[Image:Lekhnath Paudyal.jpg|x140px]][[Image: Shiva Hari Paudel.JPG|x140px]]</br>[[Image:Ramchandra paudel.jpg|x140px]][[Image: Anuradha Paudwal at BIG FM Marathi Awards.jpg|x140px]] | image_caption =<small>माथि: [[रङ्गनाथ पौडेल]]{{·}}[[लेखनाथ पौड्याल]]{{·}}[[शिवहरि पौडेल]]</br>तल: [[रामचन्द्र पौडेल]]{{·}}[[अनुराधा पौडवाल]]</small> |population = ६ लाख <ref name="Forebears">{{Cite web|url=http://forebears.io/nepal|title=नेपाली थरहरू|accessdate=2017-03-10}}</ref> |regions= {{flag|नेपाल}} |languages = [[नेपाली भाषा]] |religions = [[हिन्दू धर्म|हिन्दु धर्म]] र [[मष्टो देवता|मष्टो धर्म]] |related=[ थापा मल्ल खस खत्री ] }} '''पौडेल''' वा '''पौड्याल''' [[थर]] [[नेपाल]] तथा [[भारत]]को [[ब्राह्मण|बाहुन]] तथा [[क्षेत्री]] परिवारमा पाइन्छ। बाहुन पोउडेल थरको उत्पत्ति 'पौडि' र 'आयल' दुई शब्द मिलेर बनेको विश्वास गरिन्छ । पौडेलहरूको [[गोत्र]] [[आत्रेय ऋषि|आत्रेय]] हो । यिनका बान्धव [[दुलाल]], [[अर्याल]], [[कालिकोटे खड्का|कालिकोटे खँड्का]], [[बगाले थापा|थापा बगाले]], [[सिग्देल]], [[पोखरेल]](पानी), आदि हुन् । उनीहरू आफू [[अत्रि (स्पष्टता)|अत्रि]] ऋषिका पुत्र [[आत्रेय ऋषि|आत्रेय]]का सन्तान भएको विश्वास गर्दछन्। सेता पौडेल वर्गका पौडेलहरू नेपालमा बसोबास गर्ने गरेको पाइन्छ। कसैकसैले सेता पौडेल र [[सिग्देल]] एउटै हुन् भनी उल्लेख गरेका छन्। अर्को थरी कालो पौडेल थापा या बाग मल्ल पनि भन्न रुचाउछन। पौडेलहरु चौबीसै खस गणराज्यका [[राजगुरु]], [[पण्डित]],सैनिक आदि पदहरु समहालेका थिए । सन् २०१४ मा फोरबियर्सद्वारा गरिएको खोज अनुसार सेता तथा काला पौडेल नेपालको सबैभन्दा ठूलो संख्यामा रहेको नेपाली थर हो । ==बसोबास== सेता पौडेलहरू नेपालमा मध्य पश्चिमी [[पहाड]]बाट देशभर फैलिएको पौडेल [[बंशावली]]ले उल्लेख गरेको छ। उनीहरू आजभन्दा करिव ५ सय वर्ष पहिले मध्य पहाडबाट [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]], [[कास्की जिल्ला|कास्की]], [[रामेछाप]] हुँदै पूर्वको [[ताप्लेजुङ जिल्ला|ताप्लेजुङ]] सम्म पुगेको विश्वास गरिएको छ। हाल [[भारत]], [[भुटान]], [[म्यानमार]] लगायत विश्वका अन्य धेरै देशमा पौडेलको बसोबास रहेको पाइन्छ। ==कुल पूजाको परम्परा== पौडेलहरूले [[बराह मष्ट]]लाई [[कुलदेवता पूजा|कुलदेवता]]को रूपमा पूजा गर्दछन्। त्यसैगरी दत्तात्रेयलाई इष्ट देवताका रूपमा पूजा गर्छन्। यिनीहरूले कुनै ठाउँमा बलि दिने चलन पनि छ भने कुनेै ठाउँमा कुलपूजामा [[बलि]] नदिई खीर-रोटीले पुजा गर्छन्। बलि दिने चलन पश्चिमाञ्चल का [[बाग्लुङ्ग जिल्ला|बाग्लुङ]] [[अर्घाखाँची जिल्ला|अर्घाखाँची]] , [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] तथा पुर्वी नेपालका ठाउँहरुमा बोका तथा भेडाको बलि दिइन्छ ॥ ==उल्लेखनीय पौडेल/पौड्यालहरू== *[[रङ्गनाथ पौडेल]] : [[राजेन्द्र विक्रम शाह]]को शासनकालमा नेपालका प्रधानमन्त्री (१८९४-१८९५ बिक्रम सम्वत) *[[लेखनाथ पौड्याल]] :कवि शिरोमणि (१५ पौष १९४१ -२०२२ विक्रम सम्वत) *[[रामचन्द्र पौडेल]] :[[नेपाली कांग्रेस]]का नेता *[[विदुरप्रसाद पौडेल]]:पूर्व सांसद(राष्ट्रिय सभा,नेपाल), पूर्व उपकुलपति (नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय) *[[राजाराम पौडेल]] :हास्य कलाकार *[[अनुराधा पौडवाल]] :हिन्दी पार्श्वगायक तथा भक्ति गीत गायिका *[[शिवहरि पौडेल]] : हाँस्य कलाकार ([[नेपाल टेलिभिजन]]बाट प्रसारण हुने [[जिरे खुर्सानी]]का निर्देशक तथा निर्माता) *[[रवि प्राञ्जल]]; नेपाली साहित्यकार *[[मोदनाथ प्रश्रित]]; वि.सं १९९९ असार ६ गते *'''डा. गोविन्द केसी''' ( पौडेल) एक अर्थोपेडीक सर्जन तथा समाजसेवी हुन् । उनी [[त्रिभुवन विश्वविद्यालय]]को [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगंज|शिक्षण अस्पताल]]का [[हाडजोर्नी शल्यचिकित्सा|अर्थोपेडिक]] प्राध्यापक एवम् सर्जन हुन् । उनले नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रमा भएको दुराचार, अवैध तथा अनियमित व्यवस्थाको विरोध गर्दै विभिन्न पटक [[अनसन]] बस्दै आएका छन् । उनी नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रको स्वाधिन कार्यसम्पादनको माग राख्दछन् । *[[उषा पौडेल]]; नेपाली मोडल तथा अभिनेत्री *[[रोहित कुमार पौडेल]]; नेपाली क्रिकेटर, अन्तर्राष्ट्रिय सतक प्रहार गर्ने सबैभन्दा कान्छो क्रिकेटर (ब्याट्सम्यान) *[[ भरत मणि पौडेल]]; हास्य कलाकार ( कमेडी च्याम्पियन सिजन २ बिजेता) * [[ प्रभुराम शर्मा पौडेल ]];हाल प्रधानसेनापति ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== *पौडेल बंशावली २०३९, प्रकाशक दीनानाथ पौडेल *पौडेल बंश प्रकाश २०५९ {{reflist}}रामेछाप :-रामेछापको माकादुममा रहेका करिव ९०० नौ सय घर धुरीमा पौडेलहरु वसोवास गर्दै आइरहेका छन।'''कुलदेवता पूजा''' अथवा '''देवाली पूजा''' भनेको आफ्नो कुल देवतालाई खुसि बनाउनको लागि गरिने संस्कार हो । कतै कतै कुल देवतालाई कुलायन पनि भनिन्छ । कुलको नाम फरक फरक हुने भयकाले कुलको पूजा गर्ने तरिका पनि फरक फरक हुन्छ। '''कुल देवता''' अथवा '''कुलायन''' भन्नाले कुल अथवा वंशमा पूजा गरिने देवता हो । प्रत्यक ठाउनुसार फरक परक छन। यहाका आफ्नै कुल देवता कुलपुजा गर्दा ५ कुलदेवताको पुजा आज गर्दै आइरहेका छन भोक जिनु अगाडी https://www.youtube.com/watch?v=5kNebqkGgJs&t=87s<nowiki/>। कुनकुलका धामीले कुनवली लिन्छनत भन्दा १ मुन्नल्लीले पाठी, २ मस्टले वोका , ३ बार्रले वोका ,४ रुमालले बेडा तथा वोका,५ सवलिं_{ङ्ग ले बोकाको भोग लिनेगने गर्दछन https://www.youtube.com/watch?v=87BuQXFs-vk&t=51s<nowiki/>।} [[श्रेणी:बंशावली]] [[श्रेणी:थरहरू]] 6k75mu7pa6t16sa3gtwdw27lenqf37h 1070517 1070516 2022-07-22T12:19:07Z 212.70.110.54 /* उल्लेखनीय पौडेल/पौड्यालहरू */ wikitext text/x-wiki {{wikify}} {{Infobox ethnic group |group = पौडेल/पौड्याल | image = <div style="white-space:nowrap;"> [[Image:Portrait of Rangnath Paudel.jpg|x140px]] [[Image:Lekhnath Paudyal.jpg|x140px]][[Image: Shiva Hari Paudel.JPG|x140px]]</br>[[Image:Ramchandra paudel.jpg|x140px]][[Image: Anuradha Paudwal at BIG FM Marathi Awards.jpg|x140px]] | image_caption =<small>माथि: [[रङ्गनाथ पौडेल]]{{·}}[[लेखनाथ पौड्याल]]{{·}}[[शिवहरि पौडेल]]</br>तल: [[रामचन्द्र पौडेल]]{{·}}[[अनुराधा पौडवाल]]</small> |population = ६ लाख <ref name="Forebears">{{Cite web|url=http://forebears.io/nepal|title=नेपाली थरहरू|accessdate=2017-03-10}}</ref> |regions= {{flag|नेपाल}} |languages = [[नेपाली भाषा]] |religions = [[हिन्दू धर्म|हिन्दु धर्म]] र [[मष्टो देवता|मष्टो धर्म]] |related=[ थापा मल्ल खस खत्री ] }} '''पौडेल''' वा '''पौड्याल''' [[थर]] [[नेपाल]] तथा [[भारत]]को [[ब्राह्मण|बाहुन]] तथा [[क्षेत्री]] परिवारमा पाइन्छ। बाहुन पोउडेल थरको उत्पत्ति 'पौडि' र 'आयल' दुई शब्द मिलेर बनेको विश्वास गरिन्छ । पौडेलहरूको [[गोत्र]] [[आत्रेय ऋषि|आत्रेय]] हो । यिनका बान्धव [[दुलाल]], [[अर्याल]], [[कालिकोटे खड्का|कालिकोटे खँड्का]], [[बगाले थापा|थापा बगाले]], [[सिग्देल]], [[पोखरेल]](पानी), आदि हुन् । उनीहरू आफू [[अत्रि (स्पष्टता)|अत्रि]] ऋषिका पुत्र [[आत्रेय ऋषि|आत्रेय]]का सन्तान भएको विश्वास गर्दछन्। सेता पौडेल वर्गका पौडेलहरू नेपालमा बसोबास गर्ने गरेको पाइन्छ। कसैकसैले सेता पौडेल र [[सिग्देल]] एउटै हुन् भनी उल्लेख गरेका छन्। अर्को थरी कालो पौडेल थापा या बाग मल्ल पनि भन्न रुचाउछन। पौडेलहरु चौबीसै खस गणराज्यका [[राजगुरु]], [[पण्डित]],सैनिक आदि पदहरु समहालेका थिए । सन् २०१४ मा फोरबियर्सद्वारा गरिएको खोज अनुसार सेता तथा काला पौडेल नेपालको सबैभन्दा ठूलो संख्यामा रहेको नेपाली थर हो । ==बसोबास== सेता पौडेलहरू नेपालमा मध्य पश्चिमी [[पहाड]]बाट देशभर फैलिएको पौडेल [[बंशावली]]ले उल्लेख गरेको छ। उनीहरू आजभन्दा करिव ५ सय वर्ष पहिले मध्य पहाडबाट [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]], [[कास्की जिल्ला|कास्की]], [[रामेछाप]] हुँदै पूर्वको [[ताप्लेजुङ जिल्ला|ताप्लेजुङ]] सम्म पुगेको विश्वास गरिएको छ। हाल [[भारत]], [[भुटान]], [[म्यानमार]] लगायत विश्वका अन्य धेरै देशमा पौडेलको बसोबास रहेको पाइन्छ। ==कुल पूजाको परम्परा== पौडेलहरूले [[बराह मष्ट]]लाई [[कुलदेवता पूजा|कुलदेवता]]को रूपमा पूजा गर्दछन्। त्यसैगरी दत्तात्रेयलाई इष्ट देवताका रूपमा पूजा गर्छन्। यिनीहरूले कुनै ठाउँमा बलि दिने चलन पनि छ भने कुनेै ठाउँमा कुलपूजामा [[बलि]] नदिई खीर-रोटीले पुजा गर्छन्। बलि दिने चलन पश्चिमाञ्चल का [[बाग्लुङ्ग जिल्ला|बाग्लुङ]] [[अर्घाखाँची जिल्ला|अर्घाखाँची]] , [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] तथा पुर्वी नेपालका ठाउँहरुमा बोका तथा भेडाको बलि दिइन्छ ॥ ==उल्लेखनीय पौडेल/पौड्यालहरू== *[[रङ्गनाथ पौडेल]] : [[राजेन्द्र विक्रम शाह]]को शासनकालमा नेपालका प्रधानमन्त्री (१८९४-१८९५ बिक्रम सम्वत) *[[लेखनाथ पौड्याल]] :कवि शिरोमणि (१५ पौष १९४१ -२०२२ विक्रम सम्वत) *[[रामचन्द्र पौडेल]] :[[नेपाली कांग्रेस]]का नेता *[[विदुरप्रसाद पौडेल]]:पूर्व सांसद(राष्ट्रिय सभा,नेपाल), पूर्व उपकुलपति (नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय) *[[राजाराम पौडेल]] :हास्य कलाकार *[[अनुराधा पौडवाल]] :हिन्दी पार्श्वगायक तथा भक्ति गीत गायिका *[[शिवहरि पौडेल]] : हाँस्य कलाकार ([[नेपाल टेलिभिजन]]बाट प्रसारण हुने [[जिरे खुर्सानी]]का निर्देशक तथा निर्माता) *[[रवि प्राञ्जल]]; नेपाली साहित्यकार *[[मोदनाथ प्रश्रित]]; वि.सं १९९९ असार ६ गते *'''डा. गोविन्द केसी''' ( पौडेल) एक अर्थोपेडीक सर्जन तथा समाजसेवी हुन् । उनी [[त्रिभुवन विश्वविद्यालय]]को [[त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगंज|शिक्षण अस्पताल]]का [[हाडजोर्नी शल्यचिकित्सा|अर्थोपेडिक]] प्राध्यापक एवम् सर्जन हुन् । उनले नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रमा भएको दुराचार, अवैध तथा अनियमित व्यवस्थाको विरोध गर्दै विभिन्न पटक [[अनसन]] बस्दै आएका छन् । उनी नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रको स्वाधिन कार्यसम्पादनको माग राख्दछन् । *[[उषा पौडेल]]; नेपाली मोडल तथा अभिनेत्री *[[रोहित कुमार पौडेल]]; नेपाली क्रिकेटर, अन्तर्राष्ट्रिय सतक प्रहार गर्ने सबैभन्दा कान्छो क्रिकेटर (ब्याट्सम्यान) *[[ भरत मणि पौडेल]]; हास्य कलाकार ( कमेडी च्याम्पियन सिजन २ बिजेता) * [[ प्रभुराम शर्मा पौडेल ]];हाल प्रधानसेनापति ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== *पौडेल बंशावली २०३९, प्रकाशक दीनानाथ पौडेल *पौडेल बंश प्रकाश २०५९ {{reflist}}रामेछाप :-रामेछापको माकादुममा रहेका करिव ९०० नौ सय घर धुरीमा पौडेलहरु वसोवास गर्दै आइरहेका छन।'''कुलदेवता पूजा''' अथवा '''देवाली पूजा''' भनेको आफ्नो कुल देवतालाई खुसि बनाउनको लागि गरिने संस्कार हो । कतै कतै कुल देवतालाई कुलायन पनि भनिन्छ । कुलको नाम फरक फरक हुने भयकाले कुलको पूजा गर्ने तरिका पनि फरक फरक हुन्छ। '''कुल देवता''' अथवा '''कुलायन''' भन्नाले कुल अथवा वंशमा पूजा गरिने देवता हो । प्रत्यक ठाउनुसार फरक परक छन। यहाका आफ्नै कुल देवता कुलपुजा गर्दा ५ कुलदेवताको पुजा आज गर्दै आइरहेका छन भोक जिनु अगाडी https://www.youtube.com/watch?v=5kNebqkGgJs&t=87s<nowiki/>। कुनकुलका धामीले कुनवली लिन्छनत भन्दा १ मुन्नल्लीले पाठी, २ मस्टले वोका , ३ बार्रले वोका ,४ रुमालले बेडा तथा वोका,५ सवलिं_{ङ्ग ले बोकाको भोग लिनेगने गर्दछन https://www.youtube.com/watch?v=87BuQXFs-vk&t=51s<nowiki/>।} [[श्रेणी:बंशावली]] [[श्रेणी:थरहरू]] g433zspz9iz6n2zpe74a0ytd029y350 0 8053 1070529 1068796 2022-07-22T14:28:13Z 2407:5200:601:D876:FA:1779:47E8:DF77 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = सूर्यबहादुर थापा |image = | imagesize = 200px | caption = |office1 = [[नेपालका प्रधानमन्त्रीहरूको सूची|२४ औँ प्रधानमन्त्री (नेपाल)]] |monarch1 = [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]] |term_start1 = २०२२ |term_end1 = २०२६ |predecessor1 = [[तुल्सी गिरी]] |successor1 = [[तुल्सी गिरी]] |monarch2 = [[वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा बीरेन्द्र]] |term_start2 = २०३५ |term_end2 = २०३८ |predecessor2 = [[कीर्तीनिधि विष्ट|किर्तीनिधि बिष्ट]] |successor2 = निरन्तर |monarch3 = [[वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा बीरेन्द्र]] |term_start3 = २०३८ |term_end3 = २०४० |predecessor3 = निरन्तर |successor3 = [[लोकेन्द्रबहादुर चन्द|लोकेन्द्र बहादुर चन्द]] |monarch4 = [[वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा बीरेन्द्र]] |term_start4 = २०५४ |term_end4 =२०५५ |predecessor4 = [[लोकेन्द्रबहादुर चन्द|लोकेन्द्र बहादुर चन्द]] |successor4 = [[गिरिजाप्रसाद कोइराला|गिरिजा प्रसाद कोइराला]] |monarch5 = [[ज्ञानेन्द्र शाह|राजा ज्ञानेन्द्र]] |term_start5 = २०६९ |term_end5 =२०६० |predecessor5 = [[लोकेन्द्रबहादुर चन्द|लोकेन्द्र बहादुर चन्द]] |successor5 = [[शेरबहादुर देउवा|शेरबहादुर देउबा]] |birth_date = १९८४ चैत्र ९ |birth_place = [[धनकुटा जिल्ला|धनकुटा]] [[नेपाल]] |death_date = २०७२ बैशाख २ |death_place = मेदान्ता अस्पताल [[नयाँ दिल्ली|नयाँदिल्ली]], [[भारत]] |party = [[राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी]] |spouse = |alma_mater = दरवार हाइस्कूल, अल्लाहबाद विश्वविद्यालय भारत |signature= }} [[File:Pashu and Surya.jpg|thumb|250px|right|[[पशुपति शम्शेर राणा]]सँग सूर्य बहादुर थापा]] '''सूर्य बहादुर थापा''' (वि.सं.१९८४-२०७२) नेपालका राजनीतिज्ञ तथा पूर्व प्रधानमन्त्री थिए। उनी धेरै पटक प्रधानमन्त्री हुनेहरू मध्येमा पर्दछन् जो आफ्नो जीवनमा पटक पटक गरी ५ पटक [[नेपाल|नेपालको]] प्रधानमन्त्री भएका थिए। थापा [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]], [[शाह वंश|राजा बीरेन्द्र]] र [[ज्ञानेन्द्र शाह|राजा ज्ञानेन्द्र]] गरी तीन राजाहरूको शासनकालमा प्रधानमन्त्री भएका थिए। [[धनकुटा जिल्ला]]को [[मुगा]] गा. बि. स. मा जन्मेका उनी [[लामिछाने थापा]] हुन्। उनी काठमाडौंको मालीगाउँमा बस्दथे। [[File:Surya bahadur thapa.jpeg|thumb|सूर्यबहादुर थापा आफ्नो ८७औं जन्मोत्सव मनाउँदै]] बि. सं. २०१५ सालमा [[महेन्द्र वीर विक्रम शाह|राजा महेन्द्र]]बाट संसदको निर्वाचन घोषणा भएपछि गठीत सल्लाहकार सभामा सूर्यबहादुर थापा अध्यक्ष भएका थिए। बि. सं. २०१७ साल पुस १ गते राजा महेन्द्रले संसदीय व्यवस्था अन्त्य गरेर निर्दलीय पञ्चायत व्यवस्था स्थापना गरेपछि यिनी मन्त्री, मन्त्रीपरिषद्को उपाध्यक्ष हुँदै अध्यक्ष सम्म बनेका थिए। पञ्चायतको पहिलो प्रधानमन्त्री (भनिने) यिनै बनेका थिए। राजनीतिक व्यवस्था जस्तोसुकै भए पनि सूर्यबहादुर थापाले उदारवादी राजनीतिक अवधारणालाई सधैँ आफ्नो प्राथमिकतामा राखे। बि. सं. २०३६ सालको जनमत सङ्ग्रह अघि नै थापाले नेपालमा चलिरहेको राजदरबार र सिंहदरबारको द्वैध शासन अन्त्य हुनुपर्ने माग गरेका थिए। बि. सं. २०३६ सालको जनमत संग्रहलाई निर्दलीय पञ्चायतको पक्षमा ल्याउन साम, दाम, दण्ड, भेदको नीति अख्तियार गरेर चर्चाको शिखरमा रहेका थापाले तत्कालीन राजा वीरेन्द्रसँग समन्वय स्थापित गर्न सकेनन्। राष्ट्रिय पञ्चायतमा उनका विरुद्ध ल्याइएको [[अविश्वासको प्रस्ताव]]मा नाटकीय रूपले उनी पराजित भए। प्रजातन्त्र पुनर्स्थापना पछि [[नेपाली कांग्रेस|नेपाली काँग्रेस]]को समर्थनमा प्रधानमन्त्री बनेका थापा ज्ञानेन्द्रको शासनकालमा पनि प्रधानमन्त्री भएका थिए। छर-छिमेकका राजनीतिमा सुझबुझपूर्ण समझदारी राख्ने थापा नेपालका केही परिपक्व राजनीतिज्ञ मध्ये एक मानिन्छन्। उनी जीवन भर नै राजनितीमा निकै सकि्य थिए। [[File:Surya Bahadur Thapa at home.JPG|thumb|सूर्यबहादुर थापा घरमा]] ==प्रधानमन्त्री == ===पहिलो कार्यकाल === ===दोस्रो कार्यकाल === ===तेस्रो कार्यकाल === ===चौथो कार्यकाल २०५४=== २०५४ असोज २० मा [[नेपाली कांग्रेस|कांग्रेस]]को सहयोगमा सूर्यबहादुर थापाको नेतृत्वमा सरकार गठन भयो। वि.सं. २०५४ साल पौष २४ मा प्रधानमन्त्री थापाले संसद् विघटनका लागि राजा समक्ष सिफारिस गरेका थिए। पौष २९ मा राजाले संसद विघटन र विशेष अधिवेशनको समावेदन मध्ये कुनले प्राथमिकता पाउने भनेर [[नेपालको सर्वोच्च अदालत|सर्वोच्च अदालत]]सँग राय मागे। २०५४ माघ २२ मा सर्वोच्च अदालतले विशेष अधिवेशन बोलाउने प्रावधानलाई मान्यता दिनु पर्ने राय पेस गरेको थियो। राजाले संसद विघटन रद्द गरेका थिए। संसद विघटनको मुद्दालाई लिएर राप्रपा पार्टी फुट्यो र लोकन्द्रबहादुर चन्दले राप्रपा (चन्द) गठन गरेका थिए। २०५४ चैत्र २८ मा सुर्यबहादुर थापाले राजीनामा दिए। ===पाँचौ कार्यकाल === ==निधन== थापाको बि. स. २०७२ वैशाख २ गते राति निधन भयो। ८८ वर्षको उमेरमा उनको भारतको मेदान्त अस्पतालमा निधन भएको थियो। क्यान्सरमा पिडित उनको उपचारको क्रममा निधन भएको हो। <ref>[http://www.nepaliheadlines.com/%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B5-%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80-%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8D/ नेपालीहेडलाईनसबाट]</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} ==बाह्यलिङ्कहरू== *[http://setopati.com/raajneeti/27026/ राजकीय सम्मानका साथ थापाको अन्त्येष्टी-सेतोपाटी अनलाईन खबर ] *[http://www.onlinekhabar.com/2015/04/267242/ दिवंगत पूर्वप्रधानमन्त्री थापाको अन्तिम बिदाइ-अनलाईन खबर] *[http://www.ratopati.com/2015/04/17/227117.html अलबिदा सूर्यबहादुर !-रातोपाटि अनलाईन खबर] ==यो पनि हेर्नुहोला== *[[विश्वबन्धु थापा]] *[[चिरण शम्शेर थापा]] {{नेपालका प्रधानमन्त्रीहरू}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली राजनीतिज्ञहरू]] [[श्रेणी:मृत नेपालीहरू]] [[श्रेणी:विश्वका चर्चित व्यक्तित्वहरू]] [[श्रेणी:नेपालका चर्चित व्यक्तित्वहरू]] [[श्रेणी:सन् १९२८ मा जन्म]] [[श्रेणी :त्रिशक्ति पट्ट]] [[श्रेणी : गोरखा दक्षिण बाहु]] [[श्रेणी:नेपालका अर्थमन्त्रीहरू]] [[श्रेणी:माओवादी जनयुद्धका मानिसहरू]] qomc7uomwzlt1972gw3rbeuyly66b6f 0 9751 1070581 903515 2022-07-23T05:52:37Z Janak Bhatta 10885 #WPWP wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = मकै | image =Zea_mays_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-283.jpg | image_caption = मकैको भाले र पोथी प्रजनन अङ्ग सहितको चित्र | regnum = [[वनस्पति]] | phylum_divisio = [[फूल फुल्ने बिरुवा]] | class_classis = [[एकदलीय]] | unranked_ordo = [[Commelinids]] | ordo = [[Poales]] | familia = [[Poaceae]] | subfamilia = [[Panicoideae]] | tribus = [[Andropogoneae]] | genus = ''[[Teosinte|Zea]]'' | species = '''''Z. mays''''' | binomial = ''Zea mays'' | binomial_authority = [[Carl Linnaeus|L.]] }} मकै ([[अङ्ग्रेजी भाषा|अङ्ग्रेजी]]:Maize) ({{IPAc-en|ˈ|m|eɪ|z}} {{respell|MAYZ|'}}) ऐतिहासिक अमेरिकाली महाद्दिपमा विभिन्न प्रकारको घासे बालीको वर्णशंकर स्वरूपमा विकास भएको विश्वास गरिन्छ । यो संसारमा सबै भन्दा धेरै क्षेत्रफलमा लगाईने तथा सबै भन्दा धेरै खपत हुने बालीमा पर्दछ । बहु उपयोगि, यो बाली बाट, विभिन्न परिकार, तेल, इन्धन, चीनी, रक्सी आदि बनाउने गरिन्छ । धेरै मानिसहरूले उसिनिएका मकै वा पोलिएका मकै खान मन पराउंछन् । यस किसिमका मकै खाएमा स्वास्थ्यका लागि के के फाइदा हुन्छ । मकैमा प्रशस्त्र पोषण तत्व हुन्छ । मकै खाएर मानिसका अनुहारमा हुने चाउरी हटाउन र बुढोपनबाट अलग्ग गराउन सहायक मिल्नुका साथै मुटु, रक्त नली र क्यान्सरको रोग निवारण गर्न पनि सकिन्छ । मकैमा भिटामीन बी, पोटासियम, फसफोरस र फलाम निहित रहेको हुन्छ । ती मध्ये मुटुको क्षमता बढाउने पोटासियमको क्षमता छ । मकैमा भिटामिन यी र सेलेनिअम पनि छ । क्यान्सर निवारण गर्ने सेलेनिअमको क्षमता हुन्छ । यति मात्र हैन मकैको अरु क्षमताहरु पनि छन् । जीवकोषलाई पतन हुने अवस्थाबाट जोगाउन सक्ने तथा रगतभित्रको कोलेस्टरोलको मात्रालाई कम पार्न सक्ने ताजा कलिला मकै को क्षमता हुन्छ । विशेषत: नेपालमा मकै भुटेर वा पिठो बनाई ढिंडो बनाई खाइन्छ । नेपालमा मकै अनुसन्धान केन्द्र रामपुर, [[चितवन जिल्ला|चितवन]]मा रेहेको छ । ==इतिहास == [[File:Cornheap.jpg|thumb|right|भारतको कुनै मकै उत्पादन क्षत्रमा मकैको थुप्रो]] धेरै इतिहासविद्हरु मकैको उत्पत्ति [[म्याकसिको]]मा भएको विश्वास गर्छन्।<ref>{{cite news | url=http://agron-www.agron.iastate.edu/Courses/agron212/readings/corn_history.htm | work = Iowa State University, Department of Agronomy | title= Origin, History and Uses of Corn | date= February 11, 2014}}</ref>[[:en:Olmec|ओल्मेक]] र [[:en:Mayan|मायन]] सभ्यताका मानिसहरूले मकैको उत्पादन गर्दै आएका थिए । २५०० इसाई पुर्व तिर मकैको खेती [[संयुक्त राज्य अमेरिका|अमेरिका]] भरी नै गरिने भयो।<ref name="archsouth">{{Cite journal|last=Roney|first=John|title=The Beginnings of Maize Agriculture|journal=Archaeology Southwest|volume= 23|issue= 1|date=Winter 2009|page= 4}}</ref> त्यस ठाउँमा व्यापार सुरु भयो। १५ र १६ शताब्दी तिर युरोपेलीहरूले मकैलाई युरोप ल्याई पुर्याए र बिस्तारै मकै अन्य देशहरूमा पनि फैलियो । जस्तो भुभाग र हावापानीमा पनि हुर्कन सक्ने भएकाले मकै सबैको लोकप्रिय हुन पुग्यो । मानिसको खानाको रूपमा र आफुले पालेको घरपालुवा जन्तुलाई खुवाउनलाई मिल्ने भएकाले पनि मकै सबको प्यारो बन्यो । मकै अमेरिकामा सबै भन्दा बढि खेती हुने बालीमा पर्छ<ref name="FAOstats"/>जसमा साम्रज्य राज्य अमेरिकामा मात्रै वार्षिक रूपमा ३३२मिलियन मेट्रिक टन उत्पादन हुने गर्छ ; लगभग चालीस प्रतिशतको रक्सी बन्न खपत हुन्छ ।<ref>{{cite news | url=http://www.nytimes.com/2011/02/12/business/12corn.html | work = The New York Times | title= US Approves Corn Modified for Ethanol | date= February 11, 2011}}</ref> ==संरचना== मकैको बोटको उचाइ २.५मिटर (८ फिट) हुने गर्छ तर कुनैको १२ मिटरको उचाइ पनि हुने गर्छ ।<ref>{{Cite journal|url=http://www.agron.missouri.edu/mnl/86/MNL86.pdf|quote=The Maximum Leaf Number of the Maize Subspecies; the "Leafy" Mutation Placed into the Tallest Strain|page=4|title=The maximum leaf quantity of the maize subspecies|issn=1090-4573|volume=86|journal=The Maize Genetics Cooperation Newsletter |date=May 2013|first=J.R.|last=Karl}}</ref>मकैको डाँठ बाँसको आकारको देखिन्छ । मकैको डाँठका धेर्साको लम्बाइ (internodal length) सात इन्चको हुन्छ ।<ref>{{Cite journal|url=https://www.crops.org/publications/cs/abstracts/12/6/CS0120060864?access=0&view=pdf |doi=10.2135/cropsci1972.0011183X001200060045x|title=Ecology of Exotic Races of Maize. I. Leaf Number and Tillering of 16 Races Under Four Temperatures and Two Photoperiods1|year=1972|last1=Stevenson|first1=J. C.|last2=Goodman|first2=M. M.|journal=Crop Science|volume=12|issue=6|pages=864}}</ref> मकैको मध्ययम भागमा पोथी भागहरु हुन्छन् । मकैको बोटको टुप्पोमा भाले भागहरु हुन्छन् जुन हुर्के पछि सुख्खा वातावरणमा पराग कणहरु हावाको मध्ययबाट उड्न सक्छ । लामा कपालहरु जस्तै देखिने मकैको मध्ययम भागबाट निस्केका रेसादारहरूलाई सिल्क भनिन्छ जुन पोथी भाग हो । ती सात इन्चसम्म लामा हुन सक्छन् । मकैको जरा अलि कमजोर हुनाले पानीको अभावको असर छिटो पर्ने, कुनै बेला हावाले उडाउन सक्ने वा माटोको उर्वर तत्वलाई शोषन नसक्ने पनि हुन सक्छ ।<ref>{{cite web| title = Corn Stalk Lodging| publisher = [[Monsanto Company|Monsanto]] Imagine| date = October 2, 2008| url = http://www.dekalb.ca/content/pdf/corn_stalk_lodging.pdf| accessdate = February 23, 2009}}</ref> [[File:CSIRO ScienceImage 3195 Maize or corn.jpg|thumb|एकै घोंकामा थुप्रै रङका मकैका दानाहरु]] ''Lutein'' र ''Zexanthin'' जस्ता तत्वले मकै पहेँलो हुन्छ । ''Anthocyanins'' र ''Phlobaphenes'' जस्ता तत्वले भने मकै रातो बनाउँछ ।<ref>{{Cite journal|pmid=12096095|year=2002|last1=Himi|first1=E|last2=Mares|first2=DJ|last3=Yanagisawa|first3=A|last4=Noda|first4=K|title=Effect of grain colour gene (R) on grain dormancy and sensitivity of the embryo to abscisic acid (ABA) in wheat|volume=53|issue=374|pages=1569–74|journal=Journal of Experimental Botany|doi=10.1093/jxb/erf005}}</ref> ==जेनिटिक्स ''(Genetics)''== [[File:GEM corn.jpg|thumb|right|विविध जातका मकैहरु जसबाट नयाँ खालका मकैहरु बनाउने प्रयास गरिन्छ ।]] धेरै जसो मकैका जातहरु खानका लागि नै प्रयोग गरिन्छ जुन '''इस्टार्च'''को मात्रा अनुसार विभिन्न उपप्रजातीमा बाँडिएका छन् जुन निम्न रूपमा अङ्ग्रेजीमा नै दिइएका छन् : * फ्लोर कर्न : ''Zea mays ''var.'' amylacea'' * पपकर्न : ''Zea mays ''var.'' everta'' * डेन्ट कर्न: ''Zea mays ''var.'' indentata'' * फिल्न्ट कर्न : ''Zea mays ''var.'' indurata'' *स्विट कर्न : ''Zea mays ''var.'' saccharata'' and ''Zea mays'' var. ''rugosa'' * व्याक्सि कर्न : ''Zea mays ''var.'' ceratina'' * अमाइलो मेज : ''Zea mays'' * पोड कर्न : ''Zea mays ''var.'' tunicata'' Larrañaga ex A. St. Hil. * स्टारइप्ड मेज : ''Zea mays ''var.'' japonica'' '' नयाँ अनुसन्धान र खोजको जानकारीबाट विगत साठी वर्षमा माथिका रूपमा केही परिवर्तन भएका छन् । जसमा [[डि.एन.ए]] र प्रोटिनका कुराहरु पनि थपिए । हाल बाहिरी रुप, जात र विविध कुरा ख्याल राखी मकै वर्गिकरण गरिन्छ । मकैमा २० [[गुणसूत्र|क्रोमोजोम]] (n=१०) हुन्छ र सबै क्रोमोसोमको कूल लम्बाई १५०० सेन्टिमोर्गान([[Centimorgan|cM]]) हुन्छ । '''''बारबारा एमसिक्लिनटक'''''ले आफ्नो जम्पिङ जिनको सिद्धान्त पनि मकैबाट पत्ता लगाइन् । सन् १९८३को मेडिसनतर्फको [[नोबेल पुरस्कार]] पनि उनले पाएकी थिइन् । मकै मुख्यत: जेनिटिक्सका लागि र ''डेबलब मेन्टल बायोलोजी''मा उपयोगी मानिन्छ । <ref>{{cite news |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/11/19/AR2009111903190.html |title=Scientists have high hopes for corn genome |first=David |last=Brown |work=[[The Washington Post]] |date=November 20, 2009}}</ref> ==उत्पत्ति== [[File:Guila Naquitz cave.jpg|right|thumb|[[:en:Guila Naquitz Cave|गुफा]], जहाँ मकैको सबै भन्दा पुराना अवशेष पाइएको थियो]] मकैको उत्पत्ति बारे थुप्रै सिद्धान्तहरु दिइएका छन् जुन यस लेखमा चर्चा भने गरिएको छैन । ==उत्पादन== ====== '''हावा पानी''' ====== मकैको खेती ५८ं उत्तरी अक्षांशदेखि ४०ं दक्षिणी अक्षांशसम्म हुन्छ । मकैको खेती समुद्रसतहदेखि १२००० फुटसम्म हुन्छ । मकै उम्रनको लागि करोव २०ं सेन्टिग्रेड तापक्रमको आवश्यकता भएकोले यो वर्षे वालीको रूपमा नेपालमा खेती गरिन्छ । हिउँदमा तापक्रम कम हुने भएकोले मकैको रोप्ने काम आश्विन महीना भरिमा गरी सकेको हुनुपर्दछ । पूर्वी तराईमा खास गरेर महोत्तरी धनुषा हिउँदे मकै सिचाईको सुविधा भएको ठाउँमा कार्तिक महीनाको दोस्रो हप्तासम्ममा लगाई दिनुपर्दछ । अन्यथा जाडो वढ्नाले मकैको वोट वृद्धि राम्रो हुदैन । नेपालमा पहिलो वर्षा शुरु भएपछि वर्षे सीजनमा मकैको विउ छर्ने काम शुरु हुन्छ । [[File:Plàntules moresc 2012.JPG|thumb|तीन हप्तापछि मकै उम्रेको दृश्य ]] [[File:Corn Zea mays Plant Row 2000px.jpg|right|thumb|मकैको भर्खर उम्रिएका बोटहरु|330x330px]] ==कीट, रोग आदि== ===मकैमा लाग्ने किराहरु=== गवारो, खुम्रे/फेद काट्ने, किर्थो, लाही, पात बेरुवा, रिठ्ठे, गुवोमा लाग्ने झिङ्गा, फट्याङ्ग्रा/फौजी कीरा, वायर वर्म, <ref name=aaa> कृषि संगालो (प्रमुख वितरक:एग्रो इन्टरनेशनल ,कृषक बिज भण्डार ;विरगञ्ज,पर्सा,नेपाल</ref> ===मकैमा लाग्ने रोगहरु=== डाँढ कुहिने रोग, पातमा लाग्ने डढुवा रोग, घोगा कुहिने रोग <ref name=aaa/> ==प्रयोग== ==='''खानाको रूपमा'''=== ==='''रसायनका निम्ति'''=== ==='''इन्धनका रूपमा'''=== [[File:A process of Maize dish making 1.JPG|thumb|218x218px|मकै आगोमा पोलिदैँ]] [[चित्र:Khoya krish.jpg|217x217px|thumb|मकैको खोया]] खोया मकैको बीउहरू अडिने भागलाई खोया भनिन्छ । यसलाई घरेलु इन्धनको रूपमा प्रयोग गरिन्छ । ==='''कुडोंको रूपमा'''=== खोस्टा [[चित्र:Khosta.krish.jpg|215x215px|thumb|right|मकैको खोस्टा]] मकैको घोगालाई वरिपरि ढाकेर रहेको भाग अथवा बोक्रालाई खोस्टा भनिन्छ । यसलाई किसानहरूले गाईवस्तुको पौष्टिक आहारको रूपमा उपयोग गर्दछन् । ==='''अन्य'''=== मकैको खोस्टाबाट [[चकटी]], [[ढकी]], [[सुकुल]] आदि बनाउन सकिन्छ । ==अन्य खाद्यको दाँजोमा== काँचो मकै खान नमिल्ने हुन्छ र खाए पनि अपाच्य हुन्छ । विविध तरिकाले मकैलाई खान योग्य बनाउनु पर्ने हुन्छ । ==बेफाइदा== मकैमा लाईसिन र ट्रिप्टोफ्यान नामका अमिनो एसिड हुदैँन जुन शरीरमा प्रोटिन बनाउन उपयोग हुन्छ । त्यसको आपूर्तिका लागि शरीरमा बोडी, माछामासु जस्ता प्रोटिनयुक्त खाना खानुपर्ने हुन्छ । मकैमा ''लिपिड ट्रान्सफर प्रोटिन'' नामको प्रोटिन हुन्छ जुन पकाउँदा नपाक्ने र मानव पाचन प्रणालीले पचाउन सक्दैन जुन गहन अध्ययन भई नसकेको एलर्जीसँग सम्बन्धित छ ।<ref name="Allergy">[http://foodallergens.ifr.ac.uk/food.lasso?selected_food=33#summary Corn (maize) Allergy], InformAll Database, October 18, 2006</ref> == मकैको सेवन गर्नाले पाइने फाइदाहरु== ====== ताजा कलिला मकै मा प्रशस्त रेशा हुन्छ ====== ताजा कलिला मकै मा प्रशस्त रेशा छ । यस किसिमको रेशा तत्वले कोलेस्टरोलको अनुपातलाई सन्तुलन पार्न सक्छ । त्यसैले पित्त थैलीमा कोलेस्टरोल जम्नबाट मुक्त हुन्छ र पित थैलीमा पथर जम्नबाट रोक्न सकिन्छ । बनस्पतिभित्रको रेशा अर्थात पेक्टिन र आन्द्राभित्रको पित्तभित्रको एसिडसित मिलेर सोस्न नसक्ने एक किसिमको पदार्थ बन्नेछ । यसबाट बाइल एसिडलाई कलेजोभित्र फट्टाउन प्रबर्द्धन गरिन्छ । त्यसैले रगतभित्रको कोलेस्टरोलको मात्रालाई कम पार्न सकिन्छ त्यसैले ताजा कलिला मकै खाएमा मुटुको रोग, मस्तिष्कमा रगतको टुक्रा जम्ने रोगको निवारण गर्न सकिन्छ । प्रशस्त रेशातत्व भएका मकै खाएमा आन्द्रालाई राम्रोसंग चल्न सहायक मिल्छ । त्यसैले उचित रूपमा कब्जीयत हटाउन सकिन्छ । विषालु पदार्थ आन्द्रामा टांस्न सक्दैन । बारंबार उसिनिएका ताजा कलिला मकै खाएमा कब्जीयतको रोग, हर्साको रोग, आन्द्राको क्यान्सर तथा पाचन थैलीको रोग निवारण गर्न सकिन्छ । ====== दांतको संरक्षण र बलियो पार्ने मकैको क्षमता हुन्छ ====== उसिनिएका वा पोलिएका मकै खांदा दाँतले बेसरी चपाउनुपर्छ । यसबाट दाँतलाई बलियो पार्न सकिन्छ साथै मुखभित्र बढी थुक आउन र गिजालाई बलियो पार्न सकिन्छ । बुढाबूढीहरुका दाँत बलियो हुदैनन त्यसैले ताजा कलिला मकै का दानालाई टुक्रा टुक्रा पारी जाउलो पकाएर खानु बेस हुन्छ । ====== ताजा कलिला मकैमा प्रशस्त्र भिटामिन पाइन्छ ====== ताजा कलिला मकैमा प्रशस्त्र भिटामिन पाइन्छ । त्यसैले जीवकोषलाई फट्टाउन प्रबार्द्धन गर्ने तथा पतन हुने अवस्थाबाट जोगाउने, रगतभित्रको कोलेस्टरोललाई कम पार्ने, छालाको रोग निवारण गर्ने तथा धमनीको कडाईलाई हल्का पार्ने तथा मस्तिष्कको क्षमतालाई ह्रास हुन नदिने मकैको क्षमता छ । ताजा कलिला मकै भित्रको भिटामिनले प्रोढ र बृद्ध अवस्थामा आँखा सुक्खा हुने रोग, ब्रोन्काइटिक्स, छाला सुक्खा हुने तथा स्नायुतन्तुको सम्वेदन क्षमता हराउने रोग निवारणका लागि केही भूमिका निर्वाह गर्छ । ताजा कलिला मकैमा हुने लिसिन मानिसका लागि आवश्यक पोष्टिक पदार्थ हो । अनुसन्धानको नतीजा अनुसार बढी ताजा कलिला मकै खाएमा क्यान्सर भएका रोगीका लागि निकै फाइदा छ । किनभने क्यान्सरको औषधिबाट मानिसलाई नराम्रो असर पर्छ । यस किसिमको असर नियन्त्रण गर्ने ताजा कलिला मकै को क्षमता छ । कब्जीयतको रोग र पित्तको पथर हुने रोग निवारण गर्न सक्ने ताजा कलिला मकै को क्षमता छ । ====== मकैमा प्रशस्त्र पोषण तत्व हुन्छ ====== मकैमा प्रशस्त्र पोषण तत्व हुन्छ । मकै खाएर मानिसका अनुहारमा हुने चाउरी हटाउन र बुढोपनबाट अलग्ग गराउन सहायक मिल्नुका साथै मुटु, रक्त नली र क्यान्सरको रोग निवारण गर्न पनि सकिन्छ । मकैमा भिटामीन बी, पोटासियम, फसफोरस र फलाम निहित रहेको हुन्छ । ती मध्ये मुटुको क्षमता बढाउने पोटासियमको क्षमता छ । मकैमा भिटामिन यी र सेलेनिअम पनि छ । क्यान्सर निवारण गर्ने सेलेनिअमको क्षमता हुन्छ । यति मात्र हैन मकैको अरु क्षमताहरु पनि छन् । जीवकोषलाई पतन हुने अवस्थाबाट जोगाउन सक्ने तथा रगतभित्रको कोलेस्टरोलको मात्रालाई कम पार्न सक्ने ताजा कलिला मकै को क्षमता हुन्छ । == मकैका परिकारहरू == * [[फाडो]] * [[च्याख्ला]] * [[सुजी]] * [[भुटेको मकै]] * [[ढिँडो|ढिडो]] * [[मकैको रोटि]] ==चित्रहरु== <center><gallery perrow="4"> File:Zea mays Plant (4).jpg|मकैको रोपण image:Koeh-283.jpg|मकैको पुरुष तथा स्त्री अंग File:Corntassel 7095.jpg|मकैको पुरुष अङ्ग (धान चमरा) File:Cornsilk 7091.jpg|मकैको स्त्री अङ्ग (सुत्ला) File:Zea mays Plant (2).jpg|मकैको रोपण File:Corncobs.jpg|मकैको विभिन्न् प्रजाति File:Corn parents1.jpg| मकैको पुर्खा :ट्रिप्साकम(''Tripsacum'') घास (ठूलो) र टिओसिन्टे घास ( ''teosinte''-सानो) Image:MaizeYield.png|मकैको उत्पादकत्व File:2005maize.PNG|मकैको उत्पादन Zea mays 'Ottofile giallo Tortonese' MHNT.BOT.2015.34.1.jpg|Zea mays 'Ottofile giallo Tortonese' File:Maize12.jpg|thumb|मकै भण्डारण गर्ने परम्परागत तरिका File:Makai Roti.jpg|thumb|मकैको रोटी </gallery></center> [[श्रेणी:कृषि]] [[श्रेणी:अन्नबाली]] [[श्रेणी:बाली]] [[श्रेणी:खाद्यान्न]] == थप जानकारी == चमार मकैको भाले भाग हो । पोथी भाग जुँगा हो । मकैको घोंकामा सधैँ जोर संख्यामा हारहरु हुन्छन् । १ जुगाँले १ दाना दिन्छ । घोंकामा २५०-१००० सम्म जुंगाहरु हुन्छन् । चमारमा २ करोड ५० लाख परागहरु हुन्छन् । मकै उत्पादनका लागि ३९ डिग्री से. उत्तम मानिन्छ । ==सन्दर्भ सामग्री == {{ref}} {{Commonscat|Maize}} s58mfrqyxsw2yf2eaufkwwqldm1jti8 0 12892 1070580 971863 2022-07-23T05:46:03Z Janak Bhatta 10885 #WPWP wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = चमेरो | fossil_range = {{Fossil range|52|0}}<small>Early [[Eocene]] – Recent</small> | image = Big-eared-townsend-fledermaus.jpg | image_width = 240px | image_caption = [[Townsend's big-eared bat]], ''Corynorhinus townsendii'' | regnum = [[जनावर|जन्तु]] जगत | phylum = [[हाड भएको जिव|हाड भएका]] | classis = [[स्तनधारी प्राणी|स्तनधारी]] | infraclassis = [[Eutheria]] | superordo = [[Laurasiatheria]]<ref name="classification">{{cite journal| quote=Several molecular studies have shown that Chiroptera belong to the Laurasiatheria (represented by carnivores, pangolins, cetartiodactyls, eulipotyphlans, and perissodactyls) and are only distantly related to dermopterans, scandentians, and primates (Nikaido et al. 2000; Lin and Penny 2001; Madsen et al. 2001; Murphy et al. 2001''a'', 2001''b''; Van Den Bussche and Hoofer 2004).| title=A Nuclear DNA Phylogenetic Perspective on the Evolution of Echolocation and Historical Biogeography of Extant Bats (Chiroptera)| doi=10.1093/molbev/msi180| year=2005 |author=Eick et al.| journal=Molecular Biology and Evolution| volume=22| page=1869| pmid=15930153| last2=Jacobs| first2=DS| last3=Matthee| first3=CA| issue=9}}</ref> | ordo = '''Chiroptera''' | ordo_authority = [[Johann Friedrich Blumenbach|Blumenbach]], 1779 | subdivision_ranks = Suborders | subdivision = ''See article.'' | range_map = Chiroptera.dist.gif | range_map_width = 240px | range_map_caption = Worldwide distribution of bat species }} '''चमेरो''' चमेरो एक स्तनधारी जीव हो। यो 'काइरोप्टेरस' समूहमा पर्दछ। कोइरोप्टेरस ग्रीस भाषाबाट व्युत्पत्ति भएर आएको शब्द हो। जसको अर्थ हुन्छ '''Hand Wings''' अर्थात् हातजस्तो पखेटा भन्ने हुन्छ । चमेरोको तीखो कोणाकारका पखेटाहरू हुन्छन्। यी पखेटाहरू झण्डै झण्डै मानिसको हात र पाखुरासँगै मिल्दाजुल्दा हुन्छन्। चमेरो एक यस्तो जीव हो, जो स्तनधारी भइकन आकाशमा उड्न सक्तछ। त्यसो त अन्य स्तनधारी जीवहरू जस्तै [[लोखर्के]], [[बाँदर]] आदिजस्ता जीवहरू पनि एक ठाउँबाट अर्को ठाउँ उडेर पुगेको हामी देख्दछौँ तर तिनीहरूको उड्ने गति वा क्षमता सीमित क्षेत्रमा मात्र हुन्छ। जबकि चमेरो खुला आकाशमा स्वतन्त्र रूपमै विचरण गर्न सक्तछ। चमेरोको शारीरिक बनावटबारे भन्नुपर्दा यसको आकार चङ्गा जस्तै देखिन्छ। त्यसले गर्दा पनि यसलाई आकाशमा सजिलैसँग उड्न मद्दत पुग्दछ। ==चमेरोका प्रजातिहरू== विश्वमा झण्डै एघार सय प्रजातिका चमेराहरू पाइन्छन्। यिनलाई दुई प्रकारका चमेराहरूमा वर्गीकरण गरिएको छ। एउटा मांसाहारी चमेरो र अर्को फलाहारी चमेरो। मांसाहारी चमेरो कीरा, फट्याङ्ग्राहरू मात्र खाएर जीवन निर्वाह गर्दछ भने फलाहारी चमेरो चाहिँ फलफूल खाएर जीवन निर्वाह गर्दछ। आकारमा मांसाहारीको तुलनामा फलाहारी चमेरो अलिक ठूलो हुन्छन्। प्रतिशतको आधारमा भन्नुपर्दा मांसाहारी चमेरोको सङख्या ७० प्रतिशत रहेको छ भने बाँकी ३० प्रतिशत मात्र फलाहारी चमेरा हुन्छन्। चमेराहरू विभिन्न आकार र रङहरू पाइन्छन्। विशेषगरी यिनीहरू कालो र खैरो रङका हुन्छ तर केही चमेराहरू भने पहेंलो चम्किलो रङका, केही चाँदी रङका, केही सुन्तला रङका र केही सेतो अनि खैरो रङका पनि हुन्छन्। यसका साथै केही चमेराहरूको शरीर वा पखेटामा थोप्ला-थोप्ला बुट्टा र धर्साहरू पनि रहेको पाइन्छ। चमेराहरू विशेषगरी रूख र बाँसका झ्याङहरूमा टाउको तल गरी झुण्डिएर बस्ने गर्दछन्। चेप्टो परेको टाउको भएको यो जीव रातको समयमा बढी सक्रिय रहन्छ। चमेरा जातिमा Giant Golden-crowned Flying-fox नाम गरेको एउटा चमेरो हुन्छ जसको पखेटा नै झण्डै दुई मिटर लामो हुन्छ। यो विश्वकै सबैभन्दा ठूलो चमेरो मानिन्छ। त्यसैगरी 'बम्ल्बेबी ब्याट' नाम गरेको चमेरो विश्वकै सबैभन्दा सानो चमेरो मानिन्छ। यस किसिमको सानो चमेरो दक्षिण र दक्षिणपूर्वी एसियामा बढी मात्रामा पाइन्छन्। यो चमेरो यति सानो हुन्छ कि यसको पखेटालाई पट्याएर एउटा सानो सलाईको बट्टामा मजाले अटाउन सकिन्छ। चमेराहरू पर्यावरण र जैविक विविधताको दृष्टिकोणले उपयोगी जीव मानिएका छन्। खासगरी फलाहारी चमेराहरूले वनजङ्गल जोगाउन र बिउविजन परागसेचन गरेर फूलहरूको फर्टिलाईज गर्न समेत मद्दत गर्दछ। त्यसैगरी मांसाहारी चमेराहरूले पनि मानिस र विभिन्न अन्नबालिका लागि हानिकारक मानिने कीराहरूलाई खाएर अथवा मारेर मद्दत पुर्‍याइरहेको हुन्छ।<ref>{{cite web|url=http://ddctehrathum.gov.np/infopage.php?pagename=Brief_Introduction|title=संक्षिप्त परिचय |publisher='''राजेशमान केसी, गोरखापत्र'''}}</ref> ==तस्विर सङ्ग्रह== <gallery> Big-eared-townsend-fledermaus.jpg Haeckel Chiroptera.jpg Myotis myotis, nursery roost.jpg Golden crowned fruit bat.jpg Pipistrellus pipistrellus baby.jpg Myotis-myotis-skeleton.jpg File:Bird Nest2.jpg|thumb|चमेरोको गुँड </gallery> ==सन्दर्भ सामग्री== {{reflist}} ==बाह्य कडीहरू== {{Commonscat|Chiroptera}} ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{जनावरहरू}} [[श्रेणी:नेपालमा पाइने स्तनधारीहरू]] 4o8es3nopg0fghp9e60h25i3jp381mr 0 13332 1070579 967414 2022-07-23T05:24:37Z Janak Bhatta 10885 #WPWP wikitext text/x-wiki [[File:Jhyali झ्याली cymbals.jpg|thumb|बिहेमा झ्याली बजाउँदै]] '''झ्याली''' एक नेपाली लोकबाजा हो । ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{नेपालका बाजाहरू}} {{नेपाली_लोक_परम्पराहरू}} ==बाह्य कडीहरू== [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:नेपाली लोकबाजा]] [[श्रेणी:नौमती बाजा]] [[श्रेणी:बाजाहरू]] {{stub}} ipxhjp9n4lr5n6umct6gtflmgu477yv 0 15411 1070526 734146 2022-07-22T14:10:22Z NeelAbodh 58916 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=जुन २०११}} [[File:Hitopadesha manuscript pages Nepalese manuscript 1800 CE.jpg|thumb|upright=0.85|]] [[बङ्गाल|बङ्गाल]] का माण्डलिक राजा धवलचंद्रको दरवारका राजकवि नारायण [[पंडित]]द्वारा रचित [[नीति]]कथाहरूको संगालो| हितोपदेशका [[कथा]]मा अर्बुदाचल (आबू) पाटलिपुत्र, उज्जयिनी, मालवा, हस्तिनापुर, कान्यकुब्ज (कन्नौज), वाराणसी, मगधदेश, कलिंगदेश आदि स्थानको उल्लेख भएकोले कथाहरूले त्यस समयमा ती स्थानहरूको चित्रण गरेको मान्न सकिन्छ| यस बाहेक स्वयं रचनाकार नारायण पंडितले उल्लेख गरेका छन्- ''पंचतंत्रान्तथाडन्यस्माद् ग्रन्थादाकृष्य लिख्यते।'' | जसको अर्थ हुन्छ - [[पञ्चतन्त्र|पंचतंत्र]] यसको आधार हो| यसको [[रचना]] काल १२ अैां [[शताव्दी]] मानिएको छ| [[नेपाली]] [[भाषा]]मा हस्तलिखित प्रति १३७३ ई.को मानिए पश्चात[[सन् १|१]] यस [[काल]] [[प्रमाण]] लाई थप बल मिलेको छ| हितोपदेश कथा हरू चार भागमा विभक्त छन| १. मित्रलाभ २. सुहृद्भेद ३. विग्रह ४. संधि * [http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/hitop.htm] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:भाषा]] f91yjgsbk6839kvng7o7iklt93ez7xs 0 29037 1070520 972280 2022-07-22T12:45:12Z Bada Kaji 52836 सुधार गरियो wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = तातोपानी गाउँपालिका | settlement_type = [[नेपालका गाउँपालिकाहरू|गाउँपालिका]] | pushpin_map = Nepal Karnali Province#Nepal | pushpin_map_caption = कर्णाली प्रदेशमा रहेको स्थान | coordinates = {{coord|29.240610667606102|82.0513632076545|region:IN_type:city_source:kolossus-newiki|display=title, inline}} | subdivision_type = देश | subdivision_name = {{flag|नेपाल}} | subdivision_type1 = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] | subdivision_name1 = [[कर्णाली प्रदेश]] | subdivision_type2 = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]] | subdivision_name2 = [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] | seat_type = [[राजधानी]] | seat = [[लिताकोट]] | government_type = गाउँपालिका | unit_pref = Metric | population_as_of = [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|२०६८]] | population_total = १४, ६३८ | population_density_km2 = auto | website = [https://tatopanimun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] }} '''तातोपानी गाउँपालिका''' [[जुम्ला जिल्ला]]को ७ [[गाउँपालिका]] मध्येको एक गाउँपालिका हो। नेपालको [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८]] अनुसार तातोपानी गाउँपालिकाको कुल जनसंख्या १४, ६३८ छ।<ref>{{Cite web|url=https://tatopanimun.gov.np/content/%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%8B%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80-%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%89%E0%A4%81%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A5%87-%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%A4-%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%AF-0|title=तातोपानी गाउँपालिकाकाे संक्षिप्त परिचय|website=तातोपानी गाउँपालिका|accessdate=७ साउन २०७९}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} == बाह्य कडीहरू == * [https://tatopanimun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] {{जुम्ला जिल्लाका गाविसहरू}} {{नेपाली स्थल जगलेख}} [[श्रेणी:नेपालका गाउँपालिकाहरू]] [[श्रेणी:जुम्ला जिल्लाका ठाउँहरू]] 3ooj8s1wleduutihdl2l7sacxwmcapl 0 29043 1070536 972282 2022-07-22T16:08:05Z Bada Kaji 52836 नयाँ अनुप्रेषण wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[पातारासी]] 2veh1e6w7boqge8wexrzj5mcqsad0a4 1 30020 1070519 1069127 2022-07-22T12:32:58Z Bada Kaji 52836 /* मुख्य पृष्ठको नयाँ रुप */ नयाँ खण्ड wikitext text/x-wiki {{Talk header}} == माया येस्तो किन नहोस == दुई शब्द्धबाट बनेको यो मायाले मान्छेको जिन्दगीमा धेरै फरक पार्दो रहेछ । फरक पार्नु–ले होला स्वर सम्राट स्व नारायण गोपालले गीत मार्फत भनेका छन् ‘एउटा मान्छेको मायाले कति फरक पार्दछ जिन्दगीमा’ । सिक्काको दुई पाटो भएझै मायाको पनि देखिने दुई पाटो हुने रहेछ । मायाले ज्यान दिन्छ ÷लिन्छ पनि । यस्को प्रमाणहरु थुप्रैछन् हाम्रो समाजमा । केहि दिन अगाडीमात्र एक प्रेमिल जोडिले संयुक्त आत्महत्या गरेको खवर सुनियो । हामीले यो प्रेमिल जोडिलाई के भनेर सम्झने ? उनीहरुको निश्वार्थ सर्मपणलाई के नाम दिने ? मेरो स्वकियतामा हामीले यो प्रेमलाई दुईटा नाम दिन सक्छौ । पहिलो ज्यान जए पनि वचन जान नदिने वचनका पक्का, यो स्वार्थी संसारमा निःश्वार्थ माया गर्ने महान दिलका धनी । दोश्रो वैकल्पिक मार्गहरु प्रशस्त हुदाँहुदै पनि जिन्दगीलाई सस्तो ठान्ने, जीवनसँग संघर्ष गर्न नसकि आवेशमा आएर मृत्युको सजिलो बाटो रोज्ने कायर । मायाको लागि ज्यानको आहुती दिनु महान कार्य हो । एक अर्को विचमा गरेको वाचा पुरा गर्न मृत्यू सम्मको बाटो सजिलै पार गरे । हो माया यस्तै हुनु पर्छ । बराबरी माया भएपछि यस्तै हुन्छ । आजको यो स्वार्थी युगमा यसरी बराबरी माया गर्ने प्रेमिल मनहरुको अनिकालनै छ । उनीहरुले गरेका वाचाहरु ‘यो त सब भन्ने कुरा न हो’ मा समाप्त भएन । यो त गर्ने कुरा हो मा लगेर समाप्त गरे । यो अर्थमा ती प्रेमिल जोडिलाई सलाम गर्नै पर्छ । तर मृत्यु नै समस्याको समाधान भने होईन । उनीहरु सँग थुप्रै वैकल्पिक बाटोहरु थिए । त्यो पल उनीहरुले अरु वैकल्पिक बाटोहरु खोज्न सक्नु पर्ने थियो । दुई मुटू एक भए पछि कसैको पनि जोर चल्दैन भन्ने कुरालाई भूलेर मृत्युनै समाधान हो भन्नु हुने थिएन । यो संसार माया र विश्वासमा अडिएको छ । जहाँ माया र विश्वास हुन्छ त्यहाँ सबै सम्भव हुन्छ । उनीहरुले पनि मायामा सबै सम्भव पार्न अलिकति परिश्रम गर्न सक्नु पर्ने थियो । हामीले मरेर होईन सँगै बाचेर चोखो मायाको नमुना बन्नु पर्छ भन्ने कुरालाई एक पल्टमात्र स्मरण गर्न सक्नु पर्ने थियो । यदि त्यसो गर्ने सकेको भए सायद मृत्यु त्यति प्यारो बन्ने थिएन होला । माया त पवित्र गरे तर मृत्युको सजिलो बाटो रोजेर मायाको सस्तो बदनाम गरे । आफू त सजिलो बाटो लागे तर आफ्नो परिवारलाई आँसुमा डुवाए । संयुक्त आत्महत्याको खवर सेलाउन नपाउदै प्रेमीले प्रेमिकाको हत्या गरेका अर्को खवर आयो । खै यो कस्तो माया होला ? आफूले माया गरेको मान्छेलाई कसरी हत्या गर्न सक्यो होला । हत्या गर्नुको कारण जे जस्तो भए पनि यो मायाको नाममा कलंक हो भन्छु म । कसैको मायामा माथिका दुबै खाले मोडहरु नआउन् । माया शब्द्धै मीठो र पवित्र छ माया यस्तै मीठो र पवित्र बनाउनु पर्छ । माया फेसन ठानिनु–ले या मायामा बदलाको भावना बोकिनु–ले आफ्नै प्रेमिकाको हत्या गर्न अग्रसर भएको हुनुपर्छ भन्ने मेरो बुझाई छ । पवित्र र किम्ती माया भिजलान्तेहरुको कारण अपवित्र र सस्तो भएको छ हाम्रो समाजमा । माया न त बलले हुन्छ न त करले न त धन सम्पतिले किन्नेर हुन्छ । हो माया त आफै हुन्छ दुई मुटू एक भएपछि । मुटू एक भएपछि फेरि दुईटा बनाउने भूल हामी कसैबाट पनि नहोस् । हामीले यसो गरेको खण्डमा मात्र माया माया भएर जुगौँ जुग बाँच्ने छ । माया किन गर्ने ? के का लागि गर्ने ? कति सम्म गर्ने र कस्तो माया गर्ने ? कसैसँग माया गर्नु भन्दा पहिले यो सोच्नु जरुरी छ । कसैको हराभरा जिन्दगी मरुभुमी बन्ने कारण नबनोस आफ्नो माया । बनोस त केवल कसैको मरुभुमी जिन्दगी हराभरा । सपना बाँड्न र वाचा गर्न सजिलो छ । जति सजिलो बाँड्न र गर्नमा छ त्यो भन्दा हजारौ गुणा बढि गारो छ त्यसलाई सार्थक बनाउन । यदि आफूसँग ज्यान गए पनि वचन जान नदिने क्षमता छ भने मात्र कसैसँग माया गर्नु, कसैलाई सपना देखाउनु र कसैसँग जूनी जूनी साथ दिने वाचा गर्नु । साँचो र चोखो मायाले माग्ने कुरा पनि यहि हो । मायामा स्वार्थ भएन भने मात्र त्यो माया माया हुन्छ । स्वार्थ बोकेर माया गर्दै नगर्नु । त्यस्ता मायाको अन्तिम परिणम जे पनि हुन सक्छ । हामी कोही कसैलाई पनि अधिकार छैन कोहि कसैको भावनासँग खेल्ने । दुईदिन बाँच्नका लागि हामीले भूलेर पनि झेली माया गर्नु हुन्न । त्यसैले म भन्छु हे युवा मनहरु माया गर्नु भन्दा पहिले आफूलाई परिपक्को बनाउ । आफू मरे पनि नमर्ने माया लगाउ। [[User:BHUSAL SOMAT|BHUSAL SOMAT]] ([[User talk:BHUSAL SOMAT|कुरा गर्ने]]) २१:३४, २ जुलाई २०२२ (नेपाली समय) == मुख्य पृष्ठको नयाँ रुप == नमस्ते! मैले [[मुख्य पृष्ठ]]लाई नयाँ रूप दिएको छु। तपाईंले यसलाई [[प्रयोगकर्ता:Bada Kaji/प्रयोगस्थल|यहाँ देख्न सक्नुहुन्छ]]। यदि तपाइँसँग कुनै प्रतिक्रिया छ भने मलाई थाहा दिनुहोला। धन्यवाद! --[[User:Bada Kaji|बडा काजी]] ([[User talk:Bada Kaji|कुरा गर्ने]]) १८:१७, २२ जुलाई २०२२ (नेपाली समय) k2yvp02adxb8gk5h71ettmj7c7y00hd 1070586 1070519 2022-07-23T11:46:01Z Bada Kaji 52836 माया येस्तो किन नहोस हटाइयो wikitext text/x-wiki {{Talk header}} == मुख्य पृष्ठको नयाँ रुप == नमस्ते! मैले [[मुख्य पृष्ठ]]लाई नयाँ रूप दिएको छु। तपाईंले यसलाई [[प्रयोगकर्ता:Bada Kaji/प्रयोगस्थल|यहाँ देख्न सक्नुहुन्छ]]। यदि तपाइँसँग कुनै प्रतिक्रिया छ भने मलाई थाहा दिनुहोला। धन्यवाद! --[[User:Bada Kaji|बडा काजी]] ([[User talk:Bada Kaji|कुरा गर्ने]]) १८:१७, २२ जुलाई २०२२ (नेपाली समय) sth919ylfu3cev02ld73v1h58kljmjs 10 41667 1070550 329127 2022-07-22T17:02:26Z Bada Kaji 52836 सुधार गरियो wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#invoke:Footnotes|sfn|template=sfn}}</includeonly>{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using sfn with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Sfn]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ignore-err | loc | p | page | pages | postscript | pp | ps | ref | Ref }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> rf0flsau14dh7x1y90pgyjzzmg34yvn 1070552 1070550 2022-07-22T17:33:26Z Bada Kaji 52836 1070550द्वारा पुनरावलोकन [[Special:Contributions/Bada Kaji|Bada Kaji]] ([[User talk:Bada Kaji|वार्तालाप]]) खारेज गरियो। wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#tag:ref|<!-- -->[[#CITEREF{{#if:||{{{1|}}}}}{{#if:||{{{2|}}}}}{{#if:||{{{3|}}}}}{{#if:||{{{4|}}}}}{{#if:||{{{5|}}}}}<!-- Link to citation template -->|{{#if:{{{5|}}}|{{#if:||{{{1}}}}} et al. {{#if:||{{{5}}}}}<!-- 4 or more authors -->|{{#if:{{{4|}}}|{{#if:||{{{1}}}}}, {{#if:||{{{2}}}}} &amp; {{#if:||{{{3}}}}} {{#if:||{{{4}}}}}<!-- 3 authors -->|{{#if:{{{3|}}}|{{#if:||{{{1}}}}} &amp; {{#if:||{{{2}}}}} {{#if:||{{{3}}}}}<!-- 2 authors -->|{{#if:||{{{1}}}}} {{#if:||{{{2|}}}}}<!-- 1 author -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->]]<!-- (end of linked Harvard reference) -->{{#if:{{{loc|}}}|, {{{loc}}}}}<!-- Location or page numbers. -->{{#if:{{{p|}}}|, p.&nbsp;{{{p}}}<!-- -->|{{#if:{{{pp|}}}|, pp.&nbsp;{{{pp}}}<!-- -->}}<!-- -->}}.<!-- (End of citation) -->|name=FOOTNOTE{{#if:||{{{1|}}}}}{{#if:||{{{2|}}}}}{{#if:||{{{3|}}}}}{{#if:||{{{4|}}}}}{{#if:||{{{5|}}}}}{{{p|}}}{{{pp|}}}{{{loc|}}}<!-- Footnote name -->}}<!-- (End of footnote call (#tag ref)) --></includeonly><noinclude> {{Documentation}} </noinclude> jj404j6y2l5bdi5umxh3fehujpyy9og 1070553 1070552 2022-07-22T17:34:22Z Bada Kaji 52836 पृष्ठ wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#tag:ref|<!-- -->[[#CITEREF{{#if:||{{{1|}}}}}{{#if:||{{{2|}}}}}{{#if:||{{{3|}}}}}{{#if:||{{{4|}}}}}{{#if:||{{{5|}}}}}<!-- Link to citation template -->|{{#if:{{{5|}}}|{{#if:||{{{1}}}}} et al. {{#if:||{{{5}}}}}<!-- 4 or more authors -->|{{#if:{{{4|}}}|{{#if:||{{{1}}}}}, {{#if:||{{{2}}}}} &amp; {{#if:||{{{3}}}}} {{#if:||{{{4}}}}}<!-- 3 authors -->|{{#if:{{{3|}}}|{{#if:||{{{1}}}}} &amp; {{#if:||{{{2}}}}} {{#if:||{{{3}}}}}<!-- 2 authors -->|{{#if:||{{{1}}}}} {{#if:||{{{2|}}}}}<!-- 1 author -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->]]<!-- (end of linked Harvard reference) -->{{#if:{{{loc|}}}|, {{{loc}}}}}<!-- Location or page numbers. -->{{#if:{{{p|}}}|, पृष्ठ&nbsp;{{{p}}}<!-- -->|{{#if:{{{pp|}}}|, पृष्ठ.&nbsp;{{{pp}}}<!-- -->}}<!-- -->}}.<!-- (End of citation) -->|name=FOOTNOTE{{#if:||{{{1|}}}}}{{#if:||{{{2|}}}}}{{#if:||{{{3|}}}}}{{#if:||{{{4|}}}}}{{#if:||{{{5|}}}}}{{{p|}}}{{{pp|}}}{{{loc|}}}<!-- Footnote name -->}}<!-- (End of footnote call (#tag ref)) --></includeonly><noinclude> {{Documentation}} </noinclude> jdz94n4t5s3iugxfd0073o6px3n7h2k 828 78989 1070549 931165 2022-07-22T17:02:06Z Bada Kaji 52836 सुधार गरियो Scribunto text/plain require('Module:No globals'); local getArgs = require ('Module:Arguments').getArgs; --[[--------------------------< A R G S _ D E F A U L T >------------------------------------------------------ a table to specify initial values. ]] local args_default = { bracket_left = '', bracket_right = '', bracket_year_left = '', bracket_year_right = '', postscript = '', page = '', pages = '', location = '', page_sep = ", p.&nbsp;", pages_sep = ", pp.&nbsp;", ref = '', template = 'harv', -- if template name not provided in {{#invoke:}} use this }; --[[--------------------------< T A R G E T _ C H E C K >------------------------------------------------------ look for anchor_id (CITEREF name-list and year or text from |ref=) in anchor_id_list the 'no target' error may be suppressed with |ignore-err=yes when target cannot be found because target is inside a template that wraps another template; 'multiple targets' error may not be suppressed ]] local function target_check (anchor_id, args) local namespace = mw.title.getCurrentTitle().namespace; local anchor_id_list_module = mw.loadData ('Module:Footnotes/anchor_id_list'); local anchor_id_list = anchor_id_list_module.anchor_id_list; local article_whitelist = anchor_id_list_module.article_whitelist; local template_list = anchor_id_list_module.template_list; local whitelist_module = mw.loadData ('Module:Footnotes/whitelist'); local whitelist = whitelist_module.whitelist; local special_patterns = whitelist_module.special_patterns; local DNB_special_patterns = whitelist_module.DNB_special_patterns; local DNB_template_names = whitelist_module.DNB_template_names; if 10 == namespace then return ''; -- automatic form of |no-tracking=yes; TODO: is this too broad? end local tally = anchor_id_list[anchor_id]; -- nil when anchor_id not in list; else a tally local msg; local category; if not tally then if args.ignore then return ''; -- if ignore is true then no message, no category end if article_whitelist and article_whitelist[anchor_id] then -- if an article-local whitelist and anchor ID is in it return ''; -- done end local wl_anchor_id = anchor_id; -- copy to be modified to index into the whitelist if args.year then -- for anchor IDs created by this template (not in |ref=) that have a date if args.year:match ('%d%l$') or -- use the date value to determine if we should remove the disambiguator args.year:match ('n%.d%.%l$') or args.year:match ('nd%l$') then wl_anchor_id = wl_anchor_id:gsub ('%l$', ''); -- remove the disambiguator end end local t_tbl = whitelist[wl_anchor_id]; -- get list of templates associated with this anchor ID if t_tbl then -- when anchor ID not whitelisted t_tbl is nil for _, t in ipairs (t_tbl) do -- spin through the list of templates associated with this anchor ID if template_list[t] then -- if associated template is found in the list of templates in the article return ''; -- anchor ID is whitlisted and article has matching template so no error end end end for _, pattern in ipairs (special_patterns) do -- spin through the spcial patterns and try to match if anchor_id:match (pattern) then return ''; end end for _, dnb_t in ipairs (DNB_template_names or {}) do -- getting desparate now, are there any DNB templates? DNB_template_names may be nil; empty table prevents script error if template_list[dnb_t] then -- if the article has this DNB template for _, pattern in ipairs (DNB_special_patterns) do -- spin through the DNB-specifiec wildcard patterns if anchor_id:match (pattern) then -- and attempt a match return ''; -- found a match end end end end msg = 'no target: ' .. anchor_id; -- anchor_id not found category = '[[Category:Harv and Sfn no-target errors]]'; elseif 1 < tally then msg = 'multiple targets (' .. tally .. '×): ' .. anchor_id; -- more than one anchor_id in this article category = 0 == namespace and '[[Category:Harv and Sfn multiple-target errors]]' or ''; -- only categorize in article space return '<span class="error harv-error" style="display: inline; font-size:100%"> ' .. args.template .. ' error: ' .. msg .. ' ([[:Category:Harv and Sfn template errors|help]])</span>' .. category; end -- category = 0 == namespace and '[[Category:Harv and Sfn template errors]]' or ''; -- only categorize in article space category = 0 == namespace and category or ''; -- only categorize in article space --use this version to show error messages -- return msg and '<span class="error harv-error" style="display: inline; font-size:100%"> ' .. args.template .. ' error: ' .. msg .. ' ([[:Category:Harv and Sfn template errors|help]])</span>' .. category or ''; --use this version to hide error messages return msg and '<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%"> ' .. args.template .. ' error: ' .. msg .. ' ([[:Category:Harv and Sfn template errors|help]])</span>' .. category or ''; end --[[--------------------------< I S _ Y E A R >---------------------------------------------------------------- evaluates param to see if it is one of these forms with or without lowercase letter disambiguator: YYYY n.d. nd c. YYYY YYYY–YYYY (separator is endash) YYYY–YY (separator is endash) return true when param has a recognized form; false else ]] local patterns_date= { '^%d%d%d%d?%l?$', '^n%.d%.%l?$', '^nd%l?$', '^c%. %d%d%d%d?%l?$', '^%d%d%d%d–%d%d%d%d%l?$', '^%d%d%d%d–%d%d%l?$', } local function is_year (param, args) args.year = ''; -- used for harv error; for _, pattern in ipairs (patterns_date) do if mw.ustring.match (param, pattern) then args.year = param; -- used for harv error; return true; end end end --[[--------------------------< C O R E >---------------------------------------------------------------------- returns an anchor link (CITEREF) formed from one to four author names, year, and insource location (|p=, |pp=, loc=) ]] local function core( args ) local result; local err_msg = '' if args.P5 ~= '' then if is_year (args.P5, args) then result = table.concat ({args.P1, ' et al. ', args.bracket_year_left, args.P5, args.bracket_year_right}); else args.P5 = ''; -- when P5 not a year don't include in anchor result = table.concat ({args.P1, ' et al.'}); -- and don't render it end elseif args.P4 ~= '' then if is_year (args.P4, args) then result = table.concat ({args.P1, ', ', args.P2, ' &amp; ', args.P3, ' ', args.bracket_year_left, args.P4, args.bracket_year_right}); -- three names and a year else result = table.concat ({args.P1, ' et al.'}); -- four names end elseif args.P3 ~= '' then if is_year (args.P3, args) then result = table.concat ({args.P1, ' &amp; ', args.P2, ' ', args.bracket_year_left, args.P3, args.bracket_year_right}); -- two names and a year else result = table.concat ({args.P1, ', ', args.P2, ' ', ' &amp; ', args.P3}); -- three names end elseif args.P2 ~= '' then if is_year (args.P2, args) then result = table.concat ({args.P1, ' ', args.bracket_year_left, args.P2, args.bracket_year_right}); -- one name and year else result = table.concat ({args.P1, ' &amp; ', args.P2}); -- two names end else result = args.P1; -- one name end -- when author-date result ends with a dot (typically when the last positional parameter holds 'n.d.') -- and when no in-source location (no |p=, |pp=, or |loc=) -- and when the first or only character in args.postscript is a dot -- remove the author-date result trailing dot -- the author-date result trailing dot will be replaced later with the content of args.postscript (usually a dot) if ('.' == result:sub(-1)) and ('.' == args.postscript:sub(1)) and ('' == args.page) and ('' == args.pages) and ('' == args.location) then result = result:gsub ('%.$', ''); end if args.ref ~= 'none' then local anchor_id; if args.ref ~= '' then anchor_id = mw.uri.anchorEncode (args.ref); err_msg = target_check (anchor_id, args); result = table.concat ({'[[#', anchor_id, '|', result, ']]'}); else anchor_id = mw.uri.anchorEncode (table.concat ({'CITEREF', args.P1, args.P2, args.P3, args.P4, args.P5})); err_msg = target_check (anchor_id, args); result = table.concat ({'[[#', anchor_id, '|', result, ']]'}); end end if args.page ~= '' then result = table.concat ({result, args.page_sep, args.page}); elseif args.pages ~= ''then result = table.concat ({result, args.pages_sep, args.pages}); end if args.location ~= '' then result = table.concat ({result, ', ', args.location}); end result = table.concat ({args.bracket_left, result, args.bracket_right, args.postscript}):gsub ('%s+', ' '); -- strip redundant spaces return result .. err_msg; end --[[--------------------------< H Y P H E N _ T O _ D A S H >-------------------------------------------------- Converts a hyphen to a dash under certain conditions. The hyphen must separate like items; unlike items are returned unmodified. These forms are modified: letter - letter (A - B) digit - digit (4-5) digit separator digit - digit separator digit (4.1-4.5 or 4-1-4-5) letterdigit - letterdigit (A1-A5) (an optional separator between letter and digit is supported – a.1-a.5 or a-1-a-5) digitletter - digitletter (5a - 5d) (an optional separator between letter and digit is supported – 5.a-5.d or 5-a-5-d) any other forms are returned unmodified. str may be a comma- or semicolon-separated list This code copied from Module:Citation/CS1. The only modification is to require Module:Citation/CS1/Utilities so that it has access to the functions is_set() and has_accept_as_written() ]] local function hyphen_to_dash( str ) local utilities = require ('Module:Citation/CS1/Utilities'); -- only modification so that this function has access to is_set() and has_accept_as_written() if not utilities.is_set (str) then return str; end local accept; -- Boolean str = str:gsub ('&[nm]dash;', {['&ndash;'] = '–', ['&mdash;'] = '—'}); -- replace &mdash; and &ndash; entities with their characters; semicolon mucks up the text.split str = str:gsub ('&#45;', '-'); -- replace HTML numeric entity with hyphen character str = str:gsub ('&nbsp;', ' '); -- replace &nbsp; entity with generic keyboard space character local out = {}; local list = mw.text.split (str, '%s*[,;]%s*'); -- split str at comma or semicolon separators if there are any for _, item in ipairs (list) do -- for each item in the list item, accept = utilities.has_accept_as_written (item); -- remove accept-this-as-written markup when it wraps all of item if not accept and mw.ustring.match (item, '^%w*[%.%-]?%w+%s*[%-–—]%s*%w*[%.%-]?%w+$') then -- if a hyphenated range or has endash or emdash separators if item:match ('^%a+[%.%-]?%d+%s*%-%s*%a+[%.%-]?%d+$') or -- letterdigit hyphen letterdigit (optional separator between letter and digit) item:match ('^%d+[%.%-]?%a+%s*%-%s*%d+[%.%-]?%a+$') or -- digitletter hyphen digitletter (optional separator between digit and letter) item:match ('^%d+[%.%-]%d+%s*%-%s*%d+[%.%-]%d+$') or -- digit separator digit hyphen digit separator digit item:match ('^%d+%s*%-%s*%d+$') or -- digit hyphen digit item:match ('^%a+%s*%-%s*%a+$') then -- letter hyphen letter item = item:gsub ('(%w*[%.%-]?%w+)%s*%-%s*(%w*[%.%-]?%w+)', '%1–%2'); -- replace hyphen, remove extraneous space characters else item = mw.ustring.gsub (item, '%s*[–—]%s*', '–'); -- for endash or emdash separated ranges, replace em with en, remove extraneous whitespace end end table.insert (out, item); -- add the (possibly modified) item to the output table end local temp_str = ''; -- concatenate the output table into a comma separated string temp_str, accept = utilities.has_accept_as_written (table.concat (out, ', ')); -- remove accept-this-as-written markup when it wraps all of concatenated out if accept then temp_str = utilities.has_accept_as_written (str); -- when global markup removed, return original str; do it this way to suppress boolean second return value return temp_str; else return temp_str; -- else, return assembled temp_str end end --[[--------------------------< A R G S _ F E T C H >--------------------------------------------------------- Because all of the templates share a common set of parameters, a single common function to fetch those parameters from frame and parent frame. ]] local function args_fetch (frame, ps) local args = args_default; -- create a copy of the default table local pframe = frame:getParent(); -- point to the template's parameter table for k, v in pairs (frame.args) do -- override defaults with values provided in the #invoke: if any args[k] = v; end args.postscript = pframe.args.postscript or pframe.args.ps or ps; if 'none' == args.postscript then args.postscript = ''; end args.page = pframe.args.p or pframe.args.page or ''; args.pages = pframe.args.pp or pframe.args.pages or ''; args.pages = ('' ~= args.pages) and hyphen_to_dash (args.pages) or ''; args.location = pframe.args.loc or ''; args.ref = pframe.args.ref or pframe.args.Ref or ''; args.ignore = ('yes' == pframe.args['ignore-false-positive']) or ('yes' == pframe.args['ignore-err']); for i, v in ipairs ({'P1', 'P2', 'P3', 'P4', 'P5'}) do -- loop through the five positional parameters and trim if set else empty string args[v] = (pframe.args[i] and mw.text.trim (pframe.args[i])) or ''; end if args.P5 and not is_year (args.P5, args) then local i = 6; -- initialize the indexer to the sixth positional parameter while pframe.args[i] do -- in case there are too many authors loop through the authors looking for a year local v = mw.text.trim (pframe.args[i]); -- trim if is_year (v, args) then -- if a year args.P5 = v; -- overwrite whatever was in args.P5 with year break; -- and abandon the search end i = i + 1; -- bump the indexer end end return args; end --[[--------------------------< H A R V A R D _ C I T A T I O N >---------------------------------------------- common entry point for: {{harvard citation}} aka {{harv}} {{Harvard citation no brackets}} aka {{harvnb}} {{harvcol}} {{harvcolnb}} {{harvcoltxt}} {{Harvard citation text}} aka {{harvtxt}} {{Harvp}} Distinguishing features (brackets and page separators) are specified in this module's {{#invoke}} in the respective templates. ]] local function harvard_citation (frame) local args = args_fetch (frame, ''); -- get the template and invoke parameters; default postscript is empty string return core (args); end --[[--------------------------< S T R I P _ U R L >------------------------------------------------------------ used by sfn() and sfnm(). This function fixes an issue with reference tooltip gadget where the tooltip is not displayed when an insource locator (|p=, |pp=, |loc=) has an external wikilink that contains a # character strip uri-reserved characters from urls in |p=, |pp-, and |loc= parameters The researved characters are: !#$&'()*+,/:;=?@[] ]] local function strip_url (pages) local escaped_uri; if not pages or ('' == pages) then return pages; end for uri in pages:gmatch ('%[(%a[%w%+%.%-]*://%S+)') do -- for each external link get the uri escaped_uri = uri:gsub ("([%(%)%.%%%+%-%*%?%[%^%$%]])", "%%%1" ); -- save a copy with lua pattern characters escaped uri = uri:gsub ("[!#%$&'%(%)%*%+,/:;=%?@%[%]%.%%]", ''); -- remove reserved characters and '%' because '%20' (space character) is a lua 'invalid capture index' pages = pages:gsub (escaped_uri, uri, 1); -- replace original uri with the stripped version end return pages; end --[[--------------------------< S F N >------------------------------------------------------------------------ entry point for {{sfn}} and {{sfnp}} ]] local function sfn (frame) local args = args_fetch (frame, '.'); -- get the template and invoke parameters; default postscript is a dot local result = core (args); -- go make a CITEREF anchor -- put it all together and then strip redundant spaces local name = table.concat ({'FOOTNOTE', args.P1, args.P2, args.P3, args.P4, args.P5, strip_url (args.page), strip_url (args.pages), strip_url (args.location)}):gsub ('%s+', ' '); return frame:extensionTag ({name='ref', args={name=name}, content=result}); end --[[--------------------------< S F N M >---------------------------------------------------------------------- common entry point for {{sfnm}} and {{sfnmp}} Distinguishing features (brackets) are specified in this module's {{#invoke}} in the respective templates. ]] local function sfnm (frame) local args = args_default; -- create a copy of the default table local pframe = frame:getParent(); -- point to the template's parameter table local n = 1; -- index of source; this is the 'n' in na1, ny, etc local first_pnum = 1; -- first of a pair of positional parameters local second_pnum = 2; -- second of a pair of positional parameters local last_ps = 0; -- index of the last source with |nps= set local last_index = 0; -- index of the last source; these used to determine which of |ps= or |nps= will terminate the whole rendering local out = {}; -- table to hold rendered sources local footnote = {'FOOTNOTE'}; -- all author, date, insource location stuff becomes part of the reference's footnote id; added as we go for k, v in pairs (frame.args) do -- override defaults with values provided in the #invoke: if any args[k] = v; end while true do if not pframe.args[table.concat ({n, 'a1'})] and not pframe.args[first_pnum] then break; -- no na1 or matching positional parameter so done end if pframe.args[table.concat ({n, 'a1'})] then -- does this source use named parameters? for _, v in ipairs ({'P1', 'P2', 'P3', 'P4', 'P5'}) do -- initialize for this source args[v] = ''; end for i, v in ipairs ({'P1', 'P2', 'P3', 'P4', 'P5'}) do -- extract author and year parameters for this source args[v] = pframe.args[table.concat ({n, 'a', i})] or ''; -- attempt to assign author name if '' == args[v] then -- when there wasn't an author name args[v] = pframe.args[table.concat ({n, 'y'})] or ''; -- attempt to assign year break; -- done with author/date for this source end end else -- this source uses positional parameters args.P1 = mw.text.trim (pframe.args[first_pnum]); -- yes, only one author supported args.P2 = (pframe.args[second_pnum] and mw.text.trim (pframe.args[second_pnum])) or ''; -- when positional author, year must also be positional for _, v in ipairs ({'P3', 'P4', 'P5'}) do -- blank the rest of these for this source args[v] = ''; end first_pnum = first_pnum + 2; -- source must use positional author and positional year second_pnum = first_pnum + 1; -- bump these for possible next positional source end args.postscript = pframe.args[table.concat ({n, 'ps'})] or ''; if 'none' == args.postscript then -- this for compatibility with other footnote templates; does nothing args.postscript = ''; end args.ref = pframe.args[table.concat ({n, 'ref'})] or ''; -- alternate reference for this source args.page = pframe.args[table.concat ({n, 'p'})] or ''; -- insource locations for this source args.pages = pframe.args[table.concat ({n, 'pp'})] or ''; args.pages = ('' ~= args.pages) and hyphen_to_dash (args.pages) or ''; args.location = pframe.args[table.concat ({n, 'loc'})] or ''; args.ignore = ('yes' == pframe.args[table.concat ({n, 'ignore-false-positive'})]) or ('yes' == pframe.args[table.concat ({n, 'ignore-err'})]); table.insert (out, core (args)); -- save the rendering of this source for k, v in ipairs ({'P1', 'P2', 'P3', 'P4', 'P5'}) do -- create the FOOTNOTE id if '' ~= args[v] then table.insert (footnote, args[v]); end end for k, v in ipairs ({'page', 'pages', 'location'}) do -- these done separately so that we can strip uri-reserved characters from extlinked page numbers if '' ~= args[v] then table.insert (footnote, strip_url (args[v])) end end last_index = n; -- flags used to select terminal postscript from nps or from end_ps if '' ~= args.postscript then last_ps = n; end n = n+1; -- bump for the next one end local name = table.concat (footnote):gsub ('%s+', ' '); -- put the footnote together and strip redundant space args.end_ps = pframe.args.postscript or pframe.args.ps or '.'; -- this is the postscript for the whole not for the individual sources if 'none' == args.end_ps then -- not an original sfnm parameter value; added for compatibility with other footnote templates args.end_ps = ''; end local result = table.concat ({table.concat (out, '; '), (last_index == last_ps) and '' or args.end_ps}); return frame:extensionTag ({name='ref', args={name=name}, content=result}); end --[[--------------------------< S F N R E F >------------------------------------------------------------------ implements {{sfnref}} ]] local function sfnref (frame) local args = getArgs (frame); local out = {}; for i=1, 5 do -- get the first five args if there are five args if args[i] then out[i] = args[i]; else break; -- less than 5 args break out end end if 5 == #out then -- when we have seen five args there may bemore local i = 6; -- initialize the indexer to the sixth positional parameter while args[i] do -- in case there are too many authors loop through the authors looking for a year if is_year (args[i], args) then -- if a year out[5] = args[i]; -- overwrite whatever was in args[5] with year break; -- and abandon the search end i = i + 1; -- bump the indexer end end return mw.uri.anchorEncode ('CITEREF' .. table.concat (out)); end --[[--------------------------< E X P O R T E D F U N C T I O N S >------------------------------------------ ]] return { harvard_citation = harvard_citation, sfn = sfn, sfnm = sfnm, sfnref = sfnref, }; 2x57eg4kn4kd2u38h6p4rteov6l4211 10 81514 1070560 1066435 2022-07-23T02:01:00Z 110.34.27.228 wikitext text/x-wiki {{#if:{{{speaker|}}}{{{state_legislature|}}}{{{state_assembly|}}}{{{speaker_office|}}}{{{state_delegate|}}}{{{state_house|}}}{{{prior_term|}}}{{{nominee|}}}{{{candidate|}}}{{{termstart|}}}{{{election_date|}}}{{{majority_leader|}}}{{{minority_floor_leader|}}}{{{minority_leader|}}}{{{majority_floor_leader|}}}{{{jr/sr|}}}{{{succeeding|}}}{{{state|}}}{{{jr/sr and state|}}}{{{state_senate|}}}{{{district|}}}{{{ambassador_from|}}}{{{minister_from|}}}{{{order|}}}{{{office|}}}{{{title|}}}{{{country|}}}{{{constituency_AM|}}}{{{constituency_MP|}}}{{{parliament|}}}{{{assembly|}}}{{{constituency_|}}}{{{riding|}}}{{{term|}}}{{{termend|}}}{{{alongside|}}}{{{co-leader|}}} |{{infobox|child=yes | headerstyle = background:{{{color|lavender}}} | datastyle = border-bottom:none <!--------Speaker of the House---------> | header1 = {{#if:{{{speaker|}}}| {{{speaker}}} {{#if:{{{state_legislature|}}} |[[Speaker of the {{{state_legislature}}} Legislature]] |{{#if:{{{state_assembly|}}} |[[Speaker of the {{{state_assembly|}}} {{#ifeq:{{{state_assembly|}}}|Nevada||{{#ifeq:{{{state_assembly|}}}|New Jersey|General|State}}}} Assembly]] |{{#if:{{{speaker_office|}}}|{{{speaker_office}}}|[[Speaker of the {{#if:{{{state_delegate|}}} |{{{state_delegate}}}|{{#if:{{{state_house|}}} |{{{state_house}}}|United States}}}} House of {{#if:{{{state_delegate|}}}|Delegates|Representatives}}|Speaker of the {{#if:{{{state_delegate|}}} |{{{state_delegate}}}|{{#if:{{{state_house|}}} |{{{state_house}}}|U.S.}}}} House of {{#if:{{{state_delegate|}}}|Delegates|Representatives}}]]}} }} }}{{#if:{{{prior_term|}}}| <br /><small>{{{prior_term}}}</small>}} }} <!--------Office---------> | header2 = {{#if:{{{nominee|}}}{{{candidate|}}}| {{#if:{{{party_election|}}}{{{party|}}} |{{#if:{{{party_election|}}}|{{{party_election}}}|{{{party}}}}} {{#if:{{{nominee|}}}|nominee for<br>{{{nominee}}}|candidate for<br>{{{candidate}}}}} |{{#if:{{{nominee|}}}|Nominee for<br>{{{nominee}}}|Candidate for<br>{{{candidate}}}}} }} }} | data3 = {{#if:{{{nominee|}}}{{{candidate|}}}| {{#if:{{{termstart|}}}{{{election_date|}}} | {{nowrap|'''Election date'''}}<br />{{#if:{{{election_date|}}}|{{{election_date}}}|{{{termstart}}}}} }} }} | header4 = {{#if:{{{majority_leader|}}}{{{minority_floor_leader|}}}{{{minority_leader|}}}{{{majority_floor_leader|}}}|| {{#if:{{{jr/sr|}}}|{{{state}}}बाट<br /> [[अमेरिकी सिनेट|<!--Changed code to eliminate "Junior/Senior" distinction for U.S. Senators per [[Template talk:Infobox Officeholder#Senior/Junior U.S. Senators]]{{{jr/sr}}}-->अमेरिकी सिनेटर{{#if:{{{succeeding|}}} |-elect}}]] }} }} | header5 = {{#if:{{{majority_leader|}}}{{{minority_floor_leader|}}}{{{minority_leader|}}}{{{majority_floor_leader|}}}|| {{{jr/sr and state|}}} }} | header6 = {{#if:{{{majority_leader|}}}{{{minority_floor_leader|}}}{{{minority_leader|}}}{{{majority_floor_leader|}}}|| {{#if:{{{state_senate|}}}|Member{{#if:{{{succeeding|}}} |-elect}} of the [[{{{state_senate}}} Senate]]<br />from the {{{district}}} district{{#if:{{{prior_term|}}}| <br /><small>{{{prior_term}}}</small>}} }} }} | header7 = {{#if:{{{majority_leader|}}}{{{minority_floor_leader|}}}{{{minority_leader|}}}{{{majority_floor_leader|}}}|| {{#if:{{{state_legislature|}}}|Member{{#if:{{{succeeding|}}} |-elect}} of the [[{{{state_legislature}}} Legislature]]<br />from the {{{district}}} district }} }} | header8 = {{#if:{{{ambassador_from|}}}{{{minister_from|}}}|| {{#if:{{{order|}}} |{{{order}}}{{#if:{{{office|}}} |&#32;[[{{{office}}}]]}}{{#if:{{{state|}}} |&#32;[[{{{state}}}]]}}{{#if:{{{title|}}} |&#32;{{{title}}}}} |{{{office|}}} }} }} | header9 = {{#if:{{{ambassador_from|}}}{{{minister_from|}}}|| {{#if:{{{order|}}} ||{{{title|}}} }} }} <!--------Ambassador---------> | header10 = {{#if:{{both|{{{ambassador_from|}}}{{{minister_from|}}}|{{{country|}}}}} |{{#if:{{{order|}}}|{{{order}}}}} {{#if:{{{minister_from|}}} |[[{{{minister_from}}} Ambassador to {{{country}}}|{{{minister_from}}} Minister to {{{country}}}]] |[[{{{ambassador_from}}} Ambassador to {{{country}}}]] }} [[Category:Pages using infobox officeholder with ambassador from or minister from]] }} <!--------MP---------> | header11 = {{#if:{{{constituency_AM|}}}{{{constituency_MP|}}}| {{#ifeq:{{{parliament|}}}|Ireland|[[Teachta Dála]]|{{#if:{{{constituency_AM|}}}|{{#if:{{{assembly|}}}|Member of the [[{{{assembly}}} Assembly]]|Assembly Member}}|Member of {{#if:{{{parliament|}}}|the [[{{{parliament}}} Parliament]]|Parliament}}}}}}<br />for {{{constituency_{{#if:{{{constituency_AM|}}}|AM|MP}}}}} }} | header12 = {{#if:{{{riding|}}}|{{#if:{{{constituency_AM|}}}|{{#if:{{{assembly|}}}|Member of the [[{{{assembly}}} Assembly]]|Assembly Member}}|Member of {{#if:{{{parliament|}}}|the [[{{{parliament}}} Parliament]]|Parliament}}}}<br />for {{{riding}}} }} <!--------Majority Leader (State Senate)---------> | header13 = {{#if:{{{majority_leader|}}}|{{{majority_leader}}} {{#if:{{{state_senate|}}}|[[Majority Leader of the {{{state_senate}}} Senate]]|[[United States Senate Majority Leader]]}} }} <!--------Majority Floor Leader (State Senate)---------> | header14 = {{#if:{{{majority_floor_leader|}}}|{{{majority_floor_leader}}} [[Majority Floor Leader of the {{{state_senate}}} Senate]] }} <!--------Minority Leader (State Senate)---------> | header15 = {{#if:{{{minority_leader|}}}|{{{minority_leader}}} [[Minority Leader of the {{{state_senate}}} Senate]] }} <!--------Minority Floor Leader (State Senate)---------> | header16 = {{#if:{{{minority_floor_leader|}}}|{{{minority_floor_leader}}} [[Minority Floor Leader of the {{{state_senate}}} Senate]] }} <!--------Congressman---------> | header17 = {{#if:{{{state_legislature|}}}{{{state_senate|}}}{{{jr/sr|}}}{{{jr/sr and state|}}}|| {{#if:{{{district|}}}|{{#if:{{{state_assembly|}}} |Member{{#if:{{{succeeding|}}}|-elect}} of the [[{{{state_assembly|}}} {{#ifeq:{{{state_assembly|}}}|Nevada||{{#ifeq:{{{state_assembly|}}}|New Jersey|General|State}}}} Assembly]]<br />from the |Member{{#if:{{{succeeding|}}}|-elect}} of the [[{{#if:{{{state_house|}}} |{{{state_house}}}|{{#if:{{{state_delegate|}}}|{{{state_delegate}}}|United States }}}} {{#if:{{{state_delegate|}}}|House of Delegates|House of Representatives}}|{{#if:{{{state_house|}}} |{{{state_house}}}|{{#if:{{{state_delegate|}}}|{{{state_delegate}}}|U.S.}}}}&#32;{{#if:{{{state_delegate|}}}|House&#32;of&#32;Delegates|{{#if:{{{state_house|}}}| }}House&#32;of&#32;Representatives}}]]<br />from {{#if:{{{state_delegate|}}}|the |{{#if:{{{state_house|}}}|the |{{{state}}}'s}}}} }} {{{district}}} district{{#if:{{{prior_term|}}}| <br /><small>{{{prior_term}}}</small>}} }} }} <!--------Term---------> | data18 = {{#if:{{{nominee|}}}{{{candidate|}}}|| {{#if:{{{succeeding|}}} | {{nowrap|'''Taking office'''}}<br />{{{termstart}}} | {{#if: {{{term|}}} | {{nowrap|'''{{{termlabel|कार्यकाल}}}'''}}<br />{{{term}}} }} }} }} | data19 = {{#if:{{{nominee|}}}{{{candidate|}}}|| {{#if:{{{succeeding|}}} | |{{#if:{{{termstart|}}} | {{#if:{{{termend|}}} |<!--then: term has start and end:-->{{nowrap|'''{{{termlabel|कार्यकाल}}}'''}}<br />{{{termstart}}}{{#iferror:{{#expr:{{{termstart}}}*{{{termend}}}}}|&nbsp;–&#32;|–}}{{{termend}}}{{#if:{{{alongside|}}}{{{co-leader|}}}|<br />{{#if:{{{alongside|}}}|सहकर्मी|Co-leading}} {{#if:{{{alongside|}}}|{{{alongside}}}|{{{co-leader}}}}}}} |<!--else: term is ongoing--><div style="width:100%; margin:0; padding:0; background-color: {{{color|lavender}}}">'''[[बहालवाला]]'''</div> }} }} }} }} | data20 = {{#if:{{{nominee|}}}{{{candidate|}}}|| {{#if:{{{succeeding|}}} | |{{#if:{{{termstart|}}} |{{#if:{{{termend|}}} |<!--then nothing else; term has ended--> |<!--else term is ongoing:-->{{nowrap|'''पद बहाली'''}}&#32;<br />{{{termstart}}}{{#if:{{{alongside|}}}{{{co-leader|}}}|<br />{{#if:{{{alongside|}}}|सहकर्मी|Co-leader}} {{#if:{{{alongside|}}}|{{{alongside}}}|{{{co-leader}}}}}}} }} }} }} }} }} }}<!-- end infobox1 / start infobox2 -->{{#if:{{{monarch|}}}{{{president|}}}{{{governor-general|}}}{{{governor_general|}}}{{{primeminister|}}}{{{chancellor|}}}{{{minister|}}}{{{taoiseach|}}}{{{firstminister|}}}{{{chiefminister|}}}{{{premier|}}}{{{governor|}}}{{{lieutenant_governor|}}}{{{vicepresident|}}}{{{vicegovernor|}}}{{{viceprimeminister|}}}{{{vicepremier|}}}{{{deputy|}}}{{{leader|}}}{{{lieutenant|}}}{{{nominator|}}}{{{appointer|}}}{{{opponent|}}}{{{incumbent|}}}{{{succeeding|}}}{{{preceding|}}}{{{predecessor|}}}{{{preceded|}}}{{{successor|}}}{{{succeeded|}}}{{{constituency|}}}{{{majority|}}}{{{1namedata|}}}{{{2namedata|}}}{{{3namedata|}}}{{{4namedata|}}}{{{5namedata|}}}{{{runningmate|}}}| {{infobox|child=yes | labelstyle = text-align:left | label1 = {{nowrap|नामाङ्कन कर्ता}} | data1 = {{{nominator|}}} | label2 = {{nowrap|नियुक्ति कर्ता}} | data2 = {{{appointer|}}} <!--------President, Prime Minister, Governor---------> | label3 = शासक | data3 = {{{monarch|}}} | label4 = राष्ट्रपति | data4 = {{{president|}}} | label5 = {{#if:{{{governor_general|}}}|गभर्नर जनरल|गभर्नर-जनरल}} | data5 = {{#if:{{{governor_general|}}}|{{{governor_general}}}|{{{governor-general|}}}}} | label6 = प्रधानमन्त्री | data6 = {{{primeminister|}}} | label7 = चान्सलर | data7 = {{{chancellor|}}} | label8 = मन्त्री | data8 = {{{minister|}}} | label9 = Taoiseach | data9 = {{{taoiseach|}}} | label10 = {{nowrap|First Minister}} | data10 = {{{firstminister|}}} | label11 = {{nowrap|Chief Minister}} | data11 = {{{chiefminister|}}} | label12 = Premier | data12 = {{{premier|}}} | label13 = प्रदेश प्रमुख | data13 = {{{governor|}}} | label14 = Lieutenant Governor | data14 = {{{lieutenant_governor|}}} <!--------Vice president/s, Vice Prime Minister/s, Deputy/ies, Lieutenant/s---------> | label15 = {{nowrap|{{#if:{{{office|}}}|{{#ifeq:{{isValidPageName|Vice {{{office}}}}}|valid|[[उप{{{office}}}|उपराष्ट्रपति]]|उपराष्ट्रपति}}|उपराष्ट्रपति}}}} | data15 = {{{vicepresident|}}} | label16 = {{nowrap|{{#if:{{{office|}}}|{{#ifeq:{{isValidPageName|Vice {{{office}}}}}|valid|[[Vice {{{office}}}|Vice Governor]]|Vice Governor}}|Vice Governor}}}} | data16 = {{{vicegovernor|}}} | label17 = {{nowrap|{{#if:{{{office|}}}|[[Vice {{{office}}}|Vice PM]]|Vice [[प्रधानमन्त्री|प्रम]]}}}} | data17 = {{{viceprimeminister|}}} | label18 = {{nowrap|{{#if:{{{office|}}}|{{#ifeq:{{isValidPageName|Vice {{{office}}}}}|valid|[[Vice {{{office}}}|Vice Premier]]|Vice Premier}}|Vice Premier}}}} | data18 = {{{vicepremier|}}} | label19 = {{#if:{{{office|}}}|{{#ifeq:{{isValidPageName|सहायक {{{office}}}}}|valid|[[सहायक {{{office}}}|सहायक]]|सहायक}}|सहायक}} | data19 = {{{deputy|}}} | label20 = नेता | data20 = {{{leader|}}} | label21 = {{#if:{{{office|}}}|[[Lieutenant {{{office}}}|Lieutenant]]|Lieutenant}} | data21 = {{{lieutenant|}}} <!--------Blank fields---------> | label22 = {{{1blankname|}}} | data22 = {{{1namedata|}}} | label23 = {{{2blankname|}}} | data23 = {{{2namedata|}}} | label24 = {{{3blankname|}}} | data24 = {{{3namedata|}}} | label25 = {{{4blankname|}}} | data25 = {{{4namedata|}}} | label26 = {{{5blankname|}}} | data26 = {{{5namedata|}}} <!--------Predecessor/successor---------> | label27 = {{nowrap|Running mate}} | data27 = {{{runningmate|}}} | label28 = विपक्षी(हरू) | data28 = {{{opponent|}}} | label29 = Incumbent | data29 = {{{incumbent|}}} | label30 = {{#if:{{{succeeding|}}}|Succeeding|Preceding}} | data30 = {{#if:{{{succeeding|}}}|{{{succeeding|}}}|{{{preceding|}}}}} | label32 = {{nowrap|पूर्वाधिकारी}} | data32 = {{#if:{{{succeeding|}}}||{{#if:{{{predecessor|}}}|{{{predecessor}}}|{{{preceded|}}}}}}} | label33 = {{nowrap|उतराधिकारी}} | data33 = {{#if:{{{succeeding|}}}||{{#switch:{{#if:{{{successor|}}}|{{{successor}}}|{{{succeeded|}}}}} | Incumbent | '''Incumbent''' | ''Incumbent'' | [[Incumbent]] | incumbent | '''incumbent''' | ''incumbent'' | [[incumbent]] = | #default = {{#if:{{{successor|}}}|{{{successor}}}|{{{succeeded|}}}}} }}}} <!--------Constituency/Majority---------> | label34 = निर्वाचन क्षेत्र | data34 = {{{constituency|}}} | label35 = Majority | data35 = {{{majority|}}} }} }}<noinclude>{{documentation}}</noinclude> tvsbf18wb0vx2aglpy15oyl2oo1si6q 0 88806 1070548 1068897 2022-07-22T16:55:48Z Bada Kaji 52836 सन्दर्भ wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | honorific-prefix = '''श्री [[कर्णेल]] [[काजी]]''' | name = उजिरसिंह थापा |image = File:Ujir Singh Thapa in crown.jpg |caption = योद्धा उजीरसिंह थापा भारदारी वस्त्रमा श्रीपेच सहित |allegiance = {{flagicon|नेपाल}} [[नेपाली]] |rank = कर्णेल |battles = [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल-अङ्ग्रेज युद्ध]] (पाल्पा-बुटबल) |birth_date = वि.सं. १८५२, चैत्र कृष्ण प्रतिपदा, बिहीबार |birth_place = [[नेपाल]] |death_date = वि. सं. १८८१ मार्ग २० (उमेर २९)<ref name="अन्नपूर्ण" /> | death_place = [[आर्यघाट]], [[काठमाडौँ|काठमाडौँ]] |office = [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम एवम् संरक्षक | term_start = वि.सं. १८७१ मंसिर ८<ref name="अन्नपूर्ण" /> | term_end = १८८१ |predecessor = [[अमरसिंह थापा (सानुकाजी)]] (हजुरबुवा) | successor = [[बख्तावर सिंह थापा|बख्तावरसिंह थापा]] |relations = [[नयनसिंह थापा|नैनसिंह थापा]] (बुवा)<br>[[भीमसेन थापा]] (ठूलोबुवा)<br>[[माथवरसिंह थापा]] (भाइ) }} '''उजिरसिंह थापा''' (कहीं कहीं '''वजीर सिंह थापा''' भनिएका) [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम थिए । उनले [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध]]मा [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]-[[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को मोर्चा सम्हालेका थिए । अङ्ग्रेजलाई जितेमा मन्दिर बनाउने भाकल गरेका थिए र [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को [[रणउजीश्वरी भगवती मन्दिर|रणउजेश्वरी भगवती मन्दिर]] उनले नै बनाएका हुन् । [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा [[भगवतीजात्रा]]को प्रचलन रहेको छ ।<ref name="अन्नपूर्ण" /> अङ्ग्रेजलाई तीब्र चतुर्याइँले पछि पारेको एक कहानी पनि छ । ==परिवार== उनको जन्म काजी [[नयनसिंह थापा]] र मूखिनी रण कुमारी थापाको जेठो छोराका रूपमा वि.सं. १८५२ मा भएको थियो । उनका भाइ नेपालको पहिलो प्रधानमन्त्री उपाधि पाउने [[माथवरसिंह थापा]] हुन् । उनी [[अमरसिंह थापा|सानुकाजी जनरलअमर सिंह थापा]] का नाती हुन् । ==कार्य== [[File: Ujir Singh Thapa letter.gif|thumb|उजीरसिंहको हस्तलिखित पत्रको खोलमा उनको मोहरछाप लगाइएको]] निष्कासित पाल्पाली राजाको मद्दतले [[जनरल वुड]]ले सिउराज, जीतगढी, नुवाकोट (पल्लो), हमला गर्न चाहन्थे । [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]को रक्षा गणलाई पार गरी [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा हमला गर्ने दाउमा अङ्ग्रेजी फौज थिए । १२०० नेपाली फौजलाई कर्णेल उजीरले जीतगढी, नुवाकोटगढी र काठेगढीमा तयार राखेका थिए । रणकौशलता सिपालु उजीर एक अनुशासित सेना अधिकारी थिए । अङ्ग्रेज हमला २२ पौष, १८७१ मा जीतगढीमाथि भयो । [[तिनाउ नदी]] तर्न खोज्दा नेपाली फौजले अङ्ग्रेजलाई ध्वस्त बनाए । अर्को फौज [[तानसेन नगरपालिका|तानसेन बजार]]तिर बढ्दै थियो जुन पराजित भयो । वुड [[गोरखपुर]] तिर फिर्ता गए । नुवाकोटगढीमा ७० नेपालीको मृत्यु भयो भने ३०० अङ्ग्रेज मारिए । ==मृत्यु== वि.सं. १८८१ साल मार्ग सुदी १२ (मार्ग २० गते) काठमाडौँ आर्यघाटमा २९ वर्षको उमेरमा मृत्यु भयो । मृत्युको एघारौँ दिनको काम सकिएपछि कर्णेल उजिरसिंह थापाको जेठी मुख्यानीबाट जगदिव्यश्वरी छोरीको जन्म भयो । <ref name=अन्नपूर्ण पोस्ट>{{Cite web|title =उजिरसिंह थापाको सालिक|url=http://annapurnapost.com/news/70416|website =Annapurna Post|accessdate =२३ बैशाख २०७४ ०९:०५:०१}}</ref> ==यो पनि हेर्नुहोस्== *[[रणवीर सिंह थापा]] == सन्दर्भ सामग्रीहरू == ===स्रोतहरू=== {{सन्दर्भसूची}} ===कागजातहरू=== *{{Cite web|url=https://www.pustakalaya.org/media/uploads/op/pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf|title=नेपालको इतिहासमा उजिरसिंह थापाको योगदान|last=बानियाँ|first=कर्णबहादुर|date=वि. सं. २०७०|publisher=धवल पुस्तकालय|accessdate=७ साउन २०७९}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:पाल्पाका बडाहाकिमहरू]] [[श्रेणी:नेपाली हिन्दूहरू]] 2ti4gqmn3sztbdcjk2a0hcxkurce0s8 1070551 1070548 2022-07-22T17:26:40Z Bada Kaji 52836 प्रारम्भिक जीवन wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | honorific-prefix = '''श्री [[कर्णेल]] [[काजी]]''' | name = उजिरसिंह थापा |image = File:Ujir Singh Thapa in crown.jpg |caption = योद्धा उजीरसिंह थापा भारदारी वस्त्रमा श्रीपेच सहित |allegiance = {{flagicon|नेपाल}} [[नेपाली]] |rank = कर्णेल |battles = [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल-अङ्ग्रेज युद्ध]] (पाल्पा-बुटबल) |birth_date = वि.सं. १८५२, चैत्र कृष्ण प्रतिपदा, बिहीबार |birth_place = [[नेपाल]] |death_date = वि. सं. १८८१ मार्ग २० (उमेर २९)<ref name="अन्नपूर्ण" /> | death_place = [[आर्यघाट]], [[काठमाडौँ|काठमाडौँ]] |office = [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम एवम् संरक्षक | term_start = वि.सं. १८७१ मंसिर ८<ref name="अन्नपूर्ण" /> | term_end = १८८१ |predecessor = [[अमरसिंह थापा (सानुकाजी)]] (हजुरबुवा) | successor = [[बख्तावर सिंह थापा|बख्तावरसिंह थापा]] |relations = [[नयनसिंह थापा|नैनसिंह थापा]] (बुवा)<br>[[भीमसेन थापा]] (ठूलोबुवा)<br>[[माथवरसिंह थापा]] (भाइ) }} '''उजिरसिंह थापा''' (कहीं कहीं '''वजीर सिंह थापा''' भनिएका) [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम थिए । उनले [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध]]मा [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]-[[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को मोर्चा सम्हालेका थिए । अङ्ग्रेजलाई जितेमा मन्दिर बनाउने भाकल गरेका थिए र [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को [[रणउजीश्वरी भगवती मन्दिर|रणउजेश्वरी भगवती मन्दिर]] उनले नै बनाएका हुन् । [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा [[भगवतीजात्रा]]को प्रचलन रहेको छ ।<ref name="अन्नपूर्ण" /> अङ्ग्रेजलाई तीब्र चतुर्याइँले पछि पारेको एक कहानी पनि छ । == प्रारम्भिक जीवन == उजिरसिंह थापाको जन्म काजी [[नयनसिंह थापा]] र मूखिनी [[रण कुमारी थापा]]को जेठो छोराका रूपमा वि.सं. १८५२ साल चैत्र कृष्ण [[प्रतिपदा]]मा भएको थियो।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} उनका पूर्वज काजी [[वीरभद्र थापा]]ले [[नेपालको एकीकरण]]मा [[नेपाल एकिकरण अभियानका लडाँइहरू|युद्ध लडेका थिए]]।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=२}} उनी [[बगाले थापा]] थिए र उनका भाइ नेपालको मुख्तियार [[माथवरसिंह थापा]] पनि थिए। उनी [[अमरसिंह थापा|सानुकाजी जनरलअमर सिंह थापा]] का नाती हुन् । == कार्य == [[File: Ujir Singh Thapa letter.gif|thumb|उजीरसिंहको हस्तलिखित पत्रको खोलमा उनको मोहरछाप लगाइएको]] निष्कासित पाल्पाली राजाको मद्दतले [[जनरल वुड]]ले सिउराज, जीतगढी, नुवाकोट (पल्लो), हमला गर्न चाहन्थे । [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]को रक्षा गणलाई पार गरी [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा हमला गर्ने दाउमा अङ्ग्रेजी फौज थिए । १२०० नेपाली फौजलाई कर्णेल उजीरले जीतगढी, नुवाकोटगढी र काठेगढीमा तयार राखेका थिए । रणकौशलता सिपालु उजीर एक अनुशासित सेना अधिकारी थिए । अङ्ग्रेज हमला २२ पौष, १८७१ मा जीतगढीमाथि भयो । [[तिनाउ नदी]] तर्न खोज्दा नेपाली फौजले अङ्ग्रेजलाई ध्वस्त बनाए । अर्को फौज [[तानसेन नगरपालिका|तानसेन बजार]]तिर बढ्दै थियो जुन पराजित भयो । वुड [[गोरखपुर]] तिर फिर्ता गए । नुवाकोटगढीमा ७० नेपालीको मृत्यु भयो भने ३०० अङ्ग्रेज मारिए । ==मृत्यु== वि.सं. १८८१ साल मार्ग सुदी १२ (मार्ग २० गते) काठमाडौँ आर्यघाटमा २९ वर्षको उमेरमा मृत्यु भयो । मृत्युको एघारौँ दिनको काम सकिएपछि कर्णेल उजिरसिंह थापाको जेठी मुख्यानीबाट जगदिव्यश्वरी छोरीको जन्म भयो । <ref name=अन्नपूर्ण पोस्ट>{{Cite web|title =उजिरसिंह थापाको सालिक|url=http://annapurnapost.com/news/70416|website =Annapurna Post|accessdate =२३ बैशाख २०७४ ०९:०५:०१}}</ref> ==यो पनि हेर्नुहोस्== *[[रणवीर सिंह थापा]] == सन्दर्भ सामग्रीहरू == ===स्रोतहरू=== {{सन्दर्भसूची}} ===कागजातहरू=== *{{Cite web|url=https://www.pustakalaya.org/media/uploads/op/pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf|title=नेपालको इतिहासमा उजिरसिंह थापाको योगदान|last=बानियाँ|first=कर्णबहादुर|date=वि. सं. २०७०|publisher=धवल पुस्तकालय|accessdate=७ साउन २०७९}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:पाल्पाका बडाहाकिमहरू]] [[श्रेणी:नेपाली हिन्दूहरू]] tomxgo75m3vdv6jt8glqkktbns931om 1070554 1070551 2022-07-22T17:38:28Z Bada Kaji 52836 सुधार गरियो wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | honorific-prefix = '''श्री [[कर्णेल]] [[काजी]]''' | name = उजिरसिंह थापा |image = File:Ujir Singh Thapa in crown.jpg |caption = योद्धा उजीरसिंह थापा भारदारी वस्त्रमा श्रीपेच सहित |allegiance = {{flagicon|नेपाल}} [[नेपाली]] |rank = कर्णेल |battles = [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल-अङ्ग्रेज युद्ध]] (पाल्पा-बुटबल) |birth_date = वि.सं. १८५२, चैत्र कृष्ण प्रतिपदा, बिहीबार |birth_place = [[नेपाल]] |death_date = वि. सं. १८८१ मार्ग २० (उमेर २९)<ref name="अन्नपूर्ण" /> | death_place = [[आर्यघाट]], [[काठमाडौँ|काठमाडौँ]] |office = [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम एवम् संरक्षक | term_start = वि.सं. १८७१ मंसिर ८<ref name="अन्नपूर्ण" /> | term_end = १८८१ |predecessor = [[अमरसिंह थापा (सानुकाजी)]] (हजुरबुवा) | successor = [[बख्तावर सिंह थापा|बख्तावरसिंह थापा]] |relations = [[नयनसिंह थापा|नैनसिंह थापा]] (बुवा)<br>[[भीमसेन थापा]] (ठूलोबुवा)<br>[[माथवरसिंह थापा]] (भाइ) }} '''उजिरसिंह थापा''' (कहीं कहीं '''वजीर सिंह थापा''' भनिएका) [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम थिए । उनले [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध]]मा [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]-[[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को मोर्चा सम्हालेका थिए । अङ्ग्रेजलाई जितेमा मन्दिर बनाउने भाकल गरेका थिए र [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को [[रणउजीश्वरी भगवती मन्दिर|रणउजेश्वरी भगवती मन्दिर]] उनले नै बनाएका हुन् । [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा [[भगवतीजात्रा]]को प्रचलन रहेको छ ।<ref name="अन्नपूर्ण" /> अङ्ग्रेजलाई तीब्र चतुर्याइँले पछि पारेको एक कहानी पनि छ । == प्रारम्भिक जीवन == उजिरसिंह थापाको जन्म काजी [[नयनसिंह थापा]] र मूखिनी [[रण कुमारी थापा]]को जेठो छोराका रूपमा वि.सं. १८५२ साल चैत्र कृष्ण [[प्रतिपदा]]मा भएको थियो।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} उनका पूर्वज काजी [[वीरभद्र थापा]]ले [[नेपालको एकीकरण]]मा [[नेपाल एकिकरण अभियानका लडाँइहरू|युद्ध लडेका थिए]]।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=२}} उनी [[बगाले थापा]] थिए र उनका भाइ नेपालको मुख्तियार [[माथवरसिंह थापा]] पनि थिए। उनी [[अमरसिंह थापा|सानुकाजी जनरलअमर सिंह थापा]] का नाती हुन् । == कार्य == [[File: Ujir Singh Thapa letter.gif|thumb|उजीरसिंहको हस्तलिखित पत्रको खोलमा उनको मोहरछाप लगाइएको]] निष्कासित पाल्पाली राजाको मद्दतले [[जनरल वुड]]ले सिउराज, जीतगढी, नुवाकोट (पल्लो), हमला गर्न चाहन्थे । [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]को रक्षा गणलाई पार गरी [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा हमला गर्ने दाउमा अङ्ग्रेजी फौज थिए । १२०० नेपाली फौजलाई कर्णेल उजीरले जीतगढी, नुवाकोटगढी र काठेगढीमा तयार राखेका थिए । रणकौशलता सिपालु उजीर एक अनुशासित सेना अधिकारी थिए । अङ्ग्रेज हमला २२ पौष, १८७१ मा जीतगढीमाथि भयो । [[तिनाउ नदी]] तर्न खोज्दा नेपाली फौजले अङ्ग्रेजलाई ध्वस्त बनाए । अर्को फौज [[तानसेन नगरपालिका|तानसेन बजार]]तिर बढ्दै थियो जुन पराजित भयो । वुड [[गोरखपुर]] तिर फिर्ता गए । नुवाकोटगढीमा ७० नेपालीको मृत्यु भयो भने ३०० अङ्ग्रेज मारिए । ==मृत्यु== वि.सं. १८८१ साल मार्ग सुदी १२ (मार्ग २० गते) काठमाडौँ आर्यघाटमा २९ वर्षको उमेरमा मृत्यु भयो । मृत्युको एघारौँ दिनको काम सकिएपछि कर्णेल उजिरसिंह थापाको जेठी मुख्यानीबाट जगदिव्यश्वरी छोरीको जन्म भयो । <ref name=अन्नपूर्ण पोस्ट>{{Cite web|title =उजिरसिंह थापाको सालिक|url=http://annapurnapost.com/news/70416|website =Annapurna Post|accessdate =२३ बैशाख २०७४ ०९:०५:०१}}</ref> ==यो पनि हेर्नुहोस्== *[[रणवीर सिंह थापा]] == सन्दर्भ सामग्रीहरू == ===स्रोतहरू=== {{सन्दर्भसूची}} ===कागजातहरू=== *{{cite book|url=https://www.pustakalaya.org/media/uploads/op/pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf|title=नेपालको इतिहासमा उजिरसिंह थापाको योगदान|last=बानियाँ|first=कर्णबहादुर|date=२०७०|publisher=धवल पुस्तकालय|accessdate=७ साउन २०७९}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:पाल्पाका बडाहाकिमहरू]] [[श्रेणी:नेपाली हिन्दूहरू]] 09c22h4dsqvu48ljmuc5sfgj0nlx62y 1070555 1070554 2022-07-22T18:02:24Z Bada Kaji 52836 +प्रारम्भिक जीवन wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | honorific-prefix = '''श्री [[कर्णेल]] [[काजी]]''' | name = उजिरसिंह थापा |image = File:Ujir Singh Thapa in crown.jpg |caption = योद्धा उजीरसिंह थापा भारदारी वस्त्रमा श्रीपेच सहित |allegiance = {{flagicon|नेपाल}} [[नेपाली]] |rank = कर्णेल |battles = [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल-अङ्ग्रेज युद्ध]] (पाल्पा-बुटबल) |birth_date = वि.सं. १८५२, चैत्र कृष्ण प्रतिपदा, बिहीबार |birth_place = [[नेपाल]] |death_date = वि. सं. १८८१ मार्ग २० (उमेर २९)<ref name="अन्नपूर्ण" /> | death_place = [[आर्यघाट]], [[काठमाडौँ|काठमाडौँ]] |office = [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम एवम् संरक्षक | term_start = वि.सं. १८७१ मंसिर ८<ref name="अन्नपूर्ण" /> | term_end = १८८१ |predecessor = [[अमरसिंह थापा (सानुकाजी)]] (हजुरबुवा) | successor = [[बख्तावर सिंह थापा|बख्तावरसिंह थापा]] |relations = [[नयनसिंह थापा|नैनसिंह थापा]] (बुवा)<br>[[भीमसेन थापा]] (ठूलोबुवा)<br>[[माथवरसिंह थापा]] (भाइ) }} '''उजिरसिंह थापा''' (कहीं कहीं '''वजीर सिंह थापा''' भनिएका) [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम थिए । उनले [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध]]मा [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]-[[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को मोर्चा सम्हालेका थिए । अङ्ग्रेजलाई जितेमा मन्दिर बनाउने भाकल गरेका थिए र [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को [[रणउजीश्वरी भगवती मन्दिर|रणउजेश्वरी भगवती मन्दिर]] उनले नै बनाएका हुन् । [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा [[भगवतीजात्रा]]को प्रचलन रहेको छ ।<ref name="अन्नपूर्ण" /> अङ्ग्रेजलाई तीब्र चतुर्याइँले पछि पारेको एक कहानी पनि छ । == प्रारम्भिक जीवन == उजिरसिंह थापाको जन्म काजी [[नयनसिंह थापा]] र मूखिनी [[रण कुमारी थापा]]को जेठो छोराका रूपमा वि.सं. १८५२ साल चैत्र कृष्ण [[प्रतिपदा]]मा भएको थियो।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} उनका पूर्वज काजी [[वीरभद्र थापा]]ले [[नेपालको एकीकरण]]मा [[नेपाल एकिकरण अभियानका लडाँइहरू|युद्ध लडेका थिए]] र उनकी आमा मूलकाजी [[रणजीत पाँडे]]की छोरी थिइन्।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=२}} उनका भाइबहिनी मुख्तियार [[माथवरसिंह थापा]], महारानी [[ललित त्रिपुरा सुन्दरी]] र [[गणेश कुमारी]] ([[जङ्गबहादुर राणा]]की आमा) थिए।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=४}} थापा ११ वर्षको हुदा उनको बुबाको मृत्यु भएपछि उनको आमाले हेरविचार गरेकी थिइन्।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} मुख्तियार [[भीमसेन थापा]]ले थापाको रेखदेख पनि गरेका थिए।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} उनलाई [[कर्णेल]]को दर्जा दिइएको थियो र उनले [[धनकुटा जिल्ला|धनकुटा]], [[सप्तरी जिल्ला|सप्तरी]], [[बारा जिल्ला|बारा]] र [[पर्सा जिल्ला|पर्सा]] क्षेत्रमा पनि काम गरेका थिए।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} == कार्य == [[File: Ujir Singh Thapa letter.gif|thumb|उजीरसिंहको हस्तलिखित पत्रको खोलमा उनको मोहरछाप लगाइएको]] निष्कासित पाल्पाली राजाको मद्दतले [[जनरल वुड]]ले सिउराज, जीतगढी, नुवाकोट (पल्लो), हमला गर्न चाहन्थे । [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]को रक्षा गणलाई पार गरी [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा हमला गर्ने दाउमा अङ्ग्रेजी फौज थिए । १२०० नेपाली फौजलाई कर्णेल उजीरले जीतगढी, नुवाकोटगढी र काठेगढीमा तयार राखेका थिए । रणकौशलता सिपालु उजीर एक अनुशासित सेना अधिकारी थिए । अङ्ग्रेज हमला २२ पौष, १८७१ मा जीतगढीमाथि भयो । [[तिनाउ नदी]] तर्न खोज्दा नेपाली फौजले अङ्ग्रेजलाई ध्वस्त बनाए । अर्को फौज [[तानसेन नगरपालिका|तानसेन बजार]]तिर बढ्दै थियो जुन पराजित भयो । वुड [[गोरखपुर]] तिर फिर्ता गए । नुवाकोटगढीमा ७० नेपालीको मृत्यु भयो भने ३०० अङ्ग्रेज मारिए । ==मृत्यु== वि.सं. १८८१ साल मार्ग सुदी १२ (मार्ग २० गते) काठमाडौँ आर्यघाटमा २९ वर्षको उमेरमा मृत्यु भयो । मृत्युको एघारौँ दिनको काम सकिएपछि कर्णेल उजिरसिंह थापाको जेठी मुख्यानीबाट जगदिव्यश्वरी छोरीको जन्म भयो । <ref name=अन्नपूर्ण पोस्ट>{{Cite web|title =उजिरसिंह थापाको सालिक|url=http://annapurnapost.com/news/70416|website =Annapurna Post|accessdate =२३ बैशाख २०७४ ०९:०५:०१}}</ref> ==यो पनि हेर्नुहोस्== *[[रणवीर सिंह थापा]] == सन्दर्भ सामग्रीहरू == ===स्रोतहरू=== {{सन्दर्भसूची}} ===कागजातहरू=== *{{cite book|url=https://www.pustakalaya.org/media/uploads/op/pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf|title=नेपालको इतिहासमा उजिरसिंह थापाको योगदान|last=बानियाँ|first=कर्णबहादुर|date=२०७०|publisher=धवल पुस्तकालय|accessdate=७ साउन २०७९}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:पाल्पाका बडाहाकिमहरू]] [[श्रेणी:नेपाली हिन्दूहरू]] hpub005qw4kqsua3wnr8yft248qdsnu 1070556 1070555 2022-07-22T18:41:37Z Bada Kaji 52836 +बडाहाकिम wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | honorific-prefix = '''श्री [[कर्णेल]] [[काजी]]''' | name = उजिरसिंह थापा |image = File:Ujir Singh Thapa in crown.jpg |caption = योद्धा उजीरसिंह थापा भारदारी वस्त्रमा श्रीपेच सहित |allegiance = {{flagicon|नेपाल}} [[नेपाली]] |rank = कर्णेल |battles = [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल-अङ्ग्रेज युद्ध]] (पाल्पा-बुटबल) |birth_date = वि.सं. १८५२, चैत्र कृष्ण प्रतिपदा, बिहीबार |birth_place = [[नेपाल]] |death_date = वि. सं. १८८१ मार्ग २० (उमेर २९)<ref name="अन्नपूर्ण" /> | death_place = [[आर्यघाट]], [[काठमाडौँ|काठमाडौँ]] |office = [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]का बडाहाकिम एवम् संरक्षक | term_start = वि.सं. १८७१ मंसिर ८<ref name="अन्नपूर्ण" /> | term_end = १८८१ |predecessor = [[अमरसिंह थापा (सानुकाजी)]] (हजुरबुवा) | successor = [[बख्तावर सिंह थापा|बख्तावरसिंह थापा]] |relations = [[नयनसिंह थापा|नैनसिंह थापा]] (बुवा)<br>[[भीमसेन थापा]] (ठूलोबुवा)<br>[[माथवरसिंह थापा]] (भाइ) }} '''उजिरसिंह थापा''' (कहीं कहीं '''वजीर सिंह थापा''' भनिएका) [[पाल्पाका बडाहाकिम]] थिए । उनले [[नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध|नेपाल अङ्ग्रेज युद्ध]]मा [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]-[[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को मोर्चा सम्हालेका थिए । अङ्ग्रेजलाई जितेमा मन्दिर बनाउने भाकल गरेका थिए र [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]को [[रणउजीश्वरी भगवती मन्दिर|रणउजेश्वरी भगवती मन्दिर]] उनले नै बनाएका हुन् । [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा [[भगवतीजात्रा]]को प्रचलन रहेको छ ।<ref name="अन्नपूर्ण" /> अङ्ग्रेजलाई तीब्र चतुर्याइँले पछि पारेको एक कहानी पनि छ । == प्रारम्भिक जीवन == उजिरसिंह थापाको जन्म काजी [[नयनसिंह थापा]] र मूखिनी [[रण कुमारी थापा]]को जेठो छोराका रूपमा वि.सं. १८५२ साल चैत्र कृष्ण [[प्रतिपदा]]मा भएको थियो।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} उनका पूर्वज काजी [[वीरभद्र थापा]]ले [[नेपालको एकीकरण]]मा [[नेपाल एकिकरण अभियानका लडाँइहरू|युद्ध लडेका थिए]] र उनकी आमा मूलकाजी [[रणजीत पाँडे]]की छोरी थिइन्।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=२}} उनका भाइबहिनी मुख्तियार [[माथवरसिंह थापा]], महारानी [[ललित त्रिपुरा सुन्दरी]] र [[गणेश कुमारी]] ([[जङ्गबहादुर राणा]]की आमा) थिए।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=४}} थापा ११ वर्षको हुदा उनको बुबाको मृत्यु भएपछि उनको आमाले हेरविचार गरेकी थिइन्।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} मुख्तियार [[भीमसेन थापा]]ले थापाको रेखदेख पनि गरेका थिए।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} उनलाई [[कर्णेल]]को दर्जा दिइएको थियो र उनले [[धनकुटा जिल्ला|धनकुटा]], [[सप्तरी जिल्ला|सप्तरी]], [[बारा जिल्ला|बारा]] र [[पर्सा जिल्ला|पर्सा]] क्षेत्रमा पनि काम गरेका थिए।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}} == बडाहाकिम == [[अमरसिंह थापा (सानुकाजी)|सानुकाजी अमरसिंह थापा]]को मृत्यु भएपछि १९-२० बर्सिए उजिरसिंह थापा वि.सं. १८७१ सालमा [[पाल्पाका बडाहाकिम]] भएका थिए।{{sfn|बानियाँ|२०७०|p=५}}<ref>{{Cite web|url=https://beta.gorkhapatraonline.com/opinion/2021-07-31-43286|title=उजिरसिंहको ऊर्जामय पुरुषार्थ|last=थापा|first=दिनबहादुर|date=१६ साउन २०७८|website=[[गोरखापत्र]]|accessdate=७ साउन २०७९}}</ref> [[File: Ujir Singh Thapa letter.gif|thumb|उजीरसिंहको हस्तलिखित पत्रको खोलमा उनको मोहरछाप लगाइएको]] निष्कासित पाल्पाली राजाको मद्दतले [[जनरल वुड]]ले सिउराज, जीतगढी, नुवाकोट (पल्लो), हमला गर्न चाहन्थे । [[बुटवल उपमहानगरपालिका|बुटबल]]को रक्षा गणलाई पार गरी [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]मा हमला गर्ने दाउमा अङ्ग्रेजी फौज थिए । १२०० नेपाली फौजलाई कर्णेल उजीरले जीतगढी, नुवाकोटगढी र काठेगढीमा तयार राखेका थिए । रणकौशलता सिपालु उजीर एक अनुशासित सेना अधिकारी थिए । अङ्ग्रेज हमला २२ पौष, १८७१ मा जीतगढीमाथि भयो । [[तिनाउ नदी]] तर्न खोज्दा नेपाली फौजले अङ्ग्रेजलाई ध्वस्त बनाए । अर्को फौज [[तानसेन नगरपालिका|तानसेन बजार]]तिर बढ्दै थियो जुन पराजित भयो । वुड [[गोरखपुर]] तिर फिर्ता गए । नुवाकोटगढीमा ७० नेपालीको मृत्यु भयो भने ३०० अङ्ग्रेज मारिए । ==मृत्यु== वि.सं. १८८१ साल मार्ग सुदी १२ (मार्ग २० गते) काठमाडौँ आर्यघाटमा २९ वर्षको उमेरमा मृत्यु भयो । मृत्युको एघारौँ दिनको काम सकिएपछि कर्णेल उजिरसिंह थापाको जेठी मुख्यानीबाट जगदिव्यश्वरी छोरीको जन्म भयो । <ref name=अन्नपूर्ण पोस्ट>{{Cite web|title =उजिरसिंह थापाको सालिक|url=http://annapurnapost.com/news/70416|website =Annapurna Post|accessdate =२३ बैशाख २०७४ ०९:०५:०१}}</ref> ==यो पनि हेर्नुहोस्== *[[रणवीर सिंह थापा]] == सन्दर्भ सामग्रीहरू == ===स्रोतहरू=== {{सन्दर्भसूची}} ===कागजातहरू=== *{{cite book|url=https://www.pustakalaya.org/media/uploads/op/pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf/KarnaBaniya2070BS_UjirSinghThapa.pdf|title=नेपालको इतिहासमा उजिरसिंह थापाको योगदान|last=बानियाँ|first=कर्णबहादुर|date=२०७०|publisher=धवल पुस्तकालय|accessdate=७ साउन २०७९}} [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:पाल्पाका बडाहाकिमहरू]] [[श्रेणी:नेपाली हिन्दूहरू]] ts4au9y6fea8fm3v53dt8tnodhho0wh 0 91278 1070523 986976 2022-07-22T13:28:35Z Krishnadahal12 57046 तस्वीर थपियो wikitext text/x-wiki {{Infobox person |image=File:Bir Bikram (ARPAN THAPA).jpg |caption=अर्पण थापा |birth name=<!-- only use if different from name above --> |birth_name=<!-- only use if different from name above --> |birth date={{Birth date and age|nf=yes|१९७९|११|१५}} |birth_date={{Birth date and age|nf=yes|१९७९|११|१५}} |birth place=[[काठमाडौँ|काठमाण्डौ]], नेपाल<ref>{{cite web|url=http://radiokantipur.ekantipur.com/red-carpet/69/Arpan-Thapa/ |title=Radio Kantipur- 96.1, 101.8 MHz: Nepal’s most listened Radio Station |website=Radiokantipur.ekantipur.com |date= |accessdate=2016-06-02}}</ref> |resting place coordinates=<!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} -->|resting_place_coordinates=<!-- {{coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> |nationality={{flagcountry|नेपाल}} |ethnicity=<!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> |occupation=अभिनेता, निर्देशक, लेखक |years active=सन् २००७–वर्तमान् |net worth=<!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source -->|net_worth=<!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source --> |height={{height|m=१.७४}}|weight=<!-- {{convert|X|kg|lb|0|abbr=on}} or {{convert|X|lb|kg|0|abbr=on}} -->|religion=<!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source -->|denomination=<!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source -->|criminal charge=<!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources -->|criminal_charge=<!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources -->|website=<!-- {{URL|example.com}} -->}} '''अर्पण थापा''' (जन्म: १ मङ्सिर, २०३६) नेपाली चलचित्र निर्देशक, लेखक एवम् अभिनेता हुन् ।<ref name="reel-nepal"/> उनको अभिनयको शिखर भने छड्के चलचित्रको ''बोक्सी'' र [[मुखौटा (चलचित्र)]]को ''पण्डित'' चरित्रबाट पुगेको थियो । उनले ''बिरामी सहर'' नामक चलचित्रबाट अभिनय सुरू गरेका थिए जसमा उनले शीर्ष भूमिका ''कृष्ण'' निभाएका थिए ।<ref>http://m.imdb.com/title/tt1884254/</ref> त्यस्तै उनले [[मुखौटा (चलचित्र)]] सन् २०१४ मा निर्देशन गरेका थिए ।<ref>http://xnepali.net/nepali-movie-mukhauta/</ref> उनले करियरको सुरूवात अघि मुम्बईको किशोर नमित कपुर अभिनय ईन्स्टिच्युटबाट अभिनय अध्ययन गरेका थिए ।<ref name="reel-nepal"/> मुम्बईमा चलचित्रसम्बन्धी कोर्स अध्ययन गरेपश्चात उनी नेपाल फर्केका थिए । उनले साथीको व्यापार प्रवर्द्धनको निम्ति महाबौद्धमा सिडि पनि बेचेका थिए जहाँ मुर्रे केर नामक निर्देशकसँग भेट हुने मौका मिल्यो ।<ref name="living.com.np">{{cite web|url=http://living.com.np/features/hillrazers|title=अर्पण थापाको अन्तरवार्ता}}</ref> पछि तिनै केरको चलचित्रमा अभिनय गर्ने मौका पाए । उनी डेनियल डे लुइसलाई प्रेरणा मान्दछन् र<ref name="living.com.np" /> विभिन्न नेपाली अभिनेताहरू जस्तै [[हरिवंश आचार्य]], [[मदनकृष्ण श्रेष्ठ]] आदि नि प्रेरणा भएको बताउँछन् ।<ref name="reel-nepal">{{cite web|url=http://reelnepal.com/name/33537/arpan-thapa/biography|title=अर्पन थापाको जीवनी|website=Reel Nepal|publisher=Qubex|accessdate=23 November 2015}}</ref> == कार्य == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" !वर्ष !चलचित्र !भूमिका !स्रोत |- | २०१० | ''ब्याच नं. १६'' | गुरू | फिल्मस् अफ नेपाल <ref>{{cite web|url=http://filmsofnepal.com/nepali-film-batch-no-16-2011/|title=Nepali Film – Batch No. 16 (2011)|last=Devi|first=Mia|date=2013-10-24|publisher=Films of Nepal|accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०११ | ''बिरामी सहर'' | कृष्ण | नेपाली टाइम्स <ref>{{cite web|url=http://nepalitimes.com/news.php?id=18056#.VksPv9KrS70|title=Signs of life|publisher=Nepali Times|accessdate=17 November 2015|last1=Thapa|first1=Rabi}}</ref> |- | २०१२ | ''धन्दा'' | अर्जुन | रिल नेपाल <ref>{{cite web|url=http://reelnepal.com/movies/21190/dhanda/cast|title=Dhanda(2012) - Nepali Movie - Full Cast|date=|website=Reelnepal.com|accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०१३ | ''छड्के'' | बोक्सी | फिल्मस् अफ नेपाल <ref>{{cite web|url=http://filmsofnepal.com/nepali-film-chadke-2013/|title=Nepali Film – Chadke (2013)|last=Devi|first=Mia|date=2013-02-24|publisher=Films of Nepal|accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०१३ | ''बधशाला'' | क्याप्टेन थापा | फिल्मस् अफ नेपाल <ref>{{cite web|url=http://filmsofnepal.com/nepali-film-badhashala-2013/|title=Nepali Film – Badhashala (2013)|last=Devi|first=Mia|date=2013-11-08|publisher=Films of Nepal|accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०१३ | ''काठमाण्डौ'', उन एस्पेजो एन एल सिएलो | युवा शिक्षक | ब्लोगस्पट <ref>{{cite web|url=http://enciclopediacineespa-fernando.blogspot.com/2013/12/katmandu-un-espejo-en-el-cielo-2011.html|title=Enciclopedia del Cine Español: Katmandú, un espejo en el cielo (2011)|date=|website=Enciclopediacineespa-fernando.blogspot.com|accessdate=2016-06-02|author=Alesves}}</ref> |- | २०१३ | ''मौन'' | अमन | फिल्मस् अफ नेपाल<ref>{{cite web|url=http://filmsofnepal.com/nepali-film-maun-2013/|title=Nepali Film – Maun (2013)|last=Devi|first=Mia|date=2013-09-28|publisher=Films of Nepal|accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०१४ | ''[[मुखौटा (चलचित्र)]]'' | पण्डित |- | २०१४ | ''सुन्तली'' | टेलर | कान्तिपुर <ref>{{cite web|url=http://www.ekantipur.com/nefta2015/index.php/index/nominee/26|title=NEFTA Film Award 2015 Qatar : An event by Nepal Film Technical Association|date=1979-11-17|website=Ekantipur.com|accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०१५ | ''डाईङ्ग क्यान्डल'' | मुकुन्द | ईएमडीबी <ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt3552320/|title=Dying Candle (2016)|website=IMDb.com\Accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०१५ | ''वीर विक्रम'' | आइते | एक्स नेपाली मुभिज <ref>{{cite web|url=http://xnepali.net/movies/bir-bikram-a-movie-by-milan-chams-to-feature-diya/|title=Bir Bikram, a movie by Milan Chams to feature Diya » Nepali Movies, Nepali Films|date=|website=Xnepali.net|accessdate=2016-06-02|author=}}</ref> |- | २०१५ | ''बाटो मुनिको फूल २'' | अभय | फेसबुक <ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/batomunikophool2/info?tab=page_info|title=Bato Muniko Phool 2 - बाटो मुनिको फूल २|date=2016-04-22|publisher=Facebook|accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०१५ | ''ह्यामलेट'' | ह्यामलेट | ''द हिमालयन टाइम्स्'' <ref>{{cite news|url=http://thehimalayantimes.com/art-culture/drama/hamlet-to-exact-revenge-in-capital/|title=Hamlet to exact revenge in Capital|newspaper=[[The Himalayan Times]]|date=|accessdate=2016-06-02}}</ref> |- | २०१६ | ''अनागत'' | सुरेश | ''फुर्सद नेपाल'' <ref>{{cite web|url=http://fursadnepal.com/priyanka-will-be-onscreen-wife-of-arpan-thapa-in-anaagat/|title=Priyanka Will Be Onscreen Wife Of Arpan Thapa In ‘Anaagat’ – Fursad Nepal|date=|website=Fursadnepal.com|accessdate=2016-06-02|author=}}</ref> |} ==स्रोत== {{Reflist|30em}} == बाह्य स्रोत == * {{IMDb name|4405897|id=4405897}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:चलचित्र निर्देशक]] [[श्रेणी:जीवनी]] [[श्रेणी:नेपाली अभिनेताहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७९ मा जन्म]] lmjsirlp481y0mhmmpqybzlbaq3myzo 0 92560 1070545 1069730 2022-07-22T16:28:06Z Bada Kaji 52836 सफाइ गरियो wikitext text/x-wiki {{नेपालको राजनीति}} [[नेपाल]]को [[संविधान]]को धारा ५६ (१) ले [[सङ्घीयता|सङ्घ]], [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] र [[स्थानीय तह]] गरी ३ तहको राज्यको मूल संरचना रहने व्यवस्था गरी सोही धाराको उपधारा (४) र (५) ले स्थानीय तह तर्फ [[गाउँपालिका]], [[नगरपालिका]] र [[जिल्ला सभा]] रहने तथा सामाजिक साँस्कृतिक संरक्षण वा आर्थिक विकासका लागि विशेष, संरक्षित वा स्वायत्तक्षेत्र कायमगर्न सकिने व्यवस्था गरेको छ ।<ref>{{cite news|title=संविधानको ४ भाग र ५७ धारा पारित|url=http://setopati.com/constituent-assembly/33852/|publisher=[[सेतोपाटी]]|date=भाद्र २८, २०७२|ref=http://setopati.com/constituent-assembly/33852/}}</ref> '''गाउँपालिका''' [[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाउँ विकास समिति]]लाई विस्तार गरेर बनाइएको नयाँ प्रशासनिक एकाई हो ।<ref>{{cite news|title=सबै गाविस र जिविस खारेज|url=http://www.annapurnapost.com/news/66220|accessdate=२०७३ फागुन २७|publisher=[[अन्नपूर्ण पोष्ट]]|date=२०७३ फागुन २७}}</ref> विसं २०७३ सालमा [[सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय (नेपाल)|सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय]]ले ७४४ [[स्थानीय तह]] लागू गर्दा [[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाविस]] विघटन गरी ४ सय ७९ गाउँपालिका बनाएको थियो ।<ref>{{cite news|title=गाउँ र नगरपालिका कुन जिल्लामा कति ?|url=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/|accessdate=१४ जेठ २०७४|publisher=[[नयाँ पत्रिका दैनिक]]|date=पुष २३, २०७३|ref=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/}}</ref><ref name="जिल्ला समन्वय समिति">{{cite news|last1=काफ्ले|first1=प्रतिक्षा|title=जिविस अब देखि जिल्ला समन्वय समिति|url=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html|accessdate=३० फाल्गुन २०७३|publisher=[[कान्तिपुर दैनिक|कान्तिपुर]]|date=३० फाल्गुन २०७३}}</ref><ref name="७४४ स्थानीय तह">{{cite news|title=स्थानीय निकाय भङ्ग, अधिकारसम्पन्न ७४४ स्थानीय तह क्रियाशील|url=http://setopati.com/raajneeti/64740/|accessdate=२८ फाल्गुण २०७३|publisher=[[सेतोपाटी]]|date=२८ फाल्गुण २०७३|ref=http://setopati.com/raajneeti/64740/}}</ref> गाउँपालिकामा कम्तिमा पाँच देखि नौ वटा सम्म [[वडा]]हरू हुन्छन् ।<ref name="गाउँपालिका र नगरपालिका (सूची)">{{cite news|title=गाउँपालिका र नगरपालिका कुन जिल्लामा कति? (सूची)|url=http://lokaantar.com/taja_samachar/2084|accessdate=२३ पौष २०७३|publisher=लोकान्तर|date=२३ पौष २०७३|ref=http://lokaantar.com/taja_samachar/2084}}</ref> [[सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय (नेपाल)|मन्त्रालयले]] २०७४ [[जेष्ठ]]मा [[तराई]]का १६ जिल्लामा [[स्थानीय तह]]को सङ्ख्या र सीमा हेरफेर तथा स्तरोन्नति गर्दा हाल [[स्थानीय तह]]को कुल सङ्ख्या ७ सय ४४बाट बढेर ७ सय ६६ पुगेको छ (६ [[महानगर]], ११ [[उपमहानगरपालिका|उपमहानगर]], २८६ [[नगरपालिका]]<ref>{{cite web|title=नेपालका नगरपालिकाहरूको आधिकारिक वेबसाइट|url=http://mofald.gov.np/ddc|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७४ जेठ १४|ref=http://mofald.gov.np/ddc}}</ref> र ४६३ [[गाउँपालिका]]) ।<ref>{{cite news|title=१९ जिल्लामा थप गाउँपालिका र नगरपालिका|url=http://www.bbc.com/nepali/news-40001115|accessdate=२०७४ जेठ ८|publisher=[[बिबिसी|बीबीसी]]|date=२०७४ जेठ ८|ref=http://www.bbc.com/nepali/news-40001115}}</ref><ref>{{cite web|title=गाउँपालिका र नगरपालिकाहरूको नाम, सङ्ख्या, सीमाना, केन्द्र र वडाको सीमाना सहितको विवरण|url=http://www.mofald.gov.np/ne/nepal-nagarpalika-gaupalika-list|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७३ फाल्गुण २७}}</ref> पछिल्लोपटक २३ स्थानीय तह थप गरिएका छन् । साबिकका ३५ वटा गाउँपालिकालाई [[नगरपालिका]] बनाइएको छ । साबिक ४ सय ७९ गाउँपालिकाको सङ्ख्या घटेर ४ सय ६३ कायम भएका छन् ।<ref>{{cite news|title=अब ७६६ स्थानीय तह|url=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-05-26/20170525210136.html|accessdate=जेष्ठ १२, २०७४|publisher=[[कान्तिपुर दैनिक]]|date=जेष्ठ १२, २०७४|ref=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-05-26/20170525210136.html}}</ref><ref>{{cite news|title=यी हुन् थपिएका गाउँपालिका र नगरपालिका (सूचीसहित)|url=http://www.onlinekhabar.com/2017/05/589163/|accessdate=२०७४ जेठ १०|publisher=OnlineKhabar|date=२०७४ जेठ ११|ref=http://www.onlinekhabar.com/2017/05/589163/}}</ref> ==सूची== {|class="wikitable sortable" style="text-align:center" !scope="col" width="40"|क्र.सं. !scope="col" width="130"|जिल्ला<ref>{{cite web|title=जिल्ला समन्वय समितिहरूको आधिकारिक वेबसाइट|url=http://mofald.gov.np/ddc|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७४ जेठ १४|ref=http://mofald.gov.np/ddc}}</ref> !scope="col" width="800"|गाउँपालिका(हरू) !scope=''col'' width=''60''|जम्मा |- | १ || [[अछाम जिल्ला|अछाम]] ||[[चौरपाटी गाउँपालिका]], [[ढकारी गाउँपालिका]], [[तुर्माखाँद गाउँपालिका]], [[बान्नीगढी जयगढ गाउँपालिका]], [[मेल्लेख गाउँपालिका]], [[रामारोशन गाउँपालिका]]||६ |- | २ || [[अर्घाखाँची जिल्ला|अर्घाखाँची]] || [[छत्रदेव गाउँपालिका]], [[पाणिनी गाउँपालिका]], [[मालारानी गाउँपालिका]] ||३ |- | ३ || [[इलाम जिल्ला|इलाम]] || [[चुलाचुली गाउँपालिका]], [[फाकफोकथुम गाउँपालिका]], [[माईजोगमाई गाउँपालिका]], [[माङसेबुङ गाउँपालिका]], [[रोङ गाउँपालिका]], [[सन्दकपुर गाउँपालिका]]||६ |- | ४ || [[उदयपुर जिल्ला|उदयपुर]] || [[उदयपुरगढी गाउँपालिका]], [[ताप्ली गाउँपालिका]], [[रौतामाई गाउँपालिका]], [[लिम्चुङबुङ गाउँपालिका]]||४ |- | ५ || [[ओखलढुङ्गा जिल्ला|ओखलढुङ्गा]] || [[खिजीदेम्वा गाउँपालिका|खिजिदेम्बा गाउँपालिका]], [[चम्पादेवी गाउँपालिका]], [[चिशंखुगढी गाउँपालिका]], [[मानेभञ्ज्याङ गाउँपालिका]], [[मोलुङ गाउँपालिका]], [[लिखु गाउँपालिका]], [[सुनकोशी गाउँपालिका, ओखलढुङ्गा|सुनकोशी गाउँपालिका]]||७ |- | ६ || [[कञ्चनपुर जिल्ला|कञ्चनपुर]] || [[बेलडाँडी गाउँपालिका]], [[लालझाडी गाउँपालिका]] ||२ |- | ७ || [[कपिलवस्तु जिल्ला|कपिलवस्तु]] || [[मायादेवी गाउँपालिका]], [[यशोधरा गाउँपालिका]], [[विजयनगर गाउँपालिका]], [[शुद्धोधन गाउँपालिका, कपिलवस्तु|शुद्धोधन गाउँपालिका]] ||४ |- | ८ || [[काठमाडौँ जिल्ला|काठमाडौँ]] || ''गाउँपालिका छैन''||- |- | ९ || [[काभ्रेपलाञ्चोक जिल्ला|काभ्रेपलाञ्चोक]] || [[खानीखोला गाउँपालिका]], [[चौंरीदेउराली गाउँपालिका]], [[तेमाल गाउँपालिका]], [[बेथानचोक गाउँपालिका]], [[भुम्लु गाउँपालिका]], [[महाभारत गाउँपालिका]], [[रोशी गाउँपालिका]] ||७ |- | १० || [[कालीकोट जिल्ला|कालीकोट]] || [[नरहरिनाथ गाउँपालिका]], [[पचालझरना गाउँपालिका]], [[पलाता गाउँपालिका]], [[महावै गाउँपालिका]], [[शुभकालिका गाउँपालिका]], [[सान्नी त्रिवेणी गाउँपालिका]] ||६ |- | ११ || [[कास्की जिल्ला|कास्की]] || [[अन्नपूर्ण गाउँपालिका, कास्की|अन्नपूर्ण गाउँपालिका]], [[माछापुच्छ्रे गाउँपालिका]], [[मादी गाउँपालिका]], [[रूपा गाउँपालिका]] ||४ |- | १२ || [[कैलाली जिल्ला|कैलाली]] || [[कैलारी गाउँपालिका]], [[चुरे गाउँपालिका]], [[जानकी गाउँपालिका, कैलाली|जानकी गाउँपालिका]], [[जोशीपुर गाउँपालिका]], [[बर्दगोरिया गाउँपालिका]], [[मोहन्याल गाउँपालिका]] ||६ |- | १३ || [[खोटाङ जिल्ला|खोटाङ]] || [[ऐसेलुखर्क गाउँपालिका]], [[केपिलासगढी गाउँपालिका]], [[खोटेहाङ गाउँपालिका]], [[जन्तेढुङ्गा गाउँपालिका]], [[दिप्रुङ चुइचुम्मा गाउँपालिका]], [[बराहपोखरी गाउँपालिका]], [[रावा बेसी गाउँपालिका]], [[साकेला गाउँपालिका]]||८ |- | १४ || [[गुल्मी जिल्ला|गुल्मी]] || [[इस्मा गाउँपालिका]], [[कालीगण्डकी गाउँपालिका, गुल्मी|कालीगण्डकी गाउँपालिका]], [[गुल्मीदरबार गाउँपालिका]], [[चन्द्रकोट गाउँपालिका]], [[छत्रकोट गाउँपालिका]], [[धुर्कोट गाउँपालिका]], [[मदाने गाउँपालिका]], [[मालिका गाउँपालिका, गुल्मी|मालिका गाउँपालिका]], [[रुरु गाउँपालिका]], [[सत्यवती गाउँपालिका]] ||१० |- | १५ || [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]] || [[अजिरकोट गाउँपालिका]], [[आरूघाट गाउँपालिका]], [[गण्डकी गाउँपालिका]], [[चुमनुव्री गाउँपालिका]], [[धार्चे गाउँपालिका]], [[बारपाक सुलिकोट गाउँपालिका]], [[भीमसेन गाउँपालिका]], [[सहिद लखन गाउँपालिका]], [[सिरानचोक गाउँपालिका]] ||९ |- | १६ || [[चितवन जिल्ला|चितवन]] || [[इच्छाकामना गाउँपालिका]] ||१ |- | १७ || [[जाजरकोट जिल्ला|जाजरकोट]] || [[कुसे गाउँपालिका]], [[जुनीचाँदे|जुनीचाँदे गाउँपालिका]], [[बारेकोट गाउँपालिका]], [[शिवालय गाउँपालिका]] ||४ |- | १८ || [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] || [[कनकासुन्दरी|कनकासुन्दरी गाउँपालिका]], [[गुठिचौर|गुठिचौर गाउँपालिका]], [[तातोपानी, जुम्ला|तातोपानी गाउँपालिका]], [[तिला गाउँपालिका]], [[पातारासी|पातारासी गाउँपालिका]], [[सिंजा गाउँपालिका]], [[हिमा गाउँपालिका]] ||७ |- | १९ || [[झापा जिल्ला|झापा]] || [[कचनकवल गाउँपालिका]], [[कमल गाउँपालिका]], [[गौरीगञ्ज गाउँपालिका]], [[झापा गाउँपालिका]], [[बाह्रदशी गाउँपालिका]], [[बुद्धशान्ति गाउँपालिका]], [[हल्दीबारी गाउँपालिका]]||७ |- | २० || [[डडेल्धुरा जिल्ला|डडेल्धुरा]] || [[अजयमेरु गाउँपालिका]], [[आलिताल गाउँपालिका]], [[गन्यापधुरा गाउँपालिका]], [[नवदुर्गा गाउँपालिका]], [[भागेश्वर गाउँपालिका]]||५ |- | २१ || [[डोटी जिल्ला|डोटी]] || [[आदर्श गाउँपालिका]], [[के.आई.सिंह गाउँपालिका]], [[जोरायल गाउँपालिका]], [[पूर्वीचौकी गाउँपालिका]], [[बडीकेदार गाउँपालिका]], [[बोगटान फुड्सिल गाउँपालिका]], [[सायल गाउँपालिका]]||७ |- | २२ || [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]] || [[डोल्पो बुद्ध गाउँपालिका]], [[शे-फोक्सुण्डो गाउँपालिका]], [[जगदुल्ला गाउँपालिका]], [[मुड्केचुला गाउँपालिका]], [[काईके गाउँपालिका]], [[छार्का ताङसोङ गाउँपालिका]] ||६ |- | २३ || [[तनहुँ जिल्ला|तनहुँ]] || [[आँबुखैरेनी गाउँपालिका]], [[ऋषिङ्ग गाउँपालिका|ऋषिङ गाउँपालिका]], [[घिरिङ गाउँपालिका]], [[देवघाट गाउँपालिका]], [[म्याग्दे गाउँपालिका]], [[बन्दीपुर गाउँपालिका]] ||६ |- | २४ || [[ताप्लेजुङ जिल्ला|ताप्लेजुङ]] || [[आठराई त्रिवेणी गाउँपालिका]], [[सिदिङ्वा गाउँपालिका]], [[फक्ताङलुङ गाउँपालिका]], [[मिक्वाखोला गाउँपालिका]], [[मेरिङदेन गाउँपालिका|मेरिङ्देन गाउँपालिका]], [[मैवाखोला गाउँपालिका]], [[याङवरक गाउँपालिका]] र [[सिरिजङ्गा गाउँपालिका]] ||८ |- | २५ || [[तेह्रथुम जिल्ला|तेह्रथुम]] || [[आठराई गाउँपालिका]], [[छथर गाउँपालिका]], [[फेदाप गाउँपालिका]] र [[मेन्छयायेम गाउँपालिका]] ||४ |- | २६ || [[दाङ जिल्ला|दाङ]] || [[बंगलाचुली गाउँपालिका]], [[दंगीशरण गाउँपालिका]], [[गढवा गाउँपालिका]], [[राजपुर गाउँपालिका]], [[राप्ती गाउँपालिका]], [[शान्तिनगर गाउँपालिका]], [[बबई गाउँपालिका]] ||७ |- | २७ || [[दार्चुला जिल्ला|दार्चुला]] || [[अपिहिमाल गाउँपालिका]], [[दुहुँ गाउँपालिका]], [[नौगाड गाउँपालिका]], [[मार्मा गाउँपालिका]], [[मालिकार्जुन गाउँपालिका]], [[लेकम गाउँपालिका]], [[व्याँस गाउँपालिका]] ||७ |- | २८ || [[दैलेख जिल्ला|दैलेख]] || [[भगवतीमाई गाउँपालिका]], [[गुराँस गाउँपालिका]], [[डुङ्गेश्वर गाउँपालिका]], [[नौमुले गाउँपालिका]], [[महाबु गाउँपालिका]], [[भैरवी गाउँपालिका]], [[ठाँटीकाँध गाउँपालिका]] ||७ |- | २९ || [[दोलखा जिल्ला|दोलखा]] || [[कालिञ्चोक गाउँपालिका]], [[गौरीशंकर गाउँपालिका]], [[तामाकोसी गाउँपालिका]], [[मेलुङ गाउँपालिका]], [[विगु गाउँपालिका]], [[वैतेश्वर गाउँपालिका]], [[शैलुङ गाउँपालिका]] ||७ |- | ३० || [[धनकुटा जिल्ला|धनकुटा]] || [[साँगुरीगढी गाउँपालिका]], [[खाल्सा छिन्ताङ सहिदभूमि गाउँपालिका]], [[छथर जोरपाटी गाउँपालिका]] र [[चौबिसे गाउँपालिका]] ||४ |- | ३१ || [[धनुषा जिल्ला|धनुषा]] || [[औरही गाउँपालिाका]], [[जनकनन्दिनी गाउँपालिका]], [[बटेश्वर गाउँपालिका]], [[लक्ष्मीनिया गाउँपालिका]], [[मुखियापट्टी मुसहरमिया गाउँपालिका]], [[धनौजी गाउँपालिका]] ||६ |- | ३२ || [[धादिङ जिल्ला|धादिङ]] || [[खनियाबास गाउँपालिका]], [[गजुरी गाउँपालिका]], [[गल्छी गाउँपालिका]], [[गङ्गाजमुना गाउँपालिका]], [[ज्वालामुखी गाउँपालिका]], [[थाक्रे गाउँपालिका]], [[नेत्रावती गाउँपालिका]], [[बेनीघाट रोराङ गाउँपालिका]], [[रुबी भ्याली गाउँपालिका]], [[सिद्धलेक गाउँपालिका]], [[त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका, धादिङ|त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका]] ||११ |- | ३३ || [[नवलपरासी जिल्ला|नवलपरासी]] || [[गुठीप्रसौनी गाउँपालिका]], [[पण्डितपुर गाउँपालिका]], [[भुजहवा गाउँपालिका]], [[रामनगर गाउँपालिका]], [[बौदीकाली गाउँपालिका|बुङ्दीकाली गाउँपालिका]], [[बुलिङटार गाउँपालिका]], [[विनयी त्रिवेणी गाउँपालिका]], [[सरावल गाउँपालिका]], [[हुप्सेकोट गाउँपालिका]] ||९ |- | ३४ || [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]] || [[ककनी गाउँपालिका]], [[किस्पाङ गाउँपालिका]], [[तादी गाउँपालिका]], [[तारकेश्वर गाउँपालिका]], [[दुप्चेश्वर गाउँपालिका]], [[पञ्चकन्या गाउँपालिका]], [[मेघाङ गाउँपालिका]], [[शिवपुरी गाउँपालिका]], [[सूर्यगढी गाउँपालिका]], [[लिखु गाउँपालिका]] ||१० |- | ३५ || [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]] || [[जलजला गाउँपालिका]], [[पैयूं गाउँपालिका]], [[महाशिला गाउँपालिका]], [[मोदी गाउँपालिका]], [[विहादी गाउँपालिका]] ||५ |- | ३६ || [[पर्सा जिल्ला|पर्सा]] || [[कालिकामाई गाउँपालिका]], [[जगरनाथपुर गाउँपालिका]], [[जिराभवानी गाउँपालिका]], [[पटेर्वा सुगौली गाउँपालिका]], [[सखुवा प्रसौनी गाउँपालिका]], [[ठोरी गाउँपालिका]], [[धोबीनी गाउँपालिका]], [[पर्सागढी गाउँपालिका]], [[पकाहा मैनपुर गाउँपालिका]], [[बिन्दबासिनी गाउँपालिका]], [[छिपहरमाई गाउँपालिका]] ||११ |- | ३७ || [[पाँचथर जिल्ला|पाँचथर]] || [[फालेलुङ गाउँपालिका]], [[फाल्गुनन्द गाउँपालिका]], [[हिलिहाङ गाउँपालिका]], [[कुम्मायक गाउँपालिका]], [[मिक्लाजुङ गाउँपालिका]], [[तुम्बेवा गाउँपालिका]] र [[याङवरक गाउँपालिका]] ||७ |- | ३८ || [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]] || [[निस्दी गाउँपालिका]], [[पूर्वखोला गाउँपालिका]], [[रम्भा गाउँपालिका]], [[माथागढी गाउँपालिका]], [[तिनाउ गाउँपालिका]], [[बगनासकाली गाउँपालिका]], [[रिब्दीकोट गाउँपालिका]], [[रैनादेवी छहरा गाउँपालिका]] ||८ |- | ३९ || [[प्युठान जिल्ला|प्युठान]] || [[गौमुखी गाउँपालिका]], [[माण्डवी गाउँपालिका]], [[सरुमारानी गाउँपालिका]], [[मल्लरानी गाउँपालिका]], [[नौबहिनी गाउँपालिका]], [[झिमरुक गाउँपालिका]], [[ऐरावती गाउँपालिका]] ||७ |- | ४० || [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]] || [[काँडा गाउँपालिका]], [[केदारस्युँ गाउँपालिका]], [[खप्तडछान्ना गाउँपालिका]], [[छबिसपाथिभेरा गाउँपालिका]], [[तलकोट गाउँपालिका]], [[थलारा गाउँपालिका]], [[मष्टा गाउँपालिका]], [[वित्थडचिर गाउँपालिका]], [[सुर्मा गाउँपालिका]] ||९ |- | ४१ || [[बर्दिया जिल्ला|बर्दिया]] || [[बढैयाताल गाउँपालिका]], [[गेरुवा गाउँपालिका]] ||२ |- | ४२ || [[बाँके जिल्ला|बाँके]] || [[नरैनापुर गाउँपालिका]], [[राप्तीसोनारी गाउँपालिका]], [[बैजनाथ गाउँपालिका]], [[खजुरा गाउँपालिका]], [[डुडुवा गाउँपालिका]], [[जानकी गाउँपालिका]] ||६ |- | ४३ || [[बागलुङ जिल्ला|बागलुङ]] || [[काठेखोला गाउँपालिका]], [[तमानखोला गाउँपालिका]], [[ताराखोला गाउँपालिका]], [[निसीखोला गाउँपालिका]], [[वडिगाड गाउँपालिका]], [[वरेङ गाउँपालिका]] ||५ |- | ४४ || [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]] || [[गौमुल गाउँपालिका]], [[पाण्डव गुफा गाउँपालिका]], [[स्वामीकार्तिक गाउँपालिका]], [[छेडेदह गाउँपालिका]], [[हिमाली गाउँपालिका]] ||५ |- | ४५ || [[बारा जिल्ला|बारा]] || [[आदर्श कोटवाल गाउँपालिका]], [[करैयामाई गाउँपालिका]], [[देवताल गाउँपालिका]], [[परवानीपुर गाउँपालिका]], [[बारागढी गाउँपालिका]], [[फेटा गाउँपालिका]], [[प्रसौनी गाउँपालिका]], [[विश्रामपुर गाउँपालिका]], [[सुवर्ण गाउँपालिका]] ||९ |- | ४६ || [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]] || [[सुर्नया गाउँपालिका]], [[सिगास गाउँपालिका]], [[शिवनाथ गाउँपालिका]], [[पञ्चेश्वर गाउँपालिका]], [[दोगडाकेदार गाउँपालिका]], [[डीलासैनी गाउँपालिका]] ||६ |- | ४७ || [[भक्तपुर जिल्ला|भक्तपुर]] || [[गाउँपालिका]] छैन ||- |- | ४८ || [[भोजपुर जिल्ला, नेपाल|भोजपुर]] || [[टेम्केमैयुङ गाउँपालिका|ट्याम्केमैयुम गाउँपालिका]], [[अरुण गाउँपालिका]], [[पौवादुङमा गाउँपालिका]], [[रामप्रसादराई गाउँपालिका]], [[साल्पासिलिछो गाउँपालिका]], [[आमचोक गाउँपालिका]] र [[हतुवागढी गाउँपालिका]] ||७ |- | ४९ || [[मकवानपुर जिल्ला|मकवानपुर]] || [[इन्द्रसरोवर गाउँपालिका]], [[कैलाश गाउँपालिका]], [[बकैया गाउँपालिका]], [[बागमती गाउँपालिका, मकवानपुर|बागमती गाउँपालिका]], [[भीमफेदी गाउँपालिका]], [[मकवानपुरगढी गाउँपालिका]], [[मनहरी गाउँपालिका]], [[राक्सिराङ गाउँपालिका]] ||८ |- | ५० || [[मनाङ जिल्ला|मनाङ]] || [[चामे गाउँपालिका]], [[नार्पा भूमि गाउँपालिका|नार्फु गाउँपालिका]], [[नाशोङ गाउँपालिका]], [[मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिका|नेस्याङ गाउँपालिका]] ||४ |- | ५१ || [[महोत्तरी जिल्ला|महोत्तरी]] || [[एकडारा गाउँपालिका]], [[पिपरा गाउँपालिका]], [[महोत्तरी गाउँपालिका]], [[सोनमा गाउँपालिका]], [[साम्सी गाउँपालिका]] ||५ |- | ५२ || [[मुगु जिल्ला|मुगु]] || [[मुगुमकार्मारोंग गाउँपालिका]], [[सोरु गाउँपालिका]], [[खत्याड गाउँपालिका]] ||३ |- | ५३ || [[मुस्ताङ जिल्ला|मुस्ताङ]] || [[घरपझोङ गाउँपालिका]], [[थासाङ गाउँपालिका]], [[दालोमे गाउँपालिका]], [[लोमान्थाङ गाउँपालिका]], [[वारागुङ मुक्तिक्षेत्र गाउँपालिका|बाह्रगाउँ मुक्तिक्षेत्र गाउँपालिका]] ||५ |- | ५४ || [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]] || [[बुढीगङ्गा गाउँपालिका|मोधा बुढीगंगा गाउँपालिका]], [[धनपालथान गाउँपालिका]], [[ग्रामथान गाउँपालिका]], [[जहदा गाउँपालिका]], [[कानेपोखरी गाउँपालिका]], [[कटहरी गाउँपालिका]], [[केराबारी गाउँपालिका]] र [[मिक्लाजुङ गाउँपालिका]] ||८ |- | ५५ || [[म्याग्दी जिल्ला|म्याग्दी]] || [[अन्नपूर्ण गाउँपालिका, म्याग्दी|अन्नपूर्ण गाउँपालिका]], [[धवलागिरी गाउँपालिका]], [[मङ्गला गाउँपालिका]], [[मालिका गाउँपालिका]], [[रघुगंगा गाउँपालिका]] ||५ |- | ५६ || [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]] || [[उत्तरगया गाउँपालिका]], [[कालिका गाउँपालिका, रसुवा|कालिका गाउँपालिका]], [[गोसाईँकुण्ड गाउँपालिका]], [[नौकुण्ड गाउँपालिका]], [[आमाछोदिङ्मो गाउँपालिका]] ||५ |- | ५७ || [[रामेछाप जिल्ला|रामेछाप]] || [[उमाकुण्ड गाउँपालिका]], [[खाँडादेवी गाउँपालिका]], [[गोकुलगंगा गाउँपालिका]], [[दोरम्बा गाउँपालिका]], [[लिखु गाउँपालिका]], [[सुनापती गाउँपालिका]] ||६ |- | ५८ || [[रुकुम जिल्ला|रुकुम]] || [[पुथा उत्तरगंगा गाउँपालिका]], [[भूमे गाउँपालिका]], [[सिस्ने गाउँपालिका]], [[बाँफिकोट गाउँपालिका]], [[त्रिवेणी गाउँपालिका, रुकुम|त्रिवेणी गाउँपालिका]], [[सानीभेरी गाउँपालिका]] ||६ |- | ५९ || [[रुपन्देही जिल्ला|रुपन्देही]] || [[ओमसतिया गाउँपालिका]], [[किसान गाउँपालिका]], [[गैडहवा गाउँपालिका]], [[मर्चवारी गाउँपालिका]], [[महाव गाउँपालिका]], [[रोहिणी गाउँपालिका]], [[सम्मरीमाई गाउँपालिका]], [[समयमाई गाउँपालिका]], [[सियारी गाउँपालिका]] ||९ |- | ६० || [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]] || [[त्रिवेणी गाउँपालिका, रोल्पा|त्रिवेणी गाउँपालिका]], [[दुईखोली गाउँपालिका]], [[माडी गाउँपालिका]] [[रुन्टीगढी गाउँपालिका]], [[लुङग्री गाउँपालिका]], [[सुकिदह गाउँपालिका]], [[सुनछहरी गाउँपालिका]], [[सुवर्णावती गाउँपालिका]], [[थबाङ गाउँपालिका]] ||९ |- | ६१ || [[रौतहट जिल्ला|रौतहट]] || [[दुर्गाभगवती गाउँपालिका]], [[परोहा गाउँपालिका]], [[यमुनामाई गाउँपालिका]] ||३ |- | ६२ || [[लमजुङ जिल्ला|लमजुङ]] || [[क्व्होलासोथार गाउँपालिका]], [[दूधपोखरी गाउँपालिका]], [[दोर्दी गाउँपालिका]], [[मर्स्याङ्दी गाउँपालिका]] ||४ |- | ६३ || [[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]] || [[कोन्ज्योसोम गाउँपालिका]], [[बागमती गाउँपालिका, ललितपुर|बागमती गाउँपालिका]], [[महांकाल गाउँपालिका]] ||३ |- | ६४ || [[सङ्खुवासभा जिल्ला|सङ्खुवासभा]] || [[भोटखोला गाउँपालिका]], [[चिचिला गाउँपालिका]], [[मकालु गाउँपालिका]], [[सभापोखरी गाउँपालिका]] र [[सिलीचोङ गाउँपालिका]] ||५ |- | ६५ || [[सप्तरी जिल्ला|सप्तरी]] || [[अग्नीसाइर कृष्णसवरन गाउँपालिका]], [[महादेवा गाउँपालिका]], [[तिरहुत गाउँपालिका]], [[तिलाठी कोईलाडी गाउँपालिका]], [[रूपनी गाउँपालिका]], [[विष्णुपुर गाउँपालिका, सप्तरी|विष्णुपुर गाउँपालिका]], [[बेल्ही चपेना गाउँपालिका]], [[छिन्नमस्ता गाउँपालिका]] [[वलान विहुल गाउँपालिका]]||९ |- | ६६ || [[सर्लाही जिल्ला|सर्लाही]] || [[कौडेना गाउँपालिका]], [[चक्रघट्टा गाउँपालिका]], [[धनकौल गाउँपालिका]], [[चन्द्रनगर गाउँपालिका]], [[पर्सा गाउँपालिका]], [[विष्णु गाउँपालिका]], [[बसबरीया गाउँपालिका]], [[ब्रह्मपुरी गाउँपालिका]], [[रामनगर बहुअर्वा गाउँपालिका]] ||९ |- | ६७ || [[सल्यान जिल्ला|सल्यान]] || [[कालीमाटी गाउँपालिका]], [[त्रिवेणी गाउँपालिका, सल्यान|त्रिवेणी गाउँपालिका]], [[कपुरकोट गाउँपालिका]], [[छत्रेश्वरी गाउँपालिका]], [[ढोरचौर गाउँपालिका]], [[कुमाखमालिका गाउँपालिका]], [[दार्मा गाउँपालिका]] ||७ |- | ६८ || [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला|सिन्धुपाल्चोक]] || [[इन्द्रावती गाउँपालिका]], [[जुगल गाउँपालिका]], [[पाँचपोखरी थाङपाल गाउँपालिका]], [[बलेफी गाउँपालिका]], [[भोटेकोशी गाउँपालिका]], [[लिसंखु पाखर गाउँपालिका]], [[सुनकोशी गाउँपालिका सिन्धुपाल्चोक|सुनकोशी गाउँपालिका]], [[हेलम्बु गाउँपालिका]], [[त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका, सिन्धुपाल्चोक|त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका]]||९ |- | ६९ || [[सिन्धुली जिल्ला|सिन्धुली]] || [[गोलन्जोर गाउँपालिका]], [[घ्याङलेख गाउँपालिका]], [[तीनपाटन गाउँपालिका]], [[फिक्कल गाउँपालिका]], [[मरिण गाउँपालिका]], [[सुनकोशी गाउँपालिका, सिन्धुली|सुनकोशी गाउँपालिका]], [[हरिहरपुरगढी गाउँपालिका]] ||७ |- | ७० || [[सिराहा जिल्ला|सिराहा]] || [[अर्नमा गाउँपालिका]], [[औरही गाउँपालिका]], [[सुखीपुर गाउँपालिका]], [[बरियारपट्टी गाउँपालिका]], [[लक्ष्मीपुर पतारी गाउँपालिका]], [[नरहा गाउँपालिका]], [[सखुवानान्कारकट्टी गाउँपालिका]], [[विष्णुपुर गाउँपालिका, सिराहा|विष्णुपुर गाउँपालिका]], [[भगवानपुर गाउँपालिका]], [[नवराजपुर गाउँपालिका]] ||१० |- | ७१ || [[सुनसरी जिल्ला|सुनसरी]] || [[देवानगञ्ज गाउँपालिका|देवानगन्ज गाउँपालिका]], [[कोशी गाउँपालिका]], [[गढी गाउँपालिका]], [[बर्जु गाउँपालिका]], [[लौकही गाउँपालिका]] [[भोक्राहा गाउँपालिका]], [[हरिनगरा गाउँपालिका]] ||७ |- | ७२ || [[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]] || [[चौकुने गाउँपालिका]], [[बराहताल गाउँपालिका]], [[चिङ्गाड गाउँपालिका]], [[सिम्ता गाउँपालिका]] ||४ |- | ७३ || [[सोलुखुम्बु जिल्ला|सोलुखुम्बु]] || [[दुधकोशी गाउँपालिका]], [[खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका]], [[दुधकौशिका गाउँपालिका]], [[नेचासल्यान गाउँपालिका]], [[माहाकुलुङ गाउँपालिका]], [[लिखु पिके गाउँपालिका]] र [[सोताङ गाउँपालिका]] ||७ |- | ७४ || [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]] || [[अर्जुनचौपारी गाउँपालिका]], [[आँधीखोला गाउँपालिका]], [[कालीगण्डकी गाउँपालिका, स्याङ्जा|कालीगण्डकी गाउँपालिका]], [[फेदीखोला गाउँपालिका]], [[बिरुवा गाउँपालिका]], [[हरिनास गाउँपालिका]] ||६ |- | ७५ || [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]] || [[सिमकोट गाउँपालिका]], [[नाम्खा गाउँपालिका]], [[खार्पुनाथ गाउँपालिका]], [[सर्केगाड गाउँपालिका]], [[चंखेली गाउँपालिका]], [[अदानचुली गाउँपालिका]], [[ताँजाकोट गाउँपालिका]] ||७ |- |colspan="2" style="text-align: center;" | '''जम्मा'''|| ||'''४६३''' |- |} ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{Reflist|2}} ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{प्रदेशहरू}} [[श्रेणी:नेपालका गाउँपालिकाहरू| ]] [[श्रेणी:नेपालको प्रशासनिक विभाजन]] n2eorzseetzj382j6ufuru1pxfhew77 0 92819 1070546 1058950 2022-07-22T16:28:47Z Bada Kaji 52836 Bada Kaji द्वारा [[भीमसेन गाउँपालिका]] पृष्ठलाई [[भिमसेनथापा गाउँपालिका]] मा सारियो: सार्वभौमिक नाम wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info --> |name = भीमसेन |other_name = |native_name = |nickname = |settlement_type = [[गाउँपालिका]] |motto = <!-- images and maps --> |image_skyline = |image_caption = |image_flag = |image_seal = |image_map = Bhimsen.png |mapsize = 300px |map_caption = भीमसेन गाउँपालिकाको वडा विभाजन |pushpin_map = नेपाल |pushpin_label_position = bottom |pushpin_mapsize = 300px |pushpin_map_caption = नेपालको नक्शामा भीमसेन गाउँपालिका <!-- Location --> |subdivision_type = देश |subdivision_name = {{flag|नेपाल}} |subdivision_type1 = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] |subdivision_name1 = [[गण्डकी प्रदेश|प्रदेश नं. ४]] |subdivision_type3 = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]] |subdivision_name3 = [[गोरखा जिल्ला]] |<!-- Politics --> |government_footnotes = |government_type = [[स्थानीय तह|स्थानीय सरकार]] |governing_body = [[गाउँ कार्यपालिका]] |leader_party = [[नेपाली कांग्रेस|नेपाली काँग्रेस]] |leader_title = [[अध्यक्ष]] |leader_name = ईश्वर पाण्डे |leader_title1 = [[उपाध्यक्ष]] |leader_name1 = विनु वाग्ले ([[नेपाली कांग्रेस|नेपाली काँग्रेस]]) |leader_title2 = [[प्रमुख कार्यकारी अधिकृत|अधिकृत]] |leader_name2 = |established_title = स्थापना |established_date = २७ [[फागुन|फाल्गुण]] २०७३ <!-- Area --> |unit_pref = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--> |area_footnotes = |area_total_km2 = 101.25<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--> <!-- Population --> |population_as_of = [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|२०६८]] |population_footnotes = |population_note = |population_total = 22033 |population_density_km2 = auto |population_blank1_title = जातीयता |population_blank1 = <!-- General information --> |timezone = [[नेपालको प्रमाणिक समय]] |utc_offset = +५:४५ |timezone_DST = |utc_offset_DST = |latd = 28.03 |longd = 84.72 |coordinates_display = title,inline |coordinates_type = type:adm2nd_region:NP_source:unmaps-enwiki |coor_pinpoint = [[बगुवा]] |elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> </ref> tags--> |elevation_m = <!-- Area/postal codes & others --> |postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> |postal_code = |area_code = +९७७-६४ |blank_name = केन्द्र |blank_info = साविकको [[बगुवा]] गाविसको [[कार्यालय]] |website = |footnotes = }} '''भीमसेन गाउँपालिका''' [[गोरखा जिल्ला]]मा अवस्थित छ ।<ref name="गाउँपालिका र नगरपालिका (सूची)">{{cite news|title=गाउँपालिका र नगरपालिका कुन जिल्लामा कति? (सूची)|url=http://lokaantar.com/taja_samachar/2084|accessdate=२३ पौष २०७३|publisher=लोकान्तर|date=२३ पौष २०७३|ref=http://lokaantar.com/taja_samachar/2084}}</ref><ref name="गाउँपालिका वा नगरपालिका">{{cite web|title=हेर्नुहोस्, तपाईँ कुन गाउँपालिका वा नगरपालिकामा पर्नुभयो?|url=http://setopati.com/raajneeti/64651/|publisher=[[सेतोपाटी]]|accessdate=फाल्गुन २०७३|ref=http://setopati.com/raajneeti/64651/}}</ref> विसं २०७३ सालमा [[सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय (नेपाल)|सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय]]ले ७४४ [[स्थानीय तह]] लागू गर्दा [[गोरखा जिल्ला]]मा साविकका [[बोर्लाङ]], [[अस्रङ|अश्राङ]], [[तान्द्राङ]], [[मसेल]], [[बगुवा]] र [[धावा]] गाउँ विकास समितिहरूलाई समेटेर भीमसेन गाउँपालिका घोषणा गरिएको हो ।<ref>{{cite news|title=सबै गाविस र जिविस खारेज|url=http://www.annapurnapost.com/news/66220|accessdate=२०७३ फागुन २७|publisher=[[अन्नपूर्ण पोष्ट]]|date=२०७३ फागुन २७}}</ref><ref>{{cite news|title=गाउँ र नगरपालिका (सूची)|url=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/|accessdate=१४ जेठ २०७४|publisher=[[नयाँ पत्रिका दैनिक]]|date=पुष २३, २०७३|ref=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/}}</ref> ==भौगोलिक अवस्थिति== भीमसेन गाउँपालिकाको क्षेत्रफल १०१.२५ वर्गकिलोमिटर रहेको छ । यो गाउँपालिका ८ [[वडा]]हरूमा विभाजन गरिएको छ । यस गाउँपालिकको कूल जनसङ्ख्या २२,०३३ रहेको छ । यसको सीमाना पूर्वमा [[धादिङ जिल्ला]], पश्चिममा [[गोरखा नगरपालिका]] र [[सिराचनोक गाउँपालिका]], उत्तरमा [[सुलीकोट गाउँपालिका|सुलीकोट]] र [[आरूघाट गाउँपालिका]] र दक्षिणमा [[सहिद लखन गाउँपालिका]] र [[धादिङ जिल्ला]]सँग जोडिएको छ ।<ref>{{cite web|title=गोरखा जिल्ला स्थित रहेका स्थानीय तहहरूको संक्षिप्त विवरण|url=http://ddcgorkha.gov.np/brief-of-new-local-levels-gorkha/|website=जिल्ला समन्वय समितिको कार्यालय गोरखा, नेपाल|publisher=[[जिल्ला समन्वय समिति]]को कार्यालय गोरखा, नेपाल|accessdate=15 जुन 2017|ref=http://ddcgorkha.gov.np/brief-of-new-local-levels-gorkha/}}</ref><ref>{{cite web|title=गाउँपालिका र नगरपालिकाहरूको नाम, संख्या, सीमाना, केन्द्र र वडाको सीमाना सहितको विवरण|url=http://www.mofald.gov.np/ne/nepal-nagarpalika-gaupalika-list|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७३ फाल्गुण २७}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} ==बाह्य कडीहरू== *[http://ddcgorkha.gov.np/ जिल्ला समन्वय समितिको कार्यालय, गोरखा, नेपाल] ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{गोरखा जिल्लाका स्थानीय तहहरू}} [[श्रेणी:गोरखा जिल्लाका गाउँपालिकाहरू]] [[श्रेणी:नेपालका गाउँपालिकाहरू]] 6c48vosp4uiw28xqp4b2h4kc9rtrjks 100 95528 1070527 810366 2022-07-22T14:10:48Z 2400:1A00:B040:7F14:5557:1139:C:D447 नेपालकाे ऐतिहासिक रुपरेखा>इतिहास को पक्ष १९२३ई मा वर्मा पनी गवर्नर द्वारा शासित प्रदेश वानइयाे।त्यसै वर्ष २१ डिसेम्वरकाे दिन नेपाल र अँग्रेज हरुकाे बिच पनी एक नयाँ सन्धी भयाे।सन्धीमा निम्न लिखित आशयका धाराहरु थिए:-१-नेपाल र ग्रेटब्रिटेनका सरकारकाे बिच सदाकाल मैत्री र शान्ती रहनेछ।देशी र वैदेशिक निती र व्यवहारमा दुवै सरकार एक अर्काकाे पूर्ण स्वतन्त्रता मान्नेछन्। (२) वर्तमान सन्धीका धाराहरुले छुने बिषयवाहेक १८१५ ई काे सुगाैली-सन्धी र त्यसपछीका अन्य प्रत्येक सन्धी,सम्झौता आदी यस सन्धीद्वारा खार... wikitext text/x-wiki >नेपालकाे ऐतिहासिक रुपरेखा>इतिहास को पक्ष १९२३ई मा वर्मा पनी गवर्नर द्वारा शासित प्रदेश वानइयाे।त्यसै वर्ष २१ डिसेम्वरकाे दिन नेपाल र अँग्रेज हरुकाे बिच पनी एक नयाँ सन्धी भयाे।सन्धीमा निम्न लिखित आशयका धाराहरु थिए:-१-नेपाल र ग्रेटब्रिटेनका सरकारकाे बिच सदाकाल मैत्री र शान्ती रहनेछ।देशी र वैदेशिक निती र व्यवहारमा दुवै सरकार एक अर्काकाे पूर्ण स्वतन्त्रता मान्नेछन्। (२) वर्तमान सन्धीका धाराहरुले छुने बिषयवाहेक १८१५ ई काे सुगाैली-सन्धी र त्यसपछीका अन्य प्रत्येक सन्धी,सम्झौता आदी यस सन्धीद्वारा खारिज हुनेछन्। (३)दुवै राज्यका सिमाना जाेरिएका छिमेकी देशहरुसित कुनैझगडा-टण्टा उठेकाेखण्डमा प्रस्तुत सन्धी गर्ने दुवैपक्क्षले पारस्परिक मैत्री र शान्ती कायम राख्न आपसी सल्लाहद्वारा त्यस झगडा-टण्टाकाे समाधान गर्नेछन्।(४)सन्धीगर्ने दुवैपक्क्षले आफ्नाे सरहदमा सकेसम्म कुनै यस्ताे काम हुन दिनेछैनन् जसद्वारा आर्काेदेशकाे सुरक्षा र शान्तीमा बाधा पाराेस्।(५)नेपाल र ब्रिटिश सरकारमा मैत्री भएकाेले याे सम्वन्ध कायम रहेसम्म नेपाल ब्रिटिश-भारत वा त्यसमार्फत अन्य कुनै देशसित आवश्यक युद्ध-सामाग्री किन्न स्वतन्त्र हुनेछ।नेपाल सरकार पनी मंजूर गर्दछ कि सरकारी वा व्यक्तीगत तरिकाले ती युद्ध-सामाग्री नेपालकाे सिमान्तपारी जानेछैनन।कुनै शस्रास्र-नियन्त्रक समिती गठित भएकाे खण्डमा र ग्रेटब्रिटेन पनी त्यस समितीकाे सदस्य बनी त्यससमिताकानियमअनुसार शस्रास्र झिकाउनु पर्नेछ।(६)स्वदेशी उपयाेगकाे निमित्त नेपालले विदेशवाट झिकाएका मालहरुमा ब्रिटिश भारतका बन्दरगाहमा भन्सार लाग्नेछैन।माल आएकाे समयमा यस बिषयमा निर्धारित अधिकारीहरुले बन्दरगाहका चिफ-कस्टम्स अफिसरकाे समक्ष आवश्यक प्रमाण पेश गर्नुपर्नेछ> नेपालकाे ऐतिहासिकरुप-रेखावाट<>बिष्णुहरीलामिछाने<{{पोर्टल:सामग्रीहरू/प्रकार लेआउट |type = पोर्टलहरू |cat1 = विकिपिडिया पथ प्रदर्शन‎{{!}}पोर्टलहरू |cat2 = सामग्री पोर्टलहरू{{!}}पोर्टलहरू |contentsort = पोर्टलहरू }} [[श्रेणी:पोर्टलहरू| ]] __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <div class="hlist" style="text-align: center; margin-top: 1em;"> * [[विकिपीडिया:सङ्क्षिप्त रूप|सङ्क्षिप्त रूप]] यो पृष्ठमा: [[वि:पो]] • [[पो:]] </div> 4nkkeqvm8uxq0nrpvhzv5l72ywnkgxo 1070528 1070527 2022-07-22T14:12:53Z 2400:1A00:B040:7F14:5557:1139:C:D447 "नेपालकाे ऐतिहासिक रुपरेखा" wikitext text/x-wiki >नेपालकाे ऐतिहासिक रुपरेखा>इतिहास को पक्ष १९२३ई मा वर्मा पनी गवर्नर द्वारा शासित प्रदेश वानइयाे।त्यसै वर्ष २१ डिसेम्वरकाे दिन नेपाल र अँग्रेज हरुकाे बिच पनी एक नयाँ सन्धी भयाे।सन्धीमा निम्न लिखित आशयका धाराहरु थिए:-१-नेपाल र ग्रेटब्रिटेनका सरकारकाे बिच सदाकाल मैत्री र शान्ती रहनेछ।देशी र वैदेशिक निती र व्यवहारमा दुवै सरकार एक अर्काकाे पूर्ण स्वतन्त्रता मान्नेछन्। (२) वर्तमान सन्धीका धाराहरुले छुने बिषयवाहेक १८१५ ई काे सुगाैली-सन्धी र त्यसपछीका अन्य प्रत्येक सन्धी,सम्झौता आदी यस सन्धीद्वारा खारिज हुनेछन्। (३)दुवै राज्यका सिमाना जाेरिएका छिमेकी देशहरुसित कुनैझगडा-टण्टा उठेकाेखण्डमा प्रस्तुत सन्धी गर्ने दुवैपक्क्षले पारस्परिक मैत्री र शान्ती कायम राख्न आपसी सल्लाहद्वारा त्यस झगडा-टण्टाकाे समाधान गर्नेछन्।(४)सन्धीगर्ने दुवैपक्क्षले आफ्नाे सरहदमा सकेसम्म कुनै यस्ताे काम हुन दिनेछैनन् जसद्वारा आर्काेदेशकाे सुरक्षा र शान्तीमा बाधा पाराेस्।(५)नेपाल र ब्रिटिश सरकारमा मैत्री भएकाेले याे सम्वन्ध कायम रहेसम्म नेपाल ब्रिटिश-भारत वा त्यसमार्फत अन्य कुनै देशसित आवश्यक युद्ध-सामाग्री किन्न स्वतन्त्र हुनेछ।नेपाल सरकार पनी मंजूर गर्दछ कि सरकारी वा व्यक्तीगत तरिकाले ती युद्ध-सामाग्री नेपालकाे सिमान्तपारी जानेछैनन।कुनै शस्रास्र-नियन्त्रक समिती गठित भएकाे खण्डमा र ग्रेटब्रिटेन पनी त्यस समितीकाे सदस्य बनी त्यससमिताकानियमअनुसार शस्रास्र झिकाउनु पर्नेछ।(६)स्वदेशी उपयाेगकाे निमित्त नेपालले विदेशवाट झिकाएका मालहरुमा ब्रिटिश भारतका बन्दरगाहमा भन्सार लाग्नेछैन।माल आएकाे समयमा यस बिषयमा निर्धारित अधिकारीहरुले बन्दरगाहका चिफ-कस्टम्स अफिसरकाे समक्ष आवश्यक प्रमाण पेश गर्नुपर्नेछ> नेपालकाे ऐतिहासिकरुप-रेखावाट<>बिष्णुहरीलामिछाने<{{पोर्टल:सामग्रीहरू/प्रकार लेआउट |type = पोर्टलहरू |cat1 = विकिपिडिया पथ प्रदर्शन‎{{!}}पोर्टलहरू |cat2 = सामग्री पोर्टलहरू{{!}}पोर्टलहरू |contentsort = पोर्टलहरू }} [[श्रेणी:पोर्टलहरू| ]] __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <div class="hlist" style="text-align: center; margin-top: 1em;"> * [[विकिपीडिया:सङ्क्षिप्त रूप|सङ्क्षिप्त रूप]] यो पृष्ठमा: [[वि:पो]] • [[पो:]] </div>नेपालकाे ऐतिहासिक रुपरखा>इतिहास को पक्ष १९२३ई मा वर्मा पनी गवर्नर द्वारा शासित प्रदेश वानइयाे।त्यसै वर्ष २१ डिसेम्वरकाे दिन नेपाल र अँग्रेज हरुकाे बिच पनी एक नयाँ सन्धी भयाे।सन्धीमा निम्न लिखित आशयका धाराहरु थिए:-१-नेपाल र ग्रेटब्रिटेनका सरकारकाे बिच सदाकाल मैत्री र शान्ती रहनेछ।देशी र वैदेशिक निती र व्यवहारमा दुवै सरकार एक अर्काकाे पूर्ण स्वतन्त्रता मान्नेछन्। (२) वर्तमान सन्धीका धाराहरुले छुने बिषयवाहेक १८१५ ई काे सुगाैली-सन्धी र त्यसपछीका अन्य प्रत्येक सन्धी,सम्झौता आदी यस सन्धीद्वारा खारिज हुनेछन्। (३)दुवै राज्यका सिमाना जाेरिएका छिमेकी देशहरुसित कुनैझगडा-टण्टा उठेकाेखण्डमा प्रस्तुत सन्धी गर्ने दुवैपक्क्षले पारस्परिक मैत्री र शान्ती कायम राख्न आपसी सल्लाहद्वारा त्यस झगडा-टण्टाकाे समाधान गर्नेछन्।(४)सन्धीगर्ने दुवैपक्क्षले आफ्नाे सरहदमा सकेसम्म कुनै यस्ताे काम हुन दिनेछैनन् जसद्वारा आर्काेदेशकाे सुरक्षा र शान्तीमा बाधा पाराेस्।(५)नेपाल र ब्रिटिश सरकारमा मैत्री भएकाेले याे सम्वन्ध कायम रहेसम्म नेपाल ब्रिटिश-भारत वा त्यसमार्फत अन्य कुनै देशसित आवश्यक युद्ध-सामाग्री किन्न स्वतन्त्र हुनेछ।नेपाल सरकार पनी मंजूर गर्दछ कि सरकारी वा व्यक्तीगत तरिकाले ती युद्ध-सामाग्री नेपालकाे सिमान्तपारी जानेछैनन।कुनै शस्रास्र-नियन्त्रक समिती गठित भएकाे खण्डमा र ग्रेटब्रिटेन पनी त्यस समितीकाे सदस्य बनी त्यससमिताकानियमअनुसार शस्रास्र झिकाउनु पर्नेछ।(६)स्वदेशी उपयाेगकाे निमित्त नेपालले विदेशवाट झिकाएका मालहरुमा ब्रिटिश भारतका बन्दरगाहमा भन्सार लाग्नेछैन।माल आएकाे समयमा यस बिषयमा निर्धारित अधिकारीहरुले बन्दरगाहका चिफ-कस्टम्स अफिसरकाे समक्ष आवश्यक प्रमाण पेश गर्नुपर्नेछ> नेपालकाे ऐतिहासिकरुप-रेखावाट<>बिष्णुहरीलामिछाने< ap2r58tf2lpab86pwa9ookqdxk8city 1070578 1070528 2022-07-23T05:00:35Z Saroj Uprety 31493 Reverted 2 edits by [[Special:Contributions/2400:1A00:B040:7F14:5557:1139:C:D447|2400:1A00:B040:7F14:5557:1139:C:D447]] ([[User talk:2400:1A00:B040:7F14:5557:1139:C:D447|talk]]) to last revision by Pitambar Bhattarai wikitext text/x-wiki {{पोर्टल:सामग्रीहरू/प्रकार लेआउट |type = पोर्टलहरू |cat1 = विकिपिडिया पथ प्रदर्शन‎{{!}}पोर्टलहरू |cat2 = सामग्री पोर्टलहरू{{!}}पोर्टलहरू |contentsort = पोर्टलहरू }} [[श्रेणी:पोर्टलहरू| ]] __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <div class="hlist" style="text-align: center; margin-top: 1em;"> * [[विकिपीडिया:सङ्क्षिप्त रूप|सङ्क्षिप्त रूप]] यो पृष्ठमा: [[वि:पो]] • [[पो:]] </div> oppmc0makumj28mnyzzja9fvxc6toqo 100 95726 1070582 626361 2022-07-23T07:53:32Z 2400:1A00:B040:7F14:CCEF:2D37:BABC:FC51 "सामाजिक आवश्यकता" wikitext text/x-wiki >दरिद्र याैटा युद्ध क्षत्र हाे,यसवाटभग्नुभनेकाे आफैमा पकक्षाघात हुनु हाे,विजय हासिल गर्नसक्नुभनेकाे राेग भाेक शाेक वाट मुक्ती पाउनुहाे,त्यस्कालागी सर्कारले ठुला कृषी उद्याेग वा छाक टर्ने साना उद्याेग गर्नु गराउन सक्नु हाे-बिष्णुहरीलामिछाने-< {{browsebar}} <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|<big>पोर्टल समाज</big>|पोर्टल:समाज/परिचय|}} {{पोर्टल:समाज/परिचय}} {{/बक्स-फुटर|}} <div style="text-align:center; margin:0.25em auto 0.75em">{{purge|'''नयाँ सामग्रीहरू देखाउनुहोस्'''}}</div> <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख लेख|footer=थप प्रमुख लेखहरू...| subpage=प्रमुख लेख}} {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख जीवनी|footer=थप प्रमुख जीवनीहरू...| subpage=प्रमुख जीवनी}} {{/बक्स-हेडर|समाचार|पोर्टल:समाज/समाचार|}} {{पोर्टल:समाज/समाचार}} {{/बक्स-फुटर|[[{{FULLPAGENAME}}/हालैका घटनाहरू|थप हालैका घटनाहरू...]]<br/> [[wikinews:{{FULLPAGENAME}}|हालैका घटनाहरू]] थप [[wikinews:ne|विकिसमाचार बाट ...]]}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख तस्बिर|footer=थप प्रमुख तस्बिरहरू...| subpage=प्रमुख चित्र}} {{/बक्स-हेडर|के तपाईलाई थाहा छ?|पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?|}} {{पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?}} {{/बक्स-फुटर|[[पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?|सङ्ग्रह]] – [[विकिपीडिया:नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने|नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने]]}} {{/बक्स-हेडर|श्रेणीहरू|पोर्टल:समाज/श्रेणीहरू|}} {{पोर्टल:समाज/श्रेणीहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|शीर्षकहरू|पोर्टल:समाज/शीर्षकहरू|}} {{पोर्टल:समाज/शीर्षकहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} {{/बक्स-हेडर|सम्बन्धित पोर्टलहरू|पोर्टल:समाज/सम्बन्धित पोर्टलहरू|}} {{पोर्टल:समाज/सम्बन्धित पोर्टलहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/बक्स-हेडर|विकिपरियोजना|पोर्टल:समाज/परियोजनाहरू|}} {{पोर्टल:समाज/परियोजनाहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/बक्स-हेडर|गर्नुपर्ने कार्यहरू|पोर्टल:समाज/गर्नुपर्ने कार्यहरू|}} {{पोर्टल:समाज/गर्नुपर्ने कार्यहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|सम्बद्ध विकिमीडिया|पोर्टल:समाज/सम्बद्ध विकिमीडिया|}} {{पोर्टल:समाज/सम्बद्ध विकिमीडिया}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> {{portals}} {{purge page}} [[श्रेणी:निर्माणाधिन पोर्टलहरू]] 3ldrw1jmpujq66dhrr73t8c5zbw7izt 1070583 1070582 2022-07-23T07:55:10Z 2400:1A00:B040:7F14:CCEF:2D37:BABC:FC51 "सामाजिक अावश्यकता wikitext text/x-wiki >दरिद्र याैटा युद्ध क्षत्र हाे,यसवाटभाग्नुभनेकाे आफैमा पक्क्षघात हुनु हाे,विजय हासिल गर्नसक्नुभनेकाे राेग भाेक शाेक वाट मुक्ती पाउनुहाे,त्यस्कालागी सर्कारले ठुला कृषी उद्याेग वा छाक टर्ने साना उद्याेग गर्नु गराउन सक्नु हाे -बिष्णुहरीलामिछाने-< {{browsebar}} <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|<big>पोर्टल समाज</big>|पोर्टल:समाज/परिचय|}} {{पोर्टल:समाज/परिचय}} {{/बक्स-फुटर|}} <div style="text-align:center; margin:0.25em auto 0.75em">{{purge|'''नयाँ सामग्रीहरू देखाउनुहोस्'''}}</div> <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख लेख|footer=थप प्रमुख लेखहरू...| subpage=प्रमुख लेख}} {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख जीवनी|footer=थप प्रमुख जीवनीहरू...| subpage=प्रमुख जीवनी}} {{/बक्स-हेडर|समाचार|पोर्टल:समाज/समाचार|}} {{पोर्टल:समाज/समाचार}} {{/बक्स-फुटर|[[{{FULLPAGENAME}}/हालैका घटनाहरू|थप हालैका घटनाहरू...]]<br/> [[wikinews:{{FULLPAGENAME}}|हालैका घटनाहरू]] थप [[wikinews:ne|विकिसमाचार बाट ...]]}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख तस्बिर|footer=थप प्रमुख तस्बिरहरू...| subpage=प्रमुख चित्र}} {{/बक्स-हेडर|के तपाईलाई थाहा छ?|पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?|}} {{पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?}} {{/बक्स-फुटर|[[पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?|सङ्ग्रह]] – [[विकिपीडिया:नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने|नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने]]}} {{/बक्स-हेडर|श्रेणीहरू|पोर्टल:समाज/श्रेणीहरू|}} {{पोर्टल:समाज/श्रेणीहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|शीर्षकहरू|पोर्टल:समाज/शीर्षकहरू|}} {{पोर्टल:समाज/शीर्षकहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} {{/बक्स-हेडर|सम्बन्धित पोर्टलहरू|पोर्टल:समाज/सम्बन्धित पोर्टलहरू|}} {{पोर्टल:समाज/सम्बन्धित पोर्टलहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/बक्स-हेडर|विकिपरियोजना|पोर्टल:समाज/परियोजनाहरू|}} {{पोर्टल:समाज/परियोजनाहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/बक्स-हेडर|गर्नुपर्ने कार्यहरू|पोर्टल:समाज/गर्नुपर्ने कार्यहरू|}} {{पोर्टल:समाज/गर्नुपर्ने कार्यहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|सम्बद्ध विकिमीडिया|पोर्टल:समाज/सम्बद्ध विकिमीडिया|}} {{पोर्टल:समाज/सम्बद्ध विकिमीडिया}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> {{portals}} {{purge page}} [[श्रेणी:निर्माणाधिन पोर्टलहरू]] miwafrl1ltfiheb1o56cvay1r2b4es9 1070584 1070583 2022-07-23T08:09:02Z Saroj Uprety 31493 Reverted 2 edits by [[Special:Contributions/2400:1A00:B040:7F14:CCEF:2D37:BABC:FC51|2400:1A00:B040:7F14:CCEF:2D37:BABC:FC51]] ([[User talk:2400:1A00:B040:7F14:CCEF:2D37:BABC:FC51|talk]]) to last revision by Pitambar Bhattarai wikitext text/x-wiki {{browsebar}} <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|<big>पोर्टल समाज</big>|पोर्टल:समाज/परिचय|}} {{पोर्टल:समाज/परिचय}} {{/बक्स-फुटर|}} <div style="text-align:center; margin:0.25em auto 0.75em">{{purge|'''नयाँ सामग्रीहरू देखाउनुहोस्'''}}</div> <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख लेख|footer=थप प्रमुख लेखहरू...| subpage=प्रमुख लेख}} {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख जीवनी|footer=थप प्रमुख जीवनीहरू...| subpage=प्रमुख जीवनी}} {{/बक्स-हेडर|समाचार|पोर्टल:समाज/समाचार|}} {{पोर्टल:समाज/समाचार}} {{/बक्स-फुटर|[[{{FULLPAGENAME}}/हालैका घटनाहरू|थप हालैका घटनाहरू...]]<br/> [[wikinews:{{FULLPAGENAME}}|हालैका घटनाहरू]] थप [[wikinews:ne|विकिसमाचार बाट ...]]}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{अनियमित पोर्टल भाग|max=1|header=प्रमुख तस्बिर|footer=थप प्रमुख तस्बिरहरू...| subpage=प्रमुख चित्र}} {{/बक्स-हेडर|के तपाईलाई थाहा छ?|पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?|}} {{पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?}} {{/बक्स-फुटर|[[पोर्टल:समाज/के तपाईलाई थाहा छ?|सङ्ग्रह]] – [[विकिपीडिया:नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने|नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने]]}} {{/बक्स-हेडर|श्रेणीहरू|पोर्टल:समाज/श्रेणीहरू|}} {{पोर्टल:समाज/श्रेणीहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|शीर्षकहरू|पोर्टल:समाज/शीर्षकहरू|}} {{पोर्टल:समाज/शीर्षकहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} {{/बक्स-हेडर|सम्बन्धित पोर्टलहरू|पोर्टल:समाज/सम्बन्धित पोर्टलहरू|}} {{पोर्टल:समाज/सम्बन्धित पोर्टलहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/बक्स-हेडर|विकिपरियोजना|पोर्टल:समाज/परियोजनाहरू|}} {{पोर्टल:समाज/परियोजनाहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/बक्स-हेडर|गर्नुपर्ने कार्यहरू|पोर्टल:समाज/गर्नुपर्ने कार्यहरू|}} {{पोर्टल:समाज/गर्नुपर्ने कार्यहरू}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> <div style="clear:both; width:100%"> {{/बक्स-हेडर|सम्बद्ध विकिमीडिया|पोर्टल:समाज/सम्बद्ध विकिमीडिया|}} {{पोर्टल:समाज/सम्बद्ध विकिमीडिया}} {{/बक्स-फुटर|}} </div> {{portals}} {{purge page}} [[श्रेणी:निर्माणाधिन पोर्टलहरू]] tll8sa74aty1zlfwkr155m95acsl65n 0 101661 1070541 1060204 2022-07-22T16:19:03Z Bada Kaji 52836 यहाँले, गाउँपालिकाको लागि, सिंजा गाउँपालिका हेर्नुहोस्। wikitext text/x-wiki {{for|गाउँपालिका|सिंजा गाउँपालिका}} [[चित्र:A View of Sinja Valley.jpg|thumb|सिंजा उपत्यकाको एक दृश्य]] '''सिञ्जा उपत्यका''' ऐतिहासिक जुम्ला राज्यको राजधानी तथा वर्तमान [[नेपाल]]को प्रशासनिक संरचनामा [[कर्णाली प्रदेश]] तथा [[जुम्ला जिल्ला]]मा अवस्थित रहेको छ । अत्यन्त विकट पहाडी तथा हिमाली क्षेत्र विच रहेको यो उपत्यका भुगोल अनुपम छ । तिला नदी यो उपत्यकालाई चिर्दै बाहिर निस्केको छ । ऐतिहासिक बजार रहेरपनि हवाइ सम्पर्क मात्र भएको सिंजा उपत्यकामा हालै मात्रै सुर्खेत उपत्यकासँग कर्णाली राजमार्ग मार्फत जोडीएको छ । स्याउ लगायतका फलफुलको उत्पादनमा यो उपत्यका अग्रणी मानिन्छ । कर्णाली प्रदेशको केन्द्र सिंजालाई नेपाली भाषाको उद्गमस्थल मानिन्छ । सिंजाबाट जारी भएका ताम्रपत्र, स्वर्णपत्र, शिलालेखमा त्यस बेलाको पहिलो नेपाली भाषाको विकसित रुप फेला परेको सिंजा नराकोटका प्रमुख मधुशंकर उपाध्याय बताउँछन् । कर्णालीका राजाहरूको मुख्य योगदान भनेको अहिले बोलीचालीमा रहेको खस भाषाको उद्गमस्थल हो। सिंजा उपत्यकामा इसाको १३औँ शताब्दीको पुरातन देवनागरी लिपि फेला परेको थियो। सिंजा उपत्यका खस मल्लहरूको राजधानी थियो। १२औँ शताब्दीदेखि इसाको १४औँ शताब्दीसम्ममा नेपाली भाषाको उत्पत्ति सिंजामा भएको विभिन्न इतिहासमा लेखिएको पाइन्छ। सिंजा उपत्यकामा रहेको सिंजा कनकासुन्दरी मन्दिर, पान्डव गुफा, बुढु मष्टा, कनकासुन्दरी नैधारा मन्दिर, विराट दरबार, नाख्या दुला, ह्याङ्ग्रा देवता मन्दिर, लेकपर लामा मन्दिर, बातामालीका महादेव मन्दिरलगायत सिंजा भेगमा रहेका तीन दर्जन बढी साना-ठूला देवी देउताका मन्दिरहरू वर्तमान अवस्थामा जीर्ण भएका छन् । त्यसैगरी पाँच भाइ पाण्डव बस्ने पाण्डव गुफा र विराट दरबारको अवशेषसमेत भेटिन मुस्किल पर्न थालेको छ। खस राज्य संचालनको समयमा बनाइएका यी मठ मन्दिर, सिंजा, सिहु बाघ, ठूलाठूला ढुंगामा कुँदिएका चित्रकला, सङ्केत अक्षर र अंकहरू लेखिएका शिलालेखहरूसमेत अहिले खेतबारी र पाखाहरूमा बेवारिसे अवस्थामा रहेको जुम्लाका इन्जिनियर नरेशदत्त रावलले बताए। ==भूगोल= नेपालको हालको कर्णाली प्रदेश पर्छ। ==इतिहास== आजभन्दा ३४६१ वर्षअघि अर्थात् इशापूर्व १४४४ मा राजा जालन्दरले सिंजा राज्य स्थापना गरेका थिए । राजा जालन्दरले शिवका भक्त भएकाले शिवको अघिल्लो अक्षर ‘शि’ र आफ्नो नामको अघिल्लो अक्षर ‘जा’बाट जोडेर सिंजा नाम रहन गएको जनश्रुति भेटिन्छ । जालन्दरकी रानी वृन्दाले बास गरेको भनी सिंजामा अहिले पनि पूजा गरिने देवीलाई वृन्दावासिनी भनिन्छ । पुराणहरूमा वृन्दालाई पतिव्रता र तपस्वी नारीका रूपमा चित्रण गरिएको पाइन्छ । यिनै वृन्दाको नाम अपभ्रंश हुँदै खस भाषामा बिन्नैनी उच्चारण गरिन्छ । खस राजा नागराजले र उनका उत्तराधिकारीले सिंजा नगरमा करिब ३०० वर्षसम्म शासन गरेका थिए । खस राजाले पूर्वमा नेपाल उपत्यकामा दुईपटक भन्दा बढी आक्रमण गरी करत राज्य बनाएको र पश्चिमका कुमाउ, गडवालसम्मका राज्यलाई आफ्नो साम्राज्यभित्र पारेको इतिहास भेटिएको छ । यस्तै गरी बली राजका पालामा जुम्ला राज्य समृद्ध र शक्तिशाली रहेको इतिहास छ। जुम्ला राज्यका अन्तिम राजा सूर्यमान शाहीले वि.सं. १८१६ मा राज्याभिषेक गरेका थिए। नेपाल एकीकरणको अभियानमा शिवनारायण खमीको गोर्खाली सेनाले १८४६ असोज ३ गते कब्जा नगरुन्जेलसम्म जुम्ला राज्यको अस्तित्व रहेको थियो। चौथो शताब्दीमा शुरु भएको जुम्ला राज्य अठारौँ शताब्दीसम्म अखण्ड र शक्तिशाली रहेको थियो। <br /> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== https://ekantipur.com/pradesh-6/2018/09/14/15369020338827998.html https://thahakhabar.com/news/51588<nowiki/>{{reflist}} ==बाह्य कडीहरू== [https://www.youtube.com/watch?v=aq3IS-G_kog प्रथम सिंजा महोत्सव २०७६ को भिडियो] ==यो पनि हेर्नुहोस्== {{नेपालका उपत्यकाहरू}} [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:नेपालका उपत्यकाहरू]] n6vwpuuc8i3f89fi0oovhl69hkdixuf 0 103837 1070558 873825 2022-07-22T21:47:47Z Nabhaligad 58918 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = सेबस्टियन बियेनेक | image = 01-pejman-foundation.jpg | imagesize = | caption =सेबस्टियन बियेनेक 2018 | birth_date = {{birth date and age|1975|04|24}} | birth_place = [[पोल्यान्ड]] | field = कला प्रदर्शन, शारीरिक कला | training = | movement = चित्रकला | works = | website = www.b1en1ek.com | influenced_by = | influenced = }} '''सेबस्टियन बियेनेक''' ({{lang-en|Sebastian Bieniek}}, जन्म सन् १९७५ अप्रिल २४) एक जर्मन कलाकार, चलचित्र निर्देशक र लेखक हुन। उनको गतिविधि चित्रकारी, फोटोग्राफी, प्रदर्शन, मूर्तिकला, लेखन र भिडियो समावेश छ।<ref>https://www.sebastianbieniek.com/sebastian-bieniek</ref> उनी [[जर्मनी]]को [[बर्लिन]]मा बसिरहेका पाँच जना प्रभावशाली कलाकारहरू मध्ये एक हुनु।<ref>https://theculturetrip.com/europe/germany/articles/berlin-five-influential-contemporary-berlin-based-artists/</ref> २०१८ मा उनी संसारको १७१ सबैभन्दा प्रभावशाली विचारधारा भएका व्यक्तित्वमा सूचीकृत समेत थिए।<ref>http://www.globalinfluence.world/en/leader/sebastian-bieniek/</ref> {{stub}} ==जीवनी== == सन्दर्भ समाग्रीहरू == {{Reflist|2}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:जीवनी]] tgzt49fz3lzuxst9buxvbvzghlilhm6 1070559 1070558 2022-07-22T21:53:23Z Nabhaligad 58918 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = सेबस्टियन बियेनेक | image = 01-pejman-foundation.jpg | imagesize = | caption =सेबस्टियन बियेनेक 2018 | birth_date = {{birth date and age|1975|04|24}} | birth_place = [[पोल्यान्ड]] | death_date = {{death date and age|df=yes|2022|2|9|1975|04|24}} | field = कला प्रदर्शन, शारीरिक कला | training = | movement = चित्रकला | works = | website = www.bieniek.at | influenced_by = | influenced = }} '''सेबस्टियन बियेनेक''' ({{lang-en|Sebastian Bieniek}}, जन्म सन् १९७५ अप्रिल २४) एक जर्मन कलाकार, चलचित्र निर्देशक र लेखक हुन। उनको गतिविधि चित्रकारी, फोटोग्राफी, प्रदर्शन, मूर्तिकला, लेखन र भिडियो समावेश छ।<ref>https://www.sebastianbieniek.com/sebastian-bieniek</ref> उनी [[जर्मनी]]को [[बर्लिन]]मा बसिरहेका पाँच जना प्रभावशाली कलाकारहरू मध्ये एक हुनु।<ref>https://theculturetrip.com/europe/germany/articles/berlin-five-influential-contemporary-berlin-based-artists/</ref> २०१८ मा उनी संसारको १७१ सबैभन्दा प्रभावशाली विचारधारा भएका व्यक्तित्वमा सूचीकृत समेत थिए।<ref>http://www.globalinfluence.world/en/leader/sebastian-bieniek/</ref> {{stub}} ==जीवनी== == सन्दर्भ समाग्रीहरू == {{Reflist|2}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:जीवनी]] th1jg39qtwjmkjcgyp9g0oeusva899j 3 122009 1070587 1019336 2022-07-23T11:48:00Z Padam rokaya1 58924 padam rokaya papular music composer and singer nepali wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=Padam Rokaya}} padam rokaya nepali papular music compuser and singer -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) १६:५३, १७ जुन २०२१ (नेपाली समय) 074hb4c3d56h9cb0ks2ofjabe3q13ng 2 123349 1070515 1070472 2022-07-22T12:16:34Z Bada Kaji 52836 +[[प्रयोगकर्ता:MediaWiki default]] wikitext text/x-wiki <div style="font-family: verdana;"> <div style="font-size: 80px; text-align: center; background: black; color: white"> म बाघको डमरु हुँ मलाई सिनो खाने कुकुर नसम्झ। </div> <div style="position: relative; height: 1%;"> <div style="position: relative; margin: 0 -1em; padding: 0; background-color: transparent; border: 1px none #ddd; height: 1%;"> <div style="position: relative; margin: 0 auto; width: 825px; border: 1px solid #FFFF; height: 4%;"> <div style="position: relative; overflow: hidden; height:900px;"><!-- Height of the main image --> <div style="position: relative; overflow: hidden; margin: 0;">[[File:King Tribhuvan Bir Bikram Shah in his coronation robe.png|835px]]</div> </div> <div style="position: absolute; top: 0; width: 100%; height: 100%;"> <div style="position: absolute; left: 0.5em; top: 1em; z-index: 10; width: 250px; border: none; background-color:none;"> <div style="opacity: 0.8; -moz-opacity: 0.8;"> </div></div> <div style="position: absolute; right: 0.5em; top: 1em; z-index: 10; width: 250px; border: none; background-color:none;"> <div style="opacity: 0.8; -moz-opacity: 0.8;"> <!-- START USERBOXES RIGHT --> {{User Hindu}} <!-- END USERBOXES RIGHT --> </div> </div> </div> </div> </div></div></div> <center> [[:ne:त्रिभुवन शाह|श्री ५ महाराजाधिराज त्रिभुवन वीर विक्रम शाहदेव]] </center> नमस्ते म '''बडा काजी''' हुँ। यदि तपाइँसँग कुनै प्रश्नहरू छन् भने मलाई थाहा दिनुहोस्। धन्यवाद। सुधार: # [[प्रयोगकर्ता:MediaWiki default]] #[[विकिपिडिया:विकिपरियोजना नेपाल]] # [https://explore.transifex.com/] #[https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:UnconnectedPages?namespace=0 पृष्ठ आइटम सँग जोडिएन] #[[विकिपिडिया:विकिपरियोजना नेपाल/अनुपस्थित लेखहरू]] # [https://www.google.com/search?q=मन्दिर%20site:ekantipur.com] # [https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:WhatLinksHere/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:No-Photo-Available-240x300.jpg&limit=500] # [https://www.himalkhabar.com/authorline-news/b?page=3] # [https://www.bolpatra.gov.np/egp/openDateConverter विक्रम सम्वत् देखि अंग्रेजी मिति] # [https://sthaniya.gov.np/gis/website/] [https://sthaniya.gov.np/gis/] <br/> ;बनाउन को लागी {{प्रयोगकर्ता:Bada Kaji/बनाउन को लागी}} {{प्रयोगकर्ता:Bada Kaji/बिर}} s1p5d4tycdgocj1ajwlkd68a5o7ykyi 1070588 1070515 2022-07-23T11:51:32Z Bada Kaji 52836 विशेष wikitext text/x-wiki <div style="font-family: verdana;"> <div style="font-size: 80px; text-align: center; background: black; color: white"> म बाघको डमरु हुँ मलाई सिनो खाने कुकुर नसम्झ। </div> <div style="position: relative; height: 1%;"> <div style="position: relative; margin: 0 -1em; padding: 0; background-color: transparent; border: 1px none #ddd; height: 1%;"> <div style="position: relative; margin: 0 auto; width: 825px; border: 1px solid #FFFF; height: 4%;"> <div style="position: relative; overflow: hidden; height:900px;"><!-- Height of the main image --> <div style="position: relative; overflow: hidden; margin: 0;">[[File:King Tribhuvan Bir Bikram Shah in his coronation robe.png|835px]]</div> </div> <div style="position: absolute; top: 0; width: 100%; height: 100%;"> <div style="position: absolute; left: 0.5em; top: 1em; z-index: 10; width: 250px; border: none; background-color:none;"> <div style="opacity: 0.8; -moz-opacity: 0.8;"> </div></div> <div style="position: absolute; right: 0.5em; top: 1em; z-index: 10; width: 250px; border: none; background-color:none;"> <div style="opacity: 0.8; -moz-opacity: 0.8;"> <!-- START USERBOXES RIGHT --> {{User Hindu}} <!-- END USERBOXES RIGHT --> </div> </div> </div> </div> </div></div></div> <center> [[:ne:त्रिभुवन शाह|श्री ५ महाराजाधिराज त्रिभुवन वीर विक्रम शाहदेव]] </center> नमस्ते म '''बडा काजी''' हुँ। यदि तपाइँसँग कुनै प्रश्नहरू छन् भने मलाई थाहा दिनुहोस्। धन्यवाद। सुधार: # [[प्रयोगकर्ता:MediaWiki default]] #[[विकिपिडिया:विकिपरियोजना नेपाल]] # [https://explore.transifex.com/] #[https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:UnconnectedPages?namespace=0 पृष्ठ आइटम सँग जोडिएन] #[[विकिपिडिया:विकिपरियोजना नेपाल/अनुपस्थित लेखहरू]] # [https://www.google.com/search?q=मन्दिर%20site:ekantipur.com] # [https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:WhatLinksHere/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:No-Photo-Available-240x300.jpg&limit=500] # [https://www.himalkhabar.com/authorline-news/b?page=3] # [https://www.bolpatra.gov.np/egp/openDateConverter विक्रम सम्वत् देखि अंग्रेजी मिति] # [https://sthaniya.gov.np/gis/website/] [https://sthaniya.gov.np/gis/] <br/> ;बनाउन को लागी {{प्रयोगकर्ता:Bada Kaji/बनाउन को लागी}} {{प्रयोगकर्ता:Bada Kaji/बिर}} {{विशेष:RecentChanges}} j1la7otylhpl0c8kruqhtsguocl1qyo 2 125251 1070589 1070161 2022-07-23T11:57:41Z Bada Kaji 52836 +[[लक्खीदेवी सुन्दास]] wikitext text/x-wiki ---- [https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:Bada_Kaji/%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%89%E0%A4%A8_%E0%A4%95%E0%A5%8B_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A5%80&action=edit सम्पादन] [https://www.madanpuraskar.org/search/monographslist.php] {{div col}} #[[आत्मकथा]] #[[कबड्डी ४]] #[[वंश]] #[[शिलु महादेव मन्दिर]] ([https://nepalmag.com.np/history/2016/12/11/20161211164446] #[[कैलाशकूट भवन]] [https://nepalmag.com.np/history/2016/01/24/20160124130621] #[[जयसिंह चुमी]] [https://ekantipur.com/news/2021/02/15/161339876614088161.html] # [[बालगोपालेश्वर मन्दिर]] # [[भैरवी मन्दिर, नुवाकोट]] # [[माछी मार्न जाउँ है दाजै कालापानीमा]] # [[शिवानी सिंह थारु]] # [[सरस्वती प्रतीक्षा]] # [[अर्चना थापा]] # [[सानु शर्मा]] # [[प्रगति राई]] [https://www.onlinekhabar.com/2018/04/671112] # [[अनुपम रोशी]] # [[सरिता अर्याल]] # [[सरस्वती ज्ञवाली]] # [[गीता रेग्मी]] # [[जसपाउ थापा]] [https://www.himalkhabar.com/news/131021] # [[माधवराज जोशी]] [https://ekantipur.com/feature/2020/02/19/158210352622525799.html] # [[लक्खीदेवी सुन्दास]] {{div col end}} ---- dgn3v6lswxbnf8djh47f2dwf42o51aq 0 126204 1070521 1070490 2022-07-22T12:45:13Z 120.89.104.151 विवरण मिलाइयो wikitext text/x-wiki {{ज्ञानसन्दूक राष्ट्रपति|name=द्रौपदी मुर्मू|image=Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg|caption=द्रौपदी मुर्मू <br> भारतीय राष्ट्रपति|order=|vicepresident=बैंकैया नायडू|primeminister=[[नरेन्द्र मोदी]]|term_start=25 July 2022|term_end=|successor=|term_start2=18 May 2015|term_end2=12 July 2021|predecessor2=|successor2=|term_start3=|term_end3=|predecessor3=|successor3=|term_start4=6 March 2000|term_end4=6 August 2002|predecessor4=|successor4=|party=[[भारतीय जनता पार्टी]]|birth_date={{Birth date and age|df=y|1958|06|20}}|birth_place=उपरबेदा, मयुरभञ्ज जिल्ला [[उडीसा]], [[भारत]] [[मयुरभंज जिल्ला]], [[उडीसा]], [[भारत]]|spouse={{marriage|श्यामचन्द्र मुर्मू|1976|2014|end=died}}|profession=शिक्षिका}} '''द्रौपदी मुर्मु''' (जन्म २० जुन १९५८) एक [[भारत|भारतीय]] राजनीतिज्ञ तथा [[भारत|भारतको]] नवनिर्वाचित राष्ट्रपति हुन्। [[भारतीय जनता पार्टी]] की सदस्य <ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|accessdate=2022-06-21}}</ref> रहेकी उनी अनुसूचित जनजातीबाट [[भारतको राष्ट्रपति|भारतको राष्ट्रपतिमा]] निर्वाचित हुने पहिलो व्यक्ति र [[प्रतिभा पाटिल|प्रतिभा पाटिलपछि]] यो पदमा बस्ने दोस्रो महिला हुन्। मुर्मू सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रतापछि जन्मेर राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित बन्ने पहिलो व्यक्ति हुन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/india/information/presidential-election-2022-who-is-draupadi-murmu-here-is-everything-you-need-to-know-about-ndas-presidential-candidate-3882110.html|title=Draupadi Murmu Elected As President of India; Here is Everything You Need to Know About First Tribal Woman President of The Country|work=LatestLY|access-date=21 July 2022}}</ref> राष्ट्रपति हुनु अघि उनले सन् २०१५ देखी २०२१ सम्म झारखण्डको नवौं गभर्नरको रूपमा, सन् २००० देखि २००४ सम्म ओडिशा सरकारको <ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|accessdate=2022-07-21}}</ref> विभिन्न विभागहरूमा सेवा गरेकी थिइन्। राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अघि, उनले १९७९ देखि १९८३ सम्म राज्य सिँचाइ र उर्जा विभागमा कनिष्ठ सहायकको रूपमा काम गरिन्, र त्यसपछि १९९७ सम्म रैरंगपुरको श्री <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/draupadi-murmu-all-you-need-to-know-about-indias-15th-president-article-93037434|title=Draupadi Murmu: All you need to know about India’s 15th President|website=TimesNow|language=en|accessdate=2022-07-22}}</ref> एकीकृत शिक्षा केन्द्रमा शिक्षिकाको रूपमा काम गरेकी थिइन्। द्रौपदी मुर्मुको जन्म सन् १९५८ जुन २० मा ओडिशाको मयुरभञ्ज जिल्लाको रैरङपुरको बैदापोसी क्षेत्रमा [[सन्थाल जाति|सन्ताली]] परिवारमा भएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|title=Smt. Droupadi Murmu|website=Odisha Helpline|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archivedate=8 October 2020|accessdate=27 July 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|accessdate=20 July 2022}}</ref> उनका बुबा बिरांची नारायण टुडु र हजुरबुबा दुवै पञ्चायती राज प्रणाली अन्तर्गत सरपंचका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। <ref>{{Cite news|title=Governor reaches out|date=4 April 2018|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> । मुर्मुले रमा देवी महिला कलेजबाट कलामा स्नातक गरेकी छिन्। <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/vc-students-of-droupadi-murmu-s-alma-mater-rama-devi-university-say-proud-moment-for-us-1965466-2022-06-22|title=VC, students of Droupadi Murmu's alma mater Rama Devi University say 'proud moment for us'|publisher=India Today|accessdate=21 July 2022}}</ref> । उनका पति श्याम चरण मुर्मुको सन् २०१४ मा मृत्यु भैसकेको छ। उनीहरूका ३ सन्तान मध्ये दुई छोराको मृत्यु भइसकेको छ, र अहिले एउटी छोरी इतिश्री मुर्मु छिन्। द्रौपदीले सन् २००९ देखि २०१५ सम्म <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}</ref> सात वर्षको अवधिमा श्रीमान्, दुई छोरा, आमा र एक भाइ गुमाउनु पर्यो <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2022-06-22}}</ref> । मुर्मु ब्रह्मा कुमारी सँग आध्यात्मिक रूपमा जोडिएकी छन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९५८ मा जन्म]] [[श्रेणी:भारतका राष्ट्रपतिहरू]] 82jo6f7l3d3twpf2em6n60pswgvjpft 1070561 1070521 2022-07-23T02:05:19Z 110.34.27.228 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name=द्रौपदी मुर्मू|image=Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg|caption=द्रौपदी मुर्मू <br> भारतीय राष्ट्रपति|order=|vicepresident=बैंकैया नायडू|primeminister=[[नरेन्द्र मोदी]]|term_start=25 July 2022|term_end=|successor=|term_start2=18 May 2015|term_end2=12 July 2021|predecessor2=|successor2=|term_start3=|term_end3=|predecessor3=|successor3=|term_start4=6 March 2000|term_end4=6 August 2002|predecessor4=|successor4=|party=[[भारतीय जनता पार्टी]]|birth_date={{Birth date and age|df=y|1958|06|20}}|birth_place=उपरबेदा, मयुरभञ्ज जिल्ला [[उडीसा]], [[भारत]] [[मयुरभंज जिल्ला]], [[उडीसा]], [[भारत]]|spouse={{marriage|श्यामचन्द्र मुर्मू|1976|2014|end=died}}|profession=शिक्षिका}} '''द्रौपदी मुर्मु''' (जन्म २० जुन १९५८) एक [[भारत|भारतीय]] राजनीतिज्ञ तथा [[भारत|भारतको]] नवनिर्वाचित राष्ट्रपति हुन्। [[भारतीय जनता पार्टी]] की सदस्य <ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|accessdate=2022-06-21}}</ref> रहेकी उनी अनुसूचित जनजातीबाट [[भारतको राष्ट्रपति|भारतको राष्ट्रपतिमा]] निर्वाचित हुने पहिलो व्यक्ति र [[प्रतिभा पाटिल|प्रतिभा पाटिलपछि]] यो पदमा बस्ने दोस्रो महिला हुन्। मुर्मू सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रतापछि जन्मेर राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित बन्ने पहिलो व्यक्ति हुन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/india/information/presidential-election-2022-who-is-draupadi-murmu-here-is-everything-you-need-to-know-about-ndas-presidential-candidate-3882110.html|title=Draupadi Murmu Elected As President of India; Here is Everything You Need to Know About First Tribal Woman President of The Country|work=LatestLY|access-date=21 July 2022}}</ref> राष्ट्रपति हुनु अघि उनले सन् २०१५ देखी २०२१ सम्म झारखण्डको नवौं गभर्नरको रूपमा, सन् २००० देखि २००४ सम्म ओडिशा सरकारको <ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|accessdate=2022-07-21}}</ref> विभिन्न विभागहरूमा सेवा गरेकी थिइन्। राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अघि, उनले १९७९ देखि १९८३ सम्म राज्य सिँचाइ र उर्जा विभागमा कनिष्ठ सहायकको रूपमा काम गरिन्, र त्यसपछि १९९७ सम्म रैरंगपुरको श्री <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/draupadi-murmu-all-you-need-to-know-about-indias-15th-president-article-93037434|title=Draupadi Murmu: All you need to know about India’s 15th President|website=TimesNow|language=en|accessdate=2022-07-22}}</ref> एकीकृत शिक्षा केन्द्रमा शिक्षिकाको रूपमा काम गरेकी थिइन्। द्रौपदी मुर्मुको जन्म सन् १९५८ जुन २० मा ओडिशाको मयुरभञ्ज जिल्लाको रैरङपुरको बैदापोसी क्षेत्रमा [[सन्थाल जाति|सन्ताली]] परिवारमा भएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|title=Smt. Droupadi Murmu|website=Odisha Helpline|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archivedate=8 October 2020|accessdate=27 July 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|accessdate=20 July 2022}}</ref> उनका बुबा बिरांची नारायण टुडु र हजुरबुबा दुवै पञ्चायती राज प्रणाली अन्तर्गत सरपंचका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। <ref>{{Cite news|title=Governor reaches out|date=4 April 2018|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> । मुर्मुले रमा देवी महिला कलेजबाट कलामा स्नातक गरेकी छिन्। <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/vc-students-of-droupadi-murmu-s-alma-mater-rama-devi-university-say-proud-moment-for-us-1965466-2022-06-22|title=VC, students of Droupadi Murmu's alma mater Rama Devi University say 'proud moment for us'|publisher=India Today|accessdate=21 July 2022}}</ref> । उनका पति श्याम चरण मुर्मुको सन् २०१४ मा मृत्यु भैसकेको छ। उनीहरूका ३ सन्तान मध्ये दुई छोराको मृत्यु भइसकेको छ, र अहिले एउटी छोरी इतिश्री मुर्मु छिन्। द्रौपदीले सन् २००९ देखि २०१५ सम्म <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}</ref> सात वर्षको अवधिमा श्रीमान्, दुई छोरा, आमा र एक भाइ गुमाउनु पर्यो <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2022-06-22}}</ref> । मुर्मु ब्रह्मा कुमारी सँग आध्यात्मिक रूपमा जोडिएकी छन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९५८ मा जन्म]] [[श्रेणी:भारतका राष्ट्रपतिहरू]] corpu8i2f76ay40j9ednr8vasuhkbai 1070562 1070561 2022-07-23T02:08:05Z 110.34.27.228 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name=द्रौपदी मुर्मू |image=Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg |caption=द्रौपदी मुर्मू <br> भारतीय राष्ट्रपति |order= |vicepresident=बैंकैया नायडू |primeminister=[[नरेन्द्र मोदी]] |term_start=२५ जुलाई २०२२ |term_end= |successor= |term_start2=18 May 2015 |term_end2=12 July 2021 |predecessor2= |successor2= |term_start3= |term_end3= |predecessor3= |successor3= |term_start4=6 March 2000 |term_end4=6 August 2002 |predecessor4= |successor4= |party=[[भारतीय जनता पार्टी]] |birth_date={{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} |birth_place=उपरबेदा, मयुरभञ्ज जिल्ला [[उडीसा]], [[भारत]] [[मयुरभंज जिल्ला]], [[उडीसा]], [[भारत]] |spouse={{marriage|श्यामचन्द्र मुर्मू|1976|2014|end=died}} |profession=शिक्षिका }} '''द्रौपदी मुर्मु''' (जन्म २० जुन १९५८) एक [[भारत|भारतीय]] राजनीतिज्ञ तथा [[भारत|भारतको]] नवनिर्वाचित राष्ट्रपति हुन्। [[भारतीय जनता पार्टी]] की सदस्य <ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|accessdate=2022-06-21}}</ref> रहेकी उनी अनुसूचित जनजातीबाट [[भारतको राष्ट्रपति|भारतको राष्ट्रपतिमा]] निर्वाचित हुने पहिलो व्यक्ति र [[प्रतिभा पाटिल|प्रतिभा पाटिलपछि]] यो पदमा बस्ने दोस्रो महिला हुन्। मुर्मू सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रतापछि जन्मेर राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित बन्ने पहिलो व्यक्ति हुन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/india/information/presidential-election-2022-who-is-draupadi-murmu-here-is-everything-you-need-to-know-about-ndas-presidential-candidate-3882110.html|title=Draupadi Murmu Elected As President of India; Here is Everything You Need to Know About First Tribal Woman President of The Country|work=LatestLY|access-date=21 July 2022}}</ref> राष्ट्रपति हुनु अघि उनले सन् २०१५ देखी २०२१ सम्म झारखण्डको नवौं गभर्नरको रूपमा, सन् २००० देखि २००४ सम्म ओडिशा सरकारको <ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|accessdate=2022-07-21}}</ref> विभिन्न विभागहरूमा सेवा गरेकी थिइन्। राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अघि, उनले १९७९ देखि १९८३ सम्म राज्य सिँचाइ र उर्जा विभागमा कनिष्ठ सहायकको रूपमा काम गरिन्, र त्यसपछि १९९७ सम्म रैरंगपुरको श्री <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/draupadi-murmu-all-you-need-to-know-about-indias-15th-president-article-93037434|title=Draupadi Murmu: All you need to know about India’s 15th President|website=TimesNow|language=en|accessdate=2022-07-22}}</ref> एकीकृत शिक्षा केन्द्रमा शिक्षिकाको रूपमा काम गरेकी थिइन्। द्रौपदी मुर्मुको जन्म सन् १९५८ जुन २० मा ओडिशाको मयुरभञ्ज जिल्लाको रैरङपुरको बैदापोसी क्षेत्रमा [[सन्थाल जाति|सन्ताली]] परिवारमा भएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|title=Smt. Droupadi Murmu|website=Odisha Helpline|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archivedate=8 October 2020|accessdate=27 July 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|accessdate=20 July 2022}}</ref> उनका बुबा बिरांची नारायण टुडु र हजुरबुबा दुवै पञ्चायती राज प्रणाली अन्तर्गत सरपंचका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। <ref>{{Cite news|title=Governor reaches out|date=4 April 2018|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> । मुर्मुले रमा देवी महिला कलेजबाट कलामा स्नातक गरेकी छिन्। <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/vc-students-of-droupadi-murmu-s-alma-mater-rama-devi-university-say-proud-moment-for-us-1965466-2022-06-22|title=VC, students of Droupadi Murmu's alma mater Rama Devi University say 'proud moment for us'|publisher=India Today|accessdate=21 July 2022}}</ref> । उनका पति श्याम चरण मुर्मुको सन् २०१४ मा मृत्यु भैसकेको छ। उनीहरूका ३ सन्तान मध्ये दुई छोराको मृत्यु भइसकेको छ, र अहिले एउटी छोरी इतिश्री मुर्मु छिन्। द्रौपदीले सन् २००९ देखि २०१५ सम्म <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}</ref> सात वर्षको अवधिमा श्रीमान्, दुई छोरा, आमा र एक भाइ गुमाउनु पर्यो <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2022-06-22}}</ref> । मुर्मु ब्रह्मा कुमारी सँग आध्यात्मिक रूपमा जोडिएकी छन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९५८ मा जन्म]] [[श्रेणी:भारतका राष्ट्रपतिहरू]] tbogna1ufncbyvqx766i2iezoqxvkgi 1070563 1070562 2022-07-23T02:11:36Z 110.34.27.228 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name=द्रौपदी मुर्मू |image=Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg |caption=द्रौपदी मुर्मू <br> भारतीय राष्ट्रपति | order = १५ औं | office = भारतका राष्ट्रपति |vicepresident=बैंकैया नायडू |primeminister=[[नरेन्द्र मोदी]] |term_start=२५ जुलाई २०२२ |term_end= |successor= |term_start2=18 May 2015 |term_end2=12 July 2021 |predecessor2= |successor2= |term_start3= |term_end3= |predecessor3= |successor3= |term_start4=6 March 2000 |term_end4=6 August 2002 |predecessor4= |successor4= |party=[[भारतीय जनता पार्टी]] |birth_date={{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} |birth_place=उपरबेदा, मयुरभञ्ज जिल्ला [[उडीसा]], [[भारत]] [[मयुरभंज जिल्ला]], [[उडीसा]], [[भारत]] |spouse={{marriage|श्यामचन्द्र मुर्मू|1976|2014|end=died}} |profession=शिक्षिका }} '''द्रौपदी मुर्मु''' (जन्म २० जुन १९५८) एक [[भारत|भारतीय]] राजनीतिज्ञ तथा [[भारत|भारतको]] नवनिर्वाचित राष्ट्रपति हुन्। [[भारतीय जनता पार्टी]] की सदस्य <ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|accessdate=2022-06-21}}</ref> रहेकी उनी अनुसूचित जनजातीबाट [[भारतको राष्ट्रपति|भारतको राष्ट्रपतिमा]] निर्वाचित हुने पहिलो व्यक्ति र [[प्रतिभा पाटिल|प्रतिभा पाटिलपछि]] यो पदमा बस्ने दोस्रो महिला हुन्। मुर्मू सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रतापछि जन्मेर राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित बन्ने पहिलो व्यक्ति हुन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/india/information/presidential-election-2022-who-is-draupadi-murmu-here-is-everything-you-need-to-know-about-ndas-presidential-candidate-3882110.html|title=Draupadi Murmu Elected As President of India; Here is Everything You Need to Know About First Tribal Woman President of The Country|work=LatestLY|access-date=21 July 2022}}</ref> राष्ट्रपति हुनु अघि उनले सन् २०१५ देखी २०२१ सम्म झारखण्डको नवौं गभर्नरको रूपमा, सन् २००० देखि २००४ सम्म ओडिशा सरकारको <ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|accessdate=2022-07-21}}</ref> विभिन्न विभागहरूमा सेवा गरेकी थिइन्। राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अघि, उनले १९७९ देखि १९८३ सम्म राज्य सिँचाइ र उर्जा विभागमा कनिष्ठ सहायकको रूपमा काम गरिन्, र त्यसपछि १९९७ सम्म रैरंगपुरको श्री <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/draupadi-murmu-all-you-need-to-know-about-indias-15th-president-article-93037434|title=Draupadi Murmu: All you need to know about India’s 15th President|website=TimesNow|language=en|accessdate=2022-07-22}}</ref> एकीकृत शिक्षा केन्द्रमा शिक्षिकाको रूपमा काम गरेकी थिइन्। द्रौपदी मुर्मुको जन्म सन् १९५८ जुन २० मा ओडिशाको मयुरभञ्ज जिल्लाको रैरङपुरको बैदापोसी क्षेत्रमा [[सन्थाल जाति|सन्ताली]] परिवारमा भएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|title=Smt. Droupadi Murmu|website=Odisha Helpline|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archivedate=8 October 2020|accessdate=27 July 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|accessdate=20 July 2022}}</ref> उनका बुबा बिरांची नारायण टुडु र हजुरबुबा दुवै पञ्चायती राज प्रणाली अन्तर्गत सरपंचका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। <ref>{{Cite news|title=Governor reaches out|date=4 April 2018|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> । मुर्मुले रमा देवी महिला कलेजबाट कलामा स्नातक गरेकी छिन्। <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/vc-students-of-droupadi-murmu-s-alma-mater-rama-devi-university-say-proud-moment-for-us-1965466-2022-06-22|title=VC, students of Droupadi Murmu's alma mater Rama Devi University say 'proud moment for us'|publisher=India Today|accessdate=21 July 2022}}</ref> । उनका पति श्याम चरण मुर्मुको सन् २०१४ मा मृत्यु भैसकेको छ। उनीहरूका ३ सन्तान मध्ये दुई छोराको मृत्यु भइसकेको छ, र अहिले एउटी छोरी इतिश्री मुर्मु छिन्। द्रौपदीले सन् २००९ देखि २०१५ सम्म <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}</ref> सात वर्षको अवधिमा श्रीमान्, दुई छोरा, आमा र एक भाइ गुमाउनु पर्यो <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2022-06-22}}</ref> । मुर्मु ब्रह्मा कुमारी सँग आध्यात्मिक रूपमा जोडिएकी छन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९५८ मा जन्म]] [[श्रेणी:भारतका राष्ट्रपतिहरू]] clybmet2sx26rlfqcz4yjrvtmcxy1qz 1070564 1070563 2022-07-23T02:13:21Z 110.34.27.228 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name=द्रौपदी मुर्मू |image=Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg |caption=द्रौपदी मुर्मू <br> भारतीय राष्ट्रपति | order = १५ औं | office = भारतका राष्ट्रपति |vicepresident=बैंकैया नायडू |primeminister=[[नरेन्द्र मोदी]] |term_start=२५ जुलाई २०२२ |term_end= |successor= |office2 = ९ औँ [[झारखण्डका राज्यपाल]] |term_start2=18 May 2015 |term_end2=12 July 2021 |predecessor2= |successor2= |term_start3= |term_end3= |predecessor3= |successor3= |term_start4=6 March 2000 |term_end4=6 August 2002 |predecessor4= |successor4= |party=[[भारतीय जनता पार्टी]] |birth_date={{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} |birth_place=उपरबेदा, मयुरभञ्ज जिल्ला [[उडीसा]], [[भारत]] [[मयुरभंज जिल्ला]], [[उडीसा]], [[भारत]] |spouse={{marriage|श्यामचन्द्र मुर्मू|1976|2014|end=died}} |profession=शिक्षिका }} '''द्रौपदी मुर्मु''' (जन्म २० जुन १९५८) एक [[भारत|भारतीय]] राजनीतिज्ञ तथा [[भारत|भारतको]] नवनिर्वाचित राष्ट्रपति हुन्। [[भारतीय जनता पार्टी]] की सदस्य <ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|accessdate=2022-06-21}}</ref> रहेकी उनी अनुसूचित जनजातीबाट [[भारतको राष्ट्रपति|भारतको राष्ट्रपतिमा]] निर्वाचित हुने पहिलो व्यक्ति र [[प्रतिभा पाटिल|प्रतिभा पाटिलपछि]] यो पदमा बस्ने दोस्रो महिला हुन्। मुर्मू सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रतापछि जन्मेर राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित बन्ने पहिलो व्यक्ति हुन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/india/information/presidential-election-2022-who-is-draupadi-murmu-here-is-everything-you-need-to-know-about-ndas-presidential-candidate-3882110.html|title=Draupadi Murmu Elected As President of India; Here is Everything You Need to Know About First Tribal Woman President of The Country|work=LatestLY|access-date=21 July 2022}}</ref> राष्ट्रपति हुनु अघि उनले सन् २०१५ देखी २०२१ सम्म झारखण्डको नवौं गभर्नरको रूपमा, सन् २००० देखि २००४ सम्म ओडिशा सरकारको <ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|accessdate=2022-07-21}}</ref> विभिन्न विभागहरूमा सेवा गरेकी थिइन्। राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अघि, उनले १९७९ देखि १९८३ सम्म राज्य सिँचाइ र उर्जा विभागमा कनिष्ठ सहायकको रूपमा काम गरिन्, र त्यसपछि १९९७ सम्म रैरंगपुरको श्री <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/draupadi-murmu-all-you-need-to-know-about-indias-15th-president-article-93037434|title=Draupadi Murmu: All you need to know about India’s 15th President|website=TimesNow|language=en|accessdate=2022-07-22}}</ref> एकीकृत शिक्षा केन्द्रमा शिक्षिकाको रूपमा काम गरेकी थिइन्। द्रौपदी मुर्मुको जन्म सन् १९५८ जुन २० मा ओडिशाको मयुरभञ्ज जिल्लाको रैरङपुरको बैदापोसी क्षेत्रमा [[सन्थाल जाति|सन्ताली]] परिवारमा भएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|title=Smt. Droupadi Murmu|website=Odisha Helpline|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archivedate=8 October 2020|accessdate=27 July 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|accessdate=20 July 2022}}</ref> उनका बुबा बिरांची नारायण टुडु र हजुरबुबा दुवै पञ्चायती राज प्रणाली अन्तर्गत सरपंचका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। <ref>{{Cite news|title=Governor reaches out|date=4 April 2018|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> । मुर्मुले रमा देवी महिला कलेजबाट कलामा स्नातक गरेकी छिन्। <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/vc-students-of-droupadi-murmu-s-alma-mater-rama-devi-university-say-proud-moment-for-us-1965466-2022-06-22|title=VC, students of Droupadi Murmu's alma mater Rama Devi University say 'proud moment for us'|publisher=India Today|accessdate=21 July 2022}}</ref> । उनका पति श्याम चरण मुर्मुको सन् २०१४ मा मृत्यु भैसकेको छ। उनीहरूका ३ सन्तान मध्ये दुई छोराको मृत्यु भइसकेको छ, र अहिले एउटी छोरी इतिश्री मुर्मु छिन्। द्रौपदीले सन् २००९ देखि २०१५ सम्म <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}</ref> सात वर्षको अवधिमा श्रीमान्, दुई छोरा, आमा र एक भाइ गुमाउनु पर्यो <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2022-06-22}}</ref> । मुर्मु ब्रह्मा कुमारी सँग आध्यात्मिक रूपमा जोडिएकी छन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९५८ मा जन्म]] [[श्रेणी:भारतका राष्ट्रपतिहरू]] 06l9q1f68jhvwwomq5bqgjpdqm6b4t9 1070565 1070564 2022-07-23T02:14:17Z 110.34.27.228 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name=द्रौपदी मुर्मू |image=Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg |caption=मुर्मु जुन २०२२ मा | order = १५ औं | office = भारतका राष्ट्रपति |vicepresident=बैंकैया नायडू |primeminister=[[नरेन्द्र मोदी]] |term_start=२५ जुलाई २०२२ |term_end= |successor= |office2 = ९ औँ [[झारखण्डका राज्यपाल]] |term_start2=18 May 2015 |term_end2=12 July 2021 |predecessor2= |successor2= |term_start3= |term_end3= |predecessor3= |successor3= |term_start4=6 March 2000 |term_end4=6 August 2002 |predecessor4= |successor4= |party=[[भारतीय जनता पार्टी]] |birth_date={{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} |birth_place=उपरबेदा, मयुरभञ्ज जिल्ला [[उडीसा]], [[भारत]] [[मयुरभंज जिल्ला]], [[उडीसा]], [[भारत]] |spouse={{marriage|श्यामचन्द्र मुर्मू|1976|2014|end=died}} |profession=शिक्षिका }} '''द्रौपदी मुर्मु''' (जन्म २० जुन १९५८) एक [[भारत|भारतीय]] राजनीतिज्ञ तथा [[भारत|भारतको]] नवनिर्वाचित राष्ट्रपति हुन्। [[भारतीय जनता पार्टी]] की सदस्य <ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|accessdate=2022-06-21}}</ref> रहेकी उनी अनुसूचित जनजातीबाट [[भारतको राष्ट्रपति|भारतको राष्ट्रपतिमा]] निर्वाचित हुने पहिलो व्यक्ति र [[प्रतिभा पाटिल|प्रतिभा पाटिलपछि]] यो पदमा बस्ने दोस्रो महिला हुन्। मुर्मू सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रतापछि जन्मेर राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित बन्ने पहिलो व्यक्ति हुन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/india/information/presidential-election-2022-who-is-draupadi-murmu-here-is-everything-you-need-to-know-about-ndas-presidential-candidate-3882110.html|title=Draupadi Murmu Elected As President of India; Here is Everything You Need to Know About First Tribal Woman President of The Country|work=LatestLY|access-date=21 July 2022}}</ref> राष्ट्रपति हुनु अघि उनले सन् २०१५ देखी २०२१ सम्म झारखण्डको नवौं गभर्नरको रूपमा, सन् २००० देखि २००४ सम्म ओडिशा सरकारको <ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|accessdate=2022-07-21}}</ref> विभिन्न विभागहरूमा सेवा गरेकी थिइन्। राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अघि, उनले १९७९ देखि १९८३ सम्म राज्य सिँचाइ र उर्जा विभागमा कनिष्ठ सहायकको रूपमा काम गरिन्, र त्यसपछि १९९७ सम्म रैरंगपुरको श्री <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/draupadi-murmu-all-you-need-to-know-about-indias-15th-president-article-93037434|title=Draupadi Murmu: All you need to know about India’s 15th President|website=TimesNow|language=en|accessdate=2022-07-22}}</ref> एकीकृत शिक्षा केन्द्रमा शिक्षिकाको रूपमा काम गरेकी थिइन्। द्रौपदी मुर्मुको जन्म सन् १९५८ जुन २० मा ओडिशाको मयुरभञ्ज जिल्लाको रैरङपुरको बैदापोसी क्षेत्रमा [[सन्थाल जाति|सन्ताली]] परिवारमा भएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|title=Smt. Droupadi Murmu|website=Odisha Helpline|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archivedate=8 October 2020|accessdate=27 July 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|accessdate=20 July 2022}}</ref> उनका बुबा बिरांची नारायण टुडु र हजुरबुबा दुवै पञ्चायती राज प्रणाली अन्तर्गत सरपंचका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। <ref>{{Cite news|title=Governor reaches out|date=4 April 2018|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> । मुर्मुले रमा देवी महिला कलेजबाट कलामा स्नातक गरेकी छिन्। <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/vc-students-of-droupadi-murmu-s-alma-mater-rama-devi-university-say-proud-moment-for-us-1965466-2022-06-22|title=VC, students of Droupadi Murmu's alma mater Rama Devi University say 'proud moment for us'|publisher=India Today|accessdate=21 July 2022}}</ref> । उनका पति श्याम चरण मुर्मुको सन् २०१४ मा मृत्यु भैसकेको छ। उनीहरूका ३ सन्तान मध्ये दुई छोराको मृत्यु भइसकेको छ, र अहिले एउटी छोरी इतिश्री मुर्मु छिन्। द्रौपदीले सन् २००९ देखि २०१५ सम्म <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}</ref> सात वर्षको अवधिमा श्रीमान्, दुई छोरा, आमा र एक भाइ गुमाउनु पर्यो <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2022-06-22}}</ref> । मुर्मु ब्रह्मा कुमारी सँग आध्यात्मिक रूपमा जोडिएकी छन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९५८ मा जन्म]] [[श्रेणी:भारतका राष्ट्रपतिहरू]] svcpvjcyreyrsqb0o686nxjzkrkt9im 1070566 1070565 2022-07-23T02:15:22Z 110.34.27.228 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name=द्रौपदी मुर्मू |image=Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg |caption=मुर्मु जुन २०२२ मा | order = १५ औं | office = भारतका राष्ट्रपति |vicepresident=बैंकैया नायडू |primeminister=[[नरेन्द्र मोदी]] |term_start=२५ जुलाई २०२२ |term_end= |successor= |office2 = ९ औँ [[झारखण्डका राज्यपाल]] |term_start2=१८ मे २०१५ |term_end2=१२ जुलाई २०२१ |predecessor2= |successor2= |term_start3= |term_end3= |predecessor3= |successor3= |term_start4=6 March 2000 |term_end4=6 August 2002 |predecessor4= |successor4= |party=[[भारतीय जनता पार्टी]] |birth_date={{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} |birth_place=उपरबेदा, मयुरभञ्ज जिल्ला [[उडीसा]], [[भारत]] [[मयुरभंज जिल्ला]], [[उडीसा]], [[भारत]] |spouse={{marriage|श्यामचन्द्र मुर्मू|1976|2014|end=died}} |profession=शिक्षिका }} '''द्रौपदी मुर्मु''' (जन्म २० जुन १९५८) एक [[भारत|भारतीय]] राजनीतिज्ञ तथा [[भारत|भारतको]] नवनिर्वाचित राष्ट्रपति हुन्। [[भारतीय जनता पार्टी]] की सदस्य <ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|accessdate=2022-06-21}}</ref> रहेकी उनी अनुसूचित जनजातीबाट [[भारतको राष्ट्रपति|भारतको राष्ट्रपतिमा]] निर्वाचित हुने पहिलो व्यक्ति र [[प्रतिभा पाटिल|प्रतिभा पाटिलपछि]] यो पदमा बस्ने दोस्रो महिला हुन्। मुर्मू सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रतापछि जन्मेर राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित बन्ने पहिलो व्यक्ति हुन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/india/information/presidential-election-2022-who-is-draupadi-murmu-here-is-everything-you-need-to-know-about-ndas-presidential-candidate-3882110.html|title=Draupadi Murmu Elected As President of India; Here is Everything You Need to Know About First Tribal Woman President of The Country|work=LatestLY|access-date=21 July 2022}}</ref> राष्ट्रपति हुनु अघि उनले सन् २०१५ देखी २०२१ सम्म झारखण्डको नवौं गभर्नरको रूपमा, सन् २००० देखि २००४ सम्म ओडिशा सरकारको <ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|accessdate=2022-07-21}}</ref> विभिन्न विभागहरूमा सेवा गरेकी थिइन्। राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अघि, उनले १९७९ देखि १९८३ सम्म राज्य सिँचाइ र उर्जा विभागमा कनिष्ठ सहायकको रूपमा काम गरिन्, र त्यसपछि १९९७ सम्म रैरंगपुरको श्री <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/draupadi-murmu-all-you-need-to-know-about-indias-15th-president-article-93037434|title=Draupadi Murmu: All you need to know about India’s 15th President|website=TimesNow|language=en|accessdate=2022-07-22}}</ref> एकीकृत शिक्षा केन्द्रमा शिक्षिकाको रूपमा काम गरेकी थिइन्। द्रौपदी मुर्मुको जन्म सन् १९५८ जुन २० मा ओडिशाको मयुरभञ्ज जिल्लाको रैरङपुरको बैदापोसी क्षेत्रमा [[सन्थाल जाति|सन्ताली]] परिवारमा भएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|title=Smt. Droupadi Murmu|website=Odisha Helpline|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archivedate=8 October 2020|accessdate=27 July 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|accessdate=20 July 2022}}</ref> उनका बुबा बिरांची नारायण टुडु र हजुरबुबा दुवै पञ्चायती राज प्रणाली अन्तर्गत सरपंचका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। <ref>{{Cite news|title=Governor reaches out|date=4 April 2018|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> । मुर्मुले रमा देवी महिला कलेजबाट कलामा स्नातक गरेकी छिन्। <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/vc-students-of-droupadi-murmu-s-alma-mater-rama-devi-university-say-proud-moment-for-us-1965466-2022-06-22|title=VC, students of Droupadi Murmu's alma mater Rama Devi University say 'proud moment for us'|publisher=India Today|accessdate=21 July 2022}}</ref> । उनका पति श्याम चरण मुर्मुको सन् २०१४ मा मृत्यु भैसकेको छ। उनीहरूका ३ सन्तान मध्ये दुई छोराको मृत्यु भइसकेको छ, र अहिले एउटी छोरी इतिश्री मुर्मु छिन्। द्रौपदीले सन् २००९ देखि २०१५ सम्म <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}</ref> सात वर्षको अवधिमा श्रीमान्, दुई छोरा, आमा र एक भाइ गुमाउनु पर्यो <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2022-06-22}}</ref> । मुर्मु ब्रह्मा कुमारी सँग आध्यात्मिक रूपमा जोडिएकी छन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९५८ मा जन्म]] [[श्रेणी:भारतका राष्ट्रपतिहरू]] qevihhb1d6i52v6h669pwk12ugcwg69 1070567 1070566 2022-07-23T02:17:21Z 110.34.27.228 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name=द्रौपदी मुर्मू |image=Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg |caption=मुर्मु जुन २०२२ मा | order = १५ औं | office = भारतका राष्ट्रपति |vicepresident=बैंकैया नायडू |primeminister=[[नरेन्द्र मोदी]] |term_start=२५ जुलाई २०२२ |term_end= |successor= |office2 = ९ औँ [[झारखण्डका राज्यपाल]] |term_start2=१८ मे २०१५ |term_end2=१२ जुलाई २०२१ |predecessor2= |successor2= |term_start3= |term_end3= |predecessor3= |successor3= |term_start4=६ मार्च २००० |term_end4=६ अगस्त २००२ |predecessor4= |successor4= |party=[[भारतीय जनता पार्टी]] |birth_date={{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} |birth_place=उपरबेदा, मयुरभञ्ज जिल्ला [[उडीसा]], [[भारत]] [[मयुरभंज जिल्ला]], [[उडीसा]], [[भारत]] |spouse={{marriage|श्यामचन्द्र मुर्मू|1976|2014|end=died}} |profession=शिक्षिका }} '''द्रौपदी मुर्मु''' (जन्म २० जुन १९५८) एक [[भारत|भारतीय]] राजनीतिज्ञ तथा [[भारत|भारतको]] नवनिर्वाचित राष्ट्रपति हुन्। [[भारतीय जनता पार्टी]] की सदस्य <ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|accessdate=2022-06-21}}</ref> रहेकी उनी अनुसूचित जनजातीबाट [[भारतको राष्ट्रपति|भारतको राष्ट्रपतिमा]] निर्वाचित हुने पहिलो व्यक्ति र [[प्रतिभा पाटिल|प्रतिभा पाटिलपछि]] यो पदमा बस्ने दोस्रो महिला हुन्। मुर्मू सन् १९४७ मा भारतको स्वतन्त्रतापछि जन्मेर राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित बन्ने पहिलो व्यक्ति हुन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/india/information/presidential-election-2022-who-is-draupadi-murmu-here-is-everything-you-need-to-know-about-ndas-presidential-candidate-3882110.html|title=Draupadi Murmu Elected As President of India; Here is Everything You Need to Know About First Tribal Woman President of The Country|work=LatestLY|access-date=21 July 2022}}</ref> राष्ट्रपति हुनु अघि उनले सन् २०१५ देखी २०२१ सम्म झारखण्डको नवौं गभर्नरको रूपमा, सन् २००० देखि २००४ सम्म ओडिशा सरकारको <ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|accessdate=2022-07-21}}</ref> विभिन्न विभागहरूमा सेवा गरेकी थिइन्। राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अघि, उनले १९७९ देखि १९८३ सम्म राज्य सिँचाइ र उर्जा विभागमा कनिष्ठ सहायकको रूपमा काम गरिन्, र त्यसपछि १९९७ सम्म रैरंगपुरको श्री <ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/mirror-now/in-focus/draupadi-murmu-all-you-need-to-know-about-indias-15th-president-article-93037434|title=Draupadi Murmu: All you need to know about India’s 15th President|website=TimesNow|language=en|accessdate=2022-07-22}}</ref> एकीकृत शिक्षा केन्द्रमा शिक्षिकाको रूपमा काम गरेकी थिइन्। द्रौपदी मुर्मुको जन्म सन् १९५८ जुन २० मा ओडिशाको मयुरभञ्ज जिल्लाको रैरङपुरको बैदापोसी क्षेत्रमा [[सन्थाल जाति|सन्ताली]] परिवारमा भएको थियो। <ref>{{Cite web|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|title=Smt. Droupadi Murmu|website=Odisha Helpline|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archivedate=8 October 2020|accessdate=27 July 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|accessdate=20 July 2022}}</ref> उनका बुबा बिरांची नारायण टुडु र हजुरबुबा दुवै पञ्चायती राज प्रणाली अन्तर्गत सरपंचका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। <ref>{{Cite news|title=Governor reaches out|date=4 April 2018|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> । मुर्मुले रमा देवी महिला कलेजबाट कलामा स्नातक गरेकी छिन्। <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/vc-students-of-droupadi-murmu-s-alma-mater-rama-devi-university-say-proud-moment-for-us-1965466-2022-06-22|title=VC, students of Droupadi Murmu's alma mater Rama Devi University say 'proud moment for us'|publisher=India Today|accessdate=21 July 2022}}</ref> । उनका पति श्याम चरण मुर्मुको सन् २०१४ मा मृत्यु भैसकेको छ। उनीहरूका ३ सन्तान मध्ये दुई छोराको मृत्यु भइसकेको छ, र अहिले एउटी छोरी इतिश्री मुर्मु छिन्। द्रौपदीले सन् २००९ देखि २०१५ सम्म <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}</ref> सात वर्षको अवधिमा श्रीमान्, दुई छोरा, आमा र एक भाइ गुमाउनु पर्यो <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|accessdate=2022-06-22}}</ref> । मुर्मु ब्रह्मा कुमारी सँग आध्यात्मिक रूपमा जोडिएकी छन्। <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}</ref> ==सन्दर्भ सामग्रीहरू== {{reflist}} [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९५८ मा जन्म]] [[श्रेणी:भारतका राष्ट्रपतिहरू]] 9dc5xik45slas9m4xete3mblehepmqp 0 126208 1070518 2022-07-22T12:23:14Z 2400:1A00:B1C0:4FE8:85DE:F15A:9CE1:945F नयाँ पृष्ठ: Kedarnath mero dream place ho wikitext text/x-wiki Kedarnath mero dream place ho 2c8mr6eh8fx792lt109dgxfysxkn44u 1070530 1070518 2022-07-22T15:53:29Z Bada Kaji 52836 शीघ्र मेटाउन अनुरोध गरिँदै ([[वि:शीमे#शीमे|शीमे शीमे]])। wikitext text/x-wiki {{db-reason|1=यो लेख नेपाली भाषामा छैन।|help=off}} Kedarnath mero dream place ho dg0uskyrgohxmbq2vv5xdygm3lir1fo 1 126209 1070522 2022-07-22T12:45:27Z Bada Kaji 52836 {{विकिपरियोजना नेपाल}} wikitext text/x-wiki {{विकिपरियोजना नेपाल}} p4veb87evutnrxfa5rztsplkqlt8q5x 2 126210 1070524 2022-07-22T14:04:17Z Krishnadahal12 57046 सिर्जना गरियो wikitext text/x-wiki नमस्कार, मेरो नाम कृष्ण दाहाल हो। म प्रायः अंग्रेजी विकिपिडियामा सक्रिय छु : [https://www.en.wikipedia.org/User:Krishnadahal12 User:Krishnadahal12] ihk9rzacay1tl00kx67leeiqrmuhjdv 1070525 1070524 2022-07-22T14:04:58Z Krishnadahal12 57046 wikitext text/x-wiki नमस्कार, मेरो नाम कृष्ण दाहाल हो। म प्रायः अंग्रेजी विकिपिडियामा सक्रिय छु : [[:en:User:Krishnadahal12|User:Krishnadahal12]] lpbnj8h0pevboi6fd7pm7h1af2s8733 3 126211 1070531 2022-07-22T15:53:30Z Bada Kaji 52836 अधिसूचना: शीघ्र मेटाउने नामाङ्कन [[:Kedarnath]]। wikitext text/x-wiki == स्वागतम्! == नमस्कार विकिपिडियामा [[विकिपिडिया:स्वागत/नव आगन्तुक|स्वागत]] छ! म आशा गर्दछु कि तपाईँलाई विकिपिडिया मनपर्‍यो र यहाँ रमाउनु हुनेछ। दुर्भाग्यवस, तपाईँले सृजना गर्नुभएको मध्ये एक वा बढी पृष्ठहरू, जस्तो कि [[Kedarnath]], विकिपिडियाको [[विकिपिडिया:दिशानिर्देशहरू|सामग्री दिशानिर्देश]] अनुरूप नहुन सक्छ, र यसलाई सुरक्षित गर्न सकिदैन। सङ्क्षेपमा भन्नुपर्दा, लेखको शीर्षक [[विकिपिडिया:उल्लेखनियता|उल्लेखनीय]] र पहिले नै [[विकिपिडिया:विश्वसनीय स्रोत पहिचान|विश्वसनीय]] तथा [[विकिपिडिया:तेस्रो-पक्ष स्रोतहरू|स्वतन्त्र स्रोतहरू]]द्वारा प्रकाशित भएको हुनुपर्दछ। कृपया [[विकिपिडिया:लेख सृजना|लेख सृजना]] प्रक्रियाको विस्तृत सर्वेक्षणको लागि '''[[विकिपिडिया:तपाईँको पहिलो लेख|तपाईँको पहिलो लेख]]''' समीक्षा गर्नुहोस्। एक लेख सृजना गर्न मद्दतको लागि '''[[विकिपिडिया:लेख विजार्ड|लेख विजार्ड]]''' तपाईँलाई उपलब्ध छ, जहाँ लेखलाई समीक्षा र प्रकाशनको लागि विचार गरिनेछ। अरू कसैले सृजना गर्न सक्ने नयाँ लेखलाई कसरी अनुरोध गर्ने भन्ने बारेमा जानकारीको लागि, '''[[विकिपिडिया:अनुरोध गरिएका लेखहरू|अनुरोध गरिएका लेखहरू]]''' हेर्नुहोस्। यदि तपाईँ अलमलिनु भएको खण्डमा, '''[[विकिपिडिया:चिया घर|चिया घर]]'''मा आउनुहोस्, जहाँ अनुभवी विकिपिडियनहरूले तपाईँलाई प्रक्रियाहरूका बारेमा मद्दत गर्न सक्छन्। विकिपिडियामा नयाँ हुनुहुन्छ? कृपया हाम्रो [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा|स्वशिक्षा]] वा सम्पादन सम्बन्धी आधारभूत कुराहरू सिक्न [[विकिपिडिया:योगदान|विकिपिडिया पृष्ठमा योगदान]] हेर्नुहोस्। तल लेख सृजनाको बारेमा केहि अन्य सहयोगी पृष्ठहरू दिइएको छ। * [[विकिपिडिया:नयाँ पृष्ठ कसरी आरम्भ गर्ने|नयाँ पृष्ठ कसरी बनाउने]] * [[विकिपिडिया:योगदान|तपाईँको पहिलो लेख]] * [[विकिपिडिया:नेपालीमा राम्रा लेख लेख्नको निम्ति सहायता|राम्रा लेख कसरी लेख्ने]] * [[विकिपिडिया:पञ्च स्तम्भ|विकिपिडियाका पाँच स्तम्भ]] * [[मद्दत:सहायता|सहायता पृष्ठ]] * [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा|स्वशिक्षा]] म आशा गर्दछु कि तपाईँ एक [[विकिपिडिया:विकिपिडियन|विकिपिडियन]] भएर सम्पादन गर्दा रमाउनुभयो होला! कृपया वार्ता पृष्ठहरूमा जहिले पनि चारवटा टिल्डहरू (<nowiki>~~~~</nowiki>); प्रयोग गरेर आफ्नो नामको हस्ताक्षर गर्नुहोला यसले स्वतः तपाईँको नाम र मिति सहितको हस्ताक्षर उत्पन्न गर्दछ। यदि तपाईँसँग केहि प्रश्नहरू छन् भने कृपया मलाई मेरो वार्ता पृष्ठमा सोध्न सक्नुहुन्छ<!-- ढाँचा:प्रथम लेख --> वा आफ्नो प्रश्न सहित तपाईँ यो पृष्ठमा '''{{tl|help me}}''' ढाँचा राख्न सक्नुहुन्छ, र तपाईँको प्रश्नहरूको जवाफ चाँडैनै कसैले दिनुहुनेछ। फेरि, स्वागत छ!&nbsp;[[User:Bada Kaji|बडा काजी]] ([[User talk:Bada Kaji|कुरा गर्ने]]) २१:३८, २२ जुलाई २०२२ (नेपाली समय) ==[[:Kedarnath]] [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार|शीघ्र मेट्नुपर्ने]]मा मनोनित== [[File:Ambox warning pn.svg|48px|left|alt=|link=]] यस [[:Kedarnath]] पृष्ठलाई शीघ्र मेटाउन अनुरोध गर्दै एक चिनो राखिएको छ। यो निम्न कारणका लागि गरिएको छ: <blockquote>{{{2}}}</blockquote> [[विकिपिडिया:शीघ्र मेट्नुपर्ने आधार|शीघ्र मेटाउने मापदण्ड]] अन्तर्गत, केहि मापदण्ड पूरा गर्ने पृष्ठ कुनै पनि समय मेटिनेछ। यदि तपाईँलाई लाग्छ पृष्ठलाई यस कारणले मेटाउनु हुँदैन, तपाईँ '''नामाङ्कन विरोध गर्न''' [[:Kedarnath|पृष्ठमा गएर]] आफ्नो विचार राख्नुहोला। यसले तपाईँलाई पृष्ठ किन मेटाउनु हुँदैन वर्णन गर्ने अवसर दिनेछ। यद्यपि, याद रहोस्, एक पटक पृष्ठ शीघ्र मेटाउन अङ्कित भएमा, यो तत्काल मेटाइनेछ। कृपया पृष्ठबाट शीघ्र मेटाउने चिनो आफैंले नहटाउनुहोला, तर विकिपिडियाको [[विकिपिडिया:नीति तथा दिशानिर्देशहरूको सूची|नीति तथा दिशानिर्देशहरू]] अनुरूप जानकारी थप्न नहिचकिचाउनुहोला। यदि पृष्ठ मेटिसकिएको, र भविष्यका सन्दर्भ वा सुधारको लागि तपाईँ मेटाइएको सामग्री पुनःप्राप्त गर्न चाहनुहुन्छ भने, कृपया {{Querylink|Special:Log|qs=type=delete&page=Kedarnath|मेटाउने प्रशासकलाई सम्पर्क गर्न सक्नुहुन्छ}}, वा यदि तपाईँले पहिल्यै त्यसो गरिसक्नुभएमा, एउटा अनुरोध तपाईँ [[विकिपिडिया:मेटाइएको संशोधन|यहाँ राख्न सक्नुहुन्छ]]। <!-- Template:Db-reason-notice --><!-- Template:Db-csd-notice-custom --> [[User:Bada Kaji|बडा काजी]] ([[User talk:Bada Kaji|कुरा गर्ने]]) २१:३८, २२ जुलाई २०२२ (नेपाली समय) 7x0ua2gl6nm5ex5x24ttu93errsqqj7 0 126212 1070532 2022-07-22T15:59:51Z Bada Kaji 52836 सिर्जना wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = तिला गाउँपालिका | settlement_type = [[नेपालका गाउँपालिकाहरू|गाउँपालिका]] | pushpin_map = Nepal Karnali Province#Nepal | pushpin_map_caption = कर्णाली प्रदेशमा रहेको स्थान | coordinates = {{coord|29.14|81.58|region:IN_type:city_source:kolossus-newiki|display=title, inline}} | subdivision_type = देश | subdivision_name = {{flag|नेपाल}} | subdivision_type1 = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] | subdivision_name1 = [[कर्णाली प्रदेश]] | subdivision_type2 = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]] | subdivision_name2 = [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] | seat_type = [[राजधानी]] | seat = [[डुण्डेली]] | government_type = गाउँपालिका | unit_pref = Metric | population_as_of = [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|२०६८]] | population_total = १६, ०७५ | population_density_km2 = auto | website = [https://tilamun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] }} '''तिला गाउँपालिका''' [[जुम्ला जिल्ला]]को ७ [[गाउँपालिका]] मध्येको एक गाउँपालिका हो। नेपालको [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८]] अनुसार तिला गाउँपालिकाको कुल जनसंख्या १६, ०७५ छ।<ref>{{Cite web|url=https://tilamun.gov.np/organogram|title=सक्षिप्त परिचय|website=तिला गाउँपालिका|accessdate=७ साउन २०७९}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} == बाह्य कडीहरू == * [https://tilamun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] {{जुम्ला जिल्लाका गाविसहरू}} {{नेपाली स्थल जगलेख}} [[श्रेणी:नेपालका गाउँपालिकाहरू]] [[श्रेणी:जुम्ला जिल्लाका ठाउँहरू]] br9osn6tuellovaqh2rcr0on917w8bk 1 126213 1070533 2022-07-22T16:00:38Z Bada Kaji 52836 {{विकिपरियोजना नेपाल}} wikitext text/x-wiki {{विकिपरियोजना नेपाल}} p4veb87evutnrxfa5rztsplkqlt8q5x 0 126214 1070534 2022-07-22T16:07:02Z Bada Kaji 52836 सिर्जना wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = पातारासी गाउँपालिका | settlement_type = [[नेपालका गाउँपालिकाहरू|गाउँपालिका]] | pushpin_map = Nepal Karnali Province#Nepal | pushpin_map_caption = कर्णाली प्रदेशमा रहेको स्थान | coordinates = {{coord|28.42|82.32|type:city_region:NP_source:unmaps-newiki|display=inline,title}} | subdivision_type = देश | subdivision_name = {{flag|नेपाल}} | subdivision_type1 = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] | subdivision_name1 = [[कर्णाली प्रदेश]] | subdivision_type2 = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]] | subdivision_name2 = [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] | seat_type = [[राजधानी]] | seat = [[डिल्लीचौर]] | government_type = गाउँपालिका | unit_pref = Metric | population_as_of = [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|२०६८]] | population_total = १७, १३५ | population_density_km2 = auto | website = [https://patarasimun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] }} '''पातारासी गाउँपालिका''' [[जुम्ला जिल्ला]]को ७ [[गाउँपालिका]] मध्येको एक गाउँपालिका हो। नेपालको [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८]] अनुसार पातारासी गाउँपालिकाको कुल जनसंख्या १७, १३५ छ।<ref>{{Cite web|url=https://patarasimun.gov.np/content/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%80-%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%89%E0%A4%81%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%8B-%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%A4-%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%AF|title=पातारासी गाउँपालिको संक्षिप्त परिचय|website=पातारासी गाउँपालिका|accessdate=७ साउन २०७९}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} == बाह्य कडीहरू == * [https://patarasimun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] {{जुम्ला जिल्लाका गाविसहरू}} {{नेपाली स्थल जगलेख}} [[श्रेणी:नेपालका गाउँपालिकाहरू]] [[श्रेणी:जुम्ला जिल्लाका ठाउँहरू]] ma4t55k2f4t3fqd7gsc1ehi23h8x4f0 0 126215 1070535 2022-07-22T16:07:18Z Bada Kaji 52836 सिर्जना wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[पातारासी]] 2veh1e6w7boqge8wexrzj5mcqsad0a4 1 126216 1070537 2022-07-22T16:08:26Z Bada Kaji 52836 {{विकिपरियोजना नेपाल}} wikitext text/x-wiki {{विकिपरियोजना नेपाल}} p4veb87evutnrxfa5rztsplkqlt8q5x 0 126217 1070538 2022-07-22T16:17:17Z Bada Kaji 52836 सिर्जना wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = सिंजा गाउँपालिका | settlement_type = [[नेपालका गाउँपालिकाहरू|गाउँपालिका]] | pushpin_map = Nepal Karnali Province#Nepal | pushpin_map_caption = कर्णाली प्रदेशमा रहेको स्थान | coordinates = {{coord|29.34|82.02|type:city_region:NP_source:unmaps-newiki|display=inline,title}} | subdivision_type = देश | subdivision_name = {{flag|नेपाल}} | subdivision_type1 = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] | subdivision_name1 = [[कर्णाली प्रदेश]] | subdivision_type2 = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]] | subdivision_name2 = [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] | seat_type = [[राजधानी]] | seat = [[नराकेाट]] | government_type = गाउँपालिका | unit_pref = Metric | population_as_of = [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|२०६८]] | population_total = | population_density_km2 = auto | website = [https://www.sinjamun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] }} '''सिंजा गाउँपालिका''' वा '''सिञ्जा गाउँपालिका''' [[जुम्ला जिल्ला]]को ७ [[गाउँपालिका]] मध्येको एक गाउँपालिका हो।<ref>{{Cite web|url=https://www.sinjamun.gov.np/brief-introduction|title=संक्षित परिचय|website=सिंजा गाउँपालिका|accessdate=७ साउन २०७९}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} == बाह्य कडीहरू == * [https://www.sinjamun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] {{जुम्ला जिल्लाका गाविसहरू}} {{नेपाली स्थल जगलेख}} [[श्रेणी:नेपालका गाउँपालिकाहरू]] [[श्रेणी:जुम्ला जिल्लाका ठाउँहरू]] 8y4vlr0hnkpe5rwhwtlz2ug3q0fk78s 1 126218 1070539 2022-07-22T16:17:29Z Bada Kaji 52836 {{विकिपरियोजना नेपाल}} wikitext text/x-wiki {{विकिपरियोजना नेपाल}} p4veb87evutnrxfa5rztsplkqlt8q5x 0 126219 1070540 2022-07-22T16:17:41Z Bada Kaji 52836 सिर्जना wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[सिंजा गाउँपालिका]] b5kru595umzjgtuo44rjolx529ylkp5 1 126220 1070542 2022-07-22T16:19:19Z Bada Kaji 52836 {{विकिपरियोजना नेपाल}} wikitext text/x-wiki {{विकिपरियोजना नेपाल}} p4veb87evutnrxfa5rztsplkqlt8q5x 0 126221 1070543 2022-07-22T16:26:13Z Bada Kaji 52836 सिर्जना wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = हिमा गाउँपालिका | settlement_type = [[नेपालका गाउँपालिकाहरू|गाउँपालिका]] | pushpin_map = Nepal Karnali Province#Nepal | pushpin_map_caption = कर्णाली प्रदेशमा रहेको स्थान | coordinates = {{coord|29.25964102075749|81.95045513794535|type:city_region:NP_source:unmaps-newiki|display=inline,title}} | subdivision_type = देश | subdivision_name = {{flag|नेपाल}} | subdivision_type1 = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] | subdivision_name1 = [[कर्णाली प्रदेश]] | subdivision_type2 = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]] | subdivision_name2 = [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]] | seat_type = [[राजधानी]] | seat = [[कालिकाखेतु]] | government_type = गाउँपालिका | unit_pref = Metric | population_as_of = [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८|२०६८]] | population_total = १२, ६१२ | population_density_km2 = auto | website = [https://himamun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] }} '''हिमा गाउँपालिका''' [[जुम्ला जिल्ला]]को ७ [[गाउँपालिका]] मध्येको एक गाउँपालिका हो। नेपालको [[एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८]] अनुसार हिमा गाउँपालिकाको कुल जनसंख्या १२, ६१२ छ।<ref>{{Cite web|url=https://himamun.gov.np/content/%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%AE%E0%A4%BE-%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%89%E0%A4%81%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A5%87-%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%AF|title=हिमा गाउँपालिकाकाे परिचय|website=हिमा गाउँपालिका|accessdate=७ साउन २०७९}}</ref> == सन्दर्भ सामग्रीहरू == {{सन्दर्भसूची}} == बाह्य कडीहरू == * [https://himamun.gov.np/ आधिकारिक वेबसाइट] {{जुम्ला जिल्लाका गाविसहरू}} {{नेपाली स्थल जगलेख}} [[श्रेणी:नेपालका गाउँपालिकाहरू]] [[श्रेणी:जुम्ला जिल्लाका ठाउँहरू]] gvbk58prg2ls7zrsrwqv46gy8jtsilw 1 126222 1070544 2022-07-22T16:26:27Z Bada Kaji 52836 {{विकिपरियोजना नेपाल}} wikitext text/x-wiki {{विकिपरियोजना नेपाल}} p4veb87evutnrxfa5rztsplkqlt8q5x 0 126223 1070547 2022-07-22T16:28:47Z Bada Kaji 52836 Bada Kaji द्वारा [[भीमसेन गाउँपालिका]] पृष्ठलाई [[भिमसेनथापा गाउँपालिका]] मा सारियो: सार्वभौमिक नाम wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[भिमसेनथापा गाउँपालिका]] f3y86salk5mgpqqocj5qwswlohdnv4r 3 126224 1070557 2022-07-22T21:45:13Z नेपाली विकिपिडिया स्वागत 28168 [[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]] wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=Nabhaligad}} -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) ०३:३०, २३ जुलाई २०२२ (नेपाली समय) 1xu5vcup53pqgy5exk66nqqt021abn0 3 126225 1070569 2022-07-23T03:17:08Z नेपाली विकिपिडिया स्वागत 28168 [[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]] wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=LATOBHAI}} -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) ०९:०२, २३ जुलाई २०२२ (नेपाली समय) qp4xrbsjmf8oah51r0d9r3epbjl3org 0 126226 1070570 2022-07-23T03:39:01Z Rajeeb bastola 39875 "[[:en:Special:Redirect/revision/1098597308|Shobana]]" पृष्ठलाई अनुवाद गरि सृजना गरियो wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Shobana|image=Shobana perfomence (cropped).jpg|caption=Shobana performing Bharathanatyam|birth_name=Shobana Chandrakumar Pillai|birth_date={{Birth date and age|1970|03|21|df=y}}<ref name=IC1>{{cite news |url=https://www.india.com/showbiz/malayalam-actress-shobana-to-get-hitched-at-the-age-of-47-2239493/ |title=Malayalam actress Shobana to get hitched at the age of 47? |date=15 June 2017 |publisher=India.com |first=Maggie |last=Davis |access-date=1 March 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Happy Birthday Shobana: Five movies of the actress from 'Manichithrathazhu' to 'Makalkku' that you should watch right away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/happy-birthday-shobana-five-movies-of-the-actress-from-agnisakshi-to-makalkku-that-you-should-watch-right-away/photostory/74736006.cms |access-date=3 March 2021 |work=The Times of India |date=21 March 2020 |language=en}}</ref>|birth_place=[[Trivandrum, Kerala]], India|death_date=|occupation={{hlist|Actress|dancer|choreographer}}|parents=|children=1 (adopted)|years active=1980–present|awards=[[Padma Shri]] (2006)|relatives=[[List of South Indian film families#Travancore family|Travancore family]]|website={{URL|https://www.actressshobana.com}}}} [[Category:Articles with hCards]] '''शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई''' (जन्म २१ मार्च १९७०) एक भारतीय अभिनेत्री र [[भरतनाट्यम्|भरतनाट्यम]] नर्तक हुन्। उनी मुख्यतया [[मलयालम]] चलचित्र हरुमा [[तेलुगु भाषा|तेलुगु]] र [[तमिल भाषा|तमिल]] चलचित्र हरुका साथ केही [[हिन्दी]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]] र अंग्रेजी चलचित्र हरुमा अभिनय गर्छिन्। उनले दुई [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]], एक केरला राज्य चलचित्र पुरस्कार, दुई [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]], तीन विभिन्न दक्षिण भारतीय भाषाहरुमा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री श्रेणीको लागि १४ नामांकनहरु, २०११ मा तमिलनाडु राज्यको कालाइमानी पुरस्कार र अन्य धेरै पुरस्कारहरु जितिन्। <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}</ref> <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> शोभनाले सन् १९८० र १९९० को दशकमा आफूलाई प्रमुख अभिनेत्रीको रूपमा स्थापित गरिन् । मलयालम चलचित्र ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३) र अंग्रेजी चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्ड'' (२००१) मा उनको अभिनयको लागि उनले दुई पटक सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। सन् १९९९ पछि, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुका लागि एकदमै छनोटमा परिन्। <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}</ref> <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/shobana-i-dont-feel-bad-if-i-dont-act-in-a-film-as-long-as-people-are-making-great-films/articleshow/63949715.cms|title=Shobana: I don't feel bad if I don't act in a film, as long as people are making great films|last=Prakash|first=Asha|date=28 April 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/shobana-extends-her-support-for-metoo-movement/articleshow/66508632.cms|title=Shobana extends her support for #MeToo movement|last=Jayaram|first=Deepika|date=5 November 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|title=SHOBANA - IN FINE FORM|last=Mahadevan|first=Sangeeta|website=Filmfare|archiveurl=https://web.archive.org/web/19990203082708/http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|archivedate=3 February 1999|accessdate=30 November 2020}}</ref> शोभनाले भरत नाट्यम नर्तक चित्रा विश्वेश्वरन र पद्मा सुब्रह्मण्यम अन्तर्गत तालिम लिएकी थिइन्। उनी आफ्नो बीसको दशकमा एक स्वतन्त्र कलाकार र कोरियोग्राफरको रूपमा उभिएकी थिइन् र हाल [[चेन्नई|चेन्नईमा]] एक नृत्य स्कूल, ''कलार्पना चलाउँछिन्'' । <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm "Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress"]. </cite></ref> २००६ मा, भारत सरकारले उनको कला को लागी योगदान को लागी [[पद्म श्री|पद्मश्री]] संग सम्मानित गर्यो। <ref>{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php?start=0&award_year=&state=&field=3&p_name=Chandrakumar&award=All|title=Padma Awards|publisher=[[Ministry of Communications and Information Technology (India)|Ministry of Communications and Information Technology]]|accessdate=23 July 2009}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|title=Welcome to Sify.com|website=sify.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215141026/http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|archivedate=15 December 2013|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०१४ मा, केरला राज्य सरकारले उनलाई कला रत्न पुरस्कारले सम्मान गर्‍यो। २०१९ मा, उनलाई [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|डा. एमजीआर शैक्षिक र अनुसन्धान संस्थानबाट मानार्थ]] डक्टरेट प्रदान गरिएको थियो। <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> २०२२ मा, उनलाई [[श्री शंकराचार्य संस्कृत विश्वविद्यालय|संस्कृतको श्री शंकराचार्य विश्वविद्यालयबाट]] डाक्टर अफ लेटर डिग्री प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/kalady-sanskrit-university-row-1.6321047|title=Governor approved varsity syndicate's recommendation to grant D Litt to three people|last=Ragin|first=S|date=1 January 2022|work=Mathrubhumi|access-date=29 April 2022|language=en}}</ref> == व्यक्तिगत जीवन == उनी त्रावणकोर बहिनीहरु - ललिता, [[पद्मिनी (अभिनेत्री)|पद्मिनी]] र रागिनीकी भान्जी हुन्, जो सबै भारतीय शास्त्रीय नर्तकहरु र अभिनेत्रीहरु थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.in/about.html/|title=About|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110908050716/http://www.shobana.in/about.html|archivedate=8 September 2011}}</ref> अभिनेत्री सुकुमारी उनकी बुवा थिइन् । मलयालम अभिनेत्री अम्बिका सुकुमारन उनको आफन्त हुन्। मलयालम अभिनेता विनीथ उनको भतिजा र कृष्णा भतिजा हुन्। <ref name="mangalam.com">{{Cite web|url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|title=ജീവിതത്തിന്‌ ഇപ്പോള്‍ എന്തൊരു രുചി...!|website=mangalam.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141110192952/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|archivedate=10 November 2014|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०११ मा, शोबानाले अनन्था नारायणी नामक केटीलाई धर्मपुत्री ग्रहण गरिन् र उनी अन्यथा {{As of|2022|lc=y}} अविवाहित रहिन् । <ref>{{Cite news|url=https://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/womens-day-2016-popular-celebrities-who-broke-all-stereotypes-and-adopted-children_1863275.html|title=Women's Day 2016: Popular celebrities who broke all stereotypes and adopted children|date=7 March 2016|work=Zee News|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.sify.com/movies/shobhana-adopts-a-baby-girl-imagegallery-malayalam-kfzrbujfibhsi.html|title=Shobhana adopts a baby girl|work=Sify|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/life-on-her-own-terms/article5966113.ece|title=Life on her own terms|last=Mahesh|first=Chitra|date=1 May 2014|work=The Hindu|access-date=9 August 2020|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/entertainment/is-actress-shobana-really-getting-married-or-is-this-just-a-rumour-2242724/|title=Is actress Shobana really getting married or is this just a rumour?|last=Davis|first=Maggie|date=16 June 2017|work=India News|access-date=5 January 2021|language=en}}</ref> == करियर == === चलचित्र करियर === [[चित्र:Shobhana_(cropped).jpg|right|thumb| भरतनाट्यम गर्दै शोभना।]] शोभनाले बाल कलाकारको रुपमा डेब्यु गरेकी थिइन् । श्रीकान्त र केआर विजया अभिनीत कृष्णन-पन्जु द्वारा निर्देशित १९७९ मा तमिल चलचित्र ''मंगला न्यागीमा'' उनको मुख्य भूमिका थियो, जुन हिन्दी चलचित्र साजन बिना सुहागनको रिमेक थियो, जसको लागि उनले उत्कृष्ट बाल कलाकारको पुरस्कार जितेकी थिइन्। <ref>{{Cite web|url=https://theeternalenchantress.tumblr.com/post/35558659577/shobanas-tamil-debut-mangala-nayagi-1979-for/amp|title=Shobana's Tamil Debut Mangala Nayagi}}</ref> उनले १९८२ मा तेलुगु चलचित्र भक्त ध्रुव मार्केन्डयामा पनि अभिनय गरिन्, जुन तमिल र तेलुगु दुवै भाषामा बनेको सबै बाल चलचित्रहरु हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/bhakta-dhruva-markandeya-1634|title=Bhakta Dhruva Markandeya 1982 Telugu Movie Wiki,Cast Crew,Songs,Videos,Release Date|website=MovieGQ|language=en|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.moviebuff.com/bhakta-dhruva-markandeya|title=Bhakta Dhruva Markandeya on Moviebuff.com|website=Moviebuff.com|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Citation|title=Bhakta Dhruva Markandeya|url=https://www.imdb.com/title/tt0260738/|access-date=7 November 2021}}</ref> वयस्कको रूपमा, उनी निर्देशक बालचन्द्र मेनन द्वारा ''अप्रिल १८'' मा मलयालम चलचित्र मार्फत चलचित्र उद्योगमा परिचय गराएकी थिइन्। एक साधारण केटी-नेक्स्ट-डोरको उनको यथार्थवादी चित्रणले दर्शकहरुलाई अपील गर्यो र उनले धेरै चलचित्रहरुमा काम गरिन्। सोही वर्ष, उनले तमिल चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरिन् र एसपी मुथुरामनद्वारा निर्देशित ''एनाकुल ओरुवानमा'' अभिनय गरिन्। <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFrancis2008">Francis, Sneha May (31 December 2008). </cite></ref> ''एनाकुल ओरुवानले'' बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन र मलयालम चलचित्र हरुमा फर्किएपछि शोभनाको व्यावसायिक अवतरण रोकियो। उनी ९० को दशकको प्रारम्भमा सत्यराज (मल्लु ''वेट्टी माइनर, वाथियार भितु पिल्लई'' ), भाग्यराज (इथु नम्मा ''आलु'' ) र विजयकान्त ( पोनमाना ''सेल्वान'', ''एन किट्टा'' मोथाथे) विरुद्ध सामयिक तमिल चलचित्र हरुमा अभिनय गर्न फर्किइन् - यी भूमिकाहरु सामान्यतया ग्लैमरस थिए। शोभनाले सामान्यतया सुन्दर, पोश र घमण्डी सहरकी केटीको रूपमा अभिनय गरेकी थिइन् जसलाई अन्ततः गाउँको केटाले मोहित पार्छ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/in-her-own-groove/article4060229.ece|title=In her own groove|date=3 November 2012|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनका अन्य प्रमुख चलचित्र हरुमा <nowiki><i id="mwhw">रुद्रवीणा</i></nowiki> (१९८८), ''मेलेपरम्बिल आनवेदु'', ''कानमारायाथु'', इथिरी पूवे ''चुवन्ना'' ''पूवे'', यात्रा (१९८५), ''अनन्तराम, नादोडिक्कट्टु'' ''(''१९८७), ''वेल्लानाकालुडे नाडु'' (१९८८), ''इधु'' नाम्माल (१९८८), इधू ''नाममाल'' (१९८८), समावेश छन्। ''इन्नाले'' (१९९०), कालिक्कलम (१९९०), ''थालपाथी'' (१९९१), पप्पयुदे स्वंथम अपूस (१९९२), ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३), ''तेन्माभिन'' कोम्बथ (१९९४), ''मिन्नारम'' (१९९४), ''मजायेथुम मुन्पे'' ''(''१९९५), हिटलर (१९९६) ''साक्षी'' (१९९९), ''डान्स लाइक अ म्यान'' (2003), ''मकाल्कु'' (2005), ''थिरा'' (2013) र ''वराने अवश्यामुंड'' (2020)। ''अविदुते पोल इभिदेयुमदेखि उपहारमसम्म'' ''शोभनाले'' एकै वर्ष <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014213/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> ९८५ मा सोह्रवटा चलचित्र गरिन्। शोभनाले तमिल पिरियड चलचित्र ''कोचादाइयाँमा'' पनि अभिनय गरेकी थिइन्। <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html "In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'"]. </cite></ref> शोभनाले एएम फाजिलको मणिचित्रथाझुमा ''उनको'' अभिनयको लागि १९९३ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि उनको पहिलो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। चलचित्र मा गंगा नकुलन र अल्टर-इगो नागवल्लीको उनको चित्रणलाई समीक्षकहरुले "स्पेल बाइन्डिङ" भनेर वर्णन गरे। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/sequel-fails-to-impress/article5359956.ece|title=Sequel fails to impress|last=S.R. Praveen|date=17 November 2013|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनले रेवती द्वारा निर्देशित भारतीय अंग्रेजी भाषाको चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्डमा'' उनको भूमिकाको लागि २००१ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि दोस्रो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार प्राप्त गरे। १९९३ को नेशनल अवार्डको फलस्वरूप, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुको बारेमा अत्यन्तै छनौटमा परिन्। <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|title=Shobhana changing track|date=3 February 2003|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701131237/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|archive-date=1 July 2003}}</ref> === शास्त्रीय नृत्य करियर === [[चित्र:The_President,_Dr._A.P.J._Abdul_Kalam_presenting_the_Padma_Shri_Award_–_2006_to_Ms._Shobana_Chandrakumar,_a_well-known_Classical_dancer,_Choreographer_teacher_and_actress,_in_New_Delhi_on_March_20,_2006.jpg|thumb| तत्कालीन भारतका राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले २० मार्च २००६ मा शोभनालाई पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गर्दै।]] शोभना एक निपुण [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यम]] नर्तक हुन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15440435&programId=3982928&channelId=-1073750705&BV_ID=@@@&tabId=3|title=Manorama Online – Movies – News|website=manoramaonline.com|accessdate=31 March 2015}}</ref> उनले चित्रा विश्वेश्वरनको नेतृत्वमा [[चेन्नई]], [[तमिलनाडु|तमिलनाडुको]] चिदम्बरम एकेडेमीमा नृत्य प्रशिक्षण लिएकी थिइन्। शोभनाले ''अभिनय नाचिन्'', [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यमको मुख्य]] तत्व हो। उनी विजय टिभीमा प्रसारण हुने नृत्यको रियालिटी शो ''जोडी नम्बर १'' मा निर्णायकहरु मध्ये एक थिइन्। उनले १९८९ मा आफ्नै नृत्य विद्यालय " <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece "I am an introvert, says Shobana"]. </cite></ref> " सुरु गरिन र १९९२ मा दर्ता गरिन। उनले तबलावादक [[जाकिर हुसेन]], विक्कु विनायकराम र मन्डोलिन श्रीनिवास जस्ता सहयोगी उद्यमहरुमा काम गरिन्। विदेशमा उनको गायनहरुमा विश्व मलयाली सम्मेलनमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा १९८५ र १९९५ मा, मलेसियाका राजा र रानीको अगाडि [[क्वालालम्पुर|क्वालालम्पुरमा]], संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप, दक्षिण पूर्व एशिया र अष्ट्रेलियाका धेरै शहरहरु समावेश छन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.artindia.net/shobana/|title=SHOBANA – exponent of Bharata Natyam – Indian classical performing arts|publisher=Artindia.net|accessdate=12 July 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thiraseela.com/main/specialStories.php?id=473|title=Bharathanatyam concert by Padma shri Shobana|publisher=Thiraseela.com|accessdate=28 September 2013}}</ref> सन् १९९४ देखि सूर्य कृष्णमूर्तिद्वारा आयोजित सूर्य संगीत र नृत्य महोत्सवमा प्रस्तुति दिन थालेकी थिइन्। १९९९ मा, शोभना र [[प्रभु देवा]] र [[ए आर रहमान|एआर रहमानले]] [[म्युनिख]], जर्मनीमा " माइकल ज्याक्सन एण्ड फ्रेन्ड्स " कन्सर्टमा तमिल चलचित्र को नृत्य समूहसँग प्रदर्शन गरे। उनी सन् २००० मा मणिरत्नमको स्टेज शो ''नेत्रु, इन्द्रु, नालाईको'' पनि एक हिस्सा थिइन्। १९९४ मा, शोबानाले [[चेन्नई|चेन्नईमा]] शास्त्रीय नृत्य [[भरतनाट्यम्|भरत]] नाट्यमको लागि ''कलर्पना'' नामक विद्यालय स्थापना गरे। <ref>{{Cite web|url=http://movies.bizhat.com/actress/shobana.php|title=BizHat.com – Malayalam Film Actress Shobana k|accessdate=28 September 2013}}</ref> == फिल्मोग्राफी == [[चित्र:Pragyan_2014_infotainment_shobana.jpg|thumb| 2014 मा शास्त्रीय नृत्य प्रस्तुत गर्दै शोभना।]] [[चित्र:Shobana_Chandrakumar.jpg|thumb| स्टेज शो मा प्रस्तुति गर्दै शोभना।]] === मलयालम === {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- | rowspan="4" |1984 |''April 18'' |Shobana |Debut in lead role |- |''Kanamarayathu'' |Sherly | |- |''Ithiri Poove Chuvanna Poove'' |Subhadra | |- |''Alakadalinakkare'' |Daisy | |- | rowspan="16" |1985 |''Avidathepole Ivideyum'' |Sujatha | |- |''Vasantha Sena'' |Merlin | |- |''Thozhil Allengil Jail'' | | |- |''Akkacheyude Kunjuvava'' |Mridula | |- |''Meenamasathile Sooryan'' |Revathi | |- |''Azhiyatha Bandhangal'' |Geetha | |- |''Eeran Sandhya'' |Prabha | |- |''Thammil Thammil'' |Kavitha | |- |''Anubandham'' |Vijayalakshmi | |- |''Ee Thanalil Ithiri Nerum'' |Soudamini | |- |''Ee Shabdam Innathe Shabdam'' |Sharada | |- |''Ayanam'' |Alice | |- |''Yathra'' |Thulasi | |- |''Rangam'' |Chandrika | |- |''Oru Naal Innorunaal'' |Rajani | |- |''Upaharam'' |Maggie Fernandez | |- | rowspan="14" |1986 |''Udayam Padinjaru'' |Renu | |- |''T. P. Balagopalan M.A.'' |Anitha | |- |''Kunjattakilikal'' |Usha | |- |''Iniyum Kurukshethram'' |Lekha | |- |''Aayiram Kannukal'' |Anu | |- |''Ente Entethu Mathrem'' |Ambili | |- |''Abhayam Thedi'' |Meera/Miranda | |- |''Kshamichu Ennoru Vakku'' |Indu | |- |''Aalorungi Arangorungi'' |Geetha | |- |''Nyayavidhi'' |Geetha | |- |''Ee Kaikalil'' |Viji Balakrishnan | |- |''Padayani'' |Radha | |- |''Chilambu'' |Ambika | |- |''Rareeram'' |Meera | |- | rowspan="6" |1987 |''Vrutham'' |Nancy | |- |''Nadodikattu'' |Radha | |- |''Ithrayum Kaalam'' |Savithri | |- |''Kalam Mari Katha Mari'' |Ummu Kolzu | |- |''Anantaram'' |Suma, Nalini | |- |''Naalkavala'' |Sainabha | |- | rowspan="9" |1988 |''Vicharana'' |Anitha | |- |''Vellanakalude Nadu'' |Radha | |- |''Janmandharam'' |Sridevi | |- |''Aryan'' |Aswathy | |- |''Aparan'' |Ambili | |- |''Dhwani'' |Devi | |- |''Oru Vivaada Vishayam'' | | |- |''Alila Kuruvikal'' |Bhavana | |- |''Mukthi'' |Radhika | |- |1989 |''Charithram'' |Cicily | |- | rowspan="4" |1990 |''Innale'' |Maya/Gowri | |- |''Iyer the Great'' |Amala | |- |''Sasneham'' |Saraswathi | |- |''Kalikkalam'' |Annie | |- | rowspan="4" |1991 |''Vasthuhara'' |Young Bhavani | |- |''Ulladakkam'' |Annie | |- |''Adayalam'' |Malini | |- |''Kankettu'' |Sujatha | |- | rowspan="3" |1992 |''Oru Kochu Bhoomikulukkam'' |Indu | |- |'' Naaga Panchami'' |Panchami | |- |''Pappayude Swantham Appoos'' |Bhama | |- | rowspan="4" |1993 |''Maya Mayuram'' |Bhadra | |- |''Meleparambil Aanveedu'' |Pavizham | |- |''Golanthara Vartha'' |Lekha | |- |''Manichitrathazhu'' |Ganga/Nagavalli | |- | rowspan="7" |1994 |''Pavithram'' |Meera | |- |''Commissioner'' |Indu Kurup | |- |''Thenmavin Kombathu'' |Karthumbi | |- |''Pakshe'' |Nandini Menon | |- |''Minnaram'' |Neena | |- |''Vishnu'' |Susanna Mathews | |- |''Manathe Vellitheru'' |Merlin | |- | rowspan="3" |1995 |''Sindoora Rekha'' |Arundhathi | |- |''Mazhayethum Munpe'' |Uma Maheshwari | |- |''Minnaminuginum Minnukettu'' |Radhika | |- | rowspan="4" |1996 |''Kumkumacheppu'' |Indu | |- |''Aramana Veedum Anjoorekkarum'' |Alli | |- |''Rajaputhran'' |Veni | |- |''Hitler'' |Gowri | |- | rowspan="3" |1997 |''Superman'' |Nithya | |- |''Kalyana Kacheri'' |Gopika | |- |''Kaliyoonjal'' |Gowri | |- |1999 |''Agni Sakshi'' |Devaki Manampalli | |- | rowspan="2" |2000 |''Sradha'' |Suma | |- |''Valliettan'' |Devi | |- |2004 |''Mambazhakkalam'' |Indira | |- |2005 |''Makalkku'' |Killeri | |- |2009 |''Sagar alias Jacky Reloaded'' |Indu | |- |2013 |''Thira'' |Dr. Rohini Pranab | |- |2020 |''Varane Avashyamund'' |Neena | |} === तेलुगु === [[चित्र:Shobana_(cropped).jpg|thumb| 12 सेप्टेम्बर 2008 मा आयोजित बैंगलोरमा शोभनाको माया रावणको प्रदर्शन।]] {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- |1982 |''Bhakta Dhruva Markandeya'' |Sunithi Devi |Children's film |- |1985 |''Marana Sasanam'' |Lalitha | |- | rowspan="5" |1986 |''Srimathi Kanuka'' |Padma | |- |''Vijrumbhana'' |Shobha | |- |''Vikram'' |Radha | |- |''Marchandi Mana Chattalu'' |Uma | |- |''Asthram'' |Padmini | |- | rowspan="5" |1987 |''Dagudu Moothalu'' |Radha | |- |''Muddula Manavudu'' |Hemalatha | |- |''Manavadostunnaadu'' |Roopa | |- |''Ajeyudu'' |Rekha | |- |''Trimurtulu'' |Latha | |- | rowspan="3" |1988 |''Rudraveena'' |Lalita Shiva Jyoti | |- |''Abhinandana'' |Rani | |- |''Praja Pratinidhi'' |Bharathi | |- | rowspan="6" |1990 |''Paapa Kosam'' |Swapna | |- |''Nari Nari Naduma Murari'' |Shobha | |- |''Kokila'' |Kokila | |- |''Shourya chakra'' |Bharathi | |- |''Neti Siddhartha'' |Jyoti | |- |''Alludugaru'' |Kalyani | |- | rowspan="10" |1991 |''April 1st Vidudhala'' |Bhuvaneshwari | |- |''Appula Appa Rao'' |Subba Laxmi | |- |''Rowdy Gaari Pellam'' |Janaki | |- |''Minor Raja'' |Santhana Lakshmi | |- |''Manchi Roju'' |Padma | |- |''Rowdy Alludu'' |Sita | |- |''Hello Darling'' |Bharathi | |- |''Alludu Diddina Kapuram'' |Sita | |- |''Keechu Raallu'' |Monica | |- |''Muvva Gopaladu'' |Krishna veni | |- | rowspan="5" |1992 |''Ahankari'' |Shobana | |- |''Asadhyulu'' |Jyoti | |- |''Champion'' |Sandhya | |- |''Sivaratri'' |Gayatrhi | |- |''Gangwar'' |Pavithra | |- | rowspan="6" |1993 |''Rowdy Gaari Teacher'' |Malli | |- |''Naga Jyoti'' |Naga rani | |- |''Kannayya Kittayya'' |Saroja | |- |''Nippu Ravva'' |Guest appearance in a song | |- |''Rendilla Poojari'' |Radha | |- |''Rakshana'' |Padma | |- |1997 |''Surya Putrulu'' |Ragini | |- |2006 |''Game'' |Uma | |- |} === तमिल === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | rowspan="2" | 1980 | ''मंगला नायकी'' | - | बाल कलाकार |- | ''मन्मथ रगांगल'' | - | बाल कलाकार |- | सन् १९८४ | ''ईनाकुल ओरुवान'' | कल्पना | |- | 1985 | ''मारुधानी'' | मारुधानी | |- | rowspan="3" | सन् १९८८ | ''ओरे थाई ओरे कुलम'' | ईश्वरी | |- | ''काधल गीतम'' | रानी | |- | ''इधु नम्मा आलु'' | बानु | |- | rowspan="5" | १९८९ | ''सट्टाथिन थिराप्पु विझा'' | राधा | |- | ''पट्टुक्कु ओरु थालाइवन'' | शान्ति | |- | ''शिव'' | पार्वती | |- | ''पोनमना सेल्भान'' | पार्वती | |- | ''वाथियार भिट्टु पिल्लई'' | गीता | |- | rowspan="3" | 1990 | ''एन्किता मोथाथे'' | मल्लिका | |- | ''मल्लु वेट्टी माइनर'' | सन्तना लक्ष्मी | |- | ''सत्य वाक्कु'' | मीना | |- | rowspan="2" | सन् १९९१ | ''महामायी'' | महामायी | |- | ''थालापाठी'' | सुभलक्ष्मी | |- | सन् १९९३ | ''शिवरात्रि'' | गायत्री | |- | सन् १९९६ | ''थुरैमुगम'' | रुकुमणी | |- | २०१२ | ''पोडा पोडी'' | वीणा | |- | २०१४ | ''कोचादाईयान'' | याघवी | |} === कन्नड === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1985 | ''गिरी बाले'' | नीलावेनी | |- | 1990 | ''शिवशंकर'' | गिरिजा | |- |} === हिन्दी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1998 | ''स्वामी विवेकानन्द'' | डान्सर | |- | 2007 | ''आफ्नो अस्मान'' | पद्मिनी कुमार | |- | 2008 | ''मेरे बाप पहिले आप'' | अनुराधा जोशी (अन्न) | |- |} === अंग्रेजी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! नोटहरू |- | 2002 | ''मित्र, मेरो साथी'' | लक्ष्मी | अभिनेत्री रेवतीको निर्देशनमा डेब्यु |- | 2003 | ''मानिस जस्तै नाच्नुहोस्'' | रत्न पारेख | |- | 2008 | ''एउटा सानो सपना'' | सुन्दरकी आमा | [[भारतको राष्ट्रपति|भारतीय पूर्व राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम|एपीजे अब्दुल कलामको]] यात्राको बारेमा वृत्तचित्र |- |} == पुरस्कार र मान्यता == === उपाधि र सम्मान === {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:80%;" ! scope="col" style="width:1%;" |वर्ष ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान शरीर ! scope="col" style="width:1%;" | {{Abbr|Ref(s)|Reference(s)}} |- ! scope="row" | २००० | ग्रेड ए शीर्ष | [[दूरदर्शन]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.lakshmansruthi.com/chennaiyil-thiruvaiyaru/2009/profiles/shobana.asp|title=About Shobana|website=lakshmansruthi.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2006 | [[पद्म श्री|पद्मश्री]] | [[भारत सरकार]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.dashboard-padmaawards.gov.in/?Year=2006-2006&Field=Art&Award=Padma%20Shri|title=Padma Awardees|website=Padma Awards - Ministry of Home Affairs|accessdate=1 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.kutcheribuzz.com/news/general/1274-padma-shri-shobana|title=Padmashri for Shobana|website=kutcheribuzz.com}}</ref> |- ! scope="row" | २०११ | कालाइमानी | तमिलनाडु इयाल इसाई नाटक मनरम, तमिलनाडु सरकार | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.info/about-shobana/|title=Shobana Awards|website=Shobana.info - Kalarpana|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१२ | उत्कृष्टता को आर्क | अखिल भारतीय उपलब्धि सम्मेलन | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/aiac-excellence-awards-presented/article3696305.ece|title=AIAC Excellence Awards presented|date=28 July 2012|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१३ | कलरथना | केरला संगीता नाटक अकादमी | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.keralasangeethanatakaakademi.in/fa.php|title=Fellowship List - Dance|website=Kerala Sangeetha Nataka Akademi|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१५ | कला प्रदर्शन को लागी ग्लोबल उपलब्धि | सबै मलेशिया मलयाली संघ | style="text-align:center;" | |- ! scope="row" | २०१९ | मानार्थ डक्टरेट ( डी. लिट ) | [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|एमजीआर शैक्षिक तथा अनुसन्धान संस्थानका डा]] | style="text-align:center;" | <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece "Honorary doctorate conferred on CM"]. </cite></ref> |} === अन्य पुरस्कारहरु === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! पुरस्कार र नामांकनहरू ! श्रेणी ! चलचित्र ! नतिजा |- | सन् १९८४ | rowspan="8" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="3" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''कानमरायथु'' ||{{Nominated}} |- | 1985 | ''यात्रा'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९८६ | ''चिलम्बु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | सन् १९८८ | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''रुद्रवीणा'' ||{{Nominated}} |- | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तमिल | ''इधु नम्मा आलु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | 1990 | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''इनाल'' ||{{Won}} |- | rowspan="2" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''अल्लुदुगारु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९१ | ''राउडी गारी पेल्लम'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="3" | सन् १९९३ | [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Won}} |- | केरला राज्य फिल्म पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री ||{{Won}} |- | rowspan="4" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="4" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Nominated}} |- | 1994 | ''तबमाभिन कोम्बाथ'' ||{{Won}} |- | सन् १९९६ | ''कुमकुमाचेप्पु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९९ | ''अग्निसाक्षी'' ||{{Nominated}} |- | 2002 | राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री | ''मित्र, मेरो साथी'' ||{{Won}} |- | 2005 | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मकाल्कु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | २०१३ | वनिता फिल्म अवार्ड | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''तिरा'' ||{{Won}}<ref>{{cite news |last1=V.P |first1=Nicy |title=Shobana to Play Lead in 'Thira' Sequel |url=https://www.ibtimes.co.in/shobana-play-lead-thira-sequel-608682 |access-date=28 March 2021 |work=www.ibtimes.co.in |date=9 September 2014 |language=en}}</ref> |- | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम ||{{Nominated}} |- | २०२१ | 10 औं दक्षिण भारतीय अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''वराणे अवश्यमुण्ड'' ||{{Won}} |} {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! च्यानल ! भाषा ! नोटहरू |- | सन् १९९१ | ''पेन'' | डीडी पोधिगाई | [[तमिल भाषा|तमिल]] | सिरियल |- | सन् १९९९ | ''उराभुगल'' | विजय टिभी | तमिल | सिरियल |- | 2010 | ''जोडी नम्बर एक सिजन 5'' | विजय टिभी | तमिल | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2010 | ''सुपर जोडी'' | सूर्य टिभी | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०१५ | ''D ३''<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ग्र्यान्ड फिनाले) | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2017 | ''मिडुक्की'' | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०२१ | ''मार्गाझी थिङगल'' | [[युट्युब|YouTube]] | तमिल | म्युजिक भिडियो <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/nine-actresses-come-together-to-render-thiruppavai-and-celebrate-the-spirit-of-margazhi/articleshow/80141506.cms|title=Nine actresses come together to render Thiruppavai and celebrate the spirit of Margazhi - Times of India|last=CR|first=Sharanya|date=7 January 2021|work=The Times of India|access-date=10 January 2021|last2=Vijayakumar|first2=Sindhu|language=en}}</ref> |- | २०२१ | ''मधुराम शोभनम'' | जी केरलम | मलयालम | |} == सन्दर्भहरु == {{Reflist}} == बाह्य लिङ्कहरू == * {{Commons category-inline}} * {{Official website|http://www.shobana.info/}} * {{IMDb name|id=0811794|name=Shobana}} {{Padma Shri Award Recipients in Art}}{{FilmfareMalayalamBestActress}}{{KeralaStateAwardForBestActress}}{{National Film Award for Best Actress}} [[श्रेणी:हिन्दी चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:कन्नड चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण विजेताहरू]] [[श्रेणी:मलयालम चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तेलुगु चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तमिल चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:भारतीय चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७० मा जन्म]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] 845bif9zm8zgjfiguzc3hzfhkxzx6re 1070571 1070570 2022-07-23T03:47:10Z Rajeeb bastola 39875 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name=Shobana |image=Shobana perfomence (cropped).jpg |caption=भरतनाट्यम गर्दै शोभना |birth_name=Shobana Chandrakumar Pillai |birth_date={{Birth date and age|1970|03|21|df=y}}<ref name=IC1>{{cite news |url=https://www.india.com/showbiz/malayalam-actress-shobana-to-get-hitched-at-the-age-of-47-2239493/ |title=Malayalam actress Shobana to get hitched at the age of 47? |date=15 June 2017 |publisher=India.com |first=Maggie |last=Davis |access-date=1 March 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Happy Birthday Shobana: Five movies of the actress from 'Manichithrathazhu' to 'Makalkku' that you should watch right away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/happy-birthday-shobana-five-movies-of-the-actress-from-agnisakshi-to-makalkku-that-you-should-watch-right-away/photostory/74736006.cms |access-date=3 March 2021 |work=The Times of India |date=21 March 2020 |language=en}}</ref> |birth_place=[[Trivandrum, Kerala]], India |death_date= |occupation={{hlist|अभिनेत्री | डान्सर | कोरियोग्राफर}} |parents= |children= १ (अपनाइएको) |years active= १९८०-वर्तमान |awards= [[पद्मश्री]] (२००६) |relatives=[[List of South Indian film families#Travancore family|Travancore family]] |website={{URL|https://www.actressshobana.com}} }} [[Category:Articles with hCards]] '''शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई''' (जन्म २१ मार्च १९७०) एक भारतीय अभिनेत्री र [[भरतनाट्यम्|भरतनाट्यम]] नर्तक हुन्। उनी मुख्यतया [[मलयालम]] चलचित्र हरुमा [[तेलुगु भाषा|तेलुगु]] र [[तमिल भाषा|तमिल]] चलचित्र हरुका साथ केही [[हिन्दी]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]] र अंग्रेजी चलचित्र हरुमा अभिनय गर्छिन्। उनले दुई [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]], एक केरला राज्य चलचित्र पुरस्कार, दुई [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]], तीन विभिन्न दक्षिण भारतीय भाषाहरुमा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री श्रेणीको लागि १४ नामांकनहरु, २०११ मा तमिलनाडु राज्यको कालाइमानी पुरस्कार र अन्य धेरै पुरस्कारहरु जितिन्। <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}</ref> <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> शोभनाले सन् १९८० र १९९० को दशकमा आफूलाई प्रमुख अभिनेत्रीको रूपमा स्थापित गरिन् । मलयालम चलचित्र ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३) र अंग्रेजी चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्ड'' (२००१) मा उनको अभिनयको लागि उनले दुई पटक सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। सन् १९९९ पछि, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुका लागि एकदमै छनोटमा परिन्। <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}</ref> <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/shobana-i-dont-feel-bad-if-i-dont-act-in-a-film-as-long-as-people-are-making-great-films/articleshow/63949715.cms|title=Shobana: I don't feel bad if I don't act in a film, as long as people are making great films|last=Prakash|first=Asha|date=28 April 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/shobana-extends-her-support-for-metoo-movement/articleshow/66508632.cms|title=Shobana extends her support for #MeToo movement|last=Jayaram|first=Deepika|date=5 November 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|title=SHOBANA - IN FINE FORM|last=Mahadevan|first=Sangeeta|website=Filmfare|archiveurl=https://web.archive.org/web/19990203082708/http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|archivedate=3 February 1999|accessdate=30 November 2020}}</ref> शोभनाले भरत नाट्यम नर्तक चित्रा विश्वेश्वरन र पद्मा सुब्रह्मण्यम अन्तर्गत तालिम लिएकी थिइन्। उनी आफ्नो बीसको दशकमा एक स्वतन्त्र कलाकार र कोरियोग्राफरको रूपमा उभिएकी थिइन् र हाल [[चेन्नई|चेन्नईमा]] एक नृत्य स्कूल, ''कलार्पना चलाउँछिन्'' । <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm "Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress"]. </cite></ref> २००६ मा, भारत सरकारले उनको कला को लागी योगदान को लागी [[पद्म श्री|पद्मश्री]] संग सम्मानित गर्यो। <ref>{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php?start=0&award_year=&state=&field=3&p_name=Chandrakumar&award=All|title=Padma Awards|publisher=[[Ministry of Communications and Information Technology (India)|Ministry of Communications and Information Technology]]|accessdate=23 July 2009}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|title=Welcome to Sify.com|website=sify.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215141026/http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|archivedate=15 December 2013|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०१४ मा, केरला राज्य सरकारले उनलाई कला रत्न पुरस्कारले सम्मान गर्‍यो। २०१९ मा, उनलाई [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|डा. एमजीआर शैक्षिक र अनुसन्धान संस्थानबाट मानार्थ]] डक्टरेट प्रदान गरिएको थियो। <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> २०२२ मा, उनलाई [[श्री शंकराचार्य संस्कृत विश्वविद्यालय|संस्कृतको श्री शंकराचार्य विश्वविद्यालयबाट]] डाक्टर अफ लेटर डिग्री प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/kalady-sanskrit-university-row-1.6321047|title=Governor approved varsity syndicate's recommendation to grant D Litt to three people|last=Ragin|first=S|date=1 January 2022|work=Mathrubhumi|access-date=29 April 2022|language=en}}</ref> == व्यक्तिगत जीवन == उनी त्रावणकोर बहिनीहरु - ललिता, [[पद्मिनी (अभिनेत्री)|पद्मिनी]] र रागिनीकी भान्जी हुन्, जो सबै भारतीय शास्त्रीय नर्तकहरु र अभिनेत्रीहरु थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.in/about.html/|title=About|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110908050716/http://www.shobana.in/about.html|archivedate=8 September 2011}}</ref> अभिनेत्री सुकुमारी उनकी बुवा थिइन् । मलयालम अभिनेत्री अम्बिका सुकुमारन उनको आफन्त हुन्। मलयालम अभिनेता विनीथ उनको भतिजा र कृष्णा भतिजा हुन्। <ref name="mangalam.com">{{Cite web|url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|title=ജീവിതത്തിന്‌ ഇപ്പോള്‍ എന്തൊരു രുചി...!|website=mangalam.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141110192952/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|archivedate=10 November 2014|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०११ मा, शोबानाले अनन्था नारायणी नामक केटीलाई धर्मपुत्री ग्रहण गरिन् र उनी अन्यथा {{As of|2022|lc=y}} अविवाहित रहिन् । <ref>{{Cite news|url=https://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/womens-day-2016-popular-celebrities-who-broke-all-stereotypes-and-adopted-children_1863275.html|title=Women's Day 2016: Popular celebrities who broke all stereotypes and adopted children|date=7 March 2016|work=Zee News|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.sify.com/movies/shobhana-adopts-a-baby-girl-imagegallery-malayalam-kfzrbujfibhsi.html|title=Shobhana adopts a baby girl|work=Sify|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/life-on-her-own-terms/article5966113.ece|title=Life on her own terms|last=Mahesh|first=Chitra|date=1 May 2014|work=The Hindu|access-date=9 August 2020|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/entertainment/is-actress-shobana-really-getting-married-or-is-this-just-a-rumour-2242724/|title=Is actress Shobana really getting married or is this just a rumour?|last=Davis|first=Maggie|date=16 June 2017|work=India News|access-date=5 January 2021|language=en}}</ref> == करियर == === चलचित्र करियर === [[चित्र:Shobhana_(cropped).jpg|right|thumb| भरतनाट्यम गर्दै शोभना।]] शोभनाले बाल कलाकारको रुपमा डेब्यु गरेकी थिइन् । श्रीकान्त र केआर विजया अभिनीत कृष्णन-पन्जु द्वारा निर्देशित १९७९ मा तमिल चलचित्र ''मंगला न्यागीमा'' उनको मुख्य भूमिका थियो, जुन हिन्दी चलचित्र साजन बिना सुहागनको रिमेक थियो, जसको लागि उनले उत्कृष्ट बाल कलाकारको पुरस्कार जितेकी थिइन्। <ref>{{Cite web|url=https://theeternalenchantress.tumblr.com/post/35558659577/shobanas-tamil-debut-mangala-nayagi-1979-for/amp|title=Shobana's Tamil Debut Mangala Nayagi}}</ref> उनले १९८२ मा तेलुगु चलचित्र भक्त ध्रुव मार्केन्डयामा पनि अभिनय गरिन्, जुन तमिल र तेलुगु दुवै भाषामा बनेको सबै बाल चलचित्रहरु हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/bhakta-dhruva-markandeya-1634|title=Bhakta Dhruva Markandeya 1982 Telugu Movie Wiki,Cast Crew,Songs,Videos,Release Date|website=MovieGQ|language=en|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.moviebuff.com/bhakta-dhruva-markandeya|title=Bhakta Dhruva Markandeya on Moviebuff.com|website=Moviebuff.com|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Citation|title=Bhakta Dhruva Markandeya|url=https://www.imdb.com/title/tt0260738/|access-date=7 November 2021}}</ref> वयस्कको रूपमा, उनी निर्देशक बालचन्द्र मेनन द्वारा ''अप्रिल १८'' मा मलयालम चलचित्र मार्फत चलचित्र उद्योगमा परिचय गराएकी थिइन्। एक साधारण केटी-नेक्स्ट-डोरको उनको यथार्थवादी चित्रणले दर्शकहरुलाई अपील गर्यो र उनले धेरै चलचित्रहरुमा काम गरिन्। सोही वर्ष, उनले तमिल चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरिन् र एसपी मुथुरामनद्वारा निर्देशित ''एनाकुल ओरुवानमा'' अभिनय गरिन्। <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFrancis2008">Francis, Sneha May (31 December 2008). </cite></ref> ''एनाकुल ओरुवानले'' बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन र मलयालम चलचित्र हरुमा फर्किएपछि शोभनाको व्यावसायिक अवतरण रोकियो। उनी ९० को दशकको प्रारम्भमा सत्यराज (मल्लु ''वेट्टी माइनर, वाथियार भितु पिल्लई'' ), भाग्यराज (इथु नम्मा ''आलु'' ) र विजयकान्त ( पोनमाना ''सेल्वान'', ''एन किट्टा'' मोथाथे) विरुद्ध सामयिक तमिल चलचित्र हरुमा अभिनय गर्न फर्किइन् - यी भूमिकाहरु सामान्यतया ग्लैमरस थिए। शोभनाले सामान्यतया सुन्दर, पोश र घमण्डी सहरकी केटीको रूपमा अभिनय गरेकी थिइन् जसलाई अन्ततः गाउँको केटाले मोहित पार्छ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/in-her-own-groove/article4060229.ece|title=In her own groove|date=3 November 2012|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनका अन्य प्रमुख चलचित्र हरुमा <nowiki><i id="mwhw">रुद्रवीणा</i></nowiki> (१९८८), ''मेलेपरम्बिल आनवेदु'', ''कानमारायाथु'', इथिरी पूवे ''चुवन्ना'' ''पूवे'', यात्रा (१९८५), ''अनन्तराम, नादोडिक्कट्टु'' ''(''१९८७), ''वेल्लानाकालुडे नाडु'' (१९८८), ''इधु'' नाम्माल (१९८८), इधू ''नाममाल'' (१९८८), समावेश छन्। ''इन्नाले'' (१९९०), कालिक्कलम (१९९०), ''थालपाथी'' (१९९१), पप्पयुदे स्वंथम अपूस (१९९२), ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३), ''तेन्माभिन'' कोम्बथ (१९९४), ''मिन्नारम'' (१९९४), ''मजायेथुम मुन्पे'' ''(''१९९५), हिटलर (१९९६) ''साक्षी'' (१९९९), ''डान्स लाइक अ म्यान'' (2003), ''मकाल्कु'' (2005), ''थिरा'' (2013) र ''वराने अवश्यामुंड'' (2020)। ''अविदुते पोल इभिदेयुमदेखि उपहारमसम्म'' ''शोभनाले'' एकै वर्ष <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014213/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> ९८५ मा सोह्रवटा चलचित्र गरिन्। शोभनाले तमिल पिरियड चलचित्र ''कोचादाइयाँमा'' पनि अभिनय गरेकी थिइन्। <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html "In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'"]. </cite></ref> शोभनाले एएम फाजिलको मणिचित्रथाझुमा ''उनको'' अभिनयको लागि १९९३ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि उनको पहिलो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। चलचित्र मा गंगा नकुलन र अल्टर-इगो नागवल्लीको उनको चित्रणलाई समीक्षकहरुले "स्पेल बाइन्डिङ" भनेर वर्णन गरे। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/sequel-fails-to-impress/article5359956.ece|title=Sequel fails to impress|last=S.R. Praveen|date=17 November 2013|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनले रेवती द्वारा निर्देशित भारतीय अंग्रेजी भाषाको चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्डमा'' उनको भूमिकाको लागि २००१ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि दोस्रो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार प्राप्त गरे। १९९३ को नेशनल अवार्डको फलस्वरूप, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुको बारेमा अत्यन्तै छनौटमा परिन्। <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|title=Shobhana changing track|date=3 February 2003|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701131237/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|archive-date=1 July 2003}}</ref> === शास्त्रीय नृत्य करियर === [[चित्र:The_President,_Dr._A.P.J._Abdul_Kalam_presenting_the_Padma_Shri_Award_–_2006_to_Ms._Shobana_Chandrakumar,_a_well-known_Classical_dancer,_Choreographer_teacher_and_actress,_in_New_Delhi_on_March_20,_2006.jpg|thumb| तत्कालीन भारतका राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले २० मार्च २००६ मा शोभनालाई पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गर्दै।]] शोभना एक निपुण [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यम]] नर्तक हुन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15440435&programId=3982928&channelId=-1073750705&BV_ID=@@@&tabId=3|title=Manorama Online – Movies – News|website=manoramaonline.com|accessdate=31 March 2015}}</ref> उनले चित्रा विश्वेश्वरनको नेतृत्वमा [[चेन्नई]], [[तमिलनाडु|तमिलनाडुको]] चिदम्बरम एकेडेमीमा नृत्य प्रशिक्षण लिएकी थिइन्। शोभनाले ''अभिनय नाचिन्'', [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यमको मुख्य]] तत्व हो। उनी विजय टिभीमा प्रसारण हुने नृत्यको रियालिटी शो ''जोडी नम्बर १'' मा निर्णायकहरु मध्ये एक थिइन्। उनले १९८९ मा आफ्नै नृत्य विद्यालय " <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece "I am an introvert, says Shobana"]. </cite></ref> " सुरु गरिन र १९९२ मा दर्ता गरिन। उनले तबलावादक [[जाकिर हुसेन]], विक्कु विनायकराम र मन्डोलिन श्रीनिवास जस्ता सहयोगी उद्यमहरुमा काम गरिन्। विदेशमा उनको गायनहरुमा विश्व मलयाली सम्मेलनमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा १९८५ र १९९५ मा, मलेसियाका राजा र रानीको अगाडि [[क्वालालम्पुर|क्वालालम्पुरमा]], संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप, दक्षिण पूर्व एशिया र अष्ट्रेलियाका धेरै शहरहरु समावेश छन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.artindia.net/shobana/|title=SHOBANA – exponent of Bharata Natyam – Indian classical performing arts|publisher=Artindia.net|accessdate=12 July 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thiraseela.com/main/specialStories.php?id=473|title=Bharathanatyam concert by Padma shri Shobana|publisher=Thiraseela.com|accessdate=28 September 2013}}</ref> सन् १९९४ देखि सूर्य कृष्णमूर्तिद्वारा आयोजित सूर्य संगीत र नृत्य महोत्सवमा प्रस्तुति दिन थालेकी थिइन्। १९९९ मा, शोभना र [[प्रभु देवा]] र [[ए आर रहमान|एआर रहमानले]] [[म्युनिख]], जर्मनीमा " माइकल ज्याक्सन एण्ड फ्रेन्ड्स " कन्सर्टमा तमिल चलचित्र को नृत्य समूहसँग प्रदर्शन गरे। उनी सन् २००० मा मणिरत्नमको स्टेज शो ''नेत्रु, इन्द्रु, नालाईको'' पनि एक हिस्सा थिइन्। १९९४ मा, शोबानाले [[चेन्नई|चेन्नईमा]] शास्त्रीय नृत्य [[भरतनाट्यम्|भरत]] नाट्यमको लागि ''कलर्पना'' नामक विद्यालय स्थापना गरे। <ref>{{Cite web|url=http://movies.bizhat.com/actress/shobana.php|title=BizHat.com – Malayalam Film Actress Shobana k|accessdate=28 September 2013}}</ref> == फिल्मोग्राफी == [[चित्र:Pragyan_2014_infotainment_shobana.jpg|thumb| 2014 मा शास्त्रीय नृत्य प्रस्तुत गर्दै शोभना।]] [[चित्र:Shobana_Chandrakumar.jpg|thumb| स्टेज शो मा प्रस्तुति गर्दै शोभना।]] === मलयालम === {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- | rowspan="4" |1984 |''April 18'' |Shobana |Debut in lead role |- |''Kanamarayathu'' |Sherly | |- |''Ithiri Poove Chuvanna Poove'' |Subhadra | |- |''Alakadalinakkare'' |Daisy | |- | rowspan="16" |1985 |''Avidathepole Ivideyum'' |Sujatha | |- |''Vasantha Sena'' |Merlin | |- |''Thozhil Allengil Jail'' | | |- |''Akkacheyude Kunjuvava'' |Mridula | |- |''Meenamasathile Sooryan'' |Revathi | |- |''Azhiyatha Bandhangal'' |Geetha | |- |''Eeran Sandhya'' |Prabha | |- |''Thammil Thammil'' |Kavitha | |- |''Anubandham'' |Vijayalakshmi | |- |''Ee Thanalil Ithiri Nerum'' |Soudamini | |- |''Ee Shabdam Innathe Shabdam'' |Sharada | |- |''Ayanam'' |Alice | |- |''Yathra'' |Thulasi | |- |''Rangam'' |Chandrika | |- |''Oru Naal Innorunaal'' |Rajani | |- |''Upaharam'' |Maggie Fernandez | |- | rowspan="14" |1986 |''Udayam Padinjaru'' |Renu | |- |''T. P. Balagopalan M.A.'' |Anitha | |- |''Kunjattakilikal'' |Usha | |- |''Iniyum Kurukshethram'' |Lekha | |- |''Aayiram Kannukal'' |Anu | |- |''Ente Entethu Mathrem'' |Ambili | |- |''Abhayam Thedi'' |Meera/Miranda | |- |''Kshamichu Ennoru Vakku'' |Indu | |- |''Aalorungi Arangorungi'' |Geetha | |- |''Nyayavidhi'' |Geetha | |- |''Ee Kaikalil'' |Viji Balakrishnan | |- |''Padayani'' |Radha | |- |''Chilambu'' |Ambika | |- |''Rareeram'' |Meera | |- | rowspan="6" |1987 |''Vrutham'' |Nancy | |- |''Nadodikattu'' |Radha | |- |''Ithrayum Kaalam'' |Savithri | |- |''Kalam Mari Katha Mari'' |Ummu Kolzu | |- |''Anantaram'' |Suma, Nalini | |- |''Naalkavala'' |Sainabha | |- | rowspan="9" |1988 |''Vicharana'' |Anitha | |- |''Vellanakalude Nadu'' |Radha | |- |''Janmandharam'' |Sridevi | |- |''Aryan'' |Aswathy | |- |''Aparan'' |Ambili | |- |''Dhwani'' |Devi | |- |''Oru Vivaada Vishayam'' | | |- |''Alila Kuruvikal'' |Bhavana | |- |''Mukthi'' |Radhika | |- |1989 |''Charithram'' |Cicily | |- | rowspan="4" |1990 |''Innale'' |Maya/Gowri | |- |''Iyer the Great'' |Amala | |- |''Sasneham'' |Saraswathi | |- |''Kalikkalam'' |Annie | |- | rowspan="4" |1991 |''Vasthuhara'' |Young Bhavani | |- |''Ulladakkam'' |Annie | |- |''Adayalam'' |Malini | |- |''Kankettu'' |Sujatha | |- | rowspan="3" |1992 |''Oru Kochu Bhoomikulukkam'' |Indu | |- |'' Naaga Panchami'' |Panchami | |- |''Pappayude Swantham Appoos'' |Bhama | |- | rowspan="4" |1993 |''Maya Mayuram'' |Bhadra | |- |''Meleparambil Aanveedu'' |Pavizham | |- |''Golanthara Vartha'' |Lekha | |- |''Manichitrathazhu'' |Ganga/Nagavalli | |- | rowspan="7" |1994 |''Pavithram'' |Meera | |- |''Commissioner'' |Indu Kurup | |- |''Thenmavin Kombathu'' |Karthumbi | |- |''Pakshe'' |Nandini Menon | |- |''Minnaram'' |Neena | |- |''Vishnu'' |Susanna Mathews | |- |''Manathe Vellitheru'' |Merlin | |- | rowspan="3" |1995 |''Sindoora Rekha'' |Arundhathi | |- |''Mazhayethum Munpe'' |Uma Maheshwari | |- |''Minnaminuginum Minnukettu'' |Radhika | |- | rowspan="4" |1996 |''Kumkumacheppu'' |Indu | |- |''Aramana Veedum Anjoorekkarum'' |Alli | |- |''Rajaputhran'' |Veni | |- |''Hitler'' |Gowri | |- | rowspan="3" |1997 |''Superman'' |Nithya | |- |''Kalyana Kacheri'' |Gopika | |- |''Kaliyoonjal'' |Gowri | |- |1999 |''Agni Sakshi'' |Devaki Manampalli | |- | rowspan="2" |2000 |''Sradha'' |Suma | |- |''Valliettan'' |Devi | |- |2004 |''Mambazhakkalam'' |Indira | |- |2005 |''Makalkku'' |Killeri | |- |2009 |''Sagar alias Jacky Reloaded'' |Indu | |- |2013 |''Thira'' |Dr. Rohini Pranab | |- |2020 |''Varane Avashyamund'' |Neena | |} === तेलुगु === [[चित्र:Shobana_(cropped).jpg|thumb| 12 सेप्टेम्बर 2008 मा आयोजित बैंगलोरमा शोभनाको माया रावणको प्रदर्शन।]] {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- |1982 |''Bhakta Dhruva Markandeya'' |Sunithi Devi |Children's film |- |1985 |''Marana Sasanam'' |Lalitha | |- | rowspan="5" |1986 |''Srimathi Kanuka'' |Padma | |- |''Vijrumbhana'' |Shobha | |- |''Vikram'' |Radha | |- |''Marchandi Mana Chattalu'' |Uma | |- |''Asthram'' |Padmini | |- | rowspan="5" |1987 |''Dagudu Moothalu'' |Radha | |- |''Muddula Manavudu'' |Hemalatha | |- |''Manavadostunnaadu'' |Roopa | |- |''Ajeyudu'' |Rekha | |- |''Trimurtulu'' |Latha | |- | rowspan="3" |1988 |''Rudraveena'' |Lalita Shiva Jyoti | |- |''Abhinandana'' |Rani | |- |''Praja Pratinidhi'' |Bharathi | |- | rowspan="6" |1990 |''Paapa Kosam'' |Swapna | |- |''Nari Nari Naduma Murari'' |Shobha | |- |''Kokila'' |Kokila | |- |''Shourya chakra'' |Bharathi | |- |''Neti Siddhartha'' |Jyoti | |- |''Alludugaru'' |Kalyani | |- | rowspan="10" |1991 |''April 1st Vidudhala'' |Bhuvaneshwari | |- |''Appula Appa Rao'' |Subba Laxmi | |- |''Rowdy Gaari Pellam'' |Janaki | |- |''Minor Raja'' |Santhana Lakshmi | |- |''Manchi Roju'' |Padma | |- |''Rowdy Alludu'' |Sita | |- |''Hello Darling'' |Bharathi | |- |''Alludu Diddina Kapuram'' |Sita | |- |''Keechu Raallu'' |Monica | |- |''Muvva Gopaladu'' |Krishna veni | |- | rowspan="5" |1992 |''Ahankari'' |Shobana | |- |''Asadhyulu'' |Jyoti | |- |''Champion'' |Sandhya | |- |''Sivaratri'' |Gayatrhi | |- |''Gangwar'' |Pavithra | |- | rowspan="6" |1993 |''Rowdy Gaari Teacher'' |Malli | |- |''Naga Jyoti'' |Naga rani | |- |''Kannayya Kittayya'' |Saroja | |- |''Nippu Ravva'' |Guest appearance in a song | |- |''Rendilla Poojari'' |Radha | |- |''Rakshana'' |Padma | |- |1997 |''Surya Putrulu'' |Ragini | |- |2006 |''Game'' |Uma | |- |} === तमिल === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | rowspan="2" | 1980 | ''मंगला नायकी'' | - | बाल कलाकार |- | ''मन्मथ रगांगल'' | - | बाल कलाकार |- | सन् १९८४ | ''ईनाकुल ओरुवान'' | कल्पना | |- | 1985 | ''मारुधानी'' | मारुधानी | |- | rowspan="3" | सन् १९८८ | ''ओरे थाई ओरे कुलम'' | ईश्वरी | |- | ''काधल गीतम'' | रानी | |- | ''इधु नम्मा आलु'' | बानु | |- | rowspan="5" | १९८९ | ''सट्टाथिन थिराप्पु विझा'' | राधा | |- | ''पट्टुक्कु ओरु थालाइवन'' | शान्ति | |- | ''शिव'' | पार्वती | |- | ''पोनमना सेल्भान'' | पार्वती | |- | ''वाथियार भिट्टु पिल्लई'' | गीता | |- | rowspan="3" | 1990 | ''एन्किता मोथाथे'' | मल्लिका | |- | ''मल्लु वेट्टी माइनर'' | सन्तना लक्ष्मी | |- | ''सत्य वाक्कु'' | मीना | |- | rowspan="2" | सन् १९९१ | ''महामायी'' | महामायी | |- | ''थालापाठी'' | सुभलक्ष्मी | |- | सन् १९९३ | ''शिवरात्रि'' | गायत्री | |- | सन् १९९६ | ''थुरैमुगम'' | रुकुमणी | |- | २०१२ | ''पोडा पोडी'' | वीणा | |- | २०१४ | ''कोचादाईयान'' | याघवी | |} === कन्नड === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1985 | ''गिरी बाले'' | नीलावेनी | |- | 1990 | ''शिवशंकर'' | गिरिजा | |- |} === हिन्दी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1998 | ''स्वामी विवेकानन्द'' | डान्सर | |- | 2007 | ''आफ्नो अस्मान'' | पद्मिनी कुमार | |- | 2008 | ''मेरे बाप पहिले आप'' | अनुराधा जोशी (अन्न) | |- |} === अंग्रेजी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! नोटहरू |- | 2002 | ''मित्र, मेरो साथी'' | लक्ष्मी | अभिनेत्री रेवतीको निर्देशनमा डेब्यु |- | 2003 | ''मानिस जस्तै नाच्नुहोस्'' | रत्न पारेख | |- | 2008 | ''एउटा सानो सपना'' | सुन्दरकी आमा | [[भारतको राष्ट्रपति|भारतीय पूर्व राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम|एपीजे अब्दुल कलामको]] यात्राको बारेमा वृत्तचित्र |- |} == पुरस्कार र मान्यता == === उपाधि र सम्मान === {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:80%;" ! scope="col" style="width:1%;" |वर्ष ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान शरीर ! scope="col" style="width:1%;" | {{Abbr|Ref(s)|Reference(s)}} |- ! scope="row" | २००० | ग्रेड ए शीर्ष | [[दूरदर्शन]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.lakshmansruthi.com/chennaiyil-thiruvaiyaru/2009/profiles/shobana.asp|title=About Shobana|website=lakshmansruthi.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2006 | [[पद्म श्री|पद्मश्री]] | [[भारत सरकार]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.dashboard-padmaawards.gov.in/?Year=2006-2006&Field=Art&Award=Padma%20Shri|title=Padma Awardees|website=Padma Awards - Ministry of Home Affairs|accessdate=1 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.kutcheribuzz.com/news/general/1274-padma-shri-shobana|title=Padmashri for Shobana|website=kutcheribuzz.com}}</ref> |- ! scope="row" | २०११ | कालाइमानी | तमिलनाडु इयाल इसाई नाटक मनरम, तमिलनाडु सरकार | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.info/about-shobana/|title=Shobana Awards|website=Shobana.info - Kalarpana|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१२ | उत्कृष्टता को आर्क | अखिल भारतीय उपलब्धि सम्मेलन | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/aiac-excellence-awards-presented/article3696305.ece|title=AIAC Excellence Awards presented|date=28 July 2012|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१३ | कलरथना | केरला संगीता नाटक अकादमी | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.keralasangeethanatakaakademi.in/fa.php|title=Fellowship List - Dance|website=Kerala Sangeetha Nataka Akademi|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१५ | कला प्रदर्शन को लागी ग्लोबल उपलब्धि | सबै मलेशिया मलयाली संघ | style="text-align:center;" | |- ! scope="row" | २०१९ | मानार्थ डक्टरेट ( डी. लिट ) | [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|एमजीआर शैक्षिक तथा अनुसन्धान संस्थानका डा]] | style="text-align:center;" | <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece "Honorary doctorate conferred on CM"]. </cite></ref> |} === अन्य पुरस्कारहरु === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! पुरस्कार र नामांकनहरू ! श्रेणी ! चलचित्र ! नतिजा |- | सन् १९८४ | rowspan="8" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="3" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''कानमरायथु'' ||{{Nominated}} |- | 1985 | ''यात्रा'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९८६ | ''चिलम्बु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | सन् १९८८ | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''रुद्रवीणा'' ||{{Nominated}} |- | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तमिल | ''इधु नम्मा आलु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | 1990 | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''इनाल'' ||{{Won}} |- | rowspan="2" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''अल्लुदुगारु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९१ | ''राउडी गारी पेल्लम'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="3" | सन् १९९३ | [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Won}} |- | केरला राज्य फिल्म पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री ||{{Won}} |- | rowspan="4" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="4" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Nominated}} |- | 1994 | ''तबमाभिन कोम्बाथ'' ||{{Won}} |- | सन् १९९६ | ''कुमकुमाचेप्पु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९९ | ''अग्निसाक्षी'' ||{{Nominated}} |- | 2002 | राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री | ''मित्र, मेरो साथी'' ||{{Won}} |- | 2005 | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मकाल्कु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | २०१३ | वनिता फिल्म अवार्ड | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''तिरा'' ||{{Won}}<ref>{{cite news |last1=V.P |first1=Nicy |title=Shobana to Play Lead in 'Thira' Sequel |url=https://www.ibtimes.co.in/shobana-play-lead-thira-sequel-608682 |access-date=28 March 2021 |work=www.ibtimes.co.in |date=9 September 2014 |language=en}}</ref> |- | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम ||{{Nominated}} |- | २०२१ | 10 औं दक्षिण भारतीय अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''वराणे अवश्यमुण्ड'' ||{{Won}} |} {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! च्यानल ! भाषा ! नोटहरू |- | सन् १९९१ | ''पेन'' | डीडी पोधिगाई | [[तमिल भाषा|तमिल]] | सिरियल |- | सन् १९९९ | ''उराभुगल'' | विजय टिभी | तमिल | सिरियल |- | 2010 | ''जोडी नम्बर एक सिजन 5'' | विजय टिभी | तमिल | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2010 | ''सुपर जोडी'' | सूर्य टिभी | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०१५ | ''D ३''<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ग्र्यान्ड फिनाले) | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2017 | ''मिडुक्की'' | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०२१ | ''मार्गाझी थिङगल'' | [[युट्युब|YouTube]] | तमिल | म्युजिक भिडियो <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/nine-actresses-come-together-to-render-thiruppavai-and-celebrate-the-spirit-of-margazhi/articleshow/80141506.cms|title=Nine actresses come together to render Thiruppavai and celebrate the spirit of Margazhi - Times of India|last=CR|first=Sharanya|date=7 January 2021|work=The Times of India|access-date=10 January 2021|last2=Vijayakumar|first2=Sindhu|language=en}}</ref> |- | २०२१ | ''मधुराम शोभनम'' | जी केरलम | मलयालम | |} == सन्दर्भहरु == {{Reflist}} == बाह्य लिङ्कहरू == * {{Commons category-inline}} * {{Official website|http://www.shobana.info/}} * {{IMDb name|id=0811794|name=Shobana}} {{Padma Shri Award Recipients in Art}}{{FilmfareMalayalamBestActress}}{{KeralaStateAwardForBestActress}}{{National Film Award for Best Actress}} [[श्रेणी:हिन्दी चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:कन्नड चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण विजेताहरू]] [[श्रेणी:मलयालम चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तेलुगु चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तमिल चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:भारतीय चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७० मा जन्म]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] k4u3dukdig0fn1t4j280h7tgwpkbueu 1070572 1070571 2022-07-23T03:48:20Z Rajeeb bastola 39875 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name=Shobana |image=Shobana perfomence (cropped).jpg |caption=भरतनाट्यम गर्दै शोभना |birth_name=Shobana Chandrakumar Pillai |birth_date={{Birth date and age|1970|03|21|df=y}}<ref name=IC1>{{cite news |url=https://www.india.com/showbiz/malayalam-actress-shobana-to-get-hitched-at-the-age-of-47-2239493/ |title=Malayalam actress Shobana to get hitched at the age of 47? |date=15 June 2017 |publisher=India.com |first=Maggie |last=Davis |access-date=1 March 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Happy Birthday Shobana: Five movies of the actress from 'Manichithrathazhu' to 'Makalkku' that you should watch right away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/happy-birthday-shobana-five-movies-of-the-actress-from-agnisakshi-to-makalkku-that-you-should-watch-right-away/photostory/74736006.cms |access-date=3 March 2021 |work=The Times of India |date=21 March 2020 |language=en}}</ref> |birth_place= [[त्रिवेन्द्रम, केरला]], भारत |death_date= |occupation={{hlist|अभिनेत्री | डान्सर | कोरियोग्राफर}} |parents= |children= १ (अपनाइएको) |years active= १९८०-वर्तमान |awards= [[पद्मश्री]] (२००६) |relatives=[[List of South Indian film families#Travancore family|Travancore family]] |website={{URL|https://www.actressshobana.com}} }} [[Category:Articles with hCards]] '''शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई''' (जन्म २१ मार्च १९७०) एक भारतीय अभिनेत्री र [[भरतनाट्यम्|भरतनाट्यम]] नर्तक हुन्। उनी मुख्यतया [[मलयालम]] चलचित्र हरुमा [[तेलुगु भाषा|तेलुगु]] र [[तमिल भाषा|तमिल]] चलचित्र हरुका साथ केही [[हिन्दी]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]] र अंग्रेजी चलचित्र हरुमा अभिनय गर्छिन्। उनले दुई [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]], एक केरला राज्य चलचित्र पुरस्कार, दुई [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]], तीन विभिन्न दक्षिण भारतीय भाषाहरुमा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री श्रेणीको लागि १४ नामांकनहरु, २०११ मा तमिलनाडु राज्यको कालाइमानी पुरस्कार र अन्य धेरै पुरस्कारहरु जितिन्। <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}</ref> <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> शोभनाले सन् १९८० र १९९० को दशकमा आफूलाई प्रमुख अभिनेत्रीको रूपमा स्थापित गरिन् । मलयालम चलचित्र ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३) र अंग्रेजी चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्ड'' (२००१) मा उनको अभिनयको लागि उनले दुई पटक सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। सन् १९९९ पछि, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुका लागि एकदमै छनोटमा परिन्। <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}</ref> <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/shobana-i-dont-feel-bad-if-i-dont-act-in-a-film-as-long-as-people-are-making-great-films/articleshow/63949715.cms|title=Shobana: I don't feel bad if I don't act in a film, as long as people are making great films|last=Prakash|first=Asha|date=28 April 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/shobana-extends-her-support-for-metoo-movement/articleshow/66508632.cms|title=Shobana extends her support for #MeToo movement|last=Jayaram|first=Deepika|date=5 November 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|title=SHOBANA - IN FINE FORM|last=Mahadevan|first=Sangeeta|website=Filmfare|archiveurl=https://web.archive.org/web/19990203082708/http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|archivedate=3 February 1999|accessdate=30 November 2020}}</ref> शोभनाले भरत नाट्यम नर्तक चित्रा विश्वेश्वरन र पद्मा सुब्रह्मण्यम अन्तर्गत तालिम लिएकी थिइन्। उनी आफ्नो बीसको दशकमा एक स्वतन्त्र कलाकार र कोरियोग्राफरको रूपमा उभिएकी थिइन् र हाल [[चेन्नई|चेन्नईमा]] एक नृत्य स्कूल, ''कलार्पना चलाउँछिन्'' । <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm "Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress"]. </cite></ref> २००६ मा, भारत सरकारले उनको कला को लागी योगदान को लागी [[पद्म श्री|पद्मश्री]] संग सम्मानित गर्यो। <ref>{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php?start=0&award_year=&state=&field=3&p_name=Chandrakumar&award=All|title=Padma Awards|publisher=[[Ministry of Communications and Information Technology (India)|Ministry of Communications and Information Technology]]|accessdate=23 July 2009}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|title=Welcome to Sify.com|website=sify.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215141026/http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|archivedate=15 December 2013|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०१४ मा, केरला राज्य सरकारले उनलाई कला रत्न पुरस्कारले सम्मान गर्‍यो। २०१९ मा, उनलाई [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|डा. एमजीआर शैक्षिक र अनुसन्धान संस्थानबाट मानार्थ]] डक्टरेट प्रदान गरिएको थियो। <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> २०२२ मा, उनलाई [[श्री शंकराचार्य संस्कृत विश्वविद्यालय|संस्कृतको श्री शंकराचार्य विश्वविद्यालयबाट]] डाक्टर अफ लेटर डिग्री प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/kalady-sanskrit-university-row-1.6321047|title=Governor approved varsity syndicate's recommendation to grant D Litt to three people|last=Ragin|first=S|date=1 January 2022|work=Mathrubhumi|access-date=29 April 2022|language=en}}</ref> == व्यक्तिगत जीवन == उनी त्रावणकोर बहिनीहरु - ललिता, [[पद्मिनी (अभिनेत्री)|पद्मिनी]] र रागिनीकी भान्जी हुन्, जो सबै भारतीय शास्त्रीय नर्तकहरु र अभिनेत्रीहरु थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.in/about.html/|title=About|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110908050716/http://www.shobana.in/about.html|archivedate=8 September 2011}}</ref> अभिनेत्री सुकुमारी उनकी बुवा थिइन् । मलयालम अभिनेत्री अम्बिका सुकुमारन उनको आफन्त हुन्। मलयालम अभिनेता विनीथ उनको भतिजा र कृष्णा भतिजा हुन्। <ref name="mangalam.com">{{Cite web|url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|title=ജീവിതത്തിന്‌ ഇപ്പോള്‍ എന്തൊരു രുചി...!|website=mangalam.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141110192952/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|archivedate=10 November 2014|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०११ मा, शोबानाले अनन्था नारायणी नामक केटीलाई धर्मपुत्री ग्रहण गरिन् र उनी अन्यथा {{As of|2022|lc=y}} अविवाहित रहिन् । <ref>{{Cite news|url=https://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/womens-day-2016-popular-celebrities-who-broke-all-stereotypes-and-adopted-children_1863275.html|title=Women's Day 2016: Popular celebrities who broke all stereotypes and adopted children|date=7 March 2016|work=Zee News|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.sify.com/movies/shobhana-adopts-a-baby-girl-imagegallery-malayalam-kfzrbujfibhsi.html|title=Shobhana adopts a baby girl|work=Sify|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/life-on-her-own-terms/article5966113.ece|title=Life on her own terms|last=Mahesh|first=Chitra|date=1 May 2014|work=The Hindu|access-date=9 August 2020|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/entertainment/is-actress-shobana-really-getting-married-or-is-this-just-a-rumour-2242724/|title=Is actress Shobana really getting married or is this just a rumour?|last=Davis|first=Maggie|date=16 June 2017|work=India News|access-date=5 January 2021|language=en}}</ref> == करियर == === चलचित्र करियर === [[चित्र:Shobhana_(cropped).jpg|right|thumb| भरतनाट्यम गर्दै शोभना।]] शोभनाले बाल कलाकारको रुपमा डेब्यु गरेकी थिइन् । श्रीकान्त र केआर विजया अभिनीत कृष्णन-पन्जु द्वारा निर्देशित १९७९ मा तमिल चलचित्र ''मंगला न्यागीमा'' उनको मुख्य भूमिका थियो, जुन हिन्दी चलचित्र साजन बिना सुहागनको रिमेक थियो, जसको लागि उनले उत्कृष्ट बाल कलाकारको पुरस्कार जितेकी थिइन्। <ref>{{Cite web|url=https://theeternalenchantress.tumblr.com/post/35558659577/shobanas-tamil-debut-mangala-nayagi-1979-for/amp|title=Shobana's Tamil Debut Mangala Nayagi}}</ref> उनले १९८२ मा तेलुगु चलचित्र भक्त ध्रुव मार्केन्डयामा पनि अभिनय गरिन्, जुन तमिल र तेलुगु दुवै भाषामा बनेको सबै बाल चलचित्रहरु हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/bhakta-dhruva-markandeya-1634|title=Bhakta Dhruva Markandeya 1982 Telugu Movie Wiki,Cast Crew,Songs,Videos,Release Date|website=MovieGQ|language=en|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.moviebuff.com/bhakta-dhruva-markandeya|title=Bhakta Dhruva Markandeya on Moviebuff.com|website=Moviebuff.com|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Citation|title=Bhakta Dhruva Markandeya|url=https://www.imdb.com/title/tt0260738/|access-date=7 November 2021}}</ref> वयस्कको रूपमा, उनी निर्देशक बालचन्द्र मेनन द्वारा ''अप्रिल १८'' मा मलयालम चलचित्र मार्फत चलचित्र उद्योगमा परिचय गराएकी थिइन्। एक साधारण केटी-नेक्स्ट-डोरको उनको यथार्थवादी चित्रणले दर्शकहरुलाई अपील गर्यो र उनले धेरै चलचित्रहरुमा काम गरिन्। सोही वर्ष, उनले तमिल चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरिन् र एसपी मुथुरामनद्वारा निर्देशित ''एनाकुल ओरुवानमा'' अभिनय गरिन्। <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFrancis2008">Francis, Sneha May (31 December 2008). </cite></ref> ''एनाकुल ओरुवानले'' बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन र मलयालम चलचित्र हरुमा फर्किएपछि शोभनाको व्यावसायिक अवतरण रोकियो। उनी ९० को दशकको प्रारम्भमा सत्यराज (मल्लु ''वेट्टी माइनर, वाथियार भितु पिल्लई'' ), भाग्यराज (इथु नम्मा ''आलु'' ) र विजयकान्त ( पोनमाना ''सेल्वान'', ''एन किट्टा'' मोथाथे) विरुद्ध सामयिक तमिल चलचित्र हरुमा अभिनय गर्न फर्किइन् - यी भूमिकाहरु सामान्यतया ग्लैमरस थिए। शोभनाले सामान्यतया सुन्दर, पोश र घमण्डी सहरकी केटीको रूपमा अभिनय गरेकी थिइन् जसलाई अन्ततः गाउँको केटाले मोहित पार्छ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/in-her-own-groove/article4060229.ece|title=In her own groove|date=3 November 2012|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनका अन्य प्रमुख चलचित्र हरुमा <nowiki><i id="mwhw">रुद्रवीणा</i></nowiki> (१९८८), ''मेलेपरम्बिल आनवेदु'', ''कानमारायाथु'', इथिरी पूवे ''चुवन्ना'' ''पूवे'', यात्रा (१९८५), ''अनन्तराम, नादोडिक्कट्टु'' ''(''१९८७), ''वेल्लानाकालुडे नाडु'' (१९८८), ''इधु'' नाम्माल (१९८८), इधू ''नाममाल'' (१९८८), समावेश छन्। ''इन्नाले'' (१९९०), कालिक्कलम (१९९०), ''थालपाथी'' (१९९१), पप्पयुदे स्वंथम अपूस (१९९२), ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३), ''तेन्माभिन'' कोम्बथ (१९९४), ''मिन्नारम'' (१९९४), ''मजायेथुम मुन्पे'' ''(''१९९५), हिटलर (१९९६) ''साक्षी'' (१९९९), ''डान्स लाइक अ म्यान'' (2003), ''मकाल्कु'' (2005), ''थिरा'' (2013) र ''वराने अवश्यामुंड'' (2020)। ''अविदुते पोल इभिदेयुमदेखि उपहारमसम्म'' ''शोभनाले'' एकै वर्ष <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014213/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> ९८५ मा सोह्रवटा चलचित्र गरिन्। शोभनाले तमिल पिरियड चलचित्र ''कोचादाइयाँमा'' पनि अभिनय गरेकी थिइन्। <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html "In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'"]. </cite></ref> शोभनाले एएम फाजिलको मणिचित्रथाझुमा ''उनको'' अभिनयको लागि १९९३ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि उनको पहिलो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। चलचित्र मा गंगा नकुलन र अल्टर-इगो नागवल्लीको उनको चित्रणलाई समीक्षकहरुले "स्पेल बाइन्डिङ" भनेर वर्णन गरे। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/sequel-fails-to-impress/article5359956.ece|title=Sequel fails to impress|last=S.R. Praveen|date=17 November 2013|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनले रेवती द्वारा निर्देशित भारतीय अंग्रेजी भाषाको चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्डमा'' उनको भूमिकाको लागि २००१ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि दोस्रो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार प्राप्त गरे। १९९३ को नेशनल अवार्डको फलस्वरूप, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुको बारेमा अत्यन्तै छनौटमा परिन्। <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|title=Shobhana changing track|date=3 February 2003|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701131237/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|archive-date=1 July 2003}}</ref> === शास्त्रीय नृत्य करियर === [[चित्र:The_President,_Dr._A.P.J._Abdul_Kalam_presenting_the_Padma_Shri_Award_–_2006_to_Ms._Shobana_Chandrakumar,_a_well-known_Classical_dancer,_Choreographer_teacher_and_actress,_in_New_Delhi_on_March_20,_2006.jpg|thumb| तत्कालीन भारतका राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले २० मार्च २००६ मा शोभनालाई पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गर्दै।]] शोभना एक निपुण [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यम]] नर्तक हुन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15440435&programId=3982928&channelId=-1073750705&BV_ID=@@@&tabId=3|title=Manorama Online – Movies – News|website=manoramaonline.com|accessdate=31 March 2015}}</ref> उनले चित्रा विश्वेश्वरनको नेतृत्वमा [[चेन्नई]], [[तमिलनाडु|तमिलनाडुको]] चिदम्बरम एकेडेमीमा नृत्य प्रशिक्षण लिएकी थिइन्। शोभनाले ''अभिनय नाचिन्'', [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यमको मुख्य]] तत्व हो। उनी विजय टिभीमा प्रसारण हुने नृत्यको रियालिटी शो ''जोडी नम्बर १'' मा निर्णायकहरु मध्ये एक थिइन्। उनले १९८९ मा आफ्नै नृत्य विद्यालय " <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece "I am an introvert, says Shobana"]. </cite></ref> " सुरु गरिन र १९९२ मा दर्ता गरिन। उनले तबलावादक [[जाकिर हुसेन]], विक्कु विनायकराम र मन्डोलिन श्रीनिवास जस्ता सहयोगी उद्यमहरुमा काम गरिन्। विदेशमा उनको गायनहरुमा विश्व मलयाली सम्मेलनमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा १९८५ र १९९५ मा, मलेसियाका राजा र रानीको अगाडि [[क्वालालम्पुर|क्वालालम्पुरमा]], संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप, दक्षिण पूर्व एशिया र अष्ट्रेलियाका धेरै शहरहरु समावेश छन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.artindia.net/shobana/|title=SHOBANA – exponent of Bharata Natyam – Indian classical performing arts|publisher=Artindia.net|accessdate=12 July 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thiraseela.com/main/specialStories.php?id=473|title=Bharathanatyam concert by Padma shri Shobana|publisher=Thiraseela.com|accessdate=28 September 2013}}</ref> सन् १९९४ देखि सूर्य कृष्णमूर्तिद्वारा आयोजित सूर्य संगीत र नृत्य महोत्सवमा प्रस्तुति दिन थालेकी थिइन्। १९९९ मा, शोभना र [[प्रभु देवा]] र [[ए आर रहमान|एआर रहमानले]] [[म्युनिख]], जर्मनीमा " माइकल ज्याक्सन एण्ड फ्रेन्ड्स " कन्सर्टमा तमिल चलचित्र को नृत्य समूहसँग प्रदर्शन गरे। उनी सन् २००० मा मणिरत्नमको स्टेज शो ''नेत्रु, इन्द्रु, नालाईको'' पनि एक हिस्सा थिइन्। १९९४ मा, शोबानाले [[चेन्नई|चेन्नईमा]] शास्त्रीय नृत्य [[भरतनाट्यम्|भरत]] नाट्यमको लागि ''कलर्पना'' नामक विद्यालय स्थापना गरे। <ref>{{Cite web|url=http://movies.bizhat.com/actress/shobana.php|title=BizHat.com – Malayalam Film Actress Shobana k|accessdate=28 September 2013}}</ref> == फिल्मोग्राफी == [[चित्र:Pragyan_2014_infotainment_shobana.jpg|thumb| 2014 मा शास्त्रीय नृत्य प्रस्तुत गर्दै शोभना।]] [[चित्र:Shobana_Chandrakumar.jpg|thumb| स्टेज शो मा प्रस्तुति गर्दै शोभना।]] === मलयालम === {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- | rowspan="4" |1984 |''April 18'' |Shobana |Debut in lead role |- |''Kanamarayathu'' |Sherly | |- |''Ithiri Poove Chuvanna Poove'' |Subhadra | |- |''Alakadalinakkare'' |Daisy | |- | rowspan="16" |1985 |''Avidathepole Ivideyum'' |Sujatha | |- |''Vasantha Sena'' |Merlin | |- |''Thozhil Allengil Jail'' | | |- |''Akkacheyude Kunjuvava'' |Mridula | |- |''Meenamasathile Sooryan'' |Revathi | |- |''Azhiyatha Bandhangal'' |Geetha | |- |''Eeran Sandhya'' |Prabha | |- |''Thammil Thammil'' |Kavitha | |- |''Anubandham'' |Vijayalakshmi | |- |''Ee Thanalil Ithiri Nerum'' |Soudamini | |- |''Ee Shabdam Innathe Shabdam'' |Sharada | |- |''Ayanam'' |Alice | |- |''Yathra'' |Thulasi | |- |''Rangam'' |Chandrika | |- |''Oru Naal Innorunaal'' |Rajani | |- |''Upaharam'' |Maggie Fernandez | |- | rowspan="14" |1986 |''Udayam Padinjaru'' |Renu | |- |''T. P. Balagopalan M.A.'' |Anitha | |- |''Kunjattakilikal'' |Usha | |- |''Iniyum Kurukshethram'' |Lekha | |- |''Aayiram Kannukal'' |Anu | |- |''Ente Entethu Mathrem'' |Ambili | |- |''Abhayam Thedi'' |Meera/Miranda | |- |''Kshamichu Ennoru Vakku'' |Indu | |- |''Aalorungi Arangorungi'' |Geetha | |- |''Nyayavidhi'' |Geetha | |- |''Ee Kaikalil'' |Viji Balakrishnan | |- |''Padayani'' |Radha | |- |''Chilambu'' |Ambika | |- |''Rareeram'' |Meera | |- | rowspan="6" |1987 |''Vrutham'' |Nancy | |- |''Nadodikattu'' |Radha | |- |''Ithrayum Kaalam'' |Savithri | |- |''Kalam Mari Katha Mari'' |Ummu Kolzu | |- |''Anantaram'' |Suma, Nalini | |- |''Naalkavala'' |Sainabha | |- | rowspan="9" |1988 |''Vicharana'' |Anitha | |- |''Vellanakalude Nadu'' |Radha | |- |''Janmandharam'' |Sridevi | |- |''Aryan'' |Aswathy | |- |''Aparan'' |Ambili | |- |''Dhwani'' |Devi | |- |''Oru Vivaada Vishayam'' | | |- |''Alila Kuruvikal'' |Bhavana | |- |''Mukthi'' |Radhika | |- |1989 |''Charithram'' |Cicily | |- | rowspan="4" |1990 |''Innale'' |Maya/Gowri | |- |''Iyer the Great'' |Amala | |- |''Sasneham'' |Saraswathi | |- |''Kalikkalam'' |Annie | |- | rowspan="4" |1991 |''Vasthuhara'' |Young Bhavani | |- |''Ulladakkam'' |Annie | |- |''Adayalam'' |Malini | |- |''Kankettu'' |Sujatha | |- | rowspan="3" |1992 |''Oru Kochu Bhoomikulukkam'' |Indu | |- |'' Naaga Panchami'' |Panchami | |- |''Pappayude Swantham Appoos'' |Bhama | |- | rowspan="4" |1993 |''Maya Mayuram'' |Bhadra | |- |''Meleparambil Aanveedu'' |Pavizham | |- |''Golanthara Vartha'' |Lekha | |- |''Manichitrathazhu'' |Ganga/Nagavalli | |- | rowspan="7" |1994 |''Pavithram'' |Meera | |- |''Commissioner'' |Indu Kurup | |- |''Thenmavin Kombathu'' |Karthumbi | |- |''Pakshe'' |Nandini Menon | |- |''Minnaram'' |Neena | |- |''Vishnu'' |Susanna Mathews | |- |''Manathe Vellitheru'' |Merlin | |- | rowspan="3" |1995 |''Sindoora Rekha'' |Arundhathi | |- |''Mazhayethum Munpe'' |Uma Maheshwari | |- |''Minnaminuginum Minnukettu'' |Radhika | |- | rowspan="4" |1996 |''Kumkumacheppu'' |Indu | |- |''Aramana Veedum Anjoorekkarum'' |Alli | |- |''Rajaputhran'' |Veni | |- |''Hitler'' |Gowri | |- | rowspan="3" |1997 |''Superman'' |Nithya | |- |''Kalyana Kacheri'' |Gopika | |- |''Kaliyoonjal'' |Gowri | |- |1999 |''Agni Sakshi'' |Devaki Manampalli | |- | rowspan="2" |2000 |''Sradha'' |Suma | |- |''Valliettan'' |Devi | |- |2004 |''Mambazhakkalam'' |Indira | |- |2005 |''Makalkku'' |Killeri | |- |2009 |''Sagar alias Jacky Reloaded'' |Indu | |- |2013 |''Thira'' |Dr. Rohini Pranab | |- |2020 |''Varane Avashyamund'' |Neena | |} === तेलुगु === [[चित्र:Shobana_(cropped).jpg|thumb| 12 सेप्टेम्बर 2008 मा आयोजित बैंगलोरमा शोभनाको माया रावणको प्रदर्शन।]] {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- |1982 |''Bhakta Dhruva Markandeya'' |Sunithi Devi |Children's film |- |1985 |''Marana Sasanam'' |Lalitha | |- | rowspan="5" |1986 |''Srimathi Kanuka'' |Padma | |- |''Vijrumbhana'' |Shobha | |- |''Vikram'' |Radha | |- |''Marchandi Mana Chattalu'' |Uma | |- |''Asthram'' |Padmini | |- | rowspan="5" |1987 |''Dagudu Moothalu'' |Radha | |- |''Muddula Manavudu'' |Hemalatha | |- |''Manavadostunnaadu'' |Roopa | |- |''Ajeyudu'' |Rekha | |- |''Trimurtulu'' |Latha | |- | rowspan="3" |1988 |''Rudraveena'' |Lalita Shiva Jyoti | |- |''Abhinandana'' |Rani | |- |''Praja Pratinidhi'' |Bharathi | |- | rowspan="6" |1990 |''Paapa Kosam'' |Swapna | |- |''Nari Nari Naduma Murari'' |Shobha | |- |''Kokila'' |Kokila | |- |''Shourya chakra'' |Bharathi | |- |''Neti Siddhartha'' |Jyoti | |- |''Alludugaru'' |Kalyani | |- | rowspan="10" |1991 |''April 1st Vidudhala'' |Bhuvaneshwari | |- |''Appula Appa Rao'' |Subba Laxmi | |- |''Rowdy Gaari Pellam'' |Janaki | |- |''Minor Raja'' |Santhana Lakshmi | |- |''Manchi Roju'' |Padma | |- |''Rowdy Alludu'' |Sita | |- |''Hello Darling'' |Bharathi | |- |''Alludu Diddina Kapuram'' |Sita | |- |''Keechu Raallu'' |Monica | |- |''Muvva Gopaladu'' |Krishna veni | |- | rowspan="5" |1992 |''Ahankari'' |Shobana | |- |''Asadhyulu'' |Jyoti | |- |''Champion'' |Sandhya | |- |''Sivaratri'' |Gayatrhi | |- |''Gangwar'' |Pavithra | |- | rowspan="6" |1993 |''Rowdy Gaari Teacher'' |Malli | |- |''Naga Jyoti'' |Naga rani | |- |''Kannayya Kittayya'' |Saroja | |- |''Nippu Ravva'' |Guest appearance in a song | |- |''Rendilla Poojari'' |Radha | |- |''Rakshana'' |Padma | |- |1997 |''Surya Putrulu'' |Ragini | |- |2006 |''Game'' |Uma | |- |} === तमिल === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | rowspan="2" | 1980 | ''मंगला नायकी'' | - | बाल कलाकार |- | ''मन्मथ रगांगल'' | - | बाल कलाकार |- | सन् १९८४ | ''ईनाकुल ओरुवान'' | कल्पना | |- | 1985 | ''मारुधानी'' | मारुधानी | |- | rowspan="3" | सन् १९८८ | ''ओरे थाई ओरे कुलम'' | ईश्वरी | |- | ''काधल गीतम'' | रानी | |- | ''इधु नम्मा आलु'' | बानु | |- | rowspan="5" | १९८९ | ''सट्टाथिन थिराप्पु विझा'' | राधा | |- | ''पट्टुक्कु ओरु थालाइवन'' | शान्ति | |- | ''शिव'' | पार्वती | |- | ''पोनमना सेल्भान'' | पार्वती | |- | ''वाथियार भिट्टु पिल्लई'' | गीता | |- | rowspan="3" | 1990 | ''एन्किता मोथाथे'' | मल्लिका | |- | ''मल्लु वेट्टी माइनर'' | सन्तना लक्ष्मी | |- | ''सत्य वाक्कु'' | मीना | |- | rowspan="2" | सन् १९९१ | ''महामायी'' | महामायी | |- | ''थालापाठी'' | सुभलक्ष्मी | |- | सन् १९९३ | ''शिवरात्रि'' | गायत्री | |- | सन् १९९६ | ''थुरैमुगम'' | रुकुमणी | |- | २०१२ | ''पोडा पोडी'' | वीणा | |- | २०१४ | ''कोचादाईयान'' | याघवी | |} === कन्नड === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1985 | ''गिरी बाले'' | नीलावेनी | |- | 1990 | ''शिवशंकर'' | गिरिजा | |- |} === हिन्दी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1998 | ''स्वामी विवेकानन्द'' | डान्सर | |- | 2007 | ''आफ्नो अस्मान'' | पद्मिनी कुमार | |- | 2008 | ''मेरे बाप पहिले आप'' | अनुराधा जोशी (अन्न) | |- |} === अंग्रेजी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! नोटहरू |- | 2002 | ''मित्र, मेरो साथी'' | लक्ष्मी | अभिनेत्री रेवतीको निर्देशनमा डेब्यु |- | 2003 | ''मानिस जस्तै नाच्नुहोस्'' | रत्न पारेख | |- | 2008 | ''एउटा सानो सपना'' | सुन्दरकी आमा | [[भारतको राष्ट्रपति|भारतीय पूर्व राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम|एपीजे अब्दुल कलामको]] यात्राको बारेमा वृत्तचित्र |- |} == पुरस्कार र मान्यता == === उपाधि र सम्मान === {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:80%;" ! scope="col" style="width:1%;" |वर्ष ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान शरीर ! scope="col" style="width:1%;" | {{Abbr|Ref(s)|Reference(s)}} |- ! scope="row" | २००० | ग्रेड ए शीर्ष | [[दूरदर्शन]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.lakshmansruthi.com/chennaiyil-thiruvaiyaru/2009/profiles/shobana.asp|title=About Shobana|website=lakshmansruthi.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2006 | [[पद्म श्री|पद्मश्री]] | [[भारत सरकार]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.dashboard-padmaawards.gov.in/?Year=2006-2006&Field=Art&Award=Padma%20Shri|title=Padma Awardees|website=Padma Awards - Ministry of Home Affairs|accessdate=1 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.kutcheribuzz.com/news/general/1274-padma-shri-shobana|title=Padmashri for Shobana|website=kutcheribuzz.com}}</ref> |- ! scope="row" | २०११ | कालाइमानी | तमिलनाडु इयाल इसाई नाटक मनरम, तमिलनाडु सरकार | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.info/about-shobana/|title=Shobana Awards|website=Shobana.info - Kalarpana|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१२ | उत्कृष्टता को आर्क | अखिल भारतीय उपलब्धि सम्मेलन | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/aiac-excellence-awards-presented/article3696305.ece|title=AIAC Excellence Awards presented|date=28 July 2012|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१३ | कलरथना | केरला संगीता नाटक अकादमी | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.keralasangeethanatakaakademi.in/fa.php|title=Fellowship List - Dance|website=Kerala Sangeetha Nataka Akademi|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१५ | कला प्रदर्शन को लागी ग्लोबल उपलब्धि | सबै मलेशिया मलयाली संघ | style="text-align:center;" | |- ! scope="row" | २०१९ | मानार्थ डक्टरेट ( डी. लिट ) | [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|एमजीआर शैक्षिक तथा अनुसन्धान संस्थानका डा]] | style="text-align:center;" | <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece "Honorary doctorate conferred on CM"]. </cite></ref> |} === अन्य पुरस्कारहरु === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! पुरस्कार र नामांकनहरू ! श्रेणी ! चलचित्र ! नतिजा |- | सन् १९८४ | rowspan="8" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="3" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''कानमरायथु'' ||{{Nominated}} |- | 1985 | ''यात्रा'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९८६ | ''चिलम्बु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | सन् १९८८ | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''रुद्रवीणा'' ||{{Nominated}} |- | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तमिल | ''इधु नम्मा आलु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | 1990 | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''इनाल'' ||{{Won}} |- | rowspan="2" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''अल्लुदुगारु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९१ | ''राउडी गारी पेल्लम'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="3" | सन् १९९३ | [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Won}} |- | केरला राज्य फिल्म पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री ||{{Won}} |- | rowspan="4" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="4" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Nominated}} |- | 1994 | ''तबमाभिन कोम्बाथ'' ||{{Won}} |- | सन् १९९६ | ''कुमकुमाचेप्पु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९९ | ''अग्निसाक्षी'' ||{{Nominated}} |- | 2002 | राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री | ''मित्र, मेरो साथी'' ||{{Won}} |- | 2005 | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मकाल्कु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | २०१३ | वनिता फिल्म अवार्ड | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''तिरा'' ||{{Won}}<ref>{{cite news |last1=V.P |first1=Nicy |title=Shobana to Play Lead in 'Thira' Sequel |url=https://www.ibtimes.co.in/shobana-play-lead-thira-sequel-608682 |access-date=28 March 2021 |work=www.ibtimes.co.in |date=9 September 2014 |language=en}}</ref> |- | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम ||{{Nominated}} |- | २०२१ | 10 औं दक्षिण भारतीय अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''वराणे अवश्यमुण्ड'' ||{{Won}} |} {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! च्यानल ! भाषा ! नोटहरू |- | सन् १९९१ | ''पेन'' | डीडी पोधिगाई | [[तमिल भाषा|तमिल]] | सिरियल |- | सन् १९९९ | ''उराभुगल'' | विजय टिभी | तमिल | सिरियल |- | 2010 | ''जोडी नम्बर एक सिजन 5'' | विजय टिभी | तमिल | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2010 | ''सुपर जोडी'' | सूर्य टिभी | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०१५ | ''D ३''<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ग्र्यान्ड फिनाले) | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2017 | ''मिडुक्की'' | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०२१ | ''मार्गाझी थिङगल'' | [[युट्युब|YouTube]] | तमिल | म्युजिक भिडियो <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/nine-actresses-come-together-to-render-thiruppavai-and-celebrate-the-spirit-of-margazhi/articleshow/80141506.cms|title=Nine actresses come together to render Thiruppavai and celebrate the spirit of Margazhi - Times of India|last=CR|first=Sharanya|date=7 January 2021|work=The Times of India|access-date=10 January 2021|last2=Vijayakumar|first2=Sindhu|language=en}}</ref> |- | २०२१ | ''मधुराम शोभनम'' | जी केरलम | मलयालम | |} == सन्दर्भहरु == {{Reflist}} == बाह्य लिङ्कहरू == * {{Commons category-inline}} * {{Official website|http://www.shobana.info/}} * {{IMDb name|id=0811794|name=Shobana}} {{Padma Shri Award Recipients in Art}}{{FilmfareMalayalamBestActress}}{{KeralaStateAwardForBestActress}}{{National Film Award for Best Actress}} [[श्रेणी:हिन्दी चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:कन्नड चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण विजेताहरू]] [[श्रेणी:मलयालम चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तेलुगु चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तमिल चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:भारतीय चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७० मा जन्म]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] olin1w22w0ng390b3m021qwc945u4mu 1070573 1070572 2022-07-23T03:49:36Z Rajeeb bastola 39875 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name=Shobana |image=Shobana perfomence (cropped).jpg |caption=भरतनाट्यम गर्दै शोभना |birth_name= शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई |birth_date={{Birth date and age|1970|03|21|df=y}}<ref name=IC1>{{cite news |url=https://www.india.com/showbiz/malayalam-actress-shobana-to-get-hitched-at-the-age-of-47-2239493/ |title=Malayalam actress Shobana to get hitched at the age of 47? |date=15 June 2017 |publisher=India.com |first=Maggie |last=Davis |access-date=1 March 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Happy Birthday Shobana: Five movies of the actress from 'Manichithrathazhu' to 'Makalkku' that you should watch right away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/happy-birthday-shobana-five-movies-of-the-actress-from-agnisakshi-to-makalkku-that-you-should-watch-right-away/photostory/74736006.cms |access-date=3 March 2021 |work=The Times of India |date=21 March 2020 |language=en}}</ref> |birth_place= [[त्रिवेन्द्रम, केरला]], भारत |death_date= |occupation={{hlist|अभिनेत्री | डान्सर | कोरियोग्राफर}} |parents= |children= १ (अपनाइएको) |years active= १९८०-वर्तमान |awards= [[पद्मश्री]] (२००६) |relatives=[[List of South Indian film families#Travancore family|Travancore family]] |website={{URL|https://www.actressshobana.com}} }} [[Category:Articles with hCards]] '''शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई''' (जन्म २१ मार्च १९७०) एक भारतीय अभिनेत्री र [[भरतनाट्यम्|भरतनाट्यम]] नर्तक हुन्। उनी मुख्यतया [[मलयालम]] चलचित्र हरुमा [[तेलुगु भाषा|तेलुगु]] र [[तमिल भाषा|तमिल]] चलचित्र हरुका साथ केही [[हिन्दी]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]] र अंग्रेजी चलचित्र हरुमा अभिनय गर्छिन्। उनले दुई [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]], एक केरला राज्य चलचित्र पुरस्कार, दुई [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]], तीन विभिन्न दक्षिण भारतीय भाषाहरुमा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री श्रेणीको लागि १४ नामांकनहरु, २०११ मा तमिलनाडु राज्यको कालाइमानी पुरस्कार र अन्य धेरै पुरस्कारहरु जितिन्। <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}</ref> <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> शोभनाले सन् १९८० र १९९० को दशकमा आफूलाई प्रमुख अभिनेत्रीको रूपमा स्थापित गरिन् । मलयालम चलचित्र ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३) र अंग्रेजी चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्ड'' (२००१) मा उनको अभिनयको लागि उनले दुई पटक सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। सन् १९९९ पछि, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुका लागि एकदमै छनोटमा परिन्। <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}</ref> <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/shobana-i-dont-feel-bad-if-i-dont-act-in-a-film-as-long-as-people-are-making-great-films/articleshow/63949715.cms|title=Shobana: I don't feel bad if I don't act in a film, as long as people are making great films|last=Prakash|first=Asha|date=28 April 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/shobana-extends-her-support-for-metoo-movement/articleshow/66508632.cms|title=Shobana extends her support for #MeToo movement|last=Jayaram|first=Deepika|date=5 November 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|title=SHOBANA - IN FINE FORM|last=Mahadevan|first=Sangeeta|website=Filmfare|archiveurl=https://web.archive.org/web/19990203082708/http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|archivedate=3 February 1999|accessdate=30 November 2020}}</ref> शोभनाले भरत नाट्यम नर्तक चित्रा विश्वेश्वरन र पद्मा सुब्रह्मण्यम अन्तर्गत तालिम लिएकी थिइन्। उनी आफ्नो बीसको दशकमा एक स्वतन्त्र कलाकार र कोरियोग्राफरको रूपमा उभिएकी थिइन् र हाल [[चेन्नई|चेन्नईमा]] एक नृत्य स्कूल, ''कलार्पना चलाउँछिन्'' । <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm "Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress"]. </cite></ref> २००६ मा, भारत सरकारले उनको कला को लागी योगदान को लागी [[पद्म श्री|पद्मश्री]] संग सम्मानित गर्यो। <ref>{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php?start=0&award_year=&state=&field=3&p_name=Chandrakumar&award=All|title=Padma Awards|publisher=[[Ministry of Communications and Information Technology (India)|Ministry of Communications and Information Technology]]|accessdate=23 July 2009}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|title=Welcome to Sify.com|website=sify.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215141026/http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|archivedate=15 December 2013|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०१४ मा, केरला राज्य सरकारले उनलाई कला रत्न पुरस्कारले सम्मान गर्‍यो। २०१९ मा, उनलाई [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|डा. एमजीआर शैक्षिक र अनुसन्धान संस्थानबाट मानार्थ]] डक्टरेट प्रदान गरिएको थियो। <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> २०२२ मा, उनलाई [[श्री शंकराचार्य संस्कृत विश्वविद्यालय|संस्कृतको श्री शंकराचार्य विश्वविद्यालयबाट]] डाक्टर अफ लेटर डिग्री प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/kalady-sanskrit-university-row-1.6321047|title=Governor approved varsity syndicate's recommendation to grant D Litt to three people|last=Ragin|first=S|date=1 January 2022|work=Mathrubhumi|access-date=29 April 2022|language=en}}</ref> == व्यक्तिगत जीवन == उनी त्रावणकोर बहिनीहरु - ललिता, [[पद्मिनी (अभिनेत्री)|पद्मिनी]] र रागिनीकी भान्जी हुन्, जो सबै भारतीय शास्त्रीय नर्तकहरु र अभिनेत्रीहरु थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.in/about.html/|title=About|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110908050716/http://www.shobana.in/about.html|archivedate=8 September 2011}}</ref> अभिनेत्री सुकुमारी उनकी बुवा थिइन् । मलयालम अभिनेत्री अम्बिका सुकुमारन उनको आफन्त हुन्। मलयालम अभिनेता विनीथ उनको भतिजा र कृष्णा भतिजा हुन्। <ref name="mangalam.com">{{Cite web|url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|title=ജീവിതത്തിന്‌ ഇപ്പോള്‍ എന്തൊരു രുചി...!|website=mangalam.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141110192952/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|archivedate=10 November 2014|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०११ मा, शोबानाले अनन्था नारायणी नामक केटीलाई धर्मपुत्री ग्रहण गरिन् र उनी अन्यथा {{As of|2022|lc=y}} अविवाहित रहिन् । <ref>{{Cite news|url=https://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/womens-day-2016-popular-celebrities-who-broke-all-stereotypes-and-adopted-children_1863275.html|title=Women's Day 2016: Popular celebrities who broke all stereotypes and adopted children|date=7 March 2016|work=Zee News|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.sify.com/movies/shobhana-adopts-a-baby-girl-imagegallery-malayalam-kfzrbujfibhsi.html|title=Shobhana adopts a baby girl|work=Sify|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/life-on-her-own-terms/article5966113.ece|title=Life on her own terms|last=Mahesh|first=Chitra|date=1 May 2014|work=The Hindu|access-date=9 August 2020|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/entertainment/is-actress-shobana-really-getting-married-or-is-this-just-a-rumour-2242724/|title=Is actress Shobana really getting married or is this just a rumour?|last=Davis|first=Maggie|date=16 June 2017|work=India News|access-date=5 January 2021|language=en}}</ref> == करियर == === चलचित्र करियर === [[चित्र:Shobhana_(cropped).jpg|right|thumb| भरतनाट्यम गर्दै शोभना।]] शोभनाले बाल कलाकारको रुपमा डेब्यु गरेकी थिइन् । श्रीकान्त र केआर विजया अभिनीत कृष्णन-पन्जु द्वारा निर्देशित १९७९ मा तमिल चलचित्र ''मंगला न्यागीमा'' उनको मुख्य भूमिका थियो, जुन हिन्दी चलचित्र साजन बिना सुहागनको रिमेक थियो, जसको लागि उनले उत्कृष्ट बाल कलाकारको पुरस्कार जितेकी थिइन्। <ref>{{Cite web|url=https://theeternalenchantress.tumblr.com/post/35558659577/shobanas-tamil-debut-mangala-nayagi-1979-for/amp|title=Shobana's Tamil Debut Mangala Nayagi}}</ref> उनले १९८२ मा तेलुगु चलचित्र भक्त ध्रुव मार्केन्डयामा पनि अभिनय गरिन्, जुन तमिल र तेलुगु दुवै भाषामा बनेको सबै बाल चलचित्रहरु हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/bhakta-dhruva-markandeya-1634|title=Bhakta Dhruva Markandeya 1982 Telugu Movie Wiki,Cast Crew,Songs,Videos,Release Date|website=MovieGQ|language=en|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.moviebuff.com/bhakta-dhruva-markandeya|title=Bhakta Dhruva Markandeya on Moviebuff.com|website=Moviebuff.com|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Citation|title=Bhakta Dhruva Markandeya|url=https://www.imdb.com/title/tt0260738/|access-date=7 November 2021}}</ref> वयस्कको रूपमा, उनी निर्देशक बालचन्द्र मेनन द्वारा ''अप्रिल १८'' मा मलयालम चलचित्र मार्फत चलचित्र उद्योगमा परिचय गराएकी थिइन्। एक साधारण केटी-नेक्स्ट-डोरको उनको यथार्थवादी चित्रणले दर्शकहरुलाई अपील गर्यो र उनले धेरै चलचित्रहरुमा काम गरिन्। सोही वर्ष, उनले तमिल चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरिन् र एसपी मुथुरामनद्वारा निर्देशित ''एनाकुल ओरुवानमा'' अभिनय गरिन्। <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFrancis2008">Francis, Sneha May (31 December 2008). </cite></ref> ''एनाकुल ओरुवानले'' बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन र मलयालम चलचित्र हरुमा फर्किएपछि शोभनाको व्यावसायिक अवतरण रोकियो। उनी ९० को दशकको प्रारम्भमा सत्यराज (मल्लु ''वेट्टी माइनर, वाथियार भितु पिल्लई'' ), भाग्यराज (इथु नम्मा ''आलु'' ) र विजयकान्त ( पोनमाना ''सेल्वान'', ''एन किट्टा'' मोथाथे) विरुद्ध सामयिक तमिल चलचित्र हरुमा अभिनय गर्न फर्किइन् - यी भूमिकाहरु सामान्यतया ग्लैमरस थिए। शोभनाले सामान्यतया सुन्दर, पोश र घमण्डी सहरकी केटीको रूपमा अभिनय गरेकी थिइन् जसलाई अन्ततः गाउँको केटाले मोहित पार्छ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/in-her-own-groove/article4060229.ece|title=In her own groove|date=3 November 2012|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनका अन्य प्रमुख चलचित्र हरुमा <nowiki><i id="mwhw">रुद्रवीणा</i></nowiki> (१९८८), ''मेलेपरम्बिल आनवेदु'', ''कानमारायाथु'', इथिरी पूवे ''चुवन्ना'' ''पूवे'', यात्रा (१९८५), ''अनन्तराम, नादोडिक्कट्टु'' ''(''१९८७), ''वेल्लानाकालुडे नाडु'' (१९८८), ''इधु'' नाम्माल (१९८८), इधू ''नाममाल'' (१९८८), समावेश छन्। ''इन्नाले'' (१९९०), कालिक्कलम (१९९०), ''थालपाथी'' (१९९१), पप्पयुदे स्वंथम अपूस (१९९२), ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३), ''तेन्माभिन'' कोम्बथ (१९९४), ''मिन्नारम'' (१९९४), ''मजायेथुम मुन्पे'' ''(''१९९५), हिटलर (१९९६) ''साक्षी'' (१९९९), ''डान्स लाइक अ म्यान'' (2003), ''मकाल्कु'' (2005), ''थिरा'' (2013) र ''वराने अवश्यामुंड'' (2020)। ''अविदुते पोल इभिदेयुमदेखि उपहारमसम्म'' ''शोभनाले'' एकै वर्ष <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014213/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> ९८५ मा सोह्रवटा चलचित्र गरिन्। शोभनाले तमिल पिरियड चलचित्र ''कोचादाइयाँमा'' पनि अभिनय गरेकी थिइन्। <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html "In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'"]. </cite></ref> शोभनाले एएम फाजिलको मणिचित्रथाझुमा ''उनको'' अभिनयको लागि १९९३ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि उनको पहिलो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। चलचित्र मा गंगा नकुलन र अल्टर-इगो नागवल्लीको उनको चित्रणलाई समीक्षकहरुले "स्पेल बाइन्डिङ" भनेर वर्णन गरे। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/sequel-fails-to-impress/article5359956.ece|title=Sequel fails to impress|last=S.R. Praveen|date=17 November 2013|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनले रेवती द्वारा निर्देशित भारतीय अंग्रेजी भाषाको चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्डमा'' उनको भूमिकाको लागि २००१ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि दोस्रो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार प्राप्त गरे। १९९३ को नेशनल अवार्डको फलस्वरूप, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुको बारेमा अत्यन्तै छनौटमा परिन्। <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|title=Shobhana changing track|date=3 February 2003|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701131237/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|archive-date=1 July 2003}}</ref> === शास्त्रीय नृत्य करियर === [[चित्र:The_President,_Dr._A.P.J._Abdul_Kalam_presenting_the_Padma_Shri_Award_–_2006_to_Ms._Shobana_Chandrakumar,_a_well-known_Classical_dancer,_Choreographer_teacher_and_actress,_in_New_Delhi_on_March_20,_2006.jpg|thumb| तत्कालीन भारतका राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले २० मार्च २००६ मा शोभनालाई पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गर्दै।]] शोभना एक निपुण [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यम]] नर्तक हुन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15440435&programId=3982928&channelId=-1073750705&BV_ID=@@@&tabId=3|title=Manorama Online – Movies – News|website=manoramaonline.com|accessdate=31 March 2015}}</ref> उनले चित्रा विश्वेश्वरनको नेतृत्वमा [[चेन्नई]], [[तमिलनाडु|तमिलनाडुको]] चिदम्बरम एकेडेमीमा नृत्य प्रशिक्षण लिएकी थिइन्। शोभनाले ''अभिनय नाचिन्'', [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यमको मुख्य]] तत्व हो। उनी विजय टिभीमा प्रसारण हुने नृत्यको रियालिटी शो ''जोडी नम्बर १'' मा निर्णायकहरु मध्ये एक थिइन्। उनले १९८९ मा आफ्नै नृत्य विद्यालय " <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece "I am an introvert, says Shobana"]. </cite></ref> " सुरु गरिन र १९९२ मा दर्ता गरिन। उनले तबलावादक [[जाकिर हुसेन]], विक्कु विनायकराम र मन्डोलिन श्रीनिवास जस्ता सहयोगी उद्यमहरुमा काम गरिन्। विदेशमा उनको गायनहरुमा विश्व मलयाली सम्मेलनमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा १९८५ र १९९५ मा, मलेसियाका राजा र रानीको अगाडि [[क्वालालम्पुर|क्वालालम्पुरमा]], संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप, दक्षिण पूर्व एशिया र अष्ट्रेलियाका धेरै शहरहरु समावेश छन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.artindia.net/shobana/|title=SHOBANA – exponent of Bharata Natyam – Indian classical performing arts|publisher=Artindia.net|accessdate=12 July 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thiraseela.com/main/specialStories.php?id=473|title=Bharathanatyam concert by Padma shri Shobana|publisher=Thiraseela.com|accessdate=28 September 2013}}</ref> सन् १९९४ देखि सूर्य कृष्णमूर्तिद्वारा आयोजित सूर्य संगीत र नृत्य महोत्सवमा प्रस्तुति दिन थालेकी थिइन्। १९९९ मा, शोभना र [[प्रभु देवा]] र [[ए आर रहमान|एआर रहमानले]] [[म्युनिख]], जर्मनीमा " माइकल ज्याक्सन एण्ड फ्रेन्ड्स " कन्सर्टमा तमिल चलचित्र को नृत्य समूहसँग प्रदर्शन गरे। उनी सन् २००० मा मणिरत्नमको स्टेज शो ''नेत्रु, इन्द्रु, नालाईको'' पनि एक हिस्सा थिइन्। १९९४ मा, शोबानाले [[चेन्नई|चेन्नईमा]] शास्त्रीय नृत्य [[भरतनाट्यम्|भरत]] नाट्यमको लागि ''कलर्पना'' नामक विद्यालय स्थापना गरे। <ref>{{Cite web|url=http://movies.bizhat.com/actress/shobana.php|title=BizHat.com – Malayalam Film Actress Shobana k|accessdate=28 September 2013}}</ref> == फिल्मोग्राफी == [[चित्र:Pragyan_2014_infotainment_shobana.jpg|thumb| 2014 मा शास्त्रीय नृत्य प्रस्तुत गर्दै शोभना।]] [[चित्र:Shobana_Chandrakumar.jpg|thumb| स्टेज शो मा प्रस्तुति गर्दै शोभना।]] === मलयालम === {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- | rowspan="4" |1984 |''April 18'' |Shobana |Debut in lead role |- |''Kanamarayathu'' |Sherly | |- |''Ithiri Poove Chuvanna Poove'' |Subhadra | |- |''Alakadalinakkare'' |Daisy | |- | rowspan="16" |1985 |''Avidathepole Ivideyum'' |Sujatha | |- |''Vasantha Sena'' |Merlin | |- |''Thozhil Allengil Jail'' | | |- |''Akkacheyude Kunjuvava'' |Mridula | |- |''Meenamasathile Sooryan'' |Revathi | |- |''Azhiyatha Bandhangal'' |Geetha | |- |''Eeran Sandhya'' |Prabha | |- |''Thammil Thammil'' |Kavitha | |- |''Anubandham'' |Vijayalakshmi | |- |''Ee Thanalil Ithiri Nerum'' |Soudamini | |- |''Ee Shabdam Innathe Shabdam'' |Sharada | |- |''Ayanam'' |Alice | |- |''Yathra'' |Thulasi | |- |''Rangam'' |Chandrika | |- |''Oru Naal Innorunaal'' |Rajani | |- |''Upaharam'' |Maggie Fernandez | |- | rowspan="14" |1986 |''Udayam Padinjaru'' |Renu | |- |''T. P. Balagopalan M.A.'' |Anitha | |- |''Kunjattakilikal'' |Usha | |- |''Iniyum Kurukshethram'' |Lekha | |- |''Aayiram Kannukal'' |Anu | |- |''Ente Entethu Mathrem'' |Ambili | |- |''Abhayam Thedi'' |Meera/Miranda | |- |''Kshamichu Ennoru Vakku'' |Indu | |- |''Aalorungi Arangorungi'' |Geetha | |- |''Nyayavidhi'' |Geetha | |- |''Ee Kaikalil'' |Viji Balakrishnan | |- |''Padayani'' |Radha | |- |''Chilambu'' |Ambika | |- |''Rareeram'' |Meera | |- | rowspan="6" |1987 |''Vrutham'' |Nancy | |- |''Nadodikattu'' |Radha | |- |''Ithrayum Kaalam'' |Savithri | |- |''Kalam Mari Katha Mari'' |Ummu Kolzu | |- |''Anantaram'' |Suma, Nalini | |- |''Naalkavala'' |Sainabha | |- | rowspan="9" |1988 |''Vicharana'' |Anitha | |- |''Vellanakalude Nadu'' |Radha | |- |''Janmandharam'' |Sridevi | |- |''Aryan'' |Aswathy | |- |''Aparan'' |Ambili | |- |''Dhwani'' |Devi | |- |''Oru Vivaada Vishayam'' | | |- |''Alila Kuruvikal'' |Bhavana | |- |''Mukthi'' |Radhika | |- |1989 |''Charithram'' |Cicily | |- | rowspan="4" |1990 |''Innale'' |Maya/Gowri | |- |''Iyer the Great'' |Amala | |- |''Sasneham'' |Saraswathi | |- |''Kalikkalam'' |Annie | |- | rowspan="4" |1991 |''Vasthuhara'' |Young Bhavani | |- |''Ulladakkam'' |Annie | |- |''Adayalam'' |Malini | |- |''Kankettu'' |Sujatha | |- | rowspan="3" |1992 |''Oru Kochu Bhoomikulukkam'' |Indu | |- |'' Naaga Panchami'' |Panchami | |- |''Pappayude Swantham Appoos'' |Bhama | |- | rowspan="4" |1993 |''Maya Mayuram'' |Bhadra | |- |''Meleparambil Aanveedu'' |Pavizham | |- |''Golanthara Vartha'' |Lekha | |- |''Manichitrathazhu'' |Ganga/Nagavalli | |- | rowspan="7" |1994 |''Pavithram'' |Meera | |- |''Commissioner'' |Indu Kurup | |- |''Thenmavin Kombathu'' |Karthumbi | |- |''Pakshe'' |Nandini Menon | |- |''Minnaram'' |Neena | |- |''Vishnu'' |Susanna Mathews | |- |''Manathe Vellitheru'' |Merlin | |- | rowspan="3" |1995 |''Sindoora Rekha'' |Arundhathi | |- |''Mazhayethum Munpe'' |Uma Maheshwari | |- |''Minnaminuginum Minnukettu'' |Radhika | |- | rowspan="4" |1996 |''Kumkumacheppu'' |Indu | |- |''Aramana Veedum Anjoorekkarum'' |Alli | |- |''Rajaputhran'' |Veni | |- |''Hitler'' |Gowri | |- | rowspan="3" |1997 |''Superman'' |Nithya | |- |''Kalyana Kacheri'' |Gopika | |- |''Kaliyoonjal'' |Gowri | |- |1999 |''Agni Sakshi'' |Devaki Manampalli | |- | rowspan="2" |2000 |''Sradha'' |Suma | |- |''Valliettan'' |Devi | |- |2004 |''Mambazhakkalam'' |Indira | |- |2005 |''Makalkku'' |Killeri | |- |2009 |''Sagar alias Jacky Reloaded'' |Indu | |- |2013 |''Thira'' |Dr. Rohini Pranab | |- |2020 |''Varane Avashyamund'' |Neena | |} === तेलुगु === [[चित्र:Shobana_(cropped).jpg|thumb| 12 सेप्टेम्बर 2008 मा आयोजित बैंगलोरमा शोभनाको माया रावणको प्रदर्शन।]] {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- |1982 |''Bhakta Dhruva Markandeya'' |Sunithi Devi |Children's film |- |1985 |''Marana Sasanam'' |Lalitha | |- | rowspan="5" |1986 |''Srimathi Kanuka'' |Padma | |- |''Vijrumbhana'' |Shobha | |- |''Vikram'' |Radha | |- |''Marchandi Mana Chattalu'' |Uma | |- |''Asthram'' |Padmini | |- | rowspan="5" |1987 |''Dagudu Moothalu'' |Radha | |- |''Muddula Manavudu'' |Hemalatha | |- |''Manavadostunnaadu'' |Roopa | |- |''Ajeyudu'' |Rekha | |- |''Trimurtulu'' |Latha | |- | rowspan="3" |1988 |''Rudraveena'' |Lalita Shiva Jyoti | |- |''Abhinandana'' |Rani | |- |''Praja Pratinidhi'' |Bharathi | |- | rowspan="6" |1990 |''Paapa Kosam'' |Swapna | |- |''Nari Nari Naduma Murari'' |Shobha | |- |''Kokila'' |Kokila | |- |''Shourya chakra'' |Bharathi | |- |''Neti Siddhartha'' |Jyoti | |- |''Alludugaru'' |Kalyani | |- | rowspan="10" |1991 |''April 1st Vidudhala'' |Bhuvaneshwari | |- |''Appula Appa Rao'' |Subba Laxmi | |- |''Rowdy Gaari Pellam'' |Janaki | |- |''Minor Raja'' |Santhana Lakshmi | |- |''Manchi Roju'' |Padma | |- |''Rowdy Alludu'' |Sita | |- |''Hello Darling'' |Bharathi | |- |''Alludu Diddina Kapuram'' |Sita | |- |''Keechu Raallu'' |Monica | |- |''Muvva Gopaladu'' |Krishna veni | |- | rowspan="5" |1992 |''Ahankari'' |Shobana | |- |''Asadhyulu'' |Jyoti | |- |''Champion'' |Sandhya | |- |''Sivaratri'' |Gayatrhi | |- |''Gangwar'' |Pavithra | |- | rowspan="6" |1993 |''Rowdy Gaari Teacher'' |Malli | |- |''Naga Jyoti'' |Naga rani | |- |''Kannayya Kittayya'' |Saroja | |- |''Nippu Ravva'' |Guest appearance in a song | |- |''Rendilla Poojari'' |Radha | |- |''Rakshana'' |Padma | |- |1997 |''Surya Putrulu'' |Ragini | |- |2006 |''Game'' |Uma | |- |} === तमिल === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | rowspan="2" | 1980 | ''मंगला नायकी'' | - | बाल कलाकार |- | ''मन्मथ रगांगल'' | - | बाल कलाकार |- | सन् १९८४ | ''ईनाकुल ओरुवान'' | कल्पना | |- | 1985 | ''मारुधानी'' | मारुधानी | |- | rowspan="3" | सन् १९८८ | ''ओरे थाई ओरे कुलम'' | ईश्वरी | |- | ''काधल गीतम'' | रानी | |- | ''इधु नम्मा आलु'' | बानु | |- | rowspan="5" | १९८९ | ''सट्टाथिन थिराप्पु विझा'' | राधा | |- | ''पट्टुक्कु ओरु थालाइवन'' | शान्ति | |- | ''शिव'' | पार्वती | |- | ''पोनमना सेल्भान'' | पार्वती | |- | ''वाथियार भिट्टु पिल्लई'' | गीता | |- | rowspan="3" | 1990 | ''एन्किता मोथाथे'' | मल्लिका | |- | ''मल्लु वेट्टी माइनर'' | सन्तना लक्ष्मी | |- | ''सत्य वाक्कु'' | मीना | |- | rowspan="2" | सन् १९९१ | ''महामायी'' | महामायी | |- | ''थालापाठी'' | सुभलक्ष्मी | |- | सन् १९९३ | ''शिवरात्रि'' | गायत्री | |- | सन् १९९६ | ''थुरैमुगम'' | रुकुमणी | |- | २०१२ | ''पोडा पोडी'' | वीणा | |- | २०१४ | ''कोचादाईयान'' | याघवी | |} === कन्नड === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1985 | ''गिरी बाले'' | नीलावेनी | |- | 1990 | ''शिवशंकर'' | गिरिजा | |- |} === हिन्दी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1998 | ''स्वामी विवेकानन्द'' | डान्सर | |- | 2007 | ''आफ्नो अस्मान'' | पद्मिनी कुमार | |- | 2008 | ''मेरे बाप पहिले आप'' | अनुराधा जोशी (अन्न) | |- |} === अंग्रेजी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! नोटहरू |- | 2002 | ''मित्र, मेरो साथी'' | लक्ष्मी | अभिनेत्री रेवतीको निर्देशनमा डेब्यु |- | 2003 | ''मानिस जस्तै नाच्नुहोस्'' | रत्न पारेख | |- | 2008 | ''एउटा सानो सपना'' | सुन्दरकी आमा | [[भारतको राष्ट्रपति|भारतीय पूर्व राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम|एपीजे अब्दुल कलामको]] यात्राको बारेमा वृत्तचित्र |- |} == पुरस्कार र मान्यता == === उपाधि र सम्मान === {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:80%;" ! scope="col" style="width:1%;" |वर्ष ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान शरीर ! scope="col" style="width:1%;" | {{Abbr|Ref(s)|Reference(s)}} |- ! scope="row" | २००० | ग्रेड ए शीर्ष | [[दूरदर्शन]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.lakshmansruthi.com/chennaiyil-thiruvaiyaru/2009/profiles/shobana.asp|title=About Shobana|website=lakshmansruthi.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2006 | [[पद्म श्री|पद्मश्री]] | [[भारत सरकार]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.dashboard-padmaawards.gov.in/?Year=2006-2006&Field=Art&Award=Padma%20Shri|title=Padma Awardees|website=Padma Awards - Ministry of Home Affairs|accessdate=1 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.kutcheribuzz.com/news/general/1274-padma-shri-shobana|title=Padmashri for Shobana|website=kutcheribuzz.com}}</ref> |- ! scope="row" | २०११ | कालाइमानी | तमिलनाडु इयाल इसाई नाटक मनरम, तमिलनाडु सरकार | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.info/about-shobana/|title=Shobana Awards|website=Shobana.info - Kalarpana|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१२ | उत्कृष्टता को आर्क | अखिल भारतीय उपलब्धि सम्मेलन | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/aiac-excellence-awards-presented/article3696305.ece|title=AIAC Excellence Awards presented|date=28 July 2012|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१३ | कलरथना | केरला संगीता नाटक अकादमी | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.keralasangeethanatakaakademi.in/fa.php|title=Fellowship List - Dance|website=Kerala Sangeetha Nataka Akademi|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१५ | कला प्रदर्शन को लागी ग्लोबल उपलब्धि | सबै मलेशिया मलयाली संघ | style="text-align:center;" | |- ! scope="row" | २०१९ | मानार्थ डक्टरेट ( डी. लिट ) | [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|एमजीआर शैक्षिक तथा अनुसन्धान संस्थानका डा]] | style="text-align:center;" | <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece "Honorary doctorate conferred on CM"]. </cite></ref> |} === अन्य पुरस्कारहरु === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! पुरस्कार र नामांकनहरू ! श्रेणी ! चलचित्र ! नतिजा |- | सन् १९८४ | rowspan="8" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="3" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''कानमरायथु'' ||{{Nominated}} |- | 1985 | ''यात्रा'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९८६ | ''चिलम्बु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | सन् १९८८ | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''रुद्रवीणा'' ||{{Nominated}} |- | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तमिल | ''इधु नम्मा आलु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | 1990 | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''इनाल'' ||{{Won}} |- | rowspan="2" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''अल्लुदुगारु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९१ | ''राउडी गारी पेल्लम'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="3" | सन् १९९३ | [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Won}} |- | केरला राज्य फिल्म पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री ||{{Won}} |- | rowspan="4" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="4" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Nominated}} |- | 1994 | ''तबमाभिन कोम्बाथ'' ||{{Won}} |- | सन् १९९६ | ''कुमकुमाचेप्पु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९९ | ''अग्निसाक्षी'' ||{{Nominated}} |- | 2002 | राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री | ''मित्र, मेरो साथी'' ||{{Won}} |- | 2005 | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मकाल्कु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | २०१३ | वनिता फिल्म अवार्ड | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''तिरा'' ||{{Won}}<ref>{{cite news |last1=V.P |first1=Nicy |title=Shobana to Play Lead in 'Thira' Sequel |url=https://www.ibtimes.co.in/shobana-play-lead-thira-sequel-608682 |access-date=28 March 2021 |work=www.ibtimes.co.in |date=9 September 2014 |language=en}}</ref> |- | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम ||{{Nominated}} |- | २०२१ | 10 औं दक्षिण भारतीय अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''वराणे अवश्यमुण्ड'' ||{{Won}} |} {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! च्यानल ! भाषा ! नोटहरू |- | सन् १९९१ | ''पेन'' | डीडी पोधिगाई | [[तमिल भाषा|तमिल]] | सिरियल |- | सन् १९९९ | ''उराभुगल'' | विजय टिभी | तमिल | सिरियल |- | 2010 | ''जोडी नम्बर एक सिजन 5'' | विजय टिभी | तमिल | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2010 | ''सुपर जोडी'' | सूर्य टिभी | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०१५ | ''D ३''<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ग्र्यान्ड फिनाले) | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2017 | ''मिडुक्की'' | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०२१ | ''मार्गाझी थिङगल'' | [[युट्युब|YouTube]] | तमिल | म्युजिक भिडियो <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/nine-actresses-come-together-to-render-thiruppavai-and-celebrate-the-spirit-of-margazhi/articleshow/80141506.cms|title=Nine actresses come together to render Thiruppavai and celebrate the spirit of Margazhi - Times of India|last=CR|first=Sharanya|date=7 January 2021|work=The Times of India|access-date=10 January 2021|last2=Vijayakumar|first2=Sindhu|language=en}}</ref> |- | २०२१ | ''मधुराम शोभनम'' | जी केरलम | मलयालम | |} == सन्दर्भहरु == {{Reflist}} == बाह्य लिङ्कहरू == * {{Commons category-inline}} * {{Official website|http://www.shobana.info/}} * {{IMDb name|id=0811794|name=Shobana}} {{Padma Shri Award Recipients in Art}}{{FilmfareMalayalamBestActress}}{{KeralaStateAwardForBestActress}}{{National Film Award for Best Actress}} [[श्रेणी:हिन्दी चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:कन्नड चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण विजेताहरू]] [[श्रेणी:मलयालम चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तेलुगु चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तमिल चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:भारतीय चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७० मा जन्म]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] 2ngmicr2g5jx5tvtqkxhetwzhwvkv7c 1070574 1070573 2022-07-23T03:50:49Z Rajeeb bastola 39875 /* चलचित्र करियर */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name=Shobana |image=Shobana perfomence (cropped).jpg |caption=भरतनाट्यम गर्दै शोभना |birth_name= शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई |birth_date={{Birth date and age|1970|03|21|df=y}}<ref name=IC1>{{cite news |url=https://www.india.com/showbiz/malayalam-actress-shobana-to-get-hitched-at-the-age-of-47-2239493/ |title=Malayalam actress Shobana to get hitched at the age of 47? |date=15 June 2017 |publisher=India.com |first=Maggie |last=Davis |access-date=1 March 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Happy Birthday Shobana: Five movies of the actress from 'Manichithrathazhu' to 'Makalkku' that you should watch right away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/happy-birthday-shobana-five-movies-of-the-actress-from-agnisakshi-to-makalkku-that-you-should-watch-right-away/photostory/74736006.cms |access-date=3 March 2021 |work=The Times of India |date=21 March 2020 |language=en}}</ref> |birth_place= [[त्रिवेन्द्रम, केरला]], भारत |death_date= |occupation={{hlist|अभिनेत्री | डान्सर | कोरियोग्राफर}} |parents= |children= १ (अपनाइएको) |years active= १९८०-वर्तमान |awards= [[पद्मश्री]] (२००६) |relatives=[[List of South Indian film families#Travancore family|Travancore family]] |website={{URL|https://www.actressshobana.com}} }} [[Category:Articles with hCards]] '''शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई''' (जन्म २१ मार्च १९७०) एक भारतीय अभिनेत्री र [[भरतनाट्यम्|भरतनाट्यम]] नर्तक हुन्। उनी मुख्यतया [[मलयालम]] चलचित्र हरुमा [[तेलुगु भाषा|तेलुगु]] र [[तमिल भाषा|तमिल]] चलचित्र हरुका साथ केही [[हिन्दी]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]] र अंग्रेजी चलचित्र हरुमा अभिनय गर्छिन्। उनले दुई [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]], एक केरला राज्य चलचित्र पुरस्कार, दुई [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]], तीन विभिन्न दक्षिण भारतीय भाषाहरुमा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री श्रेणीको लागि १४ नामांकनहरु, २०११ मा तमिलनाडु राज्यको कालाइमानी पुरस्कार र अन्य धेरै पुरस्कारहरु जितिन्। <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}</ref> <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> शोभनाले सन् १९८० र १९९० को दशकमा आफूलाई प्रमुख अभिनेत्रीको रूपमा स्थापित गरिन् । मलयालम चलचित्र ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३) र अंग्रेजी चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्ड'' (२००१) मा उनको अभिनयको लागि उनले दुई पटक सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। सन् १९९९ पछि, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुका लागि एकदमै छनोटमा परिन्। <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}</ref> <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/shobana-i-dont-feel-bad-if-i-dont-act-in-a-film-as-long-as-people-are-making-great-films/articleshow/63949715.cms|title=Shobana: I don't feel bad if I don't act in a film, as long as people are making great films|last=Prakash|first=Asha|date=28 April 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/shobana-extends-her-support-for-metoo-movement/articleshow/66508632.cms|title=Shobana extends her support for #MeToo movement|last=Jayaram|first=Deepika|date=5 November 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|title=SHOBANA - IN FINE FORM|last=Mahadevan|first=Sangeeta|website=Filmfare|archiveurl=https://web.archive.org/web/19990203082708/http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|archivedate=3 February 1999|accessdate=30 November 2020}}</ref> शोभनाले भरत नाट्यम नर्तक चित्रा विश्वेश्वरन र पद्मा सुब्रह्मण्यम अन्तर्गत तालिम लिएकी थिइन्। उनी आफ्नो बीसको दशकमा एक स्वतन्त्र कलाकार र कोरियोग्राफरको रूपमा उभिएकी थिइन् र हाल [[चेन्नई|चेन्नईमा]] एक नृत्य स्कूल, ''कलार्पना चलाउँछिन्'' । <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm "Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress"]. </cite></ref> २००६ मा, भारत सरकारले उनको कला को लागी योगदान को लागी [[पद्म श्री|पद्मश्री]] संग सम्मानित गर्यो। <ref>{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php?start=0&award_year=&state=&field=3&p_name=Chandrakumar&award=All|title=Padma Awards|publisher=[[Ministry of Communications and Information Technology (India)|Ministry of Communications and Information Technology]]|accessdate=23 July 2009}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|title=Welcome to Sify.com|website=sify.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215141026/http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|archivedate=15 December 2013|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०१४ मा, केरला राज्य सरकारले उनलाई कला रत्न पुरस्कारले सम्मान गर्‍यो। २०१९ मा, उनलाई [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|डा. एमजीआर शैक्षिक र अनुसन्धान संस्थानबाट मानार्थ]] डक्टरेट प्रदान गरिएको थियो। <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> २०२२ मा, उनलाई [[श्री शंकराचार्य संस्कृत विश्वविद्यालय|संस्कृतको श्री शंकराचार्य विश्वविद्यालयबाट]] डाक्टर अफ लेटर डिग्री प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/kalady-sanskrit-university-row-1.6321047|title=Governor approved varsity syndicate's recommendation to grant D Litt to three people|last=Ragin|first=S|date=1 January 2022|work=Mathrubhumi|access-date=29 April 2022|language=en}}</ref> == व्यक्तिगत जीवन == उनी त्रावणकोर बहिनीहरु - ललिता, [[पद्मिनी (अभिनेत्री)|पद्मिनी]] र रागिनीकी भान्जी हुन्, जो सबै भारतीय शास्त्रीय नर्तकहरु र अभिनेत्रीहरु थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.in/about.html/|title=About|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110908050716/http://www.shobana.in/about.html|archivedate=8 September 2011}}</ref> अभिनेत्री सुकुमारी उनकी बुवा थिइन् । मलयालम अभिनेत्री अम्बिका सुकुमारन उनको आफन्त हुन्। मलयालम अभिनेता विनीथ उनको भतिजा र कृष्णा भतिजा हुन्। <ref name="mangalam.com">{{Cite web|url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|title=ജീവിതത്തിന്‌ ഇപ്പോള്‍ എന്തൊരു രുചി...!|website=mangalam.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141110192952/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|archivedate=10 November 2014|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०११ मा, शोबानाले अनन्था नारायणी नामक केटीलाई धर्मपुत्री ग्रहण गरिन् र उनी अन्यथा {{As of|2022|lc=y}} अविवाहित रहिन् । <ref>{{Cite news|url=https://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/womens-day-2016-popular-celebrities-who-broke-all-stereotypes-and-adopted-children_1863275.html|title=Women's Day 2016: Popular celebrities who broke all stereotypes and adopted children|date=7 March 2016|work=Zee News|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.sify.com/movies/shobhana-adopts-a-baby-girl-imagegallery-malayalam-kfzrbujfibhsi.html|title=Shobhana adopts a baby girl|work=Sify|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/life-on-her-own-terms/article5966113.ece|title=Life on her own terms|last=Mahesh|first=Chitra|date=1 May 2014|work=The Hindu|access-date=9 August 2020|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/entertainment/is-actress-shobana-really-getting-married-or-is-this-just-a-rumour-2242724/|title=Is actress Shobana really getting married or is this just a rumour?|last=Davis|first=Maggie|date=16 June 2017|work=India News|access-date=5 January 2021|language=en}}</ref> == करियर == === चलचित्र करियर === [[चित्र:Shobhana_(cropped).jpg|right|thumb| भरतनाट्यम गर्दै शोभना।]] शोभनाले बाल कलाकारको रुपमा डेब्यु गरेकी थिइन् । श्रीकान्त र केआर विजया अभिनीत कृष्णन-पन्जु द्वारा निर्देशित १९७९ मा तमिल चलचित्र ''मंगला न्यागीमा'' उनको मुख्य भूमिका थियो, जुन हिन्दी चलचित्र साजन बिना सुहागनको रिमेक थियो, जसको लागि उनले उत्कृष्ट बाल कलाकारको पुरस्कार जितेकी थिइन्। <ref>{{Cite web|url=https://theeternalenchantress.tumblr.com/post/35558659577/shobanas-tamil-debut-mangala-nayagi-1979-for/amp|title=Shobana's Tamil Debut Mangala Nayagi}}</ref> उनले १९८२ मा तेलुगु चलचित्र भक्त ध्रुव मार्केन्डयामा पनि अभिनय गरिन्, जुन तमिल र तेलुगु दुवै भाषामा बनेको सबै बाल चलचित्रहरु हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/bhakta-dhruva-markandeya-1634|title=Bhakta Dhruva Markandeya 1982 Telugu Movie Wiki,Cast Crew,Songs,Videos,Release Date|website=MovieGQ|language=en|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.moviebuff.com/bhakta-dhruva-markandeya|title=Bhakta Dhruva Markandeya on Moviebuff.com|website=Moviebuff.com|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Citation|title=Bhakta Dhruva Markandeya|url=https://www.imdb.com/title/tt0260738/|access-date=7 November 2021}}</ref> वयस्कको रूपमा, उनी निर्देशक बालचन्द्र मेनन द्वारा ''अप्रिल १८'' मा मलयालम चलचित्र मार्फत चलचित्र उद्योगमा परिचय गराएकी थिइन्। एक साधारण केटी-नेक्स्ट-डोरको उनको यथार्थवादी चित्रणले दर्शकहरुलाई अपील गर्यो र उनले धेरै चलचित्रहरुमा काम गरिन्। सोही वर्ष, उनले तमिल चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरिन् र एसपी मुथुरामनद्वारा निर्देशित ''एनाकुल ओरुवानमा'' अभिनय गरिन्। <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFrancis2008">Francis, Sneha May (31 December 2008). </cite></ref> ''एनाकुल ओरुवानले'' बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन र मलयालम चलचित्र हरुमा फर्किएपछि शोभनाको व्यावसायिक अवतरण रोकियो। उनी ९० को दशकको प्रारम्भमा सत्यराज (मल्लु ''वेट्टी माइनर, वाथियार भितु पिल्लई'' ), भाग्यराज (इथु नम्मा ''आलु'' ) र विजयकान्त ( पोनमाना ''सेल्वान'', ''एन किट्टा'' मोथाथे) विरुद्ध सामयिक तमिल चलचित्र हरुमा अभिनय गर्न फर्किइन् - यी भूमिकाहरु सामान्यतया ग्लैमरस थिए। शोभनाले सामान्यतया सुन्दर, पोश र घमण्डी सहरकी केटीको रूपमा अभिनय गरेकी थिइन् जसलाई अन्ततः गाउँको केटाले मोहित पार्छ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/in-her-own-groove/article4060229.ece|title=In her own groove|date=3 November 2012|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनका अन्य प्रमुख चलचित्र हरुमा रुद्रवीणा (१९८८), ''मेलेपरम्बिल आनवेदु'', ''कानमारायाथु'', इथिरी पूवे ''चुवन्ना'' ''पूवे'', यात्रा (१९८५), ''अनन्तराम, नादोडिक्कट्टु'' ''(''१९८७), ''वेल्लानाकालुडे नाडु'' (१९८८), ''इधु'' नाम्माल (१९८८), इधू ''नाममाल'' (१९८८), समावेश छन्। ''इन्नाले'' (१९९०), कालिक्कलम (१९९०), ''थालपाथी'' (१९९१), पप्पयुदे स्वंथम अपूस (१९९२), ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३), ''तेन्माभिन'' कोम्बथ (१९९४), ''मिन्नारम'' (१९९४), ''मजायेथुम मुन्पे'' ''(''१९९५), हिटलर (१९९६) ''साक्षी'' (१९९९), ''डान्स लाइक अ म्यान'' (2003), ''मकाल्कु'' (2005), ''थिरा'' (2013) र ''वराने अवश्यामुंड'' (2020)। ''अविदुते पोल इभिदेयुमदेखि उपहारमसम्म'' ''शोभनाले'' एकै वर्ष <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014213/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> ९८५ मा सोह्रवटा चलचित्र गरिन्। शोभनाले तमिल पिरियड चलचित्र ''कोचादाइयाँमा'' पनि अभिनय गरेकी थिइन्। <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html "In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'"]. </cite></ref> शोभनाले एएम फाजिलको मणिचित्रथाझुमा ''उनको'' अभिनयको लागि १९९३ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि उनको पहिलो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। चलचित्र मा गंगा नकुलन र अल्टर-इगो नागवल्लीको उनको चित्रणलाई समीक्षकहरुले "स्पेल बाइन्डिङ" भनेर वर्णन गरे। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/sequel-fails-to-impress/article5359956.ece|title=Sequel fails to impress|last=S.R. Praveen|date=17 November 2013|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनले रेवती द्वारा निर्देशित भारतीय अंग्रेजी भाषाको चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्डमा'' उनको भूमिकाको लागि २००१ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि दोस्रो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार प्राप्त गरे। १९९३ को नेशनल अवार्डको फलस्वरूप, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुको बारेमा अत्यन्तै छनौटमा परिन्। <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|title=Shobhana changing track|date=3 February 2003|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701131237/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|archive-date=1 July 2003}}</ref> === शास्त्रीय नृत्य करियर === [[चित्र:The_President,_Dr._A.P.J._Abdul_Kalam_presenting_the_Padma_Shri_Award_–_2006_to_Ms._Shobana_Chandrakumar,_a_well-known_Classical_dancer,_Choreographer_teacher_and_actress,_in_New_Delhi_on_March_20,_2006.jpg|thumb| तत्कालीन भारतका राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले २० मार्च २००६ मा शोभनालाई पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गर्दै।]] शोभना एक निपुण [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यम]] नर्तक हुन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15440435&programId=3982928&channelId=-1073750705&BV_ID=@@@&tabId=3|title=Manorama Online – Movies – News|website=manoramaonline.com|accessdate=31 March 2015}}</ref> उनले चित्रा विश्वेश्वरनको नेतृत्वमा [[चेन्नई]], [[तमिलनाडु|तमिलनाडुको]] चिदम्बरम एकेडेमीमा नृत्य प्रशिक्षण लिएकी थिइन्। शोभनाले ''अभिनय नाचिन्'', [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यमको मुख्य]] तत्व हो। उनी विजय टिभीमा प्रसारण हुने नृत्यको रियालिटी शो ''जोडी नम्बर १'' मा निर्णायकहरु मध्ये एक थिइन्। उनले १९८९ मा आफ्नै नृत्य विद्यालय " <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece "I am an introvert, says Shobana"]. </cite></ref> " सुरु गरिन र १९९२ मा दर्ता गरिन। उनले तबलावादक [[जाकिर हुसेन]], विक्कु विनायकराम र मन्डोलिन श्रीनिवास जस्ता सहयोगी उद्यमहरुमा काम गरिन्। विदेशमा उनको गायनहरुमा विश्व मलयाली सम्मेलनमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा १९८५ र १९९५ मा, मलेसियाका राजा र रानीको अगाडि [[क्वालालम्पुर|क्वालालम्पुरमा]], संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप, दक्षिण पूर्व एशिया र अष्ट्रेलियाका धेरै शहरहरु समावेश छन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.artindia.net/shobana/|title=SHOBANA – exponent of Bharata Natyam – Indian classical performing arts|publisher=Artindia.net|accessdate=12 July 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thiraseela.com/main/specialStories.php?id=473|title=Bharathanatyam concert by Padma shri Shobana|publisher=Thiraseela.com|accessdate=28 September 2013}}</ref> सन् १९९४ देखि सूर्य कृष्णमूर्तिद्वारा आयोजित सूर्य संगीत र नृत्य महोत्सवमा प्रस्तुति दिन थालेकी थिइन्। १९९९ मा, शोभना र [[प्रभु देवा]] र [[ए आर रहमान|एआर रहमानले]] [[म्युनिख]], जर्मनीमा " माइकल ज्याक्सन एण्ड फ्रेन्ड्स " कन्सर्टमा तमिल चलचित्र को नृत्य समूहसँग प्रदर्शन गरे। उनी सन् २००० मा मणिरत्नमको स्टेज शो ''नेत्रु, इन्द्रु, नालाईको'' पनि एक हिस्सा थिइन्। १९९४ मा, शोबानाले [[चेन्नई|चेन्नईमा]] शास्त्रीय नृत्य [[भरतनाट्यम्|भरत]] नाट्यमको लागि ''कलर्पना'' नामक विद्यालय स्थापना गरे। <ref>{{Cite web|url=http://movies.bizhat.com/actress/shobana.php|title=BizHat.com – Malayalam Film Actress Shobana k|accessdate=28 September 2013}}</ref> == फिल्मोग्राफी == [[चित्र:Pragyan_2014_infotainment_shobana.jpg|thumb| 2014 मा शास्त्रीय नृत्य प्रस्तुत गर्दै शोभना।]] [[चित्र:Shobana_Chandrakumar.jpg|thumb| स्टेज शो मा प्रस्तुति गर्दै शोभना।]] === मलयालम === {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- | rowspan="4" |1984 |''April 18'' |Shobana |Debut in lead role |- |''Kanamarayathu'' |Sherly | |- |''Ithiri Poove Chuvanna Poove'' |Subhadra | |- |''Alakadalinakkare'' |Daisy | |- | rowspan="16" |1985 |''Avidathepole Ivideyum'' |Sujatha | |- |''Vasantha Sena'' |Merlin | |- |''Thozhil Allengil Jail'' | | |- |''Akkacheyude Kunjuvava'' |Mridula | |- |''Meenamasathile Sooryan'' |Revathi | |- |''Azhiyatha Bandhangal'' |Geetha | |- |''Eeran Sandhya'' |Prabha | |- |''Thammil Thammil'' |Kavitha | |- |''Anubandham'' |Vijayalakshmi | |- |''Ee Thanalil Ithiri Nerum'' |Soudamini | |- |''Ee Shabdam Innathe Shabdam'' |Sharada | |- |''Ayanam'' |Alice | |- |''Yathra'' |Thulasi | |- |''Rangam'' |Chandrika | |- |''Oru Naal Innorunaal'' |Rajani | |- |''Upaharam'' |Maggie Fernandez | |- | rowspan="14" |1986 |''Udayam Padinjaru'' |Renu | |- |''T. P. Balagopalan M.A.'' |Anitha | |- |''Kunjattakilikal'' |Usha | |- |''Iniyum Kurukshethram'' |Lekha | |- |''Aayiram Kannukal'' |Anu | |- |''Ente Entethu Mathrem'' |Ambili | |- |''Abhayam Thedi'' |Meera/Miranda | |- |''Kshamichu Ennoru Vakku'' |Indu | |- |''Aalorungi Arangorungi'' |Geetha | |- |''Nyayavidhi'' |Geetha | |- |''Ee Kaikalil'' |Viji Balakrishnan | |- |''Padayani'' |Radha | |- |''Chilambu'' |Ambika | |- |''Rareeram'' |Meera | |- | rowspan="6" |1987 |''Vrutham'' |Nancy | |- |''Nadodikattu'' |Radha | |- |''Ithrayum Kaalam'' |Savithri | |- |''Kalam Mari Katha Mari'' |Ummu Kolzu | |- |''Anantaram'' |Suma, Nalini | |- |''Naalkavala'' |Sainabha | |- | rowspan="9" |1988 |''Vicharana'' |Anitha | |- |''Vellanakalude Nadu'' |Radha | |- |''Janmandharam'' |Sridevi | |- |''Aryan'' |Aswathy | |- |''Aparan'' |Ambili | |- |''Dhwani'' |Devi | |- |''Oru Vivaada Vishayam'' | | |- |''Alila Kuruvikal'' |Bhavana | |- |''Mukthi'' |Radhika | |- |1989 |''Charithram'' |Cicily | |- | rowspan="4" |1990 |''Innale'' |Maya/Gowri | |- |''Iyer the Great'' |Amala | |- |''Sasneham'' |Saraswathi | |- |''Kalikkalam'' |Annie | |- | rowspan="4" |1991 |''Vasthuhara'' |Young Bhavani | |- |''Ulladakkam'' |Annie | |- |''Adayalam'' |Malini | |- |''Kankettu'' |Sujatha | |- | rowspan="3" |1992 |''Oru Kochu Bhoomikulukkam'' |Indu | |- |'' Naaga Panchami'' |Panchami | |- |''Pappayude Swantham Appoos'' |Bhama | |- | rowspan="4" |1993 |''Maya Mayuram'' |Bhadra | |- |''Meleparambil Aanveedu'' |Pavizham | |- |''Golanthara Vartha'' |Lekha | |- |''Manichitrathazhu'' |Ganga/Nagavalli | |- | rowspan="7" |1994 |''Pavithram'' |Meera | |- |''Commissioner'' |Indu Kurup | |- |''Thenmavin Kombathu'' |Karthumbi | |- |''Pakshe'' |Nandini Menon | |- |''Minnaram'' |Neena | |- |''Vishnu'' |Susanna Mathews | |- |''Manathe Vellitheru'' |Merlin | |- | rowspan="3" |1995 |''Sindoora Rekha'' |Arundhathi | |- |''Mazhayethum Munpe'' |Uma Maheshwari | |- |''Minnaminuginum Minnukettu'' |Radhika | |- | rowspan="4" |1996 |''Kumkumacheppu'' |Indu | |- |''Aramana Veedum Anjoorekkarum'' |Alli | |- |''Rajaputhran'' |Veni | |- |''Hitler'' |Gowri | |- | rowspan="3" |1997 |''Superman'' |Nithya | |- |''Kalyana Kacheri'' |Gopika | |- |''Kaliyoonjal'' |Gowri | |- |1999 |''Agni Sakshi'' |Devaki Manampalli | |- | rowspan="2" |2000 |''Sradha'' |Suma | |- |''Valliettan'' |Devi | |- |2004 |''Mambazhakkalam'' |Indira | |- |2005 |''Makalkku'' |Killeri | |- |2009 |''Sagar alias Jacky Reloaded'' |Indu | |- |2013 |''Thira'' |Dr. Rohini Pranab | |- |2020 |''Varane Avashyamund'' |Neena | |} === तेलुगु === [[चित्र:Shobana_(cropped).jpg|thumb| 12 सेप्टेम्बर 2008 मा आयोजित बैंगलोरमा शोभनाको माया रावणको प्रदर्शन।]] {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- |1982 |''Bhakta Dhruva Markandeya'' |Sunithi Devi |Children's film |- |1985 |''Marana Sasanam'' |Lalitha | |- | rowspan="5" |1986 |''Srimathi Kanuka'' |Padma | |- |''Vijrumbhana'' |Shobha | |- |''Vikram'' |Radha | |- |''Marchandi Mana Chattalu'' |Uma | |- |''Asthram'' |Padmini | |- | rowspan="5" |1987 |''Dagudu Moothalu'' |Radha | |- |''Muddula Manavudu'' |Hemalatha | |- |''Manavadostunnaadu'' |Roopa | |- |''Ajeyudu'' |Rekha | |- |''Trimurtulu'' |Latha | |- | rowspan="3" |1988 |''Rudraveena'' |Lalita Shiva Jyoti | |- |''Abhinandana'' |Rani | |- |''Praja Pratinidhi'' |Bharathi | |- | rowspan="6" |1990 |''Paapa Kosam'' |Swapna | |- |''Nari Nari Naduma Murari'' |Shobha | |- |''Kokila'' |Kokila | |- |''Shourya chakra'' |Bharathi | |- |''Neti Siddhartha'' |Jyoti | |- |''Alludugaru'' |Kalyani | |- | rowspan="10" |1991 |''April 1st Vidudhala'' |Bhuvaneshwari | |- |''Appula Appa Rao'' |Subba Laxmi | |- |''Rowdy Gaari Pellam'' |Janaki | |- |''Minor Raja'' |Santhana Lakshmi | |- |''Manchi Roju'' |Padma | |- |''Rowdy Alludu'' |Sita | |- |''Hello Darling'' |Bharathi | |- |''Alludu Diddina Kapuram'' |Sita | |- |''Keechu Raallu'' |Monica | |- |''Muvva Gopaladu'' |Krishna veni | |- | rowspan="5" |1992 |''Ahankari'' |Shobana | |- |''Asadhyulu'' |Jyoti | |- |''Champion'' |Sandhya | |- |''Sivaratri'' |Gayatrhi | |- |''Gangwar'' |Pavithra | |- | rowspan="6" |1993 |''Rowdy Gaari Teacher'' |Malli | |- |''Naga Jyoti'' |Naga rani | |- |''Kannayya Kittayya'' |Saroja | |- |''Nippu Ravva'' |Guest appearance in a song | |- |''Rendilla Poojari'' |Radha | |- |''Rakshana'' |Padma | |- |1997 |''Surya Putrulu'' |Ragini | |- |2006 |''Game'' |Uma | |- |} === तमिल === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | rowspan="2" | 1980 | ''मंगला नायकी'' | - | बाल कलाकार |- | ''मन्मथ रगांगल'' | - | बाल कलाकार |- | सन् १९८४ | ''ईनाकुल ओरुवान'' | कल्पना | |- | 1985 | ''मारुधानी'' | मारुधानी | |- | rowspan="3" | सन् १९८८ | ''ओरे थाई ओरे कुलम'' | ईश्वरी | |- | ''काधल गीतम'' | रानी | |- | ''इधु नम्मा आलु'' | बानु | |- | rowspan="5" | १९८९ | ''सट्टाथिन थिराप्पु विझा'' | राधा | |- | ''पट्टुक्कु ओरु थालाइवन'' | शान्ति | |- | ''शिव'' | पार्वती | |- | ''पोनमना सेल्भान'' | पार्वती | |- | ''वाथियार भिट्टु पिल्लई'' | गीता | |- | rowspan="3" | 1990 | ''एन्किता मोथाथे'' | मल्लिका | |- | ''मल्लु वेट्टी माइनर'' | सन्तना लक्ष्मी | |- | ''सत्य वाक्कु'' | मीना | |- | rowspan="2" | सन् १९९१ | ''महामायी'' | महामायी | |- | ''थालापाठी'' | सुभलक्ष्मी | |- | सन् १९९३ | ''शिवरात्रि'' | गायत्री | |- | सन् १९९६ | ''थुरैमुगम'' | रुकुमणी | |- | २०१२ | ''पोडा पोडी'' | वीणा | |- | २०१४ | ''कोचादाईयान'' | याघवी | |} === कन्नड === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1985 | ''गिरी बाले'' | नीलावेनी | |- | 1990 | ''शिवशंकर'' | गिरिजा | |- |} === हिन्दी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1998 | ''स्वामी विवेकानन्द'' | डान्सर | |- | 2007 | ''आफ्नो अस्मान'' | पद्मिनी कुमार | |- | 2008 | ''मेरे बाप पहिले आप'' | अनुराधा जोशी (अन्न) | |- |} === अंग्रेजी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! नोटहरू |- | 2002 | ''मित्र, मेरो साथी'' | लक्ष्मी | अभिनेत्री रेवतीको निर्देशनमा डेब्यु |- | 2003 | ''मानिस जस्तै नाच्नुहोस्'' | रत्न पारेख | |- | 2008 | ''एउटा सानो सपना'' | सुन्दरकी आमा | [[भारतको राष्ट्रपति|भारतीय पूर्व राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम|एपीजे अब्दुल कलामको]] यात्राको बारेमा वृत्तचित्र |- |} == पुरस्कार र मान्यता == === उपाधि र सम्मान === {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:80%;" ! scope="col" style="width:1%;" |वर्ष ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान शरीर ! scope="col" style="width:1%;" | {{Abbr|Ref(s)|Reference(s)}} |- ! scope="row" | २००० | ग्रेड ए शीर्ष | [[दूरदर्शन]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.lakshmansruthi.com/chennaiyil-thiruvaiyaru/2009/profiles/shobana.asp|title=About Shobana|website=lakshmansruthi.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2006 | [[पद्म श्री|पद्मश्री]] | [[भारत सरकार]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.dashboard-padmaawards.gov.in/?Year=2006-2006&Field=Art&Award=Padma%20Shri|title=Padma Awardees|website=Padma Awards - Ministry of Home Affairs|accessdate=1 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.kutcheribuzz.com/news/general/1274-padma-shri-shobana|title=Padmashri for Shobana|website=kutcheribuzz.com}}</ref> |- ! scope="row" | २०११ | कालाइमानी | तमिलनाडु इयाल इसाई नाटक मनरम, तमिलनाडु सरकार | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.info/about-shobana/|title=Shobana Awards|website=Shobana.info - Kalarpana|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१२ | उत्कृष्टता को आर्क | अखिल भारतीय उपलब्धि सम्मेलन | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/aiac-excellence-awards-presented/article3696305.ece|title=AIAC Excellence Awards presented|date=28 July 2012|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१३ | कलरथना | केरला संगीता नाटक अकादमी | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.keralasangeethanatakaakademi.in/fa.php|title=Fellowship List - Dance|website=Kerala Sangeetha Nataka Akademi|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१५ | कला प्रदर्शन को लागी ग्लोबल उपलब्धि | सबै मलेशिया मलयाली संघ | style="text-align:center;" | |- ! scope="row" | २०१९ | मानार्थ डक्टरेट ( डी. लिट ) | [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|एमजीआर शैक्षिक तथा अनुसन्धान संस्थानका डा]] | style="text-align:center;" | <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece "Honorary doctorate conferred on CM"]. </cite></ref> |} === अन्य पुरस्कारहरु === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! पुरस्कार र नामांकनहरू ! श्रेणी ! चलचित्र ! नतिजा |- | सन् १९८४ | rowspan="8" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="3" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''कानमरायथु'' ||{{Nominated}} |- | 1985 | ''यात्रा'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९८६ | ''चिलम्बु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | सन् १९८८ | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''रुद्रवीणा'' ||{{Nominated}} |- | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तमिल | ''इधु नम्मा आलु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | 1990 | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''इनाल'' ||{{Won}} |- | rowspan="2" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''अल्लुदुगारु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९१ | ''राउडी गारी पेल्लम'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="3" | सन् १९९३ | [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Won}} |- | केरला राज्य फिल्म पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री ||{{Won}} |- | rowspan="4" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="4" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Nominated}} |- | 1994 | ''तबमाभिन कोम्बाथ'' ||{{Won}} |- | सन् १९९६ | ''कुमकुमाचेप्पु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९९ | ''अग्निसाक्षी'' ||{{Nominated}} |- | 2002 | राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री | ''मित्र, मेरो साथी'' ||{{Won}} |- | 2005 | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मकाल्कु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | २०१३ | वनिता फिल्म अवार्ड | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''तिरा'' ||{{Won}}<ref>{{cite news |last1=V.P |first1=Nicy |title=Shobana to Play Lead in 'Thira' Sequel |url=https://www.ibtimes.co.in/shobana-play-lead-thira-sequel-608682 |access-date=28 March 2021 |work=www.ibtimes.co.in |date=9 September 2014 |language=en}}</ref> |- | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम ||{{Nominated}} |- | २०२१ | 10 औं दक्षिण भारतीय अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''वराणे अवश्यमुण्ड'' ||{{Won}} |} {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! च्यानल ! भाषा ! नोटहरू |- | सन् १९९१ | ''पेन'' | डीडी पोधिगाई | [[तमिल भाषा|तमिल]] | सिरियल |- | सन् १९९९ | ''उराभुगल'' | विजय टिभी | तमिल | सिरियल |- | 2010 | ''जोडी नम्बर एक सिजन 5'' | विजय टिभी | तमिल | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2010 | ''सुपर जोडी'' | सूर्य टिभी | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०१५ | ''D ३''<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ग्र्यान्ड फिनाले) | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2017 | ''मिडुक्की'' | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०२१ | ''मार्गाझी थिङगल'' | [[युट्युब|YouTube]] | तमिल | म्युजिक भिडियो <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/nine-actresses-come-together-to-render-thiruppavai-and-celebrate-the-spirit-of-margazhi/articleshow/80141506.cms|title=Nine actresses come together to render Thiruppavai and celebrate the spirit of Margazhi - Times of India|last=CR|first=Sharanya|date=7 January 2021|work=The Times of India|access-date=10 January 2021|last2=Vijayakumar|first2=Sindhu|language=en}}</ref> |- | २०२१ | ''मधुराम शोभनम'' | जी केरलम | मलयालम | |} == सन्दर्भहरु == {{Reflist}} == बाह्य लिङ्कहरू == * {{Commons category-inline}} * {{Official website|http://www.shobana.info/}} * {{IMDb name|id=0811794|name=Shobana}} {{Padma Shri Award Recipients in Art}}{{FilmfareMalayalamBestActress}}{{KeralaStateAwardForBestActress}}{{National Film Award for Best Actress}} [[श्रेणी:हिन्दी चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:कन्नड चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण विजेताहरू]] [[श्रेणी:मलयालम चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तेलुगु चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तमिल चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:भारतीय चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७० मा जन्म]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] d3yj3v6m6n43ft5r0zxts06ioal1btk 1070575 1070574 2022-07-23T03:51:17Z Rajeeb bastola 39875 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name= शोभना |image=Shobana perfomence (cropped).jpg |caption=भरतनाट्यम गर्दै शोभना |birth_name= शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई |birth_date={{Birth date and age|1970|03|21|df=y}}<ref name=IC1>{{cite news |url=https://www.india.com/showbiz/malayalam-actress-shobana-to-get-hitched-at-the-age-of-47-2239493/ |title=Malayalam actress Shobana to get hitched at the age of 47? |date=15 June 2017 |publisher=India.com |first=Maggie |last=Davis |access-date=1 March 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Happy Birthday Shobana: Five movies of the actress from 'Manichithrathazhu' to 'Makalkku' that you should watch right away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/happy-birthday-shobana-five-movies-of-the-actress-from-agnisakshi-to-makalkku-that-you-should-watch-right-away/photostory/74736006.cms |access-date=3 March 2021 |work=The Times of India |date=21 March 2020 |language=en}}</ref> |birth_place= [[त्रिवेन्द्रम, केरला]], भारत |death_date= |occupation={{hlist|अभिनेत्री | डान्सर | कोरियोग्राफर}} |parents= |children= १ (अपनाइएको) |years active= १९८०-वर्तमान |awards= [[पद्मश्री]] (२००६) |relatives=[[List of South Indian film families#Travancore family|Travancore family]] |website={{URL|https://www.actressshobana.com}} }} [[Category:Articles with hCards]] '''शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई''' (जन्म २१ मार्च १९७०) एक भारतीय अभिनेत्री र [[भरतनाट्यम्|भरतनाट्यम]] नर्तक हुन्। उनी मुख्यतया [[मलयालम]] चलचित्र हरुमा [[तेलुगु भाषा|तेलुगु]] र [[तमिल भाषा|तमिल]] चलचित्र हरुका साथ केही [[हिन्दी]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]] र अंग्रेजी चलचित्र हरुमा अभिनय गर्छिन्। उनले दुई [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]], एक केरला राज्य चलचित्र पुरस्कार, दुई [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]], तीन विभिन्न दक्षिण भारतीय भाषाहरुमा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री श्रेणीको लागि १४ नामांकनहरु, २०११ मा तमिलनाडु राज्यको कालाइमानी पुरस्कार र अन्य धेरै पुरस्कारहरु जितिन्। <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}</ref> <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> शोभनाले सन् १९८० र १९९० को दशकमा आफूलाई प्रमुख अभिनेत्रीको रूपमा स्थापित गरिन् । मलयालम चलचित्र ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३) र अंग्रेजी चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्ड'' (२००१) मा उनको अभिनयको लागि उनले दुई पटक सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। सन् १९९९ पछि, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुका लागि एकदमै छनोटमा परिन्। <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}</ref> <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/shobana-i-dont-feel-bad-if-i-dont-act-in-a-film-as-long-as-people-are-making-great-films/articleshow/63949715.cms|title=Shobana: I don't feel bad if I don't act in a film, as long as people are making great films|last=Prakash|first=Asha|date=28 April 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/shobana-extends-her-support-for-metoo-movement/articleshow/66508632.cms|title=Shobana extends her support for #MeToo movement|last=Jayaram|first=Deepika|date=5 November 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|title=SHOBANA - IN FINE FORM|last=Mahadevan|first=Sangeeta|website=Filmfare|archiveurl=https://web.archive.org/web/19990203082708/http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|archivedate=3 February 1999|accessdate=30 November 2020}}</ref> शोभनाले भरत नाट्यम नर्तक चित्रा विश्वेश्वरन र पद्मा सुब्रह्मण्यम अन्तर्गत तालिम लिएकी थिइन्। उनी आफ्नो बीसको दशकमा एक स्वतन्त्र कलाकार र कोरियोग्राफरको रूपमा उभिएकी थिइन् र हाल [[चेन्नई|चेन्नईमा]] एक नृत्य स्कूल, ''कलार्पना चलाउँछिन्'' । <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm "Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress"]. </cite></ref> २००६ मा, भारत सरकारले उनको कला को लागी योगदान को लागी [[पद्म श्री|पद्मश्री]] संग सम्मानित गर्यो। <ref>{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php?start=0&award_year=&state=&field=3&p_name=Chandrakumar&award=All|title=Padma Awards|publisher=[[Ministry of Communications and Information Technology (India)|Ministry of Communications and Information Technology]]|accessdate=23 July 2009}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|title=Welcome to Sify.com|website=sify.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215141026/http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|archivedate=15 December 2013|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०१४ मा, केरला राज्य सरकारले उनलाई कला रत्न पुरस्कारले सम्मान गर्‍यो। २०१९ मा, उनलाई [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|डा. एमजीआर शैक्षिक र अनुसन्धान संस्थानबाट मानार्थ]] डक्टरेट प्रदान गरिएको थियो। <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> २०२२ मा, उनलाई [[श्री शंकराचार्य संस्कृत विश्वविद्यालय|संस्कृतको श्री शंकराचार्य विश्वविद्यालयबाट]] डाक्टर अफ लेटर डिग्री प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/kalady-sanskrit-university-row-1.6321047|title=Governor approved varsity syndicate's recommendation to grant D Litt to three people|last=Ragin|first=S|date=1 January 2022|work=Mathrubhumi|access-date=29 April 2022|language=en}}</ref> == व्यक्तिगत जीवन == उनी त्रावणकोर बहिनीहरु - ललिता, [[पद्मिनी (अभिनेत्री)|पद्मिनी]] र रागिनीकी भान्जी हुन्, जो सबै भारतीय शास्त्रीय नर्तकहरु र अभिनेत्रीहरु थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.in/about.html/|title=About|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110908050716/http://www.shobana.in/about.html|archivedate=8 September 2011}}</ref> अभिनेत्री सुकुमारी उनकी बुवा थिइन् । मलयालम अभिनेत्री अम्बिका सुकुमारन उनको आफन्त हुन्। मलयालम अभिनेता विनीथ उनको भतिजा र कृष्णा भतिजा हुन्। <ref name="mangalam.com">{{Cite web|url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|title=ജീവിതത്തിന്‌ ഇപ്പോള്‍ എന്തൊരു രുചി...!|website=mangalam.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141110192952/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|archivedate=10 November 2014|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०११ मा, शोबानाले अनन्था नारायणी नामक केटीलाई धर्मपुत्री ग्रहण गरिन् र उनी अन्यथा {{As of|2022|lc=y}} अविवाहित रहिन् । <ref>{{Cite news|url=https://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/womens-day-2016-popular-celebrities-who-broke-all-stereotypes-and-adopted-children_1863275.html|title=Women's Day 2016: Popular celebrities who broke all stereotypes and adopted children|date=7 March 2016|work=Zee News|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.sify.com/movies/shobhana-adopts-a-baby-girl-imagegallery-malayalam-kfzrbujfibhsi.html|title=Shobhana adopts a baby girl|work=Sify|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/life-on-her-own-terms/article5966113.ece|title=Life on her own terms|last=Mahesh|first=Chitra|date=1 May 2014|work=The Hindu|access-date=9 August 2020|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/entertainment/is-actress-shobana-really-getting-married-or-is-this-just-a-rumour-2242724/|title=Is actress Shobana really getting married or is this just a rumour?|last=Davis|first=Maggie|date=16 June 2017|work=India News|access-date=5 January 2021|language=en}}</ref> == करियर == === चलचित्र करियर === [[चित्र:Shobhana_(cropped).jpg|right|thumb| भरतनाट्यम गर्दै शोभना।]] शोभनाले बाल कलाकारको रुपमा डेब्यु गरेकी थिइन् । श्रीकान्त र केआर विजया अभिनीत कृष्णन-पन्जु द्वारा निर्देशित १९७९ मा तमिल चलचित्र ''मंगला न्यागीमा'' उनको मुख्य भूमिका थियो, जुन हिन्दी चलचित्र साजन बिना सुहागनको रिमेक थियो, जसको लागि उनले उत्कृष्ट बाल कलाकारको पुरस्कार जितेकी थिइन्। <ref>{{Cite web|url=https://theeternalenchantress.tumblr.com/post/35558659577/shobanas-tamil-debut-mangala-nayagi-1979-for/amp|title=Shobana's Tamil Debut Mangala Nayagi}}</ref> उनले १९८२ मा तेलुगु चलचित्र भक्त ध्रुव मार्केन्डयामा पनि अभिनय गरिन्, जुन तमिल र तेलुगु दुवै भाषामा बनेको सबै बाल चलचित्रहरु हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/bhakta-dhruva-markandeya-1634|title=Bhakta Dhruva Markandeya 1982 Telugu Movie Wiki,Cast Crew,Songs,Videos,Release Date|website=MovieGQ|language=en|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.moviebuff.com/bhakta-dhruva-markandeya|title=Bhakta Dhruva Markandeya on Moviebuff.com|website=Moviebuff.com|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Citation|title=Bhakta Dhruva Markandeya|url=https://www.imdb.com/title/tt0260738/|access-date=7 November 2021}}</ref> वयस्कको रूपमा, उनी निर्देशक बालचन्द्र मेनन द्वारा ''अप्रिल १८'' मा मलयालम चलचित्र मार्फत चलचित्र उद्योगमा परिचय गराएकी थिइन्। एक साधारण केटी-नेक्स्ट-डोरको उनको यथार्थवादी चित्रणले दर्शकहरुलाई अपील गर्यो र उनले धेरै चलचित्रहरुमा काम गरिन्। सोही वर्ष, उनले तमिल चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरिन् र एसपी मुथुरामनद्वारा निर्देशित ''एनाकुल ओरुवानमा'' अभिनय गरिन्। <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFrancis2008">Francis, Sneha May (31 December 2008). </cite></ref> ''एनाकुल ओरुवानले'' बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन र मलयालम चलचित्र हरुमा फर्किएपछि शोभनाको व्यावसायिक अवतरण रोकियो। उनी ९० को दशकको प्रारम्भमा सत्यराज (मल्लु ''वेट्टी माइनर, वाथियार भितु पिल्लई'' ), भाग्यराज (इथु नम्मा ''आलु'' ) र विजयकान्त ( पोनमाना ''सेल्वान'', ''एन किट्टा'' मोथाथे) विरुद्ध सामयिक तमिल चलचित्र हरुमा अभिनय गर्न फर्किइन् - यी भूमिकाहरु सामान्यतया ग्लैमरस थिए। शोभनाले सामान्यतया सुन्दर, पोश र घमण्डी सहरकी केटीको रूपमा अभिनय गरेकी थिइन् जसलाई अन्ततः गाउँको केटाले मोहित पार्छ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/in-her-own-groove/article4060229.ece|title=In her own groove|date=3 November 2012|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनका अन्य प्रमुख चलचित्र हरुमा रुद्रवीणा (१९८८), ''मेलेपरम्बिल आनवेदु'', ''कानमारायाथु'', इथिरी पूवे ''चुवन्ना'' ''पूवे'', यात्रा (१९८५), ''अनन्तराम, नादोडिक्कट्टु'' ''(''१९८७), ''वेल्लानाकालुडे नाडु'' (१९८८), ''इधु'' नाम्माल (१९८८), इधू ''नाममाल'' (१९८८), समावेश छन्। ''इन्नाले'' (१९९०), कालिक्कलम (१९९०), ''थालपाथी'' (१९९१), पप्पयुदे स्वंथम अपूस (१९९२), ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३), ''तेन्माभिन'' कोम्बथ (१९९४), ''मिन्नारम'' (१९९४), ''मजायेथुम मुन्पे'' ''(''१९९५), हिटलर (१९९६) ''साक्षी'' (१९९९), ''डान्स लाइक अ म्यान'' (2003), ''मकाल्कु'' (2005), ''थिरा'' (2013) र ''वराने अवश्यामुंड'' (2020)। ''अविदुते पोल इभिदेयुमदेखि उपहारमसम्म'' ''शोभनाले'' एकै वर्ष <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014213/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> ९८५ मा सोह्रवटा चलचित्र गरिन्। शोभनाले तमिल पिरियड चलचित्र ''कोचादाइयाँमा'' पनि अभिनय गरेकी थिइन्। <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html "In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'"]. </cite></ref> शोभनाले एएम फाजिलको मणिचित्रथाझुमा ''उनको'' अभिनयको लागि १९९३ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि उनको पहिलो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। चलचित्र मा गंगा नकुलन र अल्टर-इगो नागवल्लीको उनको चित्रणलाई समीक्षकहरुले "स्पेल बाइन्डिङ" भनेर वर्णन गरे। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/sequel-fails-to-impress/article5359956.ece|title=Sequel fails to impress|last=S.R. Praveen|date=17 November 2013|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनले रेवती द्वारा निर्देशित भारतीय अंग्रेजी भाषाको चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्डमा'' उनको भूमिकाको लागि २००१ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि दोस्रो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार प्राप्त गरे। १९९३ को नेशनल अवार्डको फलस्वरूप, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुको बारेमा अत्यन्तै छनौटमा परिन्। <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|title=Shobhana changing track|date=3 February 2003|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701131237/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|archive-date=1 July 2003}}</ref> === शास्त्रीय नृत्य करियर === [[चित्र:The_President,_Dr._A.P.J._Abdul_Kalam_presenting_the_Padma_Shri_Award_–_2006_to_Ms._Shobana_Chandrakumar,_a_well-known_Classical_dancer,_Choreographer_teacher_and_actress,_in_New_Delhi_on_March_20,_2006.jpg|thumb| तत्कालीन भारतका राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले २० मार्च २००६ मा शोभनालाई पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गर्दै।]] शोभना एक निपुण [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यम]] नर्तक हुन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15440435&programId=3982928&channelId=-1073750705&BV_ID=@@@&tabId=3|title=Manorama Online – Movies – News|website=manoramaonline.com|accessdate=31 March 2015}}</ref> उनले चित्रा विश्वेश्वरनको नेतृत्वमा [[चेन्नई]], [[तमिलनाडु|तमिलनाडुको]] चिदम्बरम एकेडेमीमा नृत्य प्रशिक्षण लिएकी थिइन्। शोभनाले ''अभिनय नाचिन्'', [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यमको मुख्य]] तत्व हो। उनी विजय टिभीमा प्रसारण हुने नृत्यको रियालिटी शो ''जोडी नम्बर १'' मा निर्णायकहरु मध्ये एक थिइन्। उनले १९८९ मा आफ्नै नृत्य विद्यालय " <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece "I am an introvert, says Shobana"]. </cite></ref> " सुरु गरिन र १९९२ मा दर्ता गरिन। उनले तबलावादक [[जाकिर हुसेन]], विक्कु विनायकराम र मन्डोलिन श्रीनिवास जस्ता सहयोगी उद्यमहरुमा काम गरिन्। विदेशमा उनको गायनहरुमा विश्व मलयाली सम्मेलनमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा १९८५ र १९९५ मा, मलेसियाका राजा र रानीको अगाडि [[क्वालालम्पुर|क्वालालम्पुरमा]], संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप, दक्षिण पूर्व एशिया र अष्ट्रेलियाका धेरै शहरहरु समावेश छन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.artindia.net/shobana/|title=SHOBANA – exponent of Bharata Natyam – Indian classical performing arts|publisher=Artindia.net|accessdate=12 July 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thiraseela.com/main/specialStories.php?id=473|title=Bharathanatyam concert by Padma shri Shobana|publisher=Thiraseela.com|accessdate=28 September 2013}}</ref> सन् १९९४ देखि सूर्य कृष्णमूर्तिद्वारा आयोजित सूर्य संगीत र नृत्य महोत्सवमा प्रस्तुति दिन थालेकी थिइन्। १९९९ मा, शोभना र [[प्रभु देवा]] र [[ए आर रहमान|एआर रहमानले]] [[म्युनिख]], जर्मनीमा " माइकल ज्याक्सन एण्ड फ्रेन्ड्स " कन्सर्टमा तमिल चलचित्र को नृत्य समूहसँग प्रदर्शन गरे। उनी सन् २००० मा मणिरत्नमको स्टेज शो ''नेत्रु, इन्द्रु, नालाईको'' पनि एक हिस्सा थिइन्। १९९४ मा, शोबानाले [[चेन्नई|चेन्नईमा]] शास्त्रीय नृत्य [[भरतनाट्यम्|भरत]] नाट्यमको लागि ''कलर्पना'' नामक विद्यालय स्थापना गरे। <ref>{{Cite web|url=http://movies.bizhat.com/actress/shobana.php|title=BizHat.com – Malayalam Film Actress Shobana k|accessdate=28 September 2013}}</ref> == फिल्मोग्राफी == [[चित्र:Pragyan_2014_infotainment_shobana.jpg|thumb| 2014 मा शास्त्रीय नृत्य प्रस्तुत गर्दै शोभना।]] [[चित्र:Shobana_Chandrakumar.jpg|thumb| स्टेज शो मा प्रस्तुति गर्दै शोभना।]] === मलयालम === {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- | rowspan="4" |1984 |''April 18'' |Shobana |Debut in lead role |- |''Kanamarayathu'' |Sherly | |- |''Ithiri Poove Chuvanna Poove'' |Subhadra | |- |''Alakadalinakkare'' |Daisy | |- | rowspan="16" |1985 |''Avidathepole Ivideyum'' |Sujatha | |- |''Vasantha Sena'' |Merlin | |- |''Thozhil Allengil Jail'' | | |- |''Akkacheyude Kunjuvava'' |Mridula | |- |''Meenamasathile Sooryan'' |Revathi | |- |''Azhiyatha Bandhangal'' |Geetha | |- |''Eeran Sandhya'' |Prabha | |- |''Thammil Thammil'' |Kavitha | |- |''Anubandham'' |Vijayalakshmi | |- |''Ee Thanalil Ithiri Nerum'' |Soudamini | |- |''Ee Shabdam Innathe Shabdam'' |Sharada | |- |''Ayanam'' |Alice | |- |''Yathra'' |Thulasi | |- |''Rangam'' |Chandrika | |- |''Oru Naal Innorunaal'' |Rajani | |- |''Upaharam'' |Maggie Fernandez | |- | rowspan="14" |1986 |''Udayam Padinjaru'' |Renu | |- |''T. P. Balagopalan M.A.'' |Anitha | |- |''Kunjattakilikal'' |Usha | |- |''Iniyum Kurukshethram'' |Lekha | |- |''Aayiram Kannukal'' |Anu | |- |''Ente Entethu Mathrem'' |Ambili | |- |''Abhayam Thedi'' |Meera/Miranda | |- |''Kshamichu Ennoru Vakku'' |Indu | |- |''Aalorungi Arangorungi'' |Geetha | |- |''Nyayavidhi'' |Geetha | |- |''Ee Kaikalil'' |Viji Balakrishnan | |- |''Padayani'' |Radha | |- |''Chilambu'' |Ambika | |- |''Rareeram'' |Meera | |- | rowspan="6" |1987 |''Vrutham'' |Nancy | |- |''Nadodikattu'' |Radha | |- |''Ithrayum Kaalam'' |Savithri | |- |''Kalam Mari Katha Mari'' |Ummu Kolzu | |- |''Anantaram'' |Suma, Nalini | |- |''Naalkavala'' |Sainabha | |- | rowspan="9" |1988 |''Vicharana'' |Anitha | |- |''Vellanakalude Nadu'' |Radha | |- |''Janmandharam'' |Sridevi | |- |''Aryan'' |Aswathy | |- |''Aparan'' |Ambili | |- |''Dhwani'' |Devi | |- |''Oru Vivaada Vishayam'' | | |- |''Alila Kuruvikal'' |Bhavana | |- |''Mukthi'' |Radhika | |- |1989 |''Charithram'' |Cicily | |- | rowspan="4" |1990 |''Innale'' |Maya/Gowri | |- |''Iyer the Great'' |Amala | |- |''Sasneham'' |Saraswathi | |- |''Kalikkalam'' |Annie | |- | rowspan="4" |1991 |''Vasthuhara'' |Young Bhavani | |- |''Ulladakkam'' |Annie | |- |''Adayalam'' |Malini | |- |''Kankettu'' |Sujatha | |- | rowspan="3" |1992 |''Oru Kochu Bhoomikulukkam'' |Indu | |- |'' Naaga Panchami'' |Panchami | |- |''Pappayude Swantham Appoos'' |Bhama | |- | rowspan="4" |1993 |''Maya Mayuram'' |Bhadra | |- |''Meleparambil Aanveedu'' |Pavizham | |- |''Golanthara Vartha'' |Lekha | |- |''Manichitrathazhu'' |Ganga/Nagavalli | |- | rowspan="7" |1994 |''Pavithram'' |Meera | |- |''Commissioner'' |Indu Kurup | |- |''Thenmavin Kombathu'' |Karthumbi | |- |''Pakshe'' |Nandini Menon | |- |''Minnaram'' |Neena | |- |''Vishnu'' |Susanna Mathews | |- |''Manathe Vellitheru'' |Merlin | |- | rowspan="3" |1995 |''Sindoora Rekha'' |Arundhathi | |- |''Mazhayethum Munpe'' |Uma Maheshwari | |- |''Minnaminuginum Minnukettu'' |Radhika | |- | rowspan="4" |1996 |''Kumkumacheppu'' |Indu | |- |''Aramana Veedum Anjoorekkarum'' |Alli | |- |''Rajaputhran'' |Veni | |- |''Hitler'' |Gowri | |- | rowspan="3" |1997 |''Superman'' |Nithya | |- |''Kalyana Kacheri'' |Gopika | |- |''Kaliyoonjal'' |Gowri | |- |1999 |''Agni Sakshi'' |Devaki Manampalli | |- | rowspan="2" |2000 |''Sradha'' |Suma | |- |''Valliettan'' |Devi | |- |2004 |''Mambazhakkalam'' |Indira | |- |2005 |''Makalkku'' |Killeri | |- |2009 |''Sagar alias Jacky Reloaded'' |Indu | |- |2013 |''Thira'' |Dr. Rohini Pranab | |- |2020 |''Varane Avashyamund'' |Neena | |} === तेलुगु === [[चित्र:Shobana_(cropped).jpg|thumb| 12 सेप्टेम्बर 2008 मा आयोजित बैंगलोरमा शोभनाको माया रावणको प्रदर्शन।]] {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- |1982 |''Bhakta Dhruva Markandeya'' |Sunithi Devi |Children's film |- |1985 |''Marana Sasanam'' |Lalitha | |- | rowspan="5" |1986 |''Srimathi Kanuka'' |Padma | |- |''Vijrumbhana'' |Shobha | |- |''Vikram'' |Radha | |- |''Marchandi Mana Chattalu'' |Uma | |- |''Asthram'' |Padmini | |- | rowspan="5" |1987 |''Dagudu Moothalu'' |Radha | |- |''Muddula Manavudu'' |Hemalatha | |- |''Manavadostunnaadu'' |Roopa | |- |''Ajeyudu'' |Rekha | |- |''Trimurtulu'' |Latha | |- | rowspan="3" |1988 |''Rudraveena'' |Lalita Shiva Jyoti | |- |''Abhinandana'' |Rani | |- |''Praja Pratinidhi'' |Bharathi | |- | rowspan="6" |1990 |''Paapa Kosam'' |Swapna | |- |''Nari Nari Naduma Murari'' |Shobha | |- |''Kokila'' |Kokila | |- |''Shourya chakra'' |Bharathi | |- |''Neti Siddhartha'' |Jyoti | |- |''Alludugaru'' |Kalyani | |- | rowspan="10" |1991 |''April 1st Vidudhala'' |Bhuvaneshwari | |- |''Appula Appa Rao'' |Subba Laxmi | |- |''Rowdy Gaari Pellam'' |Janaki | |- |''Minor Raja'' |Santhana Lakshmi | |- |''Manchi Roju'' |Padma | |- |''Rowdy Alludu'' |Sita | |- |''Hello Darling'' |Bharathi | |- |''Alludu Diddina Kapuram'' |Sita | |- |''Keechu Raallu'' |Monica | |- |''Muvva Gopaladu'' |Krishna veni | |- | rowspan="5" |1992 |''Ahankari'' |Shobana | |- |''Asadhyulu'' |Jyoti | |- |''Champion'' |Sandhya | |- |''Sivaratri'' |Gayatrhi | |- |''Gangwar'' |Pavithra | |- | rowspan="6" |1993 |''Rowdy Gaari Teacher'' |Malli | |- |''Naga Jyoti'' |Naga rani | |- |''Kannayya Kittayya'' |Saroja | |- |''Nippu Ravva'' |Guest appearance in a song | |- |''Rendilla Poojari'' |Radha | |- |''Rakshana'' |Padma | |- |1997 |''Surya Putrulu'' |Ragini | |- |2006 |''Game'' |Uma | |- |} === तमिल === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | rowspan="2" | 1980 | ''मंगला नायकी'' | - | बाल कलाकार |- | ''मन्मथ रगांगल'' | - | बाल कलाकार |- | सन् १९८४ | ''ईनाकुल ओरुवान'' | कल्पना | |- | 1985 | ''मारुधानी'' | मारुधानी | |- | rowspan="3" | सन् १९८८ | ''ओरे थाई ओरे कुलम'' | ईश्वरी | |- | ''काधल गीतम'' | रानी | |- | ''इधु नम्मा आलु'' | बानु | |- | rowspan="5" | १९८९ | ''सट्टाथिन थिराप्पु विझा'' | राधा | |- | ''पट्टुक्कु ओरु थालाइवन'' | शान्ति | |- | ''शिव'' | पार्वती | |- | ''पोनमना सेल्भान'' | पार्वती | |- | ''वाथियार भिट्टु पिल्लई'' | गीता | |- | rowspan="3" | 1990 | ''एन्किता मोथाथे'' | मल्लिका | |- | ''मल्लु वेट्टी माइनर'' | सन्तना लक्ष्मी | |- | ''सत्य वाक्कु'' | मीना | |- | rowspan="2" | सन् १९९१ | ''महामायी'' | महामायी | |- | ''थालापाठी'' | सुभलक्ष्मी | |- | सन् १९९३ | ''शिवरात्रि'' | गायत्री | |- | सन् १९९६ | ''थुरैमुगम'' | रुकुमणी | |- | २०१२ | ''पोडा पोडी'' | वीणा | |- | २०१४ | ''कोचादाईयान'' | याघवी | |} === कन्नड === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1985 | ''गिरी बाले'' | नीलावेनी | |- | 1990 | ''शिवशंकर'' | गिरिजा | |- |} === हिन्दी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1998 | ''स्वामी विवेकानन्द'' | डान्सर | |- | 2007 | ''आफ्नो अस्मान'' | पद्मिनी कुमार | |- | 2008 | ''मेरे बाप पहिले आप'' | अनुराधा जोशी (अन्न) | |- |} === अंग्रेजी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! नोटहरू |- | 2002 | ''मित्र, मेरो साथी'' | लक्ष्मी | अभिनेत्री रेवतीको निर्देशनमा डेब्यु |- | 2003 | ''मानिस जस्तै नाच्नुहोस्'' | रत्न पारेख | |- | 2008 | ''एउटा सानो सपना'' | सुन्दरकी आमा | [[भारतको राष्ट्रपति|भारतीय पूर्व राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम|एपीजे अब्दुल कलामको]] यात्राको बारेमा वृत्तचित्र |- |} == पुरस्कार र मान्यता == === उपाधि र सम्मान === {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:80%;" ! scope="col" style="width:1%;" |वर्ष ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान शरीर ! scope="col" style="width:1%;" | {{Abbr|Ref(s)|Reference(s)}} |- ! scope="row" | २००० | ग्रेड ए शीर्ष | [[दूरदर्शन]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.lakshmansruthi.com/chennaiyil-thiruvaiyaru/2009/profiles/shobana.asp|title=About Shobana|website=lakshmansruthi.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2006 | [[पद्म श्री|पद्मश्री]] | [[भारत सरकार]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.dashboard-padmaawards.gov.in/?Year=2006-2006&Field=Art&Award=Padma%20Shri|title=Padma Awardees|website=Padma Awards - Ministry of Home Affairs|accessdate=1 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.kutcheribuzz.com/news/general/1274-padma-shri-shobana|title=Padmashri for Shobana|website=kutcheribuzz.com}}</ref> |- ! scope="row" | २०११ | कालाइमानी | तमिलनाडु इयाल इसाई नाटक मनरम, तमिलनाडु सरकार | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.info/about-shobana/|title=Shobana Awards|website=Shobana.info - Kalarpana|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१२ | उत्कृष्टता को आर्क | अखिल भारतीय उपलब्धि सम्मेलन | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/aiac-excellence-awards-presented/article3696305.ece|title=AIAC Excellence Awards presented|date=28 July 2012|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१३ | कलरथना | केरला संगीता नाटक अकादमी | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.keralasangeethanatakaakademi.in/fa.php|title=Fellowship List - Dance|website=Kerala Sangeetha Nataka Akademi|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१५ | कला प्रदर्शन को लागी ग्लोबल उपलब्धि | सबै मलेशिया मलयाली संघ | style="text-align:center;" | |- ! scope="row" | २०१९ | मानार्थ डक्टरेट ( डी. लिट ) | [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|एमजीआर शैक्षिक तथा अनुसन्धान संस्थानका डा]] | style="text-align:center;" | <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece "Honorary doctorate conferred on CM"]. </cite></ref> |} === अन्य पुरस्कारहरु === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! पुरस्कार र नामांकनहरू ! श्रेणी ! चलचित्र ! नतिजा |- | सन् १९८४ | rowspan="8" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="3" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''कानमरायथु'' ||{{Nominated}} |- | 1985 | ''यात्रा'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९८६ | ''चिलम्बु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | सन् १९८८ | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''रुद्रवीणा'' ||{{Nominated}} |- | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तमिल | ''इधु नम्मा आलु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | 1990 | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''इनाल'' ||{{Won}} |- | rowspan="2" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''अल्लुदुगारु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९१ | ''राउडी गारी पेल्लम'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="3" | सन् १९९३ | [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Won}} |- | केरला राज्य फिल्म पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री ||{{Won}} |- | rowspan="4" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="4" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Nominated}} |- | 1994 | ''तबमाभिन कोम्बाथ'' ||{{Won}} |- | सन् १९९६ | ''कुमकुमाचेप्पु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९९ | ''अग्निसाक्षी'' ||{{Nominated}} |- | 2002 | राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री | ''मित्र, मेरो साथी'' ||{{Won}} |- | 2005 | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मकाल्कु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | २०१३ | वनिता फिल्म अवार्ड | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''तिरा'' ||{{Won}}<ref>{{cite news |last1=V.P |first1=Nicy |title=Shobana to Play Lead in 'Thira' Sequel |url=https://www.ibtimes.co.in/shobana-play-lead-thira-sequel-608682 |access-date=28 March 2021 |work=www.ibtimes.co.in |date=9 September 2014 |language=en}}</ref> |- | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम ||{{Nominated}} |- | २०२१ | 10 औं दक्षिण भारतीय अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''वराणे अवश्यमुण्ड'' ||{{Won}} |} {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! च्यानल ! भाषा ! नोटहरू |- | सन् १९९१ | ''पेन'' | डीडी पोधिगाई | [[तमिल भाषा|तमिल]] | सिरियल |- | सन् १९९९ | ''उराभुगल'' | विजय टिभी | तमिल | सिरियल |- | 2010 | ''जोडी नम्बर एक सिजन 5'' | विजय टिभी | तमिल | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2010 | ''सुपर जोडी'' | सूर्य टिभी | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०१५ | ''D ३''<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ग्र्यान्ड फिनाले) | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2017 | ''मिडुक्की'' | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०२१ | ''मार्गाझी थिङगल'' | [[युट्युब|YouTube]] | तमिल | म्युजिक भिडियो <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/nine-actresses-come-together-to-render-thiruppavai-and-celebrate-the-spirit-of-margazhi/articleshow/80141506.cms|title=Nine actresses come together to render Thiruppavai and celebrate the spirit of Margazhi - Times of India|last=CR|first=Sharanya|date=7 January 2021|work=The Times of India|access-date=10 January 2021|last2=Vijayakumar|first2=Sindhu|language=en}}</ref> |- | २०२१ | ''मधुराम शोभनम'' | जी केरलम | मलयालम | |} == सन्दर्भहरु == {{Reflist}} == बाह्य लिङ्कहरू == * {{Commons category-inline}} * {{Official website|http://www.shobana.info/}} * {{IMDb name|id=0811794|name=Shobana}} {{Padma Shri Award Recipients in Art}}{{FilmfareMalayalamBestActress}}{{KeralaStateAwardForBestActress}}{{National Film Award for Best Actress}} [[श्रेणी:हिन्दी चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:कन्नड चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण विजेताहरू]] [[श्रेणी:मलयालम चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तेलुगु चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तमिल चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:भारतीय चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७० मा जन्म]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] cs4zxbh3nwjtc5k5nykngxyg6o4t3he 1070576 1070575 2022-07-23T04:07:15Z 110.34.27.228 /* चलचित्र करियर */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name= शोभना |image=Shobana perfomence (cropped).jpg |caption=भरतनाट्यम गर्दै शोभना |birth_name= शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई |birth_date={{Birth date and age|1970|03|21|df=y}}<ref name=IC1>{{cite news |url=https://www.india.com/showbiz/malayalam-actress-shobana-to-get-hitched-at-the-age-of-47-2239493/ |title=Malayalam actress Shobana to get hitched at the age of 47? |date=15 June 2017 |publisher=India.com |first=Maggie |last=Davis |access-date=1 March 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Happy Birthday Shobana: Five movies of the actress from 'Manichithrathazhu' to 'Makalkku' that you should watch right away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/happy-birthday-shobana-five-movies-of-the-actress-from-agnisakshi-to-makalkku-that-you-should-watch-right-away/photostory/74736006.cms |access-date=3 March 2021 |work=The Times of India |date=21 March 2020 |language=en}}</ref> |birth_place= [[त्रिवेन्द्रम, केरला]], भारत |death_date= |occupation={{hlist|अभिनेत्री | डान्सर | कोरियोग्राफर}} |parents= |children= १ (अपनाइएको) |years active= १९८०-वर्तमान |awards= [[पद्मश्री]] (२००६) |relatives=[[List of South Indian film families#Travancore family|Travancore family]] |website={{URL|https://www.actressshobana.com}} }} [[Category:Articles with hCards]] '''शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई''' (जन्म २१ मार्च १९७०) एक भारतीय अभिनेत्री र [[भरतनाट्यम्|भरतनाट्यम]] नर्तक हुन्। उनी मुख्यतया [[मलयालम]] चलचित्र हरुमा [[तेलुगु भाषा|तेलुगु]] र [[तमिल भाषा|तमिल]] चलचित्र हरुका साथ केही [[हिन्दी]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]] र अंग्रेजी चलचित्र हरुमा अभिनय गर्छिन्। उनले दुई [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]], एक केरला राज्य चलचित्र पुरस्कार, दुई [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]], तीन विभिन्न दक्षिण भारतीय भाषाहरुमा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री श्रेणीको लागि १४ नामांकनहरु, २०११ मा तमिलनाडु राज्यको कालाइमानी पुरस्कार र अन्य धेरै पुरस्कारहरु जितिन्। <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}</ref> <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> शोभनाले सन् १९८० र १९९० को दशकमा आफूलाई प्रमुख अभिनेत्रीको रूपमा स्थापित गरिन् । मलयालम चलचित्र ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३) र अंग्रेजी चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्ड'' (२००१) मा उनको अभिनयको लागि उनले दुई पटक सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। सन् १९९९ पछि, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुका लागि एकदमै छनोटमा परिन्। <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}</ref> <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/shobana-i-dont-feel-bad-if-i-dont-act-in-a-film-as-long-as-people-are-making-great-films/articleshow/63949715.cms|title=Shobana: I don't feel bad if I don't act in a film, as long as people are making great films|last=Prakash|first=Asha|date=28 April 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/shobana-extends-her-support-for-metoo-movement/articleshow/66508632.cms|title=Shobana extends her support for #MeToo movement|last=Jayaram|first=Deepika|date=5 November 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|title=SHOBANA - IN FINE FORM|last=Mahadevan|first=Sangeeta|website=Filmfare|archiveurl=https://web.archive.org/web/19990203082708/http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|archivedate=3 February 1999|accessdate=30 November 2020}}</ref> शोभनाले भरत नाट्यम नर्तक चित्रा विश्वेश्वरन र पद्मा सुब्रह्मण्यम अन्तर्गत तालिम लिएकी थिइन्। उनी आफ्नो बीसको दशकमा एक स्वतन्त्र कलाकार र कोरियोग्राफरको रूपमा उभिएकी थिइन् र हाल [[चेन्नई|चेन्नईमा]] एक नृत्य स्कूल, ''कलार्पना चलाउँछिन्'' । <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm "Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress"]. </cite></ref> २००६ मा, भारत सरकारले उनको कला को लागी योगदान को लागी [[पद्म श्री|पद्मश्री]] संग सम्मानित गर्यो। <ref>{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php?start=0&award_year=&state=&field=3&p_name=Chandrakumar&award=All|title=Padma Awards|publisher=[[Ministry of Communications and Information Technology (India)|Ministry of Communications and Information Technology]]|accessdate=23 July 2009}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|title=Welcome to Sify.com|website=sify.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215141026/http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|archivedate=15 December 2013|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०१४ मा, केरला राज्य सरकारले उनलाई कला रत्न पुरस्कारले सम्मान गर्‍यो। २०१९ मा, उनलाई [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|डा. एमजीआर शैक्षिक र अनुसन्धान संस्थानबाट मानार्थ]] डक्टरेट प्रदान गरिएको थियो। <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> २०२२ मा, उनलाई [[श्री शंकराचार्य संस्कृत विश्वविद्यालय|संस्कृतको श्री शंकराचार्य विश्वविद्यालयबाट]] डाक्टर अफ लेटर डिग्री प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/kalady-sanskrit-university-row-1.6321047|title=Governor approved varsity syndicate's recommendation to grant D Litt to three people|last=Ragin|first=S|date=1 January 2022|work=Mathrubhumi|access-date=29 April 2022|language=en}}</ref> == व्यक्तिगत जीवन == उनी त्रावणकोर बहिनीहरु - ललिता, [[पद्मिनी (अभिनेत्री)|पद्मिनी]] र रागिनीकी भान्जी हुन्, जो सबै भारतीय शास्त्रीय नर्तकहरु र अभिनेत्रीहरु थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.in/about.html/|title=About|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110908050716/http://www.shobana.in/about.html|archivedate=8 September 2011}}</ref> अभिनेत्री सुकुमारी उनकी बुवा थिइन् । मलयालम अभिनेत्री अम्बिका सुकुमारन उनको आफन्त हुन्। मलयालम अभिनेता विनीथ उनको भतिजा र कृष्णा भतिजा हुन्। <ref name="mangalam.com">{{Cite web|url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|title=ജീവിതത്തിന്‌ ഇപ്പോള്‍ എന്തൊരു രുചി...!|website=mangalam.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141110192952/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|archivedate=10 November 2014|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०११ मा, शोबानाले अनन्था नारायणी नामक केटीलाई धर्मपुत्री ग्रहण गरिन् र उनी अन्यथा {{As of|2022|lc=y}} अविवाहित रहिन् । <ref>{{Cite news|url=https://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/womens-day-2016-popular-celebrities-who-broke-all-stereotypes-and-adopted-children_1863275.html|title=Women's Day 2016: Popular celebrities who broke all stereotypes and adopted children|date=7 March 2016|work=Zee News|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.sify.com/movies/shobhana-adopts-a-baby-girl-imagegallery-malayalam-kfzrbujfibhsi.html|title=Shobhana adopts a baby girl|work=Sify|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/life-on-her-own-terms/article5966113.ece|title=Life on her own terms|last=Mahesh|first=Chitra|date=1 May 2014|work=The Hindu|access-date=9 August 2020|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/entertainment/is-actress-shobana-really-getting-married-or-is-this-just-a-rumour-2242724/|title=Is actress Shobana really getting married or is this just a rumour?|last=Davis|first=Maggie|date=16 June 2017|work=India News|access-date=5 January 2021|language=en}}</ref> == करियर == === चलचित्र करियर === [[चित्र:Shobhana_(cropped).jpg|right|thumb| भरतनाट्यम गर्दै शोभना।]] शोभनाले बाल कलाकारको रुपमा डेब्यु गरेकी थिइन् । श्रीकान्त र केआर विजया अभिनीत कृष्णन-पन्जु द्वारा निर्देशित १९७९ मा तमिल चलचित्र ''मंगला न्यागीमा'' उनको मुख्य भूमिका थियो, जुन हिन्दी चलचित्र साजन बिना सुहागनको रिमेक थियो, जसको लागि उनले उत्कृष्ट बाल कलाकारको पुरस्कार जितेकी थिइन्। <ref>{{Cite web|url=https://theeternalenchantress.tumblr.com/post/35558659577/shobanas-tamil-debut-mangala-nayagi-1979-for/amp|title=Shobana's Tamil Debut Mangala Nayagi}}</ref> उनले १९८२ मा तेलुगु चलचित्र भक्त ध्रुव मार्केन्डयामा पनि अभिनय गरिन्, जुन तमिल र तेलुगु दुवै भाषामा बनेको सबै बाल चलचित्रहरु हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/bhakta-dhruva-markandeya-1634|title=Bhakta Dhruva Markandeya 1982 Telugu Movie Wiki,Cast Crew,Songs,Videos,Release Date|website=MovieGQ|language=en|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.moviebuff.com/bhakta-dhruva-markandeya|title=Bhakta Dhruva Markandeya on Moviebuff.com|website=Moviebuff.com|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Citation|title=Bhakta Dhruva Markandeya|url=https://www.imdb.com/title/tt0260738/|access-date=7 November 2021}}</ref> वयस्कको रूपमा, उनी निर्देशक बालचन्द्र मेनन द्वारा ''अप्रिल १८'' मा मलयालम चलचित्र मार्फत चलचित्र उद्योगमा परिचय गराएकी थिइन्। एक साधारण केटी-नेक्स्ट-डोरको उनको यथार्थवादी चित्रणले दर्शकहरुलाई अपील गर्यो र उनले धेरै चलचित्रहरुमा काम गरिन्। सोही वर्ष, उनले तमिल चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरिन् र एसपी मुथुरामनद्वारा निर्देशित ''एनाकुल ओरुवानमा'' अभिनय गरिन्। <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFrancis2008">Francis, Sneha May (31 December 2008). </cite></ref> ''एनाकुल ओरुवानले'' बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन र मलयालम चलचित्र हरुमा फर्किएपछि शोभनाको व्यावसायिक अवतरण रोकियो। उनी ९० को दशकको प्रारम्भमा सत्यराज (मल्लु ''वेट्टी माइनर, वाथियार भितु पिल्लई'' ), भाग्यराज (इथु नम्मा ''आलु'' ) र विजयकान्त ( पोनमाना ''सेल्वान'', ''एन किट्टा'' मोथाथे) विरुद्ध सामयिक तमिल चलचित्र हरुमा अभिनय गर्न फर्किइन् - यी भूमिकाहरु सामान्यतया ग्लैमरस थिए। शोभनाले सामान्यतया सुन्दर, पोश र घमण्डी सहरकी केटीको रूपमा अभिनय गरेकी थिइन् जसलाई अन्ततः गाउँको केटाले मोहित पार्छ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/in-her-own-groove/article4060229.ece|title=In her own groove|date=3 November 2012|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनका अन्य प्रमुख चलचित्र हरुमा रुद्रवीणा (१९८८), ''मेलेपरम्बिल आनवेदु'', ''कानमारायाथु'', इथिरी पूवे ''चुवन्ना'' ''पूवे'', यात्रा (१९८५), ''अनन्तराम, नादोडिक्कट्टु'' ''(''१९८७), ''वेल्लानाकालुडे नाडु'' (१९८८), ''इधु'' नाम्माल (१९८८), इधू ''नाममाल'' (१९८८), समावेश छन्। ''इन्नाले'' (१९९०), कालिक्कलम (१९९०), ''थालपाथी'' (१९९१), पप्पयुदे स्वंथम अपूस (१९९२), ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३), ''तेन्माभिन'' कोम्बथ (१९९४), ''मिन्नारम'' (१९९४), ''मजायेथुम मुन्पे'' ''(''१९९५), हिटलर (१९९६) ''साक्षी'' (१९९९), ''डान्स लाइक अ म्यान'' (२००३), ''मकाल्कु'' (२००५), ''थिरा'' (२०१३) र ''वराने अवश्यामुंड'' (२०२०)। ''अविदुते पोल इभिदेयुमदेखि उपहारमसम्म'' ''शोभनाले'' एकै वर्ष <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014213/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> ९८५ मा सोह्रवटा चलचित्र गरिन्। शोभनाले तमिल पिरियड चलचित्र ''कोचादाइयाँमा'' पनि अभिनय गरेकी थिइन्। <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html "In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'"]. </cite></ref> शोभनाले एएम फाजिलको मणिचित्रथाझुमा ''उनको'' अभिनयको लागि १९९३ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि उनको पहिलो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। चलचित्र मा गंगा नकुलन र अल्टर-इगो नागवल्लीको उनको चित्रणलाई समीक्षकहरुले "स्पेल बाइन्डिङ" भनेर वर्णन गरे। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/sequel-fails-to-impress/article5359956.ece|title=Sequel fails to impress|last=S.R. Praveen|date=17 November 2013|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनले रेवती द्वारा निर्देशित भारतीय अंग्रेजी भाषाको चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्डमा'' उनको भूमिकाको लागि २००१ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि दोस्रो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार प्राप्त गरे। १९९३ को नेशनल अवार्डको फलस्वरूप, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुको बारेमा अत्यन्तै छनौटमा परिन्। <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|title=Shobhana changing track|date=3 February 2003|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701131237/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|archive-date=1 July 2003}}</ref> === शास्त्रीय नृत्य करियर === [[चित्र:The_President,_Dr._A.P.J._Abdul_Kalam_presenting_the_Padma_Shri_Award_–_2006_to_Ms._Shobana_Chandrakumar,_a_well-known_Classical_dancer,_Choreographer_teacher_and_actress,_in_New_Delhi_on_March_20,_2006.jpg|thumb| तत्कालीन भारतका राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले २० मार्च २००६ मा शोभनालाई पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गर्दै।]] शोभना एक निपुण [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यम]] नर्तक हुन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15440435&programId=3982928&channelId=-1073750705&BV_ID=@@@&tabId=3|title=Manorama Online – Movies – News|website=manoramaonline.com|accessdate=31 March 2015}}</ref> उनले चित्रा विश्वेश्वरनको नेतृत्वमा [[चेन्नई]], [[तमिलनाडु|तमिलनाडुको]] चिदम्बरम एकेडेमीमा नृत्य प्रशिक्षण लिएकी थिइन्। शोभनाले ''अभिनय नाचिन्'', [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यमको मुख्य]] तत्व हो। उनी विजय टिभीमा प्रसारण हुने नृत्यको रियालिटी शो ''जोडी नम्बर १'' मा निर्णायकहरु मध्ये एक थिइन्। उनले १९८९ मा आफ्नै नृत्य विद्यालय " <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece "I am an introvert, says Shobana"]. </cite></ref> " सुरु गरिन र १९९२ मा दर्ता गरिन। उनले तबलावादक [[जाकिर हुसेन]], विक्कु विनायकराम र मन्डोलिन श्रीनिवास जस्ता सहयोगी उद्यमहरुमा काम गरिन्। विदेशमा उनको गायनहरुमा विश्व मलयाली सम्मेलनमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा १९८५ र १९९५ मा, मलेसियाका राजा र रानीको अगाडि [[क्वालालम्पुर|क्वालालम्पुरमा]], संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप, दक्षिण पूर्व एशिया र अष्ट्रेलियाका धेरै शहरहरु समावेश छन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.artindia.net/shobana/|title=SHOBANA – exponent of Bharata Natyam – Indian classical performing arts|publisher=Artindia.net|accessdate=12 July 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thiraseela.com/main/specialStories.php?id=473|title=Bharathanatyam concert by Padma shri Shobana|publisher=Thiraseela.com|accessdate=28 September 2013}}</ref> सन् १९९४ देखि सूर्य कृष्णमूर्तिद्वारा आयोजित सूर्य संगीत र नृत्य महोत्सवमा प्रस्तुति दिन थालेकी थिइन्। १९९९ मा, शोभना र [[प्रभु देवा]] र [[ए आर रहमान|एआर रहमानले]] [[म्युनिख]], जर्मनीमा " माइकल ज्याक्सन एण्ड फ्रेन्ड्स " कन्सर्टमा तमिल चलचित्र को नृत्य समूहसँग प्रदर्शन गरे। उनी सन् २००० मा मणिरत्नमको स्टेज शो ''नेत्रु, इन्द्रु, नालाईको'' पनि एक हिस्सा थिइन्। १९९४ मा, शोबानाले [[चेन्नई|चेन्नईमा]] शास्त्रीय नृत्य [[भरतनाट्यम्|भरत]] नाट्यमको लागि ''कलर्पना'' नामक विद्यालय स्थापना गरे। <ref>{{Cite web|url=http://movies.bizhat.com/actress/shobana.php|title=BizHat.com – Malayalam Film Actress Shobana k|accessdate=28 September 2013}}</ref> == फिल्मोग्राफी == [[चित्र:Pragyan_2014_infotainment_shobana.jpg|thumb| 2014 मा शास्त्रीय नृत्य प्रस्तुत गर्दै शोभना।]] [[चित्र:Shobana_Chandrakumar.jpg|thumb| स्टेज शो मा प्रस्तुति गर्दै शोभना।]] === मलयालम === {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- | rowspan="4" |1984 |''April 18'' |Shobana |Debut in lead role |- |''Kanamarayathu'' |Sherly | |- |''Ithiri Poove Chuvanna Poove'' |Subhadra | |- |''Alakadalinakkare'' |Daisy | |- | rowspan="16" |1985 |''Avidathepole Ivideyum'' |Sujatha | |- |''Vasantha Sena'' |Merlin | |- |''Thozhil Allengil Jail'' | | |- |''Akkacheyude Kunjuvava'' |Mridula | |- |''Meenamasathile Sooryan'' |Revathi | |- |''Azhiyatha Bandhangal'' |Geetha | |- |''Eeran Sandhya'' |Prabha | |- |''Thammil Thammil'' |Kavitha | |- |''Anubandham'' |Vijayalakshmi | |- |''Ee Thanalil Ithiri Nerum'' |Soudamini | |- |''Ee Shabdam Innathe Shabdam'' |Sharada | |- |''Ayanam'' |Alice | |- |''Yathra'' |Thulasi | |- |''Rangam'' |Chandrika | |- |''Oru Naal Innorunaal'' |Rajani | |- |''Upaharam'' |Maggie Fernandez | |- | rowspan="14" |1986 |''Udayam Padinjaru'' |Renu | |- |''T. P. Balagopalan M.A.'' |Anitha | |- |''Kunjattakilikal'' |Usha | |- |''Iniyum Kurukshethram'' |Lekha | |- |''Aayiram Kannukal'' |Anu | |- |''Ente Entethu Mathrem'' |Ambili | |- |''Abhayam Thedi'' |Meera/Miranda | |- |''Kshamichu Ennoru Vakku'' |Indu | |- |''Aalorungi Arangorungi'' |Geetha | |- |''Nyayavidhi'' |Geetha | |- |''Ee Kaikalil'' |Viji Balakrishnan | |- |''Padayani'' |Radha | |- |''Chilambu'' |Ambika | |- |''Rareeram'' |Meera | |- | rowspan="6" |1987 |''Vrutham'' |Nancy | |- |''Nadodikattu'' |Radha | |- |''Ithrayum Kaalam'' |Savithri | |- |''Kalam Mari Katha Mari'' |Ummu Kolzu | |- |''Anantaram'' |Suma, Nalini | |- |''Naalkavala'' |Sainabha | |- | rowspan="9" |1988 |''Vicharana'' |Anitha | |- |''Vellanakalude Nadu'' |Radha | |- |''Janmandharam'' |Sridevi | |- |''Aryan'' |Aswathy | |- |''Aparan'' |Ambili | |- |''Dhwani'' |Devi | |- |''Oru Vivaada Vishayam'' | | |- |''Alila Kuruvikal'' |Bhavana | |- |''Mukthi'' |Radhika | |- |1989 |''Charithram'' |Cicily | |- | rowspan="4" |1990 |''Innale'' |Maya/Gowri | |- |''Iyer the Great'' |Amala | |- |''Sasneham'' |Saraswathi | |- |''Kalikkalam'' |Annie | |- | rowspan="4" |1991 |''Vasthuhara'' |Young Bhavani | |- |''Ulladakkam'' |Annie | |- |''Adayalam'' |Malini | |- |''Kankettu'' |Sujatha | |- | rowspan="3" |1992 |''Oru Kochu Bhoomikulukkam'' |Indu | |- |'' Naaga Panchami'' |Panchami | |- |''Pappayude Swantham Appoos'' |Bhama | |- | rowspan="4" |1993 |''Maya Mayuram'' |Bhadra | |- |''Meleparambil Aanveedu'' |Pavizham | |- |''Golanthara Vartha'' |Lekha | |- |''Manichitrathazhu'' |Ganga/Nagavalli | |- | rowspan="7" |1994 |''Pavithram'' |Meera | |- |''Commissioner'' |Indu Kurup | |- |''Thenmavin Kombathu'' |Karthumbi | |- |''Pakshe'' |Nandini Menon | |- |''Minnaram'' |Neena | |- |''Vishnu'' |Susanna Mathews | |- |''Manathe Vellitheru'' |Merlin | |- | rowspan="3" |1995 |''Sindoora Rekha'' |Arundhathi | |- |''Mazhayethum Munpe'' |Uma Maheshwari | |- |''Minnaminuginum Minnukettu'' |Radhika | |- | rowspan="4" |1996 |''Kumkumacheppu'' |Indu | |- |''Aramana Veedum Anjoorekkarum'' |Alli | |- |''Rajaputhran'' |Veni | |- |''Hitler'' |Gowri | |- | rowspan="3" |1997 |''Superman'' |Nithya | |- |''Kalyana Kacheri'' |Gopika | |- |''Kaliyoonjal'' |Gowri | |- |1999 |''Agni Sakshi'' |Devaki Manampalli | |- | rowspan="2" |2000 |''Sradha'' |Suma | |- |''Valliettan'' |Devi | |- |2004 |''Mambazhakkalam'' |Indira | |- |2005 |''Makalkku'' |Killeri | |- |2009 |''Sagar alias Jacky Reloaded'' |Indu | |- |2013 |''Thira'' |Dr. Rohini Pranab | |- |2020 |''Varane Avashyamund'' |Neena | |} === तेलुगु === [[चित्र:Shobana_(cropped).jpg|thumb| 12 सेप्टेम्बर 2008 मा आयोजित बैंगलोरमा शोभनाको माया रावणको प्रदर्शन।]] {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- |1982 |''Bhakta Dhruva Markandeya'' |Sunithi Devi |Children's film |- |1985 |''Marana Sasanam'' |Lalitha | |- | rowspan="5" |1986 |''Srimathi Kanuka'' |Padma | |- |''Vijrumbhana'' |Shobha | |- |''Vikram'' |Radha | |- |''Marchandi Mana Chattalu'' |Uma | |- |''Asthram'' |Padmini | |- | rowspan="5" |1987 |''Dagudu Moothalu'' |Radha | |- |''Muddula Manavudu'' |Hemalatha | |- |''Manavadostunnaadu'' |Roopa | |- |''Ajeyudu'' |Rekha | |- |''Trimurtulu'' |Latha | |- | rowspan="3" |1988 |''Rudraveena'' |Lalita Shiva Jyoti | |- |''Abhinandana'' |Rani | |- |''Praja Pratinidhi'' |Bharathi | |- | rowspan="6" |1990 |''Paapa Kosam'' |Swapna | |- |''Nari Nari Naduma Murari'' |Shobha | |- |''Kokila'' |Kokila | |- |''Shourya chakra'' |Bharathi | |- |''Neti Siddhartha'' |Jyoti | |- |''Alludugaru'' |Kalyani | |- | rowspan="10" |1991 |''April 1st Vidudhala'' |Bhuvaneshwari | |- |''Appula Appa Rao'' |Subba Laxmi | |- |''Rowdy Gaari Pellam'' |Janaki | |- |''Minor Raja'' |Santhana Lakshmi | |- |''Manchi Roju'' |Padma | |- |''Rowdy Alludu'' |Sita | |- |''Hello Darling'' |Bharathi | |- |''Alludu Diddina Kapuram'' |Sita | |- |''Keechu Raallu'' |Monica | |- |''Muvva Gopaladu'' |Krishna veni | |- | rowspan="5" |1992 |''Ahankari'' |Shobana | |- |''Asadhyulu'' |Jyoti | |- |''Champion'' |Sandhya | |- |''Sivaratri'' |Gayatrhi | |- |''Gangwar'' |Pavithra | |- | rowspan="6" |1993 |''Rowdy Gaari Teacher'' |Malli | |- |''Naga Jyoti'' |Naga rani | |- |''Kannayya Kittayya'' |Saroja | |- |''Nippu Ravva'' |Guest appearance in a song | |- |''Rendilla Poojari'' |Radha | |- |''Rakshana'' |Padma | |- |1997 |''Surya Putrulu'' |Ragini | |- |2006 |''Game'' |Uma | |- |} === तमिल === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | rowspan="2" | 1980 | ''मंगला नायकी'' | - | बाल कलाकार |- | ''मन्मथ रगांगल'' | - | बाल कलाकार |- | सन् १९८४ | ''ईनाकुल ओरुवान'' | कल्पना | |- | 1985 | ''मारुधानी'' | मारुधानी | |- | rowspan="3" | सन् १९८८ | ''ओरे थाई ओरे कुलम'' | ईश्वरी | |- | ''काधल गीतम'' | रानी | |- | ''इधु नम्मा आलु'' | बानु | |- | rowspan="5" | १९८९ | ''सट्टाथिन थिराप्पु विझा'' | राधा | |- | ''पट्टुक्कु ओरु थालाइवन'' | शान्ति | |- | ''शिव'' | पार्वती | |- | ''पोनमना सेल्भान'' | पार्वती | |- | ''वाथियार भिट्टु पिल्लई'' | गीता | |- | rowspan="3" | 1990 | ''एन्किता मोथाथे'' | मल्लिका | |- | ''मल्लु वेट्टी माइनर'' | सन्तना लक्ष्मी | |- | ''सत्य वाक्कु'' | मीना | |- | rowspan="2" | सन् १९९१ | ''महामायी'' | महामायी | |- | ''थालापाठी'' | सुभलक्ष्मी | |- | सन् १९९३ | ''शिवरात्रि'' | गायत्री | |- | सन् १९९६ | ''थुरैमुगम'' | रुकुमणी | |- | २०१२ | ''पोडा पोडी'' | वीणा | |- | २०१४ | ''कोचादाईयान'' | याघवी | |} === कन्नड === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1985 | ''गिरी बाले'' | नीलावेनी | |- | 1990 | ''शिवशंकर'' | गिरिजा | |- |} === हिन्दी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1998 | ''स्वामी विवेकानन्द'' | डान्सर | |- | 2007 | ''आफ्नो अस्मान'' | पद्मिनी कुमार | |- | 2008 | ''मेरे बाप पहिले आप'' | अनुराधा जोशी (अन्न) | |- |} === अंग्रेजी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! नोटहरू |- | 2002 | ''मित्र, मेरो साथी'' | लक्ष्मी | अभिनेत्री रेवतीको निर्देशनमा डेब्यु |- | 2003 | ''मानिस जस्तै नाच्नुहोस्'' | रत्न पारेख | |- | 2008 | ''एउटा सानो सपना'' | सुन्दरकी आमा | [[भारतको राष्ट्रपति|भारतीय पूर्व राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम|एपीजे अब्दुल कलामको]] यात्राको बारेमा वृत्तचित्र |- |} == पुरस्कार र मान्यता == === उपाधि र सम्मान === {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:80%;" ! scope="col" style="width:1%;" |वर्ष ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान शरीर ! scope="col" style="width:1%;" | {{Abbr|Ref(s)|Reference(s)}} |- ! scope="row" | २००० | ग्रेड ए शीर्ष | [[दूरदर्शन]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.lakshmansruthi.com/chennaiyil-thiruvaiyaru/2009/profiles/shobana.asp|title=About Shobana|website=lakshmansruthi.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2006 | [[पद्म श्री|पद्मश्री]] | [[भारत सरकार]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.dashboard-padmaawards.gov.in/?Year=2006-2006&Field=Art&Award=Padma%20Shri|title=Padma Awardees|website=Padma Awards - Ministry of Home Affairs|accessdate=1 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.kutcheribuzz.com/news/general/1274-padma-shri-shobana|title=Padmashri for Shobana|website=kutcheribuzz.com}}</ref> |- ! scope="row" | २०११ | कालाइमानी | तमिलनाडु इयाल इसाई नाटक मनरम, तमिलनाडु सरकार | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.info/about-shobana/|title=Shobana Awards|website=Shobana.info - Kalarpana|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१२ | उत्कृष्टता को आर्क | अखिल भारतीय उपलब्धि सम्मेलन | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/aiac-excellence-awards-presented/article3696305.ece|title=AIAC Excellence Awards presented|date=28 July 2012|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१३ | कलरथना | केरला संगीता नाटक अकादमी | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.keralasangeethanatakaakademi.in/fa.php|title=Fellowship List - Dance|website=Kerala Sangeetha Nataka Akademi|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१५ | कला प्रदर्शन को लागी ग्लोबल उपलब्धि | सबै मलेशिया मलयाली संघ | style="text-align:center;" | |- ! scope="row" | २०१९ | मानार्थ डक्टरेट ( डी. लिट ) | [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|एमजीआर शैक्षिक तथा अनुसन्धान संस्थानका डा]] | style="text-align:center;" | <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece "Honorary doctorate conferred on CM"]. </cite></ref> |} === अन्य पुरस्कारहरु === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! पुरस्कार र नामांकनहरू ! श्रेणी ! चलचित्र ! नतिजा |- | सन् १९८४ | rowspan="8" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="3" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''कानमरायथु'' ||{{Nominated}} |- | 1985 | ''यात्रा'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९८६ | ''चिलम्बु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | सन् १९८८ | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''रुद्रवीणा'' ||{{Nominated}} |- | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तमिल | ''इधु नम्मा आलु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | 1990 | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''इनाल'' ||{{Won}} |- | rowspan="2" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''अल्लुदुगारु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९१ | ''राउडी गारी पेल्लम'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="3" | सन् १९९३ | [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Won}} |- | केरला राज्य फिल्म पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री ||{{Won}} |- | rowspan="4" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="4" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Nominated}} |- | 1994 | ''तबमाभिन कोम्बाथ'' ||{{Won}} |- | सन् १९९६ | ''कुमकुमाचेप्पु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९९ | ''अग्निसाक्षी'' ||{{Nominated}} |- | 2002 | राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री | ''मित्र, मेरो साथी'' ||{{Won}} |- | 2005 | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मकाल्कु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | २०१३ | वनिता फिल्म अवार्ड | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''तिरा'' ||{{Won}}<ref>{{cite news |last1=V.P |first1=Nicy |title=Shobana to Play Lead in 'Thira' Sequel |url=https://www.ibtimes.co.in/shobana-play-lead-thira-sequel-608682 |access-date=28 March 2021 |work=www.ibtimes.co.in |date=9 September 2014 |language=en}}</ref> |- | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम ||{{Nominated}} |- | २०२१ | 10 औं दक्षिण भारतीय अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''वराणे अवश्यमुण्ड'' ||{{Won}} |} {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! च्यानल ! भाषा ! नोटहरू |- | सन् १९९१ | ''पेन'' | डीडी पोधिगाई | [[तमिल भाषा|तमिल]] | सिरियल |- | सन् १९९९ | ''उराभुगल'' | विजय टिभी | तमिल | सिरियल |- | 2010 | ''जोडी नम्बर एक सिजन 5'' | विजय टिभी | तमिल | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2010 | ''सुपर जोडी'' | सूर्य टिभी | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०१५ | ''D ३''<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ग्र्यान्ड फिनाले) | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2017 | ''मिडुक्की'' | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०२१ | ''मार्गाझी थिङगल'' | [[युट्युब|YouTube]] | तमिल | म्युजिक भिडियो <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/nine-actresses-come-together-to-render-thiruppavai-and-celebrate-the-spirit-of-margazhi/articleshow/80141506.cms|title=Nine actresses come together to render Thiruppavai and celebrate the spirit of Margazhi - Times of India|last=CR|first=Sharanya|date=7 January 2021|work=The Times of India|access-date=10 January 2021|last2=Vijayakumar|first2=Sindhu|language=en}}</ref> |- | २०२१ | ''मधुराम शोभनम'' | जी केरलम | मलयालम | |} == सन्दर्भहरु == {{Reflist}} == बाह्य लिङ्कहरू == * {{Commons category-inline}} * {{Official website|http://www.shobana.info/}} * {{IMDb name|id=0811794|name=Shobana}} {{Padma Shri Award Recipients in Art}}{{FilmfareMalayalamBestActress}}{{KeralaStateAwardForBestActress}}{{National Film Award for Best Actress}} [[श्रेणी:हिन्दी चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:कन्नड चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण विजेताहरू]] [[श्रेणी:मलयालम चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तेलुगु चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तमिल चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:भारतीय चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७० मा जन्म]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] 3nv3dhy8jpigvb51wxbuens1b6nblhx 1070577 1070576 2022-07-23T04:08:04Z 110.34.27.228 /* तेलुगु */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name= शोभना |image=Shobana perfomence (cropped).jpg |caption=भरतनाट्यम गर्दै शोभना |birth_name= शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई |birth_date={{Birth date and age|1970|03|21|df=y}}<ref name=IC1>{{cite news |url=https://www.india.com/showbiz/malayalam-actress-shobana-to-get-hitched-at-the-age-of-47-2239493/ |title=Malayalam actress Shobana to get hitched at the age of 47? |date=15 June 2017 |publisher=India.com |first=Maggie |last=Davis |access-date=1 March 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Happy Birthday Shobana: Five movies of the actress from 'Manichithrathazhu' to 'Makalkku' that you should watch right away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/happy-birthday-shobana-five-movies-of-the-actress-from-agnisakshi-to-makalkku-that-you-should-watch-right-away/photostory/74736006.cms |access-date=3 March 2021 |work=The Times of India |date=21 March 2020 |language=en}}</ref> |birth_place= [[त्रिवेन्द्रम, केरला]], भारत |death_date= |occupation={{hlist|अभिनेत्री | डान्सर | कोरियोग्राफर}} |parents= |children= १ (अपनाइएको) |years active= १९८०-वर्तमान |awards= [[पद्मश्री]] (२००६) |relatives=[[List of South Indian film families#Travancore family|Travancore family]] |website={{URL|https://www.actressshobana.com}} }} [[Category:Articles with hCards]] '''शोभना चन्द्रकुमार पिल्लई''' (जन्म २१ मार्च १९७०) एक भारतीय अभिनेत्री र [[भरतनाट्यम्|भरतनाट्यम]] नर्तक हुन्। उनी मुख्यतया [[मलयालम]] चलचित्र हरुमा [[तेलुगु भाषा|तेलुगु]] र [[तमिल भाषा|तमिल]] चलचित्र हरुका साथ केही [[हिन्दी]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]] र अंग्रेजी चलचित्र हरुमा अभिनय गर्छिन्। उनले दुई [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]], एक केरला राज्य चलचित्र पुरस्कार, दुई [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]], तीन विभिन्न दक्षिण भारतीय भाषाहरुमा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री श्रेणीको लागि १४ नामांकनहरु, २०११ मा तमिलनाडु राज्यको कालाइमानी पुरस्कार र अन्य धेरै पुरस्कारहरु जितिन्। <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}</ref> <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> शोभनाले सन् १९८० र १९९० को दशकमा आफूलाई प्रमुख अभिनेत्रीको रूपमा स्थापित गरिन् । मलयालम चलचित्र ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३) र अंग्रेजी चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्ड'' (२००१) मा उनको अभिनयको लागि उनले दुई पटक सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। सन् १९९९ पछि, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुका लागि एकदमै छनोटमा परिन्। <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}</ref> <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/shobana-i-dont-feel-bad-if-i-dont-act-in-a-film-as-long-as-people-are-making-great-films/articleshow/63949715.cms|title=Shobana: I don't feel bad if I don't act in a film, as long as people are making great films|last=Prakash|first=Asha|date=28 April 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/shobana-extends-her-support-for-metoo-movement/articleshow/66508632.cms|title=Shobana extends her support for #MeToo movement|last=Jayaram|first=Deepika|date=5 November 2018|work=The Times of India|access-date=28 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|title=SHOBANA - IN FINE FORM|last=Mahadevan|first=Sangeeta|website=Filmfare|archiveurl=https://web.archive.org/web/19990203082708/http://www.filmfare.com/site/march97/south.htm|archivedate=3 February 1999|accessdate=30 November 2020}}</ref> शोभनाले भरत नाट्यम नर्तक चित्रा विश्वेश्वरन र पद्मा सुब्रह्मण्यम अन्तर्गत तालिम लिएकी थिइन्। उनी आफ्नो बीसको दशकमा एक स्वतन्त्र कलाकार र कोरियोग्राफरको रूपमा उभिएकी थिइन् र हाल [[चेन्नई|चेन्नईमा]] एक नृत्य स्कूल, ''कलार्पना चलाउँछिन्'' । <ref name="hindu.com">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|title=Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress|date=6 April 2005|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm|archive-date=17 October 2013}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20131017210657/http://www.hindu.com/mp/2005/04/06/stories/2005040600820300.htm "Metro Plus Bangalore / Personality : Thinking actress"]. </cite></ref> २००६ मा, भारत सरकारले उनको कला को लागी योगदान को लागी [[पद्म श्री|पद्मश्री]] संग सम्मानित गर्यो। <ref>{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php?start=0&award_year=&state=&field=3&p_name=Chandrakumar&award=All|title=Padma Awards|publisher=[[Ministry of Communications and Information Technology (India)|Ministry of Communications and Information Technology]]|accessdate=23 July 2009}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|title=Welcome to Sify.com|website=sify.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215141026/http://www.sify.com/movies/malayalam/interview.php?id=6005874&cid=2408|archivedate=15 December 2013|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०१४ मा, केरला राज्य सरकारले उनलाई कला रत्न पुरस्कारले सम्मान गर्‍यो। २०१९ मा, उनलाई [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|डा. एमजीआर शैक्षिक र अनुसन्धान संस्थानबाट मानार्थ]] डक्टरेट प्रदान गरिएको थियो। <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> २०२२ मा, उनलाई [[श्री शंकराचार्य संस्कृत विश्वविद्यालय|संस्कृतको श्री शंकराचार्य विश्वविद्यालयबाट]] डाक्टर अफ लेटर डिग्री प्रदान गरिएको थियो। <ref>{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/kalady-sanskrit-university-row-1.6321047|title=Governor approved varsity syndicate's recommendation to grant D Litt to three people|last=Ragin|first=S|date=1 January 2022|work=Mathrubhumi|access-date=29 April 2022|language=en}}</ref> == व्यक्तिगत जीवन == उनी त्रावणकोर बहिनीहरु - ललिता, [[पद्मिनी (अभिनेत्री)|पद्मिनी]] र रागिनीकी भान्जी हुन्, जो सबै भारतीय शास्त्रीय नर्तकहरु र अभिनेत्रीहरु थिए। <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.in/about.html/|title=About|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110908050716/http://www.shobana.in/about.html|archivedate=8 September 2011}}</ref> अभिनेत्री सुकुमारी उनकी बुवा थिइन् । मलयालम अभिनेत्री अम्बिका सुकुमारन उनको आफन्त हुन्। मलयालम अभिनेता विनीथ उनको भतिजा र कृष्णा भतिजा हुन्। <ref name="mangalam.com">{{Cite web|url=http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|title=ജീവിതത്തിന്‌ ഇപ്പോള്‍ എന്തൊരു രുചി...!|website=mangalam.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141110192952/http://www.mangalam.com/mangalam-varika/138375|archivedate=10 November 2014|accessdate=31 March 2015}}</ref> २०११ मा, शोबानाले अनन्था नारायणी नामक केटीलाई धर्मपुत्री ग्रहण गरिन् र उनी अन्यथा {{As of|2022|lc=y}} अविवाहित रहिन् । <ref>{{Cite news|url=https://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/womens-day-2016-popular-celebrities-who-broke-all-stereotypes-and-adopted-children_1863275.html|title=Women's Day 2016: Popular celebrities who broke all stereotypes and adopted children|date=7 March 2016|work=Zee News|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.sify.com/movies/shobhana-adopts-a-baby-girl-imagegallery-malayalam-kfzrbujfibhsi.html|title=Shobhana adopts a baby girl|work=Sify|access-date=2 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/life-on-her-own-terms/article5966113.ece|title=Life on her own terms|last=Mahesh|first=Chitra|date=1 May 2014|work=The Hindu|access-date=9 August 2020|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/entertainment/is-actress-shobana-really-getting-married-or-is-this-just-a-rumour-2242724/|title=Is actress Shobana really getting married or is this just a rumour?|last=Davis|first=Maggie|date=16 June 2017|work=India News|access-date=5 January 2021|language=en}}</ref> == करियर == === चलचित्र करियर === [[चित्र:Shobhana_(cropped).jpg|right|thumb| भरतनाट्यम गर्दै शोभना।]] शोभनाले बाल कलाकारको रुपमा डेब्यु गरेकी थिइन् । श्रीकान्त र केआर विजया अभिनीत कृष्णन-पन्जु द्वारा निर्देशित १९७९ मा तमिल चलचित्र ''मंगला न्यागीमा'' उनको मुख्य भूमिका थियो, जुन हिन्दी चलचित्र साजन बिना सुहागनको रिमेक थियो, जसको लागि उनले उत्कृष्ट बाल कलाकारको पुरस्कार जितेकी थिइन्। <ref>{{Cite web|url=https://theeternalenchantress.tumblr.com/post/35558659577/shobanas-tamil-debut-mangala-nayagi-1979-for/amp|title=Shobana's Tamil Debut Mangala Nayagi}}</ref> उनले १९८२ मा तेलुगु चलचित्र भक्त ध्रुव मार्केन्डयामा पनि अभिनय गरिन्, जुन तमिल र तेलुगु दुवै भाषामा बनेको सबै बाल चलचित्रहरु हुन्। <ref>{{Cite web|url=https://moviegq.com/movie/bhakta-dhruva-markandeya-1634|title=Bhakta Dhruva Markandeya 1982 Telugu Movie Wiki,Cast Crew,Songs,Videos,Release Date|website=MovieGQ|language=en|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.moviebuff.com/bhakta-dhruva-markandeya|title=Bhakta Dhruva Markandeya on Moviebuff.com|website=Moviebuff.com|accessdate=7 November 2021}}</ref> <ref>{{Citation|title=Bhakta Dhruva Markandeya|url=https://www.imdb.com/title/tt0260738/|access-date=7 November 2021}}</ref> वयस्कको रूपमा, उनी निर्देशक बालचन्द्र मेनन द्वारा ''अप्रिल १८'' मा मलयालम चलचित्र मार्फत चलचित्र उद्योगमा परिचय गराएकी थिइन्। एक साधारण केटी-नेक्स्ट-डोरको उनको यथार्थवादी चित्रणले दर्शकहरुलाई अपील गर्यो र उनले धेरै चलचित्रहरुमा काम गरिन्। सोही वर्ष, उनले तमिल चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरिन् र एसपी मुथुरामनद्वारा निर्देशित ''एनाकुल ओरुवानमा'' अभिनय गरिन्। <ref name="snehamayfrancis">{{Cite news|url=http://gulfnews.com/arts-entertainment/celebrity/shobana-s-mystical-twist-to-an-epic-1.151094|title=Shobana's mystical twist to an epic|last=Francis|first=Sneha May|date=31 December 2008|work=Gulf News|access-date=31 March 2015}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFrancis2008">Francis, Sneha May (31 December 2008). </cite></ref> ''एनाकुल ओरुवानले'' बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन र मलयालम चलचित्र हरुमा फर्किएपछि शोभनाको व्यावसायिक अवतरण रोकियो। उनी ९० को दशकको प्रारम्भमा सत्यराज (मल्लु ''वेट्टी माइनर, वाथियार भितु पिल्लई'' ), भाग्यराज (इथु नम्मा ''आलु'' ) र विजयकान्त ( पोनमाना ''सेल्वान'', ''एन किट्टा'' मोथाथे) विरुद्ध सामयिक तमिल चलचित्र हरुमा अभिनय गर्न फर्किइन् - यी भूमिकाहरु सामान्यतया ग्लैमरस थिए। शोभनाले सामान्यतया सुन्दर, पोश र घमण्डी सहरकी केटीको रूपमा अभिनय गरेकी थिइन् जसलाई अन्ततः गाउँको केटाले मोहित पार्छ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/in-her-own-groove/article4060229.ece|title=In her own groove|date=3 November 2012|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनका अन्य प्रमुख चलचित्र हरुमा रुद्रवीणा (१९८८), ''मेलेपरम्बिल आनवेदु'', ''कानमारायाथु'', इथिरी पूवे ''चुवन्ना'' ''पूवे'', यात्रा (१९८५), ''अनन्तराम, नादोडिक्कट्टु'' ''(''१९८७), ''वेल्लानाकालुडे नाडु'' (१९८८), ''इधु'' नाम्माल (१९८८), इधू ''नाममाल'' (१९८८), समावेश छन्। ''इन्नाले'' (१९९०), कालिक्कलम (१९९०), ''थालपाथी'' (१९९१), पप्पयुदे स्वंथम अपूस (१९९२), ''मणिचित्रथाझु'' (१९९३), ''तेन्माभिन'' कोम्बथ (१९९४), ''मिन्नारम'' (१९९४), ''मजायेथुम मुन्पे'' ''(''१९९५), हिटलर (१९९६) ''साक्षी'' (१९९९), ''डान्स लाइक अ म्यान'' (२००३), ''मकाल्कु'' (२००५), ''थिरा'' (२०१३) र ''वराने अवश्यामुंड'' (२०२०)। ''अविदुते पोल इभिदेयुमदेखि उपहारमसम्म'' ''शोभनाले'' एकै वर्ष <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014213/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-10.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}</ref> ९८५ मा सोह्रवटा चलचित्र गरिन्। शोभनाले तमिल पिरियड चलचित्र ''कोचादाइयाँमा'' पनि अभिनय गरेकी थिइन्। <ref name="in.com">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|title=In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'|website=IBNLive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html|archivedate=16 August 2012|accessdate=31 March 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120816014525/http://ibnlive.in.com/photogallery/7156-4.html "In pics: Shobana dedicates her dance to 'Krishna'"]. </cite></ref> शोभनाले एएम फाजिलको मणिचित्रथाझुमा ''उनको'' अभिनयको लागि १९९३ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि उनको पहिलो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितिन्। चलचित्र मा गंगा नकुलन र अल्टर-इगो नागवल्लीको उनको चित्रणलाई समीक्षकहरुले "स्पेल बाइन्डिङ" भनेर वर्णन गरे। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/sequel-fails-to-impress/article5359956.ece|title=Sequel fails to impress|last=S.R. Praveen|date=17 November 2013|work=The Hindu|access-date=31 March 2015}}</ref> उनले रेवती द्वारा निर्देशित भारतीय अंग्रेजी भाषाको चलचित्र ''मित्र, माई फ्रेन्डमा'' उनको भूमिकाको लागि २००१ मा सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्रीको लागि दोस्रो राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार प्राप्त गरे। १९९३ को नेशनल अवार्डको फलस्वरूप, शोभना आफ्ना चलचित्र हरुको बारेमा अत्यन्तै छनौटमा परिन्। <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|title=Shobhana changing track|date=3 February 2003|work=[[The Hindu]]|access-date=31 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701131237/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300240200.htm|archive-date=1 July 2003}}</ref> === शास्त्रीय नृत्य करियर === [[चित्र:The_President,_Dr._A.P.J._Abdul_Kalam_presenting_the_Padma_Shri_Award_–_2006_to_Ms._Shobana_Chandrakumar,_a_well-known_Classical_dancer,_Choreographer_teacher_and_actress,_in_New_Delhi_on_March_20,_2006.jpg|thumb| तत्कालीन भारतका राष्ट्रपति डा. एपीजे अब्दुल कलामले २० मार्च २००६ मा शोभनालाई पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गर्दै।]] शोभना एक निपुण [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यम]] नर्तक हुन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.manoramaonline.com/cgi-bin/MMOnline.dll/portal/ep/malayalamContentView.do?contentId=15440435&programId=3982928&channelId=-1073750705&BV_ID=@@@&tabId=3|title=Manorama Online – Movies – News|website=manoramaonline.com|accessdate=31 March 2015}}</ref> उनले चित्रा विश्वेश्वरनको नेतृत्वमा [[चेन्नई]], [[तमिलनाडु|तमिलनाडुको]] चिदम्बरम एकेडेमीमा नृत्य प्रशिक्षण लिएकी थिइन्। शोभनाले ''अभिनय नाचिन्'', [[भरतनाट्यम्|भरत नाट्यमको मुख्य]] तत्व हो। उनी विजय टिभीमा प्रसारण हुने नृत्यको रियालिटी शो ''जोडी नम्बर १'' मा निर्णायकहरु मध्ये एक थिइन्। उनले १९८९ मा आफ्नै नृत्य विद्यालय " <ref name="thehindu.com">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece|title=I am an introvert, says Shobana|date=29 December 2005|work=The Hindu|via=www.thehindu.com}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-tamilnadu/i-am-an-introvert-says-shobana/article27544308.ece "I am an introvert, says Shobana"]. </cite></ref> " सुरु गरिन र १९९२ मा दर्ता गरिन। उनले तबलावादक [[जाकिर हुसेन]], विक्कु विनायकराम र मन्डोलिन श्रीनिवास जस्ता सहयोगी उद्यमहरुमा काम गरिन्। विदेशमा उनको गायनहरुमा विश्व मलयाली सम्मेलनमा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा १९८५ र १९९५ मा, मलेसियाका राजा र रानीको अगाडि [[क्वालालम्पुर|क्वालालम्पुरमा]], संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप, दक्षिण पूर्व एशिया र अष्ट्रेलियाका धेरै शहरहरु समावेश छन्। <ref>{{Cite web|url=http://www.artindia.net/shobana/|title=SHOBANA – exponent of Bharata Natyam – Indian classical performing arts|publisher=Artindia.net|accessdate=12 July 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thiraseela.com/main/specialStories.php?id=473|title=Bharathanatyam concert by Padma shri Shobana|publisher=Thiraseela.com|accessdate=28 September 2013}}</ref> सन् १९९४ देखि सूर्य कृष्णमूर्तिद्वारा आयोजित सूर्य संगीत र नृत्य महोत्सवमा प्रस्तुति दिन थालेकी थिइन्। १९९९ मा, शोभना र [[प्रभु देवा]] र [[ए आर रहमान|एआर रहमानले]] [[म्युनिख]], जर्मनीमा " माइकल ज्याक्सन एण्ड फ्रेन्ड्स " कन्सर्टमा तमिल चलचित्र को नृत्य समूहसँग प्रदर्शन गरे। उनी सन् २००० मा मणिरत्नमको स्टेज शो ''नेत्रु, इन्द्रु, नालाईको'' पनि एक हिस्सा थिइन्। १९९४ मा, शोबानाले [[चेन्नई|चेन्नईमा]] शास्त्रीय नृत्य [[भरतनाट्यम्|भरत]] नाट्यमको लागि ''कलर्पना'' नामक विद्यालय स्थापना गरे। <ref>{{Cite web|url=http://movies.bizhat.com/actress/shobana.php|title=BizHat.com – Malayalam Film Actress Shobana k|accessdate=28 September 2013}}</ref> == फिल्मोग्राफी == [[चित्र:Pragyan_2014_infotainment_shobana.jpg|thumb| 2014 मा शास्त्रीय नृत्य प्रस्तुत गर्दै शोभना।]] [[चित्र:Shobana_Chandrakumar.jpg|thumb| स्टेज शो मा प्रस्तुति गर्दै शोभना।]] === मलयालम === {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- | rowspan="4" |1984 |''April 18'' |Shobana |Debut in lead role |- |''Kanamarayathu'' |Sherly | |- |''Ithiri Poove Chuvanna Poove'' |Subhadra | |- |''Alakadalinakkare'' |Daisy | |- | rowspan="16" |1985 |''Avidathepole Ivideyum'' |Sujatha | |- |''Vasantha Sena'' |Merlin | |- |''Thozhil Allengil Jail'' | | |- |''Akkacheyude Kunjuvava'' |Mridula | |- |''Meenamasathile Sooryan'' |Revathi | |- |''Azhiyatha Bandhangal'' |Geetha | |- |''Eeran Sandhya'' |Prabha | |- |''Thammil Thammil'' |Kavitha | |- |''Anubandham'' |Vijayalakshmi | |- |''Ee Thanalil Ithiri Nerum'' |Soudamini | |- |''Ee Shabdam Innathe Shabdam'' |Sharada | |- |''Ayanam'' |Alice | |- |''Yathra'' |Thulasi | |- |''Rangam'' |Chandrika | |- |''Oru Naal Innorunaal'' |Rajani | |- |''Upaharam'' |Maggie Fernandez | |- | rowspan="14" |1986 |''Udayam Padinjaru'' |Renu | |- |''T. P. Balagopalan M.A.'' |Anitha | |- |''Kunjattakilikal'' |Usha | |- |''Iniyum Kurukshethram'' |Lekha | |- |''Aayiram Kannukal'' |Anu | |- |''Ente Entethu Mathrem'' |Ambili | |- |''Abhayam Thedi'' |Meera/Miranda | |- |''Kshamichu Ennoru Vakku'' |Indu | |- |''Aalorungi Arangorungi'' |Geetha | |- |''Nyayavidhi'' |Geetha | |- |''Ee Kaikalil'' |Viji Balakrishnan | |- |''Padayani'' |Radha | |- |''Chilambu'' |Ambika | |- |''Rareeram'' |Meera | |- | rowspan="6" |1987 |''Vrutham'' |Nancy | |- |''Nadodikattu'' |Radha | |- |''Ithrayum Kaalam'' |Savithri | |- |''Kalam Mari Katha Mari'' |Ummu Kolzu | |- |''Anantaram'' |Suma, Nalini | |- |''Naalkavala'' |Sainabha | |- | rowspan="9" |1988 |''Vicharana'' |Anitha | |- |''Vellanakalude Nadu'' |Radha | |- |''Janmandharam'' |Sridevi | |- |''Aryan'' |Aswathy | |- |''Aparan'' |Ambili | |- |''Dhwani'' |Devi | |- |''Oru Vivaada Vishayam'' | | |- |''Alila Kuruvikal'' |Bhavana | |- |''Mukthi'' |Radhika | |- |1989 |''Charithram'' |Cicily | |- | rowspan="4" |1990 |''Innale'' |Maya/Gowri | |- |''Iyer the Great'' |Amala | |- |''Sasneham'' |Saraswathi | |- |''Kalikkalam'' |Annie | |- | rowspan="4" |1991 |''Vasthuhara'' |Young Bhavani | |- |''Ulladakkam'' |Annie | |- |''Adayalam'' |Malini | |- |''Kankettu'' |Sujatha | |- | rowspan="3" |1992 |''Oru Kochu Bhoomikulukkam'' |Indu | |- |'' Naaga Panchami'' |Panchami | |- |''Pappayude Swantham Appoos'' |Bhama | |- | rowspan="4" |1993 |''Maya Mayuram'' |Bhadra | |- |''Meleparambil Aanveedu'' |Pavizham | |- |''Golanthara Vartha'' |Lekha | |- |''Manichitrathazhu'' |Ganga/Nagavalli | |- | rowspan="7" |1994 |''Pavithram'' |Meera | |- |''Commissioner'' |Indu Kurup | |- |''Thenmavin Kombathu'' |Karthumbi | |- |''Pakshe'' |Nandini Menon | |- |''Minnaram'' |Neena | |- |''Vishnu'' |Susanna Mathews | |- |''Manathe Vellitheru'' |Merlin | |- | rowspan="3" |1995 |''Sindoora Rekha'' |Arundhathi | |- |''Mazhayethum Munpe'' |Uma Maheshwari | |- |''Minnaminuginum Minnukettu'' |Radhika | |- | rowspan="4" |1996 |''Kumkumacheppu'' |Indu | |- |''Aramana Veedum Anjoorekkarum'' |Alli | |- |''Rajaputhran'' |Veni | |- |''Hitler'' |Gowri | |- | rowspan="3" |1997 |''Superman'' |Nithya | |- |''Kalyana Kacheri'' |Gopika | |- |''Kaliyoonjal'' |Gowri | |- |1999 |''Agni Sakshi'' |Devaki Manampalli | |- | rowspan="2" |2000 |''Sradha'' |Suma | |- |''Valliettan'' |Devi | |- |2004 |''Mambazhakkalam'' |Indira | |- |2005 |''Makalkku'' |Killeri | |- |2009 |''Sagar alias Jacky Reloaded'' |Indu | |- |2013 |''Thira'' |Dr. Rohini Pranab | |- |2020 |''Varane Avashyamund'' |Neena | |} === तेलुगु === [[चित्र:Shobana_(cropped).jpg|thumb| १२ सेप्टेम्बर २००८ मा आयोजित बैंगलोरमा शोभनाको माया रावणको प्रदर्शन।]] {| class="wikitable sortable" !Year !Title !Role !Sources |- |1982 |''Bhakta Dhruva Markandeya'' |Sunithi Devi |Children's film |- |1985 |''Marana Sasanam'' |Lalitha | |- | rowspan="5" |1986 |''Srimathi Kanuka'' |Padma | |- |''Vijrumbhana'' |Shobha | |- |''Vikram'' |Radha | |- |''Marchandi Mana Chattalu'' |Uma | |- |''Asthram'' |Padmini | |- | rowspan="5" |1987 |''Dagudu Moothalu'' |Radha | |- |''Muddula Manavudu'' |Hemalatha | |- |''Manavadostunnaadu'' |Roopa | |- |''Ajeyudu'' |Rekha | |- |''Trimurtulu'' |Latha | |- | rowspan="3" |1988 |''Rudraveena'' |Lalita Shiva Jyoti | |- |''Abhinandana'' |Rani | |- |''Praja Pratinidhi'' |Bharathi | |- | rowspan="6" |1990 |''Paapa Kosam'' |Swapna | |- |''Nari Nari Naduma Murari'' |Shobha | |- |''Kokila'' |Kokila | |- |''Shourya chakra'' |Bharathi | |- |''Neti Siddhartha'' |Jyoti | |- |''Alludugaru'' |Kalyani | |- | rowspan="10" |1991 |''April 1st Vidudhala'' |Bhuvaneshwari | |- |''Appula Appa Rao'' |Subba Laxmi | |- |''Rowdy Gaari Pellam'' |Janaki | |- |''Minor Raja'' |Santhana Lakshmi | |- |''Manchi Roju'' |Padma | |- |''Rowdy Alludu'' |Sita | |- |''Hello Darling'' |Bharathi | |- |''Alludu Diddina Kapuram'' |Sita | |- |''Keechu Raallu'' |Monica | |- |''Muvva Gopaladu'' |Krishna veni | |- | rowspan="5" |1992 |''Ahankari'' |Shobana | |- |''Asadhyulu'' |Jyoti | |- |''Champion'' |Sandhya | |- |''Sivaratri'' |Gayatrhi | |- |''Gangwar'' |Pavithra | |- | rowspan="6" |1993 |''Rowdy Gaari Teacher'' |Malli | |- |''Naga Jyoti'' |Naga rani | |- |''Kannayya Kittayya'' |Saroja | |- |''Nippu Ravva'' |Guest appearance in a song | |- |''Rendilla Poojari'' |Radha | |- |''Rakshana'' |Padma | |- |1997 |''Surya Putrulu'' |Ragini | |- |2006 |''Game'' |Uma | |- |} === तमिल === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | rowspan="2" | 1980 | ''मंगला नायकी'' | - | बाल कलाकार |- | ''मन्मथ रगांगल'' | - | बाल कलाकार |- | सन् १९८४ | ''ईनाकुल ओरुवान'' | कल्पना | |- | 1985 | ''मारुधानी'' | मारुधानी | |- | rowspan="3" | सन् १९८८ | ''ओरे थाई ओरे कुलम'' | ईश्वरी | |- | ''काधल गीतम'' | रानी | |- | ''इधु नम्मा आलु'' | बानु | |- | rowspan="5" | १९८९ | ''सट्टाथिन थिराप्पु विझा'' | राधा | |- | ''पट्टुक्कु ओरु थालाइवन'' | शान्ति | |- | ''शिव'' | पार्वती | |- | ''पोनमना सेल्भान'' | पार्वती | |- | ''वाथियार भिट्टु पिल्लई'' | गीता | |- | rowspan="3" | 1990 | ''एन्किता मोथाथे'' | मल्लिका | |- | ''मल्लु वेट्टी माइनर'' | सन्तना लक्ष्मी | |- | ''सत्य वाक्कु'' | मीना | |- | rowspan="2" | सन् १९९१ | ''महामायी'' | महामायी | |- | ''थालापाठी'' | सुभलक्ष्मी | |- | सन् १९९३ | ''शिवरात्रि'' | गायत्री | |- | सन् १९९६ | ''थुरैमुगम'' | रुकुमणी | |- | २०१२ | ''पोडा पोडी'' | वीणा | |- | २०१४ | ''कोचादाईयान'' | याघवी | |} === कन्नड === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1985 | ''गिरी बाले'' | नीलावेनी | |- | 1990 | ''शिवशंकर'' | गिरिजा | |- |} === हिन्दी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! स्रोतहरू |- | 1998 | ''स्वामी विवेकानन्द'' | डान्सर | |- | 2007 | ''आफ्नो अस्मान'' | पद्मिनी कुमार | |- | 2008 | ''मेरे बाप पहिले आप'' | अनुराधा जोशी (अन्न) | |- |} === अंग्रेजी === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! भूमिका ! नोटहरू |- | 2002 | ''मित्र, मेरो साथी'' | लक्ष्मी | अभिनेत्री रेवतीको निर्देशनमा डेब्यु |- | 2003 | ''मानिस जस्तै नाच्नुहोस्'' | रत्न पारेख | |- | 2008 | ''एउटा सानो सपना'' | सुन्दरकी आमा | [[भारतको राष्ट्रपति|भारतीय पूर्व राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम|एपीजे अब्दुल कलामको]] यात्राको बारेमा वृत्तचित्र |- |} == पुरस्कार र मान्यता == === उपाधि र सम्मान === {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:80%;" ! scope="col" style="width:1%;" |वर्ष ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान ! scope="col" style="width:25%;" | सम्मान शरीर ! scope="col" style="width:1%;" | {{Abbr|Ref(s)|Reference(s)}} |- ! scope="row" | २००० | ग्रेड ए शीर्ष | [[दूरदर्शन]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.lakshmansruthi.com/chennaiyil-thiruvaiyaru/2009/profiles/shobana.asp|title=About Shobana|website=lakshmansruthi.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2006 | [[पद्म श्री|पद्मश्री]] | [[भारत सरकार]] | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.dashboard-padmaawards.gov.in/?Year=2006-2006&Field=Art&Award=Padma%20Shri|title=Padma Awardees|website=Padma Awards - Ministry of Home Affairs|accessdate=1 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.kutcheribuzz.com/news/general/1274-padma-shri-shobana|title=Padmashri for Shobana|website=kutcheribuzz.com}}</ref> |- ! scope="row" | २०११ | कालाइमानी | तमिलनाडु इयाल इसाई नाटक मनरम, तमिलनाडु सरकार | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.shobana.info/about-shobana/|title=Shobana Awards|website=Shobana.info - Kalarpana|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१२ | उत्कृष्टता को आर्क | अखिल भारतीय उपलब्धि सम्मेलन | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/aiac-excellence-awards-presented/article3696305.ece|title=AIAC Excellence Awards presented|date=28 July 2012|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१३ | कलरथना | केरला संगीता नाटक अकादमी | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.keralasangeethanatakaakademi.in/fa.php|title=Fellowship List - Dance|website=Kerala Sangeetha Nataka Akademi|accessdate=1 February 2020}}</ref> |- ! scope="row" | २०१५ | कला प्रदर्शन को लागी ग्लोबल उपलब्धि | सबै मलेशिया मलयाली संघ | style="text-align:center;" | |- ! scope="row" | २०१९ | मानार्थ डक्टरेट ( डी. लिट ) | [[डॉ. एम.जी.आर. शैक्षिक एवं अनुसन्धान विश्वविद्यालय|एमजीआर शैक्षिक तथा अनुसन्धान संस्थानका डा]] | style="text-align:center;" | <ref name="doctorate">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece|title=Honorary doctorate conferred on CM|date=21 October 2019|website=[[The Hindu]]|accessdate=1 February 2020}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/honorary-doctorate-conferred-on-cm/article29753091.ece "Honorary doctorate conferred on CM"]. </cite></ref> |} === अन्य पुरस्कारहरु === {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! पुरस्कार र नामांकनहरू ! श्रेणी ! चलचित्र ! नतिजा |- | सन् १९८४ | rowspan="8" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="3" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''कानमरायथु'' ||{{Nominated}} |- | 1985 | ''यात्रा'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९८६ | ''चिलम्बु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | सन् १९८८ | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''रुद्रवीणा'' ||{{Nominated}} |- | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तमिल | ''इधु नम्मा आलु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | 1990 | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''इनाल'' ||{{Won}} |- | rowspan="2" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - तेलुगु | ''अल्लुदुगारु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९१ | ''राउडी गारी पेल्लम'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="3" | सन् १९९३ | [[राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Won}} |- | केरला राज्य फिल्म पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री ||{{Won}} |- | rowspan="4" | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | rowspan="4" | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मणिचित्रथाझु'' ||{{Nominated}} |- | 1994 | ''तबमाभिन कोम्बाथ'' ||{{Won}} |- | सन् १९९६ | ''कुमकुमाचेप्पु'' ||{{Nominated}} |- | सन् १९९९ | ''अग्निसाक्षी'' ||{{Nominated}} |- | 2002 | राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री | ''मित्र, मेरो साथी'' ||{{Won}} |- | 2005 | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''मकाल्कु'' ||{{Nominated}} |- | rowspan="2" | २०१३ | वनिता फिल्म अवार्ड | उत्कृष्ट अभिनेत्री | rowspan="2" | ''तिरा'' ||{{Won}}<ref>{{cite news |last1=V.P |first1=Nicy |title=Shobana to Play Lead in 'Thira' Sequel |url=https://www.ibtimes.co.in/shobana-play-lead-thira-sequel-608682 |access-date=28 March 2021 |work=www.ibtimes.co.in |date=9 September 2014 |language=en}}</ref> |- | [[फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण]] | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम ||{{Nominated}} |- | २०२१ | 10 औं दक्षिण भारतीय अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार | उत्कृष्ट अभिनेत्री - मलयालम | ''वराणे अवश्यमुण्ड'' ||{{Won}} |} {| class="wikitable sortable" !वर्ष ! शीर्षक ! च्यानल ! भाषा ! नोटहरू |- | सन् १९९१ | ''पेन'' | डीडी पोधिगाई | [[तमिल भाषा|तमिल]] | सिरियल |- | सन् १९९९ | ''उराभुगल'' | विजय टिभी | तमिल | सिरियल |- | 2010 | ''जोडी नम्बर एक सिजन 5'' | विजय टिभी | तमिल | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2010 | ''सुपर जोडी'' | सूर्य टिभी | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०१५ | ''D ३''<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ग्र्यान्ड फिनाले) | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | 2017 | ''मिडुक्की'' | माझभिल मनोरमा | मलयालम | रियालिटी शो जजको रुपमा |- | २०२१ | ''मार्गाझी थिङगल'' | [[युट्युब|YouTube]] | तमिल | म्युजिक भिडियो <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/nine-actresses-come-together-to-render-thiruppavai-and-celebrate-the-spirit-of-margazhi/articleshow/80141506.cms|title=Nine actresses come together to render Thiruppavai and celebrate the spirit of Margazhi - Times of India|last=CR|first=Sharanya|date=7 January 2021|work=The Times of India|access-date=10 January 2021|last2=Vijayakumar|first2=Sindhu|language=en}}</ref> |- | २०२१ | ''मधुराम शोभनम'' | जी केरलम | मलयालम | |} == सन्दर्भहरु == {{Reflist}} == बाह्य लिङ्कहरू == * {{Commons category-inline}} * {{Official website|http://www.shobana.info/}} * {{IMDb name|id=0811794|name=Shobana}} {{Padma Shri Award Recipients in Art}}{{FilmfareMalayalamBestActress}}{{KeralaStateAwardForBestActress}}{{National Film Award for Best Actress}} [[श्रेणी:हिन्दी चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:कन्नड चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:फिल्मफेयर पुरस्कार दक्षिण विजेताहरू]] [[श्रेणी:मलयालम चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तेलुगु चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:तमिल चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:भारतीय चलचित्र अभिनेत्रीहरू]] [[श्रेणी:जीवित मानिसहरू]] [[श्रेणी:सन् १९७० मा जन्म]] [[श्रेणी:पुनरावलोकन नगरिएको अनुवादहरू रहेको पृष्ठ]] a36i3knr6crwvu9htsdhr7rbmh0mot4 3 126227 1070585 2022-07-23T11:43:42Z नेपाली विकिपिडिया स्वागत 28168 [[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]] wikitext text/x-wiki {{ढाँचा:नमस्ते|realName=|name=Padam rokaya1}} -- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्ने]]) १७:२८, २३ जुलाई २०२२ (नेपाली समय) c63x3iui23d4qih98hd0dnm8i055kin