ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="pa">
  <siteinfo>
    <sitename>ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ</sitename>
    <dbname>pawiki</dbname>
    <base>https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ਮੀਡੀਆ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ਖ਼ਾਸ</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ਵਰਤੋਂਕਾਰ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ਤਸਵੀਰ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ਫਰਮਾ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ਮਦਦ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ਸ਼੍ਰੇਣੀ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">ਫਾਟਕ</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ਮੌਡਿਊਲ</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">ਗੈਜਟ</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">ਗੈਜਟ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16224</id>
    <revision>
      <id>610343</id>
      <parentid>279413</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T01:56:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6152" xml:space="preserve">[[ਤਸਵੀਰ:Hindu Temple at Tilla Gogian.jpg|thumb|240px|alt=|[[ਲੂਣ ਕੋਹ]] ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜ, ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ (ਯਾਨੀ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ਟਿੱਲਾ), ’ਤੇ [[ਹਿੰਦੂ]] ਮੰਦਰ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Tilla Jogian.jpg|thumb|240px|alt=|ਦੂਰੋਂ ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ]]

'''ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ''' ([[ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ]]: ٹِلّہ جوگیاں ; [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਪੰਜਾਬੀ]]: टिल्ला जोगीआं) [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੇ ਸੂਬਾ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ [[ਲੂਣ ਕੋਹ]] ਪਰਬਤ ਲੜੀ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ 975 ਮੀਟਰ (3,200 ਫੁੱਟ) ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ ਹੈ। ਇਹ ਲੂਣ ਕੋਹ ਲੜੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ ਵੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਤੌਰ ਤੇ ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ ਜੇਹਲਮ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇੱਥੋਂ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੇਠੋਂ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਚਾਰ ਜ਼ਿਲਿਆਂ - ਜੇਹਲਮ, ਚਕਵਾਲ, ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਮੰਡੀ ਬਹਾਉੱਦੀਨ ਦੇ ਲੋਕ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ।

== ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨ==

[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਵਿੱਚ ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ਟੀਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਾੜ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਸੰਨ 100 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਮੱਠ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ [[ਗੋਰਖਨਾਥ]] ਦੇ ਸਾਥੀ ਰਿਹਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਨ ਪਾੜ ਕੇ ਮੁੰਦਰਾਂ ਪਾ ਲੈਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੰਨ-ਪਾਟੇ ਜੋਗੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;ref40yileb&quot;&gt;[http://books.google.com/books?id=DXPa3jZDQZUC Gorakhnāth and the Kānphaṭa Yogīs], George Weston Briggs, Motilal Banarsidass Publishers, 1938, ISBN 9788120805644, ''... The Kanphatas possess many monasteries ... but that at Tilla, in the Panjab, is generally considered to be the chief seat of the Gorkhnathis ...''&lt;/ref&gt; ਜੋਗੀ ਅਕਸਰ ਇੱਥੇ ਆਪਣੇ ਡੇਰੇ ਲਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਸਵੇਰੇ ਦੇ ਵਕਤ [[ਸੂਰਜ]] ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਅਕਬਰ]] ਵੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਇਸ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਆਏ ਸਨ।&lt;ref name=&quot;ref94gigeq&quot;&gt;[http://books.google.com/books?id=GQTABKAGaVgC Culture and customs of Pakistan], Iftikhar Haider Malik, Greenwood Publishing Group, 2006, ISBN 9780313331268, ''... The temple and adjacent complex at Tilla Jogian ... was a bustling religious center ... Tilla Jogian, like Pir Kattas, was a Brahminical seminary with extensive residences around, and had been visited by Emperor Akbar ...''&lt;/ref&gt; ਇੱਥੇ ਅੱਜ ਵੀ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਮਘਟਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਿੰਨ ਗ਼ੁਸਲਖ਼ਾਨੇ ਅਤੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਬੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਵੀ ਪਾਣੀ-ਵੰਡ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਹੈ।

== ਹੀਰ ਅਤੇ ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ==

[[ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰੀਤ-ਕਿੱਸਾ [[ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ|ਹੀਰ]] ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੀਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤਿਲਮਿਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਰਾਂਝਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਹਿੰਦੂ ਮੱਠ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਗੋਰਖਨਾਥ ਦੇ ਹੋਰ ਚੇਲਿਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਕੰਨ ਵੀ ਪੜਵਾ ਲਏ ਸਨ।&lt;ref name=&quot;ref06qocax&quot;&gt;[http://books.google.com/books?id=EUPc5pDWKikC The social space of language: vernacular culture in British colonial Punjab], Farina Mir, University of California Press, 2010, ISBN 9780520262690, ''... A fourth locale, Tilla Jogian, is the location of Gorakhnath's dera (monastery) and the site of Ranjha's transformation into a yogi ...''&lt;/ref&gt; 
== ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ ==
*[[ਲੂਣ ਕੋਹ]] 
*[[ਪੋਠੋਹਾਰ]] 
*[[ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ]]

== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==
*[http://www.youtube.com/watch?v=n9KXghev3_c ਯੂਟਿਊਬ ਉੱਤੇ ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ ਦੀ ਸੈਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।]
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ)]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੋਠੋਹਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਹਾੜ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ-ਅਸਥਾਨ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਾਰਮਿਕ ਪਹਾੜ ਥਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਹਾੜ]]</text>
      <sha1>jsbb8ledp2n7jzjw4o6pnyb620img3s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28888</id>
    <revision>
      <id>610325</id>
      <parentid>610108</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:12:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਸਰਹੰਦ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50857" xml:space="preserve">ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। 

== ਪੰਜਾਬ ==

=== ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ===
[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਰਾਏ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟਲ ਰਾਏ ਜੀ]] 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ '|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਮਹਿਲ|ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਮਹਿਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ]]
* [[ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ(ਸੰਤੋਖਸਰ)|ਸੰਤੋਖਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਭਾ ਭਾਈ ਸਾਲ੍ਹੋ ਜੀ]] 
* [[ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਲੋਹਗੜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਦੀਵਾਨ ਅਸਥਾਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਲਾਹ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ) ਦੇ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਵੇਰਕਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਤਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ)]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਨ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ [[ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਰਾਗੜੀ ਸਾਹਿਬ, ਟਾਊਨ ਹਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਤੂਤ ਸਾਹਿਬ]] ਜਸਪਾਲ ਨਗਰ ਐਸਡਬਲਿਊ ਰੋਡ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ]] 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪਿੰਡ ਮਹਿਤਾ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸੰਪ੍ਰਦਾਯ - ਭਿੰਡਰਾਂ)

=== '''ਤਰਨਤਾਰਨ''' ===

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਝੂਲਣੇ ਮਹਿਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਤਰਨਤਾਰਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਬਾ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]]

=== ਸੰਗਰੂਰ ===
[[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰ ਸਾਗਰ, ਸਾਹਿਬ]] ਮਸਤੂਆਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਤਰਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਕੁਨਰਾਂ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੈਮਬੋਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਲੌਂਗੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁੱਲੇ ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕੋਈ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸੰਗਰੂਰ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਬਾਲੀਆਂ, ਸੰਗਰੂਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ, ਮੂਲੋਵਾਲ]], ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਮਿਠਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਮੂਲੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਰਾਜੋਮਾਜਰਾ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਜਹਾਂਗੀਰ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਝਾੜੋਂ - ਹੀਰੋ, ਚੀਮਾ, ਸੁਨਾਮ, ਸੰਗਰੂਰ

=== ਬਰਨਾਲਾ ===
[[ਬਰਨਾਲਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਪੱਕਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਹੰਢਿਆਇਆ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਕਾਚਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਹੰਢਿਆਇਆ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੜੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਹੰਢਿਆਇਆ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਢਿਲਵਾਂ
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਸੇਖਾ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਫਰਵਾਹੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਮਾਹਲ ਕਲਾਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ, ਪਿੰਡ ਕੁਤਬਾ (ਬਾਹਮਣੀਆ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]], ਪਿੰਡ ਗਹਿਲ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਸੋਹੀਆਣਾ]] ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਪਿੰਡ [[ਧੌਲਾ]]

=== ਮਾਨਸਾ ===

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੂਲੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਮੋਗਾ ===

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਰੋਲੀ ਭਾਈ ਕੀ]] 

=== ਬਠਿੰਡਾ ===
[[ਬਠਿੰਡਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤਾ ਭਾਈ ਕਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰੂਪਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੱਕ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਕੇ (ਕੋਠੇ-ਗੁਰੂ)]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਕੋਟ ਸ਼ਮੀਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਮਹਿਰਾਜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਨਥਾਣਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਜੀ ਰਤਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਪੱਕਾ ਕਲਾਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਾਜਾਕ]]
* [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਬੀੜ ਬਹਿਮਨ]]

=== ਫਰੀਦਕੋਟ ===
[[ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੰਗਸਰ]], ਜੈਤੋ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਢਾਬ, ਪੁਲੀਟੀਕਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਰਗਾੜੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਬੂ ਮਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਾਹਿਬ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ ,
* [[ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਈ ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ===
ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਿਠਾ ਟਿਵਾਣਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰੀਆਂਵਾਲਾ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਕੰਗਮਾਈ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਜ਼ਾਹਰਾ ਜ਼ਹੂਰ, ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਹੀਰਾਂ

=== ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ===
[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਬਜ਼ੀਦਪੁਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਹਿਨ ਸਾਹਿਬ ਸੱਚੀ ਮੰਜੀ]]

=== ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ===
[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਬਾਰਾਤ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਠ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁਰਜ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਜਲੰਧਰ ===
[[ਜਲੰਧਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੌ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪੰਜਵੀਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ|ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਮ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਿਲ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਗਹਲਰੀ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੱਲ੍ਹਣ ਸਾਹਿਬ

=== ਨਕੋਦਰ ===
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਹਸਪਤਾਲ ਸੜਕ ਨਕੋਦਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਮਹਿਤਪੁਰ ਅੱਡਾ ਨਕੋਦਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਮਾਲੜੀ ਸਾਹਿਬ (ਨਕੋਦਰ)

=== ਰੂਪਨਗਰ ===
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕਮਲ, [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ Patalਪੁਰi, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ : - ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ, ਰੂਪਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ, ਪਿੰਡ : - ਬਿੰਦਰਖ, ਰੂਪਨਗਰ
* ਵਿਰਾਸਤ - ਏ- ਖਾਲਸਾ, ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਜੀ - ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ

=== ਸਰਹੰਦ ===
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋਤੀ ਸਵਰੂਪ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਾਹਮਣੇ
'''ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ'''

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ]]

== ਕਪੂਰਥਲਾ ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਖਚੈਨਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਸਟੇਟ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਬਲੇਰ ਖਾਨ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]]

=== ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ===
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੱਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਠੜੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਰਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਜੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਘਾਟ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਤਰਜਾਮਤਾ ਜੀ]]

=== ਲੁਧਿਆਣਾ ===
* [[ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਨੋਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਮੱਲ੍ਹਾ]]
* [[ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲਮਗੀਰ]]
* [[ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਮਸਰ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕੰਵਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ 'ਚੇਲਾ' ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗਨੀ ਖਾਨ ਨਬੀ ਖਾਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸਰ, ਕਾਊਂਕੇ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਟਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਹੇਹਰਾਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਏਕੋਟ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਚਕਰ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋੜਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂਸਰ ਸੁਧਾਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਮੰਡਿਆਣੀ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਇਯਾਲੀ ਕਲਾਂ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਠੱਕਰਵਾਲ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਰਤਨ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ ਚਮਿੰਡਾ]]

*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਜਗਰਾਉ, ਲੁਧਿਆਣਾ (ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ)]]

=== ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੁਹਾਲੀ) ===
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਬ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]] 
*[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲੰਬਿਆ ਵਾਲੇ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾ ਧੰਨ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 3B2, ਮੋਹਾਲੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦਾਂ, ਸੋਹਾਣਾ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਫੇਸ 8]]
*[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਹੀਦਾ ਢੱਕੀ ਸਾਹਿਬ ਸੈਕਟਰ 82]]

=== ਨੰਗਲ ===
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਭੋਰੇ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਪਟਿਆਲਾ ===
* ਚੌਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰਾਮਕਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪਟਿਆਲਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਅਜੇਪਾਲ ਸਿੰਘ]], [[ਨਾਭਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਹਾਦਰਗੜ੍ਹ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੇਲ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੋਤੀ ਬਾਗ਼ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਜੀ]]

=== ਰੋਪੜ ===
[[ਤਸਵੀਰ:ਸਤਲੁਜ S058.jpg| ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ Tibi ਸਾਹਿਬ ਨਦੀ [[ਸਤਲੁਜ]] [[ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ|thumb|ਰੋਪੜ]]|link=Special:FilePath/ਸਤਲੁਜ_S058.jpg]]
[[ਤਸਵੀਰ:outside.jpg|thumb|ਤੱਕ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ enterance|ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਹੈ|link=Special:FilePath/Outside.jpg_ਤੱਕ_ਸ਼੍ਰੀ_ਟਿੱਬੀ_ਸਾਹਿਬ_ਗੁਰਦੁਆਰਾ_enterance]]
[[ਤਸਵੀਰ:ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ inside.jpg| ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|link=Special:FilePath/ਸ਼੍ਰੀ_ਟਿੱਬੀ_ਸਾਹਿਬ_ਗੁਰਦੁਆਰਾ_inside.jpg]]
 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਕੱਤਰੇਤ, ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਕਤਲਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ]]
* [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ#ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸੋਲਖੀਆਂ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾਨਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ===
ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਮੁਕਤਸਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੀ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ
*ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਨ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੰਬੂ ਸਾਹਿਬ
*ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇਵਾਂ ਜੀ 
* ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬਸਰ ਸਾਹਿਬ
*ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਤਣਸਰ ਸਾਹਿਬ 
*ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ 

=== ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ) ===
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ  ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਉੜਾਪੜ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਹਕੀਮਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨਕੰਵਲ ਸਾਹਿਬ,  ਜੀਂਦੋਵਾਲ, ਬੰਗਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਪਲਾਹ, ਸੋਤਰਾਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੰਡਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਧਵਾਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਿੱਖ, ਹਿਆਲਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਜੀ, ਚਾਂਦਪੁਰ ਰੁੜਕੀ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ)]]

=== ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ===
[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੂਨੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ,
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੈਨਵੀਨ ਪ੍ਰਤਖ]], ਸੈਕਟਰ - 12, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ,
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ]], ਸੈਕਟਰ - 8, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ,
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]], ਸੈਕਟਰ - 34, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 

== ਦਿੱਲੀ ==

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਦਿੱਲੀ]] 
* [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] 
* ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਟਿੱਲਾ
* ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਬਾਲਾ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਪਿਆਓ]] 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ]] 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ]] 

== ਅਸਾਮ ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਰਛਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧਾਨਪੁਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧੁਬਰੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾਜੀ, ਚਪਾਰਮੁਖ, ਨਾਗਾਓਂ, ਅਸਾਮ

== ਸਿੱਕਿਮ ==

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਲਾਮਾ]] 

== ਝਾਰਖੰਡ ==

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਕੇਦਲੀ ਕਲਾਂ]]

== ਬਿਹਾਰ ==
ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]]
* ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ - ਪਟਨਾ
* [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]], [[ਪਟਨਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਈ ਘਾਟ]], ਪਟਨਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ]] - ਪਟਨਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਘਾਟ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪਟਨਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਲ ਲੀਲਾ ਮੈਨੀ ਸੰਗਤ]] 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਕਸਾਲ ਸੰਗਤ - ਸਾਸਾਰਾਮ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਬਾਗ - ਸਾਸਾਰਾਮ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਾਚਾ ਫਗੂ ਮਲ - ਸਾਸਾਰਾਮ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕੀ ਸੰਗਤ – ਮੁੰਗੇਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ - ਗਯਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਚੌਕੀ - ਭਾਗਲਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ - ਲਕਸ਼ਮੀਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੰਭਾ ਪਾਕਾ - ਨੇੜੇ ਦੇ ਟਾਂਡਾ

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮੋਲਾਰਬੰਦ, ਬਦਰਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਆਦਰਸ਼ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਕੰਪੈਰੇਟਿਵ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਪਾਰਕ, ਖਾਨਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460

== ਗੁਜਰਾਤ ==
ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ ਓਧਵ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਨੀ (ਵਡੋਦਰਾ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜੀ (ਵਡੋਦਰਾ)
ਈਐਮਈ ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਫੌਜ) (ਵਡੋਦਰਾ)
ਏਅਰਫੋਰਸ ਮਾਕੁਰਪੁਰਾ 'ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਵਡੋਦਰਾ)

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ,ਲਖਪਤ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ,ਲਖਪਤ]] 

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਸੂਰਤ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਧਾਮ, ਥਲਤੇਜ਼ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸਰਸਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਇਸਨਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮਣੀਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਸਾਹੇਬਜੀ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦੁਧੇਸ਼ਵਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੀ - ਵਾਰਡ, ਸਰਦਾਰ ਨਗਰ, ਨਰੋਦਾ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਜਕੋਟ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਰੀ ਲਖਪਤਸਾਹਿਬ, ਪੋਰਟਲਖਪਤ (ਕੱਛ, ਗੁਜਰਾਤ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭਾਈ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬਏਤ ਦਵਾਰਕਾ (ਦਵਾਰਕਾ, ਗੁਜਰਾਤ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਤਰਸਾਲੀ (ਵਡੋਦਰਾ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਰੁਚ

== ਹਰਿਆਣਾ ==
* ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ]] 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ ਅੰਬਾਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਬਾਗ ਅੰਬਾਲਾ
* ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ
* ਸੀਸਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, [[ਅੰਬਾਲਾ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਤਿਸੰਗ ਸਾਹਿਬ - ਅੰਬਾਲਾ
* ਪੰਜੋਖੜਾ ਸਾਹਿਬ
* ਗੈਂਦਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਭਾਨੋਖੇੜੇ ਅੰਬਾਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਸੰਧ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਾਸਟ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿੰਜੌਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿਹੋਵਾ
* [[ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪੰਚਕੂਲਾ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, [[ਕਰਨਾਲ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਪਾਲ ਮੋਚਨ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 10 - ਜਗਾਧਰੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ - ਕੈਥਲ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿੰਮ ਸਾਹਿਬ, ਕੈਥਲ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੌੜਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ, ਰੋਹਤਕ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ – ਸੁਲਹਾਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਰਦੋਨ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਧ ਬਟੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਘਾਟ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੋਰਮਾਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ - ਚੋਰਮਾਰ ਖੇੜਾ ਸਿਰਸਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ - ਪਾਰਥ ਪਲਾਟ - ਚੀਕਾ - ਕੈਥਲ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸੋਹਣਾ (ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ NIT ਕੋਈ -5 ਫਰੀਦਾਬਾਦ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸਰਸਾ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਰਸਾ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਿਰਸਾ

== ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ==
* [[ਮਨੀਕਰਨ#ਮਨੀਕਰਨ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|ਮਨੀਕਰਨ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੋਂਟਾ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਗਾਣੀ ਸਾਹਿਬ]] ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]]
* [[ਚੈਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਜਿਲਾ [[ਸੋਲਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ -, ਨਦੌਣ ਜਿਲਾ ਕਾਂਗੜਾ ਮੰਡੀ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ
* ਰਵਾਲਸਰ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ ਮਨੀਕਰਨ ਜਿਲਾ ਕੁੱਲੂ
* [[ਬੜੂ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ ਸਿਰਮੌਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਾਹਿਬ - ਮੰਡੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ - ਨਾਹਨ
* ਗੁਰੂ ਕਾ ਲਾਹੌਰ - ਬਿਲਾਸਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਥਰ ਸਾਹਿਬ, (ਲੇਹ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਕੋਠਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਜਿਲ੍ਹਾ ਮੰਡੀ
* [[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਵਡਭਾਗ ਸਿੰਘ]] 
== ਕਰਨਾਟਕ ==
[[ਕਰਨਾਟਕ]] ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਝੀਰਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਦਰ]]
ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ * [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]], ਵੱਡਾ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮਾਤਾ ਭਾਗੋ ਜੀ ਤਪੋਸਥਾਨ]], [[ਜਨਵਾੜਾ (ਬਿਦਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ) ਕਰਨਾਟਕ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ]], [[ਬਿਦਰ ਕਰਨਾਟਕ]]

== ਕਸ਼ਮੀਰ ==
ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* ਛਟੀ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਸ਼ਮੀਰ &lt;ref&gt;[http://wwwangelfirecom/ca6/gurdwaraworld/kashmirhtml Angelfirecom ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਮਾਤਨ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ, ਪਿੰਡ ਬੀਗ ਬੀਆਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਲਾਮ ਪੁਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਸਿੰਘਪੁਰਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਠਾਰ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਬਾਰਾਮੂਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਚਰਨ ਅਸਥਾਨ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ - ਅਨੰਤਨਾਗ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਰੈਣਾਵਾੜੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਥੇਰ ਸਾਹਿਬ, ਲੇਹ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬੰਗਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਗਤ

== ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ==
ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਘਾਟ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ]]
* [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨੰਦੇੜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੀਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੱਲ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਗੀਨਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਗਤ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਕਰ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜਹਾਦ ਦਰਬਾਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦਧਾਮ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਨੰਦੇੜ

ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਤਿਗਨੇ ਨਗਰ, ਪੂਨਾ ਪੂਨਾ ਦਾਕੋਈ 1
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਲਬਾ ਦੇਵੀ, ਮੁੰਬਈ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦਾਦਰ, ਮੁੰਬਈ
* ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ (ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਮਾਤੁੰਗਾ ਮੱਧ - ਮੁੰਬਈ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਖਾਰ, ਮੁੰਬਈ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਧਨਪਠੋਹਰ, ਸਾਂਤਾਕਰੂਜ਼ (ਵੈਸਟ), ਮੁੰਬਈ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਮਲਾਡ, ਮੁੰਬਈ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਾ, ਪੋਬਾਈ (ਹੀਰਾਨੰਦਾਨੀ) 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਟੈਗੋਰ ਨਗਰ, - ਵਿਖਰੋਲੀ ਈਸਟ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਚੌਕ, ਭਾਂਡੂਪ ਪੱਛਮ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ, ਅਮਰ ਨਗਰ, - ਭਾਂਡੂਪ ਕੰਪਲੈਕਸ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ, ਆਗਰਾ ਰੋਡ – ਐਲ ਬੀ ਐਸ ਮਾਰਗ, ਮੁਲੁੰਡ ਪੱਛਮ 
* ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਯੂਥ ਸਰਕਲ - ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ 
* ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ (ਵੈਸਟ) ਮੁੰਬਈ - 82 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੀ ਬੀ ਰੋਡ, ਥਾਨੇ (ਪੱਛਮ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਮੈਰਤਾਨ ਪੂਰਬੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਹਾਈਵੇ ਥਾਨੇ (w)
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ]] &lt;ref&gt;[ http://wwwsachkhanddarbarwebscom/{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ]&lt;/ref&gt;
ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ * ਸੁਪਰੀਮ ਕਸਲ
[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਵਾਸ਼ੀ, ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ]

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਜੰਗਲ - (ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ), ਪੂਨਾ ਕੈਂਪ ਪੂਨਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਕਰੁਦੀ - ਪੂਨਾ (ਮੋਨ ਬਾਬਾ ਦਾ ਆਸ਼ਰਮ)

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੀਰਾ ਰੋਡ, ਮੁੰਬਈ &lt;ref&gt;[ http://wwwmira-roadcom/1_29_Gurdwara-Guru-nanak-Darbarhtml{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} mira - roadcom ]&lt;/ref&gt;
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਮਬਾਗ - 4, ਕਲਿਆਣ (ਪੱਛਮ) - 421301]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸੰਗਤ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ 
* ਰਾਓਲੀ ਕੈਂਪ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਜੀਟੀਬੀ) ਨਗਰ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ

* ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ - ਸੀਯੋਨ, ਐਨਆਰ ਗੁਰੂਕਿਰਪਾ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ
* ਖਾਲਸਾ ਸਭਾ – ਮਾਤੁੰਗਾ ਰੋਡ ਮਹਿੰਮ

== ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ==
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਤਲਾਮ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਹਮੀਦੀਆ ਰੋਡ, ਭੋਪਾਲ
* ਬਾਬਾ ਸਿਆਮਦਾਸ ਮਾਧਵਦਾਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਮੋਹਨ ਜਾਗਿਆਸੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ ਈਦਗਾਹ ਹਿੱਲਜ਼, ਭੋਪਾਲ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਦੀ ਛੋੜ, ਗਵਾਲਿਅਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜਘਾਟ ਸੰਗਤ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ, ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਮਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਤਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਤਹਾਸਿਕ, ਹੋਸੰਗਾਬਾਦ ਐਮ ਪੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗਵਾਰੀਘਾਟ ਸੰਗਤ, ਜਬਲਪੁਰ 
* ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਮਾਂਡਲਾ
* ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਿੰਧੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਰੋਜਨੀ (ਜਿਲਾ - ਵਿਦਿਸ਼ਾ) ਐਮ ਪੀ
* ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਰੇਵਾ, ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਡਵੀਜਨਲ ਦੇਵਾਸ) ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਾਟਾ ਬੰਦੀ ਚੋਰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਕਿਲਾ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਯਾਤਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)

== ਉੜੀਸਾ ==
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਗੂ ਗਵਣਤ - ਪੁਰੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾਤਣ ਸਾਹਿਬ, ਕਟੱਕ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਗਾਂਧੀ ਰੋਡ, ਰੁੜਕੇਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸੈਕਟਰ 18, ਰੁੜਕੇਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਵੇਦ ਵਿਆਸ, ਰੁੜਕੇਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ - ਸਿਵਲ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ, ਰੌੜਕੇਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਸੜਕ, ਖਰਿਆਰ ਸੜਕ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਰੋਡ, ਬਰਜਰਾਜਨਗਰ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਰੋਡ, ਝਾਰਸੂਗੁਡਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਆਰਤੀ ਸਾਹਿਬ - ਨੇੜੇ ਚਾਨਣ ਹਾਊਸ, ਪੁਰੀ

== ਰਾਜਸਥਾਨ ==
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਬੂਤਰ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਦੂਦਵਾਰਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਹਾਵਾ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਸ਼ਕਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲਾਇਤ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੰਗਾ ਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜੇਨਗਰ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਦੀਪਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਣੀਬਾਜ਼ਾਰ ਬੀਕਾਨੇਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੈਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੈਤਸਰ, ਸੰਗਰੂਰ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਸਨ ਪਹਾੜੀ, ਜੋਰਹੇਦਾ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਤਿਸੰਗ ਸਭਾ, ਰਾਮਨਗਰ - ਨੰਦਪੁਰੀ - ਗੋਬਿੰਦਪੁਰੀ, ਜੈਪੁਰ - 302019 (ਮੁਕੰਮਲ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ 12 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 04,30 ਘੰਟੇ - 05,45 ਘੰਟੇ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਭ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਹਨ : 9414061398)
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਲਿ, ਬੀਕਾਨੇਰ
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਆਸ ਕਾਲੋਨੀ, ਬੀਕਾਨੇਰ

== ਉਤਰਾਖੰਡ ==
ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਉਤਰਾਖੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਮੱਤਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨਾਨਕਮੱਤਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੇਮ ਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੌੜੀ ਗੜਵਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਿਪਲੀ ਵਿੱਚ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ ,ਬਿਜੌਲੀ , ਪਿੰਡ ਬਿਜੌਲੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ , ਪਿੰਡ ਹਲੂਣੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]]

== ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿੰਤਾਹਰਨ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ, ਸਰਸਈਆ ਘਾਟ]] - [[ਕਾਨਪੁਰ]] &lt;ref&gt;http://kanpurcityliveblogspotin{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ - ਵਾਰਾਣਸੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਈ ਵੱਧ - ਆਗਰਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕਾ ਸੰਗਤ - ਅਲਾਹਾਬਾਦ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਬਰੇਲੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮਾਡਲ ਕਸਬੇ]] - ਬਰੇਲੀ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ, ਜਨਕਪੁਰੀ]] - ਬਰੇਲੀ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨਗਰ, ਸੰਜੇ]] - ਬਰੇਲੀ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] - ਪਿੰਡ, [[ਚੰਪਾਵਤ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦੁਪਿਹਰ ਦੇ]] ਪਿੰਡ - [[ਗੜ੍ਹਮੁਕਤੇਸ਼ਵਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਧੀਵਾਲਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - ਬਾਬਾਪੁਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਪੁਰi ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - [[ਟਾਂਡਾ, ਰਾਮਪੁਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - [[ਨਵਾਬਗੰਜ, ਬਰੇਲੀ|ਨਵਾਬਗੰਜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ]] - ਕਾਸ਼ੀਪੁਰ,
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਗੋਬਿੰਦਸਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - ਨਵਾਬਗੰਜ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਸਿਕੰਦਰਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਵਾਰਾਣਸੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ]]
* [[ਛੋਟਾ ਮਿਰਜ਼ਪੁਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੋਟੀ ਸੰਗਤ]] - ਨੂੰ ਵਾਰਾਣਸੀ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਗ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - ਕਾਨਪੁਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਟੀ ਟੋਲਾ]] - [[ਇਟਾਵਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਪ ਅਸਥਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ]] - [[ਜੌਨੂਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਜੌਨੂਪੁਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਪਾਦੁਕਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਤੇ 9]]
* [[ਨਿਜ਼ਮਬਾਦ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] - [[ਅਯੁੱਧਿਆ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਧ ਜੀ, [[ਲਖਨਊ]]

== [[ਮਥੁਰਾ]] ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਗੀਚੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੌ ਘਾਟ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਾਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹਸਤਿਨਾ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ (ਮੇਰਠ)]]

== ਨਾਨਕਮੱਤਾ ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਡਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁਧ ਵਾਲਾ ਖੂਹ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ]] [[ਹਲਦੌਰ]]

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}</text>
      <sha1>6kssw68knrgn83gp3gpmz9mxrzs7ak3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਦ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29305</id>
    <revision>
      <id>610316</id>
      <parentid>361132</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:59:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3572" xml:space="preserve">{{ ਬੇ-ਹਵਾਲਾ }}
'''ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਦ''' ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਹੈ।

ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ 'ਸ਼ਾਦ' ਦਾ ਜਨਮ 12 ਨਵੰਬਰ 1943 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦਾਨ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਐਮ.ਏ. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਲਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖੇ। ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 6 ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ 27 ਨਾਵਲ ਲਿਖੇ ਹਨ।

=== ਨਾਵਲ ===
{|
|-
|
*[[ਕੁੱਤਿਆ ਵਾਲੇ ਸਰਦਾਰ]]
*[[ਮੁੱਲ ਵਿਕਦੇ ਸੱਜਣ|ਮੁੱਲ ਵਿਕਦਾ ਸੱਜਣ]]
*[[ਇਸ਼ਕ]]
*[[ਧਰਤੀ ਧੱਕੇਲ ਸਿੰਘ|ਧਰਤੀ ਧੱਕ ਸਿੰਘ]]
*[[ਦਿਲ ਦਰਿਆ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਡੂੰਘੇ]]
*[[ਕਿਸ ਨੂੰ ਮੰਦਾ ਆਖਿਐ]]
*[[ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ]]
*[[ਸਿੱਖ਼]]
*[[ਖਾਲਸਾ]]
*[[ਰੋਹੀ ਦਾ ਫੁੱਲ]]
*[[ਨੂਰੀ]]

*[[ਕੋਰਾ ਬਦਨ]]
*[[ਸੰਧੂਰੀ ਅੰਬੀਆਂ]]
|-
*[[ਕਾਲੀ ਬੋਲੀ ਰਾਤ ]]
*[[ਹੀਰੋ ]]
*[[ਤੇਰਾ ਕੀਆ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ ]]
*[[ਰੂਹ ਦੇ ਹਾਣੀ]]
*[[ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ]]
*[[ਪਾਪੀ ਪਾਪ ਕਮਾਂਵਦੇ]]
*[[ਬਾਝ ਭਰਾਵਾਂ ਸੱਕਿਆਂ]]
*[[ਮੇਰੀ ਮਹਿੰਦੀ ਦਾ ਰੰਗ ਉਦਾਸ]]
*[[ਬੰਜਰ ਧਰਤੀ ਟਹਿਕਦਾ ਫੁੱਲ]]
*[[ਅੱਖਾਂ ਦੇਖ ਨਾਂ ਰੱਜੀਆਂ]]
*[[ਲਾਲੀ]]
*[[ਰੰਗ ਤਮਾਸ਼ੇ]]
*[[ਰਾਤਾਂ ਕਾਲੀਆਂ ਕੱਲੀ ਨੂੰ ਡਰ ਆਵੇ]]
*[[ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਪਹਿਰ ਦਾ ਤੜਕਾਊ]]
|}

===ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ===
{|
|-
|
*[[ਦੁਖਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਸੁਖ ਦੀਆਂ ਕਿੱਸੇ ਜੋੜ ਜਹਾਨ ਸੁਣਾਵਦਾ ਈ]](2011)
*[[ਗੋਰਾ ਰੰਗ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦਾ ਰੇਤਾ ]](1977)
*[[ਸੈਦਾ ਜੋਗਣ ]](1973)
*[[ਮੋਰਨੀ ]](1970)
*[[ਖੱਟ ਕੇ ਲਿਆਂਦਾ ਟੱਲ]](1971)
*[[ਕੱਚੀ ਸੜਕ ਦਾ ਗੀਤ ]](1969)
&lt;/div&gt;

== ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ==
{|
|-
|
*[[ਕੁੱਲੀ ਯਾਰ ਦੀ]]
*[[ਸੱਚਾ ਤੇਰਾ ਰੂਪ]]
*[[ਧਰਤੀ ਸਾਡੀ ਮਾਂ]]
*[[ਗਿੱਧਾ]]
*[[ਵੈਰੀ]] 
*[[ਲਾਲੀ]]
*[[ਸੈਅਦਾ]] 
*[[ਜੋਗਨ]]
*[[ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ]]

|}

==ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ==
{|
|-
|
*[[ਕੋਰਾ ਬਦਨ]]
*[[ਹਿੰਮਤ ਔਰ ਮਿਹਨਤ]]
*[[ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਦੇਵੀ]]
|}
==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਅਧਾਰ}}
{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਵਲਕਾਰ]]</text>
      <sha1>kopfefnfbl4xbpyba9is4jfpm91ec1a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610318</id>
      <parentid>610316</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:02:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <comment>+ ਹਵਾਲਾ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3649" xml:space="preserve">{{ ਬੇ-ਹਵਾਲਾ }}
'''ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਦ''' ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਹੈ।

ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ 'ਸ਼ਾਦ' ਦਾ ਜਨਮ 12 ਨਵੰਬਰ 1943 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦਾਨ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਐਮ.ਏ. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਲਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖੇ। ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 6 ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ 27 ਨਾਵਲ ਲਿਖੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cinemaazi.com/people/b-s-shaad|title=}}&lt;/ref&gt;

=== ਨਾਵਲ ===
{|
|-
|
*[[ਕੁੱਤਿਆ ਵਾਲੇ ਸਰਦਾਰ]]
*[[ਮੁੱਲ ਵਿਕਦੇ ਸੱਜਣ|ਮੁੱਲ ਵਿਕਦਾ ਸੱਜਣ]]
*[[ਇਸ਼ਕ]]
*[[ਧਰਤੀ ਧੱਕੇਲ ਸਿੰਘ|ਧਰਤੀ ਧੱਕ ਸਿੰਘ]]
*[[ਦਿਲ ਦਰਿਆ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਡੂੰਘੇ]]
*[[ਕਿਸ ਨੂੰ ਮੰਦਾ ਆਖਿਐ]]
*[[ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ]]
*[[ਸਿੱਖ਼]]
*[[ਖਾਲਸਾ]]
*[[ਰੋਹੀ ਦਾ ਫੁੱਲ]]
*[[ਨੂਰੀ]]

*[[ਕੋਰਾ ਬਦਨ]]
*[[ਸੰਧੂਰੀ ਅੰਬੀਆਂ]]
|-
*[[ਕਾਲੀ ਬੋਲੀ ਰਾਤ ]]
*[[ਹੀਰੋ ]]
*[[ਤੇਰਾ ਕੀਆ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ ]]
*[[ਰੂਹ ਦੇ ਹਾਣੀ]]
*[[ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ]]
*[[ਪਾਪੀ ਪਾਪ ਕਮਾਂਵਦੇ]]
*[[ਬਾਝ ਭਰਾਵਾਂ ਸੱਕਿਆਂ]]
*[[ਮੇਰੀ ਮਹਿੰਦੀ ਦਾ ਰੰਗ ਉਦਾਸ]]
*[[ਬੰਜਰ ਧਰਤੀ ਟਹਿਕਦਾ ਫੁੱਲ]]
*[[ਅੱਖਾਂ ਦੇਖ ਨਾਂ ਰੱਜੀਆਂ]]
*[[ਲਾਲੀ]]
*[[ਰੰਗ ਤਮਾਸ਼ੇ]]
*[[ਰਾਤਾਂ ਕਾਲੀਆਂ ਕੱਲੀ ਨੂੰ ਡਰ ਆਵੇ]]
*[[ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਪਹਿਰ ਦਾ ਤੜਕਾਊ]]
|}

===ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ===
{|
|-
|
*[[ਦੁਖਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਸੁਖ ਦੀਆਂ ਕਿੱਸੇ ਜੋੜ ਜਹਾਨ ਸੁਣਾਵਦਾ ਈ]](2011)
*[[ਗੋਰਾ ਰੰਗ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦਾ ਰੇਤਾ ]](1977)
*[[ਸੈਦਾ ਜੋਗਣ ]](1973)
*[[ਮੋਰਨੀ ]](1970)
*[[ਖੱਟ ਕੇ ਲਿਆਂਦਾ ਟੱਲ]](1971)
*[[ਕੱਚੀ ਸੜਕ ਦਾ ਗੀਤ ]](1969)
&lt;/div&gt;

== ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ==
{|
|-
|
*[[ਕੁੱਲੀ ਯਾਰ ਦੀ]]
*[[ਸੱਚਾ ਤੇਰਾ ਰੂਪ]]
*[[ਧਰਤੀ ਸਾਡੀ ਮਾਂ]]
*[[ਗਿੱਧਾ]]
*[[ਵੈਰੀ]] 
*[[ਲਾਲੀ]]
*[[ਸੈਅਦਾ]] 
*[[ਜੋਗਨ]]
*[[ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ]]

|}

==ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ==
{|
|-
|
*[[ਕੋਰਾ ਬਦਨ]]
*[[ਹਿੰਮਤ ਔਰ ਮਿਹਨਤ]]
*[[ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਦੇਵੀ]]
|}
==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਅਧਾਰ}}
{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਵਲਕਾਰ]]</text>
      <sha1>hebiug0j4h2a6enmgr517wayzlw5ev7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610319</id>
      <parentid>610318</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:03:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਜਨਮ 1943]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3690" xml:space="preserve">{{ ਬੇ-ਹਵਾਲਾ }}
'''ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਦ''' ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਹੈ।

ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ 'ਸ਼ਾਦ' ਦਾ ਜਨਮ 12 ਨਵੰਬਰ 1943 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦਾਨ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਐਮ.ਏ. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਲਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖੇ। ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 6 ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ 27 ਨਾਵਲ ਲਿਖੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cinemaazi.com/people/b-s-shaad|title=}}&lt;/ref&gt;

=== ਨਾਵਲ ===
{|
|-
|
*[[ਕੁੱਤਿਆ ਵਾਲੇ ਸਰਦਾਰ]]
*[[ਮੁੱਲ ਵਿਕਦੇ ਸੱਜਣ|ਮੁੱਲ ਵਿਕਦਾ ਸੱਜਣ]]
*[[ਇਸ਼ਕ]]
*[[ਧਰਤੀ ਧੱਕੇਲ ਸਿੰਘ|ਧਰਤੀ ਧੱਕ ਸਿੰਘ]]
*[[ਦਿਲ ਦਰਿਆ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਡੂੰਘੇ]]
*[[ਕਿਸ ਨੂੰ ਮੰਦਾ ਆਖਿਐ]]
*[[ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ]]
*[[ਸਿੱਖ਼]]
*[[ਖਾਲਸਾ]]
*[[ਰੋਹੀ ਦਾ ਫੁੱਲ]]
*[[ਨੂਰੀ]]

*[[ਕੋਰਾ ਬਦਨ]]
*[[ਸੰਧੂਰੀ ਅੰਬੀਆਂ]]
|-
*[[ਕਾਲੀ ਬੋਲੀ ਰਾਤ ]]
*[[ਹੀਰੋ ]]
*[[ਤੇਰਾ ਕੀਆ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ ]]
*[[ਰੂਹ ਦੇ ਹਾਣੀ]]
*[[ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ]]
*[[ਪਾਪੀ ਪਾਪ ਕਮਾਂਵਦੇ]]
*[[ਬਾਝ ਭਰਾਵਾਂ ਸੱਕਿਆਂ]]
*[[ਮੇਰੀ ਮਹਿੰਦੀ ਦਾ ਰੰਗ ਉਦਾਸ]]
*[[ਬੰਜਰ ਧਰਤੀ ਟਹਿਕਦਾ ਫੁੱਲ]]
*[[ਅੱਖਾਂ ਦੇਖ ਨਾਂ ਰੱਜੀਆਂ]]
*[[ਲਾਲੀ]]
*[[ਰੰਗ ਤਮਾਸ਼ੇ]]
*[[ਰਾਤਾਂ ਕਾਲੀਆਂ ਕੱਲੀ ਨੂੰ ਡਰ ਆਵੇ]]
*[[ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਪਹਿਰ ਦਾ ਤੜਕਾਊ]]
|}

===ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ===
{|
|-
|
*[[ਦੁਖਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਸੁਖ ਦੀਆਂ ਕਿੱਸੇ ਜੋੜ ਜਹਾਨ ਸੁਣਾਵਦਾ ਈ]](2011)
*[[ਗੋਰਾ ਰੰਗ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦਾ ਰੇਤਾ ]](1977)
*[[ਸੈਦਾ ਜੋਗਣ ]](1973)
*[[ਮੋਰਨੀ ]](1970)
*[[ਖੱਟ ਕੇ ਲਿਆਂਦਾ ਟੱਲ]](1971)
*[[ਕੱਚੀ ਸੜਕ ਦਾ ਗੀਤ ]](1969)
&lt;/div&gt;

== ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ==
{|
|-
|
*[[ਕੁੱਲੀ ਯਾਰ ਦੀ]]
*[[ਸੱਚਾ ਤੇਰਾ ਰੂਪ]]
*[[ਧਰਤੀ ਸਾਡੀ ਮਾਂ]]
*[[ਗਿੱਧਾ]]
*[[ਵੈਰੀ]] 
*[[ਲਾਲੀ]]
*[[ਸੈਅਦਾ]] 
*[[ਜੋਗਨ]]
*[[ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ]]

|}

==ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ==
{|
|-
|
*[[ਕੋਰਾ ਬਦਨ]]
*[[ਹਿੰਮਤ ਔਰ ਮਿਹਨਤ]]
*[[ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਦੇਵੀ]]
|}
==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਅਧਾਰ}}
{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਵਲਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1943]]</text>
      <sha1>bbyfr7ogigkj35p1f6sbo5pdz2pazix</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਰਤਨ ਟਾਟਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29338</id>
    <revision>
      <id>610309</id>
      <parentid>610267</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:19:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12896" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix   = 
| birth_name         = ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| name               = ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| honorific_suffix   = [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]], [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਈਟ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ, ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦਾ ਮੈਡਲ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦਿ ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ, ਫੈਲੋ ਆਫ਼ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
| image              = Ratan Tata photo.jpg
| caption            = 2010 ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| birth_date         = {{Birth date and age|1937|12|28|df=yes}}
| birth_place        = [[ਬੰਬੇ]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Kapoor |first1=Uday |title=Oral History of Ratan Tata|url=https://www.youtube.com/watch?v=7-ZbWV61uMs&amp;t=2m41s  |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/7-ZbWV61uMs |archive-date=2021-12-22 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Computer History Museum [live interview 19 January 2017]|access-date=12 September 2018}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]&lt;br /&gt;{{small|(ਮੌਜੂਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]])}}
| alma_mater         = [[ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ )
| occupation         = {{Hlist|ਕਾਰੋਬਾਰੀ|ਪਰਉਪਕਾਰੀ|ਨਿਵੇਸ਼ਕ}}
| title              = ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਮਰੀਟਸ, ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|title=Tata Sons Board replaces Mr. Ratan Tata as Chairman, Selection Committee set up for new Chairman via @tatacompanies|last=Tata.com|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161024215035/http://tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|archive-date=24 October 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| term               = (1991–2012) &lt;br /&gt;(2016–2017)
| predecessor        = [[ਜਹਾਂਗੀਰ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭਾਈ ਟਾਟਾ|ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ]]
| successor          = ਸਾਇਰਸ ਮਿਸਤਰੀ (2012 -2016) &lt;br /&gt; ਨਟਰਾਜਨ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰਨ (2017–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| parents            = ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| relations          = [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] 
| awards             = ਅਸਾਮ ਬੈਭਵ (2021)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008)&lt;br&gt;ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ (2006)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000)
}} 

'''ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੈ। ਉਹ 1990 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ, ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ, ਅੰਤਰਿਮ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | work=The Times of India | title=Ratan Tata is chairman emeritus of Tata Sons | access-date=11 January 2016 | archive-date=11 February 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211181424/http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Masani|first1=Zareer|title=What makes the Tata empire tick?|url=https://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|access-date=30 April 2016|work=The Independent (UK)|date=5 February 2015|archive-date=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601162559/http://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008), ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000), ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;List of Fellows&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |title=List of Fellows&amp;nbsp;— Royal Academy of Engineering |website=Raeng.org.uk |access-date=2 December 2015 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 

ਰਤਨ 1937 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਉਹ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |title=Leadership Team &amp;#124; Tata group |publisher=Tata.com |date=2012-12-28 |accessdate=2022-01-10 |archive-date=1 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200501051021/https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਉਹ 1961 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਫਲੋਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ ਅਤੇ [[ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼]] ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 60-65% ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==
{{Main|ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ}}
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬਈ, (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last1=Hollar |first1=Sherman |title=Ratan Tata |url=https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |access-date=12 September 2018 |archive-date=12 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912205527/https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਉਹ [[ਨਵਲ ਟਾਟਾ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਹੀਰਾਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਹੋਰਮੁਸਜੀ ਟਾਟਾ, ਵਿਆਪਕ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਰਤਨ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੂ 1948 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਤਨ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ, ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ,ਨਵਜਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ.ਐਨ. ਪੇਟਿਟ ਪਾਰਸੀ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite news|title=Ratan Tata rode the tiger economy and now he drives Jaguar|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=30 March 2008|last=Langley|archive-date=4 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004183508/http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੌਤੇਲਾ ਭਰਾ, ਨੋਏਲ ਟਾਟਾ (ਸਿਮੋਨ ਟਾਟਾ ਨਾਲ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ) ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|title=Thank you, Mr Tata, for thinking of the common man!|date=1 January 2008|work=[[Rediff.com]]|access-date=27 February 2018|archive-date=14 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714105501/http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਕੈਂਪੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ ਐਂਡ ਜੌਨ ਕੌਨਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਕਾਟਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ&lt;ref name=&quot;toitataschool&quot;&gt;{{cite news|title=Ratan Tata goes back to school|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725200328/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|url-status=dead|archive-date=25 July 2013|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Times of India]]|date=31 March 2009}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰਿਵਰਡੇਲ ਕੰਟਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite document|last1=Philip|first1=Handler|last2=Maddy|first2=Handler|date=June 2009|title=Ratan Tata '59: The Cornell Story|url=https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|journal=|access-date=12 March 2018|archive-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313031411/https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://issuu.com/riverdalecountryschool/docs/quadspring2010rev_1_/21|title=QUAD Spring 2010|work=Issuu|access-date=12 March 2018}}&lt;/ref&gt;

== ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ==
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2008 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1937]]</text>
      <sha1>ql9k5yrabuiepb8jnt3vyihk9fxpij2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610310</id>
      <parentid>610309</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:21:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14047" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix   = 
| birth_name         = ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| name               = ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| honorific_suffix   = [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]], [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਈਟ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ, ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦਾ ਮੈਡਲ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦਿ ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ, ਫੈਲੋ ਆਫ਼ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
| image              = Ratan Tata photo.jpg
| caption            = 2010 ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| birth_date         = {{Birth date and age|1937|12|28|df=yes}}
| birth_place        = [[ਬੰਬੇ]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Kapoor |first1=Uday |title=Oral History of Ratan Tata|url=https://www.youtube.com/watch?v=7-ZbWV61uMs&amp;t=2m41s  |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/7-ZbWV61uMs |archive-date=2021-12-22 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Computer History Museum [live interview 19 January 2017]|access-date=12 September 2018}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]&lt;br /&gt;{{small|(ਮੌਜੂਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]])}}
| alma_mater         = [[ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ )
| occupation         = {{Hlist|ਕਾਰੋਬਾਰੀ|ਪਰਉਪਕਾਰੀ|ਨਿਵੇਸ਼ਕ}}
| title              = ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਮਰੀਟਸ, ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|title=Tata Sons Board replaces Mr. Ratan Tata as Chairman, Selection Committee set up for new Chairman via @tatacompanies|last=Tata.com|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161024215035/http://tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|archive-date=24 October 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| term               = (1991–2012) &lt;br /&gt;(2016–2017)
| predecessor        = [[ਜਹਾਂਗੀਰ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭਾਈ ਟਾਟਾ|ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ]]
| successor          = ਸਾਇਰਸ ਮਿਸਤਰੀ (2012 -2016) &lt;br /&gt; ਨਟਰਾਜਨ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰਨ (2017–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| parents            = ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| relations          = [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] 
| awards             = ਅਸਾਮ ਬੈਭਵ (2021)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008)&lt;br&gt;ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ (2006)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000)
}} 

'''ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੈ। ਉਹ 1990 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ, ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ, ਅੰਤਰਿਮ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | work=The Times of India | title=Ratan Tata is chairman emeritus of Tata Sons | access-date=11 January 2016 | archive-date=11 February 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211181424/http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Masani|first1=Zareer|title=What makes the Tata empire tick?|url=https://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|access-date=30 April 2016|work=The Independent (UK)|date=5 February 2015|archive-date=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601162559/http://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008), ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000), ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;List of Fellows&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |title=List of Fellows&amp;nbsp;— Royal Academy of Engineering |website=Raeng.org.uk |access-date=2 December 2015 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 

ਰਤਨ 1937 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਉਹ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |title=Leadership Team &amp;#124; Tata group |publisher=Tata.com |date=2012-12-28 |accessdate=2022-01-10 |archive-date=1 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200501051021/https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਉਹ 1961 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਫਲੋਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ ਅਤੇ [[ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼]] ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 60-65% ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==
{{Main|ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ}}
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬਈ, (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last1=Hollar |first1=Sherman |title=Ratan Tata |url=https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |access-date=12 September 2018 |archive-date=12 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912205527/https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਉਹ [[ਨਵਲ ਟਾਟਾ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਹੀਰਾਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਹੋਰਮੁਸਜੀ ਟਾਟਾ, ਵਿਆਪਕ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਰਤਨ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੂ 1948 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਤਨ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ, ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ,ਨਵਜਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ.ਐਨ. ਪੇਟਿਟ ਪਾਰਸੀ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite news|title=Ratan Tata rode the tiger economy and now he drives Jaguar|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=30 March 2008|last=Langley|archive-date=4 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004183508/http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੌਤੇਲਾ ਭਰਾ, ਨੋਏਲ ਟਾਟਾ (ਸਿਮੋਨ ਟਾਟਾ ਨਾਲ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ) ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|title=Thank you, Mr Tata, for thinking of the common man!|date=1 January 2008|work=[[Rediff.com]]|access-date=27 February 2018|archive-date=14 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714105501/http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਕੈਂਪੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ ਐਂਡ ਜੌਨ ਕੌਨਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਕਾਟਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ&lt;ref name=&quot;toitataschool&quot;&gt;{{cite news|title=Ratan Tata goes back to school|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725200328/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|url-status=dead|archive-date=25 July 2013|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Times of India]]|date=31 March 2009}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰਿਵਰਡੇਲ ਕੰਟਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite document|last1=Philip|first1=Handler|last2=Maddy|first2=Handler|date=June 2009|title=Ratan Tata '59: The Cornell Story|url=https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|journal=|access-date=12 March 2018|archive-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313031411/https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://issuu.com/riverdalecountryschool/docs/quadspring2010rev_1_/21|title=QUAD Spring 2010|work=Issuu|access-date=12 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1959 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸੱਤ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|title=Harvard Business School Receives $50 Million Gift from the Tata Trusts and Companies|url=http://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|access-date=6 November 2018|archive-date=3 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103025715/https://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tata Hall HBS Named&quot;&gt;{{cite web|title=Tata Hall Dedicated at HBS|url=http://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|access-date=6 November 2018|date=10 December 2013|archive-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180813113828/https://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ==
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2008 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1937]]</text>
      <sha1>bp2if88lumkqd56byt3s0lcgj3zdydx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610311</id>
      <parentid>610310</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:24:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15696" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix   = 
| birth_name         = ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| name               = ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| honorific_suffix   = [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]], [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਈਟ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ, ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦਾ ਮੈਡਲ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦਿ ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ, ਫੈਲੋ ਆਫ਼ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
| image              = Ratan Tata photo.jpg
| caption            = 2010 ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| birth_date         = {{Birth date and age|1937|12|28|df=yes}}
| birth_place        = [[ਬੰਬੇ]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Kapoor |first1=Uday |title=Oral History of Ratan Tata|url=https://www.youtube.com/watch?v=7-ZbWV61uMs&amp;t=2m41s  |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/7-ZbWV61uMs |archive-date=2021-12-22 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Computer History Museum [live interview 19 January 2017]|access-date=12 September 2018}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]&lt;br /&gt;{{small|(ਮੌਜੂਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]])}}
| alma_mater         = [[ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ )
| occupation         = {{Hlist|ਕਾਰੋਬਾਰੀ|ਪਰਉਪਕਾਰੀ|ਨਿਵੇਸ਼ਕ}}
| title              = ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਮਰੀਟਸ, ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|title=Tata Sons Board replaces Mr. Ratan Tata as Chairman, Selection Committee set up for new Chairman via @tatacompanies|last=Tata.com|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161024215035/http://tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|archive-date=24 October 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| term               = (1991–2012) &lt;br /&gt;(2016–2017)
| predecessor        = [[ਜਹਾਂਗੀਰ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭਾਈ ਟਾਟਾ|ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ]]
| successor          = ਸਾਇਰਸ ਮਿਸਤਰੀ (2012 -2016) &lt;br /&gt; ਨਟਰਾਜਨ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰਨ (2017–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| parents            = ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| relations          = [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] 
| awards             = ਅਸਾਮ ਬੈਭਵ (2021)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008)&lt;br&gt;ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ (2006)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000)
}} 

'''ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੈ। ਉਹ 1990 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ, ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ, ਅੰਤਰਿਮ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | work=The Times of India | title=Ratan Tata is chairman emeritus of Tata Sons | access-date=11 January 2016 | archive-date=11 February 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211181424/http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Masani|first1=Zareer|title=What makes the Tata empire tick?|url=https://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|access-date=30 April 2016|work=The Independent (UK)|date=5 February 2015|archive-date=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601162559/http://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008), ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000), ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;List of Fellows&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |title=List of Fellows&amp;nbsp;— Royal Academy of Engineering |website=Raeng.org.uk |access-date=2 December 2015 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 

ਰਤਨ 1937 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਉਹ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |title=Leadership Team &amp;#124; Tata group |publisher=Tata.com |date=2012-12-28 |accessdate=2022-01-10 |archive-date=1 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200501051021/https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਉਹ 1961 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਫਲੋਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ ਅਤੇ [[ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼]] ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 60-65% ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==
{{Main|ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ}}
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬਈ, (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last1=Hollar |first1=Sherman |title=Ratan Tata |url=https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |access-date=12 September 2018 |archive-date=12 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912205527/https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਉਹ [[ਨਵਲ ਟਾਟਾ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਹੀਰਾਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਹੋਰਮੁਸਜੀ ਟਾਟਾ, ਵਿਆਪਕ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਰਤਨ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੂ 1948 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਤਨ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ, ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ,ਨਵਜਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ.ਐਨ. ਪੇਟਿਟ ਪਾਰਸੀ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite news|title=Ratan Tata rode the tiger economy and now he drives Jaguar|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=30 March 2008|last=Langley|archive-date=4 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004183508/http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੌਤੇਲਾ ਭਰਾ, ਨੋਏਲ ਟਾਟਾ (ਸਿਮੋਨ ਟਾਟਾ ਨਾਲ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ) ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|title=Thank you, Mr Tata, for thinking of the common man!|date=1 January 2008|work=[[Rediff.com]]|access-date=27 February 2018|archive-date=14 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714105501/http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਕੈਂਪੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ ਐਂਡ ਜੌਨ ਕੌਨਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਕਾਟਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ&lt;ref name=&quot;toitataschool&quot;&gt;{{cite news|title=Ratan Tata goes back to school|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725200328/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|url-status=dead|archive-date=25 July 2013|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Times of India]]|date=31 March 2009}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰਿਵਰਡੇਲ ਕੰਟਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite document|last1=Philip|first1=Handler|last2=Maddy|first2=Handler|date=June 2009|title=Ratan Tata '59: The Cornell Story|url=https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|journal=|access-date=12 March 2018|archive-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313031411/https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://issuu.com/riverdalecountryschool/docs/quadspring2010rev_1_/21|title=QUAD Spring 2010|work=Issuu|access-date=12 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1959 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸੱਤ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|title=Harvard Business School Receives $50 Million Gift from the Tata Trusts and Companies|url=http://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|access-date=6 November 2018|archive-date=3 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103025715/https://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tata Hall HBS Named&quot;&gt;{{cite web|title=Tata Hall Dedicated at HBS|url=http://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|access-date=6 November 2018|date=10 December 2013|archive-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180813113828/https://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਰਤਨ ਨੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਰੇਡੀਓ ਐਂਡ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ (ਨੇਲਕੋ) ਦਾ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;&gt;{{cite news|last1=Majumdar|first1=Shyamal|title=40 Years Ago... and Now: Ratan Tata increased dare quotient of Tata group|url=http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|access-date=29 April 2016|work=Business Standard|date=21 January 2015|archive-date=13 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160513222040/http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ratan Tata and NELCO Crucible&amp;nbsp;– The untold story.|url=https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|website=vivifychangecatalyst|date=11 October 2013|access-date=29 April 2016|archive-date=11 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161011222559/https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ==
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2008 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1937]]</text>
      <sha1>dla4nxu6w80exvxdwb3b4igwefw665y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610312</id>
      <parentid>610311</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:25:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16696" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix   = 
| birth_name         = ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| name               = ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| honorific_suffix   = [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]], [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਈਟ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ, ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦਾ ਮੈਡਲ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦਿ ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ, ਫੈਲੋ ਆਫ਼ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
| image              = Ratan Tata photo.jpg
| caption            = 2010 ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| birth_date         = {{Birth date and age|1937|12|28|df=yes}}
| birth_place        = [[ਬੰਬੇ]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Kapoor |first1=Uday |title=Oral History of Ratan Tata|url=https://www.youtube.com/watch?v=7-ZbWV61uMs&amp;t=2m41s  |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/7-ZbWV61uMs |archive-date=2021-12-22 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Computer History Museum [live interview 19 January 2017]|access-date=12 September 2018}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]&lt;br /&gt;{{small|(ਮੌਜੂਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]])}}
| alma_mater         = [[ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ )
| occupation         = {{Hlist|ਕਾਰੋਬਾਰੀ|ਪਰਉਪਕਾਰੀ|ਨਿਵੇਸ਼ਕ}}
| title              = ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਮਰੀਟਸ, ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|title=Tata Sons Board replaces Mr. Ratan Tata as Chairman, Selection Committee set up for new Chairman via @tatacompanies|last=Tata.com|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161024215035/http://tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|archive-date=24 October 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| term               = (1991–2012) &lt;br /&gt;(2016–2017)
| predecessor        = [[ਜਹਾਂਗੀਰ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭਾਈ ਟਾਟਾ|ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ]]
| successor          = ਸਾਇਰਸ ਮਿਸਤਰੀ (2012 -2016) &lt;br /&gt; ਨਟਰਾਜਨ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰਨ (2017–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| parents            = ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| relations          = [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] 
| awards             = ਅਸਾਮ ਬੈਭਵ (2021)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008)&lt;br&gt;ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ (2006)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000)
}} 

'''ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੈ। ਉਹ 1990 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ, ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ, ਅੰਤਰਿਮ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | work=The Times of India | title=Ratan Tata is chairman emeritus of Tata Sons | access-date=11 January 2016 | archive-date=11 February 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211181424/http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Masani|first1=Zareer|title=What makes the Tata empire tick?|url=https://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|access-date=30 April 2016|work=The Independent (UK)|date=5 February 2015|archive-date=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601162559/http://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008), ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000), ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;List of Fellows&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |title=List of Fellows&amp;nbsp;— Royal Academy of Engineering |website=Raeng.org.uk |access-date=2 December 2015 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 

ਰਤਨ 1937 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਉਹ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |title=Leadership Team &amp;#124; Tata group |publisher=Tata.com |date=2012-12-28 |accessdate=2022-01-10 |archive-date=1 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200501051021/https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਉਹ 1961 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਫਲੋਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ ਅਤੇ [[ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼]] ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 60-65% ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==
{{Main|ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ}}
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬਈ, (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last1=Hollar |first1=Sherman |title=Ratan Tata |url=https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |access-date=12 September 2018 |archive-date=12 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912205527/https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਉਹ [[ਨਵਲ ਟਾਟਾ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਹੀਰਾਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਹੋਰਮੁਸਜੀ ਟਾਟਾ, ਵਿਆਪਕ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਰਤਨ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੂ 1948 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਤਨ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ, ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ,ਨਵਜਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ.ਐਨ. ਪੇਟਿਟ ਪਾਰਸੀ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite news|title=Ratan Tata rode the tiger economy and now he drives Jaguar|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=30 March 2008|last=Langley|archive-date=4 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004183508/http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੌਤੇਲਾ ਭਰਾ, ਨੋਏਲ ਟਾਟਾ (ਸਿਮੋਨ ਟਾਟਾ ਨਾਲ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ) ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|title=Thank you, Mr Tata, for thinking of the common man!|date=1 January 2008|work=[[Rediff.com]]|access-date=27 February 2018|archive-date=14 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714105501/http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਕੈਂਪੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ ਐਂਡ ਜੌਨ ਕੌਨਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਕਾਟਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ&lt;ref name=&quot;toitataschool&quot;&gt;{{cite news|title=Ratan Tata goes back to school|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725200328/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|url-status=dead|archive-date=25 July 2013|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Times of India]]|date=31 March 2009}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰਿਵਰਡੇਲ ਕੰਟਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite document|last1=Philip|first1=Handler|last2=Maddy|first2=Handler|date=June 2009|title=Ratan Tata '59: The Cornell Story|url=https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|journal=|access-date=12 March 2018|archive-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313031411/https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://issuu.com/riverdalecountryschool/docs/quadspring2010rev_1_/21|title=QUAD Spring 2010|work=Issuu|access-date=12 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1959 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸੱਤ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|title=Harvard Business School Receives $50 Million Gift from the Tata Trusts and Companies|url=http://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|access-date=6 November 2018|archive-date=3 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103025715/https://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tata Hall HBS Named&quot;&gt;{{cite web|title=Tata Hall Dedicated at HBS|url=http://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|access-date=6 November 2018|date=10 December 2013|archive-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180813113828/https://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਰਤਨ ਨੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਰੇਡੀਓ ਐਂਡ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ (ਨੇਲਕੋ) ਦਾ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;&gt;{{cite news|last1=Majumdar|first1=Shyamal|title=40 Years Ago... and Now: Ratan Tata increased dare quotient of Tata group|url=http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|access-date=29 April 2016|work=Business Standard|date=21 January 2015|archive-date=13 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160513222040/http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ratan Tata and NELCO Crucible&amp;nbsp;– The untold story.|url=https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|website=vivifychangecatalyst|date=11 October 2013|access-date=29 April 2016|archive-date=11 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161011222559/https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 1991 ਵਿੱਚ, ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਨੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਤਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਵੀਂ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਬਿਤਾਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ।

== ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ==
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2008 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1937]]</text>
      <sha1>kbajg444q9mi1htu5x9nc26llmn4b6b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610313</id>
      <parentid>610312</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:27:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18037" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix   = 
| birth_name         = ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| name               = ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| honorific_suffix   = [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]], [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਈਟ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ, ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦਾ ਮੈਡਲ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦਿ ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ, ਫੈਲੋ ਆਫ਼ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
| image              = Ratan Tata photo.jpg
| caption            = 2010 ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| birth_date         = {{Birth date and age|1937|12|28|df=yes}}
| birth_place        = [[ਬੰਬੇ]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Kapoor |first1=Uday |title=Oral History of Ratan Tata|url=https://www.youtube.com/watch?v=7-ZbWV61uMs&amp;t=2m41s  |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/7-ZbWV61uMs |archive-date=2021-12-22 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Computer History Museum [live interview 19 January 2017]|access-date=12 September 2018}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]&lt;br /&gt;{{small|(ਮੌਜੂਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]])}}
| alma_mater         = [[ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ )
| occupation         = {{Hlist|ਕਾਰੋਬਾਰੀ|ਪਰਉਪਕਾਰੀ|ਨਿਵੇਸ਼ਕ}}
| title              = ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਮਰੀਟਸ, ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|title=Tata Sons Board replaces Mr. Ratan Tata as Chairman, Selection Committee set up for new Chairman via @tatacompanies|last=Tata.com|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161024215035/http://tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|archive-date=24 October 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| term               = (1991–2012) &lt;br /&gt;(2016–2017)
| predecessor        = [[ਜਹਾਂਗੀਰ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭਾਈ ਟਾਟਾ|ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ]]
| successor          = ਸਾਇਰਸ ਮਿਸਤਰੀ (2012 -2016) &lt;br /&gt; ਨਟਰਾਜਨ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰਨ (2017–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| parents            = ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| relations          = [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] 
| awards             = ਅਸਾਮ ਬੈਭਵ (2021)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008)&lt;br&gt;ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ (2006)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000)
}} 

'''ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੈ। ਉਹ 1990 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ, ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ, ਅੰਤਰਿਮ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | work=The Times of India | title=Ratan Tata is chairman emeritus of Tata Sons | access-date=11 January 2016 | archive-date=11 February 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211181424/http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Masani|first1=Zareer|title=What makes the Tata empire tick?|url=https://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|access-date=30 April 2016|work=The Independent (UK)|date=5 February 2015|archive-date=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601162559/http://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008), ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000), ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;List of Fellows&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |title=List of Fellows&amp;nbsp;— Royal Academy of Engineering |website=Raeng.org.uk |access-date=2 December 2015 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 

ਰਤਨ 1937 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਉਹ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |title=Leadership Team &amp;#124; Tata group |publisher=Tata.com |date=2012-12-28 |accessdate=2022-01-10 |archive-date=1 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200501051021/https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਉਹ 1961 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਫਲੋਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ ਅਤੇ [[ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼]] ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 60-65% ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==
{{Main|ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ}}
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬਈ, (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last1=Hollar |first1=Sherman |title=Ratan Tata |url=https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |access-date=12 September 2018 |archive-date=12 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912205527/https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਉਹ [[ਨਵਲ ਟਾਟਾ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਹੀਰਾਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਹੋਰਮੁਸਜੀ ਟਾਟਾ, ਵਿਆਪਕ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਰਤਨ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੂ 1948 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਤਨ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ, ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ,ਨਵਜਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ.ਐਨ. ਪੇਟਿਟ ਪਾਰਸੀ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite news|title=Ratan Tata rode the tiger economy and now he drives Jaguar|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=30 March 2008|last=Langley|archive-date=4 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004183508/http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੌਤੇਲਾ ਭਰਾ, ਨੋਏਲ ਟਾਟਾ (ਸਿਮੋਨ ਟਾਟਾ ਨਾਲ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ) ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|title=Thank you, Mr Tata, for thinking of the common man!|date=1 January 2008|work=[[Rediff.com]]|access-date=27 February 2018|archive-date=14 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714105501/http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਕੈਂਪੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ ਐਂਡ ਜੌਨ ਕੌਨਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਕਾਟਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ&lt;ref name=&quot;toitataschool&quot;&gt;{{cite news|title=Ratan Tata goes back to school|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725200328/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|url-status=dead|archive-date=25 July 2013|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Times of India]]|date=31 March 2009}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰਿਵਰਡੇਲ ਕੰਟਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite document|last1=Philip|first1=Handler|last2=Maddy|first2=Handler|date=June 2009|title=Ratan Tata '59: The Cornell Story|url=https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|journal=|access-date=12 March 2018|archive-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313031411/https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://issuu.com/riverdalecountryschool/docs/quadspring2010rev_1_/21|title=QUAD Spring 2010|work=Issuu|access-date=12 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1959 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸੱਤ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|title=Harvard Business School Receives $50 Million Gift from the Tata Trusts and Companies|url=http://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|access-date=6 November 2018|archive-date=3 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103025715/https://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tata Hall HBS Named&quot;&gt;{{cite web|title=Tata Hall Dedicated at HBS|url=http://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|access-date=6 November 2018|date=10 December 2013|archive-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180813113828/https://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਰਤਨ ਨੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਰੇਡੀਓ ਐਂਡ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ (ਨੇਲਕੋ) ਦਾ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;&gt;{{cite news|last1=Majumdar|first1=Shyamal|title=40 Years Ago... and Now: Ratan Tata increased dare quotient of Tata group|url=http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|access-date=29 April 2016|work=Business Standard|date=21 January 2015|archive-date=13 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160513222040/http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ratan Tata and NELCO Crucible&amp;nbsp;– The untold story.|url=https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|website=vivifychangecatalyst|date=11 October 2013|access-date=29 April 2016|archive-date=11 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161011222559/https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 1991 ਵਿੱਚ, ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਨੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਤਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਵੀਂ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਬਿਤਾਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਦੀ ਉਮਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਦਫਤਰ ਨੂੰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਨੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਬ੍ਰਾਂਡ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਲਾਭ ਦਾ ਕੁਝ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।&lt;ref name=&quot;ChrisDeresky&quot;&gt;{{cite book|last1=Christopher|first1=Elizabeth|last2=Deresky|first2=Helen|title=International Management: Managing Cultural Diversity|date=2012|publisher=Pearson Australia|isbn=9781442539679|page=457|edition=Second|url=https://books.google.com/books?id=BSfiBAAAQBAJ&amp;pg=PA460|access-date=30 April 2016|archive-date=9 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200709192857/https://books.google.com/books?id=BSfiBAAAQBAJ&amp;pg=PA460|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ==
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2008 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1937]]</text>
      <sha1>l2d53djrq7a97c8xblfk90h6k0g6lys</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610314</id>
      <parentid>610313</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T15:29:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18892" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix   = 
| birth_name         = ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| name               = ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| honorific_suffix   = [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]], [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਈਟ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ, ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦਾ ਮੈਡਲ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦਿ ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ, ਫੈਲੋ ਆਫ਼ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
| image              = Ratan Tata photo.jpg
| caption            = 2010 ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| birth_date         = {{Birth date and age|1937|12|28|df=yes}}
| birth_place        = [[ਬੰਬੇ]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Kapoor |first1=Uday |title=Oral History of Ratan Tata|url=https://www.youtube.com/watch?v=7-ZbWV61uMs&amp;t=2m41s  |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/7-ZbWV61uMs |archive-date=2021-12-22 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Computer History Museum [live interview 19 January 2017]|access-date=12 September 2018}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]&lt;br /&gt;{{small|(ਮੌਜੂਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]])}}
| alma_mater         = [[ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ )
| occupation         = {{Hlist|ਕਾਰੋਬਾਰੀ|ਪਰਉਪਕਾਰੀ|ਨਿਵੇਸ਼ਕ}}
| title              = ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਮਰੀਟਸ, ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|title=Tata Sons Board replaces Mr. Ratan Tata as Chairman, Selection Committee set up for new Chairman via @tatacompanies|last=Tata.com|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161024215035/http://tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|archive-date=24 October 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| term               = (1991–2012) &lt;br /&gt;(2016–2017)
| predecessor        = [[ਜਹਾਂਗੀਰ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭਾਈ ਟਾਟਾ|ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ]]
| successor          = ਸਾਇਰਸ ਮਿਸਤਰੀ (2012 -2016) &lt;br /&gt; ਨਟਰਾਜਨ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰਨ (2017–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| parents            = ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| relations          = [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] 
| awards             = ਅਸਾਮ ਬੈਭਵ (2021)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008)&lt;br&gt;ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ (2006)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000)
}} 

'''ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੈ। ਉਹ 1990 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ, ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ, ਅੰਤਰਿਮ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | work=The Times of India | title=Ratan Tata is chairman emeritus of Tata Sons | access-date=11 January 2016 | archive-date=11 February 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211181424/http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Masani|first1=Zareer|title=What makes the Tata empire tick?|url=https://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|access-date=30 April 2016|work=The Independent (UK)|date=5 February 2015|archive-date=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601162559/http://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008), ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000), ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;List of Fellows&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |title=List of Fellows&amp;nbsp;— Royal Academy of Engineering |website=Raeng.org.uk |access-date=2 December 2015 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 

ਰਤਨ 1937 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਉਹ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |title=Leadership Team &amp;#124; Tata group |publisher=Tata.com |date=2012-12-28 |accessdate=2022-01-10 |archive-date=1 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200501051021/https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਉਹ 1961 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਫਲੋਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ ਅਤੇ [[ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼]] ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 60-65% ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==
{{Main|ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ}}
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬਈ, (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last1=Hollar |first1=Sherman |title=Ratan Tata |url=https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |access-date=12 September 2018 |archive-date=12 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912205527/https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਉਹ [[ਨਵਲ ਟਾਟਾ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਹੀਰਾਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਹੋਰਮੁਸਜੀ ਟਾਟਾ, ਵਿਆਪਕ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਰਤਨ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੂ 1948 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਤਨ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ, ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ,ਨਵਜਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ.ਐਨ. ਪੇਟਿਟ ਪਾਰਸੀ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite news|title=Ratan Tata rode the tiger economy and now he drives Jaguar|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=30 March 2008|last=Langley|archive-date=4 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004183508/http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੌਤੇਲਾ ਭਰਾ, ਨੋਏਲ ਟਾਟਾ (ਸਿਮੋਨ ਟਾਟਾ ਨਾਲ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ) ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|title=Thank you, Mr Tata, for thinking of the common man!|date=1 January 2008|work=[[Rediff.com]]|access-date=27 February 2018|archive-date=14 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714105501/http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਕੈਂਪੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ ਐਂਡ ਜੌਨ ਕੌਨਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਕਾਟਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ&lt;ref name=&quot;toitataschool&quot;&gt;{{cite news|title=Ratan Tata goes back to school|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725200328/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|url-status=dead|archive-date=25 July 2013|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Times of India]]|date=31 March 2009}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰਿਵਰਡੇਲ ਕੰਟਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite document|last1=Philip|first1=Handler|last2=Maddy|first2=Handler|date=June 2009|title=Ratan Tata '59: The Cornell Story|url=https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|journal=|access-date=12 March 2018|archive-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313031411/https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://issuu.com/riverdalecountryschool/docs/quadspring2010rev_1_/21|title=QUAD Spring 2010|work=Issuu|access-date=12 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1959 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸੱਤ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|title=Harvard Business School Receives $50 Million Gift from the Tata Trusts and Companies|url=http://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|access-date=6 November 2018|archive-date=3 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103025715/https://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tata Hall HBS Named&quot;&gt;{{cite web|title=Tata Hall Dedicated at HBS|url=http://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|access-date=6 November 2018|date=10 December 2013|archive-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180813113828/https://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਰਤਨ ਨੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਰੇਡੀਓ ਐਂਡ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ (ਨੇਲਕੋ) ਦਾ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;&gt;{{cite news|last1=Majumdar|first1=Shyamal|title=40 Years Ago... and Now: Ratan Tata increased dare quotient of Tata group|url=http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|access-date=29 April 2016|work=Business Standard|date=21 January 2015|archive-date=13 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160513222040/http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ratan Tata and NELCO Crucible&amp;nbsp;– The untold story.|url=https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|website=vivifychangecatalyst|date=11 October 2013|access-date=29 April 2016|archive-date=11 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161011222559/https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 1991 ਵਿੱਚ, ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਨੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਤਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਵੀਂ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਬਿਤਾਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਦੀ ਉਮਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਦਫਤਰ ਨੂੰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਨੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਬ੍ਰਾਂਡ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਲਾਭ ਦਾ ਕੁਝ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।&lt;ref name=&quot;ChrisDeresky&quot;&gt;{{cite book|last1=Christopher|first1=Elizabeth|last2=Deresky|first2=Helen|title=International Management: Managing Cultural Diversity|date=2012|publisher=Pearson Australia|isbn=9781442539679|page=457|edition=Second|url=https://books.google.com/books?id=BSfiBAAAQBAJ&amp;pg=PA460|access-date=30 April 2016|archive-date=9 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200709192857/https://books.google.com/books?id=BSfiBAAAQBAJ&amp;pg=PA460|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਗਰੁੱਪ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਓਵਰਲੈਪਿੰਗ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੁਚਾਰੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,&lt;ref&gt;{{cite news|title=The Tata group: Out of India|url=https://www.economist.com/node/18285497|access-date=30 April 2016|newspaper=The Economist|date=3 March 2011|archive-date=5 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160605100103/http://www.economist.com/node/18285497|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਤੋਂ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਗੈਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਸੀ।

== ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ==
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2008 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1937]]</text>
      <sha1>5qmyw5h7x3rdk85k2e0urwqtm4cf752</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610363</id>
      <parentid>610314</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:40:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21629" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix   = 
| birth_name         = ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| name               = ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| honorific_suffix   = [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]], [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਈਟ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ, ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦਾ ਮੈਡਲ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦਿ ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ, ਫੈਲੋ ਆਫ਼ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
| image              = Ratan Tata photo.jpg
| caption            = 2010 ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| birth_date         = {{Birth date and age|1937|12|28|df=yes}}
| birth_place        = [[ਬੰਬੇ]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Kapoor |first1=Uday |title=Oral History of Ratan Tata|url=https://www.youtube.com/watch?v=7-ZbWV61uMs&amp;t=2m41s  |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/7-ZbWV61uMs |archive-date=2021-12-22 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Computer History Museum [live interview 19 January 2017]|access-date=12 September 2018}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]&lt;br /&gt;{{small|(ਮੌਜੂਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]])}}
| alma_mater         = [[ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ )
| occupation         = {{Hlist|ਕਾਰੋਬਾਰੀ|ਪਰਉਪਕਾਰੀ|ਨਿਵੇਸ਼ਕ}}
| title              = ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਮਰੀਟਸ, ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|title=Tata Sons Board replaces Mr. Ratan Tata as Chairman, Selection Committee set up for new Chairman via @tatacompanies|last=Tata.com|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161024215035/http://tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|archive-date=24 October 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| term               = (1991–2012) &lt;br /&gt;(2016–2017)
| predecessor        = [[ਜਹਾਂਗੀਰ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭਾਈ ਟਾਟਾ|ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ]]
| successor          = ਸਾਇਰਸ ਮਿਸਤਰੀ (2012 -2016) &lt;br /&gt; ਨਟਰਾਜਨ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰਨ (2017–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| parents            = ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| relations          = [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] 
| awards             = ਅਸਾਮ ਬੈਭਵ (2021)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008)&lt;br&gt;ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ (2006)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000)
}} 

'''ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੈ। ਉਹ 1990 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ, ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ, ਅੰਤਰਿਮ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | work=The Times of India | title=Ratan Tata is chairman emeritus of Tata Sons | access-date=11 January 2016 | archive-date=11 February 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211181424/http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Masani|first1=Zareer|title=What makes the Tata empire tick?|url=https://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|access-date=30 April 2016|work=The Independent (UK)|date=5 February 2015|archive-date=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601162559/http://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008), ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000), ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;List of Fellows&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |title=List of Fellows&amp;nbsp;— Royal Academy of Engineering |website=Raeng.org.uk |access-date=2 December 2015 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 

ਰਤਨ 1937 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਉਹ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |title=Leadership Team &amp;#124; Tata group |publisher=Tata.com |date=2012-12-28 |accessdate=2022-01-10 |archive-date=1 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200501051021/https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਉਹ 1961 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਫਲੋਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ ਅਤੇ [[ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼]] ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 60-65% ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==
{{Main|ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ}}
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬਈ, (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last1=Hollar |first1=Sherman |title=Ratan Tata |url=https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |access-date=12 September 2018 |archive-date=12 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912205527/https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਉਹ [[ਨਵਲ ਟਾਟਾ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਹੀਰਾਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਹੋਰਮੁਸਜੀ ਟਾਟਾ, ਵਿਆਪਕ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਰਤਨ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੂ 1948 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਤਨ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ, ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ,ਨਵਜਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ.ਐਨ. ਪੇਟਿਟ ਪਾਰਸੀ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite news|title=Ratan Tata rode the tiger economy and now he drives Jaguar|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=30 March 2008|last=Langley|archive-date=4 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004183508/http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੌਤੇਲਾ ਭਰਾ, ਨੋਏਲ ਟਾਟਾ (ਸਿਮੋਨ ਟਾਟਾ ਨਾਲ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ) ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|title=Thank you, Mr Tata, for thinking of the common man!|date=1 January 2008|work=[[Rediff.com]]|access-date=27 February 2018|archive-date=14 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714105501/http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਕੈਂਪੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ ਐਂਡ ਜੌਨ ਕੌਨਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਕਾਟਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ&lt;ref name=&quot;toitataschool&quot;&gt;{{cite news|title=Ratan Tata goes back to school|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725200328/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|url-status=dead|archive-date=25 July 2013|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Times of India]]|date=31 March 2009}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰਿਵਰਡੇਲ ਕੰਟਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite document|last1=Philip|first1=Handler|last2=Maddy|first2=Handler|date=June 2009|title=Ratan Tata '59: The Cornell Story|url=https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|journal=|access-date=12 March 2018|archive-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313031411/https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://issuu.com/riverdalecountryschool/docs/quadspring2010rev_1_/21|title=QUAD Spring 2010|work=Issuu|access-date=12 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1959 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸੱਤ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|title=Harvard Business School Receives $50 Million Gift from the Tata Trusts and Companies|url=http://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|access-date=6 November 2018|archive-date=3 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103025715/https://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tata Hall HBS Named&quot;&gt;{{cite web|title=Tata Hall Dedicated at HBS|url=http://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|access-date=6 November 2018|date=10 December 2013|archive-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180813113828/https://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਰਤਨ ਨੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਰੇਡੀਓ ਐਂਡ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ (ਨੇਲਕੋ) ਦਾ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;&gt;{{cite news|last1=Majumdar|first1=Shyamal|title=40 Years Ago... and Now: Ratan Tata increased dare quotient of Tata group|url=http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|access-date=29 April 2016|work=Business Standard|date=21 January 2015|archive-date=13 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160513222040/http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ratan Tata and NELCO Crucible&amp;nbsp;– The untold story.|url=https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|website=vivifychangecatalyst|date=11 October 2013|access-date=29 April 2016|archive-date=11 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161011222559/https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 1991 ਵਿੱਚ, ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਨੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਤਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਵੀਂ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਬਿਤਾਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਦੀ ਉਮਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਦਫਤਰ ਨੂੰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਨੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਬ੍ਰਾਂਡ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਲਾਭ ਦਾ ਕੁਝ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।&lt;ref name=&quot;ChrisDeresky&quot;&gt;{{cite book|last1=Christopher|first1=Elizabeth|last2=Deresky|first2=Helen|title=International Management: Managing Cultural Diversity|date=2012|publisher=Pearson Australia|isbn=9781442539679|page=457|edition=Second|url=https://books.google.com/books?id=BSfiBAAAQBAJ&amp;pg=PA460|access-date=30 April 2016|archive-date=9 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200709192857/https://books.google.com/books?id=BSfiBAAAQBAJ&amp;pg=PA460|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਗਰੁੱਪ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਓਵਰਲੈਪਿੰਗ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੁਚਾਰੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,&lt;ref&gt;{{cite news|title=The Tata group: Out of India|url=https://www.economist.com/node/18285497|access-date=30 April 2016|newspaper=The Economist|date=3 March 2011|archive-date=5 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160605100103/http://www.economist.com/node/18285497|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਤੋਂ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਗੈਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਸੀ।

[[File:Ratan Tata.jpg|thumb|left|ਰਤਨ ਟਾਟਾ (ਸੱਜੇ) ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, 2005]]
ਉਸਨੇ 21 ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਮਾਲੀਆ 40 ਗੁਣਾ ਅਤੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾ 50 ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;/&gt; ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜਭਾਰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਤਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਤੋਂ ਆਈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਕਰੀ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਤੋਂ ਆਈ।&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Aiyar|first1=Shankkar|title=Ratan's Tata|url=http://indiatoday.intoday.in/story/tata-group-grows-fourfold-under-ratan-tata-accounts-for-2.4percent-of-gdp/1/206727.html|access-date=30 April 2016|work=India Today|date=24 February 2003|archive-date=31 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160531235635/http://indiatoday.intoday.in/story/tata-group-grows-fourfold-under-ratan-tata-accounts-for-2.4percent-of-gdp/1/206727.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Goldstein|first1=Andrea|title=The Internationalization of Indian Companies: The Case of Tata|url=https://www.ciaonet.org/attachments/830/uploads#page=36|publisher=Center for the Advanced Study of India, University of Pennsylvania|page=36|date=January 2008|access-date=30 April 2016|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602122428/https://www.ciaonet.org/attachments/830/uploads#page=36|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ, ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼ ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਭ .ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਗਰੁੱਪ ਤੋਂ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ਼ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਲਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਵਿੱਚ 65% ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਲੀਆ ਆਇਆ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Mithas, S. 2015. Making the Elephant Dance: The Tata Way to Innovate, Transform and Globalize (Kindle version is available at https://www.amazon.in/dp/B012G9MSCA{{Dead link|date=June 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}). New Delhi: Penguin Portfolio&lt;/ref&gt;

== ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ==
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2008 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1937]]</text>
      <sha1>81qqzhrs9sw9y36mw4qzirozgdm5aog</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610364</id>
      <parentid>610363</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:42:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22702" xml:space="preserve">{{Infobox person
| honorific_prefix   = 
| birth_name         = ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| name               = ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| honorific_suffix   = [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]], [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਈਟ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ, ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦਾ ਮੈਡਲ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦਿ ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ, ਫੈਲੋ ਆਫ਼ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ
| image              = Ratan Tata photo.jpg
| caption            = 2010 ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਟਾਟਾ
| birth_date         = {{Birth date and age|1937|12|28|df=yes}}
| birth_place        = [[ਬੰਬੇ]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Kapoor |first1=Uday |title=Oral History of Ratan Tata|url=https://www.youtube.com/watch?v=7-ZbWV61uMs&amp;t=2m41s  |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/7-ZbWV61uMs |archive-date=2021-12-22 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Computer History Museum [live interview 19 January 2017]|access-date=12 September 2018}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]&lt;br /&gt;{{small|(ਮੌਜੂਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]])}}
| alma_mater         = [[ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ )
| occupation         = {{Hlist|ਕਾਰੋਬਾਰੀ|ਪਰਉਪਕਾਰੀ|ਨਿਵੇਸ਼ਕ}}
| title              = ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਮਰੀਟਸ, ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|title=Tata Sons Board replaces Mr. Ratan Tata as Chairman, Selection Committee set up for new Chairman via @tatacompanies|last=Tata.com|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161024215035/http://tata.com/article/inside/tata-sons-chairman-selection-committee|archive-date=24 October 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| term               = (1991–2012) &lt;br /&gt;(2016–2017)
| predecessor        = [[ਜਹਾਂਗੀਰ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭਾਈ ਟਾਟਾ|ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ]]
| successor          = ਸਾਇਰਸ ਮਿਸਤਰੀ (2012 -2016) &lt;br /&gt; ਨਟਰਾਜਨ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰਨ (2017–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| parents            = ਨਵਲ ਟਾਟਾ
| relations          = [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] 
| awards             = ਅਸਾਮ ਬੈਭਵ (2021)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008)&lt;br&gt;ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ (2006)&lt;br&gt;[[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000)
}} 

'''ਰਤਨ ਨਵਲ ਟਾਟਾ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੈ। ਉਹ 1990 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ, ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ, ਅੰਤਰਿਮ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{cite news | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | work=The Times of India | title=Ratan Tata is chairman emeritus of Tata Sons | access-date=11 January 2016 | archive-date=11 February 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211181424/http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Ratan-Tata-is-chairman-emeritus-of-Tata-Sonsss/articleshow/17671786.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Masani|first1=Zareer|title=What makes the Tata empire tick?|url=https://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|access-date=30 April 2016|work=The Independent (UK)|date=5 February 2015|archive-date=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601162559/http://www.independent.co.uk/news/business/analysis-and-features/what-makes-the-tata-empire-tick-10024897.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] (2008), ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] (2000), ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;List of Fellows&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |title=List of Fellows&amp;nbsp;— Royal Academy of Engineering |website=Raeng.org.uk |access-date=2 December 2015 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; 

ਰਤਨ 1937 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਉਹ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |title=Leadership Team &amp;#124; Tata group |publisher=Tata.com |date=2012-12-28 |accessdate=2022-01-10 |archive-date=1 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200501051021/https://www.tata.com/management-team#//management-team/rnt |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਉਹ 1961 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਫਲੋਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ ਅਤੇ [[ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼]] ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 60-65% ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==
{{Main|ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ}}
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1937 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬਈ, (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last1=Hollar |first1=Sherman |title=Ratan Tata |url=https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |access-date=12 September 2018 |archive-date=12 September 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912205527/https://www.britannica.com/biography/Ratan-Tata |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਉਹ [[ਨਵਲ ਟਾਟਾ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਹੀਰਾਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਹੋਰਮੁਸਜੀ ਟਾਟਾ, ਵਿਆਪਕ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਰਤਨ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੂ 1948 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਤਨ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ, ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ,ਨਵਜਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ.ਐਨ. ਪੇਟਿਟ ਪਾਰਸੀ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite news|title=Ratan Tata rode the tiger economy and now he drives Jaguar|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=30 March 2008|last=Langley|archive-date=4 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004183508/http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3556736/Ratan-Tata-rode-the-tiger-economy-and-now-he-drives-Jaguar.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੌਤੇਲਾ ਭਰਾ, ਨੋਏਲ ਟਾਟਾ (ਸਿਮੋਨ ਟਾਟਾ ਨਾਲ ਨਵਲ ਟਾਟਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ) ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|title=Thank you, Mr Tata, for thinking of the common man!|date=1 January 2008|work=[[Rediff.com]]|access-date=27 February 2018|archive-date=14 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714105501/http://www.rediff.com/money/2008/jan/11sheela.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਕੈਂਪੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ ਐਂਡ ਜੌਨ ਕੌਨਨ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਕਾਟਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ&lt;ref name=&quot;toitataschool&quot;&gt;{{cite news|title=Ratan Tata goes back to school|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725200328/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-03-31/india/28031551_1_ratan-tata-nie-tata-group|url-status=dead|archive-date=25 July 2013|access-date=31 March 2012|newspaper=[[The Times of India]]|date=31 March 2009}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰਿਵਰਡੇਲ ਕੰਟਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite document|last1=Philip|first1=Handler|last2=Maddy|first2=Handler|date=June 2009|title=Ratan Tata '59: The Cornell Story|url=https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|journal=|access-date=12 March 2018|archive-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313031411/https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/13622|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://issuu.com/riverdalecountryschool/docs/quadspring2010rev_1_/21|title=QUAD Spring 2010|work=Issuu|access-date=12 March 2018}}&lt;/ref&gt; 1959 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸੱਤ-ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|title=Harvard Business School Receives $50 Million Gift from the Tata Trusts and Companies|url=http://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|access-date=6 November 2018|archive-date=3 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103025715/https://www.hbs.edu/news/releases/Pages/tatagift.aspx|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tata Hall HBS Named&quot;&gt;{{cite web|title=Tata Hall Dedicated at HBS|url=http://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|access-date=6 November 2018|date=10 December 2013|archive-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180813113828/https://harvardmagazine.com/2013/12/tata-hall-at-hbs-dedicated|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਰਤਨ ਨੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਰੇਡੀਓ ਐਂਡ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ (ਨੇਲਕੋ) ਦਾ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;&gt;{{cite news|last1=Majumdar|first1=Shyamal|title=40 Years Ago... and Now: Ratan Tata increased dare quotient of Tata group|url=http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|access-date=29 April 2016|work=Business Standard|date=21 January 2015|archive-date=13 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160513222040/http://www.business-standard.com/article/companies/40-years-ago-and-now-ratan-tata-increased-the-dare-quotient-of-the-tata-group-115012000145_1.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ratan Tata and NELCO Crucible&amp;nbsp;– The untold story.|url=https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|website=vivifychangecatalyst|date=11 October 2013|access-date=29 April 2016|archive-date=11 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161011222559/https://vivifychangecatalyst.wordpress.com/2013/10/11/ratan-tata-and-nelco-crucible-the-untold-story/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 1991 ਵਿੱਚ, ਜੇ.ਆਰ.ਡੀ. ਟਾਟਾ ਨੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਤਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਵੀਂ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਬਿਤਾਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਦੀ ਉਮਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਦਫਤਰ ਨੂੰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਨੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਬ੍ਰਾਂਡ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਲਾਭ ਦਾ ਕੁਝ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।&lt;ref name=&quot;ChrisDeresky&quot;&gt;{{cite book|last1=Christopher|first1=Elizabeth|last2=Deresky|first2=Helen|title=International Management: Managing Cultural Diversity|date=2012|publisher=Pearson Australia|isbn=9781442539679|page=457|edition=Second|url=https://books.google.com/books?id=BSfiBAAAQBAJ&amp;pg=PA460|access-date=30 April 2016|archive-date=9 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200709192857/https://books.google.com/books?id=BSfiBAAAQBAJ&amp;pg=PA460|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਗਰੁੱਪ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਓਵਰਲੈਪਿੰਗ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੁਚਾਰੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,&lt;ref&gt;{{cite news|title=The Tata group: Out of India|url=https://www.economist.com/node/18285497|access-date=30 April 2016|newspaper=The Economist|date=3 March 2011|archive-date=5 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160605100103/http://www.economist.com/node/18285497|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਤੋਂ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਗੈਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਸੀ।

[[File:Ratan Tata.jpg|thumb|left|ਰਤਨ ਟਾਟਾ (ਸੱਜੇ) ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, 2005]]
ਉਸਨੇ 21 ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਮਾਲੀਆ 40 ਗੁਣਾ ਅਤੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾ 50 ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;/&gt; ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜਭਾਰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਤਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਤੋਂ ਆਈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਕਰੀ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਤੋਂ ਆਈ।&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Aiyar|first1=Shankkar|title=Ratan's Tata|url=http://indiatoday.intoday.in/story/tata-group-grows-fourfold-under-ratan-tata-accounts-for-2.4percent-of-gdp/1/206727.html|access-date=30 April 2016|work=India Today|date=24 February 2003|archive-date=31 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160531235635/http://indiatoday.intoday.in/story/tata-group-grows-fourfold-under-ratan-tata-accounts-for-2.4percent-of-gdp/1/206727.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Goldstein|first1=Andrea|title=The Internationalization of Indian Companies: The Case of Tata|url=https://www.ciaonet.org/attachments/830/uploads#page=36|publisher=Center for the Advanced Study of India, University of Pennsylvania|page=36|date=January 2008|access-date=30 April 2016|archive-date=2 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602122428/https://www.ciaonet.org/attachments/830/uploads#page=36|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਟੀ ਨਾਲ਼ ਟੈਟਲੀ ਨੂੰ, ਟਾਟਾ ਮੋਟਰਜ਼ ਨਾਲ਼ ਜੈਗੁਆਰ ਲੈਂਡ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਨਾਲ਼ ਕੋਰਸ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਭ .ਨਾਲ਼ ਟਾਟਾ ਭਾਰਤ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਗਰੁੱਪ ਤੋਂ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ਼ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਲਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਵਿੱਚ 65% ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਲੀਆ ਆਇਆ।&lt;ref name=&quot;BS&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Mithas, S. 2015. Making the Elephant Dance: The Tata Way to Innovate, Transform and Globalize (Kindle version is available at https://www.amazon.in/dp/B012G9MSCA{{Dead link|date=June 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}). New Delhi: Penguin Portfolio&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ [[ਟਾਟਾ ਨੈਨੋ]] ਕਾਰ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲਿਆ।&lt;ref name=&quot;ChrisDeresky&quot;/&gt; 2015 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਕ੍ਰੀਏਟਿੰਗ ਐਮਰਜਿੰਗ ਮਾਰਕਿਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ, ਟਾਟਾ ਨੈਨੋ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਔਸਤ ਭਾਰਤੀ ਖਪਤਕਾਰ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵੀ ਕਾਰ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.hbs.edu/creating-emerging-markets/interviews/Pages/profile.aspx?profile=rntata |title=Interview with Ratan Naval Tata |website=Creating Emerging Markets |publisher=Harvard Business School |access-date=10 December 2017 |archive-date=26 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210126124853/https://www.hbs.edu/creating-emerging-markets/interviews/Pages/profile.aspx?profile=rntata |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ==
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2008 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1937]]</text>
      <sha1>16eha1lekxy9niu7ufzlt1vpgg09leg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40032</id>
    <revision>
      <id>610360</id>
      <parentid>570169</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T09:16:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:2DCD:D2D7:0:0:760B:BD08</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਦੇਖਣਯੋਗ ਸਥਾਨ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8932" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name  = '''ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ'''
| native_name = 
| native_name_lang = 
| other_name = 
| nickname = 
| settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ
| image_skyline = The Sarovar besides the GurudwaraTarn Taran Sahib, Punjab, India.jpg
| imagesize = 190px
| image_alt = 
| image_caption = ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ
| pushpin_map = India Punjab
| pushpin_label_position = 
| pushpin_map_alt = 
| pushpin_map_caption = ਭਾਰਤ 'ਚ ਸਥਾਂਨ
| latd  = 31.4491
| latm  = 
| lats  = 
| latNS  = N
| longd  = 74.9205
| longm  = 
| longs  = 
| longEW  = E
| coordinates_display = inline,title
| subdivision_type = Country
| subdivision_name = {{ਝੰਡਾ|ਭਾਰਤ}}
| subdivision_type1 = [[ਰਾਜ]]
| subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ]]
| subdivision_type2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]
| subdivision_name2 = [[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]
| established_title = &lt;!-- Established --&gt;
| established_date = 
| founder  = 
| named_for = 
| government_type = 
| governing_body = 
| leader_title = ਪ੍ਰਧਾਨ
| leader_name = ਸ. ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ
| unit_pref = Metric
| area_footnotes = 
| area_rank = 
| area_total_km2 = 6
| elevation_footnotes = 
| elevation_m = 226.5
| population_total = 1,41,459
| population_as_of = 2011
| population_rank = 
| population_density_km2 = 464
| population_demonym = 
| population_footnotes = 
| demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
| demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰੀ
| demographics1_info1 = [[ਪੰਜਾਬੀ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +5:30
| postal_code_type = [[ਪਿੰਨ ਕੋਡ|ਪਿਨ]]
| postal_code = 143401
| area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ
| area_code = +91 (0) 1852
| registration_plate = PB46-
| blank1_name_sec1 = [[Human sex ratio|Sex ratio]]
| blank1_info_sec1 = 764&lt;ref&gt;http://pbhealth.gov.in/pdf/civil.pdf&lt;/ref&gt; [[male|♂]]/[[female|♀]]
| website  = {{URL|http://www.tarntarancity.com}}
| footnotes = 
}}
'''ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ''' ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ‘ਗੁਰੂ ਕੀ ਨਗਰੀ’ ਦਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਦਰਜਾ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਇਹ ਨਗਰੀ ‘ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ’ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਪੰਚਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ [[ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ]] ਜੀ ਨੇ ੧੭ ਵੈਸਾਖ ਸੰਮਤ ੧੬੪੭ ਬਿਕਰਮੀ (ਮੁਤਾਬਕ ੧੫੯੦ ਈ.) ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਸਰੋਵਰ ਖੁਦਵਾ ਕੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੰਮਤ ੧੬੫੩ ਬਿਕਰਮੀ ੧੫੯੬ ਈ.) ਨੂੰ ਨਗਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਬਾਦ ਕੀਤਾ। ਜੂਨ, ੨੦੦੬ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਪਵਿਤਰ ਨਗਰੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ [[ਸਰਹੱਦੀ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ।

==ਇਤਿਹਾਸ==
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਵਸਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ੧੫੮੭ ਈ. ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ੧੩-੧੪ ਮੀਲ ਦੂਰ ਗੁਰੂ ਕਾ ਚੱਕ ([[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]]) ਨਾਂ ਦੀ ਨਗਰੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਲਾਹੌਰ-ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਜਰਨੈਲੀ ਸੜਕ ਤੋਂ ਹਟਵੀਂ ਪੈਂਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਸੜਕ ਦੇ ਐਨ ਉਪਰ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਰਸਤੇ ਹੀ ਹਾਕਮ ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਆਇਆ-ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ੧੭ ਵੈਸਾਖ ੧੬੪੭ ਬਿਕਰਮੀ (ਸੰਨ ੧੫੯੦ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਜਾਂਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਇਆ। ਇਸ ਢਾਬ ਸਬੰਧੀ ਪਿੰਡ ਪਲਾਸੌਰ ਅਤੇ ਕੋਟ-ਕਾਜ਼ੀ (ਖਾਨੇਵਾਲ) ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਸ ‘ਚ ਝਗੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਖਾਨੇਵਾਲ ਦੇ ਖੱਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਲਾਸੌਰ ਦੇ ਰੰਘੜਾਂ ਨੂੰ ਰਜ਼ਾਮੰਦ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਜਗ੍ਹਾ ਖਰੀਦ ਲਈ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਥੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਵਾਈ ਕਰਵਾਈ। ਰਸਤੇ ‘ਚ ਇਥੇ ਉਤਰੇ। ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਨਗਰ ਇੰਨੀ ਤਰੱਕੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਉਪਰੰਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜਭਾਗ ਦੀ ਡੋਰ '''[[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]]''' ਦੇ ਹੱਥ ਆਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ੧੪ ਜੁਲਾਈ, ੧੮੩੬ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪੱਕੀ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਅਤੇ ੧੪ ਵੱਡੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬਣਵਾਏ। ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਾਸੇ ਸੋਨਾ ਵੀ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਗਿਆ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਨਗਰੀ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਇੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬੁੰਗੇ ਬਣਵਾਏ ਗਏ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਆਰਾਮ ਲਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਉਪਰੰਤ [[ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ[[ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਇਥੇ ਮੁਨਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ੧੯੨੦ ‘ਚ [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ]] ਦਾ ਆਰੰਭ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ੧੯੩੧ ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ੧੦੧੦੩ ਸੀ।
==ਦੇਖਣਯੋਗ ਸਥਾਨ==
ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਤਰਨ ਤਾਰਨ, ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੇ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਤੋਂ ਅੱਧਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਸ਼ੋਭਨੀਕ ਹੈ। ਤਰਨਤਾਰਨ ਸ਼ਹਿਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ ਜੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਕੇਵਲ 24 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ-ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਰੋਡ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ, ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ ਆਦਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੜਕੀ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਦਾ ਖੂਹ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੱਕਰ ਸਾਹਿਬ, ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਦਾ ਖੂਹ ਅਤੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਲਕੀਰ ਸਾਹਿਬ ਆਦਿ ਧਾਰਮਿਕ-ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਸਥਾਨ ਦੇਖਣਯੋਗ ਹਨ। ਹਰੀਕੇ ਪੱਤਣ ਵੀ ਸੈਲਾਨੀ ਪੰਛੀ ਦੇਖਣ ਆਉਦੇ ਹਨ।

==ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ==
*ਖਾਲਸਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵਿਦਿਆਲਾ
*ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਖਾਲਸਾ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ
*ਸੇਵਾ ਦੇਵੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ
*ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਖਾਲਸਾ (ਸਰਕਾਰੀ) ਕਾਲਜ
*ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਗਰਲਜ਼ ਕਾਲਜ
*ਸੇਵਾ ਦੇਵੀ ਕਾਲਜ
ਆਦਿ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ।

{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]]</text>
      <sha1>2vwzu4sx5gj84g4lcrrqcuk6lvmfvgm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਭਾਈ ਲਕਸ਼ਵੀਰ ਸਿੰਘ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>53942</id>
    <revision>
      <id>610326</id>
      <parentid>450720</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:16:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1408" xml:space="preserve">{{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}}
'''ਭਾਈ ਲਕਸ਼ਵੀਰ ਸਿੰਘ 'ਮੁਜ਼ਤਰ' ਨਾਭਵੀ''' (ਮੌਤ 15 ਫ਼ਰਵਰੀ 2007) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਬਾਣੀ [[ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ [[ਮੁਨਾਜਾਤ-ਏ-ਬਾਮਦਾਦੀ]] ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਦਸੰਬਰ 2006 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਆਨਰੇਰੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰਸ਼ਿੱਪ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

==ਮੁਨਾਜਾਤ-ਏ-ਬਾਮਦਾਦੀ==
ਮੁਨਾਜਾਤ-ਏ-ਬਾਮਦਾਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1969 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦਾ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀਆਂਤਰਨ ਅਤੇ ਅਸਲ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

-ਤਸਨੀਫ਼ਾਤ-ਏ-ਗੋਯਾ-

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2007]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਨੁਵਾਦਕ]]</text>
      <sha1>q8ipct7nto7spy9nx0m3bfmf4mt4jn8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh</title>
    <ns>3</ns>
    <id>56837</id>
    <revision>
      <id>610339</id>
      <parentid>610201</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T17:39:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MediaWiki message delivery</username>
        <id>7061</id>
      </contributor>
      <comment>/* This Month in Education: July 2022 */ ਨਵਾਂ ਭਾਗ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122834" xml:space="preserve">{{ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ}}[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Satdeep Gill|Satdeep Gill]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Satdeep Gill|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ੦੮:੩੧, ੧ ਮਾਰਚ ੨੦੧੫ (UTC)
ਮਦਦ ਦੇਣ ਅਤੇ ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਹਿਣ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ।ਮੈਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ।ਰਫਤਾਰ ਅਜੇ ਧੀਮੀ ਹੈ।
== ਸਵਾਲ ==

{{ ਮਦਦ }}
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਹਵਾਲੇ ਕਿਵੇਂ ਜੋੜੀਦੇ ਹਨ? [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ੧੧:੧੫, ੨੯ ਮਾਰਚ ੨੦੧੫ (UTC)
:ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ [https://en.wikipedia.org/wiki/Help:Referencing_for_beginners#Manual_referencing ਇਹ ਲਿੰਕ ] ਦੇਖ ਲਵੋ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੈ ਤੇ ਫਰਮੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹਵਾਲੇ ਜੋੜਨ ਲਈ ਹੈ।ਪੂਰੀ ਮਦਦ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਫਰਮਿਆਂ ਨਾਲ ਹਵਾਲੇ ਜੋੜ ਸਕੋਗੇ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮੁਹਾਰਤ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ।[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Guglani|Guglani]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Guglani|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ੧੫:੦੨, ੨੯ ਮਾਰਚ ੨੦੧੫ (UTC)
::ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ, ਜਨਾਬ। ਹੌਲ਼ੀ-ਹੌਲ਼ੀ ਸਿੱਖ ਜਾਓਗੇ ਕੋਈ ਔਖਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਕੇਰਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਲਿੰਕ &lt;nowiki&gt;&lt;ref&gt;&lt;/nowiki&gt; ਅਤੇ &lt;nowiki&gt;&lt;/ref&gt;&lt;/nowiki&gt; ਟੈਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਲਿਖ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਟੈਗਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਲਾਇਨ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਹਵਾਲਾ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵੇਖੋ:

&lt;pre&gt;ਇਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨਾਲ਼ ਹੋਈ।&lt;ref&gt;www.example.com/abc/def.htm&lt;/ref&gt;&lt;/pre&gt;

ਅਤੇ ਹਾਂ ਸਫ਼ੇ/ਲੇਖ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਤੇ &lt;nowiki&gt;==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}&lt;/nowiki&gt; ਲਿਖਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਿਓ। :-) --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Radioshield|Radioshield]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Radioshield|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ੧੬:੨੫, ੨੯ ਮਾਰਚ ੨੦੧੫ (UTC)
:::ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ ਪੰਕਤੀ ਇੰਝ ਦਿਖੇਗੀ
 ਇਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨਾਲ਼ ਹੋਈ।&lt;ref&gt;www.example.com/abc/def.htm&lt;/ref&gt;
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}} :-)[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Guglani|Guglani]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Guglani|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ੦੦:੪੨, ੩੦ ਮਾਰਚ ੨੦੧੫ (UTC)
ਹੁਣ ਗੱਲ ਕੁਝ ਸਮਝ ਪਈ ਹੈ ।ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਜੀ।

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ੨੦:੧੫, ੩੦ ਮਾਰਚ ੨੦੧੫ (UTC)
&lt;ref&gt;ਕਮਲਦੀੋਪ ਸਿੰਘ &lt;/ref&gt;

==ਦੂਜੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜੋੜਣ ਸਬੰਧੀ ==
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਕਿਸੇ ਲੇਖ ਨੂੰ ਦੂਜੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ  ਜੀ[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ੦੭:੫੬, ੨੮ ਅਪ੍ਰੈਲ ੨੦੧੫ (UTC)
:ਸਤਿ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ {{ਪਿੰਗ|Mulkh Singh}} ਜੀ।

ਕਿਸੇ ਵੀ ਲੇਖ ਨੂੰ ਦੂਜੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਹੇਠ ਦੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਦਮ-ਦਰ-ਕਦਮ ਕਰਦੇ ਜਾਓ

* ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਖੋ ਕਿ ਪੰਨੇ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ 

* ਜੇਕਰ ਸੂਚੀ ਦਿਖ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਕਿ ਲੇਖ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ 

ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਤਾਂ 

* ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ '''ਬੋਲੀਆਂ''' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ Add Links ਨਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦਬਾਓ ਅਰਥਾਤ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ

* ਇਸਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ’ਤੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਬਕਸਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਆਵੇਗਾ। ਇਸ ਬਕਸੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਆਗਤ-ਖੇਤਰ (input fields) ਉਪਲਬਧ ਹੋਣਗੇ।

* ਪਹਿਲੇ ਆਗਤ-ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ '''enwiki''' ਭਰ ਦੇਵੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੂਜਾ ਆਗਤ-ਖੇਤਰ ਵੀ ਲਿਖਣ ਸਮਰੱਥ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। 

* ਦੂਜੇ ਆਗਤ-ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਬੰਧਿਤ ਪੰਨੇ ਦਾ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਾਲੇ ਪੰਨੇ ਵਿੱਚ ਨਾਂ ਹੈ ਉਹ ਲਿਖ ਦੇਵੋ।

ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕਰਨ ਲਈ done ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੰਨੇ ਨੂੰ refresh ਯਾਨੀ ਕਿ ਮੁੜ-ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ  ਨੂੰ ਵੀ ਚੁਣੋ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਪੰਨਾ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜ ਜਾਵੇਗਾ।

--[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Satnam S Virdi|Satnam S Virdi]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Satnam S Virdi|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:09, 7 ਅਪਰੈਲ 2016 (UTC)

== ਲੇਖ ਸੁਧਾਰ ਐਡਿਟਾਥਨ ਸਬੰਧੀ ==

ਸਤਿ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ, ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਲੇਖ ਸੁਧਾਰ ਐਡਿਟਾਥਨ ਜੋ ਪੰਨੇ ਤੁਸੀਂ ਸੁਧਾਰੇ ਹਨ ਜ਼ਰਾ ਇੱਕ ਝਾਤ ਮਾਰ ਕੇ ਦੇਖ ਲਵੋ ਕਿ ਮੁਲਾਂਕਣ ਲਈ ਉਹ [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਲੇਖ_ਸੁਧਾਰ_ਐਡਿਟਾਥਾਨ_(1-30_ਅਪਰੈਲ_2016)|ਇਸ ਸੂਚੀ]] ਜੋੜੇ ਗਏ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਕੋਈ ਲੇਖ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰਹਿ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਧੰਨਵਾਦ। --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Satnam S Virdi|Satnam S Virdi]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Satnam S Virdi|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:49, 6 ਮਈ 2016 (UTC)

==ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਬਾਰਨਸਟਾਰ==

{| style=&quot;border: 1px solid {{{border|gray}}}; background-color: {{{color|#fdffe7}}}; width=100%;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; | [[File:Articles for improvement star.svg|200px]]
|rowspan=&quot;2&quot; |
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; | '''[[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਲੇਖ ਸੁਧਾਰ ਐਡਿਟਾਥਾਨ (1-30 ਅਪਰੈਲ 2016)|ਲੇਖ ਸੁਧਾਰ ਐਡਿਟਾਥਾਨ ]]'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; direction:ltr; border-top: 1px solid gray;&quot; |&lt;br/&gt; '''ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਲੇਖ ਸੁਧਾਰ ਐਡਿਟਾਥਾਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ  ਸ਼ੁਕਰੀਆ!''' &lt;br/&gt;'''ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅੱਗੇ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੰਦੇ ਰਹੋਗੇ।'''--[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Baljeet Bilaspur|Baljeet Bilaspur]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Baljeet Bilaspur|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:14, 8 ਮਈ 2016 (UTC)
|}
==[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ਜੀ ਦੇ ਲੇਖ ==

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ਜੀ ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ,ਤੁਹਾਡੇ ਕਈ ਲੇਖ ਬੜੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਹਨ ਮਸਲਨ &quot;ਕਿਸਾਨ ਖੁਦਕਸ਼ੀਆਂ &quot; ਵਾਲਾ ਲੇਖ| ਅਜਿਹੇ ਹੋਰ ਲੇਖ ਵੀ ਬਣਾਓਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ| ਧਨਵਾਦ  --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Harvinder Chandigarh|Harvinder Chandigarh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Harvinder Chandigarh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:20, 22 ਅਗਸਤ 2016 (UTC)

== ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਬਾਰਨਸਟਾਰ! ==

{| style=&quot;background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;vertical-align: middle; padding: 5px;&quot; | [[ਤਸਵੀਰ:Original Barnstar Hires.png|100px]]
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;&quot; | '''ਮੂਲ ਬਾਰਨਸਟਾਰ'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; padding: 3px;&quot; | ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਪਰ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਂ, ਉਮੀਦ ਹੈ ਇਹ ਮਿਹਨਤ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ।  [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Nirmal Brar Faridkot|Nirmal Brar]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Nirmal Brar Faridkot|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:59, 30 ਜੂਨ 2018 (UTC)
|}
ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਜੀ। 
[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]])
==ਸਵਾਲ==
{{ਮਦਦ}}
ਮੈਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਹਵਾਲੇ ਦੇਣ ਲਈ ਲਿੰਕ ਤੋਂ ਹੀ ਵੇਰਵਾ generate ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਕਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਸ਼ਾ english ਜਾਂ ENG US ਆਪੇ ਭਰਿਆ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਲਿੰਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਬਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਦੂਜਾ ਲਿੰਕ ਵਾਲੇ ਲੇਖ ਦੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਾਂ ਭੀ ਨਹੀਂ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ।ਮੈਂ ਇਸ  ਲਈ edit ਵਾਲਾ ਤਰੀਕਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਕੇ ਠੀਕ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਕੀ ਇਸ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਸਕੇ ? ਮਦਦ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜੀ।
[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:21, 23 ਜੁਲਾਈ 2018 (UTC)

== MiniTTT ਸੰਬੰਧੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ==

ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ {{ping|Mulkh Singh}} ਜੀ,

[[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਸੱਥ]] ਉੱਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 15-16 ਜੂਨ 2019 ਨੂੰ MiniTTT ਕਰਵਾਉਣ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਦੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸੱਥ ਤੇ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ [https://pa.wikipedia.org/wiki/ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਸੱਥ#15-16_ਜੂਨ_ਨੂੰ_ਪੰਜਾਬ_ਵਿੱਚ_MiniTTT_ਕਰਵਾਉਣ_ਸੰਬੰਧੀ ਇੱਥੇ] ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ। ਧੰਨਵਾਦ - [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Satpal (CIS-A2K)|Satpal (CIS-A2K)]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Satpal (CIS-A2K)|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:55, 5 ਜੂਨ 2019 (UTC)

== Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey about your experience with {{SITENAME}} and Wikimedia. The purpose of this survey is to learn how well the Foundation is supporting your work on wiki and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation.

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(sasiawps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 15:55, 9 ਸਤੰਬਰ 2019 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(sasia_wps,act5)&amp;oldid=19352893 --&gt;

== Reminder: Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

A couple of weeks ago, we invited you to take the Community Insights Survey. It is the Wikimedia Foundation’s annual survey of our global communities. We want to learn how well we support your work on wiki. We are 10% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! '''Your voice matters to us.'''

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(sasiawps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 19:35, 20 ਸਤੰਬਰ 2019 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(sasia_wps,act5)&amp;oldid=19397776 --&gt;

== Reminder: Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

There are only a few weeks left to take the Community Insights Survey! We are 30% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal!
With this poll, the Wikimedia Foundation gathers feedback on how well we support your work on wiki. It only takes 15-25 minutes to complete, and it has a direct impact on the support we provide.

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(sasiawps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 17:30, 4 ਅਕਤੂਬਰ 2019 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(sasia_wps,act5)&amp;oldid=19433037 --&gt;

== ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਖੋਜ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੋ ==

ਪਿਆਰੇ {{ping|user:Mulkh Singh}},

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੁਕਰੀਆ,

ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਖੋਜ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰੋ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, [https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_2i2sbUVQ4RcH7Bb ਕੁਝ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦਿਓ] ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਵੀਡੀਓ ਕੌਲਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਂ ਤਹਿ ਕਰਾਂਗੇ।

ਧੰਨਵਾਦ, [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:BGerdemann (WMF)|BGerdemann (WMF)]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:BGerdemann (WMF)|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 23:14, 2 ਜੂਨ 2020 (UTC)

ਇਹ ਸਰਵੇ ਇੱਕ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਸ਼ਰਤਾਂ ਲਾਗੂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਾਈਵੇਸੀ ਅਤੇ ਡੇਟਾ-ਸੰਭਾਲਣ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, [https://drive.google.com/file/d/1ck7A3qq9Lz3lEjHoq4PYO-JJ8c7G6VVW/view ਸਰਵੇਖਣ ਪ੍ਰਾਈਵੇਸੀ ਸਟੇਟਮੈਂਟ] ਵੇਖੋ।

== Project Tiger 2.0 - Feedback from writing contest participants (editors) and Hardware support recipients ==

&lt;div style=&quot;border:8px red ridge;padding:6px;&gt;
[[File:Emoji_u1f42f.svg|right|100px|tiger face]]
Dear Wikimedians,

We hope this message finds you well.

We sincerely thank you for your participation in Project Tiger 2.0 and we want to inform you that almost all the processes such as prize distribution etc related to the contest have been completed now. As we indicated earlier, because of the ongoing pandemic, we were unsure and currently cannot conduct the on-ground community Project Tiger workshop. 

We are at the last phase of this Project Tiger 2.0 and as a part of the online community consultation, we request you to spend some time to share your valuable feedback on the Project Tiger 2.0 writing contest.

Please '''fill this [https://docs.google.com/forms/d/1ztyYBQc0UvmGDBhCx88QLS3F_Fmal2d7MuJsiMscluY/viewform form]''' to share your feedback, suggestions or concerns so that we can improve the program further. 

'''Note: If you want to answer any of the descriptive questions in your native language, please feel free to do so.'''

Thank you. [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:05, 11 ਜੂਨ 2020 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh Gill@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_Gill/list-1/PT2.0_Participants&amp;oldid=20161046 --&gt;
&lt;/div&gt;

== We sent you an e-mail ==

Hello {{PAGENAME}},

Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled &quot;The Community Insights survey is coming!&quot;. If you have questions, email surveys@wikimedia.org. 

You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]].

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:53, 25 ਸਤੰਬਰ 2020 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&amp;oldid=20479295 --&gt;

== WMWM 2021 Newsletter #1 ==

Namaskar,

You are receiving this notification as you are one of the subscriber of [[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Newsletter|Wikimedia Wikimeet India 2021 Newsletter]]. We are sharing with you the first newsletter featuring news, updates and plans related to the event. You can find our first issue '''[[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Newsletter/2020-12-01|here]]'''. If you do not want to receive this kind of notification further, you can remove yourself from [[:m:Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2021|here]].

Sent through [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 17:57, 1 ਦਸੰਬਰ 2020 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Bodhisattwa@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikimedia_Wikimeet_India_2021&amp;oldid=20717190 --&gt;

== Reminder: Festive Season 2020 edit-a-thon ==

Dear Wikimedians, 

Hope you are doing well. This message is to remind you about &quot;[[Festive Season 2020 edit-a-thon|Festive Season 2020 edit-a-thon]]&quot;, which is going to start from tonight (5 December) 00:01 am and will run till 6 December, 11:59 pm IST. &lt;br/&gt;&lt;br/&gt;
Please give some time and provide your support to this event and participate. You are the one who can make it successful! Happy editing! Thank You [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 15:53, 4 December 2020 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Satpal_(CIS-A2K)/Festive_Season_2020_Participants&amp;oldid=20746996 --&gt;

== Token of appreciation: Festive Season 2020 edit-a-thon ==

&lt;div style=&quot; border-left:12px red ridge; padding-left:18px;box-shadow: 10px 10px;box-radius:40px;&gt;[[File:Rangoli on Diwali 2020 at Moga, Punjab, India.jpg|right|110px]]

Hello, we would like to thank you for participating in [[:m: Festive Season 2020 edit-a-thon|Festive Season 2020 edit-a-thon]]. Your contribution made the edit-a-thon fruitful and successful. Now, we are taking the next step and we are planning to send a token of appreciation to them who contributed to this event. Please fill the given Google form for providing your personal information as soon as possible. After getting the addresses we can proceed further.

Please find the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScBp37KHGhzcSTVJnNU7PSP_osgy5ydN2-nhUplrZ6aD7crZg/viewform here]. Thank you [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:52, 14 ਦਸੰਬਰ 2020 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/list/Festive_Season_2020_Participants&amp;oldid=20811654 --&gt;

== Wikimedia Wikimeet India 2021 Newsletter #2 ==

&lt;div style=&quot;border:4px red ridge; background:#fcf8de; padding:8px;&gt;
Hello,&lt;br&gt;
The second edition of Wikimedia Wikimeet India 2021 newsletter has been published. We have started a logistics assessment. The objective of the survey is to collect relevant information about the logistics of the Indian Wikimedia community members who are willing to participate in the event. Please spend a few minutes to fill  [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdkSwR3UHRZnD_XYIsJhgGK2d6tJpb8dMC4UgJKAxyjZKA2IA/viewform this form].

There are other stories. Please read the '''[[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Newsletter/2020-12-16|full newsletter here]]'''. 

To subscribe or unsubscribe the newsletter, please visit [[:m:Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2021|this page]]. --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01:40, 17 ਦਸੰਬਰ 2020 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Titodutta@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikimedia_Wikimeet_India_2021&amp;oldid=20756436 --&gt;

== Submission Open for Wikimedia Wikimeet India 2021 ==

''Sorry for writing this message in English - feel free to help us translating it''

Hello,

We are excited to announce that submission for session proposals has been opened for Wikimedia Wikimeet India 2021, the upcoming online wiki-event which is to be conducted from 19 – 21 February 2021 during the occasion of International Mother Language Day. The submission will remain open until 24 January 2021.

'''You can submit your session proposals here -'''&lt;br/&gt;
https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Wikimeet_India_2021/Submissions&lt;br/&gt;
{{Clickable button 2|Click here to Submit Your session proposals|class=mw-ui-progressive|url=https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Wikimeet_India_2021/Submissions}}

A program team has been formed recently from highly experienced Wikimedia volunteers within and outside India. It is currently under the process of expansion to include more diversity in the team. The team will evaluate the submissions, accept, modify or reject them, design and finalise the program schedule by the end of January 2021. Details about the team will come soon.

We are sure that you will share some of your most inspiring stories and conduct some really exciting sessions during the event. Best of luck for your submissions!

Regards,&lt;br/&gt;
Jayanta&lt;br/&gt;
On behalf of WMWM India 2021
&lt;!-- Message sent by User:Jayantanth@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikimedia_Wikimeet_India_2021&amp;oldid=20756436 --&gt;

==Wikipedia Asian Month 2020==
[[File:WAM logo without text.svg|right|120px|Wikipedia Asian Month 2020]]
&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear organizers,

Many thanks for all your dedication and contribution of [[:meta:Wikipedia Asian Month 2020]]. We are here welcome you update the [[:meta:Wikipedia Asian Month 2020/Organizers and jury members|judge member list]], [[:meta:Wikipedia Asian Month 2020/Status|status]] and [[:meta:Wikipedia Asian Month 2020/Ambassadors|ambassador list]] for Wikipedia Asian Month 2020. Here will be two round of qualified participants' address collection scheduled: January 1st and January 10th 2021. To make sure all the qualified participants can receive their awards, we need your kind help. 

If you need some assistance, please feel free to contact us via sending email to info@asianmonth.wiki. To reduce misunderstanding, please contact us in English.

Happy New Year and Best wishes,

[[:meta:Wikipedia Asian Month 2020/Team#International Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2020.12
&lt;/div&gt;

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gaurav Jhammat|Gaurav Jhammat]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gaurav Jhammat|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:33, 30 ਦਸੰਬਰ 2020 (UTC) ਮੁਬਾਰਕਾਂ ਮੁਲਖ ਸਿੰਘ ਜੀ। ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹੀਨਾ 2020 ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੇਖ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਉੱਪਰ ਰਹੇ। ਇਸ ਜਿੱਤ ਦੀ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅੱਗੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ-ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖੋਂਗੇ। ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਲਈ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ।

== Wikimedia Wikimeet India 2021 Newsletter #3 ==

&lt;div style=&quot;border:4px red ridge; background:#fcf8de; padding:8px;&gt;
Hello,&lt;br&gt;
Happy New Year! The third edition of Wikimedia Wikimeet India 2021 newsletter has been published. We have opened proposals for session submissions. If you want to conduct a session during the event, you can propose it [[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Submissions|here]] before 24 Jamuary 2021.  

There are other stories. Please read the '''[[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Newsletter/2021-01-01|full newsletter here]]'''. 

To subscribe or unsubscribe the newsletter, please visit [[:m:Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2021|this page]]. -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:56, 1 ਜਨਵਰੀ 2021 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Titodutta@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikimedia_Wikimeet_India_2021&amp;oldid=20756436 --&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Bodhisattwa@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikimedia_Wikimeet_India_2021&amp;oldid=20915971 --&gt;

== Reminder: Wikipedia 20th celebration &quot;the way I &amp; my family feels&quot; ==

&lt;div style=&quot;border:4px red ridge; background:#fcf8de; padding:8px;&gt;
'''Greetings,'''

A very Happy New Year 2021. As you know this year we are going to celebrate Wikipedia's 20th birthday on 15th January 2021, to start the celebration, I like to invite you to participate in the event titled '''&quot;[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_20th_celebration_the_way_I_%26_my_family_feels Wikipedia 20th celebration the way I &amp; my family feels]&quot;'''
 
The event will be conducted from 1st January 2021 till 15th January and another one from 15th January to 14th February 2021 in two segments, details on the event page.

Please have a look at the event page: ''''&quot;[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_20th_celebration_the_way_I_%26_my_family_feels Wikipedia 20th celebration the way I &amp; my family feels]&quot;'''

Let's all be creative and celebrate Wikipedia20 birthday, '''&quot;the way I and my family feels&quot;'''.  

If you are interested to contribute please participate. Do feel free to share the news and ask others to participate. 

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Marajozkee|Marajozkee]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Marajozkee|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:27, 1 ਜਨਵਰੀ 2021 (UTC)
&lt;/div&gt;

== Wikipedia Asian Month 2020 Postcard ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg|link=m:Wikipedia_Asian_Month_2020|right|120px|Wikipedia Asian Month 2020]]
Dear Participants, Jury members and Organizers,

Congratulations!

It's Wikipedia Asian Month's honor to have you all participated in Wikipedia Asian Month 2020, the sixth Wikipedia Asian Month. Your achievements were fabulous, and all the articles you created make the world can know more about Asia in different languages! Here we, the Wikipedia Asian Month International team, would like to say thank you for your contribution also cheer for you that you are eligible for the postcard of Wikipedia Asian Month 2020. Please kindly fill '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSftK0OwA_f1ZVtCULlyi4bKU9w2Z7QfW4Y_1v9ltdTIFKFcXQ/viewform the form]''', let the postcard can send to you asap! 

* This form will be closed at February 15.
* For tracking the progress of postcard delivery, please check '''[[:m:Wikipedia Asian Month 2020/Organizers and jury members|this page]]'''.

Cheers!

Thank you and best regards,

[[:m:Wikipedia_Asian_Month_2020/Team#International_Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2021.01&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:KOKUYO@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WAM_2020_Postcards&amp;oldid=20923776 --&gt;

== Wikipedia 20th anniversary celebration edit-a-thon ==

[[File:WP20Symbols CAKE1.svg|thumb|70px|right]]

Dear editor, 

I hope this message finds you well. [[:m: Wikipedia 20th anniversary celebration edit-a-thon|Wikipedia 20th anniversary celebration edit-a-thon]] is going to start from tomorrow. This is a gentle reminder. Please take part. Happy editing. Thank you [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:03, 8 ਜਨਵਰੀ 2021 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Wikipedia_20th_anniversary_celebration_edit-a-thon/lists/Participants&amp;oldid=20941552 --&gt;

== Wikipedia Asian Month 2020 Postcard ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg|link=m:Wikipedia_Asian_Month_2020|right|120px|Wikipedia Asian Month 2020]]
Dear Participants and Organizers,

Kindly remind you that we only collect the information for Wikipedia Asian Month postcard 15/02/2021 UTC 23:59. If you haven't filled the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSftK0OwA_f1ZVtCULlyi4bKU9w2Z7QfW4Y_1v9ltdTIFKFcXQ/viewform Google form], please fill it asap. If you already completed the form, please stay tun, [[:m:Wikipedia Asian Month 2020/Postcards and Certification|wait for the postcard and tracking emails]].

Cheers!

Thank you and best regards,

[[:m:Wikipedia Asian Month 2020/Team#International Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2021.01
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:KOKUYO@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WAM_2020_Postcards&amp;oldid=20923776 --&gt;

== Wikimedia Wikimeet India 2021 Newsletter #4 ==

&lt;div style=&quot;border:1px #808080 ridge; background:Azure; padding:8px;&gt;
Hello,&lt;br&gt;
Happy New Year! The fourth edition of Wikimedia Wikimeet India 2021 newsletter has been published. We have opened the registration for participation for this event. If you want to participate in the event, you can register yourself [[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Registration|here]] before 16 February 2021.  

There are other stories. Please read the '''[[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Newsletter/2021-16-01|full newsletter here]]'''. 

To subscribe or unsubscribe the newsletter, please visit [[:m:Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2021|this page]].[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:12, 17 ਜਨਵਰੀ 2021 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Jayantanth@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikimedia_Wikimeet_India_2021&amp;oldid=20977965 --&gt;

== Wikimedia Wikimeet India 2021 Newsletter #5 ==

&lt;div style=&quot;border:1px #808080 ridge; background:Azure; padding:8px;&gt;
Hello,&lt;br&gt;
Greetings!! The fifth edition of Wikimedia Wikimeet India 2021 newsletter has been published. We have opened the registration for participation for this event. If you want to participate in the event, you can register yourself [[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Registration|here]] before '''16 February 2021'''.  

There are other stories. Please read the '''[[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Newsletter/2021-02-01|full newsletter here]]'''. 

To subscribe or unsubscribe the newsletter, please visit [[:m:Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2021|this page]].&lt;br&gt;[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 17:49, 3 ਫ਼ਰਵਰੀ 2021 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Jayantanth@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikimedia_Wikimeet_India_2021&amp;oldid=21052845 --&gt;

== Wikimedia Wikimeet India 2021 Newsletter #5 ==

&lt;div style=&quot;border:1px #808080 ridge; background:Azure; padding:8px;&gt;
Hello,&lt;br&gt;
Greetings!! The fifth edition of Wikimedia Wikimeet India 2021 newsletter has been published. We have opened the registration for participation for this event. If you want to participate in the event, you can register yourself [[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Registration|here]] before '''16 February 2021'''.  

There are other stories. Please read the '''[[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Newsletter/2021-02-01|full newsletter here]]'''. 

To subscribe or unsubscribe the newsletter, please visit [[:m:Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2021|this page]].&lt;br&gt;[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 17:53, 3 ਫ਼ਰਵਰੀ 2021 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Jayantanth@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikimedia_Wikimeet_India_2021&amp;oldid=21052845 --&gt;

== Wikimedia Wikimeet India 2021 Program Schedule: You are invited 🙏 ==

[[File:WMWMI logo 2.svg|right|150px]]
&lt;div lang=&quot;en&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Hello {{BASEPAGENAME}},

Hope this message finds you well. [[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021|Wikimedia Wikimeet India 2021]] will take place from '''19 to 21 February 2021 (Friday to Sunday)'''. Here is some quick important information:

* A tentative schedule of the program is published and you may see it [[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Program|here]]. There are sessions on different topics such as Wikimedia Strategy, Growth, Technical, etc. You might be interested to have a look at the schedule.
* The program will take place on Zoom and the sessions will be recorded.
* If you have not registered as a participant yet, please register yourself to get an invitation, The last date to register is '''16 February 2021'''.
* Kindly share this information with your friends who might like to attend the sessions.

Schedule : '''[[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Program|Wikimeet program schedule]]'''. Please register '''[[:m:Wikimedia Wikimeet India 2021/Registration|here]]'''.

Thanks&lt;br/&gt;
On behalf of Wikimedia Wikimeet India 2021 Team
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Jayantanth@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Wikimedia_Wikimeet_India_2021/list/active&amp;oldid=21060878 --&gt;

== This Month in Education: February 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 2 • February 2021&lt;/span&gt;
----&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/February 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/February 2021/Headlines|Headlines]] • [[metawiki:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issuse&lt;/span&gt;&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/February 2021/Education news bytes|Wikimedia Education news bytes]]
* [[outreach:Education/News/February 2021/Featured education community member of February 2021|Featured education community member of February 2021]]
* [[outreach:Education/News/February 2021/Karvachar Wikiclub continues its activities online|Karvachar Wikiclub continues its activities online]]
* [[outreach:Education/News/February 2021/Over 4,000 references added|Over 4,000 more references added! 1Lib1Ref campaign in Poland]]
* [[outreach:Education/News/February 2021/Philippines Climate Change Translate-a-thon|Philippines Climate Change Translate-a-thon]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 07:34, 24 ਫ਼ਰਵਰੀ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21035028 --&gt;

== This Month in Education: February 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 2 • February 2021&lt;/span&gt;
----&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/February 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/February 2021/Headlines|Headlines]] • [[metawiki:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issuse&lt;/span&gt;&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/February 2021/Education news bytes|Wikimedia Education news bytes]]
* [[outreach:Education/News/February 2021/Featured education community member of February 2021|Featured education community member of February 2021]]
* [[outreach:Education/News/February 2021/Karvachar Wikiclub continues its activities online|Karvachar Wikiclub continues its activities online]]
* [[outreach:Education/News/February 2021/Over 4,000 references added|Over 4,000 more references added! 1Lib1Ref campaign in Poland]]
* [[outreach:Education/News/February 2021/Philippines Climate Change Translate-a-thon|Philippines Climate Change Translate-a-thon]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 12:20, 24 ਫ਼ਰਵਰੀ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21035028 --&gt;

== [Small wiki toolkits] Workshop on &quot;Debugging/fixing template errors&quot; - 27 March 2021 (Saturday) ==

Greetings, this is to inform you that as part of the Small wiki toolkits (South Asia) initiative, a workshop on &quot;Debugging/fixing template errors&quot; will be conducted on upcoming Saturday (27 March). We will learn how to address the common template errors on wikis (related but not limited to importing templates, translating them, Lua, etc.)

Details of the workshop are as follows:
*Date: 27 March
*Timings: 15:30 to 17:00 (IST), 15:45 to 17:15 (NPT), 16:00 to 17:30 (BST)
*Languages supported: English and Hindi
*Meeting link: https://meet.google.com/cyo-mnrd-ryj

If you are interested, please [[:m:Small_wiki_toolkits/South_Asia/Registration#Debugging_template_errors_workshop|sign-up on the registration page]].

Regards, [[:m:Small_wiki_toolkits/South_Asia/Organization|Small wiki toolkits - South Asia organizers]], 13:03, 23 ਮਾਰਚ 2021 (UTC)

''If you would like unsubscribe from updates related &quot;Small wiki toolkits - South Asia&quot;, kindly remove yourself from [[:m:Global message delivery/Targets/Small wiki toolkits - South Asia|this page]].''
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Small_wiki_toolkits_-_South_Asia&amp;oldid=21249539 --&gt;

== [Small wiki toolkits] Workshop on &quot;Debugging/fixing template errors&quot; - 27 March 2021 (Saturday) ==

Greetings, this is to inform you that as part of the Small wiki toolkits (South Asia) initiative, a workshop on &quot;Debugging/fixing template errors&quot; will be conducted on upcoming Saturday (27 March). We will learn how to address the common template errors on wikis (related but not limited to importing templates, translating them, Lua, etc.)

Details of the workshop are as follows:
*Date: 27 March
*Timings: 15:30 to 17:00 (IST), 15:45 to 17:15 (NPT), 16:00 to 17:30 (BST)
*Languages supported: English and Hindi
*Meeting link: https://meet.google.com/cyo-mnrd-ryj

If you are interested, please [[:m:Small_wiki_toolkits/South_Asia/Registration#Debugging_template_errors_workshop|sign-up on the registration page]].

Regards, [[:m:Small_wiki_toolkits/South_Asia/Organization|Small wiki toolkits - South Asia organizers]], 14:08, 23 ਮਾਰਚ 2021 (UTC)

''If you would like unsubscribe from updates related &quot;Small wiki toolkits - South Asia&quot;, kindly remove yourself from [[:m:Global message delivery/Targets/Small wiki toolkits - South Asia|this page]].''
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Small_wiki_toolkits_-_South_Asia&amp;oldid=21249539 --&gt;

== This Month in Education: March 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 3 • March 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/March 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/March 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issuse&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/March 2021/A Wikipedia Webinar for Indonesian Women Teachers|A Wikipedia Webinar for Indonesian Women Teachers]]
* [[outreach:Education/News/March 2021/Educational program of GLAM Macedonia|Educational program of GLAM Macedonia]]
* [[outreach:Education/News/March 2021/Filling Gaps - the Conference about Education in Poland|Filling the Gaps &amp; Open Education Week]]
* [[outreach:Education/News/March 2021/Featured education community member of March 2021|Meet this month's featured Wikimedia &amp; Education community member: Bara'a Zama'reh]]
* [[outreach:Education/News/March 2021/Using Wikipedia and Bridging the Gender Gap: In-Service training for Teachers in Philippines|Using Wikipedia and Bridging the Gender Gap: In-Service training for Teachers in Philippines]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 11:46, 26 ਮਾਰਚ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21247888 --&gt;

== [Small wiki toolkits] Workshop on Workshop on &quot;Designing responsive main pages&quot; - 30 April (Friday) ==

As part of the Small wiki toolkits (South Asia) initiative, we would like to inform you about the third workshop of this year on “Designing responsive main pages”. During this workshop, we will learn to design the main page of a wiki to be responsive. This will allow the pages to be mobile-friendly, by adjusting the width and the height according to various screen sizes. Participants are expected to have a good understanding of Wikitext/markup and optionally basic CSS.

Details of the workshop are as follows:
*Date: 30 April 2021 (Friday)
*Timing: [https://zonestamp.toolforge.org/1619785853 18:00 to 19:30 (India / Sri Lanka), 18:15 to 19:45 (Nepal), 18:30 to 20:00 (Bangladesh)]
*Languages supported: English, Hindi
*Meeting link: https://meet.google.com/zfs-qfvj-hts

If you are interested, please [[:m:Small_wiki_toolkits/South_Asia/Registration#Designing_responsive_main_pages|sign-up on the registration page]].

Regards, [[:m:Small_wiki_toolkits/South_Asia/Organization|Small wiki toolkits - South Asia organizers]], 05:53, 24 ਅਪਰੈਲ 2021 (UTC)

''If you would like unsubscribe from updates related &quot;Small wiki toolkits - South Asia&quot;, kindly remove yourself from [[:m:Global message delivery/Targets/Small wiki toolkits - South Asia|this page]].''
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Small_wiki_toolkits_-_South_Asia&amp;oldid=21367255 --&gt;

== This Month in Education: April 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 4 • April 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/April 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/April 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issuse&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/April 2021/Collaboration with Brusov State University|Collaboration with Brusov State University]]
* [[outreach:Education/News/April 2021/Editing contest &quot;Meet Russia&quot;|Editing contest &quot;Meet Russia&quot;]]
* [[outreach:Education/News/April 2021/Educational project: Wikipedia at the University with the University Center for Economic-Administrative Sciences|Educational project: Wikipedia at the University with the University Center for Economic-Administrative Sciences (Centro Universitario de Ciencias Económico Administrativas (CUCEA)) of the University of Guadalajara]]
* [[outreach:Education/News/April 2021/Regional Meeting of Latin American Education by the EWOC|Regional Meeting of Latin American Education by the EWOC]]
* [[outreach:Education/News/April 2021/Students of the Faculty of Philosophy in Belgrade have started an internship program|Students of the Faculty of Philosophy in Belgrade have started an internship program]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 22:48, 25 ਅਪਰੈਲ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21372399 --&gt;

== This Month in Education: April 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 4 • April 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/April 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/April 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issuse&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/April 2021/Collaboration with Brusov State University|Collaboration with Brusov State University]]
* [[outreach:Education/News/April 2021/Editing contest &quot;Meet Russia&quot;|Editing contest &quot;Meet Russia&quot;]]
* [[outreach:Education/News/April 2021/Educational project: Wikipedia at the University with the University Center for Economic-Administrative Sciences|Educational project: Wikipedia at the University with the University Center for Economic-Administrative Sciences (Centro Universitario de Ciencias Económico Administrativas (CUCEA)) of the University of Guadalajara]]
* [[outreach:Education/News/April 2021/Regional Meeting of Latin American Education by the EWOC|Regional Meeting of Latin American Education by the EWOC]]
* [[outreach:Education/News/April 2021/Students of the Faculty of Philosophy in Belgrade have started an internship program|Students of the Faculty of Philosophy in Belgrade have started an internship program]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 00:17, 26 ਅਪਰੈਲ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21372399 --&gt;

== This Month in Education: May 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 5 • May 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/May 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/May 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/May 2021/A Multimedia-Rich Wikiversity MOOC from Brazil|A Multimedia-Rich Wikiversity MOOC from Brazil]]
* [[outreach:Education/News/May 2021/Featured education community member of May 2021|Meet this month's featured Wikimedia &amp; Education community member: Maria Weronika Kmoch]]
* [[outreach:Education/News/May 2021/Offline workshop with Nikola Koperniku High School in Albania|Offline workshop with Nikola Koperniku High School in Albania]]
* [[outreach:Education/News/May 2021/Wiki Education Program Organized with the University Students for the First time in Bangladesh|Wiki Education Program Organized with the University Students for the First time in Bangladesh]]
* [[outreach:Education/News/May 2021/Wikimedia Commons workshop with high school students in Kosovo; Workshop with telecommunication students at University of Prishtina|Wikimedia Commons workshop with high school students in Kosovo]]
* [[outreach:Education/News/May 2021/Wikipedia training for the Safeguardians of the Intangible Cultular Heritage|Wikipedia training for the Bearers of Intangible Cultural Heritage in Poland]]
* [[outreach:Education/News/May 2021/“Writing a Wikipedia article isn’t as difficult and unimaginable as it seems”: A case for Wikipedia Education Program in Ukraine|“Writing a Wikipedia article isn’t as difficult and unimaginable as it seems”: A case for Wikipedia Education Program in Ukraine]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 17:39, 27 ਮਈ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21425406 --&gt;

== SWT South Asia Workshops: Feedback Survey ==

Thanks for participating in one or more of [[:m:Small wiki toolkits/South Asia/Workshops|small wiki toolkits workshops]]. Please fill out this short feedback survey that will help the program organizers learn how to improve the format of the workshops in the future. It shouldn't take you longer than 5-10 minutes to fill out this form. Your feedback is precious for us and will inform us of the next steps for the project.

Please fill in the survey before 24 June 2021 at https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSePw0eYMt4jUKyxA_oLYZ-DyWesl9P3CWV8xTkW19fA5z0Vfg/viewform?usp=sf_link.

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:51, 9 ਜੂਨ 2021 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Small_wiki_toolkits_-_South_Asia&amp;oldid=21367255 --&gt;

== This Month in Education: June 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 6 • June 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/June 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/June 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/June 2021/Children writing for an encyclopedia – is it possible?|Can children write articles for a wiki encyclopedia?]]
* [[outreach:Education/News/June 2021/Editing contest &quot;Biosphere reserves in the world&quot;|Editing contest &quot;Biosphere reserves in the world&quot;]]
* [[outreach:Education/News/June 2021/Training &amp; workshop on Wikidata and Wikimedia Commons with students from Municipal Learning Center, Gurrakoc|Training &amp; workshop on Wikidata and Wikimedia Commons with students from Municipal Learning Center, Gurrakoc]]
* [[outreach:Education/News/June 2021/Wiki for Human Rights Campaign in the Philippines|Wiki for Human Rights Campaign in the Philippines]]
* [[outreach:Education/News/June 2021/Wiki-School program in Poland at the end of school year|Wikipedia makes children and teachers happy!]]
* [[outreach:Education/News/June 2021/Workshop with students of Language Faculty of Philology, University of Prishtina &quot;Hasan Prishtina&quot;|Workshop with the students of Language Faculty of Philology, University of Prishtina &quot;Hasan Prishtina&quot;]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 19:57, 23 ਜੂਨ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21553405 --&gt;

== 2021 Wikimedia Foundation Board elections: Eligibility requirements for voters ==

Greetings,

The eligibility requirements for voters to participate in the 2021 Board of Trustees elections have been published. You can check the requirements on [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021#Eligibility_requirements_for_voters|this page]].

You can also verify your eligibility using the [https://meta.toolforge.org/accounteligibility/56 AccountEligiblity tool].

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:46, 30 ਜੂਨ 2021 (UTC)

&lt;small&gt;''Note: You are receiving this message as part of outreach efforts to create awareness among the voters.''&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&amp;oldid=21670000 --&gt;

== [Wikimedia Foundation elections 2021] Candidates meet with South Asia + ESEAP communities ==

Hello,

As you may already know, the [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021|2021 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections]] are from 4 August 2021 to 17 August 2021. Members of the Wikimedia community have the opportunity to elect four candidates to a three-year term. After a three-week-long Call for Candidates, there are [[:m:Template:WMF elections candidate/2021/candidates gallery|20 candidates for the 2021 election]]. 

An &lt;u&gt;event for community members to know and interact with the candidates&lt;/u&gt; is being organized. During the event, the candidates will briefly introduce themselves and then answer questions from community members. The event details are as follows:
*Date: 31 July 2021 (Saturday)
*Timings: [https://zonestamp.toolforge.org/1627727412 check in your local time]
:*Bangladesh: 4:30 pm to 7:00 pm
:*India &amp; Sri Lanka: 4:00 pm to 6:30 pm
:*Nepal: 4:15 pm to 6:45 pm
:*Pakistan &amp; Maldives: 3:30 pm to 6:00 pm
* Live interpretation is being provided in Hindi.
*'''Please register using [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSflJge3dFia9ejDG57OOwAHDq9yqnTdVD0HWEsRBhS4PrLGIg/viewform?usp=sf_link this form]

For more details, please visit the event page at [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Meetings/South Asia + ESEAP|Wikimedia Foundation elections/2021/Meetings/South Asia + ESEAP]].

Hope that you are able to join us, [[:m:User:KCVelaga (WMF)|KCVelaga (WMF)]], 06:32, 23 ਜੁਲਾਈ 2021 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&amp;oldid=21774692 --&gt;

== This Month in Education: July 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 7 • July 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/July 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/July 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/July 2021/UHI Editathon celebrates 10 years as a university|University celebrates 10th anniversary with an Editathon]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/A paper on Students' Attitudes Towards the Use of Wikipedia|A paper on Students' Attitudes Towards the Use of Wikipedia]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/Announcing the Training of Trainers program for Reading Wikipedia in the Classroom!|Announcing the Training of Trainers program for &quot;Reading Wikipedia in the Classroom&quot;]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/MOOC Conocimiento Abierto y Software Libre|MOOC Conocimiento Abierto y Software Libre]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/Leamos Wikipedia en Bolivia|Updates on the Leamos Wikipedia en Bolivia 2021]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/E-lessons on Wikipedia from Wikimedia Polska|Virtual lessons on Wikipedia from Wikimedia Polska for schools]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 19:32, 3 ਅਗਸਤ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21829196 --&gt;

== Feedback for Mini edit-a-thons ==

Dear Wikimedian, 

Hope everything is fine around you. If you remember that A2K organised [[:Category: Mini edit-a-thons by CIS-A2K|a series of edit-a-thons]] last year and this year. These were only two days long edit-a-thons with different themes. Also, the working area or Wiki project was not restricted. Now, it's time to grab your feedback or opinions on this idea for further work. I would like to request you that please spend a few minutes filling this form out. You can find the form link [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdNw6NruQnukDDaZq1OMalhwg7WR2AeqF9ot2HEJfpeKDmYZw/viewform here].  You can fill the form by 31 August because your feedback is precious for us. Thank you [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:58, 16 ਅਗਸਤ 2021 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/Mini_edit-a-thon_Participants&amp;oldid=21886141 --&gt;

== This Month in Education: August 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 8 • August 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/August 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/August 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/August 2021/Workshop for the Teachers from Poland|GLAM-wiki Summer in the City: Polish Teachers met in Warsaw]]
* [[outreach:Education/News/August 2021/Wikipedia for School – our largest article contest for Ukrainian teachers|Wikipedia for School – our largest article contest for Ukrainian teachers]]
* [[outreach:Education/News/August 2021/The importance of Social Service: Modality of educational linkage with ITESM, Querétaro campus and Wikimedia Mexico|The importance of Social Service: Modality of educational linkage with ITESM, Querétaro campus and Wikimedia Mexico]]
* [[outreach:Education/News/August 2021/&quot;Searching for the unschooling vibes around Wikipedia&quot; at the Wikimania 2021|Wikimania 2021 and the unschooling vibes around Wikipedia by Wikimedia Polska, Education team]]
* [[outreach:Education/News/August 2021/Open Foundation West Africa Introduces KIWIX Offline to the National Association of Graduate Teachers|Open Foundation West Africa Introduces KIWIX Offline to the National Association of Graduate Teachers]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 13:38, 25 ਅਗਸਤ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21914750 --&gt;

== ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਬੁਣੀਆਦ ੨੦੨੧ ਬੋਰਡ ਆਫ ਟਰੱਸਟੀ ਚੌਣਾਂ ਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ। ==

ਡਿਅਰ Mulkh Singh,

ਤੁਸੀ ਇਹ ਈਮੇਲ ਇਸਲਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਕਿਓ ਕਿ ਤੁਸੀ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਬੁਣੀਆਦ ੨੦੨੧ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਟਰਸਟੀ ਚੌਣਾ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪੌਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ | ਚੋਣਾਂ ੧੮ ਅਗਸਤ, ੨੦੨੧ ਨੂੰ ਖੁੱਲੀਆਂ ਅਤੇ ੩੧ ਅਗਸਤ, ੨੦੨੧ ਨੂੰ ਬੰਦ ਹੋਣ ਗਿਆਂ | ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਬੁਣੀਆਦ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਰਗੇ ਪਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇੱਕ ਟਰਸਟੀ ਬੋਰਡ ਵਲੋ ਕਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ|ਬੋਰਡ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਬੁਣੀਆਦ ਦਾ ਫੈਂਸਲਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ | [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Overview|ਬੋਰਡ ਆਫ ਟਰਸਟੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣੋ]] |

ਇਸ ਸਾਲ ਚਾਰ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਮਿਓਨਟੀ ਵਲੋ ਕਿਤੀ ਜਾਨੀ ਹੈ | ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ੧੯ ਉਮੀਦਵਾਰ ਇਨਾਂ ਸੀਟਾਂ ਲਈ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ | [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021/Candidates#Candidate_Table|੨੦੨੧ ਦੇ ਬੋਰਡ ਟਰਸਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣੋ]] |

ਲਗਭਗ ੭੦.੦੦੦ ਕਮਿਉਨਟੀ ਦੇ ਮੈਬਰਾਂ ਨੂੰ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ | ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ! ਚੋਣਾਂ ੨੩.੫੯ ਯੂਟੀਸੀ ੩੧ ਆਗਸਤ ਤੱਕ ਹੀ ਨੇ | 
*[[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2021|'''ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੇ ਸਿਕਿਉਰ ਪੋਲ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਵੋਟ ਕਰੋ''']] |

ਜੇ ਤੁਸੀ ਪਹਿਲਾ ਵੋਟ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਅਤੇ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮੇਲ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰੋ | ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੋਟ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਚਾਹੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਖਾਤੇ ਹੋਨ |

[[:m:Wikimedia Foundation elections/2021|ਇਸ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਜਾਨਕਾਰੀ ਲਈ ਪੜੋ]]| [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:37, 28 ਅਗਸਤ 2021 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&amp;oldid=21946145 --&gt;

== This Month in Education: September 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 9 • September 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/September 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/September 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/September 2021/Cultural history on Wikipedia|Cultural history on Wikipedia]]
* [[outreach:Education/News/September 2021/Education program in Ukraine is finally back to offline|Education program in Ukraine is finally back to offline!]]
* [[outreach:Education/News/September 2021/Reading Wikipedia in the Classroom Module Distribution in the Philippines|Reading Wikipedia in the Classroom Module Distribution in the Philippines]]
* [[outreach:Education/News/September 2021/Senior Citizens WikiTown 2021: Týn nad Vltavou|Senior Citizens WikiTown 2021: Týn nad Vltavou]]
* [[outreach:Education/News/September 2021/WikiXLaEducación: New contest to include articles about education on Wikipedia|#WikiXLaEducación: New contest to include articles about education on Wikipedia]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 19:43, 26 ਸਤੰਬਰ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22072998 --&gt;

== Mahatma Gandhi 2021 edit-a-thon to celebrate Mahatma Gandhi's birth anniversary ==

[[File:Mahatma Gandhi 2021 edit-a-thon poster 2nd.pdf|thumb|100px|right|Mahatma Gandhi 2021 edit-a-thon]]
Dear Wikimedian,

Hope you are doing well. Glad to inform you that A2K is going to conduct a mini edit-a-thon to celebrate Mahatma Gandhi's birth anniversary. It is the second iteration of Mahatma Gandhi mini edit-a-thon. The edit-a-thon will be on the same dates 2nd and 3rd October (Weekend). During the last iteration, we had created or developed or uploaded content related to Mahatma Gandhi. This time, we will create or develop content about Mahatma Gandhi and any article directly related to the Indian Independence movement. The list of articles is given on the [[:m: Mahatma Gandhi 2021 edit-a-thon|event page]]. Feel free to add more relevant articles to the list. The event is not restricted to any single Wikimedia project. For more information, you can visit the event page and if you have any questions or doubts email me at nitesh@cis-india.org. Thank you [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 17:33, 28 ਸਤੰਬਰ 2021 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/Mini_edit-a-thon_Participants&amp;oldid=21886141 --&gt;

== This Month in Education: October 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 10 • October 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/October 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/October 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/October 2021/1st joint contest Wikimedia UG Georgia and the Ministry of Education of Georgia.|1st joint contest Wikimedia UG Georgia and the Ministry of Education of Georgia]]
* [[outreach:Education/News/October 2021/Promoting more inclusive and equitable support for the Wikimedia Education community|Promoting more inclusive and equitable support for the Wikimedia Education community]]
* [[outreach:Education/News/October 2021/The Second Online EduWiki Camp in Serbia|The Second Online EduWiki Camp in Serbia]]
* [[outreach:Education/News/October 2021/University courses in the UK|Higher and further education courses in the UK]]
* [[outreach:Education/News/October 2021/Wikipedia on Silesia Cieszyn in Poland|Wikipedia on Silesia Cieszyn in Poland and in Czech Republic]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 15:41, 26 ਅਕਤੂਬਰ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22208730 --&gt;

== This Month in Education: November 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 11 • November 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/November 2021|Contents]] • [[m:Education/Newsletter/November 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Education/News/November 2021/We talked about EduWiki Outreach Collaborators and how Wikimedia Serbia played a role being a part of it|We talked about EduWiki Outreach Collaborators and how Wikimedia Serbia played a role being a part of it]]
* [[m:Education/News/November 2021/Welcome to Meta!|Welcome to Meta!]]
* [[m:Education/News/November 2021/Wikipedia Education Program in Ukraine in 2021|Wikipedia Education Program in Ukraine in 2021]]
* [[m:Education/News/November 2021/Wikipedia and Education Mentorship Program-Serbia and Philippines Partnership|Wikipedia and Education Mentorship Program-Serbia and Philippines Partnership]]
* [[m:Education/News/November 2021/Launch of the Wikimedia Research Fund!|Launch of the Wikimedia Research Fund!]]
* [[m:Education/News/November 2021/Education projects in the Land of Valencia|Education projects in the Land of Valencia]]
* [[m:Education/News/November 2021/A Hatch-Tyap-Wikipedia In-person Training Event|A Hatch-Tyap-Wikipedia In-person Training Event]]
* [[m:Education/News/November 2021/Celebrating Sq Wikipedia Birthday with the Vasil Kamami High School students|Celebrating Sq Wikipedia Birthday with the Vasil Kamami High School students]]
* [[m:Education/News/November 2021/Celebrating Wikidata with the Nikola Koperniku High School students|Celebrating Wikidata with the Nikola Koperniku High School students]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 16:19, 21 ਨਵੰਬਰ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22360687 --&gt;

== First Newsletter: Wikimedia Wikimeet India 2022 ==

Dear Wikimedian,

We are glad to inform you that the [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022|second iteration of Wikimedia Wikimeet India]] is going to be organised in February. This is an upcoming online wiki event that is to be conducted from 18 to 20 February 2022 to celebrate International Mother Language Day. The planning of the event has already started and there are many opportunities for Wikimedians to volunteer in order to help make it a successful event. The major announcement is that [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|submissions for sessions]] has opened from yesterday until a month (until 23 January 2022). You can propose your session [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|here]]. For more updates and how you can get involved in the same, please read the [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Newsletter/2021-12-23|first newsletter]]

If you want regular updates regarding the event on your talk page, please add your username [[:m: Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2022|here]]. You will get the next newsletter after 15 days. Please get involved in the event discussions, open tasks and so on. 

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 14:36, 24 ਦਸੰਬਰ 2021 (UTC)

&lt;small&gt;On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/WMWM_2021_users_list&amp;oldid=22491850 --&gt;

== Second Newsletter: Wikimedia Wikimeet India 2022 ==

Dear Wikimedian,

Happy New Year! Hope you are doing well and safe. It's time to update you regarding [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022|Wikimedia Wikimeet India 2022]], the second iteration of Wikimedia Wikimeet India which is going to be conducted in February. Please note the dates 18 to 20 February 2022 of the event. The [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|submissions]] has opened from 23 December until 23 January 2022. You can propose your session [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|here]]. We want a few proposals from Indian communities or Wikimedians. For more updates and how you can get involved in the same, please read the [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Newsletter/2022-01-07|second newsletter]]

If you want regular updates regarding the event on your talk page, please add your username [[:m: Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2022|here]]. You will get the next newsletter after 15 days. Please get involved in the event discussions, open tasks and so on. 

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:44, 8 ਜਨਵਰੀ 2022 (UTC)

&lt;small&gt;On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/WMWM_2021_users_list&amp;oldid=22491850 --&gt;

== Second Newsletter: Wikimedia Wikimeet India 2022 ==

Dear Wikimedian,

Happy New Year! Hope you are doing well and safe. It's time to update you regarding [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022|Wikimedia Wikimeet India 2022]], the second iteration of Wikimedia Wikimeet India which is going to be conducted in February. Please note the dates 18 to 20 February 2022 of the event. The [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|submissions]] has opened from 23 December until 23 January 2022. You can propose your session [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|here]]. We want a few proposals from Indian communities or Wikimedians. For more updates and how you can get involved in the same, please read the [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Newsletter/2022-01-07|second newsletter]]

If you want regular updates regarding the event on your talk page, please add your username [[:m: Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2022|here]]. You will get the next newsletter after 15 days. Please get involved in the event discussions, open tasks and so on. 

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:04, 8 ਜਨਵਰੀ 2022 (UTC)

&lt;small&gt;On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/WMWM_2021_users_list&amp;oldid=22491850 --&gt;

== This Month in Education: January 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;&lt;br/&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 1 • January 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/January 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/January 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/30-h Wikipedia Article Writing Challenge|30-h Wikipedia Article Writing Challenge]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Announcing Wiki Workshop 2022|Announcing Wiki Workshop 2022]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Final exhibition about Cieszyn Silesia region|Final exhibition about Cieszyn Silesia region]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Join us this February for the EduWiki Week|Join us this February for the EduWiki Week]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Offline Education project WikiChallenge closed its third edition|Offline Education project WikiChallenge closed its third edition]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Reading Wikipedia in the Classroom ToT Experience of a Filipina Wikimedian|Reading Wikipedia in the Classroom ToT Experience of a Filipina Wikimedian]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Welcoming new trainers of the Reading Wikipedia in the Classroom program|Welcoming new trainers of the Reading Wikipedia in the Classroom program]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Wikimedia Israel’s education program: Students enrich Hebrew Wiktionary with Biblical expressions still in use in modern Hebrew|Wikimedia Israel’s education program: Students enrich Hebrew Wiktionary with Biblical expressions still in use in modern Hebrew]]
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 17:29, 24 ਜਨਵਰੀ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22669905 --&gt;

== This Month in Education: January 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;&lt;br/&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 1 • January 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/January 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/January 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/30-h Wikipedia Article Writing Challenge|30-h Wikipedia Article Writing Challenge]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Announcing Wiki Workshop 2022|Announcing Wiki Workshop 2022]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Final exhibition about Cieszyn Silesia region|Final exhibition about Cieszyn Silesia region]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Join us this February for the EduWiki Week|Join us this February for the EduWiki Week]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Offline Education project WikiChallenge closed its third edition|Offline Education project WikiChallenge closed its third edition]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Reading Wikipedia in the Classroom ToT Experience of a Filipina Wikimedian|Reading Wikipedia in the Classroom ToT Experience of a Filipina Wikimedian]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Welcoming new trainers of the Reading Wikipedia in the Classroom program|Welcoming new trainers of the Reading Wikipedia in the Classroom program]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Wikimedia Israel’s education program: Students enrich Hebrew Wiktionary with Biblical expressions still in use in modern Hebrew|Wikimedia Israel’s education program: Students enrich Hebrew Wiktionary with Biblical expressions still in use in modern Hebrew]]
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 21:14, 24 ਜਨਵਰੀ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22669905 --&gt;

== International Mother Language Day 2022 edit-a-thon ==

Dear Wikimedian,

CIS-A2K announced [[:m:International Mother Language Day 2022 edit-a-thon|International Mother Language Day]] edit-a-thon which is going to take place on 19 &amp; 20 February 2022. The motive of conducting this edit-a-thon is to celebrate International Mother Language Day.

This time we will celebrate the day by creating &amp; developing articles on local Wikimedia projects, such as proofreading the content on Wikisource, items that need to be created on Wikidata [edit Labels &amp; Descriptions], some language-related content must be uploaded on Wikimedia Commons and so on. It will be a two-days long edit-a-thon to increase content about languages or related to languages. Anyone can participate in this event and editors can add their names [https://meta.wikimedia.org/wiki/International_Mother_Language_Day_2022_edit-a-thon#Participants here]. Thank you [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:13, 15 ਫ਼ਰਵਰੀ 2022 (UTC)
&lt;small&gt;

On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/Mini_edit-a-thon_Participants&amp;oldid=21886141 --&gt;

== This Month in Education: February 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English ... {{int:please-translate}}
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 2 • February 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/February 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/February 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;div style=&quot;color:white; font-size:1.8em; font-family:Montserrat; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;column-count: 2; column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Open Foundation West Africa Expands Open Movement With UHAS|Open Foundation West Africa Expands Open Movement With UHAS]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Celebrating the 18th anniversary of Ukrainian Wikipedia|Celebrating the 18th anniversary of Ukrainian Wikipedia]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Integrating Wikipedia in the academic curriculum in a university in Mexico|Integrating Wikipedia in the academic curriculum in a university in Mexico]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Results of &quot;Reading Wikipedia&quot; workshop in the summer school of Plan Ceibal in Uruguay|Results of &quot;Reading Wikipedia&quot; workshop in the summer school of Plan Ceibal in Uruguay]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/WikiFundi, offline editing plateform : last release notes and how-tos|WikiFundi, offline editing plateform : last release notes and how-tos]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Writing Wikipedia as an academic assignment in STEM fields|Writing Wikipedia as an academic assignment in STEM fields]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/The Learning and Connection – 1Lib1Ref with African Librarians|The Learning and Connection – 1Lib1Ref with African Librarians]]
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 15:09, 28 ਫ਼ਰਵਰੀ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22886200 --&gt;

== International Women's Month 2022 edit-a-thon ==

Dear Wikimedians,

Hope you are doing well. Glad to inform you that to celebrate the month of March, A2K is to be conducting a mini edit-a-thon, International Women Month 2022 edit-a-thon. The dates are for the event is 19 March and 20 March 2022. It will be a two-day long edit-a-thon, just like the previous mini edit-a-thons. The edits are not restricted to any specific project. We will provide a list of articles to editors which will be suggested by the Art+Feminism team. If users want to add their own list, they are most welcome. Visit the given [[:m:International Women's Month 2022 edit-a-thon|link]] of the event page and add your name and language project. If you have any questions or doubts please write on [[:m:Talk:International Women's Month 2022 edit-a-thon|event discussion page]] or email at nitesh@cis-india.org. Thank you [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:53, 14 ਮਾਰਚ 2022 (UTC)

&lt;small&gt;On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/Mini_edit-a-thon_Participants&amp;oldid=21886141 --&gt;

== This Month in Education: March 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English... Please help translate to your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 3 • March 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/March 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/March 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Arte+Feminismo Pilipinas:Advocacy on Women Empowerment|Arte+Feminismo Pilipinas:Advocacy on Women Empowerment]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/The edit-a-thon on Serbian Wikipedia on the occasion of Edu Wiki Week|The edit-a-thon on Serbian Wikipedia on the occasion of Edu Wiki Week]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Call for Participation: Higher Education Survey|Call for Participation: Higher Education Survey]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Collection of Good Practices in Wikipedia Education|Collection of Good Practices in Wikipedia Education]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Conversation: Open education in the Wikimedia Movement views from Latin America|Conversation: Open education in the Wikimedia Movement views from Latin America]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/EduWiki Week 2022, celebrations and learnings|EduWiki Week 2022, celebrations and learnings]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/EduWiki Week in Armenia|EduWiki Week in Armenia]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Open Education Week at the Universidad Autónoma de Nuevo León|Open Education Week at the Universidad Autónoma de Nuevo León]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Wikipedia + Education Talk With Leonard Hagan|Wikipedia + Education Talk With Leonard Hagan]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Wikimedia Israel cooperates with Yad Vashem in developing a training course for teachers|Wikimedia Israel cooperates with Yad Vashem in developing a training course for teachers]]
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 16:58, 25 ਮਾਰਚ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23020683 --&gt;

== Indic Hackathon | 20-22 May 2022 + Scholarships ==

Hello {{PAGENAME}},

&lt;small&gt;''(You are receiving this message as you participated previously participated in small wiki toolkits workshops.)''&lt;/small&gt;

We are happy to announce that the [[:m:Indic MediaWiki Developers User Group|Indic MediaWiki Developers User Group]] will be organizing [[:m:Indic Hackathon 2022|Indic Hackathon 2022]], a regional event as part of the main [[:mw:Wikimedia Hackathon|Wikimedia Hackathon]] taking place in a hybrid mode during 20-22 May. The regional event will be an in-person event taking place in Hyderabad.

As it is with any hackathon, the event’s program will be semi-structured i.e. while we will have some sessions in sync with the main hackathon event, the rest of the time will be upto participants’ interest on what issues they are interested to work on. The event page can be seen at &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;https://meta.wikimedia.org/wiki/Indic_Hackathon_2022&lt;/span&gt;.

We have full scholarships available to enable you to participate in the event, which covers travel, accommodation, food and other related expenses. The link to scholarships application form is available on the event page. The deadline is 23:59 hrs 17 April 2022.

Let us know on the event talk page or send an email to {{email|contact|indicmediawikidev.org}} if you have any questions. We are looking forward to your participation.

Regards, [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:43, 12 ਅਪਰੈਲ 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Small_wiki_toolkits_-_South_Asia&amp;oldid=23135275 --&gt;

== This Month in Education: April 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English... Please help translate to your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 4 • April 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/April 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/April 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/Audio-Educational Seminar of Wikimedia Mexico|Audio-Educational Seminar of Wikimedia Mexico]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/Dagbani Wikimedians using digital TV broadcast to train Wikipedia contributors in Ghana|Dagbani Wikimedians using digital TV broadcast to train Wikipedia contributors in Ghana]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/Digital Education &amp; The Open Space With Herbert Acheampong|Digital Education &amp; The Open Space With Herbert Acheampong]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/HerStory walks as a part of edit-a-thons|HerStory walks as a part of edit-a-thons]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/Join us for Wiki Workshop 2022|Join us for Wiki Workshop 2022]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/The youngest member of Tartu Wikiclub is 15-year-old student|The youngest member of Tartu Wikiclub is 15-year-old student]]
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 12:52, 24 ਅਪਰੈਲ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23177152 --&gt;

== Translation request ==

Hello.

Can you translate and upload the articles [[:en:National Museum of History of Azerbaijan]] and [[:en:National Art Museum of Azerbaijan]] in Punjabi Wikipedia?

Yours sincerely, [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Multituberculata|Multituberculata]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Multituberculata|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:13, 9 ਮਈ 2022 (UTC)

== This Month in Education: May 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English. Please help to translate in your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 5 • May 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/May 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/May 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[Education/News/May 2022/Wiki Hackathon in Kwara State|Wiki Hackathon in Kwara State]]
* [[Education/News/May 2022/Introduction of the Wikimedia Fan Club to Kwara State University Malete|Introduction of the Wikimedia Fan Club to Kwara State University Malete]]
* [[Education/News/May 2022/Education in Kosovo|Education in Kosovo]]
* [[Education/News/May 2022/Bringing the Wikiprojects to the Island of Catanduanes|Bringing the Wikiprojects to the Island of Catanduanes]]
* [[Education/News/May 2022/Tyap Wikipedia Goes Live|Tyap Wikipedia Goes Live]]
* [[Education/News/May 2022/Spring 1Lib1Ref edition in Poland|Spring 1Lib1Ref edition in Poland]]
* [[Education/News/May 2022/Tyap Editors Host Maiden Wiktionary In-person Training Workshop|Tyap Editors Host Maiden Wiktionary In-person Training Workshop]]
* [[Education/News/May 2022/Wikibooks project in teaching|Wikibooks project in teaching]]
* [[Education/News/May 2022/Africa Eduwiki Network Hosted Conversation about Wikimedian in Education with Nebojša Ratković|Africa Eduwiki Network Hosted Conversation about Wikimedian in Education with Nebojša Ratković]]
* [[Education/News/May 2022/My Journey In The Wiki-Space By Thomas Baah|My Journey In The Wiki-Space By Thomas Baah]]
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education| Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 02:43, 1 ਜੂਨ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23282386 --&gt;

== This Month in Education: May 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English. Please help to translate in your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 5 • May 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/May 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/May 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[m:Education/News/May 2022/Wiki Hackathon in Kwara State|Wiki Hackathon in Kwara State]]
* [[m:Education/News/May 2022/Introduction of the Wikimedia Fan Club to Kwara State University Malete|Introduction of the Wikimedia Fan Club to Kwara State University Malete]]
* [[m:Education/News/May 2022/Education in Kosovo|Education in Kosovo]]
* [[m:Education/News/May 2022/Bringing the Wikiprojects to the Island of Catanduanes|Bringing the Wikiprojects to the Island of Catanduanes]]
* [[m:Education/News/May 2022/Tyap Wikipedia Goes Live|Tyap Wikipedia Goes Live]]
* [[m:Education/News/May 2022/Spring 1Lib1Ref edition in Poland|Spring 1Lib1Ref edition in Poland]]
* [[m:Education/News/May 2022/Tyap Editors Host Maiden Wiktionary In-person Training Workshop|Tyap Editors Host Maiden Wiktionary In-person Training Workshop]]
* [[m:Education/News/May 2022/Wikibooks project in teaching|Wikibooks project in teaching]]
* [[m:Education/News/May 2022/Africa Eduwiki Network Hosted Conversation about Wikimedian in Education with Nebojša Ratković|Africa Eduwiki Network Hosted Conversation about Wikimedian in Education with Nebojša Ratković]]
* [[m:Education/News/May 2022/My Journey In The Wiki-Space By Thomas Baah|My Journey In The Wiki-Space By Thomas Baah]]
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education| Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 02:54, 1 ਜੂਨ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23351176 --&gt;

== June Month Celebration 2022 edit-a-thon ==

Dear User,

CIS-A2K is announcing June month mini edit-a-thon which is going to take place on 25 &amp; 26 June 2022 (on this weekend). The motive of conducting this edit-a-thon is to celebrate June Month which is also known as pride month.

This time we will celebrate the month, which is full of notable days, by creating &amp; developing articles on local Wikimedia projects, such as proofreading the content on Wikisource if there are any, items that need to be created on Wikidata [edit Labels &amp; Descriptions], some June month related content must be uploaded on Wikimedia Commons and so on. It will be a two-days long edit-a-thon to increase content about the month of June or related to its days, directly or indirectly. Anyone can participate in this event and the link you can find [[:m: June Month Celebration 2022 edit-a-thon|here]]. Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 12:46, 21 June 2022 (UTC)

&lt;small&gt;On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_(CIS-A2K)/list/Festive_Season_2020_Participants&amp;oldid=20811654 --&gt;

== This Month in Education: June 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:2.9em; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:1.4em; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 6 • June 2022&lt;/span&gt;

&lt;div style=&quot;border-top:1px solid #a2a9b1; border-bottom:1px solid #a2a9b1; padding:0.5em; font-size:larger; margin-bottom:0.2em&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/June 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/June 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;color:white; font-size:1.8em; font-family:Montserrat; background:#92BFB1;&quot;&gt;In This Issue&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Black Lunch Table: Black History Month with Igbo Wikimedians User Group|Black Lunch Table: Black History Month with Igbo Wikimedians User Group]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Bolivian Teachers Welcomed Wikipedia in their Classroom|Bolivian Teachers Welcomed Wikipedia in their Classroom]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Educational program &amp; Wikivoyage in Ukrainian University|Educational program &amp; Wikivoyage in Ukrainian University]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/The Great Learning and Connection: Experience from AFLIA|The Great Learning and Connection: Experience from AFLIA]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/New Mexico Students Join Wikimedia Movement Through WikiForHumanRights Campaign|New Mexico Students Join Wikimedia Movement Through WikiForHumanRights Campaign]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/The school wiki-project run by a 15 year old student came to an end|The school wiki-project run by a 15 year old student came to an end]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/The students of Kadir Has University, Istanbul contribute Wikimedia projects in &quot;Civic Responsibility Project&quot; course|The students of Kadir Has University, Istanbul contribute Wikimedia projects in &quot;Civic Responsibility Project&quot; course]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Wiki Trip with Vasil Kamami Wikiclub to Berat, the town of one thousand windows|Wiki Trip with Vasil Kamami Wikiclub to Berat, the town of one thousand windows]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Wikiclubs in Albania|Wikiclubs in Albania]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Wikidata in the classroom FGGC Bwari Experience|Wikidata in the classroom FGGC Bwari Experience]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Wikipedia and Secondary Schools in Aotearoa New Zealand|Wikipedia and Secondary Schools in Aotearoa New Zealand]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/А large-scale online course for teaching beginners to work in Wikipedia has been developed in Russia|А large-scale online course for teaching beginners to work in Wikipedia has been developed in Russia]]
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 18:50, 4 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23406065 --&gt;

== This Month in Education: July 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English. Please help to translate in your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:2.9em; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:1.4em; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 7 • July 2022&lt;/span&gt;

&lt;div style=&quot;border-top:1px solid #a2a9b1; border-bottom:1px solid #a2a9b1; padding:0.5em; font-size:larger; margin-bottom:0.2em&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/July 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/July 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;color:white; font-size:1.8em; font-family:Montserrat; background:#92BFB1;&quot;&gt;In This Issue&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/Wikimedia Chile launched a teacher guidebook with Wiki tools for Heritage Education|Wikimedia Chile launched a teacher guidebook with Wiki tools for Heritage Education]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/Wikimedia Serbia received a new accreditation for the professional development program|Wikimedia Serbia received a new accreditation for the professional development program]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/Wikimedia for Illiterate Persons|Wikimedia for Illiterate Persons]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/EtnoWiki edit-a-thon in Poland|Polish Wikipedia is enriched with new EtnoWiki content]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/Career Education through Wikipedia|Career Education through Wikipedia]]
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 17:39, 3 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23607963 --&gt;</text>
      <sha1>g8zi9uj20fn1g1uhc48bkwjuru5yy3m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਅਲਿੰਗਕਤਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>70554</id>
    <revision>
      <id>610361</id>
      <parentid>464020</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T09:54:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>BreadOmelette</username>
        <id>42772</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>deleted the things which are not correct and not cited correctly</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1621" xml:space="preserve">{{Sexual orientation}}
'''ਅਲਿੰਗਕਤਾ '''(ਜਾਂ '''ਗੈਰ-ਲਿੰਗਕਤਾ''')&lt;ref name=&quot;asexual&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;[http://www.thefreedictionary.com/asexual &quot;Asexual&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nonsexual&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;[http://www.thefreedictionary.com/nonsexual &quot;Nonsexual&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Harris&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;Harris, Lynn (26 May 2005). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਇੱਕ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਜਾਂ ਲਿੰਗਕ ਖਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਘੱਟ, ਨਾਂ-ਮਾਤਰ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Bogaert2006&quot;&gt;Bogaert, Anthony F. (2006).&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Kelly&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;Kelly, Gary F. (2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Prause&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation journal&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;Prause, Nicole; Cynthia A. Graham (August 2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; 2004 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਸੋਂ ਦਾ 1% ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;Bogaert2004&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation journal&quot;&gt;Bogaert, Anthony F. (2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;cnn&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation news&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;[http://www.cnn.com/2004/TECH/science/10/14/asexual.study/index.html &quot;Study: One in 100 adults asexual&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲਿੰਗਕ ਅਨੁਸਥਾਪਨ]]</text>
      <sha1>g5qir4c2vkx4czohh97hv65yxvsxpfo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610362</id>
      <parentid>610361</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T10:01:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>BreadOmelette</username>
        <id>42772</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added more credibility to the source article</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1622" xml:space="preserve">{{Sexual orientation}}
'''ਅਲਿੰਗਕਤਾ '''(ਜਾਂ '''ਗੈਰ-ਲਿੰਗਕਤਾ''')&lt;ref name=&quot;asexual&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;[http://www.thefreedictionary.com/asexual &quot;Asexual&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nonsexual&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;[http://www.thefreedictionary.com/nonsexual &quot;Nonsexual&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Harris&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;Harris, Lynn (26 May 2005). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਇੱਕ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਜਾਂ ਲਿੰਗਕ ਖਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਘੱਟ, ਨਾਂ-ਮਾਤਰ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Bogaert2006&quot;&gt;Bogaert, Anthony F. (2006).&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Kelly&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;Kelly, Gary F. (2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Prause&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation journal&quot; contenteditable=&quot;false&quot;&gt;Prause, Nicole; Cynthia A. Graham (August 2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; 2004 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਸੋਂ ਦਾ 1% ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;Bogaert2004&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation journal&quot;&gt;Bogaert, Anthony F. (2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;cnn&quot;&gt;CNN, &lt;cite class=&quot;citation news&quot;&gt;[http://www.cnn.com/2004/TECH/science/10/14/asexual.study/index.html &quot;Study: One in 100 adults asexual&quot;]. &lt;/cite&gt;, October 15, 2004. &lt;/ref&gt;

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲਿੰਗਕ ਅਨੁਸਥਾਪਨ]]</text>
      <sha1>hmcq06eumwugesw2hm9ab7rni3isx1x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:FromPunjab</title>
    <ns>3</ns>
    <id>114995</id>
    <revision>
      <id>610338</id>
      <parentid>607584</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T17:39:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MediaWiki message delivery</username>
        <id>7061</id>
      </contributor>
      <comment>/* This Month in Education: July 2022 */ ਨਵਾਂ ਭਾਗ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48425" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=FromPunjab}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:59, 15 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019 (UTC)

== Wiki Loves Women South Asia 2020 ==

[[File:Wiki Loves Women South Asia 2020.svg|frameless|right]]

Hello! 

Thank you for your contribution in [[:m:Wiki Loves Women South Asia 2020|Wiki Loves Women South Asia 2020]]. We appreciate your time and efforts in bridging gender gap on Wikipedia. Due to the novel coronavirus (COVID-19) pandemic, we will not be couriering the prizes in the form of mechanize in 2020 but instead offer a gratitude token in the form of online claimable gift coupon.  Please fill [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScJ_5LgwLdIVtIuBDcew839VuOcqLtyPScfFFKF-LiwxQ_nqw/viewform?usp=sf_link this form] by last at June 10 for claiming your prize for the contest. 

Wiki Love and regards! 

[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore/International Team|Wiki Loves Folklore International Team]].

--[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 14:10, 31 ਮਈ 2020 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlwsa&amp;oldid=20129673 --&gt;

== Wiki Loves Women South Asia Barnstar Award ==

{| style=&quot;background-color: ; border: 3px solid #f1a7e8; padding-right: 10px;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;left; padding: 5px;&quot; | [[File:WLW Barnstar.png|150px|frameless|left]]
|style=&quot;vertical-align:middle;&quot; |
[[File:Wiki Loves Women South Asia 2020.svg|frameless|100px|right]]

Greetings!

Thank you for contributing to the [[:m:Wiki Loves Women South Asia 2020|Wiki Loves Women South Asia 2020]]. We are appreciative of your tireless efforts to create articles about Women in Folklore on Wikipedia. We are deeply inspired by your persistent efforts, dedication to bridge the gender and cultural gap on Wikipedia. Your tireless perseverance and love for the movement has brought us one step closer to our quest for attaining equity for underrepresented knowledge in our Wikimedia Projects. We are lucky to have amazing Wikimedians like you in our movement. Please find your Wiki Loves Women South Asia postcard [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeGOOxMFK4vsENdHZgF56NHPw8agfiKD3OQMGnhdQdjbr6sig/viewform here]. Kindly obtain your postcards before 15th July 2020.

Keep shining!

Wiki Loves Women South Asia Team
|}

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:27, 5 ਜੁਲਾਈ 2020 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlwsa&amp;oldid=20247075 --&gt;

== 2021 Wikimedia Foundation Board elections: Eligibility requirements for voters ==

Greetings,

The eligibility requirements for voters to participate in the 2021 Board of Trustees elections have been published. You can check the requirements on [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021#Eligibility_requirements_for_voters|this page]].

You can also verify your eligibility using the [https://meta.toolforge.org/accounteligibility/56 AccountEligiblity tool].

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:45, 30 ਜੂਨ 2021 (UTC)

&lt;small&gt;''Note: You are receiving this message as part of outreach efforts to create awareness among the voters.''&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&amp;oldid=21670000 --&gt;

== This Month in Education: July 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 7 • July 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/July 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/July 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/July 2021/UHI Editathon celebrates 10 years as a university|University celebrates 10th anniversary with an Editathon]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/A paper on Students' Attitudes Towards the Use of Wikipedia|A paper on Students' Attitudes Towards the Use of Wikipedia]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/Announcing the Training of Trainers program for Reading Wikipedia in the Classroom!|Announcing the Training of Trainers program for &quot;Reading Wikipedia in the Classroom&quot;]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/MOOC Conocimiento Abierto y Software Libre|MOOC Conocimiento Abierto y Software Libre]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/Leamos Wikipedia en Bolivia|Updates on the Leamos Wikipedia en Bolivia 2021]]
* [[outreach:Education/News/July 2021/E-lessons on Wikipedia from Wikimedia Polska|Virtual lessons on Wikipedia from Wikimedia Polska for schools]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 19:32, 3 ਅਗਸਤ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21829196 --&gt;

== This Month in Education: August 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 8 • August 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/August 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/August 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/August 2021/Workshop for the Teachers from Poland|GLAM-wiki Summer in the City: Polish Teachers met in Warsaw]]
* [[outreach:Education/News/August 2021/Wikipedia for School – our largest article contest for Ukrainian teachers|Wikipedia for School – our largest article contest for Ukrainian teachers]]
* [[outreach:Education/News/August 2021/The importance of Social Service: Modality of educational linkage with ITESM, Querétaro campus and Wikimedia Mexico|The importance of Social Service: Modality of educational linkage with ITESM, Querétaro campus and Wikimedia Mexico]]
* [[outreach:Education/News/August 2021/&quot;Searching for the unschooling vibes around Wikipedia&quot; at the Wikimania 2021|Wikimania 2021 and the unschooling vibes around Wikipedia by Wikimedia Polska, Education team]]
* [[outreach:Education/News/August 2021/Open Foundation West Africa Introduces KIWIX Offline to the National Association of Graduate Teachers|Open Foundation West Africa Introduces KIWIX Offline to the National Association of Graduate Teachers]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 13:38, 25 ਅਗਸਤ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=21914750 --&gt;

== ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਬੁਣੀਆਦ ੨੦੨੧ ਬੋਰਡ ਆਫ ਟਰੱਸਟੀ ਚੌਣਾਂ ਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ। ==

ਡਿਅਰ FromPunjab,

ਤੁਸੀ ਇਹ ਈਮੇਲ ਇਸਲਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਕਿਓ ਕਿ ਤੁਸੀ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਬੁਣੀਆਦ ੨੦੨੧ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਟਰਸਟੀ ਚੌਣਾ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪੌਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ | ਚੋਣਾਂ ੧੮ ਅਗਸਤ, ੨੦੨੧ ਨੂੰ ਖੁੱਲੀਆਂ ਅਤੇ ੩੧ ਅਗਸਤ, ੨੦੨੧ ਨੂੰ ਬੰਦ ਹੋਣ ਗਿਆਂ | ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਬੁਣੀਆਦ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਰਗੇ ਪਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇੱਕ ਟਰਸਟੀ ਬੋਰਡ ਵਲੋ ਕਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ|ਬੋਰਡ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਬੁਣੀਆਦ ਦਾ ਫੈਂਸਲਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ | [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Overview|ਬੋਰਡ ਆਫ ਟਰਸਟੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣੋ]] |

ਇਸ ਸਾਲ ਚਾਰ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਮਿਓਨਟੀ ਵਲੋ ਕਿਤੀ ਜਾਨੀ ਹੈ | ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ੧੯ ਉਮੀਦਵਾਰ ਇਨਾਂ ਸੀਟਾਂ ਲਈ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ | [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021/Candidates#Candidate_Table|੨੦੨੧ ਦੇ ਬੋਰਡ ਟਰਸਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣੋ]] |

ਲਗਭਗ ੭੦.੦੦੦ ਕਮਿਉਨਟੀ ਦੇ ਮੈਬਰਾਂ ਨੂੰ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ | ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ! ਚੋਣਾਂ ੨੩.੫੯ ਯੂਟੀਸੀ ੩੧ ਆਗਸਤ ਤੱਕ ਹੀ ਨੇ | 
*[[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2021|'''ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੇ ਸਿਕਿਉਰ ਪੋਲ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਵੋਟ ਕਰੋ''']] |

ਜੇ ਤੁਸੀ ਪਹਿਲਾ ਵੋਟ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਅਤੇ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮੇਲ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰੋ | ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੋਟ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਚਾਹੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਖਾਤੇ ਹੋਨ |

[[:m:Wikimedia Foundation elections/2021|ਇਸ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਜਾਨਕਾਰੀ ਲਈ ਪੜੋ]]| [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:37, 28 ਅਗਸਤ 2021 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:KCVelaga (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&amp;oldid=21946145 --&gt;

== This Month in Education: September 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 9 • September 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/September 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/September 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/September 2021/Cultural history on Wikipedia|Cultural history on Wikipedia]]
* [[outreach:Education/News/September 2021/Education program in Ukraine is finally back to offline|Education program in Ukraine is finally back to offline!]]
* [[outreach:Education/News/September 2021/Reading Wikipedia in the Classroom Module Distribution in the Philippines|Reading Wikipedia in the Classroom Module Distribution in the Philippines]]
* [[outreach:Education/News/September 2021/Senior Citizens WikiTown 2021: Týn nad Vltavou|Senior Citizens WikiTown 2021: Týn nad Vltavou]]
* [[outreach:Education/News/September 2021/WikiXLaEducación: New contest to include articles about education on Wikipedia|#WikiXLaEducación: New contest to include articles about education on Wikipedia]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:Romaine|Romaine]] 19:43, 26 ਸਤੰਬਰ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22072998 --&gt;

== This Month in Education: October 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 10 • October 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[outreach:Education/Newsletter/October 2021|Contents]] • [[outreach:Education/Newsletter/October 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[outreach:Education/News/October 2021/1st joint contest Wikimedia UG Georgia and the Ministry of Education of Georgia.|1st joint contest Wikimedia UG Georgia and the Ministry of Education of Georgia]]
* [[outreach:Education/News/October 2021/Promoting more inclusive and equitable support for the Wikimedia Education community|Promoting more inclusive and equitable support for the Wikimedia Education community]]
* [[outreach:Education/News/October 2021/The Second Online EduWiki Camp in Serbia|The Second Online EduWiki Camp in Serbia]]
* [[outreach:Education/News/October 2021/University courses in the UK|Higher and further education courses in the UK]]
* [[outreach:Education/News/October 2021/Wikipedia on Silesia Cieszyn in Poland|Wikipedia on Silesia Cieszyn in Poland and in Czech Republic]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 15:41, 26 ਅਕਤੂਬਰ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22208730 --&gt;

== This Month in Education: November 2021 ==

{| style=&quot;width:70%;&quot;
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;text-align:center; border:1px gray solid; padding:1em;&quot; |&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 10 • Issue 11 • November 2021&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/November 2021|Contents]] • [[m:Education/Newsletter/November 2021/Headlines|Headlines]] • [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Education/News/November 2021/We talked about EduWiki Outreach Collaborators and how Wikimedia Serbia played a role being a part of it|We talked about EduWiki Outreach Collaborators and how Wikimedia Serbia played a role being a part of it]]
* [[m:Education/News/November 2021/Welcome to Meta!|Welcome to Meta!]]
* [[m:Education/News/November 2021/Wikipedia Education Program in Ukraine in 2021|Wikipedia Education Program in Ukraine in 2021]]
* [[m:Education/News/November 2021/Wikipedia and Education Mentorship Program-Serbia and Philippines Partnership|Wikipedia and Education Mentorship Program-Serbia and Philippines Partnership]]
* [[m:Education/News/November 2021/Launch of the Wikimedia Research Fund!|Launch of the Wikimedia Research Fund!]]
* [[m:Education/News/November 2021/Education projects in the Land of Valencia|Education projects in the Land of Valencia]]
* [[m:Education/News/November 2021/A Hatch-Tyap-Wikipedia In-person Training Event|A Hatch-Tyap-Wikipedia In-person Training Event]]
* [[m:Education/News/November 2021/Celebrating Sq Wikipedia Birthday with the Vasil Kamami High School students|Celebrating Sq Wikipedia Birthday with the Vasil Kamami High School students]]
* [[m:Education/News/November 2021/Celebrating Wikidata with the Nikola Koperniku High School students|Celebrating Wikidata with the Nikola Koperniku High School students]]
&lt;/div&gt;
|}
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 16:19, 21 ਨਵੰਬਰ 2021 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22360687 --&gt;

== This Month in Education: January 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;&lt;br/&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 1 • January 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/January 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/January 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/30-h Wikipedia Article Writing Challenge|30-h Wikipedia Article Writing Challenge]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Announcing Wiki Workshop 2022|Announcing Wiki Workshop 2022]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Final exhibition about Cieszyn Silesia region|Final exhibition about Cieszyn Silesia region]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Join us this February for the EduWiki Week|Join us this February for the EduWiki Week]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Offline Education project WikiChallenge closed its third edition|Offline Education project WikiChallenge closed its third edition]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Reading Wikipedia in the Classroom ToT Experience of a Filipina Wikimedian|Reading Wikipedia in the Classroom ToT Experience of a Filipina Wikimedian]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Welcoming new trainers of the Reading Wikipedia in the Classroom program|Welcoming new trainers of the Reading Wikipedia in the Classroom program]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Wikimedia Israel’s education program: Students enrich Hebrew Wiktionary with Biblical expressions still in use in modern Hebrew|Wikimedia Israel’s education program: Students enrich Hebrew Wiktionary with Biblical expressions still in use in modern Hebrew]]
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 17:29, 24 ਜਨਵਰੀ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22669905 --&gt;

== This Month in Education: January 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;&lt;br/&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 1 • January 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/January 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/January 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/30-h Wikipedia Article Writing Challenge|30-h Wikipedia Article Writing Challenge]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Announcing Wiki Workshop 2022|Announcing Wiki Workshop 2022]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Final exhibition about Cieszyn Silesia region|Final exhibition about Cieszyn Silesia region]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Join us this February for the EduWiki Week|Join us this February for the EduWiki Week]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Offline Education project WikiChallenge closed its third edition|Offline Education project WikiChallenge closed its third edition]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Reading Wikipedia in the Classroom ToT Experience of a Filipina Wikimedian|Reading Wikipedia in the Classroom ToT Experience of a Filipina Wikimedian]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Welcoming new trainers of the Reading Wikipedia in the Classroom program|Welcoming new trainers of the Reading Wikipedia in the Classroom program]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/January 2022/Wikimedia Israel’s education program: Students enrich Hebrew Wiktionary with Biblical expressions still in use in modern Hebrew|Wikimedia Israel’s education program: Students enrich Hebrew Wiktionary with Biblical expressions still in use in modern Hebrew]]
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 21:14, 24 ਜਨਵਰੀ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22669905 --&gt;

== This Month in Education: February 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English ... {{int:please-translate}}
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 2 • February 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/February 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/February 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;div style=&quot;color:white; font-size:1.8em; font-family:Montserrat; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;column-count: 2; column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Open Foundation West Africa Expands Open Movement With UHAS|Open Foundation West Africa Expands Open Movement With UHAS]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Celebrating the 18th anniversary of Ukrainian Wikipedia|Celebrating the 18th anniversary of Ukrainian Wikipedia]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Integrating Wikipedia in the academic curriculum in a university in Mexico|Integrating Wikipedia in the academic curriculum in a university in Mexico]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Results of &quot;Reading Wikipedia&quot; workshop in the summer school of Plan Ceibal in Uruguay|Results of &quot;Reading Wikipedia&quot; workshop in the summer school of Plan Ceibal in Uruguay]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/WikiFundi, offline editing plateform : last release notes and how-tos|WikiFundi, offline editing plateform : last release notes and how-tos]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/Writing Wikipedia as an academic assignment in STEM fields|Writing Wikipedia as an academic assignment in STEM fields]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/February 2022/The Learning and Connection – 1Lib1Ref with African Librarians|The Learning and Connection – 1Lib1Ref with African Librarians]]
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 15:09, 28 ਫ਼ਰਵਰੀ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=22886200 --&gt;

== This Month in Education: March 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English... Please help translate to your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 3 • March 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/March 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/March 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Arte+Feminismo Pilipinas:Advocacy on Women Empowerment|Arte+Feminismo Pilipinas:Advocacy on Women Empowerment]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/The edit-a-thon on Serbian Wikipedia on the occasion of Edu Wiki Week|The edit-a-thon on Serbian Wikipedia on the occasion of Edu Wiki Week]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Call for Participation: Higher Education Survey|Call for Participation: Higher Education Survey]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Collection of Good Practices in Wikipedia Education|Collection of Good Practices in Wikipedia Education]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Conversation: Open education in the Wikimedia Movement views from Latin America|Conversation: Open education in the Wikimedia Movement views from Latin America]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/EduWiki Week 2022, celebrations and learnings|EduWiki Week 2022, celebrations and learnings]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/EduWiki Week in Armenia|EduWiki Week in Armenia]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Open Education Week at the Universidad Autónoma de Nuevo León|Open Education Week at the Universidad Autónoma de Nuevo León]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Wikipedia + Education Talk With Leonard Hagan|Wikipedia + Education Talk With Leonard Hagan]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/March 2022/Wikimedia Israel cooperates with Yad Vashem in developing a training course for teachers|Wikimedia Israel cooperates with Yad Vashem in developing a training course for teachers]]
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 16:58, 25 ਮਾਰਚ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23020683 --&gt;

== This Month in Education: April 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English... Please help translate to your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 4 • April 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/April 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/April 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/Audio-Educational Seminar of Wikimedia Mexico|Audio-Educational Seminar of Wikimedia Mexico]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/Dagbani Wikimedians using digital TV broadcast to train Wikipedia contributors in Ghana|Dagbani Wikimedians using digital TV broadcast to train Wikipedia contributors in Ghana]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/Digital Education &amp; The Open Space With Herbert Acheampong|Digital Education &amp; The Open Space With Herbert Acheampong]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/HerStory walks as a part of edit-a-thons|HerStory walks as a part of edit-a-thons]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/Join us for Wiki Workshop 2022|Join us for Wiki Workshop 2022]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/April 2022/The youngest member of Tartu Wikiclub is 15-year-old student|The youngest member of Tartu Wikiclub is 15-year-old student]]
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 12:52, 24 ਅਪਰੈਲ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23177152 --&gt;

== This Month in Education: May 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English. Please help to translate in your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 5 • May 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/May 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/May 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[Education/News/May 2022/Wiki Hackathon in Kwara State|Wiki Hackathon in Kwara State]]
* [[Education/News/May 2022/Introduction of the Wikimedia Fan Club to Kwara State University Malete|Introduction of the Wikimedia Fan Club to Kwara State University Malete]]
* [[Education/News/May 2022/Education in Kosovo|Education in Kosovo]]
* [[Education/News/May 2022/Bringing the Wikiprojects to the Island of Catanduanes|Bringing the Wikiprojects to the Island of Catanduanes]]
* [[Education/News/May 2022/Tyap Wikipedia Goes Live|Tyap Wikipedia Goes Live]]
* [[Education/News/May 2022/Spring 1Lib1Ref edition in Poland|Spring 1Lib1Ref edition in Poland]]
* [[Education/News/May 2022/Tyap Editors Host Maiden Wiktionary In-person Training Workshop|Tyap Editors Host Maiden Wiktionary In-person Training Workshop]]
* [[Education/News/May 2022/Wikibooks project in teaching|Wikibooks project in teaching]]
* [[Education/News/May 2022/Africa Eduwiki Network Hosted Conversation about Wikimedian in Education with Nebojša Ratković|Africa Eduwiki Network Hosted Conversation about Wikimedian in Education with Nebojša Ratković]]
* [[Education/News/May 2022/My Journey In The Wiki-Space By Thomas Baah|My Journey In The Wiki-Space By Thomas Baah]]
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education| Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 02:43, 1 ਜੂਨ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23282386 --&gt;

== This Month in Education: May 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English. Please help to translate in your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:40px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:20px; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif; width:900px;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 5 • May 2022&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;font-size:larger;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/May 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/May 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/span&gt;
----
&lt;span style=&quot;color:white; font-size:26px; font-family:Montserrat; display:block; background:#92BFB1; width:100%;&quot;&gt;In This Issue&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em; -moz-column-count: 2; -moz-column-width: 35em; -webkit-column-count: 2; -webkit-column-width: 35em;&quot;&gt;

* [[m:Education/News/May 2022/Wiki Hackathon in Kwara State|Wiki Hackathon in Kwara State]]
* [[m:Education/News/May 2022/Introduction of the Wikimedia Fan Club to Kwara State University Malete|Introduction of the Wikimedia Fan Club to Kwara State University Malete]]
* [[m:Education/News/May 2022/Education in Kosovo|Education in Kosovo]]
* [[m:Education/News/May 2022/Bringing the Wikiprojects to the Island of Catanduanes|Bringing the Wikiprojects to the Island of Catanduanes]]
* [[m:Education/News/May 2022/Tyap Wikipedia Goes Live|Tyap Wikipedia Goes Live]]
* [[m:Education/News/May 2022/Spring 1Lib1Ref edition in Poland|Spring 1Lib1Ref edition in Poland]]
* [[m:Education/News/May 2022/Tyap Editors Host Maiden Wiktionary In-person Training Workshop|Tyap Editors Host Maiden Wiktionary In-person Training Workshop]]
* [[m:Education/News/May 2022/Wikibooks project in teaching|Wikibooks project in teaching]]
* [[m:Education/News/May 2022/Africa Eduwiki Network Hosted Conversation about Wikimedian in Education with Nebojša Ratković|Africa Eduwiki Network Hosted Conversation about Wikimedian in Education with Nebojša Ratković]]
* [[m:Education/News/May 2022/My Journey In The Wiki-Space By Thomas Baah|My Journey In The Wiki-Space By Thomas Baah]]
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education| Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 02:54, 1 ਜੂਨ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23351176 --&gt;

== This Month in Education: June 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:2.9em; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:1.4em; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 6 • June 2022&lt;/span&gt;

&lt;div style=&quot;border-top:1px solid #a2a9b1; border-bottom:1px solid #a2a9b1; padding:0.5em; font-size:larger; margin-bottom:0.2em&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/June 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/June 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;color:white; font-size:1.8em; font-family:Montserrat; background:#92BFB1;&quot;&gt;In This Issue&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Black Lunch Table: Black History Month with Igbo Wikimedians User Group|Black Lunch Table: Black History Month with Igbo Wikimedians User Group]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Bolivian Teachers Welcomed Wikipedia in their Classroom|Bolivian Teachers Welcomed Wikipedia in their Classroom]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Educational program &amp; Wikivoyage in Ukrainian University|Educational program &amp; Wikivoyage in Ukrainian University]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/The Great Learning and Connection: Experience from AFLIA|The Great Learning and Connection: Experience from AFLIA]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/New Mexico Students Join Wikimedia Movement Through WikiForHumanRights Campaign|New Mexico Students Join Wikimedia Movement Through WikiForHumanRights Campaign]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/The school wiki-project run by a 15 year old student came to an end|The school wiki-project run by a 15 year old student came to an end]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/The students of Kadir Has University, Istanbul contribute Wikimedia projects in &quot;Civic Responsibility Project&quot; course|The students of Kadir Has University, Istanbul contribute Wikimedia projects in &quot;Civic Responsibility Project&quot; course]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Wiki Trip with Vasil Kamami Wikiclub to Berat, the town of one thousand windows|Wiki Trip with Vasil Kamami Wikiclub to Berat, the town of one thousand windows]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Wikiclubs in Albania|Wikiclubs in Albania]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Wikidata in the classroom FGGC Bwari Experience|Wikidata in the classroom FGGC Bwari Experience]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/Wikipedia and Secondary Schools in Aotearoa New Zealand|Wikipedia and Secondary Schools in Aotearoa New Zealand]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/June 2022/А large-scale online course for teaching beginners to work in Wikipedia has been developed in Russia|А large-scale online course for teaching beginners to work in Wikipedia has been developed in Russia]]
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 18:50, 4 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23406065 --&gt;

== This Month in Education: July 2022 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Apologies for writing in English. Please help to translate in your language.
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:2.9em; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt;This Month in Education&lt;/span&gt;

&lt;span style=&quot;font-weight:bold; color:#00A7E2; font-size:1.4em; font-family:'Helvetica Neue', Helvetica, Arial, sans-serif;&quot;&gt; Volume 11 • Issue 7 • July 2022&lt;/span&gt;

&lt;div style=&quot;border-top:1px solid #a2a9b1; border-bottom:1px solid #a2a9b1; padding:0.5em; font-size:larger; margin-bottom:0.2em&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/July 2022|Contents]] • [[m:Special:MyLanguage/Education/Newsletter/July 2022/Headlines|Headlines]] • [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe]]&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;color:white; font-size:1.8em; font-family:Montserrat; background:#92BFB1;&quot;&gt;In This Issue&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: left; column-count: 2; column-width: 35em;&quot;&gt;
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/Wikimedia Chile launched a teacher guidebook with Wiki tools for Heritage Education|Wikimedia Chile launched a teacher guidebook with Wiki tools for Heritage Education]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/Wikimedia Serbia received a new accreditation for the professional development program|Wikimedia Serbia received a new accreditation for the professional development program]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/Wikimedia for Illiterate Persons|Wikimedia for Illiterate Persons]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/EtnoWiki edit-a-thon in Poland|Polish Wikipedia is enriched with new EtnoWiki content]]
* [[m:Special:MyLanguage/Education/News/July 2022/Career Education through Wikipedia|Career Education through Wikipedia]]
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:10px; text-align: center; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[:m:User:ZI Jony|ZI Jony]] 17:39, 3 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/This_Month_in_Education&amp;oldid=23607963 --&gt;</text>
      <sha1>5yz7icoern08ekaz7eo29naaswgnz86</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਮਾਰਲਨ ਬ੍ਰੈਂਡੋ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>121973</id>
    <revision>
      <id>610340</id>
      <parentid>540245</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T21:17:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Komissaarien jahtaama</username>
        <id>42766</id>
      </contributor>
      <comment>File</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7359" xml:space="preserve">[[ਤਸਵੀਰ:Marlon_Brando_1948.jpg|thumb|Marlon Brando (1948)]]
'''ਮਾਰਲਨ ਬ੍ਰੈਂਡੋ ਜੂਨੀਅਰ''' (3 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1924 - 1 ਜੁਲਾਈ 2004) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸੀ। 60 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਨਾਲ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਦੋ ਵਾਰ ਸਰਬੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਾ ਦਾ [[ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ|ਆਸਕਰ]] ਜਿੱਤਿਆ. ਉਹ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਫਿਲਮ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;Aduol, Mark.
 [http://felixonline.co.uk/articles/2018-02-09-diversity-at-the-oscars-how-far-have-we-come/ Diversity at the Oscars – how far have we come?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180209200442/http://felixonline.co.uk/articles/2018-02-09-diversity-at-the-oscars-how-far-have-we-come/|date=February 9, 2018}} felixonline.co.uk. February 9, 2018. Retrieved on February 14, 2018.&lt;/ref&gt; ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਲੇ-ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਇੱਕ [[ਐਕਟਿਵਿਜ਼ਮ|ਕਾਰਕੁਨ]] ਸੀ, ਖਾਸਕਰ [[ਅਫ਼ਰੀਕੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਗਰਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਅੰਦੋਲਨ (1954–68)|ਨਾਗਰਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ]] ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਮੂਲ - ਨਿਵਾਸੀ|ਮੂਲ ਅਮਰੀਕੀ]] ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। 1940 ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸਟੈਲਾ ਆਡਲਰ, ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦਾ ਸਤਾਨਿਸਲਾਵਸਕੀ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਢੰਗ ਐਕਟਿੰਗ, ਸਤਾਨਿਸਲਾਵਸਕੀ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

1951 ਵਿੱਚ [[ਟੇਨਿਸੀ ਵਿਲੀਅਮਜ਼]] ਦੇ ਨਾਟਕ ''ਏ ਸਟ੍ਰੀਟਕਾਰ ਨੇਮਿਡ ਡਿਜ਼ਾਇਰ'', ਦੇ ਫਿਲਮੀ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਵਿੱਚ ਸਟੈਨਲੇ ਕੋਵਾਲਸਕੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਉਸਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।ਇਹ ਭੂਮਿਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਬ੍ਰੌਡਵੇ ਥੀਏਟਰ ਲਈ ਨਿਭਾਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.vanityfair.com/news/2005/03/brando200503|title=Marlon Brando: The King Who Would Be Man|last=Schulberg|first=Budd|work=The Hive|access-date=August 16, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170623022810/http://www.vanityfair.com/news/2005/03/brando200503|archive-date=June 23, 2017|language=en}}&lt;/ref&gt; ''ਆਨ ਦ ਵਾਟਰਫ੍ਰੰਟ'' ਵਿੱਚ ਟੈਰੀ ਮੈਲੋਏ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਫੇਰ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ''ਇਕ ਜੰਗਲੀ'' ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਗੈਂਗ ਦੇ ਨੇਤਾ ਜੌਨੀ ਸਟੇਬਲਰ ਦਾ ਪਾਤਰ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਬਿੰਬ ਦਾ ਸਥਾਨ ਮੱਲ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NWcjCQAAQBAJ|title=Elvis Has Left the Building: The Day the King Died|last=Jones|first=Dylan|publisher=[[The Overlook Press]]|access-date=November 12, 2016}}&lt;/ref&gt; ਬ੍ਰਾਂਡੋ ਨੂੰ ''ਵਿਵਾ ਜ਼ਪਾਟਾ'' ਵਿੱਚ ਐਮੀਲੀਨੋ ਜ਼ਾਪਾਤਾ ''!'' (1952); ਜੋਸਫ਼ ਐਲ. ਮੈਨਕੀਵਿਜ ਦੀ 1953 ਦੇ [[ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ|ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ]] ਦੇ ''[[ਜੂਲੀਅਸ ਸੀਜ਼ਰ (ਨਾਟਕ)|ਜੂਲੀਅਸ ਸੀਜ਼ਰ]]'' ਦੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਰੂਪਾਂਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕ ਐਂਟਨੀ; ਅਤੇ ਜੇਮਜ਼ ਮਿਚੇਨੇਰ ਦੇ 1954 ਦੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਗਰੂਵੇਰ ਦੇ ਰੂਪਾਂਤਰ ''ਸਾਯੋਨਾਰਾ'' (1957), ਵਿੱਚ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਮੇਜਰ ਲੋਇਡ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ।

== ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ ==
ਮਾਰਲਨ ਬ੍ਰੈਂਡੋ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1924 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਆਮਹਾ [[ਨਬਰਾਸਕਾ|ਨੈਬਰਾਸਕਾ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੀੜੇਮਾਰ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਫੀਡ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਮਾਰਲਨ '''ਬ੍ਰੈਂਡੋ''' ਸੀਨੀਅਰ (1895-1965), ਅਤੇ ਡੋਰਥੀ ਜੂਲੀਆ (1897-1954) ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;history&quot;&gt;Dimare 2011, pp. 580–582.&lt;/ref&gt; ਬ੍ਰੈਂਡੋ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਜੋਸਲਿਨ ਬ੍ਰੈਂਡੋ (1919–2005) ਅਤੇ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ (1922–1994) ਸਨ। ਉਸਦੀ ਵੰਸ਼ ਜਰਮਨ, ਡੱਚ, [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਆਇਰਿਸ਼ ਲੋਕ|ਆਇਰਿਸ਼ ਸੀ]]।&lt;ref name=&quot;songs&quot;&gt;Brando and Lindsey 1994, pp. 32, 34, 43.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=QbIeAQAAMAAJ &quot;Brando.&quot;] ''[[The New Yorker]]'', Volume 81, Issues 43–46, p. 39.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Bly 1994, p. 11.&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦਾ ਪਿਤ੍ਰਵੰਸ਼ੀ ਪਰਵਾਸੀ ਪੂਰਵਜ, ਯੋਹਾਨ ਵਿਲਹੈਮ ਬ੍ਰੈਂਡਾਓ, 1700 ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ '''[[ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ]]''' ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;rand12&quot;&gt;Kanfer 2008, pp. 5, 6.&lt;/ref&gt; ਉਹ 1660 ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲੂਈਸ ਡੂਬੋਇਸ, ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਵੀ ਉੱਤਰ-ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Weird Scenes Inside the Canyon: Laurel Canyon, Covert Ops &amp; the Dark Heart of the Hippie Dream|last=McGowan|first=David|publisher=SCB Distributors|year=2014|isbn=9781909394131|page=94}}&lt;/ref&gt; ਬ੍ਰੈਂਡੋ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਕੇ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;[http://www.adherents.com/people/pb/Marlon_Brando.html &quot;The religion of Marlon Brando, actor.&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090331081145/http://www.adherents.com/people/pb/Marlon_Brando.html|date=March 31, 2009}} adherents.com. Retrieved April 5, 2015.&lt;/ref&gt; 
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2004]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1924]]</text>
      <sha1>4h2ezpqlcinawghge4q0zuj97p6nn3x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MGA73/Status</title>
    <ns>2</ns>
    <id>135195</id>
    <revision>
      <id>610286</id>
      <parentid>610206</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:25:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MGA73</username>
        <id>37343</id>
      </contributor>
      <comment>/* India related wikis */ Update</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2499" xml:space="preserve">== Intro ==
This page contain tips and info about the progress. Atm. there are '''{{NUMBEROFFILES}}''' files (originally 1,537):
* Free files ([[:Category:All free media]]): {{PAGESINCATEGORY:All free media|files}} (Click [https://usualsuspects.toolforge.org/?language=pa&amp;project=wikipedia&amp;category=All_free_media&amp;min_days=14&amp;badboys=Bad+Boys to see who uploaded])
* Non-free files ([[:Category:ਸਭ ਗ਼ੈਰ-ਮੁਫ਼ਤ ਮੀਡੀਆ]]): {{PAGESINCATEGORY:ਸਭ ਗ਼ੈਰ-ਮੁਫ਼ਤ ਮੀਡੀਆ|files}}
* Files with no license ([[:Category:Non Licensed Images]]): {{PAGESINCATEGORY:Non Licensed Images|files}}

Difference (originally 953) now 953 files. 

The reason it does not sum up is because some files have both a free and a non-free template and other files do not have a license and some have a license that does not categorize the file in one of the 2 categories above.

== India related wikis ==
Wikis and status (31 July 2022) (link in bold = this wiki)
* [[:Bn:User:MGA73/Status]] - not started except a list of files with no license (15,258 files originally - now [[:Bn:Special:Imagelist|{{NUMBEROF|FILES|Bn|N|N}}]])
* [[:Hi:User:MGA73/Status]] - completed but needs to monitor (3,566 files originally - now [[:Hi:Special:Imagelist|{{NUMBEROF|FILES|Hi|N|N}}]])
* [[:Ur:User:MGA73/Status]] - not started (12,483 files originally - now [[:Ur:Special:Imagelist|{{NUMBEROF|FILES|Ur|N|N}}]])
* [[:Pa:User:MGA73/Status]] - started (1,575 files originally - now [[:Pa:Special:Imagelist|{{NUMBEROF|FILES|Pa|N|N}}]])
* [[:Pnb:User:MGA73/Status]] - started (225 files originally - now [[:Pnb:Special:Imagelist|{{NUMBEROF|FILES|Pnb|N|N}}]]) I suggested to delete all files
* [[:Te:User:MGA73/Status]] - started (13,446 files originally - now [[:Te:Special:Imagelist|{{NUMBEROF|FILES|Te|N|N}}]])
(See [[:fa:User:MGA73/Status]] for how to format to 123... ltr instead of local numbers and rtl)

To find 
* free-files categories: {{Q|Q6380026}}
* non-free-files categories: {{Q|Q6811831}}

== Ideas and things to work on (not completed yet) ==
# [[User:MGA73/NoLicense]] - https://quarry.wmcloud.org/query/66372
# [[User:MGA73/OrphanNon-free]] - https://quarry.wmflabs.org/query/44385
# [[User:MGA73/Non-FreeOldVersions]] - https://quarry.wmflabs.org/query/48158
# [[User:MGA73/Non-FreeOversized]] - https://quarry.wmflabs.org/query/53425
# [[User:MGA73/Non-FreeOutsideArticles]] - https://quarry.wmflabs.org/query/52923
(Copy from viwiki and will be used later if relevant)</text>
      <sha1>6oongl3w01t1n1tiahpt3hsr7zl24qk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Simranjeet Sidhu/100wikidays</title>
    <ns>2</ns>
    <id>137556</id>
    <revision>
      <id>610358</id>
      <parentid>610280</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T07:59:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>#100wikidays #100wikilgbtqdays</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19454" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 07.10.2021–14.01.2022 !! colspan=3| 2&lt;sup&gt;nd&lt;/sup&gt; round: 15.01.2022–24.04.2022 !! colspan=&quot;3&quot; | 3&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; round: 25.04.2022–02.08.2022 !! colspan=&quot;6&quot; | 4&lt;sup&gt;th&lt;/sup&gt; round: 03.08.2022–
|-
! No.  !! Article  !! Date  !! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date
|-
| 1 || [[pa:ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ|ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ]] || 07.10.2021 || 101 || [[ਰਿਚਰਡ ਐਬਲ]]||  15.01.2022 || 201 || [[ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਇਤਿਹਾਸ]]||  25.04.2022 || 301|| [[ਰੌਬਿਨ ਹਾਰਡੀ (ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕ)]]||03.08.2022
|-
| 2 || [[pa:ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ|ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ]] || 08.10.2021 || 102 || [[ਨਾਵਿਆ ਸਿੰਘ]]||16.01.2022 || 202|| [[ਕਾਟਜਾ ਬਲਿਚਫੀਲਡ]]||26.04.2022
|302
|[[ਤਾਨੀਆ ਹਫ਼]]
|
|-
| 3 || [[pa:ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ|ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ]] || 09.10.2021 || 103 || [[ਨੋਨੀ ਸਲਮਾ]]||17.01.2022
|203
|[[ਕਲਿੰਟ ਅਲਬਰਟਾ]]
|27.04.2022
|303
|
|
|-
| 4 || [[ਹੇਜ਼ਲ ਬਾਰਨਸ]]||10.10.2021 || 104 || [[ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਜਮਾਲ]]||18.01.2022
|204
|[[ਬ੍ਰੈਡ ਫਰੇਜ਼ਰ]]
|28.04.2022
|304
|
|
|-
| 5 || [[ਨਜਮਾ ਕੌਸਰੀ]]||11.10.2021 || 105 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਬੰਕਰ]]||19.01.2022
|205
|[[ਸੋਮਨ ਚੈਨਾਨੀ]]
|29.04.2022
|305
|
|
|-
| 6 || [[ਨਿਕੋਲ ਕੋਨ]]||12.10.2021 || 106 || [[ਜੋਸ ਚਾਰਲਸ]]||20.01.2022
|206
|[[ਟ੍ਰੇਵਰ ਬੈਂਥਮ]]
|30.04.2022
|306
|
|
|-
| 7 || [[ਤਾਇਗਾ ਇਸ਼ੀਕਾਵਾ]]||13.10.2021 || 107 || [[ਜੂਨੋ ਬਿਰਚ]]||21.01.2022
|207
|[[ਪੀ.ਜੇ. ਕਾਸਟੇਲਨੇਟਾ]]
|01.05.2022
|307
|
|
|-
| 8 || [[ਸਾਈਮਨ ਡਨ]]||14.10.2021 || 108 || [[ਜੈਸਿਕਾ ਨਿਗਰੀ]]||22.01.2022
|208
|[[ਜੌਨ ਅਗਸਤ]]
|02.05.2022
|308
|
|
|-
| 9 || [[ਟੈਰੀ ਬੌਮ]]||15.10.2021 || 109 || [[ਲੈਸੀ ਗ੍ਰੀਨ]]||23.01.2022
|209
|[[ਟੋਨੀ ਗ੍ਰਾਫੀਆ]]
|03.05.2022
|309
|
|
|-
| 10 || [[ਅਖਿਲ ਕਟਿਆਲ]]||16.10.2021 || 110 || [[ਮਿਲਾ ਜੈਮ]]||24.01.2022
|210
|[[ਹਿਜੜਾ ਫ਼ਾਰਸੀ]]
|04.05.2022
|310
|
|
|-
| 11 || [[ਲੀਆ ਜੌਨਸਨ]]||17.10.2021 || 111 || [[ਏਰੀ ਫਿਟਜ਼]]||25.01.2022
|211
|[[ਖਾਨੀਥ]]
|05.05.2022
|311
|
|
|- 
| 12 || [[ਐਲੀ ਬਕਿਨ]]||18.10.2021 || 112 || [[ਹੰਨਾਹ ਹਾਰਟ]]||26.01.2022
|212
|[[ਅਲੀ ਫਜ਼ਲੀ ਮੋਨਫ਼ੇਅਰਡ]]
|06.05.2022
|
|
|
|-
| 13 || [[ਕੈਥਰੀਨ ਐਂਥਨੀ]]||19.10.2021 || 113 || [[ਨਿੱਕੀ ਅਤੇ ਸੈਮੀ ਐਲਬੋਨ]]||27.01.2022
|213
|[[ਪੌਲ ਬਾਰਨਜ਼ (ਪਾਦਰੀ)]]
|07.05.2022
|
|
|
|-
| 14 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਇਰਵਿਨ]]||20.10.2021 || 114 || [[ਟ੍ਰੇਵੀ ਮੋਰਨ]]||28.01.2022
|214
|[[ਐਨਾ ਬ੍ਰਾਊਨ (ਵਕੀਲ)]]
|08.05.2022
|
|
|
|-
| 15 || [[ਜੈ ਬੈੱਲ (ਲੇਖਕ)]]||21.10.2021 || 115 || [[ਗੇਵਿਨ ਆਰਥਰ]]||29.01.2022
|215
|[[ਮੇਟੀ (ਜੈਂਡਰ)]]
|09.05.2022
|
|
|
|-
| 16 || [[ਸਾਰਾ ਹੈੱਸ]]||22.10.2021 || 116 || [[ਤਾਮਾਰਾ ਮਸਕਾਰਾ]]||30.01.2022
|216
|[[ਤੇਨਜ਼ਿਨ ਮਾਰੀਕੋ]]
|10.05.2022
|
|
|
|-
| 17 || [[ਗਲੋਰੀਆ ਜੋਸਫ਼]]||23.10.2021 || 117 || [[ਰਾਈਲੈਂਡ ਐਡਮਜ਼]]||31.01.2022
|217
|[[ਹਿਜੜੋਂ ਕਾ ਖਾਨਕਾਹ]]
|11.05.2022
|
|
|
|-
| 18 || [[ਰੌਦਾ ਮੋਰਕੋਸ]]||24.10.2021 || 118 || [[ਈਥਨ ਪੀਟਰਸ]]||01.02.2022
|218
|[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਵਾਕ]]
|12.05.2022
|
|
|
|-
| 19 || [[ਜੈਨੀਨ ਫੁਲਰ]]||25.10.2021 || 119 || [[ਬੌਬੀ ਬਰਕ]]||02.02.2022
|219
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸਕਵੀਨ ਇੰਡੀਆ]]
|13.05.2022
|
|
|
|-
| 20 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਰਾਓ]]||26.10.2021 || 120 || [[ਬਿਲਾਲ ਹਸਾਨੀ]]||03.02.2022
|220
|[[ਅਵਧ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਇਡ]]
|14.05.2022
|
|
|
|-
| 21 || [[ਕਾਮੀ ਸਿਡ]]||27.10.2021 || 121 || [[ਰੇਡਾ ਕੈਰੇ]]||04.02.2022
|221
|[[ਭੋਪਾਲ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|15.05.2022
|
|
|
|-
| 22 || [[ਬਿੰਦੀਆ ਰਾਣਾ]]||28.10.2021 || 122 || [[ਹੁਆਰੀ ਮਨਾਰ]]||05.02.2022
|222
|[[ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਨਾਮਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|16.05.2022
|
|
|
|-
| 23 || [[ਈਸਾ ਫਾਜ਼ਲੀ]]||29.10.2021 || 123 || [[ਮਿਸ ਫੇਮ]]||06.02.2022
|223
|[[ਗੁੜਗਾਓਂ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|17.05.2022
|
|
|
|-
| 24 || [[ਅਰਾਧਿਆ ਖਾਨ]]||30.10.2021 || 124 || [[ਏਲਨ ਡੀਜੇਨਰਸ]]||07.02.2022
|224
|[[ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]]
|18.05.2022
|
|
|
|-
| 25 || [[ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਜੂਨੀਅਰ]]||31.10.2021 || 125 || [[ਨਿਕੋਕਾਡੋ ਐਵੋਕਾਡੋ]]||08.02.2022
|225
|[[ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|19.05.2022
|
|
|
|-
| 26 || [[ਸਬਰੀਨਾ ਜਾਲੀਸ]]||01.11.2021 || 126 || [[ਗ੍ਰੇਸ ਹਾਈਲੈਂਡ]]||09.02.2022
|226
|[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਰੈਂਬੋ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|20.05.2022
|
|
|
|-
| 27 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਓਲੀਵਰ]]||02.11.2021 || 127 || [[ਜੇਮਸ ਮੈਨਸਫੀਲਡ]]||10.02.2022
|227
|[[ਗੁਜਰਾਤ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|21.05.2022
|
|
|
|-
| 28 || [[ਨਯਾਬ ਅਲੀ]]||03.11.2021 || 128 || [[ਐਮਾ ਐਲਿੰਗਸਨ]]||11.02.2022
|228
|[[ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|22.05.2022
|
|
|
|-
| 29 || [[ਬੇਲਾ ਗਲਹੋਸ]]||04.11.2021 || 129 || [[ਬੌਬ ਏਵੀਅਨ]]||12.02.2022
|229
|[[ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਗੁਹਾਟੀ]]
|23.05.2022
|
|
|
|-
| 30 || [[ਮਾਹਰ ਸਾਬਰੀ]]||05.11.2021 || 130 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਐਂਬਰੋਸੀ]]||13.02.2022
|230
|[[ਕੁਈਰ ਗੁਲਾਬੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਜੈਪੁਰ]]
|24.05.2022
|
|
|
|-
| 31 || [[ਜੋਸਫ਼ ਬੀਮ]]||06.11.2021 || 131 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਕੈਲਵੋ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||14.02.2022
|231
|[[ਪਟਨਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|25.05.2022
|
|
|
|-
| 32 || [[ਐਲਨ ਬ੍ਰੇਅ]]||07.11.2021 || 132 || [[ਐਲਿਸ ਲਿਟਲ]]||15.02.2022
|232
|[[ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]]
|26.05.2022
|
|
|
|-
| 33 || [[ਜੌਨ ਬਟਲਰ (ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)]]||08.11.2021 || 133 || [[ਜਿਮ ਫਾਲ]]||16.02.2022
|233
|[[ਔਰੇਂਜ ਸਿਟੀ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|27.05.2022
|
|
|
|-
| 34 || [[ਮਰੀਅਮ ਗੁਰਬਾ]]||09.11.2021 || 134 || [[ਜੂਲੀਆ ਹੋਰਵਥ]]||17.02.2022
|234
|[[ਇਜ਼ਮੀਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|28.05.2022
|
|
|
|-
| 35 || [[ਅਮੇਲੀਆ ਐਲਿਸ]]||10.11.2021 || 135 || [[ਜੈਕਸਨ ਬਰਡ (ਲੇਖਕ)]]||18.02.2022
|235
|[[ਨਾਈਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|29.05.2022
|
|
|
|-
| 36 || [[ਸੁਨੀਤੀ ਨਾਮਜੋਸ਼ੀ]]||11.11.2021 || 136 || [[ਏਲੇ ਮਿਲਜ਼]]||19.02.2022
|236
|[[ਈਰਾਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਡੇ]]
|30.05.2022
|
|
|
|-
| 37 || [[ਡੈਨਾ ਗੋਲਡਬਰਗ]]||12.11.2021 || 137 || [[ਬ੍ਰੈਡ ਮੋਂਡੋ]]||20.02.2022
|237
|[[ਕੁਈਰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਮੁੰਬਈ]]
|31.05.2022
|
|
|
|-
| 38 || [[ਲਇਰਾ ਮੈਕੀ]]||13.11.2021 || 138 || [[ਬ੍ਰੀ ਏਸਰਿਗ]]||21.02.2022
|238
|[[ਲੈਥਲ ਲੈਸਬੀਅਨ]]
|01.06.2022
|
|
|
|-
| 39 || [[ਬਿੰਦੂਮਾਧਵ ਖੀਰੇ]]||14.11.2021 || 139 || [[ਕਿਮੋਰਾ ਬਲੈਕ]]||22.02.2022
|239
|[[ਜ਼ਿੰਦੀਕ]]
|02.06.2022
|
|
|
|-
| 40 || [[ਓਨਿਰ]]||15.11.2021 || 140 || [[ਜੌਹਨ ਅਲਕੋਰਨ (ਗਾਇਕ)]]||23.02.2022
|240
|[[ਗੇਅ ਬੰਬੇ]]
|03.06.2022
|
|
|
|-
| 41 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਿਨ ਬੇਕਰ]]||16.11.2021 || 141 || [[ਅੰਜੀਮਾਈਲ]]||24.02.2022
|241
|[[ਅਭਿਮਾਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|04.06.2022
|
|
|
|-
| 42 || [[ਰਿਤੂ ਡਾਲਮੀਆ]]||17.11.2021 || 142 || [[ਅਮੋਨ (ਪਹਿਲਵਾਨ)]]||25.02.2022
|242
|[[ਕੁਈਰ ਸਿਟੀ ਸਿਨੇਮਾ]]
|05.06.2022
|
|
|
|-
| 43 || [[ਮੈਕਸਿਮ ਮਜ਼ੂਮਦਾਰ]]||18.11.2021 || 143 || [[ਡਿਰਕ ਬਾਚ]]||26.02.2022
|243
|[[ਕੁਈਰ ਚੇਨਈ ਕ੍ਰੋਨੀਕਲਜ਼]]
|06.06.2022
|
|
|
|-
| 44 || [[ਵਸੁਧੇਂਦਰਾ]]||19.11.2021 || 144 || [[ਕਲਾਉਡੀਆ ਐਲਨ]]||27.02.2022
|244
|[[ਮੁਸਕੋਕਾ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|07.06.2022
|
|
|
|-
| 45 || [[ਡੇਵਿਡ ਡੇਨਸਨ]]||20.11.2021 || 145 || [[ਬੈਟੀਨਾ ਹੋਪ]]||28.02.2022
|245
|[[ਜੀਲੋਂਗ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|08.06.2022
|
|
|
|-
| 46 || [[ਜੇਕ ਐਟਲਸ]]||21.11.2021 || 146 || [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਬੁਰਲਾਕੋਵ]]||01.03.2022
|246
|[[ਟੋਰਾਂਟੋ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|09.06.2022
|
|
|
|-
| 47 || [[ਆਰਥਰ ਮਾਰੀਆਨੋ]]||22.11.2021 || 147 || [[ਮੈਨਫ੍ਰੇਡ ਸਾਲਜ਼ਗੇਬਰ]]||02.03.2022
|247
|[[ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|10.06.2022
|
|
|
|-
| 48 || [[ਜੋਸ਼ ਕੈਵਾਲੋ]]||23.11.2021 || 148 || [[ਕਰਡਿਨ ਓਰਲਿਕ]]||03.03.2022
|248
|[[ਮਾਰਡੀ ਗ੍ਰਾਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|11.06.2022
|
|
|
|-
| 49 || [[ਰੇਨੀ ਫੋਰਥ]]||24.11.2021 || 149 || [[ਡੇਵਿਡ ਫਰਨੀਸ਼]]||04.03.2022
|249
|[[ਸ਼ੰਘਾਈ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|12.06.2022
|
|
|
|-
| 50 || [[ਕ੍ਰਿਸ ਬਰਲੇ]] ||25.11.2021 || 150 || [[ਜੇਮਸ ਬਰਗ]]||05.03.2022
|250
|[[ਗੇਜ਼ (ਫ਼ਿਲਮ ਉਤਸ਼ਵ)]]
|13.06.2022
|
|
|
|-
| 51 || [[ਅਮੀਨੀ ਫੋਨੂਆ]]||26.11.2021 || 151 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਗੋਰਨਿਕ]]||06.03.2022
|251
|[[ਇੰਡੀਗਨੇਸ਼ਨ]]
|14.06.2022
|
|
|
|-
| 52 || [[ਐਲਿਸ ਆਸਟਨ]]||27.11.2021 || 152 || [[ਅਲਬਰੇਚਟ ਬੇਕਰ]]||07.03.2022
|252
|[[ਚੇਨਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|15.06.2022
|
|
|
|-
| 53 || [[ਲੀ ਪੀਅਰਟ]]||28.11.2021 || 153 || [[ਬਿਲੀ ਲਵ]]||08.03.2022
|253
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵੇਲਜ਼]]
|16.06.2022
|
|
|
|-
| 54 || [[ਮੈਟ ਲਲਾਨੋ]]||29.11.2021 || 154 || [[ਮਾਰਕ ਐਸ਼ਟਨ]]||09.03.2022
|254
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਇੰਡੀਆ]]
|17.06.2022
|
|
|
|-
| 55 || [[ਰਿਆਨ ਬਟਲਰ]]||30.11.2021 || 155 || [[ਮੀਆ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ]]||10.03.2022
|255
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਗਲੋਬਲ]]
|18.06.2022
|
|
|
|-
| 56 || [[ਡਾਨਾ ਓਲਮਰਟ]]||01.12.2021 || 156 || [[ਮੋਰਟੀ ਡਾਇਮੰਡ]]||11.03.2022
|256
|[[ਪੈਰਿਸ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|19.06.2022
|
|
|
|-
| 57 || [[ਆਸੀ ਅਜ਼ਰ]]||02.12.2021 || 157 || [[ਸਕਿਨ ਡਾਇਮੰਡ]]||12.03.2022
|257
|[[ਬਰਲਿਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|20.06.2022
|
|
|
|-
| 58 || [[ਰਾਹੁਲ ਮਹਿਤਾ]]||03.12.2021 || 158 || [[ਜੀਆਨਾ ਫਾਈਨ]]||13.03.2022
|258
|[[ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਆਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|21.06.2022
|
|
|
|-
| 59 || [[ਇਵਾਂਕਾ ਦਾਸ]]||04.12.2021 || 159 || [[ਜੌਨੀ ਰੈਪਿਡ]]||14.03.2022
|259
|[[ਮਿਸ ਟੀ ਵਰਲਡ]]
|22.06.2022
|
|
|
|-
| 60 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕੌਫੀ]]||05.12.2021 || 160 || [[ਵੇਰਾ ਹੋਲਮੇ]]||15.03.2022
|260
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਅਲਬਾਨੀਆ]]
|23.06.2022
|
|
|
|-
| 61 || [[ਐਮਾ ਪੋਰਟਨਰ]]||06.12.2021 || 161 || [[ਸ਼ੈਲੀ ਕਿੰਗ]]||16.03.2022
|261
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਆਇਰਲੈਂਡ]]
|24.06.2022
|
|
|
|-
| 62 || [[ਜੈਫਰੀ ਰਿਚਮੈਨ]]||07.12.2021 || 162 || [[ਰਹੋਨਾ ਕੈਮਰਨ]]||17.03.2022
|262
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵਰਲਡ 2017]]
|25.06.2022
|
|
|
|-
| 63 || [[ਮਨਿਲ ਸੂਰੀ]]||08.12.2021 || 163 || [[ਜੌਇਸ ਗ੍ਰਾਂਟ]]||18.03.2022
|263
|[[ਮੈਲਬੌਰਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|26.06.2022
|
|
|
|-
| 64 || [[ਗੌਤਮ ਰਾਘਵਨ]]||09.12.2021 || 164 || [[ਬੈਥਨੀ ਬਲੈਕ]]||19.03.2022
|264
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਸਟਾਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ]]
|27.06.2022
|
|
|
|-
| 65 || [[ਮਿਸ਼ੇਲ ਗੁਰੇਵਿਚ]]||10.12.2021 || 165 || [[ਇੰਡੀਆ ਸਮਰ]]||20.03.2022
|265
|[[ਹੈਮਬਰਗ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|28.06.2022
|
|
|
|-
| 66 || [[ਅਨੀਸ਼ ਸੇਠ]]||11.12.2021 || 166 || [[ਪੇਚੇ ਡੀ]]||21.03.2022
|266
|[[ਕੋਲੋਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|29.06.2022
|
|
|
|-
| 67 || [[ਡੀਨ ਅੱਤਾ]]||12.12.2021 || 167 || [[ਡੀਲੋਨ]]||22.03.2022
|267
|[[ਵੈਸਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|30.06.2022
|
|
|
|-
| 68 || [[ਫਰਜ਼ਾਨਾ ਡਾਕਟਰ]]||13.12.2021 || 168 || [[ਡੇਜ਼ੀ ਈਗਨ]]||23.03.2022
|268
|[[ਇਮੇਜ+ਨੇਸ਼ਨ]]
|01.07.2022
|
|
|
|-
| 69 || [[ਕੌਸਰ ਮੁਹੰਮਦ]]||14.12.2021 || 169 || [[ਲੀਓ ਫੋਰਡ]]||24.03.2022
|269
|[[ਫਰੇਮਲਾਈਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|02.07.2022
|
|
|
|-
| 70 || [[ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ]]||15.12.2021 || 170 || [[ਜੇਮਸ ਐਮਸਟਰ]]||25.03.2022
|270
|[[ਰੈਂਬੋ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|03.07.2022
|
|
|
|-
| 71 || [[ਜੂਡਿਥ ਫਰੈਂਕ]]||16.12.2021 || 171 || [[ਆਲੀਆ ਸ਼ੌਕਤ]]||26.03.2022
|271
|[[ਪਿੰਕ ਲਾਇਫ਼ ਕੁਈਰਫੈਸਟ]]
|04.07.2022
|
|
|
|-
| 72 || [[ਮਾਰਗੀ ਐਡਮ]]||17.12.2021 || 172 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਨ ਕਿਸ਼]]||27.03.2022
|272
|[[ਪ੍ਰਾਈਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|05.07.2022
|
|
|
|-
| 73 || [[ਸਿਧਾਰਥ ਗਰਗ]]||18.12.2021 || 173 || [[ਮਾਇਕ ਜਿਨ]]||28.03.2022
|273
|[[ਐਂਡਰਿਊ ਪੀਅਰਸ]]
|06.07.2022
|
|
|
|-
| 74 || [[ਦਿਨੇਸ਼ ਭੁਗਰਾ]]||19.12.2021 || 174 || [[ਅਨੀਤਾ ਲੋ]]||29.03.2022
|274
|[[ਗੇਅਲਿਬ]]
|07.07.2022
|
|
|
|-
| 75 || [[ਡਾਅਨ ਐਡਮਜ਼]]||20.12.2021 || 175 || [[ਤਾਨਿਆ ਕੰਪਾਸ]]||30.03.2022
|275
|[[ਫੈਮਲੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ]]
|08.07.2022
|
|
|
|-
| 76 || [[ਅਗਸਤ ਐਮਸ]]||21.12.2021 || 176 || [[ਪੌਲ ਮੇਂਡੇਜ਼]]||31.03.2022
|276
|[[ਗੇਅ ਡਾਕਟਰਜ਼ ਆਇਰਲੈਂਡ]]
|09.07.2022
|
|
|
|-
| 77 || [[ਡਾਇਨਾ ਐਸ਼]]||22.12.2021 || 177 || [[ਬੇਨ ਹੰਟੇ]]||01.04.2022
|277
|[[ਜੈਕੀ ਮਾਲਟਨ]]
|10.07.2022
|
|
|
|-
| 78 || [[ਰੇਚਲ ਫਾਰਮਰ]]||23.12.2021 || 178 || [[ਮੋਬੀਨ ਅਜ਼ਹਰ]]||02.04.2022
|278
|[[ਹਿਲਡਾ ਮੈਥੇਸਨ]]
|11.07.2022
|
|
|
|-
| 79 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਗਨਾਤਰਾ]]||24.12.2021 || 179 || [[ਸਾਰਾਹ ਸਟੀਰਕ]]||03.04.2022
|279
|[[ਏਲਾ ਹੰਟ]]
|12.07.2022
|
|
|
|-
| 80 || [[ਮਾਰਲੀਨ ਗੋਰਿਸ]]||25.12.2021 || 180 || [[ਜੁਲ ਮਾਰੋਹ]]||04.04.2022
|280
|[[ਲੀਹ ਹਾਰਵੇ]]
|13.07.2022
|
|
|
|-
| 81 || [[ਡੀਆਨਾ ਅਰਬੇਨੀਨਾ]]||26.12.2021 || 181 || [[ਈਵਾਨ ਗ੍ਰੀਰ]]||05.04.2022
|281
|[[ਰੋਏ ਰੋਲੈਂਡ]]
|14.07.2022
|
|
|
|-
| 82 || [[ਰਵੀਨਾ ਅਰੋੜਾ]]||27.12.2021 || 182 || [[ਰਿਆਨ ਹੋਲਮਜ਼]]||06.04.2022
|282
|[[ਰੌਸ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ]]
|15.07.2022
|
|
|
|-
| 83 || [[ਹਿਤੇਨ ਨੂਨਵਾਲ]]||28.12.2021 || 183 || [[ਕਲੋਵਿਸ ਰਫਿਨ]]||07.04.2022
|283
|[[ਬਸੀਰਾ ਖਾਨ]]
|16.07.2022
|
|
|
|-
| 84 || [[ਪ੍ਰਗਤੀ ਸਿੰਘ]]||29.12.2021 || 184 || [[ਟੌਮੀ ਨਟਰ]]||08.04.2022
|284
|[[ਅੰਜਾਰੀ]]
|17.07.2022
|
|
|
|-
| 85 || [[ਰੋਹਿਤ ਖੋਸਲਾ]]||30.12.2021 || 185 || [[ਟੇਡ ਟਿਨਲਿੰਗ]]||09.04.2022
|285
|[[ਬਤ ਕੋਲ (ਸੰਸਥਾ)]]
|18.07.2022
|
|
|
|-
| 86 || [[ਮਾਇਆ ਦ ਡਰੈਗ ਕੁਈਨ]]||31.12.2021 || 186 || [[ਜੂਲੀਅਨ ਬੇਕਰ]]||10.04.2022
|286
|[[ਹਵਰੁਤਾ (ਸੰਸਥਾ)]]
|19.07.2022
|
|
|
|-
| 87 || [[ਮੇਗ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ]]||01.01.2022 || 187 || [[ਡੇਵਿਡ ਐਮਸ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||11.04.2022
|287
|[[ਹਾਮਦ ਸਿੰਨੋ]]
|20.07.2022
|
|
|
|-
| 88 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਗਿਲਬਰਟ]]||02.01.2022 || 188 || [[ਬਰਟ ਆਰਚਰ]]||12.04.2022
|288
|[[ਫਰੀਹਾ ਰੋਇਸਿਨ]]
|21.07.2022
|
|
|
|-
| 89 || [[ਏਸਥਰ ਭਾਰਤੀ]]||03.01.2022 || 189 || [[ਫਿਨ ਅਰਗਸ]]||13.04.2022
|289
|[[ਜਿਲ ਐਂਡਰਿਊ]]
|22.07.2022
|
|
|
|-
| 90 || [[ਦੀਪਕ ਭਾਰਗਵ]]||04.01.2022 || 190 || [[ਜੇਰੇਡ ਆਲਮਨ]]||14.04.2022
|290
|[[ਜੇਮਸ ਬੇਲੀ]]
|23.07.2022
|
|
|
|-
| 91 || [[ਰੇ ਅਘਯਾਨ]]||05.01.2022 || 191 || [[ਡੈਨੀਅਲ ਕਾਰਟੀਅਰ]]||15.04.2022
|291
|[[ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ]]
|24.07.2022
|
|
|
|-
| 92 || [[ਐਡਮ ਆਲ]]||06.01.2022 || 192 || [[ਕੇਵਿਨ ਐਲੀਸਨ]]||16.04.2022
|292
|[[ਪੌਲ ਵਿਰਟਜ਼]]
|25.07.2022
|
|
|
|-
| 93 || [[ਆਰਤੀ ਅਗਰਵਾਲ (ਵਿਗਿਆਨੀ)]]||07.01.2022 || 193 || [[ਡਿਕ ਕਲੇਅਰ]]||17.04.2022
|293
|[[ਜੈਸਿਕਾ ਪਲੱਟ]]
|26.07.2022
|393
|
|
|-
| 94 || [[ਭੂਪੇਨ ਖੱਖੜ]]||08.01.2022 || 194 || [[ਸੇਬ ਕਾਸਤਰੋ]]||18.04.2022
|294
|[[ਲੁਈ ਸੈਂਡ]]
|27.07.2022
|394
|
|
|-
| 95 || [[ਐਨੀ ਆਸ਼ੀਮ]]||09.01.2022 || 195 || [[ਹੈਂਕ ਚੇਨ]]||19.04.2022
|295
|[[ਐਂਡਰਿਆ ਯੀਅਰਵੁੱਡ]]
|28.07.2022
|395
|
|
|-
| 96 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਡ੍ਰੈਗਨ]]||10.01.2022 || 196 || [[ਅਬਦੁ ਅਲੀ]]||20.04.2022
|296
|[[ਬੈਟੀ ਬੈਕਸਟਰ]]
|29.07.2022
|396
|
|
|-
| 97 || [[ਚੱਕੀ ਬਾਰਟੋਲੋ]]||11.01.2022 || 197 || [[ਸਲਵਾਡੋਰ ਕੈਲਵੋ]]||21.04.2022
|297
|[[ਟੇਡ ਨੌਰਥ]]
|30.07.2022
|397
|
|
|-
| 98 || [[ਜੈਕ ਬਾਰਨ]]||12.01.2022 || 198 || [[ਬਲੈਕ ਸਪਾਰਕ]]||22.04.2022
|298
|[[ਰਿਚਰਡ ਹਰਮਨ]]
|31.07.2022
|398
|
|
|-
| 99 || [[ਅਡੱਲਟ ਮੋਮ]]||13.01.2022 || 199 || [[ਮਾਰਕ ਬਲੇਨ]]||23.04.2022
|299
|[[ਜਨਾਇਆ ਖਾਨ]]
|01.08.2022
|399
|
|
|-
| 100 || [[ਕਾਰਲਾ ਐਂਤੋਨੇਲੀ]]||14.01.2022 || 200 || [[ਰਿਵਰ ਗਾਲੋ]]||24.04.2022
|300
|[[ਖਵਾਲ]]
|02.08.2022
|400
|
|
|-
|}</text>
      <sha1>thz6yzsw2dizy2x39guhv6g6up1wkp7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਮਾਨਸੀ ਅਗਰਵਾਲ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138429</id>
    <revision>
      <id>610333</id>
      <parentid>590127</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:29:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10305" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name        = Mansi Aggarwal
| image       = Mansi Aggarwal Choreographer.jpg
| birth_place = Delhi
| occupation  = Choreographer
| years_active = 2008 – present
| website         = [https://www.facebook.com/MansiAggarwalOfficial/ Facebook]
| spouse      =
}}

'''ਮਾਨਸੀ ਅਗਰਵਾਲ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਂਸ ਦੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਫ਼ਿਲਮ ਸ਼ੰਘਾਈ ਦੇ ਗੀਤ 'ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਕੀ ਜੈ' ਦੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਇਮਰਾਨ ਹਾਸ਼ਮੀ]] ਸੀ - ਗੀਤ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 'ਹਿੱਟ' ਹੋ ਗਿਆ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/music/news/Dance-is-now-a-viable-career-option-Mansi-Agarwal/articleshow/13266150.cms|title=Dance is now a viable career option: Mansi Agarwal|date=19 May 2012|work=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਮਹਿਮਾਮਈ ਅਦਾਕਾਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ [[ਸੁਸ਼ਾਂਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਪੂਤ|ਸੁਸ਼ਾਂਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਪੂਤ]] ਨਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਫ਼ਿਲਮ ਕਾਈ ਪੋ ਚੇ, &lt;ref&gt;{{Cite magazine|date=19 May 2012|title=Changing Tune|url=http://indiatoday.intoday.in/story/choreographer-mansi-agarwal-shanghai-kai-po-che/1/189434.html|magazine=[[India Today]]}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਅਭੈ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਵ ਡੀ ਵਿਚ ਆਦਿ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://in.news.yahoo.com/bharat-mata-ki-jai-impromptu-violent-says-choreographer-051052070.html|title='Bharat Mata Ki Jai' is impromptu and violent, says choreographer Mansi|date=5 June 2012|work=[[Yahoo News]]}}&lt;/ref&gt; ਗੀਤ 'ਸੁਨੋ ਨਾ ਸੰਗਮਰਮਰ' ਨੂੰ ਸਟਾਰਡਸਟ ਐਂਡ ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਉਸਦੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੰਘਾਈ ਤੋਂ ਅਭਿਨੇਤਾ ਇਮਰਾਨ ਹਾਸ਼ਮੀ ਦੇ ਗੀਤ &quot;ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਦੀ ਜੈ&quot; ਲਈ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਗੀਤ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਯੰਗਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗੀਤ 'ਸੁਨੋ ਨਾ ਸੰਗਮਰਮਰ' ਨੂੰ ਵੀ ਸਟਾਰਡਸਟ ਅਤੇ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Bollywood Director Mansi Aggarwal Biography, News, Photos, Videos |url=https://nettv4u.com/celebrity/hindi/director/mansi-aggarwal |access-date=2022-03-14 |website=nettv4u |language=en}}&lt;/ref&gt;

ਉਸ ਨੇ ਨਿਆਕਾ, ਬੀਬਾ, ਝੰਡੂ ਬਾਲਮ, ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਲਈ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਫੇਮਿਨਾ' ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web |last=admin |date=2017-09-02 |title=Mansi Aggarwal |url=http://www.marathisanmaan.com/biographies/marathi-actress/mansi-aggarwal |access-date=2022-03-14 |website=Marathisanmaan |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Bollywood Director Mansi Aggarwal Biography, News, Photos, Videos |url=https://nettv4u.com/celebrity/hindi/director/mansi-aggarwal |access-date=2022-03-14 |website=nettv4u |language=en}}&lt;/ref&gt; 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਲੇਖਕ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ 'ਦ ਹੈਂਡਬੈਗ' ਨਾਲ, ਜੋ 'ਹਮਾਰਾ ਮੂਵੀ' ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਫਿਲਮ 'ਰਾਣੀ' ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਸੀ, ਜੋ 'ਲਿਫਟ ਆਫ ਗਲੋਬਲ ਨੈਟਵਰਕਸ', ਲੰਡਨ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 'ਦਰਭੰਗਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ' ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation |title=The Handbag {{!}} Short Film {{!}} Directed by Mansi Aggarwal |url=https://www.youtube.com/watch?v=NFtjJJs-laU |language=en |access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt; ਇਹ &quot;ਗੋਲਡਨ ਜਿਊਰੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ&quot; ਵਿੱਚ ਫਾਈਨਲਿਸਟ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸੇ 'ਤੇ &quot;ਸਰਬੋਤਮ ਅਦਾਕਾਰ&quot; ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ। ਰਾਨੀ ਡਿਜ਼ਨੀ ਹੌਟਸਟਾਰ 'ਤੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ MX ਪਲੇਅਰ 'ਤੇ ਸਟ੍ਰੀਮਿੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਫਿਲਮਾਂ 'ਦ ਹੈਂਡਬੈਗ' ਅਤੇ 'ਰਾਣੀ' ਬੈਨਰ &quot;ਯਿਨ ਯਾਂਗ ਫਿਲਮਜ਼&quot; ਹੇਠ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web |title=With Yin Yang Films (Sorted by Popularity Ascending) |url=http://www.imdb.com/search/title/?companies=co0718510 |access-date=2022-03-14 |website=IMDb}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=MX Player |url=https://www.mxplayer.in/detail/movie/3ecfb4be20756575b784e0bf0310a20b |access-date=2022-03-14 |website=www.mxplayer.in}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Bollywood Director Mansi Aggarwal Biography, News, Photos, Videos |url=https://nettv4u.com/celebrity/hindi/director/mansi-aggarwal |access-date=2022-03-14 |website=nettv4u |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation |last=Aggarwal |first=Mansi |title=Raani - The Queen |date=2020-10-16 |url=https://www.imdb.com/title/tt13746710/ |type=Short, Drama |publisher=Sanmaya Production, Yin Yang Films |access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;

== ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ ==
ਮਾਨਸੀ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸ, ਕਥਕ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਲਈ ਸੀ। ਉਸਦੀ [[ਕਥਕ]] ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 7 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਡਾਂਸ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਰਦ (ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ) ਬਣ ਗਈ। ਉਸਨੇ [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ [[ਹੰਸਰਾਜ ਕਾਲਜ]] ਵਿੱਚ [[ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਡਾਂਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ-ਮਾਨਸੀ ਡਾਂਸ ਕ੍ਰਿਏਸ਼ਨਜ਼ ਖੋਲ੍ਹਿਆ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://mytheatrecafe.com/mumbai-theatre/i-re-invented-myself-for-films-mansi-dance-creations-mansi-aggarwal/|title=I re-invented myself for films’|date=24 June 2013|publisher=My Theatre Cafe|access-date=29 ਨਵੰਬਰ 2021|archive-date=15 ਸਤੰਬਰ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170915204505/http://mytheatrecafe.com/mumbai-theatre/i-re-invented-myself-for-films-mansi-dance-creations-mansi-aggarwal/|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;

ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਕਰੀਅਰ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [[ਅਨੁਰਾਗ ਕਸ਼ਿਅਪ|ਅਨੁਰਾਗ ਕਸ਼ਯਪ]] ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਾਂਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਅਨੁਰਾਗ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਫ਼ਿਲਮ, ਗੁਲਾਲ ਦੀ ਕੋਰਿਓਗ੍ਰਾਫ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਮਾਨਸੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਅਕਾਦਮਿਕਤਾ ਵੱਲ ਕਰ ਲਿਆ, ਫਿਰ ਅਨੁਰਾਗ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਅਭੈ ਦਿਓਲ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਵ ਡੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/features/cinema/i-can-make-anybody-dance/article3588719.ece|title=I can make anybody dance|date=30 June 2012}}&lt;/ref&gt;

== ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ==
ਮਾਨਸੀ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਕੀਤੀ ਹੈ: &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.imdb.com/name/nm3880042/|title=Mansi Aggarwal|website=[[IMDb]]}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;
!ਸਾਲ
! ਫ਼ਿਲਮਾਂ
|-
| 2015
| ''[[ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹ ਫਕੀਰ]]''
|-
| 2013
| ''ਯੰਗਿਸਤਾਨ''
|-
| 2013
| ''ਮਿਕੀ ਵਾਇਰਸ''
|-
| 2013
| ''ਮਾਜ਼ੀ''
|-
| 2013
| ''ਗਿੱਪੀ''
|-
| 2013
| ''ਕਾਈ ਪੋ ਚੇ''
|-
| 2012
| ''[[ਸ਼ੰਘਾਈ]]''
|-
| 2009
| ''ਗੁਲਾਲ''
|-
| 2009
| ''ਦੇਵ ਡੀ''
|-
|}

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]]</text>
      <sha1>256b1kta5wr1m1dnj2w40l5itv2j7jy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gill jassu/100wikidays</title>
    <ns>2</ns>
    <id>141224</id>
    <revision>
      <id>610292</id>
      <parentid>610249</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:04:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gill jassu</username>
        <id>31716</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13155" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 12.01.2022–21.04.2022 !! colspan=3| 2&lt;sup&gt;nd&lt;/sup&gt; round: 22.04.2022–30.07.2022 !! colspan=3| 3&lt;sup&gt;nd&lt;/sup&gt; round: 31.07.2022–07.11.2022

|-
! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date
|-
| 1 || [[ਕਲਾ ਦਾ ਕੰਮ]] || 12-01-2022 || 1 || [[ਸੰਸਾਰ]] || 22.04.2022 || 1 || [[ਟੋਨੀ ਮਾਂਗਨ]] || 31.07.2022
|-
| 2 || [[ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਕਲਾ]] || 13-01-2022 || 2 || [[ਈਕੁਮੇਨ]] || 23.04.2022 || 2 || [[ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼]] || 01.08.2022
|-
| 3 || [[ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਕਲਾ]] || 14-01-2022 || 3 || [[ਅਲਾਸਕਾ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ]] || 24.04.2022 || 3 || [[ਹਿੱਪੀ]] || 02.08.2022
|-
| 4 || [[ਜਰਮਨ ਕਲਾ]] || 15-01-2022 || 4 || [[ਸਲਾਨਾ ਚੱਕਰ]] || 25.04.2022 || 4 || [[ਐਲਿਸ ਰੇਜੀਨਾ]] || 03.08.2022
|-
| 5 || [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਲਾ]] || 16-01-2022 || 5 || [[ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ]] || 26.04.2022
|-
| 6 || [[ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਕਲਾ]] || 17-01-2022 || 6 || [[ਬਾਇਓਸਪੀਲੋਜੀ]] || 27.04.2022
|-
| 7 || [[ਮਲੇਸ਼ੀਅਨ ਕਲਾ]] || 18-01-2022 || 7 || [[ਕੈਸਕੇਡਜ਼ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ]] || 28.04.2022
|-
| 8 || [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਕਲਾ]] || 19-01-2022 || 8 || [[ਕਾਲਕ੍ਰਮ]] || 29.04.2022
|-
| 9 || [[ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ]] || 20-01-2022 || 9 || [[ਧਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਹਫ਼ਤਾ]] || 30.04.2022
|-
| 10 || [[ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਕਲਾ]] || 21-01-2022 || 10 || [[ਐਸਡੈਟ]] || 01.05.2022
|-
| 11 || [[ਕਲਾ ਸੰਸਾਰ]] || 22-01-2022 || 11 || [[ਭੂ-ਰਸਾਇਣ]] || 02.05.2022 
|-
| 12 || [[ਤੁਵਾਲੂ ਦੀ ਕਲਾ]] || 23-01-2022 || 12 || [[ਜੀਓਇਨਫੋਰਮੈਟਿਕਸ]] || 03.05.2022
|-
| 13 || [[ਸੋਮਾਲੀ ਕਲਾ]] || 24-01-2022 || 13 || [[ਜਿਓਮਕੈਨਿਕਸ]] || 04.05.2022
|-
| 14 || [[ਕੋਰੀਆਈ ਕਲਾ]] || 25-01-2022 || 14 || [[ਜਿਓਰੈਫ]] || 05.05.2022
|-
| 15 || [[ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਦੀਆਂ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ]] || 26-01-2022 || 15 || [[GNS ਵਿਗਿਆਨ]] || 06.05.2022
|-
| 16 || [[ਤੁਰਕੀ ਕਲਾ]] || 27-01-2022 || 16 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਕਾਸ]] || 07.05.2022
|-
| 17 || [[ਅਫਰੀਕੀ ਕਲਾ]] || 28-01-2022 || 17 || [[ਪੈਲੀਓਜੀਓਸਾਇੰਸ]] || 08.05.2022
|-
| 18 || [[ਜਾਰਡਨ ਦੀ ਕਲਾ]] || 29-01-2022 || 18 || [[ਪੈਲੀਓਇੰਟੈਂਸਿਟੀ]] || 09.05.2022
|-
| 19 || [[ਚਿਲੀ ਕਲਾ]] || 30-01-2022 || 19 || [[ਪੈਲੀਓਨਟੋਲੋਜੀ]] || 10.05.2022
|-
| 20 || [[ਸਰਬੀਆਈ ਕਲਾ]] || 31-01-2022 || 20 || [[ਭੌਤਿਕ ਭੂਗੋਲ]] || 11.05.2022
|-
| 21 || [[ਫਲਸਤੀਨੀ ਕਲਾ]] || 01-02-2022 || 21 || [[ਸੈਡਲਰ ਪ੍ਰਭਾਵ]] || 12.05.2022
|-
| 22 || [[ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਕਲਾ]] || 02-02-2022 || 22 || [[ਭੂਚਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ]] || 13.05.2022
|-
| 23 || [[ਕੁੱਕ ਟਾਪੂ ਕਲਾ]] || 03-02-2022 || 23 || [[ਮਿੱਟੀ ਸੂਰਜੀਕਰਣ]] || 14.05.2022
|-
| 24 || [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਕਲਾ]] || 04-02-2022 || 24 || [[ਠੋਸ ਧਰਤੀ‎]] || 15.05.2022
|-
| 25 || [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਕਲਾ]] || 05-02-2022 || 25 || [[ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਵਿਗਿਆਨ]] || 16.05.2022
|-
| 26 || [[ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਲਾ]] || 06-02-2022 || 26 || [[ਟ੍ਰੈਵਰਸ (ਸਰਵੇਖਣ)]] || 17.05.2022
|-
| 27 || [[ਕਤਰ ਕਲਾ]] || 07-02-2022 || 27 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਪੜਾਅ]] || 18.05.2022
|-
| 28 || [[ਲਾਓ ਕਲਾ]] || 08-02-2022 || 28 || [[ਉਪ-ਤੂਫਾਨ]] || 19.05.2022
|-
| 29 || [[ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ]] || 09-02-2022 || 29 || [[ਜਾਰਾਮੀਲੋ ਰਿਵਰਸਲ]] || 20.05.2022
|-
| 30 || [[ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 10-02-2022 || 30 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ]] || 21.05.2022
|-
| 31 || [[ਵੈਲਸ਼ ਕਲਾ]] || 11-02-2022 || 31 || [[ਭੂ-ਕੇਂਦਰੀ ਔਰਬਿਟ]] || 22.05.2022
|-
| 32 || [[ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਕਲਾ]] || 12-02-2022 || 32 || [[ਥਰਮੋਪੌਜ਼]] || 23.05.2022
|-
| 33 || [[ਪੋਲਿਸ਼ ਕਲਾ]] || 13-02-2022 || 33 || [[ਟਰਬੋਪੌਜ਼]] || 24.05.2022
|-
| 34 || [[ਓਵਰ ਮਾਡਲ ਵਾਲੀ ਖੋਪੜੀ]] || 14-02-2022 || 34 || [[ਕੁਨਿਉ ਕੁਆਂਟੁ]] || 25.05.2022
|-
| 35 || [[ਬੋਸਨੀਆ ਅਤੇ ਹਰਜ਼ੇਗੋਵੀਨਾ ਕਲਾ]] || 15-02-2022 || 35 || [[ਡੈਂਡੇਲੀਅਨ ਊਰਜਾ]] || 26.05.2022
|-
| 36 || [[ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ ਕਲਾ]] || 16-02-2022 || 36 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਭਾਗ]] || 27.05.2022
|-
| 37 || [[ਅਲਮੈਨਕ ਕਲਾ]] || 17-02-2022 || 37 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਮਾਂ]] || 28.05.2022
|-
| 38 || [[ਆਰਟਬੈਂਕ]] || 18-02-2022 || 38 || [[ਤਾਨੀਆ ਏਬੀ]] || 29.05.2022
|-
| 39 || [[ਗਲੋਬਲ ਕਲਾ]] || 19-02-2022 || 39 || [[ਐਡ ਬੇਅਰਡ]] || 30.05.2022
|-
| 40 || [[ਜੂਲੀਅਨ ਬੀਵਰ]] || 20-02-2022 || 40 || [[ਰਵਿੰਦਰ ਬਾਂਸਲ]] || 31.05.2022
|-
| 41 || [[ਕੈਨੇਡਾ ਹਾਊਸ]] || 21-02-2022 || 41 || [[ਫਰਾਂਸਿਸ ਬਾਰਕਲੇ]] || 01.06.2022
|-
| 42 || [[ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਪ੍ਰੈਸ]] || 22-02-2022 || 42 || [[ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਂਪੀਅਰ]] || 02.06.2022
|-
| 43 || [[ਰਾਇਲ ਆਰਟੇਲ]] || 23-02-2022 || 43 || [[ਵਾਇਲੇਟ ਕੋਰਡਰੀ]] || 03.06.2022
|-
| 44 || [[ਪੀਟਰ ਮਿਸ਼ੇਲ]] || 24-02-2022 || 44 || [[ਪੈਲੇ ਹੁਲਡ]] || 04.06.2022
|-
| 45 || [[ਕੈਰੀ ਮੌਰਿਸ]] || 25-02-2022 || 45 || [[ਜ਼ਿਕੀ ਸ਼ੇਕਡ]] || 05.06.2022
|-
| 46 || [[ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਾ]] || 26-02-2022 || 46 || [[ਇਵਾਨ ਵਿਸਿਨ]] || 06.06.2022
|-
| 47 || [[ਅਰਬੇਸਕ]] || 27-02-2022 || 47 || [[ਜੇਮਸ ਕੇਚਲ]] || 07.06.2022
|-
| 48 || [[ਚੰਪਾ ਦੀ ਕਲਾ]] || 28-02-2022 || 48 || [[ਬਿਮਲ ਮੁਖਰਜੀ]] || 08.06.2022
|-
| 49 || [[ਰੇਨਰ ਕਰੋਨ]] || 01-03-2022 || 49 || [[ਕਲੇਰ ਫਰਾਂਸਿਸ]] || 09.06.2022
|-
| 50 || [[ਆਧੁਨਿਕ ਕਲਾ]] || 02-03-2022 || 50 || [[ਨਥਾਨਿਏਲ ਪੋਰਟਲਾਕ]] || 10.06.2022
|-
| 51 || [[ਕਲਾ ਆਲੋਚਕ]] || 03-03-2022 || 51 || [[ਯੂਰੀ ਲਿਸਿਆਨਸਕੀ ]] || 11.06.2022
|-
| 52 || [[ਪਲਿੰਕਾਰਟ]] || 04-03-2022 || 52 || [[ਚਾਰਲਸ ਜੈਕਿਨੋਟ]] || 12.06.2022
|-
| 53 || [[ਮੂਰਤੀ-ਵਿਗਿਆਨ]] || 05-03-2022 || 53 || [[ਜੀਓਨ (ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ)]] || 13.06.2022
|-
| 54 || [[ਦਾਨ ਲਈ ਕਲਾ]] || 06-03-2022 || 54 || [[ਟ੍ਰੈਵਿਸ ਲੁਡਲੋ]] || 14.06.2022
|-
| 55 || [[ਅਫਰੀਕੀ ਲੋਕ ਕਲਾ]] || 07-03-2022 || 55 || [[ਜਾਰਜ ਸ਼ੈਲਵੋਕ]] || 15.06.2022
|-
| 56 || [[ਆਰਟਵਾਸ਼ਿੰਗ]] || 08-03-2022 || 56 || [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ]] || 16.06.2022
|-
| 57 || [[ਮੈਕਰੋਨੀ ਕਲਾ]] || 09-03-2022 || 57 || [[ਭੂਗੋਲਿਕ ਜ਼ੋਨ]] || 17.06.2022
|-
| 58 || [[ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਕਲਾ]] || 10-03-2022 || 58 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੰਸਾਰ]] || 18.06.2022
|-
| 59 || [[ਡਰੋਨ ਕਲਾ]] || 11-03-2022 || 59 || [[ਗਦਾਨੀ]] || 19.06.2022
|-
| 60 || [[ਕਾਗਜ਼ੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ]] || 12-03-2022 || 60 || [[ਖੰਟੀ ਸਾਗਰ]] || 20.06.2022
|-
| 61 || [[ਫਿਜ਼ੀਓਪਲਾਸਟਿਕ ਕਲਾ]] || 13-03-2022 || 61 || [[ਮੇਸੋਪਲੇਟਸ]] || 21.06.2022
|-
| 62 || [[ਕਲਾ ਸਕੂਲ]] || 14-03-2022 || 62 || [[ਗਲੋਬਲ ਦਿਮਾਗ]] || 22.06.2022
|-
| 63 || [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ]] || 15-03-2022 || 63 || [[ਐਡਵਰਡ ਲੈਟੀਮਰ ਬੀਚ ਜੂਨੀਅਰ]] || 23.06.2022
|-
| 64 || [[ਭੂਮੀ ਕਲਾ]] || 16-03-2022 || 64 || [[ਜਿਓਟਾਰਗੇਟਿੰਗ]] || 24.06.2022
|-
| 65 || [[ਵਿਚਾਰ ਕਲਾ]] || 17-03-2022 || 65 || [[ਜਿਓਮੈਸੇਜਿੰਗ]] || 25.06.2022
|-
| 66 || [[ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਲਾ]] || 18-03-2022 || 66 || [[ਭੂ-ਵਾੜ]] || 26.06.2022
|-
| 67 || [[ਸੰਦਰਭ ਕਲਾ]] || 19-03-2022 || 67 || [[ਏਸ਼ੀਆ ਕੌਂਸਲ]] || 27.06.2022
|-
| 68 || [[ਚੈਂਪਮੋਲ]] || 20-03-2022 || 68 || [[ਵੈਬ ਚਿਲੀਜ਼]] || 28.06.2022
|-
| 69 || [[ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਕਲਾ]] || 21-03-2022 || 69 || [[ਐਰੋਸੋਲ]] || 29.06.2022
|-
| 70 || [[ਅਮੀਨਾ ਅਹਿਮਦ ਆਹੂਜਾ]] || 22-03-2022 || 70 || [[ਹੇਟਰੋਸਫੀਅਰ]] || 30.06.2022
|-
| 71 || [[ਲਕਸ਼ਮੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਿਹਾਰੇ]] || 23-03-2022 || 71 || [[ਪਰਾਗ ਦੀ ਗਿਣਤੀ]] || 01.07.2022
|-
| 72 || [[ਸੂਜ਼ੀ ਗੈਬਲਿਕ]] || 24-03-2022 || 72 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਹਵਾ]] || 02.07.2022
|-
| 73 || [[ਡਾਂਸ ਆਲੋਚਨਾ]] || 25-03-2022 || 73 || [[ਹਵਾ ਦੀ ਖੜੋਤ]] || 03.07.2022
|-
| 74 || [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਨੇਮਾ]] || 26-03-2022 || 74 || [[ਮੇਸੋਪੌਜ਼]] || 04.07.2022
|-
| 75 || [[ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਲਾ ਆਲੋਚਨਾ]] || 27-03-2022 || 75 || [[ਕਾਲਾ ਕਾਰਬਨ]] || 05.07.2022
|-
| 76 || [[ਲੌਰਾ ਹਾਰਡਿੰਗ]] || 28-03-2022 || 76 || [[ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨਦੀ]] || 06.07.2022
|-
| 77 || [[ਚਾਰਲਸ ਜੇਨਕਸ]] || 29-03-2022 || 77 || [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਜੈੱਟ]] || 07.07.2022
|-
| 78 || [[ਰੋਵਨ ਮੂਰ]] || 30-03-2022 || 78 || [[ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ]] || 08.07.2022
|-
| 79 || [[ਸਾਰਾ ਰਹਿਬਰ]] || 31-03-2022 || 79 || [[ਧੁੰਦ ਦਾ ਧਨੁਸ਼]] || 09.07.2022
|-
| 80 || [[ਸਟੈਪਫਰਹੌਸ]] || 01-04-2022 || 80 || [[ਡੀਜ਼ਲ ਨਿਕਾਸ]] || 10.07.2022
|-
| 81 || [[ਹੈਗੋਇਟਾ]] || 02-04-2022 || 81 || [[ਫਰਾਜ਼ੀਲ ਬਰਫ਼]] || 11.07.2022
|-
| 82 || [[ਫੌਜੀ ਕਲਾ]] || 03-04-2022 || 82 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਰਤ]] || 12.07.2022
|-
| 83 || [[ਡਾਈਂਗ ਗੌਲ]] || 04-04-2022 || 83 || [[ਧਰੁਵੀ ਔਰਬਿਟ]] || 13.07.2022
|-
| 84 || [[ਯੁੱਧ ਕਲਾਕਾਰ]] || 05-04-2022 || 84 || [[ਅਨੀਸ਼ੀਅਨ]] || 14.07.2022
|-
| 85 || [[ਰੋਵਨ ਕ੍ਰੋ]] || 06-04-2022 || 85 || [[ਸਾਦੁਨ ਬੋਰੋ]] || 15.07.2022
|-
| 86 || [[ਸੈਮੂਅਲ ਰੈਡਗ੍ਰੇਵ]] || 07-04-2022 || 86|| [[ਐਲਨ ਪ੍ਰਿਡੀ]] || 16.07.2022
|-
| 87 || [[ਅਨਸਰੇਟਡ]] || 08-04-2022 || 87 || [[ਵਿਕਟਰ ਕਲੱਬ]] || 17.07.2022
|-
| 88 || [[ਅਲਟਰਮੋਡਰਨ]] || 09-04-2022 || 88 || [[ਜੇਮਸ ਪਾਰਕਿੰਸਨ]] || 18.07.2022
|-
| 89 || [[ਕੋਡਿਕੋਲੋਜੀ]] || 10-04-2022 || 89 || [[ਐਲਫ੍ਰੇਡ ਡੀ ਗ੍ਰਾਜ਼ੀਆ]] || 19.07.2022
|-
| 90 || [[ਸਥਾਨਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕ]] || 11-04-2022 || 90 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਿਗਰੈਸ਼ਨ]] || 20.07.2022
|-
| 91 || [[ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਲਾਈਨ]] || 12-04-2022 || 91 || [[ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼]] || 21.07.2022
|-
| 92 || [[ਮਾਸ]] || 13-04-2022 || 92 || [[ਬਿਲ ਕਿੰਗ (ਰਾਇਲ ਨੇਵੀ ਅਫਸਰ)]] || 22.07.2022
|-
| 93 || [[ਕੁਬਾ ਕਲਾ]] || 14-04-2022 || 93 || [[ਮਾਰਕ ਬੀਓਮੋਂਟ (ਸਾਈਕਲ ਸਵਾਰ)]] || 23.07.2022
|-
| 94 || [[ਪੂਰਬੀਵਾਦ]] || 15-04-2022 || 94 || [[ਜੇਮਸ ਮੈਗੀ (ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ)]] || 24.07.2022
|-
| 95 || [[ਟੋਂਡੋ (ਕਲਾ)]] || 16-04-2022 || 95 || [[ਰਿਚਰਡ ਰਸਲ ਵਾਲਡਰੋਨ]] || 25.07.2022
|-
| 96 || [[ਯੂਰਪ ਦੀ ਕਲਾ]] || 17-04-2022 || 96 || [[ਰਾਬਰਟ ਗ੍ਰੇ (ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ)]] || 26.07.2022
|-
| 97 || [[ਮੀਡੀਆ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 18-04-2022 || 97 || [[ਐਲੇਕ ਰੋਜ਼]] || 27.07.2022
|-
| 98 || [[ਤਕਨੀਕੀ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 19-04-2022 || 98 || [[ਫਰਾਂਸਿਸ ਫਲੈਚਰ (ਪੁਜਾਰੀ)]] || 28.07.2022
|-
| 99 || [[ਸੂਡੋਰੀਅਲਿਜ਼ਮ]] || 20-04-2022 || 99 || [[ਥਾਮਸ ਵੈਸਟਬਰੂਕ ਵਾਲਡਰੋਨ (ਕੌਂਸਲ)]] || 29.07.2022
|-
| 100 || [[ਨਿਊਰੋਆਰਥਿਸਟਰੀ]] || 21-04-2022 || 100 || [[ਆਰਥਰ ਬਲੈਸਿਟ]] || 30.07.2022
|}</text>
      <sha1>4c4apn8o4aoog5bl56tbcg2dgyuqmbl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Manjit Singh/100wikidays</title>
    <ns>2</ns>
    <id>141593</id>
    <revision>
      <id>610301</id>
      <parentid>610210</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T14:10:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5241" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 01.05.2022– 
|-
! No.  !! Article  !! Date 
|-
| 1 || [[ਇੰਦਰ]] || 01-05-2022 
|-
| 2 || [[ਸਹਦੇਵ]] || 02-05-2022
|-
| 3 || [[ਅਸ਼ਵਿਨੀ ਕੁਮਾਰ]] || 03-05-2022
|-
| 4 || [[ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲ]] || 04-05-2022
|-
| 5 || [[ਦੁਸ਼ਾਸਨ]] || 05-05-2022
|-
| 6 || [[ਅਸ਼ਵਥਾਮਾ]] || 06-05-2022
|-
| 7 || [[ਵਿਰਾਟ]] || 7-05-2022
|-
| 8 || [[ਕਸ਼ਯਪ]] || 8-05-2022 
|-
| 9 || [[ਵਿਦੁਰ]] || 9-05-2022
|-
| 10 || [[ਵਿਕਰਨ]] || 10-05-2022
|-
| 11 || [[ਸੰਜਯ]] || 11-05-2022
|-
| 12 || [[ਬਕਾਸੁਰ]] || 12-05-2022
|-
| 13 || [[ਉਗ੍ਰਸੇਨ]] || 13-05-2022
|-
| 14 || [[ਦੁਸ਼ਯੰਤ]] || 14-05-2022
|-
| 15 || [[ਮੇਨਕਾ]] || 15-05-2022
|-
| 16 || [[ਵਿਚਿਤਰਵੀਰਯ]] || 16-05-2022
|-
| 17 || [[ਹਿਡਿੰਬ]] || 17-05-2022
|-
| 18 || [[ਪ੍ਰਤੀਪ]] || 18-05-2022
|-
| 19 || [[ਯਯਾਤੀ]] || 19-05-2022
|-
| 20 || [[ਰੁਕਮੀ]] || 20-05-2022
|-
| 21 || [[ਸੰਵਰਣ]] || 21-05-2022
|-
| 22 || [[ਰੰਭਾ (ਅਪਸਰਾ)]] || 22-05-2022
|-
| 23 || [[ਰਾਜਾ ਪੁਰੂ]] || 23-05-2022
|-
| 24 || [[ਵੇਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਾ)]] || 24-05-2022
|-
| 25 || [[ਭਗਦੱਤ]] || 25-05-2022
|-
| 26 || [[ਨਰਕਾਸੁਰ]] || 26-05-2022
|-
| 27 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼]] || 27-05-2022
|-
| 28 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼ਪ]] || 28-05-2022
|-
| 29 || [[ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ]] || 29-05-2022
|-
| 30 || [[ਅੰਧਕਾਸੁਰ]] || 30-05-2022
|-
| 31 || [[ਅਸੁਰ]] || 31-05-2022
|-
| 32 || [[ਵਜਰਯਾਨ]] || 1-0-2022
|-
| 33 || [[ਕਸ਼ੀਰ ਸਾਗਰ]]  || 2-06-2022
|-
| 34 || [[ਸ਼ੇਸ਼]] ||  3-06-2022, 
|-
| 35 || [[ਵਾਸੁਕੀ]] || 4-06-2022
|-
| 36 || [[ਮੈਡਸਟੋਨ (ਲੋਕਧਾਰਾ)]] || 5-06-2022
|-
| 37 || [[ਕਾਲੀਆ]] || 06-06-2022
|-
| 38 || [[ਕੁਰਮ]]  || 7-06-2022
|-
| 39 || [[ਵਾਮਨ]]  || 8-06-2022
|-
| 40 || [[ਪਿੱਤਰ]] || 9-06-2022
|-
| 41 || [[ਰਘੂ]] || 10-06-2022
|-
| 42 || [[ਅਤਰੀ]] || 11-06-2022
|-
| 43 || [[ਗੌਤਮ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ]]  ||  12-06-2022
|-
| 44 ||[[ਜਮਦਗਨੀ]] || 13-06-2022
|-
| 45 || [[ਨਰ-ਨਾਰਾਇਣ]] || 14-06-2022
|-
| 46  || [[ਸ਼ੁਕਰਚਾਰੀਆ]] || 15-06-2022
|-
| 47 || [[ਭ੍ਰਿਗੁ]] ||  16-06-2022
|-
| 48 || [[ਸ਼ਕਤੀ (ਰਿਸ਼ੀ)]] ||  17-06-2022
|-
| 49 || [[ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ]] ||  18-06-2022
|-
| 50 || [[ਦਕਸ਼]] || 19-6-2022
|-
| 51 || [[ਆਦਿਤਿਆ]] || 20-6-2022
|-
| 52 || [[ਮਤਸਯ ਪੁਰਾਣ]] || 21-6-2022
|-
| 53 || [[ਤਮਸ (ਦਰਸ਼ਨ)]] || 22-6-2022
|-
| 54 || [[ਕੇਦਾਰਨਾਥ]] || 23-6-2022
|-
| 55 || [[ਚਾਰ ਧਾਮ]] || 24-06-2022
|-
| 56 || [[ਜੁਮਾ ਨਮਾਜ਼]] || 25-06-2022
|-
| 57 || [[ਰਾਮਾਨਾਥਸਵਾਮੀ ਮੰਦਰ]] || 26-06-2022 
|-
| 58 || [[ਦਵਾਰਕਾਧੀਸ਼ ਮੰਦਰ]] || 27-06-2022
|-
| 59 || [[ਸ਼੍ਰੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਮੰਦਰ]] || 28-06-2022
|-
| 60 || [[ਮਰੀਚੀ]] || 29-06-2022
|-
| 61 || [[ਯੱਗ]] || 30-06-2022
|-
| 62 || [[ਰਸਮ]] || 01-07-2022
|-
| 63 || [[ਮਥੁਰਾ]] || 02-07-2022
|-
| 64 || [[ਧਨੁਸ਼ਕੋਡੀ]] || 03-07-2022
|-
| 65 || [[ਅਸ਼ੋਕ ਵਾਟਿਕਾ]] || 04-07-2022
|-
| 66 || [[ਕਾਲਿੰਗਾ (ਮਹਾਭਾਰਤ)]] || 05-07-2022
|-
| 67 || [[ਰਾਜਗੀਰ]] || 06-07-2022
|-
| 68 || [[ਕੰਸ]] || 07-07-2022
|-
| 69 || [[ਗੋਕੁਲ]] || 08-07-2022
|-
| 70 || [[ਗੋਵਰਧਨ]] || 09-07-2022
|-
| 71 || [[ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ]] || 10-07-2022
|-
| 72 || [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ]] || 11-07-2022
|-
| 73 || [[ਯਮੁਨੋਤਰੀ]] || 12-07-2022
|-
| 74 || [[ਯਮੁਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ)]] || 13-07-2022
|-
| 75 || [[ਮੁਚਲਿੰਦਾ]] || 14-07-2022
|-
| 76 || [[ਅਵਤਾਰ]] || 15-07-2022
|-
| 77 || [[ਜੈਨ ਮੰਦਰ]] || 16-07-2022
|-
| 78 || [[ਭਗੀਰਥ]] || 17-07-2022
|-
| 79 || [[ਸਗਰ (ਰਾਜਾ)]] || 18-07-2022
|-
| 80 || [[ਸ਼ਿਵਨਾਥ ਨਦੀ]] || 19-07-2022
|-
| 81 || [[ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ]] || 20-07-2022
|-
| 82 || [[ਤੁੰਗਨਾਥ]] || 21-07-2022
|-
| 83 || [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] || 22-07-2022
|-
| 84 || [[ਆਨੰਦੀਬਾਈ]] || 23-07-2022
|-
| 85 || [[ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ I (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਰਾਓ)]] || 24-07-2022
|-
| 86 || [[ਮਲਹਾਰ ਰਾਓ ਹੋਲਕਰ]] || 25-07-2022
|-
| 87 || [[ਬਾਲਾਜੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ]] || 26-07-2022
|-
| 88 || [[ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਾਹੂ]] || 27-07-2022
|-
| 89 || [[ਜੈ ਸਿੰਘ I]] || 28-07-2022
|-
| 90 || [[ਕੋਇਨਾ ਨਦੀ]] || 29-07-2022
|-
| 91 || [[ਪਾਰਵਤੀਬਾਈ]] || 30-07-2022
|-
| 92 || [[ਬ੍ਰਾਹਮਣ]] || 31-07-2022
|-
| 93 || [[ਵੈਸ਼ਨਵ ਸੰਪਰਦਾ]] || 01-08-2022
|-
| 94 || [[ਸੰਤ (ਧਰਮ)]] || 02-08-2022
|-
| 95 || [[ਏਕਨਾਥ]] || 03-08-2022
|}</text>
      <sha1>jdiaysv7tk4qy717rfe4g5h6457mjpr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610349</id>
      <parentid>610301</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:48:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5295" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 01.05.2022– 
|-
! No.  !! Article  !! Date 
|-
| 1 || [[ਇੰਦਰ]] || 01-05-2022 
|-
| 2 || [[ਸਹਦੇਵ]] || 02-05-2022
|-
| 3 || [[ਅਸ਼ਵਿਨੀ ਕੁਮਾਰ]] || 03-05-2022
|-
| 4 || [[ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲ]] || 04-05-2022
|-
| 5 || [[ਦੁਸ਼ਾਸਨ]] || 05-05-2022
|-
| 6 || [[ਅਸ਼ਵਥਾਮਾ]] || 06-05-2022
|-
| 7 || [[ਵਿਰਾਟ]] || 7-05-2022
|-
| 8 || [[ਕਸ਼ਯਪ]] || 8-05-2022 
|-
| 9 || [[ਵਿਦੁਰ]] || 9-05-2022
|-
| 10 || [[ਵਿਕਰਨ]] || 10-05-2022
|-
| 11 || [[ਸੰਜਯ]] || 11-05-2022
|-
| 12 || [[ਬਕਾਸੁਰ]] || 12-05-2022
|-
| 13 || [[ਉਗ੍ਰਸੇਨ]] || 13-05-2022
|-
| 14 || [[ਦੁਸ਼ਯੰਤ]] || 14-05-2022
|-
| 15 || [[ਮੇਨਕਾ]] || 15-05-2022
|-
| 16 || [[ਵਿਚਿਤਰਵੀਰਯ]] || 16-05-2022
|-
| 17 || [[ਹਿਡਿੰਬ]] || 17-05-2022
|-
| 18 || [[ਪ੍ਰਤੀਪ]] || 18-05-2022
|-
| 19 || [[ਯਯਾਤੀ]] || 19-05-2022
|-
| 20 || [[ਰੁਕਮੀ]] || 20-05-2022
|-
| 21 || [[ਸੰਵਰਣ]] || 21-05-2022
|-
| 22 || [[ਰੰਭਾ (ਅਪਸਰਾ)]] || 22-05-2022
|-
| 23 || [[ਰਾਜਾ ਪੁਰੂ]] || 23-05-2022
|-
| 24 || [[ਵੇਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਾ)]] || 24-05-2022
|-
| 25 || [[ਭਗਦੱਤ]] || 25-05-2022
|-
| 26 || [[ਨਰਕਾਸੁਰ]] || 26-05-2022
|-
| 27 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼]] || 27-05-2022
|-
| 28 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼ਪ]] || 28-05-2022
|-
| 29 || [[ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ]] || 29-05-2022
|-
| 30 || [[ਅੰਧਕਾਸੁਰ]] || 30-05-2022
|-
| 31 || [[ਅਸੁਰ]] || 31-05-2022
|-
| 32 || [[ਵਜਰਯਾਨ]] || 1-0-2022
|-
| 33 || [[ਕਸ਼ੀਰ ਸਾਗਰ]]  || 2-06-2022
|-
| 34 || [[ਸ਼ੇਸ਼]] ||  3-06-2022, 
|-
| 35 || [[ਵਾਸੁਕੀ]] || 4-06-2022
|-
| 36 || [[ਮੈਡਸਟੋਨ (ਲੋਕਧਾਰਾ)]] || 5-06-2022
|-
| 37 || [[ਕਾਲੀਆ]] || 06-06-2022
|-
| 38 || [[ਕੁਰਮ]]  || 7-06-2022
|-
| 39 || [[ਵਾਮਨ]]  || 8-06-2022
|-
| 40 || [[ਪਿੱਤਰ]] || 9-06-2022
|-
| 41 || [[ਰਘੂ]] || 10-06-2022
|-
| 42 || [[ਅਤਰੀ]] || 11-06-2022
|-
| 43 || [[ਗੌਤਮ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ]]  ||  12-06-2022
|-
| 44 ||[[ਜਮਦਗਨੀ]] || 13-06-2022
|-
| 45 || [[ਨਰ-ਨਾਰਾਇਣ]] || 14-06-2022
|-
| 46  || [[ਸ਼ੁਕਰਚਾਰੀਆ]] || 15-06-2022
|-
| 47 || [[ਭ੍ਰਿਗੁ]] ||  16-06-2022
|-
| 48 || [[ਸ਼ਕਤੀ (ਰਿਸ਼ੀ)]] ||  17-06-2022
|-
| 49 || [[ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ]] ||  18-06-2022
|-
| 50 || [[ਦਕਸ਼]] || 19-6-2022
|-
| 51 || [[ਆਦਿਤਿਆ]] || 20-6-2022
|-
| 52 || [[ਮਤਸਯ ਪੁਰਾਣ]] || 21-6-2022
|-
| 53 || [[ਤਮਸ (ਦਰਸ਼ਨ)]] || 22-6-2022
|-
| 54 || [[ਕੇਦਾਰਨਾਥ]] || 23-6-2022
|-
| 55 || [[ਚਾਰ ਧਾਮ]] || 24-06-2022
|-
| 56 || [[ਜੁਮਾ ਨਮਾਜ਼]] || 25-06-2022
|-
| 57 || [[ਰਾਮਾਨਾਥਸਵਾਮੀ ਮੰਦਰ]] || 26-06-2022 
|-
| 58 || [[ਦਵਾਰਕਾਧੀਸ਼ ਮੰਦਰ]] || 27-06-2022
|-
| 59 || [[ਸ਼੍ਰੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਮੰਦਰ]] || 28-06-2022
|-
| 60 || [[ਮਰੀਚੀ]] || 29-06-2022
|-
| 61 || [[ਯੱਗ]] || 30-06-2022
|-
| 62 || [[ਰਸਮ]] || 01-07-2022
|-
| 63 || [[ਮਥੁਰਾ]] || 02-07-2022
|-
| 64 || [[ਧਨੁਸ਼ਕੋਡੀ]] || 03-07-2022
|-
| 65 || [[ਅਸ਼ੋਕ ਵਾਟਿਕਾ]] || 04-07-2022
|-
| 66 || [[ਕਾਲਿੰਗਾ (ਮਹਾਭਾਰਤ)]] || 05-07-2022
|-
| 67 || [[ਰਾਜਗੀਰ]] || 06-07-2022
|-
| 68 || [[ਕੰਸ]] || 07-07-2022
|-
| 69 || [[ਗੋਕੁਲ]] || 08-07-2022
|-
| 70 || [[ਗੋਵਰਧਨ]] || 09-07-2022
|-
| 71 || [[ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ]] || 10-07-2022
|-
| 72 || [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ]] || 11-07-2022
|-
| 73 || [[ਯਮੁਨੋਤਰੀ]] || 12-07-2022
|-
| 74 || [[ਯਮੁਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ)]] || 13-07-2022
|-
| 75 || [[ਮੁਚਲਿੰਦਾ]] || 14-07-2022
|-
| 76 || [[ਅਵਤਾਰ]] || 15-07-2022
|-
| 77 || [[ਜੈਨ ਮੰਦਰ]] || 16-07-2022
|-
| 78 || [[ਭਗੀਰਥ]] || 17-07-2022
|-
| 79 || [[ਸਗਰ (ਰਾਜਾ)]] || 18-07-2022
|-
| 80 || [[ਸ਼ਿਵਨਾਥ ਨਦੀ]] || 19-07-2022
|-
| 81 || [[ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ]] || 20-07-2022
|-
| 82 || [[ਤੁੰਗਨਾਥ]] || 21-07-2022
|-
| 83 || [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] || 22-07-2022
|-
| 84 || [[ਆਨੰਦੀਬਾਈ]] || 23-07-2022
|-
| 85 || [[ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ I (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਰਾਓ)]] || 24-07-2022
|-
| 86 || [[ਮਲਹਾਰ ਰਾਓ ਹੋਲਕਰ]] || 25-07-2022
|-
| 87 || [[ਬਾਲਾਜੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ]] || 26-07-2022
|-
| 88 || [[ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਾਹੂ]] || 27-07-2022
|-
| 89 || [[ਜੈ ਸਿੰਘ I]] || 28-07-2022
|-
| 90 || [[ਕੋਇਨਾ ਨਦੀ]] || 29-07-2022
|-
| 91 || [[ਪਾਰਵਤੀਬਾਈ]] || 30-07-2022
|-
| 92 || [[ਬ੍ਰਾਹਮਣ]] || 31-07-2022
|-
| 93 || [[ਵੈਸ਼ਨਵ ਸੰਪਰਦਾ]] || 01-08-2022
|-
| 94 || [[ਸੰਤ (ਧਰਮ)]] || 02-08-2022
|-
| 95 || [[ਏਕਨਾਥ]] || 03-08-2022
|-
| 96 || [[ਭਗਵਾ (ਰੰਗ)]] || 04-08-2022
|}</text>
      <sha1>irb958iafgjn6csqebfasmzb25zk4xm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143795</id>
    <revision>
      <id>610284</id>
      <timestamp>2022-08-03T12:21:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shabnamrana</username>
        <id>33504</id>
      </contributor>
      <comment>New page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92" xml:space="preserve">ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਜੀ ਇਕਤਤਾਵਦ੍ਰਸ਼ੀ ਸੰਤ ਹਨ।</text>
      <sha1>c0npa0dacdh2lbv8ibw9ztcw3fbw5ws</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610285</id>
      <parentid>610284</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:23:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shabnamrana</username>
        <id>33504</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32159" xml:space="preserve">ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਜੀ ਇਕ ਤਤਾਵਦ੍ਰਸ਼ੀ ਸੰਤ ਹਨ।

1

'''ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ'''

&quot;ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ&quot; ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਸੰਤ ਹਨ ਜੋ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗਰੀਬ ਦਾਸ ਪੰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਧਨਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਵਰਤਮਾਂਨ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜਯ ਦੇ ਸੋਨੀਪਤ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੇਲੀਆਂ ਤੋ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸੱਚੇ ਸੱਤਗੁਰੂ  ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਮਾਮ ਕਥਿਤ ਸੰਤਾ ਤੱਕ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਰੁੱਧ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਚਰਚਾ ਲਈ ਸਦਾ ਭੇਜਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਾਦਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਨਿਯਮਾ ਦਾ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਰਮੈਣੀ ਵਿਆਹ ਵਿਸ਼ੇਸ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੁਝ ਤੱਥਾ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ।  ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਰਿਆਸਮਾਜੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਸਨ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।  ਇਸ ਮੁੱਢਲੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ।  ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

2

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਜੀਵਨ*

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧਨਾਨਾ ਵਿੱਚ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਏ ਸੀ । ਇਹਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਭਗਤ ਸੀ।ਪਰ ਇਸ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਕਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀ ਹੋਈਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਕਿ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਗਤੀ ਦੀ ਵਿੱਧੀ ਸਾਡੇ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ। ਅੰਤ ਉਹ ਇਸ ਭਗਤੀ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਅਧਿਆਏ 16 ਸਲੋਕ 23 ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨਮਾਨਾ ਆਚਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧੀ ਨੂੰ,ਨਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਮ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ, ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਸਤ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੁਰਾਣ, ਵੇਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕਈ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹੇ। ਇਹਨਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਸੇ ਵਚਨਾ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। 

1994 ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪਦ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ &quot;ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ&quot; ਬਣ ਗਏ। 

ਸਨ 1995 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕੀ 2000 ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਹੋਈਆ। ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰੋਂਥਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਸ਼ਰਮ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋ  ਬਾਅਦ ਤੋ ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।

3

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯਮ*

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ, ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਉੱਤਪਤੀ ਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੇਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਬੁਰਾਈਆਂ ਤਿਆਗਣ ਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਮਰਿਯਾਦਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ 

1. ਕਿਸੀ ਨਸੀਲੀ ਵਸਤੂ ਜਿਵੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ  ਦਾ ਸੇਵਨ ਤਾ ਦੂਰ , ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਣਾ। 


2. ਜੂਆ, ਤਾਸ਼, ਚੋਰੀ, ਠੱਗੀ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ । 

3. ਮੌਤ ਭੋਗ , ਦਾਜ, ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ, ਮੁੰਡਨ ਸਮਾਧੀ ਪੂਜਣ, ਪਿਤਰ ਪੂਜਾ, ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ। 

4. ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ,ਸਤਿਕਾਰ ਸਭ ਦਾ ਕਰਨਾ। 

5. ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੀਤ ਗਾਉਣਾ, ਨੱਚਣਾ, ਵਹਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਚੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 


ਇਕ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ

ਸਤਗੁਰੂ ਕੇ ਲੱਛਣ ਕਹੁ, ਮਧੁਰੇ ਬੈਨ ਵਿਨੋਦ।

ਚਾਰ ਵੇਦ ਛ: ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਹੇ ਅਠਾਰਹ ਬੋਧ।

ਇਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾ ਦੇ ਚੇਲੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿੰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪ਼ਾਈਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋ ਜੁੜੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਿਆਨ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਈਚਾਰੇ  ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਸੰਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਬੀਰਸਾਗਰ, ਸਦ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਦ, ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਈਬਲ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗਿਆਨ ਗੰਗਾ, ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਾਨ ਸੀ ‘ਅਨਾਮੀ (ਅਨਾਮੀ) ਲੋਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਾਹ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਸ ਅਨਾਮੀ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਕਵੀਰਦੇਵ ਅਰਥਾਤ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਹੈ। ਉਸ ਪੂਰਨ ਧਨੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਵੀਦੇਵ ਦਾ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਨਾਮ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ :- ਜਿਵੇਂ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕਈ ਵਿਭਾਗ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਸ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹੀ ਪੋਸਟ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੈ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੀਰ (ਕਵੀਰਦੇਵ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ (ਅਗਮਲੋਕ, ਅਲਖ ਲੋਕ, ਸਤਲੋਕ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸੁਆਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਗਮ ਪੁਰਸ਼ ਅਰਥਾਤ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ। ਇਸ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਖਰਬ ਸੂਰਜ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਦੇਵ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ) ਅਲਖ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪ ਹੀ ਅਲਖ ਲੋਕ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਮਾਤਮਕ (ਅਹੁਦੇ ਦਾ ) ਨਾਮ ਅਲਖ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਸ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗਾ ਸਰੀਰ। ਤੇਜੋਮਯ (ਸਯੋਤੀ) ਆਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਰਬ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭੂ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਤਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਮਾਤਮਕ ਨਾਮ ਸਤਪੁਰਸ਼ (ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੂ) ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਕਾਲਮੂਰਤੀ ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ ਰਾਮ-ਪੂਰਨ-ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ ਆਦਿ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਿਪੁਰੁਸ਼ ਕਬੀਰਦ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਰੋੜਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਅਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ) ਸਤਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ  ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀਆ , ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ (ਵਚਨ) ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਦੀਪਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਰਚਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰਿਆ।

ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ- (1) ‘ਕੁਰਮ’ (2) ‘ਗਿਆਨੀ’ (3) ‘ਵਿਵੇਕ’, (4) ‘ਤੇਜ’, (5) ‘ਸਹਜ’, (6) ‘ਸੰਤੋਸ਼’, (7)। ) “ਸੁਰਤਿ”, (8) “ਆਨੰਦ”, (9) “ਸ਼ਮਾ (10) ਨਿਸ਼ਕਾਮ’, (11) ‘ਜਲਰੰਗੀ’ (12) ਅਚਿੰਤ’ (13) “ਪ੍ਰੇਮ”, (14) “ਦਯਾਲ” ( 15) &quot;ਧੈਰਯ (16) &quot;ਯੋਗ ਸੰਤਾਨਯਨ&quot;  ਅਰਥਾਤ &quot;ਯੋਗਜੀਤ&quot;।

ਸਤਪੁਰਸ਼ ਕਵੀਰਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਚਿੰਤ ਨੂੰ ਸਤਿਆਲੋਕ ਦੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ  ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਅਚਿੰਤ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ (ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ) ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਤਪੱਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਆਇਆ ਤੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਫਿਰ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਅਚਿੰਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ, ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਉਸੇ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਤਮਾ ਉਸ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਗਰਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਨੀਂਦ ਭੰਗ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਡੇ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਗਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਜੋਤੀ ਨਿਰਜਨ (ਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼) ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ‘ਕਾਲ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ‘ਕੈਲ’ ਹੈ। ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਅਚਿੰਤ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਰੂਪ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਇ ਕਿ 16 ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਲੋਕਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਇਕ ਲੱਤ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ  ਤਪ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਲਈ ਪੰਜ ਤੱਤ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਆਤਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਜੋ ਆਤਮਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੁਝ ਅਤਮਾਵਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹਵਾਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ  ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਰੂਪ ਦੇਖਿਆ (ਜੋ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸੀ) ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਸਮੇਤ ਸਤਲੋਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮਹੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਕਸ਼ਮ ਵੇਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਮਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਆਤਮਾ ਉਹ ਕਾਲ ਜਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ*

ਸੰਤ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ 'ਤੇ ਢੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹਨ-

ਜੈਗੁਰੂਦੇਵ ਪੰਥ ਦੇ ਤੁਲਸੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 7 ਸਤੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਅਸੀਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅੱਜ 20 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਿਨ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 20 ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਨੋਸਟ੍ਰਾਡੇਮਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2006 'ਚ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਤੇ ਬਠਾਵੇਗੀ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਵਿੱਖਵਕਤਾ ਫਲੋਰੈਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਕੀਰੋ’, ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਔਰਤ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਬੋਰਿਸਕਾ’ ਆਦਿ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੇ ਢੁੱਕਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ*

ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਦਹੇਜ ਦਾ ਖਾਤਮਾ*

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿਚ ਦਹੇਜ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਦਗੀਪੁਰਨ ਵਿਆਹ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ਦੇ ਯਤਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਦਹੇਜ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਕਤਲ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਆਈ ਦਹੇਜ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਮੈਨੀ ਦੁਆਰਾ 17 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ*

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਜਾਤੀਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ*

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ, ਪਿਤਰਪੂਜਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਵਰਤ ਰੱਖਣ, ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਵਾਸਤੂ ਅਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ, ਜੂਆ ਖੇਡਣ, ਦੇਈ ਧਾਮ ਜਾਣ, ਮੌਤ ਦੇ ਭੋਗ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਲ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ।

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾ* 

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੋਂ ਨਾਮ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣ ਤੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁੰਘਣ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਸਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਣ ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਬੰਧ ਹੈ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਚੇਲਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਖੂਨ ਦਾਨ*

ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਭਗਤੀ ਮੁਕਤੀ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਯੂਨਿਟ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;ਵਿਵਾਦ*

2006 ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ 12 ਜੁਲਾਈ 2006 ਨੂੰ ਕਰੌਥਾ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੇ ਵੀ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨੂੰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਅਨੁਆਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤਰਾਮਪਾਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ 2008 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਬਰਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਪੁਲੀਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ 19 ਨਵੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [11] ਇਸ ਵਿੱਚ 5 ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ 1 ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੇਸ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 29 ਅਗਸਤ 2017 ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਪਰ ਉਹ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। 11 ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਕੋਰਟ ਰਾਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।</text>
      <sha1>8a0x8ufdz9qsmbfmc3evx2xyuuhtru1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610288</id>
      <parentid>610285</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T12:42:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shabnamrana</username>
        <id>33504</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31893" xml:space="preserve">


== ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ==
ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਸੰਤ ਹਨ ਜੋ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗਰੀਬ ਦਾਸ ਪੰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਧਨਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਵਰਤਮਾਂਨ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜਯ ਦੇ ਸੋਨੀਪਤ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੇਲੀਆਂ ਤੋ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸੱਚੇ ਸੱਤਗੁਰੂ  ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਮਾਮ ਕਥਿਤ ਸੰਤਾ ਤੱਕ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਰੁੱਧ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਚਰਚਾ ਲਈ ਸਦਾ ਭੇਜਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਾਦਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਨਿਯਮਾ ਦਾ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਰਮੈਣੀ ਵਿਆਹ ਵਿਸ਼ੇਸ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੁਝ ਤੱਥਾ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ।  ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਰਿਆਸਮਾਜੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਸਨ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।  ਇਸ ਮੁੱਢਲੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ।  ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧਨਾਨਾ ਵਿੱਚ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਏ ਸੀ । ਇਹਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਭਗਤ ਸੀ।ਪਰ ਇਸ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਕਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀ ਹੋਈਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਕਿ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਗਤੀ ਦੀ ਵਿੱਧੀ ਸਾਡੇ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ। ਅੰਤ ਉਹ ਇਸ ਭਗਤੀ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਅਧਿਆਏ 16 ਸਲੋਕ 23 ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨਮਾਨਾ ਆਚਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧੀ ਨੂੰ,ਨਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਮ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ, ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਸਤ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੁਰਾਣ, ਵੇਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕਈ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹੇ। ਇਹਨਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਸੇ ਵਚਨਾ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। 

1994 ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪਦ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ &quot;ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ&quot; ਬਣ ਗਏ। 

ਸਨ 1995 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕੀ 2000 ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਹੋਈਆ। ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰੋਂਥਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਸ਼ਰਮ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋ  ਬਾਅਦ ਤੋ ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।

== ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ, ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਉੱਤਪਤੀ ਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੇਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਬੁਰਾਈਆਂ ਤਿਆਗਣ ਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਮਰਿਯਾਦਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ 

1. ਕਿਸੀ ਨਸੀਲੀ ਵਸਤੂ ਜਿਵੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ  ਦਾ ਸੇਵਨ ਤਾ ਦੂਰ , ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਣਾ। 


2. ਜੂਆ, ਤਾਸ਼, ਚੋਰੀ, ਠੱਗੀ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ । 

3. ਮੌਤ ਭੋਗ , ਦਾਜ, ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ, ਮੁੰਡਨ ਸਮਾਧੀ ਪੂਜਣ, ਪਿਤਰ ਪੂਜਾ, ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ। 

4. ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ,ਸਤਿਕਾਰ ਸਭ ਦਾ ਕਰਨਾ। 

5. ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੀਤ ਗਾਉਣਾ, ਨੱਚਣਾ, ਵਹਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਚੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 


ਇਕ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ

ਸਤਗੁਰੂ ਕੇ ਲੱਛਣ ਕਹੁ, ਮਧੁਰੇ ਬੈਨ ਵਿਨੋਦ।

ਚਾਰ ਵੇਦ ਛ: ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਹੇ ਅਠਾਰਹ ਬੋਧ।

ਇਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾ ਦੇ ਚੇਲੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿੰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪ਼ਾਈਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋ ਜੁੜੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਿਆਨ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਈਚਾਰੇ  ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

== ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਸੰਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਬੀਰਸਾਗਰ, ਸਦ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਦ, ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਈਬਲ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗਿਆਨ ਗੰਗਾ, ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਾਨ ਸੀ ‘ਅਨਾਮੀ (ਅਨਾਮੀ) ਲੋਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਾਹ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਸ ਅਨਾਮੀ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਕਵੀਰਦੇਵ ਅਰਥਾਤ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਹੈ। ਉਸ ਪੂਰਨ ਧਨੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਵੀਦੇਵ ਦਾ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਨਾਮ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ :- ਜਿਵੇਂ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕਈ ਵਿਭਾਗ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਸ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹੀ ਪੋਸਟ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੈ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੀਰ (ਕਵੀਰਦੇਵ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ (ਅਗਮਲੋਕ, ਅਲਖ ਲੋਕ, ਸਤਲੋਕ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸੁਆਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਗਮ ਪੁਰਸ਼ ਅਰਥਾਤ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ। ਇਸ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਖਰਬ ਸੂਰਜ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਦੇਵ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ) ਅਲਖ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪ ਹੀ ਅਲਖ ਲੋਕ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਮਾਤਮਕ (ਅਹੁਦੇ ਦਾ ) ਨਾਮ ਅਲਖ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਸ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗਾ ਸਰੀਰ। ਤੇਜੋਮਯ (ਸਯੋਤੀ) ਆਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਰਬ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭੂ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਤਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਮਾਤਮਕ ਨਾਮ ਸਤਪੁਰਸ਼ (ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੂ) ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਕਾਲਮੂਰਤੀ ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ ਰਾਮ-ਪੂਰਨ-ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ ਆਦਿ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਿਪੁਰੁਸ਼ ਕਬੀਰਦ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਰੋੜਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਅਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ) ਸਤਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ  ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀਆ , ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ (ਵਚਨ) ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਦੀਪਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਰਚਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰਿਆ।

ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ- (1) ‘ਕੁਰਮ’ (2) ‘ਗਿਆਨੀ’ (3) ‘ਵਿਵੇਕ’, (4) ‘ਤੇਜ’, (5) ‘ਸਹਜ’, (6) ‘ਸੰਤੋਸ਼’, (7)। ) “ਸੁਰਤਿ”, (8) “ਆਨੰਦ”, (9) “ਸ਼ਮਾ (10) ਨਿਸ਼ਕਾਮ’, (11) ‘ਜਲਰੰਗੀ’ (12) ਅਚਿੰਤ’ (13) “ਪ੍ਰੇਮ”, (14) “ਦਯਾਲ” ( 15) &quot;ਧੈਰਯ (16) &quot;ਯੋਗ ਸੰਤਾਨਯਨ&quot;  ਅਰਥਾਤ &quot;ਯੋਗਜੀਤ&quot;।

ਸਤਪੁਰਸ਼ ਕਵੀਰਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਚਿੰਤ ਨੂੰ ਸਤਿਆਲੋਕ ਦੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ  ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਅਚਿੰਤ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ (ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ) ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਤਪੱਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਆਇਆ ਤੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਫਿਰ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਅਚਿੰਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ, ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਉਸੇ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਤਮਾ ਉਸ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਗਰਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਨੀਂਦ ਭੰਗ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਡੇ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਗਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਜੋਤੀ ਨਿਰਜਨ (ਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼) ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ‘ਕਾਲ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ‘ਕੈਲ’ ਹੈ। ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਅਚਿੰਤ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਰੂਪ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਇ ਕਿ 16 ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਲੋਕਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਇਕ ਲੱਤ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ  ਤਪ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਲਈ ਪੰਜ ਤੱਤ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਆਤਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਜੋ ਆਤਮਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੁਝ ਅਤਮਾਵਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹਵਾਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ  ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਰੂਪ ਦੇਖਿਆ (ਜੋ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸੀ) ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਸਮੇਤ ਸਤਲੋਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮਹੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਕਸ਼ਮ ਵੇਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਮਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਆਤਮਾ ਉਹ ਕਾਲ ਜਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ==
ਸੰਤ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ 'ਤੇ ਢੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹਨ-

ਜੈਗੁਰੂਦੇਵ ਪੰਥ ਦੇ ਤੁਲਸੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 7 ਸਤੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਅਸੀਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅੱਜ 20 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਿਨ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 20 ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਨੋਸਟ੍ਰਾਡੇਮਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2006 'ਚ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਤੇ ਬਠਾਵੇਗੀ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਵਿੱਖਵਕਤਾ ਫਲੋਰੈਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਕੀਰੋ’, ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਔਰਤ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਬੋਰਿਸਕਾ’ ਆਦਿ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੇ ਢੁੱਕਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ==
ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।

== ਦਹੇਜ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿਚ ਦਹੇਜ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਦਗੀਪੁਰਨ ਵਿਆਹ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ਦੇ ਯਤਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਦਹੇਜ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਕਤਲ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਆਈ ਦਹੇਜ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਮੈਨੀ ਦੁਆਰਾ 17 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

== ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਜਾਤੀਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

== ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ, ਪਿਤਰਪੂਜਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਵਰਤ ਰੱਖਣ, ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਵਾਸਤੂ ਅਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ, ਜੂਆ ਖੇਡਣ, ਦੇਈ ਧਾਮ ਜਾਣ, ਮੌਤ ਦੇ ਭੋਗ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਲ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ।

== ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੋਂ ਨਾਮ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣ ਤੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁੰਘਣ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਸਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਣ ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਬੰਧ ਹੈ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਚੇਲਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

== ਖੂਨ ਦਾਨ ==
ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਭਗਤੀ ਮੁਕਤੀ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਯੂਨਿਟ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

== ਵਿਵਾਦ ==
2006 ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ 12 ਜੁਲਾਈ 2006 ਨੂੰ ਕਰੌਥਾ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੇ ਵੀ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨੂੰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਅਨੁਆਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤਰਾਮਪਾਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ 2008 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਬਰਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਪੁਲੀਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ 19 ਨਵੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [11] ਇਸ ਵਿੱਚ 5 ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ 1 ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੇਸ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 29 ਅਗਸਤ 2017 ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਪਰ ਉਹ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। 11 ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਕੋਰਟ ਰਾਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।</text>
      <sha1>tmjz2dgwk13u63cumqmjyuahafh6yjw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610289</id>
      <parentid>610288</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:00:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shabnamrana</username>
        <id>33504</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31903" xml:space="preserve">


'''ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ''' ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਸੰਤ ਹਨ ਜੋ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗਰੀਬ ਦਾਸ ਪੰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਧਨਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਵਰਤਮਾਂਨ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜਯ ਦੇ ਸੋਨੀਪਤ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੇਲੀਆਂ ਤੋ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸੱਚੇ ਸੱਤਗੁਰੂ  ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਮਾਮ ਕਥਿਤ ਸੰਤਾ ਤੱਕ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਰੁੱਧ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਚਰਚਾ ਲਈ ਸਦਾ ਭੇਜਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਾਦਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਨਿਯਮਾ ਦਾ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਰਮੈਣੀ ਵਿਆਹ ਵਿਸ਼ੇਸ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੁਝ ਤੱਥਾ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ।  ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਰਿਆਸਮਾਜੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਸਨ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।  ਇਸ ਮੁੱਢਲੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ।  ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧਨਾਨਾ ਵਿੱਚ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਏ ਸੀ । ਇਹਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਭਗਤ ਸੀ।ਪਰ ਇਸ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਕਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀ ਹੋਈਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਕਿ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਗਤੀ ਦੀ ਵਿੱਧੀ ਸਾਡੇ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ। ਅੰਤ ਉਹ ਇਸ ਭਗਤੀ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਅਧਿਆਏ 16 ਸਲੋਕ 23 ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨਮਾਨਾ ਆਚਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧੀ ਨੂੰ,ਨਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਮ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ, ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਸਤ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੁਰਾਣ, ਵੇਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕਈ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹੇ। ਇਹਨਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਸੇ ਵਚਨਾ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। 

1994 ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪਦ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ &quot;ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ&quot; ਬਣ ਗਏ। 

ਸਨ 1995 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕੀ 2000 ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਹੋਈਆ। ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰੋਂਥਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਸ਼ਰਮ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋ  ਬਾਅਦ ਤੋ ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।

== ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ, ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਉੱਤਪਤੀ ਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੇਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਬੁਰਾਈਆਂ ਤਿਆਗਣ ਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਮਰਿਯਾਦਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ 

1. ਕਿਸੀ ਨਸੀਲੀ ਵਸਤੂ ਜਿਵੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ  ਦਾ ਸੇਵਨ ਤਾ ਦੂਰ , ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਣਾ। 


2. ਜੂਆ, ਤਾਸ਼, ਚੋਰੀ, ਠੱਗੀ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ । 

3. ਮੌਤ ਭੋਗ , ਦਾਜ, ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ, ਮੁੰਡਨ ਸਮਾਧੀ ਪੂਜਣ, ਪਿਤਰ ਪੂਜਾ, ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ। 

4. ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ,ਸਤਿਕਾਰ ਸਭ ਦਾ ਕਰਨਾ। 

5. ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੀਤ ਗਾਉਣਾ, ਨੱਚਣਾ, ਵਹਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਚੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 


ਇਕ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ

ਸਤਗੁਰੂ ਕੇ ਲੱਛਣ ਕਹੁ, ਮਧੁਰੇ ਬੈਨ ਵਿਨੋਦ।

ਚਾਰ ਵੇਦ ਛ: ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਹੇ ਅਠਾਰਹ ਬੋਧ।

ਇਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾ ਦੇ ਚੇਲੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿੰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪ਼ਾਈਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋ ਜੁੜੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਿਆਨ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਈਚਾਰੇ  ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

== ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਸੰਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਬੀਰਸਾਗਰ, ਸਦ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਦ, ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਈਬਲ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗਿਆਨ ਗੰਗਾ, ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਾਨ ਸੀ ‘ਅਨਾਮੀ (ਅਨਾਮੀ) ਲੋਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਾਹ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਸ ਅਨਾਮੀ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਕਵੀਰਦੇਵ ਅਰਥਾਤ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਹੈ। ਉਸ ਪੂਰਨ ਧਨੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਵੀਦੇਵ ਦਾ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਨਾਮ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ :- ਜਿਵੇਂ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕਈ ਵਿਭਾਗ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਸ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹੀ ਪੋਸਟ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੈ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੀਰ (ਕਵੀਰਦੇਵ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ (ਅਗਮਲੋਕ, ਅਲਖ ਲੋਕ, ਸਤਲੋਕ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸੁਆਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਗਮ ਪੁਰਸ਼ ਅਰਥਾਤ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ। ਇਸ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਖਰਬ ਸੂਰਜ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਦੇਵ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ) ਅਲਖ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪ ਹੀ ਅਲਖ ਲੋਕ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਮਾਤਮਕ (ਅਹੁਦੇ ਦਾ ) ਨਾਮ ਅਲਖ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਸ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗਾ ਸਰੀਰ। ਤੇਜੋਮਯ (ਸਯੋਤੀ) ਆਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਰਬ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭੂ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਤਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਮਾਤਮਕ ਨਾਮ ਸਤਪੁਰਸ਼ (ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੂ) ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਕਾਲਮੂਰਤੀ ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ ਰਾਮ-ਪੂਰਨ-ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ ਆਦਿ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਿਪੁਰੁਸ਼ ਕਬੀਰਦ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਰੋੜਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਅਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ) ਸਤਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ  ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀਆ , ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ (ਵਚਨ) ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਦੀਪਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਰਚਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰਿਆ।

ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ- (1) ‘ਕੁਰਮ’ (2) ‘ਗਿਆਨੀ’ (3) ‘ਵਿਵੇਕ’, (4) ‘ਤੇਜ’, (5) ‘ਸਹਜ’, (6) ‘ਸੰਤੋਸ਼’, (7)। ) “ਸੁਰਤਿ”, (8) “ਆਨੰਦ”, (9) “ਸ਼ਮਾ (10) ਨਿਸ਼ਕਾਮ’, (11) ‘ਜਲਰੰਗੀ’ (12) ਅਚਿੰਤ’ (13) “ਪ੍ਰੇਮ”, (14) “ਦਯਾਲ” ( 15) &quot;ਧੈਰਯ (16) &quot;ਯੋਗ ਸੰਤਾਨਯਨ&quot;  ਅਰਥਾਤ &quot;ਯੋਗਜੀਤ&quot;।

ਸਤਪੁਰਸ਼ ਕਵੀਰਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਚਿੰਤ ਨੂੰ ਸਤਿਆਲੋਕ ਦੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ  ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਅਚਿੰਤ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ (ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ) ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਤਪੱਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਆਇਆ ਤੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਫਿਰ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਅਚਿੰਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ, ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਉਸੇ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਤਮਾ ਉਸ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਗਰਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਨੀਂਦ ਭੰਗ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਡੇ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਗਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਜੋਤੀ ਨਿਰਜਨ (ਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼) ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ‘ਕਾਲ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ‘ਕੈਲ’ ਹੈ। ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਅਚਿੰਤ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਰੂਪ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਇ ਕਿ 16 ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਲੋਕਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਇਕ ਲੱਤ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ  ਤਪ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਲਈ ਪੰਜ ਤੱਤ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਆਤਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਜੋ ਆਤਮਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੁਝ ਅਤਮਾਵਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹਵਾਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ  ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਰੂਪ ਦੇਖਿਆ (ਜੋ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸੀ) ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਸਮੇਤ ਸਤਲੋਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮਹੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਕਸ਼ਮ ਵੇਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਮਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਆਤਮਾ ਉਹ ਕਾਲ ਜਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ==
ਸੰਤ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ 'ਤੇ ਢੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹਨ-

ਜੈਗੁਰੂਦੇਵ ਪੰਥ ਦੇ ਤੁਲਸੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 7 ਸਤੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਅਸੀਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅੱਜ 20 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਿਨ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 20 ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਨੋਸਟ੍ਰਾਡੇਮਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2006 'ਚ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਤੇ ਬਠਾਵੇਗੀ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਵਿੱਖਵਕਤਾ ਫਲੋਰੈਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਕੀਰੋ’, ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਔਰਤ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਬੋਰਿਸਕਾ’ ਆਦਿ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੇ ਢੁੱਕਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ==
ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।

=== ਦਹੇਜ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿਚ ਦਹੇਜ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਦਗੀਪੁਰਨ ਵਿਆਹ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ਦੇ ਯਤਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਦਹੇਜ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਕਤਲ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਆਈ ਦਹੇਜ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਮੈਨੀ ਦੁਆਰਾ 17 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਜਾਤੀਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ, ਪਿਤਰਪੂਜਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਵਰਤ ਰੱਖਣ, ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਵਾਸਤੂ ਅਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ, ਜੂਆ ਖੇਡਣ, ਦੇਈ ਧਾਮ ਜਾਣ, ਮੌਤ ਦੇ ਭੋਗ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਲ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ।

=== ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੋਂ ਨਾਮ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣ ਤੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁੰਘਣ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਸਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਣ ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਬੰਧ ਹੈ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਚੇਲਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

=== ਖੂਨ ਦਾਨ ===
ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਭਗਤੀ ਮੁਕਤੀ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਯੂਨਿਟ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

== ਵਿਵਾਦ ==
2006 ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ 12 ਜੁਲਾਈ 2006 ਨੂੰ ਕਰੌਥਾ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੇ ਵੀ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨੂੰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਅਨੁਆਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤਰਾਮਪਾਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ 2008 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਬਰਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਪੁਲੀਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ 19 ਨਵੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [11] ਇਸ ਵਿੱਚ 5 ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ 1 ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੇਸ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 29 ਅਗਸਤ 2017 ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਪਰ ਉਹ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। 11 ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਕੋਰਟ ਰਾਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।</text>
      <sha1>qr971l4byvx4ashx8sapjzzoo41cxmt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610293</id>
      <parentid>610289</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:35:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shabnamrana</username>
        <id>33504</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34753" xml:space="preserve">


'''ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ''' ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਸੰਤ ਹਨ ਜੋ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗਰੀਬ ਦਾਸ ਪੰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਧਨਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਵਰਤਮਾਂਨ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜਯ ਦੇ ਸੋਨੀਪਤ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੇਲੀਆਂ ਤੋ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸੱਚੇ ਸੱਤਗੁਰੂ  ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://m.jagran.com/news/national-rampals-rules-for-his-blessings-11797486.html|title=गुरु दीक्षा के नाम पर रामपाल के थे 11 अजीबो गरीब नियम|website=m.jagran.com|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਮਾਮ ਕਥਿਤ ਸੰਤਾ ਤੱਕ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਰੁੱਧ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਚਰਚਾ ਲਈ ਸਦਾ ਭੇਜਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਾਦਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਨਿਯਮਾ ਦਾ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਰਮੈਣੀ ਵਿਆਹ ਵਿਸ਼ੇਸ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੁਝ ਤੱਥਾ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ।  ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਰਿਆਸਮਾਜੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਸਨ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।  ਇਸ ਮੁੱਢਲੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ।  ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧਨਾਨਾ ਵਿੱਚ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਏ ਸੀ ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.jagatgururampalji.org/en/sant-rampal-ji-maharaj/life-history-sant-rampal-ji/|title=Saint Rampal Ji - Biography - Jagat Guru Rampal Ji|website=www.jagatgururampalji.org|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; ਇਹਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਭਗਤ ਸੀ।ਪਰ ਇਸ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਕਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀ ਹੋਈਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਕਿ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਗਤੀ ਦੀ ਵਿੱਧੀ ਸਾਡੇ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ। ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਤੋਂ 17 ਫਰਵਰੀ 1988 ਨੂੰ ਨਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਲੀਤਾ ਜਿਸਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬੌਧ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਚ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://news.jagatgururampalji.org/bodh-diwas-hindi/|title=17 फरवरी बोध दिवस - तत्वदर्शी संत रामपाल जी महाराज|last=NEWS|first=SA|date=2022-02-14|website=SA News Channel|language=en-US|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; ਜਿਸਨੂੰ  ਉਹ ਇਸ ਭਗਤੀ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਅਧਿਆਏ 16 ਸਲੋਕ 23 ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨਮਾਨਾ ਆਚਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧੀ ਨੂੰ,ਨਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਮ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.jagatgururampalji.org/hi/sant-rampal-ji-maharaj/life-history-sant-rampal-ji/|title=संत रामपाल जी महाराज जी की जीवनी - Jagat Guru Rampal Ji|website=www.jagatgururampalji.org|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ, ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਸਤ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੁਰਾਣ, ਵੇਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕਈ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹੇ। ਇਹਨਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਸੇ ਵਚਨਾ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; 

1994 ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪਦ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ &quot;ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ&quot; ਬਣ ਗਏ।&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

ਸਨ 1995 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕੀ 2000 ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਹੋਈਆ।&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰੋਂਥਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਸ਼ਰਮ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋ  ਬਾਅਦ ਤੋ ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ, ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਉੱਤਪਤੀ ਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੇਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਬੁਰਾਈਆਂ ਤਿਆਗਣ ਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਮਰਿਯਾਦਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

1. ਕਿਸੀ ਨਸੀਲੀ ਵਸਤੂ ਜਿਵੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ  ਦਾ ਸੇਵਨ ਤਾ ਦੂਰ , ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਣਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
 

2. ਜੂਆ, ਤਾਸ਼, ਚੋਰੀ, ਠੱਗੀ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

3. ਮੌਤ ਭੋਗ , ਦਾਜ, ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ, ਮੁੰਡਨ ਸਮਾਧੀ ਪੂਜਣ, ਪਿਤਰ ਪੂਜਾ, ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

4. ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ,ਸਤਿਕਾਰ ਸਭ ਦਾ ਕਰਨਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

5. ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੀਤ ਗਾਉਣਾ, ਨੱਚਣਾ, ਵਹਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਚੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 


ਇਕ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ

ਸਤਗੁਰੂ ਕੇ ਲੱਛਣ ਕਹੁ, ਮਧੁਰੇ ਬੈਨ ਵਿਨੋਦ।

ਚਾਰ ਵੇਦ ਛ: ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਹੇ ਅਠਾਰਹ ਬੋਧ।&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

ਇਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾ ਦੇ ਚੇਲੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿੰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪ਼ਾਈਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋ ਜੁੜੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਿਆਨ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਈਚਾਰੇ  ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.jansatta.com/trending-news/geeta-phogat-tweeted-picture-with-her-husband-with-poetry-man-replied-something-strange/410455/|title=गीता फोगाट ने ट्वीटर पर दिया ज्ञान, लोगों ने कहा, संत रामपाल की किताब पढ़िए ज्ञान बढ़ेगा!|website=Jansatta|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

== ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਸੰਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਬੀਰਸਾਗਰ, ਸਦ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਦ, ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਈਬਲ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗਿਆਨ ਗੰਗਾ, ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਾਨ ਸੀ ‘ਅਨਾਮੀ (ਅਨਾਮੀ) ਲੋਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਾਹ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਸ ਅਨਾਮੀ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਕਵੀਰਦੇਵ ਅਰਥਾਤ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਹੈ। ਉਸ ਪੂਰਨ ਧਨੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਵੀਦੇਵ ਦਾ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਨਾਮ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ :- ਜਿਵੇਂ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕਈ ਵਿਭਾਗ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਸ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹੀ ਪੋਸਟ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੈ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੀਰ (ਕਵੀਰਦੇਵ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ (ਅਗਮਲੋਕ, ਅਲਖ ਲੋਕ, ਸਤਲੋਕ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸੁਆਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਗਮ ਪੁਰਸ਼ ਅਰਥਾਤ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ। ਇਸ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਖਰਬ ਸੂਰਜ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਦੇਵ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ) ਅਲਖ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪ ਹੀ ਅਲਖ ਲੋਕ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਮਾਤਮਕ (ਅਹੁਦੇ ਦਾ ) ਨਾਮ ਅਲਖ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਸ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗਾ ਸਰੀਰ। ਤੇਜੋਮਯ (ਸਯੋਤੀ) ਆਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਰਬ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭੂ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਤਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਮਾਤਮਕ ਨਾਮ ਸਤਪੁਰਸ਼ (ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੂ) ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਕਾਲਮੂਰਤੀ ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ ਰਾਮ-ਪੂਰਨ-ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ ਆਦਿ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਿਪੁਰੁਸ਼ ਕਬੀਰਦ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਰੋੜਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਅਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ) ਸਤਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ  ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀਆ , ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ (ਵਚਨ) ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਦੀਪਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਰਚਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰਿਆ।

ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ- (1) ‘ਕੁਰਮ’ (2) ‘ਗਿਆਨੀ’ (3) ‘ਵਿਵੇਕ’, (4) ‘ਤੇਜ’, (5) ‘ਸਹਜ’, (6) ‘ਸੰਤੋਸ਼’, (7)। ) “ਸੁਰਤਿ”, (8) “ਆਨੰਦ”, (9) “ਸ਼ਮਾ (10) ਨਿਸ਼ਕਾਮ’, (11) ‘ਜਲਰੰਗੀ’ (12) ਅਚਿੰਤ’ (13) “ਪ੍ਰੇਮ”, (14) “ਦਯਾਲ” ( 15) &quot;ਧੈਰਯ (16) &quot;ਯੋਗ ਸੰਤਾਨਯਨ&quot;  ਅਰਥਾਤ &quot;ਯੋਗਜੀਤ&quot;।

ਸਤਪੁਰਸ਼ ਕਵੀਰਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਚਿੰਤ ਨੂੰ ਸਤਿਆਲੋਕ ਦੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ  ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਅਚਿੰਤ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ (ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ) ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਤਪੱਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਆਇਆ ਤੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਫਿਰ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਅਚਿੰਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ, ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਉਸੇ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਤਮਾ ਉਸ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਗਰਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਨੀਂਦ ਭੰਗ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਡੇ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਗਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਜੋਤੀ ਨਿਰਜਨ (ਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼) ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ‘ਕਾਲ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ‘ਕੈਲ’ ਹੈ। ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਅਚਿੰਤ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਰੂਪ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਇ ਕਿ 16 ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਲੋਕਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਇਕ ਲੱਤ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ  ਤਪ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਲਈ ਪੰਜ ਤੱਤ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਆਤਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਜੋ ਆਤਮਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੁਝ ਅਤਮਾਵਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹਵਾਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ  ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਰੂਪ ਦੇਖਿਆ (ਜੋ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸੀ) ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਸਮੇਤ ਸਤਲੋਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮਹੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਕਸ਼ਮ ਵੇਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਮਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਆਤਮਾ ਉਹ ਕਾਲ ਜਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ==
ਸੰਤ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ 'ਤੇ ਢੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹਨ-&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://news.jagatgururampalji.org/nostradamus-ki-bhavishyavani-hindi/|title=8 सितंबर, संत रामपाल जी का अवतरण दिवस - नास्त्रेदमस ने 466 वर्ष पहले ही कर दी थी भविष्यवाणी|last=NEWS|first=SA|date=2021-08-28|website=SA News Channel|language=en-US|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

ਜੈਗੁਰੂਦੇਵ ਪੰਥ ਦੇ ਤੁਲਸੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 7 ਸਤੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਅਸੀਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅੱਜ 20 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਿਨ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 20 ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputniknews.com/20191005/india-nostradamus-twitter-1076965218.html|title=Twitterati Wonder if Nostradamus Had Predicted Indian Self-Styled Saint #Rampal|website=sputniknews.com|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

ਨੋਸਟ੍ਰਾਡੇਮਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2006 'ਚ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਤੇ ਬਠਾਵੇਗੀ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਵਿੱਖਵਕਤਾ ਫਲੋਰੈਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਕੀਰੋ’, ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਔਰਤ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਬੋਰਿਸਕਾ’ ਆਦਿ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੇ ਢੁੱਕਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ==
ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।

=== ਦਹੇਜ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿਚ ਦਹੇਜ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਦਗੀਪੁਰਨ ਵਿਆਹ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ਦੇ ਯਤਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਦਹੇਜ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਕਤਲ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਆਈ ਦਹੇਜ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਮੈਨੀ ਦੁਆਰਾ 17 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਜਾਤੀਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ, ਪਿਤਰਪੂਜਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਵਰਤ ਰੱਖਣ, ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਵਾਸਤੂ ਅਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ, ਜੂਆ ਖੇਡਣ, ਦੇਈ ਧਾਮ ਜਾਣ, ਮੌਤ ਦੇ ਭੋਗ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਲ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ।

=== ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੋਂ ਨਾਮ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣ ਤੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁੰਘਣ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਸਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਣ ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਬੰਧ ਹੈ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਚੇਲਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

=== ਖੂਨ ਦਾਨ ===
ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਭਗਤੀ ਮੁਕਤੀ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਯੂਨਿਟ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

== ਵਿਵਾਦ ==
2006 ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ 12 ਜੁਲਾਈ 2006 ਨੂੰ ਕਰੌਥਾ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੇ ਵੀ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨੂੰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਅਨੁਆਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤਰਾਮਪਾਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ 2008 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਬਰਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਪੁਲੀਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ 19 ਨਵੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [11] ਇਸ ਵਿੱਚ 5 ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ 1 ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੇਸ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 29 ਅਗਸਤ 2017 ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਪਰ ਉਹ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। 11 ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਕੋਰਟ ਰਾਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।</text>
      <sha1>9b9rhv1qpyc4o1o65i9nqc2wr3m3rt4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610294</id>
      <parentid>610293</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:40:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shabnamrana</username>
        <id>33504</id>
      </contributor>
      <comment>ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35459" xml:space="preserve">


'''ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ''' ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਸੰਤ ਹਨ ਜੋ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗਰੀਬ ਦਾਸ ਪੰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਧਨਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਵਰਤਮਾਂਨ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜਯ ਦੇ ਸੋਨੀਪਤ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੇਲੀਆਂ ਤੋ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸੱਚੇ ਸੱਤਗੁਰੂ  ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://m.jagran.com/news/national-rampals-rules-for-his-blessings-11797486.html|title=गुरु दीक्षा के नाम पर रामपाल के थे 11 अजीबो गरीब नियम|website=m.jagran.com|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਮਾਮ ਕਥਿਤ ਸੰਤਾ ਤੱਕ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਰੁੱਧ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਚਰਚਾ ਲਈ ਸਦਾ ਭੇਜਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਾਦਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਨਿਯਮਾ ਦਾ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਰਮੈਣੀ ਵਿਆਹ ਵਿਸ਼ੇਸ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੁਝ ਤੱਥਾ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ।  ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਰਿਆਸਮਾਜੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਸਨ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।  ਇਸ ਮੁੱਢਲੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ।  ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧਨਾਨਾ ਵਿੱਚ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਏ ਸੀ ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.jagatgururampalji.org/en/sant-rampal-ji-maharaj/life-history-sant-rampal-ji/|title=Saint Rampal Ji - Biography - Jagat Guru Rampal Ji|website=www.jagatgururampalji.org|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; ਇਹਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਭਗਤ ਸੀ।ਪਰ ਇਸ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਕਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀ ਹੋਈਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਕਿ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਗਤੀ ਦੀ ਵਿੱਧੀ ਸਾਡੇ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ। ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਤੋਂ 17 ਫਰਵਰੀ 1988 ਨੂੰ ਨਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਲੀਤਾ ਜਿਸਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬੌਧ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਚ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://news.jagatgururampalji.org/bodh-diwas-hindi/|title=17 फरवरी बोध दिवस - तत्वदर्शी संत रामपाल जी महाराज|last=NEWS|first=SA|date=2022-02-14|website=SA News Channel|language=en-US|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; ਜਿਸਨੂੰ  ਉਹ ਇਸ ਭਗਤੀ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਅਧਿਆਏ 16 ਸਲੋਕ 23 ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨਮਾਨਾ ਆਚਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧੀ ਨੂੰ,ਨਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਮ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.jagatgururampalji.org/hi/sant-rampal-ji-maharaj/life-history-sant-rampal-ji/|title=संत रामपाल जी महाराज जी की जीवनी - Jagat Guru Rampal Ji|website=www.jagatgururampalji.org|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ, ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਸਤ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੁਰਾਣ, ਵੇਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕਈ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹੇ। ਇਹਨਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਸੇ ਵਚਨਾ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; 

1994 ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪਦ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ &quot;ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ&quot; ਬਣ ਗਏ।&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

ਸਨ 1995 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕੀ 2000 ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਹੋਈਆ।&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰੋਂਥਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਸ਼ਰਮ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋ  ਬਾਅਦ ਤੋ ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ, ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਉੱਤਪਤੀ ਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੇਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਬੁਰਾਈਆਂ ਤਿਆਗਣ ਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਮਰਿਯਾਦਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

1. ਕਿਸੀ ਨਸੀਲੀ ਵਸਤੂ ਜਿਵੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ  ਦਾ ਸੇਵਨ ਤਾ ਦੂਰ , ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਣਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
 

2. ਜੂਆ, ਤਾਸ਼, ਚੋਰੀ, ਠੱਗੀ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

3. ਮੌਤ ਭੋਗ , ਦਾਜ, ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ, ਮੁੰਡਨ ਸਮਾਧੀ ਪੂਜਣ, ਪਿਤਰ ਪੂਜਾ, ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

4. ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ,ਸਤਿਕਾਰ ਸਭ ਦਾ ਕਰਨਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

5. ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੀਤ ਗਾਉਣਾ, ਨੱਚਣਾ, ਵਹਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਚੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 


ਇਕ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ

ਸਤਗੁਰੂ ਕੇ ਲੱਛਣ ਕਹੁ, ਮਧੁਰੇ ਬੈਨ ਵਿਨੋਦ।

ਚਾਰ ਵੇਦ ਛ: ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਹੇ ਅਠਾਰਹ ਬੋਧ।&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

ਇਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾ ਦੇ ਚੇਲੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿੰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪ਼ਾਈਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋ ਜੁੜੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਿਆਨ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਈਚਾਰੇ  ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.jansatta.com/trending-news/geeta-phogat-tweeted-picture-with-her-husband-with-poetry-man-replied-something-strange/410455/|title=गीता फोगाट ने ट्वीटर पर दिया ज्ञान, लोगों ने कहा, संत रामपाल की किताब पढ़िए ज्ञान बढ़ेगा!|website=Jansatta|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

== ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਸੰਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਬੀਰਸਾਗਰ, ਸਦ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਦ, ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਈਬਲ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗਿਆਨ ਗੰਗਾ, ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਾਨ ਸੀ ‘ਅਨਾਮੀ (ਅਨਾਮੀ) ਲੋਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਾਹ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਸ ਅਨਾਮੀ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਕਵੀਰਦੇਵ ਅਰਥਾਤ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਹੈ। ਉਸ ਪੂਰਨ ਧਨੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਵੀਦੇਵ ਦਾ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਨਾਮ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ :- ਜਿਵੇਂ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕਈ ਵਿਭਾਗ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਸ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹੀ ਪੋਸਟ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੈ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੀਰ (ਕਵੀਰਦੇਵ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ (ਅਗਮਲੋਕ, ਅਲਖ ਲੋਕ, ਸਤਲੋਕ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸੁਆਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਗਮ ਪੁਰਸ਼ ਅਰਥਾਤ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ। ਇਸ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਖਰਬ ਸੂਰਜ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਦੇਵ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ) ਅਲਖ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪ ਹੀ ਅਲਖ ਲੋਕ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਮਾਤਮਕ (ਅਹੁਦੇ ਦਾ ) ਨਾਮ ਅਲਖ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਸ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗਾ ਸਰੀਰ। ਤੇਜੋਮਯ (ਸਯੋਤੀ) ਆਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਰਬ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭੂ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਤਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਮਾਤਮਕ ਨਾਮ ਸਤਪੁਰਸ਼ (ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੂ) ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਕਾਲਮੂਰਤੀ ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ ਰਾਮ-ਪੂਰਨ-ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ ਆਦਿ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਿਪੁਰੁਸ਼ ਕਬੀਰਦ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਰੋੜਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਅਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ) ਸਤਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ  ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀਆ , ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ (ਵਚਨ) ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਦੀਪਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਰਚਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰਿਆ।

ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ- (1) ‘ਕੁਰਮ’ (2) ‘ਗਿਆਨੀ’ (3) ‘ਵਿਵੇਕ’, (4) ‘ਤੇਜ’, (5) ‘ਸਹਜ’, (6) ‘ਸੰਤੋਸ਼’, (7)। ) “ਸੁਰਤਿ”, (8) “ਆਨੰਦ”, (9) “ਸ਼ਮਾ (10) ਨਿਸ਼ਕਾਮ’, (11) ‘ਜਲਰੰਗੀ’ (12) ਅਚਿੰਤ’ (13) “ਪ੍ਰੇਮ”, (14) “ਦਯਾਲ” ( 15) &quot;ਧੈਰਯ (16) &quot;ਯੋਗ ਸੰਤਾਨਯਨ&quot;  ਅਰਥਾਤ &quot;ਯੋਗਜੀਤ&quot;।

ਸਤਪੁਰਸ਼ ਕਵੀਰਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਚਿੰਤ ਨੂੰ ਸਤਿਆਲੋਕ ਦੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ  ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਅਚਿੰਤ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ (ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ) ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਤਪੱਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਆਇਆ ਤੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਫਿਰ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਅਚਿੰਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ, ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਉਸੇ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਤਮਾ ਉਸ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਗਰਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਨੀਂਦ ਭੰਗ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਡੇ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਗਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਜੋਤੀ ਨਿਰਜਨ (ਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼) ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ‘ਕਾਲ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ‘ਕੈਲ’ ਹੈ। ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਅਚਿੰਤ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਰੂਪ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਇ ਕਿ 16 ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਲੋਕਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਇਕ ਲੱਤ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ  ਤਪ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਲਈ ਪੰਜ ਤੱਤ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਆਤਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਜੋ ਆਤਮਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੁਝ ਅਤਮਾਵਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹਵਾਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ  ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਰੂਪ ਦੇਖਿਆ (ਜੋ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸੀ) ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਸਮੇਤ ਸਤਲੋਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮਹੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਕਸ਼ਮ ਵੇਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਮਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਆਤਮਾ ਉਹ ਕਾਲ ਜਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ==
ਸੰਤ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ 'ਤੇ ਢੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹਨ-&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://news.jagatgururampalji.org/nostradamus-ki-bhavishyavani-hindi/|title=8 सितंबर, संत रामपाल जी का अवतरण दिवस - नास्त्रेदमस ने 466 वर्ष पहले ही कर दी थी भविष्यवाणी|last=NEWS|first=SA|date=2021-08-28|website=SA News Channel|language=en-US|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

ਜੈਗੁਰੂਦੇਵ ਪੰਥ ਦੇ ਤੁਲਸੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 7 ਸਤੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਅਸੀਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅੱਜ 20 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਿਨ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 20 ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputniknews.com/20191005/india-nostradamus-twitter-1076965218.html|title=Twitterati Wonder if Nostradamus Had Predicted Indian Self-Styled Saint #Rampal|website=sputniknews.com|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

ਨੋਸਟ੍ਰਾਡੇਮਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2006 'ਚ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਤੇ ਬਠਾਵੇਗੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://hindi.news18.com/news/knowledge/rampal-claimed-nostradamus-tell-about-him-450-years-ago-1551089.html|title=रामपाल कहता था कि नास्त्रेदमस ने की थी उसके अवतार लेने की भविष्यवाणी|date=2018-10-17|website=News18 हिंदी|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਵਿੱਖਵਕਤਾ ਫਲੋਰੈਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਕੀਰੋ’, ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਔਰਤ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਬੋਰਿਸਕਾ’ ਆਦਿ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੇ ਢੁੱਕਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mynation.com/india-news/11-reasons-why-saint-rampalji-maharaj-is-trending-number-1-on-twitter-pyulrb|title=11 reasons why Saint RampalJi Maharaj is trending Number 1 on Twitter|last=pratiba|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

== ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ==
ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।

=== ਦਹੇਜ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿਚ ਦਹੇਜ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਦਗੀਪੁਰਨ ਵਿਆਹ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ਦੇ ਯਤਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਦਹੇਜ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਕਤਲ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਆਈ ਦਹੇਜ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਮੈਨੀ ਦੁਆਰਾ 17 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਜਾਤੀਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ, ਪਿਤਰਪੂਜਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਵਰਤ ਰੱਖਣ, ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਵਾਸਤੂ ਅਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ, ਜੂਆ ਖੇਡਣ, ਦੇਈ ਧਾਮ ਜਾਣ, ਮੌਤ ਦੇ ਭੋਗ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਲ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ।

=== ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੋਂ ਨਾਮ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣ ਤੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁੰਘਣ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਸਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਣ ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਬੰਧ ਹੈ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਚੇਲਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

=== ਖੂਨ ਦਾਨ ===
ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਭਗਤੀ ਮੁਕਤੀ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਯੂਨਿਟ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

== ਵਿਵਾਦ ==
2006 ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ 12 ਜੁਲਾਈ 2006 ਨੂੰ ਕਰੌਥਾ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੇ ਵੀ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨੂੰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਅਨੁਆਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤਰਾਮਪਾਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ 2008 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਬਰਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਪੁਲੀਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ 19 ਨਵੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [11] ਇਸ ਵਿੱਚ 5 ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ 1 ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੇਸ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 29 ਅਗਸਤ 2017 ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਪਰ ਉਹ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। 11 ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਕੋਰਟ ਰਾਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।</text>
      <sha1>i5kdg6iaqybqqt67ijs4o6elrv6jdpm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610336</id>
      <parentid>610294</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:52:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shabnamrana</username>
        <id>33504</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37447" xml:space="preserve">


'''ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ''' ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਸੰਤ ਹਨ ਜੋ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗਰੀਬ ਦਾਸ ਪੰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਧਨਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਵਰਤਮਾਂਨ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜਯ ਦੇ ਸੋਨੀਪਤ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੇਲੀਆਂ ਤੋ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸੱਚੇ ਸੱਤਗੁਰੂ  ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://m.jagran.com/news/national-rampals-rules-for-his-blessings-11797486.html|title=गुरु दीक्षा के नाम पर रामपाल के थे 11 अजीबो गरीब नियम|website=m.jagran.com|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਮਾਮ ਕਥਿਤ ਸੰਤਾ ਤੱਕ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਰੁੱਧ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਚਰਚਾ ਲਈ ਸਦਾ ਭੇਜਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਾਦਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਨਿਯਮਾ ਦਾ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਰਮੈਣੀ ਵਿਆਹ ਵਿਸ਼ੇਸ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੁਝ ਤੱਥਾ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ।  ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਰਿਆਸਮਾਜੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਸਨ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।  ਇਸ ਮੁੱਢਲੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ।  ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧਨਾਨਾ ਵਿੱਚ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਏ ਸੀ ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.jagatgururampalji.org/en/sant-rampal-ji-maharaj/life-history-sant-rampal-ji/|title=Saint Rampal Ji - Biography - Jagat Guru Rampal Ji|website=www.jagatgururampalji.org|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; ਇਹਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਭਗਤ ਸੀ।ਪਰ ਇਸ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਕਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀ ਹੋਈਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਕਿ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਗਤੀ ਦੀ ਵਿੱਧੀ ਸਾਡੇ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ। ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਤੋਂ 17 ਫਰਵਰੀ 1988 ਨੂੰ ਨਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਲੀਤਾ ਜਿਸਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬੌਧ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਚ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://news.jagatgururampalji.org/bodh-diwas-hindi/|title=17 फरवरी बोध दिवस - तत्वदर्शी संत रामपाल जी महाराज|last=NEWS|first=SA|date=2022-02-14|website=SA News Channel|language=en-US|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; ਜਿਸਨੂੰ  ਉਹ ਇਸ ਭਗਤੀ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਅਧਿਆਏ 16 ਸਲੋਕ 23 ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨਮਾਨਾ ਆਚਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧੀ ਨੂੰ,ਨਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਮ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.jagatgururampalji.org/hi/sant-rampal-ji-maharaj/life-history-sant-rampal-ji/|title=संत रामपाल जी महाराज जी की जीवनी - Jagat Guru Rampal Ji|website=www.jagatgururampalji.org|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ, ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਸਤ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੁਰਾਣ, ਵੇਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕਈ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹੇ। ਇਹਨਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਸੇ ਵਚਨਾ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; 

1994 ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪਦ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ &quot;ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ&quot; ਬਣ ਗਏ।&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

ਸਨ 1995 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕੀ 2000 ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਹੋਈਆ।&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰੋਂਥਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਸ਼ਰਮ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋ  ਬਾਅਦ ਤੋ ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ, ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਉੱਤਪਤੀ ਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੇਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਬੁਰਾਈਆਂ ਤਿਆਗਣ ਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਮਰਿਯਾਦਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

1. ਕਿਸੀ ਨਸੀਲੀ ਵਸਤੂ ਜਿਵੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ  ਦਾ ਸੇਵਨ ਤਾ ਦੂਰ , ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਣਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
 

2. ਜੂਆ, ਤਾਸ਼, ਚੋਰੀ, ਠੱਗੀ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

3. ਮੌਤ ਭੋਗ , ਦਾਜ, ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ, ਮੁੰਡਨ ਸਮਾਧੀ ਪੂਜਣ, ਪਿਤਰ ਪੂਜਾ, ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

4. ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ,ਸਤਿਕਾਰ ਸਭ ਦਾ ਕਰਨਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

5. ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੀਤ ਗਾਉਣਾ, ਨੱਚਣਾ, ਵਹਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਚੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 


ਇਕ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ

ਸਤਗੁਰੂ ਕੇ ਲੱਛਣ ਕਹੁ, ਮਧੁਰੇ ਬੈਨ ਵਿਨੋਦ।

ਚਾਰ ਵੇਦ ਛ: ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਹੇ ਅਠਾਰਹ ਬੋਧ।&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

ਇਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾ ਦੇ ਚੇਲੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿੰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪ਼ਾਈਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋ ਜੁੜੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਿਆਨ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਈਚਾਰੇ  ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.jansatta.com/trending-news/geeta-phogat-tweeted-picture-with-her-husband-with-poetry-man-replied-something-strange/410455/|title=गीता फोगाट ने ट्वीटर पर दिया ज्ञान, लोगों ने कहा, संत रामपाल की किताब पढ़िए ज्ञान बढ़ेगा!|website=Jansatta|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

== ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਸੰਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਬੀਰਸਾਗਰ, ਸਦ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਦ, ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਈਬਲ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗਿਆਨ ਗੰਗਾ, ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਾਨ ਸੀ ‘ਅਨਾਮੀ (ਅਨਾਮੀ) ਲੋਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਾਹ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਸ ਅਨਾਮੀ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਕਵੀਰਦੇਵ ਅਰਥਾਤ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਹੈ। ਉਸ ਪੂਰਨ ਧਨੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਵੀਦੇਵ ਦਾ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਨਾਮ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ :- ਜਿਵੇਂ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕਈ ਵਿਭਾਗ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਸ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹੀ ਪੋਸਟ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੈ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੀਰ (ਕਵੀਰਦੇਵ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ (ਅਗਮਲੋਕ, ਅਲਖ ਲੋਕ, ਸਤਲੋਕ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸੁਆਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਗਮ ਪੁਰਸ਼ ਅਰਥਾਤ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ। ਇਸ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਖਰਬ ਸੂਰਜ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਦੇਵ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ) ਅਲਖ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪ ਹੀ ਅਲਖ ਲੋਕ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਮਾਤਮਕ (ਅਹੁਦੇ ਦਾ ) ਨਾਮ ਅਲਖ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਸ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗਾ ਸਰੀਰ। ਤੇਜੋਮਯ (ਸਯੋਤੀ) ਆਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਰਬ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭੂ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਤਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਮਾਤਮਕ ਨਾਮ ਸਤਪੁਰਸ਼ (ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੂ) ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਕਾਲਮੂਰਤੀ ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ ਰਾਮ-ਪੂਰਨ-ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ ਆਦਿ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਿਪੁਰੁਸ਼ ਕਬੀਰਦ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਰੋੜਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਅਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ) ਸਤਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ  ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀਆ , ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ (ਵਚਨ) ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਦੀਪਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਰਚਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰਿਆ।

ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ- (1) ‘ਕੁਰਮ’ (2) ‘ਗਿਆਨੀ’ (3) ‘ਵਿਵੇਕ’, (4) ‘ਤੇਜ’, (5) ‘ਸਹਜ’, (6) ‘ਸੰਤੋਸ਼’, (7)। ) “ਸੁਰਤਿ”, (8) “ਆਨੰਦ”, (9) “ਸ਼ਮਾ (10) ਨਿਸ਼ਕਾਮ’, (11) ‘ਜਲਰੰਗੀ’ (12) ਅਚਿੰਤ’ (13) “ਪ੍ਰੇਮ”, (14) “ਦਯਾਲ” ( 15) &quot;ਧੈਰਯ (16) &quot;ਯੋਗ ਸੰਤਾਨਯਨ&quot;  ਅਰਥਾਤ &quot;ਯੋਗਜੀਤ&quot;।

ਸਤਪੁਰਸ਼ ਕਵੀਰਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਚਿੰਤ ਨੂੰ ਸਤਿਆਲੋਕ ਦੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ  ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਅਚਿੰਤ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ (ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ) ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਤਪੱਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਆਇਆ ਤੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਫਿਰ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਅਚਿੰਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ, ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਉਸੇ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਤਮਾ ਉਸ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਗਰਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਨੀਂਦ ਭੰਗ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਡੇ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਗਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਜੋਤੀ ਨਿਰਜਨ (ਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼) ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ‘ਕਾਲ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ‘ਕੈਲ’ ਹੈ। ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਅਚਿੰਤ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਰੂਪ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਇ ਕਿ 16 ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਲੋਕਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਇਕ ਲੱਤ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ  ਤਪ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਲਈ ਪੰਜ ਤੱਤ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਆਤਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਜੋ ਆਤਮਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੁਝ ਅਤਮਾਵਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹਵਾਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ  ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਰੂਪ ਦੇਖਿਆ (ਜੋ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸੀ) ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਸਮੇਤ ਸਤਲੋਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮਹੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਕਸ਼ਮ ਵੇਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਮਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਆਤਮਾ ਉਹ ਕਾਲ ਜਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ==
ਸੰਤ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ 'ਤੇ ਢੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹਨ-&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://news.jagatgururampalji.org/nostradamus-ki-bhavishyavani-hindi/|title=8 सितंबर, संत रामपाल जी का अवतरण दिवस - नास्त्रेदमस ने 466 वर्ष पहले ही कर दी थी भविष्यवाणी|last=NEWS|first=SA|date=2021-08-28|website=SA News Channel|language=en-US|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

ਜੈਗੁਰੂਦੇਵ ਪੰਥ ਦੇ ਤੁਲਸੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 7 ਸਤੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਅਸੀਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅੱਜ 20 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਿਨ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 20 ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputniknews.com/20191005/india-nostradamus-twitter-1076965218.html|title=Twitterati Wonder if Nostradamus Had Predicted Indian Self-Styled Saint #Rampal|website=sputniknews.com|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

ਨੋਸਟ੍ਰਾਡੇਮਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2006 'ਚ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਤੇ ਬਠਾਵੇਗੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://hindi.news18.com/news/knowledge/rampal-claimed-nostradamus-tell-about-him-450-years-ago-1551089.html|title=रामपाल कहता था कि नास्त्रेदमस ने की थी उसके अवतार लेने की भविष्यवाणी|date=2018-10-17|website=News18 हिंदी|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਵਿੱਖਵਕਤਾ ਫਲੋਰੈਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਕੀਰੋ’, ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਔਰਤ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਬੋਰਿਸਕਾ’ ਆਦਿ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੇ ਢੁੱਕਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mynation.com/india-news/11-reasons-why-saint-rampalji-maharaj-is-trending-number-1-on-twitter-pyulrb|title=11 reasons why Saint RampalJi Maharaj is trending Number 1 on Twitter|last=pratiba|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

== ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ==
ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।

=== ਦਹੇਜ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿਚ ਦਹੇਜ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਦਗੀਪੁਰਨ ਵਿਆਹ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ਦੇ ਯਤਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਦਹੇਜ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਕਤਲ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਆਈ ਦਹੇਜ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਮੈਨੀ ਦੁਆਰਾ 17 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਜਾਤੀਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ, ਪਿਤਰਪੂਜਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਵਰਤ ਰੱਖਣ, ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਵਾਸਤੂ ਅਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ, ਜੂਆ ਖੇਡਣ, ਦੇਈ ਧਾਮ ਜਾਣ, ਮੌਤ ਦੇ ਭੋਗ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਲ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ।

=== ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੋਂ ਨਾਮ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣ ਤੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁੰਘਣ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਸਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਣ ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਬੰਧ ਹੈ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਚੇਲਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

=== ਖੂਨ ਦਾਨ ===
ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਭਗਤੀ ਮੁਕਤੀ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਯੂਨਿਟ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

== ਵਿਵਾਦ ==
2006 ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/rohtak-clash-sant-rampal-triggered-it/articleshow/20021686.cms|title=Rohtak clash: Sant Rampal triggered it {{!}} India News - Times of India|last=May 13|first=Deepender Deswal / TNN /|last2=2013|website=The Times of India|language=en|access-date=2022-08-03|last3=Ist|first3=03:16}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ 12 ਜੁਲਾਈ 2006 ਨੂੰ ਕਰੌਥਾ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.bhaskar.com/haryana/rohtak/news/HAR-ROH-OMC-MAT-latest-rohtak-news-042004-1371921-NOR.html|title=ਕਰੋਂਥਾ ਦੀ ਘਟਨਾ|work=Bhaskar|access-date=03 ਅਗਸਤ 2022}}&lt;/ref&gt; ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੇ ਵੀ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨੂੰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਅਨੁਆਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt; ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ 2008 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਬਰਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਪੁਲੀਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ।&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/self-styled-godman-rampal-acquitted-in-two-criminal-cases/article19580543.ece|title=Sant Rampal acquitted in two criminal cases|last=Vasudeva|first=Vikas|date=2017-08-29|work=The Hindu|access-date=2022-08-03|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ 19 ਨਵੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;ਇਸ ਵਿੱਚ 5 ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ 1 ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੇਸ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/hindi/india-41079627|title=संत रामपाल दो मामलों में बरी, रहेंगे जेल में|work=BBC News हिंदी|access-date=2022-08-03|language=hi}}&lt;/ref&gt; 29 ਅਗਸਤ 2017 ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.aajtak.in/crime/story/satlok-ashram-saint-rampal-disloyality-hisar-court-decision-on-29-august-460425-2017-08-29|title=सतलोक आश्रम के प्रमुख संत रामपाल बरी, लोगों को बंधक बनाने का था आरोप|date=2017-08-29|website=आज तक|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;ਪਰ ਉਹ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;11 ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਕੋਰਟ ਰਾਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/sant-rampal-14-others-sentenced-to-life-for-murder-of-four-women/article61523278.ece|title=Sant Rampal, 14 others sentenced to life for murder of four women|last=Kumar|first=Ashok|date=2018-10-16|work=The Hindu|access-date=2022-08-03|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>6wscf31fhexq3e2t6bmcko2mo3x1pa2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610337</id>
      <parentid>610336</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T17:03:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shabnamrana</username>
        <id>33504</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37469" xml:space="preserve">


'''ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ''' ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਸੰਤ ਹਨ ਜੋ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗਰੀਬ ਦਾਸ ਪੰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਧਨਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਵਰਤਮਾਂਨ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜਯ ਦੇ ਸੋਨੀਪਤ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੇਲੀਆਂ ਤੋ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸੱਚੇ ਸੱਤਗੁਰੂ  ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://m.jagran.com/news/national-rampals-rules-for-his-blessings-11797486.html|title=गुरु दीक्षा के नाम पर रामपाल के थे 11 अजीबो गरीब नियम|website=m.jagran.com|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਮਾਮ ਕਥਿਤ ਸੰਤਾ ਤੱਕ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਰੁੱਧ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਚਰਚਾ ਲਈ ਸਦਾ ਭੇਜਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਾਦਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਨਿਯਮਾ ਦਾ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਰਮੈਣੀ ਵਿਆਹ ਵਿਸ਼ੇਸ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੁਝ ਤੱਥਾ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ।  ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਰਿਆਸਮਾਜੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਸਨ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।  ਇਸ ਮੁੱਢਲੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ।  ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧਨਾਨਾ ਵਿੱਚ 8 ਸਤੰਬਰ 1951 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਏ ਸੀ ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.jagatgururampalji.org/en/sant-rampal-ji-maharaj/life-history-sant-rampal-ji/|title=Saint Rampal Ji - Biography - Jagat Guru Rampal Ji|website=www.jagatgururampalji.org|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; ਇਹਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਭਗਤ ਸੀ।ਪਰ ਇਸ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਕਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀ ਹੋਈਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਕਿ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਗਤੀ ਦੀ ਵਿੱਧੀ ਸਾਡੇ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ। ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਤੋਂ 17 ਫਰਵਰੀ 1988 ਨੂੰ ਨਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਲੀਤਾ ਜਿਸਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬੌਧ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਚ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://news.jagatgururampalji.org/bodh-diwas-hindi/|title=17 फरवरी बोध दिवस - तत्वदर्शी संत रामपाल जी महाराज|last=NEWS|first=SA|date=2022-02-14|website=SA News Channel|language=en-US|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; ਜਿਸਨੂੰ  ਉਹ ਇਸ ਭਗਤੀ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਅਧਿਆਏ 16 ਸਲੋਕ 23 ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨਮਾਨਾ ਆਚਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧੀ ਨੂੰ,ਨਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਮ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.jagatgururampalji.org/hi/sant-rampal-ji-maharaj/life-history-sant-rampal-ji/|title=संत रामपाल जी महाराज जी की जीवनी - Jagat Guru Rampal Ji|website=www.jagatgururampalji.org|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ, ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਸਤ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੁਰਾਣ, ਵੇਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕਈ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹੇ। ਇਹਨਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਸੇ ਵਚਨਾ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; 

1994 ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਦੇਵਾਨੰਦ ਨੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪਦ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ &quot;ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ&quot; ਬਣ ਗਏ।&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

ਸਨ 1995 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕੀ 2000 ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਹੋਈਆ।&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰੋਂਥਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਸ਼ਰਮ 2006 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋ  ਬਾਅਦ ਤੋ ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ, ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਉੱਤਪਤੀ ਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਹੇਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਬੁਰਾਈਆਂ ਤਿਆਗਣ ਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਮਰਿਯਾਦਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

1. ਕਿਸੀ ਨਸੀਲੀ ਵਸਤੂ ਜਿਵੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ  ਦਾ ਸੇਵਨ ਤਾ ਦੂਰ , ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਣਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
 

2. ਜੂਆ, ਤਾਸ਼, ਚੋਰੀ, ਠੱਗੀ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

3. ਮੌਤ ਭੋਗ , ਦਾਜ, ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ, ਮੁੰਡਨ ਸਮਾਧੀ ਪੂਜਣ, ਪਿਤਰ ਪੂਜਾ, ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਨਹੀ ਕਰਨਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

4. ਇੱਕ ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ,ਸਤਿਕਾਰ ਸਭ ਦਾ ਕਰਨਾ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

5. ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੀਤ ਗਾਉਣਾ, ਨੱਚਣਾ, ਵਹਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਚੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 


ਇਕ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ

ਸਤਗੁਰੂ ਕੇ ਲੱਛਣ ਕਹੁ, ਮਧੁਰੇ ਬੈਨ ਵਿਨੋਦ।

ਚਾਰ ਵੇਦ ਛ: ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਹੇ ਅਠਾਰਹ ਬੋਧ।&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

ਇਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾ ਦੇ ਚੇਲੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਚੇਲੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿੰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪ਼ਾਈਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋ ਜੁੜੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਿਆਨ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਈਚਾਰੇ  ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.jansatta.com/trending-news/geeta-phogat-tweeted-picture-with-her-husband-with-poetry-man-replied-something-strange/410455/|title=गीता फोगाट ने ट्वीटर पर दिया ज्ञान, लोगों ने कहा, संत रामपाल की किताब पढ़िए ज्ञान बढ़ेगा!|website=Jansatta|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

== ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ==
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਸੰਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਬੀਰਸਾਗਰ, ਸਦ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਦ, ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਈਬਲ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗਿਆਨ ਗੰਗਾ, ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਾਨ ਸੀ ‘ਅਨਾਮੀ (ਅਨਾਮੀ) ਲੋਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਾਹ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਸ ਅਨਾਮੀ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਕਵੀਰਦੇਵ ਅਰਥਾਤ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਹੈ। ਉਸ ਪੂਰਨ ਧਨੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਵੀਦੇਵ ਦਾ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਨਾਮ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਨਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ :- ਜਿਵੇਂ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕਈ ਵਿਭਾਗ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਸ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹੀ ਪੋਸਟ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੈ। 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੀਰ (ਕਵੀਰਦੇਵ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ (ਅਗਮਲੋਕ, ਅਲਖ ਲੋਕ, ਸਤਲੋਕ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਅਗਮ ਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸੁਆਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਗਮ ਪੁਰਸ਼ ਅਰਥਾਤ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ। ਇਸ ਅਗਮ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਖਰਬ ਸੂਰਜ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਦੇਵ ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ) ਅਲਖ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪ ਹੀ ਅਲਖ ਲੋਕ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਮਾਤਮਕ (ਅਹੁਦੇ ਦਾ ) ਨਾਮ ਅਲਖ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਸ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗਾ ਸਰੀਰ। ਤੇਜੋਮਯ (ਸਯੋਤੀ) ਆਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁੱਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਰਬ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭੂ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਤਲੋਕ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਮਾਤਮਕ ਨਾਮ ਸਤਪੁਰਸ਼ (ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੂ) ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਅਕਾਲਮੂਰਤੀ ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ ਰਾਮ-ਪੂਰਨ-ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ ਆਦਿ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਿਪੁਰੁਸ਼ ਕਬੀਰਦ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਮ ਕੁਪ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਰੋੜਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਅਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਕਵੀਰਦੇਵ (ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ) ਸਤਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ  ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀਆ , ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ (ਵਚਨ) ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਦੀਪਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਰਚਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰਿਆ।

ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ- (1) ‘ਕੁਰਮ’ (2) ‘ਗਿਆਨੀ’ (3) ‘ਵਿਵੇਕ’, (4) ‘ਤੇਜ’, (5) ‘ਸਹਜ’, (6) ‘ਸੰਤੋਸ਼’, (7)। ) “ਸੁਰਤਿ”, (8) “ਆਨੰਦ”, (9) “ਸ਼ਮਾ (10) ਨਿਸ਼ਕਾਮ’, (11) ‘ਜਲਰੰਗੀ’ (12) ਅਚਿੰਤ’ (13) “ਪ੍ਰੇਮ”, (14) “ਦਯਾਲ” ( 15) &quot;ਧੈਰਯ (16) &quot;ਯੋਗ ਸੰਤਾਨਯਨ&quot;  ਅਰਥਾਤ &quot;ਯੋਗਜੀਤ&quot;।

ਸਤਪੁਰਸ਼ ਕਵੀਰਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਚਿੰਤ ਨੂੰ ਸਤਿਆਲੋਕ ਦੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ  ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਅਚਿੰਤ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ (ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ) ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਤਪੱਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਗਏ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਆਇਆ ਤੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਫਿਰ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਅਚਿੰਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ, ਕਵੀਰਦੇਵ (ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ) ਨੇ ਉਸੇ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਤਮਾ ਉਸ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਗਰਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਨੀਂਦ ਭੰਗ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਡੇ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਗਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਜੋਤੀ ਨਿਰਜਨ (ਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼) ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ‘ਕਾਲ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ‘ਕੈਲ’ ਹੈ। ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਅਚਿੰਤ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਰੂਪ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਇ ਕਿ 16 ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਲੋਕਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਇਕ ਲੱਤ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ  ਤਪ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਲਈ ਪੰਜ ਤੱਤ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਆਤਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਜੋ ਆਤਮਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੁਝ ਅਤਮਾਵਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹਵਾਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲ  ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ।

ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਰੂਪ ਦੇਖਿਆ (ਜੋ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸੀ) ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਨੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੂੰ 21 ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਸਮੇਤ ਸਤਲੋਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਕੇ ਜੋਤੀ ਨਿਰੰਜਨ ਨੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮਹੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਕਸ਼ਮ ਵੇਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਮਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਆਤਮਾ ਉਹ ਕਾਲ ਜਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ==
ਸੰਤ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ 'ਤੇ ਢੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹਨ-&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://news.jagatgururampalji.org/nostradamus-ki-bhavishyavani-hindi/|title=8 सितंबर, संत रामपाल जी का अवतरण दिवस - नास्त्रेदमस ने 466 वर्ष पहले ही कर दी थी भविष्यवाणी|last=NEWS|first=SA|date=2021-08-28|website=SA News Channel|language=en-US|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

ਜੈਗੁਰੂਦੇਵ ਪੰਥ ਦੇ ਤੁਲਸੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 7 ਸਤੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਅਸੀਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅੱਜ 20 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਿਨ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 20 ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputniknews.com/20191005/india-nostradamus-twitter-1076965218.html|title=Twitterati Wonder if Nostradamus Had Predicted Indian Self-Styled Saint #Rampal|website=sputniknews.com|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

ਨੋਸਟ੍ਰਾਡੇਮਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2006 'ਚ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਤੇ ਬਠਾਵੇਗੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://hindi.news18.com/news/knowledge/rampal-claimed-nostradamus-tell-about-him-450-years-ago-1551089.html|title=रामपाल कहता था कि नास्त्रेदमस ने की थी उसके अवतार लेने की भविष्यवाणी|date=2018-10-17|website=News18 हिंदी|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt; 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਭਵਿੱਖਵਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਵਿੱਖਵਕਤਾ ਫਲੋਰੈਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਕੀਰੋ’, ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਔਰਤ ਜੋਤਸ਼ੀ ‘ਬੋਰਿਸਕਾ’ ਆਦਿ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੇ ਢੁੱਕਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mynation.com/india-news/11-reasons-why-saint-rampalji-maharaj-is-trending-number-1-on-twitter-pyulrb|title=11 reasons why Saint RampalJi Maharaj is trending Number 1 on Twitter|last=pratiba|website=Asianet News Network Pvt Ltd|language=en|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;

== ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ==
ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।

=== ਦਹੇਜ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿਚ ਦਹੇਜ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਦਗੀਪੁਰਨ ਵਿਆਹ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ਦੇ ਯਤਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਦਹੇਜ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਕਤਲ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਆਈ ਦਹੇਜ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਮੈਨੀ ਦੁਆਰਾ 17 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਜਾਤੀਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

=== ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਲਈ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ, ਪਿਤਰਪੂਜਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਵਰਤ ਰੱਖਣ, ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਵਾਸਤੂ ਅਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ, ਜੂਆ ਖੇਡਣ, ਦੇਈ ਧਾਮ ਜਾਣ, ਮੌਤ ਦੇ ਭੋਗ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਲ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ।

=== ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ===
ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਤੋਂ ਨਾਮ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣ ਤੇ ਬੀੜੀ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸੁੰਘਣ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਸਲਫੀ, ਗਾਂਜਾ, ਸ਼ਰਾਬ, ਆਂਡਾ, ਮੀਟ ਆਦਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਣ ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਬੰਧ ਹੈ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਚੇਲਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

=== ਖੂਨ ਦਾਨ ===
ਕਬੀਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਭਗਤੀ ਮੁਕਤੀ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਯੂਨਿਟ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

== ਵਿਵਾਦ ==
2006 ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਸਤਿਆਰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/rohtak-clash-sant-rampal-triggered-it/articleshow/20021686.cms|title=Rohtak clash: Sant Rampal triggered it {{!}} India News - Times of India|last=May 13|first=Deepender Deswal / TNN /|last2=2013|website=The Times of India|language=en|access-date=2022-08-03|last3=Ist|first3=03:16}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ 12 ਜੁਲਾਈ 2006 ਨੂੰ ਕਰੌਥਾ ਵਿੱਚ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.bhaskar.com/haryana/rohtak/news/HAR-ROH-OMC-MAT-latest-rohtak-news-042004-1371921-NOR.html|title=ਕਰੋਂਥਾ ਦੀ ਘਟਨਾ|work=Bhaskar|access-date=03 ਅਗਸਤ 2022}}&lt;/ref&gt; ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੇ ਵੀ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨੂੰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਅਨੁਆਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt; ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ 2008 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਸਤਲੋਕ ਆਸ਼ਰਮ ਬਰਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਪੁਲੀਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ।&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/self-styled-godman-rampal-acquitted-in-two-criminal-cases/article19580543.ece|title=Sant Rampal acquitted in two criminal cases|last=Vasudeva|first=Vikas|date=2017-08-29|work=The Hindu|access-date=2022-08-03|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ 19 ਨਵੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;ਇਸ ਵਿੱਚ 5 ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ 1 ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੇਸ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/hindi/india-41079627|title=संत रामपाल दो मामलों में बरी, रहेंगे जेल में|work=BBC News हिंदी|access-date=2022-08-03|language=hi}}&lt;/ref&gt; 29 ਅਗਸਤ 2017 ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.aajtak.in/crime/story/satlok-ashram-saint-rampal-disloyality-hisar-court-decision-on-29-august-460425-2017-08-29|title=सतलोक आश्रम के प्रमुख संत रामपाल बरी, लोगों को बंधक बनाने का था आरोप|date=2017-08-29|website=आज तक|language=hi|access-date=2022-08-03}}&lt;/ref&gt;ਪਰ ਉਹ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;11 ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਕੋਰਟ ਰਾਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/sant-rampal-14-others-sentenced-to-life-for-murder-of-four-women/article61523278.ece|title=Sant Rampal, 14 others sentenced to life for murder of four women|last=Kumar|first=Ashok|date=2018-10-16|work=The Hindu|access-date=2022-08-03|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;


==ਹਵਾਲੇ==</text>
      <sha1>cil436f2mtpd95u43pnz946v07tob0c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:सूरजमुखी</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143796</id>
    <revision>
      <id>610287</id>
      <timestamp>2022-08-03T12:31:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="248" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=सूरजमुखी}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:31, 3 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>g3xw2sqgh8nlgruvzbjppquqzyja6uj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Akashkumar39</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143797</id>
    <revision>
      <id>610290</id>
      <timestamp>2022-08-03T13:00:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Akashkumar39}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:00, 3 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>bn5xcblnfhayh97czbx8wft0okifg24</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਐਲਿਸ ਰੇਜੀਨਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143798</id>
    <revision>
      <id>610291</id>
      <timestamp>2022-08-03T13:01:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gill jassu</username>
        <id>31716</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;{{Infobox musical artist &lt;!-- See Wikipedia:WikiProject Musicians --&gt; | name             = Elis Regina | image            = Elis-regina (1).jpg | alias            = Pimentinha, Furacão | background       = solo_singer | birth_name       = Elis Regina Carvalho Costa | birth_date       = {{Birth date|1945|3|17|mf=y}} | birth_place      = [[Porto Alegre]], [[Rio Grande do Sul]], Brazil | death_date       = {{Death date and age|1982|1|19|1945|3|17|mf...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4519" xml:space="preserve">{{Infobox musical artist &lt;!-- See Wikipedia:WikiProject Musicians --&gt;
| name             = Elis Regina
| image            = Elis-regina (1).jpg
| alias            = Pimentinha, Furacão
| background       = solo_singer
| birth_name       = Elis Regina Carvalho Costa
| birth_date       = {{Birth date|1945|3|17|mf=y}}
| birth_place      = [[Porto Alegre]], [[Rio Grande do Sul]], Brazil
| death_date       = {{Death date and age|1982|1|19|1945|3|17|mf=y}}
| death_place      = [[São Paulo]], Brazil
| genre            = [[Música popular brasileira]], [[samba]], [[pop music|pop]], [[rock music|rock]], [[bossa nova]]
| occupation       = Singer
| years_active     = 1961–1982
| label            = [[Continental Records|Continental]], [[CBS Records International|CBS]], [[Philips Records|Philips]]
}}

ਐਲਿਸ ਰੇਜੀਨਾ ਕਾਰਵਾਲਹੋ ਕੋਸਟਾ (17 ਮਾਰਚ, 1945 – 19 ਜਨਵਰੀ, 1982), ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਤੌਰ 'ਤੇ '''ਐਲਿਸ ਰੇਜੀਨਾ''' (ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲੀਅਨ ਪੁਰਤਗਾਲੀ: [eˈlis ʁeˈʒinɐ]) ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ [[ਜੈਜ਼]] ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲੀ ਗਾਇਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਗਾਇਕਾਂ [[ਮਾਰੀਆ ਰੀਟਾ]] ਅਤੇ [[ਪੇਡਰੋ ਮਾਰੀਆਨੋ]] ਦੀ ਮਾਂ ਵੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;TheBrazilian&quot;&gt;{{cite book|last1=McGowan|first1=Chris |last2=Pessanha|first2=Ricardo |title=The Brazilian Sound: Samba, Bossa Nova, and the Popular Music of Brazil |url=https://archive.org/details/braziliansoundsa0000mcgo |url-access=registration|year=1998 |publisher=Temple University Press|isbn=978-1-56639-545-8|pages=[https://archive.org/details/braziliansoundsa0000mcgo/page/82 82]–}}&lt;/ref&gt;

ਉਹ 1965 ਵਿੱਚ [[ਟੀਵੀ ਐਕਸਲਜ਼ੀਅਰ]] ਤਿਉਹਾਰ ਗੀਤ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ &quot;ਅਰਾਸਟਾਓ&quot; ([[ਐਡੂ ਲੋਬੋ]] ਅਤੇ [[ਵਿਨੀਸੀਅਸ ਡੀ ਮੋਰੇਸ]] ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ) ਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ [[ਰਿਕਾਰਡਟੀਵੀ|ਟੀਵੀ ਰਿਕਾਰਡ]] 'ਤੇ ਇੱਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ''ਓ ਫਿਨੋ ਦਾ ਬੋਸਾ'' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਉਸਦੀ ਵੋਕਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ &quot;ਕੋਮੋ ਨੋਸੋਸ ਪੈਸ&quot; [[(ਬੇਲਚਿਓਰ (ਗਾਇਕ)|ਬੇਲਚਿਓਰ)]], &quot;ਉਪਾ ਨੇਗੁਇਨਹੋ&quot; (ਈ. ਲੋਬੋ ਅਤੇ [[ਗਿਆਨਫ੍ਰਾਂਸੇਸਕੋ ਗੁਆਰਨੀਏਰੀ]]), &quot;ਮਡਾਲੇਨਾ&quot; ([[ਇਵਾਨ ਲਿੰਸ]]), &quot;ਕਾਸਾ ਨੋ ਕੈਂਪੋ&quot; ([[ਜ਼ੇ ਰੋਡਰਿਕਸ]] ਅਤੇ ਟਵੀਟੋ), &quot;[[ਅਗੁਆਸ ਡੇ ਮਾਰਕੋ]]&quot; ([[ਐਂਟੋਨੀਓ ਕਾਰਲੋਸ ਜੋਬਿਮ|ਟੌਮ ਜੋਬਿਮ]]), &quot;ਐਟਰਾਸ ਦਾ ਪੋਰਟਾ&quot; ([[ਚਿਕੋ ਬੁਆਰਕੇ]] ਅਤੇ [[ਫਰਾਂਸਿਸ ਹਿਮ]]), &quot;ਓ ਬੇਬਾਡੋ ਈ ਏ ਇਕੁਇਲਿਬ੍ਰਿਸਟਾ&quot; ([[ਅਲਦੀਰ ਬਲੈਂਕ]] ਅਤੇ [[ਜੋਆਓ ਬੋਸਕੋ]]), &quot;ਕਨਵਰਸੈਂਡੋ ਨੋ ਬਾਰ&quot; ([[ਮਿਲਟਨ ਨੈਸੀਮੈਂਟੋ|ਮਿਲਟਨ ਨਾਸੀਮੈਂਟੋ]]) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 

36 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਨੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref name=&quot;Brasil.gov&quot;&gt;{{Cite journal |title=Elis Regina (1945–1982) |publisher=Federative Republic of Brazil |url=http://www.brasil.gov.br/sobre/culture/brazilian-artists/music/elis-regina-1945-1982 |archive-url=https://archive.today/20121201223221/http://www.brasil.gov.br/sobre/culture/brazilian-artists/music/elis-regina-1945-1982 |url-status=dead |archive-date=2012-12-01 |access-date=2010-12-03  }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Goés, 2007, p.187&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Pugialli, 2006, p.170.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Silva, 2002, p.193.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Arashiro, 1995, p.39.&lt;/ref&gt;

==ਹਵਾਲੇ==</text>
      <sha1>9nl24w6ctnmcd8wonzhttjto9dvve88</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਏਕਨਾਥ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143799</id>
    <revision>
      <id>610295</id>
      <timestamp>2022-08-03T13:51:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1096903424|Eknath]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4436" xml:space="preserve">
 {{Infobox Hindu leader|name=ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ|title=[[ਗੁਰੂ|ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ]]|image=Eknath 2003 stamp of India.jpg|caption=ਏਕਨਾਥ 2003 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ 'ਤੇ|religion=[[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]]|father=Suryanarayan|mother=Rukminibai|birth_date=1533 ਈਸਵੀ|birth_place=Present-day [[Paithan]] Taluka, [[Aurangabad, Maharashtra]], [[India]]|birth_name=|full_name=|death_date=1599 CE (age 66)|death_place=|guru=|philosophy=[[Advaita]], [[Varkari]]|honors=''[[ ਸੰਤ (ਧਰਮ)]]''  (ਸੰਤ)|literary_works=''[[Eknathi Bhagwat|Eknathi Bhagavata]]'', ''[[Bhavarth Ramayan]]'', ''Rukmini Swayamwar Hastamalak'', ''Shukashtak'', ''Swatma-Sukha'', ''Ananda-Lahari'', ''Chiranjeewa-Pad'', ''Geeta-Saar'' and ''Prahlad-Vijaya''}}

'''ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ''' (ਮਰਾਠੀ ਉਚਾਰਨ: [ਏਕਨਾːਥ]) (1533 – 1599), ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਤ (ਸੰਤ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਏਕਨਾਥ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਵਿੱਠਲ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਰਕਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ। ਏਕਨਾਥ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਰਾਠੀ ਸੰਤਾਂ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਨਾਮਦੇਵ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਟੀਕ ਵੇਰਵੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਕਨਾਥ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਤਿੰਨ-ਚੌਥਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਗੋਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਦੇਸਸਥਾ ਰਿਗਵੇਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਰੁਕਮਿਨੀਬਾਈ ਦੇ ਘਰ ਪੇਥਨ, ਵਰਤਮਾਨ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਸ਼ਵਾਲਾਯਨ ਸੂਤਰ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਲਕਰਨੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਖਾਤੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤਾ ਏਕਵੀਰਾ ਦੇਵੀ (ਜਾਂ ਰੇਣੁਕਾ) ਹੈ।

ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਏਕਨਾਥ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਚਕਰਪਾਨੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਭਾਣੂਦਾਸ ਵਾਰਕਰੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਤ ਸਨ। ਏਕਨਾਥ ਜਨਾਰਦਨ ਸਵਾਮੀ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦੱਤਾਤ੍ਰੇਯ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ।

== ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ==
ਏਕਨਾਥ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਠ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਇੱਕ ਭਿੰਨਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਏਕਨਾਥੀ ਭਾਗਵਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਾਮਾਇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵੀ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਵਰਥ ਰਾਮਾਇਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਰੁਕਮਿਨੀ ਸਵੈਮਵਰ ਹਸਤਮਲਕ ਦੀ ਵੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਟੁਕੜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 764 ਦਾ (ਕਾਵਿਕ ਮੀਟਰ) ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਜਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

== ਹਵਾਲੇ ==
'''ਸਰੋਤ'''{{ਹਵਾਲੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠੀ ਲੇਖਕ]]</text>
      <sha1>4ertd2mgalhcl5rv2rci2gz360rkwb4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610296</id>
      <parentid>610295</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:56:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1096903424|Eknath]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4802" xml:space="preserve">
 {{Infobox Hindu leader|name=ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ|title=[[ਗੁਰੂ|ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ]]|image=Eknath 2003 stamp of India.jpg|caption=ਏਕਨਾਥ 2003 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ 'ਤੇ|religion=[[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]]|father=Suryanarayan|mother=Rukminibai|birth_date=1533 ਈਸਵੀ|birth_place=Present-day [[Paithan]] Taluka, [[Aurangabad, Maharashtra]], [[India]]|birth_name=|full_name=|death_date=1599 CE (age 66)|death_place=|guru=|philosophy=[[Advaita]], [[Varkari]]|honors=''[[ ਸੰਤ (ਧਰਮ)]]''  (ਸੰਤ)|literary_works=''[[Eknathi Bhagwat|Eknathi Bhagavata]]'', ''[[Bhavarth Ramayan]]'', ''Rukmini Swayamwar Hastamalak'', ''Shukashtak'', ''Swatma-Sukha'', ''Ananda-Lahari'', ''Chiranjeewa-Pad'', ''Geeta-Saar'' and ''Prahlad-Vijaya''}}

'''ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ''' (ਮਰਾਠੀ ਉਚਾਰਨ: [ਏਕਨਾːਥ]) (1533 – 1599), ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਤ (ਸੰਤ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਏਕਨਾਥ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਵਿੱਠਲ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਰਕਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ। ਏਕਨਾਥ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਰਾਠੀ ਸੰਤਾਂ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਨਾਮਦੇਵ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਟੀਕ ਵੇਰਵੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਕਨਾਥ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਤਿੰਨ-ਚੌਥਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਗੋਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਦੇਸਸਥਾ ਰਿਗਵੇਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਰੁਕਮਿਨੀਬਾਈ ਦੇ ਘਰ ਪੇਥਨ, ਵਰਤਮਾਨ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਸ਼ਵਾਲਾਯਨ ਸੂਤਰ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਲਕਰਨੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਖਾਤੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤਾ ਏਕਵੀਰਾ ਦੇਵੀ (ਜਾਂ ਰੇਣੁਕਾ) ਹੈ।

ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਏਕਨਾਥ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਚਕਰਪਾਨੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਭਾਣੂਦਾਸ ਵਾਰਕਰੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਤ ਸਨ। ਏਕਨਾਥ ਜਨਾਰਦਨ ਸਵਾਮੀ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦੱਤਾਤ੍ਰੇਯ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ।

== ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ==
ਏਕਨਾਥ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਠ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਇੱਕ ਭਿੰਨਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਏਕਨਾਥੀ ਭਾਗਵਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਾਮਾਇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵੀ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਵਰਥ ਰਾਮਾਇਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਰੁਕਮਿਨੀ ਸਵੈਮਵਰ ਹਸਤਮਲਕ ਦੀ ਵੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਟੁਕੜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 764 ਦਾ (ਕਾਵਿਕ ਮੀਟਰ) ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਜਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

== ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ==

* [[ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]

== ਹਵਾਲੇ ==
'''ਸਰੋਤ'''{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==

* [https://marathischool.in/sant-eknath-information/ Sant Eknath Maharaj Information in Marathi]


* [[iarchive:Ekanath.Bhaktalilamrita|knath - A Translation from Bhaktalilamrita by Justin E. Abbott (1927)]] at archive.org
* [[iarchive:Shri.Eknathi.Bhagwat.Marathi|Shri Eknathi Bhagwat (Marathi)]] at archive.org
{{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ|Eknath}}</text>
      <sha1>9u1wcbhmoq80gon0m91f5gr3u7fw7lg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610297</id>
      <parentid>610296</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:56:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4855" xml:space="preserve">
 {{Infobox Hindu leader|name=ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ|title=[[ਗੁਰੂ|ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ]]|image=Eknath 2003 stamp of India.jpg|caption=ਏਕਨਾਥ 2003 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ 'ਤੇ|religion=[[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]]|father=Suryanarayan|mother=Rukminibai|birth_date=1533 ਈਸਵੀ|birth_place=Present-day [[Paithan]] Taluka, [[Aurangabad, Maharashtra]], [[India]]|birth_name=|full_name=|death_date=1599 CE (age 66)|death_place=|guru=|philosophy=[[Advaita]], [[Varkari]]|honors=''[[ ਸੰਤ (ਧਰਮ)]]''  (ਸੰਤ)|literary_works=''[[Eknathi Bhagwat|Eknathi Bhagavata]]'', ''[[Bhavarth Ramayan]]'', ''Rukmini Swayamwar Hastamalak'', ''Shukashtak'', ''Swatma-Sukha'', ''Ananda-Lahari'', ''Chiranjeewa-Pad'', ''Geeta-Saar'' and ''Prahlad-Vijaya''}}

'''ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ''' (ਮਰਾਠੀ ਉਚਾਰਨ: [ਏਕਨਾːਥ]) (1533 – 1599), ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਤ (ਸੰਤ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਏਕਨਾਥ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਵਿੱਠਲ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਰਕਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ। ਏਕਨਾਥ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਰਾਠੀ ਸੰਤਾਂ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਨਾਮਦੇਵ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਟੀਕ ਵੇਰਵੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਕਨਾਥ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਤਿੰਨ-ਚੌਥਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਗੋਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਦੇਸਸਥਾ ਰਿਗਵੇਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਰੁਕਮਿਨੀਬਾਈ ਦੇ ਘਰ ਪੇਥਨ, ਵਰਤਮਾਨ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਸ਼ਵਾਲਾਯਨ ਸੂਤਰ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਲਕਰਨੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਖਾਤੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤਾ ਏਕਵੀਰਾ ਦੇਵੀ (ਜਾਂ ਰੇਣੁਕਾ) ਹੈ।

ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਏਕਨਾਥ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਚਕਰਪਾਨੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਭਾਣੂਦਾਸ ਵਾਰਕਰੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਤ ਸਨ। ਏਕਨਾਥ ਜਨਾਰਦਨ ਸਵਾਮੀ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦੱਤਾਤ੍ਰੇਯ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ।

== ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ==
ਏਕਨਾਥ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਠ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਇੱਕ ਭਿੰਨਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਏਕਨਾਥੀ ਭਾਗਵਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਾਮਾਇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵੀ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਵਰਥ ਰਾਮਾਇਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਰੁਕਮਿਨੀ ਸਵੈਮਵਰ ਹਸਤਮਲਕ ਦੀ ਵੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਟੁਕੜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 764 ਦਾ (ਕਾਵਿਕ ਮੀਟਰ) ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਜਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

== ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ==

* [[ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]

== ਹਵਾਲੇ ==
'''ਸਰੋਤ'''{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==

* [https://marathischool.in/sant-eknath-information/ Sant Eknath Maharaj Information in Marathi]


* [[iarchive:Ekanath.Bhaktalilamrita|knath - A Translation from Bhaktalilamrita by Justin E. Abbott (1927)]] at archive.org
* [[iarchive:Shri.Eknathi.Bhagwat.Marathi|Shri Eknathi Bhagwat (Marathi)]] at archive.org
{{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ|Eknath}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>6aywh976sahr22gi2g8jbhrmqwgi2hg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610298</id>
      <parentid>610297</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:56:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਮਰਾਠੀ ਲੇਖਕ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4910" xml:space="preserve">
 {{Infobox Hindu leader|name=ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ|title=[[ਗੁਰੂ|ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ]]|image=Eknath 2003 stamp of India.jpg|caption=ਏਕਨਾਥ 2003 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ 'ਤੇ|religion=[[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]]|father=Suryanarayan|mother=Rukminibai|birth_date=1533 ਈਸਵੀ|birth_place=Present-day [[Paithan]] Taluka, [[Aurangabad, Maharashtra]], [[India]]|birth_name=|full_name=|death_date=1599 CE (age 66)|death_place=|guru=|philosophy=[[Advaita]], [[Varkari]]|honors=''[[ ਸੰਤ (ਧਰਮ)]]''  (ਸੰਤ)|literary_works=''[[Eknathi Bhagwat|Eknathi Bhagavata]]'', ''[[Bhavarth Ramayan]]'', ''Rukmini Swayamwar Hastamalak'', ''Shukashtak'', ''Swatma-Sukha'', ''Ananda-Lahari'', ''Chiranjeewa-Pad'', ''Geeta-Saar'' and ''Prahlad-Vijaya''}}

'''ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ''' (ਮਰਾਠੀ ਉਚਾਰਨ: [ਏਕਨਾːਥ]) (1533 – 1599), ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਤ (ਸੰਤ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਏਕਨਾਥ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਵਿੱਠਲ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਰਕਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ। ਏਕਨਾਥ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਰਾਠੀ ਸੰਤਾਂ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਨਾਮਦੇਵ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਟੀਕ ਵੇਰਵੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਕਨਾਥ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਤਿੰਨ-ਚੌਥਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਗੋਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਦੇਸਸਥਾ ਰਿਗਵੇਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਰੁਕਮਿਨੀਬਾਈ ਦੇ ਘਰ ਪੇਥਨ, ਵਰਤਮਾਨ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਸ਼ਵਾਲਾਯਨ ਸੂਤਰ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਲਕਰਨੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਖਾਤੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤਾ ਏਕਵੀਰਾ ਦੇਵੀ (ਜਾਂ ਰੇਣੁਕਾ) ਹੈ।

ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਏਕਨਾਥ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਚਕਰਪਾਨੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਭਾਣੂਦਾਸ ਵਾਰਕਰੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਤ ਸਨ। ਏਕਨਾਥ ਜਨਾਰਦਨ ਸਵਾਮੀ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦੱਤਾਤ੍ਰੇਯ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ।

== ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ==
ਏਕਨਾਥ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਠ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਇੱਕ ਭਿੰਨਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਏਕਨਾਥੀ ਭਾਗਵਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਾਮਾਇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵੀ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਵਰਥ ਰਾਮਾਇਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਰੁਕਮਿਨੀ ਸਵੈਮਵਰ ਹਸਤਮਲਕ ਦੀ ਵੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਟੁਕੜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 764 ਦਾ (ਕਾਵਿਕ ਮੀਟਰ) ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਜਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

== ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ==

* [[ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]

== ਹਵਾਲੇ ==
'''ਸਰੋਤ'''{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==

* [https://marathischool.in/sant-eknath-information/ Sant Eknath Maharaj Information in Marathi]


* [[iarchive:Ekanath.Bhaktalilamrita|knath - A Translation from Bhaktalilamrita by Justin E. Abbott (1927)]] at archive.org
* [[iarchive:Shri.Eknathi.Bhagwat.Marathi|Shri Eknathi Bhagwat (Marathi)]] at archive.org
{{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ|Eknath}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠੀ ਲੇਖਕ]]</text>
      <sha1>7cffow13imaui66gt5b3bj1we2scbuk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610299</id>
      <parentid>610298</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T13:57:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4962" xml:space="preserve">
 {{Infobox Hindu leader|name=ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ|title=[[ਗੁਰੂ|ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ]]|image=Eknath 2003 stamp of India.jpg|caption=ਏਕਨਾਥ 2003 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ 'ਤੇ|religion=[[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]]|father=Suryanarayan|mother=Rukminibai|birth_date=1533 ਈਸਵੀ|birth_place=Present-day [[Paithan]] Taluka, [[Aurangabad, Maharashtra]], [[India]]|birth_name=|full_name=|death_date=1599 CE (age 66)|death_place=|guru=|philosophy=[[Advaita]], [[Varkari]]|honors=''[[ ਸੰਤ (ਧਰਮ)]]''  (ਸੰਤ)|literary_works=''[[Eknathi Bhagwat|Eknathi Bhagavata]]'', ''[[Bhavarth Ramayan]]'', ''Rukmini Swayamwar Hastamalak'', ''Shukashtak'', ''Swatma-Sukha'', ''Ananda-Lahari'', ''Chiranjeewa-Pad'', ''Geeta-Saar'' and ''Prahlad-Vijaya''}}

'''ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ''' (ਮਰਾਠੀ ਉਚਾਰਨ: [ਏਕਨਾːਥ]) (1533 – 1599), ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਤ (ਸੰਤ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਏਕਨਾਥ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਵਿੱਠਲ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਰਕਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ। ਏਕਨਾਥ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਰਾਠੀ ਸੰਤਾਂ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਨਾਮਦੇਵ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਟੀਕ ਵੇਰਵੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਕਨਾਥ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਤਿੰਨ-ਚੌਥਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਗੋਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਦੇਸਸਥਾ ਰਿਗਵੇਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਰੁਕਮਿਨੀਬਾਈ ਦੇ ਘਰ ਪੇਥਨ, ਵਰਤਮਾਨ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਸ਼ਵਾਲਾਯਨ ਸੂਤਰ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਲਕਰਨੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਖਾਤੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤਾ ਏਕਵੀਰਾ ਦੇਵੀ (ਜਾਂ ਰੇਣੁਕਾ) ਹੈ।

ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਏਕਨਾਥ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਚਕਰਪਾਨੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਭਾਣੂਦਾਸ ਵਾਰਕਰੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਤ ਸਨ। ਏਕਨਾਥ ਜਨਾਰਦਨ ਸਵਾਮੀ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦੱਤਾਤ੍ਰੇਯ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ।

== ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ==
ਏਕਨਾਥ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਠ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਇੱਕ ਭਿੰਨਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਏਕਨਾਥੀ ਭਾਗਵਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਾਮਾਇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵੀ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਵਰਥ ਰਾਮਾਇਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਰੁਕਮਿਨੀ ਸਵੈਮਵਰ ਹਸਤਮਲਕ ਦੀ ਵੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਟੁਕੜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 764 ਦਾ (ਕਾਵਿਕ ਮੀਟਰ) ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਜਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

== ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ==

* [[ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]

== ਹਵਾਲੇ ==
'''ਸਰੋਤ'''{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==

* [https://marathischool.in/sant-eknath-information/ Sant Eknath Maharaj Information in Marathi]


* [[iarchive:Ekanath.Bhaktalilamrita|knath - A Translation from Bhaktalilamrita by Justin E. Abbott (1927)]] at archive.org
* [[iarchive:Shri.Eknathi.Bhagwat.Marathi|Shri Eknathi Bhagwat (Marathi)]] at archive.org
{{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ|Eknath}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠੀ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>4sikfcubyd3n8ifewwyewpvxbjyjedt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610300</id>
      <parentid>610299</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T14:06:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7079" xml:space="preserve">
 {{Infobox Hindu leader|name=ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ|title=[[ਗੁਰੂ|ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ]]|image=Eknath 2003 stamp of India.jpg|caption=ਏਕਨਾਥ 2003 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ 'ਤੇ|religion=[[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]]|father=Suryanarayan|mother=Rukminibai|birth_date=1533 ਈਸਵੀ|birth_place=Present-day [[Paithan]] Taluka, [[Aurangabad, Maharashtra]], [[India]]|birth_name=|full_name=|death_date=1599 CE (age 66)|death_place=|guru=|philosophy=[[Advaita]], [[Varkari]]|honors=''[[ ਸੰਤ (ਧਰਮ)]]''  (ਸੰਤ)|literary_works=''[[Eknathi Bhagwat|Eknathi Bhagavata]]'', ''[[Bhavarth Ramayan]]'', ''Rukmini Swayamwar Hastamalak'', ''Shukashtak'', ''Swatma-Sukha'', ''Ananda-Lahari'', ''Chiranjeewa-Pad'', ''Geeta-Saar'' and ''Prahlad-Vijaya''}}

'''ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ''' ([[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਰਾਠੀ]] ਉਚਾਰਨ: [ਏਕਨਾːਥ]) (1533 – 1599),&lt;ref name=&quot;Tagare1993&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=K3V1AAAAIAAJ&amp;q=Eknath+Deshastha|title=Eknath|author=Ganesh Vasudeo Tagare|publisher=Sahitya Akademi|year=1994|isbn=9788172014568|page=4|quote=EKNATH : A BIOGRAPHICAL SKETCH* (A. D. 1533–1599). A reference to the Marathi Vangmaya Kosh (A biographical dictionary of Marathi writers) shows that there were three authors called &quot;Eknath&quot; and seven authors who used the mudrika (Pen-name) &quot;Eka-Janardan&quot; used by our author Eknath. Eknath was a Rigvedi Deshastha Brahmin, a follower of the Ashvalayana Sutra. His Gotra was Vishvamitra. His family deity was Ekaveera Devi (or Renuka). His family lived at Paithan, ...}}&lt;/ref&gt; ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਸੰਤ (ਧਰਮ)|ਸੰਤ]] (ਭਗਤ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਏਕਨਾਥ ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ]] [[ਹਿੰਦੂ]] [[ਸੰਤ (ਧਰਮ)|ਸੰਤ,]] [[ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] ਅਤੇ [[ਕਵੀ]] ਸੀ। ਉਹ [[ਹਿੰਦੂ]] [[ਦੇਵਤਾ|ਦੇਵਤੇ]] [[ਵਿੱਠਲ]] ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਰਕਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ। ਏਕਨਾਥ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ [[ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ|ਮਰਾਠੀ]] ਸੰਤਾਂ [[ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ]] ਅਤੇ [[ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ|ਨਾਮਦੇਵ]] ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਜੀਵਨ ==
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਟੀਕ ਵੇਰਵੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਕਨਾਥ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਤਿੰਨ-ਚੌਥਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਗੋਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਦੇਸਸਥਾ [[ਰਿਗਵੇਦ|ਰਿਗਵੇਦੀ]] [[ਬ੍ਰਾਹਮਣ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਰੁਕਮਿਨੀਬਾਈ ਦੇ ਘਰ ਪੇਥਨ, ਵਰਤਮਾਨ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਸ਼ਵਾਲਾਯਨ ਸੂਤਰ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਲਕਰਨੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਖਾਤੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤਾ ਏਕਵੀਰਾ ਦੇਵੀ (ਜਾਂ ਰੇਣੁਕਾ) ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Tagare19932&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=K3V1AAAAIAAJ&amp;q=Eknath+Deshastha|title=Eknath|author=Ganesh Vasudeo Tagare|publisher=Sahitya Akademi|year=1994|isbn=9788172014568|page=4|quote=EKNATH : A BIOGRAPHICAL SKETCH* (A. D. 1533–1599). A reference to the Marathi Vangmaya Kosh (A biographical dictionary of Marathi writers) shows that there were three authors called &quot;Eknath&quot; and seven authors who used the mudrika (Pen-name) &quot;Eka-Janardan&quot; used by our author Eknath. Eknath was a Rigvedi Deshastha Brahmin, a follower of the Ashvalayana Sutra. His Gotra was Vishvamitra. His family deity was Ekaveera Devi (or Renuka). His family lived at Paithan, ...}}&lt;/ref&gt;

ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਏਕਨਾਥ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਚਕਰਪਾਨੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਭਾਣੂਦਾਸ ਵਾਰਕਰੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਤ ਸਨ।{{sfnp|Novetzke|2013|pp=141–142|ps=}}{{sfnp|Schomer|McLeo|1987|p=94|ps=}} ਏਕਨਾਥ ਜਨਾਰਦਨ ਸਵਾਮੀ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦੱਤਾਤ੍ਰੇਯ ਦਾ ਭਗਤ ਸੀ।

== ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ==
ਏਕਨਾਥ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ [[ਭਗਵਤ ਪੁਰਾਣ]] ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਏਕਨਾਥੀ ਭਗਵਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ [[ਰਾਮਾਇਣ]] ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵੀ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਵਰਥ ਰਾਮਾਇਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Columbia University press&quot;&gt;{{cite book|url=http://hdl.handle.net/10022/AC:P:11409|title=Eknāth Remembered and Reformed: Bhakti, Brahmans, and Untouchables in Marathi Historiography|last1=Keune|first1=Jon Milton|date=2011|publisher=Columbia University press|location=New York, NY, USA|page=32|access-date=9 March 2016}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਰੁਕਮਿਨੀ ਸਵੈਮਵਰ ਹਸਤਮਲਕ ਦੀ ਵੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਟੁਕੜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 764 ਦਾ (ਕਾਵਿਕ ਮੀਟਰ) ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਭਜਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

== ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ==

* [[ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]

== ਹਵਾਲੇ ==
'''ਸਰੋਤ'''{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==

* [https://marathischool.in/sant-eknath-information/ Sant Eknath Maharaj Information in Marathi]


* [[iarchive:Ekanath.Bhaktalilamrita|knath - A Translation from Bhaktalilamrita by Justin E. Abbott (1927)]] at archive.org
* [[iarchive:Shri.Eknathi.Bhagwat.Marathi|Shri Eknathi Bhagwat (Marathi)]] at archive.org
{{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ|Eknath}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠੀ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>nhtztxzbt3z53yjtjpz2swsrxww1mgw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143800</id>
    <revision>
      <id>610302</id>
      <timestamp>2022-08-03T14:31:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1099828063|Shamim Hanafi]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6216" xml:space="preserve">
 {{Infobox academic||name=ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ|image=Shamim Hanfi.jpg|caption=|birth_date={{birth date|df=y|1938|11|17}}|birth_place=[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date={{death date and age|df=yes|2021|05|06|1938|11|17}}|death_place=[[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ|notable_works=''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'', ''Naʼī shiʻrī rivāyat''|occupation=ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ|alma_mater=[[ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;nowiki&gt;, [ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;/nowiki&gt;|awards=[[Ghalib Award]], Jnangarima Manad Alankaran award, International award for promotion of Urdu literature|influences=[[Firaq Gorakhpuri]], [[Khaleel-Ur-Rehman Azmi]]}}

'''ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ''' (17 ਨਵੰਬਰ 1938 - 6 ਮਈ 2021) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਰਦੂ ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ। ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਐਮਰੀਟਸ ਬਣਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਹਨਾਫੀ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਕਾ ਬੁਲਾਵਾ ਅਤੇ ਬੋਜ਼ੂਰ ਮੇਂ ਨਿੰਦ ਵਰਗੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਗਿਆਨਗਰੀਮਾ ਮਨਾਦ ਅਲੰਕਰਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਲਿਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਰਗੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਨਵੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਯੈਸੀਨ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਜ਼ੈਬੁਨਿਸਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਨਾਫੀ ਨੂੰ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਫਯੋਡੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਡਿਕਨਜ਼ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸੀ।

ਹਨਾਫੀ ਨੇ ਮੌਲਵੀ ਮੁਗੀਸੁਦੀਨ ਨਾਲ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸੈਯਦ ਮੋਇਨੂਦੀਨ ਕਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1962 ਅਤੇ 1967 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮਏ ਅਤੇ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ; ਅਤੇ 1976 ਵਿਚ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡੀ.ਲਿਟ. ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਫਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਖਲੀਲ-ਤੇਰੇ-ਰਹਿਮਾਨ ਆਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸੈਯਦ ਅਹਿਤੇਸ਼ਮ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਵੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ।

== ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦੀ 6 ਮਈ 2021 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ -19 ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ, ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, &quot;ਸ਼ਮੀਮ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਰਜ਼ਾ ਰੂਮੀ, ਐਸ ਇਰਫਾਨ ਹਬੀਬ ਅਤੇ ਬਿਲਾਲ ਤਨਵੀਰ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਜੇ.ਐਮ.ਆਈ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੌਸਰ ਮਝਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ

== ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ==

* ''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'' (''The Philosophical Foundation of Modernism'')
* ''Naʼī shiʻrī rivāyat'' (''New Poetic Tradition'')
* ''Tārīk̲h̲, tahzīb aur tak̲h̲līqī tajarbah''
* ''Urdū culture aur taqsīm kī virās̲at''
* ''Khayal ki Musaafat''
* ''Qāri Say Mukālma''
* ''Manṭo ḥaqīqat se afsāne tak''
* ''G̲h̲ālib kī tak̲h̲līqī ḥissīyat''
* ''Āzādī ke baʻd Dihlī men̲ Urdū k̲h̲ākah''
* ''G̲h̲azal kā nayā manz̤ar nāmah''


== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ|2}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2021]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1938]]</text>
      <sha1>3qd8gtstld4owj6vog07832mnji45jk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610303</id>
      <parentid>610302</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T14:32:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6265" xml:space="preserve">
 {{Infobox academic||name=ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ|image=Shamim Hanfi.jpg|caption=|birth_date={{birth date|df=y|1938|11|17}}|birth_place=[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date={{death date and age|df=yes|2021|05|06|1938|11|17}}|death_place=[[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ|notable_works=''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'', ''Naʼī shiʻrī rivāyat''|occupation=ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ|alma_mater=[[ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;nowiki&gt;, [ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;/nowiki&gt;|awards=[[Ghalib Award]], Jnangarima Manad Alankaran award, International award for promotion of Urdu literature|influences=[[Firaq Gorakhpuri]], [[Khaleel-Ur-Rehman Azmi]]}}

'''ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ''' (17 ਨਵੰਬਰ 1938 - 6 ਮਈ 2021) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਰਦੂ ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ। ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਐਮਰੀਟਸ ਬਣਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਹਨਾਫੀ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਕਾ ਬੁਲਾਵਾ ਅਤੇ ਬੋਜ਼ੂਰ ਮੇਂ ਨਿੰਦ ਵਰਗੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਗਿਆਨਗਰੀਮਾ ਮਨਾਦ ਅਲੰਕਰਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਲਿਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਰਗੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਨਵੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਯੈਸੀਨ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਜ਼ੈਬੁਨਿਸਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਨਾਫੀ ਨੂੰ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਫਯੋਡੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਡਿਕਨਜ਼ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸੀ।

ਹਨਾਫੀ ਨੇ ਮੌਲਵੀ ਮੁਗੀਸੁਦੀਨ ਨਾਲ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸੈਯਦ ਮੋਇਨੂਦੀਨ ਕਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1962 ਅਤੇ 1967 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮਏ ਅਤੇ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ; ਅਤੇ 1976 ਵਿਚ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡੀ.ਲਿਟ. ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਫਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਖਲੀਲ-ਤੇਰੇ-ਰਹਿਮਾਨ ਆਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸੈਯਦ ਅਹਿਤੇਸ਼ਮ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਵੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ।

== ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦੀ 6 ਮਈ 2021 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ -19 ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ, ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, &quot;ਸ਼ਮੀਮ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਰਜ਼ਾ ਰੂਮੀ, ਐਸ ਇਰਫਾਨ ਹਬੀਬ ਅਤੇ ਬਿਲਾਲ ਤਨਵੀਰ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਜੇ.ਐਮ.ਆਈ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੌਸਰ ਮਝਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ

== ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ==

* ''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'' (''The Philosophical Foundation of Modernism'')
* ''Naʼī shiʻrī rivāyat'' (''New Poetic Tradition'')
* ''Tārīk̲h̲, tahzīb aur tak̲h̲līqī tajarbah''
* ''Urdū culture aur taqsīm kī virās̲at''
* ''Khayal ki Musaafat''
* ''Qāri Say Mukālma''
* ''Manṭo ḥaqīqat se afsāne tak''
* ''G̲h̲ālib kī tak̲h̲līqī ḥissīyat''
* ''Āzādī ke baʻd Dihlī men̲ Urdū k̲h̲ākah''
* ''G̲h̲azal kā nayā manz̤ar nāmah''


== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ|2}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2021]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1938]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]</text>
      <sha1>80zx6acyz221clx77zr8ay4ekppi4ny</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610305</id>
      <parentid>610303</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T14:42:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9027" xml:space="preserve">
 {{Infobox academic||name=ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ|image=Shamim Hanfi.jpg|caption=|birth_date={{birth date|df=y|1938|11|17}}|birth_place=[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date={{death date and age|df=yes|2021|05|06|1938|11|17}}|death_place=[[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ|notable_works=''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'', ''Naʼī shiʻrī rivāyat''|occupation=ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ|alma_mater=[[ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;nowiki&gt;, [ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;/nowiki&gt;|awards=[[Ghalib Award]], Jnangarima Manad Alankaran award, International award for promotion of Urdu literature|influences=[[Firaq Gorakhpuri]], [[Khaleel-Ur-Rehman Azmi]]}}

'''ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ''' (17 ਨਵੰਬਰ 1938 - 6 ਮਈ 2021) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] [[ਆਲੋਚਕ]], [[ਨਾਟਕਕਾਰ]] ਅਤੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] [[ਸਾਹਿਤ]] ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ। [[ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ]] ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ [[ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ]] ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਹਨਾਫੀ [[ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਅਤੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;geotv&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.geo.tv/latest/349076-famous-urdu-writer-and-critic-shamim-hanfi-succumbs-to-coronavirus|title=Famous Urdu writer and critic Shamim Hanafi succumbs to coronavirus|work=[[Geo News]]|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dawn2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਅਤੇ [[ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਕਾ ਬੁਲਾਵਾ ਅਤੇ ਬੋਜ਼ੂਰ ਮੇਂ ਨਿੰਦ ਵਰਗੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਗਿਆਨਗਰੀਮਾ ਮਨਾਦ ਅਲੰਕਰਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਲਿਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਰਗੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਨਵੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਯੈਸੀਨ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਜ਼ੈਬੁਨਿਸਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਨਾਫੀ ਨੂੰ [[ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ]], [[ਫਯੋਡੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ]] ਅਤੇ [[ਚਾਰਲਸ ਡਿਕਨਜ਼]] ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;dawn22&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt;

ਹਨਾਫੀ ਨੇ ਮੌਲਵੀ ਮੁਗੀਸੁਦੀਨ ਨਾਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸੈਯਦ ਮੋਇਨੂਦੀਨ ਕਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ।&lt;ref name=&quot;dawn23&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1962 ਅਤੇ 1967 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮਏ ਅਤੇ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1976 ਵਿਚ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡੀ.ਲਿਟ. ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ [[ਫ਼ਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ|ਫਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;gulftimes&quot;&gt;{{cite news|url=https://gulf-times.com/story/683007|title=MFUA names Urdu literary award winners|date=22 January 2021|work=[[Gulf Times]]|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੂੰ ਖਲੀਲ-ਤੇਰੇ-ਰਹਿਮਾਨ ਆਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸੈਯਦ ਅਹਿਤੇਸ਼ਮ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਵੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ।&lt;ref name=&quot;voa&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.urduvoa.com/a/famous-urdu-writer-shamim-hanafi-succumbs-to-coronavirus-07may21/5881908.html|title=شمیم حنفی: اردو تنقید نگاری کا ایک عہد تمام ہوا|work=Urdu [[Voice of America]]|access-date=11 May 2021|language=ur|trans-title=Shamim Hanafi: An era of Urdu criticism is over}}&lt;/ref&gt;

== ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦੀ 6 ਮਈ 2021 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ -19 ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;geotv2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.geo.tv/latest/349076-famous-urdu-writer-and-critic-shamim-hanfi-succumbs-to-coronavirus|title=Famous Urdu writer and critic Shamim Hanafi succumbs to coronavirus|work=[[Geo News]]|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ, ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, &quot;ਸ਼ਮੀਮ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://jang.com.pk/news/922837|title=اردو کے معروف ادیب و دانشور شمیم حنفی کورونا وائرس کے باعث نئی دہلی میں انتقال کرگئے|work=[[Daily Jang]]|access-date=7 May 2021|trans-title=Famous Urdu scholar Shamim Hanfi passes away}}&lt;/ref&gt; ਰਜ਼ਾ ਰੂਮੀ, ਐਸ ਇਰਫਾਨ ਹਬੀਬ ਅਤੇ ਬਿਲਾਲ ਤਨਵੀਰ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2298806/urdu-world-at-a-loss-of-words-as-shamim-hanafi-passes-away|title=Urdu world at a loss of words as Shamim Hanafi passes away|date=7 May 2021|work=[[The Express Tribune]]|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੂੰ ਜੇ.ਐਮ.ਆਈ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੌਸਰ ਮਝਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;voa2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.urduvoa.com/a/famous-urdu-writer-shamim-hanafi-succumbs-to-coronavirus-07may21/5881908.html|title=شمیم حنفی: اردو تنقید نگاری کا ایک عہد تمام ہوا|work=Urdu [[Voice of America]]|access-date=11 May 2021|language=ur|trans-title=Shamim Hanafi: An era of Urdu criticism is over}}&lt;/ref&gt;

== ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ==

* ''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'' (''The Philosophical Foundation of Modernism'')
* ''Naʼī shiʻrī rivāyat'' (''New Poetic Tradition'')
* ''Tārīk̲h̲, tahzīb aur tak̲h̲līqī tajarbah''
* ''Urdū culture aur taqsīm kī virās̲at''
* ''Khayal ki Musaafat''
* ''Qāri Say Mukālma''
* ''Manṭo ḥaqīqat se afsāne tak''
* ''G̲h̲ālib kī tak̲h̲līqī ḥissīyat''
* ''Āzādī ke baʻd Dihlī men̲ Urdū k̲h̲ākah''
* ''G̲h̲azal kā nayā manz̤ar nāmah''


== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ|2}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2021]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1938]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]</text>
      <sha1>ngoowobnn2u5pj4qtnch64ro1ubbg3w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610306</id>
      <parentid>610305</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T14:45:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਆਲੋਚਕ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9069" xml:space="preserve">
 {{Infobox academic||name=ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ|image=Shamim Hanfi.jpg|caption=|birth_date={{birth date|df=y|1938|11|17}}|birth_place=[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date={{death date and age|df=yes|2021|05|06|1938|11|17}}|death_place=[[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ|notable_works=''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'', ''Naʼī shiʻrī rivāyat''|occupation=ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ|alma_mater=[[ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;nowiki&gt;, [ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;/nowiki&gt;|awards=[[Ghalib Award]], Jnangarima Manad Alankaran award, International award for promotion of Urdu literature|influences=[[Firaq Gorakhpuri]], [[Khaleel-Ur-Rehman Azmi]]}}

'''ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ''' (17 ਨਵੰਬਰ 1938 - 6 ਮਈ 2021) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] [[ਆਲੋਚਕ]], [[ਨਾਟਕਕਾਰ]] ਅਤੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] [[ਸਾਹਿਤ]] ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ। [[ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ]] ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ [[ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ]] ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਹਨਾਫੀ [[ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਅਤੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;geotv&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.geo.tv/latest/349076-famous-urdu-writer-and-critic-shamim-hanfi-succumbs-to-coronavirus|title=Famous Urdu writer and critic Shamim Hanafi succumbs to coronavirus|work=[[Geo News]]|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dawn2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਅਤੇ [[ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਕਾ ਬੁਲਾਵਾ ਅਤੇ ਬੋਜ਼ੂਰ ਮੇਂ ਨਿੰਦ ਵਰਗੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਗਿਆਨਗਰੀਮਾ ਮਨਾਦ ਅਲੰਕਰਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਲਿਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਰਗੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਨਵੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਯੈਸੀਨ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਜ਼ੈਬੁਨਿਸਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਨਾਫੀ ਨੂੰ [[ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ]], [[ਫਯੋਡੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ]] ਅਤੇ [[ਚਾਰਲਸ ਡਿਕਨਜ਼]] ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;dawn22&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt;

ਹਨਾਫੀ ਨੇ ਮੌਲਵੀ ਮੁਗੀਸੁਦੀਨ ਨਾਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸੈਯਦ ਮੋਇਨੂਦੀਨ ਕਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ।&lt;ref name=&quot;dawn23&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1962 ਅਤੇ 1967 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮਏ ਅਤੇ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1976 ਵਿਚ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡੀ.ਲਿਟ. ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ [[ਫ਼ਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ|ਫਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;gulftimes&quot;&gt;{{cite news|url=https://gulf-times.com/story/683007|title=MFUA names Urdu literary award winners|date=22 January 2021|work=[[Gulf Times]]|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੂੰ ਖਲੀਲ-ਤੇਰੇ-ਰਹਿਮਾਨ ਆਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸੈਯਦ ਅਹਿਤੇਸ਼ਮ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਵੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ।&lt;ref name=&quot;voa&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.urduvoa.com/a/famous-urdu-writer-shamim-hanafi-succumbs-to-coronavirus-07may21/5881908.html|title=شمیم حنفی: اردو تنقید نگاری کا ایک عہد تمام ہوا|work=Urdu [[Voice of America]]|access-date=11 May 2021|language=ur|trans-title=Shamim Hanafi: An era of Urdu criticism is over}}&lt;/ref&gt;

== ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦੀ 6 ਮਈ 2021 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ -19 ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;geotv2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.geo.tv/latest/349076-famous-urdu-writer-and-critic-shamim-hanfi-succumbs-to-coronavirus|title=Famous Urdu writer and critic Shamim Hanafi succumbs to coronavirus|work=[[Geo News]]|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ, ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, &quot;ਸ਼ਮੀਮ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://jang.com.pk/news/922837|title=اردو کے معروف ادیب و دانشور شمیم حنفی کورونا وائرس کے باعث نئی دہلی میں انتقال کرگئے|work=[[Daily Jang]]|access-date=7 May 2021|trans-title=Famous Urdu scholar Shamim Hanfi passes away}}&lt;/ref&gt; ਰਜ਼ਾ ਰੂਮੀ, ਐਸ ਇਰਫਾਨ ਹਬੀਬ ਅਤੇ ਬਿਲਾਲ ਤਨਵੀਰ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2298806/urdu-world-at-a-loss-of-words-as-shamim-hanafi-passes-away|title=Urdu world at a loss of words as Shamim Hanafi passes away|date=7 May 2021|work=[[The Express Tribune]]|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੂੰ ਜੇ.ਐਮ.ਆਈ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੌਸਰ ਮਝਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;voa2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.urduvoa.com/a/famous-urdu-writer-shamim-hanafi-succumbs-to-coronavirus-07may21/5881908.html|title=شمیم حنفی: اردو تنقید نگاری کا ایک عہد تمام ہوا|work=Urdu [[Voice of America]]|access-date=11 May 2021|language=ur|trans-title=Shamim Hanafi: An era of Urdu criticism is over}}&lt;/ref&gt;

== ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ==

* ''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'' (''The Philosophical Foundation of Modernism'')
* ''Naʼī shiʻrī rivāyat'' (''New Poetic Tradition'')
* ''Tārīk̲h̲, tahzīb aur tak̲h̲līqī tajarbah''
* ''Urdū culture aur taqsīm kī virās̲at''
* ''Khayal ki Musaafat''
* ''Qāri Say Mukālma''
* ''Manṭo ḥaqīqat se afsāne tak''
* ''G̲h̲ālib kī tak̲h̲līqī ḥissīyat''
* ''Āzādī ke baʻd Dihlī men̲ Urdū k̲h̲ākah''
* ''G̲h̲azal kā nayā manz̤ar nāmah''


== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ|2}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2021]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1938]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਲੋਚਕ]]</text>
      <sha1>bifv3tucqlhmsa1q763bpm4tyq6df3q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610307</id>
      <parentid>610306</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T14:45:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਨਾਟਕਕਾਰ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9117" xml:space="preserve">
 {{Infobox academic||name=ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ|image=Shamim Hanfi.jpg|caption=|birth_date={{birth date|df=y|1938|11|17}}|birth_place=[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date={{death date and age|df=yes|2021|05|06|1938|11|17}}|death_place=[[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ|notable_works=''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'', ''Naʼī shiʻrī rivāyat''|occupation=ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ|alma_mater=[[ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;nowiki&gt;, [ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]&lt;/nowiki&gt;|awards=[[Ghalib Award]], Jnangarima Manad Alankaran award, International award for promotion of Urdu literature|influences=[[Firaq Gorakhpuri]], [[Khaleel-Ur-Rehman Azmi]]}}

'''ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ''' (17 ਨਵੰਬਰ 1938 - 6 ਮਈ 2021) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] [[ਆਲੋਚਕ]], [[ਨਾਟਕਕਾਰ]] ਅਤੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] [[ਸਾਹਿਤ]] ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ। [[ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ]] ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ [[ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ]] ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਹਨਾਫੀ [[ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਅਤੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;geotv&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.geo.tv/latest/349076-famous-urdu-writer-and-critic-shamim-hanfi-succumbs-to-coronavirus|title=Famous Urdu writer and critic Shamim Hanafi succumbs to coronavirus|work=[[Geo News]]|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dawn2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਅਤੇ [[ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਕਾ ਬੁਲਾਵਾ ਅਤੇ ਬੋਜ਼ੂਰ ਮੇਂ ਨਿੰਦ ਵਰਗੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਗਿਆਨਗਰੀਮਾ ਮਨਾਦ ਅਲੰਕਰਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਲਿਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਰਗੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਨਵੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਯੈਸੀਨ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਜ਼ੈਬੁਨਿਸਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਨਾਫੀ ਨੂੰ [[ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ]], [[ਫਯੋਡੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ]] ਅਤੇ [[ਚਾਰਲਸ ਡਿਕਨਜ਼]] ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;dawn22&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt;

ਹਨਾਫੀ ਨੇ ਮੌਲਵੀ ਮੁਗੀਸੁਦੀਨ ਨਾਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸੈਯਦ ਮੋਇਨੂਦੀਨ ਕਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ।&lt;ref name=&quot;dawn23&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dawn.com/news/1622454/urdu-scholar-shamim-hanafi-dies-at-81-in-delhi|title=Urdu scholar Shamim Hanafi dies at 81 in Delhi|work=Dawn|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1962 ਅਤੇ 1967 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮਏ ਅਤੇ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1976 ਵਿਚ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡੀ.ਲਿਟ. ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ [[ਫ਼ਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ|ਫਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;gulftimes&quot;&gt;{{cite news|url=https://gulf-times.com/story/683007|title=MFUA names Urdu literary award winners|date=22 January 2021|work=[[Gulf Times]]|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੂੰ ਖਲੀਲ-ਤੇਰੇ-ਰਹਿਮਾਨ ਆਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸੈਯਦ ਅਹਿਤੇਸ਼ਮ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਵੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ।&lt;ref name=&quot;voa&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.urduvoa.com/a/famous-urdu-writer-shamim-hanafi-succumbs-to-coronavirus-07may21/5881908.html|title=شمیم حنفی: اردو تنقید نگاری کا ایک عہد تمام ہوا|work=Urdu [[Voice of America]]|access-date=11 May 2021|language=ur|trans-title=Shamim Hanafi: An era of Urdu criticism is over}}&lt;/ref&gt;

== ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾ ==
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦੀ 6 ਮਈ 2021 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ -19 ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;geotv2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.geo.tv/latest/349076-famous-urdu-writer-and-critic-shamim-hanfi-succumbs-to-coronavirus|title=Famous Urdu writer and critic Shamim Hanafi succumbs to coronavirus|work=[[Geo News]]|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ, ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, &quot;ਸ਼ਮੀਮ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://jang.com.pk/news/922837|title=اردو کے معروف ادیب و دانشور شمیم حنفی کورونا وائرس کے باعث نئی دہلی میں انتقال کرگئے|work=[[Daily Jang]]|access-date=7 May 2021|trans-title=Famous Urdu scholar Shamim Hanfi passes away}}&lt;/ref&gt; ਰਜ਼ਾ ਰੂਮੀ, ਐਸ ਇਰਫਾਨ ਹਬੀਬ ਅਤੇ ਬਿਲਾਲ ਤਨਵੀਰ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2298806/urdu-world-at-a-loss-of-words-as-shamim-hanafi-passes-away|title=Urdu world at a loss of words as Shamim Hanafi passes away|date=7 May 2021|work=[[The Express Tribune]]|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੂੰ ਜੇ.ਐਮ.ਆਈ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੌਸਰ ਮਝਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;voa2&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.urduvoa.com/a/famous-urdu-writer-shamim-hanafi-succumbs-to-coronavirus-07may21/5881908.html|title=شمیم حنفی: اردو تنقید نگاری کا ایک عہد تمام ہوا|work=Urdu [[Voice of America]]|access-date=11 May 2021|language=ur|trans-title=Shamim Hanafi: An era of Urdu criticism is over}}&lt;/ref&gt;

== ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ==

* ''Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās'' (''The Philosophical Foundation of Modernism'')
* ''Naʼī shiʻrī rivāyat'' (''New Poetic Tradition'')
* ''Tārīk̲h̲, tahzīb aur tak̲h̲līqī tajarbah''
* ''Urdū culture aur taqsīm kī virās̲at''
* ''Khayal ki Musaafat''
* ''Qāri Say Mukālma''
* ''Manṭo ḥaqīqat se afsāne tak''
* ''G̲h̲ālib kī tak̲h̲līqī ḥissīyat''
* ''Āzādī ke baʻd Dihlī men̲ Urdū k̲h̲ākah''
* ''G̲h̲azal kā nayā manz̤ar nāmah''


== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ|2}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2021]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1938]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਲੋਚਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਟਕਕਾਰ]]</text>
      <sha1>sll9ni4nu12hswn79gq90ahhnlgielh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Taranvirk00</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143801</id>
    <revision>
      <id>610304</id>
      <timestamp>2022-08-03T14:36:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Taranvirk00}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 14:36, 3 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>f5tcr3atylo9okhta7tyaufj5k7gur3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Huz98</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143802</id>
    <revision>
      <id>610315</id>
      <timestamp>2022-08-03T15:51:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="229" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Huz98}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:51, 3 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>99fvaeua299ah4vybxc3r3n7fdzemu5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ (ਕ੍ਰਿਕਟਰ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143803</id>
    <revision>
      <id>610317</id>
      <timestamp>2022-08-03T16:00:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/ramandeep-singh-1079470|title=ramandeep-singh}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/after-heroics-in-bcci-u-23-league-ramandeep-aims-for-india-u-23-berth-5083612/|title=league-ramandeep-aims-for-india...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2170" xml:space="preserve">'''ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/ramandeep-singh-1079470|title=ramandeep-singh}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/after-heroics-in-bcci-u-23-league-ramandeep-aims-for-india-u-23-berth-5083612/|title=league-ramandeep-aims-for-india-u-23}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 29 ਜਨਵਰੀ 2017 ਨੂੰ 2016-17 ਇੰਟਰ ਸਟੇਟ ਟਵੰਟੀ-20 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/inter-state-twenty-20-2016-17-1079273/haryana-vs-punjab-north-zone-1079277/full-scorecard|title=haryana-vs-punjab-north-zone}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 5 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/punjab-vs-vidarbha-elite-group-b-1200662/full-scorecard|title=/vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 12 ਫਰਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਲਈ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/punjab-vs-bengal-elite-group-a-1203592/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>69tx8pz3bfo7qdlfmyt775ww26xfrsc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610320</id>
      <parentid>610317</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:03:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3058" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ
|               image = 
|             country = 
|            fullname = 
|          birth_date = {{ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਉਮਰ|1997|4|13|df=yes}}
|         birth_place = [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], ਭਾਰਤ
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = 
|             bowling = 
|                role = ਮੱਧ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਬੱਲੇਬਾਜ਼


|               club1 = [[ਪੰਜਾਬ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ (ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]]
|               year1 = 2016/17–ਵਰਤਮਾਨ
|               club2 = [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]]
|               year2 = 2022

|                date = 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 2022
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079470.html Cricinfo
}}
'''ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/ramandeep-singh-1079470|title=ramandeep-singh}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/after-heroics-in-bcci-u-23-league-ramandeep-aims-for-india-u-23-berth-5083612/|title=league-ramandeep-aims-for-india-u-23}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 29 ਜਨਵਰੀ 2017 ਨੂੰ 2016-17 ਇੰਟਰ ਸਟੇਟ ਟਵੰਟੀ-20 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/inter-state-twenty-20-2016-17-1079273/haryana-vs-punjab-north-zone-1079277/full-scorecard|title=haryana-vs-punjab-north-zone}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 5 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/punjab-vs-vidarbha-elite-group-b-1200662/full-scorecard|title=/vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 12 ਫਰਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਲਈ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/punjab-vs-bengal-elite-group-a-1203592/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>rhawnb42vcia8jax0fs2v77n5oqjfkt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610321</id>
      <parentid>610320</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:03:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3139" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ
|               image = 
|             country = 
|            fullname = 
|          birth_date = {{ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਉਮਰ|1997|4|13|df=yes}}
|         birth_place = [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], ਭਾਰਤ
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = 
|             bowling = 
|                role = ਮੱਧ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਬੱਲੇਬਾਜ਼


|               club1 = [[ਪੰਜਾਬ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ (ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]]
|               year1 = 2016/17–ਵਰਤਮਾਨ
|               club2 = [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]]
|               year2 = 2022

|                date = 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 2022
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079470.html Cricinfo
}}
'''ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/ramandeep-singh-1079470|title=ramandeep-singh}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/after-heroics-in-bcci-u-23-league-ramandeep-aims-for-india-u-23-berth-5083612/|title=league-ramandeep-aims-for-india-u-23}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 29 ਜਨਵਰੀ 2017 ਨੂੰ 2016-17 ਇੰਟਰ ਸਟੇਟ ਟਵੰਟੀ-20 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/inter-state-twenty-20-2016-17-1079273/haryana-vs-punjab-north-zone-1079277/full-scorecard|title=haryana-vs-punjab-north-zone}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 5 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/punjab-vs-vidarbha-elite-group-b-1200662/full-scorecard|title=/vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 12 ਫਰਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਲਈ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/punjab-vs-bengal-elite-group-a-1203592/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]]</text>
      <sha1>am8ncghoz4zlpbrrqs3v8moofhrr9eb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610322</id>
      <parentid>610321</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:04:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3207" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ
|               image = 
|             country = 
|            fullname = 
|          birth_date = {{ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਉਮਰ|1997|4|13|df=yes}}
|         birth_place = [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], ਭਾਰਤ
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = 
|             bowling = 
|                role = ਮੱਧ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਬੱਲੇਬਾਜ਼


|               club1 = [[ਪੰਜਾਬ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ (ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]]
|               year1 = 2016/17–ਵਰਤਮਾਨ
|               club2 = [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]]
|               year2 = 2022

|                date = 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 2022
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079470.html Cricinfo
}}
'''ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/ramandeep-singh-1079470|title=ramandeep-singh}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/after-heroics-in-bcci-u-23-league-ramandeep-aims-for-india-u-23-berth-5083612/|title=league-ramandeep-aims-for-india-u-23}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 29 ਜਨਵਰੀ 2017 ਨੂੰ 2016-17 ਇੰਟਰ ਸਟੇਟ ਟਵੰਟੀ-20 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/inter-state-twenty-20-2016-17-1079273/haryana-vs-punjab-north-zone-1079277/full-scorecard|title=haryana-vs-punjab-north-zone}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 5 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/punjab-vs-vidarbha-elite-group-b-1200662/full-scorecard|title=/vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 12 ਫਰਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਲਈ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/punjab-vs-bengal-elite-group-a-1203592/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ]]</text>
      <sha1>epyxfu60t7b45mquje7ak9zgke602yx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610323</id>
      <parentid>610322</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:04:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3303" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ
|               image = 
|             country = 
|            fullname = 
|          birth_date = {{ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਉਮਰ|1997|4|13|df=yes}}
|         birth_place = [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], ਭਾਰਤ
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = 
|             bowling = 
|                role = ਮੱਧ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਬੱਲੇਬਾਜ਼


|               club1 = [[ਪੰਜਾਬ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ (ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]]
|               year1 = 2016/17–ਵਰਤਮਾਨ
|               club2 = [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]]
|               year2 = 2022

|                date = 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 2022
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079470.html Cricinfo
}}
'''ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/ramandeep-singh-1079470|title=ramandeep-singh}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/after-heroics-in-bcci-u-23-league-ramandeep-aims-for-india-u-23-berth-5083612/|title=league-ramandeep-aims-for-india-u-23}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 29 ਜਨਵਰੀ 2017 ਨੂੰ 2016-17 ਇੰਟਰ ਸਟੇਟ ਟਵੰਟੀ-20 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/inter-state-twenty-20-2016-17-1079273/haryana-vs-punjab-north-zone-1079277/full-scorecard|title=haryana-vs-punjab-north-zone}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 5 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/punjab-vs-vidarbha-elite-group-b-1200662/full-scorecard|title=/vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 12 ਫਰਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਲਈ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/punjab-vs-bengal-elite-group-a-1203592/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]]</text>
      <sha1>kz7922t2u4u2ccp9qquvysk129fuyty</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610324</id>
      <parentid>610323</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:04:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3383" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ
|               image = 
|             country = 
|            fullname = 
|          birth_date = {{ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਉਮਰ|1997|4|13|df=yes}}
|         birth_place = [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], ਭਾਰਤ
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = 
|             bowling = 
|                role = ਮੱਧ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਬੱਲੇਬਾਜ਼


|               club1 = [[ਪੰਜਾਬ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ (ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]]
|               year1 = 2016/17–ਵਰਤਮਾਨ
|               club2 = [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]]
|               year2 = 2022

|                date = 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 2022
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079470.html Cricinfo
}}
'''ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/ramandeep-singh-1079470|title=ramandeep-singh}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/after-heroics-in-bcci-u-23-league-ramandeep-aims-for-india-u-23-berth-5083612/|title=league-ramandeep-aims-for-india-u-23}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 29 ਜਨਵਰੀ 2017 ਨੂੰ 2016-17 ਇੰਟਰ ਸਟੇਟ ਟਵੰਟੀ-20 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/inter-state-twenty-20-2016-17-1079273/haryana-vs-punjab-north-zone-1079277/full-scorecard|title=haryana-vs-punjab-north-zone}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 5 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/punjab-vs-vidarbha-elite-group-b-1200662/full-scorecard|title=/vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 12 ਫਰਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਲਈ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/punjab-vs-bengal-elite-group-a-1203592/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]]</text>
      <sha1>dditwkqkopvvt64hywl3kwdmyoo3fn3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143804</id>
    <revision>
      <id>610327</id>
      <timestamp>2022-08-03T16:19:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ''' [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ|ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਪਿੰਡ]] [[ਨੌਲੱਖਾ, ਪੰਜਾਬ|ਨੌਲੱਖਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪਟਿਆਲਾ-ਸਰਹਿੰਦ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥ...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2781" xml:space="preserve">'''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ''' [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ|ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਪਿੰਡ]] [[ਨੌਲੱਖਾ, ਪੰਜਾਬ|ਨੌਲੱਖਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪਟਿਆਲਾ-ਸਰਹਿੰਦ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਉਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] ਅਤੇ [[ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਉਥੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਥੇ ਸੀ ਤਾਂ ਲੱਖੀ ਸ਼ਾਹ ਵਣਜਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਵਾਪਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕਈ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਉਸਨੂੰ ਨੌਂ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਛੂਹੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਵੰਜਾਰਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਭੇਟਾ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਵੱਡੀ ਭੇਟ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਜਰੂਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਵਣਜਾਰਾ ਦੇ ਨੌਂ ਟਕੇ ਨੌ ਲੱਖ ਟਕੇ (ਨੌ ਲੱਖ) ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਨੌਲੱਖਾ (&quot;ਨੌਂ ਲੱਖ&quot;) ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20131002100727/http://www.historicalgurudwaras.com/India/Punjab/FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha/gallery.php|title=FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>firjsmop0mxjti95ce4enp1zyxggpjz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610328</id>
      <parentid>610327</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:23:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4882" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ
| other_name              = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੌਲੱਖਾ
| settlement_type         = ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ
| image_skyline           = 
| image_alt               = 
| image_caption           = 
| pushpin_map             = ਭਾਰਤ ਪੰਜਾਬ #ਭਾਰਤ 
| pushpin_label_position  = 
| pushpin_map_alt         = 
| pushpin_map_caption     = 
| coordinates             = {{coord|30.53|N|76.40|E|display=inline,title}}
| subdivision_type        = ਦੇਸ਼
| subdivision_name        = ਭਾਰਤ
| subdivision_type1       = ਰਾਜ
| subdivision_name1       = ਪੰਜਾਬ
| subdivision_type2       = ਜ਼ਿਲਾ
| subdivision_name2       = ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
| subdivision_type3       = ਪਿੰਡ
| subdivision_name3       = ਨੌਲੱਖਾ
| established_title       = ਸਥਾਪਨਾ
| established_date        = 1830
| founder                 = 
| named_for               = 
| seat_type               = 
| seat                    = 
| government_type         = [[ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ (ਭਾਰਤ)]]
| governing_body          = [[ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ]] 
| unit_pref               = 
| area_footnotes          = 
| area_rank               = 
| area_total_km2          = 
| elevation_footnotes     = 
| elevation_m             = 262
| timezone1               = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1             = +5:30
| postal_code_type        = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code             = 147104
| area_code_type          = Telephone
| area_code               = 01763 260574
| iso_code                = IN-PB 
| blank1_name_sec1        = 
| blank1_info_sec1        = 
| blank2_name_sec1        = 
| blank2_info_sec1        = 
| blank3_name_sec1        = 
| blank3_info_sec1        = 
| blank4_name_sec1        = 
| blank4_info_sec1        = 
| website                 = 
| footnotes               = https://www.facebook.com/GurdwaraNaulakhaSahib
}}
'''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ''' [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ|ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਪਿੰਡ]] [[ਨੌਲੱਖਾ, ਪੰਜਾਬ|ਨੌਲੱਖਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪਟਿਆਲਾ-ਸਰਹਿੰਦ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਉਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] ਅਤੇ [[ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਉਥੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਥੇ ਸੀ ਤਾਂ ਲੱਖੀ ਸ਼ਾਹ ਵਣਜਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਵਾਪਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕਈ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਉਸਨੂੰ ਨੌਂ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਛੂਹੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਵੰਜਾਰਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਭੇਟਾ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਵੱਡੀ ਭੇਟ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਜਰੂਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਵਣਜਾਰਾ ਦੇ ਨੌਂ ਟਕੇ ਨੌ ਲੱਖ ਟਕੇ (ਨੌ ਲੱਖ) ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਨੌਲੱਖਾ (&quot;ਨੌਂ ਲੱਖ&quot;) ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20131002100727/http://www.historicalgurudwaras.com/India/Punjab/FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha/gallery.php|title=FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>6fmg80y4dwbdc7in4nil24reqblspg4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610329</id>
      <parentid>610328</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:26:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4648" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ
| other_name              = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੌਲੱਖਾ
| settlement_type         = ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ
| image_skyline           = 
| image_alt               = 
| image_caption           = 
| subdivision_type        = ਦੇਸ਼
| subdivision_name        = ਭਾਰਤ
| subdivision_type1       = ਰਾਜ
| subdivision_name1       = ਪੰਜਾਬ
| subdivision_type2       = ਜ਼ਿਲਾ
| subdivision_name2       = ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
| subdivision_type3       = ਪਿੰਡ
| subdivision_name3       = ਨੌਲੱਖਾ
| established_title       = ਸਥਾਪਨਾ
| established_date        = 1830
| founder                 = 
| named_for               = 
| seat_type               = 
| seat                    = 
| government_type         = [[ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ (ਭਾਰਤ)]]
| governing_body          = [[ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ]] 
| unit_pref               = 
| area_footnotes          = 
| area_rank               = 
| area_total_km2          = 
| elevation_footnotes     = 
| elevation_m             = 262
| timezone1               = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1             = +5:30
| postal_code_type        = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code             = 147104
| area_code_type          = Telephone
| area_code               = 01763 260574
| iso_code                = IN-PB 
| blank1_name_sec1        = 
| blank1_info_sec1        = 
| blank2_name_sec1        = 
| blank2_info_sec1        = 
| blank3_name_sec1        = 
| blank3_info_sec1        = 
| blank4_name_sec1        = 
| blank4_info_sec1        = 
| website                 = 
| footnotes               = https://www.facebook.com/GurdwaraNaulakhaSahib
}}
'''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ''' [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ|ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਪਿੰਡ]] [[ਨੌਲੱਖਾ, ਪੰਜਾਬ|ਨੌਲੱਖਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪਟਿਆਲਾ-ਸਰਹਿੰਦ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਉਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] ਅਤੇ [[ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਉਥੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਥੇ ਸੀ ਤਾਂ ਲੱਖੀ ਸ਼ਾਹ ਵਣਜਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਵਾਪਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕਈ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਉਸਨੂੰ ਨੌਂ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਛੂਹੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਵੰਜਾਰਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਭੇਟਾ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਵੱਡੀ ਭੇਟ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਜਰੂਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਵਣਜਾਰਾ ਦੇ ਨੌਂ ਟਕੇ ਨੌ ਲੱਖ ਟਕੇ (ਨੌ ਲੱਖ) ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਨੌਲੱਖਾ (&quot;ਨੌਂ ਲੱਖ&quot;) ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20131002100727/http://www.historicalgurudwaras.com/India/Punjab/FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha/gallery.php|title=FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>0wynbz1pyfjql8f6yrw71r3321t7tmx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610330</id>
      <parentid>610329</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:26:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4723" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ
| other_name              = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੌਲੱਖਾ
| settlement_type         = ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ
| image_skyline           = 
| image_alt               = 
| image_caption           = 
| subdivision_type        = ਦੇਸ਼
| subdivision_name        = ਭਾਰਤ
| subdivision_type1       = ਰਾਜ
| subdivision_name1       = ਪੰਜਾਬ
| subdivision_type2       = ਜ਼ਿਲਾ
| subdivision_name2       = ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
| subdivision_type3       = ਪਿੰਡ
| subdivision_name3       = ਨੌਲੱਖਾ
| established_title       = ਸਥਾਪਨਾ
| established_date        = 1830
| founder                 = 
| named_for               = 
| seat_type               = 
| seat                    = 
| government_type         = [[ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ (ਭਾਰਤ)]]
| governing_body          = [[ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ]] 
| unit_pref               = 
| area_footnotes          = 
| area_rank               = 
| area_total_km2          = 
| elevation_footnotes     = 
| elevation_m             = 262
| timezone1               = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1             = +5:30
| postal_code_type        = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code             = 147104
| area_code_type          = Telephone
| area_code               = 01763 260574
| iso_code                = IN-PB 
| blank1_name_sec1        = 
| blank1_info_sec1        = 
| blank2_name_sec1        = 
| blank2_info_sec1        = 
| blank3_name_sec1        = 
| blank3_info_sec1        = 
| blank4_name_sec1        = 
| blank4_info_sec1        = 
| website                 = 
| footnotes               = https://www.facebook.com/GurdwaraNaulakhaSahib
}}
'''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ''' [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ|ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਪਿੰਡ]] [[ਨੌਲੱਖਾ, ਪੰਜਾਬ|ਨੌਲੱਖਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪਟਿਆਲਾ-ਸਰਹਿੰਦ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਉਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] ਅਤੇ [[ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਉਥੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਥੇ ਸੀ ਤਾਂ ਲੱਖੀ ਸ਼ਾਹ ਵਣਜਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਵਾਪਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕਈ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਉਸਨੂੰ ਨੌਂ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਛੂਹੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਵੰਜਾਰਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਭੇਟਾ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਵੱਡੀ ਭੇਟ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਜਰੂਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਵਣਜਾਰਾ ਦੇ ਨੌਂ ਟਕੇ ਨੌ ਲੱਖ ਟਕੇ (ਨੌ ਲੱਖ) ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਨੌਲੱਖਾ (&quot;ਨੌਂ ਲੱਖ&quot;) ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20131002100727/http://www.historicalgurudwaras.com/India/Punjab/FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha/gallery.php|title=FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]]</text>
      <sha1>htryj7imgae52lal6eff33xe3bwbxip</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610331</id>
      <parentid>610330</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:27:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4798" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ
| other_name              = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੌਲੱਖਾ
| settlement_type         = ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ
| image_skyline           = 
| image_alt               = 
| image_caption           = 
| subdivision_type        = ਦੇਸ਼
| subdivision_name        = ਭਾਰਤ
| subdivision_type1       = ਰਾਜ
| subdivision_name1       = ਪੰਜਾਬ
| subdivision_type2       = ਜ਼ਿਲਾ
| subdivision_name2       = ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
| subdivision_type3       = ਪਿੰਡ
| subdivision_name3       = ਨੌਲੱਖਾ
| established_title       = ਸਥਾਪਨਾ
| established_date        = 1830
| founder                 = 
| named_for               = 
| seat_type               = 
| seat                    = 
| government_type         = [[ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ (ਭਾਰਤ)]]
| governing_body          = [[ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ]] 
| unit_pref               = 
| area_footnotes          = 
| area_rank               = 
| area_total_km2          = 
| elevation_footnotes     = 
| elevation_m             = 262
| timezone1               = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1             = +5:30
| postal_code_type        = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code             = 147104
| area_code_type          = Telephone
| area_code               = 01763 260574
| iso_code                = IN-PB 
| blank1_name_sec1        = 
| blank1_info_sec1        = 
| blank2_name_sec1        = 
| blank2_info_sec1        = 
| blank3_name_sec1        = 
| blank3_info_sec1        = 
| blank4_name_sec1        = 
| blank4_info_sec1        = 
| website                 = 
| footnotes               = https://www.facebook.com/GurdwaraNaulakhaSahib
}}
'''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ''' [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ|ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਪਿੰਡ]] [[ਨੌਲੱਖਾ, ਪੰਜਾਬ|ਨੌਲੱਖਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪਟਿਆਲਾ-ਸਰਹਿੰਦ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਉਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] ਅਤੇ [[ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਉਥੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਥੇ ਸੀ ਤਾਂ ਲੱਖੀ ਸ਼ਾਹ ਵਣਜਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਵਾਪਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕਈ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਉਸਨੂੰ ਨੌਂ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਛੂਹੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਵੰਜਾਰਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਭੇਟਾ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਵੱਡੀ ਭੇਟ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਜਰੂਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਵਣਜਾਰਾ ਦੇ ਨੌਂ ਟਕੇ ਨੌ ਲੱਖ ਟਕੇ (ਨੌ ਲੱਖ) ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਨੌਲੱਖਾ (&quot;ਨੌਂ ਲੱਖ&quot;) ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20131002100727/http://www.historicalgurudwaras.com/India/Punjab/FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha/gallery.php|title=FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]]</text>
      <sha1>m0d1pt8k8vhmhkih2h2oco2jlo1kb9n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610332</id>
      <parentid>610331</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:27:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4856" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ
| other_name              = ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੌਲੱਖਾ
| settlement_type         = ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ
| image_skyline           = 
| image_alt               = 
| image_caption           = 
| subdivision_type        = ਦੇਸ਼
| subdivision_name        = ਭਾਰਤ
| subdivision_type1       = ਰਾਜ
| subdivision_name1       = ਪੰਜਾਬ
| subdivision_type2       = ਜ਼ਿਲਾ
| subdivision_name2       = ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
| subdivision_type3       = ਪਿੰਡ
| subdivision_name3       = ਨੌਲੱਖਾ
| established_title       = ਸਥਾਪਨਾ
| established_date        = 1830
| founder                 = 
| named_for               = 
| seat_type               = 
| seat                    = 
| government_type         = [[ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ (ਭਾਰਤ)]]
| governing_body          = [[ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ]] 
| unit_pref               = 
| area_footnotes          = 
| area_rank               = 
| area_total_km2          = 
| elevation_footnotes     = 
| elevation_m             = 262
| timezone1               = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1             = +5:30
| postal_code_type        = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code             = 147104
| area_code_type          = Telephone
| area_code               = 01763 260574
| iso_code                = IN-PB 
| blank1_name_sec1        = 
| blank1_info_sec1        = 
| blank2_name_sec1        = 
| blank2_info_sec1        = 
| blank3_name_sec1        = 
| blank3_info_sec1        = 
| blank4_name_sec1        = 
| blank4_info_sec1        = 
| website                 = 
| footnotes               = https://www.facebook.com/GurdwaraNaulakhaSahib
}}
'''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ''' [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ|ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਪਿੰਡ]] [[ਨੌਲੱਖਾ, ਪੰਜਾਬ|ਨੌਲੱਖਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪਟਿਆਲਾ-ਸਰਹਿੰਦ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਉਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] ਅਤੇ [[ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਉਥੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਥੇ ਸੀ ਤਾਂ ਲੱਖੀ ਸ਼ਾਹ ਵਣਜਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਵਾਪਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕਈ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਬਲਦ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਉਸਨੂੰ ਨੌਂ ਟਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਛੂਹੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਵੰਜਾਰਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਭੇਟਾ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਵੱਡੀ ਭੇਟ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਜਰੂਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਵਣਜਾਰਾ ਦੇ ਨੌਂ ਟਕੇ ਨੌ ਲੱਖ ਟਕੇ (ਨੌ ਲੱਖ) ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਨੌਲੱਖਾ (&quot;ਨੌਂ ਲੱਖ&quot;) ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20131002100727/http://www.historicalgurudwaras.com/India/Punjab/FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha/gallery.php|title=FatehgarhSahib/GurudwaraShriNaulakhaSahibNaulakha}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ]]</text>
      <sha1>h0jusda3bk8kgnz7vc36246lpichpmg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਮਰੀਜ਼</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143805</id>
    <revision>
      <id>610334</id>
      <timestamp>2022-08-03T16:40:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1093533934|Mareez]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5967" xml:space="preserve">
{{Infobox writer|name=ਮਰੀਜ਼|image=Gujarati poet Mareez.jpg|caption=|pseudonym=ਮਰੀਜ਼|birth_name=ਅੱਬਾਸ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਵਸੀ|birth_date={{birth date|df=y|1917|2|22}}|birth_place=|death_date={{death date and age|df=y|1983|10|19|1917|2|2}}|death_place=[[ਮੁੰਬਈ]] , [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]]|occupation=ਪੱਤਰਕਾਰ, ਕਵੀ|nationality=ਭਾਰਤੀ|website=}}

'''ਮਰੀਜ਼''', ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਨਾਮ  '''ਅੱਬਾਸ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਵਸੀ''' (22 ਫਰਵਰੀ 1917 - 19 ਅਕਤੂਬਰ 1983), ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਕਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਗਾਲਿਬ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਰਬੜ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਪਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਅਸਥਿਰ ਰਿਹਾ। ਉਸਨੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਣ-ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਰਹੀਆਂ ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧ ਗਈ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
'''ਅੱਬਾਸ ਵਸੀ''' ਦਾ ਜਨਮ 22 ਫਰਵਰੀ 1917 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੂਰਤ ਦੇ ਪਠਾਨਵਾੜਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦਾਊਦੀ ਬੋਹਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਅਤੇ ਅਮਤੁੱਲਾ ਵਾਸੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਦਰਾਸਹ ਤਾਇਆਬੀਆਹ ਸਕੂਲ, ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ। ਉਹ ਗਿਆਰਾਂ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਛੋਟਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਤਪਦਿਕ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ ਦੂਜੀ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।

== ਕੈਰੀਅਰ ==
ਉਹ ੧੯੩੨ ਵਿਚ ਮੁੰਬਈ ਗਿਆ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਰਬੜ ਵਰਕਸ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਰਬੜ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਮਾਈ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਅਤੇ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਕਾਰਨ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਉਹ ਕਾਫੀ ਸਦਮੇ ਵਿਚ ਸੀ।

== ਕੰਮ ==
ਉਸ ਦਾ ਕਲਮੀ ਨਾਂ, ਮਾਰੀਜ਼, ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ &quot;ਇੱਕ ਬਿਮਾਰ ਆਦਮੀ&quot;। ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਨਜ਼ਮ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਆਪਣੇ ਆਰਥਿਕ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਹਰਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਨਜ਼ਮ ਅਤੇ ਮੁਕਤਕ; ਆਗਮਨ 1975 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਪਾਂਡਿਆ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਕਸ਼ਾ ੧੯੮੪ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਿਸ਼ਾ (1980) ਵਿੱਚ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Kumar1060&quot;&gt;{{Cite magazine|last=Rahi|first=Dr. S. S.|date=April 2016|editor-last=Parikh|editor-first=Dhiru|editor-link=Dhiru Parikh|title=અબ્બાસ વાસી 'મરીઝ'|trans-title=Abbas Vasi 'Mareez'|magazine=[[Kumar (magazine)|Kumar]]|language=gu|location=Ahmedabad|publisher=Kumar Trust|issue=1060|pages=7–10}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1983]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1917]]</text>
      <sha1>kjqxbhen1e2kuaxdchr2ini3ueocndl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610335</id>
      <parentid>610334</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T16:40:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6016" xml:space="preserve">
{{Infobox writer|name=ਮਰੀਜ਼|image=Gujarati poet Mareez.jpg|caption=|pseudonym=ਮਰੀਜ਼|birth_name=ਅੱਬਾਸ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਵਸੀ|birth_date={{birth date|df=y|1917|2|22}}|birth_place=|death_date={{death date and age|df=y|1983|10|19|1917|2|2}}|death_place=[[ਮੁੰਬਈ]] , [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]]|occupation=ਪੱਤਰਕਾਰ, ਕਵੀ|nationality=ਭਾਰਤੀ|website=}}

'''ਮਰੀਜ਼''', ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਨਾਮ  '''ਅੱਬਾਸ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਵਸੀ''' (22 ਫਰਵਰੀ 1917 - 19 ਅਕਤੂਬਰ 1983), ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਕਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਗਾਲਿਬ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਰਬੜ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਪਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਅਸਥਿਰ ਰਿਹਾ। ਉਸਨੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਣ-ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਰਹੀਆਂ ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧ ਗਈ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
'''ਅੱਬਾਸ ਵਸੀ''' ਦਾ ਜਨਮ 22 ਫਰਵਰੀ 1917 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੂਰਤ ਦੇ ਪਠਾਨਵਾੜਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦਾਊਦੀ ਬੋਹਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਅਤੇ ਅਮਤੁੱਲਾ ਵਾਸੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਦਰਾਸਹ ਤਾਇਆਬੀਆਹ ਸਕੂਲ, ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ। ਉਹ ਗਿਆਰਾਂ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਛੋਟਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਤਪਦਿਕ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ ਦੂਜੀ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।

== ਕੈਰੀਅਰ ==
ਉਹ ੧੯੩੨ ਵਿਚ ਮੁੰਬਈ ਗਿਆ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਰਬੜ ਵਰਕਸ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਰਬੜ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਮਾਈ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਅਤੇ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਕਾਰਨ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਉਹ ਕਾਫੀ ਸਦਮੇ ਵਿਚ ਸੀ।

== ਕੰਮ ==
ਉਸ ਦਾ ਕਲਮੀ ਨਾਂ, ਮਾਰੀਜ਼, ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ &quot;ਇੱਕ ਬਿਮਾਰ ਆਦਮੀ&quot;। ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਨਜ਼ਮ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਆਪਣੇ ਆਰਥਿਕ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਹਰਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਨਜ਼ਮ ਅਤੇ ਮੁਕਤਕ; ਆਗਮਨ 1975 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਪਾਂਡਿਆ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਕਸ਼ਾ ੧੯੮੪ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਿਸ਼ਾ (1980) ਵਿੱਚ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Kumar1060&quot;&gt;{{Cite magazine|last=Rahi|first=Dr. S. S.|date=April 2016|editor-last=Parikh|editor-first=Dhiru|editor-link=Dhiru Parikh|title=અબ્બાસ વાસી 'મરીઝ'|trans-title=Abbas Vasi 'Mareez'|magazine=[[Kumar (magazine)|Kumar]]|language=gu|location=Ahmedabad|publisher=Kumar Trust|issue=1060|pages=7–10}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1983]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1917]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]</text>
      <sha1>fckwwob8me4sgx7clceuhcja93jhw2h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610351</id>
      <parentid>610335</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T06:34:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10573" xml:space="preserve">
{{Infobox writer|name=ਮਰੀਜ਼|image=Gujarati poet Mareez.jpg|caption=|pseudonym=ਮਰੀਜ਼|birth_name=ਅੱਬਾਸ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਵਸੀ|birth_date={{birth date|df=y|1917|2|22}}|birth_place=|death_date={{death date and age|df=y|1983|10|19|1917|2|2}}|death_place=[[ਮੁੰਬਈ]] , [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]]|occupation=ਪੱਤਰਕਾਰ, ਕਵੀ|nationality=ਭਾਰਤੀ|website=}}

'''ਮਰੀਜ਼''', ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਨਾਮ  '''ਅੱਬਾਸ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਵਸੀ''' (22 ਫਰਵਰੀ 1917 - 19 ਅਕਤੂਬਰ 1983), ਇੱਕ [[ਗੁਜਰਾਤ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] [[ਕਵੀ]] ਸੀ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]] ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;Khabarchhe.com 2015&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.khabarchhe.com/magazine/vahora-part-two/|title=ગુજરાતના વિરાટ ઉદ્યાનનું અભિન્ન અંગ દાઉદી ગુલશન|author=Chandrakant Bakshi|date=22 May 2015|website=Khabarchhe.com|language=gu|accessdate=7 June 2015}}&lt;/ref&gt; ਉਹ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਦੇ [[ਗ਼ਾਲਿਬ ਅਕੈਡਮੀ|ਗਾਲਿਬ]] ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Khurana 2018&quot;&gt;{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/urdu-ghazals-gujarati-misras/articleshow/64810397.cms|title=Urdu Ghazal's Gujarati Misras|last=Khurana|first=Ashleshaa|date=1 July 2018|website=The Times of India|access-date=24 September 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Sandesh Gujarati Newspaper 2015&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.sandesh.com/article.aspx?newsid=3043816|title=કદમોથી પણ વિશેષ થકાવટ હતી 'મરીઝ' મંઝિલ ઉપરથી પાછા ફરેલી નિગાહમાં (છપ્પનવખારી)|date=18 February 2015|website=Sandesh|language=gu|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304113353/http://www.sandesh.com/article.aspx?newsid=3043816|archive-date=4 March 2016|accessdate=7 June 2015|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Kumar10602&quot;&gt;{{cite magazine|last=Rahi|first=Dr. S. S.|date=April 2016|editor1-last=Parikh|editor1-first=Dhiru|editor-link=Dhiru Parikh|title=અબ્બાસ વાસી 'મરીઝ'|trans-title=Abbas Vasi 'Mareez'|magazine=[[Kumar (magazine)|Kumar]]|language=gu|location=Ahmedabad|publisher=Kumar Trust|issue=1060|pages=7–10}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਰਬੜ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। [[ਕਵਿਤਾ]] ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ [[ਪੱਤਰਕਾਰੀ]] ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਪਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਅਸਥਿਰ ਰਿਹਾ। ਉਸਨੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]] ਲਿਖੀਆਂ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਣ-ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਰਹੀਆਂ ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧ ਗਈ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
'''ਅੱਬਾਸ ਵਸੀ''' ਦਾ ਜਨਮ 22 ਫਰਵਰੀ 1917 ਨੂੰ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਸੂਰਤ]] ਦੇ ਪਠਾਨਵਾੜਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦਾਊਦੀ ਬੋਹਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਅਬਦੁਲ ਅਲੀ ਅਤੇ ਅਮਤੁੱਲਾ ਵਾਸੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਦਰਾਸਹ ਤਾਇਆਬੀਆਹ ਸਕੂਲ, ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ।&lt;ref name=&quot;Kumar10603&quot;&gt;{{cite magazine|last=Rahi|first=Dr. S. S.|date=April 2016|editor1-last=Parikh|editor1-first=Dhiru|editor-link=Dhiru Parikh|title=અબ્બાસ વાસી 'મરીઝ'|trans-title=Abbas Vasi 'Mareez'|magazine=[[Kumar (magazine)|Kumar]]|language=gu|location=Ahmedabad|publisher=Kumar Trust|issue=1060|pages=7–10}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਗਿਆਰਾਂ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਛੋਟਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ [[ਟੀਬੀ|ਤਪਦਿਕ]] ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ ਦੂਜੀ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ [[ਮੁੰਬਈ]] ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref name=&quot;GSP&quot;&gt;{{cite web|url=http://gujaratisahityaparishad.com/prakashan/sarjako/savishesh/Savishesh-Mareez.html|title=સવિશેષ પરિચય: મરીઝ|website=[[Gujarati Sahitya Parishad]]|language=gu|accessdate=7 June 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtp&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.mareezthepoet.com/lifesketch.html|title=Mareez The Poet : Life Sketch|date=19 October 2009|website=:: Mareez The Poet|accessdate=7 June 2015}}&lt;/ref&gt;

== ਕੈਰੀਅਰ ==
ਉਹ ੧੯੩੨ ਵਿਚ [[ਮੁੰਬਈ]] ਗਿਆ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਰਬੜ ਵਰਕਸ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਰਬੜ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ।&lt;ref name=&quot;Kumar10604&quot;&gt;{{cite magazine|last=Rahi|first=Dr. S. S.|date=April 2016|editor1-last=Parikh|editor1-first=Dhiru|editor-link=Dhiru Parikh|title=અબ્બાસ વાસી 'મરીઝ'|trans-title=Abbas Vasi 'Mareez'|magazine=[[Kumar (magazine)|Kumar]]|language=gu|location=Ahmedabad|publisher=Kumar Trust|issue=1060|pages=7–10}}&lt;/ref&gt; ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਮਾਈ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ [[ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ|ਸਿਗਰਟ]] ਪੀਣ ਅਤੇ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਕਾਰਨ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਉਹ ਕਾਫੀ ਸਦਮੇ ਵਿਚ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;mtp2&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.mareezthepoet.com/lifesketch.html|title=Mareez The Poet : Life Sketch|date=19 October 2009|website=:: Mareez The Poet|accessdate=7 June 2015}}&lt;/ref&gt;

== ਕੰਮ ==
ਉਸ ਦਾ ਕਲਮੀ ਨਾਂ, ਮਾਰੀਜ਼, ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ &quot;ਇੱਕ ਬਿਮਾਰ ਆਦਮੀ&quot;।&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1wUtAQAAIAAJ|title=Indian Writing Today|publisher=Nirmala Sadanand Publishers|year=1967|page=27}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਨਜ਼ਮ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]] ਲਿਖੀਆਂ। ਆਪਣੇ ਆਰਥਿਕ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਹਰਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ''ਨਜ਼ਮ ਅਤੇ ਮੁਕਤਕ''; ''ਆਗਮਨ'' 1975 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਪਾਂਡਿਆ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ''ਨਕਸ਼ਾ'' ੧੯੮੪ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ''ਦਿਸ਼ਾ'' (1980) ਵਿੱਚ ਹੋਰਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Kumar1060&quot;&gt;{{Cite magazine|last=Rahi|first=Dr. S. S.|date=April 2016|editor-last=Parikh|editor-first=Dhiru|editor-link=Dhiru Parikh|title=અબ્બાસ વાસી 'મરીઝ'|trans-title=Abbas Vasi 'Mareez'|magazine=[[Kumar (magazine)|Kumar]]|language=gu|location=Ahmedabad|publisher=Kumar Trust|issue=1060|pages=7–10}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtp3&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.mareezthepoet.com/lifesketch.html|title=Mareez The Poet : Life Sketch|date=19 October 2009|website=:: Mareez The Poet|accessdate=7 June 2015}}&lt;/ref&gt;

== ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ==
੧੯੪੦ ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਸੋਨਾ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1946 ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬੇਟੇ ਮੋਹਸਿਨ ਦਾ ਜਨਮ ੧੯੪੭ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਧੀ ਲੂਲੀਆ ਦਾ ਜਨਮ ੧੯੫੨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;Kumar10605&quot;&gt;{{cite magazine|last=Rahi|first=Dr. S. S.|date=April 2016|editor1-last=Parikh|editor1-first=Dhiru|editor-link=Dhiru Parikh|title=અબ્બાસ વાસી 'મરીઝ'|trans-title=Abbas Vasi 'Mareez'|magazine=[[Kumar (magazine)|Kumar]]|language=gu|location=Ahmedabad|publisher=Kumar Trust|issue=1060|pages=7–10}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtp4&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.mareezthepoet.com/lifesketch.html|title=Mareez The Poet : Life Sketch|date=19 October 2009|website=:: Mareez The Poet|accessdate=7 June 2015}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1983]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1917]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]]</text>
      <sha1>powbrp5xq9ybhlxitgmpgm7i88qze43</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Komissaarien jahtaama</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143806</id>
    <revision>
      <id>610341</id>
      <timestamp>2022-08-03T21:17:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="245" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Komissaarien jahtaama}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 21:17, 3 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>jeysfg8krwzdlj580gwfwsjflc2acqq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Atulsingharora</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143807</id>
    <revision>
      <id>610342</id>
      <timestamp>2022-08-03T21:53:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="238" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Atulsingharora}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 21:53, 3 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>o49nvlfchcag676cjiukvt049y2jz4a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:OttawaPoliticsGuy</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143808</id>
    <revision>
      <id>610344</id>
      <timestamp>2022-08-04T02:30:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="241" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=OttawaPoliticsGuy}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:30, 4 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>t33pj9701b2zpfe3ksyckdhdxi871ks</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jazzerthe1&amp;only</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143809</id>
    <revision>
      <id>610345</id>
      <timestamp>2022-08-04T03:32:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="239" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Jazzerthe1&amp;only}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 03:32, 4 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>m6hvex7s1xcwk0c5o98qh0c1zbp8wrl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Md.Farhan Mahmud</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143810</id>
    <revision>
      <id>610346</id>
      <timestamp>2022-08-04T03:59:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="240" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Md.Farhan Mahmud}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 03:59, 4 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>lqdw1317lztxh1cwe85cbamx0voxdba</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਭਗਵਾ (ਰੰਗ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143811</id>
    <revision>
      <id>610347</id>
      <timestamp>2022-08-04T04:43:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1101956878|Saffron (color)]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6546" xml:space="preserve"> 

'''ਭਗਵਾ''' [[ਪੀਲਾ (ਰੰਗ)|ਪੀਲੇ]] ਜਾਂ [[ਸੰਤਰੀ (ਰੰਗ)|ਸੰਤਰੀ]] ਰੰਗ ਵਰਗਾ ਰੰਗ ਹੈ, ਜੋ ਕੇਸਰ ਦੇ ਕਰੋਕਸ ਧਾਗੇ ਦੀ ਨੋਕ ਦਾ ਰੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਮਸਾਲਾ ਕੇਸਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਸਾਲੇ ਦੇ ਕੇਸਰ ਦਾ ਰੰਗ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕੈਰੋਟਿਨੋਇਡ ਰਸਾਇਣਕ ਕ੍ਰੋਸਿਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

== ਨਿਰੁਕਤੀ ==
ਕੇਸਰੀ ਸ਼ਬਦ ਆਖਰਕਾਰ (ਅਰਬੀ ਰਾਹੀਂ) ਮੱਧ [[ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਈਰਾਨੀ]] ਜਾ ਦੂਰ-ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਮ  ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕੇਸਰ (saffron) ਮਸਾਲੇ ਲਈ ਲਗਭਗ 1200 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਰੰਗ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਇਹ 14 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੈ।

ਡੂੰਘਾ ਜਾਂ ਗੂੜ੍ਹਾ ਕੇਸਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੰਗ  ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੇਸਰ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਗਵਾ ਜਾਂ ਕੇਸਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/myindia_frame.php?id=4|title=History of Indian Flag|archive-url=https://web.archive.org/web/20111211124657/http://india.gov.in/myindia/myindia_frame.php?id=4|archive-date=December 11, 2011|access-date=December 17, 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bis.org.in/sf/pow/txd.pdf|title=Indian Standards|website=Bureau of Indian Standards|archive-url=https://web.archive.org/web/20080911040808/http://www.bis.org.in/sf/pow/txd.pdf|archive-date=11 September 2008|access-date=2 November 2011}}&lt;/ref&gt;

ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰੰਗ ਨੂੰ ਕੇ-ਸੇਰ-ਈਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਨਾਮ ਕੇਸਰ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੇਸਰ ਦਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਨਾਮ ਹੈ, ਜੋ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਸਲ ਹੈ।

== ਧਰਮ ==
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਭਗਵਾਂ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਆਗ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;SenWagner2013&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=IvC3BAAAQBAJ|title=Secularism and Religion in Multi-faith Societies: The Case of India|last=Ragini Sen|last2=Wolfgang Wagner|last3=Caroline Howarth|date=30 September 2013|publisher=Springer Science &amp; Business Media|isbn=978-3-319-01922-2|pages=37–38}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Froerer2019&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QegrDwAAQBAJ|title=Religious Division and Social Conflict: The Emergence of Hindu Nationalism in Rural India|last=Peggy Froerer|date=23 July 2019|publisher=Taylor &amp; Francis|isbn=978-1-351-37812-3}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://wou.edu/wp/exhibits/files/2015/07/hinduism.pdf&amp;ved=2ahUKEwjhtdXf-OvxAhVjwzgGHbeFCEsQFjABegQIBBAG&amp;usg=AOvVaw0RVimP5Cz3sJGaXRcRg6HW|title=Colour Symbolism in Hinduism|date=18 July 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;gallery&gt;
ਤਸਵੀਰ:भगवा ध्वज.jpg|alt=Bhagwa colour flag, used by Hindus|ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਚ ਭਗਵੇ ਰੰਗ ਦਾ ਝੰਡਾ 
ਤਸਵੀਰ:Punjab flag.svg|alt=Flag of the Sikh religion, the Nishan Sahib.|ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਝੰਡਾ, 
ਤਸਵੀਰ:Phra Ajan Jerapunyo-Abbot of Watkungtaphao..jpg|alt=Theravada monk in Thailand|[[Theravada|ਥੇਰਾਵਦਾ]] [[Buddhist monasticism|ਭਿਕਸ਼ੂ]] ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿਚ
ਤਸਵੀਰ:Sadhu (hombre bueno en sánscrito).JPG|alt=Hindu ascetic|ਹਿੰਦੂ [[Sadhu|ਤਪੱਸਵੀ]] ਦਾ ਭਗਵਾ ਪਹਿਰਾਵਾ
&lt;/gallery&gt;

== ਸਿਆਸੀ ਵਰਤੋਂ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Flag_of_India.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_India.png/220px-Flag_of_India.png|alt=Flag of India|thumb| [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਝੰਡਾ]] (1947 ਤੋਂ) ਭਗਵਾ, ਸਫੈਦ ਅਤੇ ਹਰਾ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Flag_of_the_Maratha_Empire.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_the_Maratha_Empire.svg/170px-Flag_of_the_Maratha_Empire.svg.png|thumb| [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ|ਮਰਾਠਾ ਸਲਤਨਤ]]  ਵਿਚ ਭਗਵੇ ਰੰਗ ਦਾ ਝੰਡਾ]]
ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਕੇਸਰੀ, ਜੋ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਗੋਰੇ (ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੱਚ) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਹਰਾ (ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;blockquote&gt;&lt;/blockquote&gt;

== ਕੁਦਰਤ ਵਿਚ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Iran_saffron_threads.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Iran_saffron_threads.jpg/220px-Iran_saffron_threads.jpg|right|thumb|ਇਰਾਨ ਦਾ ਕੇਸਰ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Saffron_finch_(Sicalis_flaveola)_male.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Saffron_finch_%28Sicalis_flaveola%29_male.JPG/220px-Saffron_finch_%28Sicalis_flaveola%29_male.JPG|thumb|ਇੱਕ ਭਗਵਾ ਲੱਭੀ (ਪੰਛੀ)]]
[[ਤਸਵੀਰ:Lactarius_deliciosus_1_(1).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Lactarius_deliciosus_1_%281%29.jpg/220px-Lactarius_deliciosus_1_%281%29.jpg|thumb|ਇੱਕ ਕੇਸਰੀ ''ਲੈਕਟੋਸਸਨ'']]

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>nmh5mrri66evqeardrzmuz1kx294doo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610348</id>
      <parentid>610347</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T04:44:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਰੰਗ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6583" xml:space="preserve"> 

'''ਭਗਵਾ''' [[ਪੀਲਾ (ਰੰਗ)|ਪੀਲੇ]] ਜਾਂ [[ਸੰਤਰੀ (ਰੰਗ)|ਸੰਤਰੀ]] ਰੰਗ ਵਰਗਾ ਰੰਗ ਹੈ, ਜੋ ਕੇਸਰ ਦੇ ਕਰੋਕਸ ਧਾਗੇ ਦੀ ਨੋਕ ਦਾ ਰੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਮਸਾਲਾ ਕੇਸਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਸਾਲੇ ਦੇ ਕੇਸਰ ਦਾ ਰੰਗ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕੈਰੋਟਿਨੋਇਡ ਰਸਾਇਣਕ ਕ੍ਰੋਸਿਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

== ਨਿਰੁਕਤੀ ==
ਕੇਸਰੀ ਸ਼ਬਦ ਆਖਰਕਾਰ (ਅਰਬੀ ਰਾਹੀਂ) ਮੱਧ [[ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਈਰਾਨੀ]] ਜਾ ਦੂਰ-ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਮ  ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕੇਸਰ (saffron) ਮਸਾਲੇ ਲਈ ਲਗਭਗ 1200 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਰੰਗ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਇਹ 14 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੈ।

ਡੂੰਘਾ ਜਾਂ ਗੂੜ੍ਹਾ ਕੇਸਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੰਗ  ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੇਸਰ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਗਵਾ ਜਾਂ ਕੇਸਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://india.gov.in/myindia/myindia_frame.php?id=4|title=History of Indian Flag|archive-url=https://web.archive.org/web/20111211124657/http://india.gov.in/myindia/myindia_frame.php?id=4|archive-date=December 11, 2011|access-date=December 17, 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bis.org.in/sf/pow/txd.pdf|title=Indian Standards|website=Bureau of Indian Standards|archive-url=https://web.archive.org/web/20080911040808/http://www.bis.org.in/sf/pow/txd.pdf|archive-date=11 September 2008|access-date=2 November 2011}}&lt;/ref&gt;

ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰੰਗ ਨੂੰ ਕੇ-ਸੇਰ-ਈਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਨਾਮ ਕੇਸਰ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੇਸਰ ਦਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਨਾਮ ਹੈ, ਜੋ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਸਲ ਹੈ।

== ਧਰਮ ==
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਭਗਵਾਂ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਆਗ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;SenWagner2013&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=IvC3BAAAQBAJ|title=Secularism and Religion in Multi-faith Societies: The Case of India|last=Ragini Sen|last2=Wolfgang Wagner|last3=Caroline Howarth|date=30 September 2013|publisher=Springer Science &amp; Business Media|isbn=978-3-319-01922-2|pages=37–38}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Froerer2019&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QegrDwAAQBAJ|title=Religious Division and Social Conflict: The Emergence of Hindu Nationalism in Rural India|last=Peggy Froerer|date=23 July 2019|publisher=Taylor &amp; Francis|isbn=978-1-351-37812-3}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://wou.edu/wp/exhibits/files/2015/07/hinduism.pdf&amp;ved=2ahUKEwjhtdXf-OvxAhVjwzgGHbeFCEsQFjABegQIBBAG&amp;usg=AOvVaw0RVimP5Cz3sJGaXRcRg6HW|title=Colour Symbolism in Hinduism|date=18 July 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;gallery&gt;
ਤਸਵੀਰ:भगवा ध्वज.jpg|alt=Bhagwa colour flag, used by Hindus|ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਚ ਭਗਵੇ ਰੰਗ ਦਾ ਝੰਡਾ 
ਤਸਵੀਰ:Punjab flag.svg|alt=Flag of the Sikh religion, the Nishan Sahib.|ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਝੰਡਾ, 
ਤਸਵੀਰ:Phra Ajan Jerapunyo-Abbot of Watkungtaphao..jpg|alt=Theravada monk in Thailand|[[Theravada|ਥੇਰਾਵਦਾ]] [[Buddhist monasticism|ਭਿਕਸ਼ੂ]] ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿਚ
ਤਸਵੀਰ:Sadhu (hombre bueno en sánscrito).JPG|alt=Hindu ascetic|ਹਿੰਦੂ [[Sadhu|ਤਪੱਸਵੀ]] ਦਾ ਭਗਵਾ ਪਹਿਰਾਵਾ
&lt;/gallery&gt;

== ਸਿਆਸੀ ਵਰਤੋਂ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Flag_of_India.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_India.png/220px-Flag_of_India.png|alt=Flag of India|thumb| [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਝੰਡਾ]] (1947 ਤੋਂ) ਭਗਵਾ, ਸਫੈਦ ਅਤੇ ਹਰਾ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Flag_of_the_Maratha_Empire.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_the_Maratha_Empire.svg/170px-Flag_of_the_Maratha_Empire.svg.png|thumb| [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ|ਮਰਾਠਾ ਸਲਤਨਤ]]  ਵਿਚ ਭਗਵੇ ਰੰਗ ਦਾ ਝੰਡਾ]]
ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਕੇਸਰੀ, ਜੋ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਗੋਰੇ (ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੱਚ) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਹਰਾ (ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;blockquote&gt;&lt;/blockquote&gt;

== ਕੁਦਰਤ ਵਿਚ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Iran_saffron_threads.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Iran_saffron_threads.jpg/220px-Iran_saffron_threads.jpg|right|thumb|ਇਰਾਨ ਦਾ ਕੇਸਰ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Saffron_finch_(Sicalis_flaveola)_male.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Saffron_finch_%28Sicalis_flaveola%29_male.JPG/220px-Saffron_finch_%28Sicalis_flaveola%29_male.JPG|thumb|ਇੱਕ ਭਗਵਾ ਲੱਭੀ (ਪੰਛੀ)]]
[[ਤਸਵੀਰ:Lactarius_deliciosus_1_(1).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Lactarius_deliciosus_1_%281%29.jpg/220px-Lactarius_deliciosus_1_%281%29.jpg|thumb|ਇੱਕ ਕੇਸਰੀ ''ਲੈਕਟੋਸਸਨ'']]

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੰਗ]]</text>
      <sha1>bcs18rw0e9vu2v698fb1wce1y1ezwqf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gursewak reet</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143812</id>
    <revision>
      <id>610350</id>
      <timestamp>2022-08-04T05:44:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Gursewak reet}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:44, 4 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>35p7y5ul8ppcn4gxaqjjy7fqr81030v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਰਈਸ਼ ਮਨੀਆਰ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143813</id>
    <revision>
      <id>610352</id>
      <timestamp>2022-08-04T07:10:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1077274391|Raeesh Maniar]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4113" xml:space="preserve">{{Infobox writer|name=ਰਈਸ਼ ਮਨੀਆਰ|image=File:Raeesh Maniar.jpg|caption=ਮਨੀਆਰ 2017 ਦੌਰਾਨ|native_name=રઇશ મનીઆર|native_name_lang=gu|pseudonym=|birth_date={{birth date and age|1966|8|19}}|birth_place=[[Killa Pardi]], [[Valsad]]|occupation=poet, translator, playwright, columnist, compere, lyricist, script writer|language=[[Gujarati language|Gujarati]]|nationality=|education=[[Doctor of Medicine|MD]] ([[Pediatrics]])|alma_mater=Surat Medical College|period=|genres=[[ghazal]], play|subjects=|notableworks=* ''[[Shabda Mara Swabhavma J Nathi]]'' (1998)
* ''Ghazal Nu Chhandovidhan'' (2008)|spouse=Ami Patel (1989-present)|children=|awards={{plainlist|
* [[Shayda Award]] (2001)
* [[Narmad Suvarna Chandrak]] (2012)
* [[Kalapi Award]] (2016)
}}|signature=Raeesh Maniar autograph.svg|years_active=1981 - present|module={{Listen |embed= yes |filename=  Raeesh Maniar voice.ogg|title= Raeesh Maniar's voice |type=singing  |description= [[Mareez]]'s poem recitation}}}}

'''ਰਈਸ ਮਨਿਆਰ''' ('''[[ਗੁਜਰਾਤੀ]]''': રઇશમનીર) [[ਗੁਜਰਾਤ]], [[ਭਾਰਤ]] ਤੋਂ ਇੱਕ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] [[ਕਵੀ]], [[ਅਨੁਵਾਦ|ਅਨੁਵਾਦਕ]], [[ਨਾਟਕਕਾਰ]], [[ਕਾਲਮਨਵੀਸ]], [[ਗੀਤਕਾਰ]] ਅਤੇ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀਆਨਗਰ (1989), ਸ਼ਬਦਾ ਮਾਰਾ ਸਵਾਭਵਮਾ ਜੇ ਨਾਥੀ (1998) ਅਤੇ ਆਮ ਲਖਵੂ ਕਰਾਵੇ ਅਲਖ ਨੀ ਸਫ਼ਰ (2011) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਖੋਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੀਆਂ ਉੱਤਰੀ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੋਡੀ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਥੀਏਟਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ੨੦੦੧ ਲਈ ਸ਼ੈਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ੨੦੧੬ ਲਈ ਕਲਾਪੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।&lt;ref name=&quot;The Times of India 20132&quot;&gt;{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/surat/Surti- poets-background- song-in-Ram-Leela-makes- waves/articleshow /25957398.cms|title=Surti poet's background song in Ram-Leela makes waves|date=2013-11-17|website=The Times of India|accessdate=2016-04-06}}&lt;/ref&gt;

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
ਮਨਿਆਰ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਅਗਸਤ 1966 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਵਲਸਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕਿਲਾ ਪਾਰਦੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਡੀ.ਸੀ.ਓ. ਕਿਲਾ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1983 ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰਜ਼ ਸਕੂਲ, ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਸੂਰਤ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ 1991 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਮਡੀ (ਪੀਡੀਐਟ੍ਰਿਕਸ) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।&lt;ref name=&quot;Gujaratilexicon.com&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gujaratilexicon.com/glgoshthi/interview/28/|title=GL Goshthi, List Of The Wellknown Person Interviewed|website=Gujaratilexicon.com|language=gu|access-date=2016-04-06}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1966]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles with hAudio microformats]]</text>
      <sha1>rcpkdublluabfdrq2jfga383z7v2b2f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610353</id>
      <parentid>610352</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T07:11:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੇਖਕ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4174" xml:space="preserve">{{Infobox writer|name=ਰਈਸ਼ ਮਨੀਆਰ|image=File:Raeesh Maniar.jpg|caption=ਮਨੀਆਰ 2017 ਦੌਰਾਨ|native_name=રઇશ મનીઆર|native_name_lang=gu|pseudonym=|birth_date={{birth date and age|1966|8|19}}|birth_place=[[Killa Pardi]], [[Valsad]]|occupation=poet, translator, playwright, columnist, compere, lyricist, script writer|language=[[Gujarati language|Gujarati]]|nationality=|education=[[Doctor of Medicine|MD]] ([[Pediatrics]])|alma_mater=Surat Medical College|period=|genres=[[ghazal]], play|subjects=|notableworks=* ''[[Shabda Mara Swabhavma J Nathi]]'' (1998)
* ''Ghazal Nu Chhandovidhan'' (2008)|spouse=Ami Patel (1989-present)|children=|awards={{plainlist|
* [[Shayda Award]] (2001)
* [[Narmad Suvarna Chandrak]] (2012)
* [[Kalapi Award]] (2016)
}}|signature=Raeesh Maniar autograph.svg|years_active=1981 - present|module={{Listen |embed= yes |filename=  Raeesh Maniar voice.ogg|title= Raeesh Maniar's voice |type=singing  |description= [[Mareez]]'s poem recitation}}}}

'''ਰਈਸ ਮਨਿਆਰ''' ('''[[ਗੁਜਰਾਤੀ]]''': રઇશમનીર) [[ਗੁਜਰਾਤ]], [[ਭਾਰਤ]] ਤੋਂ ਇੱਕ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] [[ਕਵੀ]], [[ਅਨੁਵਾਦ|ਅਨੁਵਾਦਕ]], [[ਨਾਟਕਕਾਰ]], [[ਕਾਲਮਨਵੀਸ]], [[ਗੀਤਕਾਰ]] ਅਤੇ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀਆਨਗਰ (1989), ਸ਼ਬਦਾ ਮਾਰਾ ਸਵਾਭਵਮਾ ਜੇ ਨਾਥੀ (1998) ਅਤੇ ਆਮ ਲਖਵੂ ਕਰਾਵੇ ਅਲਖ ਨੀ ਸਫ਼ਰ (2011) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਖੋਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੀਆਂ ਉੱਤਰੀ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੋਡੀ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਥੀਏਟਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ੨੦੦੧ ਲਈ ਸ਼ੈਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ੨੦੧੬ ਲਈ ਕਲਾਪੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।&lt;ref name=&quot;The Times of India 20132&quot;&gt;{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/surat/Surti- poets-background- song-in-Ram-Leela-makes- waves/articleshow /25957398.cms|title=Surti poet's background song in Ram-Leela makes waves|date=2013-11-17|website=The Times of India|accessdate=2016-04-06}}&lt;/ref&gt;

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
ਮਨਿਆਰ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਅਗਸਤ 1966 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਵਲਸਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕਿਲਾ ਪਾਰਦੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਡੀ.ਸੀ.ਓ. ਕਿਲਾ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1983 ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰਜ਼ ਸਕੂਲ, ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਸੂਰਤ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ 1991 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਮਡੀ (ਪੀਡੀਐਟ੍ਰਿਕਸ) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।&lt;ref name=&quot;Gujaratilexicon.com&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gujaratilexicon.com/glgoshthi/interview/28/|title=GL Goshthi, List Of The Wellknown Person Interviewed|website=Gujaratilexicon.com|language=gu|access-date=2016-04-06}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1966]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles with hAudio microformats]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੇਖਕ]]</text>
      <sha1>pj6yx7fcl59ps2leyxlqtau1a3tr8u8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610354</id>
      <parentid>610353</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T07:11:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੋਕ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4232" xml:space="preserve">{{Infobox writer|name=ਰਈਸ਼ ਮਨੀਆਰ|image=File:Raeesh Maniar.jpg|caption=ਮਨੀਆਰ 2017 ਦੌਰਾਨ|native_name=રઇશ મનીઆર|native_name_lang=gu|pseudonym=|birth_date={{birth date and age|1966|8|19}}|birth_place=[[Killa Pardi]], [[Valsad]]|occupation=poet, translator, playwright, columnist, compere, lyricist, script writer|language=[[Gujarati language|Gujarati]]|nationality=|education=[[Doctor of Medicine|MD]] ([[Pediatrics]])|alma_mater=Surat Medical College|period=|genres=[[ghazal]], play|subjects=|notableworks=* ''[[Shabda Mara Swabhavma J Nathi]]'' (1998)
* ''Ghazal Nu Chhandovidhan'' (2008)|spouse=Ami Patel (1989-present)|children=|awards={{plainlist|
* [[Shayda Award]] (2001)
* [[Narmad Suvarna Chandrak]] (2012)
* [[Kalapi Award]] (2016)
}}|signature=Raeesh Maniar autograph.svg|years_active=1981 - present|module={{Listen |embed= yes |filename=  Raeesh Maniar voice.ogg|title= Raeesh Maniar's voice |type=singing  |description= [[Mareez]]'s poem recitation}}}}

'''ਰਈਸ ਮਨਿਆਰ''' ('''[[ਗੁਜਰਾਤੀ]]''': રઇશમનીર) [[ਗੁਜਰਾਤ]], [[ਭਾਰਤ]] ਤੋਂ ਇੱਕ [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] [[ਕਵੀ]], [[ਅਨੁਵਾਦ|ਅਨੁਵਾਦਕ]], [[ਨਾਟਕਕਾਰ]], [[ਕਾਲਮਨਵੀਸ]], [[ਗੀਤਕਾਰ]] ਅਤੇ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀਆਨਗਰ (1989), ਸ਼ਬਦਾ ਮਾਰਾ ਸਵਾਭਵਮਾ ਜੇ ਨਾਥੀ (1998) ਅਤੇ ਆਮ ਲਖਵੂ ਕਰਾਵੇ ਅਲਖ ਨੀ ਸਫ਼ਰ (2011) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਖੋਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੀਆਂ ਉੱਤਰੀ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੋਡੀ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਥੀਏਟਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ੨੦੦੧ ਲਈ ਸ਼ੈਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ੨੦੧੬ ਲਈ ਕਲਾਪੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।&lt;ref name=&quot;The Times of India 20132&quot;&gt;{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/surat/Surti- poets-background- song-in-Ram-Leela-makes- waves/articleshow /25957398.cms|title=Surti poet's background song in Ram-Leela makes waves|date=2013-11-17|website=The Times of India|accessdate=2016-04-06}}&lt;/ref&gt;

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
ਮਨਿਆਰ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਅਗਸਤ 1966 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਵਲਸਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕਿਲਾ ਪਾਰਦੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਡੀ.ਸੀ.ਓ. ਕਿਲਾ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1983 ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰਜ਼ ਸਕੂਲ, ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਸੂਰਤ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ 1991 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਮਡੀ (ਪੀਡੀਐਟ੍ਰਿਕਸ) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।&lt;ref name=&quot;Gujaratilexicon.com&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.gujaratilexicon.com/glgoshthi/interview/28/|title=GL Goshthi, List Of The Wellknown Person Interviewed|website=Gujaratilexicon.com|language=gu|access-date=2016-04-06}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1966]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles with hAudio microformats]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>f1haf3frqb432stcik4dnhitm3uowo1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਤਾਨੀਆ ਹਫ਼</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143814</id>
    <revision>
      <id>610355</id>
      <timestamp>2022-08-04T07:56:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1101966788|Tanya Huff]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9426" xml:space="preserve">
'''ਤਾਨੀਆ ਸੂ ਹਫ਼''' (ਜਨਮ 1957) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਕਲਪਨਾ ਅਧਾਰਿਤ ਲੜੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਲੜੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉਸਦੀ ''ਬਲੱਡ ਬੁੱਕਸ'' ਦੀ ਲੜੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਸੂਸ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਨਾਮ ਨਾਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਜੀਵਨੀ ==
[[ਹੈਲੀਫ਼ੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ਾ|ਹੈਲੀਫੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ੀਆ]] ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਹਫ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਿੰਗਸਟਨ, ਓਨਟਾਰੀਓ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਕਰੀ ''ਦ ਪਿਕਟਨ ਗਜ਼ਟ'' ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;tart&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDani_Fletcher&quot;&gt;Dani Fletcher. [http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml &quot;Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)&quot;]. Sequential Tart&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;30 November&lt;/span&gt; 2012&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.challengingdestiny.com/interviews/huff.htm|title=Wizards, Vampires &amp; a Cat: From the Imagination of Tanya Huff|last=Switzer|first=David M.|last2=Schellenberg|first2=James|date=19 August 1998|publisher=Challengingdestiny.com|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਈ $10 ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ। ਹਫ 1975 ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇਵਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਸੋਈਏ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, 1979 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ। 1982 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਉਂਟਾਰੀਓ|ਓਨਟਾਰੀਓ]] ਵਿੱਚ ਰਾਇਰਸਨ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਤੋਂ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਅਪਲਾਈਡ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ; ਉਹ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਲੇਖਕ ਰੌਬਰਟ ਜੇ. ਸੌਅਰ ਵਰਗੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਟੀ.ਵੀ. ਸਟੂਡੀਓ ਲੈਬ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਨਾਮੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ। 

1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੇਮ ਸਟੋਰ ਮਿਸਟਰ ਗੇਮਵੇਅਜ਼ ਆਰਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1984 ਤੋਂ 1992 ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ, ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜੀਵਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸਟੋਰ, ਬੱਕਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Contemporary Authors, New Revision Series|last=Hanover|first=Terri|last2=T. S. Huff|date=1 January 2005|publisher=Gale via [[Highbeam Research]]|chapter=Huff, Tanya (Sue) 1957–|chapter-url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160108074257/https://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-date=8 January 2016}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਨੌਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਿਕਰੀ 1985 ਵਿੱਚ ''ਅਮੇਜ਼ਿੰਗ ਸਟੋਰੀਜ਼'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਜਾਰਜ ਸਾਇਥਰਸ ਨੂੰ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ &quot;ਥਰਡ ਟਾਈਮ ਲੱਕੀ&quot; ਖਰੀਦੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;tart&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਹ 'ਬੰਚ ਆਫ ਸੇਵਨ' ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। 1992 ਵਿੱਚ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ 13 ਸਾਲ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਚਾਰ ਵੱਡੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਓਨਟਾਰੀਓ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ, ਸਾਥੀ ਕਲਪਨਾ ਲੇਖਕ ਫਿਓਨਾ ਪੈਟਨ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;[http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff Keith, Christie. &quot;Behind the Scenes of ''Blood Ties''&quot; 7 March 2007 afterellen.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090211112757/http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff|date=11 February 2009}}&lt;/ref&gt;

ਹਫ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਉਪ-ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਚਾਰਲਸ ਡੀ ਲਿੰਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਟੋਰਾਂਟੋ, ਕਿੰਗਸਟਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਕਸਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ, &quot;ਉਸਨੇ ਡਰਾਉਣੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਲਪਨਾ ਤੱਕ, ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਤੇ ਸਪੇਸ ਓਪੇਰਾ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|title=Additional Author Guest|last=Gaylaxicon 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716082105/http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|archive-date=16 July 2011|access-date=22 March 2011}}&lt;/ref&gt;

ਉਹ 2009 ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ''ਪ੍ਰਿਟੀ ਬਲਡੀ: ਦ ਵੂਮਨ ਆਫ ਹੌਰਰ'' ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।

== ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ==

== ਅਨੁਕੂਲਤਾਵਾਂ ==
ਸੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਹਫ ਦੇ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਲਾਈਫਟਾਈਮ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਚਮ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਕੈਲੀਡੋਸਕੋਪ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ (ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸੀਜ਼ਨ ਹੋਣਾ ਸੀ)।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.spoilertv.com/2011/02/blood-ties-plans-for-season-2-and.html|title=Blood Ties – Plans for season 2 and beyond for the cancelled series|last=Tariq|date=5 February 2011|website=SpoilerTV|access-date=12 September 2017}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* [https://web.archive.org/web/20130422232028/http://andpuff.livejournal.com/ ਲਾਈਵ ਜਰਨਲ 'ਤੇ ਤਾਨਿਆ ਹਫ]
* {{Isfdb name|name=Tanya Huff}}  &lt;/img&gt;
* SciFan 'ਤੇ [https://web.archive.org/web/19990824232550/http://scifan.com/writers/hh/HuffTanya.asp ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ]
* [https://web.archive.org/web/20070418013505/http://firefox.org/news/articles/258/1/Interview-with-Tanya-Huff/Page1.html ਤਾਨਿਆ ਹਫ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ]
* ਮਾਈਕਲ ਏ. ਵੈਂਟਰੇਲਾ ਨਾਲ [http://michaelaventrella.wordpress.com/2010/04/26/interview-with-tanya-huff ਇੰਟਰਵਿਊ], ਅਪ੍ਰੈਲ 2010
* [http://books.ofearna.us/huff.html ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀਕਲ ਫੈਨ ਸਾਈਟ]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]]</text>
      <sha1>23wpwu2c7rjf6rhegm6bcg5p65rksn1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610356</id>
      <parentid>610355</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T07:58:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10012" xml:space="preserve">{{Infobox writer &lt;!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --&gt;
 | name        = Tanya Huff
 | image       = Tanya Huff at OVFF 2005.jpg
 | imagesize   = 225px
 | caption     = Tanya Huff at [[Ohio Valley Filk Fest]] 2005
 | pseudonym   = 
 | birth_date  = {{birth year and age|1957}}
 | birth_place = [[Halifax, Nova Scotia]]
 | death_date  = 
 | death_place = 
 | occupation  = Novelist
 | nationality = Canadian
 | period      = 
 | genre       = Fantasy, science fiction
 | subject     = 
 | spouse      = [[Fiona Patton]]
 | movement    = 
 | website     = 
}}

'''ਤਾਨੀਆ ਸੂ ਹਫ਼''' (ਜਨਮ 1957) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਕਲਪਨਾ ਅਧਾਰਿਤ ਲੜੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਲੜੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉਸਦੀ ''ਬਲੱਡ ਬੁੱਕਸ'' ਦੀ ਲੜੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਸੂਸ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਨਾਮ ਨਾਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਜੀਵਨੀ ==
[[ਹੈਲੀਫ਼ੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ਾ|ਹੈਲੀਫੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ੀਆ]] ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਹਫ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਿੰਗਸਟਨ, ਓਨਟਾਰੀਓ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਕਰੀ ''ਦ ਪਿਕਟਨ ਗਜ਼ਟ'' ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;tart&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDani_Fletcher&quot;&gt;Dani Fletcher. [http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml &quot;Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)&quot;]. Sequential Tart&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;30 November&lt;/span&gt; 2012&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.challengingdestiny.com/interviews/huff.htm|title=Wizards, Vampires &amp; a Cat: From the Imagination of Tanya Huff|last=Switzer|first=David M.|last2=Schellenberg|first2=James|date=19 August 1998|publisher=Challengingdestiny.com|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਈ $10 ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ। ਹਫ 1975 ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇਵਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਸੋਈਏ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, 1979 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ। 1982 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਉਂਟਾਰੀਓ|ਓਨਟਾਰੀਓ]] ਵਿੱਚ ਰਾਇਰਸਨ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਤੋਂ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਅਪਲਾਈਡ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ; ਉਹ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਲੇਖਕ ਰੌਬਰਟ ਜੇ. ਸੌਅਰ ਵਰਗੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਟੀ.ਵੀ. ਸਟੂਡੀਓ ਲੈਬ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਨਾਮੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ। 

1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੇਮ ਸਟੋਰ ਮਿਸਟਰ ਗੇਮਵੇਅਜ਼ ਆਰਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1984 ਤੋਂ 1992 ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ, ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜੀਵਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸਟੋਰ, ਬੱਕਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Contemporary Authors, New Revision Series|last=Hanover|first=Terri|last2=T. S. Huff|date=1 January 2005|publisher=Gale via [[Highbeam Research]]|chapter=Huff, Tanya (Sue) 1957–|chapter-url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160108074257/https://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-date=8 January 2016}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਨੌਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਿਕਰੀ 1985 ਵਿੱਚ ''ਅਮੇਜ਼ਿੰਗ ਸਟੋਰੀਜ਼'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਜਾਰਜ ਸਾਇਥਰਸ ਨੂੰ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ &quot;ਥਰਡ ਟਾਈਮ ਲੱਕੀ&quot; ਖਰੀਦੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;tart&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਹ 'ਬੰਚ ਆਫ ਸੇਵਨ' ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। 1992 ਵਿੱਚ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ 13 ਸਾਲ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਚਾਰ ਵੱਡੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਓਨਟਾਰੀਓ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ, ਸਾਥੀ ਕਲਪਨਾ ਲੇਖਕ ਫਿਓਨਾ ਪੈਟਨ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;[http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff Keith, Christie. &quot;Behind the Scenes of ''Blood Ties''&quot; 7 March 2007 afterellen.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090211112757/http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff|date=11 February 2009}}&lt;/ref&gt;

ਹਫ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਉਪ-ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਚਾਰਲਸ ਡੀ ਲਿੰਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਟੋਰਾਂਟੋ, ਕਿੰਗਸਟਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਕਸਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ, &quot;ਉਸਨੇ ਡਰਾਉਣੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਲਪਨਾ ਤੱਕ, ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਤੇ ਸਪੇਸ ਓਪੇਰਾ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|title=Additional Author Guest|last=Gaylaxicon 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716082105/http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|archive-date=16 July 2011|access-date=22 March 2011}}&lt;/ref&gt;

ਉਹ 2009 ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ''ਪ੍ਰਿਟੀ ਬਲਡੀ: ਦ ਵੂਮਨ ਆਫ ਹੌਰਰ'' ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।

== ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ==

== ਅਨੁਕੂਲਤਾਵਾਂ ==
ਸੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਹਫ ਦੇ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਲਾਈਫਟਾਈਮ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਚਮ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਕੈਲੀਡੋਸਕੋਪ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ (ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸੀਜ਼ਨ ਹੋਣਾ ਸੀ)।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.spoilertv.com/2011/02/blood-ties-plans-for-season-2-and.html|title=Blood Ties – Plans for season 2 and beyond for the cancelled series|last=Tariq|date=5 February 2011|website=SpoilerTV|access-date=12 September 2017}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* [https://web.archive.org/web/20130422232028/http://andpuff.livejournal.com/ ਲਾਈਵ ਜਰਨਲ 'ਤੇ ਤਾਨਿਆ ਹਫ]
* {{Isfdb name|name=Tanya Huff}}  &lt;/img&gt;
* SciFan 'ਤੇ [https://web.archive.org/web/19990824232550/http://scifan.com/writers/hh/HuffTanya.asp ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ]
* [https://web.archive.org/web/20070418013505/http://firefox.org/news/articles/258/1/Interview-with-Tanya-Huff/Page1.html ਤਾਨਿਆ ਹਫ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ]
* ਮਾਈਕਲ ਏ. ਵੈਂਟਰੇਲਾ ਨਾਲ [http://michaelaventrella.wordpress.com/2010/04/26/interview-with-tanya-huff ਇੰਟਰਵਿਊ], ਅਪ੍ਰੈਲ 2010
* [http://books.ofearna.us/huff.html ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀਕਲ ਫੈਨ ਸਾਈਟ]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]]</text>
      <sha1>qw691nmr77yb62wtg0iadmr09737h5k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610357</id>
      <parentid>610356</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T07:58:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10000" xml:space="preserve">{{Infobox writer &lt;!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --&gt;
 | name        = Tanya Huff
 | image       = Tanya Huff at OVFF 2005.jpg
 | imagesize   = 225px
 | caption     = Tanya Huff at [[Ohio Valley Filk Fest]] 2005
 | pseudonym   = 
 | birth_date  = {{birth year and age|1957}}
 | birth_place = [[Halifax, Nova Scotia]]
 | death_date  = 
 | death_place = 
 | occupation  = Novelist
 | nationality = Canadian
 | period      = 
 | genre       = Fantasy, science fiction
 | subject     = 
 | spouse      = [[Fiona Patton]]
 | movement    = 
 | website     = 
}}

'''ਤਾਨੀਆ ਸੂ ਹਫ਼''' (ਜਨਮ 1957) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਕਲਪਨਾ ਅਧਾਰਿਤ ਲੜੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਲੜੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉਸਦੀ ''ਬਲੱਡ ਬੁੱਕਸ'' ਦੀ ਲੜੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਸੂਸ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਨਾਮ ਨਾਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਜੀਵਨੀ ==
[[ਹੈਲੀਫ਼ੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ਾ|ਹੈਲੀਫੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ੀਆ]] ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਹਫ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਿੰਗਸਟਨ, ਓਨਟਾਰੀਓ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਕਰੀ ''ਦ ਪਿਕਟਨ ਗਜ਼ਟ'' ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDani_Fletcher&quot;&gt;Dani Fletcher. [http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml &quot;Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)&quot;]. Sequential Tart&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;30 November&lt;/span&gt; 2012&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.challengingdestiny.com/interviews/huff.htm|title=Wizards, Vampires &amp; a Cat: From the Imagination of Tanya Huff|last=Switzer|first=David M.|last2=Schellenberg|first2=James|date=19 August 1998|publisher=Challengingdestiny.com|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਈ $10 ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ। ਹਫ 1975 ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇਵਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਸੋਈਏ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, 1979 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ। 1982 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਉਂਟਾਰੀਓ|ਓਨਟਾਰੀਓ]] ਵਿੱਚ ਰਾਇਰਸਨ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਤੋਂ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਅਪਲਾਈਡ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ; ਉਹ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਲੇਖਕ ਰੌਬਰਟ ਜੇ. ਸੌਅਰ ਵਰਗੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਟੀ.ਵੀ. ਸਟੂਡੀਓ ਲੈਬ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਨਾਮੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ। 

1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੇਮ ਸਟੋਰ ਮਿਸਟਰ ਗੇਮਵੇਅਜ਼ ਆਰਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1984 ਤੋਂ 1992 ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ, ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜੀਵਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸਟੋਰ, ਬੱਕਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Contemporary Authors, New Revision Series|last=Hanover|first=Terri|last2=T. S. Huff|date=1 January 2005|publisher=Gale via [[Highbeam Research]]|chapter=Huff, Tanya (Sue) 1957–|chapter-url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160108074257/https://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-date=8 January 2016}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਨੌਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਿਕਰੀ 1985 ਵਿੱਚ ''ਅਮੇਜ਼ਿੰਗ ਸਟੋਰੀਜ਼'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਜਾਰਜ ਸਾਇਥਰਸ ਨੂੰ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ &quot;ਥਰਡ ਟਾਈਮ ਲੱਕੀ&quot; ਖਰੀਦੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;tart&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਹ 'ਬੰਚ ਆਫ ਸੇਵਨ' ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। 1992 ਵਿੱਚ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ 13 ਸਾਲ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਚਾਰ ਵੱਡੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਓਨਟਾਰੀਓ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ, ਸਾਥੀ ਕਲਪਨਾ ਲੇਖਕ ਫਿਓਨਾ ਪੈਟਨ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;[http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff Keith, Christie. &quot;Behind the Scenes of ''Blood Ties''&quot; 7 March 2007 afterellen.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090211112757/http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff|date=11 February 2009}}&lt;/ref&gt;

ਹਫ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਉਪ-ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਚਾਰਲਸ ਡੀ ਲਿੰਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਟੋਰਾਂਟੋ, ਕਿੰਗਸਟਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਕਸਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ, &quot;ਉਸਨੇ ਡਰਾਉਣੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਲਪਨਾ ਤੱਕ, ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਤੇ ਸਪੇਸ ਓਪੇਰਾ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|title=Additional Author Guest|last=Gaylaxicon 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716082105/http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|archive-date=16 July 2011|access-date=22 March 2011}}&lt;/ref&gt;

ਉਹ 2009 ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ''ਪ੍ਰਿਟੀ ਬਲਡੀ: ਦ ਵੂਮਨ ਆਫ ਹੌਰਰ'' ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।

== ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ==

== ਅਨੁਕੂਲਤਾਵਾਂ ==
ਸੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਹਫ ਦੇ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਲਾਈਫਟਾਈਮ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਚਮ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਕੈਲੀਡੋਸਕੋਪ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ (ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸੀਜ਼ਨ ਹੋਣਾ ਸੀ)।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.spoilertv.com/2011/02/blood-ties-plans-for-season-2-and.html|title=Blood Ties – Plans for season 2 and beyond for the cancelled series|last=Tariq|date=5 February 2011|website=SpoilerTV|access-date=12 September 2017}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* [https://web.archive.org/web/20130422232028/http://andpuff.livejournal.com/ ਲਾਈਵ ਜਰਨਲ 'ਤੇ ਤਾਨਿਆ ਹਫ]
* {{Isfdb name|name=Tanya Huff}}  &lt;/img&gt;
* SciFan 'ਤੇ [https://web.archive.org/web/19990824232550/http://scifan.com/writers/hh/HuffTanya.asp ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ]
* [https://web.archive.org/web/20070418013505/http://firefox.org/news/articles/258/1/Interview-with-Tanya-Huff/Page1.html ਤਾਨਿਆ ਹਫ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ]
* ਮਾਈਕਲ ਏ. ਵੈਂਟਰੇਲਾ ਨਾਲ [http://michaelaventrella.wordpress.com/2010/04/26/interview-with-tanya-huff ਇੰਟਰਵਿਊ], ਅਪ੍ਰੈਲ 2010
* [http://books.ofearna.us/huff.html ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀਕਲ ਫੈਨ ਸਾਈਟ]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]]</text>
      <sha1>5002rfo7aspizia9shml7ybqvwvx7rj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610365</id>
      <parentid>610357</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:43:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10207" xml:space="preserve">{{Infobox writer &lt;!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --&gt;
 | name        = ਤਾਨੀਆ ਹਫ਼
 | image       = Tanya Huff at OVFF 2005.jpg
 | imagesize   = 225px
 | caption     = ਓਹੀਓ ਵੈਲੀ ਫਿਲਕ ਫੇਸਟ ਦੌਰਾਨ 2005
 | pseudonym   = 
 | birth_date  = {{birth year and age|1957}}
 | birth_place = [[ਹੈਲੀਫ਼ੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ਾ|ਹੈਲੀਫੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ੀਆ]]
 | death_date  = 
 | death_place = 
 | occupation  = ਨਾਵਲਕਾਰ
 | nationality = ਕੈਨੇਡੀਅਨ
 | period      = 
 | genre       = ਕਲਪਨਿਕ, ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ
 | subject     = 
 | spouse      = ਫਿਓਨਾ ਪਾਟੋਨ
 | movement    = 
 | website     = 
}}

'''ਤਾਨੀਆ ਸੂ ਹਫ਼''' (ਜਨਮ 1957) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ [[ਲੇਖਕ]] ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਕਲਪਨਾ ਅਧਾਰਿਤ ਲੜੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਲੜੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉਸਦੀ ''ਬਲੱਡ ਬੁੱਕਸ'' ਦੀ ਲੜੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਸੂਸ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਨਾਮ ਨਾਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਜੀਵਨੀ ==
[[ਹੈਲੀਫ਼ੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ਾ|ਹੈਲੀਫੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ੀਆ]] ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਹਫ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਿੰਗਸਟਨ, ਓਨਟਾਰੀਓ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਕਰੀ ''ਦ ਪਿਕਟਨ ਗਜ਼ਟ'' ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDani_Fletcher&quot;&gt;Dani Fletcher. [http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml &quot;Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)&quot;]. Sequential Tart&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;30 November&lt;/span&gt; 2012&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.challengingdestiny.com/interviews/huff.htm|title=Wizards, Vampires &amp; a Cat: From the Imagination of Tanya Huff|last=Switzer|first=David M.|last2=Schellenberg|first2=James|date=19 August 1998|publisher=Challengingdestiny.com|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਈ $10 ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ। ਹਫ 1975 ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇਵਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਸੋਈਏ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, 1979 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ। 1982 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਉਂਟਾਰੀਓ|ਓਨਟਾਰੀਓ]] ਵਿੱਚ ਰਾਇਰਸਨ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਤੋਂ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਅਪਲਾਈਡ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ; ਉਹ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਲੇਖਕ ਰੌਬਰਟ ਜੇ. ਸੌਅਰ ਵਰਗੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਟੀ.ਵੀ. ਸਟੂਡੀਓ ਲੈਬ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਨਾਮੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ। 

1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੇਮ ਸਟੋਰ ਮਿਸਟਰ ਗੇਮਵੇਅਜ਼ ਆਰਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1984 ਤੋਂ 1992 ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ, ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜੀਵਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸਟੋਰ, ਬੱਕਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Contemporary Authors, New Revision Series|last=Hanover|first=Terri|last2=T. S. Huff|date=1 January 2005|publisher=Gale via [[Highbeam Research]]|chapter=Huff, Tanya (Sue) 1957–|chapter-url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160108074257/https://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-date=8 January 2016}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਨੌਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਿਕਰੀ 1985 ਵਿੱਚ ''ਅਮੇਜ਼ਿੰਗ ਸਟੋਰੀਜ਼'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਜਾਰਜ ਸਾਇਥਰਸ ਨੂੰ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ &quot;ਥਰਡ ਟਾਈਮ ਲੱਕੀ&quot; ਖਰੀਦੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;tart&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਹ 'ਬੰਚ ਆਫ ਸੇਵਨ' ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। 1992 ਵਿੱਚ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ 13 ਸਾਲ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਚਾਰ ਵੱਡੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਓਨਟਾਰੀਓ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ, ਸਾਥੀ ਕਲਪਨਾ ਲੇਖਕ ਫਿਓਨਾ ਪੈਟਨ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;[http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff Keith, Christie. &quot;Behind the Scenes of ''Blood Ties''&quot; 7 March 2007 afterellen.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090211112757/http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff|date=11 February 2009}}&lt;/ref&gt;

ਹਫ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਉਪ-ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਚਾਰਲਸ ਡੀ ਲਿੰਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਟੋਰਾਂਟੋ, ਕਿੰਗਸਟਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਕਸਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ, &quot;ਉਸਨੇ ਡਰਾਉਣੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਲਪਨਾ ਤੱਕ, ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਤੇ ਸਪੇਸ ਓਪੇਰਾ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|title=Additional Author Guest|last=Gaylaxicon 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716082105/http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|archive-date=16 July 2011|access-date=22 March 2011}}&lt;/ref&gt;

ਉਹ 2009 ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ''ਪ੍ਰਿਟੀ ਬਲਡੀ: ਦ ਵੂਮਨ ਆਫ ਹੌਰਰ'' ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।

== ਪੁਸਤਕ-ਸੂਚੀ==

== ਅਨੁਕੂਲਤਾਵਾਂ ==
ਸੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਹਫ ਦੇ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਲਾਈਫਟਾਈਮ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਚਮ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਕੈਲੀਡੋਸਕੋਪ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ (ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸੀਜ਼ਨ ਹੋਣਾ ਸੀ)।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.spoilertv.com/2011/02/blood-ties-plans-for-season-2-and.html|title=Blood Ties – Plans for season 2 and beyond for the cancelled series|last=Tariq|date=5 February 2011|website=SpoilerTV|access-date=12 September 2017}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* [https://web.archive.org/web/20130422232028/http://andpuff.livejournal.com/ ਲਾਈਵ ਜਰਨਲ 'ਤੇ ਤਾਨਿਆ ਹਫ]
* {{Isfdb name|name=Tanya Huff}}  &lt;/img&gt;
* SciFan 'ਤੇ [https://web.archive.org/web/19990824232550/http://scifan.com/writers/hh/HuffTanya.asp ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ]
* [https://web.archive.org/web/20070418013505/http://firefox.org/news/articles/258/1/Interview-with-Tanya-Huff/Page1.html ਤਾਨਿਆ ਹਫ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ]
* ਮਾਈਕਲ ਏ. ਵੈਂਟਰੇਲਾ ਨਾਲ [http://michaelaventrella.wordpress.com/2010/04/26/interview-with-tanya-huff ਇੰਟਰਵਿਊ], ਅਪ੍ਰੈਲ 2010
* [http://books.ofearna.us/huff.html ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀਕਲ ਫੈਨ ਸਾਈਟ]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]]</text>
      <sha1>bseb5nvtxm6480255pp8s9roh1wtfod</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>610366</id>
      <parentid>610365</parentid>
      <timestamp>2022-08-04T11:45:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9867" xml:space="preserve">{{Infobox writer &lt;!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --&gt;
 | name        = ਤਾਨੀਆ ਹਫ਼
 | image       = Tanya Huff at OVFF 2005.jpg
 | imagesize   = 225px
 | caption     = ਓਹੀਓ ਵੈਲੀ ਫਿਲਕ ਫੇਸਟ ਦੌਰਾਨ 2005
 | pseudonym   = 
 | birth_date  = {{birth year and age|1957}}
 | birth_place = [[ਹੈਲੀਫ਼ੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ਾ|ਹੈਲੀਫੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ੀਆ]]
 | death_date  = 
 | death_place = 
 | occupation  = ਨਾਵਲਕਾਰ
 | nationality = ਕੈਨੇਡੀਅਨ
 | period      = 
 | genre       = ਕਲਪਨਿਕ, ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ
 | subject     = 
 | spouse      = ਫਿਓਨਾ ਪਾਟੋਨ
 | movement    = 
 | website     = 
}}

'''ਤਾਨੀਆ ਸੂ ਹਫ਼''' (ਜਨਮ 1957) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ [[ਲੇਖਕ]] ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਕਲਪਨਾ ਅਧਾਰਿਤ ਲੜੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਲੜੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉਸਦੀ ''ਬਲੱਡ ਬੁੱਕਸ'' ਦੀ ਲੜੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਸੂਸ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਨਾਮ ਨਾਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਜੀਵਨੀ ==
[[ਹੈਲੀਫ਼ੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ਾ|ਹੈਲੀਫੈਕਸ, ਨੋਵਾ ਸਕੋਸ਼ੀਆ]] ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਹਫ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਿੰਗਸਟਨ, ਓਨਟਾਰੀਓ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਕਰੀ ''ਦ ਪਿਕਟਨ ਗਜ਼ਟ'' ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.challengingdestiny.com/interviews/huff.htm|title=Wizards, Vampires &amp; a Cat: From the Imagination of Tanya Huff|last=Switzer|first=David M.|last2=Schellenberg|first2=James|date=19 August 1998|publisher=Challengingdestiny.com|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਈ $10 ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ। ਹਫ 1975 ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇਵਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਸੋਈਏ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, 1979 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ। 1982 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਉਂਟਾਰੀਓ|ਓਨਟਾਰੀਓ]] ਵਿੱਚ ਰਾਇਰਸਨ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਤੋਂ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਅਪਲਾਈਡ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ; ਉਹ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਲੇਖਕ ਰੌਬਰਟ ਜੇ. ਸੌਅਰ ਵਰਗੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਟੀ.ਵੀ. ਸਟੂਡੀਓ ਲੈਬ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਨਾਮੀ ਵਿਗਿਆਨ-ਕਥਾ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ। 

1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੇਮ ਸਟੋਰ ਮਿਸਟਰ ਗੇਮਵੇਅਜ਼ ਆਰਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1984 ਤੋਂ 1992 ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ, ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜੀਵਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸਟੋਰ, ਬੱਕਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Contemporary Authors, New Revision Series|last=Hanover|first=Terri|last2=T. S. Huff|date=1 January 2005|publisher=Gale via [[Highbeam Research]]|chapter=Huff, Tanya (Sue) 1957–|chapter-url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160108074257/https://www.highbeam.com/doc/1G2-3417200085.html|archive-date=8 January 2016}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਨੌਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਿਕਰੀ 1985 ਵਿੱਚ ''ਅਮੇਜ਼ਿੰਗ ਸਟੋਰੀਜ਼'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਜਾਰਜ ਸਾਇਥਰਸ ਨੂੰ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ &quot;ਥਰਡ ਟਾਈਮ ਲੱਕੀ&quot; ਖਰੀਦੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;tart&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sequentialtart.com/archive/jan01/huff.shtml|title=Tanya Huff – Blood and Valor (vol IV/iss 1/January 2001)|last=Dani Fletcher|publisher=Sequential Tart|access-date=2012-11-30}}&lt;/ref&gt; ਉਹ 'ਬੰਚ ਆਫ ਸੇਵਨ' ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। 1992 ਵਿੱਚ ਡਾਊਨਟਾਊਨ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ 13 ਸਾਲ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਚਾਰ ਵੱਡੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਓਨਟਾਰੀਓ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ, ਸਾਥੀ ਕਲਪਨਾ ਲੇਖਕ ਫਿਓਨਾ ਪੈਟਨ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;[http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff Keith, Christie. &quot;Behind the Scenes of ''Blood Ties''&quot; 7 March 2007 afterellen.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090211112757/http://www.afterellen.com/people/2007/3/tanyahuff|date=11 February 2009}}&lt;/ref&gt;

ਹਫ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਉਪ-ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਚਾਰਲਸ ਡੀ ਲਿੰਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਟੋਰਾਂਟੋ, ਕਿੰਗਸਟਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਕਸਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ, &quot;ਉਸਨੇ ਡਰਾਉਣੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਲਪਨਾ ਤੱਕ, ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਤੇ ਸਪੇਸ ਓਪੇਰਾ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|title=Additional Author Guest|last=Gaylaxicon 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716082105/http://gaylaxicon.gaylacticnetwork.org/2006/Guests.php|archive-date=16 July 2011|access-date=22 March 2011}}&lt;/ref&gt;

ਉਹ 2009 ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ''ਪ੍ਰਿਟੀ ਬਲਡੀ: ਦ ਵੂਮਨ ਆਫ ਹੌਰਰ'' ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।

== ਪੁਸਤਕ-ਸੂਚੀ==

== ਰੂਪਾਂਤਰਣ ==
ਸੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ''ਬਲੱਡ ਟਾਈਜ਼'' ਹਫ ਦੇ ਵਿੱਕੀ ਨੈਲਸਨ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਲਾਈਫਟਾਈਮ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਚਮ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਕੈਲੀਡੋਸਕੋਪ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ (ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸੀਜ਼ਨ ਹੋਣਾ ਸੀ)।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.spoilertv.com/2011/02/blood-ties-plans-for-season-2-and.html|title=Blood Ties – Plans for season 2 and beyond for the cancelled series|last=Tariq|date=5 February 2011|website=SpoilerTV|access-date=12 September 2017}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* [https://web.archive.org/web/20130422232028/http://andpuff.livejournal.com/ ਲਾਈਵ ਜਰਨਲ 'ਤੇ ਤਾਨਿਆ ਹਫ]
* {{Isfdb name|name=Tanya Huff}}  &lt;/img&gt;
* SciFan 'ਤੇ [https://web.archive.org/web/19990824232550/http://scifan.com/writers/hh/HuffTanya.asp ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ]
* [https://web.archive.org/web/20070418013505/http://firefox.org/news/articles/258/1/Interview-with-Tanya-Huff/Page1.html ਤਾਨਿਆ ਹਫ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ]
* ਮਾਈਕਲ ਏ. ਵੈਂਟਰੇਲਾ ਨਾਲ [http://michaelaventrella.wordpress.com/2010/04/26/interview-with-tanya-huff ਇੰਟਰਵਿਊ], ਅਪ੍ਰੈਲ 2010
* [http://books.ofearna.us/huff.html ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀਕਲ ਫੈਨ ਸਾਈਟ]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]]</text>
      <sha1>mhizhul41fagn4a26fd6cfl7g7aute0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:BreadOmelette</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143815</id>
    <revision>
      <id>610359</id>
      <timestamp>2022-08-04T08:51:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=BreadOmelette}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:51, 4 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>qrxk667gae8ih2c6gujn3qe6i4a6cqs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gaardemouk</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143816</id>
    <revision>
      <id>610367</id>
      <timestamp>2022-08-04T11:46:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Gaardemouk}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:46, 4 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>8fb1vq1fy0vyab2m3a4f45cpolf13mx</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>