Вікіпедія ruewiki https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Медіа Шпеціална Діскузія Хоснователь Діскузія з хоснователём Вікіпедія Діскузія ку Вікіпедії Файл Діскузія ку файлу MediaWiki Діскузія ку MediaWiki Шаблона Діскузія ку шаблонї Поміч Діскузія ку помочі Катеґорія Діскузія ку катеґорії TimedText TimedText talk Модуль Обговорення модуля Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета 0 898 131589 119538 2022-08-06T17:53:58Z Igor Kercsa 5504 одказ wikitext text/x-wiki [[Файл:Neil Armstrong pose.jpg|thumb|right|Ніл Армстронґ]] '''Ніл Армстронґ''' (* [[5. авґуста]] [[1930]] [[Вапаконет]], [[Огайо|Огаё]] - † [[25. авґуста]] [[2012]] [[Вашінґтон (місто)|Вашінґтон]]) є колишнїй [[США|америцькый]] [[пілот]] і [[астронавт]]. Є першым [[чоловік]]ом котрый став на поверьхню [[Місяць (сателіт)|Місяця]]. {{Біоґрафічный стыржень}} {{lifetime|1930 | 2012|Армстронґ, Ніл}} {{Commons}} [[Катеґорія:Козмонавты]] ae3nkzr6i6lybjx3m6jwnjn5rpbu6ek 0 1125 131588 113220 2022-08-06T17:52:11Z Igor Kercsa 5504 одказ wikitext text/x-wiki [[Файл:Thomas Edison.jpg|thumb|Томас Едісон, [[1915]]]] [[File:A day with Thomas A. Edison.webm|thumb|thumbtime=1|upright=1.1|''A Day with Thomas Edison'' (1922)]] '''Томас Алва Едісон''' ([[11. фебруар]]а [[1847]] [[Штаты США|штат]] [[Огайо|Огаё]], [[США]] – [[18. октобра]] [[1931]] [[Ню Джерзи|Ню Джерзі]]) быв америцькый [[вынаходник]], цїлосвітово єден з найпродуктівнїшых а найвызначнїшых. {{Стыржень}} {{Lifetime|1847|1931|Едисон, Томас Алва}} [[Катеґорія:Вынаходници]] p5vg46g3066mn7m7ykmlxjixlfi3a8g 0 8714 131587 122448 2022-08-06T17:48:27Z Igor Kercsa 5504 одказ wikitext text/x-wiki {{Інфобокс країна (підк) |native_name=Republika Slovenija |conventional_long_name=Република Словенія |image_flag=Flag of Slovenia.svg |image_coat=Coat of arms of Slovenia.svg |image_map=EU-Slovenia.svg |national_motto= |national_anthem=''[[Zdravljica]]'' <small>(сема строфа)</small> |official_languages=[[Словенськый язык|словенськый]], [[Мадярськый язык|мадярськый]]*, [[Таліянськый язык|таліянськый]]* |capital=[[Любляна]] |largest_city=capital |demonym = [[словенці]] |latd=46 |latm=03 |latNS=N |longd=14 |longm=30 |longEW=E |government_type=парламентська [[Републіка|република]] |leader_title1=президент |leader_name1=[[Борут Пахор]] |leader_title2 = премєр-міністер |leader_name2 = [[Янез Янша]] |area_rank=153. |area_magnitude=1_E12 |area_km2=20271 |percent_water=0,7 |population_estimate = 2 094 060 |population_estimate_year = октовбер 2019 |population_estimate_rank = 142. |population_census = 1 964 036 |population_census_year = 2002 |population_density_km2 = 103 |population_density_rank = 80. |GDP_PPP_year = 2018 |GDP_PPP = 75,967 міліарда [[Америцькый долар|доларув США]] |GDP_PPP_per_capita=$36 741 |HDI_year = 2018 |HDI = 0,902 |HDI_category=<span style="color:#090;">дуже высокый</span> |currency=[[Евро]] |currency_code=EUR |utc_offset=+1 |utc_offset_DST=+2 |drives_on= |cctld=[[.si]] |calling_code=+386 |footnotes=* В мадярськых вадь таліянськых общинах. }} '''Словенія''' (''Slovenija'' [[МФА|[slɔˈʋèːnija]]]), офіціално '''Република Словенія''' (''Republika Slovenija'', накурто ''RS'') — [[країна]] в южнуй части [[Середня Европа|Середньої Европы]]. Граничит з [[Італія|Італійов]] на западі, на сівері з [[Австрія|Австрійов]], на сіверо-востоці з [[Мадярщина|Мадярщинов]], а на востоці та юзі з [[Хорватія|Хорватійов]]. Из площов 20 271 км² ся рахує єднов из май малых держав Европы. Столиця и такой майбулшый варош є [[Любляна]]. Словенія має 2,094 млн жителюв. 83% сут [[словенці]] по народности, пак значущі меншины сут [[мадяры]], [[таліяне]], [[ромы]] тай родакы з другых републик [[Югославія|бывшої Югославії]]. У подаєдных общинах [[мадярськый язык|мадярськый]] и [[таліянськый язык]]ы мают офіціалный статус паралелно из цілодержавным [[словенськый язык|словенськым]]. Словенія перша зпомежи републик Югославії уголосила независимусть в юнію 1991 года. В 2004 годі ся причленила до [[ЕУ|Европейського союзу]] и [[НАТО]]. В 2007 годі ся причленила ай до [[Еврозона|Еврозоны]], приявши общу валуту [[евро]]. == Історія == === Правік === [[Файл:Flûte paléolithique (musée national de Slovénie, Ljubljana) (9420310527).jpg|thumb|left|120px|Кустка [[печерный медвідь|печерного медвідя]] з [[Дівє Бабе]], ачей правічна фловта]] Територія теперішньої Словенії была заселена з [[правік]]у. Майстарші признакы людського поселеня ся датуют часом дас сперед 250 тыс. годами. В карстовуй печері [[Дівє Бабе]] ся найшла продіркавлена кустка [[печерный медвідь|печерного медвідя]], котра має датованя дас 42-44 тыс. годув назад; тота кустка ся тримле за [[Фловта з Дівє Бабе|правічну фловту]] и годна быти майстаршым у світі найденым музикалным інструментом. На [[люблянська млака|люблянськуй млаці]] в 2002 годі найшли [[Правічні алпійські жилища на сулаках|остаткы жилищ на сулаках]] віком булш ги 4,5 тыс. годув (теперь ото [[Світова дїдовизна ЮНЕСКО|обєкт світової дідузнины ЮНЕСКО]]), а вєдно з ними майстароє в світі деревляноє колесо. В часі межи [[бронзова доба|бронзовов]] и [[желїзна доба|желізнов добов]] в Словенії были поширені [[културы погребовых урн]] и [[галштатска култура]]. === Старовік (антика) === В [[Старовікый Рим|римську добу]] днешня Словенія была поділена межи провінціями [[Італія (провінція)|Італія]], [[Паннонія]] тай [[Норікум]]. Словенські землі лежали на торговому пути з Італії в Паннонію тай мали оборонноє значеня. Туй были римські поселеня [[Емона]] (теперь [[Любляна]]), Пойтовіо ([[Птуй]]) тай Келея ([[Цельє]]). [[Славяне|Словянські]] племена перейшли в Алпы в VI. стогудю по тому, як удты пушло ґерманськоє племня [[ланґобарды|ланґобардув]]. Приблизно в 620-х годах алпійські словяне были частьов [[Самова держава|Самової державы]]. По Самовуй смерти в 650-х годах словяне теперішньої [[Карінтія|Карінтії]] сформовали независимоє княжество [[Карантанія|Карантанію]]. [[Файл:Klagenfurt Landhaus Großer Wappensaal Fürstenstein 19072006 6295.jpg|thumb|left|190px|[[Прінцув камінь]], символ [[Карантанія|Карантанського княжества]]]] === Середньовік === Карантанці перші змежи словян прияли [[хрістіанство|християнство]] в VII. стогудю. У тот само період ся Карантанія стає вазалом [[Баварія|Баварії]], а май пак вєдно з Баварійов частьов [[Імперія Каролінґув|імперії Каролінґув]]. У наслідну добу алпійські словяне помалы страчают свою автономію, котру в процесі політичної и културної ґерманізації замінят [[Франкы|франкська]] [[феодалізм|феодална система]]. До XIV. стогудя булша часть теперішньої Словенії пудпала пуд владу [[Габсбурґы|Габсбурґської династії]]. Майуплывна містна династія, [[ґровфы Цельські]], уфайтовала ся в 1456 годі. Конець середньовіка ся зазначив [[Османсько-габсбурґські войны|турецьков навалов]]. Недовольнусть феодалнов защитов против туркув и новыми податями привели ид великым селянськым восстаням у 1515 г. и 1572-3 гг. (вєдно з хорватами). === Ранный нововік === Ширеня [[реформация|реформації]] (головно [[лутеранство|лутеранства]]) в XVI. стогудю заклало фундамент розбудовы словенського [[книжный язык|книжного языка]]. Перші книгы по словенськы удав [[Прімож Трубар]] у 1550 годі. Наслідна контрреформація и католицькый абсолутизм загамовали словенську літературу онь до XVIII. стогудя, коли за реформаторської влады [[Мария Терезия|Марії Терезії]] тай сына юй [[Йозеф ІІ.|Йозефа ІІ.]] было заведено повинноє ошколованя из основнов ошколов на словенському языкови. Словенська література оживлят ся такыми фіґурами, як драматик [[Антон Томаж Лінхарт]] и поет [[Валентин Водник]]. [[Файл:Solkanski-most-1906 vir SŽ ŽM Tiri in čas 10-1998.jpg|thumb|[[Солканськый муст]] на ріці [[Сочи]] (1906)]] XV.-XVII. стогудя ся зазначили далшыми спустошуючыми войнами з [[Османьска імперія|Османськов імперійов]], войнами з [[Венеціанська република|Венеціанськов републиков]] из западного боку, тай далшыми восстанями селян. Стогудньый період мира тай розвиваня ся урвав из [[Наполеоновські войны|наполеоновськыми войнами]]. В період 1805-1813 гг. словенські землі (кроме сіверо-восточных) были частьов [[Іллірські провінції|Іллірськых провінцій]] из столицьов у Любляні. Словенськов реакційов на [[Весна народув|весну народув 1848 года]] была платформа автономної [[Изъєдинена Словенія|Изъєдиненої Словенії]]. Другым важным політичным напрямом быв [[іллірізм]], авадь ідея зъєдиненя з остатньыми южными словянами. По 1848 году словенська култура и політика заживают уброженя. Из новыми політичными свободами приходят конфлікты межи поколінями: католиками, лібералами тай соціалістами. У ту само добу ся зачинают ай межиетнічні конфлікты на змішаных словенсько-німецькых тай словенсько-таліянськых територіях, котрі ся пак май розгорят по войні. Починаючи уд 1880 года до першої світової войны еміґровали дас 300 тысяч словенцюв (єден из шести), майбулш у [[США]]. Гурничый опыт еміґранты дуставали щи дома в Словенії, пак робили в Америці банясами: майвелика словенська община ся находит у [[Кливленд, Огайо|Клівленді]] ([[Огайо]]), другі сут у [[Іллінойс]]і, [[Колорадо|Колораді]], [[Міннесота|Міннесоті]], [[Монтана|Монтані]], [[Пенсилвания|Пенсілванії]] тай [[Юта|Юті]]. Попри тум исе быв період індустріалізації. Важным економічным, културным и політичным центром для словенцюв быв ядранськый портовый варош [[Терст]]. === Перша світова война === [[Перша світова война]] принесла Словенії великі страты, май булш позад дванадцяти [[Битвы на ріці Соча|битв на ріці Сочи]], на теперішнюм словенсько-таліянськум пограничу. Соткы тысяч словенцюв рекрутовали в [[австро-мадярськоє войсько]], из них булш ги 30 тысяч загыбли. Соткы тысяч жителюв погранича помістили в [[утікацькый табор|утікацькі таборы]] в Австрії тай Італії. В таліянськых таборах ся з словенськыми втікачами убходили ги з державными ворогами - за час войны дакулько тысяч умерли позад голоду тай хворот. [[Файл:KongressfallofAH.jpg|thumb|left|Уголошеня [[Держава словенцюв, хорватув и сербув|Державы словенцюв, хорватув и сербув]] в [[Любляна|Любляні]]]] 29. октовбра 1918 народні зборы в [[Любляна|Любляні]] и [[хорватськый парламент]] уголосили независимусть [[Держава словенцюв, хорватув и сербув|Державы словенцюв, хорватув и сербув]]. Пак 1. децембра 1918 Держава СХС ся зъєдинила з [[Сербія|Сербійов]] у [[Корольство сербув, хорватув и словенцюв]] (уд 1929 ся стало называти [[Югославія]]). [[Сен-Жерменскый мирный договор|Сен-Жерменськый мирный договор (1919)]] постановив провести [[Карінтійськый референдум|референдум]] в етнічно змішануй южнуй [[Карінтія|Карінтії]], де ся вже бороли австрійські войська з югославськыми. На области проведеня референдума, де приблизно 70% людности были словенці, 59% проголосовали за Австрію (межи тым на южнум березі [[Драва|рікы Дравы]] булшина голосув была за Югославію). Ціла область ся так стала частёв Австрії. [[Рапаллськый договор (1920)]] лишив приблизно 327 тыс. словенцюв (из 1,3 млн) в Італії. По тому, як власть в Італії [[Фашистська Італія|взяли фашисты]], они пудпали пуд насилну [[Таліянізація|таліянізацію]]. Майпознатов в удпорі против фашизма была орґанізація [[ТІҐР]], заоснована в 1927 годі. === Меживойнова доба === Нестойка ситуація в новуй [[Югославія|Югославії]] из єї многыми політичными крізами в цілому ся характеризовала противеньом межи сербськым центром и націоналнов периферійов. У цілу меживойнову добу словенці май пуддержовали [[Словенська людова партія|Словенську людову партію]], котра ся борола за автономію. Словенія як економічно майрозвита часть корольства была його промысловым центром. Єї економіка тай промысел ся щи булше розвили в 1920-ті годы, а май пак доста успішно удреаґовали на [[Велика депресія|економічну крізу 1929 года]]. Силно ся розвив ай туризм: словенські курорты (напр. [[Блед]] вадь [[Роґашка Слатина]]) добили собі світової славы. Два майбулші вароші, Любляна и [[Марібор]], были ґрунтовно модернізовані. Важными представителями модерністичної архітектуры были [[Йоже Плечник]], [[Иван Вурник]] и [[Владимир Шубіц]]. === Друга світова война === {| class="infobox" style="width: 90px; font-size: 86%" | {{Image label begin|image=Provincia di Lubiana1941-1943.jpg|width=350}} {{Image label small|x=0.345|y=0.105|scale=350|text=[[Націстічне Нїмецько|<span style="color:#0645AD;">Нацистська Німеччина</span>]]}} {{Image label small|x=0.915|y=0.058|scale=350|text=[[Мадярське кральовство|<span style="color:#0645AD;">Мадяр-<br/><br/>щина</span>]]}} {{Image label small|x=0.021|y=0.465|scale=350|text=[[Фашистська Італія|<span style="color:#0645AD;">Фаш.<br/><br/>Італія</span>]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.454|scale=350|text=[[Независима держава Хорватія|<span style="color:#0645AD;">Независима<br/><br/>держава<br/><br/>Хорватія</span>]]}} {{Image label end}} |- | У другуй світовуй войні [[Націстічне Нїмецько|нацистська Німеччина]] (барнаста барва) и [[Мадярске кральовство|гортіювська Мадярщина]] (зелена) анексовали території на сівері, а [[фашистська Італія]] на югови (чорно-біла смугаста часть мапы; чорна часть на западі была частьов Італії уд Рапаллського договора 1920 года). По 1943 г. Німеччина забрала собі ай таліянську окупаційну зону. |} [[Державы Оси|Гітлерувська коаліція]] напали на Югославію в апрілю 1941, розбивши ю за дакулько тыжднюв. Словенію поділили межи собов [[Націстічне Нїмецько|Німеччина]] на сівері тай [[Фашистська Італія|Італія]] на югови. Восточный реґіон [[Прекмуря]] (сперед [[Тріанонськый договор|Тріанонськым миром]] часть жуп [[жупа Ваш|Ваш]] и [[жупа Зала|Зала]]) заяла [[Мадярске кральовство|Мадярщина]], а дакулько сел на хорватському гатарови припали [[Независима держава Хорватія|Независимуй державі Хорватії]]. В таліянськуй окупаційнуй зоні ся орґанізовав [[Освободителный фронт Словенії|Освободителный фронт]], часть югославського комуністичного партизанства пуд проводом [[Йосип Броз Тіто|Йосипа Броза Тіта]]. Таліяне против тому спонзоровали містні анти-партизанські отряды. По [[Перемиря межи Італійов и Союзными державами|перемирю межи Італійов и Союзными державами]] в септембру 1943 Німеччина забрала юго-запад Словенії собі тай зъєдинила анти-партизанські отряды в [[Словенськоє домобранство]]. У кунцьови войны на яри 1945 партизаны освободили цілу територію днешньої Словенії (в [[Прекмуря|Прекмурю]] їм помогла ай [[Червена армада]]). В 1947 годі Італія передала Словенії теперішньоє [[Приморя]] по [[Мирный договор з Італійов (1947)|мирному договору]]. Партизаны взяли ай [[Терст]] и часть австрійської [[Карінтія|Карінтії]], айбо сесі реґіоны май пак мусіли лишити позад тиску западных союзникув. У войні загыбли дас 8% словенського населеня. Мала [[жыде|жидувська]] община в [[Прекмуря|Прекмурю]] была унищена в [[голокауст|голокості]] мадярськых жидув в 1944 годі. Нацисты депортовали булш ги 50 тыс. словенцюв, включно з дітьми, насилно переселеными в німецькі родины. Приблизно 30-40 тыс. чоловікув рекрутовали и заслали на восточный фронт. Таліянські власти депортовали 25 тыс. у [[концентрачный лагер|концентрачні лаґры]]. По войні комуністична власть зводила рахункы з своими противниками. Велика часть німцюв тай таліянув утікла из Словенії. === Соціалізм === [[Файл:Razgledanje spomenika u Dražgošama.jpg|thumb|[[Йосип Броз Тіто]] и словенськый політик [[Едвард Кардель]] у селі [[Дразґоше]]]] По войні ся Словенія стала републиков [[СФРЮ|федеративної Югославії]], котра в перші повойнові годы провела [[націоналізація|націоналізацію]] и зачаткы [[колективізація|колективізації]]. В 1948 годі независима політика Югославії стала причинов [[Розкол Тіто-Сталін|конфлікта межи Тітом и Сталіном]]. Противникы режима, межи ними ай словенці, засилали ся в трудові лаґры (майпознатый є [[Голый Оток]]). Уд 1950-х годув Югославія експериментовала из реформами. Личні и економічні свободы в Югославії были май высокі ги в державах [[Совітськый блок|совітського блока]]. Як федеративна република Словенія мала доста широку автономію. По [[Йосип Броз Тіто|Тітовуй]] смерти в 1980 годі ся зачала економічна и політична кріза. Повторив ся політичный конфлікт межи [[Сербія|Сербійов]] з єдного бока, и Словенійов тай [[Хорватія|Хорватійов]] из другого. В апрілю 1990 года Словенія провела перші демократичні выборы, на котрых выграла [[Демос (Словенія)|Демократична опозиція]] з дисидентом [[Йоже Пучник]]ом у чолі. 23. децембра 1990 пройшов [[Референдум за независимусть Словенії (1990)|референдум]] за независимусть, де ю пуддержали 88% цілого населеня. Офіційно ся независимусть уголосила 25. юнія 1991 года. 27. юнія из приходом [[Югославська людова армада|югославської армады]] в Словенію зачала ся [[Десятиденна война]]. На конець юлія югославська армада докус лишила Словенію. === Независима Словенія === В децембрі 1991 года была прията нова [[конституція Словенії]], пак у 1992 законы за [[приватизація|приватизацію]]. У Словенії переход ид [[торжна економіка|торжнуй економіці]] проходив поступно (напротив [[шокова терапія|«шокової терапії»]] в другых покомуністичных державах). Словенія ся причленила до [[ОЗН]] в 1992, до [[ЕУ]] и [[НАТО]] в 2004, тай до [[Еврозона|Еврозоны]] в 2007 годі. == Ґеоґрафія == [[Файл:Relief map of Slovenia.png|thumb|left|Рельєф Словенії]] Словенія лежит у середнюй авадь юго-восточнуй части Европы пуд [[Алпы|Алпійскыми горами]], на березі [[Середоземне море|Середоземного моря]]. На єї території ся стрічат алпійскый, середоземный и континенталный [[клімат]]. Булш ги половина території є заліснена (булшу частку хащ в Европі мают лиш [[Фінландія]] тай [[Швеція]]). В сіверо-западнуй части країны домінуют Алпы з майвысшым верьхом Словенії [[Триглав]]ом (2864 м). Из боку моря на юго-западі лежит [[Крас (плато)|плато Карст (Крас)]] из пудземными ріками тай печерами, як напримір [[Постойнська печера]] ци [[Шкоцъянські печеры]]. Словенськый берег [[Ядранске море|Ядранського моря]] тягне ся дас на 47 км уд [[Італія|Італії]] до [[Хорватія|Хорватії]]. [[Файл:Lake Bohinj (9452094709).jpg|thumb|right|[[Бохінськоє озеро]], майбулшоє озеро Словенії.]] [[Файл:P anguinus2.jpg|thumb|right|[[Proteus anguinus|«Чоловіцьку рыбу»]] мож увидіти в словенськых печерах, напримір у [[Постойнська печера|Постойнськуй печері]].]] Територія Словенії лежит головно в базені [[Чорне море|Чорного моря]] (81%), менша часть у базені [[Ядранске море|Ядранського моря]]. Майдовжі рікы сут [[Сава]], [[Драва]], [[Мура]], [[Колпа]] и [[Соча]]. Кваліта воды ся рахує єднов з майвысшых в Европі, айбо на промысловых и земледілськых територіях знают быти еколоґічні проблемы. === Флора и фавна === Словенія має богату, пестру флору и фавну позад свого положеня на границях біоґеоґрафічных реґіонув. При площи розміром 0,004% поверьха Землі туй є представленый 1% біолоґічных видув. Ссавцюв є 75 видув, межи ними [[Marmota|свистуны]], [[Capra ibex|козорогы]] и [[Rupicapra rupicapra|серны]]. Межи [[Carnivora|драпіжниками]] важні сут [[рысь]], [[мачка дика|дика мачка]], [[лисиця]] тай [[шакал]]. Словенія має дас 40-60 [[вовк]]ув и дас 450 [[бурый медвідь|бурых медвідюв]]. Дуже богата є печерна фавна, в котруй мож найти дакулько десяткув [[ендем|ендемічных видув]]. Из печерных хребетных познатый є лиш самый протей ''[[Proteus anguinus]]'', авадь «чоловіцька рыба». Из [[Cetacea|китовых]] в сіверному Ядрані жиє лиш делфін ''[[Tursiops truncatus]]''. Змежи богатої птичої фавны мож назвати дакулько [[сововы]]х: [[лелит]]а, [[ухан]]а вадь [[пугач]]а. Далшыми прикладами сут [[ястряб]], [[крачун]], [[чорный дятель|чорна]] и [[зелена жовна]] вадь [[бузёк|бузьок]] (майбулш у [[Прекмуря|Прекмурю]]). Містных господарськых звірят є 13, из восьми видув (курка, свиня, пес, кунь, увця, коза, пчола, марга). Межи ними сут [[крашськый овчарськый пес]], [[крайнська пчола]] и [[ліпіцанськый кунь]]. Иде робота над убновленьом популації містного [[Пструг мраморный|пструга мраморного]], котрого утиснули чужі виды [[пструг]]а. У днукашных районах, так ги в цілому в Середнюй Европі, мож найти [[дуб]] и [[бук]]. У горах май ростут [[смерека]], [[ялиця]] и [[сосна]]. [[Липа]] ся рахує за націоналный символ. Границя ліса проходит на высоті 1700-1800 м. В Алпах мож найти всякоє квітя, напр. [[Daphne blagayana|вовчелычку Блаґайову]], [[свічурникы]] (''Gentiana clusii'', ''Gentiana froelichi''), [[Primula auricula|стрінчашку ушкову]], [[Leontopodium nivale|шовкову косицю]], ''[[Cypripedium calceolus]]'', ''[[Fritillaria meleagris]]'' вадь ''[[Pulsatilla grandis]]''. == Політика == {{Multiple image | align = right | direction = horizontal | width = | image1 = Borut Pahor 2010.jpg | width1 = 130 | alt1 = Borut Pahor | caption1 = Президент Републикы Словенії [[Борут Пахор]] | image2 = Janez Janša at Helsinki 2018.jpg | width2 = 125 | alt2 = Janez Janša | caption2 = Предсідник правительства Републикы Словенії [[Янез Янша]] | total_width = }} Словенія вто [[многопартійна сістема|многопартійна]] [[парламентська демократія]]. [[Голова державы]] є [[президент]], убераный всенародно на пять годув, майбулш на два терміны за собов. Екзекутивну власть має [[правительство Словенії]] (''Vlada Republike Slovenije''), веденоє премєр-міністром. Премєр-міністра и другых мініструв уберат [[Парламент Словенії|Державноє зобраня]], основна палата парламента. [[Парламент Словенії]] ся складує з Державного зобраня тай Державної рады, т.є. в теорії є двокоморовый, айбо направду парламентські функції має лиш Державноє зобраня. Державноє зобраня має 90 депутатув (по єдному из [[Таліяне|таліянської]] и [[Мадяре|мадярської]] меншин) тай уберат ся на чотыри годы. Державна рада має 40 депутатув, котрі ся непрямо уберают на пять годув и представляют ґрупы інтересув (соціалні, економічні, професійні и реґіоналні). === Адміністративноє діленя === Словенія ся ділит на 212 общин (из котрых 11 сут варошські), котрі сут єдинов формов [[містна самоуправа|містної самоуправы]]. Общины мают доста широку компетенцію, до котрої входят напр. орґанізація спередшколного ученя и основної здоровничої службы, орґанізація ключовых соціалных служб, теріторіалноє планованя. Сістема статистичных єдинок [[NUTS]] ділит Словенію на [[Словенія в класифікації NUTS|два макрореґіоны]] (NUTS-2), котрі ся хоснуют у [[реґіонална політіка ЕУ|реґіоналнуй політиці Евроунії]]. Тоты ся пак ділят на 12 далшых реґіонув (NUTS-3). Неформалні традиційні реґіоны мают коріня в бывшых провінціях [[Австрійска імперія|імперії Габсбурґув]], а то сут [[Приморя]], [[Карінтія]], [[Штаєрмарк]] и [[Крайна]], котра ся дале ділит на Горішню, Долушню и Внуторну Крайну ([[Прекмуря]] было частьов двох [[Жупа (Мадярске кральовство)|мадярськых жуп]]). == Економіка == Словенія має высокый уровень розвитости и стабілный рост економікы. Змежи посткомуністичных держав Словенія має май высокый [[ГДП]] (ВВП) на єдного жителя. Майрозвита часть країны вто середня Словенія из столицьов [[Любляна|Люблянов]]. У 2007. годі Словенія перша змежи новых членув [[ЕУ|ЕС]] прияла валуту [[евро]] (місто [[словенськый толар|словенського толара]]). В 2010. годі ся причленила до [[OECD|Орґанізації економічного сотрудництва и розвою]]. Словенія має добре ошколовану робочу силу и розвиту інфраструктуру. Країна ся находит на важных транспортных путях. Уровень [[Прямі заграничні інвестиції|прямых заграничных інвестицій]] доста низкый, айбо в послідні годы поступно рус. Словенська економіка силно пострадала позад [[Европейська довгова кріза|Европейської довгової крізы]] кунця 2000-х. ГДП зачав назад рости в 2013. годі. Важными секторами промысла сут електроніка, електричный обладунок, хемікалії, лікарські препараты, текстіл, папірь и папірьова продукція, деревляні выробкы и автомобілі. Почти дві третины жителюв роблят у сфері служб. === Туризм === [[Файл:Bled Overview.JPG|thumb|right|[[Бледськоє озеро]] и остров]] Туризм у Словенії вто динамічный сектор економікы, котрый у 2019. годі прямо и непрямо приносив 12,3% цілого [[ГДП]] (ВВП). Вєдно в тому годі было 6,23 млн навщив країны и 15,8 млн ночовань. Туризм достачав 58 тысяч робочых міст. Булшина туристув приходит из великых европейськых рынкув, напримір [[Італія|Італії]], [[Німеччина|Німеччины]], вадь [[Австрія|Австрії]]. Словенія має много розмаїтых природных и културных обєктув для туристув. В столиці [[Любляна|Любляні]] є много вызначных прикладув [[бароко]]вої и [[сецесія|сецесійної]] архітектуры, межи послідньыми сут важні роботы словенського архітектора [[Йоже Плечник]]а. На сіверо-западі ся находят [[Юлійські Алпы]] из [[Бледськоє озеро|Бледськым озером]], долинов рікы [[Соча]], тай горов [[Триглав]], майвысшов у Словенії. Змежи другых верьховинськых ареалув, популарных на лыжованя и вандрованя, мож уділити [[Камницькі Алпы]], [[Караванкы]] тай [[Похоръє]]. Приморськоє [[плато Карст]] дало назву [[карст]]у — природнуй зоні, де вода розтоплює горнину, творячи печеры. Майпознаті печеры в сьому реґіоні сут [[Постойнська печера]] и [[Шкоцъянські печеры]] (на [[Світова дїдовизна ЮНЕСКО|спискови ЮНЕСКО]]). Словенська часть [[Істрія|Істрії]] лежит на березі [[Ядранске море|Ядранського моря]] — туй майважным туристичным пунктом є варош [[Піран]] из архітектуров у стилі венеціанської [[Готична архитектура|ґотикы]]. Береговата країна довкола [[Марібор]]а є позната своим винарьством. Сіверо-восток Словенії богатый на купелі, якыми сут [[Роґашка Слатина]], [[Раденці]], [[Чатеж об Саві]], [[Добрна]] и [[Моравске Топліце]]. Змежи иншых туристичных дестинацій сут історичні вароші [[Птуй]] тай [[Шкофя Лока]], и дакулько замкув, напримір [[Предъямськый замок]]. === Транспорт === [[Файл:Pendolino ETR 310.jpg|thumb|right|[[Хылячый ся поїзд]] [[Pendolino]] ETR 310 на централнуй штації в Любляні]] Словенія має доста великоє число автострад в порувнаню из середньыми числами в [[ЕУ|ЕС]]. Из розвитям системы скорых дорог Словенія ся фактично стала єднов великов [[Аґломерація|аґломераційов]]. Кваліта иншых дорог ся позад неувагы погуршує. Личні автомобілі сут намного май популарні ги масовый общественный транспорт, котрый тоже значно помалів. Желізниця натеперь перестаріла и позад сього не годна повноцінно конкуровати з дорожным транспортом. Основным портом у Словенії є [[Копер]]. У сіверному [[Ядранске море|Ядрані]] исе є майбулшый порт подля контейнерного транспорта (принимат такой 590 тыс. [[TEU]] на гуд). Вєдно з тым Копер є щи центром морського пасажирського транспорта, майчасто скапчаного из [[Італія|Італійов]] и [[Хорватія|Хорватійов]]. Май малі порты сут у [[Ізола|Ізолі]] тай [[Піран]]і. Змежи аеропортув основный є [[Аеропорт Любляна|Аеропорт Йоже Пучника]] в Любляні. Менші межинародні аеропорты сут у [[Марібор]]і и [[Порторож]]у. Майбулшов аеролінійов была державна [[Adria Airways]], айбо в 2019. годі збанкротовала и сперла свою роботу. Попри того Словенія має щи 12 уднушньых аеропортув и єден воєнськый. == Демоґрафія == Густота населеня Словенії — 101 житель на км². Варошськоє населеня числит 65%-79% зависимо уд дефініції. [[Довгота житя|Середня довгота житя]] в 2018 была 81,1 годув (для чоловікув 78,2 а для жун 84 годы). Майвеликі етнічні ґрупы на переписі з 2002 года были: [[словенці]] (83,1%), [[сербы]] (2%), [[хорваты]] (1,8%), [[боснякы]] (1,6%), [[ромы]] (0,4%), [[мадяры]] (0,3%), [[албанцѣ|албанці]] (0,3%), [[македонцѣ|македонці]] (0,2%), [[таліяне]] (0,1%). [[Словенськый язык]], котрый є частьов [[южнословянські языкы|южнословянської ґрупы]], має офіціалный статус на цілуй території Словенії. [[Мадярськый язык|Мадярськый]] и [[таліянськый язык]]ы мают офіціалный статус у змішаных реґіонах попиля мадярського тай таліянського гатарув. [[Ґотшейськый діалект]] нїмецького языка, котрым ся говорило в юго-восточнуй области [[Кочевя]], рахує ся [[Атлас загроженых языкув світу|критично загроженым]]. Ведля даных из 2007 года, 92% словенцюв віком уд 25 до 64 годув знали даякый чужый язык, а 71,8% знали два вадь булше (што была майвысша величина помежи країн ЕС). Из чужых языкув поширені сут хорватськый (знают го 61%), англійськый (56%), німецькый (42%) тай таліянськый (15%). Подля даных из 2018 г., майбулшов реліґійнов общинов сут [[Римокатолицька церьков|римо-католикы]] (73,4%). Значна часть населеня ся вызначат ги [[атеізм|атеїстув]] (14,7%) вадь [[аґностіцізм|аґностикув]] (3,6%). Межи великых реліґійных меншин мож назвати [[Православна церьков|православных]], [[Іслам|мусулманув]] и [[Протестантство|протестантув]] (в [[Прекмуря|Прекмурю]]). В Словенії щи жиє невеликоє число [[Ґрекокатолицька церьков|греко-католикув]] (в [[Біла Країна|Білуй Країні]] на юго-западі) и [[Юдаїзм|юдеюв]] (в [[Любляна|Любляні]]). {{Вароші Словенії}} == Култура == [[Файл:Ivan Grohar - Sejalec.jpg|thumb|right|''Сіяч'' ([[Иван Ґрохар]], 1907) — сесь образ ся став метафоров словенцюв и передав процес трансформації селської културы у вароську.]] === Уміня === ==== Вытварництво ==== За майважный період словенського малярьства ся держат XVIII. и XIX. столітя, коли ся оно розвивало в стілях [[неокласіцізм]]а (Матевж Ланґус), [[бідермаєр]]а (Джузеппе Томінц) и [[романтізм]]а (Міхаел Строй). Першу образову выставу орґанізовала малярька-[[реалізм|реалістка]] [[Івана Кобилца]] на кунцьови XIX. столітя. Змежи малярюв-[[імпресіонізм|імпресіоністув]] ся удзначили Матей Стернен, Матія Яма, Ріхард Якопич тай Иван Ґрохар; змежи [[Експресионизм|експресіоністув]] — Вено Пілон и Тоне Краль. Убнова словенської скулптуры ся зачала уд [[Алойз Ґанґл|Алойза Ґанґла]] (1859–1935), автора люблянськых памнятникув [[Крайна|крайнського]] научника [[Янез Вайкард Валвазор|Янеза Вайкарда Валвазора]] и поета и журналіста [[Валентин Водник|Валентина Водника]], тай статуй Словенського народного театра оперы и балета. По войні скулптуру дале розвивали братя Борис и Зденко Калины тай Якоб Савіншек. Молода версть скулпторув, напр. Янез Болька, Драґо Тршар и Славко Тихец, творили в абстрактнум стілю. Днешні скулпторы, напр. Яков Брдар и Мірсад Беґич, вернули ся ид людськым фіґурам. Змежи обєктув дізайна майбулшу світову славу має деревляный столець [[Rex (столець)|Rex]] (1952) у скандінавському стілю. Сесь столиць авторства дізайнера інтеръєрув Ніка Краля є частьов сталої выставы данського [[Designsmuseum]], майбулшого скандінавського музея дізайна, тай щи є в колекції Музея модерного уміня (MOMA). Як приклад промыслового дізайна мож назвати перші успішні карвінґові [[лыжі]] [[Elan]] SCX (1993), котрі ся стали єдным из майвызначных пунктув в історії лыжного спорта. ==== Архітектура ==== Архітектуру Словенії заступляют у булшині европейські стілі, котрі годні мати окремішні націоналні признакы. Из [[Романска архитектура|романського]] періода (XI-XIII. ст.) сут всокочені дас 180 примірув церькувної и феодалної архітектуры розличных тіпув. Романську архітектуру пак умінила [[Готична архитектура|ґотична]] (XIII-XVI. ст.), котра ся дале ділит на [[венеціанська ґотика|венеціанську ґотику]] в [[Приморя|Приморю]] и тзв. сіверну ґотику в иншых реґіонах Словенії. У тот само середньовічный період ся появила булша часть словенськых варошув. Земльотрясеня 1511. года понищило великоє число старшых архітектурных памняток; наслідна реконструкція (напр. у [[Любляна|Любляні]]) ся держит за переход ид [[Ренесансна архітектура|ренесанснуй архітектурі]]. Словенськый ренесанс обычно має подобу публичных будов, напр. каштелюв ци варошськых хыж. [[Барокова архітектура]] прийшла в Словенію в XVII. столітю вєдно з [[контрреформація|контрреформаційов]]. Спершу ся характерізовала венеціанськым вплывом, пак ся уд другої половкы XVIII. столітя май зачинают ширити віднянські архітектурні ідеї. Словенські барокові будовы были булшым ділом не чисто нові, ай реконструовані из старшої середньовічної архітектуры. За центер словенського барока ся тримле Любляна, де ся удбыла масштабна реновація церьквув и горожанськых хыж. XIX. столітя ся стало в многум зачатком модерної архітектуры. Важноє значеня прияли архітектурна теорія, реґулація будованя. Умножили ся функціоналні тіпы (оздоровні, промыслові итд.), для публичных будов ся появили тіпові проєкты. Для першої половкы столітя характерні [[класіцістічна архітектура|класіцізм]] и [[бідермаєр]]. У Словенії ся по них не зостало много примірув, головно позад незгодливої політічної сітуації в добу наполеоновськых воєн. У другуй половці столітя домінує історізм — спершу як комбінованя елементув розличных стілюв, пузніше ся появляют чисті історічні стілі, з котрых майважніші сут [[неороманіка]], [[неоґотика]], [[неоресенанс]] и [[необароко]]. Перші два ся май часто хосновали для церькувных будов, а неоренесансный стіль быв признаком публичных будов по цілуй Австро-мадярськуй імперії. У контексті урбанізації и націоналізма архітектура дустала щи народні формы, як то позыченый словенцями чеськый ренесанс (напр. Народный дом у [[Марібор]]і) ци німецькый ренесанс (Німецька хыжа в [[Цельє|Целью]]). Дакулько важных примірув неоренесанса были збудовані щи по люблянському земльотрясеню 1895. года, айбо булшоє артістічноє значеня має стіль [[сецесійна архітектура|сецесії]], котрый ся появив иппен у добу обновы города. Земльотрясеня 1895. года в Любляні принесло шкоду, айбо нараз из нев возмогу провести масштабну реновацію. Мусай было розобрати булш ги 10% варощанськых будов, а на їх місті ся появили нові; булшину остатньых будов треба было рекоструовати. У слідуючому 1896. годі быв приятый новый варошськый план. Хоть у публичных новобудовах дале доміновав історізм, пріватный горожанськый капітал удреаґовав на товдышню віднянську мовду, сецесійный стіль. Булшина люблянськых сецесійных обєктув (котрых є над 80) ся появила в період 1901-1909 гг. и сповняла функцію пріватного бываня и пудузятництва. Першый значный обєкт у стілю сецесії быв Змайськый муст, поставленый в 1901 г. Основна часть будов ся помістила в околици улиці ''Miklošičeva cesta'' межи старым центром и желізницьов. Попри [[ар нуво]] в иншых країнах віднянська, а позад того и словенська сецесія має май раціоналні и ґеометричні формы. В Любляні ся сецесія головно проявлят на фасадах, майбулш украшенями из ростинным ци ґеометричным орнаментом. Орнамент ся майчасто концентрує у горішнюй части будовы. В иншых аспектах обычно видко комбінацію з неоренесансом и необароком. Майважні словенські архітекты сього періода сут Макс Фабіані, котрый ся ошколовав у Відню и там участвовав у формованю сецесії, тай Ціріл Метод Кох, котрому належит майбулшоє число тогочасных люблянськых обєктув. За пузню сецесію ся даколи тримле наслідный народный стіль архітекта [[Иван Вурник|Ивана Вурника]]. Другым варошом Словенії по числу сецесійных памняток є [[Мурська Собота]] на [[Прекмуря|Прекмурю]] (товды мадярська часть монархії), котра в 1910. годі не мала ани три тысячі жителюв. Булшину сих памняток сотворив єден архітект, [[Ласлов Токач]]. У великых містах того періода, [[Марібор]]і тай [[Цельє|Целью]], сецесія представлена слабше. На примір [[Ґрац]]а, столиці провінції, туй ищи дале доміновала архітектура історізма, зато обычно видиме лиш окремі елементы сецесії. Подаєдні сецесійні фасады мож найти всяде по Словенії. Май мало сесь стіль представленый на [[Приморя|Приморю]] — там сут лиш єдиничні приміры. ==== Музика ==== ==== Література ==== === Наука и школованя === {{Переклад|sl|Slovenija|5365949|en|Slovenia|976525044}} {{Переклад|sl|Zgodovina Slovenije|5349305|en|History of Slovenia|972687857}} {{Европска унія}} {{Штаты Европы}} [[Катеґорія:Країны Европы]] [[Катеґорія:Европска унія]] [[Катеґорія:Країны]] [[Катеґорія:Державы НАТО]] og35knysnsejqofegf6udlzbh9uk98h 0 11426 131594 129186 2022-08-06T19:42:05Z Igor Kercsa 5504 доповнѣня wikitext text/x-wiki {{ Писатель | name = Антоний Бобульскый | image = Антоний Бобульскый.png | pseudonym = Дѣдо Микула | birthname = | birthdate = 5. август 1877<!-- {{Birth date and age|YYYY|MM|DD}} --> | birthplace = [[Краков]], [[Австрийска империя]] | deathdate = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} --> | deathplace = | resting_place = | occupation = [[писатель]], [[драматик]], выдаватель | language = [[Русинскый язык|русинскый]] | nationality = [[Русины|Русин]] | ethnicity = [[Лемкы|Лемко]] | citizenship = австрийске | education = | alma_mater = | period = 1918–1938 | genre = <!-- or: | genres = --> | subject = <!-- or: | subjects = --> | movement = | notableworks = [[Военныя события Давида Шрапнеля и Ивана Пѣвчука|Военныя событія Давида Шрапнеля и Ивана Пѣвчука, 1924]] | spouse = <!-- or: | spouses = --> | partner = <!-- or: | partners = --> | children = | relatives = | awards = | signature = | signature_alt = | website = | Commons = }} '''Антоний Андрѣев Бобульскый''' (*[[5. авґуст|5. август]] [[1877]] [[Краков]], [[Австрійска імперія|Австрийска империя]]&nbsp;– †1951, [[Ужгород]](?)<ref>http://esu.com.ua/search_articles.php?id=35689 тота информация найконкретнѣйша, але не потверджена жадным иншым жерелом</ref><ref name="МП">Магочій П.Р., Поп І., с. 57.</ref>) — писатель, драматик и выдаватель на [[Підкарпатьска Русь|Подкарпатской Руси]]. ==Биография== Родив ся в [[Краков]]ѣ, гимназию закончив в [[Перемышль|Перемышлю]]. Переѣхав до [[Ужгород]]у и в роках 1896–1907 робив в печатни Йегера, котра од рока 1907 перешла у властность [[Юлий Фелдеший|Юлия Фелдешия]]. В року 1918 зачав активну новинарску, выдавательску и писательску чинность. Зачав з выдаваньом новинкы ''Карпаторусскій вѣстникъ'', партийного органа ''Подкарпатского земледѣлского союза'' але по трьох числах тото зохабив. Обновив выдаваня новинкы в роках 1920–1924. Року 1924 опубликовав свою, ачей, найпопуларнѣйшу книжку о воякови-саботерови Давидови Шрапнелу з иллустрациями [[Йосиф Бокшай|Йосифа Бокшая]], котра была иншпирована ''[[Пригоды доброго вояка Швейка за свѣтовой войны|Швейк]]ом'' [[Ярослав Гашек|Ярослава Гашека]].<ref name="МП"/><ref>Военныя события Давида Шрапнеля и Ивана Пѣвчука. Написалъ: Антоній Бобульскій. Первая часть. Изданіе Культурнаго отдѣленія Общества «Карпаторусскій орелъ». Ужгородъ. Книгопечатня Юлія Фелдешія. 1924.</ref> В 1930-х роках быв директором печатнѣ Юлия Фелдешия и активно выдавав туню брожурову литературу, назначену простому народови: детективкы, гумор, пьесы (звекша едноактовкы) про сельскы театры, календарѣ. В културном животѣ [[Подкарпатя]] в чехословацкый период Антоний Бобульскый входив в число найпознатѣйшых авторох.<ref>Magocsi P.R., c. 261.</ref> О послѣдных роках его живота нич не знати. [[Иван Поп]] подавать, же вернув ся до [[Польща|Польщи]], а умер, як пише он и веце авторох, десь зачатком 1950-х.<ref>Иван Поп, с. 97.</ref> ==Характеристика творчости== Антониови Бобульскому яко прибышови з [[Лемковина|Лемковины]] упали в око в Ужгородѣ многочисленны розликы межи русинскыма диалектами, языковы сперекы, и добрѣ порозумѣв причины так званого «языкового вопроса», росцвѣвшого буйным цвѣтом на [[Підкарпатьска Русь|Подкарпатской Руси]] од року 1919. Не включав ся в тоты споры, перенесены восточныма иммигрантами в [[Подкарпатя]], але твердо держав ся будительской традиции, приближаючи ся постепенно ку народному языкови, щедро включаючи простонародну лексику в основу свого выкладу. В подкарпатской литературѣ быв цѣненый главнѣ яко драматик, литературознатель [[Евгений Недзѣльскый|Е. Недзѣльскый]] в солидной монографии ''Очеркъ карпаторусской литературы (1932)'' ани го не споминать. {{Цитат 3|Характеристика пьес А. Бобульского|Майже всѣ пьесы написаны на диалектѣ, на жаль, приближаном, и то не артистично, але неприродно, — то ку русскому, то к украинскому литературным языкам. Правда, таке приближаня мать свою глубоку традицию: она мать зачаток в церковно-учительных зборниках зо славяно-руськым языком, еднак, то, што мало смысел в учительной литературѣ, нынѣ ся явить неприятельным в театрѣ, де слово не лем передавать значѣня, але и звучить... <br/>Первый репертуар про сельскый театер дав Антоний Андр. Бобульскый, дакотры пьесы котрого выдержали по даколько сот представлѣнь. Пьесы его остроумны по замыслу, автор хоснуе чисто народне представлѣня о гуморѣ. |Евгеній Недзѣльскій. Угро-русскій театръ. С. 94.}} Пьесы А. Бобульского были любены не лем на Подкарпатю, але выставовали их и аматерскы театры на Пряшовщинѣ.<ref>Богдана Марець.</ref> Автор старать ся передо вшыткым о динамичный сюжет, интригу, але не барз старать ся о чистоту языка, не сторонить ся од хоснованя русскых, украинскых и польскых слов, але там, де ся здогадуе о можном непорозумѣню, помагать тому мѣстныма словами. Се было привычно про мѣстне многоязычне окружѣня, але падало в око яко дикость про украинского имигранта, дѣятеля украинского театра. Ни, як схарактеризовав язык А. Бобульского Г. Игнатович, [[актер]], [[режисер]], заслуженый артист Украины. {{Цитат |Жебы их лѣпше розумѣв народ, вшелияко усиловали ся приблизити ся ку народной бесѣдѣ. Резултатом быв не язык, але мѣшанина церковнославянскых, русскых, мѣстных слов, циже такый язык, якым ся не бесѣдуе нигде на свѣтѣ. Такы авторы чинили невѣроятны выкрутнѣ. Примѣром може послужити хоть лем ''Верховинская кровь'', пьеса ''Антония Бобульского'', найплодовитшого зоз вшыткых авторох. Ту у скобках суть слова и выразы, што розъяснюють потенциално тяжкы до розумѣня мѣста текста (значить, при постановках на селах мали ся хосновати якраз тоты слова, што поданы в скобках, а не основный текст)... «''держит в руках письмо и нюхает (пахает)''»... або: «''Читайте громко (на глас)''»... «''Служба хорошая (посада красна)''»... «''ни шагу вперед (ни на крок отсюда)''»... «''двѣ скамейки (лавицы)''»... Не зашкодить зазначити, же тот «шедевр» драматургии достав премию на конкурзѣ Общества А. Духновича в року 1928.|Гнат Ігнатович. Від гасниці до рампи. Сс. 129–130.}} Иншый анонимный критик з той самой стороны критизуе репертоар Земского театра Подкарпатской Руси, котрый складали «недостаточны, неграмотны переклады з чешчины и русчины и жаргонны тутешняцкы пьесы А. Бобульского.<ref>Гнат Ігнатович. Від гасниці до рампи. С. 253.</ref> В [[Закарпатска Украина|Закарпатской Украинѣ]] зачаточно были пробы вернути в репертоар театрох «тутешняцкы пьесы», в том числѣ и А. Бобульского, але по ей ликвидации тоты пробы были дефинитивно задавлены..<ref>Гнат Ігнатович. Від гасниці до рампи. Сс. 281–282.</ref> ===Библиографичный список пьес А. Бобульского<ref>Угро-русскій театръ, сс. 103–104. Вырывок, дотычный А. Бобульского, з общой библиографии, яка в жерелѣ названа: «БИБЛІОГРАФИЧЕСКІЙ СПИСОКЪ театральныхъ пьесъ, написанныхъ угро-руссами или для угро-русскаго театра.» В список включены лем опубликованы пьесы. Великое число пьес были играны на сценѣ, але не были опубликованы. Список поданый в оригиналном правописѣ.</ref>=== * Уйко изъ Америки, весела игра въ 3-хъ дѣйств., изд. Подк. Земл. Союза, Ужгородъ, 1922, стр. 48; ІІ-ое изд. 1937. * Кандидатъ, весела игра въ 1 дѣйствіи, изд. Подк. Земл. Союза, Ужгородъ, 1923, стр. 16. * Чіи долляры? Весела игра въ 1 дѣйств., изд. Подк. Земл. Союза, Ужгородъ, 1925, стр. 28. * Нѣмая невѣста, пьеса въ 1 д, изд. О-ва Духновича, Ужгородъ, 1932, стр. 24. * Держися даннаго слова, весела игра въ 1 д., изд. Подк. Земл. Союза, Ужгородъ, 1925, стр. 16. * Въ святый вечеръ, пьеса въ 2-хъ д., изд. О-ва Духновича, Ужгородъ, 1930, стр. 24. * Верховинская кровь, пьеса въ 3-хъ д., изд. О-ва Духновича, Ужгородъ 1929, стр. 48. * Пастырская игра, въ 1 д., изд. О-ва Духновича, Ужгородъ, 1930, стр. 8. * Мессія, пьеса въ 3-хъ д., изд. О-ва Духновича, Ужгородъ, 1930, стр. 32. * Царевичъ Альфонсъ, пьеса въ 5 д., изд. О-ва Духновича, Ужгородъ, 1932, стр. 32. ===Повѣданя А. Бобульского=== В едиции ''Дешева библіотека'' Антоний Бобульскый на жаданя властника выдавательства [[Юлий Фелдеший|Юлия Фелдешия]] написав 20 повѣдань. Выдаватель не скрывав, же е то [[шунд-литература]]. {{Цитат 3|Идея едиции ''Дешева библіотека''| Оддавна уже чую, як наш народ скаржить ся, же не мать што читати. Довго ем гадав над тым и напослѣд то выдумав, же чимскорше треба им дашто такое выпечатати. Мое рѣшѣня ознаймив ем едному з моих писателей, котрый нараз взяв ся до дѣла и под именем '''Дѣдо Микула''' написав Дешеву библиотеку, котра дотеперь мать 20 выпускы, каждый з них мать по 32 стороны и коштуе 30 филлеры.|Юлий Фелдеший, выдаватель<ref>Реклама на 32. сторонѣ брожур едиции ''Дешева Библіотека''.</ref>}} # Немилосердная царевна Ксенья # Вѣдьма или проклятая дѣвушка # Тайная крыпта # Паршивка # Сын Люцифера # Спаситель села # Чорна рука # Иоанн Витязь # Чортовскій мост # Ицик Барух # Два неприятели # Ужасный сон # Хата в лѣсѣ # Людоѣд # Блудящій Голландец # Кораблекрушеніе # Али Баба # Страшилище села # Искры # Таинства магии ===Фолклорны записы=== Окремым несистемным пунктом в творчости А. Бобульского стоять фолклорны записы. * Русска свадьба или рѣчи для сватовъ (старостовъ) и дружбовъ и свадебны пѣснѣ. Собралъ Антоній Бобульскій. (Дешева библіотека. Число 22) Цѣна 5 кор. Ужгородъ. Книгопечатня Юлія Фелдешія. 1926. * Пѣснѣ надгробныя съ парастасомъ. Собралъ Антоній Бобульскій. Второе изданіе. Ужгородъ. Изданіе Юлія Фелдешія. 1926. (Выдано старославянсков азбуков). ===Иншы брожуры<ref>Рекламна вкладка ''Сочинения А. Бобульского'' од фирмы Julius Földeši, Užhorod — в романѣ ''Сирота Миша''.</ref>=== * Русская свадьба (рѣчь дружбов) * [[Военныя события Давида Шрапнеля и Ивана Пѣвчука]] * Сонник или толкование снов * Сирота Миша (роман) ==Жерела и одказы== * Magocsi, Paul Robert. Chrbtom k horám. Dejiny Karpatskej Rusi a karpatských Rusínov. UNIVERSUM-EU. Prešov, 2016. {{ISBN|978-80-89046-97-3}} * Ігнатович, Гнат. Від гасниці до рампи. Нариси з історії украінського театру на Закарпатті. Книга перша. Ужгород, Ліра, 2008. {{ISBN|978-966-2195-29-3}} * Магочій П.Р., Поп І. (уклад.) Енциклопедія історії та культури карпатських русинів. Вид-во В.Падяка. Ужгород, 2010. {{ISBN|978-966-387-044-1}} * Марець, Богдана. Бобульський Антоній. //Ковач Ф. и др. Краєзнавчий словник русинів-українців. Пряшівщина. СРУСР. Пряшів, 1999. {{ISBN|80-85137-15-1}} С. 47. * Недзѣльскій, Евгеній. Угро-русскій театръ. Типографія «Уніо» Георгія Миравчика. Ужгород, 1941. * Поп, Иван. Энциклопедия Подкарпатской Руси. — Ужгород: Изд-во В.Падяка, 2001. — 431 с. {{ISBN| 966-7838-23-4}} {{Реф-инфо|[[Русскый язык|рус.]]}} * {{cite web |author=Хланта І. В. |editor= |date=2004 |url=http://esu.com.ua/search_articles.php?id=35689 |title=Бобульський Антоній |publisher=Енциклопедія Сучасної України |format= |quote= |language=[[Украинскый язык|украинскы]] |accessdate=2019-12-18 |archiveurl= |archivedate= }} ==Референции== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Бобульскый, Антоний}} [[Катеґорія:Русиньскы писателї]] [[Катеґорія:Русинскы драматици]] [[Катеґорія:Русскоязычны писателе]] akvh87lz16vvfcqp9y12qk0celt83d9 0 15357 131585 126375 2022-08-06T17:23:19Z Igor Kercsa 5504 одказ wikitext text/x-wiki {{Локалита |статус = Другый найвекшый город [[Огайо|Огая]] |руська назва = Кливленд |оригинална назва = Cleveland |застава = Flag of Cleveland, Ohio.svg |опис заставы = <!-- появить ся над фотков --> |ширина заставы = 130 |герб = Seal of Cleveland, Ohio.png |опис герба = <!-- появить ся над фотков --> |ширина герба = 100 |вид крайны = Держава |крайна = [[США]] |lat_dir = N |lat_deg =41 |lat_min =28 |lat_sec =56 <!-- землеписна ширка--> |lon_dir = W |lon_deg =81 |lon_min =40 |lon_sec =11 <!-- землеписна довжка--> |CoordAddon = |CoordScale = |размер карты страны = 0 <!-- так затлумить выдачу мапы под рамов --> |давны назвы = |вид региона = Штат |регион = [[Огайо]] |вид района = Грофство |район = Каягокга |вид общины = Основатель города |община = <small>Мозес Кливленд (1754–1806)</small> |площа = 213,4<!-- в квадр. км --> |вид высоты = Надморска вышка <!-- або: Найвысша точка, Высота центра …--> |высота = 199<!-- в метрах --> |население = 369&nbsp;815<!-- лем само число --> |год переписи = {{date|2010}} |часовый пояс = -5 |DST = перевод годинкы <!—пусто значить, же час не переводять --> |телефонный код = +1-216 |почтовый индекс = 44101–44199 |вид идентификатора = |цифровой идентификатор = |категория в Commons = Cleveland, Ohio |сайт = |язык сайта = }} '''Кли́вленд''', {{Реф-инфо|[[Англицкый язык|англ.]]}} ''Cleveland'' — город в [[США]], в штатѣ [[Огайо]], [[пристав]] на [[Озеро|озерѣ]] [[Ири (озеро)|Ири]]. Город основаный в року 1796. Културный и едукачный центер.<ref name="Трешников">Трёшников А.Ф., с. 239.</ref> ==Економика== Кливленд —великый [[транспорт]]ный узел. Через озерный [[пристав]] и каналы звязаный зоз [[Свѣтовый океан|Свѣтовым океаном]]. Город мать метро. Мать меджинародне летиско. Великый торгово-финанчный центер. Еден зоз найвекшых в [[США]] металургичных центрох выробы и спрацованя [[желѣзо|желѣза]] и фаребных [[метал]]ох, машинарства. Автомобиловый и военный промысел. Выроба компонентох про ракеты и летадла, промысловых машин и пристройох про домашность, банскых, полиграфичных машин, контролного и мѣряючого заряджѣня. Хемичный, полиграфичный и потравиновый промысел.<ref name="Трешников"/> == Интересны факты == * Агломерация ''Векшый Кливленд'' простерать ся берегом озера в довжцѣ 160&nbsp;км.<ref name=EB>Encyclopædia Britannica</ref> * В резултатѣ економичной рецесии десяткы тысяч бѣлого обывательства одселили ся инде за роботов, и в року 2000 число Афроамеричанох (котры суть менше мобилны) перевысило 50% обывательства; в року 1966 ту были шалены расовы безпорядкы.<ref name=EB/> ==Жерела и одказы== * Трёшников А.Ф. Географический энциклопедический словарь: Географические названия. /Гл. ред. А. Ф. Трёшников. — 2-е изд., доп. — М.: Сов. энциклопедия, 1989.— 592 с. {{ISBN| 5-85270-057-6}} {{ref-ru}} * {{cite web |title=Cleveland |publisher='''Encyclopædia Britannica''' |date=May 07, 2020 |url=https://www.britannica.com/place/Cleveland-Ohio |accessdate=2020-09-05}}{{ref-en}} == Референции == {{reflist}} {{Панорама|Cle Skyline December 2020.jpg|1000px|Панорама Кливленда}} [[Катеґорія:Населены пункты США]] gquhvrp376ikt2616gpxpzvi5evayx2 0 15586 131586 115494 2022-08-06T17:29:55Z Igor Kercsa 5504 одказ wikitext text/x-wiki {{Локалита |статус = Другый найвекшый [[город]] [[Пенсилвания|Пенсилвании]] |руська назва = Питтсбург |оригинална назва = Pittsburgh {{Реф-инфо|[[Англицкый язык|англ.]]}} |застава = Flag of Pittsburgh, Pennsylvania.svg |опис заставы = <!-- появить ся над фотков --> |ширина заставы = 120 |герб = Pittsburgh city coat.png |опис герба = |ширина герба = 90 |вид крайны = [[Держава]] |крайна = [[США]] |lat_dir = N |lat_deg =40 |lat_min =27 |lat_sec = <!-- землеписна ширка--> |lon_dir = W |lon_deg =80 |lon_min =00 |lon_sec = <!-- землеписна довжка--> |CoordAddon = |CoordScale = 300000 <!-- мапы укажуть ся в маштабѣ (скалѣ) 3 км/цм --> |размер карты страны = 0 <!-- так затлумить выдачу мапы под рамов --> |давны назвы = |вид региона = Штат США<!--3.гарадича администрации--> |регион = [[Пенсилвания]] |вид района = Округ<!--4.гарадича администрации, предволено: Район --> |район = Аллегейни |вид общины = Мер<!--5.гарадича администрации ПОВИННЫЙ ПАРАМЕТЕР!--> |община = Bill Peduto |площа = 151,11<!-- в квадр. км --> |вид высоты = Надморска вышка <!-- або: Найвысша точка, Высота центра …--> |высота = 220–420<!-- в метрах --> |население = 305&nbsp;704<!-- лем само число --> |год переписи = 2010 |часовый пояс = -5 |DST = перевод годинкы <!—пусто значить, же час не переводять --> |телефонный код = 412, 724, 878 |почтовый индекс = 15106, 15120–15121, 15201, 15203–15208, 15210–15222, 15224, 15226–15227, 15230, 15232–15235, 15237, 15239, 15289, 15229 |вид идентификатора = <!-- локална система кодованя територии--> |цифровой идентификатор = |категория в Commons = Pittsburgh |сайт = http://www.pittsburghpa.gov/ |язык сайта = англ. }} '''Пи́ттсбург''', {{Реф-инфо|[[Англицкый язык|англ.]]}} ''Pittsburgh'' — другый найвекшый [[город]] [[Штаты США|штата]] [[Пенсилвания]] з обывательством 305&nbsp;704 особ (списованя 2010). Питтсбург и околиця были териториев найвекшой [[Русины|русинской]] имиграции, де доднесь жие велике число людей [[Русины|русинского]] походжѣня. В Питтсбургу фунгуе Музей [[Енді Варгол|Енди Варгола]].<ref>[http://www.cms3.rusynacademy.sk/?22-10-2019-Енді-Варголь-од-А-до-Б-і-назад&fbclid=IwAR0EWmzwh-Y_M3HDEsLihGDYfxn9os-dZMnS0OXc1mWo1ihUvizUGtjfhX0 Енді Варголь од А до Б і назад]</ref> ==Полога== Лежить на [[сѣвер]]о[[восток]]у [[США]], пристав на [[Огайо (рѣка)|рѣцѣ Огайо]],<ref name="Трешников">Трёшников А.Ф., с. 375.</ref> в ей зачатку. ==Економика== Важный транспортный узел. Товарный обѣг рѣчного порта 33&nbsp;млн.&nbsp;т (1980), фунгуе меджинародне летиско. Перва в [[США]] атомова електрарня. До 1980-х рокох быв едным з найвекшых центрох тяжкого промысла, металургии, выробы труб, мостовых конштрукций и др.<ref name="Трешников"/> В сучасности економика переориентована на высокы технологии, промысловы выгледованя, роботы, биомедицину, програмованя, технологии охраны окружѣня. Интензивно росте сектор служеб. Питтсбург надале зоставать важным транспортным узлом, заховали ся тыж з минулости хемичный промысел и спрацованя металох.<ref>Encyclopaedia Britannica.</ref> ==Наука== В Питтсбургу находить ся дотована [[штаты США|штатом]] [[Пенсилвания]] [[Питтсбургска универзита]] (1787), и даколько приватных меншых универзит: Карнеги Меллон (1900), Дюкейн (1878), Пойнт Парк (1960), Четем (1869), Карлоу (1929). ==Жерела и одказы== *'''Трёшников А.Ф.''' Географический энциклопедический словарь: Географические названия. /Гл. ред. А. Ф. Трёшников. — 2-е изд., доп. — М.: Сов. энциклопедия, 1989.— 592 с. {{ISBN|5-85270-057-6}} {{Реф-инфо|[[Руськый язык|русс.]]}} * {{Cite web |url=https://www.britannica.com/place/Pittsburgh |title=Pittsburgh, PENNSYLVANIA, UNITED STATES |publisher='''Encyclopaedia Britannica''' |accessdate=2019-10-25}} * {{Cite web |url=http://www.pittsburghpa.gov/ |title='''Официалный сайт''' |language=[[Англицкый язык|англицкы]] |accessdate=2019-10-25}} == Референції == {{reflist}} {{Панорама|Pittsburgh skyline panorama daytime.jpg|1000px|align-cap=center|border=no|Центер Питтсбурга}} [[Катеґорія:Населены пункты США]] e7lp9nfxqrn0ni0pgq8sccjibtll339 0 18682 131583 131582 2022-08-06T16:03:35Z Igor Kercsa 5504 доповнѣня wikitext text/x-wiki {{Регион |статус= Штат [[США]] |регион= Огайо |регион оригинал= State of Ohio (OH) |образчик= {{Кратное изображение |зона= center |зона_подписи= center |подпись = Застава и печать |ширина1 = 155 |ширина2 = 95 |изобр1 = Flag of Ohio.svg |изобр2 = Seal of Ohio (Official).svg }} |подпис= |розлога= 116&nbsp;096 км² |обывательство= 11&nbsp;780&nbsp;017 особ (2020) |центер= [[Коламбус, Огайо|Коламбус]]<br> <small>{{Coord|39|57|44|N|83|00|02|W|format=dms|type:country}}</small> |зложѣня= |язык= |пост ведучого= Губернатор |имя ведучого= Майк Девайн (Mike&nbsp;DeWine) |интернет-сайт= https://ohio.gov ''англ.'' |категория склада= Ohio }} [[File:Map of USA OH.svg|thumb|276px|{{center|Локация штата Огайо (OH) в [[США]]}}]] '''Ога́йо''', {{ref-en}} ''Ohio'', {{Audio|en-us-Ohio.ogg|''выгваряня''}}) — [[Штаты США|штат]] на [[сѣвер]]о[[выход]]ѣ [[США]], вступив до США яко 17. штат [[1. марца]] [[1803]]. Главный и найвекшый город — [[Коламбус, Огайо|Коламбус]].<ref name="EB">Knepper, George W. , Aumann, Francis R. and Wallenfeldt, Jeff</ref> == География == Огайо межуе з озером Ири и [[Мичиган]]ом на [[сѣвер]]ѣ, [[Пенсилвания|Пенсилваниов]] на [[выход]]ѣ, [[Западна Вирджиния|Западнов Вирджиниов]] на [[юг]]о[[выход]]ѣ, штатом [[Кентукки]] на [[юг]]у, [[Индиана|Индианов]] на [[запад]]ѣ. Назва штату походить од [[Огайо (рѣка)|рѣкы Огайо]], што в языку тутешных [[Индиане|Индианох]] значить «велика вода». З погляду физиографичного територия штату роздѣлена наполы:на [[запад]]ѣ — ровнина, на [[выход]]ѣ — невысокы ту Аппалачскы горы од озера Ири на [[сѣвер]]ѣ до [[Огайо (рѣка)|рѣкы Огайо]] на [[юг]]у, котры не творять велику проблему про транспорт. Найвысша точка штату ''Campbell Hill'' (472&nbsp;м) лежить о 77&nbsp;км на [[сѣвер]]о[[запад]] од [[Коламбус, Огайо|Коламбуса]]. Огайо мать около 350 файты птиць и 150 файты рыб.<ref name="EB"/> ==Обывательство == [[File:Map of Ohio NA.png|left|300px|Map of Ohio NA]] {{Clear}} == Газдовство == == Интересны факты == * Огайо — единкый [[Штаты США|штат США]], котрого застава не простокутна. * На честь Огайо названа планетка ''(439) Огайо''. == Жерела и одказы == * {{cite web |author= '''Knepper, George W. , Aumann, Francis R. and Wallenfeldt, Jeff''' |title= Ohio |publisher= Encyclopædia Britannica |date= 6 Jan. 2022 |url= https://www.britannica.com/place/Ohio-state |accessdate=2022-08-05 }}{{ref-en}} == Референции == {{reflist}} [[Категория:Штаты США]] 1uar9z2naqhpn08qd2d5hwoa9th6g7b 131591 131583 2022-08-06T18:10:29Z Igor Kercsa 5504 доповнѣня wikitext text/x-wiki {{Регион |статус= Штат [[США]] |регион= Огайо |регион оригинал= State of Ohio (OH) |образчик= {{Кратное изображение |зона= center |зона_подписи= center |подпись = Застава и печать |ширина1 = 155 |ширина2 = 95 |изобр1 = Flag of Ohio.svg |изобр2 = Seal of Ohio (Official).svg }} |подпис= |розлога= 116&nbsp;096 км² |обывательство= 11&nbsp;780&nbsp;017 особ (2020) |центер= [[Коламбус, Огайо|Коламбус]]<br> <small>{{Coord|39|57|44|N|83|00|02|W|format=dms|type:country}}</small> |зложѣня= |язык= |пост ведучого= Губернатор |имя ведучого= Майк Девайн (Mike&nbsp;DeWine) |интернет-сайт= https://ohio.gov ''англ.'' |категория склада= Ohio }} [[File:Map of USA OH.svg|thumb|276px|{{center|Локация штату Огайо (OH) в [[США]]}}]] [[File:Map of Ohio NA.png|thumb|276px|{{center|Мапа штату Огайо}}]] '''Ога́йо''', {{ref-en}} ''Ohio'', {{Audio|en-us-Ohio.ogg|''выгваряня''}}) — [[Штаты США|штат]] на [[сѣвер]]о[[выход]]ѣ [[США]], вступив до США яко 17. штат [[1. марца]] [[1803]]. Главный и найвекшый город — [[Коламбус, Огайо|Коламбус]].<ref name="EB">Knepper, George W. , Aumann, Francis R. and Wallenfeldt, Jeff</ref> == География == Огайо межуе з [[Канада|Канадов]] (границя по озеру Ири) и [[Мичиган]]ом на [[сѣвер]]ѣ, [[Пенсилвания|Пенсилваниов]] на [[выход]]ѣ, [[Западна Вирджиния|Западнов Вирджиниов]] на [[юг]]о[[выход]]ѣ, штатом [[Кентукки]] на [[юг]]у, [[Индиана|Индианов]] на [[запад]]ѣ. Назва штату походить од [[Огайо (рѣка)|рѣкы Огайо]], што в языку тутешных [[Индиане|Индианох]] значить «велика вода». З погляду физиографичного територия штату роздѣлена наполы: на [[запад]]ѣ — ровнина, на [[выход]]ѣ — невысокы ту Аппалачскы горы од озера Ири на [[сѣвер]]ѣ до [[Огайо (рѣка)|рѣкы Огайо]] на [[юг]]у, котры не творять велику проблему про транспорт. Найвысша точка штату ''Campbell Hill'' (472&nbsp;м, см. мапу) лежить о 77&nbsp;км на [[сѣвер]]о[[запад]] од [[Коламбус, Огайо|Коламбуса]]. Огайо мать около 350 файты птиць и 150 файты рыб.<ref name="EB"/> ==Обывательство == Найвеце етнично таркастый город Огайо — [[Кливленд, Огайо|Кливленд]], котрый поповнив ся меджи роками 1880 и 1890 имигрантами, прибывшыма из [[Австро-Мадярщина|Австро-Мадярщины]], [[Польща|Польщи]], [[Нидерланды|Нидерландох]], [[Российска империя|России]], [[Португалия|Португалии]], [[Греция|Греции]], [[Китай|Китая]], [[Япония|Японии]], [[Турция|Турции]] и [[Мексико|Мексика]].<ref name="EB"/> == Газдовство == == Интересны факты == * Огайо — единкый [[Штаты США|штат США]], котрого застава не простокутна. * На честь Огайо названа планетка ''(439) Огайо''. == Жерела и одказы == * {{cite web |author= '''Knepper, George W. , Aumann, Francis R. and Wallenfeldt, Jeff''' |title= Ohio |publisher= Encyclopædia Britannica |date= 6 Jan. 2022 |url= https://www.britannica.com/place/Ohio-state |accessdate=2022-08-05 }}{{ref-en}} == Референции == {{reflist}} [[Категория:Штаты США]] sj0gkc2v12vyyt7jmnnqcrek4k0kw8r 131592 131591 2022-08-06T19:01:47Z Igor Kercsa 5504 доповнѣня wikitext text/x-wiki {{Регион |статус= Штат [[США]] |регион= Огайо |регион оригинал= State of Ohio (OH) |образчик= {{Кратное изображение |зона= center |зона_подписи= center |подпись = Застава и печать |ширина1 = 155 |ширина2 = 95 |изобр1 = Flag of Ohio.svg |изобр2 = Seal of Ohio (Official).svg }} |подпис= |розлога= 116&nbsp;096 км² |обывательство= 11&nbsp;780&nbsp;017 особ (2020) |центер= [[Коламбус, Огайо|Коламбус]]<br> <small>{{Coord|39|57|44|N|83|00|02|W|format=dms|type:country}}</small> |зложѣня= |язык= |пост ведучого= Губернатор |имя ведучого= Майк Девайн (Mike&nbsp;DeWine) |интернет-сайт= https://ohio.gov ''англ.'' |категория склада= Ohio }} [[File:Map of USA OH.svg|thumb|276px|{{center|Локация штату Огайо (OH) в [[США]]}}]] [[File:Map of Ohio NA.png|thumb|276px|{{center|Мапа штату Огайо}}]] '''Ога́йо''', {{ref-en}} ''Ohio'', {{Audio|en-us-Ohio.ogg|''выгваряня''}}) — [[Штаты США|штат]] на [[сѣвер]]о[[выход]]ѣ [[США]], вступив до США яко 17. штат [[1. марца]] [[1803]]. Главный и найвекшый город — [[Коламбус, Огайо|Коламбус]].<ref name="EB">Knepper, George W. , Aumann, Francis R. and Wallenfeldt, Jeff</ref> == География == Огайо межуе з [[Канада|Канадов]] (границя по озеру Ири) и [[Мичиган]]ом на [[сѣвер]]ѣ, [[Пенсилвания|Пенсилваниов]] на [[выход]]ѣ, [[Западна Вирджиния|Западнов Вирджиниов]] на [[юг]]о[[выход]]ѣ, штатом [[Кентукки]] на [[юг]]у, [[Индиана|Индианов]] на [[запад]]ѣ. Назва штату походить од [[Огайо (рѣка)|рѣкы Огайо]], што в языку тутешных [[Индиане|Индианох]] значить «велика вода». З погляду физиографичного територия штату роздѣлена наполы: на [[запад]]ѣ — ровнина, на [[выход]]ѣ — невысокы ту Аппалачскы горы од озера Ири на [[сѣвер]]ѣ до [[Огайо (рѣка)|рѣкы Огайо]] на [[юг]]у, котры не творять велику проблему про транспорт. Найвысша точка штату ''Campbell Hill'' (472&nbsp;м, см. мапу) лежить о 77&nbsp;км на [[сѣвер]]о[[запад]] од [[Коламбус, Огайо|Коламбуса]]. Огайо мать около 350 файты птиць и 150 файты рыб.<ref name="EB"/> ==Обывательство == Найвеце етнично таркастый город Огайо — [[Кливленд, Огайо|Кливленд]], котрый поповнив ся меджи роками 1880 и 1890 имигрантами, прибывшыма из [[Австро-Мадярщина|Австро-Мадярщины]], [[Польща|Польщи]], [[Нидерланды|Нидерландох]], [[Российска империя|России]], [[Португалия|Португалии]], [[Греция|Греции]], [[Китай|Китая]], [[Япония|Японии]], [[Турция|Турции]] и [[Мексико|Мексика]].<ref name="EB"/> {| class="wikitable"; text-align:right; font-size:90%;" |+ style="font-size:105%" |Динамика расового зложѣня, 1990–2010<ref>{{Переклад|en|Ohio|1100221194}}</ref> |- ! Раса/походжѣня !! 1990<ref>{{cite web|url=https://www.census.gov/population/www/documentation/twps0056/twps0056.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080725044857/http://www.census.gov/population/www/documentation/twps0056/twps0056.html|urlstatus=dead|archivedate=July 25, 2008|title=Historical Census Statistics on Population Totals By Race, 1790 to 1990, and By Hispanic Origin, 1970 to 1990, For The United States, Regions, Divisions, and States|date=July 25, 2008}}</ref>!! 2000<ref>{{Cite web|url=http://censusviewer.com/city/OH|title=Population of Ohio: Census 2010 and 2000 Interactive Map, Demographics, Statistics, Quick Facts|publisher=Censusviewer.com|accessdate=April 17, 2021}}</ref>!! 2010<ref>{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census/decade.2010.html|title=US Census Bureau 2010 Census|publisher=Census.gov|accessdate=December 6, 2017|archivedate=May 22, 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170522200920/https://census.gov/programs-surveys/decennial-census/decade.2010.html|urlstatus=live}}</ref> |- align=right |align=left| Бѣлы || 87.8% || 85.0% || 82.7% |- align=right |align=left| Афроамеричане || 10.6% || 11.5% || 12.2% |- align=right |align=left| Азийцѣ || 0.8% || 1.2% || 1.7% |- align=right |align=left| Индиане || 0.2% || 0.2% || 0.2% |- align=center | Тихоокеанскы островане || – || – || – |- align=right |align=left| Иншы || 0.5% || 2.2% || 3.2% |} == Газдовство == Штат Огайо мать властны [[Ропа|ропу]], [[земный газ]], камяне угля ай вельо иншых копалин. == Интересны факты == * Огайо — единкый [[Штаты США|штат США]], котрого застава не простокутна. * На честь Огайо названа планетка ''(439) Огайо''. == Жерела и одказы == * {{cite web |author= '''Knepper, George W. , Aumann, Francis R. and Wallenfeldt, Jeff''' |title= Ohio |publisher= Encyclopædia Britannica |date= 6 Jan. 2022 |url= https://www.britannica.com/place/Ohio-state |accessdate=2022-08-05 }}{{ref-en}} == Референции == {{reflist}} [[Категория:Штаты США]] 90sp42aybskjmq95glj4brwh4q0x6iy 131593 131592 2022-08-06T19:33:41Z Igor Kercsa 5504 доповнѣня wikitext text/x-wiki {{Регион |статус= Штат [[США]] |регион= Огайо |регион оригинал= State of Ohio (OH) |образчик= {{Кратное изображение |зона= center |зона_подписи= center |подпись = Застава и печать |ширина1 = 155 |ширина2 = 95 |изобр1 = Flag of Ohio.svg |изобр2 = Seal of Ohio (Official).svg }} |подпис= |розлога= 116&nbsp;096 км² |обывательство= 11&nbsp;780&nbsp;017 особ (2020) |центер= [[Коламбус, Огайо|Коламбус]]<br> <small>{{Coord|39|57|44|N|83|00|02|W|format=dms|type:country}}</small> |зложѣня= |язык= |пост ведучого= Губернатор |имя ведучого= Майк Девайн (Mike&nbsp;DeWine) |интернет-сайт= https://ohio.gov ''англ.'' |категория склада= Ohio }} [[File:Map of USA OH.svg|thumb|276px|{{center|Локация штату Огайо (OH) в [[США]]}}]] [[File:Map of Ohio NA.png|thumb|276px|{{center|Мапа штату Огайо}}]] '''Ога́йо''', {{ref-en}} ''Ohio'', {{Audio|en-us-Ohio.ogg|''выгваряня''}}) — [[Штаты США|штат]] на [[сѣвер]]о[[выход]]ѣ [[США]], вступив до США яко 17. штат [[1. марца]] [[1803]]. Главный и найвекшый город — [[Коламбус, Огайо|Коламбус]].<ref name="EB">Knepper, George W. , Aumann, Francis R. and Wallenfeldt, Jeff</ref> == География == Огайо межуе з [[Канада|Канадов]] (границя по озеру Ири) и [[Мичиган]]ом на [[сѣвер]]ѣ, [[Пенсилвания|Пенсилваниов]] на [[выход]]ѣ, [[Западна Вирджиния|Западнов Вирджиниов]] на [[юг]]о[[выход]]ѣ, штатом [[Кентукки]] на [[юг]]у, [[Индиана|Индианов]] на [[запад]]ѣ. Назва штату походить од [[Огайо (рѣка)|рѣкы Огайо]], што в языку тутешных [[Индиане|Индианох]] значить «велика вода». З погляду физиографичного територия штату роздѣлена наполы: на [[запад]]ѣ — ровнина, на [[выход]]ѣ — невысокы ту Аппалачскы горы од озера Ири на [[сѣвер]]ѣ до [[Огайо (рѣка)|рѣкы Огайо]] на [[юг]]у, котры не творять велику проблему про транспорт. Найвысша точка штату ''Campbell Hill'' (472&nbsp;м, см. мапу) лежить о 77&nbsp;км на [[сѣвер]]о[[запад]] од [[Коламбус, Огайо|Коламбуса]]. Огайо мать около 350 файты птиць и 150 файты рыб.<ref name="EB"/> ==Обывательство == Найвеце етнично таркастый город Огайо — [[Кливленд, Огайо|Кливленд]], котрый поповнив ся меджи роками 1880 и 1890 имигрантами, прибывшыма из [[Австро-Мадярщина|Австро-Мадярщины]], [[Польща|Польщи]], [[Нидерланды|Нидерландох]], [[Российска империя|России]], [[Португалия|Португалии]], [[Греция|Греции]], [[Китай|Китая]], [[Япония|Японии]], [[Турция|Турции]] и [[Мексико|Мексика]].<ref name="EB"/> {| class="wikitable"; text-align:right; font-size:90%;" |+ style="font-size:105%" |Динамика расового зложѣня, 1990–2010<ref>{{Переклад|en|Ohio|1100221194}}</ref> |- ! Раса/походжѣня !! 1990<ref>{{cite web|url=https://www.census.gov/population/www/documentation/twps0056/twps0056.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080725044857/http://www.census.gov/population/www/documentation/twps0056/twps0056.html|urlstatus=dead|archivedate=July 25, 2008|title=Historical Census Statistics on Population Totals By Race, 1790 to 1990, and By Hispanic Origin, 1970 to 1990, For The United States, Regions, Divisions, and States|date=July 25, 2008}}</ref>!! 2000<ref>{{Cite web|url=http://censusviewer.com/city/OH|title=Population of Ohio: Census 2010 and 2000 Interactive Map, Demographics, Statistics, Quick Facts|publisher=Censusviewer.com|accessdate=April 17, 2021}}</ref>!! 2010<ref>{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census/decade.2010.html|title=US Census Bureau 2010 Census|publisher=Census.gov|accessdate=December 6, 2017|archivedate=May 22, 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170522200920/https://census.gov/programs-surveys/decennial-census/decade.2010.html|urlstatus=live}}</ref> |- align=right |align=left| Бѣлы || 87.8% || 85.0% || 82.7% |- align=right |align=left| Афроамеричане || 10.6% || 11.5% || 12.2% |- align=right |align=left| Азийцѣ || 0.8% || 1.2% || 1.7% |- align=right |align=left| Индиане || 0.2% || 0.2% || 0.2% |- align=center | Тихоокеанскы островане || – || – || – |- align=right |align=left| Иншы || 0.5% || 2.2% || 3.2% |} == Газдовство == Штат Огайо мать властны [[Ропа|ропу]], [[земный газ]], камяне угля ай вельо иншых копалин. Около 60% енергии Огайо походить з камяного угля. Земный газ — далше по важности жерело, застачать майже 25% енергии. Звышок переважно додають атомовы електрарнѣ вздовж озера Ири. Штат мать уродны землѣ и в року 1950 быв первым меджи [[Штаты США|штатами США]] в аграрной продукции. В сучасности первенство утратив, але и теперь около 50% земель служать про аграрну выробу.<ref name="EB"/> == Интересны факты == * Огайо — единкый [[Штаты США|штат США]], котрого застава не простокутна. * На честь Огайо названа планетка ''(439) Огайо''. == Жерела и одказы == * {{cite web |author= '''Knepper, George W. , Aumann, Francis R. and Wallenfeldt, Jeff''' |title= Ohio |publisher= Encyclopædia Britannica |date= 6 Jan. 2022 |url= https://www.britannica.com/place/Ohio-state |accessdate=2022-08-05 }}{{ref-en}} == Референции == {{reflist}} [[Категория:Штаты США]] 3c4zd8vefuszzjdj348scxtqkbtdby5 3 18683 131584 2022-08-06T16:38:21Z Pathoschild 1583 create header for talk page ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) wikitext text/x-wiki <div style="display: flex; flex-wrap: wrap; justify-content: center; align-items: center; margin: 16px 0; border: 1px solid #aaaaaa;"> <div style="padding: 12px;">[[File:Circle-icons-megaphone.svg|75px|link=[[m:User_talk:MdsShakil]]]]</div> <div style="flex: 1; padding: 12px; background-color: #dddddd; color: #555555;"> <div style="font-weight: bold; font-size: 150%; color: red; font-family: 'Comic Sans MS'">Welcome to my talk page!</div> <div style="max-width: 700px">Hey! I am Shakil Hosen. I patrol many projects, and where I don't know the language I only act in cases of serious vandalism. If you think I have done anything wrong, feel free to [[m:User talk:MdsShakil|message me]] on Meta wiki. If you don't like that you can leave me messages here too, but since I do not watch all of my talk pages, your message might not get a timely response. Thanks! [[File:Face-smile.svg|18px|link=[[m:User:MdsShakil]]]]</div> </div> </div> 6ns6eellkw7iqc4yteyjnszfjmo2yio 3 18684 131590 2022-08-06T18:07:49Z Pathoschild 1583 add talk page header ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) wikitext text/x-wiki {{User talk:MdsShakil/header}} tbo8m2n1p4y1shpmyu07h1k0g9pq65d