विकिस्रोतः sawikisource https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0%E0%A4%AE%E0%A5%8D MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter माध्यमम् विशेषः सम्भाषणम् सदस्यः सदस्यसम्भाषणम् विकिस्रोतः विकिस्रोतःसम्भाषणम् सञ्चिका सञ्चिकासम्भाषणम् मीडियाविकि मीडियाविकिसम्भाषणम् फलकम् फलकसम्भाषणम् साहाय्यम् साहाय्यसम्भाषणम् वर्गः वर्गसम्भाषणम् प्रवेशद्वारम् प्रवेशद्वारसम्भाषणम् लेखकः लेखकसम्भाषणम् पृष्ठम् पृष्ठसम्भाषणम् अनुक्रमणिका अनुक्रमणिकासम्भाषणम् श्रव्यम् श्रव्यसम्भाषणम् TimedText TimedText talk पटलम् पटलसम्भाषणम् गैजेट गैजेट वार्ता गैजेट परिभाषा गैजेट परिभाषा वार्ता 0 1408 342554 312081 2022-08-04T12:31:35Z Shubha 190 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[../]] | author = वाल्मीकिः | translator = | section = बालकाण्डम् | previous = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३६|सर्गः ३६]] | next = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३८|सर्गः ३८]] | notes = }} [[File:Kanda 1 BK-037-Skandoth Paththi.ogg|thumb|सप्तत्रिंशः सर्गः श्रूयताम्|center]] {{रामायणम्/बालकाण्डम्}} '''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे बालकाण्डे सप्तत्रिंशः सर्गः ॥१-३७॥'''<BR><BR> तप्यमाने तपो देवे देवाः सर्षिगणाः पुरा । सेनापतिमभीप्सन्तः पितामहमुपागमन् ॥१-३७-१॥ ततोऽब्रुवन्सुराः सर्वे भगवन्तं पितामहम् । प्रणिपत्य शुभं वाक्यं सेन्द्राः साग्निपुरोगमाः ॥१-३७-२॥ यो नः सेनापतिर्देव दत्तो भगवता पुरा । स तपः परमास्थाय तप्यते स्म सहोमया ॥१-३७-३॥ यदत्रानन्तरं कार्यं लोकानां हितकाम्यया । संविधत्स्व विधानज्ञ त्वं हि नः परमा गतिः ॥१-३७-४॥ देवतानां वचः श्रुत्वा सर्वलोकपितामहः । सान्त्वयन् मधुरैर्वाक्यैस्त्रिदशानिदमब्रवीत् ॥१-३७-५॥ शैलपुत्र्या यदुक्तं तन्न प्रजाः स्वासु पत्निषु । तस्या वचनमक्लिष्टं सत्यमेव न संशयः ॥१-३७-६॥ इयमाकाशगङ्गा च यस्यां पुत्रं हुताशनः । जनयिष्यति देवानां सेनापतिमरिंदमम् ॥१-३७-७॥ ज्येष्ठा शैलेन्द्रदुहिता मानयिष्यति तं सुतम् । उमायास्तद्बहुमतं भविष्यति न संशयः ॥१-३७-८॥ तच्छ्रुत्वा वचनं तस्य कृतार्था रघुनन्दन । प्रणिपत्य सुराः सर्वे पितामहमपूजयन् ॥१-३७-९॥ ते गत्वा परमं राम कैलासं धातुमण्डितम् । अग्निं नियोजयामासुः पुत्रार्थं सर्वदेवताः ॥१-३७-१०॥ देवकार्यमिदं देव समाधत्स्व हुताशन । शैलपुत्र्यां महातेजो गङ्गायां तेज उत्सृज ॥१-३७-११॥ देवतानां प्रतिज्ञाय गङ्गामभ्येत्य पावकः । गर्भं धारय वै देवि देवतानामिदं प्रियम् ॥१-३७-१२॥ इत्येतद् वचनं श्रुत्वा दिव्यं रूपमधारयत् । स तस्या महिमां दृष्ट्वा समन्तादवशीर्यत ॥१-३७-१३॥ समन्ततस्तदा देवीमभ्यषिञ्चत पावकः । सर्वस्रोतांसि पूर्णानि गङ्गाया रघुनन्दन ॥१-३७-१४॥ तमुवाच ततो गङ्गा सर्वदेवपुरोगमम् । अशक्ता धारणे देव तेजस्तव समुद्धतम् ॥१-३७-१५॥ दह्यमानाग्निना तेन सम्प्रव्यथितचेतना । अथाब्रवीदिदं गङ्गां सर्वदेवहुताशनः ॥१-३७-१६॥ इह हैमवते पार्श्वे गर्भोऽयं संनिवेश्यताम् । श्रुत्वा त्वग्निवचो गङ्गा तं गर्भमतिभास्वरम् ॥१-३७-१७॥ उत्ससर्ज महातेजाः स्रोतोभ्यो हि तदानघ । यदस्या निर्गतं तस्मात् तप्तजाम्बूनदप्रभम् ॥१-३७-१८॥ काञ्चनं धरणीं प्राप्तं हिरण्यमतुलप्रभम् । ताम्रं कार्ष्णायसं चैव तैक्ष्ण्यादेवाभिजायत ॥१-३७-१९॥ मलं तस्याभवत् तत्र त्रपु सीसकमेव च । तदेतद्धरणीं प्राप्य नानाधातुरवर्धत ॥१-३७-२०॥ निक्षिप्तमात्रे गर्भे तु तेजोभिरभिरञ्जितम् । सर्वं पर्वतसंनद्धं सौवर्णमभवद् वनम् ॥१-३७-२१॥ जातरूपमिति ख्यातं तदाप्रभृति राघव । सुवर्णं पुरुषव्याघ्र हुताशनसमप्रभम् । तृणवृक्षलतागुल्मं सर्वं भवति काञ्चनम् ॥१-३७-२२॥ तं कुमारं ततो जातं सेन्द्राः सह मरुद्गणाः । क्षीरसम्भावनार्थाय कृत्तिकाः समयोजयन् ॥१-३७-२३॥ ताः क्षीरं जातमात्रस्य कृत्वा समयमुत्तमम् । ददुः पुत्रोऽयमस्माकं सर्वासामिति निश्चिताः ॥१-३७-२४॥ ततस्तु देवताः सर्वाः कार्तिकेय इति ब्रुवन् । पुत्रस्त्रैलोक्यविख्यातो भविष्यति न संशयः ॥१-३७-२५॥ तेषां तद् वचनं श्रुत्वा स्कन्नं गर्भपरिस्रवे । स्नापयन् परया लक्ष्म्या दीप्यमानं यथानलम् ॥१-३७-२६॥ स्कन्द इत्यब्रुवन् देवाः स्कन्नं गर्भपरिस्रवे । कार्तिकेयं महाभागं काकुत्स्थज्वलनोपमम् ॥१-३७-२७॥ प्रादुर्भूतं ततः क्षीरं कृत्तिकानामनुत्तमम् । षण्णां षडाननो भूत्वा जग्राह स्तनजं पयः ॥१-३७-२८॥ गृहीत्वा क्षीरमेकाह्ना सुकुमार वपुस्तदा । अजयत्स्वेन वीर्येण दैत्यसैन्यगणान्विभुः ॥१-३७-२९॥ सुरसेनागणपतिं ततस्तममलद्युतिम् । अभ्यषिञ्चन्सुरगणाः समेत्याग्निपुरोगमाः ॥१-३७-३०॥ एष ते राम गङ्गाया विस्तरोऽभिहितो मया । कुमारसंभवश्चैव धन्यः पुण्यस्तथैव च ॥१-३७-३१॥ तप्यमाने तदा देवे स इन्द्राः स अग्नि पुरोगमाः ।<BR> सेनापतिम् अभीप्सन्तः पितामहम् उपागमन् ॥१-३७-१॥<BR><BR> ततो अब्रुवन् सुराः सर्वे भगवंतम् पितामहम् ।<BR> प्रणिपत्य सुराः राम स इन्द्राः स अग्नि पुरोगमाः ॥१-३७-२॥<BR><BR> येन सेनापतिः देव दत्तो भगवता पुरा ।<BR> स तपः परम् आस्थाय तप्यते स्म सह उमया ॥१-३७-३॥<BR><BR> यत् अत्र अनंतरम् कार्यम् लोकानाम् हित काम्यया ।<BR> संविधत्स्व विधानज्ञ त्वम् हि नः परमा गतिः ॥१-३७-४॥<BR><BR> देवतानाम् वचः श्रुत्वा सर्व लोक पितामहः ।<BR> सान्त्वयन् मधुरैः वाक्यैः त्रिदशान् इदम् अब्रवीत् ॥१-३७-५॥<BR><BR> शैल पुत्र्या यत् उक्तम् तत् न प्रजाः स्वासु पत्निषु ।<BR> तस्या वचनम् अक्लिष्टम् सत्यम् एव न संशयः ॥१-३७-६॥<BR><BR> इयम् आकाश गंगा यस्याम् पुत्रम् हुताशनः ।<BR> जनयिष्यति देवानाम् सेनापतिम् अरिंदमम् ॥१-३७-७॥<BR><BR> ज्येष्ठा शैलेन्द्र दुहिता मानयिष्यति तम् सुतम् ।<BR> उमायाः तत् बहुमतम् भविष्यति न संशयः ॥१-३७-८॥<BR><BR> तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य कृतार्था रघुनन्दन ।<BR> प्रणिपत्य सुराः सर्वे पितामहम् अपूजयन् ॥१-३७-९॥<BR><BR> ते गत्वा परमम् राम कैलासम् धातु मण्डितम् ।<BR> अग्निम् नियोजयामासुः पुत्रार्थम् सर्व देवताः ॥१-३७-१०॥<BR><BR> देव कार्यम् इदम् देव समाधत्स्व हुताशन ।<BR> शैल पुत्र्याम् महातेजो गंगायाम् तेज उत्सृज ॥१-३७-११॥<BR><BR> देवतानाम् प्रतिज्ञाय गंगाम् अभ्येत्य पावकः ।<BR> गर्भम् धारय वै देवि देवतानाम् इदम् प्रियम् ॥१-३७-१२॥<BR><BR> इति एतत् वचनम् श्रुत्वा दिव्यम् रूपम् अधारयत् ।<BR> स तस्या महिमाम् दृष्ट्वा समंतात् अवकीर्यत ॥१-३७-१३॥<BR><BR> समंततः तदा देवीम् अभ्यषिंचत पावकः ।<BR> सर्व स्रोतांसि पूर्णानि गंगाया रघुनन्दन ॥१-३७-१४॥<BR><BR> तम् उवाच ततो गंगा सर्व देव पुरोगमम् ।<BR> अशक्ता धारणे देव तेजः तव समुद्धतम् ॥१-३७-१५॥<BR> दह्यमाना अग्निना तेन संप्रव्यथित चेतना ।<BR><BR> अथ अब्रवीत् इदम् गंगाम् सर्व देव हुताशनः ॥१-३७-१६॥<BR> इह हैमवते पार्श्वे गर्भो अयम् संनिवेश्यताम् ।<BR><BR> श्रुत्वा तु अग्नि वचो गंगा तम् गर्भम् अतिभास्वरम् ॥१-३७-१७॥<BR> उत्ससर्ज महातेजाः स्रोतोभ्यो हि तदा अनघ ।<BR><BR> यत् अस्या निर्गतम् तस्मात् तप्त जांबूनद प्रभम् ॥१-३७-१८॥<BR> कांचनम् धरणीम् प्राप्तम् हिरण्यम् अतुल प्रभम् ।<BR><BR> ताम्रम् कार्ष्णायसम् चैव तैक्ष्ण्यात् एव अभिजायत ॥१-३७-१९॥<BR> मलम् तस्य अभवत् तत्र त्रपु सीसकम् एव च ।<BR> तत् एतत् धरणीम् प्राप्य नाना धातुः अवर्धत ॥१-३७-२०॥<BR><BR> निक्षिप्त मात्रे गर्भे तु तेजोभिः अभिरंजितम् ।<BR> सर्वम् पर्वत संनद्धम् सौवर्णम् अभवत् वनम् ॥१-३७-२१॥<BR><BR> जातरूपम् इति ख्यातम् तदा प्रभृति राघव ।<BR> सुवर्णम् पुरुषव्याघ्र हुताशन सम प्रभम् ।<BR> तृण वृक्ष लता गुल्मम् सर्वम् भवति कांचनम् ॥१-३७-२२॥<BR><BR> तम् कुमारम् ततो जातम् स इन्द्राः सह मरुद् गणाः ।<BR> क्षीर संभावन अर्थाय कृत्तिकाः समयोजयन् ॥१-३७-२३॥<BR><BR> ताः क्षीरम् जात मात्रस्य कृत्वा समयम् उत्तमम् ।<BR> ददुः पुत्रो अयम् अस्माकम् सर्वासाम् इति निश्चिताः ॥१-३७-२४॥<BR><BR> ततः तु देवताः सर्वाः कार्तिकेय इति ब्रुवन् ।<BR> पुत्रः त्रैलोक्य विख्यातो भविष्यति न संशयः ॥१-३७-२५॥<BR><BR> तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा स्कन्नम् गर्भ परिस्रवे ।<BR> स्नापयन् परया लक्ष्म्या दीप्यमानम् यथा अनलम् ॥१-३७-२६॥<BR><BR> स्कंद इति अब्रुवन् देवाः स्कन्नम् गर्भ परिस्रवात् ।<BR> कार्तिकेयम् महाबाहुम् काकुत्स्थ ज्वलन उपमम् ॥१-३७-२७॥<BR><BR> प्रादुर्भूतम् ततः क्षीरम् कृत्तिकानाम् अनुत्तमम् ।<BR> षण्णाम् षड् आननो भूत्वा जग्राह स्तनजम् पयः ॥१-३७-२८॥<BR><BR> गृहीत्वा क्षीरम् एक अह्ना सुकुमार वपुः तदा ।<BR> अजयत् स्वेन वीर्येण दैत्य सैन्य गणान् विभुः ॥१-३७-२९॥<BR><BR> सुर सेना गण पतिम् अभ्यषिंचत् महाद्युतिम् ।<BR> ततः तम् अमराः सर्वे समेत्य अग्नि पुरोगमाः ॥१-३७-३०॥<BR><BR> एष ते राम गंगाया विस्तरो अभिहितो मया ।<BR> कुमार संभवः चैव धन्यः पुण्यः तथैव च ॥१-३७-३१॥<BR><BR> भक्तः च यः कार्तिकेये काकुत्स्थ भुवि मानवः ।<BR> आयुष्मान् पुत्र पौत्रः च स्कन्द सालोक्यताम् व्रजते ॥१-३७-३२॥<BR><BR> '''इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये बालकाण्डे सप्तत्रिंशः सर्गः ॥१-३७॥'''<BR><BR> ==स्रोतः== पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । [https://sanskrit.github.io/groups/dyuganga/projects/audio/ramayana-audio/index.html अत्र] उपलभ्यते । t7zwiij6fl8da23hvfk6lwbnv1o9ldr 0 2564 342565 50513 2022-08-04T15:36:13Z আলবি রেজা 6511 किञ्चित् संशोधनं। wikitext text/x-wiki {{header | title = [[महाभारतम्]] | author = वेदव्यासः | translator = | section = ''द्वितीयपर्व''<br>'''महाभारतम्-02-सभापर्व-073''' | previous = [[महाभारतम्-02-सभापर्व-072|सभापर्व-072]] | next = [[महाभारतम्-02-सभापर्व-074|सभापर्व-074]] | notes = }} {{महाभारतम्/सभापर्व}} व्यासम्प्रति युधिष्ठिरेण उत्पातफलप्रश्ने व्यासेन तत्कथनपूर्वकं कैलासगमनम ्।। 1।। व्यासोक्तं भ्रातृषु निवेद्य शोचतो युधिष्ठिरस्य अर्जुनेन समाश्वासनम्।। 2। । युधिष्ठिरेण समयकरणम्।। 3।। <table> <tr><td> '''वैशम्पायन उवाच।। ''' <td> 2-73-1x </tr> <tr><td> `अनुसंसार्य नृपतीन्पाण्डवाः पाण्डवाग्रजम्। <BR>अभिजग्मुर्महेष्वासा धर्मराजं युधिष्ठिरम्।। <td> 2-73-1a<BR>2-73-1b </tr> <tr><td> सोऽनुमेने महाबाहुर्भातॄंश्च सुहृदस्तथा'। <BR>शिष्यैः परिवृतो व्यासः पुरस्तात्समपद्यत।। <td> 2-73-2a<BR>2-73-2b </tr> <tr><td> सोऽभ्ययादासनात्तूर्णं भ्रातृभिः परिवारितः। <BR>पाद्येनासनदानेन पितामहमपूजयत्।। <td> 2-73-3a<BR>2-73-3b </tr> <tr><td> अथोपविश्य भगवान्काञ्चने परमासने। <BR>आस्यतामिति चोवाच धर्मराजं युधिष्ठिरम्।। <td> 2-73-4a<BR>2-73-4b </tr> <tr><td> अथोपविष्टं राजानं भ्रातृभिः परिवारितम्। <BR>उवाच भगवान्व्यासस्तत्तद्वाक्यविशारदः।। <td> 2-73-5a<BR>2-73-5b </tr> <tr><td> दिष्ट्या वर्धसि कौन्तेय साम्राज्यं प्राप्य दुर्लभम्। <BR>वर्धिताः कुरवः सर्वे त्वया कुरुकुलोद्वह।। <td> 2-73-6a<BR>2-73-6b </tr> <tr><td> आपृच्छे त्वां गमिष्यामि पूजितोऽस्मि विशाम्पते। <BR>एवमुक्तः स कृष्णेन धर्मराजो युधिष्ठिरः।। <td> 2-73-7a<BR>2-73-7b </tr> <tr><td> अभिवाद्योपसङ्गृह्य पितामहमथाब्रवीत्।। <td> 2-73-8a </tr> <tr><td> '''युधिष्ठिर उवाच। ''' <td> 2-73-8x </tr> <tr><td> संशयो द्विपदां श्रेष्ठ ममोत्पन्नः सुदुर्लभः। <BR>तस्य नान्योऽस्ति वक्ता वै त्वामृते द्विजपुङ्गव।। <td> 2-73-9a<BR>2-73-9b </tr> <tr><td> उत्पातांस्त्रिविधान्प्राह नारदो भगवानृषिः। <BR>दिव्यांश्चैवान्तरिक्षांश्च पार्थिवांश्च पितामह।। <td> 2-73-10a<BR>2-73-10b </tr> <tr><td> `सुमहच्च फलं तेषां भवितेति न संशयः'।<BR>अपि चैद्यस्य पतनाच्छान्तमौत्पातिकं महत्।। <td> 2-73-11a<BR>2-73-11b </tr> <tr><td> '''वैशम्पायन उवाच।। ''' <td> 2-73-12x </tr> <tr><td> राज्ञस्तु वचनं श्रुत्वा पराशरसुतः प्रभुः। <BR>कृष्णद्वैपायनो व्यास इदं वचनमब्रवीत्।। <td> 2-73-12a<BR>2-73-12b </tr> <tr><td> त्रयोदश समा राजन्नुत्पातानां फलं महत्। <BR>सर्वक्षत्रविनाशाय भविष्यति विशाम्पते।। <td> 2-73-13a<BR>2-73-13b </tr> <tr><td> त्वामेकं कारणं कृत्वा कालेन भरतर्षभ। <BR>समेतं पार्थिवं क्षत्रं क्षयं यास्यति भारत।<BR>दुर्योधनापराधेन भीमार्जुनबलेन च।। <td> 2-73-14a<BR>2-73-14b<BR>2-73-14c </tr> <tr><td> स्वप्नं द्रक्ष्यसि राजेन्द्र तस्मिन्काल उपस्थिते। <BR>तत्तेऽहं सम्प्रवक्ष्यामि तन्निबोध युधिष्ठिर।। <td> 2-73-15a<BR>2-73-15b </tr> <tr><td> यान्तं द्रक्ष्यसि राजेन्द्र क्षपान्ते त्वं वृषध्वजम्। <BR>नीलकण्ठं भवं स्थाणुं कपालिं त्रिपुरान्तकम्।। <td> 2-73-16a<BR>2-73-16b </tr> <tr><td> उग्रं रुद्रं पशुपतिं महादेवमुमापतिम्। <BR>हरं शर्वं वृषं शूलं पिनाकिं कृत्तिवाससम्।। <td> 2-73-17a<BR>2-73-17b </tr> <tr><td> कैलासकूडप्रतिमे वृषभेऽवस्थितं शिवम्। <BR>निरीक्षमाणं सततं पितृराजाश्रितां दिशम्।। <td> 2-73-18a<BR>2-73-18b </tr> <tr><td> एवमीदृशकं स्वप्नं द्रक्ष्यसि त्वं विशाम्पते। <BR>मा तत्कृते ह्यनुध्याहि कालो हि दुरतिक्रमः।। <td> 2-73-19a<BR>2-73-19b </tr> <tr><td> स्वस्ति तेऽस्तु गमिष्यामि कैलासं पर्वतं प्रति। <BR>अप्रमत्तः स्थितो दान्तः पृथिवीं परिपालय।। <td> 2-73-20a<BR>2-73-20b </tr> <tr><td> '''वैशम्पायन उवाच।। ''' <td> 2-73-21x </tr> <tr><td> एवमुक्त्वा स भगवान्कैलासं पर्वतं ययौ। <BR>कृष्णद्वैपायनो व्यासः सह शिष्यैः सहानुगैः।। <td> 2-73-21a<BR>2-73-21b </tr> <tr><td> गते पितामहे राजा चिन्ताशोकसमन्वितः। <BR>निः श्वसन्नुष्णमसकृत्तमेवार्थं विचिन्तयन्।। <td> 2-73-22a<BR>2-73-22b </tr> <tr><td> कथं तु दैवं शक्येत पौरुषेण प्रबाधितुम्। <BR>अवश्यमेव भविता यदुक्तं परमर्षिणा।। <td> 2-73-23a<BR>2-73-23b </tr> <tr><td> ततोऽब्रवीन्महातेजाः सर्वान्भ्रातॄन्युधिष्ठिरः।<BR>श्रुतं वै पुरुषव्याघ्रा यन्मां द्वैपायनोऽब्रवीत्।। <td> 2-73-24a<BR>2-73-24b </tr> <tr><td> तदा तद्वचनं श्रुत्वा मरणे निश्चिता मतिः। <BR>सर्वक्षत्रस्य निधने यद्यहं हेतुरीप्सितः।। <td> 2-73-25a<BR>2-73-25b </tr> <tr><td> कालेन निर्मितस्तात को ममार्थोऽस्ति जीवतः। <BR>एवं ब्रुवन्तं राजानं फाल्गुनः प्रत्यभाषत।। <td> 2-73-26a<BR>2-73-26b </tr> <tr><td> मा राजन्कश्मलं घोरं प्रविशो बुद्धिनाशनम्।<BR>सम्प्रधार्य महाराज यत्क्षमं तत्समाचर।। <td> 2-73-27a<BR>2-73-27b </tr> <tr><td> '''वैशम्पायन उवाच।। ''' <td> 2-73-28x </tr> <tr><td> ततोऽब्रवीत्सत्यधृतिर्भ्रातॄन्सर्वान्युधिष्ठिरः। <BR>द्वैपायनस्य वचनं तत्रैव समचिन्तयत्।। <td> 2-73-28a<BR>2-73-28b </tr> <tr><td> अद्यप्रभृति भद्रं वः प्रतिज्ञां मे निबोधत।<BR>त्रयोदश समास्तात को ममार्थो ऽस्ति जीवतः।। <td> 2-73-29a<BR>2-73-29b </tr> <tr><td> न प्रवक्ष्यामि परुषं भ्रातॄनन्यांश्च पार्थिवान्। <BR>स्थितो निदेशे ज्ञातीनां योक्ष्ये तत्सुमुदाहरन्।। <td> 2-73-30a<BR>2-73-30b </tr> <tr><td> एवं मे वर्तमानस्य स्वसुतेऽष्वितरेषु च। <BR>भेदो न भविता लोके भेदमूलो हि विग्रहः।। <td> 2-73-31a<BR>2-73-31b </tr> <tr><td> विग्रहं दूरतो रक्षन्प्रियाण्येव समाचरन्। <BR>वाच्यतां न गमिष्यामि लोकेषु मनुजर्षभाः।। <td> 2-73-32a<BR>2-73-32b </tr> <tr><td> भ्रातृर्ज्येष्ठस्य वचनं पाण्डवाः संनिशम्य तत। <BR>तमेव समवर्तन्त धर्मराजहिते रताः।। <td> 2-73-33a<BR>2-73-33b </tr> <tr><td> संसत्सु समयं कृत्वा धर्मराड्भ्रातृभिः सह। <BR>पितॄंस्तर्प्य यथान्यायं देवताश्च विशाम्पते।। <td> 2-73-34a<BR>2-73-34b </tr> <tr><td> कृतमङ्गलकल्यामो भ्रातृभिः पिरवारितः। <BR>गतेषु क्षत्रियेन्द्रेषु सर्वेषु भरतर्षभ।। <td> 2-73-35a<BR>2-73-35b </tr> <tr><td> युधिष्ठिरः सहामात्यः प्रविवेश पुरोत्तमम्। <BR>दुर्योधनो महाराज शकुनिश्चापि सौबलः। <BR>सभायां समणीयायां तत्रैवास्ते नराधिप।। <td> 2-73-36a<BR>2-73-36b<BR>2-73-36c </tr> <tr><td> ।। इति श्रीमन्महाभारते सभापर्वणि <br>द्यूतपर्वणि त्रिसप्ततितमोऽध्यायः।। 73 ।। <td> </tr> {{footer | previous = [[महाभारतम्-02-सभापर्व-072|सभापर्व-072]] | next = [[महाभारतम्-02-सभापर्व-074|सभापर्व-074]] }} [[वर्गः:महाभारतम्/सभापर्व]] oeol7vhuh2qv1wc3l5bunn6d11c4jx2 0 5875 342567 325649 2022-08-05T00:56:07Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki {{मत्स्यपुराणम्}} <poem> साधारणाभ्युदयकीर्त्तनम्। सूत उवाच। अतः परं प्रवक्ष्यामि विष्णुना यदुदीरितम्। श्राद्धं साधारणं नाम भुक्ति मुक्ति फलप्रदम्।। १७.१ ।। अयने विषुवे युग्मे सामान्ये चार्कसंक्रमे। अमावास्याष्टकाकृष्णपक्षे पञ्चदशीषु च।। १७.२ ।। आर्द्रा मघा रोहिणीषु द्रव्यब्राह्मण सङ्गमे। गजच्छायाव्यतीपाते विष्टि वैधृतिवासरे।। १७.३ ।। वैशाखस्य तृतीयायां नवमी कार्तिकस्य च। पञ्चदशी च माघस्य नभस्ये च त्रयोदशी।। १७.४ ।। युगादयः स्मृता ह्येता दत्तस्याक्षय्यकारिकाः। तथा मन्वन्तरादौ च देयं श्राद्धं विजानता।। १७.५ ।। अश्वयुक् शुक्लनवमी द्वादशी कार्तिके तथा। तृतीया चैत्र मासस्य तथा भाद्रपदस्य च।। १७.६ ।। फाल्गुनस्य ह्यमावास्या पौषस्यैकादशी तथा। आषाढस्याऽपि दशमी माघमासस्य सप्तमी।। १७.७ ।। श्रावणस्याष्टमी कृष्णा तथाषाढी च पूर्णिमा। कार्तिकी फाल्गुनी चैत्री ज्येष्ठपञ्च दशीसिता।। मन्वन्तरादयश्चैता दत्तस्याक्षयकारिकाः।। १७.८ ।। यस्यां मन्वन्तरस्यादौ रथमास्ते दिवाकरः। माघमासस्य सप्तम्यां सा तु स्याद्रथसप्तमी।। १७.९ ।। पानीयमप्यत्र तिलैर्विमिश्रं दद्यात्पितृभ्यः प्रयतो मनुष्यः। श्राद्धं कृतं तेन समाः सहस्रं रहस्यमेतत्‌ पितरो वदन्ति।।१७.१० ।। वैशाख्यामुपरागेषु तथोत्सव महालये। तीर्थायतनगोष्ठेषु द्वीपोद्यानगृहेषु च।। १७.११ ।। विविक्तेषूपलिप्तेषु श्राद्धं देयं विजानता। विप्रान् पूर्वे परेचाह्नि विनीतात्मा निमन्त्रयेत्।। १७.१२ ।। शीलवृत्तगुणोपेतान् वयोरूपसमन्वितान्। द्वौ देवे वींस्तथा पैत्र्ये एकैकमुभयत्र वा।।१७.१३ ।। भोजयेत्‌ सुसमृद्धोऽपि प्रसज्जेत सुविस्तरे। विश्वान्‌ देवान्‌ यवैः पुष्पैरभ्यर्च्यासनपूर्वकम्।। १७.१४ ।। पूरयेत्पात्रयुग्मन्तु स्थाप्य दर्भ पवित्रकम्। शन्नोदेवीत्यपः कुर्य्याद्यवोऽसीति यवानपि।।१७.१५ ।। गन्धपुष्पैश्च संपूज्य वैश्वदेवं प्रतिन्यसेत्। विश्वेदेवास इत्याभ्यामावाह्य विकिरेद्यवान्।। १७.१६ ।। गुन्धपुप्षैरलङ्‌कृत्य या दिव्येत्यप उत्सृजेत्। अभ्यर्च्यताभ्यामुत्‌सृष्टं पितृकार्य्यं समारभेत्।। १७.१७ ।। दर्भासनन्तु तत्त्वादौ त्रीणि पात्राणि पूरयेत्। सपवित्राणि कृत्वादौ शन्नोदेवीत्यपः क्षिपेत्।। १७.१८ ।। तिलोऽसीति तिलान् कुर्य्याद्गन्धपुष्पादिकं पुनः। पात्रं वनस्पतिमयं तथा पर्णमयं पुनः।। १७.१९ ।। जलजं वाथ कुर्व्वीत तथा सागरसम्भवम्। सौवर्णं राजतं वापि पितॄणां पात्रमुच्यते।। १७.२० ।। रजतस्य कथा वापि दर्शनं दानमेव वा। राजतैर्भाजनैरेषामथवा रजतान्वितैः।। १७.२१ ।। वार्यपि श्रद्धया दत्तमक्षयायोपकल्पते। तथार्घ्यपिण्डभौज्यादौ पितॄणां राजतं मतम्।। १७.२२ ।। शिवनेत्रोद्भवं यस्मात् तस्मात् तत्‌ पितृवल्लभम्। अमङ्गलं तद्यत्नेन देवकार्येषु वर्जयेत्।। १७.२३ ।। एवं पात्राणि संङ्कल्प्य यथालाभं विमत्सरः। या दिव्येति पितुर्नाम गोत्रैर्दर्भकरो न्यसेत्।।१७.२४ ।। पितॄनावाहयिष्यामि कुर्वित्युक्तस्तु तै पुनः। उशन्तस्त्वा तथायन्तु ऋग्‌भ्यामावाहयेत् पितॄन्।।१७.२५ ।। यादिव्येत्यर्घ्यमुत्‌सृज्य दद्याद् गन्धादिकांस्ततः। हस्तात्तदुदकं पूर्वं दत्त्वा संश्रवमादितः।। १७.२६ ।। पितृपात्रे निधायाथन्युब्जमुत्तरतो न्यसेत्। पितृभ्यः स्थानमसीति निधाय परिषेचयेत्।। १७.२७ ।। तत्रापि पूर्ववत् कुर्यादग्निकार्यं विमत्सरः। उभाभ्यामपि हस्ताभ्यामाहृत्य परिवेषयेत्।। १७.२८ ।। प्रशान्तचित्तः सततं दर्भपाणिरशेषतः। गुणाढ्यैः सूपशाकैस्तु नानाभक्ष्यैर्विशेषतः।। १७.२९ ।। अन्नन्तु सदधिक्षीरं गोघृतं शर्करान्वितम्। मासं प्रीणाति वै सर्वान्‌ पितॄनित्याह केशवः।। १७.३० ।। द्वौ मासौ मत्स्यमांसेन त्रीन्मासान्‌ हारिणेन तु। औरभ्रमेणाथ चतुरः शाकुनेनाथ पञ्च वै।। १७.३१ ।। षण्मासंच्छागमांसेन तृप्यन्ति पितरस्तथा। सप्त पार्षतमांसेन तथाष्टा वेणजेन तु।। १७.३२ ।। दश मासांस्तु तृप्यन्ति वराहमहिषामिषैः। शशकूर्मज मांसेन मासानेकादशैव तु।। १७.३३ ।। संवत्सरन्तु गव्येन पयसा पायसेन च। रौरवेण च तृप्यन्ति मासान् पञ्चदशैव तु।। १७.३४ ।। व्याघ्र्याः सिंहस्य मांसेन तृप्तिर्द्वादशवार्षिकी। कालशाकेन चानन्ता खड्‌गमांसेन चैव हि।। १७.३५ ।। यत्किञ्चिन्मधु संमिश्रं गोक्षीरं घृतपायसम्। दत्तमक्षयमित्याहुः पितरः पूर्वदेवताः।। १७.३६ ।। स्वाध्यायं श्रावयेत् पित्र्यं पुराणान्यखिलानि च। ब्रह्मविष्ण्वर्करुद्राणां स्तवानि विविधानि च।। १७.३७ ।। इन्द्राग्निसोमसूक्तानि पावनानि स्वशक्तितः। बृहद्रथन्तरं तद्वज्ज्येष्ठसामसरौहिणम्।। १७.३८ ।। तथैव शान्तिकाध्यायं मधु ब्राह्मणमेव च। मण्डलं ब्राह्मणं तद्वत्‌ प्रीतिकारि तु यत्‌ पुनः।। १७.३९ ।। विप्राणामात्मनश्चैव तत्सर्वं समुदीरयेत्। भुक्तवत्सु ततस्तेषु भोजनोपान्तिके नृप!।। १७.४० ।। सार्ववर्णिकमन्नाद्यं सन्नीयाप्लाव्य वारिणा। समुत्सृजेद् भुक्तवतामग्रतो विकिरेद् भुवि।। १७.४१ ।। अग्निदग्धास्तु ये जीवा येऽप्यदग्धाकुले मम। भूमौ दत्तेन तृप्यन्तु प्रयान्तु परमाङ्गतिम्।। १७.४२ ।। येषां न माता न पिता न बन्धुर्न गोत्रशुद्धिर्न तथान्नमस्ति। तत्तृप्तयेऽन्नं भुवि दत्तमेतत् प्रयातु लोकेषु सुखाय तद्वत्।। १७.४३ ।। असंस्कृतप्रमीतानान्त्यक्तानां कुलयोषिताम्। उच्छिष्टभागधेयः स्याद्दर्भे विकिरयोश्च यः।। १७.४४ ।। तृप्ता ज्ञात्वोदकं दद्यात् सकृद्विप्रकरे तथा। उपलिप्ते महीपृष्ठे गोशकृन्मूत्रवारिणा।। १७.४५ ।। निधाय दर्भान् विधिवद्दक्षिणाग्रान्‌ प्रयन्ततः। सर्ववर्णेन चान्नेन पिण्डांस्तु पितृयज्ञवत्।। १७.४६ ।। अवनेजनपूर्वन्तु नामगोत्रेण मानवः। गन्ध धूपादिकं दद्यात् कृत्वा प्रत्यवने जनम्।। १७.४७ ।। जान्वाच्यसव्यं सव्येन पाणिनाथ प्रदक्षिणम्। पित्र्यमानीय तत्कार्यं विधिवद्दर्भपाणिना।। १७.४८ ।। दीपप्रज्वालनं तद्वत् कुर्यात्पुष्पार्चनं बुधः। अथाचान्तेषु चाचम्य वारि दद्यात्‌ सकृत्‌ सकृत्।। १७.४९ ।। अथ पुष्पाक्षतान् पश्चादक्षय्योदकमेव च। सतिलं नामगोत्रेण दद्याच्छक्त्या च दक्षिणाम्।। १७.५० ।। गो भू हिरण्यवासंसि भव्यानि शयनानि च। दद्याद्यदिष्टं विप्राणामात्मनः पितुरेव च।। १७.५१ ।। वित्त शठ्येन रहितः पितृभ्यः प्रीतिमावहन्। ततः स्वधा वाचनकं विश्वेदेवेषु चोदकम्।। १७.५२ ।। दत्त्वाशीः प्रतिगृह्णीयाद्विश्वेभ्यः प्राङ्मुखो बुधः। अघोराः पितरः सन्तु सन्त्वित्युक्तः पुनर्द्विजैः।। १७.५२ ।। गोत्रं तथा वर्द्धन्तान्नस्तथेत्युक्तश्च तै पुनः। दातारो नोऽभिवर्द्धन्तामिति चैवमुदीरयेत्।। १७.५३ ।। एताः सत्याशिषः सन्तु सन्त्वित्युक्तश्च तैः पुनः। स्वस्तिवाचनकं कुर्यात् पिण्डानुद्‌धृत्य भक्तितः।। १७.५४ ।। उच्छेषणन्तु तत्तिष्ठेद्यावद्विप्रा विसर्जिताः। ततो ग्रहबलिं कुर्यादिति धर्म्मव्यवस्थितिः ।। १७.५५ ।। उच्छेषणं भूमिगतमजिह्मस्यास्ति कस्य च। दासवर्गस्य तत्पित्र्यं भागधेयं प्रचक्षते।। १७.५६ ।। पितृभिर्निर्मितं पूर्वमेतदाप्यायनं सदा। अपुत्राणां सपुत्राणां स्त्रीणामपि नराधिप!।। १७.५७ ।। ततस्तानग्रतः स्थित्वा परिगृह्योदपात्रकम्। वाजेवाज इति जपन् कुशाग्रेण विसर्जयेत्।।१७.५८ ।। बहिः प्रदक्षिणान्कुर्यात् पदान्यष्टावनुव्रजन्। बन्धुवर्गेण सहितः पुत्रभार्या समन्वितः।। १७.५९ ।। निवृत्य प्राणपत्याथ पर्युक्ष्याग्निं समन्त्रवत्। वैश्वदेवं प्रकुर्वीत नैत्यकं बलिमेव च।। १७.६० ।। ततस्तु वैश्वदेवान्ते सभृत्य सुत बान्धवः। भुञ्जीता तिथिसंयुक्तः सर्वं पितृनिषेवितम्।। १७.६१ ।। एतच्चानुपनीतोऽपि कुर्यात् सर्वेषु पर्वसु। श्राद्धं साधारणं नाम सर्वकामफलप्रदम्।। १७.६२ ।। भार्याविरहितोऽप्येतत् प्रवासस्थोऽपि भक्तिमान्। शूद्रोऽप्यमन्त्रवत् कुर्यादनेन विधिना बुधः।। १७.६३ ।। तृतीयमाभ्युदयिकं वृद्धिश्राद्धं तदुच्यते। उत्सवानन्दसम्भारे यज्ञोद्वाहादिमङ्ले।। १७.६४ ।। मातरः प्रथमं पूज्याः पितरस्तदनन्तरम्। ततो मातामहा राजन् विश्वेदेवास्तथैव च।। १७.६५ ।। प्रदक्षिणोपचारेण दध्यक्षतफलोदकैः। प्राङ्मुखो निर्वपेत्‌ पिण्डा न् दूर्वया च कुशैर्युतान्।। १७.६६ ।। सम्पन्नमित्यभ्युदये दद्यादर्घ्यं द्वयोर्द्वयोः। युग्मा द्विजातयः पूज्या वस्त्रकार्तस्वरादिभिः।। १७.६७ ।। तिलार्थस्तु यवैः कार्यो नान्दिशब्दानुपूर्वकः। माङ्गल्यानि च सर्वाणि वाचयेद्‌ द्विजपुङ्गवैः।। १७.६८ ।। एवं शूद्रोऽपि सामान्य वृद्धिश्राद्धेऽपि सर्वदा। नमस्कारेण मन्त्रेण कुर्यादामान्नतः सदा।। १७.६९ ।। दानप्रधानः शूद्रः स्यादित्याह भगवान्‌ प्रभुः। दानेन सर्वकामाप्तिरस्य सञ्जायते यतः।। १७.७० ।। </poem> [[वर्गः:मत्स्यपुराणम्]] 292wgyvcqht6glk1pjxw1j6xzy4hkxz 0 14343 342576 84694 2022-08-05T01:15:34Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">श्रीशुक उवाच। अथो सुराः प्रत्युपलब्धचेतसः परस्य पुंसः परयानुकम्पया। जघ्नुर्भृशं शक्रसमीरणादयस्तांस्तान्रणे यैरभिसंहताः पुरा १। वैरोचनाय संरब्धो भगवान्पाकशासनः। उदयच्छद्यदा वज्रं प्रजा हा हेति चुक्रुशुः २। वज्रपाणिस्तमाहेदं तिरस्कृत्य पुरःस्थितम्। मनस्विनं सुसम्पन्नं विचरन्तं महामृधे ३। नटवन्मूढ मायाभिर्मायेशान्नो जिगीषसि। जित्वा बालान्निबद्धाक्षान्नटो हरति तद्धनम् ४। आरुरुक्षन्ति मायाभिरुत्सिसृप्सन्ति ये दिवम्। तान्दस्यून्विधुनोम्यज्ञान्पूर्वस्माच्च पदादधः ५। सोऽहं दुर्मायिनस्तेऽद्य वज्रेण शतपर्वणा। शिरो हरिष्ये मन्दात्मन्घटस्व ज्ञातिभिः सह ६। श्रीबलिरुवाच। सङ्ग्रामे वर्तमानानां कालचोदितकर्मणाम्। कीर्तिर्जयोऽजयो मृत्युः सर्वेषां स्युरनुक्रमात् ७। तदिदं कालरशनं जगत्पश्यन्ति सूरयः। न हृष्यन्ति न शोचन्ति तत्र यूयमपण्डिताः ८। न वयं मन्यमानानामात्मानं तत्र साधनम्। गिरो वः साधुशोच्यानां गृह्णीमो मर्मताडनाः ९। श्रीशुक उवाच। इत्याक्षिप्य विभुं वीरो नाराचैर्वीरमर्दनः। आकर्णपूर्णैरहनदाक्षेपैराह तं पुनः १०। एवं निराकृतो देवो वैरिणा तथ्यवादिना। नामृष्यत्तदधिक्षेपं तोत्राहत इव द्विपः ११। प्राहरत्कुलिशं तस्मा अमोघं परमर्दनः। सयानो न्यपतद्भूमौ छिन्नपक्ष इवाचलः १२। सखायं पतितं दृष्ट्वा जम्भो बलिसखः सुहृत्। अभ्ययात्सौहृदं सख्युर्हतस्यापि समाचरन् १३। स सिंहवाह आसाद्य गदामुद्यम्य रंहसा। जत्रावताडयच्छक्रं गजं च सुमहाबलः १४। गदाप्रहारव्यथितो भृशं विह्वलितो गजः। जानुभ्यां धरणीं स्पृष्ट्वा कश्मलं परमं ययौ १५। ततो रथो मातलिना हरिभिर्दशशतैर्वृतः। आनीतो द्विपमुत्सृज्य रथमारुरुहे विभुः १६ [http://www.angelfire.com/in4/vedastudy/pur_index23/matali.htm मातलि उपरि टिप्पणी]। तस्य तत्पूजयन्कर्म यन्तुर्दानवसत्तमः। शूलेन ज्वलता तं तु स्मयमानोऽहनन्मृधे १७। सेहे रुजं सुदुर्मर्षां सत्त्वमालम्ब्य मातलिः। इन्द्रो जम्भस्य सङ्क्रुद्धो वज्रेणापाहरच्छिरः १८। जम्भं श्रुत्वा हतं तस्य ज्ञातयो नारदादृषेः। नमुचिश्च बलः पाकस्तत्रापेतुस्त्वरान्विताः १९। वचोभिः परुषैरिन्द्र मर्दयन्तोऽस्य मर्मसु। शरैरवाकिरन्मेघा धाराभिरिव पर्वतम् २०। हरीन्दशशतान्याजौ हर्यश्वस्य बलः शरैः। तावद्भिरर्दयामास युगपल्लघुहस्तवान् २१। शताभ्यां मातलिं पाको रथं सावयवं पृथक्। सकृत्सन्धानमोक्षेण तदद्भुतमभूद्रणे २२। नमुचिः पञ्चदशभिः स्वर्णपुङ्खैर्महेषुभिः। आहत्य व्यनदत्सङ्ख्ये सतोय इव तोयदः २३। सर्वतः शरकूटेन शक्रं सरथसारथिम्। छादयामासुरसुराः प्रावृट्सूर्यमिवाम्बुदाः २४। अलक्षयन्तस्तमतीव विह्वला विचुक्रुशुर्देवगणाः सहानुगाः। अनायकाः शत्रुबलेन निर्जिता वणिक्पथा भिन्ननवो यथार्णवे २५। ततस्तुराषाडिषुबद्धञ्जराद्विनिर्गतः साश्वरथध्वजाग्रणीः। बभौ दिशः खं पृथिवीं च रोचयन्स्वतेजसा सूर्य इव क्षपात्यये २६। निरीक्ष्य पृतनां देवः परैरभ्यर्दितां रणे। उदयच्छद्रि पुं हन्तुं वज्रं वज्रधरो रुषा २७। स तेनैवाष्टधारेण शिरसी बलपाकयोः। ज्ञातीनां पश्यतां राजन्जहार जनयन्भयम् २८। नमुचिस्तद्वधं दृष्ट्वा शोकामर्षरुषान्वितः। जिघांसुरिन्द्रं नृपते चकार परमोद्यमम् २९। अश्मसारमयं शूलं घण्टावद्धेमभूषणम्। प्रगृह्याभ्यद्र वत्क्रुद्धो हतोऽसीति वितर्जयन् । प्राहिणोद्देवराजाय निनदन्मृगराडिव ३०। तदापतद्गगनतले महाजवं विचिच्छिदे हरिरिषुभिः सहस्रधा। तमाहनन्नृप कुलिशेन कन्धरे रुषान्वितस्त्रिदशपतिः शिरो हरन् ३१। न तस्य हि त्वचमपि वज्र ऊर्जितो बिभेद यः सुरपतिनौजसेरितः। तदद्भुतं परमतिवीर्यवृत्रभित्तिरस्कृतो नमुचिशिरोधरत्वचा ३२। तस्मादिन्द्रो ऽबिभेच्छत्रोर्वज्रः प्रतिहतो यतः। किमिदं दैवयोगेन भूतं लोकविमोहनम् ३३। येन मे पूर्वमद्रीणां पक्षच्छेदः प्रजात्यये। कृतो निविशतां भारैः पतत्त्रैः पततां भुवि ३४। तपःसारमयं त्वाष्ट्रं वृत्रो येन विपाटितः। अन्ये चापि बलोपेताः सर्वास्त्रैरक्षतत्वचः ३५। सोऽयं प्रतिहतो वज्रो मया मुक्तोऽसुरेऽल्पके। नाहं तदाददे दण्डं ब्रह्मतेजोऽप्यकारणम् ३६। इति शक्रं विषीदन्तमाह वागशरीरिणी। नायं शुष्कैरथो नाद्रैर्वधमर्हति दानवः ३७। मयास्मै यद्वरो दत्तो मृत्युर्नैवार्द्र शुष्कयोः। अतोऽन्यश्चिन्तनीयस्ते उपायो मघवन्रिपोः ३८। तां दैवीं गिरमाकर्ण्य मघवान्सुसमाहितः। ध्यायन्फेनमथापश्यदुपायमुभयात्मकम् ३९। न शुष्केण न चाद्रेर्ण जहार नमुचेः शिरः। तं तुष्टुवुर्मुनिगणा माल्यैश्चावाकिरन्विभुम् ४०। गन्धर्वमुख्यौ जगतुर्विश्वावसुपरावसू। देवदुन्दुभयो नेदुर्नर्तक्यो ननृतुर्मुदा ४१। अन्येऽप्येवं प्रतिद्वन्द्वान्वाय्वग्निवरुणादयः। सूदयामासुरसुरान्मृगान्केसरिणो यथा ४२। ब्रह्मणा प्रेषितो देवान्देवर्षिर्नारदो नृप। वारयामास विबुधान्दृष्ट्वा दानवसङ्क्षयम् ४३। श्रीनारद उवाच। भवद्भिरमृतं प्राप्तं नारायणभुजाश्रयैः। श्रिया समेधिताः सर्व उपारमत विग्रहात् ४४। श्रीशुक उवाच। संयम्य मन्युसंरम्भं मानयन्तो मुनेर्वचः। उपगीयमानानुचरैर्ययुः सर्वे त्रिविष्टपम् ४५। येऽवशिष्टा रणे तस्मिन्नारदानुमतेन ते। बलिं विपन्नमादाय अस्तं गिरिमुपागमन् ४६। तत्राविनष्टावयवान्विद्यमानशिरोधरान्। उशना जीवयामास संजीवन्या स्वविद्यया ४७। बलिश्चोशनसा स्पृष्टः प्रत्यापन्नेन्द्रियस्मृतिः। पराजितोऽपि नाखिद्यल्लोकतत्त्वविचक्षणः ४८। </span></poem> इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे देवासुरसंग्रामे एकादशोऽध्यायः। 3mud1e1s4xbu8spmi5ld3ddilejiag0 0 14480 342575 322805 2022-08-05T01:13:45Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%"> अथाष्टमोऽध्यायः श्रीशुक उवाच। पीते गरे वृषाङ्केण प्रीतास्तेऽमरदानवाः। ममन्थुस्तरसा सिन्धुं हविर्धानी ततोऽभवत् १। तामग्निहोत्रीमृषयो जगृहुर्ब्रह्मवादिनः। यज्ञस्य देवयानस्य मेध्याय हविषे नृप २। तत उच्चैःश्रवा नाम हयोऽभूच्चन्द्र पाण्डुरः। तस्मिन्बलिः स्पृहां चक्रे नेन्द्र ईश्वरशिक्षया ३। तत ऐरावतो नाम वारणेन्द्रो विनिर्गतः। दन्तैश्चतुर्भिः श्वेताद्रे र्हरन्भगवतो महिम् ४। ऐरावणादयस्त्वष्टौ दिग्गजा अभवंस्ततः। अभ्रमुप्रभृतयोऽष्टौ च करिण्यस्त्वभवन्नृप ५। कौस्तुभाख्यमभूद्रत्नं पद्मरागो महोदधेः। तस्मिन्मणौ स्पृहां चक्रे वक्षोऽलङ्करणे हरिः ६। ततोऽभवत्पारिजातः सुरलोकविभूषणम्। पूरयत्यर्थिनो योऽर्थैः शश्वद्भुवि यथा भवान् ७। ततश्चाप्सरसो जाता निष्ककण्ठ्यः सुवाससः। रमण्यः स्वर्गिणां वल्गु गतिलीलावलोकनैः ८। ततश्चाविरभूत्साक्षाच्छ्री रमा भगवत्परा। रञ्जयन्ती दिशः कान्त्या विद्युत्सौदामनी यथा ९। तस्यां चक्रुः स्पृहां सर्वे ससुरासुरमानवाः। रूपौदार्यवयोवर्ण महिमाक्षिप्तचेतसः १०। तस्या आसनमानिन्ये महेन्द्रो महदद्भुतम्। मूर्तिमत्यः सरिच्छ्रेष्ठा हेमकुम्भैर्जलं शुचि ११। आभिषेचनिका भूमिराहरत्सकलौषधीः। गावः पञ्च पवित्राणि वसन्तो मधुमाधवौ १२। ऋषयः कल्पयां चक्रुराभिषेकं यथाविधि। जगुर्भद्राणि गन्धर्वा नट्यश्च ननृतुर्जगुः १३। मेघा मृदङ्गपणव मुरजानकगोमुखान्। व्यनादयन्शङ्खवेणु वीणास्तुमुलनिःस्वनान् १४। ततोऽभिषिषिचुर्देवीं श्रियं पद्मकरां सतीम्। दिगिभाः पूर्णकलशैः सूक्तवाक्यैर्द्विजेरितैः १५। समुद्रः पीतकौशेय वाससी समुपाहरत्। वरुणः स्रजं वैजयन्तीं मधुना मत्तषट्पदाम् १६। भूषणानि विचित्राणि विश्वकर्मा प्रजापतिः। हारं सरस्वती पद्ममजो नागाश्च कुण्डले १७। ततः कृतस्वस्त्ययनोत्पलस्रजं नदद्द्विरेफां परिगृह्य पाणिना। चचाल वक्त्रं सुकपोलकुण्डलं सव्रीडहासं दधती सुशोभनम् १८। स्तनद्वयं चातिकृशोदरी समं निरन्तरं चन्दनकुङ्कुमोक्षितम्। ततस्ततो नूपुरवल्गु शिञ्जितैर्विसर्पती हेमलतेव सा बभौ १९। विलोकयन्ती निरवद्यमात्मनः पदं ध्रुवं चाव्यभिचारिसद्गुणम्। गन्धर्वसिद्धासुरयक्षचारण त्रैपिष्टपेयादिषु नान्वविन्दत २०। नूनं तपो यस्य न मन्युनिर्जयो ज्ञानं क्वचित्तच्च न सङ्गवर्जितम्। कश्चिन्महांस्तस्य न कामनिर्जयः स ईश्वरः किं परतो व्यपाश्रयः २१। धर्मः क्वचित्तत्र न भूतसौहृदं त्यागः क्वचित्तत्र न मुक्तिकारणम्। वीर्यं न पुंसोऽस्त्यजवेगनिष्कृतं न हि द्वितीयो गुणसङ्गवर्जितः २२। क्वचिच्चिरायुर्न हि शीलमङ्गलं क्वचित्तदप्यस्ति न वेद्यमायुषः। यत्रोभयं कुत्र च सोऽप्यमङ्गलः सुमङ्गलः कश्च न काङ्क्षते हि माम्२३। एवं विमृश्याव्यभिचारिसद्गुणैर्वरं निजैकाश्रयतयागुणाश्रयम्। वव्रे वरं सर्वगुणैरपेक्षितं रमा मुकुन्दं निरपेक्षमीप्सितम् २४। तस्यांसदेश उतीं नवकञ्जमालां। माद्यन्मधुव्रतवरूथगिरोपघुष्टाम् । तस्थौ निधाय निकटे तदुरः स्वधाम। सव्रीडहासविकसन्नयनेन याता २५। तस्याः श्रियस्त्रिजगतो जनको जनन्या। वक्षो निवासमकरोत्परमं विभूतेः। श्रीः स्वाः प्रजाः सकरुणेन निरीक्षणेन। यत्र स्थितैधयत साधिपतींस्त्रिलोकान् २६। शङ्खतूर्यमृदङ्गानां वादित्राणां पृथुः स्वनः। देवानुगानां सस्त्रीणां नृत्यतां गायतामभूत् २७। ब्रह्मरुद्रा ङ्गिरोमुख्याः सर्वे विश्वसृजो विभुम्। ईडिरेऽवितथैर्मन्त्रैस्तल्लिङ्गैः पुष्पवर्षिणः २८। श्रियावलोकिता देवाः सप्रजापतयः प्रजाः। शीलादिगुणसम्पन्ना लेभिरे निर्वृतिं पराम् २९। निःसत्त्वा लोलुपा राजन्निरुद्योगा गतत्रपाः। यदा चोपेक्षिता लक्ष्म्या बभूवुर्दैत्यदानवाः ३०। अथासीद्वारुणी देवी कन्या कमललोचना। असुरा जगृहुस्तां वै हरेरनुमतेन ते ३१। अथोदधेर्मथ्यमानात्काश्यपैरमृतार्थिभिः। उदतिष्ठन्महाराज पुरुषः परमाद्भुतः ३२। दीर्घपीवरदोर्दण्डः कम्बुग्रीवोऽरुणेक्षणः। श्यामलस्तरुणः स्रग्वी सर्वाभरणभूषितः ३३। पीतवासा महोरस्कः सुमृष्टमणिकुण्डलः। स्निग्धकुञ्चितकेशान्त सुभगः सिंहविक्रमः ३४। अमृतापूर्णकलसं बिभ्रद्वलयभूषितः। स वै भगवतः साक्षाद्विष्णोरंशांशसम्भवः ३५। धन्वन्तरिरिति ख्यात आयुर्वेददृगिज्यभाक्। तमालोक्यासुराः सर्वे कलसं चामृताभृतम् ३६। लिप्सन्तः सर्ववस्तूनि कलसं तरसाहरन्। नीयमानेऽसुरैस्तस्मिन्कलसेऽमृतभाजने ३७। विषण्णमनसो देवा हरिं शरणमाययुः। इति तद्दैन्यमालोक्य भगवान्भृत्यकामकृत् । मा खिद्यत मिथोऽर्थं वः साधयिष्ये स्वमायया ३८। मिथः कलिरभूत्तेषां तदर्थे तर्षचेतसाम् । अहं पूर्वमहं पूर्वं न त्वं न त्वमिति प्रभो ३९। देवाः स्वं भागमर्हन्ति ये तुल्यायासहेतवः। सत्रयाग इवैतस्मिन्नेष धर्मः सनातनः ४०। इति स्वान्प्रत्यषेधन्वै दैतेया जातमत्सराः। दुर्बलाः प्रबलान्राजन्गृहीतकलसान्मुहुः ४१। एतस्मिन्नन्तरे विष्णुः सर्वोपायविदीश्वरः। योषिद्रू पमनिर्देश्यं दधारपरमाद्भुतम् ४२। प्रेक्षणीयोत्पलश्यामं सर्वावयवसुन्दरम्। समानकर्णाभरणं सुकपोलोन्नसाननम् ४३। नवयौवननिर्वृत्त स्तनभारकृशोदरम्। मुखामोदानुरक्तालि झङ्कारोद्विग्नलोचनम् ४४। बिभ्रत्सुकेशभारेण मालामुत्फुल्लमल्लिकाम्। सुग्रीवकण्ठाभरणं सुभुजाङ्गदभूषितम् ४५। विरजाम्बरसंवीत नितम्बद्वीपशोभया। काञ्च्या प्रविलसद्वल्गु चलच्चरणनूपुरम् ४६। सव्रीडस्मितविक्षिप्त भ्रूविलासावलोकनैः। दैत्ययूथपचेतःसु काममुद्दीपयन्मुहुः ४७। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे भगवन्मायोपलम्भनं नामाष्टमोऽध्यायः। </span></poem> loonmcwdpow042u3nm1hbpmrgoz1tz6 0 14481 342578 65542 2022-08-05T01:20:07Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">अथाष्टादशोऽध्यायः । श्रीशुक उवाच। इत्थं विरिञ्चस्तुतकर्मवीर्यः प्रादुर्बभूवामृतभूरदित्याम्। चतुर्भुजः शङ्खगदाब्जचक्रः पिशङ्गवासा नलिनायतेक्षणः १। श्यामावदातो झषराजकुण्डल त्विषोल्लसच्छ्रीवदनाम्बुजः पुमान्। श्रीवत्सवक्षा बलयाङ्गदोल्लसत्किरीटकाञ्चीगुणचारुनूपुरः २। मधुव्रातव्रतविघुष्टया स्वया विराजितः श्रीवनमालया हरिः। प्रजापतेर्वेश्मतमः स्वरोचिषा विनाशयन्कण्ठनिविष्टकौस्तुभः ३। दिशः प्रसेदुः सलिलाशयास्तदा प्रजाः प्रहृष्टा ऋतवो गुणान्विताः। द्यौरन्तरीक्षं क्षितिरग्निजिह्वा गावो द्विजाः सञ्जहृषुर्नगाश्च ४। श्रोणायां श्रवणद्वादश्यां मुहूर्तेऽभिजिति प्रभुः। सर्वे नक्षत्रताराद्याश्चक्रुस्तज्जन्म दक्षिणम् ५। द्वदश्यां सवितातिष्ठमध्यन्दिनगतो नृप। विजयानाम सा प्रोक्ता यस्यां जन्म विदुर्हरेः ६। शङ्खदुन्दुभयो नेदुर्मृदङ्गपणवानकाः। चित्रवादित्रतूर्याणां निर्घोषस्तुमुलोऽभवत् ७। प्रीताश्चाप्सरसोऽनृत्यन्गन्धर्वप्रवरा जगुः। तुष्टुवुर्मुनयो देवा मनवः पितरोऽग्नयः ८। सिद्धविद्याधरगणाः सकिम्पुरुषकिन्नराः। चारणा यक्षरक्षांसि सुपर्णा भुजगोत्तमाः ९। गायन्तोऽतिप्रशंसन्तो नृत्यन्तो विबुधानुगाः। अदित्या आश्रमपदं कुसुमैः समवाकिरन् १०। दृष्ट्वादितिस्तं निजगर्भसम्भवं परं पुमांसं मुदमाप विस्मिता। गृहीतदेहं निजयोगमायया प्रजापतिश्चाह जयेति विस्मितः ११। यत्तद्वपुर्भाति विभूषणायुधैरव्यक्तचिद्व्यक्तमधारयद्धरिः। बभूव तेनैव स वामनो वटुः सम्पश्यतोर्दिव्यगतिर्यथा नटः १२। तं वटुं वामनं दृष्ट्वा मोदमाना महर्षयः। कर्माणि कारयामासुः पुरस्कृत्य प्रजापतिम् १३। तस्योपनीयमानस्य सावित्रीं सविताब्रवीत्। बृहस्पतिर्ब्रह्मसूत्रं मेखलां कश्यपोऽददात् १४। ददौ कृष्णाजिनं भूमिर्दण्डं सोमो वनस्पतिः। कौपीनाच्छादनं माता द्यौश्छत्रं जगतः पतेः १५। कमण्डलुं वेदगर्भः कुशान्सप्तर्षयो ददुः। अक्षमालां महाराज सरस्वत्यव्ययात्मनः १६। तस्मा इत्युपनीताय यक्षराट्पात्रिकामदात्। भिक्षां भगवती साक्षादुमादादम्बिका सती १७। स ब्रह्मवर्चसेनैवं सभां सम्भावितो वटुः। ब्रह्मर्षिगणसञ्जुष्टामत्यरोचत मारिषः १८। समिद्धमाहितं वह्निं कृत्वा परिसमूहनम्। परिस्तीर्य समभ्यर्च्य समिद्भिरजुहोद्द्विजः १९। श्रुत्वाश्वमेधैर्यजमानमूर्जितं बलिं भृगूणामुपकल्पितैस्ततः। जगाम तत्रालिसारसम्भृतो भारेण गां सन्नमयन्पदे पदे २०। तं नर्मदायास्तट उत्तरे बलेर्य ऋत्विजस्ते भृगुकच्छसंज्ञके। प्रवर्तयन्तो भृगवः क्रतूत्तमं व्यचक्षतारादुदितं यथा रविम् २१। ते ऋत्विजो यजमानः सदस्या हतत्विषो वामनतेजसा नृप। सूर्यः किलायात्युत वा विभावसुः सनत्कुमारोऽथ दिदृक्षया क्रतोः २२। इत्थं सशिष्येषु भृगुष्वनेकधा वितर्क्यमाणो भगवान्स वामनः। छत्रं सदण्डं सजलं कमण्डलुं विवेश बिभ्रद्धयमेधवाटम् २३। मौञ्ज्या मेखलया वीतमुपवीताजिनोत्तरम्। जटिलं वामनं विप्रं मायामाणवकं हरिम् २४। प्रविष्टं वीक्ष्य भृगवः सशिष्यास्ते सहाग्निभिः। प्रत्यगृह्णन्समुत्थाय सङ्क्षिप्तास्तस्य तेजसा २५। यजमानः प्रमुदितो दर्शनीयं मनोरमम्। रूपानुरूपावयवं तस्मा आसनमाहरत् २६। स्वागतेनाभिनन्द्याथ पादौ भगवतो बलिः। अवनिज्यार्चयामास मुक्तसङ्गमनोरमम् २७। तत्पादशौचं जनकल्मषापहं स धर्मविन्मूर्त्यदधात्सुमङ्गलम्। यद्देवदेवो गिरिशश्चन्द्र मौलिर्दधार मूर्ध्ना परया च भक्त्या २८। श्रीबलिरुवाच। स्वागतं ते नमस्तुभ्यं ब्रह्मन्किं करवाम ते। ब्रह्मर्षीणां तपः साक्षान्मन्ये त्वार्य वपुर्धरम् २९। अद्य नः पितरस्तृप्ता अद्य नः पावितं कुलम्। अद्य स्विष्टः क्रतुरयं यद्भवानागतो गृहान् ३०। अद्याग्नयो मे सुहुता यथाविधि द्विजात्मज त्वच्चरणावनेजनैः। हतांहसो वार्भिरियं च भूरहो तथा पुनीता तनुभिः पदैस्तव ३१। यद्यद्वटो वाञ्छसि तत्प्रतीच्छ मे त्वामर्थिनं विप्रसुतानुतर्कये। गां काञ्चनं गुणवद्धाम मृष्टं तथान्नपेयमुत वा विप्रकन्याम् । ग्रामान्समृद्धांस्तुरगान्गजान्वा रथांस्तथार्हत्तम सम्प्रतीच्छ ३२। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे वामनप्रादुर्भावे बलिवामनसंवादोऽष्टादशोऽध्यायः । </span></poem> g9x5v61pd3bn4h9hx5zmb85shm0v4bg 0 14502 342566 267205 2022-08-05T00:46:33Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <inputbox> type=fulltext prefix=शतपथब्राह्मणम् break=no width=10 searchbuttonlabel=शतपथब्राह्मणम् शोधः </inputbox> [[/काण्डम् १|काण्डम् १]] हविर्यज्ञकाण्डे दर्शपूर्णमासयागः [[/काण्डम् २|एकपादिका काण्डम् २]] अग्न्याधानम् [[/काण्डम् ३|अध्वर काण्डम् ३]] [[/काण्डम् ४|ग्रह काण्डम् ४]] [[/काण्डम् ५|सव काण्डम् ५]] [[/काण्डम् ६|उखासम्भरण काण्डम् ६]] [[/काण्डम् ७|हस्तिषट् काण्डम् ७]] [[File:Agnichayanam अग्निचयनम्.jpg|thumb|अग्निचयनम्]] [[File:श्येनचितेः परिक्रमणम् Agnichayanam.jpg|thumb|श्येनचितेः परिक्रमणम्]] [[/काण्डम् ८|चिति काण्डम् ८]] [[/काण्डम् ९|सञ्चिति काण्डम् ९]] [[/काण्डम् १०|अग्निरहस्य काण्डम् १०]] [[/काण्डम् ११|सङ्ग्रहापरपर्याये अष्टाध्यायी संज्ञके काण्डम् ११]] [[/काण्डम् १२|सौत्रामण्युभय काण्डम् १२]] [[/काण्डम् १३|अश्वमेध काण्डम् १३]] [[/काण्डम् १४|बृहदारण्यकसंज्ञक चतुर्दशकाण्डान्तर्गते प्रवर्ग्य काण्डम् १४]] शतपथ ब्राह्मणस्य अयं पाठः डा. धवल पटेल महोदय द्वारा [http://www.sanskritworld.in/index/detailview/book_id/zatapathabrahmana sanskritworld.in] वैबपृष्ठे उपलब्ध पाठस्य संशोधितरूपमात्रं भवति। [https://drive.google.com/drive/folders/0BxohHGWivCd7Z2EyRncxU2dHbjg?usp=sharing ग्रन्थस्य एकलसञ्चिका] [https://drive.google.com/file/d/1EaRF06VQZAU-y6vRrJ6JOy37JyN-PWKT/view?usp=sharing विषयानुक्रमणिका एकलसञ्चिका] [http://www.svvedicuniversity.ac.in/svvrp/svvrp.php शतपथब्राह्मणस्य श्रव्य संचिका (द्विभागाः)] (इदानीं अनुपलब्धः) == [[भाषिकसूत्राणि]] अत्र। सस्वरपाठस्य सम्यक् दर्शनाय NOTO FONTS installation अपेक्षितं अस्ति। [https://www.google.com/get/noto/ नोटो देवनागरी फोण्ट] How to install fonts Download the font package (.zip) Uncompress the package. Search for “fonts” in the Start Menu or go to Start → Control Panel → Appearance and Personalization → Fonts. Select all fonts and drag them into the Fonts folder. [[वर्गः:शुक्लयजुर्वेदः]] 0dndgqocqos7fnnmm40w8fj2lubylxi 0 14654 342569 333419 2022-08-05T01:01:03Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%"> अथ दशमोऽध्यायः श्रीशुक उवाच इति दानवदैतेया नाविन्दन्नमृतं नृप युक्ताः कर्मणि यत्ताश्च वासुदेवपराङ्मुखाः १ साधयित्वामृतं राजन्पाययित्वा स्वकान्सुरान् पश्यतां सर्वभूतानां ययौ गरुडवाहनः २ सपत्नानां परामृद्धिं दृष्ट्वा ते दितिनन्दनाः अमृष्यमाणा उत्पेतुर्देवान्प्रत्युद्यतायुधाः ३ ततः सुरगणाः सर्वे सुधया पीतयैधिताः प्रतिसंयुयुधुः शस्त्रैर्नारायणपदाश्रयाः ४ तत्र दैवासुरो नाम रणः परमदारुणः रोधस्युदन्वतो राजंस्तुमुलो रोमहर्षणः ५ तत्रान्योन्यं सपत्नास्ते संरब्धमनसो रणे समासाद्यासिभिर्बाणैर्निजघ्नुर्विविधायुधैः ६ शङ्खतूर्यमृदङ्गानां भेरीडमरिणां महान् हस्त्यश्वरथपत्तीनां नदतां निस्वनोऽभवत् ७ रथिनो रथिभिस्तत्र पत्तिभिः सह पत्तयः हया हयैरिभाश्चेभैः समसज्जन्त संयुगे ८ उष्ट्रैः केचिदिभैः केचिदपरे युयुधुः खरैः केचिद्गौरमुखैरृक्षैर्द्वीपिभिर्हरिभिर्भटाः ९ गृध्रैः कङ्कैर्बकैरन्ये श्येनभासैस्तिमिङ्गिलैः शरभैर्महिषैः खड्गैर्गोवृषैर्गवयारुणैः १० शिवाभिराखुभिः केचित्कृकलासैः शशैर्नरैः बस्तैरेके कृष्णसारैर्हंसैरन्ये च सूकरैः ११ अन्ये जलस्थलखगैः सत्त्वैर्विकृतविग्रहैः सेनयोरुभयो राजन्विविशुस्तेऽग्रतोऽग्रतः १२ चित्रध्वजपटै राजन्नातपत्रैः सितामलैः महाधनैर्वज्रदण्डैर्व्यजनैर्बार्हचामरैः १३ वातोद्धूतोत्तरोष्णीषैरर्चिर्भिर्वर्मभूषणैः स्फुरद्भिर्विशदैः शस्त्रैः सुतरां सूर्यरश्मिभिः १४ देवदानववीराणां ध्वजिन्यौ पाण्डुनन्दन रेजतुर्वीरमालाभिर्यादसामिव सागरौ १५ वैरोचनो बलिः सङ्ख्ये सोऽसुराणां चमूपतिः यानं वैहायसं नाम कामगं मयनिर्मितम् १६ सर्वसाङ्ग्रामिकोपेतं सर्वाश्चर्यमयं प्रभो अप्रतर्क्यमनिर्देश्यं दृश्यमानमदर्शनम् १७ आस्थितस्तद्विमानाग्र्यं सर्वानीकाधिपैर्वृतः बालव्यजनछत्राग्र्यै रेजे चन्द्र इवोदये १८ तस्यासन्सर्वतो यानैर्यूथानां पतयोऽसुराः नमुचिः शम्बरो बाणो विप्रचित्तिरयोमुखः १९ द्विमूर्धा कालनाभोऽथ प्रहेतिर्हेतिरिल्वलः शकुनिर्भूतसन्तापो वज्रदंष्ट्रो विरोचनः २० हयग्रीवः शङ्कुशिराः कपिलो मेघदुन्दुभिः तारकश्चक्रदृक्शुम्भो निशुम्भो जम्भ उत्कलः २१ अरिष्टोऽरिष्टनेमिश्च मयश्च त्रिपुराधिपः अन्ये पौलोमकालेया निवातकवचादयः २२ अलब्धभागाः सोमस्य केवलं क्लेशभागिनः सर्व एते रणमुखे बहुशो निर्जितामराः २३ सिंहनादान्विमुञ्चन्तः शङ्खान्दध्मुर्महारवान् दृष्ट्वा सपत्नानुत्सिक्तान्बलभित्कुपितो भृशम् २४ ऐरावतं दिक्करिणमारूढः शुशुभे स्वराट् यथा स्रवत्प्रस्रवणमुदयाद्रि महर्पतिः २५ तस्यासन्सर्वतो देवा नानावाहध्वजायुधाः लोकपालाः सहगणैर्वाय्वग्निवरुणादयः २६ तेऽन्योन्यमभिसंसृत्य क्षिपन्तो मर्मभिर्मिथः आह्वयन्तो विशन्तोऽग्रे युयुधुर्द्वन्द्वयोधिनः २७ युयोध बलिरिन्द्रेण तारकेण गुहोऽस्यत वरुणो हेतिनायुध्यन्मित्रो राजन्प्रहेतिना २८ यमस्तु कालनाभेन विश्वकर्मा मयेन वै शम्बरो युयुधे त्वष्ट्रा सवित्रा तु विरोचनः २९ अपराजितेन नमुचिरश्विनौ वृषपर्वणा सूर्यो बलिसुतैर्देवो बाणज्येष्ठैः शतेन च ३० राहुणा च तथा सोमः पुलोम्ना युयुधेऽनिलः निशुम्भशुम्भयोर्देवी भद्र काली तरस्विनी ३१ वृषाकपिस्तु जम्भेन महिषेण विभावसुः इल्वलः सह वातापिर्ब्रह्मपुत्रैररिन्दम ३२ कामदेवेन दुर्मर्ष उत्कलो मातृभिः सह बृहस्पतिश्चोशनसा नरकेण शनैश्चरः ३३ मरुतो निवातकवचैः कालेयैर्वसवोऽमराः विश्वेदेवास्तु पौलोमै रुद्राः क्रोधवशैः सह ३४ त एवमाजावसुराः सुरेन्द्रा द्वन्द्वेन संहत्य च युध्यमानाः अन्योन्यमासाद्य निजघ्नुरोजसा जिगीषवस्तीक्ष्णशरासितोमरैः ३५ भुशुण्डिभिश्चक्रगदर्ष्टिपट्टिशैः शक्त्युल्मुकैः प्रासपरश्वधैरपि निस्त्रिंशभल्लैः परिघैः समुद्गरैः सभिन्दिपालैश्च शिरांसि चिच्छिदुः ३६ गजास्तुरङ्गाः सरथाः पदातयः सारोहवाहा विविधा विखण्डिताः निकृत्तबाहूरुशिरोधराङ्घ्रयश्छिन्नध्वजेष्वासतनुत्रभूषणाः ३७ तेषां पदाघातरथाङ्गचूर्णितादायोधनादुल्बण उत्थितस्तदा रेणुर्दिशः खं द्युमणिं च छादयन्न्यवर्ततासृक्स्रुतिभिः परिप्लुतात् ३८ शिरोभिरुद्धूतकिरीटकुण्डलैः संरम्भदृग्भिः परिदष्टदच्छदैः महाभुजैः साभरणैः सहायुधैः सा प्रास्तृता भूः करभोरुभिर्बभौ ३९ कबन्धास्तत्र चोत्पेतुः पतितस्वशिरोऽक्षिभिः उद्यतायुधदोर्दण्डैराधावन्तो भटान्मृधे ४० बलिर्महेन्द्रं दशभिस्त्रिभिरैरावतं शरैः चतुर्भिश्चतुरो वाहानेकेनारोहमार्च्छयत् ४१ स तानापततः शक्रस्तावद्भिः शीघ्रविक्रमः चिच्छेद निशितैर्भल्लैरसम्प्राप्तान्हसन्निव ४२ तस्य कर्मोत्तमं वीक्ष्य दुर्मर्षः शक्तिमाददे तां ज्वलन्तीं महोल्काभां हस्तस्थामच्छिनद्धरिः ४३ ततः शूलं ततः प्रासं ततस्तोमरमृष्टयः यद्यच्छस्त्रं समादद्यात्सर्वं तदच्छिनद्विभुः ४४ ससर्जाथासुरीं मायामन्तर्धानगतोऽसुरः ततः प्रादुरभूच्छैलः सुरानीकोपरि प्रभो ४५ ततो निपेतुस्तरवो दह्यमाना दवाग्निना शिलाः सटङ्कशिखराश्चूर्णयन्त्यो द्विषद्बलम् ४६ महोरगाः समुत्पेतुर्दन्दशूकाः सवृश्चिकाः सिंहव्याघ्रवराहाश्च मर्दयन्तो महागजाः ४७ यातुधान्यश्च शतशः शूलहस्ता विवाससः छिन्धि भिन्धीति वादिन्यस्तथा रक्षोगणाः प्रभो ४८ ततो महाघना व्योम्नि गम्भीरपरुषस्वनाः अङ्गारान्मुमुचुर्वातैराहताः स्तनयित्नवः ४९ सृष्टो दैत्येन सुमहान्वह्निः श्वसनसारथिः सांवर्तक इवात्युग्रो विबुधध्वजिनीमधाक् ५० ततः समुद्र उद्वेलः सर्वतः प्रत्यदृश्यत प्रचण्डवातैरुद्धूत तरङ्गावर्तभीषणः ५१ एवं दैत्यैर्महामायैरलक्ष्यगतिभी रणे सृज्यमानासु मायासु विषेदुः सुरसैनिकाः ५२ न तत्प्रतिविधिं यत्र विदुरिन्द्रादयो नृप ध्यातः प्रादुरभूत्तत्र भगवान्विश्वभावनः ५३ ततः सुपर्णांसकृताङ्घ्रिपल्लवः पिशङ्गवासा नवकञ्जलोचनः अदृश्यताष्टायुधबाहुरुल्लसच्छ्रीकौस्तुभानर्घ्यकिरीटकुण्डलः ५४ तस्मिन्प्रविष्टेऽसुरकूटकर्मजा माया विनेशुर्महिना महीयसः स्वप्नो यथा हि प्रतिबोध आगते हरिस्मृतिः सर्वविपद्विमोक्षणम् ५५ दृष्ट्वा मृधे गरुडवाहमिभारिवाह आविध्य शूलमहिनोदथ कालनेमिः तल्लीलया गरुडमूर्ध्नि पतद्गृहीत्वा तेनाहनन्नृप सवाहमरिं त्र्! यधीशः ५६ माली सुमाल्यतिबलौ युधि पेततुर्यच्चक्रेण कृत्तशिरसावथ माल्यवांस्तम् आहत्य तिग्मगदयाहनदण्डजेन्द्रं तावच्छिरोऽच्छिनदरेर्नदतोऽरिणाद्यः ५७ इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे देवासुरसङ्ग्रामे दशमोऽध्यायः </span></poem> 3gj72iuf65u02rv68c0teadj0rcfs1o 342570 342569 2022-08-05T01:04:36Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%"> अथ दशमोऽध्यायः । श्रीशुक उवाच। इति दानवदैतेया नाविन्दन्नमृतं नृप। युक्ताः कर्मणि यत्ताश्च वासुदेवपराङ्मुखाः १। साधयित्वामृतं राजन्पाययित्वा स्वकान्सुरान्। पश्यतां सर्वभूतानां ययौ गरुडवाहनः २। सपत्नानां परामृद्धिं दृष्ट्वा ते दितिनन्दनाः। अमृष्यमाणा उत्पेतुर्देवान्प्रत्युद्यतायुधाः ३। ततः सुरगणाः सर्वे सुधया पीतयैधिताः। प्रतिसंयुयुधुः शस्त्रैर्नारायणपदाश्रयाः ४। तत्र दैवासुरो नाम रणः परमदारुणः। रोधस्युदन्वतो राजंस्तुमुलो रोमहर्षणः ५। तत्रान्योन्यं सपत्नास्ते संरब्धमनसो रणे। समासाद्यासिभिर्बाणैर्निजघ्नुर्विविधायुधैः ६। शङ्खतूर्यमृदङ्गानां भेरीडमरिणां महान्। हस्त्यश्वरथपत्तीनां नदतां निस्वनोऽभवत् ७। रथिनो रथिभिस्तत्र पत्तिभिः सह पत्तयः। हया हयैरिभाश्चेभैः समसज्जन्त संयुगे ८। उष्ट्रैः केचिदिभैः केचिदपरे युयुधुः खरैः। केचिद्गौरमुखैरृक्षैर्द्वीपिभिर्हरिभिर्भटाः ९। गृध्रैः कङ्कैर्बकैरन्ये श्येनभासैस्तिमिङ्गिलैः। शरभैर्महिषैः खड्गैर्गोवृषैर्गवयारुणैः १०। शिवाभिराखुभिः केचित्कृकलासैः शशैर्नरैः। बस्तैरेके कृष्णसारैर्हंसैरन्ये च सूकरैः ११। अन्ये जलस्थलखगैः सत्त्वैर्विकृतविग्रहैः। सेनयोरुभयो राजन्विविशुस्तेऽग्रतोऽग्रतः १२। चित्रध्वजपटै राजन्नातपत्रैः सितामलैः। महाधनैर्वज्रदण्डैर्व्यजनैर्बार्हचामरैः १३। वातोद्धूतोत्तरोष्णीषैरर्चिर्भिर्वर्मभूषणैः। स्फुरद्भिर्विशदैः शस्त्रैः सुतरां सूर्यरश्मिभिः १४। देवदानववीराणां ध्वजिन्यौ पाण्डुनन्दन। रेजतुर्वीरमालाभिर्यादसामिव सागरौ १५। वैरोचनो बलिः सङ्ख्ये सोऽसुराणां चमूपतिः। यानं वैहायसं नाम कामगं मयनिर्मितम् १६। सर्वसाङ्ग्रामिकोपेतं सर्वाश्चर्यमयं प्रभो। अप्रतर्क्यमनिर्देश्यं दृश्यमानमदर्शनम् १७। आस्थितस्तद्विमानाग्र्यं सर्वानीकाधिपैर्वृतः। बालव्यजनछत्राग्र्यै रेजे चन्द्र इवोदये १८। तस्यासन्सर्वतो यानैर्यूथानां पतयोऽसुराः। नमुचिः शम्बरो बाणो विप्रचित्तिरयोमुखः १९। द्विमूर्धा कालनाभोऽथ प्रहेतिर्हेतिरिल्वलः। शकुनिर्भूतसन्तापो वज्रदंष्ट्रो विरोचनः २०। हयग्रीवः शङ्कुशिराः कपिलो मेघदुन्दुभिः। तारकश्चक्रदृक्शुम्भो निशुम्भो जम्भ उत्कलः २१। अरिष्टोऽरिष्टनेमिश्च मयश्च त्रिपुराधिपः। अन्ये पौलोमकालेया निवातकवचादयः २२। अलब्धभागाः सोमस्य केवलं क्लेशभागिनः। सर्व एते रणमुखे बहुशो निर्जितामराः २३। सिंहनादान्विमुञ्चन्तः शङ्खान्दध्मुर्महारवान्। दृष्ट्वा सपत्नानुत्सिक्तान्बलभित्कुपितो भृशम् २४। ऐरावतं दिक्करिणमारूढः शुशुभे स्वराट्। यथा स्रवत्प्रस्रवणमुदयाद्रि महर्पतिः २५। तस्यासन्सर्वतो देवा नानावाहध्वजायुधाः। लोकपालाः सहगणैर्वाय्वग्निवरुणादयः २६। तेऽन्योन्यमभिसंसृत्य क्षिपन्तो मर्मभिर्मिथः। आह्वयन्तो विशन्तोऽग्रे युयुधुर्द्वन्द्वयोधिनः २७। युयोध बलिरिन्द्रेण तारकेण गुहोऽस्यत। वरुणो हेतिनायुध्यन्मित्रो राजन्प्रहेतिना २८। यमस्तु कालनाभेन विश्वकर्मा मयेन वै। शम्बरो युयुधे त्वष्ट्रा सवित्रा तु विरोचनः २९। अपराजितेन नमुचिरश्विनौ वृषपर्वणा। सूर्यो बलिसुतैर्देवो बाणज्येष्ठैः शतेन च ३०। राहुणा च तथा सोमः पुलोम्ना युयुधेऽनिलः। निशुम्भशुम्भयोर्देवी भद्र काली तरस्विनी ३१। वृषाकपिस्तु जम्भेन महिषेण विभावसुः। इल्वलः सह वातापिर्ब्रह्मपुत्रैररिन्दम ३२। कामदेवेन दुर्मर्ष उत्कलो मातृभिः सह। बृहस्पतिश्चोशनसा नरकेण शनैश्चरः ३३। मरुतो निवातकवचैः कालेयैर्वसवोऽमराः। विश्वेदेवास्तु पौलोमै रुद्राः क्रोधवशैः सह ३४। त एवमाजावसुराः सुरेन्द्रा द्वन्द्वेन संहत्य च युध्यमानाः। अन्योन्यमासाद्य निजघ्नुरोजसा जिगीषवस्तीक्ष्णशरासितोमरैः ३५। भुशुण्डिभिश्चक्रगदर्ष्टिपट्टिशैः शक्त्युल्मुकैः प्रासपरश्वधैरपि। निस्त्रिंशभल्लैः परिघैः समुद्गरैः सभिन्दिपालैश्च शिरांसि चिच्छिदुः ३६। गजास्तुरङ्गाः सरथाः पदातयः सारोहवाहा विविधा विखण्डिताः। निकृत्तबाहूरुशिरोधराङ्घ्रयश्छिन्नध्वजेष्वासतनुत्रभूषणाः ३७। तेषां पदाघातरथाङ्गचूर्णितादायोधनादुल्बण उत्थितस्तदा। रेणुर्दिशः खं द्युमणिं च छादयन्न्यवर्ततासृक्स्रुतिभिः परिप्लुतात् ३८। शिरोभिरुद्धूतकिरीटकुण्डलैः संरम्भदृग्भिः परिदष्टदच्छदैः। महाभुजैः साभरणैः सहायुधैः सा प्रास्तृता भूः करभोरुभिर्बभौ ३९। कबन्धास्तत्र चोत्पेतुः पतितस्वशिरोऽक्षिभिः। उद्यतायुधदोर्दण्डैराधावन्तो भटान्मृधे ४०। बलिर्महेन्द्रं दशभिस्त्रिभिरैरावतं शरैः। चतुर्भिश्चतुरो वाहानेकेनारोहमार्च्छयत् ४१। स तानापततः शक्रस्तावद्भिः शीघ्रविक्रमः। चिच्छेद निशितैर्भल्लैरसम्प्राप्तान्हसन्निव ४२। तस्य कर्मोत्तमं वीक्ष्य दुर्मर्षः शक्तिमाददे। तां ज्वलन्तीं महोल्काभां हस्तस्थामच्छिनद्धरिः ४३। ततः शूलं ततः प्रासं ततस्तोमरमृष्टयः। यद्यच्छस्त्रं समादद्यात्सर्वं तदच्छिनद्विभुः ४४। ससर्जाथासुरीं मायामन्तर्धानगतोऽसुरः। ततः प्रादुरभूच्छैलः सुरानीकोपरि प्रभो ४५। ततो निपेतुस्तरवो दह्यमाना दवाग्निना। शिलाः सटङ्कशिखराश्चूर्णयन्त्यो द्विषद्बलम् ४६। महोरगाः समुत्पेतुर्दन्दशूकाः सवृश्चिकाः। सिंहव्याघ्रवराहाश्च मर्दयन्तो महागजाः ४७। यातुधान्यश्च शतशः शूलहस्ता विवाससः। छिन्धि भिन्धीति वादिन्यस्तथा रक्षोगणाः प्रभो ४८। ततो महाघना व्योम्नि गम्भीरपरुषस्वनाः। अङ्गारान्मुमुचुर्वातैराहताः स्तनयित्नवः ४९। सृष्टो दैत्येन सुमहान्वह्निः श्वसनसारथिः। सांवर्तक इवात्युग्रो विबुधध्वजिनीमधाक् ५०। ततः समुद्र उद्वेलः सर्वतः प्रत्यदृश्यत। प्रचण्डवातैरुद्धूत तरङ्गावर्तभीषणः ५१। एवं दैत्यैर्महामायैरलक्ष्यगतिभी रणे। सृज्यमानासु मायासु विषेदुः सुरसैनिकाः ५२। न तत्प्रतिविधिं यत्र विदुरिन्द्रादयो नृप। ध्यातः प्रादुरभूत्तत्र भगवान्विश्वभावनः ५३। ततः सुपर्णांसकृताङ्घ्रिपल्लवः पिशङ्गवासा नवकञ्जलोचनः। अदृश्यताष्टायुधबाहुरुल्लसच्छ्रीकौस्तुभानर्घ्यकिरीटकुण्डलः ५४। तस्मिन्प्रविष्टेऽसुरकूटकर्मजा माया विनेशुर्महिना महीयसः। स्वप्नो यथा हि प्रतिबोध आगते हरिस्मृतिः सर्वविपद्विमोक्षणम् ५५। दृष्ट्वा मृधे गरुडवाहमिभारिवाह आविध्य शूलमहिनोदथ कालनेमिः। तल्लीलया गरुडमूर्ध्नि पतद्गृहीत्वा तेनाहनन्नृप सवाहमरिं त्र्! यधीशः ५६। माली सुमाल्यतिबलौ युधि पेततुर्यच्चक्रेण कृत्तशिरसावथ माल्यवांस्तम्। आहत्य तिग्मगदयाहनदण्डजेन्द्रं तावच्छिरोऽच्छिनदरेर्नदतोऽरिणाद्यः ५७। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे देवासुरसङ्ग्रामे दशमोऽध्यायः। । । </span></poem>। elxgcigw887l2kkmgq5fnhiwasq2db9 0 14743 342572 108657 2022-08-05T01:08:36Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">अथ तृतीयोऽध्यायः । श्रीबादरायणिरुवाच। एवं व्यवसितो बुद्ध्या समाधाय मनो हृदि। जजाप परमं जाप्यं प्राग्जन्मन्यनुशिक्षितम् १। श्रीगजेन्द्र उवाच। ॐ नमो भगवते तस्मै यत एतच्चिदात्मकम्। पुरुषायादिबीजाय परेशायाभिधीमहि २। यस्मिन्निदं यतश्चेदं येनेदं य इदं स्वयम्। योऽस्मात्परस्माच्च परस्तं प्रपद्ये स्वयम्भुवम् ३। यः स्वात्मनीदं निजमाययार्पितं क्वचिद्विभातं क्व च तत्तिरोहितम्। अविद्धदृक्साक्ष्युभयं तदीक्षते स आत्ममूलोऽवतु मां परात्परः ४। कालेन पञ्चत्वमितेषु कृत्स्नशो लोकेषु पालेषु च सर्वहेतुषु। तमस्तदासीद्गहनं गभीरं यस्तस्य पारेऽभिविराजते विभुः ५। न यस्य देवा ऋषयः पदं विदुर्जन्तुः पुनः कोऽर्हति गन्तुमीरितुम्। यथा नटस्याकृतिभिर्विचेष्टतो दुरत्ययानुक्रमणः स मावतु ६। दिदृक्षवो यस्य पदं सुमङ्गलं विमुक्तसङ्गा मुनयः सुसाधवः। चरन्त्यलोकव्रतमव्रणं वने भूतात्मभूताः सुहृदः स मे गतिः ७। न विद्यते यस्य च जन्म कर्म वा न नामरूपे गुणदोष एव वा। तथापि लोकाप्ययसम्भवाय यः स्वमायया तान्यनुकालमृच्छति ८। तस्मै नमः परेशाय ब्रह्मणेऽनन्तशक्तये। अरूपायोरुरूपाय नम आश्चर्यकर्मणे ९। नम आत्मप्रदीपाय साक्षिणे परमात्मने। नमो गिरां विदूराय मनसश्चेतसामपि १०। सत्त्वेन प्रतिलभ्याय नैष्कर्म्येण विपश्चिता। नमः कैवल्यनाथाय निर्वाणसुखसंविदे ११। नमः शान्ताय घोराय मूढाय गुणधर्मिणे। निर्विशेषाय साम्याय नमो ज्ञानघनाय च १२। क्षेत्रज्ञाय नमस्तुभ्यं सर्वाध्यक्षाय साक्षिणे। पुरुषायात्ममूलाय मूलप्रकृतये नमः १३। सर्वेन्द्रियगुणद्रष्ट्रे सर्वप्रत्ययहेतवे। असताच्छाययोक्ताय सदाभासाय ते नमः १४। नमो नमस्तेऽखिलकारणाय निष्कारणायाद्भुतकारणाय। सर्वागमाम्नायमहार्णवाय नमोऽपवर्गाय परायणाय १५। गुणारणिच्छन्नचिदुष्मपाय तत्क्षोभविस्फूर्जितमानसाय। नैष्कर्म्यभावेन विवर्जितागम स्वयंप्रकाशाय नमस्करोमि १६। मादृक्प्रपन्नपशुपाशविमोक्षणाय मुक्ताय भूरिकरुणाय नमोऽलयाय। स्वांशेन सर्वतनुभृन्मनसि प्रतीत प्रत्यग्दृशे भगवते बृहते नमस्ते १७। आत्मात्मजाप्तगृहवित्तजनेषु सक्तैर्दुष्प्रापणाय गुणसङ्गविवर्जिताय। मुक्तात्मभिः स्वहृदये परिभाविताय ज्ञानात्मने भगवते नम ईश्वराय १८। यं धर्मकामार्थविमुक्तिकामा भजन्त इष्टां गतिमाप्नुवन्ति। किं चाशिषो रात्यपि देहमव्ययं करोतु मेऽदभ्रदयो विमोक्षणम् १९। एकान्तिनो यस्य न कञ्चनार्थं वाञ्छन्ति ये वै भगवत्प्रपन्नाः। अत्यद्भुतं तच्चरितं सुमङ्गलं गायन्त आनन्दसमुद्र मग्नाः २०। तमक्षरं ब्रह्म परं परेशमव्यक्तमाध्यात्मिकयोगगम्यम्। अतीन्द्रियं सूक्ष्ममिवातिदूरमनन्तमाद्यं परिपूर्णमीडे २१। यस्य ब्रह्मादयो देवा वेदा लोकाश्चराचराः। नामरूपविभेदेन फल्ग्व्या च कलया कृताः २२। यथार्चिषोऽग्नेः सवितुर्गभस्तयो निर्यान्ति संयान्त्यसकृत्स्वरोचिषः। तथा यतोऽयं गुणसम्प्रवाहो बुद्धिर्मनः खानि शरीरसर्गाः २३। स वै न देवासुरमर्त्यतिर्यङ्न स्त्री न षण्ढो न पुमान्न जन्तुः। नायं गुणः कर्म न सन्न चासन्निषेधशेषो जयतादशेषः २४। जिजीविषे नाहमिहामुया किमन्तर्बहिश्चावृतयेभयोन्या। इच्छामि कालेन न यस्य विप्लवस्तस्यात्मलोकावरणस्य मोक्षम् २५। सोऽहं विश्वसृजं विश्वमविश्वं विश्ववेदसम्। विश्वात्मानमजं ब्रह्म प्रणतोऽस्मि परं पदम् २६। योगरन्धितकर्माणो हृदि योगविभाविते। योगिनो यं प्रपश्यन्ति योगेशं तं नतोऽस्म्यहम् २७। नमो नमस्तुभ्यमसह्यवेग शक्तित्रयायाखिलधीगुणाय। प्रपन्नपालाय दुरन्तशक्तये कदिन्द्रि याणामनवाप्यवर्त्मने २८। नायं वेद स्वमात्मानं यच्छक्त्याहंधिया हतम्। तं दुरत्ययमाहात्म्यं भगवन्तमितोऽस्म्यहम् २९। श्रीशुक उवाच। एवं गजेन्द्रमुपवर्णितनिर्विशेषं। ब्रह्मादयो विविधलिङ्गभिदाभिमानाः। नैते यदोपससृपुर्निखिलात्मकत्वात्। तत्राखिलामरमयो हरिराविरासीत् ३०। तं तद्वदार्तमुपलभ्य जगन्निवासः। स्तोत्रं निशम्य दिविजैः सह संस्तुवद्भिः। छन्दोमयेन गरुडेन समुह्यमानश्। चक्रायुधोऽभ्यगमदाशु यतो गजेन्द्र ः! ३१। सोऽन्तःसरस्युरुबलेन गृहीत आर्तो। दृष्ट्वा गरुत्मति हरिं ख उपात्तचक्रम्। उत्क्षिप्य साम्बुजकरं गिरमाह कृच्छ्रान्। नारायणाखिलगुरो भगवन्नमस्ते ३२। तं वीक्ष्य पीडितमजः सहसावतीर्य। सग्राहमाशु सरसः कृपयोज्जहार। ग्राहाद्विपाटितमुखादरिणा गजेन्द्रं । संपश्यतां हरिरमूमुचदुच्छ्रियाणाम् ३३। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे गजेन्द्र मोक्षणे तृतीयोऽध्यायः। </span></poem> == == [http://puranastudy.ultimatefreehost.in/pur_index9/gajgra2.htm Comments on Gajendra Moksha by Dr. Aruna Upadhyaya]। 9t41cut44qlvt6qyvy8cbwto8u4z2qi 0 14786 342573 65534 2022-08-05T01:10:00Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">अथ चतुर्थोऽध्यायः । श्रीशुक उवाच। तदा देवर्षिगन्धर्वा ब्रह्मेशानपुरोगमाः। मुमुचुः कुसुमासारं शंसन्तः कर्म तद्धरेः १। नेदुर्दुन्दुभयो दिव्या गन्धर्वा ननृतुर्जगुः। ऋषयश्चारणाः सिद्धास्तुष्टुवुः पुरुषोत्तमम् २। योऽसौ ग्राहः स वै सद्यः परमाश्चर्यरूपधृक्। मुक्तो देवलशापेन हूहूर्गन्धर्वसत्तमः ३। प्रणम्य शिरसाधीशमुत्तमश्लोकमव्ययम्। अगायत यशोधाम कीर्तन्यगुणसत्कथम् ४। सोऽनुकम्पित ईशेन परिक्रम्य प्रणम्य तम्। लोकस्य पश्यतो लोकं स्वमगान्मुक्तकिल्बिषः ५। गजेन्भगवत्स्पर्शाद्विमुक्तोऽज्ञानबन्धनात्। प्राप्तो भगवतो रूपं पीतवासाश्चतुर्भुजः ६। स वै पूर्वमभूद्रा जा पाण्ड्यो द्र विडसत्तमः। इन्द्र द्युम्न इति ख्यातो विष्णुव्रतपरायणः ७। स एकदाराधनकाल आत्मवान्गृहीतमौनव्रत ईश्वरं हरिम्। जटाधरस्तापस आप्लुतोऽच्युतं समर्चयामास कुलाचलाश्रमः ८। यदृच्छया तत्र महायशा मुनिः समागमच्छिष्यगणैः परिश्रितः। तं वीक्ष्य तूष्णीमकृतार्हणादिकं रहस्युपासीनमृषिश्चुकोप ह ९। तस्मा इमं शापमदादसाधुरयं दुरात्माकृतबुद्धिरद्य। विप्रावमन्ता विशतां तमिस्रं यथा गजः स्तब्धमतिः स एव १०। श्रीशुक उवाच। एवं शप्त्वा गतोऽगस्त्यो भगवान्नृप सानुगः। इन्द्र द्युम्नोऽपि राजर्षिर्दिष्टं तदुपधारयन् ११। आपन्नः कौञ्जरीं योनिमात्मस्मृतिविनाशिनीम्। हर्यर्चनानुभावेन यद्गजत्वेऽप्यनुस्मृतिः १२। एवं विमोक्ष्य गजयूथपमब्जनाभस्। तेनापि पार्षदगतिं गमितेन युक्तः। गन्धर्वसिद्धविबुधैरुपगीयमान। कर्माद्भुतं स्वभवनं गरुडासनोऽगात् १३। एतन्महाराज तवेरितो मया कृष्णानुभावो गजराजमोक्षणम्। स्वर्ग्यं यशस्यं कलिकल्मषापहं दुःस्वप्ननाशं कुरुवर्य शृण्वताम् १४। यथानुकीर्तयन्त्येतच्छ्रेयस्कामा द्विजातयः। शुचयः प्रातरुत्थाय दुःस्वप्नाद्युपशान्तये १५। इदमाह हरिः प्रीतो गजेन्द्रं कुरुसत्तम। शृण्वतां सर्वभूतानां सर्वभूतमयो विभुः १६। श्रीभगवानुवाच। ये मां त्वां च सरश्चेदं गिरिकन्दरकाननम्। वेत्रकीचकवेणूनां गुल्मानि सुरपादपान् १७। शृङ्गाणीमानि धिष्ण्यानि ब्रह्मणो मे शिवस्य च। क्षीरोदं मे प्रियं धाम श्वेतद्वीपं च भास्वरम् १८। श्रीवत्सं कौस्तुभं मालां गदां कौमोदकीं मम। सुदर्शनं पाञ्चजन्यं सुपर्णं पतगेश्वरम् १९। शेषं च मत्कलां सूक्ष्मां श्रियं देवीं मदाश्रयाम्। ब्रह्माणं नारदमृषिं भवं प्रह्रादमेव च २०। मत्स्यकूर्मवराहाद्यैरवतारैः कृतानि मे। कर्माण्यनन्तपुण्यानि सूर्यं सोमं हुताशनम् २१। प्रणवं सत्यमव्यक्तं गोविप्रान्धर्ममव्ययम्। दाक्षायणीर्धर्मपत्नीः सोमकश्यपयोरपि २२। गङ्गां सरस्वतीं नन्दां कालिन्दीं सितवारणम्। ध्रुवं ब्रह्मऋषीन्सप्त पुण्यश्लोकांश्च मानवान् २३। उत्थायापररात्रान्ते प्रयताः सुसमाहिताः। स्मरन्ति मम रूपाणि मुच्यन्ते ह्येनसोऽखिलात् २४। ये मां स्तुवन्त्यनेनाङ्ग प्रतिबुध्य निशात्यये। तेषां प्राणात्यये चाहं ददामि विपुलां गतिम् २५। श्रीशुक उवाच। इत्यादिश्य हृषीकेशः प्राध्माय जलजोत्तमम्। हर्षयन्विबुधानीकमारुरोह खगाधिपम् २६। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे गजेन्द्र मोक्षणं नाम चतुर्थोऽध्यायः। </span></poem> tu6pfdmxw3e814t638q33vpntw30oxl 0 15998 342568 57725 2022-08-05T00:59:22Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%"> अथ सप्तमोऽध्यायः 8.7 श्रीशुक उवाच ते नागराजमामन्त्र्य फलभागेन वासुकिम् परिवीय गिरौ तस्मिन्नेत्रमब्धिं मुदान्विताः १ आरेभिरे सुरा यत्ता अमृतार्थे कुरूद्वह हरिः पुरस्ताज्जगृहे पूर्वं देवास्ततोऽभवन् २ तन्नैच्छन्दैत्यपतयो महापुरुषचेष्टितम् न गृह्णीमो वयं पुच्छमहेरङ्गममङ्गलम् ३ स्वाध्यायश्रुतसम्पन्नाः प्रख्याता जन्मकर्मभिः इति तूष्णीं स्थितान्दैत्यान्विलोक्य पुरुषोत्तमः स्मयमानो विसृज्याग्रं पुच्छं जग्राह सामरः ४ कृतस्थानविभागास्त एवं कश्यपनन्दनाः ममन्थुः परमं यत्ता अमृतार्थं पयोनिधिम् ६ मथ्यमानेऽर्णवे सोऽद्रि रनाधारो ह्यपोऽविशत् ध्रियमाणोऽपि बलिभिर्गौरवात्पाण्डुनन्दन ७ ते सुनिर्विण्णमनसः परिम्लानमुखश्रियः आसन्स्वपौरुषे नष्टे दैवेनातिबलीयसा ८ विलोक्य विघ्नेशविधिं तदेश्वरो दुरन्तवीर्योऽवितथाभिसन्धिः कृत्वा वपुः कच्छपमद्भुतं महत्प्रविश्य तोयं गिरिमुज्जहार ९ तमुत्थितं वीक्ष्य कुलाचलं पुनः समुद्यता निर्मथितुं सुरासुराः दधार पृष्ठेन स लक्षयोजन प्रस्तारिणा द्वीप इवापरो महान् १० सुरासुरेन्द्रैर्भुजवीर्यवेपितं परिभ्रमन्तं गिरिमङ्ग पृष्ठतः बिभ्रत्तदावर्तनमादिकच्छपो मेनेऽङ्गकण्डूयनमप्रमेयः ११ तथासुरानाविशदासुरेण रूपेण तेषां बलवीर्यमीरयन् उद्दीपयन्देवगणांश्च विष्णुर्दैवेन नागेन्द्रमबोधरूपः १२ उपर्यगेन्द्रं गिरिराडिवान्य आक्रम्य हस्तेन सहस्रबाहुः तस्थौ दिवि ब्रह्मभवेन्द्र मुख्यैरभिष्टुवद्भिः सुमनोऽभिवृष्टः १३ उपर्यधश्चात्मनि गोत्रनेत्रयोः परेण ते प्राविशता समेधिताः ममन्थुरब्धिं तरसा मदोत्कटा महाद्रिणा क्षोभितनक्रचक्रम् १४ अहीन्द्र साहस्रकठोरदृङ्मुख श्वासाग्निधूमाहतवर्चसोऽसुराः पौलोमकालेयबलील्वलादयो दवाग्निदग्धाः सरला इवाभवन् १५ देवांश्च तच्छ्वासशिखाहतप्रभान्धूम्राम्बरस्रग्वरकञ्चुकाननान् समभ्यवर्षन्भगवद्वशा घना ववुः समुद्रोर्म्युपगूढवायवः १६ मथ्यमानात्ता सिन्धोर्देवासुरवरूथपैः यदा सुधा न जायेत निर्ममन्थाजितः स्वयम् १७ मेघश्यामः कनकपरिधिः कर्णविद्योतविद्युन् मूर्ध्नि भ्राजद्विलुलितकचः स्रग्धरो रक्तनेत्रः जैत्रैर्दोर्भिर्जगदभयदैर्दन्दशूकं गृहीत्वा मथ्नन्मथ्ना प्रतिगिरिरिवाशोभताथोद्धृताद्रिः १८ निर्मथ्यमानादुदधेरभूद्विषं महोल्बणं हालहलाह्वमग्रतः सम्भ्रान्तमीनोन्मकराहिकच्छपात्तिमिद्विपग्राहतिमिङ्गिलाकुलात् १९ तदुग्रवेगं दिशि दिश्युपर्यधो विसर्पदुत्सर्पदसह्यमप्रति भीताः प्रजा दुद्रुवुरङ्ग सेश्वरा अरक्ष्यमाणाः शरणं सदाशिवम् २० विलोक्य तं देववरं त्रिलोक्या भवाय देव्याभिमतं मुनीनाम् आसीनमद्रा वपवर्गहेतोस्तपो जुषाणं स्तुतिभिः प्रणेमुः २१ श्रीप्रजापतय ऊचुः देवदेव महादेव भूतात्मन्भूतभावन त्राहि नः शरणापन्नांस्त्रैलोक्यदहनाद्विषात् २२ त्वमेकः सर्वजगत ईश्वरो बन्धमोक्षयोः तं त्वामर्चन्ति कुशलाः प्रपन्नार्तिहरं गुरुम् २३ गुणमय्या स्वशक्त्यास्य सर्गस्थित्यप्ययान्विभो धत्से यदा स्वदृग्भूमन्ब्रह्मविष्णुशिवाभिधाम् २४ त्वं ब्रह्म परमं गुह्यं सदसद्भावभावनम् नानाशक्तिभिराभातस्त्वमात्मा जगदीश्वरः २५ त्वं शब्दयोनिर्जगदादिरात्मा प्राणेन्द्रि यद्र व्यगुणः स्वभावः कालः क्रतुः सत्यमृतं च धर्मस्त्वय्यक्षरं यत्त्रिवृदामनन्ति २६ अग्निर्मुखं तेऽखिलदेवतात्मा क्षितिं विदुर्लोकभवाङ्घ्रिपङ्कजम् कालं गतिं तेऽखिलदेवतात्मनो दिशश्च कर्णौ रसनं जलेशम् २७ नाभिर्नभस्ते श्वसनं नभस्वान्सूर्यश्च चक्षूंषि जलं स्म रेतः परावरात्माश्रयणं तवात्मा सोमो मनो द्यौर्भगवन्शिरस्ते २८ कुक्षिः समुद्रा गिरयोऽस्थिसङ्घा रोमाणि सर्वौषधिवीरुधस्ते छन्दांसि साक्षात्तव सप्त धातवस्त्रयीमयात्मन्हृदयं सर्वधर्मः २९ मुखानि पञ्चोपनिषदस्तवेश यैस्त्रिंशदष्टोत्तरमन्त्रवर्गः यत्तच्छिवाख्यं परमात्मतत्त्वं देव स्वयंज्योतिरवस्थितिस्ते ३० छाया त्वधर्मोर्मिषु यैर्विसर्गो नेत्रत्रयं सत्त्वरजस्तमांसि साङ्ख्यात्मनः शास्त्रकृतस्तवेक्षा छन्दोमयो देव ऋषिः पुराणः ३१ न ते गिरित्राखिललोकपाल विरिञ्चवैकुण्ठसुरेन्द्र गम्यम् ज्योतिः परं यत्र रजस्तमश्च सत्त्वं न यद्ब्रह्म निरस्तभेदम् ३२ कामाध्वरत्रिपुरकालगराद्यनेक भूतद्रुहः क्षपयतः स्तुतये न तत्ते यस्त्वन्तकाल इदमात्मकृतं स्वनेत्र वह्निस्फुलिङ्गशिखया भसितं न वेद ३३ ये त्वात्मरामगुरुभिर्हृदि चिन्तिताङ्घ्रि द्वन्द्वं चरन्तमुमया तपसाभितप्तम् कत्थन्त उग्रपरुषं निरतं श्मशाने ते नूनमूतिमविदंस्तव हातलज्जाः ३४ तत्तस्य ते सदसतोः परतः परस्य नाञ्जः स्वरूपगमने प्रभवन्ति भूम्नः ब्रह्मादयः किमुत संस्तवने वयं तु तत्सर्गसर्गविषया अपि शक्तिमात्रम् ३५ एतत्परं प्रपश्यामो न परं ते महेश्वर मृडनाय हि लोकस्य व्यक्तिस्तेऽव्यक्तकर्मणः ३६ श्रीशुक उवाच तद्वीक्ष्य व्यसनं तासां कृपया भृशपीडितः सर्वभूतसुहृद्देव इदमाह सतीं प्रियाम् ३७ श्रीशिव उवाच अहो बत भवान्येतत्प्रजानां पश्य वैशसम् क्षीरोदमथनोद्भूतात्कालकूटादुपस्थितम् ३८ आसां प्राणपरीप्सूनां विधेयमभयं हि मे एतावान्हि प्रभोरर्थो यद्दीनपरिपालनम् ३९ प्राणैः स्वैः प्राणिनः पान्ति साधवः क्षणभङ्गुरैः बद्धवैरेषु भूतेषु मोहितेष्वात्ममायया ४० पुंसः कृपयतो भद्रे सर्वात्मा प्रीयते हरिः प्रीते हरौ भगवति प्रीयेऽहं सचराचरः तस्मादिदं गरं भुञ्जे प्रजानां स्वस्तिरस्तु मे ४१ श्रीशुक उवाच एवमामन्त्र्य भगवान्भवानीं विश्वभावनः तद्विषं जग्धुमारेभे प्रभावज्ञान्वमोदत ४२ ततः करतलीकृत्य व्यापि हालाहलं विषम् अभक्षयन्महादेवः कृपया भूतभावनः ४३ तस्यापि दर्शयामास स्ववीर्यं जलकल्मषः यच्चकार गले नीलं तच्च साधोर्विभूषणम् ४४ तप्यन्ते लोकतापेन साधवः प्रायशो जनाः परमाराधनं तद्धि पुरुषस्याखिलात्मनः ४५ निशम्य कर्म तच्छम्भोर्देवदेवस्य मीढुषः प्रजा दाक्षायणी ब्रह्मा वैकुण्ठश्च शशंसिरे ४६ प्रस्कन्नं पिबतः पाणेर्यत्किञ्चिज्जगृहुः स्म तत् वृश्चिकाहिविषौषध्यो दन्दशूकाश्च येऽपरे ४७ इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धेऽमृतमथने सप्तमोऽध्यायः </span></poem> 68gugdr9fq5x0dkiyc5rrnr8py2oc8q 342574 342568 2022-08-05T01:12:13Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%"> अथ सप्तमोऽध्यायः श्रीशुक उवाच। ते नागराजमामन्त्र्य फलभागेन वासुकिम्। परिवीय गिरौ तस्मिन्नेत्रमब्धिं मुदान्विताः १। आरेभिरे सुरा यत्ता अमृतार्थे कुरूद्वह। हरिः पुरस्ताज्जगृहे पूर्वं देवास्ततोऽभवन् २। तन्नैच्छन्दैत्यपतयो महापुरुषचेष्टितम्। न गृह्णीमो वयं पुच्छमहेरङ्गममङ्गलम् ३। स्वाध्यायश्रुतसम्पन्नाः प्रख्याता जन्मकर्मभिः। इति तूष्णीं स्थितान्दैत्यान्विलोक्य पुरुषोत्तमः । स्मयमानो विसृज्याग्रं पुच्छं जग्राह सामरः ४। कृतस्थानविभागास्त एवं कश्यपनन्दनाः। ममन्थुः परमं यत्ता अमृतार्थं पयोनिधिम् ६। मथ्यमानेऽर्णवे सोऽद्रि रनाधारो ह्यपोऽविशत्। ध्रियमाणोऽपि बलिभिर्गौरवात्पाण्डुनन्दन ७। ते सुनिर्विण्णमनसः परिम्लानमुखश्रियः। आसन्स्वपौरुषे नष्टे दैवेनातिबलीयसा ८। विलोक्य विघ्नेशविधिं तदेश्वरो दुरन्तवीर्योऽवितथाभिसन्धिः। कृत्वा वपुः कच्छपमद्भुतं महत्प्रविश्य तोयं गिरिमुज्जहार ९। तमुत्थितं वीक्ष्य कुलाचलं पुनः समुद्यता निर्मथितुं सुरासुराः। दधार पृष्ठेन स लक्षयोजन प्रस्तारिणा द्वीप इवापरो महान् १०। सुरासुरेन्द्रैर्भुजवीर्यवेपितं परिभ्रमन्तं गिरिमङ्ग पृष्ठतः। बिभ्रत्तदावर्तनमादिकच्छपो मेनेऽङ्गकण्डूयनमप्रमेयः ११। तथासुरानाविशदासुरेण रूपेण तेषां बलवीर्यमीरयन्। उद्दीपयन्देवगणांश्च विष्णुर्दैवेन नागेन्द्रमबोधरूपः १२। उपर्यगेन्द्रं गिरिराडिवान्य आक्रम्य हस्तेन सहस्रबाहुः। तस्थौ दिवि ब्रह्मभवेन्द्र मुख्यैरभिष्टुवद्भिः सुमनोऽभिवृष्टः १३। उपर्यधश्चात्मनि गोत्रनेत्रयोः परेण ते प्राविशता समेधिताः। ममन्थुरब्धिं तरसा मदोत्कटा महाद्रिणा क्षोभितनक्रचक्रम् १४। अहीन्द्र साहस्रकठोरदृङ्मुख श्वासाग्निधूमाहतवर्चसोऽसुराः। पौलोमकालेयबलील्वलादयो दवाग्निदग्धाः सरला इवाभवन् १५। देवांश्च तच्छ्वासशिखाहतप्रभान्धूम्राम्बरस्रग्वरकञ्चुकाननान्। समभ्यवर्षन्भगवद्वशा घना ववुः समुद्रोर्म्युपगूढवायवः १६। मथ्यमानात्ता सिन्धोर्देवासुरवरूथपैः। यदा सुधा न जायेत निर्ममन्थाजितः स्वयम् १७। मेघश्यामः कनकपरिधिः कर्णविद्योतविद्युन्। मूर्ध्नि भ्राजद्विलुलितकचः स्रग्धरो रक्तनेत्रः। जैत्रैर्दोर्भिर्जगदभयदैर्दन्दशूकं गृहीत्वा। मथ्नन्मथ्ना प्रतिगिरिरिवाशोभताथोद्धृताद्रिः १८। निर्मथ्यमानादुदधेरभूद्विषं महोल्बणं हालहलाह्वमग्रतः। सम्भ्रान्तमीनोन्मकराहिकच्छपात्तिमिद्विपग्राहतिमिङ्गिलाकुलात् १९। तदुग्रवेगं दिशि दिश्युपर्यधो विसर्पदुत्सर्पदसह्यमप्रति। भीताः प्रजा दुद्रुवुरङ्ग सेश्वरा अरक्ष्यमाणाः शरणं सदाशिवम् २०। विलोक्य तं देववरं त्रिलोक्या भवाय देव्याभिमतं मुनीनाम्। आसीनमद्रा वपवर्गहेतोस्तपो जुषाणं स्तुतिभिः प्रणेमुः २१। श्रीप्रजापतय ऊचुः। देवदेव महादेव भूतात्मन्भूतभावन। त्राहि नः शरणापन्नांस्त्रैलोक्यदहनाद्विषात् २२। त्वमेकः सर्वजगत ईश्वरो बन्धमोक्षयोः। तं त्वामर्चन्ति कुशलाः प्रपन्नार्तिहरं गुरुम् २३। गुणमय्या स्वशक्त्यास्य सर्गस्थित्यप्ययान्विभो। धत्से यदा स्वदृग्भूमन्ब्रह्मविष्णुशिवाभिधाम् २४। त्वं ब्रह्म परमं गुह्यं सदसद्भावभावनम्। नानाशक्तिभिराभातस्त्वमात्मा जगदीश्वरः २५। त्वं शब्दयोनिर्जगदादिरात्मा प्राणेन्द्रि यद्र व्यगुणः स्वभावः। कालः क्रतुः सत्यमृतं च धर्मस्त्वय्यक्षरं यत्त्रिवृदामनन्ति २६। अग्निर्मुखं तेऽखिलदेवतात्मा क्षितिं विदुर्लोकभवाङ्घ्रिपङ्कजम्। कालं गतिं तेऽखिलदेवतात्मनो दिशश्च कर्णौ रसनं जलेशम् २७। नाभिर्नभस्ते श्वसनं नभस्वान्सूर्यश्च चक्षूंषि जलं स्म रेतः। परावरात्माश्रयणं तवात्मा सोमो मनो द्यौर्भगवन्शिरस्ते २८। कुक्षिः समुद्रा गिरयोऽस्थिसङ्घा रोमाणि सर्वौषधिवीरुधस्ते। छन्दांसि साक्षात्तव सप्त धातवस्त्रयीमयात्मन्हृदयं सर्वधर्मः २९। मुखानि पञ्चोपनिषदस्तवेश यैस्त्रिंशदष्टोत्तरमन्त्रवर्गः। यत्तच्छिवाख्यं परमात्मतत्त्वं देव स्वयंज्योतिरवस्थितिस्ते ३०। छाया त्वधर्मोर्मिषु यैर्विसर्गो नेत्रत्रयं सत्त्वरजस्तमांसि। साङ्ख्यात्मनः शास्त्रकृतस्तवेक्षा छन्दोमयो देव ऋषिः पुराणः ३१। न ते गिरित्राखिललोकपाल विरिञ्चवैकुण्ठसुरेन्द्र गम्यम्। ज्योतिः परं यत्र रजस्तमश्च सत्त्वं न यद्ब्रह्म निरस्तभेदम् ३२। कामाध्वरत्रिपुरकालगराद्यनेक। भूतद्रुहः क्षपयतः स्तुतये न तत्ते । यस्त्वन्तकाल इदमात्मकृतं स्वनेत्र। वह्निस्फुलिङ्गशिखया भसितं न वेद ३३। ये त्वात्मरामगुरुभिर्हृदि चिन्तिताङ्घ्रि। द्वन्द्वं चरन्तमुमया तपसाभितप्तम्। कत्थन्त उग्रपरुषं निरतं श्मशाने। ते नूनमूतिमविदंस्तव हातलज्जाः ३४। तत्तस्य ते सदसतोः परतः परस्य। नाञ्जः स्वरूपगमने प्रभवन्ति भूम्नः। ब्रह्मादयः किमुत संस्तवने वयं तु। तत्सर्गसर्गविषया अपि शक्तिमात्रम् ३५। एतत्परं प्रपश्यामो न परं ते महेश्वर। मृडनाय हि लोकस्य व्यक्तिस्तेऽव्यक्तकर्मणः ३६। श्रीशुक उवाच। तद्वीक्ष्य व्यसनं तासां कृपया भृशपीडितः। सर्वभूतसुहृद्देव इदमाह सतीं प्रियाम् ३७। श्रीशिव उवाच। अहो बत भवान्येतत्प्रजानां पश्य वैशसम्। क्षीरोदमथनोद्भूतात्कालकूटादुपस्थितम् ३८। आसां प्राणपरीप्सूनां विधेयमभयं हि मे। एतावान्हि प्रभोरर्थो यद्दीनपरिपालनम् ३९। प्राणैः स्वैः प्राणिनः पान्ति साधवः क्षणभङ्गुरैः। बद्धवैरेषु भूतेषु मोहितेष्वात्ममायया ४०। पुंसः कृपयतो भद्रे सर्वात्मा प्रीयते हरिः। प्रीते हरौ भगवति प्रीयेऽहं सचराचरः । तस्मादिदं गरं भुञ्जे प्रजानां स्वस्तिरस्तु मे ४१। श्रीशुक उवाच। एवमामन्त्र्य भगवान्भवानीं विश्वभावनः। तद्विषं जग्धुमारेभे प्रभावज्ञान्वमोदत ४२। ततः करतलीकृत्य व्यापि हालाहलं विषम्। अभक्षयन्महादेवः कृपया भूतभावनः ४३। तस्यापि दर्शयामास स्ववीर्यं जलकल्मषः। यच्चकार गले नीलं तच्च साधोर्विभूषणम् ४४। तप्यन्ते लोकतापेन साधवः प्रायशो जनाः। परमाराधनं तद्धि पुरुषस्याखिलात्मनः ४५। निशम्य कर्म तच्छम्भोर्देवदेवस्य मीढुषः। प्रजा दाक्षायणी ब्रह्मा वैकुण्ठश्च शशंसिरे ४६। प्रस्कन्नं पिबतः पाणेर्यत्किञ्चिज्जगृहुः स्म तत्। वृश्चिकाहिविषौषध्यो दन्दशूकाश्च येऽपरे ४७। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धेऽमृतमथने सप्तमोऽध्यायः। </span></poem> ar8n0xcmdbawwa7qd3g5oppk9g03zh8 0 18585 342577 62040 2022-08-05T01:17:15Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">श्रीशुक उवाच । मनुर्विवस्वतः पुत्रः श्राद्धदेव इति श्रुतः। सप्तमो वर्तमानो यस्तदपत्यानि मे शृणु १। इक्ष्वाकुर्नभगश्चैव धृष्टः शर्यातिरेव च। नरिष्यन्तोऽथ नाभागः सप्तमो दिष्ट उच्यते २। तरूषश्च पृषध्रश्च दशमो वसुमान्स्मृतः। मनोर्वैवस्वतस्यैते दशपुत्राः परन्तप ३। आदित्या वसवो रुद्रा विश्वेदेवा मरुद्गणाः। अश्विनावृभवो राजन्निन्द्रस्तेषां पुरन्दरः ४। कश्यपोऽत्रिर्वसिष्ठश्च विश्वामित्रोऽथ गौतमः। जमदग्निर्भरद्वाज इति सप्तर्षयः स्मृताः ५। अत्रापि भगवज्जन्म कश्यपाददितेरभूत्। आदित्यानामवरजो विष्णुर्वामनरूपधृक् ६। सङ्क्षेपतो मयोक्तानि सप्तमन्वन्तराणि ते। भविष्याण्यथ वक्ष्यामि विष्णोः शक्त्यान्वितानि च ७। विवस्वतश्च द्वे जाये विश्वकर्मसुते उभे। संज्ञा छाया च राजेन्द्र ये प्रागभिहिते तव ८। तृतीयां वडवामेके तासां संज्ञासुतास्त्रयः। यमो यमी श्राद्धदेवश्छायायाश्च सुताञ्छृणु ९। सावर्णिस्तपती कन्या भार्या संवरणस्य या। शनैश्चरस्तृतीयोऽभूदश्विनौ वडवात्मजौ १०। अष्टमेऽन्तर आयाते सावर्णिर्भविता मनुः। निर्मोकविरजस्काद्याः सावर्णितनया नृप ११। तत्र देवाः सुतपसो विरजा अमृतप्रभाः। तेषां विरोचनसुतो बलिरिन्द्रो भविष्यति १२। दत्त्वेमां याचमानाय विष्णवे यः पदत्रयम्। राद्धमिन्द्र पदं हित्वा ततः सिद्धिमवाप्स्यति १३। योऽसौ भगवता बद्धः प्रीतेन सुतले पुनः। निवेशितोऽधिके स्वर्गादधुनास्ते स्वराडिव १४। गालवो दीप्तिमान्रामो द्रोणपुत्रः कृपस्तथा। ऋष्यशृङ्गः पितास्माकं भगवान्बादरायणः १५। इमे सप्तर्षयस्तत्र भविष्यन्ति स्वयोगतः। इदानीमासते राजन्स्वे स्व आश्रममण्डले १६। देवगुह्यात्सरस्वत्यां सार्वभौम इति प्रभुः। स्थानं पुरन्दराद्धृत्वा बलये दास्यतीश्वरः १७। नवमो दक्षसावर्णिर्मनुर्वरुणसम्भवः। भूतकेतुर्दीप्तकेतुरित्याद्यास्तत्सुता नृप १८। पारा मरीचिगर्भाद्या देवा इन्द्रो ऽद्भुतः स्मृतः। द्युतिमत्प्रमुखास्तत्र भविष्यन्त्यृषयस्ततः १९। आयुष्मतोऽम्बुधारायामृषभो भगवत्कला। भविता येन संराद्धां त्रिलोकीं भोक्ष्यतेऽद्भुतः २०। दशमो ब्रह्मसावर्णिरुपश्लोकसुतो मनुः। तत्सुता भूरिषेणाद्या हविष्मत्प्रमुखा द्विजाः २१। हविष्मान्सुकृतः सत्यो जयो मूर्तिस्तदा द्विजाः। सुवासनविरुद्धाद्या देवाः शम्भुः सुरेश्वरः २२। विष्वक्सेनो विषूच्यां तु शम्भोः सख्यं करिष्यति। जातः स्वांशेन भगवान्गृहे विश्वसृजो विभुः २३। मनुर्वै धर्मसावर्णिरेकादशम आत्मवान्। अनागतास्तत्सुताश्च सत्यधर्मादयो दश २४। विहङ्गमाः कामगमा निर्वाणरुचयः सुराः। इन्द्रश्च वैधृतस्तेषामृषयश्चारुणादयः २५। आर्यकस्य सुतस्तत्र धर्मसेतुरिति स्मृतः। वैधृतायां हरेरंशस्त्रिलोकीं धारयिष्यति २६। भविता रुद्र सावर्णी राजन्द्वादशमो मनुः। देववानुपदेवश्च देवश्रेष्ठादयः सुताः २७। ऋतधामा च तत्रेन्द्रो देवाश्च हरितादयः। ऋषयश्च तपोमूर्तिस्तपस्व्याग्नीध्रकादयः २८। स्वधामाख्यो हरेरंशः साधयिष्यति तन्मनोः। अन्तरं सत्यसहसः सुनृतायाः सुतो विभुः २९। मनुस्त्रयोदशो भाव्यो देवसावर्णिरात्मवान्। चित्रसेनविचित्राद्या देवसावर्णिदेहजाः ३०। देवाः सुकर्मसुत्राम संज्ञा इन्द्रो दिवस्पतिः। निर्मोकतत्त्वदर्शाद्या भविष्यन्त्यृषयस्तदा ३१। देवहोत्रस्य तनय उपहर्ता दिवस्पतेः। योगेश्वरो हरेरंशो बृहत्यां सम्भविष्यति ३२। मनुर्वा इन्द्र सावर्णिश्चतुर्दशम एष्यति। उरुगम्भीरबुधाद्या इन्द्र सावर्णिवीर्यजाः ३३। पवित्राश्चाक्षुषा देवाः शुचिरिन्द्रो भविष्यति। अग्निर्बाहुः शुचिः शुद्धो मागधाद्यास्तपस्विनः ३४। सत्रायणस्य तनयो बृहद्भानुस्तदा हरिः। वितानायां महाराज क्रियातन्तून्वितायिता ३५। राजंश्चतुर्दशैतानि त्रिकालानुगतानि ते। प्रोक्तान्येभिर्मितः कल्पो युगसाहस्रपर्ययः ३६। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे मन्वन्तरानुवर्णनं नाम त्रयोदशोऽध्यायः। </span></poem> 93hmk8o10ulhwvw9f4srjfih331qd5u 0 18637 342579 62118 2022-08-05T01:22:01Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">अथैकविंशोऽध्यायः । श्रीशुक उवाच। सत्यं समीक्ष्याब्जभवो नखेन्दुभिर्हतस्वधामद्युतिरावृतोऽभ्यगात्। मरीचिमिश्रा ऋषयो बृहद्व्रताः सनन्दनाद्या नरदेव योगिनः १। वेदोपवेदा नियमा यमान्वितास्तर्केतिहासाङ्गपुराणसंहिताः। ये चापरे योगसमीरदीपित ज्ञानाग्निना रन्धितकर्मकल्मषाः। ववन्दिरे यत्स्मरणानुभावतः स्वायम्भुवं धाम गता अकर्मकम् २। अथाङ्घ्रये प्रोन्नमिताय विष्णोरुपाहरत्पद्मभवोऽर्हणोदकम्। समर्च्य भक्त्याभ्यगृणाच्छुचिश्रवा यन्नाभिपङ्केरुहसम्भवः स्वयम् ३। धातुः कमण्डलुजलं तदुरुक्रमस्य पादावनेजनपवित्रतया नरेन्द्र । स्वर्धुन्यभून्नभसि सा पतती निमार्ष्टि लोकत्रयं भगवतो विशदेव कीर्तिः ४। ब्रह्मादयो लोकनाथाः स्वनाथाय समादृताः। सानुगा बलिमाजह्रुः सङ्क्षिप्तात्मविभूतये ५। तोयैः समर्हणैः स्रग्भिर्दिव्यगन्धानुलेपनैः। धूपैर्दीपैः सुरभिभिर्लाजाक्षतफलाङ्कुरैः ६। स्तवनैर्जयशब्दैश्च तद्वीर्यमहिमाङ्कितैः। नृत्यवादित्रगीतैश्च शङ्खदुन्दुभिनिःस्वनैः ७। जाम्बवानृक्षराजस्तु भेरीशब्दैर्मनोजवः। विजयं दिक्षु सर्वासु महोत्सवमघोषयत् ८। महीं सर्वां हृतां दृष्ट्वा त्रिपदव्याजयाञ्चया। ऊचुः स्वभर्तुरसुरा दीक्षितस्यात्यमर्षिताः ९। न वायं ब्रह्मबन्धुर्विष्णुर्मायाविनां वरः। द्विजरूपप्रतिच्छन्नो देवकार्यं चिकीर्षति १०। अनेन याचमानेन शत्रुणा वटुरूपिणा। सर्वस्वं नो हृतं भर्तुर्न्यस्तदण्डस्य बर्हिषि ११। सत्यव्रतस्य सततं दीक्षितस्य विशेषतः। नानृतं भाषितुं शक्यं ब्रह्मण्यस्य दयावतः १२। तस्मादस्य वधो धर्मो भर्तुः शुश्रूषणं च नः। इत्यायुधानि जगृहुर्बलेरनुचरासुराः १३। ते सर्वे वामनं हन्तुं शूलपट्टिशपाणयः। अनिच्छन्तो बले राजन्प्राद्रवन्जातमन्यवः १४। तानभिद्रवतो दृष्ट्वा दितिजानीकपान्नृप। प्रहस्यानुचरा विष्णोः प्रत्यषेधन्नुदायुधाः १५। नन्दः सुनन्दोऽथ जयो विजयः प्रबलो बलः। कुमुदः कुमुदाक्षश्च विष्वक्सेनः पतत्त्रिराट् १६। जयन्तः श्रुतदेवश्च पुष्पदन्तोऽथ सात्वतः। सर्वे नागायुतप्राणाश्चमूं ते जघ्नुरासुरीम् १७। हन्यमानान्स्वकान्दृष्ट्वा पुरुषानुचरैर्बलिः। वारयामास संरब्धान्काव्यशापमनुस्मरन् १८। हे विप्रचित्ते हे राहो हे नेमे श्रूयतां वचः। मा युध्यत निवर्तध्वं न नः कालोऽयमर्थकृत् १९। यः प्रभुः सर्वभूतानां सुखदुःखोपपत्तये। तं नातिवर्तितुं दैत्याः पौरुषैरीश्वरः पुमान् २०। यो नो भवाय प्रागासीदभवाय दिवौकसाम्। स एव भगवानद्य वर्तते तद्विपर्ययम् २१। बलेन सचिवैर्बुद्ध्या दुर्गैर्मन्त्रौषधादिभिः। सामादिभिरुपायैश्च कालं नात्येति वै जनः २२। भवद्भिर्निर्जिता ह्येते बहुशोऽनुचरा हरेः। दैवेनर्द्धैस्त एवाद्य युधि जित्वा नदन्ति नः २३। एतान्वयं विजेष्यामो यदि दैवं प्रसीदति। तस्मात्कालं प्रतीक्षध्वं यो नोऽर्थत्वाय कल्पते २४। श्रीशुक उवाच। पत्युर्निगदितं श्रुत्वा दैत्यदानवयूथपाः। रसां निर्विविशू राजन्विष्णुपार्षद ताडिताः २५। अथ तार्क्ष्यसुतो ज्ञात्वा विराट्प्रभुचिकीर्षितम्। बबन्ध वारुणैः पाशैर्बलिं सूत्येऽहनि क्रतौ २६। हाहाकारो महानासीद्रोदस्योः सर्वतो दिशम्। निगृह्यमाणेऽसुरपतौ विष्णुना प्रभविष्णुना २७। तं बद्धं वारुणैः पाशैर्भगवानाह वामनः। नष्टश्रियं स्थिरप्रज्ञमुदारयशसं नृप २८। पदानि त्रीणि दत्तानि भूमेर्मह्यं त्वयासुर। द्वाभ्यां क्रान्ता मही सर्वा तृतीयमुपकल्पय २९। यावत्तपत्यसौ गोभिर्यावदिन्दुः सहोडुभिः। यावद्वर्षति पर्जन्यस्तावती भूरियं तव ३०। पदैकेन मयाक्रान्तो भूर्लोकः खं दिशस्तनोः। स्वर्लोकस्ते द्वितीयेन पश्यतस्ते स्वमात्मना ३१। प्रतिश्रुतमदातुस्ते निरये वास इष्यते। विश त्वं निरयं तस्माद्गुरुणा चानुमोदितः ३२। वृथा मनोरथस्तस्य दूरः स्वर्गः पतत्यधः। प्रतिश्रुतस्यादानेन योऽर्थिनं विप्रलम्भते ३३। विप्रलब्धो ददामीति त्वयाहं चाढ्यमानिना। तद्व्यलीकफलं भुङ्क्ष्व निरयं कतिचित्समाः ३४। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे वामनप्रादुर्भावे बलिनिग्रहो नामैकविंशोऽध्यायः। </span></poem> mjc8nxciifogo0qmrrct3s02rku3ep6 104 27950 342621 335668 2022-08-05T11:50:23Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७४|center=स्फुटनिर्णमातन्त्रम्|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीक:|center=|right=प्रतीक:}} {{rh|left=खगाहिसिद्धेन्द्र|center=|right=}} {{rh|left=खषट्शारघ्न्या निज |center=|right=}} {{rh|left=गरिष्ठनुत् सार्थवनं|center=|right=}} {{rh|left=गुरुचरणसरोज|center=|right=}} {{rh|left=गूढप्रज्ञो गुरु नत्वा|center=|right=}} {{rh|left=चतुर्वशा स्युर्मनवो|center=|right=}} {{rh|left=चतुर्युगानां प्रथमः|center=|right=}} {{rh|left=चापार्हमौर्व्याः प्रथमं|center=|right=}} {{rh|left=चोळेन्द्ररासा|center=|right=}} {{rh|left={{gap}}{{gap}}"|center=|right=}} {{rh|left=जहार मधुनिर्मोगो|center=|right=}} {{rh|left=जशुक्रयोस्तु स्फुट|center=|right=}} {{rh|left=ज्ञानज्ञः सिद्धसौख्यः|center=|right=}} {{rh|left=ज्ञानी वरिष्ठो नु|center=|right=}} {{rh|left= ज्ञानेन नूनेन |center=|right=}} {{rh|left=ज्ञानोत्सवो दिनपतेः|center=|right=}} {{rh|left=तत्कोटिमौर्व्या स्व|center=|right=}} {{rh|left=तथैव कार्या भगणैः|center=|right=}} {{rh|left=तद्भीः खराः|center=|right=}} {{rh|left=तनयः प्रतनुः |center=|right=}} {{rh|left=तन्त्रसंग्रहसम्प्रोक्त|center=|right=}} {{rh|left=तस्माच्छीघ्रोच्चकेन्द्र|center=|right=}} {{rh|left=तस्य द्वितीये तु|center=|right=}} {{rh|left=तात्कालिकान् वृत्त|center=|right=}} {{rh|left=तिथ्यश्विदेवै:|center=|right=}} {{rh|left=तुङ्गसमः कृष्णो|center=|right=}} {{rh|left=तुला किरीटेरिध|center=|right=}} {{rh|left=ते वृक्रक्रियायां|center=|right=}} {{rh|left=तेनाहता केन्द्र|center=|right=}} {{rh|left=तेनोदितात् कोटि|center=|right=}} App. II. 5 6, 7 App. I.i. 11 6.1 App. VI. 4 1.10 App. I. i. 4 3.9 App. I. i. 7; ,, V. S ,, II. 8 4。10 App. VI. 1 , , i. 19 , .. 2 , II. 9 4,11 App. ii. 14 ... 3 ,, II. 7 , III. 1 ,, IX. 6 6. S 4。4 3. App. VIII. 1 I. i. i. 6 ,, V. 3 4,9 3. 7 प्रतीक: तेषां मनूनां प्रभवात् त्रिघ्नाक्षज्या खाभ्र त्रिज्याहताद् दोः दिन केन्द्रगतिध्न दिवसा भानुभगणैः दृक्क्षेपमौर्वी खलु दृकुतुल्याद् युगपर्ययात् दृढावर: प्राज्यनरः देवाश्विनः षष्टि दो: कोटिजीवे च दोर्ज्येयमन्त्यद्युगुणेन दोर्लिप्तिका तत्व द्रष्टा केन्द्रस्थितश्चेत्। द्वाभ्यां द्वाभ्यां तद्वत् धन्या नु सा काम घन्यो जालसमः धन्यो नाथ: धन्यो नु सोम धन्यो रवि सकुन्नत्वा धाता शिवघ्नात् धीबलनिघ्नात् धीवरो रसनद्धात्मा धीषष्टे पदभाकृत धूर्तनृपघ्नात् धेनुघ्नात् खेटमगणात् नखेषुरामाः परिधि नत्वा गुरून् गोल | नरेशलग्नः परिधिः श्लोकसँख्या App. I. i. 3 3. 26 5. 5 3, 20 2. 7 6. 3 App. I. 1 App. I. i. 7 3. 2 5, 3 3. 24 3, 6 App. X. 114 ,, I.i.9;ii. 4c;V.7 App, Х. 3 , II. 10 , i. 14c ,, VᎥ. 5 I. i. 12 ,, V. 4. VI. 3 , Χ. 4 , IV. 3 , II. 2 2.9 App. i. i. 1 Lii. 1 lc<noinclude></noinclude> qnp6a6b3s6wh3q4vfpuueca3tr1pqfv 104 27954 342600 335670 2022-08-05T08:48:28Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}} श्लोकसंख्या|center=|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}} श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा{{gap}}{{gap}}{{gap}}App. W. 8|center=|right=}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये{{gap}}{{gap}}" Х- 5|center=|right=}} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र{{gap}}{{gap}}" I。iइ。7|center=|right=}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर{{gap}}{{gap}}" v. 9|center=|right=}} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}} 2, 10|center=|right=}} {{rh|left=सारं गीतं{{gap}}{{gap}}{{gap}} App. II. 6|center=|right=}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु{{gap}}{{gap}}{{gap}}" I。i.9|center={{gap}}{{gap}}|right=}} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना{{gap}}{{gap}}{{gap}}" I. 6|center=|right=}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि{{gap}}{{gap}}{{gap}}" 1. 16|center=|right=}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द{{gap}}{{gap}}{{gap}}" 1.12|center=|right=}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात्{{gap}}{{gap}}{{gap}} App. I. іі. 14|center=|right=}} प्रतीकः · स्थाप्य ग्रहा्णां निर्णयतुल्यमिदं ेन स्वल्पचापघन । स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं स्वोच्चानित मध्य हत्वा नूत्नातपत्राप्तं हत्वाऽयुतेनैव हत्वार्कमध्यमनिज हरेण मौर्व्यास्तु ह्रत्वा खरांशो श्लोकसंख्या , I.ii. 13 ,, IV. 9 ,, I. ii. 1 2 3. 1 App. IX. 2 3. 4 App. III. 3 1. i. 3 4。量3 3. 3 App. I. ii.17<noinclude></noinclude> tdp2ufnnwqhvsjmj3kuyzkq7rikmwes 342601 342600 2022-08-05T08:53:37Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}} श्लोकसंख्या|center=|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}} श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=App. W. 8|right=}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये{{gap}}{{gap}}|center=" Х- 5|right=}} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र{{gap}}{{gap}}|center=" I。ii。7|right=}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर{{gap}}{{gap}}|center=" v. 9|right=}} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=2, 10|right=}} {{rh|left=सारं गीतं{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=App. II. 6|right=}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" I。i.9|right=}} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" I. 6|right=}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" 1. 16|right=}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" 1.12|right=}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात्{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=App. I. іі. 14|right=}} प्रतीकः · स्थाप्य ग्रहा्णां निर्णयतुल्यमिदं ेन स्वल्पचापघन । स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं स्वोच्चानित मध्य हत्वा नूत्नातपत्राप्तं हत्वाऽयुतेनैव हत्वार्कमध्यमनिज हरेण मौर्व्यास्तु ह्रत्वा खरांशो श्लोकसंख्या , I.ii. 13 ,, IV. 9 ,, I. ii. 1 2 3. 1 App. IX. 2 3. 4 App. III. 3 1. i. 3 4。量3 3. 3 App. I. ii.17<noinclude></noinclude> tpnw30rn1dd71ea4ps4ybsmsv2nxavz 342602 342601 2022-08-05T08:54:28Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः |center={{gap}}{{gap}}{{gap}}श्लोकसंख्या|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}} श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=App. W. 8|right=}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये{{gap}}{{gap}}|center=" Х- 5|right=}} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र{{gap}}{{gap}}|center=" I。ii。7|right=}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर{{gap}}{{gap}}|center=" v. 9|right=}} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=2, 10|right=}} {{rh|left=सारं गीतं{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=App. II. 6|right=}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" I。i.9|right=}} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" I. 6|right=}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" 1. 16|right=}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" 1.12|right=}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात्{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=App. I. іі. 14|right=}} प्रतीकः · स्थाप्य ग्रहा्णां निर्णयतुल्यमिदं ेन स्वल्पचापघन । स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं स्वोच्चानित मध्य हत्वा नूत्नातपत्राप्तं हत्वाऽयुतेनैव हत्वार्कमध्यमनिज हरेण मौर्व्यास्तु ह्रत्वा खरांशो श्लोकसंख्या , I.ii. 13 ,, IV. 9 ,, I. ii. 1 2 3. 1 App. IX. 2 3. 4 App. III. 3 1. i. 3 4。量3 3. 3 App. I. ii.17<noinclude></noinclude> 1514gp5aqdopn45vlpvspkmwh89ncty 342603 342602 2022-08-05T08:57:44Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः|center=श्लोकसंख्या|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}}श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=App. W. 8|right=}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये{{gap}}{{gap}}|center=" Х- 5|right=}} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र{{gap}}{{gap}}|center=" I。ii。7|right=}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर{{gap}}{{gap}}|center=" v. 9|right=}} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=2, 10|right=}} {{rh|left=सारं गीतं{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=App. II. 6|right=}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" I。i.9|right=}} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" I. 6|right=}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" 1. 16|right=}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द{{gap}}{{gap}}{{gap}}|center=" 1.12|right=}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात्{{gap}}{{gap}}{{gap}} |center=App. I. іі. 14|right=}} प्रतीकः · स्थाप्य ग्रहा्णां निर्णयतुल्यमिदं ेन स्वल्पचापघन । स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं स्वोच्चानित मध्य हत्वा नूत्नातपत्राप्तं हत्वाऽयुतेनैव हत्वार्कमध्यमनिज हरेण मौर्व्यास्तु ह्रत्वा खरांशो श्लोकसंख्या , I.ii. 13 ,, IV. 9 ,, I. ii. 1 2 3. 1 App. IX. 2 3. 4 App. III. 3 1. i. 3 4。量3 3. 3 App. I. ii.17<noinclude></noinclude> 4830ep62nwouk3usm6fwo9ytv35ibqq 342604 342603 2022-08-05T09:00:46Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः|center=श्लोकसंख्या|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}}{{gap}}श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा|center=App. W. 8|right=}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये|center=" Х- 5|right=}} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र|center=" I。ii。7|right=}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर|center=" v. 9|right=}} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}} |center=2, 10|right=}} {{rh|left=सारं गीतं|center=App. II. 6|right=}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु|center=" I。i.9|right=}} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना|center=" I. 6|right=}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि|center=" 1. 16|right=}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द|center=" 1.12|right=}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात् |center=App. I. іі. 14|right=}} प्रतीकः · स्थाप्य ग्रहा्णां निर्णयतुल्यमिदं ेन स्वल्पचापघन । स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं स्वोच्चानित मध्य हत्वा नूत्नातपत्राप्तं हत्वाऽयुतेनैव हत्वार्कमध्यमनिज हरेण मौर्व्यास्तु ह्रत्वा खरांशो श्लोकसंख्या , I.ii. 13 ,, IV. 9 ,, I. ii. 1 2 3. 1 App. IX. 2 3. 4 App. III. 3 1. i. 3 4。量3 3. 3 App. I. ii.17<noinclude></noinclude> nl0x61as38obd3riz9d5gjjo2e1nuru 342605 342604 2022-08-05T09:02:27Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः|center=श्लोकसंख्या|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा|center=App. W. 8|right=}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये|center=" Х- 5|right=}} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र|center=" I。ii。7|right=}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर|center=" v. 9|right=}} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}} |center=2, 10|right=}} {{rh|left=सारं गीतं|center=App. II. 6|right=}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु|center=" I。i.9|right=}} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना|center=" I. 6|right=}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि|center=" 1. 16|right=}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द|center=" 1.12|right=}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात् |center=App. I. іі. 14|right=}} प्रतीकः · स्थाप्य ग्रहा्णां निर्णयतुल्यमिदं ेन स्वल्पचापघन । स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं स्वोच्चानित मध्य हत्वा नूत्नातपत्राप्तं हत्वाऽयुतेनैव हत्वार्कमध्यमनिज हरेण मौर्व्यास्तु ह्रत्वा खरांशो श्लोकसंख्या , I.ii. 13 ,, IV. 9 ,, I. ii. 1 2 3. 1 App. IX. 2 3. 4 App. III. 3 1. i. 3 4。量3 3. 3 App. I. ii.17<noinclude></noinclude> ij76og37qfoan1pbi18mq247ejqn8mo 342606 342605 2022-08-05T09:25:36Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः|center=श्लोकसंख्या|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा|center=App. W. 8|right=स्थाप्य ग्रहा्णां{{gap}}"{{gap}}I ii 13}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये|center=" Х- 5|right=स्फुटनिर्णयतुल्यमिदं"{{gap}}I IV 9 }} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र|center=" I。ii。7|right=स्वदेशजस्तेन"{{gap}}I ii 12}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर|center=" v. 9|right=स्वल्पचापघन"{{gap}} 3. 11 }} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}} |center=2, 10|right=स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं App.{{gap}} IX 2}} {{rh|left=सारं गीतं|center=App. II. 6|right=स्वोच्चानित मध्य"{{gap}} 3,4}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु|center=" I。ii.9|right=हत्वा नूत्नातपत्राप्तं"{{gap}}App. III. 3 }} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना|center=" VI. 6|right= हत्वाऽयुतेनैव"{{gap}}I i 13}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि|center=" 1. 16|right=हत्वार्कमध्यमनिज"{{gap}} 4, 13}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द|center=" 1.12|right= हरेण मौर्व्यास्तु"{{gap}} 3, 3}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात् |center=App. I. іі. 14|right=ह्रत्वा खरांशो"{{gap}}App. I. ii. 17}} ।<noinclude></noinclude> dal4kjhyyttozgu7fsfb4pczdnapc04 342607 342606 2022-08-05T09:26:12Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः|center=श्लोकसंख्या|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा|center=App. W. 8|right=स्थाप्य ग्रहा्णां{{gap}}"{{gap}}I ii 13}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये|center=" Х- 5|right=स्फुटनिर्णयतुल्यमिदं"{{gap}}I IV 9 }} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र|center=" I。ii。7|right=स्वदेशजस्तेन"{{gap}}I ii 12}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर|center=" v. 9|right=स्वल्पचापघन"{{gap}} 3. 11 }} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}} |center=2, 10|right=स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं App.{{gap}} IX 2}} {{rh|left=सारं गीतं|center=App. II. 6|right=स्वोच्चानित मध्य"{{gap}} 3,4}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु|center=" I。ii.9|right=हत्वा नूत्नातपत्राप्तं"{{gap}}App. III. 3 }} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना|center=" VI. 6|right= हत्वाऽयुतेनैव"{{gap}}I i 13}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि|center=" 1. 16|right=हत्वार्कमध्यमनिज"{{gap}} 4, 13}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द|center=" 1.12|right= हरेण मौर्व्यास्तु"{{gap}} 3, 3}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात् |center=App. I. іі. 14|right=ह्रत्वा खरांशो"{{gap}}App. I. ii. 17}}<noinclude></noinclude> 45avqezcs3zeghozeqjjg1irn15nhwp 342616 342607 2022-08-05T11:24:55Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=७६|center=श्लोकानुक्रमंणिका|right=}}</noinclude>{{rh|left={{gap}}प्रतीकः|center=श्लोकसंख्या|right={{gap}}प्रतीकः{{gap}}{{gap}}{{gap}}श्लोकसंख्या}} {{rh|left=शुकार्थमुग्धा|center=App. W. 8|right=स्थाप्य ग्रहा्णां{{gap}}"{{gap}}I ii 13}} {{rh|left=षङ्मोनं कृतवृक्क्रये|center=" Х- 5|right=स्फुटनिर्णयतुल्यमिदं"{{gap}}I IV 9 }} {{rh|left=संस्थाप्य चेतत्र|center=" I。ii。7|right=स्वदेशजस्तेन"{{gap}}I ii 12}} {{rh|left=सम्पन्नशारीर|center=" v. 9|right=स्वल्पचापघन"{{gap}} 3. 11 }} {{rh|left=सरोजबन्धोर्दिनभुक्ति{{gap}}{{gap}} |center=2, 10|right=स्वोच्चव्यासार्धवृत्तं App.{{gap}} IX 2}} {{rh|left=सारं गीतं|center=App. II. 6|right=स्वोच्चानित मध्य"{{gap}} 3,4}} {{rh|left=सुभक्तशिष्टं खलु|center=" I。ii.9|right=हत्वा नूत्नातपत्राप्तं"{{gap}}App. III. 3 }} {{rh|left=सुसूक्ष्मा भास्करादीना|center=" VI. 6|right= हत्वाऽयुतेनैव"{{gap}}I i 13}} {{rh|left=सूर्यात् खखाद्रि|center=" 1. 16|right=हत्वार्कमध्यमनिज"{{gap}} 4, 13}} {{rh|left=सूर्यादीनां मान्द|center=" 1.12|right= हरेण मौर्व्यास्तु"{{gap}} 3, 3}} {{rh|left=स्थानाडयोर्ध्वात् |center=App. I. іі. 14|right=ह्रत्वा खरांशो"{{gap}}App. I. ii. 17}} {{rule|5em}}<noinclude></noinclude> gd7ey46j5xlbf251slemh7iqxyhptsk 104 27956 342551 335671 2022-08-04T12:21:16Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=|center=PANJAB UNVERSITY|right=}}</noinclude> {{center|'''Vishveshvaranand Vishva Bandhu Institute'''}} {{center|P U B I L I c A T I o N S'''}} {{rh|left=|center=|right=Rs. Ps.}} {{rh|left=1. ''Summary of G. A. Grierson's Linguistic Survey of Rs. Ps. India,'' By Siddheshvar Varma, Pt. I …|center=|right=... 50-00}} {{rh|left=2.''Summary of G. A. Grierson's Linguistic Survey of Rs. Ps. India,'' By Siddheshvar Varma, Pt. II …|center=|right=... 50-00}} {{rh|left=3.''Upanisad-uddhara-kota,'' By vishya Bandhu |center=|right=... 30-00}} {{rh|left=4.''New Varttika to Panini's grammar,'' By Vishva Bandhu and Munishvar Deo |center=|right=... 8-00}} {{rh|left=5.''A comparative and critical dictionary of Vedic interpretation'' : ''A specimen,'' By Vishva Bandhu and S. Bhaskaran Nair|center=|right=... 7-00}} {{rh|left=6.''A History of the Kerala School of Hindu Astronomy,'' By K.V. Sarma|center=|right=... 20-00}} {{rh|left=7.''Bibliography of Kerala and Kerala-based works on Hindu Astronomy,'' By K.V. Sarma|center=|right=... 17-50}} {{rh|left=8.''Yadava Inscriptions from Ambe Jogai'', By Ajay Mitra Shastri |center=|right=... 8-50}} {{rh|left=9.''Candra-sphutahti; of Madhava of Sangama-grama,'' Cr. ed. with Translation and Introduction, By K. V. Sarma|center=|right=... 6-00}} {{rh|left=10.''Decennial Index to the Vishveshvaranand Indological Journal,'' Vols. I-X (1963-1972), By K.V. Sarma …|center=|right=... 18-00}} {{rh|left=11.''Bibliography of Kauțiliya Arthaśastra'', By Ludwik Sternbach |center=|right=... 5-00}} {{rh|left=12.''Kangri-A descriptive study of the Kangra valley dialect of Himachal Pradesh,'' by S.L. Diagra|center=|right=... }} {{rh|left=13.''Sphutaniraayatantra of Acyuta with auto-commentary'', Cr. ed. with Introduction and Appendices by K.V. Sarma|center=|right=... }} {{rh|left=14.''Kudrakalpasatra with the Com. of Srinivasa'', Cr. Ed. by B.R. Sharma|center=|right=... (In press)}}<noinclude></noinclude> r7prn4fquq3hkwzdirinm92c9tvd18z 0 37451 342571 93227 2022-08-05T01:06:03Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">श्रीराजोवाच। स्वायम्भुवस्येह गुरो वंशोऽयं विस्तराच्छ्रुतः। यत्र विश्वसृजां सर्गो मनूनन्यान्वदस्व नः १। मन्वन्तरे हरेर्जन्म कर्माणि च महीयसः। गृणन्ति कवयो ब्रह्मंस्तानि नो वद शृण्वताम् २। यद्यस्मिन्नन्तरे ब्रह्मन्भगवान्विश्वभावनः। कृतवान्कुरुते कर्ता ह्यतीतेऽनागतेऽद्य वा ३। श्रीऋषिरुवाच। मनवोऽस्मिन्व्यतीताः षट्कल्पे स्वायम्भुवादयः। आद्यस्ते कथितो यत्र देवादीनां च सम्भवः ४। आकूत्यां देवहूत्यां च दुहित्रोस्तस्य वै मनोः। धर्मज्ञानोपदेशार्थं भगवान्पुत्रतां गतः ५। कृतं पुरा भगवतः कपिलस्यानुवर्णितम्। आख्यास्ये भगवान्यज्ञो यच्चकार कुरूद्वह ६। विरक्तः कामभोगेषु शतरूपापतिः प्रभुः। विसृज्य राज्यं तपसे सभार्यो वनमाविशत् ७। सुनन्दायां वर्षशतं पदैकेन भुवं स्पृशन्। तप्यमानस्तपो घोरमिदमन्वाह भारत ८। श्रीमनुरुवाच। येन चेतयते विश्वं विश्वं चेतयते न यम्। यो जागर्ति शयानेऽस्मिन्नायं तं वेद वेद सः ९। आत्मावास्यमिदं विश्वं यत्किञ्चिज्जगत्यां जगत्। तेन त्यक्तेन भुञ्जीथा मा गृधः कस्य स्विद्धनम् १०। यं पश्यति न पश्यन्तं चक्षुर्यस्य न रिष्यति। तं भूतनिलयं देवं सुपर्णमुपधावत ११। न यस्याद्यन्तौ मध्यं च स्वः परो नान्तरं बहिः। विश्वस्यामूनि यद्यस्माद्विश्वं च तदृतं महत् १२। स विश्वकायः पुरुहूतईशः सत्यः स्वयंज्योतिरजः पुराणः। धत्तेऽस्य जन्माद्यजयात्मशक्त्या तां विद्ययोदस्य निरीह आस्ते १३। अथाग्रे ऋषयः कर्माणीहन्तेऽकर्महेतवे। ईहमानो हि पुरुषः प्रायोऽनीहां प्रपद्यते १४। ईहते भगवानीशो न हि तत्र विसज्जते। आत्मलाभेन पूर्णार्थो नावसीदन्ति येऽनु तम् १५। तमीहमानं निरहङ्कृतं बुधं निराशिषं पूर्णमनन्यचोदितम्। नॄन्शिक्षयन्तं निजवर्त्मसंस्थितं प्रभुं प्रपद्येऽखिलधर्मभावनम् १६। श्रीशुक उवाच। इति मन्त्रोपनिषदं व्याहरन्तं समाहितम्। दृष्ट्वासुरा यातुधाना जग्धुमभ्यद्रवन्क्षुधा १७। तांस्तथावसितान्वीक्ष्य यज्ञः सर्वगतो हरिः। यामैः परिवृतो देवैर्हत्वाशासत्त्रिविष्टपम् १८। स्वारोचिषो द्वितीयस्तु मनुरग्नेः सुतोऽभवत्। द्युमत्सुषेणरोचिष्मत्प्रमुखास्तस्य चात्मजाः १९। तत्रेन्द्रो रोचनस्त्वासीद्देवाश्च तुषितादयः। ऊर्जस्तम्भादयः सप्त ऋषयो ब्रह्मवादिनः २०। ऋषेस्तु वेदशिरसस्तुषिता नाम पत्न्यभूत्। तस्यां जज्ञे ततो देवो विभुरित्यभिविश्रुतः २१। अष्टाशीतिसहस्राणि मुनयो ये धृतव्रताः। अन्वशिक्षन्व्रतं तस्य कौमारब्रह्मचारिणः २२। तृतीय उत्तमो नाम प्रियव्रतसुतो मनुः। पवनः सृञ्जयो यज्ञ होत्राद्यास्तत्सुता नृप २३। वसिष्ठतनयाः सप्त ऋषयः प्रमदादयः। सत्या वेदश्रुता भद्रा देवा इन्द्रस्तु सत्यजित् २४। धर्मस्य सूनृतायां तु भगवान्पुरुषोत्तमः। सत्यसेन इति ख्यातो जातः सत्यव्रतैः सह २५। सोऽनृतव्रतदुःशीलानसतो यक्षराक्षसान्। भूतद्रुहो भूतगणांश्चावधीत्सत्यजित्सखः २६। चतुर्थ उत्तमभ्राता मनुर्नाम्ना च तामसः। पृथुः ख्यातिर्नरः केतुरित्याद्या दश तत्सुताः २७। सत्यका हरयो वीरा देवास्त्रिशिख ईश्वरः। ज्योतिर्धामादयः सप्त ऋषयस्तामसेऽन्तरे २८। देवा वैधृतयो नाम विधृतेस्तनया नृप। नष्टाः कालेन यैर्वेदा विधृताः स्वेन तेजसा २९। तत्रापि जज्ञे भगवान्हरिण्यां हरिमेधसः। हरिरित्याहृतो येन गजेन्द्रो मोचितो ग्रहात् ३०। श्रीराजोवाच। बादरायण एतत्ते श्रोतुमिच्छामहे वयम्। हरिर्यथा गजपतिं ग्राहग्रस्तममूमुचत् ३१। तत्कथासु महत्पुण्यं धन्यं स्वस्त्ययनं शुभम्। यत्र यत्रोत्तमश्लोको भगवान्गीयते हरिः ३२। श्रीसूत उवाच। परीक्षितैवं स तु बादरायणिः प्रायोपविष्टेन कथासु चोदितः। उवाच विप्राः प्रतिनन्द्य पार्थिवं मुदा मुनीनां सदसि स्म शृण्वताम् ३३। इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे मन्वन्तरानुचरिते प्रथमोऽध्यायः। । </span></poem>। 5gv0uwidxnl7nsem5n5neme4zvagvcb 104 125674 342542 342510 2022-08-04T12:05:24Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=|center=रव्यादिवर्षाद्भुतावर्त्तः ।|right=२३५}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}यदशुभमशुभेऽब्दे मासजं तस्य वृद्धिः {{gap}}शुभफलमपि चैवं याप्यमन्योन्यतायाम् ॥</poem>}} <small>यवनेश्वरः ।</small> {{bold|<poem>अब्दाश्रयं लक्षणमीरितं यद्ग्रहस्वभावप्रभवं जनानाम् । तदेव तन्मासदिनर्त्तुयुक्तं तदीश्वरस्थानविकल्पितं च ॥</poem>}} <small>अथ वत्सराधिपगणनं विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सप्तच्छिन्ने तु यच्छेषं कलियातसमागणेकलियातसमागणे इत्यत्र कल्पयातसमागणे <ref>इति पाठेन भवितव्यम् । ब्रह्मगु प्तेनेपि कल्पाभिप्रायेणैवार्कादिवर्षेश्वर आनीतः ।</ref> । {{gap}}आदित्यादिः स बोद्धव्यो ग्रहः संवत्सराधिपः ॥</poem>}} <small>अथ कलेगतसंवत्सराः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}नन्दमैत्रा <ref>मेत्रशब्देनात्र सप्तदशग्रहणम् ।</ref>ग्नि ३१७९ संयुक्तः शककालः कलेर्गतः ।</poem>}} <small>ब्रह्मसिद्धान्तकृता तु</small> {{bold|“सावनवर्षाधिपोऽर्कादिः” <ref>द्रष्टव्यौ ब्राह्मस्फुटसिद्धान्ते मध्यगत्युत्तराध्यायस्य ४३ - ४४ श्लो. ।</ref>–इत्युक्तम् ।}} <small>अतस्तन्मतेनैतद्ग्रन्थारम्भशकाद्वर्षाधिपगणनम् ।</small> {{bold|<poem>खनवदश - १०९० शेषशाके माघप्रथमांशके सितोऽब्दपतिः । चतुरंशोनैकाउदे तुर्यस्य दिने तु सावनाब्दपतिः ॥</poem>}} <small>एवम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}वर्षाधिपास्तृतीयक्रमेण मासाधिपा ग्रहा ज्ञेयाः । {{gap}}होरेशा वारेशा स्पष्टाहोराऽत्रनाडिके सार्धे ॥ अत्राशुभफल वर्षे वर्षाधिपग्रहपूजाजपहोमादिका शान्तिः कर्त्तव्या </poem>}}। <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेव विरचितेऽद्भुतसागरे रव्यादिवर्षाद्भुतावर्त्तः ।</small> {{rule}}<noinclude></noinclude> 5a40yi2g8p5lkdfrkesysj3lzeyjrjg 342543 342542 2022-08-04T12:06:09Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=|center=रव्यादिवर्षाद्भुतावर्त्तः ।|right=२३५}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}यदशुभमशुभेऽब्दे मासजं तस्य वृद्धिः {{gap}}शुभफलमपि चैवं याप्यमन्योन्यतायाम् ॥</poem>}} <small>यवनेश्वरः ।</small> {{bold|<poem>अब्दाश्रयं लक्षणमीरितं यद्ग्रहस्वभावप्रभवं जनानाम् । तदेव तन्मासदिनर्त्तुयुक्तं तदीश्वरस्थानविकल्पितं च ॥</poem>}} <small>अथ वत्सराधिपगणनं विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सप्तच्छिन्ने तु यच्छेषं कलियातसमागणेकलियातसमागणे इत्यत्र कल्पयातसमागणे <ref>इति पाठेन भवितव्यम् । ब्रह्मगु प्तेनेपि कल्पाभिप्रायेणैवार्कादिवर्षेश्वर आनीतः ।</ref> । {{gap}}आदित्यादिः स बोद्धव्यो ग्रहः संवत्सराधिपः ॥</poem>}} <small>अथ कलेगतसंवत्सराः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}नन्दमैत्रा <ref>मेत्रशब्देनात्र सप्तदशग्रहणम् ।</ref>ग्नि ३१७९ संयुक्तः शककालः कलेर्गतः ।</poem>}} <small>ब्रह्मसिद्धान्तकृता तु</small> {{bold|“सावनवर्षाधिपोऽर्कादिः” <ref>द्रष्टव्यौ ब्राह्मस्फुटसिद्धान्ते मध्यगत्युत्तराध्यायस्य ४३ - ४४ श्लो. ।</ref>–इत्युक्तम् ।}} <small>अतस्तन्मतेनैतद्ग्रन्थारम्भशकाद्वर्षाधिपगणनम् ।</small> {{bold|<poem>खनवदश - १०९० शेषशाके माघप्रथमांशके सितोऽब्दपतिः । चतुरंशोनैकाउदे तुर्यस्य दिने तु सावनाब्दपतिः ॥</poem>}} <small>एवम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}वर्षाधिपास्तृतीयक्रमेण मासाधिपा ग्रहा ज्ञेयाः । {{gap}}होरेशा वारेशा स्पष्टाहोराऽत्रनाडिके सार्धे ॥ अत्राशुभफल वर्षे वर्षाधिपग्रहपूजाजपहोमादिका शान्तिः कर्त्तव्या </poem>}}। <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेव विरचितेऽद्भुतसागरे रव्यादिवर्षाद्भुतावर्त्तः ।</small> {{rule}}<noinclude></noinclude> 2t7m67f9nw6gew799b0dsx25rezfhi5 342544 342543 2022-08-04T12:06:33Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=|center=रव्यादिवर्षाद्भुतावर्त्तः ।|right=२३५}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}यदशुभमशुभेऽब्दे मासजं तस्य वृद्धिः {{gap}}शुभफलमपि चैवं याप्यमन्योन्यतायाम् ॥</poem>}} <small>यवनेश्वरः ।</small> {{bold|<poem>अब्दाश्रयं लक्षणमीरितं यद्ग्रहस्वभावप्रभवं जनानाम् । तदेव तन्मासदिनर्त्तुयुक्तं तदीश्वरस्थानविकल्पितं च ॥</poem>}} <small>अथ वत्सराधिपगणनं विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सप्तच्छिन्ने तु यच्छेषं कलियातसमागणेकलियातसमागणे इत्यत्र कल्पयातसमागणे <ref>इति पाठेन भवितव्यम् । ब्रह्मगु प्तेनेपि कल्पाभिप्रायेणैवार्कादिवर्षेश्वर आनीतः ।</ref> । {{gap}}आदित्यादिः स बोद्धव्यो ग्रहः संवत्सराधिपः ॥</poem>}} <small>अथ कलेगतसंवत्सराः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}नन्दमैत्रा <ref>मेत्रशब्देनात्र सप्तदशग्रहणम् ।</ref>ग्नि ३१७९ संयुक्तः शककालः कलेर्गतः ।</poem>}} <small>ब्रह्मसिद्धान्तकृता तु</small> {{bold|“सावनवर्षाधिपोऽर्कादिः” <ref>द्रष्टव्यौ ब्राह्मस्फुटसिद्धान्ते मध्यगत्युत्तराध्यायस्य ४३ - ४४ श्लो. ।</ref>–इत्युक्तम् ।}} <small>अतस्तन्मतेनैतद्ग्रन्थारम्भशकाद्वर्षाधिपगणनम् ।</small> {{bold|<poem>खनवदश - १०९० शेषशाके माघप्रथमांशके सितोऽब्दपतिः । चतुरंशोनैकाउदे तुर्यस्य दिने तु सावनाब्दपतिः ॥</poem>}} <small>एवम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}वर्षाधिपास्तृतीयक्रमेण मासाधिपा ग्रहा ज्ञेयाः । {{gap}}होरेशा वारेशा स्पष्टाहोराऽत्रनाडिके सार्धे ॥ अत्राशुभफल वर्षे वर्षाधिपग्रहपूजाजपहोमादिका शान्तिः कर्त्तव्या </poem>}}। <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेव विरचितेऽद्भुतसागरे रव्यादिवर्षाद्भुतावर्त्तः ।</small> {{rule}}<noinclude></noinclude> 8b11y32yoh8f4jiv8me9mbgmoucve3g 104 125675 342548 342513 2022-08-04T12:15:10Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{rh|left=२३६|center=अद्भुतसागरे|right=}}</noinclude>{{center|अथ संवत्सराद्भुतावर्त्तः ।}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}आद्यः संवत्सरो नाम द्वितीयः परिवत्सरः । {{gap}}इदाख्यश्च तृतीयोऽत्र चतुर्थश्चानुवत्सरः ॥ {{gap}}तत्सरोऽन्यः कथितस्तथा चैवात्र पञ्चमः ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथ वर्षेषु तावदाग्नेयः संवत्सरः परिवत्सर इदावत्सरश्चान्द्रो वायव्योऽथ वत्सरः ।}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}संवत्सरोऽग्निः परिवत्सरोऽर्क इदाभिधानो भगवाँच्छशाङ्कः । {{gap}}ब्रह्मा स्वयम्भूर<ref>इदा दिकः शीतमयूखशाली ।</ref> प्रजापतिश्चाप्य इति अ. नुवत्सरोऽत्र इद्वत्सरः शैलसुतापतिश्च ॥ {{gap}}वृष्टिः समाद्ये प्रमुखे द्वितीये प्रभूततोया कथिता तृतीये । {{gap}}पश्चाजलं मुञ्चति यच्चतुर्थं स्वल्पोदकं पञ्चममनब्दमुक्तम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायामप्येवम्</small> <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}आग्नेये विद्यात् प्राबल्यमग्नेः पैत्तिकानां च रोगाणाम् । सौरे शङ्करसूनुनामक्षामपुष्पफलशस्यदमतीव । चान्द्रे ग्रैष्मिकाणां व्याधीनां बहुत्वमन्नस्य सम्पदं सर्वौषधीनां च विशेषेण क्षीरणीनाम् । वायव्ये वातवेगवान् वातरोगप्रबल्यं घनानामल्पोदकत्वं च । मार्त्त्येवे सर्वव्याधिप्राबल्यं बालमरकं गर्भस्रावं च इति ।}} <small>{{gap}}अथ संवत्सरादिगणनम् ।</small> {{bold|खनववियदिन्दु १०९० हीना व्येकाः शकवत्सराः शरैस्तष्टाः । क्रमशोऽत्र संपरीदान्विन्द्व्या वत्सराः पञ्च ॥}} <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचिते ऽद्भुतसागरे संवत्सराद्यद्भुतावर्त्तः ।</small><noinclude></noinclude> oxvtvtc138sclh6boy8fr26nl25glza 342549 342548 2022-08-04T12:17:38Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=२३६|center=अद्भुतसागरे|right=}}}}</noinclude>{{bold|{{center|अथ संवत्सराद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}आद्यः संवत्सरो नाम द्वितीयः परिवत्सरः । {{gap}}इदाख्यश्च तृतीयोऽत्र चतुर्थश्चानुवत्सरः ॥ {{gap}}तत्सरोऽन्यः कथितस्तथा चैवात्र पञ्चमः ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथ वर्षेषु तावदाग्नेयः संवत्सरः परिवत्सर इदावत्सरश्चान्द्रो वायव्योऽथ वत्सरः ।}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}संवत्सरोऽग्निः परिवत्सरोऽर्क इदाभिधानो भगवाँच्छशाङ्कः । {{gap}}ब्रह्मा स्वयम्भूर<ref>इदा दिकः शीतमयूखशाली ।</ref> प्रजापतिश्चाप्य इति अ. नुवत्सरोऽत्र इद्वत्सरः शैलसुतापतिश्च ॥ {{gap}}वृष्टिः समाद्ये प्रमुखे द्वितीये प्रभूततोया कथिता तृतीये । {{gap}}पश्चाजलं मुञ्चति यच्चतुर्थं स्वल्पोदकं पञ्चममनब्दमुक्तम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायामप्येवम्</small> <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}आग्नेये विद्यात् प्राबल्यमग्नेः पैत्तिकानां च रोगाणाम् । सौरे शङ्करसूनुनामक्षामपुष्पफलशस्यदमतीव । चान्द्रे ग्रैष्मिकाणां व्याधीनां बहुत्वमन्नस्य सम्पदं सर्वौषधीनां च विशेषेण क्षीरणीनाम् । वायव्ये वातवेगवान् वातरोगप्रबल्यं घनानामल्पोदकत्वं च । मार्त्त्येवे सर्वव्याधिप्राबल्यं बालमरकं गर्भस्रावं च इति ।}} <small>{{gap}}अथ संवत्सरादिगणनम् ।</small> {{bold|खनववियदिन्दु १०९० हीना व्येकाः शकवत्सराः शरैस्तष्टाः । क्रमशोऽत्र संपरीदान्विन्द्व्या वत्सराः पञ्च ॥}} <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचिते ऽद्भुतसागरे संवत्सराद्यद्भुतावर्त्तः ।</small><noinclude></noinclude> 1byvsnqudmzlmpysl7u4s1bt5emz5zf 342550 342549 2022-08-04T12:19:53Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=२३६|center=अद्भुतसागरे|right=}}}}</noinclude>{{bold|{{center|अथ संवत्सराद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}आद्यः संवत्सरो नाम द्वितीयः परिवत्सरः । {{gap}}इदाख्यश्च तृतीयोऽत्र चतुर्थश्चानुवत्सरः ॥ {{gap}}तत्सरोऽन्यः कथितस्तथा चैवात्र पञ्चमः ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथ वर्षेषु तावदाग्नेयः संवत्सरः परिवत्सर इदावत्सरश्चान्द्रो वायव्योऽथ वत्सरः ।}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}संवत्सरोऽग्निः परिवत्सरोऽर्क इदाभिधानो भगवाँच्छशाङ्कः । {{gap}}ब्रह्मा स्वयम्भूर <ref>इदा दिकः शीतमयूखशाली । प्रजापतिश्चाप्य इति अ. ।</ref> नुवत्सरोऽत्र इद्वत्सरः शैलसुतापतिश्च ॥ {{gap}}वृष्टिः समाद्ये प्रमुखे द्वितीये प्रभूततोया कथिता तृतीये । {{gap}}पश्चाजलं मुञ्चति यच्चतुर्थं स्वल्पोदकं पञ्चममनब्दमुक्तम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायामप्येवम्</small> <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}आग्नेये विद्यात् प्राबल्यमग्नेः पैत्तिकानां च रोगाणाम् । सौरे शङ्करसूनुनामक्षामपुष्पफलशस्यदमतीव । चान्द्रे ग्रैष्मिकाणां व्याधीनां बहुत्वमन्नस्य सम्पदं सर्वौषधीनां च विशेषेण क्षीरणीनाम् । वायव्ये वातवेगवान् वातरोगप्रबल्यं घनानामल्पोदकत्वं च । मार्त्त्येवे सर्वव्याधिप्राबल्यं बालमरकं गर्भस्रावं च इति ।}} <small>{{gap}}अथ संवत्सरादिगणनम् ।</small> {{bold|खनववियदिन्दु १०९० हीना व्येकाः शकवत्सराः शरैस्तष्टाः । क्रमशोऽत्र संपरीदान्विन्द्व्या वत्सराः पञ्च ॥}} <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचिते ऽद्भुतसागरे संवत्सराद्यद्भुतावर्त्तः ।</small><noinclude></noinclude> teaucsyr6ekucgg6m3euf54gfjf97qj 342552 342550 2022-08-04T12:21:30Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=२३६|center=अद्भुतसागरे|right=}}}}</noinclude>{{bold|{{center|अथ संवत्सराद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}आद्यः संवत्सरो नाम द्वितीयः परिवत्सरः । {{gap}}इदाख्यश्च तृतीयोऽत्र चतुर्थश्चानुवत्सरः ॥ {{gap}}तत्सरोऽन्यः कथितस्तथा चैवात्र पञ्चमः ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथ वर्षेषु तावदाग्नेयः संवत्सरः परिवत्सर इदावत्सरश्चान्द्रो वायव्योऽथ वत्सरः ।}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}संवत्सरोऽग्निः परिवत्सरोऽर्क इदाभिधानो भगवाँच्छशाङ्कः । {{gap}}ब्रह्मा स्वयम्भूर <ref>इदा दिकः शीतमयूखशाली । प्रजापतिश्चाप्य इति अ. ।</ref> नुवत्सरोऽत्र इद्वत्सरः शैलसुतापतिश्च ॥ {{gap}}वृष्टिः समाद्ये प्रमुखे द्वितीये प्रभूततोया कथिता तृतीये । {{gap}}पश्चाजलं मुञ्चति यच्चतुर्थं स्वल्पोदकं पञ्चममनब्दमुक्तम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायामप्येवम्</small> <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}आग्नेये विद्यात् प्राबल्यमग्नेः पैत्तिकानां च रोगाणाम् । सौरे शङ्करसूनुनामक्षामपुष्पफलशस्यदमतीव । चान्द्रे ग्रैष्मिकाणां व्याधीनां बहुत्वमन्नस्य सम्पदं सर्वौषधीनां च विशेषेण क्षीरणीनाम् । वायव्ये वातवेगवान् वातरोगप्रबल्यं घनानामल्पोदकत्वं च । मार्त्त्येवे सर्वव्याधिप्राबल्यं बालमरकं गर्भस्रावं च इति ।}} <small>{{gap}}अथ संवत्सरादिगणनम् ।</small> {{bold|खनववियदिन्दु १०९० हीना व्येकाः शकवत्सराः शरैस्तष्टाः । क्रमशोऽत्र संपरीदान्विन्द्व्या वत्सराः पञ्च ॥}} <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचिते ऽद्भुतसागरे संवत्सराद्यद्भुतावर्त्तः ।</small> {{rule}}<noinclude></noinclude> 7p4bn818ogc5w0jlr3tuov5dsa0nmvt 342553 342552 2022-08-04T12:22:55Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=२३६|center=अद्भुतसागरे|right=}}}}</noinclude>{{bold|{{center|अथ संवत्सराद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}आद्यः संवत्सरो नाम द्वितीयः परिवत्सरः । {{gap}}इदाख्यश्च तृतीयोऽत्र चतुर्थश्चानुवत्सरः ॥ {{gap}}तत्सरोऽन्यः कथितस्तथा चैवात्र पञ्चमः ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथ वर्षेषु तावदाग्नेयः संवत्सरः परिवत्सर इदावत्सरश्चान्द्रो वायव्योऽथ वत्सरः ।}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}संवत्सरोऽग्निः परिवत्सरोऽर्क इदाभिधानो भगवाँच्छशाङ्कः । {{gap}}ब्रह्मा स्वयम्भूर <ref>इदा दिकः शीतमयूखशाली । प्रजापतिश्चाप्य इति अ. ।</ref> नुवत्सरोऽत्र इद्वत्सरः शैलसुतापतिश्च ॥ {{gap}}वृष्टिः समाद्ये प्रमुखे द्वितीये प्रभूततोया कथिता तृतीये । {{gap}}पश्चाजलं मुञ्चति यच्चतुर्थं स्वल्पोदकं पञ्चममनब्दमुक्तम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायामप्येवम्</small> <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}आग्नेये विद्यात् प्राबल्यमग्नेः पैत्तिकानां च रोगाणाम् । सौरे शङ्करसूनुनामक्षामपुष्पफलशस्यदमतीव । चान्द्रे ग्रैष्मिकाणां व्याधीनां बहुत्वमन्नस्य सम्पदं सर्वौषधीनां च विशेषेण क्षीरणीनाम् । वायव्ये वातवेगवान् वातरोगप्रबल्यं घनानामल्पोदकत्वं च । मार्त्त्येवे सर्वव्याधिप्राबल्यं बालमरकं गर्भस्रावं च इति ।}} <small>{{gap}}अथ संवत्सरादिगणनम् ।</small> {{bold|खनववियदिन्दु १०९० हीना व्येकाः शकवत्सराः शरैस्तष्टाः । क्रमशोऽत्र संपरीदान्विन्द्व्या वत्सराः पञ्च ॥}} <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचिते ऽद्भुतसागरे संवत्सराद्यद्भुतावर्त्तः ।</small> {{rule}}<noinclude></noinclude> 69i2gjyhee5hyf5zeyplfjn6uxk26jx 104 125676 342556 342518 2022-08-04T12:46:52Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=ऋक्षाद्यद्भुतावर्त्तः ।|right=२३७}}}}{{bold|}}</noinclude>{{bold|{{center|अथ ऋक्षाद्यद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>ऋक्षं नक्षत्रं राशिश्च । वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>नक्षत्राणां तारकाः सग्रहाणां धूमज्वालाविस्फुलिङ्गान्विताश्चेत् । आलोकं वा निर्निमित्तं न यान्ति ध्वंसं यायात् सर्वलोकः सभूपः ॥</poem>}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रोहिणीशकटं भिन्युग्रहा यदि भवेत् तदा । {{gap}}नाशः प्रजानां क्रूरैश्च विशेषेणेह संक्रमे ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}प्राजापत्ये शकटे भिन्ने कृत्वैव पातकं वसुधा । {{gap}}केशास्थिशकलबाला कापालिकमिव व्रतं धत्ते ॥</poem>}} <small>बृहत्संहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}{{gap}}रोहिण्याऽनलभं च वत्सरतनुर्नाभिस्त्वषाढाद्वयं {{gap}}सार्पं हृत् पितृदैवतं च कुसुमं शुद्धैः शुभैस्तैः फलम् । {{gap}}देहे क्रूरनिपीडेतेऽग्न्यनिलजं नाभ्यां भयं क्षुत्कृतं {{gap}}{{gap}}पुष्ये मूलफलक्षयोऽथ हृदये शस्यस्य नाशो ध्रुवम् ॥</poem>}} <small>काश्पपश्च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}कृत्तिका रोहिणी चोभे संवत्सरतनुः स्मृता । {{gap}}आषाढाद्वितयं नाभिः सार्पं हृत् कुसुमं मघा ॥ {{gap}}क्रूरग्रहहते देहे दुर्भिक्षानलमारुताः । {{gap}}क्षुद्भयं तु भवेन्नाभ्यां पुष्ये मूलफलक्षयः ॥ {{gap}}हृदये शस्यहानिः स्यात् सौम्यैः पुष्टिः प्रकीर्त्तिता ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथ दश ऋक्षाणि रहस्यभूतानि भवन्ति । तद्यथा कृत्तिका रोहिणी मघा प्रौष्ठपदं सार्पमैन्द्रं वारुणं याम्यमाप्यं वैश्वदेवं च ।}}<noinclude></noinclude> 6aszxfuymlfe1kr45qmw8em6odsb73y 342557 342556 2022-08-04T12:47:36Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=ऋक्षाद्यद्भुतावर्त्तः ।|right=२३७}}}}{{bold|}}</noinclude><small>{{center|अथ ऋक्षाद्यद्भुतावर्त्तः ।}}</small> <small>ऋक्षं नक्षत्रं राशिश्च । वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>नक्षत्राणां तारकाः सग्रहाणां धूमज्वालाविस्फुलिङ्गान्विताश्चेत् । आलोकं वा निर्निमित्तं न यान्ति ध्वंसं यायात् सर्वलोकः सभूपः ॥</poem>}} <small>विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रोहिणीशकटं भिन्युग्रहा यदि भवेत् तदा । {{gap}}नाशः प्रजानां क्रूरैश्च विशेषेणेह संक्रमे ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}प्राजापत्ये शकटे भिन्ने कृत्वैव पातकं वसुधा । {{gap}}केशास्थिशकलबाला कापालिकमिव व्रतं धत्ते ॥</poem>}} <small>बृहत्संहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}{{gap}}रोहिण्याऽनलभं च वत्सरतनुर्नाभिस्त्वषाढाद्वयं {{gap}}सार्पं हृत् पितृदैवतं च कुसुमं शुद्धैः शुभैस्तैः फलम् । {{gap}}देहे क्रूरनिपीडेतेऽग्न्यनिलजं नाभ्यां भयं क्षुत्कृतं {{gap}}{{gap}}पुष्ये मूलफलक्षयोऽथ हृदये शस्यस्य नाशो ध्रुवम् ॥</poem>}} <small>काश्पपश्च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}कृत्तिका रोहिणी चोभे संवत्सरतनुः स्मृता । {{gap}}आषाढाद्वितयं नाभिः सार्पं हृत् कुसुमं मघा ॥ {{gap}}क्रूरग्रहहते देहे दुर्भिक्षानलमारुताः । {{gap}}क्षुद्भयं तु भवेन्नाभ्यां पुष्ये मूलफलक्षयः ॥ {{gap}}हृदये शस्यहानिः स्यात् सौम्यैः पुष्टिः प्रकीर्त्तिता ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथ दश ऋक्षाणि रहस्यभूतानि भवन्ति । तद्यथा कृत्तिका रोहिणी मघा प्रौष्ठपदं सार्पमैन्द्रं वारुणं याम्यमाप्यं वैश्वदेवं च ।}}<noinclude></noinclude> 17mmi595qqa05onro0mj8dlqfl08ytg 104 125705 342580 342501 2022-08-05T05:39:21Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>________________ ७२ तपतीसंवरणे विदूषकः--- (क)भो! जिस्से तं पदजुअळं कण्णउरो अ, जइ इअं सा अ एक्का भवे, सुठ्ठ संपज्जइ । राजा---को जानीते विधिविलसितानि । अप्रकाशं स्थित्वा स्वैरालापैरमुष्या एव निश्चिनुमः। (तथा कृत्वा स्थितौ) नायिका-- (सविषादम् ) (ख) धिक्खु मं जाए अप्पच्छन्देण तं (क) भोः यस्यास्तत् पदयुगलं कर्णपूरश्च, यदीयं सा चैका भवेत् , सुष्ठु सम्पद्यते । (ख) धिक् खलु मां, ययात्मच्छन्देन तं जनमभिसरन्त्या कन्यकाजनविरुद्धमा एवमस्य वचनेनाकारेण च तस्यां सस्पृहत्वमाकलय्य नर्मसचिवश्चित्तानुसारेण तदिच्छां पोषयति-भो इत्यादि । भो मदुक्तिं प्रत्यवहितेन भवितव्यम् । यस्यास्तत् पदयुगलं कर्णपूरश्च । केवलयोः पदवतंसकयोरसम्भवात् तत्सम्बन्धिनी काचिदस्तीति निश्चयः । भवता सम्भ्रमेण सङ्कल्पशरीरमनुभूयते । तावता न कृतार्थता । अस्यामपि भवतो विरागो न ज्ञायते । तत्रैकस्या दृष्टिगोचरत्वेन अन्यस्याः सङ्कल्पमात्रेण स्पृहाविषयत्वेऽतीव वैषम्यम् । यदीयं सा चैका भवेत् , सुष्टु सम्पद्यते “यस्यां मनश्चक्षुषोः प्रवृत्तिस्तस्यामृद्धिः" इति कामसूत्रानुसारेण भोगानुगुण्यम् । अस्माकं परमप्रयोजनसिद्धेश्च न वैषम्यम् । अत एवं ममापेक्षा ॥ ___ एवमात्मचित्तानुसारि तद्वचनमाकर्ण्य दैवानुकूल्यमभिप्रेतसाधकत्वेनाशास्ते-- को जानीते विधिविलसितानि । देवस्य साम्मुख्यवैमुख्यादीन्यस्माभिर्ज्ञातुं न शक्यन्ते । प्राप्तानि सेव्यन्त एव । विधरेवान साधकत्वं, न स्वल्पस्याप्यस्मत्पौरुषस्येति प्रकाश्यते । तथाप्येतन्मनोवृत्तिं ज्ञातुं यतितव्यम् । ततोऽप्रकाशं स्थित्वामुप्या एव स्वैरालापैर्निश्चिनुमः । अमुष्या एवेत्यन्योक्तेः स्ववचनस्य विश्वास्यत्वात् निश्चयशेषत्वम् । स्वैरालापैः विविक्ततया स्वच्छन्दप्रवृत्तैर्मनोवृत्त्यनुगुणैर्व्यवहारैः । एवमुक्वा तद्वचनश्रवणापेक्षी स्थितः ॥ अथ तस्याः सङ्कल्पपरिणतौ साक्षात्सङ्गमबुद्ध्या विषादगर्भमात्मनिन्दापरं वचनं नायकस्य विरुद्धव्यभिचारिमुखेन मध्ये व्यभिचारिरागसूचनार्थ सख्योर्मध्ये त्रासजननार्थं च प्रतिपादयति---धिक् खलु मामित्यादि । अहं कुत्सनयोग्यैव १. 'स्से सो कण्णेउरो तं पादजुअळं च ज' इति ग. पाठः. २. 'रं च ज इति क. पाठः.<noinclude></noinclude> kp5qu0i7tz70425l28gzpcx7sjwqwzo 342581 342580 2022-08-05T05:43:42Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>________________ ७२ तपतीसंवरणे विदूषकः--- (क)भो! जिस्से तं पदजुअळं कण्णउरो अ, जइ इअं सा अ एक्का भवे, सुठ्ठ संपज्जइ । राजा---को जानीते विधिविलसितानि । अप्रकाशं स्थित्वा स्वैरालापैरमुष्या एव निश्चिनुमः। (तथा कृत्वा स्थितौ) नायिका-- (सविषादम् ) (ख) धिक्खु मं जाए अप्पच्छन्देण तं (क) भोः यस्यास्तत् पदयुगलं कर्णपूरश्च, यदीयं सा चैका भवेत् , सुष्ठु सम्पद्यते । (ख) धिक् खलु मां, ययात्मच्छन्देन तं जनमभिसरन्त्या कन्यकाजनविरुद्धमा एवमस्य वचनेनाकारेण च तस्यां सस्पृहत्वमाकलय्य नर्मसचिवश्चित्तानुसारेण तदिच्छां पोषयति-भो इत्यादि । भो मदुक्तिं प्रत्यवहितेन भवितव्यम् । यस्यास्तत् पदयुगलं कर्णपूरश्च । केवलयोः पदवतंसकयोरसम्भवात् तत्सम्बन्धिनी काचिदस्तीति निश्चयः । भवता सम्भ्रमेण सङ्कल्पशरीरमनुभूयते । तावता न कृतार्थता । अस्यामपि भवतो विरागो न ज्ञायते । तत्रैकस्या दृष्टिगोचरत्वेन अन्यस्याः सङ्कल्पमात्रेण स्पृहाविषयत्वेऽतीव वैषम्यम् । यदीयं सा चैका भवेत् , सुष्टु सम्पद्यते “यस्यां मनश्चक्षुषोः प्रवृत्तिस्तस्यामृद्धिः" इति कामसूत्रानुसारेण भोगानुगुण्यम् । अस्माकं परमप्रयोजनसिद्धेश्च न वैषम्यम् । अत एवं ममापेक्षा ॥ ___ एवमात्मचित्तानुसारि तद्वचनमाकर्ण्य दैवानुकूल्यमभिप्रेतसाधकत्वेनाशास्ते-- को जानीते विधिविलसितानि । देवस्य साम्मुख्यवैमुख्यादीन्यस्माभिर्ज्ञातुं न शक्यन्ते । प्राप्तानि सेव्यन्त एव । विधरेवात्र साधकत्वं, न स्वल्पस्याप्यस्मत्पौरुषस्येति प्रकाश्यते । तथाप्येतन्मनोवृत्तिं ज्ञातुं यतितव्यम् । ततोऽप्रकाशं स्थित्वामुष्या एव स्वैरालापैर्निश्चिनुमः । अमुष्या एवेत्यन्योक्तेः स्ववचनस्य विश्वास्यत्वात् निश्चयशेषत्वम् । स्वैरालापैः विविक्ततया स्वच्छन्दप्रवृत्तैर्मनोवृत्त्यनुगुणैर्व्यवहारैः । एवमुक्वा तद्वचनश्रवणापेक्षी स्थितः ॥ अथ तस्याः सङ्कल्पपरिणतौ साक्षात्सङ्गमबुद्ध्या विषादगर्भमात्मनिन्दापरं वचनं नायकस्य विरुद्धव्यभिचारिमुखेन मध्ये व्यभिचारिरागसूचनार्थ सख्योर्मध्ये त्रासजननार्थं च प्रतिपादयति---धिक् खलु मामित्यादि । अहं कुत्सनयोग्यैव १. 'स्से सो कण्णेउरो तं पादजुअळं च ज' इति ग. पाठः. २. 'रं च ज इति क. पाठः.<noinclude></noinclude> 7buhjyw3urcu2978ij9aszo9ri5trkg 104 125712 342545 2022-08-04T12:09:36Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ <small>यदार वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ज्येष्ठसितस्वात्याद्यैः श्रावणपूर्वं चतुष्टयं ज्ञेयम् । {{gap}}वृष्टेस्तत्रावृष्टिः समरूपा धारणाः शुभदाः ॥</poem>}} <small>काश्यपश्च ।</sma... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=प्रवर्षणाद्भुतावर्त्तः ।|right=३७१}}</noinclude><small>यदार वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ज्येष्ठसितस्वात्याद्यैः श्रावणपूर्वं चतुष्टयं ज्ञेयम् । {{gap}}वृष्टेस्तत्रावृष्टिः समरूपा धारणाः शुभदाः ॥</poem>}} <small>काश्यपश्च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}स्वातौ तु श्रावणं हन्याद्वृष्टेरेवाग्निदेवतम् । {{gap}}भाद्रपदे त्ववृष्टिः स्यान्मैत्रे चाश्वयुजे स्मृताः ॥ {{gap}}ऐन्द्रे तु कार्त्तिके त्वेवं वृष्टे वृष्टिं निहन्ति च । {{gap}}एतेषु यदि नो वृष्टस्तदा सौभिक्षलक्षणम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}दैवविदविहितचित्तो युनिशं यो गर्भलक्षणे भवति । {{gap}}तस्य मुनेरिव वाणी न भवति मिथ्याऽम्बुनिर्देशः ॥</poem>}} अत्रानुक्त विशेषशान्तिषु गर्भाद्भुतेषु सावित्रीमत्रकदशलक्ष- होमादिका शान्तिरभयाख्या वा महाशान्ति रौत्पातिकफलगुरुलाघ- वमवगम्य कर्त्तव्या | {{center|<poem>इति श्रीमहाराजाधिराजनिःशङ्कशङ्कर श्रीमद्वल्लालसे नदेवविरचिते- ऽद्भुतसागरे मेघानां गर्भाद्भुतः । {{bold|अथ प्रवर्षणाद्भुतावतः ।}}</poem>}} <small>तत्र वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ज्येष्ठ्यां समतीतायां पूर्वापाढादिसम्प्रवृष्टेन । {{gap}}शुभमशुभं वा वाच्यं परिमाणं वाऽम्भसस्तज्जैः ॥</poem>}} शुभमशुभमिति । सम्प्रष्टेन शुभमर्थादसम्प्रवृष्टेनाशुभम् । शुभमशुभं च शस्यनिपत्त्युचितानुचितवृष्टिरूपो गर्भधाणोक्तवृष्ट्यपवादोऽयम् । परिमाणं चेति । वृष्टौ सत्यांपरिमाणं ज्ञातव्यमिति ।<noinclude></noinclude> 2sjx3tnx2675qp7sdg2g1nwhex64top 342546 342545 2022-08-04T12:10:11Z Priyanka hegde 7796 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=प्रवर्षणाद्भुतावर्त्तः ।|right=३७१}}</noinclude><small>यदार वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ज्येष्ठसितस्वात्याद्यैः श्रावणपूर्वं चतुष्टयं ज्ञेयम् । {{gap}}वृष्टेस्तत्रावृष्टिः समरूपा धारणाः शुभदाः ॥</poem>}} <small>काश्यपश्च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}स्वातौ तु श्रावणं हन्याद्वृष्टेरेवाग्निदेवतम् । {{gap}}भाद्रपदे त्ववृष्टिः स्यान्मैत्रे चाश्वयुजे स्मृताः ॥ {{gap}}ऐन्द्रे तु कार्त्तिके त्वेवं वृष्टे वृष्टिं निहन्ति च । {{gap}}एतेषु यदि नो वृष्टस्तदा सौभिक्षलक्षणम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}दैवविदविहितचित्तो युनिशं यो गर्भलक्षणे भवति । {{gap}}तस्य मुनेरिव वाणी न भवति मिथ्याऽम्बुनिर्देशः ॥</poem>}} अत्रानुक्त विशेषशान्तिषु गर्भाद्भुतेषु सावित्रीमत्रकदशलक्ष- होमादिका शान्तिरभयाख्या वा महाशान्ति रौत्पातिकफलगुरुलाघ- वमवगम्य कर्त्तव्या | {{center|<poem>इति श्रीमहाराजाधिराजनिःशङ्कशङ्कर श्रीमद्वल्लालसे नदेवविरचिते- ऽद्भुतसागरे मेघानां गर्भाद्भुतः । {{bold|अथ प्रवर्षणाद्भुतावतः ।}}</poem>}} <small>तत्र वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ज्येष्ठ्यां समतीतायां पूर्वापाढादिसम्प्रवृष्टेन । {{gap}}शुभमशुभं वा वाच्यं परिमाणं वाऽम्भसस्तज्जैः ॥</poem>}} <small>शुभमशुभमिति । सम्प्रष्टेन शुभमर्थादसम्प्रवृष्टेनाशुभम् । शुभमशुभं च शस्यनिपत्त्युचितानुचितवृष्टिरूपो गर्भधाणोक्तवृष्ट्यपवादोऽयम् । परिमाणं चेति । वृष्टौ सत्यांपरिमाणं ज्ञातव्यमिति ।</small><noinclude></noinclude> 4yfoiiel464jyd01oobdfgwy6bfzyff 342547 342546 2022-08-04T12:10:43Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=प्रवर्षणाद्भुतावर्त्तः ।|right=३७१}}</noinclude><small>यदार वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ज्येष्ठसितस्वात्याद्यैः श्रावणपूर्वं चतुष्टयं ज्ञेयम् । {{gap}}वृष्टेस्तत्रावृष्टिः समरूपा धारणाः शुभदाः ॥</poem>}} <small>काश्यपश्च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}स्वातौ तु श्रावणं हन्याद्वृष्टेरेवाग्निदेवतम् । {{gap}}भाद्रपदे त्ववृष्टिः स्यान्मैत्रे चाश्वयुजे स्मृताः ॥ {{gap}}ऐन्द्रे तु कार्त्तिके त्वेवं वृष्टे वृष्टिं निहन्ति च । {{gap}}एतेषु यदि नो वृष्टस्तदा सौभिक्षलक्षणम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}दैवविदविहितचित्तो युनिशं यो गर्भलक्षणे भवति । {{gap}}तस्य मुनेरिव वाणी न भवति मिथ्याऽम्बुनिर्देशः ॥</poem>}} अत्रानुक्त विशेषशान्तिषु गर्भाद्भुतेषु सावित्रीमत्रकदशलक्ष- होमादिका शान्तिरभयाख्या वा महाशान्ति रौत्पातिकफलगुरुलाघ- वमवगम्य कर्त्तव्या | {{center|<poem>इति श्रीमहाराजाधिराजनिःशङ्कशङ्कर श्रीमद्वल्लालसे नदेवविरचिते- ऽद्भुतसागरे मेघानां गर्भाद्भुतः । {{bold|अथ प्रवर्षणाद्भुतावर्त्तः ।}}</poem>}} <small>तत्र वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ज्येष्ठ्यां समतीतायां पूर्वापाढादिसम्प्रवृष्टेन । {{gap}}शुभमशुभं वा वाच्यं परिमाणं वाऽम्भसस्तज्जैः ॥</poem>}} <small>शुभमशुभमिति । सम्प्रष्टेन शुभमर्थादसम्प्रवृष्टेनाशुभम् । शुभमशुभं च शस्यनिपत्त्युचितानुचितवृष्टिरूपो गर्भधाणोक्तवृष्ट्यपवादोऽयम् । परिमाणं चेति । वृष्टौ सत्यांपरिमाणं ज्ञातव्यमिति ।</small><noinclude></noinclude> 45pj9c65cu0uht851as8e033koayeg9 104 125713 342555 2022-08-04T12:43:02Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ {{bold|<poem>येन धरित्री मुद्रा जनिता वा विन्दवस्तृणाग्रेषु । वृष्टेन तेन वाच्यं परिमाणं वारिणः प्रथमम् ॥</poem>}} <small>पूर्वाषाढादौ नक्षत्रे एवम्भूतायां वृष्टौ वक्ष्यमाणं... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=३७२|center=अद्भुसागरे|}}</noinclude>{{bold|<poem>येन धरित्री मुद्रा जनिता वा विन्दवस्तृणाग्रेषु । वृष्टेन तेन वाच्यं परिमाणं वारिणः प्रथमम् ॥</poem>}} <small>पूर्वाषाढादौ नक्षत्रे एवम्भूतायां वृष्टौ वक्ष्यमाणं प्रसवकालेऽपि पूर्वाषाढादौ नक्षत्रे वृष्टिपरिमाणं वाच्यमित्यर्थः । वृष्टपरिमाणमेवम् ।</small> हस्ताप्यसौम्यचित्रापौष्णधनिष्ठासु षोडश द्रोणाः । शतभिषगैन्द्रस्वातिषु चत्वारः कृत्तिकासु दश ॥ श्रवणे मघानुराधाभरणीमूलेषु दश चतुर्युक्ताः । फाल्गुन्यां पञ्चकृतिः पुनर्वसौ विंशतिर्द्रौणाः ॥ ऐन्द्राग्न्याख्ये वैश्वे च विंशतिः सार्पभे दशत्र्यधिकाः । आहिर्बुध्न्यार्यम्णप्राजापत्येषु पञ्चकृतिः ॥ पञ्चदशाजे पुष्ये च कीर्त्तिता वाजिभे दश हौ च । रौद्रेऽष्टादश कथिता द्रोणा निरुपद्रुते ॥ षटकणिकायां च । *द्वादश शक्रा आशास्तत्त्वानि नृपा धृतिर्नखास्तिथयः । विश्वे मनवोऽसुकराशस्तत्त्वानि नृपा नृपा वेदाः ॥ विंशतिरिन्द्रा वेदाः शक्रा क्षितिपा नखाश्चतुर्दश तु । भूपा वेदास्तिथयस्तत्त्वानि नृपाः क्रमाद्द्रोणाः ॥ अश्विनिपूर्वेष्वेते ज्ञेया निरुपद्रवेषु पूर्णफलाः । पापग्रहाभिभूतेषु वृष्टिरोगातिभयजनकाः ॥ <small>बृहत्संहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>रविसुतकेतुपीडिते भे क्षितितनयत्रिविधाद्भुताहते च ।</poem>}} * अत्र बृहत्संहितायां भट्टोत्पलेनान्यथा समाससंहिताया वचनान्युक्तानि तदर्थ द्रष्टव्यम् अ = पुस्तके ३७६ पु । + असुकरा:- २५ ।<noinclude></noinclude> pczcftzjllkzwnaaf0l84cikux3ytvh 342558 342555 2022-08-04T12:48:15Z Priyanka hegde 7796 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=३७२|center=अद्भुसागरे|}}</noinclude>{{bold|<poem>येन धरित्री मुद्रा जनिता वा विन्दवस्तृणाग्रेषु । वृष्टेन तेन वाच्यं परिमाणं वारिणः प्रथमम् ॥</poem>}} <small>पूर्वाषाढादौ नक्षत्रे एवम्भूतायां वृष्टौ वक्ष्यमाणं प्रसवकालेऽपि पूर्वाषाढादौ नक्षत्रे वृष्टिपरिमाणं वाच्यमित्यर्थः । वृष्टपरिमाणमेवम् ।</small> हस्ताप्यसौम्यचित्रापौष्णधनिष्ठासु षोडश द्रोणाः । शतभिषगैन्द्रस्वातिषु चत्वारः कृत्तिकासु दश ॥ श्रवणे मघानुराधाभरणीमूलेषु दश चतुर्युक्ताः । फाल्गुन्यां पञ्चकृतिः पुनर्वसौ विंशतिर्द्रौणाः ॥ ऐन्द्राग्न्याख्ये वैश्वे च विंशतिः सार्पभे दशत्र्यधिकाः । आहिर्बुध्न्यार्यम्णप्राजापत्येषु पञ्चकृतिः ॥ पञ्चदशाजे पुष्ये च कीर्त्तिता वाजिभे दश हौ च । रौद्रेऽष्टादश कथिता द्रोणा निरुपद्रुतेष्वेते ॥ षटकणिकायां च । {{bold|<poem>*द्वादश शक्रा आशास्तत्त्वानि नृपा धृतिर्नखास्तिथयः । विश्वे मनवोऽसुकराशस्तत्त्वानि नृपा नृपा वेदाः ॥ विंशतिरिन्द्रा वेदाः शक्रा क्षितिपा नखाश्चतुर्दश तु । भूपा वेदास्तिथयस्तत्त्वानि नृपाः क्रमाद्द्रोणाः ॥ अश्विनिपूर्वेष्वेते ज्ञेया निरुपद्रवेषु पूर्णफलाः । पापग्रहाभिभूतेषु वृष्टिरोगातिभयजनकाः ॥</poem>}} <small>बृहत्संहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>रविसुतकेतुपीडिते भे क्षितितनयत्रिविधाद्भुताहते च ।</poem>}} * अत्र बृहत्संहितायां भट्टोत्पलेनान्यथा समाससंहिताया वचनान्युक्तानि तदर्थ द्रष्टव्यम् अ = पुस्तके ३७६ पु । + असुकरा:- २५ ।<noinclude></noinclude> p6mhvhycm3numhqjum3q68a9fs5v6ge 342559 342558 2022-08-04T13:28:59Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=३७२|center=अद्भुसागरे|}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}येन धरित्री मुद्रा जनिता वा विन्दवस्तृणाग्रेषु । {{gap}}वृष्टेन तेन वाच्यं परिमाणं वारिणः प्रथमम् ॥</poem>}} <small>पूर्वाषाढादौ नक्षत्रे एवम्भूतायां वृष्टौ वक्ष्यमाणं प्रसवकालेऽपि पूर्वाषाढादौ नक्षत्रे वृष्टिपरिमाणं वाच्यमित्यर्थः ।</br></small> <small>वृष्टपरिमाणमेवम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}हस्ताप्यसौम्यचित्रापौष्णधनिष्ठासु षोडश द्रोणाः । {{gap}}शतभिषगैन्द्रस्वातिषु चत्वारः कृत्तिकासु दश ॥ {{gap}}श्रवणे मघानुराधाभरणीमूलेषु दश चतुर्युक्ताः । {{gap}}फाल्गुन्यां पञ्चकृतिः पुनर्वसौ विंशतिर्द्रौणाः ॥ {{gap}}ऐन्द्राग्न्याख्ये वैश्वे च विंशतिः सार्पभे दशत्र्यधिकाः । {{gap}}आहिर्बुध्न्यार्यम्णप्राजापत्येषु पञ्चकृतिः ॥ {{gap}}पञ्चदशाजे पुष्ये च कीर्त्तिता वाजिभे दश हौ च । {{gap}}रौद्रेऽष्टादश कथिता द्रोणा निरुपद्रुतेष्वेते ॥</poem>}} <small>षटकणिकायां च । </small>{{bold|<poem>{{gap}}<ref>* अत्र बृहत्संहितायां भट्टोत्पलेनान्यथा समाससंहिताया वचनान्युक्तानि तदर्थं द्रष्टव्यम् अ=पुस्तके ३७६ पु ।</ref>*द्वादश शक्रा आशास्तत्त्वानि नृपा धृतिर्नखास्तिथयः । {{gap}}विश्वे मनवोऽसुकराशस्तत्त्वानि <ref>+ असुकराः- २५ ।</ref>नृपा नृपा वेदाः ॥ {{gap}}विंशतिरिन्द्रा वेदाः शक्रा क्षितिपा नखाश्चतुर्दश तु । {{gap}}भूपा वेदास्तिथयस्तत्त्वानि नृपाः क्रमाद्द्रोणाः ॥ {{gap}}अश्विनिपूर्वेष्वेते ज्ञेया निरुपद्रवेषु पूर्णफलाः । {{gap}}पापग्रहाभिभूतेषु वृष्टिरोगातिभयजनकाः ॥</poem>}} <small>बृहत्संहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रविसुतकेतुपीडिते भे {{gap}}{{gap}}क्षितितनयत्रिविधाद्भुताहते च ।</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> bh3yrn08259l355jcqejzi2x68tv724 104 125714 342560 2022-08-04T13:37:44Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ {{gap}}{{bold|<poem>भवति न हि शुभं न चापि वृष्टिः {{gap}}{{gap}}शुभसहिते निरुपद्रवं शिवं च ॥</poem>}} <small>प्रसवकाले यत्र नक्षत्रे यावन्मात्रे वा देशे वृष्टिर्भवति तदुक्तं वराहसंहितायाम्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=प्रवर्षणाद्भुतावर्त्तः ।|right=३७३}}</noinclude>{{gap}}{{bold|<poem>भवति न हि शुभं न चापि वृष्टिः {{gap}}{{gap}}शुभसहिते निरुपद्रवं शिवं च ॥</poem>}} <small>प्रसवकाले यत्र नक्षत्रे यावन्मात्रे वा देशे वृष्टिर्भवति तदुक्तं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>के चिद्यथाऽभिवृष्टं दशयोजनमण्डलं वदन्त्यन्ये । गर्गवशिष्ठपराशरमतमेतद्वादशान्न परम् ॥</poem>}} <small>के चिद्यथाऽभिवृष्टमिति । प्रवर्षणकाले यत्र देशे वृष्टिः प्रसवकालेऽपि तत्रैव वर्षतीत्याहुः ।</br> </small> <small>तथा च काश्यपः ।</small> {{bold|<poem>यत्र प्रवर्षणे वृष्टौ वासवस्तत्र वर्षति । वर्षाकालं समासाद्य ययुत्पातो न दृश्यते ॥</poem>}} <small>दशयोजनमण्डलं वदन्त्यन्ये इति । प्रवर्षणकाले यत्र देशे वृष्टिस्ततो दशयोजनान्तराले वर्षतीत्यन्ये वदन्ति ।</small> तथा च देवलः । प्रवर्षणे यदा वृष्टो वर्षमाणः शतक्रतुः । वर्षाकालं समासाद्य वर्षते दशयोजनम् ॥ गर्गस्तु । आषाढादिषु वृष्टेषु वर्षाकाले विनिर्दिशेत् । योजनानि दश द्वे च वर्षते पाकशासनः ॥ <small>वराहसंहितायाम् । </small>येषु च भेष्वतिवृष्टिर्भूयस्तेष्वेव वर्षति प्रायः । यदि नाप्यादिषु वृष्टं सर्वेषु तदा त्वनावृष्टिः ॥ <small>षटकणिकायाम् । </small>युग्माजगोमत्स्यगते शशाङ्के रविर्यदा कर्कटकं प्रयाति । जलं शताढे हरिकार्मुकेऽर्धमुक्तं च कन्यामृगयोरशीतिः ॥ कुलोरकुम्भालितुलाभिधाने संवृद्धियुक्ता नवतिः समन्तात् । <small>पुनर्वसुप्रभृतिनक्षत्रयुक्तशुक्लप्रतिपत्सु प्रवर्षणजलपरिमाणमाह पराशरः ।</small><noinclude></noinclude> gm4de6q05fbqwhw9q46j1mcjb2dvgh2 342561 342560 2022-08-04T13:43:36Z Priyanka hegde 7796 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=प्रवर्षणाद्भुतावर्त्तः ।|right=३७३}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}भवति न हि शुभं न चापि वृष्टिः {{gap}}शुभसहिते निरुपद्रवं शिवं च ॥</poem>}} <small>प्रसवकाले यत्र नक्षत्रे यावन्मात्रे वा देशे वृष्टिर्भवति तदुक्तं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}के चिद्यथाऽभिवृष्टं दशयोजनमण्डलं वदन्त्यन्ये । {{gap}}गर्गवशिष्ठपराशरमतमेतद्वादशान्न परम् ॥</poem>}} <small>के चिद्यथाऽभिवृष्टमिति । प्रवर्षणकाले यत्र देशे वृष्टिः प्रसवकालेऽपि तत्रैव वर्षतीत्याहुः ।</br> </small> <small>तथा च काश्यपः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}यत्र प्रवर्षणे वृष्टौ वासवस्तत्र वर्षति । {{gap}}वर्षाकालं समासाद्य ययुत्पातो न दृश्यते ॥</poem>}} <small>दशयोजनमण्डलं वदन्त्यन्ये इति । प्रवर्षणकाले यत्र देशे वृष्टिस्ततो दशयोजनान्तराले वर्षतीत्यन्ये वदन्ति ।</br> </small> <small>तथा च देवलः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}प्रवर्षणे यदा वृष्टो वर्षमाणः शतक्रतुः । {{gap}}वर्षाकालं समासाद्य वर्षते दशयोजनम् ॥</poem>}} <small>गर्गस्तु । </small>{{bold|<poem>{{gap}}आषाढादिषु वृष्टेषु वर्षाकाले विनिर्दिशेत् । {{gap}}योजनानि दश द्वे च वर्षते पाकशासनः ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}येषु च भेष्वतिवृष्टिर्भूयस्तेष्वेव वर्षति प्रायः । {{gap}}यदि नाप्यादिषु वृष्टं सर्वेषु तदा त्वनावृष्टिः ॥</poem>}} <small>षटकणिकायाम् ।</small> युग्माजगोमत्स्यगते शशाङ्के रविर्यदा कर्कटकं प्रयाति । जलं शताढे हरिकार्मुकेऽर्धमुक्तं च कन्यामृगयोरशीतिः ॥ कुलोरकुम्भालितुलाभिधाने संवृद्धियुक्ता नवतिः समन्तात् ।</br> <small>पुनर्वसुप्रभृतिनक्षत्रयुक्तशुक्लप्रतिपत्सु प्रवर्षणजलपरिमाणमाह पराशरः ।</small><noinclude></noinclude> 51kcup829m1cye7kyfd7l15w2l09czl 342562 342561 2022-08-04T13:44:06Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=प्रवर्षणाद्भुतावर्त्तः ।|right=३७३}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}भवति न हि शुभं न चापि वृष्टिः {{gap}}शुभसहिते निरुपद्रवं शिवं च ॥</poem>}} <small>प्रसवकाले यत्र नक्षत्रे यावन्मात्रे वा देशे वृष्टिर्भवति तदुक्तं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}के चिद्यथाऽभिवृष्टं दशयोजनमण्डलं वदन्त्यन्ये । {{gap}}गर्गवशिष्ठपराशरमतमेतद्वादशान्न परम् ॥</poem>}} <small>के चिद्यथाऽभिवृष्टमिति । प्रवर्षणकाले यत्र देशे वृष्टिः प्रसवकालेऽपि तत्रैव वर्षतीत्याहुः ।</br> </small> <small>तथा च काश्यपः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}यत्र प्रवर्षणे वृष्टौ वासवस्तत्र वर्षति । {{gap}}वर्षाकालं समासाद्य ययुत्पातो न दृश्यते ॥</poem>}} <small>दशयोजनमण्डलं वदन्त्यन्ये इति । प्रवर्षणकाले यत्र देशे वृष्टिस्ततो दशयोजनान्तराले वर्षतीत्यन्ये वदन्ति ।</br> </small> <small>तथा च देवलः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}प्रवर्षणे यदा वृष्टो वर्षमाणः शतक्रतुः । {{gap}}वर्षाकालं समासाद्य वर्षते दशयोजनम् ॥</poem>}} <small>गर्गस्तु । </small>{{bold|<poem>{{gap}}आषाढादिषु वृष्टेषु वर्षाकाले विनिर्दिशेत् । {{gap}}योजनानि दश द्वे च वर्षते पाकशासनः ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}येषु च भेष्वतिवृष्टिर्भूयस्तेष्वेव वर्षति प्रायः । {{gap}}यदि नाप्यादिषु वृष्टं सर्वेषु तदा त्वनावृष्टिः ॥</poem>}} <small>षटकणिकायाम् ।</br> </small> युग्माजगोमत्स्यगते शशाङ्के रविर्यदा कर्कटकं प्रयाति । जलं शताढे हरिकार्मुकेऽर्धमुक्तं च कन्यामृगयोरशीतिः ॥ कुलोरकुम्भालितुलाभिधाने संवृद्धियुक्ता नवतिः समन्तात् ।</br> <small>पुनर्वसुप्रभृतिनक्षत्रयुक्तशुक्लप्रतिपत्सु प्रवर्षणजलपरिमाणमाह पराशरः ।</small><noinclude></noinclude> lpg4kzyqesczisy0uplhxo9b3ddo7f0 104 125715 342563 2022-08-04T13:44:44Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ ३७४ अद्भुतसागरे इह खलु शुक्ल प्रतिपरप्रभृतिवर्षं दशाकुलमाचक्षते । तस्यां या वदभिवृष्टे देशे वर्षतोऽपां प्रमाणमन्नशस्यप्रजाक्षेमाक्षेमलक्षणं वार्षि- कमुप... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|left|center|right}}</noinclude>३७४ अद्भुतसागरे इह खलु शुक्ल प्रतिपरप्रभृतिवर्षं दशाकुलमाचक्षते । तस्यां या वदभिवृष्टे देशे वर्षतोऽपां प्रमाणमन्नशस्यप्रजाक्षेमाक्षेमलक्षणं वार्षि- कमुपदेश्यामः । तत्रादित्ये विंशतिद्रोणाभिवर्षा सर्वशस्यक्षेमारोग्या- य। पुष्येऽष्टादश द्रोणान् पश्चादभिवृद्धवर्षाय जघन्यशस्यसम्पदे । आ- श्लेषायां वर्षबीजक्षेमसाधुजनविघाताय त्रयोदशवृष्टये | पित्र्ये श स्योदकविघातकर पर्वतीयनृपतिवृद्धिं चतुर्दशद्रोणाभिवर्षणं च वि न्यात् । भाग्ये चतुःषष्टिमाढकाणां वर्षात्यपि च शस्यरोगवृद्धये । श तमाढकानामार्यम्णेऽभिवृष्टो जनानभिनन्दयति । हस्ते पञ्चदशद्रो- णान् क्षेमशस्य सम्पदं विन्द्यात् । पञ्चषष्टिद्रोणाभिवर्षी वाष्ट्रे सर्वजनवृद्धये । चतुरः खातौ शस्यविघातमक्षेमं चादिशेत् । ऐन्द्रा- ने विंशतिद्रोणाभिवर्षी राज्ञां विरोधकृद्भवति । मैत्रे हिसप्तकद्रो- णाभिवृष्ट नरेन्द्रोद्योगवणिग्बीजक्षीररोगवृष्टिं विन्द्यात् । ऐन्द्रे चतुणाभिवर्षी बीजान्युच्छेदयति । तच्चतुर्गुणो मूले सर्वशस्या- भावी न क्षेमाय । आप्ये म्लेच्छ सर्वशस्यव्याधिप्राबल्यम्। अष्टादश- ग्रहावसाने द्रोणान् षोडश वर्षति । हेमन्ते वा वैश्वदेवे शस्यवृद्धिः क्षेमायाभीजविंशतिपर्यन्तं द्रोणवर्षाय | श्रवणे मुखरोगातीसार- ज्वरशस्यप्राबल्यं वृष्टिद्रोणाश्चात्र षोडशैव । वासवे शीर्षरोगप्राबल्यं च । वारुणे तच्चतुर्भागमपि च शस्त्रं दुर्भिक्षजननं च विन्द्यात् । आजेऽष्टादशद्रोणप्रततवर्षाप्रधान भूपतिविरोधाय। आहिर्बुध्ये चतु- र्दशाहकवर्षा कक्षिरोगशस्यदम्। अश्विन्यां हादशद्रोणान् पश्चाद- भिवृष्ट एकदेशे निम्नेषु शस्यं निष्पादयति । भरण्यां पञ्चदशद्रोणा- भिवर्षा भवत्यग्निचौरक्षुयाधिकरः | आग्नेये अग्निदंष्ट्रिशस्त्रभयाय पोडशद्रोणवर्षाय च । रोहिण्यामाढकशतवर्षा सर्वजगदामोदाय । । ।<noinclude></noinclude> e94lzqssztscsob4xd9g08a4symwvy0 342564 342563 2022-08-04T13:47:21Z Priyanka hegde 7796 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=३७४|center=अद्भुतसागरे}}</noinclude>इह खलु शुक्ल प्रतिपरप्रभृतिवर्षं दशाकुलमाचक्षते । तस्यां या वदभिवृष्टे देशे वर्षतोऽपां प्रमाणमन्नशस्यप्रजाक्षेमाक्षेमलक्षणं वार्षि- कमुपदेश्यामः । तत्रादित्ये विंशतिद्रोणाभिवर्षा सर्वशस्यक्षेमारोग्या- य। पुष्येऽष्टादश द्रोणान् पश्चादभिवृद्धवर्षाय जघन्यशस्यसम्पदे । आ- श्लेषायां वर्षबीजक्षेमसाधुजनविघाताय त्रयोदशवृष्टये | पित्र्ये श स्योदकविघातकर पर्वतीयनृपतिवृद्धिं चतुर्दशद्रोणाभिवर्षणं च वि न्यात् । भाग्ये चतुःषष्टिमाढकाणां वर्षात्यपि च शस्यरोगवृद्धये । श तमाढकानामार्यम्णेऽभिवृष्टो जनानभिनन्दयति । हस्ते पञ्चदशद्रो- णान् क्षेमशस्य सम्पदं विन्द्यात् । पञ्चषष्टिद्रोणाभिवर्षी वाष्ट्रे सर्वजनवृद्धये । चतुरः खातौ शस्यविघातमक्षेमं चादिशेत् । ऐन्द्रा- ने विंशतिद्रोणाभिवर्षी राज्ञां विरोधकृद्भवति । मैत्रे हिसप्तकद्रो- णाभिवृष्ट नरेन्द्रोद्योगवणिग्बीजक्षीररोगवृष्टिं विन्द्यात् । ऐन्द्रे चतुणाभिवर्षी बीजान्युच्छेदयति । तच्चतुर्गुणो मूले सर्वशस्या- भावी न क्षेमाय । आप्ये म्लेच्छ सर्वशस्यव्याधिप्राबल्यम्। अष्टादश- ग्रहावसाने द्रोणान् षोडश वर्षति । हेमन्ते वा वैश्वदेवे शस्यवृद्धिः क्षेमायाभीजविंशतिपर्यन्तं द्रोणवर्षाय | श्रवणे मुखरोगातीसार- ज्वरशस्यप्राबल्यं वृष्टिद्रोणाश्चात्र षोडशैव । वासवे शीर्षरोगप्राबल्यं च । वारुणे तच्चतुर्भागमपि च शस्त्रं दुर्भिक्षजननं च विन्द्यात् । आजेऽष्टादशद्रोणप्रततवर्षाप्रधान भूपतिविरोधाय। आहिर्बुध्ये चतु- र्दशाहकवर्षा कक्षिरोगशस्यदम्। अश्विन्यां हादशद्रोणान् पश्चाद- भिवृष्ट एकदेशे निम्नेषु शस्यं निष्पादयति । भरण्यां पञ्चदशद्रोणा- भिवर्षा भवत्यग्निचौरक्षुयाधिकरः | आग्नेये अग्निदंष्ट्रिशस्त्रभयाय पोडशद्रोणवर्षाय च । रोहिण्यामाढकशतवर्षा सर्वजगदामोदाय ।<noinclude></noinclude> q25q4kzt6po1u4dlbwnbm8y2s11e33p 104 125716 342582 2022-08-05T05:46:39Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । ७३ जण अहिसरन्तीए कण्णआजणविरुद्धं आचरिअं । (सख्यो सत्रासमुर से हस्तं दत्वा परस्परमत्रलेोकयतः) - 1 राजा – (सनिर्भेदं परागृत्य) अहोतुखलु ममापि नाम परपरामुळे वनिताजने प्रवृत्ते मनश्चक्षुषी सखे ! साधयामस्तावत् । विदूषकः -- (क) भो ! एअंदेसणिसमणेण पआवइणो वि ण सक्क परमत्थं जाणिदुं । ण एसा आइदी णिन्दणिज्ज कम्म काडुं पारेइ । ता पुणो वि किञ्चि सुणिअ गच्छा | चरितम् । (क) भो ! एकदेशनिशमनेन प्रजापतेरपि न शवयं परमार्थ ज्ञातुम् । नैष.कृ.ते- निन्दनीय कर्म कर्तुं पारयति । तत् पुनरपि किञ्चित् त्वा गच्छावः । जाता । आत्मच्छन्देन स्वतः कन्यकाया अपरिणोतायाः पुरुषसङ्गमो विरुद्धः, ततोऽप्यभिसरणं, ततोऽपि स्वातन्त्र्येण । अन्यत्रेरणया चेत् तत्प्रेरणपारतन्त्र्यं वक्तुं शक्यं, तथा च न । तं जनं लोकोत्तरम् अनुचितकरणे शङ्कनीयम् । एवम- मिसरन्त्या मया कन्यकानां निषिद्धमाचरितम् । अतोऽहमतिनिन्द्यैव ॥ इति तस्या दुर्बिनयसूचकं वचनमाकर्ण्य भागान्तरे स्थिते सख्यौ अस्म- त्प्रमाद्नेयमीदृशी जातेति त्रासेन क्षुब्वश्वाससंरोधनार्थमुरसि हस्तं न्यस्येतिकर्त्त- व्यता मौढ्यं परस्परं दृष्टिपातेन बोधितवत्यौ ॥ नायकस्त्वनुचितश्रवणेन स्वयं सत्पथप्रवृत्तत्वात् झटिति निर्वेदेन विमुखो भूत्वात्मानमनुशास्ति- अहोतुखलिखति । आश्चर्यम् इदानीमेवं जातं ममापि नाम परदुर्विनयनिवारणबद्धदीक्षस्य कुत्सितमिदं कर्म । परपरामृष्टे परभुक्ते वनि- ताजने वनितात्वमेव केवलं सिद्धमित्यनि दोषः । मनश्चक्षुषी इति । मनःप्रवृत्तेः अतीवायोग्यत्वं, मनःपूर्वत्वं न चेच्चक्षुषस्तथा नेति मनसः प्रथमनिर्देशः । इति स्वचित्तप्रवृत्तिं निरस्य प्रायश्चित्तं प्रतिपादयति - सखे ! साधयामस्तावत् एतद्दर्श - नवचन श्रवणपरिहाराय दूरमपसरामः ॥ - एतच्छ्रुत्वा नर्मसचिव एत्रमान्तरालिकं विरागं निरुणद्धि - एक देश इत्यादि । एकदेशनिशमनेन व कुर्व्यवहारेऽभिप्रायं ज्ञातुं सर्वज्ञस्य ब्रह्म गोऽपि न १. 'क' इति घ. पाठ:. २. 'णीअं क' इति क ख ग. पाट:.<noinclude></noinclude> 6jjmnr3uagli4ijyzfv85g1kq3l7qum 342583 342582 2022-08-05T05:54:30Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । ७३ जण अहिसरन्तीए कण्णआजणविरुद्धं आचरिअं । (सख्यो सत्रासमुरसि हस्तं दत्वा परस्परमत्रलोकयतः) - 1 राजा – (सनिर्वेदं परावृत्य) अहोतुखलु ममापि नाम परपरामुष्टे वनिताजने प्रवृत्ते मनश्चक्षुषी सखे ! साधयामस्तावत् । विदूषकः -- (क) भो ! एअदेसणिसमणेण पआवइणो वि ण सक्कं परमत्थं जाणिदुं । ण एसा आइदी णिन्दणिज्जं कम्म कादुं पारेइ । ता पुणो वि किञ्चि सुणिअ गच्छह्य | चरितम् । (क) भो ! एकदेशनिशमनेन प्रजापतेरपि न शक्यं परमार्थं ज्ञातुम् । नैषकृति- निन्दनीयं कर्म कर्तुं पारयति । तत् पुनरपि किञ्चित् श्रुत्वा गच्छावः । जाता । आत्मच्छन्देन स्वतः कन्यकाया अपरिणीतायाः पुरुषसङ्गमो विरुद्धः, ततोऽप्यभिसरणं, ततोऽपि स्वातन्त्र्येण । अन्यत्रेरणया चेत् तत्प्रेरणपारतन्त्र्यं वक्तुं शक्यं, तथा च न । तं जनं लोकोत्तरम् अनुचितकरणे शङ्कनीयम् । एवम- भिसरन्त्या मया कन्यकानां निषिद्धमाचरितम् । अतोऽहमतिनिन्द्यैव ॥ इति तस्या दुर्विनयसूचकं वचनमाकर्ण्य भागान्तरे स्थिते सख्यौ अस्म- त्प्रमादेनेयमीदृशी जातेति त्रासेन क्षुब्धश्वाससंरोधनार्थमुरसि हस्तं न्यस्येतिकर्त्त- व्यता मौढ्यं परस्परं दृष्टिपातेन बोधितवत्यौ ॥ नायकस्त्वनुचितश्रवणेन स्वयं सत्पथप्रवृत्तत्वात् झटिति निर्वेदेन विमुखो भूत्वात्मानमनुशास्ति- अहोतुखल्विति । आश्चर्यम् इदानीमेवं जातं ममापि नाम परदुर्विनयनिवारणबद्धदीक्षस्य कुत्सितमिदं कर्म । परपरामृष्टे परभुक्ते वनि- ताजने वनितात्वमेव केवलं सिद्धमित्यपि दोषः । मनश्चक्षुषी इति । मनःप्रवृत्तेः अतीवायोग्यत्वं, मनःपूर्वत्वं न चेच्चक्षुषस्तथा नेति मनसः प्रथमनिर्देशः । इति स्वचित्तप्रवृत्तिं निरस्य प्रायश्चित्तं प्रतिपादयति - सखे ! साधयामस्तावत् एतद्दर्श - नवचन श्रवणपरिहाराय दूरमपसरामः ॥ - एतच्छ्रुत्वा नर्मसचिव एत्रमान्तरालिकं विरागं निरुणद्धि - एक देश इत्यादि । एकदेशनिशमनेन व कुर्व्यवहारेऽभिप्रायं ज्ञातुं सर्वज्ञस्य ब्रह्मणोऽपि न १. 'क' इति घ. पाठ:. २. 'णीअं क' इति क ख ग. पाट:.<noinclude></noinclude> 1cwvz7xq452fv6kzir6wcui096ayg48 104 125717 342584 2022-08-05T05:58:18Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>७४ तपतीसंवरणे S नायिका - (निश्वस्य प्रत्याकलय्य) (क) कीस मए सङ्कप्पसङ्गमादो अत्ता अत्थाणे उवाळडो । सख्यौ - (सहर्ष) (ख) ऊससिअह्म । -- विदूषकः - (ग) भो वअस्स ! किं सुदं तुए । राजां-- (प्रतिनिवृत्य) न खल्वेतावता भवतः समाश्वासः । पश्य -- (क) कस्मान्मया सङ्कल्पसङ्गमादात्मा अस्थान उपलब्धः । (ख) उच्छ्रसिते स्वः । (ग) भो वयस्य ! किं श्रुतं त्वया । शक्यं, किं पुनरत्माकम् । अत्या व्यवहारो न च परिपूर्णः । नच कस्यापि मुखप्रे- क्षणेन वक्ति, स्वहृदये सञ्चिन्तितमर्थं किञ्चित् किञ्चिद् व्याहरत्येव । अतः सम्भ्र- मेण तालमै ज्ञातुं न शक्यम् । अन्यच्च । अत्या इयमाकृतिः उत्तमस्त्रीलक्षणपरि- पूर्णा निन्दनीयं निषिद्धाचरणरूपं कर्म कर्तुं न योग्या भवति “यत्राकृतिस्तत्र गुणा वसन्ती”त्याप्तवचनेनास्यामाकृतौ गुणानामेव सामग्यूं, दोषस्य लेशतोऽपि संसर्गो न घटते । तत् पुनरपि किञ्चिच्छ्रुत्वेति । उक्तमर्थम् अन्यथा योजयति वा सम- र्थयति बेति वीक्ष्य गच्छावः | प्रवृत्तौ निवृत्तौ च भवतोऽतीव त्वरा । तद् गमनमेव -घटते । मदपेक्षया द्वित्राणि पदानि श्रुत्वा गच्छावः ॥ एवं श्रोतृवैषम्यस्य झटिति निवृत्त्यर्थमुन्मादविवशायास्तस्याः सद्यस्तत्त्वनि- रूपणेन वचनं - कीस मए इत्यादि । कस्मान्मया आत्मा अस्थाने अनवसरे अ- धिक्षेपायोग्ये कर्मणि अधिक्षिप्तः । सङ्कल्पसङ्गमात् सङ्कल्पसङ्गमे भ्रमेणान्यथा व्यवहृतं भ्रमहेतुत्वात् सङ्कल्पसङ्गमस्य हेतुत्वम् ॥ एवं परमार्थबोधेन भयनिवृत्त्या सख्योराश्वासः ॥ भो इत्यादि । श्रुतं त्वयेति अनयोक्तमिति शेषः ।। इदानीं मम त्वदाज्ञानिरोधस्य साफल्यं जातमिति कृतार्थतागर्ने तद्वचन- माकर्ण्य पुनरपि प्रतिनिवृत्त्य शङ्कान्तरमन्तर्निधाय तदुल्लासं शमयति-न खल्वि- त्यादि । अविषये मम मनः प्रवृत्तमिति वैषम्यमपगतामिति खलु तवाश्वासः । किमेतावता । अनेनेयमदुष्टेति सिद्धम् । इदमप्यपेक्षितम् । एतेनैव नाश्वासः । भवत इति मम वैषम्यमविज्ञाय किं श्रुतमिलते भवदाश्वासः सूचितः । न ममापि तन्न सन्तोष्टव्यम् । पश्य निरूपय निरूपणीयं वैषम्यं त्वां बोधयामि । १. 'ख्यौ ऊ' इति ख-घ. पाठः. २... 'जान' इति घ. पाठः,<noinclude></noinclude> gi3j4zfwfdn0foqhr0ptwgwoxd3287g 342585 342584 2022-08-05T06:02:23Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>७४ तपतीसंवरणे S नायिका - (निश्वस्य प्रत्याकलय्य) (क) कीस मए सङ्कप्पसङ्गमादो अत्ता अत्थाणे उवाळद्धो । सख्यौ - (सहर्षं) (ख) ऊससिअह्म । -- विदूषकः - (ग) भो वअस्स ! किं सुदं तुए । राजां-- (प्रतिनिवृत्य) न खल्वेतावता भवतः समाश्वासः । पश्य -- (क) कस्मान्मया सङ्कल्पसङ्गमादात्मा अस्थान उपलब्धः । (ख) उच्छ्रसिते स्वः । (ग) भो वयस्य ! किं श्रुतं त्वया । शक्यं, किं पुनरत्माकम् । अत्या व्यवहारो न च परिपूर्णः । नच कस्यापि मुखप्रे- क्षणेन वक्ति, स्वहृदये सञ्चिन्तितमर्थं किञ्चित् किञ्चिद् व्याहरत्येव । अतः सम्भ्र- मेण तात्पर्यं ज्ञातुं न शक्यम् । अन्यच्च । अत्या इयमाकृतिः उत्तमस्त्रीलक्षणपरि- पूर्णा निन्दनीयं निषिद्धाचरणरूपं कर्म कर्तुं न योग्या भवति “यत्राकृतिस्तत्र गुणा वसन्ती”त्याप्तवचनेनास्यामाकृतौ गुणानामेव सामग्यूं, दोषस्य लेशतोऽपि संसर्गो न घटते । तत् पुनरपि किञ्चिच्छ्रुत्वेति । उक्तमर्थम् अन्यथा योजयति वा सम- र्थयति वेति वीक्ष्य गच्छावः | प्रवृत्तौ निवृत्तौ च भवतोऽतीव त्वरा । तद् गमनमेव -घटते । मदपेक्षया द्वित्राणि पदानि श्रुत्वा गच्छावः ॥ एवं श्रोतृवैषम्यस्य झटिति निवृत्त्यर्थमुन्मादविवशायास्तस्याः सद्यस्तत्त्वनि- रूपणेन वचनं - कीस मए इत्यादि । कस्मान्मया आत्मा अस्थाने अनवसरे अ- धिक्षेपायोग्ये कर्मणि अधिक्षिप्तः । सङ्कल्पसङ्गमात् सङ्कल्पसङ्गमे भ्रमेणान्यथा व्यवहृतं भ्रमहेतुत्वात् सङ्कल्पसङ्गमस्य हेतुत्वम् ॥ एवं परमार्थबोधेन भयनिवृत्त्या सख्योराश्वासः ॥ भो इत्यादि । श्रुतं त्वयेति अनयोक्तमिति शेषः ।। इदानीं मम त्वदाज्ञानिरोधस्य साफल्यं जातमिति कृतार्थतागर्भं तद्वचन- माकर्ण्य पुनरपि प्रतिनिवृत्त्य शङ्कान्तरमन्तर्निधाय तदुल्लासं शमयति-न खल्वि- त्यादि । अविषये मम मनः प्रवृत्तमिति वैषम्यमपगतामिति खलु तवाश्वासः । किमेतावता । अनेनेयमदुष्टेति सिद्धम् । इदमप्यपेक्षितम् । एतेनैव नाश्वासः । भवत इति मम वैषम्यमविज्ञाय किं श्रुतमित्युक्ते भवदाश्वासः सूचितः । न ममापि तन्न सन्तोष्टव्यम् । पश्य निरूपय निरूपणीयं वैषम्यं त्वां बोधयामि । १. 'ख्यौ ऊ' इति ख-घ. पाठः. २... 'जान' इति घ. पाठः,<noinclude></noinclude> 99el97sl7jc0bgyz4yybdgqsm6gz7ft 104 125718 342586 2022-08-05T06:05:19Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । आरूढप्रणयेन यूनि मनसा क्लान्तां कचित् कामिनी- मेनां मत्पुरतो निधाय किरतः पौप्पानमून् मार्गणान् । पुष्पेषोर्यदि नाम शक्तिकलया मोहान्धकारस्पृशा सम्भिद्येत सखे! ममापि हृदयं धैर्याय बडोऽञ्जलिः ॥ ९ ॥ नायिका - (क) सहि ! मेणए ! | ७१ (क) सखि ! मेनके! क्वचित् कस्मिंश्चित् कपि लोकं वा देशं वालङ्कर्षति । यूनि सफलयौवने अभ्येषां त द्भावरुचिजनके । आरूढप्रणयेन परिपूर्ण प्रेमप्रकर्ष रूपप्रणयेन मनसा हेतुना । मन- स्तापस्य शरीरतापकरत्वात् क्लान्ताम् अवसन्नतनुलताम् । तादृशेन मनसोपल- क्षितां वा । अत एव क्लान्ताम् आसितुमप्यसमर्थाम् । कामिनीं भोगलालसां, न तु नीरसाम् । अत एवात्रारूढप्रणयत्वम् । एनां मदुक्ति विना क्यापि दृश्यवैवश्यम् । मत्पुरतो निधाय त्वमिदं पश्येतिवत् मत्साक्षिकमवस्थाप्य । किरतः वर्षतः । पौप्पान् सदा प्रयोगवशीकृतान् । मार्गणान् मर्मा. वेषिणः । अमून् एतत्परिभ्रमेण परिस्फुटम- नुमेयपातान् । पुप्पेषोः मृदुसाधनेन विश्वविजया मदेनेतिकर्त्तव्यतामूढःय । शक्तिक- लया शक्तिलेशेन, न तु सामग्यूमपेक्षितम् । यतो मोहा·धकारस्पृशा मोहो वैचित्त्यं स एवान्धकारः वस्तुनिरोधकत्वात् तत् स्पृशतीति तत् वरूपिण्यंत्यर्थः । अथवा मो हान्धकारं स्पृशति परिगृह्णाति विषमिव वेध्ये हृदये निक्षेप्तुं तादृश्या । अत एव कलामात्रस्य भेदसामर्थ्यम् । ममापि तटस्थस्य एतत्प्रतियोगित्वेनानङ्गीकृतस्यापि । अङ्गीकृतस्य यूनो युक्तमेव । हृदयं मृदुतया स्वयमेव निवारयितुमसमर्थ सम्भि- द्येत । यदि नामेति पाक्षिकसम्भावनायां, तथा सम्भवेच्चेदित्यर्थः । अस्य निरर्गल- त्वेन अस्या रूपचातुर्येण मम हृदयस्य मृदुत्वेन चैवं सम्भवेद्यदि | सखे ! इदं रहस्यं कथं त्वां न बोधयामि । अस्मिन् सङ्कटे प्रागेव रक्षितारमाश्रयामि । धैर्याय बद्धोऽ- ञ्जलिः "न स्वधैर्याहते कश्चिदभ्युद्धरति सङ्कटादि" त्याप्तवचनानुसारेण धैयमेव पूर्वबन्धुं हृदयरक्षायै प्रार्थयामि, तदर्थमञ्जलिबन्धः | अन्यासक्तां प्रति मम मनः- प्रवृत्तिश्चेत् तन्निरोधाय धैर्यमवलम्ब्य तिष्ठामि । एवं वैषम्ये एवं स्थितावेवाश्वासो युक्तः, न केवलमेतद्विशुद्ध्येति शङ्कागर्भ वचनम् ॥ ९॥ अथ मदनोन्मादतरलिताया नायिकायाश्चित्तवैवश्यानुसारी निरर्गलः प्रलापः प्रतिपाद्यते – सखीत्यादि । भ्रमेण बुद्ध्युपारोहे सहसा समाह्वानं करोति, तां दृष्ट्वेदं वक्तव्यमिति बुद्ध्या न ॥ -<noinclude></noinclude> ety5n5a71sx2z3azew86kr700ocakon 342587 342586 2022-08-05T07:19:18Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । आरूढप्रणयेन यूनि मनसा क्लान्तां क्वचित् कामिनी- मेनां मत्पुरतो निधाय किरतः पौष्पानमून् मार्गणान् । पुष्पेषोर्यदि नाम शक्तिकलया मोहान्धकारस्पृशा सम्भिद्येत सखे! ममापि हृदयं धैर्याय बद्धोऽञ्जलिः ॥ ९ ॥ नायिका - (क) सहि ! मेणए ! | ७१ (क) सखि ! मेनके! क्वचित् कस्मिंश्चित् कमपि लोकं वा देशं वालङ्कुर्वति । यूनि सफलयौवने अभ्येषां त द्भावरुचिजनके । आरूढप्रणयेन परिपूर्ण प्रेमप्रकर्ष रूपप्रणयेन मनसा हेतुना । मन- स्तापस्य शरीरतापकरत्वात् क्लान्ताम् अवसन्नतनुलताम् । तादृशेन मनसोपल- क्षितां वा । अत एव क्लान्ताम् आसितुमप्यसमर्थाम् । कामिनीं भोगलालसां, न तु नीरसाम् । अत एवात्रारूढप्रणयत्वम् । एनां मदुक्तिं विना त्वयापि दृश्यवैवश्यम् । मत्पुरतो निधाय त्वमिदं पश्येतिवत् मत्साक्षिकमवस्थाप्य । किरतः वर्षतः । पौष्पान् सदा प्रयोगवशीकृतान् । मार्गणान् मर्मा. वेषिणः । अमून् एतत्परिभ्रमेण परिस्फुटम- नुमेयपातान् । पुष्पेषोः मृदुसाधनेन विश्वविजया मदेनेतिकर्त्तव्यतामूढःय । शक्तिक- लया शक्तिलेशेन, न तु सामग्यूमपेक्षितम् । यतो मोहान्धकारस्पृशा मोहो वैचित्त्यं स एवान्धकारः वस्तुनिरोधकत्वात् तत् स्पृशतीति तत् वरूपिण्यंत्यर्थः । अथवा मो हान्धकारं स्पृशति परिगृह्णाति विषमिव वेध्ये हृदये निक्षेप्तुं तादृश्या । अत एव कलामात्रस्य भेदसामर्थ्यम् । ममापि तटस्थस्य एतत्प्रतियोगित्वेनानङ्गीकृतस्यापि । अङ्गीकृतस्य यूनो युक्तमेव । हृदयं मृदुतया स्वयमेव निवारयितुमसमर्थंसम्भि- द्येत । यदि नामेति पाक्षिकसम्भावनायां, तथा सम्भवेच्चेदित्यर्थः । अस्य निरर्गल- त्वेन अस्या रूपचातुर्येण मम हृदयस्य मृदुत्वेन चैवं सम्भवेद्यदि | सखे ! इदं रहस्यं कथं त्वां न बोधयामि । अस्मिन् सङ्कटे प्रागेव रक्षितारमाश्रयामि । धैर्याय बद्धोऽ- ञ्जलिः "न स्वधैर्यादृते कश्चिदभ्युद्धरति सङ्कटादि" त्याप्तवचनानुसारेण धैयमेव पूर्वबन्धुं हृदयरक्षायै प्रार्थयामि, तदर्थमञ्जलिबन्धः | अन्यासक्तां प्रति मम मनः- प्रवृत्तिश्चेत् तन्निरोधाय धैर्यमवलम्ब्य तिष्ठामि । एवं वैषम्ये एवं स्थितावेवाश्वासो युक्तः, न केवलमेतद्विशुद्ध्येति शङ्कागर्भ वचनम् ॥ ९॥ अथ मदनोन्मादतरलिताया नायिकायाश्चित्तवैवश्यानुसारी निरर्गलः प्रलापः प्रतिपाद्यते – सखीत्यादि । भ्रमेण बुद्ध्युपारोहे सहसा समाह्वानं करोति, तां दृष्ट्वेदं वक्तव्यमिति बुद्ध्या न ॥ -<noinclude></noinclude> jj5gfaxw6f1e3v1tzdl1idy6x0503f5 104 125719 342588 2022-08-05T07:19:43Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>तपतीसंवरणे - मेनका – (क) किं आळक्खिदह्नि इमाए । नायिका —— (ख) कहिँ मेणआ । Jo मेनका - (ग) सहि ! सङ्कप्पो खु तवस्सिणीए मं सदावे । - रम्भा - (घ) (सेम्) ईदिसे वि मअणसंभमे इमाए अहं ण सुम- रिआ । मेनका -- (ङ) सहि ! मा कुप्प | असण्णिहिदा तुवं एदरिंस उद- न्ते । अहं किंपि अब्भन्तरा, तदो एव्वं आळविअं । (क) किमालक्षितास्म्यनया । (ख) व मेनका । (ग) सखि! सङ्कल्पः खलु तपस्विन्या मां शब्दापयति । (च) ईदृशेऽपि मदनसम्भ्रमेऽनयाहं न स्मृता । (ङ) साख! मा कुप्य, असन्निहिता त्वमेतस्मिन् उदन्ते, अहं किमप्यभ्यन्तरा, तत एवमाल पितम् । आलक्षितास्म्यनयेति । शङ्कत आह्वाने ॥ क्व मेनकेति । पूर्वोक्तं भ्रमरूपमिति स्वयमेव साधयति ॥ सङ्कल्प इति । पूर्वे तिरोधानभङ्गशङ्कया आलक्षितास्मीत्युक्तिः । क्व मेन- केति व वनं श्रुत्वात्याः सङ्कल्प एव मामाहापयति । तपत्विन्या ऋजुबुद्ध्याः तस्यां वात्सल्येनोक्तिः । सङ्कल एवाह्वानस्य निमित्तम् ॥ इति श्रुत्वा सखीत्वे तुल्येऽपि मम बुद्ध्युपारोहो न जातः, अन्यथा ममा- प्याह्वानं कुर्यादितीर्ष्यया रम्भाया उक्तिः ईदृशेऽपीति । अतिपीडया सखीजन- सापेक्षत्वेऽपि अहं न स्मृता, (स्मृता) चेदाह्वानमपि भवेत् । तवैवाह्वानेन स्मरणं कल्प्यते । स्वस्थदशायां न स्मृतेति मम न खेदः । व्यसने स्मर्त्तु युक्तं, तन्न कृतमिति ॥ तत्य अनिष्टं मेनका परिहरति । एतस्मिन्नुदन्ते आरम्भात् प्रभृति त्वम- सन्निहिता | अहं किञ्चिदभ्यन्तरा | मय्यप्यतीव विसम्भं न करोति । कदाचि- न्मामप्यनुसरति । तत एवमुक्तं न त्वनास्थया । तत् सखीं प्रति कोपं मा कुरु इत्यनुसरणप्रकारः ॥<noinclude></noinclude> ga26ca263j72jru8hmuwz2hoig82jrk 342589 342588 2022-08-05T07:24:34Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>तपतीसंवरणे - मेनका – (क) किं आळक्खिदह्नि इमाए । नायिका —— (ख) कहिँ मेणआ । Jo मेनका - (ग) सहि ! सङ्कप्पो खु तवस्सिणीए मं सदावेइ । - रम्भा - (घ) (सेर्ष्यम्) ईदिसे वि मअणसंभमे इमाए अहं ण सुम- रिआ । मेनका -- (ङ) सहि ! मा कुप्प | असण्णिहिदा तुवं एदस्सिं उद- न्ते । अहं किंपि अब्भन्तरा, तदो एव्वं आळविअं । (क) किमालक्षितारम्यनया । (ख) क्व मेनका । (ग) सखि! सङ्कल्पः खलु तपस्विन्या मां शब्दापयति । (च) ईदृशेऽपि मदनसम्भ्रमेऽनयाहं न स्मृता । (ङ) सखि! मा कुप्य, असन्निहिता त्वमेतस्मिन् उदन्ते, अहं किमप्यभ्यन्तरा, तत एवमालपितम् । आलक्षितास्म्यनयेति । शङ्कत आह्वाने ॥ क्व मेनकेति । पूर्वोक्तं भ्रमरूपमिति स्वयमेव साधयति ॥ सङ्कल्प इति । पूर्वे तिरोधानभङ्गशङ्कया आलक्षितास्मीत्युक्तिः । क्व मेन- केति व वनं श्रुत्वात्याः सङ्कल्प एव मामाह्वापयति । तपस्विन्या ऋजुबुद्ध्याः तस्यां वात्सल्येनोक्तिः । सङ्कल्प एवाह्वानस्य निमित्तम् ॥ इति श्रुत्वा सखीत्वे तुल्येऽपि मम बुद्ध्युपारोहो न जातः, अन्यथा ममा- प्याह्वानं कुर्यादितीर्ष्यया रम्भाया उक्तिः ईदृशेऽपीति । अतिपीडया सखीजन- सापेक्षत्वेऽपि अहं न स्मृता, (स्मृता) चेदाह्वानमपि भवेत् । तवैवाह्वानेन स्मरणं कल्प्यते । स्वस्थदशायां न स्मृतेति मम न खेदः । व्यसने स्मर्त्तु युक्तं, तन्न कृतमिति ॥ तस्या अनिष्टं मेनका परिहरति । एतस्मिन्नुदन्ते आरम्भात् प्रभृति त्वम- सन्निहिता | अहं किञ्चिदभ्यन्तरा | मय्यप्यतीव विस्रम्भं न करोति । कदाचि- न्मामप्यनुसरति । तत एवमुक्तं न त्वनास्थया । तत् सखीं प्रति कोपं मा कुरु इत्यनुसरणप्रकारः ॥<noinclude></noinclude> g75wxg3d9lqk2dwsfhfyetgq296prcy 104 125720 342590 2022-08-05T07:30:55Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । नायिका--(क) हिअअं! । कहिं वा हिअअं| (स्मृत्वा) आ तेण च्चिअ सुउमारेण मुसिअं । भअवं कुसुमाउह! तुवं किंपि पहरिढुं आअदो सि । तुह सराणं ळक्खभूदं मम हिअअं सअळ- भुवणेक्कणाहस्स हत्थे पडिअं । जइ समत्यो सि तहिं एव्व गदुअ परक्कमेहि । राजा-[[सदस्यः:Shardashah|Shardashah]] ([[सदस्यसम्भाषणम्:Shardashah|सम्भाषणम्]]) (सस्पृहं) यन्निमित्तोऽयमस्याश्चित्तविकारः स चेदत्र सन्नि- हितः, स्याज्जन्मिनां प्राग्रेसरः । कुतः -- (क) हृदय! | कुत्र वा हृदयम् | आतेनैव सुकुमारेण मुक्तिम् | भगवन् कुसुमा- युध ! त्वं किमपि प्रहर्तुमागतोऽसि । तत्र शराणां लक्ष्यभूतं मम हृदयं सकल- भुवनैकनाथस्य हस्ते पतितम् । यदि समर्थोऽसि तत्रैव गत्वा पराक्रमस्व । अथोत्तरोत्तरमसङ्गतप्रलानेन नाविकाया उन्मादपरकाष्ठा प्रकाश्यते- हिअअ इत्यादि । आ इति । क्व वा हृदयमिति निरूपणे विषयबोधेन तत्स्मृत्या आ इति स्मृतम् । तेनैव सुकुमारेण मुषितम् । तेनेति पूर्वमनुभूतेन । सुकुमारेणेति गुणा·तरोपलक्षणं, स्पर्शसुखानुसन्धानेन सुकुमारणेत्युक्तम् । एतद् हृदयमोषणे निमि- त्तम् । भगवन् ! कुनुमा युधेति । भगवन् बहुमानयोग्योऽसि । यतः कुसुमायुध ! कुसुमायुधैरेव विश्वजेता । किं प्रहर्तुमागतोऽसि मामिति शेषः । धनुःशरादिपरि- करपरिग्रहेण भवतः सन्नाहो ज्ञायते । तत्रासमीक्ष्यकारितया वीरत्वशैथिल्यं मा कृथा इति भवत्पक्षपातेन बोध्यसे । अन्यथा यथेष्टं करोतु किमेतेनास्माकमिति स्थातुं शक्यम् । मम हृदयं लक्षीकृत्य प्रहर्तुं तवाध्यवसाय: । तदत्र न सन्निहि- तम् । तर्हि तदन्विप्य ताडयामीति चेत् तदपि दुष्करम् । सकलभुवनैकनाथस्य हस्ते, न तु यस्य कस्यचिन्माण्डलिकस्य हस्ते । पतितं स्वहस्तगतवदतिविधेयम् । पतितमित्यनेन कदाचिदपि ततो न निवृत्तिः । अतो विरम । सर्वथा प्रारब्धं प्रति मम सामर्थ्यमिति चेत् तत्रैव गत्वा पराक्रमस्व | पराक्रमस्वेति साध्यसिद्धिर्भवे- दिति न निश्चयः । मम हृदयाहारिणि निजशक्तिप्रकटनेनानुकूल्यं सम्पादयसि चेत्, तव सामर्थ्य विश्वसिमीत्यभिप्रायः एवं तस्याः प्रणयचापलनिरर्गलम् उन्मादसंवलितं प्रलापमाकर्ण्यात्मानं तद्विषयत्वेनाजानन् तत्प्रणयानमित्तं पुरुषं प्रशंसति- यन्निमित्त इत्यादि । अस्याः १. 'अ । (स्मृत्वा) कहिं वा हिअअं। आ' इति घ. पाठः २. 'स्याद् भवेज्ज' इति ग.पाठः. -<noinclude></noinclude> qm0jymabcyj0x1kpew95kxtkx90z4on 342591 342590 2022-08-05T07:57:11Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । नायिका--(क) हिअअं! । कहिं वा हिअअं| (स्मृत्वा) आ तेण च्चिअ सुउमारेण मुसिअं । भअवं कुसुमाउह! तुवं किंपि पहरिदुं आअदो सि । तुह सराणं ळक्खभूदं मम हिअअं सअळ- भुवणेक्कणाहस्स हत्थे पडिअं । जइ समत्थो सि तहिं एव्व गदुअ परक्कमेहि । राजा-[(सस्पृहं) यन्निमित्तोऽयमस्याश्चित्तविकारः स चेदत्र सन्नि- हितः, स्याज्जन्मिनां प्राग्रेसरः । कुतः -- (क) हृदय! | कुत्र वा हृदयम् | आतेनैव सुकुमारेण मुक्तिम् | भगवन् कुसुमा- युध ! त्वं किमपि प्रहर्तुमागतोऽसि । तत्र शराणां लक्ष्यभूतं मम हृदयं सकल- भुवनैकनाथस्य हस्ते पतितम् । यदि समर्थोऽसि तत्रैव गत्वा पराक्रमस्व । अथोत्तरोत्तरमसङ्गतप्रलानेन नाविकाया उन्मादपरकाष्ठा प्रकाश्यते- हिअअ इत्यादि । आ इति । क्व वा हृदयमिति निरूपणे विषयबोधेन तत्स्मृत्या आ इति स्मृतम् । तेनैव सुकुमारेण मुषितम् । तेनेति पूर्वमनुभूतेन । सुकुमारेणेति गुणान्तरोपलक्षणं, स्पर्शसुखानुसन्धानेन सुकुमारणेत्युक्तम् । एतद् हृदयमोषणे निमि- त्तम् । भगवन् ! कुसुमायुधेति । भगवन् बहुमानयोग्योऽसि । यतः कुसुमायुध ! कुसुमायुधैरेव विश्वजेता । किं प्रहर्तुमागतोऽसि मामिति शेषः । धनुःशरादिपरि- करपरिग्रहेण भवतः सन्नाहो ज्ञायते । तत्रासमीक्ष्यकारितया वीरत्वशैथिल्यं मा कृथा इति भवत्पक्षपातेन बोध्यसे । अन्यथा यथेष्टं करोतु किमेतेनास्माकमिति स्थातुं शक्यम् । मम हृदयं लक्षीकृत्य प्रहर्तुं तवाध्यवसाय: । तदत्र न सन्निहि- तम् । तर्हि तदन्विष्य ताडयामीति चेत् तदपि दुष्करम् । सकलभुवनैकनाथस्य हस्ते, न तु यस्य कस्यचिन्माण्डलिकस्य हस्ते । पतितं स्वहस्तगतवदतिविधेयम् । पतितमित्यनेन कदाचिदपि ततो न निवृत्तिः । अतो विरम । सर्वथा प्रारब्धं प्रति मम सामर्थ्यमिति चेत् तत्रैव गत्वा पराक्रमस्व | पराक्रमस्वेति साध्यसिद्धिर्भवे- दिति न निश्चयः । मम हृदयाहारिणि निजशक्तिप्रकटनेनानुकूल्यं सम्पादयसि चेत्, तव सामर्थ्यं विश्वसिमीत्यभिप्रायः एवं तस्याः प्रणयचापलनिरर्गलम् उन्मादसंवलितं प्रलापमाकर्ण्यात्मानं तद्विषयत्वेनाजानन् तत्प्रणयानमित्तं पुरुषं प्रशंसति- यन्निमित्त इत्यादि । अस्याः १. 'अ । (स्मृत्वा) कहिं वा हिअअं। आ' इति घ. पाठः २. 'स्याद् भवेज्ज' इति ग.पाठः. -<noinclude></noinclude> ht5pn1wjdtnm1i1nyliu6s2xmket54a 104 125721 342592 2022-08-05T08:16:19Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>७८ तपतीसंवरणे आयासितानामशरीरबाणै- नितम्बिनीनां परिदेवितानि । आत्मार्थमाकर्णयतां हि यूनां समागमो नाम सुखान्तरायः ॥ १० ॥ विदूषकः -- (क) भो! अळं दुव्विकप्पेहिं' । तुवं एव्व भुवणेकणा- हसदेण पेडिच्छिदो त्ति तक्केमि । (क) भो अलं दुर्विकल्पैः । त्वमेत्र भुवनैकनाथशब्देन प्रतीष्ठ इति तर्कयामि । वनिताकुलतिलकभूतायाः । चित्तविकारः अनुरागवैवश्यम् । उपलक्षणं तत् प्रला- पादेः । यं महापुरुषं निमित्तीकृत्य जातः । सोऽत्र सन्निहितः स्याद् यदि श्रो- तृत्वेन वर्त्तमानो यदि । जन्मिनां जननवतां त्रिकालसम्बद्धानाम् । प्राग्रेसरः प्रकृष्टः अग्रेसरः उत्तमोत्तम इति यावत् । ततः परं कस्यापि प्रकर्षो नास्ति । तत्र जनन- फलसिद्धिमपेक्ष्य जन्मवैशिष्ट्यम् । फलञ्च सर्वकर्मणः सुखावाप्तिरेव । तच्चात्र स- न्निधानप्रलापश्रवणादिनैव भवत् । तत् सामान्येन समर्थयति — आयासितानामि- त्यादि । आयासितानां वाङ्मनः कायकर्मसु वैवश्यं नीतानाम् । अशरीरबाणैः केवलं मदनशरपातैरेव, न त्वायासनिमित्तेनान्येन । नितम्बिनीनां समुचितरूप- चातुर्याणां युवतीनाम् । स्वनिमित्तं परिदेवितानि अनुरागचिन्ता विषादौत्सुक्यश- ङ्काहर्षादिभावप्रेरितानि प्रलापवचनामृतानि श्रोत्रपात्रेण पिबताम् । यूनां सफल- यौवनानाम् । समागमो नाम सुखान्तरायः सुखस्य विघ्नभूतः एवं प्रलापादिरेव सुखहेतुः तस्य निवारणात् सुखान्तरायभूत एव । अत एव नामेति कुत्म्यताप्र- तिपादनम् । एतदुक्तं भवति । समागमे सुखं विप्रयोगे दुःखमिति सामान्येन लो- कबुद्धिः । वस्तुतस्तथा न । तरुण्या आत्मनिर्वादश्चित्तलयः कान्तस्य सुखहेतुः । स आश्लेषपरिचुम्बनादिरूपे सङ्गमे तथा न प्रकाशते यथा प्रेमोन्मीलनमदनशर- पातरणरणिकाचापलहृदयार्द्रीभावगुणवर्णनविषयान्तरवै मुख्यादिप्रलापेषु । ईदृशस्य सुखस्य सङ्गमेन निरोधात् सुखान्तरायत्वमिति ॥ १० ॥ एवं यन्निमित्तोऽयमित्यादिना तदनुरागस्याविषयत्वं निरूप्य विकल्पगर्भे नायकवचनमाकर्ण्य तत्प्रतिक्षेपेण रतेः करावलम्बनं करोति – भो अलमित्यादिना । - १. 'ण' इति क-घ. पाठः २. 'चिन्तिदो त्ति' इनि क. पाठः. ३. 'अत्तो त्ति' इति ग. पाठः.<noinclude></noinclude> 2uk97wbcxv5aa6keypwysmbh7haa4yn 342593 342592 2022-08-05T08:20:27Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>७८ तपतीसंवरणे आयासितानामशरीरबाणै- र्नितम्बिनीनां परिदेवितानि । आत्मार्थमाकर्णयतां हि यूनां समागमो नाम सुखान्तरायः ॥ १० ॥ विदूषकः -- (क) भो! अळं दुव्विकप्पेहिं' । तुवं एव्व भुवणेक्कणा- हसद्देण पडिच्छिदो त्ति तक्केमि । (क) भो अलं दुर्विकल्पैः । त्वमेत्र भुवनैकनाथशब्देन प्रतीष्ठ इति तर्कयामि । वनिताकुलतिलकभूतायाः । चित्तविकारः अनुरागवैवश्यम् । उपलक्षणं तत् प्रला- पादेः । यं महापुरुषं निमित्तीकृत्य जातः । सोऽत्र सन्निहितः स्याद् यदि श्रो- तृत्वेन वर्त्तमानो यदि । जन्मिनां जननवतां त्रिकालसम्बद्धानाम् । प्राग्रेसरः प्रकृष्टः अग्रेसरः उत्तमोत्तम इति यावत् । ततः परं कस्यापि प्रकर्षो नास्ति । तत्र जनन- फलसिद्धिमपेक्ष्य जन्मवैशिष्ट्यम् । फलञ्च सर्वकर्मणः सुखावाप्तिरेव । तच्चात्र स- न्निधानप्रलापश्रवणादिनैव भवत् । तत् सामान्येन समर्थयति — आयासितानामि- त्यादि । आयासितानां वाङ्मनः कायकर्मसु वैवश्यं नीतानाम् । अशरीरबाणैः केवलं मदनशरपातैरेव, न त्वायासनिमित्तेनान्येन । नितम्बिनीनां समुचितरूप- चातुर्याणां युवतीनाम् । स्वनिमित्तं परिदेवितानि अनुरागचिन्ता विषादौत्सुक्यश- ङ्काहर्षादिभावप्रेरितानि प्रलापवचनामृतानि श्रोत्रपात्रेण पिबताम् । यूनां सफल- यौवनानाम् । समागमो नाम सुखान्तरायः सुखस्य विघ्नभूतः एवं प्रलापादिरेव सुखहेतुः तस्य निवारणात् सुखान्तरायभूत एव । अत एव नामेति कुत्म्यताप्र- तिपादनम् । एतदुक्तं भवति । समागमे सुखं विप्रयोगे दुःखमिति सामान्येन लो- कबुद्धिः । वस्तुतस्तथा न । तरुण्या आत्मनिर्वादश्चित्तलयः कान्तस्य सुखहेतुः । स आश्लेषपरिचुम्बनादिरूपे सङ्गमे तथा न प्रकाशते यथा प्रेमोन्मीलनमदनशर- पातरणरणिकाचापलहृदयार्द्रीभावगुणवर्णनविषयान्तरवै मुख्यादिप्रलापेषु । ईदृशस्य सुखस्य सङ्गमेन निरोधात् सुखान्तरायत्वमिति ॥ १० ॥ एवं यन्निमित्तोऽयमित्यादिना तदनुरागस्याविषयत्वं निरूप्य विकल्पगर्भे नायकवचनमाकर्ण्य तत्प्रतिक्षेपेण रतेः करावलम्बनं करोति – भो अलमित्यादिना । - १. 'ण' इति क-घ. पाठः २. 'चिन्तिदो त्ति' इनि क. पाठः. ३. 'अत्तो त्ति' इति ग. पाठः.<noinclude></noinclude> lt2a7ludshqpp415c0i47o4465t4t9o 104 125722 342594 2022-08-05T08:21:00Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । नायिका --- (सनिर्वेदम् ) (क) केत्तिअं वा अत्ताणं खेदइस्सं । सो मणोरहदइदो सइ हिअअकिदाहिवासौ वि मं णाणुकम्प । जस्स भअवदो पसादेण अहं उप्पण्णा, एसो सो कळ्ळा- णवामणो सण्णिहिदो अज्ज भए भत्तिपुरुवं आराहिदो त्रि मं णाणुगइ | राजा --- (छोटिकां दत्वा) तदपि देवस्य सपर्याविधानमस्या एव हस्तकौशलमभूत् । (क) कियद्वात्मानं खेदयिष्यामि । स मनोरथदयितः सदा हृदयकृताधिवासोऽपि मां नानुकम्पते । यस्य भगवतः प्रसादेनाहमुत्पन्ना, एष स कल्याणवामनः सन्निहितोऽद्य मया भक्तिपूर्वमाराधितोऽपि मां नानुगृह्णाति । दुर्विकल्पैः अनिष्टैरस्थानपतितैः अलम् । कथं निषिध्यत इति चेत सकलभुवनै- कनाथशब्देन प्रतीष्टः स्वीकृत इति तर्कयामि । अन्यस्य सकलभुवनैकनाथश- ब्दवाच्यत्वाभावात् । एवमहं जन्मिनां प्राग्रेसर इति वक्तव्ये स्वयमागता सम्पत् कथमन्यसम्बन्धित्वेन निरस्यत इति ॥ अथ नायिकाया उन्मादपरकाष्ठायां वैराग्येण देहत्यागोद्यमं प्रकाशयति- कियद्वेत्यादि । कियदित्यव्ययं, वाशब्दः पूर्वोक्तात् प्रकारान्तरद्योतकः । किं मद- नहृदयादीनधिक्षिप्य । दुःखनिवृत्तेरुपायो दृष्टः । कियन्तं कालमात्मानं खेदक- क्ष्यायां विनियोक्ष्यामि इयतैवालमित्यर्थः । कथमेवं निवृत्तिरङ्गीक्रियते इत्यत्रा - स मनोरथदयितः मनोरथमात्रेण दयित इति साक्षात्सम्बन्धाभावेन खेदो व्यज्येत । सदा हृदयकृताधिवास इति अस्मद्व्यसनं जानन्नपि नानुकम्पां करोति । पुनः यस्य भगवतः प्रसादेनाहं पूर्वमुत्पन्ना एष देवः कल्याणवामनो नित्यसन्निहितो मां ना- नुकम्पते इयं मदनुग्रहेण जाता तदस्याः समीहितं करोमीति न निरूपयति । पूर्वसेवाबलेन जन्मानुग्रहः, इदानीं न तथा सेवनम् इत्यपि न । अद्य मया अ- स्मिन् काले मनोरथसिद्ध्यपेक्षिते भक्तिपूर्वमाराधित इति ॥ तद्वचनं श्रुत्वा स्मृत्यभिनय पुरस्सरं वदति – तदपीत्यादि । देवदर्शने १. 'दो हि' इति घ. पाठः २. 'कदा' इति क. पाठः, ‘कआहि' इति ख-ग. पाठ.. ३. ' सो मं' इति कन्ग, पाठः ४. 'ओ' इति क-ख-ग. पाठः, 'दो सो वि' इति ग, पाठः,<noinclude></noinclude> g1795me0avd14gey71r57t4r9xn43xj 342595 342594 2022-08-05T08:24:15Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । नायिका --- (सनिर्वेदम् ) (क) केत्तिअं वा अत्ताणं खेदइस्सं । सो मणोरहदइदो सइ हिअअकिदाहिवासौ वि मं णाणुकम्पइ । जस्स भअवदो पसादेण अहं उप्पण्णा, एसो सो कळ्ळा- णवामणो सण्णिहिदो अज्ज भए भत्तिपुरुवं आराहिदो वि मं णाणुगह्णइ | राजा --- (छोटिकां दत्वा) तदपि देवस्य सपर्याविधानमस्या एव हस्तकौशलमभूत् । (क) कियद्वात्मानं खेदयिष्यामि । स मनोरथदयितः सदा हृदयकृताधिवासोऽपि मां नानुकम्पते । यस्य भगवतः प्रसादेनाहमुत्पन्ना, एष स कल्याणवामनः सन्निहितोऽद्य मया भक्तिपूर्वमाराधितोऽपि मां नानुगृह्णाति । दुर्विकल्पैः अनिष्टैरस्थानपतितैः अलम् । कथं निषिध्यत इति चेत सकलभुवनै- कनाथशब्देन प्रतीष्टः स्वीकृत इति तर्कयामि । अन्यस्य सकलभुवनैकनाथश- ब्दवाच्यत्वाभावात् । एवमहं जन्मिनां प्राग्रेसर इति वक्तव्ये स्वयमागता सम्पत् कथमन्यसम्बन्धित्वेन निरस्यत इति ॥ अथ नायिकाया उन्मादपरकाष्ठायां वैराग्येण देहत्यागोद्यमं प्रकाशयति- कियद्वेत्यादि । कियदित्यव्ययं, वाशब्दः पूर्वोक्तात् प्रकारान्तरद्योतकः । किं मद- नहृदयादीनधिक्षिप्य । दुःखनिवृत्तेरुपायो दृष्टः । कियन्तं कालमात्मानं खेदक- क्ष्यायां विनियोक्ष्यामि इयतैवालमित्यर्थः । कथमेवं निवृत्तिरङ्गीक्रियते इत्यत्राह - स मनोरथदयितः मनोरथमात्रेण दयित इति साक्षात्सम्बन्धाभावेन खेदो व्यज्येत । सदा हृदयकृताधिवास इति अस्मद्व्यसनं जानन्नपि नानुकम्पां करोति । पुनः यस्य भगवतः प्रसादेनाहं पूर्वमुत्पन्ना एष देवः कल्याणवामनो नित्यसन्निहितो मां ना- नुकम्पते इयं मदनुग्रहेण जाता तदस्याः समीहितं करोमीति न निरूपयति । पूर्वसेवाबलेन जन्मानुग्रहः, इदानीं न तथा सेवनम् इत्यपि न । अद्य मया अ- स्मिन् काले मनोरथसिद्ध्यपेक्षिते भक्तिपूर्वमाराधित इति ॥ तद्वचनं श्रुत्वा स्मृत्यभिनय पुरस्सरं वदति – तदपीत्यादि । देवदर्शने १. 'दो हि' इति घ. पाठः २. 'कदा' इति क. पाठः, ‘कआहि' इति ख-ग. पाठ.. ३. ' सो मं' इति कन्ग, पाठः ४. 'ओ' इति क-ख-ग. पाठः, 'दो सो वि' इति ग, पाठः,<noinclude></noinclude> 87b9lom5pl3m02hhltbcg6a37gqlm79 104 125723 342596 2022-08-05T08:26:18Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>८० तपतसंवरणे नायिका - (क) तस्सि एव्वं एदं दुक्खेक्कभाअणं सरीरहदअं उत्र- हारं करिस्सं । (सबाष्पगद्भदम्) हा अणाहा अहं सहीए मेण- आए रम्भाए अ पच्चिमाळिङ्गणसुहं अणासादअन्ती विव ज्जामि । (उत्तिष्ठति) राजा - अहो अत्याहितम् (उपसर्पितुनिच्छति ) सख्यौ --- (ससंभ्रममुपसृत्य साम्) (ख) सहि ! सन्तं सन्तं पावं । प डिहँदं अमङ्गळवअणं । अणेआणि कप्पन्तराणि असे आळती होहि । (क) तस्मिन्नेवैतद् दुःखैकभाजनं शरीरहतकमुपहारं करिष्यामि हा अनाथाहं सख्या मेनकाया रम्भायाश्च पश्चिमालिङ्गन सुखमनासादयन्ती विपद्ये । (ख) सखि! शान्तं शान्तं पापम् । प्रतिहतममङ्गलवचनम् । अनेकानि कल्पा- न्तराण्यावामालिङ्गन्ती भव । साक्षात्कृतम् । अत्या एव हस्तकौशलमिति हस्तकौशलद्वारा बहुमतिः सूचिता ॥ तस्सि एव्वेत्यादि । भगवत्सन्निधावेवेति । असौ समर्थोऽपि नानुगृह्णाति । तदत्रैव शरीरं भगवदुपहारं करोमि दुःखैकभाजनत्वात् । अनेन नान्यत् फलं, तद् भगवदुपहारसाधनं करोमीत्यर्थः । एवं देहत्यागं निश्चित्य सखीवियोगखेदेन प्रल- पति - हा अनाथेत्यादि । पश्चिमालिङ्गनसुखमिति । इतःपरमालिङ्गनाभावान्मम नित्यसिद्धं सखीसमालिङ्गनसुखमपीदानीं न लब्धम् || इति मलप्योत्थानेन तदध्यवसायं ज्ञात्वा नायके सम्भ्रमेणोपसर्पितुमिच्छति सत्यन्यभागस्थितयोः सख्योः सम्भ्रमेणोपसर्पणानन्तरं तस्या अमङ्गलवचनस्य प्राय- श्चित्ततया शान्तिवचनं- शान्तं शान्तं पापमिति । अन्त्विति शेषः । पापेन खल्व- निष्टप्राप्तिः । अतस्तत् पापं शान्तमस्तु । अमङ्गलं प्रतिहतमस्तु । आशंसायां भूतवत् प्रत्ययः । अनेकानीति पश्चिममित्यनेनापि समापितं निरस्यति । अह्मे आवाम् । अस्मदालिङ्गनं तवानेककल्पान्तराण्यविच्छिन्नमस्तु इति ॥ सास्रमाभ्यामध्यवसाये निरुद्धे निजाध्यवसायस्य ज्ञातत्वेन लज्जा ॥ ‘व्व दु' इति घ. पाठः, २. 'गद्गदम्' इति ग. पाठः ३. 'हदं खु अ' इति घ. पाठः. ‘अह्मेहिं आ' इति क-ख. पाठः, ५. 'झिआ हो' इति क ख. पाठः<noinclude></noinclude> qq0qfqt1wzkh4cdyeujizj5ds4yfkg7 342597 342596 2022-08-05T08:37:56Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>८० तपतसंवरणे नायिका - (क) तस्सि एव्वं एदं दुक्खेक्कभाअणं सरीरहदअं उव- हारं करिस्सं । (सबाष्पगद्भदम्) हा अणाहा अहं सहीए मेण- आए रम्भाए अ पच्चिमाळिङ्गणसुहं अणासादअन्ती विव ज्जामि । (उत्तिष्ठति) राजा - अहो अत्याहितम् (उपसर्पितुनिच्छति ) सख्यौ --- (ससंभ्रममुपसृत्य साम्) (ख) सहि ! सन्तं सन्तं पावं । प डिहँदं अमङ्गळवअणं । अणेआणि कप्पन्तराणि अह्ने आळ्ङ्गती होहि । (क) तस्मिन्नेवैतद् दुःखैकभाजनं शरीरहतकमुपहारं करिष्यामि हा अनाथाहं सख्या मेनकाया रम्भायाश्च पश्चिमालिङ्गन सुखमनासादयन्ती विपद्ये । (ख) सखि! शान्तं शान्तं पापम् । प्रतिहतममङ्गलवचनम् । अनेकानि कल्पा- न्तराण्यावामालिङ्गन्ती भव । साक्षात्कृतम् । अत्या एव हस्तकौशलमिति हस्तकौशलद्वारा बहुमतिः सूचिता ॥ तस्सि एव्वेत्यादि । भगवत्सन्निधावेवेति । असौ समर्थोऽपि नानुगृह्णाति । तदत्रैव शरीरं भगवदुपहारं करोमि दुःखैकभाजनत्वात् । अनेन नान्यत् फलं, तद् भगवदुपहारसाधनं करोमीत्यर्थः । एवं देहत्यागं निश्चित्य सखीवियोगखेदेन प्रल- पति - हा अनाथेत्यादि । पश्चिमालिङ्गनसुखमिति । इतःपरमालिङ्गनाभावान्मम नित्यसिद्धं सखीसमालिङ्गनसुखमपीदानीं न लब्धम् || इति प्रलप्योत्थानेन तदध्यवसायं ज्ञात्वा नायके सम्भ्रमेणोपसर्पितुमिच्छति सत्यन्यभागस्थितयोः सख्योः सम्भ्रमेणोपसर्पणानन्तरं तस्या अमङ्गलवचनस्य प्राय- श्चित्ततया शान्तिवचनं- शान्तं शान्तं पापमिति । अन्त्विति शेषः । पापेन खल्व- निष्टप्राप्तिः । अतस्तत् पापं शान्तमस्तु । अमङ्गलं प्रतिहतमस्तु । आशंसायां भूतवत् प्रत्ययः । अनेकानीति पश्चिममित्यनेनापि समापितं निरस्यति । अह्मे आवाम् । अस्मदालिङ्गनं तवानेककल्पान्तराण्यविच्छिन्नमस्तु इति ॥ सास्रमाभ्यामध्यवसाये निरुद्धे निजाध्यवसायस्य ज्ञातत्वेन लज्जा ॥ ‘व्व दु' इति घ. पाठः, २. 'गद्गदम्' इति ग. पाठः ३. 'हदं खु अ' इति घ. पाठः. ‘अह्मेहिं आ' इति क-ख. पाठः, ५. 'झिआ हो' इति क ख. पाठः<noinclude></noinclude> moska2fqbw7fv2ahvza3s4denz1zmef 104 125724 342598 2022-08-05T08:38:20Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । CL नायिका - (क) अम्मो सहीओ।"(लज्जां नाटयति) - राजा -- (सानन्दम्) सखे ! अन्यतयानेनामाभ्यामेव सखी- भ्यामभ्युपपाद्यता विधिना साधु सम्पादितम् । विदूषकः - (ख) एदाणं सळ्ळावादो से अभिळासविसओ वि मण्णे फुडीहोईँ । नायिका - (स्त्रगतम्) (ग) इदाणि एदाहिं मम भादुणो वेवस्सद- रस दसणं पडिसिद्धं होइ । पुणो वि अतणो पर्भावस्सं । (क) अम्मो सख्यौँ । (ख) एतासां सल्लांपादस्या अभिलापचिपयोऽपि मन्ये स्फुटभिवति । (ग) इदानीमेताभ्यां मम भ्रातुर्वैवस्वतस्य दर्शनं प्रतिषिद्धं भवति । पुनरप्यात्म- नः प्रभविष्यामि । अन्यगतहृदयामिति । अन्यो मरणाध्यवसायः तत्र गत ुद्धिम् । आभ्या- मेव सखीभ्यामित्यनेनाध्यवसायस्य मूलोच्छेदेन प्रीतिः । आभ्यां सखीभ्यामि- त्यनेन एतदभिप्राये स्थातव्यमेवानया न स्वाच्छन्द्यमनुष्डेयम् । अभ्युपपादयता घटयता । विधिनेति । विधिरेवात्र निर्वाहकः तदनुसार्येव पौरुषम् | साधु सम्पा- दितमिति । सर्वेषामेव वैषम्यशमनादिति शेषः ॥ एतासां सल्लाँपादिति । परस्परविसम्भकथनाद् अस्या अभिलाषविषयः भवता अन्यत्वेन निरूपितः मया त्वमिति निश्चितः । स्फुटीभवति प्रश्नं विना तटस्थवृत्त्या ज्ञातुं शक्यम् । तच्छृणुव इति शेषः || अथ निरुद्धाध्यवसाया सा पुनरपि वैराग्यमजहती स्वयमेव निश्चिनोति- इदानीमित्यादि । भ्रातुर्वैवस्वतस्य दर्शन मिति परलोकप्राप्तिरुक्ता । पुनरप्यात्मनः प्रभविष्यामीत्यनेन सखादर्शनेऽप्यात्मवैराग्यानुबन्धः सूचितः ॥ 1 १. 'क: भो ए' इति ख-ग. पाठ:. २. 'हिळा' इति ख-घ. पाठः ३. 'ओम' इति घ. पाठः, ४. ‘इत्ति । ना' इति ग. घ. पाठः, ५' 'वि अहं अ' इति ख. पाठः ६. 'भवामि' इति ख. पाठ..<noinclude></noinclude> 5s8uir42x66ngemivuag2xazi4y1b6t 342599 342598 2022-08-05T08:42:12Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । CL नायिका - (क) अम्मो सहीओ।"(लज्जां नाटयति) - राजा -- (सानन्दम्) सखे ! अन्यतयानेनामाभ्यामेव सखी- भ्यामभ्युपपाद्यता विधिना साधु सम्पादितम् । विदूषकः - (ख) एदाणं सळ्ळावादो से अभिळासविसओ वि मण्णे फुडीहोईँ । नायिका - (स्वगतम्) (ग) इदाणिं एदाहिं मम भादुणो वेवस्सद- स्स दसणं पडिसिद्धं होइ । पुणो वि अतणो पर्भवस्सं । (क) अम्मो सख्यौँ । (ख) एतासां सल्लाँपादस्या अभिलाषविषयोऽपि मन्ये स्फुटभिवति । (ग) इदानीमेताभ्यां मम भ्रातुर्वैवस्वतस्य दर्शनं प्रतिषिद्धं भवति । पुनरप्यात्म- नः प्रभविष्यामि । अन्यगतहृदयामिति । अन्यो मरणाध्यवसायः तत्र गत ुद्धिम् । आभ्या- मेव सखीभ्यामित्यनेनाध्यवसायस्य मूलोच्छेदेन प्रीतिः । आभ्यां सखीभ्यामि- त्यनेन एतदभिप्राये स्थातव्यमेवानया न स्वाच्छन्द्यमनुष्टेयम् । अभ्युपपादयता घटयता । विधिनेति । विधिरेवात्र निर्वाहकः तदनुसार्येव पौरुषम् | साधु सम्पा- दितमिति । सर्वेषामेव वैषम्यशमनादिति शेषः ॥ एतासां सल्लाँपादिति । परस्परविसम्भकथनाद् अस्या अभिलाषविषयः भवता अन्यत्वेन निरूपितः मया त्वमिति निश्चितः । स्फुटीभवति प्रश्नं विना तटस्थवृत्त्या ज्ञातुं शक्यम् । तच्छृणुव इति शेषः || अथ निरुद्धाध्यवसाया सा पुनरपि वैराग्यमजहती स्वयमेव निश्चिनोति- इदानीमित्यादि । भ्रातुर्वैवस्वतस्य दर्शन मिति परलोकप्राप्तिरुक्ता । पुनरप्यात्मनः प्रभविष्यामीत्यनेन सखादर्शनेऽप्यात्मवैराग्यानुबन्धः सूचितः ॥ 1 १. 'क: भो ए' इति ख-ग. पाठ:. २. 'हिळा' इति ख-घ. पाठः ३. 'ओम' इति घ. पाठः, ४. ‘इत्ति । ना' इति ग. घ. पाठः, ५' 'वि अहं अ' इति ख. पाठः ६. 'भवामि' इति ख. पाठ..<noinclude></noinclude> bdeb5edy0ax6n2zw9pt23j5y78zv5lf 104 125725 342608 2022-08-05T10:57:31Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>८२ तपतीसंवरणे सख्यौ - (क) सहि! कीस तुए पाअडइत्थिआणं ओळम्बिअ मग्गं अकाळणेण अत्ता परिच्चत्तो। किं अह्मे पाणणिव्विसे- साऔ तुज्झ मणोरहं पूरदुं असमत्थाओ। को वा एत्थ जी- वळोए दे जोव्वणरूवविब्भमप्पमुहाणं गुणाणं अविहेओ । नायिकों - (प्रकाशम्) (ख) अळं एदेहि वअणेहि मं पीडिअ । बळीओ खु हिअअसन्दावो । ओळम्बह मं । मेनका -- (अवलम्बते) (स्पर्श रूपयित्वा) (ग) हद्धि एदाए अङ्गसंस- (क) सखि ! कस्मात् त्वया प्राकृतस्त्रीणामवलम्ब्य मार्गमकारणेनात्मा परित्यक्तः । किमावां प्राणनिर्विशेषे तव मनोरथं पूरयितुमसमर्थे । को वात्र जीवलोके ते यौवनरूपविभ्रम मुखाणां गुणानामविधेयः । (ख) अलमेतैर्वचनैर्मा पीडयित्वा । बलवान् खलु हृदयसन्तापः । अवलम्बेथां माम् । (ग) हा धिगू एतस्या अङ्गसंसर्गाद् अतिसुकरो हुतबहोत्सङ्गप्रवेशः । सखि ! - एवं तस्या देहपरित्यागाध्यवसायं ज्ञात्वा सख्योरधिक्षेपः– सखीत्यादि । अस्मत्सख्ये प्रथमं स्वबुद्धिकल्पनमेव न घटते किं पुनः कृत्यमिति भावः । कस्मात् त्वया विदुष्या कुलपालिकया । प्राकृतस्त्रीणां पामरीणां न्यायमवलम्ब्य हेतुं विनात्मा परित्यक्तः । प्राकृतस्त्रीणामुचितमिदम् – उद्वन्धनेन वा शिला- पातेन वा जिह्वाविकर्तनेन वा देहत्यागः । तत्रापि कारणं विनेत्यादितो दोषः । किमावां प्राणनिर्विशेषे त्वद्व्यसनसंविभागिन्यौ तव मनोरथं पूरयितुमसमर्थे । मनो- रथविषयस्यालभ्यत्वादिति चेत्, तदपि न युक्तम् । को वाद्य जीवलोके भुवने । तव यौवनरूपविलासप्रमुखाणां गुणानामविधेयः, तेष्वनास्थावानित्यर्थः । सर्वथा त्वयानुचितं कृतम् || - - इति तदधिक्षेपमसहमानाह अळमित्यादि । पीडयित्वा मत्पीडाशम- नार्थं युवयोः प्रवृत्तिः । एतैर्वचनैः पीडैव भवति ॥ एवं खेदनिस्सहाया अवलम्बने देहतापेन खिन्ना मेनकाह - हद्धीत्यादि । - १. 'पडिच्च' इति ख.पाठः २. 'अह्मे तुह पा' इति ग.पाठः. ३. 'ओ सहीओ तु' इति क-ख-ग. पाठ: ४. 'अज्ज जी' इति क-ख-ग, पाठः ५. 'का अ' इति घ. पाठः ६. 'खु मे हि' इति ख. पाठः<noinclude></noinclude> kda29urw93caj4xu0kzibwe9vceg57y 104 125726 342609 2022-08-05T10:57:53Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । ग्गादो अदिसुअरो हुदवहुच्छङ्गप्पवेसो । सहि ! सरसीदो सरसीरुहपत्तं आणीय वीजेहि णें । रम्भा - (तथा कृत्वा वीजयति) मेनका – (क) सहि ! णळिणीपण्णसमीरप्पसरं रुन्धइ थणंसुअं । ता अवणेहि एदं । MG नायिका – (ख) अदिप्पआसो अअं बढ़ेसो । ता को बि मं पेक्खे । ळज्जेमि अत्ताणं पआसेढुं । मेनका --- (ग) उम्मत्तिए ! दक्ख अह्माणं मणोरहसिडिसम्पाद- इत्तअं संवरणं । सरसतिः सरसीरुहपत्रमानीय वीजयेमाम् । (क) साख ! नळिनीपर्णसमीरप्रसरं रुणद्धि स्तनांशुकम् । तदपनयैतद् । (ख) अतिप्रकाशोऽयं प्रदेशः । तत् कोऽपि मां पश्येत् । ढज्जे आत्मानं प्रका- शयितुम् । (ग) उन्मत्तिके! पश्यास्माकं मनोरथसिद्धिसम्पादयितृ संवरणम् । एतस्या अङ्गसंसर्गादतिसुकरो हुतवहोत्सङ्गप्रवेशः | अग्निमध्यपतनादपि देहस्पर्श- स्य तापकरत्वम् । तत् सरस्या नलिनीपत्रमादायेमां वीजय || एवं नलिनीपत्रवजिने समीरणप्रसराय स्तनांशुकशैथिल्यं प्रार्थयन्त्यां स ख्याम् ‘अयमतिप्रकाशः प्रदेशः । तस्मात् कोऽपि पश्येत् | तन्नापनयामी'ति तदुक्तिं प्रतिक्षिपति मेनका-उन्मत्तिके! इत्यादि । अशङ्कनीये शङ्कास्फुरणाद् भ्रान्तचित्ता त्वं पश्यास्माकं मनोरथसिद्धिसम्पादयितृ । वस्त्विति शेषः । किं तदित्याकाङ्क्षाया- माह -- संवरणमिति साधारणपदम् ॥ एवमुक्तौ नायकस्य वितर्कापनयनाय नायिकायाः सम्भ्रमः प्रतिपाद्यते ॥ संवरणं पश्येत्युक्तौ अस्मन्मनोरथघटकं संवरणाख्यं नृपं पश्येत्युक्तं मत्वा 'क्व आर्यपु' इत्यर्वोक्तौ तस्यां लज्जाविवशायां मनका अस्याः समानशब्दप्रयोग- १. 'रो खु हु' इति घ. पाठः, २. 'मं' इति ख. पाठ: ४. 'सो कदाइ को' इति ख. पाठः, घ. पाठ.. ५. 'हस' इति ३. 'दि ! रम्भे ! ण' इति ‘सो को' इति क-ग, पाठ:. घ. पाठ: ६. 'दअं. इति घ. पाठ..<noinclude></noinclude> m7gthyr8to7y98n42rdl3879za6y76o 342610 342609 2022-08-05T11:03:53Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । ग्गादो अदिसुअरो हुदबहुच्छङ्गप्पवेसो । सहि ! सरसीदो सरसीरुहपत्तं आणीय वीजेहि णें । रम्भा - (तथा कृत्वा वीजयति) मेनका – (क) सहि ! णळिणीपण्णसमीरप्पसरं रुन्धइ थणंसुअं । ता अवणेहि एदं । MG नायिका – (ख) अदिप्पआसो अअं पदेसो । ता को वि मं पेक्खे । लज्जेमि अत्ताणं पआसेदुं । मेनका --- (ग) उम्मत्तिए ! दक्ख अह्माणं मणोरहसिद्धिसम्पाद- इत्तअं संवरणं । सरसीतः सरसीरुहपत्रमानीय वीजयेमाम् । (क) सखि नलिनीपर्णसमीरप्रसरं रुणद्धि स्तनांशुकम् । तदपनयैतद् । (ख) अतिप्रकाशोऽयं प्रदेशः । तत् कोऽपि मां पश्येत् । लज्जे आत्मानं प्रका- शयितुम् । (ग) उन्मत्तिके! पश्यास्माकं मनोरथसिद्धिसम्पादयितृ संवरणम् । एतस्या अङ्गसंसर्गादतिसुकरो हुतवहोत्सङ्गप्रवेशः | अग्निमध्यपतनादपि देहस्पर्श- स्य तापकरत्वम् । तत् सरस्या नलिनीपत्रमादायेमां वीजय || एवं नलिनीपत्रवीजने समीरणप्रसराय स्तनांशुकशैथिल्यं प्रार्थयन्त्यां स ख्याम् ‘अयमतिप्रकाशः प्रदेशः । तस्मात् कोऽपि पश्येत् | तन्नापनयामी'ति तदुक्तिं प्रतिक्षिपति मेनका-उन्मत्तिके! इत्यादि । अशङ्कनीये शङ्कास्फुरणाद् भ्रान्तचित्ता त्वं पश्यास्माकं मनोरथसिद्धिसम्पादयितृ । वस्त्विति शेषः । किं तदित्याकाङ्क्षाया- माह -- संवरणमिति साधारणपदम् ॥ एवमुक्तौ नायकस्य वितर्कापनयनाय नायिकायाः सम्भ्रमः प्रतिपाद्यते ॥ संवरणं पश्येत्युक्तौ अस्मन्मनोरथघटकं संवरणाख्यं नृपं पश्येत्युक्तं मत्वा 'क्व आर्यपु' इत्यर्वोक्तौ तस्यां लज्जाविवशायां मेनका अस्याः समानशब्दप्रयोग- १. 'रो खु हु' इति घ. पाठः, २. 'मं' इति ख. पाठ: ४. 'सो कदाइ को' इति ख. पाठः, घ. पाठ.. ५. 'हस' इति ३. 'दि ! रम्भे ! ण' इति ‘सो को' इति क-ग, पाठ:. घ. पाठ: ६. 'दअं. इति घ. पाठ..<noinclude></noinclude> oqok2iaxzejeqx5p3vv5nwttr7dlv4q 104 125727 342611 2022-08-05T11:04:10Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>८४ तपतीसंवरणे नायिका --- (ससम्भ्रमं दिशो विडोक्य) (क) कहिँ कहिं अय्यउ । (इसक्के लज्जावनतमुखी तिष्ठति) मेनको -- (सस्मितम) (ख) सहि ! अळं अत्थाणे संभमेण । भित्ति- भाअं उद्दिसिअ संवरणं ति मए भणिदं, णं उण दे हिअ अट्ठिअं पुरुवंसप्पदीवं राऐसिं । रम्भा -- (ग) सहि! अच्चारूढो से मअणुम्मादो मं विहत्यअन्तो वि थाणाभिणिवेसो त्ति मम पीदिअरो संवुत्तो । राजां--(सप्रमोदम्) श्रुतानि श्रोतव्यानि | हृदय ! निरर्गलमिदा- (क) क्व कार्यपु । (ख) सीख! अलमस्थाने सम्भ्रमेण | भित्तिभावमुद्दिश्य संवरणमिति मया भणि- तं, न पुनस्ते हृदयस्थित पुरुवंशप्रदीपं राजर्षम् । (ग) सखि ! अल्लारूढोऽस्या मदनोन्मादो मां विहस्तयन्नपि स्थानाभिनिवेश इति मम प्रीतिकरः संवृत्तः । जनितं सम्भ्रम ज्ञात्वा समितं स्फुटीकरोति-सखीत्यादि । अलमस्थाने सम्भ्र- माविषये । मयार्थान्तरमुद्दिश्य भणितं, त्वयान्यथा निरूपितम् । भित्तिभावमुद्दिश्य भित्तिरूपं पदार्थमुद्दिश्य मया संवरणशब्दः प्रयुक्तः, न खलु ते हृदयदयितं पुरुवंशप्रदीपं राजर्षिम् उद्दिश्येति शेष | हृदयदयितत्वस्य योग्यतासमर्थनार्थं पुरु- वंशप्रदीपमित्यादि । अनुरूपे एव तवानुराग इति ॥ तस्या वैषम्यं शमयति रम्भा - सखीत्यादि । अत्यारूढो देहवैराग्यावधि प्रवृत्तोऽस्या मदनोत्मादः । मां पूर्वमस्मिन् वृत्तान्तेऽपरिचिताम् । इदानीमति- वैवश्येन विहस्तयन्नपि विषण्णां कुर्वन्नति प्रीतिकरः संवृत्तः । कथं विषादकरस्य प्रीतिहेतुत्वमित्यत्राह — स्थानाभिनिवेश इति । उचितविषयेऽभिनिवेश इत्यनेन विषादं निरस्य प्रीतिः समुल्लमतीत्यनेन युक्त एव तवानुरागः | आवयोरत्र हृद- यसवादः । तल्लज्जां परित्यजेति तदाश्वासनायोक्तिः ॥ एवं नर्मसचिवोक्त्यनुपारेण प्रतीक्षणे तासां सल्लाँपेन तस्याः सम्भ्रमेण चा- नुरागमात्मविषयं निश्चित्य नायकः सप्रमोदमाह - श्रुतानीत्यादि । श्रोतव्यानि १. ' का सहि' इति ख-घ. पाठः, २. 'ण खु दे' इति घ पाठः ३. 'सिं संवरणं । र इति ग. पाठः. ४. 'ठा' इति ग. पाठ: ५. 'जा श्रु' इति ख-घ. पाठः,<noinclude></noinclude> 72bnn9sdbfn86o5f4rj68tu6tyfmfgg 342612 342611 2022-08-05T11:09:23Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>८४ तपतीसंवरणे नायिका --- (ससम्भ्रमं दिशो विलोक्य) (क) कहिं कहिं अय्यउ । (इत्यर्द्धोक्ते लज्जावनतमुखी तिष्ठति) मेनका -- (सस्मितम्) (ख) सहि ! अळं अत्थाणे संभमेण । भित्ति- भाअं उद्दिसिअ संवरणं ति मए भणिदं, णं उण दे हिअ अट्ठिअं पुरुवंसप्पदीवं राएसिं । रम्भा -- (ग) सहि! अच्चारूढो से मअणुम्मादो मं विहत्यअन्तो वि थाणाभिणिवेसो त्ति मम पीदिअरो संवुत्तो । राजां--(सप्रमोदम्) श्रुतानि श्रोतव्यानि | हृदय ! निरर्गलमिदा- (क) क्व कार्यषु। (ख) सखि! अलमस्थाने सम्भ्रमेण | भित्तिभावमुद्दिश्य संवरणमिति मया भणि- तं, न पुनस्ते हृदयस्थित पुरुवंशप्रदीपं राजर्षिम् । (ग) सखि ! अत्यारूढोऽस्या मदनोन्मादो मां विहस्तयन्नपि स्थानाभिनिवेश इति मम प्रीतिकरः संवृत्तः । जनितं सम्भ्रम ज्ञात्वा सस्मितं स्फुटीकरोति-सखीत्यादि । अलमस्थाने सम्भ्र- माविषये । मयार्थान्तरमुद्दिश्य भणितं, त्वयान्यथा निरूपितम् । भित्तिभावमुद्दिश्य भित्तिरूपं पदार्थमुद्दिश्य मया संवरणशब्दः प्रयुक्तः, न खलु ते हृदयदयितं पुरुवंशप्रदीपं राजर्षिम् उद्दिश्येति शेष | हृदयदयितत्वस्य योग्यतासमर्थनार्थं पुरु- वंशप्रदीपमित्यादि । अनुरूपे एव तवानुराग इति ॥ तस्या वैषम्यं शमयति रम्भा - सखीत्यादि । अत्यारूढो देहवैराग्यावधि प्रवृत्तोऽस्या मदनोत्मादः । मां पूर्वमस्मिन् वृत्तान्तेऽपरिचिताम् । इदानीमति- वैवश्येन विहस्तयन्नपि विषण्णां कुर्वन्नति प्रीतिकरः संवृत्तः । कथं विषादकरस्य प्रीतिहेतुत्वमित्यत्राह — स्थानाभिनिवेश इति । उचितविषयेऽभिनिवेश इत्यनेन विषादं निरस्य प्रीतिः समुल्लसतीत्यनेन युक्त एव तवानुरागः | आवयोरत्र हृद- यसवादः । तल्लज्जां परित्यजेति तदाश्वासनायोक्तिः ॥ एवं नर्मसचिवोक्त्यनुसारेण प्रतीक्षणे तासां सल्लाँपेन तस्याः सम्भ्रमेण चा- नुरागमात्मविषयं निश्चित्य नायकः सप्रमोदमाह - श्रुतानीत्यादि । श्रोतव्यानि १. ' का सहि' इति ख-घ. पाठः, २. 'ण खु दे' इति घ पाठः ३. 'सिं संवरणं । र इति ग. पाठः. ४. 'ठा' इति ग. पाठ: ५. 'जा श्रु' इति ख-घ. पाठः,<noinclude></noinclude> donxsou9w06iny8150xrgea8ldc2kay 104 125728 342613 2022-08-05T11:11:59Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । as नीमस्मिन् जने प्रथय प्रणयप्रवृत्तिम् । अपि च - तुहिनगिरितरूणामद्य पुष्पावतंसान् मदन ! मलयवाताः पलवान् प्रेङ्खयन्तु । जनमिममभियोक्तुं भृङ्गकल्माषपुङ्खैः कुरु कुसुमशरौघैः पूरिते पुष्पतूणी ॥ ११ ॥ 3 श्रवणेन्द्रियसाफल्यजनकान्यपेक्षणीयानि वचनानि श्रुतानि । नातः परं किमपि शिप्यते । अस्मदपेक्षितस्य सर्वस्यैव सिद्धत्वात् । हृदय ! इदानीममुष्मिन् जने प्रथय प्रणयप्रवृत्तिं विस्तारय । पूर्वमेव तदभिप्रायानिश्चयेन धैर्यस्य पादग्रहणं कृतम् । इदानीं निष्प्रतिबन्धं प्रसारय । नात्र सङ्कोचोऽपेक्षितः, विषयस्य लोको- तरत्वात् स्वाधीनत्वाच्च । अत एवामुप्मिन् जन इति वहुमतिपूर्व निर्देशः । अपि चेति । त्वत्प्रवृत्तेः सहकारिणमपि सम्पादयामीति हृदयसमक्षं मदनं प्रेरयति--तु- हिनगिरीत्यादि । हे मदन! इदानीं मलयवाताः पल्लवान् प्रेङ्खयन्तु । इदानीमिति । पूर्व तव धनुरादानादिकं दृष्ट्वा विषयानिश्चयेन वितर्को जातः । इदानीं त्वया विष- यस्य दर्शितत्वात् तवोद्यमशेषमहमेव प्रार्थये । ससहायेन त्वया निश्शङ्कं प्रवर्ति- तव्यम् । प्रथमं मलयवाता तुहिनगिरितरूणां पुष्पावतंसान् पल्लवान् प्रेङ्खयन्तु । भवानेव तेषां प्रेरक इति भवत्सम्बोधनेन कथनम् । जलधितरङ्गवत् पुनःपुनरुच्चा- वचत्वेन प्रसृतावयवत्वं प्रकाशयितुं मलयवाता इति बहुवचननिर्देशः । अत्र दक्षिण दिगन्तादागतानामतिदूरत्वेन सांक्रमिकगुणसामग्रचं हीयेतेत्यत्रोपायमाह— तुहिनगिरितरूणाम् अत्र हिमवति निरन्तरस्थितानां तरूणां पुष्पावतंसान् तत्र तत्र स्फुटितपुष्पपरिशोभितान् पल्लवान् प्रेङ्खयन्तु चलयन्तु | वीजयन्त्विति न वक्तव्यं स्वतः सिद्धत्वादिति विशेषकथनम् । अत्र तुहिनगिरितरूण मित्युक्त्या शैत्य- सम्बन्धः । पुष्पावतंसानित्यनेन सौरभानुबन्धः, पल्लवानित्यनेन तेषां मृदु- तया तच्चलनेन मान्द्यं च प्रकाशितम् । अनेन निजगुण सामग्यूसम्पादनेन निरर्गलं तव साह्यं कुर्वन्तु । उपलक्षणमिदमन्येषां मदनपरिवाराणामुद्यमस्य । एवं भृत्यप्र- वृत्तरेवात्र योग्यत्वामिति बुद्धिं मा कृथाः । त्वमपि । इमं जनमित्यभिनयपूर्वं सब- हुमानमात्मनिर्देशः । इदानीं त्वदभियोगस्याहं पात्रभूतोऽवस्थितः प्रेरयामि, न १. 'मुष्मि' इति क ख ग पाठः<noinclude></noinclude> tlmqaw9bupr20ik9nm8qmsb84zdtwoz 342614 342613 2022-08-05T11:21:35Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । as नीमस्मिन् जने प्रथय प्रणयप्रवृत्तिम् । अपि च - तुहिनगिरितरूणामद्य पुष्पावतंसान् मदन ! मलयवाताः पल्लवान् प्रेङ्खयन्तु । जनमिममभियोक्तुं भृङ्गकल्माषपुङ्खैः कुरु कुसुमशरौघैः पूरिते पुष्पतूणी ॥ ११ ॥ 3 श्रवणेन्द्रियसाफल्यजनकान्यपेक्षणीयानि वचनानि श्रुतानि । नातः परं किमपि शिष्यते । अस्मदपेक्षितस्य सर्वस्यैव सिद्धत्वात् । हृदय ! इदानीममुष्मिन् जने प्रथय प्रणयप्रवृत्तिं विस्तारय । पूर्वमेव तदभिप्रायानिश्चयेन धैर्यस्य पादग्रहणं कृतम् । इदानीं निष्प्रतिबन्धं प्रसारय । नात्र सङ्कोचोऽपेक्षितः, विषयस्य लोको- तरत्वात् स्वाधीनत्वाच्च । अत एवामुप्मिन् जन इति बहुमतिपूर्व निर्देशः । अपि चेति । त्वत्प्रवृत्तेः सहकारिणमपि सम्पादयामीति हृदयसमक्षं मदनं प्रेरयति--तु- हिनगिरीत्यादि । हे मदन! इदानीं मलयवाताः पल्लवान् प्रेङ्खयन्तु । इदानीमिति । पूर्व तव धनुरादानादिकं दृष्ट्वा विषयानिश्चयेन वितर्को जातः । इदानीं त्वया विष- यस्य दर्शितत्वात् तवोद्यमशेषमहमेव प्रार्थये । ससहायेन त्वया निश्शङ्कं प्रवर्ति- तव्यम् । प्रथमं मलयवाता तुहिनगिरितरूणां पुष्पावतंसान् पल्लवान् प्रेङ्खयन्तु । भवानेव तेषां प्रेरक इति भवत्सम्बोधनेन कथनम् । जलधितरङ्गवत् पुनःपुनरुच्चा- वचत्वेन प्रसृतावयवत्वं प्रकाशयितुं मलयवाता इति बहुवचननिर्देशः । अत्र दक्षिण दिगन्तादागतानामतिदूरत्वेन सांक्रमिकगुणसामग्रयं हीयेतेत्यत्रोपायमाह— तुहिनगिरितरूणाम् अत्र हिमवति निरन्तरस्थितानां तरूणां पुष्पावतंसान् तत्र तत्र स्फुटितपुष्पपरिशोभितान् पल्लवान् प्रेङ्खयन्तु चलयन्तु | वीजयन्त्विति न वक्तव्यं स्वतः सिद्धत्वादिति विशेषकथनम् । अत्र तुहिनगिरितरूणामित्युक्त्या शैत्य- सम्बन्धः । पुष्पावतंसानित्यनेन सौरभानुबन्धः, पल्लवानित्यनेन तेषां मृदु- तया तच्चलनेन मान्द्यं च प्रकाशितम् । अनेन निजगुण सामग्यूसम्पादनेन निरर्गलं तव साह्यं कुर्वन्तु । उपलक्षणमिदमन्येषां मदनपरिवाराणामुद्यमस्य । एवं भृत्यप्र- वृत्तरेवात्र योग्यत्वामिति बुद्धिं मा कृथाः । त्वमपि । इमं जनमित्यभिनयपूर्वं सब- हुमानमात्मनिर्देशः । इदानीं त्वदभियोगस्याहं पात्रभूतोऽवस्थितः प्रेरयामि, न १. 'मुष्मि' इति क ख ग पाठः<noinclude></noinclude> 2crdzeotem6tzc5wcrtwwstduolyn7j 104 125729 342615 2022-08-05T11:21:55Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>तपतसंवरणे विदूषकः-- (क) एसा देव्वेण उवणीदा दे तणअणामहेअरस अ- ग्गिणो अरणि त्ति समत्थेमि । (नेपथ्ये) सवनमुपगतं तृतीयमह्नः क्षपयत तीर्थजलेन किल्बिषाणि । त्वरयत करवीरपुष्पगन्धानहिमरुचेरुपनेतुमर्ध्यपूजाम् ॥ १२ ॥ (क) एषा देवेनोपनीता ते तनयनामधेयस्याग्नेररणिरिति समर्थये । भीरुः पलायनं करोमि । अतः कुसुमशरौघैः पुप्पतूणी पूरिते कुरु । किम्भूतैः । भृङ्गकल्माषपुङ्खैः भृङ्गैः सौरभानुसारिभिः कृष्णपुङ्खैः । अनेन पुप्पाणामपर्युषितत्वे शरीकरणयोग्यत्वं प्रकाश्यते । अहो तव शौर्येऽपि सौभाग्यं यत् पुष्पमयं सकलं विजयसाधनमिति कुसुमशरौधैः पुष्पतूणी इत्यनेन व्यज्यते । पूरिते कुरु । पञ्चषाणां शराणां प्रयोगेणैवालमिति बुद्धिं मा कृथाः । तूणौ शरेषु पूर्णेष्वेव निरर्गलं प्रयोक्तुं शक्यम् । अन्यथा शरान्वेषणेन प्रयोगस्य विलम्बे प्रहारो ने शोभत इति च पूरिते कुर्वित्युक्तम् । इदानीं भददभियोगस्याहं पात्रभूतोऽस्मि । एवं मदननियोगेन यसीप्रेमसर्वस्वपात्रभूततया नायकस्य कृतार्थता व्यज्यते ॥ ११ ॥ एवं नायकप्रमोदस्य हस्तदानं करोति नर्मसचिवः - एषा दैवेनोपनीता, न त्वस्मत्पौरुषेण । अनेन विश्वास्यत्वं फलोत्पत्तिशेषत्वं च प्रकाशितम् । ते तनय- नामधेयस्याग्नेररणिः उत्पत्तिस्थानम् । सर्वसाध्यशेषतया तनयस्याग्नित्वारोपः । तच्छेपतया अरणित्वारोपः । अनेनास्माकमेतत्परिग्रहेण कामानुबद्धो धर्मः सिद्ध्ये- दिति नायकस्याभिप्रायोद्दीपनायोक्तिः ॥ एवं नायिकायाः श्रवणदर्शनाभ्यां नायकस्य दर्शनेन च समुल्लसितेऽभिलाषे सङ्कल्पगुणवर्णनादिभिरन्तरान्तरोन्ममनिममैः शङ्कादिव्यभिचारिभिश्च परिपोषं गते नायकेनात्मविषयत्वेन निश्चिते नायिकया पदवतंसकवृत्तान्तेन किञ्चिदुन्नीते एकदिवसप्रयोज्यावसानेऽङ्कसमाप्तेश्चूलिकया कालं प्रकाशयति - सवनमित्या- दिना । अह्नः तृतीयं सवनमुपगतम् | सवनशब्देनात्र सवनोचितः कालांशो लक्ष्यते । तद्बोधने फलमाह – क्षपयतेति । किल्बिषाणि वाङ्मनः कायसम्बन्धीनि क्षपयत विनाशयत । अहिमरुचेः अर्ध्यपूजामुपनेतुम् अर्ध्यरूपिणीं पूजामुपनेतुम् । करवी रपुष्पगन्धान् करवीरपुष्पाणि गन्धविशेषांश्च । त्वरयत त्वरितं सम्पादयते- त्यर्थः ॥ १२ ॥ १. 'तक्केमि' इति क. पाठः,<noinclude></noinclude> b647c2k73lo7ptyp8qo19ycpl2t4lka 342617 342615 2022-08-05T11:27:27Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>तपतसंवरणे विदूषकः-- (क) एसा देव्वेण उवणीदा दे तणअणामहेअरस अ- ग्गिणो अरणि त्ति समत्थेमि । (नेपथ्ये) सवनमुपगतं तृतीयमह्नः क्षपयत तीर्थजलेन किल्बिषाणि । त्वरयत करवीरपुष्पगन्धानहिमरुचेरुपनेतुमर्ध्यपूजाम् ॥ १२ ॥ (क) एषा देवेनोपनीता ते तनयनामधेयस्याग्नेररणिरिति समर्थये । भीरुः पलायनं करोमि । अतः कुसुमशरौघैः पुप्पतूणी पूरिते कुरु । किम्भूतैः । भृङ्गकल्माषपुङ्खैः भृङ्गैः सौरभानुसारिभिः कृष्णपुङ्खैः । अनेन पुष्पाणामपर्युषितत्वे शरीकरणयोग्यत्वं प्रकाश्यते । अहो तव शौर्येऽपि सौभाग्यं यत् पुष्पमयं सकलं विजयसाधनमिति कुसुमशरौधैः पुष्पतूणी इत्यनेन व्यज्यते । पूरिते कुरु । पञ्चषाणां शराणां प्रयोगेणैवालमिति बुद्धिं मा कृथाः । तूणौ शरेषु पूर्णेष्वेव निरर्गलं प्रयोक्तुं शक्यम् । अन्यथा शरान्वेषणेन प्रयोगस्य विलम्बे प्रहारो न शोभत इति च पूरिते कुर्वित्युक्तम् । इदानीं भवदभियोगस्याहं पात्रभूतोऽस्मि । एवं मदननियोगेन प्रे- यसीप्रेमसर्वस्वपात्रभूततया नायकस्य कृतार्थता व्यज्यते ॥ ११ ॥ एवं नायकप्रमोदस्य हस्तदानं करोति नर्मसचिवः - एषा दैवेनोपनीता, न त्वस्मत्पौरुषेण । अनेन विश्वास्यत्वं फलोत्पत्तिशेषत्वं च प्रकाशितम् । ते तनय- नामधेयस्याग्नेररणिः उत्पत्तिस्थानम् । सर्वसाध्यशेषतया तनयस्याग्नित्वारोपः । तच्छेषतया अरणित्वारोपः । अनेनास्माकमेतत्परिग्रहेण कामानुबद्धो धर्मः सिद्ध्ये- दित्ति नायकस्याभिप्रायोद्दीपनायोक्तिः ॥ एवं नायिकायाः श्रवणदर्शनाभ्यां नायकस्य दर्शनेन च समुल्लसितेऽभिलाषे सङ्कल्पगुणवर्णनादिभिरन्तरान्तरोन्मग्ननिमग्नैः शङ्कादिव्यभिचारिभिश्च परिपोषं गते नायकेनात्मविषयत्वेन निश्चिते नायिकया पदवतंसकवृत्तान्तेन किञ्चिदुन्नीते एकदिवसप्रयोज्यावसानेऽङ्कसमाप्तेश्चूलिकया कालं प्रकाशयति - सवनमित्या- दिना । अह्नः तृतीयं सवनमुपगतम् | सवनशब्देनात्र सवनोचितः कालांशो लक्ष्यते । तद्बोधने फलमाह – क्षपयतेति । किल्बिषाणि वाङ्मनः कायसम्बन्धीनि क्षपयत विनाशयत । अहिमरुचेः अर्ध्यपूजामुपनेतुम् अर्ध्यरूपिणीं पूजामुपनेतुम् । करवी रपुष्पगन्धान् करवीरपुष्पाणि गन्धविशेषांश्च । त्वरयत त्वरितं सम्पादयते- त्यर्थः ॥ १२ ॥ १. 'तक्केमि' इति क. पाठः,<noinclude></noinclude> 8cproscxlhnrt6sbln2zw0r1yoypt8v 104 125730 342618 2022-08-05T11:27:50Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । ८७ सख्यौ--- (ससम्भ्रमम्) (क) सहि ! उट्ठेहि उट्ठेहि । अदिक्कम सु- य्योपढाणसमओ। नायिका- (आत्मगतम्) (ख) कह एरिसं' अवत्थन्तरं तादस्स दंसे- मि। कहं वा अणङ्गसरपीदसारेहिं अङ्गेहिं गन्तुं पारोमि । तह वि अळघणीओ देवसमुदाआरो। (प्रकाशम् ) सहीओ! एव्वं करह्म । (सह सखीभ्यां निष्क्रान्ती) । राजा--- हा कष्टम् । अन्तर्हितेयमस्मन्मनोरथभूमिः । केनँ खल्वि- दानीमशनिदारुणमुद्घोषितम् । अथवा अवसानमेवैत- दस्मन्नयनभाग्यानाम् । (क) सखि! उत्तिष्टोत्तिष्ठ । अतिक्रामति सूर्योपस्थानसमयः । (ख) कथमीदृशमवस्थान्तरं तातस्य दर्शयामि । कथं वानङ्गशरपीतसारैरङ्गैर्गन्तुं पारयामि । तथाप्यलङ्घनीयो देवसमुदाचारः । सख्यौ ! एवं कुर्मः । अनेन वचनेन सन्ध्यासमयनिश्चयान्नायिकाया गमनार्थ सखीवचनं सखीत्यादि । सम्भ्रमेण पुनःपुनः कथनम् । तस्य हेतुः अतिक्रामति सूर्योपस्थान- समय इति ॥ एतद्वचनमाकर्ण्य विनयदेहसादाभ्यां निरूपयति - ईदृशमित्यादि । ईदृशम् अश्रुवैवर्ण्यादिदूषितं दुर्बिनयद्योतकम् । कथं तातस्य दर्शयामीत्यनौचित्यशङ्का । अनङ्गशरपीतसारैः मदनशरग्रस्तशक्तिभिरङ्गैः कथं गन्तुं शक्नोमि च । पादयो- र्गमने न शक्तिः । हस्तादीनामपि तदनुगुणमात्मवहने न शक्तिरित्यज्ञैरित्युक्तम् । तर्हि न गन्तव्यम् । तथापीति । वैषम्यं सोड्दापीत्यर्थः । देवसमुदाचार इति । अने- नाकरणे प्रत्यवायः सूचितः ॥ एवं स्वयं निरूप्य पुनः सखीवचनमनूध तस्या निर्गताया झटिति विषण्णो नायकः सानुतापमाह- केन खल्विति । इदानीं तृषितयोर्नयनयोरमृतपा- नस्य मध्ये | अशनिदारुणम् अशनिवज्झटिति तापकरम् | वचनमुच्चैर्भाषितम् ॥ - १. 'सं अत्तणो अ' इति क-ग. पाठः. २. 'न्ता नायिका) ' इति क-ख. पाठ:. ३. 'नेदा' इति ख. पाठः ४. 'निपातदा' इति घ-पाठः, ५. 'मेवास्म' इति क. पाठः, 'मेत' इति ग. पाठः.<noinclude></noinclude> 9jiavbspvm9je5j15bq8nercb17m8jd 104 125731 342619 2022-08-05T11:28:20Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>तपतसिंवरणे विदूषकः-- (क) एत्थ अदिणिअडे तवोवणे इसीहि उग्घोसिअ । राज--- (विलोक्य) सखे ! अवसित एवायमरुणसारथेदिंवसदीक्षा- धिकारः । कुतः अरुणमणिनिकाशैरभ्रसोपानमार्गै- रवतरति दिनश्रीरम्बरादम्बुराशिम् । मधुपरिमलवाही मलिकामञ्जरीणां विधुरयति नभस्वान् पद्मिनीचक्रवाकीम् ॥ १३ ॥ सखे ! किमतः परं करणीयम् । (क) अत्रातिनिकटे तपोवने ऋषिभिरुद्घोषितम् । ८८ 00 केनेत्यस्योत्तरमाह - अतिनिकट इति । अतिनिकटत्वेन झटिति श्रवणयो- ग्यत्वम् । ऋषिभिरिति । तेषां कर्मैकपरत्वात् तैरुद्घोषितमिति सम्भावयामि ॥ अथ कालं निरीक्षणेन निश्चित्याह- सखे ! इत्यादि । अवसित एव परिस- माप्त एव । दिवसदीक्षाधिकारः दिवसदीक्षा दिवससम्बन्धिनी दीक्षा दिवसस्य नाडिकामुहूर्त्तादिकालावयवक्रमेण रमापनैकपरत्वं स एवाधिकारः स्वस्य नियत- व्यापारः अवसित एव । अवधृतमर्थं कार्यमुखेन स्फुटयति – कुत इत्यादिना । दिनश्रीः दिवसशोभा | तरुणीत्यर्थादारोपः । अम्रसोपानमार्गे अरेव सोपानमा- गैरिति शाब्द आरोपः | अभ्राणां विभागेनोपर्यधोभागस्थित्या सोपानत्वारोपोऽ- वतरणसाधनतया । अरुणमणिनिकाशैः अरुणमणिः माणिक्यादिः तत्समानैरित्य- नेनाभ्राणां सान्ध्यमारुण्यं प्रकाशितम् । दिनपतेरस्तमये दिनशोभा सर्वदिगन्त- ज्याप्ता प्रतिनिवृत्य दिनपतिमार्गानुसारेण सङ्कोचमेत्याम्बुराशिमवतरति । अथवा दिनाधिष्ठात्री लक्ष्मीः दिनावसाने अम्बुराशिमवतरति । 'तथा प्रदोषेषु च सागर- स्थे'त्याप्तवचनात् सन्ध्यायां लक्ष्म्याः समुद्रे वसतिः सिद्धा, तदुच्यते । अन्यच्चा- स्तमयद्योतकं दृश्यते । नभस्वान् मल्लिकामञ्जरीणां तत्कालविकस्वराणां मधुमिश्र- परिमळवहनशीलः । अनेन सान्ध्यत्वं स्फुटीकृतम् । अत एव पद्मिनीचक्रवाक विधुरयति पद्मिनीगतां चक्रवाक विरहपीडितां करोति । सान्ध्यसमीरणसंस्पर्शेन राज्यारम्भं निश्चित्य झटिति भर्त्तृवियोगदुःखमनुभवति चक्रवाकीत्येवमुक्तिः । १. 'दं ति । ' इति क-ग. पाठ:. २. 'जा स' इति क. पाठः,<noinclude></noinclude> 7qmzpsufe35oqjcokx60d7p8v1qrw9k 104 125732 342620 2022-08-05T11:28:45Z Shardashah 5308 /* अशोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shardashah" /></noinclude>द्वितीयोऽङ्कः । M विदूषकः - (क) अब्भत्थिदो अहं रक्खसभीरुणा कुळवडणा, तुह वअस्सो एत्थ सण्णिहिदो कादव्वो त्ति । ता तहिं एव्व गच्छा | राजा - बाढम् । प्रथमः कल्पः । (इति निष्क्रान्ताः सर्वे) इति द्वितीयोऽङ्कः । (क) अभ्यर्थितोऽहं राक्षसभीरुणा कुलपतिना, तव वयस्योऽत्र सन्निहितः कर्तव्य इति । तत् तत्रैव गच्छावः । - एवमस्तमयं निश्चित्यानन्तरकर्तव्यं तं पृच्छति - सखे ! इति । त्वद्वचनानुसारेणा- हमियतीं भूमिमागतः । अस्मत्समीहितमपि सिद्धप्रायम् । अतः परं करणीयमपि त्वन्नियोगेनानुष्ठास्यामि ॥ इति प्रश्नस्योत्तरमाह - अभ्यर्थितोऽहं कुलपतिना। राक्षमभीरुणेति हेतुः । तव वयस्येनात्र सन्निहितेन भवितव्यं राक्षसभयशननार्थमिति सिद्धम् । तत् तत्रैव गच्छावः ॥ - इति तद्वचनमनुवदति – बाढमिति पूर्णानुवादे । तदेव स्फुटयति- प्रथमः कल्प इति | मुख्यपक्ष इत्यर्थः । रक्षणमस्माकं कुलधर्मः । तत् परिपन्थिनिग्रहेण मुनीनां रक्षणं कर्तव्यमेवेत्यभिप्रायः ॥ इति द्वितीयोऽङ्कः ।<noinclude></noinclude> jm1yjs9y4s8h6spqxniaqk3umwps5ue